Libri Mesuesit Qytetaria 9

MIMOZA STAVRI GULEKSI
Libër mësuesi
për tekstin shkollor
QYTETARIA 9
Botues:
Latif AJRULLAI
Rita PETRO
Redaktore:
Sevi LAMI
Arti grafik:
Eldion NEVRUZI
Kopertina:
Semela MERO
© Albas, 2018
ISBN: 978-9928-258-28-1
Shtëpia botuese Albas

Në Tiranë: rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160
e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: rr. “Ilinden”, nr. 105

Tel.: 00389 44 344 047
e-mail: albas_te@yahoo.com
Në Prishtinë: rr. “Muharrem Fejza”, p.n.

Tel.: 00377 45 999 770
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Në Preshevë: rr. “Selami Hallaqi”

Tel.: 00381 17 669 677
e-mail: albas_pr@hotmail.com
Shtypur në shtypshkronjën
HYRJE
Të nderuar mësues/e dhe përdorues të këtij libri!
Shtëpia botuese “Albas” sjell për ju librin e mësuesit për lëndën e Qytetarisë 9, i cili
do t’ju shërbejë si udhëzues për mësimdhënien e kësaj lënde.
Në këtë libër përfshihen:
» plani sintetik dhe analitik vjetor;
» planet tremujore;
» orë model për çdo njësi mësimore.
Duke qenë se lënda e Qytetari 9 është e organizuar në 35 orë, ajo zhvillohet një orë
në javë, ndaj plani vjetor dhe plani tremujor është hartuar sipas këtij modeli.
Në konceptimin e çdo mësimi është mbajtur parasysh program i MASR-së për

lëndën Qytetari 9, si dhe udhëzuesi për zhvillimin e kurrikulës së re në arsimin e
mesëm të ulët të hartuar IZHA, në të cilin jepen formatet e planeve vjetore dhe
tremujore, si dhe formati i planifikimit të një ore mësimi duke përmbushur çdo pikë
të kërkuar në format apo duke ruajtur një raport të mirë mes njohurive të reja dhe
mësimeve zbatuese dhe praktike.
Për hartimin e orëve model janë përdorur metoda të larmishme në mësimdhënien e

qytetarisë, si një përbërës thelbësor në procesin e zbatimit të kurrikulës së qytetarisë,
në arritjen e rezultateve të parashikuara të të nxënit, në aftësimin e nxënësve për
ndërtimin dhe demonstrimin e kompetencave kyç dhe kompetencave e koncepteve
për edukimin demokratik, në lidhjen e qytetarisë me lëndët dhe fushat e tjera të
të nxënit, në integrimin e temave ndërkurrikulare, si dhe në zotërimin e cilësive
qytetare për përmbushjen me sukses të qëllimeve arsimore.
Çdo mësim është menduar të fillojë me një situatë nga jeta e përditshme dhe një
pyetje, e cila nxit nxënësit për një pjesëmarrje aktive, si dhe për të ndërtuar njohuri
dhe aftësi të reja për të ndërvepruar me njëri-tjetrin dhe mjedisin ku jetojnë.
Në modelet e mësimit janë hartuar rezultatet e të nxënit, fjalët kyç, burimet dhe
mjetet didaktike, metodologjia që do të ndiqet, si dhe vlerësimi.
Këto modele mësimesh japin mundësi për një pjesëmarrje aktive të nxënësve. Në
to ofrohen teknika aktive të mësimdhënies. Disa nga metodologjitë e ofruara për
zbatimin e orës së mësimit në përputhje me programin mësimor janë:
» veprimtaria në dyshe;
» diskutimet dhe shpjegimi;
» përdorimi i burimeve;
» përdorimi i medieve të ndryshme, si: video, filma, dokumentarë, internet;
» kërkimi;
» intervistat;
» vëzhgimi;
» analizë rasti;
» zgjidhje problemi;
» projektet kurrikulare dhe ndërkurrikulare etj.
Mësimet e tekstit dhe modelet e mësimdhënies bëjnë të munduar lidhjen
ndërlëndore me shkencat shoqërore, si: histori, gjeografi, gjuhë, arte etj.
Të gjitha këto metoda e teknika të përdorura vënë theksin në ndërtimin

e kompetencave të lëndës dhe kompetencave kyç për të nxënit gjatë
gjithë jetës, si dhe në demonstrimin e aftësive dhe shkathtësive, kryesisht
aftësisë së punës me konceptet ligjore demokratike, punës kërkimore,
aftësisë për të punuar në grup, aftësisë për të zgjidhur problemin etj.
Sipas programit, është bërë kujdes që mësimet të kenë një trajtim
ndërkombëtar, duke përfituar nga mundësitë e reja që japin teknologjitë
e informacionit dhe vendosja e lidhjeve dhe këmbimeve shkollore.
Një rëndësi e veçantë i është kushtuar ndërtimit të njohurive se si
nxënësit do të mësojnë, do të veprojnë dhe do të analizojnë, gjë që do
t’i ndihmojë në zotërimin e kompetencave dhe në arritjen e rezultateve
të të nxënit të parashikuara në program, si dhe për të krijuar baza për të
ardhmen.
Të gjitha modelet e orëve të mësimit janë të shoqëruara me udhëzime
për mjetet didaktike që do të përdoren, të cilat janë lehtësisht të
realizueshme.
Përparësi e këtij teksti është se ai shoqërohet me tekstin digjital, në

të cilin ofrohen informacione shtesë, si: ilustrime, ushtrime, video për
situata nga jeta e përditshme, teste dhe çdo gjë që bën të mundur një
mësim bashkëkohor.
Shpresojmë që me këtë botim t’ju kemi ardhur sadopak në ndihmë, për

të zbatuar me lehtësi kërkesat e programeve të reja.
Ju urojmë një vit të mbarë shkollor dhe suksese!

Shtëpia botuese “Albas”
PËRMBAJTJA
» Hyrja .................................................................................................................... 3
» Plani analitik 2 orë në javë ............................................................................ 6
» Plani sintetik 2 orë në javë .......................................................................... 16
» Plani analitik 1 orë në javë .......................................................................... 21
» Plani sintetik 1 orë në javë .......................................................................... 26
TEMATIKA 1: Ç’ËSHTË DEMOKRACIA

» 1. Çfarë është demokracia? .............................................................................. 27
» 2. Kushtet e demokracisë .................................................................................28
» 3. Elementet e demokracisë .............................................................................29
» 4. Demokracia e drejtpërdrejtë ........................................................................30
» 5. Demokracia e përfaqësuar ...........................................................................32
» 6. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë ..................................................33
TEMATIKA 2. FAKTORËT QË NDIHMOJNË DHE PENGOJNË DEMOKRACINË

» 1. Faktorët që mbështesin demokracinë .........................................................35
» 2. Demokracia në Shqipëri ...............................................................................36
» 3. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë në vendin tonë ................38
» 4. Karakteristika individuale dhe shoqërore që mbrojnë demokracinë .........39
TEMATIKA 3. FUNKSIONIMI I DEMOKRACISË

» 1. Funksionimi i demokracisë ...........................................................................41
» 2. Roli i institucioneve në demokraci ........................................................... 43
» 3. Pushteti legjislativ ........................................................................................ 44
» 4. Pushteti ekzekutiv ......................................................................................... 46
» 5. Pushteti gjyqësor .......................................................................................... 47
» 6. Sistemi zgjedhor ....................................................................................... 49
» 7. Partitë politike .......................................................................................... 50
» 8. Votimi dhe të drejtat e votuesve .................................................................. 52
TEMATIKA 4. PJESËMARRJA QYTETARE

» 1. Pjesëmarrja qytetare .................................................................................... 54
» 2. Qytetaria aktive............................................................................................. 55
» 3. Informimi ....................................................................................................... 57
» 4. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik ................................................................. 59
» 5. Interesi publik dhe politikat publike ........................................................ 60
» 6. Protestat dhe demonstratat ......................................................................... 62
» 7. Problemet vendore dhe kombëtare ............................................................. 64
6
Plani analitik sipas nismës
LIBËR MËSUESI
“Tri lëndë në gjashtë orë”
(2 orë në javë)
Total = 35 orë
Njohuri të reja = 25 orë
Veprimtari praktike dhe projekte = 7 orë
Testime = 3 orë
Tematika Nr. Temat mësimore Rezultatet e të nxënit Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet
Vlerësim
Bashkëbisedim, individual
shpjegim
Vlerësim me
Teksti
Punë individuale, në gojë
grup.
Libri i më-
Vlerësim për
suesit
Brainstorming angazhimin
në grup
Burime
Shkrimi dhe rrjeti i
Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin materiale dhe
diskutimit Vlerësim të
* Dallon koncepte e shkollës dhe po mendonin çfarë loje të literatura të
punimeve
I. të ndryshme për luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, thotë: ndryshme për
Tabela e koncepteve në dosje,
Ç’është demokracinë. - Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se demokracinë
a. Çfarë është realizimi i
demokracia 1 * Evidenton fillesat e saj ndonjëri nga ju do të më kundërshtojë! nga media,
demokracia? Kllaster detyrave
orë) demokracia Të tjerët pranuan pa u ankuar. internet.
* Argumenton kuptimet që • Si mendoni ju, a është demokratik vendimi i
Lexim i orientuar Vlerësim të
ka fjala “demokraci”. marrë në këtë rast? Pse? Edukimi për
veprimtarive,
demokracinë
Analizë të ilustrimeve, aktiviteti
fotove.
Informacione
Vlerësim të
nga media,
Metoda interaktive shkrimeve,e-
historia,
gjithëpërfshirëse seve
gjeografia, jeta
punimeve
reale
Metoda interaktive Portofoli, duke
gjithëpërfshirëse stimuluar më
të mirët
* Liston kushtet e
demokracisë.
* Rendit parimet e
demokracisë dhe diskuton Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-së,
për: barazia, pjesëmarrja, por edhe në disa shtete të tjera, ka pasur
respekti për të drejtat protesta nga të rinjtë, të cilët kërkojnë që e
b. Kushtet e
2 e njeriut dhe sundimi i drejta për të votuar të ushtrohet që në moshën
demokracisë
shumicës. * Krahason 16-vjeçare.
llogaridhënien nga trans- • Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën e
parenca. këtyre të rinjve? Argumentoni.
* Përcakton rolin e
qytetarëve në një vend
demokratik.
* Liston elementet e
demokracisë. Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedhjet
* Përcakton funksionin për qeverinë e nxënësve.
e elementëve të Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandi-
demokracisë si: zgjed- donin, u tërhoqën, sepse sipas tyre, “mësuesit
a. Elementet e hjet, kuvendi, qeveria kishin vendosur vetë se cilët do të bënin pjesë
3
demokracisë dhe opozita, ndarja e në qeveri”.
pushteteve dhe sundimi • A është kjo një shkollë demokratike?
i ligjit. • Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta ndryshojnë
* Menaxhon informacionin situatën në shkollën e tyre?
e marrë duke diskutuar në • Po mësuesit dhe prindërit?
grup.
* Liston format e Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie

qeverisjes. duhet të merrej vendimi për vendin e koshave
* Përshkruan format e të plehrave. Disa anëtarë të këshillit bashkiak
demokracisë. mendonin të vendoseshin më shumë kosha
b. Demokracia e * Analizon funksionin e në një lagje ku jetonin më shumë njerëz të
4
drejtpërdrejtë demokracisë së varfër. Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të
drejtpërdrejtë. kundërshtuar vendimin.
• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?
QYTETARIA 9
• Çfarë nuk marrin parasysh ata?
• A është vendimi i tyre demokratik?
7
8
* Kupton çfarë është
LIBËR MËSUESI
demokracia e përfaqë suar.
* Bën dallimin e
Punohet me hartën në libër dhe evidentohen
a. Demokracia e demokracisë presidenciale
5 nga nxënësit shtetet më demokratike në botë.
përfaqësuar me atë parlamentare.
• Argumentoni faktin
* Evidenton përparësitë e
demokracisë së përfaqë-
suar.
Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokra-
tik nxorën fituese një parti me 51% të votave.
Një nga premtimet e partisë gjatë fushatës
zgjedhore, ishte që të largonte nga vendi
* Përshkruan përparësitë e emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet
demokracisë. krijon shumë probleme për dokumentacionin
* Listoni disa nga e emigrantëve, ndaj shumica prej tyre janë
b. Përparësitë
mangësitë që ka demokra- të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse
6 dhe mangësitë e
cia. jetojnë aty prej kohësh.
demokracisë
* Menaxhon informacionin • A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në
e marrë duke diskutuar në lidhje me emigrantët? Pse?
grup. • Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse
u kanë pëlqyer premtimet e tjera të saj, por
jo largimi i emigrantëve. Çfarë duhet të bëjnë
ata, nëse do të zbatohen masat ndaj emi-
grantëve?
a. Veprimtari prak-
7 tike 1: Praktikat e Sipas formatit të dhënë në tekst
demokracisë
Teksti
Bashkëbisedim, Vlerësim
1. Përcaktojnë disa nga shpjegim individual
Libri i më-
faktorët që mbështesin dhe
suesit
II. Faktorët pengojnë demokracinë. Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë Punë individuale, në Vlerësim me
që ndihmojnë b. Faktorët që 2. Argumenton përgjigjen shohim njerëz që nuk plotësojnë dot nevojat e grup. gojë
Burime
dhe pengojnë 8 mbështesin pse zhvillimi ekonomik tyre bazë për ushqim dhe strehim.
materiale dhe
demokracinë demokracinë ndikon në demokraci? • Si shpjegohet kjo dukuri? A është ky një Shkrimi dhe rrjeti i Vlerësim për
literatura të
(6 orë) 3. Menaxhon informacionin tregues i moszbatimit të demokracisë? diskutimit, me debat, angazhimin
ndryshme për
e marrë duke diskutuar në analizë dhe koment në grup
demokracinë
grup
nga media,
Harta e të pyeturit
internet.
Vlerësim për
realizimin e
detyrave
Vlerësim të
veprimtarive,
Analizë të ilustrimeve, aktiviteti
fotove.
Edukimi për
Vlerësim të
demokracinë
Insert shkrimeve,e-
Edukimi ligjor
a. Demokracia seve
9
në Shqipëri 1. Shprehin mendimin e tyre Kllaster punimeve
Informacione
lidhur me ekzistencën e fak- nga media,
torëve mbështetës/ pengues Lexim i orientuar Portofoli, duke
jeta reale
në bashkësinë ku jetojnë Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të stimuluar më
dhe në realitetin shqiptar. madhe të jetës së saj në sistemin e regjimit Metoda interaktive të mirët
2. Diskuton faktin se mung- diktatorial. Ajo tregon se në zgjedhje ishin të
esa e rritjes ekonomike ka detyruar të shkonin të gjithë dhe të votonin Vlerësim
ndikuar në demokratizimin gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, ajo herë me shkrim
e vendit. pas here thotë se i mungon shumë ajo kohë, për qën-
3. Argumenton mundësinë pasi atëherë kishte më shumë rregull, njerëzit drueshmërinë
e përballimit të këtyre festonin më shumë festa bashkë etj. e njohurive
faktorëve në veçanti për • Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e
Shqipërinë. Albionit për jetën në atë kohë?
Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e

1. Përcakton faktorët për mëdha nuk raportojnë të gjitha të ardhurat e
zhvillimin e demokracisë. tyre dhe ndonjë- herë arrijnë të korruptojnë
2. Evidenton faktorët punonjës të shtetit, për të shpëtuar nga tatimi.
pengues për zhvillimin e • Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash
b. Përballimi demokracisë. kanë situata të tilla për demokracinë?
i faktorëve 3. Analizon kulturën politike
10 pengues të dhe aktorët kryesore që
demokracisë në ndikojnë në formimin e saj.
vendin tonë
QYTETARIA 9
9
10
a. Karakteristika
LIBËR MËSUESI
1. Liston karakteristikat Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që të
individuale
shoqërore dhe individuale shkosh të votosh, sepse mendon se vota e saj
dhe shoqërore
që mbrojnë demokracinë. nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore
që mbrojnë
2. Diskuton për karakteristi- nuk shkoi të votonte. Babai dhe Melina kanë
demokracinë
11- kat shoqërore dhe individ- mendim tjetër. Ata thonë se çdo problem i
12 uale që nuk funksionojnë komunitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë
b. Veprimtari
mirë në shtetin tonë. është e rëndësishme.
praktike 2: Fak-
3. Ndërgjegjësohet duke • Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë?
torët që mbështe-
treguar mënyrat për t’i mën-
sin dhe pengojnë
januar dhe zgjidhur ato. Sipas formatit të dhënë në tekst
demokracinë
Me qenë se është njëorëshe mund të kombino-
13 TEST-1
het me një lëndë tjetër njëorëshe.
Bashkëbisedim,
shpjegim
Punë individuale, në Vlerësim Teksti

grup. individual
Libri i më-
Shkrimi dhe rrjeti i Vlerësim me suesit
diskutimit, me debat, gojë
analizë dhe koment Burime
Vlerësim për materiale dhe
Harta e të pyeturit angazhimin literatura të
1. Evidenton faktin se në grup ndryshme për
Në sistemin diktatorial liria e fjalës është
sistemi demokratik është Analizë të ilustrimeve, funksionimin
e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë
më i drejti, nëpërmjet disa fotove. Vlerësim për e demokracisë
në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin e
III. funksioneve. realizimin e nga media,
mëparshëm janë dënuar, vetëm sepse kanë
Funksionimi i a. Funksionimi i 2. Argumenton funksionet e Insert detyrave internet.
14 shprehur një mendim të tyrin me zë të lartë.
demokracisë demokracisë demokracisë
• Si mendoni ju, a është normale kjo për një
(12 orë) 3. Mendon dhe reflekton në Kllaster Vlerësim të Edukimi për
vend demokratik?
mënyrë kritike mbi funk- veprimtarive, demokracinë
• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si
sionet e demokracisë dhe Lexim i orientuar aktiviteti Edukimi ligjor
ndikon ajo në zhvillimin e vendit?
zbatimit të saj në realitet.
Brainstorming Vlerësim të Informacione
shkrimeve,e- për votime
Krahasimi seve të ndryshme,
punimeve edhe në
Metoda interaktive Qeverinë e
Portofoli, duke nxënësve.
Loja me role stimuluar më Kushtetuta e
të mirët R. Shqipërisë.
Diagram Veni
Tabela e koncepteve
Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një organizatë
në komunitetin e tyre. Qëllimi i organizatës
1. Evidenton institucionet e
është të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata
demokracisë.
b. Roli i insti- kanë një shok, familja e të cilit është në një
2. Analizon bashkëpunimin
15 tucioneve në situatë jo të mirë ekonomike. Andi dhe Ema
e institucioneve.
demokraci vendosën të marrin më shumë informacione
3. Përcakton roli i medies në
mbi këtë organizatë.
demokraci.
• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organi-
zatës për të ndihmuar shokun e tyre?
Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në

periudhën e absolutizmit, kur mbreti kishte
1. Evidenton format e orga-
përqendruar në duart e veta të gjitha
nizimit të Kuvendit
pushtetet. Kjo doktrinë u konsolidua pas
2. Përshkruan kompetencat,
shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap
a. Pushteti funksionet dhe detyrat e tij.
16 shumë i rëndësishëm për demokracinë dhe lir-
legjislativ 3. Demonstron (luan rolin)
inë. Dy autorët më në zë që kërkuan zbatimin
se si deputeti përcjell në
e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon
parlament zërin e zgjed-
Loku dhe Monteskje.
hësve.
• Shteti në të cilin ndarja e pushteteve është
realizuar më së miri, është SHBA-ja.
Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq

një folëse lajmesh, që po jepte lajmin e radhës.
1. Përshkruan funksionet “Kreu i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun
e pushtetit ekzekutiv dhe e qeverisë çeke”, – thoshte ajo dhe në ekran
detyrat e tij. u shfaq kryeministri i vendit. Genti e dinte që
b. Pushteti 2. Krahason tipat e pushtetit kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryemi-
17
ekzekutiv ekzekutiv. nistri. Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe
3. Analizon mënyrat që quhet edhe kreu i qeverisë, kurse presidenti
përdor pushteti ekzekutiv kreu i shtetit.
për zbatimin e ligjeve. • Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria dhe
shteti? – pyeti sërish Genti.
• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti?
Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë

1. Përcakton misionin,
që këndi i lojërave pranë pallatit të tyre
parimet dhe detyrat e
ishte rrethuar me llamarina. Shumë banorë
pushtetit gjyqësor me
nuk kishin dijeni që aty ishte planifikuar
organet e tij.
të ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda
a. Pushteti 2. Përshkruan organizimin
18 rrethimit kishte filluar puna. Të zemëruar, ata
gjyqësor dhe funksionet e këtij
u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia drejtuan
QYTETARIA 9
pushteti.
gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të
3. Analizon mënyrat që
padrejtë, për ta kthyer këndin e lojërave në një
përdor pushteti gjyqësor për
pallat shumëkatësh.
zgjidhjen e problemeve.
• Po ju, si do të kishit vepruar?
11
12
Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa
LIBËR MËSUESI
viteve më parë kishte votuar për partinë që
1. Përcaktojnë rëndësinë e ai mendonte se kishte program politik më të
zgjedhjeve dhe të votimit mirë, kurse për individin kishte votuar dikë që
b. Sistemi 2. Dallon sistemet kryesore ishte i një partie tjetër. Sibora nuk e kuptonte
19
zgjedhor zgjedhore në botë. se si mund të votosh një individ që nuk është
3. Vlerëson avantazhet dhe i asaj partie. Babai i shpjegoi se atëherë vendi
të metat e secilit sistem. ynë kishte një sistem zgjedhor të përzier, që e
lejonte një zgjedhje të tillë.
• Si e shpjegoni ju një gjë të tillë?
1. Shpjegon me fjalët e veta
kuptimin e partive politike.
2. Thekson qëllimin e tyre. - Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend i
3. Diskuton mbi rëndësinë madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, që
e partive politike në jemi vend i vogël, kemi kaq shumë parti? Si
20 a. Partitë politike demokraci. është më mirë për qeverisjen e një vendi, të
4. Krahason sistemet par- ketë shumë apo pak parti politike? - pyeti Alba
tiake kryesore në botë. mësuesen.
5. Vlerëson avantazhet dhe • Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?
disavantazhet e sistemeve
partiake.
1. Përshkruan të drejtat
politike si dhe e drejta për
të votuar, për të zgjedhur
dhe për tù zgjedhur si
dhe kushtet që duhet të
plotësojë një qytetar për tì
gëzuar këto të drejta. Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para se të
2. Përcakton meritat dhe votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se tashmë e
b. Votimi dhe cilësitë e kandidatit dhe di si të votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos
21 të drejtat e të planit për të cilin do jetë e pavlefshme. Ti ke përgjegjësi për votën
votuesve tà votojnë për të marrë tënde!
mbështetjen e votuesve • Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi për
3. Mëson, reflekton nga e votën tënde”?
kaluara dhe kjo e ndihmon
të jap mendimin e tij për
të përmirësuar rregullat
e votimit, për mënyrën e
organizimit dhe zhvillimit
të zgjedhjeve.
a. Veprimtari
praktike: Rëndësia
22 Sipas formatit të dhënë në tekst
e debatit publik
në demokraci
b. Projekt:
Respektimi dhe
23 mbrojtja e të Ora e parë Sipas formatit të dhënë në tekst
drejtave dhe lirive
në shkollën time
a. Projekt:
Respektimi dhe Vlerësim
mbrojtja e të me shkrim
24
drejtave dhe lirive Ora e dytë për qën-
-25
në shkollën time drueshmërinë
e njohurive.
b. TEST-2
Teksti
Vlerësim
individual Libri i më-
Bashkëbisedim, suesit
shpjegim Vlerësim me
gojë Burime
Punë individuale, në materiale dhe
grup. Vlerësim për literatura të
Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti angazhimin ndryshme për
1. Përshkruan rëndësinë e Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty prob- Shkrimi dhe rrjeti i në grup informimin
pjesëmarrjes qytetare. lemet që ka shkolla dhe bashkëmoshatarët e diskutimit, me debat, e qytetarëve
2. Liston nivelet e tyre. Gjithmonë përpara se të marrin pjesë në analizë dhe koment Vlerësim për dhe vep-
IV.
pjesëmarrjes qytetare. takimin e radhës, këshillohen me shokët dhe realizimin e rimtarinë
26 a. Pjesëmarrja 3. Rendit mënyrat e shoqet e tyre dhe informohen për çështjet që Harta e të pyeturit detyrave shoqërore.
Pjesëmarrja
qytetare pjesëmarrjes qytetare. do të diskutojnë në parlamentin e tyre. Parla- Broshura
qytetare
* Analizon fakte, problem menti Rinor synon të nxitë dhe të mbështetë Analizë të ilustrimeve, Vlerësim të e DTHNJ
(10 orë)
që e shqetësojnë në ko- të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë fotove. veprimtarive, nga media,
munitet dhe reflekton për e vendit dhe që zëri i tyre të dëgjohet. aktiviteti internet.
zgjidhjen e tyre. • Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A keni Insert
dëgjuar për të? Vlerësim të Edukimi për
Kllaster shkrimeve,e- demokracinë
seve Edukimi ligjor
Lexim i orientuar punimeve
Metoda interaktive Portofoli, duke Informacione
QYTETARIA 9
stimuluar më për veprimtari
të mirët të ndryshme,
të qytetarëve
13
14
LIBËR MËSUESI
Pak kohë më parë u zhvillua konferenca “Për
1. Përkufizon konceptin e
aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin ekonomik
qytetarit dhe qytetarisë
të të rinjve”. Një i ri nga Librazhdi u shpreh:
aktive.
“Ne po ngremë zërin, që në qytetin tonë të
2. Rendit disa motive, arsye
kemi një qendër rinore. Për momentin kemi
b. Qytetaria që na bëjnë ne qytetar
27 arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku
aktive aktiv.
takohemi dhe bisedojmë me njëri-tjetrin për
3. Përshkruan me argument
çështjet që na shqetësojnë”.
disa nga rrugët e realizimit
• Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë zërin”?
të pjesëmarrjes qytetare në
Tregoni një rast kur keni ngritur zërin për një
demokraci.
problem.
Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në
1. Përshkruan me fjalët e
stacionin e autobusit të linjës për të vajtur në
veta konceptin “informim”,
shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ndaloi në
liria e shprehjes, shtypit.
stacion. Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën sytë
2. Sqaron rëndësinë për
rreth e rrotull, por nuk panë asnjë njoftim që
informim, informimi i
aty nuk do të kishte më stacion. Atë ditë nuk
publikut.
e arritën dot orën e parë të mësimit. Më vonë
28 a. Informimi 3. Argumenton faktorët
morën vesh se stacioni ishte hequr, mirëpo si
që ndikojnë informimin e
shumë qytetarë të tjerë, ata nuk ishin infor-
publikut.
muar për këtë vendim të bashkisë.
* Mëson, nga e kaluara për
• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe
censurën, reflekton për të
Dritanit në këtë rast?
gjykuar në informimin e
• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat mund
sotëm.
të jenë disa prej tyre?
Një pasdite Denisi po i tregonte babait se në
1. Përshkruan me fjalët klasë kishin mësuar si të ndërtoni një qark
e veta si e kupton “të elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta
dëgjuarit”, dëgjues aktiv. krijonte qarkun para pjesëtarëve të tjerë të
b. Dëgjimi aktiv 2. Evidenton rëndësinë e familjes, nuk po i kujtohej se si duhet të lid-
29
dhe mendimi kritik të dëgjuarit në mënyrë heshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai,
aktive. duke e ndihmuar, i tha se ai nuk kishte qenë
3. Argumenton rëndësinë një dëgjues aktiv në klasë.
e mendimit kritik. • Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë një
dëgjues i mirë?
Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të
furnizonte me energji gjithë zonën, duhet të
1. Përshkruan me fjalët e prishen disa banesa. Shumë qytetarë ishin
veta si e kupton interesi dakord për ndërtimin e hidrocentralit, që të
a. Interesi publik
publik ,politika publike. furnizoheshin rregullisht dhe të paguanin më
30 dhe politikat
2. Rendit politikat publike. pak për energjinë elektrike, ndërsa banorët ku
publike
3. Mëson, si hartohet një do të ndërtohej HEC-i, e kundërshtuan këtë
politikë publike. vendim.
• Sipas jush, cili është interesi publik në këtë
rast?
1. Përkufizon me fjalët
e veta konceptet vep-
rimi shoqëror, protesta,
demonstrata bojkoti
Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës
tubimi dhe marshimi
së Kryeministrisë, mijëra qytetarë protestuan
2. Rendit faktorët, qëllim-
kundër importit të armëve kimike, me qëllim
b. Protestat dhe in që e bëjnë të mundur
31 shkatërrimin e tyre.
demonstratat përdorimin e tyre.
• A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse
3. Dallon format e
protestuesit zgjodhën këtë institucion dhe jo
veprimit social. Mëson,
një tjetër?
nga e kaluara dhe kjo e
ndihmon të reflektojë për
veprimtari sociale në të
ardhmen.
1. Përcakton kriteret për
identifikimin e proble-
meve vendore, kombëtare.
Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në të
2. Analizon faktin pse
njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë alkool;
duhen analizuar proble-
nganjëherë grinden dhe bëjnë shumë zhurmë.
met.
a. Problemet Cili është problemi këtu? Konsumi i alkoolit?
3. Argumenton rëndësinë
32 vendore dhe Zhurma? Vetë mbledhja? Apo fakti që nuk kanë
e ndikimit të pjesëmarrjes
kombëtare vend tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet
qytetare në zgjidhjen e
zgjidhja, duhet sqaruar se cili është problemi
problemeve vendore dhe
në këtë rast.
kombëtare.
• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.
4. Ndërgjegjësohet duke
treguar mënyrat për t’i
zgjidhur ato.
b. Projekt: Qytetar
33 i përgjegjshëm në Ora e parë Sipas formatit të dhënë në tekst
komunitetin tim
a. Projekt: Qytetar
i përgjegjshëm në Ora e dytë Sipas formatit të dhënë në tekst
34
komunitetin tim
QYTETARIA 9
Vlerësim
me shkrim
35 b. TEST-3 për qën-
drueshmërinë
e njohurive
15
16
Plani sintetik sipas nismës
LIBËR MËSUESI
“2 orë në javë”
“Qytetari 9”
SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS
TEMATIKA
SHTATOR – DHJETOR (13 ORË) JANAR – MARS (12 ORË) PRILL – QERSHOR (10 ORË)
I. III. IV.
Ç’është demokracia (7 orë) Funksionimi i demokracisë (12 orë) Pjesëmarrja qytetare (10 orë)
1/a. Çfarë është demokracia? 1/a. Funksionimi i demokracisë 1/a. Pjesëmarrja qytetare
1/b. Kushtet e demokracisë 1/b. Roli i institucioneve në demokraci 1/b. Qytetaria aktive
2/a. Elementet e demokracisë 2/a. Pushteti legjislativ 2/a. Informimi

2/b. Demokracia e drejtpërdrejtë 2/b. Pushteti ekzekutiv 2/b. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik
3/a. Demokracia e përfaqësuar 3/a. Pushteti gjyqësor 3/a. Interesi publik dhe politikat publike
3/b. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë 3/b. Sistemi zgjedhor 3/b. Protestat dhe demonstratat
4/a. Veprimtari praktike 1: Praktikat e demokracisë

Pushteti, 4/a. Problemet vendore dhe kombëtare
autoriteti, 4/a. Partitë politike 4/b. PROJEKT: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin
qeverisja 4/b. Votimi dhe të drejtat e votuesve tim
II. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë
35 orë demokracinë (6 orë)
4/b. Faktorët që mbështesin demokracinë 5/a. PROJEKT: Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin
5/a. Veprimtari Praktike: Rëndësia e debatit publik në tim
demokraci 5/b. TEST-3
5/b. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave
5/a. Demokracia në Shqipëri dhe lirive në shkollën time
5/b. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë
në vendin tone.
6/a. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave

6/a. Karakteristika individuale dhe shoqërore që
dhe lirive në shkollën time
mbrojnë demokracinë
6/b. Veprimtari praktike 2: Faktorët që mbështesin dhe 6/b. TEST-2
pengojnë demokracinë
7/ ½ TEST-1
QYTETARIA 9
QËLLIMET E PROGRAMIT
TË LËNDËS SË QYTETARISË
Edukimi për qytetarinë demokratike synon:

» të përgatisë të rinjtë për pjesëmarrje aktive në shoqërinë demokratike, duke fuqizuar kulturën demokratike;
» të aftësojë të rinjtë në luftën kundër ksenofobisë, dhunës, racizmit, nacionalizmit agresiv dhe intolerancës;
» të sigurojë dhe të forcojë kohezionin shoqëror, drejtësinë sociale dhe në të mirën e përgjithshme;e;
Mbështetur në këto qëllime të përgjithshme, programi i lëndës së qytetarisë synon:

» t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar njohuritë dhe aftësitë intelektuale, të domosdoshme për të kuptuar,
për të analizuar dhe për të ndikuar në politikat sociale dhe mënyrat e zbatimit të tyre;
» t’u japë nxënësve mundësinë për të zhvilluar aftësitë e pjesëmarrjes qytetare të nxënësve dhe përfshirjen e tyre
të vetëdijshme dhe të kualifikuar në zgjidhjen e problemeve të komunitetit;
Kompetenca qytetare
» Programi i qytetarisë, si pjesë e fushës “Shoqëria dhe mjedisi”, përmes kërkimit, krijon kushte në mënyrë të veçantë
për ndërtimin dhe demonstrimin nga nxënësi të kompetencës qytetare. Ky program kontribuon edhe në zhvillimin e
kompetencave të tjera kyç. Rezultatet e të nxënit të synuara nga programi i lëndës së qytetarisë nxitin, në shkallë
të ndryshme, edhe zhvillimin e kompetencave të tjera kyç.
Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

» Programi i qytetarisë krijon mundësi për zhvillimin e shkathtësive komunikuese. Nxënësi përdor materiale të
printuara, vizuale dhe digjitale, për të eksploruar dukuritë, proceset shoqërore, politike, ekonomike, kulturore etj, në
kohë dhe në hapësirë. Ai mëson si të vlerësojë këto burime dhe kuptojë si gjuha mund të përdoret për të zhvilluar
më tej të nxënit. Përmes diskutimeve, lojës në role, debateve, prezantimeve etj, nxënësi zhvillon shkathtësitë
të të shprehurit; në mënyrë progresive ai zhvillon dhe përdor fjalorin e përshtatshëm për të komunikuar idetë,
informacionet etj. në mjedise dhe për audienca të ndryshme.
* Kompetenca e të menduarit
» Nxënësi zhvillon të menduarin kritik dhe krijues gjatë vlerësimit të të dhënave dhe përdorimit të tyre, teston
shpjegimet dhe peshon argumentet. Ai zhvillon shkathtësitë për marrjen e vendimeve dhe strategjitë që e
ndihmojnë të mendojë në mënyrë analitikedhe logjike. Programi mundëson që nxënësi të kuptojë vlerën dhe
procesin e drejtimit të pyetjeve, të jetë krijues dhe të zhvillojë imagjinatën në vëzhgimet që bën në terren. Programi
i qytetarisë nxit përdorimin e matematikës dhe të mendimit matematik, për interpretimin e të dhënave etj.
»
Kompetenca e të nxënit
» Për të mbështetur edukimin për qytetari demokratike, nxënësi shfrytëzon informacionin nga burime të ndryshme,
gjykon vlefshmërinë dhe rëndësinë e tij. Në procesin e kërkimit, ai përdor teknologjinë e informacionit dhe
komunikimit për përgatitjen e prezantimeve të tij dhe komunikimin e gjetjeve. Nxënësi mendon në mënyrë kritike
kur shqyrton pasojat e veprimtarisë njerëzore në një mjedis të caktuar, kur vlerëson zgjidhjet e problemeve globale,
Kompetenca personale
» Programi i qytetarisë nxit të nxënit e bazuar në kërkim, duke zhvilluar aftësinë e nxënësve për të menaxhuar
veten. Nxënësi kupton rolin e tyre në procesin e të nxënit dhe në kryerjen e hetimeve, aftësohen të jenë të pavarur
në zbatimin e njohurive dhe shkathtësive, dhe në marrjen e vendimeve. Përmes punës në bashkëpunim në klasë
dhe në terren, nxënësit zhvillojnë aftësitë ndërpersonale dhe mësojnë të vlerësojnë perspektivat e ndryshme të
anëtarëve të tjerë të grupit.
Kompetenca digjitale
» Nxënësi zhvillon kompetencën digjitale përmes përdorimit të TIK-ut në mënyrë efektive dhe të përshtatshme kur
kërkon, krijon, përpunon, komunikon idetë dhe informacionin për dukuritë shoqërore, politike, kulturore etj.
17
LIBËR MËSUESI
REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE KYÇ

QË REALIZOHEN NËPËRMJET LËNDËS SË QYTETARISË
Kompetenca e komunikimit dhe të shprehurit
(Nxënësi komunikon në mënyrë efektive)
» Shpreh mendimin e vet për një temë të caktuar me gojë ose me shkrim, si dhe në forma të tjera të komunikimit.
» Dëgjon me vëmendje prezantimin dhe komentet e bëra nga të tjerët rreth një teme, duke bërë pyetje, komente,
sqarime dhe propozime.
» Shpjegon qartë dhe saktë, me gojë ose me shkrim, kuptimin e termave (fjalëve, koncepteve) të reja, duke përdorur
gjuhën dhefjalorin e përshtatshëm.
Kompetenca e të menduarit
» (Nxënësi mendon në mënyrë kritike dhe krijuese)
» Parashtron argumente pro ose kundër për një temë/problem të caktuar gjatë një debati ose publikimi në medie.
» Zgjidh një problem(shoqëror, shkencor etj.) dhe arsyeton përzgjedhjen e procedurave përkatëse.
» Përzgjedh dhe demonstron strategji të ndryshme për zgjidhjen e një problemi (shkencor, shoqëror).
» Shpjegon mënyrën e zhvillimit të një procesi natyror ose shoqëror, duke e ilustruar atë me shembuj konkretë.
» Krahason ngjashmëritë dhe dallimet e fazave më të rëndësishme nëpër të cilat është zhvilluar një proces/dukuri
shoqërore.
»
Kompetenca e të nxënit
(Nxënësi mëson për të nxënë)
» Përzgjedh të dhëna nga burime të ndryshme (libra, revista, udhëzues, fjalorë, enciklopedi ose internet), të cilat i
shfrytëzon përrealizimin e temës/detyrës së dhënë dhe i klasifikon ato burime sipas rëndësisë që kanë për temën.
» Shfrytëzon të dhënat për të demonstruar të kuptuarit e koncepteve numerike, grafike, simboleve, formulave në
shkenca shoqërore, duke i sqaruar nëpërmjet formave të ndryshme të të shprehurit.
» Zbaton në mënyrë të pavarur udhëzimet e dhëna nga një burim(tekst shkollor, libër, internet, medie)për të nxënë
njëtemë,veprim,aktivitet ose detyrë që i kërkohet.
Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

(Nxënësi kontribuon në mënyrë produktive)
» Zhvillon një projekt individual ose në grup për kryerjen e një aktiviteti mjedisor apo shoqëror me rëndësi për
shkollën ose për komunitetin.
» Diskuton në grup për rëndësinë që ka mbrojtja e mjedisit, pasojat që sjell dëmtimi i tij për jetën e njeriut dhe
propozon masat që duhen ndërmarrë për evitimin e tyre.
» Bashkëvepron në mënyrë aktive me moshatarët dhe të tjerët (pavarësisht statusit të tyre social, etnik etj.)për
realizimin e një aktiviteti të përbashkët (projekti/aktiviteti në bazë klase/shkolle apo jashtë saj).
Kompetenca personale
(Nxënësi bën jetë të shëndetshme)
» Vlerëson shkaqet e një situate të mundshme konflikti midis moshatarëve ose anëtarëve të grupit dhe propozon
alternativa për parandalimin dhe zgjidhjen, duke ndarë përvojat dhe mendimet në grup.
Kompetenca qytetare
(Nxënësi përkushtohet ndaj të mirës së përbashkët)
» Tregon vetëbesim të lartë në marrjen e vendimeve për veprimet që ndërmerr pa dëmtuar interesat e të tjerëve, të
cilat kontribuojnë në rritjen e cilësisë së aktivitetit të grupit shoqëror/komunitetit.
Kompetenca digjitale
» Përdor mediat digjitale dhe mjediset informative për të komunikuar dhe bashkëpunuar, duke përfshirë komunikimet
në distancë për zhvillimin e njohurive.
» Analizon, vlerëson, menaxhon informacionin e marrë elektronikisht (p.sh., hedhin disa informacione të marra nga
interneti, duke i përmbledhur ato.
18
QYTETARIA 9
KLASA 9
Tematika: Pushteti, autoriteti, qeverisja
Përmes kësaj tematike, nxënësit fitojnë dije dhe ndërtojnë njohuri për rregullat e jetës kolektive e kushtet demokratike për
zbatimin e tyre, si dhe për mundësitë që ekzistojnë në një shoqëri demokratike, në të gjitha nivelet e jetës politike. Ata nd ërto-
jnë njohuri për institucionet publike demokratike dhe për rregullat e lirisë dhe të vepruarit, dhe ndërgjegjësohen që ndërtim i i
institucioneve demokratike dhe gëzimi i këtyre lirive, janë përgjegjësi e të gjithë qytetarëve.
Rezultatet e të nxënit
Ç’është demokracia?
Orë të sugjeruara: 8 orë
Kjo tematikë synon të aftësojë nxënësit në njohjen e konceptit të demokracisë, të përkufizimeve të ndryshme të saj dhe ta
aftësojë atë të zbatojë këto njohuri në vendimmarrjet e jetës së tij të përditshme. Duke njohur karakteristikat kryesore të
demokracisë, nxënësi njihet me një listë kriteresh mbi bazën e të cilave ai vlerëson sjelljet, qëndrimet, praktikat e politik at
demokratike e jodemokratike dhe përcakton qëndrimin e tij në raport me realitetin në të cilin jeton, duke filluar nga familja,
shkolla, lagjja e më gjerë.
Njohuritë Shkathtësitë dhe aftësitë Qëndrime dhe vlera
Nxënësi/ja:
• Dallon dhe përkufizon me fjalët e tij konceptet e ndryshme për
demokracinë;
• Demokracia.
• dallon demokracinë e drejtpërdrejtë nga demokracia e përfaqësuar
• Karakteristikat e
dhe liston karakteristikat kryesore të tyre;
demokracisë.
• dallon argumentet që mbështesin nga ata që i kundërvihen Nxënësi/ja:
• Demokracia e drejt-
demokracisë; • Mban dhe shpreh qëndrim-
përdrejtë.
• mban dhe të shpreh qëndrimin e tij ndaj demokracisë dhe tipareve in e tij ndaj demokracisë
• Demokracia e përfaqë-
të saj; dhe tipareve të saj;
suar.
• vlerëson nëse mendimet dhe sjelljet e tij janë pro apo kundër • vlerëson nëse mendimet
• Kushtet e demokracisë.
demokracisë; dhe sjelljet e tij janë pro
• Elemente të
• eksploron dhe vlerëson elemente dhe praktika të demokracisë në apo kundër demokracisë.
demokracisë.
bashkësinë ku jeton, në shtëpi, në klasë, në lagje dhe në realitetin
• Praktikat e
shqiptar;
demokracisë.
• parashikon dukuri të ndryshme në fusha të ndryshme të jetës (në
familje, në shkollë, në lagje etj.), duke u nisur nga praktikat dhe
prirjet aktuale që vihen re në të.
Tema: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë
Kjo tematikë synon të mundësojë aftësimin e nxënësve në njohjen e faktorëve kryesorë që mbështesin dhe të atyre që pen -
gojnë demokracinë. Nxënësit, përmes kësaj linje njihen me disa prej karakteristikave dhe prirjeve individuale që, të vëna në
zbatim, mund të mbështesin apo mund të pengojnë demokracinë. Në këtë mënyrë, ata aftësohen të gjykojnë veten dhe të tjerët
në raport jo vetëm me përgjegjësinë e tyre qytetare, por edhe në raport me aftësitë që kërkohen për të qenë pjesëmarrës të
kualifikuar në ndërtimin e demokracisë dhe të atyre që kërkohen, për ta mbrojtur e konsoliduar atë.
Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime
Faktorë që mbështesin
Nxënësi/ja:
demokracinë. Nxënësi/ja:
• Përcakton disa nga faktorët që mbështesin dhe të atyre që pengo-
• Identifikon faktorët që
jnë demokracinë;
• Faktorë që pengojnë pengojnë demokracinë në
• identifikon faktorë që mbështesin dhe pengojnë demokracinë në
demokracinë. klasë dhe në shkollë
klasë, shkollë, lagje, vend;
• diskuton dhe jep ide për
• identifikon faktorët që ushqejnë lindjen dhe veprimin e faktorëve
• Karakteristika individ- mundësinë e zvogëlimit të
që mbështesin dhe të atyre që rrezikojnë demokracinë në Shqipëri;
uale. veprimit të faktorëve që
• jep një përcaktim lidhur me tiparet e realitetit në Shqipëri që
rrezikojnë demokracinë në
mund të rrezikojnë demokracinë;
• Karakteristika sho- Shqipëri.
• diskuton për mundësinë e zvogëlimit të veprimit të faktorëve që
qërore.
rrezikojnë demokracinë në Shqipëri.
19
LIBËR MËSUESI
Funskionimi i demokracisë
Kjo temë e mundëson nxënësin të njihet me elementet kryesore të funksionimit të demokracisë, me detyrat që zgjidh ose
mund të zgjidhë dhe me ato që nuk mund t’i zgjidhë në një kohë dhe hapësirë të dhënë.
Në këtë linjë, nxënësi njihet me rolin e institucioneve demokratike, me funksionet kryesore të pushtetit dhe rëndësinë e funk-
sionimit të tyre të pavarur, si kusht për të minimizuar abuzimet e pushtetit etj.
Po kështu, në këtë linjë nxënësi mëson të gjithë faktorët që realizojnë funksionimin e demokracisë, që nga përfaqësimi i indi -
vidëve në parti, identifikimi i interesave të përbashkëta që mundësojnë këtë përfaqësim, pjesëmarrja në zgjedhje e votime etj.,
etj.
Në këtë mënyrë ai fiton të gjithë aftësitë intelektuale e politike të domosdoshme për një pjesëmarrje të vetëdijshme e të kua li-
fikuar në jetën e proceset demokratike në bashkësinë ku jeton, në shkollë, lagje e më gjerë.
Nxënësi/ja:
Nxënësi/ja:
• Përshkruan disa nga çështjet që duhet të zgjidhë demokracia në
Funksionimi i • Diskuton për rëndësinë e
përgjithësi dhe demokracia shqiptare në mënyrë të veçantë;
demokracisë. zbatimit të procedurave të
• eksploron çështje që janë parësore për t’u zgjidhur në shkollë dhe
Çështje të demokracisë. drejta të votimit;
në bashkësinë ku jeton;
• Institucion. • diskuton për rëndësinë e
• përshkruan rolin e institucioneve demokratike;
• Roli i institucionit. tolerancës politike dhe të
• vlerëson veprimtarinë e institucioneve në Shqipëri, duke i krahasu-
• Kritere të demokracisë. pranimit të rezultateve të
ar me qëllimet dhe vlerat e demokracisë;
• Struktura e qeverisjes. zgjedhjeve (dhe të humbjes
• tregon çfarë duhet të përmirësohet në veprimtarinë e shkollës (të
• Funksion legjislativ. së zgjedhjeve) demokratike,
lagjes etj;) nga pikëpamja e qeverisjes demokratike të saj;
• Funksion ekzekutiv. në një demokraci;
• përshkruan strukturën e qeverisjes në një demokraci dhe detyrat
• Funksion gjyqësor. • diskuton për karakterin
kryesore të tri degëve të pushtetit;
• Roli i individit. demokratik të zgjedhjeve
• dallon elemente demokratike ose jodemokratike në funksionimin e
në Shqipëri, gjatë viteve të
pushtetit dhe të degëve të ndryshme të tij në Shqipëri;
• Diskutimet. fundit;
• identifikon faktorë të ndryshëm ekonomikë, shoqërorë, politikë etj.,
• Debati publik. • organizon vetë zgjedhjet
që ndikojnë në cilësinë e funksionimit të pushtetit demokratik në
• Vendimmarrjet. e qeverisë së nxënësve në
Shqipëri;
• Partitë politike. klasën dhe në shkollën e
• tregon cili duhet të jetë roli i individëve në demokraci dhe gjykon
• Zgjedhjet. tyre, duke mbajtur para-
për rolin e individëve në shoqërinë shqiptare në drejtim të zhvil-
• Përfaqësim. sysh qëllimet e qeverisë
limit ose pengimit të proceseve demokratike;
• Kandidatët. së nxënësve, cilësinë e
• përshkruan rolin e partive politike në demokraci dhe marrëdhëni-
• Votimi. përfaqësuesve, procedurat
et e tyre me interesat e individëve që organizohen në parti;
• Procedura votimi. e zgjedhjes dhe të votimit
• përshkruan rolin e zgjedhjeve dhe të votimit në një demokraci;
demokratik etj.
Pjesëmarrja qytetare
Kjo temë ka të bëjë me qëllimin final të edukimit qytetar e politik, pikërisht me pjesëmarrjen e nxënësit në jetën publike e
politike të bashkësisë, ku jeton.
• Përgjegjësi qytetare.
• Pjesëmarrje qytetare. Nxënësi/ja:
• Informim. • Diskuton për rëndësinë e pjesëmarrjes qytetare në demokraci;
• Gjykim kritik. • diskuton për rëndësinë që ka të qenit qytetar i informuar, për Nxënësi/ja:
• Dëgjim aktiv dhe cilësinë e pjesëmarrjes qytetare; • Diskuton për mundësitë
krijues. • përshkruan disa nga rrugët e realizimit të pjesëmarrjes qytetare në dhe rrugët e rritjes së
• Interes publik. demokraci; pjesëmarrjes qytetare në
• Politikë publike. • diskuton për mundësitë dhe rrugët e rritjes së pjesëmarrjes qytet- realitetin ku jetojnë (lagje,
• Protestë. are në realitetin ku jetojnë (lagje, shkollë, fshat, qytet etj.); shkollë, fshat, qytet etj.);
• Demonstratë. • identifikon probleme për zgjidhje në mjedisin, ku jetojnë dhe
• Probleme vendore. formulon e paraqet politikën publike për zgjidhjen e tyre.
• Problem kombëtar.
20
PLANI ANALITIK QYTETARI 9
(1 orë në javë)
Total = 35 orë
Njohuri të reja = 25 orë
Veprimtari praktike dhe projekte = 7 orë
Testime = 3 orë
Tematika Nr. Temat mësimore Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet
Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin e shkollës dhe po mendo-

nin çfarë loje të luanin. Endri, si drejtuesi i grupit, thotë:
Vlerësim indi-
Çfarë është - Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se ndonjëri nga ju do të më
1 vidual
demokracia? kundërshtojë!
Të tjerët pranuan pa u ankuar. Bashkëbisedim,
Vlerësim me gojë
• Si mendoni ju, a është demokratik vendimi i marrë në këtë rast? Pse? shpjegim Teksti i nxënësit
Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-së, por edhe në disa shtete të Vlerësim për
Kushtet e tjera, ka pasur protesta nga të rinjtë, të cilët kërkojnë që e drejta për të Punë individuale, Libri i mësuesit
2 angazhimin në
demokracisë votuar të ushtrohet që në moshën 16-vjeçare. punë në grup.
grup
• Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën e këtyre të rinjve? Argumentoni. e-libri (libri i
digjitalizuar)
Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedhjet për qeverinë e nxënësve. Brainstorming
Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandidonin, u tërhoqën, sepse Vlerësim të
punimeve në
I. sipas tyre, “mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do të bënin pjesë në Burime materiale
qeveri”. dosje, realizimi i
Ç’është Elementet e Shkrimi dhe rrjeti i dhe literatura të
3 detyrave
demokra- demokracisë • A është kjo një shkollë demokratike? diskutimit ndryshme për
cia • Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta ndryshojnë situatën në shkollën e demokracinë nga
(7 orë) tyre? media, internet.
Vlerësim të
• Po mësuesit dhe prindërit? Tabela e kon-
veprimarive,
cepteve
aktiviteti
Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie duhet të merrej vendimi për Edukimi për
vendin e koshave të plehrave. Disa anëtarë të këshillit bashkiak mendo- demokracinë
nin të vendoseshin më shumë kosha në një lagje ku jetonin më shumë Kllaster
Vlerësim i shkri-
Demokracia e njerëz të varfër. Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të kundërshtuar meve,
4 Lexim i orientuar Informacione nga
drejtpërdrejtë vendimin. eseve dhe
• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve? media, historia,
punimeve
• Çfarë nuk marrin parasysh ata? gjeografia, jeta
• A është vendimi i tyre demokratik? Analizë të ilustri- reale
meve, fotove.
QYTETARIA 9
Portofoli, duke
Punohet me hartën në libër dhe evidentohen nga nxënësit shtetet më stimuluar më të
Demokracia e mirët
5 demokratike në botë.
përfaqësuar
Argumentoni faktin.
21
22
Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokratik nxorën fituese një parti
LIBËR MËSUESI
me 51% të votave. Një nga premtimet e partisë gjatë fushatës zgjedhore,
ishte që të largonte nga vendi emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet
krijon shumë probleme për dokumentacionin e emigrantëve, ndaj shu-
Përparësitë dhe
mica prej tyre janë të paligjshëm e pa të drejtë vote, edhe pse jetojnë
6 mangësitë e
aty prej kohësh.
demokracisë
• A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në lidhje me emigrantët? Pse?
• Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse u kanë pëlqyer premtimet e
tjera të saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë duhet të bëjnë ata, nëse do
të zbatohen masat ndaj emigrantëve?
Praktikat e
7 demokracisë (Vep-
rimtari praktike)
Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë shohim njerëz që nuk plotëso-

Faktorët që
jnë dot nevojat e tyre bazë për ushqim dhe strehim. Vlerësim indi-
8 mbështesin
• Si shpjegohet kjo dukuri? A është ky një tregues i moszbatimit të vidual
demokracinë
demokracisë?
Bashkëbisedim,
Vlerësim me gojë
shpjegim
Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të madhe të jetës së saj në siste- Teksti i nxënësit
min e regjimit diktatorial. Ajo tregon se në zgjedhje ishin të detyruar të Vlerësim për
Punë individuale,
shkonin të gjithë dhe të votonin gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, angazhimin në
Demokracia në në grup.
9 ajo herë pas here thotë se i mungon shumë ajo kohë, pasi atëherë kishte grup Libri i mësuesit
Shqipëri
më shumë rregull, njerëzit festonin më shumë festa bashkë etj. Shkrimi dhe rrjeti
• Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e Albionit për jetën në atë Vlerësim për e-libri (libri i
i diskutimit, me
kohë? realizimin e digjitalizuar)
II. Faktorët debat, analizë dhe
detyrave
që koment
Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e mëdha nuk raportojnë të Burime materiale
ndihmo- Përballimi i
gjitha të ardhurat e tyre dhe ndonjëherë arrijnë të korruptojnë punonjës Harta e të pyeturit Vlerësim të dhe literatura të
jnë dhe faktorëve pengues
10 të shtetit, për të shpëtuar nga tatimi. veprimarive, ndryshme për
pengojnë të demokracisë në
• Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash kanë situata të tilla për aktiviteti demokracinë nga
demo- vendin tonë Analizë të ilustri-
demokracinë? media, internet.
kracinë meve, fotove.
Vlerësim të
(6 orë)
shkrimeve,eseve
Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që të shkosh të votosh, sepse
punimeve Edukimi për
Karakteristika mendon se vota e saj nuk ka ndonjë fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore Insert
individuale dhe nuk shkoi të votonte. Babai dhe Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë demokracinë
11 Portofoli, duke Edukimi ligjor
shoqërore që mbro- se çdo problem i komunitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë është e Kllaster
rëndësishme. stimuluar më të
jnë demokracinë
mirët Informacione nga
• Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë? Lexim i orientuar
media, jeta reale
Faktorët që mbësht- Vlerësim me
Metoda interaktive
esin dhe pengojnë shkrim për
12 Sipas formatit të dhënë në tekst qëndrueshmërinë
demokracinë (Vep-
rimtari praktike 2) e njohurive
13 Test 1
Në sistemin diktaktorial liria e fjalës është e kufizuar. Shumë prej të
dënuarve politikë në vendin tonë dëshmojnë se në sistemin e mëpar-
shëm janë dënuar, vetëm sepse kanë shprehur një mendim të tyrin me
Funksionimi i
14 zë të lartë.
demokracisë
• Si mendoni ju, a është normale kjo për një vend demokratik?
• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si ndikon ajo në zhvillimin e Bashkëbisedim,
vendit? shpjegim
Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një organizatë në komunitetin e tyre.
Qëllimi i organizatës është të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata Punë individuale,
kanë një shok, familja e të cilit është në një situatë jo të mirë ekono- në grup.
Roli i institucioneve Teksti i nxënësit
15 mike. Andi dhe Ema vendosën të marrin më shumë informacione mbi Vlerësim indi-
në demokraci Shkrimi dhe rrjeti vidual
këtë organizatë. Libri i mësuesit
• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organizatës për të ndihmuar i diskutimit, me
shokun e tyre? debat, analizë dhe Vlerësim me gojë
e-libri (libri i
koment
Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në periudhën e absolutizmit, digjitalizuar)
kur mbreti kishte përqendruar në duart e veta të gjitha pushtetet. Kjo Vlerësim për
Harta e të pyeturit angazhimin në
doktrinë u konsolidua pas shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap Burime materiale
grup
16 Pushteti legjislativ shumë i rëndësishëm për demokracinë dhe lirinë. Dy autorët më në zë dhe literatura të
Analizë të ilustri-
që kërkuan zbatimin e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon Loku ndryshme për
III. meve, fotove. Vlerësim për
dhe Monteskje. Shteti në të cilin ndarja e pushteteve është realizuar më funksionimin e
Funk- së miri, është SHBA-ja. realizimin e
demokracisë nga
sionimi Insert detyrave
Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq një folëse lajmesh, që po media, internet.
i demo-
jepte lajmin e radhës. “Kreu i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun e
kracisë Kllaster Vlerësim të
qeverisë çeke”, – thoshte ajo dhe në ekran u shfaq kryeministri i vendit. Edukimi për
(12 orë) veprimarive,
Genti e dinte që kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryeministri. demokracinë
17 Pushteti ekzekutiv Lexim i orientuar aktiviteti
Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i qeverisë, Edukimi ligjor
kurse presidenti kreu i shtetit.
Brainstorming Vlerësim të
• Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria dhe shteti? – pyeti sërish Genti. Informacione
shkrimeve,eseve
• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti? për votime të
Krahasimi punimeve
Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që këndi i lojërave pranë pallatit ndryshme, edhe
të tyre ishte rrethuar me llamarina. Shumë banorë nuk kishin dijeni që në Qeverinë
Metoda interaktive Portofoli, duke
aty ishte planifikuar të ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda rrethimit e nxënësve.
stimuluar më të
18 Pushteti gjyqësor kishte filluar puna. Të zemëruar, ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia Kushtetuta e R.
Loja me role mirët
dre tuan gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të padrejtë, për ta Shqipërisë.
kthyer këndin e lojërave në një pallat shumëkatësh. Diagram Veni
Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa viteve më parë kishte Tabela e kon-
votuar për partinë që ai mendonte se kishte program politik më të mirë, cepteve
kurse për individin kishte votuar dikë që ishte i një partie tjetër. Sibora
19 Sistemi zgjedhor nuk e kuptonte se si mund të votosh një individ që nuk është i asaj
QYTETARIA 9
partie. Babai i shpjegoi se atëherë vendi ynë kishte një sistem zgjedhor
të përzier, që e lejonte një zgjedhje të tillë.
23
24
LIBËR MËSUESI
- Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend i madh, ka vetëm 5 parti
politike, kurse ne, që jemi vend i vogël, kemi kaq shumë parti? Si është
20 Partitë politike më mirë për qeverisjen e një vendi, të ketë shumë apo pak parti politike?
- pyeti Alba mësuesen.
• Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?
Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para se të votonte, babai i tha: -
Votimi dhe të Erisa, besoj se tashmë e di si të votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos
21
drejtat e votuesve jetë e pavlefshme. Ti ke përgjegjësi për votën tënde!
• Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi për votën tënde”? Vlerësim me
shkrim për
Rëndësia e debatit qëndrueshmërinë
22 publik në demokraci e njohurive.
(Veprimtari praktike)
Respektimi dhe
mbrojtja e të
23-
drejtave dhe lirive
24
në shkollën time
(Projekt)
25 TEST 2
Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti Rinor Shqiptar. Ata të dy
përcjellin aty problemet që ka shkolla dhe bashkëmoshatarët e tyre.
Gjithmonë përpara se të marrin pjesë në takimin e radhës, këshillohen
Pjesëmarrja me shokët dhe shoqet e tyre dhe informohen për çështjet që do të
26
qytetare diskutojnë në parlamentin e tyre. Parlamenti Rinor synon të nxitë dhe të
mbështetë të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë e vendit dhe
që zëri i tyre të dëgjohet.
• Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A keni dëgjuar për të?
Pak kohë më parë u zhvillua konferenca “Për aftësimin, zhvillimin dhe
IV. fuqizimin ekonomik të të rinjve”. Një i ri nga Librazhdi u shpreh: “Ne po
ngremë zërin, që në qytetin tonë të kemi një qendër rinore. Për mo-
Pjesëmar- 27 Qytetaria aktive mentin kemi arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe
rja bisedojmë me njëri-tjetrin për çështjet që na shqetësojnë”.
qytetare • Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë zërin”? Tregoni një rast kur keni
(10 orë) ngritur zërin për një problem.
Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në stacionin e autobusit të linjës
për të vajtur në shkollë. Mirëpo atë ditë autobusi nuk ndaloi në stacion.
Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën sytë rreth e rrotull, por nuk panë asnjë
njoftim që aty nuk do të kishte më stacion. Atë ditë nuk e arritën dot
28 Informimi orën e parë të mësimit. Më vonë morën vesh se stacioni ishte hequr,
mirëpo si shumë qytetarë të tjerë, ata nuk ishin informuar për këtë
vendim të bashkisë.
• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe Dritanit në këtë rast?
• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat mund të jenë disa prej tyre?
Një pasdite Denisi po i tregonte babait se në klasë kishin mësuar si të
ndërtoni një qark elektrik të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta krijonte
Dëgjimi aktiv dhe qarkun para pjesëtarëve të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si duhet
29
mendimi kritik të lidheshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai, duke e ndihmuar, i
tha se ai nuk kishte qenë një dëgjues aktiv në klasë. Vlerësim indi-
Teksti i nxënësit
• Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë një dëgjues i mirë? vidual
Libri i mësuesit
Bashkëbisedim, Vlerësim me gojë
Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të furnizonte me energji gjithë shpjegim
e-libri (libri i
zonën, duhet të prishen disa banesa. Shumë qytetarë ishin dakord për Vlerësim për
digjitalizuar)
Interesi publik dhe ndërtimin e hidrocentralit, që të furnizoheshin rregullisht dhe të pagu- Punë individuale, angazhimin në
30
politikat publike anin më pak për energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do të ndërtohej në grup. grup
HEC-i, e kundërshtuan këtë vendim. Burime materiale
dhe literatura të
• Sipas jush, cili është interesi publik në këtë rast? Shkrimi dhe rrjeti Vlerësim për
ndryshme për
i diskutimit, me realizimin e
informimin e
debat, analizë dhe detyrave
qytetarëve dhe
Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës së Kryeministrisë, mijëra koment
veprimtarinë
qytetarë protestuan kundër importit të armëve kimike, me qëllim Vlerësim të
Protestat dhe shoqërore.
31 shkatërrimin e tyre. Harta e të pyeturit veprimarive,
demonstratat Broshura e D.Th.
• A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse protestuesit zgjodhën këtë institucion aktiviteti
Nj.nga media,
dhe jo një tjetër? Analizë të ilustri-
interneti.
meve, fotove. Vlerësim të
shkrimeve,eseve
Insert punimeve
Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në të njëjtën rrugë. Ndonjëherë Edukimi për
konsumojnë alkool; nganjëherë grinden dhe bëjnë shumë zhurmë. Cili demokracinë
Kllaster Portofoli, duke
Problemet vendore është problemi këtu? Konsumi i alkoolit? Zhurma? Vetë mbledhja? Apo Edukimi ligjor
32 stimuluar më të
dhe kombëtare fakti që nuk kanë vend tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet zgjidhja, Lexim i orientuar mirët
duhet sqaruar se cili është problemi në këtë rast.
• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast. Informacione
Metoda interaktive Vlerësim me
për vepimtari
shkrim për
të ndryshme, të
qëndrueshmërinë
Qytetar i përgjeg- qytetarëve
33- e njohurive.
jshëm në komunite-
34
tin tim (Projekt)
35 TEST 3
QYTETARIA 9
25
26
PLANI SINTETIK
LIBËR MËSUESI
(1 orë në javë)
Qytetari 9
SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS

TEMATIKA
SHTATOR – DHJETOR (13 ORË) JANAR – MARS (12 ORË) PRILL – QERSHOR (10 ORË)
I. Ç’është demokracia (8 orë) III. Funksionimi i demokracisë (12 orë) IV. Pjesëmarrja qytetare (10 orë)
1. Çfarë është demokracia? 1. Funksionimi i demokracisë 1. Pjesëmarrja qytetare
2. Kushtet e demokracisë 2. Roli i institucioneve në demokraci 2. Qytetaria aktive
3. Elementet e demokracisë 3. Pushteti legjislativ 3. Informimi

4. Demokracia e drejtpërdrejtë 4. Pushteti ekzekutiv 4. Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik
5. Demokracia e përfaqësuar 5. Pushteti gjyqësor 5. Interesi publik dhe politikat publike
6. Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë 6. Sistemi zgjedhor 6. Protestat dhe demonstratat
7. Praktikat e demokracisë (Veprimtari praktike)

7. Problemet vendore dhe kombëtare
Pushteti, 7. Partitë politike
autoriteti, II. Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë
qeverisja demokracinë (6 orë) 8. Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim (Projekt)
8. Votimi dhe të drejtat e votuesve 9. Qytetar i përgjegjshëm në komunitetin tim (Projekt)
35 orë
8. Faktorët që mbështesin demokracinë 9. Rëndësia e debatit publik në demokraci (Veprimtari
10. TEST 3
praktike)
10. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave
9. Demokracia në Shqipëri
dhe lirive në shkollën time
10. Përballimi i faktorëve pengues të demokracisë 11. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave
në vendin tonë dhe lirive në shkollën time
11. Karakteristika individuale dhe shoqërore që
mbrojnë demokracinë
12.Faktorët që mbështesin dhe pengojnë 12. TEST 2

demokracinë (Veprimtari praktike)
13. TEST 1
QYTETARIA 9
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: IX

Situata e të nxënit: Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në
Tematika 1: Ç’është demokracia oborrin e shkollës dhe po mendonin çfarë loje të luanin. Endri,
si drejtuesi i grupit, thotë:
- Unë dua që të luajmë futboll! Nuk besoj se ndonjëri nga ju do
të më kundërshtojë!
Tema mësimore1: Çfarë është demokracia Të tjerët pranuan pa u ankuar.
• Si mendoni ju, a është demokratik vendimi i marrë në këtë rast?
Pse?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas
Fjalë kyç:
temës mësimore:
• demokraci
Nxënësi/-ja:
• liri
• dallon koncepte të ndryshme për demokracinë;
• sundim i shumicës
• evidenton fillesat e saj demokracia
• pushtet i barabartë
• argumenton kuptimet që ka fjala “demokraci”.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken-
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të
cat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar gjuha dhe komuni-
ndryshme për demokracinë nga media, internet.
kimi historia, arte.
Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

Organizimi i orës së mësimit: PNP
HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, diskutim, debat

Me metodën e bashkëbisedimit dhe të diskutimit, nxënësit punojnë situatën në libër. Mësuesi/ja i drejton klasës
pyetjet:
» Ç’është demokracia?
» Si e kuptoni ju demokracinë?
Për këtë qëllim zhvillohet me nxënësit një brainstorming në tabelë, ku nxënësit japin mendime për konceptin e
demokracisë.
formë e qeverisjes veprim sipas ligjit

demokracia është kompromis
marrje vendimesh është proces dhe jo akt ose veprim i çastit
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, shpjegim
sistem shoqëror, kurse liria është një kusht i domosdoshëm për ekzistencën e saj.
DEMOKRACIA: nuk është thjesht një sistem idesh, por një sistem praktikash, mënyrash veprimi.
është institucionalizimi i lirisë.
Demokracia si formë ofron mundësi të për të gjithë;

qeverisje: buron nga populli i takon popullit dhe i shërben atij;
bashkon individët e një shoqërie duke mbrojtur dhe respektuar të drejtat dhe
lirinë e gjithsecilit;
nënkupton pjesëmarrjen e të gjithë njerëzve në jetën politike e shoqërore të vendit;
zgjedhjet dhe zëvendësimi i qeverive bëhet me zgjedhje të lira;
nënkupton sundimin e ligjit, kjo do të thotë se ligjet zbatohen njëlloj
për të gjithë qytetarët.
27
LIBËR MËSUESI
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin (e pavarur dhe me grupe)

Reflektimi. Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin (lexim i orientuar), duke mbajtur shënime. Merren mendimet e
nxënësve.
1. Diskutojnë për “Fillesat e demokracisë”.
2. Aspirata më e vjetër e popujve.
Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.

* Pyetje për vetëvlerësim. Kërkohet nga nxënësit që për 5 minuta të punojnë me veprimtaritë në tekst dhe të diskutojnë
për to.
Klasa punon e ndarë në grupe: Renditni nenet që zbatohen në një shtet demokratik.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst faqe 7.

Ose tema: Sikur ju të ishit Kryeministër ose President i Shqipërisë, çfarë do të bënit që demokracia në vend të funksiononte
më mirë?
VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit, argumentet, mbajtjen
e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ata.

Situata e të nxënit: Kohët e fundit në San Francisko të SHBA-
Tematika 1: Ç’është demokracia
së, por edhe në disa shtete të tjera, ka pasur protesta nga të
rinjtë, të cilët kërkojnë që e drejta për të votuar të ushtrohet që
në moshën 16-vjeçare.
Tema mësimore 2: Kushtet e demokracisë • Çfarë mendoni për veprimin dhe kërkesën e këtyre të rinjve?
Argumentoni.
temës mësimore: Fjalë kyç:
Nxënësi/ja: • barazi
• liston kushtet e demokracisë; • pjesëmarrje
• rendit parimet e demokracisë dhe diskuton për: barazinë, • të drejtat e qytetarëve
pjesëmarrjen, respekti për të drejtat e njeriut dhe sundimi i • llogaridhënie
shumicës; • transparencë
• krahason llogaridhënien me transparencën; • roli qytetar
• përcakton rolin e qytetarëve në një vend demokratik.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken-
ndryshme për demokracinë nga media, internet. cat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.
Punohet me situatën në libër.
Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin (lexim i orientuar), duke mbajtur shënime.
Merren mendimet e nxënësve të shënuara në tabelë.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegim dhe bashkëbisedim

Për 15 minuta nxënësit lexojnë (lexim i orientuar).
Shumica të ushtrojë pushtetin

Kushtet e Të ketë një tërësi institucionesh
demokracisë: Transparenca
Barazia
Pjesëmarrja
Respekti për të drejtat e njeriut.
Llogaridhënia
28
QYTETARIA 9
Pjesëmarrja në jetën duke u përfshirë në fushatën zgjedhore për një parti apo kandidat, politike realizohet duke
kandiduar më vete, në disa forma:
» duke diskutuar dhe debatuar për çështjet publike

» duke ndjekur takimet në komunitet ose në këshillat vendorë,
» duke nënshkruar peticione kundër vendimeve të qeverisë,
» duke marrë pjesë në protesta.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo punë me grupe shkëmbe
Pyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit. Diskutohen përgjigjet e nxënësve të cilët respektojnë mendimin e shokëve
dhe argumentojnë.
Veprimtari në klasë. Punohet me diagramin në tekst,
Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst, faqe 9.

VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit argumentet, mbajtjen
e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ato.
Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Në shkollën e Ertës do të bëheshin zgjedh-

jet për qeverinë e nxënësve.
Disa nga nxënësit që kishin dëshirë të kandidonin, u tërhoqën,
sepse sipas tyre, “mësuesit kishin vendosur vetë se cilët do të
bënin pjesë në qeveri”.
Tema mësimore 3: Elementet e demokracisë • A është kjo një shkollë demokratike?
• Çfarë mund të bëjnë nxënësit, që ta ndryshojnë situatën në
shkollën e tyre?
• Po mësuesit dhe prindërit?

Nxënësi/ja: • zgjedhje
• liston elementet e demokracisë; • parlament
• përcakton funksionin e elementëve të demokracisë si: • qeveri opozitë
zgjedhjet, kuvendi, qeveria dhe opozita, ndarja e pushteteve • ndarje e pushteteve
dhe sundimi i ligjit; • sundimi i ligjit.
• menaxhon informacionin e marrë duke diskutuar në grup.

ndryshme për demokracinë nga media, internet. Edukimi për
cat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.
demokracinë

HAPI I PARË: Parashikimi: Stuhi mendimi dhe bashkëbisedim

Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.
Punohet me situatën në libër (tabela e koncepteve)
Jepen termat dhe lidhja që kanë ndërmjet tyre. Nxënësit shprehin nga një fjali për çdo term, por që kanë lidhje midis
tyre.
populli përfaqësues qeveri
29
LIBËR MËSUESI
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster (tabelë e koncepteve) Shpjegimi dhe bashkëbisedim
Element demokratik
ZGJEDHJET Forcat politike
Format, llojet funksion zgjedhës
kontrollues
PARLAMENTI Pushtet ligjvënës artikulues
formimi i vullnetit
ELEMENTET
E DEMOKRACISË QEVERIA Pushtet ekzekutiv
Demokracia e përfaqësuar ka këto përparësi: qytetarët, ndonëse jo drejtpërdrejt, kanë “zërin” e tyre në të gjitha
strukturat e qeverisjes.
» Opozita - pluralizmi politik

» Ndarja e pushteteve
» Sovraniteti i popullit
» Shteti juridik - ligjor
» Njohja dhe garantimi i të drejtave e lirive themelore të njeriut
» Ekonomia e tregut
HAPI I TRETË: Përpunim: Rrjeti i diskutimit dhe punë me grupe

Punohet me aparatin pedagogjik
Pyetje për vetëvlerësim: Punohet me diagramin nxënësit diskutojnë, respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre.
Veprimtari në klasë: Punë në grupe. Secili nga grupet zgjedh për të trajtuar një element të demokracisë. Nxënësit
shkruajnë se si ndikon secili element në funksionimin e demokracisë. Më pas i prezantojnë punimet e tyre para klasës.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria nr. 1 në tekst, faqe 11.
Situata e të nxënit: Në mbledhjen e këshilltarëve të një bash-

Tematika 1: Ç’është demokracia
kie duhet të merrej vendimi për vendin e koshave të plehrave.
Disa anëtarë të këshillit bashkiak mendonin të vendoseshin më
shumë kosha në një lagje ku jetonin më shumë njerëz të varfër.
Kjo, sepse ata nuk kanë pushtet për të kundërshtuar vendimin.
Tema mësimore 4: Demokracia e drejtpërdrejtë
• Si ju duket mendimi i këtyre anëtarëve?
• Çfarë nuk marrin parasysh ata?
• A është vendimi i tyre demokratik?
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas Fjalë kyç:

temës mësimore: Nxënësi/ja: • demokraci e drejtpërdrejtë
• Liston format e qeverisjes. • qeverisje
• Përshkruan format e demokracisë. • monarki
• Analizon funksionin e demokracisë së drejtpërdrejtë. • oligarki
Burimet: Teksti i nxënësit, e-libri, materiale dhe literatura të

ndryshme për demokracinë nga media, internet, edukimi për
demokracinë

30
QYTETARIA 9
HAPI I PARË: Parashikimi: Stuhi mendimi, diskutim, debat

Kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.
Punohet me situatën në libër, nxënësit diskutojnë, respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre.
U drejtohen nxënësve pyetjen:
» Cila është forma e qeverisjes në vendin tonë?
Përgjigjet e tyre shkruhen në tabelë.
Forma e
qeverisjes
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi kllaster dhe bashkëbisedim
Qeverisja është mënyra e organizimit dhe e ushtrimit të pushtetit shtetëror.
FORMAT E DEMOKRACISË JANË:
a) OLIGARKI
» sundim i disa njerëzve
b) AUTOKRACI
» sundimi i një person. Vetë kjo formë qeverisjeje është:
» Monarki: absolute dhe kushtetuese
» Diktaturë: fashiste, naziste dhe e proletariatit
c) DEMOKRACI
» sundim i shumë njerëzve, që vetë kjo formë është:
me përfaqësim:
» presidenciale dhe parlamentare
e drejtpërdrejtë:
» sistem politik të cilën qytetarët marrin personalisht pjesë në marrjen e vendimeve, kur populli zgjedh parlamentin,
por ka edhe të drejtë të propozojë ligjet, t’i miratojë ose t’i shfuqizojë ligjet e ndërsjella nga parlamenti këtë
formë demokracie e shohim në Zvicër.
HAPI I TRETË: Përpunim. Rrjeti i diskutimit dhe punë me grupe

Punohet me aparatin pedagogjik
Pyetje për vetëvlerësim: nxënësit diskutojnë. Ata respektojnë mendimin dhe qëndrimin e njëri-tjetrit.
» Listoni disa forma të demokracisë.
» Përcaktoni format e qeverisjes.
Veprimtari në klasë: 1. Ndahuni në 3 grupe. Secili grup trajton një formë qeverisjeje: monarkinë, oligarkinë dhe
demokracinë. Çdo grup analizon përparësitë e formës së qeverisjes që ka. Më pas, të gjitha grupet prezantojnë
punën e tyre në klasë.
2. Në shkollën tuaj keni për të marrë një vendim të rëndësishëm. Përshkruani se si do të ishin proceset e marrjes së
vendimeve sipas formave të demokracisë.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst. Klasa ndahet në dy grupe, faqe 14.
31
LIBËR MËSUESI
Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Punohet me hartën në libër dhe evidento-
hen nga nxënësit shtetet më demokratike në botë.
Tema mësimore 5: Demokracia e përfaqësuar

Fjalë kyç:
temës mësimore: Nxënësi/ja:
• demokraci e përfaqësuar
• kupton çfarë është demokracia e përfaqësuar;
• demokraci presidenciale
• bën dallimin e demokracisë presidenciale me atë parlamen-
• demokraci parlamentare
tare;
• monarki kushtetuese.
evidenton përparësitë e demokracisë së përfaqësuar.
Burimet: Teksti i nxënësit, materiale dhe literatura të

ndryshme për demokracinë nga media, internet. Edukimi për
cat shoqërore, historia, gjeografia arte, gjuha dhe komunikimi.
demokracinë.

HAPI I PARË: Parashikimi: Analizë rastesh dhe bashkëbisedim

Kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.
Punohet me hartën në libër dhe u kërkohet nxënësve të evidentojnë shtetet më demokracinë më të lartë.
Ata reflektojnë dhe ngrenë pyetje.
» Pse këto vende janë më demokratike? (Këtu mësuesi/ja bën lidhje edhe me njohurit e marra në gjeografi 8)
» Përcaktoni disa nga faktorët që kanë ndikuar në demokratizimin e tyre.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi Kllaster dhe bashkëbisedim

Shpjegohet për disa minuta thelbi i mësimit.
Demokracia e përfaqësuar e quajtur edhe “demokracia deleguese” është një nga format e demokracisë, ku qytetarët
shprehin vullnetin e tyre përmes përfaqësuesve të zgjedhur, të cilëve u delegojnë kompetencat e tyre. Pra, sovraniteti
dhe qeverisja e popullit nuk ushtrohet në mënyrë të drejtpërdrejtë, por nëpërmjet organeve përfaqësuese të
zgjedhura nga populli.
Punohet me skemën e librit faqe 15.
Demokracia e përfaqësuar
ka tri forma qeverisjeje, që janë:
demokracia parlamentare demokracia presidenciale monarkia kushtetuese
Republika Presidenciale - presidenti (kreu i shtetit) zgjidhet drejtpërdrejt nga populli.
Republika Parlamentare - bazohet në vendimmarrjen e shumicës, kurse pakica është në opozitë.
Monarkia kushtetuese - vendimmarrësit zgjidhen nga populli. kreu i shtetit është mbreti ose mbretëresha.
32
QYTETARIA 9
Demokracia e përfaqësuar ka këto:
përparësi:
» qytetarët, ndonëse jo drejtpërdrejt, kanë “zërin” e tyre në të gjitha strukturat e qeverisjes;
» të zgjedhurit apo të emëruarit janë në poste publike nga vota e shumicës. Ata mund të mos zgjidhen përsëri dhe
të shkarkohen, nëse nuk u përgjigjen interesave të zgjedhësve;
» qytetarët duhet të gjejnë zgjidhje për një çështje që i shqetëson apo për një politikë që duhet ndryshuar;
» edhe individët që nuk përfshihen në procesin zgjedhor, janë të përfaqësuar, sepse interesat e tyre përputhen me
ato të shumicës.
mangësi:
» pasi zgjidhen për një periudhë disavjeçare, përfaqësuesit që mbajnë poste të ndryshme publike mund të mos u
përgjigjen më kërkesave të zgjedhësve, duke mos i mbajtur premtimet;
» nuk japin llogari, sepse ndihen të mbrojtur gjatë mandatit të tyre;
» për një apo disa çështje mund të votojnë ndryshe nga interesat e grupit, përfaqësues të të cilit janë etj.
» një tjetër mangësi është rreziku i mospjesëmarrjes në votim, duke menduar secili, që një votë e tij, nuk e ndryshon
rezultatin ose për arsye të tjera.
HAPI I TRETË: Përpunim: Punë me tekstin. Lexim i orientuar, analizë e fotove

Pyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno / Shkëmbe.
Nxënësit hapin librin në faqe 15-16-17 dhe punohet me veprimtaritë dhe kuriozitetet.
Veprimtari në klasë: rrjeti i diskutimit nxënësit diskutojnë. Respektohet mendimi dhe qëndrimi i tyre.
Tematika 1: Ç’është demokracia Situata e të nxënit: Rezultatet e zgjedhjeve në një vend

demokratik nxorën fituese një parti me 51% të votave. Një
nga premtimet e partisë gjatë fushatës zgjedhore, ishte që të
largonte nga vendi emigrantët e paligjshëm. Mirëpo ai shtet
krijon shumë probleme për dokumentacionin e emigrantëve,
ndaj shumica prej tyre janë të paligjshëm e pa të drejtë vote,
edhe pse jetojnë aty prej kohësh.
Tema mësimore 6: Përparësitë dhe mangësitë e demokracisë • A janë të drejta qëndrimet e kësaj partie në lidhje me emi-
grantët? Pse?
• Disa zgjedhës e kanë votuar këtë parti, sepse u kanë pëlqyer
premtimet e tjera të saj, por jo largimi i emigrantëve. Çfarë
duhet të bëjnë ata, nëse do të zbatohen masat ndaj emi-
grantëve?

Nxënësi/ja: • përparësitë demokracisë
• përshkruan përparësitë e demokracisë; • mangësitë demokracisë
• listoni disa nga mangësitë që ka demokracia; • parimi i barazisë.

ndryshme për demokracinë nga media, internet, edukimi për
demokracinë.

33
LIBËR MËSUESI
HAPI I PARË: Parashikimi: Analizë rastesh dhe bashkëbisedim
Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar punimin më të mirë dhe duke i motivuar nxënësit. Mësuesi/
ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve me një brainstorming, duke rikujtuar njohuritë.
Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.
Demokracia
Lexim i orientuar. Punohet me situatën në libër dhe me rubrikën “A e dini se…”
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi harta e koncepteve dhe bashkëbisedim
Mbron të drejtat e njerëzve.

Bazohet në parimin e barazisë.
Sjell qëndrueshmëri dhe përgjegjshmëri në administrim.
Përparësitë: Ka pak mundësi për revolucion.
I ndihmon njerëzit të bëhen qytetarë të mirë.
Bazohet në opinionin e shumicës.
Shërben për formimin politik të qytetarëve.
Qeveriset nga njerëz që mund të mos kenë formimin e duhur.

Bazohet në një barazi jo të natyrshme.
I jep më shumë mbështetje shumicës dhe nuk mbron njësoj edhe të drejtat e pakicës.
Mangësitë: Qeveria mund të mos e plotësojë mandatin dhe bëhet e paqëndrueshme.
Zgjedhësit nuk kanë interes për zgjedhjet.
Standardet morale ulen.
Demokracia është qeverisja e të pasurve.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive. Punë me tekstin (e pavarur)
Pyetje për vetëvlerësim:

Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë përparësitë dhe mangësitë e demokracisë. Punohet me veprimtaritë
në tekst faqe 20.
Veprimtari në klasë: Punë me grupe dhe rrjeti i diskutimit.

Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 20, analizën e rasteve.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst.
34
QYTETARIA 9
Situata e të nxënit: Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë

Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë shohim njerëz që nuk plotësojnë dot nevojat e tyre bazë për
ushqim dhe strehim.
Tema mësimore 1: Faktorët që mbështesin demokracinë Si shpjegohet kjo dukuri?
A është ky një tregues i moszbatimit të demokracisë?
Nxënësi/ja: • faktorë mbështetës të demokracisë
• përcakton disa nga faktorët që mbështetin dhe pengojnë • zhvillim ekonomik
demokracinë; • kriminalitet
• argumenton përgjigjen pse zhvillimi ekonomik ndikon në • kulturë politike
demokraci; • mundësi për informim
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga
cat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, gjeografia gjuha dhe
media, internet.
komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, stuhi mendimesh
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve me pyetjen:

Cilat janë karakteristikat e një shteti demokratik?
Shteti demokratik
Nxënësit punojnë një brainstorming. Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.
Nxënësit nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por ndihmohen dhe diskutohen paqartësitë që mund të kenë.
Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”
» Pse vendet më të pasura janë edhe vendet më demokratike kurse vendet më të varfra kanë sisteme diktatoriale?
» A jeni ju dakord me këtë?
» Si e shpjegoni këtë fakt? Ilustrojeni me shembuj.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, shpjegimi

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit.
vende të zhvilluara, mirëqenie më e madhe

Zhvillimi ekonomik: të pazhvilluara
Mungesa e krimit dhe e dhunës
Institucionet: institucionet e zbatimit të ligjit, gjykatat shkollat,
FAKTORËT: mediet, ushtria, administrata vendore
Mundësia e informimit
Kultura politike: është përmbledhje e qëndrimeve, besimeve, ideologjive dhe vlerave që
formojnë mendimet tona për shoqërinë,qeverinë dhe rolin e individëve brenda tyre.
35
LIBËR MËSUESI
Faktorët që mbështesin demokracinë
E dija E dija ndryshe Nuk e dija Nuk e kuptoj

Informacion i njohur Informacion i ndryshuar Informacion i ri Informacion që nuk e kuptoj
Ѵ - + ?
Diskutohet me nxënësit rreth koncepteve që nuk kuptojnë apo kanë pyetje.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin

Pyetje për vetëvlerësim. Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë faktorët që mbështetin demokracinë.
Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 25.
Listoni: disa faktorë që mbështesin apo realizojnë demokracinë.
Shpjegoni: si zbatohet demokracia, cilët janë armiqtë e saj.
Arsyetoni: pse në Shqipëri dhe në vendet e trazicionit demokracia është e vështirë.
Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, analizë e fakteve

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të analizojnë lidhjen e faktorëve mbështetës dhe pengues diskutojmë për ta.
Detyrë shtëpie: Reflektim. Punë në grupe

Veprimtaria 1 dhe 2 në tekst, faqe 25.
Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: VIII
Situata e të nxënit: Gjyshja e Albionit ka jetuar pjesën më të

Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë madhe të jetës së saj në sistemin e regjimit diktatorial. Ajo
tregon se në zgjedhje ishin të detyruar të shkonin të gjithë dhe
të votonin gjithmonë të njëjtën parti. Megjithatë, ajo herë pas
here thotë se i mungon shumë ajo kohë, pasi atëherë kishte
Tema mësimore 2: Demokracia në Shqipëri më shumë rregull, njerëzit festonin më shumë festa bashkë etj.
Çfarë mendoni për shembujt që jep gjyshja e Albionit për jetën në
atë kohë?

temës mësimore:
Nxënësi/ja:
Fjalë kyç:
• shprehin mendimin e tyre lidhur me ekzistencën e faktorëve
• procese demokratike
mbështetës/ pengues në bashkësinë ku jetojnë dhe në
• nisma e lirë
realitetin shqiptar;
• rritje ekonomike e vazhdueshme
• diskuton faktin se mungesa e rritjes ekonomike ka ndikuar
• shtypi i lirë
në demokratizimin e vendi;
• argumenton mundësinë e përballimit të këtyre faktorëve në
veçanti për Shqipërinë.
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare:

Burimet Teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga
Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, histori,gjuha
media, internet.
dhe komunikimi.

36
QYTETARIA 9
HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim

Punohet me detyrat dhe diskutohet me nxënësit, pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. Nxënësit
punojnë me situatën në tekst dhe diskutohen përgjigjet.
1. Shtroj pyetjen si erdhi demokracia në Shqipëri?
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuar

Rubrika “A e dini se…”
» Çfarë tregon protesta e qytetarëve shqiptarë në vitin 2013?
» Çfarë vendimi mori qeveria ?
Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar historisë me evidentim të fakteve:
zhvillimi i ekonomisë së tregut,

nxitja e nismave të lira,
rritja ekonomike e qëndrueshme,
Ndryshimet e Shqipërisë: demokratizimi i sistemit arsimor,
respektimi i të drejtave të njeriut,
krijimi i disa institucioneve që mbështetin demokracinë,
nxitja e popullit për të qenë më aktiv në fushën politike etj.
Kushtet për zhvillim

Ѵ - + ?
Rritja e mëtejshme ekonomike

Kushtet për zhvillim: Kriminaliteti dhe korrupsioni
në vendin tonë Kultura politike shqiptare
Sistemi arsimor
Liria e shtypit
Punë në grupe
Mësuesi/ja kërkon nga nxënësi që për 3 min, që të rendisin në vlera dhe armiq të demokracisë:
liria, varfëria, drejtësia, barazia, dëshpërimi, besa, armiqësia, toleranca, ndihma, falja, korrupsioni, mungesa e arsimit,
respekti, vetëpërmbajtja.
GRUPI I Evidentoni vlerat e demokracisë

GRUPI 2 Evidentoni armiqtë e demokracisë
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/Puno në dyshe/Shkëmbe
Pyetje për vetëvlerësim.

Nxënësit listojnë, shpjegojnë dhe argumentojnë faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë në Shqipëri.
Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe27.
Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit. Punë në grupe

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë 1-2 në tekst dhe diskutojmë për to.
37
LIBËR MËSUESI
Detyrë shtëpie: Punë në grupe. Veprimtaria 1-2 në tekst, faqe 27.
Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë. Situata e të nxënit: Disa herë në lajme dëgjojmë se bizne-
set e mëdha nuk raportojnë të gjitha të ardhurat e tyre dhe
ndonjëherë arrijnë të korruptojnë punonjës të shtetit, për të
Tema mësimore 3: Përballimi i faktorëve pengues të shpëtuar nga tatimi.
demokracisë në vendin tonë Si mendoni për këtë situatë? Çfarë pasojash kanë situata të tilla
për demokracinë?
Nxënësi/ja: • interes dhe pjesëmarrje e qytetarëve
• përcakton faktorët për zhvillimin e demokracisë; • respekt dhe tolerancë
• evidenton faktorët pengues për zhvillimin e demokracisë; • dialog
• analizon kulturën politike dhe aktorët kryesore që ndikojnë • decentralizim i pushtetit
në formimin e saj.

Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar, gjuha dhe
media, internet.
komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim
Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet
e tyre. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe u drejton nxënësve pyetjen:
» Si erdhi demokracia në Shqipëri ?
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, Shpjegim

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit:
Rritja ekonomike
Faktorët e zhvillimit: Lufta ndaj krimit
Kultura politike
Përballimi i faktorëve pengues të demokracinë
Ѵ - + ?
38
QYTETARIA 9
Zbatimi i politikave ekonomike janë më liberale dhe transparente.

Të nxiten eksportet dhe të tërheqë kapitalin e huaj.
Të sigurojë një pavarësi të madhe të bankës së Shqipërisë në zbatimin e
Rritja ekonomike: politikave të zhvillimit të sektorëve strategjikë të ekonomisë.
Të privatizojë kompanitë shtetërore për të rritur produkivitetin.
Rritjen e të ardhurave me mbledhjen e tatim-taksës.
Përmirësimi i ligjeve për nxitjen e prodhimit.
Hartimi i strategjive në sektorin e luftës kundër krimit të organizuar si trafiqet,

Lufta ndaj krimit: terrorizmi.
Strategjitë kundër trafikimit të fëmijëve.
Proces gradual dinamik.

Nxitja e qytetarëve të votojnë në zgjedhje dhe ndërgjegjësimi me edukimin
Kultura politike: politik të tyre.
Arsimimi me vlerat e demokracisë.
Liria e shtypit që mbrohet me ligj.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe
Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, Punë në grupe

Kërkohet nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë 1,2, në tekst dhe diskutojmë për to.
Përshkruajnë dhe komentojnë tolerancën zero ndaj krimit.
Diskutohet mbi rëndësinë e këtij faktori për demokracinë dhe rritjen ekonomike. Dëgjohen përgjigjet e nxënësve.
Respektojmë mendimin e shokëve dhe argumentojmë.
Detyrë shtëpie: Tabela veprimtaria 2 në tekst, faqe 29.
Tematika 2: Faktorët që ndihmojnë dhe pengojnë demokracinë.

Situata e të nxënit: Mamaja e Melinës thotë se nuk ia vlen që
të shkosh të votosh, sepse mendon se vota e saj nuk ka ndonjë
fuqi. Edhe në zgjedhjet vendore nuk shkoi të votonte. Babai
Tema mësimore 4: Karakteristika individuale dhe shoqërore që dhe Melina kanë mendim tjetër. Ata thonë se çdo problem i ko-
mbrojnë demokracinë munitetet është edhe yti. Për ta, çdo votë është e rëndësishme.
• Po ju, si mendoni, kush ka të drejtë?
39
LIBËR MËSUESI

temës mësimore:
Nxënësi/ja: Fjalë kyç:
• liston karakteristikat shoqërore dhe individuale që mbrojnë • interesi dhe pjesëmarrja e qytetarëve
demokracinë; • respekti dhe toleranca
• diskuton për karakteristikat shoqërore dhe individuale që • dialog
nuk funksionojnë mirë në shtetin tonë; • decentralizim i pushtetit
• ndërgjegjësohet duke treguar mënyrat për t’i mënjanuar dhe
zgjidhur ato.
Shkencat shoqërore, edukimi ligjor dhe qytetar,gjuha dhe
media, internet.
komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, Debat

Kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre. I
drejtohem nxënësve duke rikujtuar mësimet e kaluara.
» Faktorët mbështetës të demokracisë
» Faktorët pengues të demokracisë
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuar

Rubrika “A e dini se…”
Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, punohet me nxënësit:
Kushtet për zhvillim
Ѵ - + ?
demokracia
individuale shoqërore
Karakteristikat individuale:
» interesi i qytetarëve dhe pjesëmarrja aktive,
» respektimi i mendimeve të tjetrit dhe zbatimi i vullnetit të shumicës.
» pjesëmarrja në çështjet publike,
» zbatimi i ligjeve,
» respektimi i të drejtave,
» besimi në vlera morale (si meritokracia, ndershmëria, drejtësia etj.),
» mungesa e individualizmit ose e lakmisë së madhe,
» vëmendja e duhur ndaj vendimeve dhe veprimeve të politikanëve dhe qeverisë,
» bashkëpunimi, arsimimi etj.
40
QYTETARIA 9
Karakteristikat shoqërore:
» Dialogu i lirë ndërmjet qytetarëve dhe qeverisë (politikanëve).
» Decentralizimi i pushtetit.
» Arsimi.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo/Puno në dyshe /Shkëmbe

Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, Reflektim

Mësuesi/ja kërkon nga nxënësit të punojnë me veprimtarinë në tekst, të diskutojnë për to dhe të komentojnë.
Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.
Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Në sistemin diktatorial liria e fjalës është
e kufizuar. Shumë prej të dënuarve politikë në vendin tonë
dëshmojnë se në sistemin e mëparshëm janë dënuar, vetëm
sepse kanë shprehur një mendim të tyrin me zë të lartë.
Tema mësimore 1: Funksionimi i demokracisë • Si mendoni ju, a është normale kjo për një vend demokratik?
• Pse është e rëndësishme liria e fjalës? Si ndikon ajo në zhvillim-
in e vendit?

Nxënësi/ja: • funksion i demokracisë
• evidenton faktin se sistemi demokratik është më i drejti, • liri
nëpërmjet disa funksioneve; • të drejta
• argumenton funksionet e demokracisë; • përgjegjësi
• mendon dhe reflekton në mënyrë kritike mbi funksionet e • pjesëmarrje
demokracisë dhe zbatimit të saj në realitet.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme nga Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shken-
media, interneti për edukimin dhe kulturën demokratike. cat shoqërore, arte, gjuha dhe komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit dhe debat.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit “Funksionimi i demokracisë” dhe shtron tezën për krahasim:
Diktatura apo demokracia?
Nxënësit diskutojnë për alternativën që japin dhe argumentojnë pse. Punohet edhe me situatën në fillim të tekstit.
41
LIBËR MËSUESI
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Lexim i orientuar, shpjegimi (Kllaster)

Lexohet rubrika “A e dini se…”, në faqen 36. Këto rubrika interesante dhe të larmishme jo vetëm ndihmojnë në zbërthimin
e koncepteve kryesore të mësimit, por e ndihmojnë nëpërmjet shembujve që japin, të kuptojnë temën dhe të japin
mendimin e tyre.
Nxënësit janë shembuj për çështje në vendin tonë, për të cilat mund të kërkohet referendum. Shembujt e tyre mund
të jenë të ndryshëm dhe të larmishëm.
Me anë të metodës së kllasterit, mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të
marra:
Demokracia si sistem ka mundur të funksionojë dhe të zhvillohet përmes mendimit dhe veprimit të lirë të popullit
Ndër funksionet, më të rëndësishmet, dallojmë:
lirinë e mendimit dhe të fjalës,

lirinë e besimit,
lirinë e pjesëmarrjes,
1. zbatimi i të drejtave dhe lirive lirinë e zgjedhjes dhe të përfaqësimit
të njeriut me përgjegjësi të drejtën për të jetuar i lirë dhe për të lëvizur lirisht,
barazinë përpara ligjit dhe zbatimit të tij
2. realizimi e qeverisjes demokratike mbi bazën e vullnetit të popullit, të shprehur përmes votimit
3. realizimi i përgjegjësive të qeverisë dhe llogaridhënien e administratës publike;
4. zbatimi i pluralizmit dhe i ngritjes së sistemit të konkurrencës politike;
5. realizimi i qeverisjes përfaqësuese përmes institucionit të parlamentit;
6. marrja e përgjegjësive nga qeveria për zhvillim ekonomik dhe social;
7. marrja e përgjegjësive për zhvillimin e arsimit dhe formimin e “qytetarëve të mençur”;
8. kualifikimin e grupeve të interesit (sindikatat, organizatat joqeveritare, grupet sociale), si rrugë të komunikimit midis
kërkesave të tyre dhe zbatimit të akteve ligjore etj.
Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…”, në faqen 37.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin. Mendo puno dyshe shkëmbe
Pyetje për vetëvlerësim: Rrjeti i diskutimit.

Listoni: disa funksionet e demokracisë. Shpjegoni:
pse liritë dhe të drejtat e njeriut janë një ndër funksionet kryesore të demokracisë?
Argumentoni: funksionet e demokracisë.
Diskutohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve.
Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe. Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 37.
Detyrë shtëpie: Shkrimi i një eseje me temë: “As demokracia, as ndonjë sistem tjetër nuk mund të krijojnë një shoqëri të
përsosur”.
42
QYTETARIA 9
Situata e të nxënit: Andi dhe Ema kanë dëgjuar për një

Tematika 3: funksionimi i demokracisë
organizatë në komunitetin e tyre. Qëllimi i organizatës është
të ndihmojë fëmijët. Në klasën e tyre ata kanë një shok, familja
e të cilit është në një situatë jo të mirë ekonomike. Andi dhe
Ema vendosën të marrin më shumë informacione mbi këtë
Tema mësimore 2: Roli i institucioneve në demokraci organizatë.
• Çfarë mund të bëjnë ata me ndihmën e organizatës për të
ndihmuar shokun e tyre?
Fjalë kyç:
• institucion
temës mësimore: Nxënësi/ja:
• grup interesi
• evidenton institucionet e demokracisë;
• parti politike sindikatë
• analizon bashkëpunimin e institucioneve;
• OJF
• përcakton roli i medies në demokraci.
• medie
media, interneti për edukimin dhe kulturën demokratike. cat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.


Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet
e tyre. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, u drejton nxënësve pyetjen:
Demokracia është institucionalizim i lirisë. Pse?
Nxënësit nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por ndihmohen.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi (Kllaster)

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra. Për këtë qëllim organizon
me nxënësit një braistorming.
shteti
tiparet elementet
ushtria
popullsia policia
territori gjykatat
qeverisja partitë politike
sovraniteti organizatat
fetare
OJF, SSSH
Shteti është institucioni themelor që rregullon marrëdhëniet e një bashkësie të caktuar shoqërore, me anë të detyrimeve e
ligjeve, brenda një territori të caktuar.
43
LIBËR MËSUESI
Me “institucion” kuptojmë një strukturë shoqërore, një organizatë apo një organizëm që krijohet për një qëllim të
caktuar. Institucioni përbëhet nga një tërësi normash dhe rregullash, mbi bazën e të cilave funksionon një shtet apo
shoqëri.
Institucioni ligjvënës legjislativ Pushtetet janë të pavarura

Institucioni ekzekutiv dhe bashkëpunuese
Institucionet e demokracisë: Institucioni juridik gjyqësor
Partitë politike
Organizatat joqeveritare këto e realizojnë demokracinë
Mediet
Lexim i orientuar. Rubrika “A e dini se…” dhe japin mendimet e tyre.

Listoni: institucionet e demokracisë
Shpjegoni: si funksionojnë dhe cilat janë disa nga detyrat e tyre.
Përcaktoni: tiparet dhe elementet e shtetit.
Detyrë shtëpie: Shkrimi i një e eseje me temë: “Cilado qofshin llojet e institucioneve, ato duhet t’u shërbejnë qëllimeve
demokratike”.

Situata e të nxënit: Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në
Tematika 3: Funksionimi i demokracisë periudhën e absolutizmit, kur mbreti kishte përqendruar në
duart e veta të gjitha pushtetet. Kjo doktrinë u konsolidua pas
shembjes së absolutizmit dhe ky ishte një hap shumë i rëndë-
sishëm për demokracinë dhe lirinë. Dy autorët më në zë që
Tema mësimore 3: Pushteti legjislativ kërkuan zbatimin e parimit të ndarjes së pushteteve ishin Xhon
Loku dhe Monteskje. Shteti në të cilin ndarja e pushteteve
është realizuar më së miri, është SHBA-ja.
temës mësimore: • Kuvend
Nxënësi/ja: • pushtet ligjvënës
• evidenton format e organizimit të Kuvendit; • deputet
• përshkruan kompetencat, funksionet dhe detyrat e tij; • komision parlamentar
• demonstron (luan rolin) se si deputeti përcjell në parlament • mandat
zërin e zgjedhësve. • ligj
media, interneti për punimet në parlament. Kushtetuta e
Shqipërisë.

44
QYTETARIA 9
HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, mendo dhe ndaj me të tjerët.
e tyre. Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit dhe pyet nxënësit:
1. Ç`është pushteti legjislativ?

2. Cili është qëllimi i parlamentit?
3. A keni ndjekur ju në TV ndonjë seancë parlamentare?
Përgjigjet e tyre i shkruan në tabelë.
PUSHTETI
LEGJISLATIV

Mësuesi/ja shpjegon për disa minuta thelbin e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra. Për këtë qëllim organizon
me nxënësit tabelën e insertit:
Kuvendi i Shqipërisë
Ѵ - + ?
» Pushteti legjislativ ushtrohet nga parlamenti, detyra kryesore e tij është të hartojë ligje.
» Ligjet kanë një rol tepër të rëndësishëm në jetën e një kombi. Ato përcaktojnë politikën e një vendi, si dhe
veprimet që duhen marrë për të realizuar qëllimet e qeverisjes.
» Kuvendi është shprehje e sovranitetit të popullit. Kuvendi bashkëpunon me qeverinë në realizimin e drejtimit
politik të shtetit.
Funksionet: përfaqësues, legjislativ, i kontrollit.

përgjegjësinë financiare
të mbështesë shtetin e së drejtës
numri i deputetëve: 140
komisionet parlamentare
Parlamenti sistemi i zgjedhjeve parlamentare
shqiptar: hartimi, diskutimi, miratimi i ligjeve
miraton programin politik të Këshillit të
Ministrave dhe përbërjen e tij
zgjedh Presidentin e Republikës
kontrollon veprimtarinë të pushtetit ekzekutiv
Deputetët janë përgjegjës për vendimet që marrin si ndaj zgjedhësve të zonës që përfaqësojnë ashtu dhe ndaj gjithë
kombit. Ato gëzojnë imunitet dhe mund të jenë përfaqësues të partive politike që i kanë kandiduar ose janë të pavarur.
45
LIBËR MËSUESI

Listoni: Funksionet dhe detyrat e Kuvendit.
Veprimtari në klasë: Loja me role. Një bisedë imagjinare ndërmjet deputetit të zonës me disa qytetarë ose me një grup
nxënësish rreth një apo disa problemeve, shqetësimeve ose edhe për mirënjohje në zgjidhjen e tyre. Dialogu duhet të
strukturohet sipas një linje të paracaktuar:
Shtrimi i problemit
Përpjekjet për ta zgjidhur
Kërkesat
Zgjidhja dhe marrëveshja
Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Genti ndezi televizorin dhe në ekran u
shfaq një folëse lajmesh, që po jepte lajmin e radhës. “Kreu
i qeverisë priti në një takim zyrtar kreun e qeverisë çeke”, –
thoshte ajo dhe në ekran u shfaq kryeministri i vendit. Genti e
dinte që kreu i qeverisë është presidenti dhe jo kryeministri.
Babai i shpjegoi se kryeministri ndryshe quhet edhe kreu i
Tema mësimore 4: Pushteti ekzekutiv qeverisë, kurse presidenti kreu i shtetit.
• Pse, babi, nuk janë e njëjta gjë qeveria dhe shteti? – pyeti
sërish Genti.
• Po ju, si mendoni, a ka të drejtë Genti?
Nxënësi/ja: • qeveri
• përshkruan funksionet e pushtetit ekzekutiv dhe detyrat e • qeverisje
tij; • kryeministër
• krahason tipat e pushtetit ekzekutiv; • kabinet qeveritar
• analizon mënyrat që përdor pushteti ekzekutiv për zbatimin • pushtet ekzekutiv
e ligjeve;
media, interneti që pasqyrojnë aktivitete të qeverisë. cat shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët.
e tyre. Pasi shkruaj në tabelë temën e mësimit, punoj me nxënësit situatën e dhënë duke ju referuar pyetjeve:
» Ç`është pushteti ekzekutiv?
» Cili është qëllimi i qeverisë?
» Çfarë dallimi ka mes kreut të shtetit dhe kreut të qeverisë në vendin tonë?
Mësuesi/ja merr përgjigjet e nxënësve dhe i shkruan në tabelë.
46
QYTETARIA 9
Shpjegohet për disa minuta thelbin e mësimit.
Pushteti ekzekutiv përbëhet nga një tërësi organesh vendore dhe qendrore, në krye të së cilave është qeveria. Detyra
kryesore e tij është të zbatojë ligjet.
Struktura: Kryeministri, zëvendëskryeministri dhe ministrat.
Këshilli i ministrave
institucionet që Sistemi i zgjedhjes

drejtimet e punës funksionet e tij numri i ministrive
mbulon së kryeministrit:
qeverisje qeverisja e tipit

drejtimi politik drejtimi administrativ drejtimi normativ
presidenciale kabinet
* Teoria e utilitarizmit e filozofit Xh. Millit: “’Sigurimi i lumturisë maksimale për një numër sa më të madh njerëzish”
POLITIKE
QËLLIMET: SOCIALE
EKONOMIKE
EKOLOGJIKE
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekst

Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime dhe rubrikën “A e dini se…”
Merren mendimet e nxënësve.
Pyetje për vetëvlerësim: harta e të pyeturit, krahasimi.
Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe
Klasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një funksion
Detyrë shtëpie: Shkrim i lirë, veprimtaria në tekst, faqe 43, por mund të veprohet me një ese “Sikur ju të ishit ministri i
një ministrie, çfarë do të përmirësonit në punën e ministrisë suaj?

Situata e të nxënit: Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë që
Tematika 3: Funksionimi i demokracisë
këndi i lojërave pranë pallatit të tyre ishte rrethuar me llama-
rina. Shumë banorë nuk kishin dijeni që aty ishte planifikuar të
ngrihej një pallat shumëkatësh. Brenda rrethimit kishte filluar
puna. Të zemëruar, ata u mblodhën dhe bënë ankesë, që ia dre-
Tema mësimore 5: Pushteti gjyqësor në Shqipëri jtuan gjykatës, që ta rrëzonte vendimin, sipas tyre të padrejtë,
për ta kthyer këndin e lojërave në një pallat shumëkatësh.
Fjalë kyç:
temës mësimore:
• gjykatë
Nxënësi/ja:
• gjyqtar
• përcakton misionin, parimet dhe detyrat e pushtetit gjyqësor
• gjykim
me organet e tij;
• pezullim
• përshkruan organizimin dhe funksionet e këtij pushteti;
• dënim
• analizon mënyrat që përdor pushteti gjyqësor për zgjidhjen
• juridiksion.
e problemeve.
47
LIBËR MËSUESI

media, interneti, artikuj që pasqyrojnë veprimtarinë e pushtetit
gjyqësor.

HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët
Kontrollohen detyrat e shtëpisë, duke evidentuar shkrimin më të mirë dhe motivohen nxënësit për krijimin e tyre.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. U referohet ndeshjeve sportive, si futbolli, volejboll etj., dhe u drejton
nxënësve pyetjet:
» Kush vepron në ndeshje për të pasur një lojë sa më të rregullt?
Lexohet situata e dhënë.
Përgjigjet e nxënësve shkruhen në tabelë:
1. Ç`është pushteti gjyqësor?

2. Cili është qëllimi i gjykimit?
3. Kush e drejton procesin e gjykimit?
PUSHTETI
GJYQËSOR

Pushteti gjyqësor ushtrohet nga gjykatat. Detyra kryesore e tij

është të zgjidhë mosmarrëveshjet në zbatim të ligjit.
48
QYTETARIA 9
Pushteti gjyqësor

Ѵ - + ?

Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime (lexim i orientuar), dhe rubrikat “A e dini se…”
Merren mendimet e nxënësve dhe diskutohen rreth tyre.
Pyetje për vetëvlerësim: Nxënësit përshkruajnë dhe komentojnë.
Veprimtari në klasë: Diskutimi, punë në grupe, harta e të pyeturit
Klasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një detyrë.
Mund të sugjerohet dhe loja me role: gjykatësi, i pandehuri, paditësi, avokati i të pandehurit,
Detyrë shtëpie: veprimtaria në tekst faqe 46, Ese me temë: “Përpara ligjit të gjithë jemi të barabartë”.
Tematika 3: Funksionimi i demokracisë Situata e të nxënit: Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e
disa viteve më parë kishte votuar për partinë që ai mendonte
se kishte program politik më të mirë, kurse për individin kishte
votuar dikë që ishte i një partie tjetër. Sibora nuk e kuptonte se
si mund të votosh një individ që nuk është i asaj partie. Babai
Tema mësimore 6: Sistemi zgjedhor i shpjegoi se atëherë vendi ynë kishte një sistem zgjedhor të
përzier, që e lejonte një zgjedhje të tillë.
Fjalë kyç:
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas • zgjedhje
temës mësimore: • votim
Nxënësi/ja: • sistem zgjedhor
• përcaktojnë rëndësinë e zgjedhjeve dhe të votimit; • mazhoritar
• dallon sistemet kryesore zgjedhore në botë; • proporcional
• vlerëson avantazhet dhe të metat e secilit sistem. • i përzier
• qeverisje vendore
media, interneti, për sistemet politike. cat shoqërore, historia, gjuha dhe komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: Rrjeti i diskutimit, stuhi mendimi, mendo dhe ndaj me të tjerët.
Kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar esenë më të mirë dhe motivohen nxënësit për krijimin e tyre.
Mësuesi/ja në tabelë temën e mësimit dhe u drejtohet nxënësve që të lexojnë situatën e dhënë dhe pyet:
• A keni parë ju një proces zgjedhor, në media ose në vendin tonë?
• për parlamentin, zgjedhjet lokale, zgjedhjet për presidentin?
Përgjigjet e nxënësit shkruhen në tabelë:
49
LIBËR MËSUESI

Zgjedhjet janë shprehja e vullnetit të lirë të qytetarëve me anë të votimit.

Kemi tri forma të zgjedhjeve:
» zgjedhjet e përgjithshme, ku zgjidhen përfaqësuesit e popullit në parlament për qeverisjen e vendit,
» zgjedhjet për pushtetin vendor, ku zgjidhen përfaqësuesit e qeverisjes vendore.
» zgjedhjet për presidentin e vendit
Zgjedhësit vlerësojnë qeverisjen dhe mendojnë se parimet demokratike për zgjedhje të lira dhe të drejta respektohen
dhe garantohen nga shteti, prandaj ato priren të marrin pjesë më shumë në votime.
kandidat i një partie politike
sistemi mazhoritar: i pavarur,
Tri janë sistemet fitues 50%+1
kryesore zgjedhore: proporcional: votohet për partinë dhe jo për individin;
fituese partia që ka marrë më shumë vota;
i përzier: zgjedhësit votojnë edhe për individin, edhe për partinë
Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…”.

Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ato.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekst.

Pyetje për vetëvlerësim: Tabela e koncepteve, plotëson dhe krahason.
Veprimtari në klasë: punë në grupe
Klasa ndahet në grupe dhe secilit grup i caktohet një detyrë. Nxënësit respektojnë mendimin e shokut. Mund të
sugjerohet dhe loja me role: Zgjedhjet për Qeverinë e Nxënësve, (me cilin sistem do të procedohet?).
Detyrë shtëpie: Veprimtaria 2 në tekst, faqe 48.
Situata e të nxënit: - Mësuese, pse SHBA-ja, që është një vend

i madh, ka vetëm 5 parti politike, kurse ne, që jemi vend i
vogël, kemi kaq shumë parti? Si është më mirë për qeverisjen
e një vendi, të ketë shumë apo pak parti politike? - pyeti Alba
Tema mësimore 7: Partitë politike
mësuesen.
• Po ju, çfarë përgjigjeje mund t’i jepni Albës?
Fjalë kyç:
temës mësimore:
• zgjedhje
Nxënësi/ja:
• parti politike
• shpjegon me fjalët e veta kuptimin e partive politike;
• sistem partiak
• thekson qëllimin e tyre;
• sistem njëpartiak
• diskuton mbi rëndësinë e partive politike në demokraci;
• sistem dypartiak
• krahason sistemet partiake kryesore në botë;
• sistem shumëpartiak
• vlerëson avantazhet dhe disavantazhet e sistemeve partiake.
media për kulturën e partive politike, internet. cat shoqërore, historia, gjuha dhe komunikimi.

50
QYTETARIA 9
e tyre.
Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, punon me nxënësit situatën e dhënë duke iu referuar pyetjeve:
1. Cilat parti politike njihni ju?

2. Cilat janë partitë e pozitës, opozitës dhe cila është logoja dhe slogani i tyre?
3. Pse duhen partitë politike?
Përgjigjet e tyre shkruhen në tabelë.
» Qëllimi i tyre është të ndikojnë në jetën e vendit nëpërmjet pjesëmarrjes në zgjedhje; përfaqësimit të anëtarëve
e simpatizantëve të tyre në organet e zgjedhura të pushtetit.
» Çdo parti politike ka një program, i cili shërben si platformë për qëndrimet e saj ndaj problemeve themelore të
qeverisjes.
Kryejnë dy funksione:
1. Ndihmojnë qytetarët të realizojnë interesat e tyre duke përçuar zërin e tyre në organet drejtuese dhe duke u krijuar
mundësi atyre për pjesëmarrje të drejtpërdrejtë në qeverisje.
2. Luajnë rol udhëheqës në problemet e qeverisjes, që i realizojnë nëpërmjet:

» qëndrimeve në parlament;
» posteve që mbajnë në qeveri;
» drejtimit të pushtetit lokal.
Analizë rastesh një partiak (diktatura)

SISTEMET PARTIAKE: dypartiak - SHBA
shumëpartiak - Europa etj
Shtesë për kulturë politike.

Nxënësit punojnë me Diagram Veni:
E majta PARTITË E djathta
E qendrës
51
LIBËR MËSUESI
Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…”

Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ato.
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me aparatin pedagogjik në tekst.

Pyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe

Veprimtari në klasë: Rrjeti i diskutimit dhe debati

Situata e të nxënit: Erisa votoi për herë të parë. Një ditë para
se të votonte, babai i tha: - Erisa, besoj se tashmë e di si të
votosh! Bëj kujdes, që vota jote të mos jetë e pavlefshme. Ti ke
Tema mësimore 8: Votimi dhe të drejtat e votuesve përgjegjësi për votën tënde!
• Çfarë kuptoni ju me “Ti ke përgjegjësi për votën tënde”?

temës mësimore:
Nxënësi/ja:
• përshkruan të drejtat politike si dhe e drejta për të votuar, Fjalë kyç:
për të zgjedhur dhe për tù zgjedhur, si dhe kushtet që duhet • votë
të plotësojë një qytetar për tì gëzuar këto të drejta; • votues
• përcakton meritat dhe cilësitë e kandidatit dhe të planit për • kandidat
të cilin do ta votojnë për të marrë mbështetjen e votuesve; • KQZ
• mëson, reflekton nga e kaluara dhe kjo e ndihmon të jap
mendimin e tij për të përmirësuar rregullat e votimit, për
mënyrën e organizimit dhe zhvillimit të zgjedhjeve.

media, internet për votime të ndryshme, edhe në Qeverinë e
Nxënësve. Kushtetuta e RSH-së.

Si fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë duke evidentuar detyrën më të mirë dhe motivohen nxënësit për përgjigjet
e tyre.
Nxënësit janë udhëzuar të pyesin prindërit për procesin e votimit dhe rregullat që ndiqen.
Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit. Punohet me nxënësit situata e dhënë duke iu referuar pyetjeve:
1. Në cilën moshë keni të drejtë të votoni?

2. Ç’është fushata elektorale? (veprimtari e partisë për të propaganduar programin e tij)
Merren përgjigjet e nxënësve. Ata nuk gjykohet për përgjigjet e tyre, por ndihmohen.
52
QYTETARIA 9
Shpjegohet për disa minuta thelbi i mësimit.
Zgjedhjet në një vend demokratik shprehin vullnetin e popullit. Ato janë të domosdoshme për demokracinë, sepse në zgjedhje
vendos populli. Ky është edhe thelbi i demokracisë.
Funksionon me ligjin që parashikon:

Sistemin zgjedhor proporcional.
Kohën kur duhet të mbahen zgjedhjet.
a) Zgjedhjet për Kuvendin e Republikës së Shqipërisë realizohen një herë në katër vjet.
b) Zgjedhjet për pushtetin vendor realizohen një herë në katër vjet.
Karakteristikat që duhet të plotësojë kandidati që të ketë të drejtën për të konkurruar

(si p.sh.: mosha, të jetë mbi 18 vjeç, niveli arsimor, aftësia, ndershmëria etj.).
Procedurat për zëvendësimin e të zgjedhurve kur duhet të lënë mandatin. (sipas rasteve).
Vota sipas ligjit është:

» E lirë (çdo qytetar zgjedh kandidatin që do).
» E barabartë (vota ka vlerë pa dallime, pasurore, bindje politike, pozitë sociale).
» E fshehtë (funksionon me kabinë votimi dhe ruhet sekreti i votës).
» E përgjithshëm, çdo person që ka mbushur moshën 18 vjeç, por përjashtohen nga e drejta e zgjedhjes:
Shtetasit e deklaruar si të paaftë mendërisht, ndërsa të dënuarit që janë duke vuajtur dënimin me heqje të lirisë, kanë
vetëm të drejtën për të zgjedhur dhe jo për t’u zgjedhur.
Udhëzohen nxënësit të lexojnë tekstin duke mbajtur shënime.
Votimi
Ѵ - + ?
Lexim i orientuar dhe rubrikat “A e dini se…”

Merren mendimet e nxënësve duke i ndihmuar ata.

Pyetje për vetëvlerësim: Mendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe
Veprimtari në klasë: Punë e pavarur. Respektojmë mendimin me argument.

Mund të sugjerohet dhe loja me role: Votimi për një veprimtari, projekt, ekskursion.
Detyrë shtëpie: veprimtaria në tekst faqe 52
53
LIBËR MËSUESI
Situata e të nxënit: Ergysi dhe Jona janë anëtarë të Parlamenti

Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Rinor Shqiptar. Ata të dy përcjellin aty problemet që ka shkolla
dhe bashkëmoshatarët e tyre. Gjithmonë përpara se të marrin
pjesë në takimin e radhës, këshillohen me shokët dhe shoqet
e tyre dhe informohen për çështjet që do të diskutojnë në
Tema mësimore 1: Pjesëmarrja qytetare parlamentin e tyre. Parlamenti Rinor synon të nxitë dhe të
mbështetë të rinjtë të marrin një rol aktiv në demokracinë e
vendit dhe që zëri i tyre të dëgjohet.
• Çfarë dini ju për Parlamentin Rinor? A keni dëgjuar për të?
temës mësimore:
• përshkruan rëndësinë e pjesëmarrjes qytetare; • qytetari
• liston nivelet e pjesëmarrjes qytetare; • pjesëmarrje qytetare
• rendit mënyrat e pjesëmarrjes qytetare; • përgjegjësi qytetare
• analizon fakte, problem që e shqetësojnë në komunitet dhe
reflekton për zgjidhjen e tyre.
media, interneti, për veprimtarinë e qytetarëve, pjesëmarrjen e
cat shoqërore, arte, gjuha dhe komunikimi.
tyre aktive.


Në fillim rikujtomë njohuritë e marra në klasën e gjashtë për të të drejtat, detyrat dhe përgjegjësitë.
(Teknika e pyetjeve)
Mësuesi/ja u drejton pyetjet nxënësve:
- Cilën detyrë e keni kryer me përgjegjësi?
- Çfarë përfitimesh keni pasur?
- A keni sakrifikuar për realizimin e saj?
Pasi shkruan në tabelë temën e mësimit, punohet situata në tekst dhe për këtë qëllim organizohet me nxënësit një
braistorming.
PARLAMENTI
RINOR
Nxënësit nuk gjykohen për përgjigjet e tyre, por ndihmohen.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Shpjegimi, Kllaster
Me pjesëmarrje qytetare kuptojmë përfshirjen e qytetarëve në procese ku merren vendime, që kanë të bëjnë me
interesat e tyre. Kjo pjesëmarrje siguron përmirësimin e politikave publike që rritin mirëqenien e qytetarëve.
Tri nivelet e pjesëmarrjes qytetare: informimi

konsultimi
pjesëmarrja e drejtpërdrejtë
54
QYTETARIA 9
Pjesëmarrja qytetare ndikohet nga tri elemente:

» qeveria duhet të jetë e hapur dhe të krijojë mundësi reale për përfshirjen e qytetarëve në procesin e vendimmarrjes;
» qeveria duhet të japë informacion të vërtetë dhe të vazhdueshëm për qytetarët;
» qeveria duhet të përdorë mënyra sa më të efektshme për të informuar qytetarët, që ata të kuptojnë rolet dhe
përgjegjësitë e tyre.
Mësuesi/ja u kërkon nxënësve të hapin librin dhe të punojmë me tabelën e insertit.
Arsyet dhe mënyrat e pjesëmarrjes qytetare

Ѵ - + ?
Pyetje për vetëvlerësim: Punohet me veprimtarinë, faqe 61.
Listoni: Arsyet e pjesëmarrjes qytetare.
Shpjegoni: Nivelet e pjesëmarrjes qytetare.
Përcaktoni: Elementet e pjesëmarrjes qytetare.

» Grupi 1 Evidentoni një problem në shkollën tuaj.
» Grupi 2 Evidento një problem në lagjen tuaj.
» Grupi 3 Evidentoni një problemin në qytetin tuaj. Secili grup mendon për zgjidhjen e tyre.
Detyrë shtëpie: Analizë e thënies, faqe 61.
Situata e të nxënit: Pak kohë më parë u zhvillua konferenca

Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare “Për aftësimin, zhvillimin dhe fuqizimin ekonomik të të rinjve”.
Një i ri nga Librazhdi u shpreh: “Ne po ngremë zërin, që në
qytetin tonë të kemi një qendër rinore. Për momentin kemi
arritur që të kemi një klasë në shkollë, ku takohemi dhe bise-
Tema mësimore 2: Qytetaria aktive dojmë me njëri-tjetrin për çështjet që na shqetësojnë”.
• Çfarë kuptoni me fjalët: “Ne po ngremë zërin”? Tregoni një rast
kur keni ngritur zërin për një problem.
Nxënësi/ja: • qytetar aktiv
• përkufizon konceptin e qytetarit dhe qytetarisë aktive; • pjesëmarrje qytetare
• rendit disa motive, arsye që na bëjnë ne qytetar aktiv; • detyra qytetare
• përshkruan me argument disa nga rrugët e realizimit të • përgjegjësi qytetare
pjesëmarrjes qytetare në demokraci.
media, interneti, për veprimtarinë e qytetarëve, pjesëmarrjen e
tyre aktive. Broshura e Drejtave Themelore të njeriut.
55
LIBËR MËSUESI

e tyre.
Më pas mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra dhe nxiten nxënësit të
japin mendimin e tyre rreth temës:
QYTETARIA
AKTIVE
Tabela e koncepteve
Mësuesi/ja shkruan në tabelë të drejtat dhe në anën tjetër u kërkon nxënësve të evidentojnë përgjegjësitë që lidhen
me to.
Edukimi
Parimet morale, qytetare
Të drejtat detyrat përgjegjësitë burimet Serioziteti
Ligji
Zakonet etj.
Analizë e situatave. Njëkohësisht punojmë më situatën në tekst apo me ndonjë rast tjetër.
Merren përgjigjet e tyre. Nxënësit nuk gjykohen, por ndihmohen.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve

Ç`do të thotë të jesh qytetar?
Të jesh qytetar do të thotë t’i përkasësh një komuniteti dhe të respektosh një sërë të drejtash dhe detyrimesh në lidhje me
institucionet e caktuara politike, të kesh të drejtat detyrat dhe përgjegjësitë e tua.
1. Cilën detyrë me vlera qytetarie e keni kryer me përgjegjësi?
2. A keni sakrifikuar për realizimin e saj?
Shpjegimi dhe bashkëbisedim.

Mësuesi/ja shpjegoj për disa minuta thelbin e mësimit,
Të jesh qytetar aktiv do të thotë të marrësh pjesë, të diskutosh, të mësosh, të aftësohesh, të ndikosh, të bashkohesh me të
tjerë, të krijosh lidhje, të bësh ndryshim. Pra, e thënë ndryshe, ushtrim i pushtetit dhe përgjegjësive të qytetarit në zhvillimet
e proceseve demokratike.
Synimet e qytetarisë aktive janë:

• kujdesi për të mirat e përbashkëta;
• mbrojtja e të drejtave;
• fuqizimi i qytetarëve.
Çdo individ mund të bëhet qytetar aktiv, kur merr pjesë dhe vepron për interesa të përbashkët dhe jo për qëllime a
përfitime vetëm vetjake. U kërkohet nxënësve të hapin librin dhe të punojmë me tabelën e insertit:
Shprehjet e qytetarisë aktive

Ѵ - + ?
56
QYTETARIA 9
Të jesh qytetar aktiv do të thotë:

» të informohesh dhe të përditësohesh mbi të drejtat, detyrat dhe përgjegjësitë në shkollë, lagje, familje etj.;
» të ngresh zërin ndaj një padrejtësie që i bëhet shokut/shoqes sate;
» të ndihmosh dhe mbështetësh shokun/shoqen me nevoja të veçanta;
» të dënosh bulizmin në klasën a shkollën tënde;
» të marrësh pjesë në takimet, mbledhjet e klasës sate;
» të marrësh pjesë në votimet për senatorin e klasës;
» të kërkosh faturën tatimore kur blen diçka;
» të mbrosh objektet e trashëgimisë kulturore në komunitetin tënd;
» të ndihmosh të moshuarit në komunitetin tënd;
» të mos lejosh dëmtimin e mjedisit dhe të mjeteve të përbashkëta;
» të jesh anëtar aktiv i qendrës rinore në bashkinë tënde;
» të anëtarësohesh në organizata vullnetare, klube artistike, sportive,
» të japësh ndihmën tënde për një mjedis të pastër e të gjelbëruar etj.
Pyetje për vetëvlerësim: Listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë.
Punohet me veprimtarit në tekst faqe 63.
Diskutohen përgjigjet e nxënësve dhe respektohet mendimi i shokëve.
Veprimtari në klasë: Diskutimi punë në grupe:

Klasa ndahet në dy grupe dhe do të identifikojnë 3-4 probleme apo vështirësi që ndeshen në klasë apo në shkollë.
Nxënësit argumentojnë detyrat dhe përgjegjësitë e tyre në lidhje me problemet dhe çfarë veprimesh duhet të
ndërmerrni për t’i zgjidhur apo lehtësuar ato.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria faqe 63.
VLERËSIMI: Vlerësohen nxënësit për aktivizimin, përgjigjet, forcën e arsyetimit dhe të gjykimit
argumentet, mbajtjen e qëndrimit, punimet e tyre gjatë orës së mësimit duke i motivuar ata.
Situata e të nxënit: Një ditë, Edlira dhe Dritani po prisnin në sta-

Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare cionin e autobusit të linjës për të vajtur në shkollë. Mirëpo atë ditë
autobusi nuk ndaloi në stacion. Madje as tjetri pas tij. Ata hodhën
sytë rreth e rrotull, por nuk panë asnjë njoftim që aty nuk do të
kishte më stacion. Atë ditë nuk e arritën dot orën e parë të mësimit.
Tema mësimore 3: Informimi Më vonë morën vesh se stacioni ishte hequr, mirëpo si shumë qytet-
arë të tjerë, ata nuk ishin informuar për këtë vendim të bashkisë.
• Çfarë e drejte u është shkelur Edlirës dhe Dritanit në këtë rast?
• A ka pasoja mungesa e informimit? Cilat mund të jenë disa prej tyre?
temës mësimore:
• përshkruan me fjalët e veta konceptin “informim”, liria e • informimi i publikut
shprehjes, shtypit; • e drejta e informimit
• sqaron rëndësinë për informim, informimi i publikut; • liria e shtypit
• argumenton faktorët që ndikojnë informimin e publikut. • censura
• mëson, nga e kaluara për censurën, reflekton për të
gjykuar në informimin e sotëm.
Burimet: teksti i nxënësit, e-libri, materiale të ndryshme
Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: Shkencat
nga media, interneti, për informimin e qytetarëve, Broshu-
shoqërore, historia, arte, gjuha dhe komunikimi.
ra e të Drejtave Themelore të Njeriut.
57
LIBËR MËSUESI

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debat
Kontrollohen detyrat e shtëpisë, motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre, por vihet theksi te përgjigjet më të goditura.
Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra punojmë
me nxënësit me situatën në tekst apo me ndonjë rast tjetër.
Merren përgjigjet e tyre. Nxënësit nuk gjykohen, por ndihmohen.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedim

Duke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit
me to.
» Ç’do të thotë informim?
» Pse është e rëndësishme të informohesh?
Me anë të informimit fitojmë më shumë dije, marrim pjesë në debate, diskutime dhe themi mendimin tonë.
Kjo na bën të ndihemi të dobishëm.
Informimi është shumë i rëndësishëm jo vetëm për jetën e njerëzve por dhe për mirëfunksionimin e një shoqërie. E drejta
për informim është një e drejtë themelore në një shoqëri demokratike dhe bazohet në parimin se qytetarët kanë të drejtë të
kërkojnë të dhëna dhe informacione nga të zgjedhurit dhe nëpunësit e administratës publike.
Cilët janë faktorët që ndikojnë për tù informuar?

» FAMILJA
» SHOQËRIA, KOMUNITETI, SHKOLLA
» MASMEDIA
Informimi i publikut është një element i rëndësishëm i bashkëqeverisjes.
Përfitimet kryesore nga informimi janë:
» Sigurimi dhe mbrojtja e të drejtave të qytetarëve.

» Pjesëmarrja qytetare në proceset e vendimmarrjes.
» Ulja e korrupsionit përmes rritjes së transparencës dhe llogaridhënies.
U kërkohet nxënësve të hapin librin dhe të punojnë me:
Mënyrat e informimit

Ѵ - + ?

Pyetje për vetëvlerësim: Punohet me veprimtaritë në tekst, faqe 65.
Respektojmë mendimin e shokëve.
58
QYTETARIA 9
Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument, veprimtaria në tekst, faqe 65.
Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Një pasdite Denisi po i tregonte babait
se në klasë kishin mësuar si të ndërtoni një qark elektrik
të thjeshtë. Mirëpo kur ai deshi ta krijonte qarkun para
pjesëtarëve të tjerë të familjes, nuk po i kujtohej se si duhet
Tema mësimore 4: Dëgjimi aktiv dhe mendimi kritik të lidheshin pjesët e qarkut, që ai të punonte. Babai, duke e
ndihmuar, i tha se ai nuk kishte qenë një dëgjues aktiv në klasë.
• Sipas jush, pse Denisi nuk kishte qenë një dëgjues i mirë?

temës mësimore: • dëgjim
Nxënësi/ja: • vëmendje
• përshkruan me fjalët e veta si e kupton “të dëgjuarit”, • kuptim
dëgjues aktiv; • kujtesë
• evidenton rëndësinë e të dëgjuarit në mënyrë aktive; • dëgjim aktiv
• argumenton rëndësinë e mendimit kritik. • mendimi kritik
media, interneti për këtë temë. cat shoqërore, arte, gjuha dhe komunikimi.

HAPI I PARË: Parashikimi: bashkëbisedim dhe rrjeti i diskutimit me debat
Si fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë, motivohen nxënësit për përgjigjet e tyre.
Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar njohurive të marra, punohet
me nxënësit situata në tekst apo me ndonjë rast nga jeta e përditshme shkollore, familjare.
Merren përgjigjet e tyre, duke debatuar me to, por edhe duke i ndihmuar.
HAPI I DYTË: 20` Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedim
Duke marrë parasysh faktet që këto janë tema ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit.
U kërkohet nxënësve të hapin librin Lexim i orientuar dhe me metodën Insert punojnë për konceptet
Bëhet një përmbledhje dhe i klasifikojmë ato:
Kllasteri. Dëgjimi është kompleks me këto elemente:
Dëgjimi aktiv, mendimi kritik

Ѵ - + ?
Dëgjimi aktiv është dëgjimi i vëmendshëm dhe ndjeshmëria për veprimet e të tjerëve. Mendimi kritik është procesi i mbledhjes,
59
LIBËR MËSUESI
TË DËGJUARIT
pyetjet kujtesa
vëmendje
shqyrtimit dhe analizimit të informacionit për situata apo probleme të ndryshme.
Mendimi kritik ka për qëllim që:

» të kuptojë dhe ndajë të vërtetën nga e pavërteta apo pjesërisht e vërteta nga e pavërteta
» të shqyrtojë kontekstin dhe historinë e çështjeve, problemeve ose situatave;
» të kuptojë objektin përtej informacionit apo situatave.
Pyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnë. Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 67. Respektojmë
mendimin e shokëve.
Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument, veprimtaria në tekst faqe 67.
Detyrë shtëpie: Shkrimi i një eseje me temë: Mos u përqendro vetëm te fjalët: dëgjo idetë dhe ndjenjat.
Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Për ndërtimin e një hidrocentrali që do të

furnizonte me energji gjithë zonën, duhet të prishen disa bane-
sa. Shumë qytetarë ishin dakord për ndërtimin e hidrocentralit,
që të furnizoheshin rregullisht dhe të paguanin më pak për
Tema mësimore 5: Interesi publik dhe politikat publike energjinë elektrike, ndërsa banorët ku do të ndërtohej HEC-i, e
kundërshtuan këtë vendim.
• Sipas jush, cili është interesi publik në këtë rast?

Nxënësi/ja: • interes publik
• përshkruan me fjalët e veta si e kupton interesi publik, • politika publike
politika publike; • vlera
• rendit politikat publike; • hartimi i politikave
• mëson, si hartohet një politikë publike.
media, interneti për këtë temë. cat shoqërore, gjuha dhe komunikimi.


Në fillim kontrollohen detyrat e shtëpisë dhe motivohen nxënësit për esenë më të mirë.
Analizë e situatave. Pasi mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, duke iu referuar informacioneve që kanë,
punohet me nxënësit për situatën në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare.
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve. Shpjegimi dhe bashkëbisedim

Duke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit.
60
QYTETARIA 9
U kërkohet nxënësve të hapin librin Lexim i orientuar dhe me metodën Insert dhe punohet me nxënësit konceptet.
Bëhet një përmbledhje e tyre dhe i klasifikojmë

Mendimet e nxënësve mësuesi/ja i shënon në dërrasë të zezë, por nuk diskuton lidhur me to, nuk shpreh asnjë mendim
apo opinion personal.
Interesi publik, politikat publike

Ѵ - + ?
Me interes publik kuptojmë “mirëqenien e përbashkët” ose “mirëqenien e përgjithshme”.

Politikat publike janë ligje, strategji, vendime dhe veprime të ndërmarra nga parlamenti dhe qeveria për të krijuar një
të mirë publike. Ato mbështeten në ekonominë e vendit dhe nevojat e qytetarëve.
Politikat publike përshkohen nga vlerat shoqërore dhe morale të një shoqërie të caktuar.
Kllaster. Politikat publike përshkohen nga vlerat shoqërore dhe morale të një shoqërie të caktuar.
Siguria
përmbushja e nevojave të anëtarëve të shoqërisë
liria e zgjedhjes dhe e veprimit VLERAT barazia-drejtësia në përgjegjësi dhe

në përfitime; me ndërhyrjen e shtetit
demokracia
marrja parasysh e dëshirës dhe e vullnetit të qytetarëve.
Nxënësit mësojnë fazat e hartimit të politikave publike duke vepruar me rastin konkret.
Ata reflektojnë për mënyrat e zgjidhjes së një problemi publik.
Pyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnë
Veprimtari në klasë: Diskutim dhe debat me argument: veprimtaria në tekst faqe 69.
Detyrë shtëpie: Veprimtaria, faqe 69.
61
LIBËR MËSUESI
Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare Situata e të nxënit: Në vitin 2014 në Tiranë, përpara ndërtesës
së Kryeministrisë, mijëra qytetarë protestuan kundër importit
të armëve kimike, me qëllim shkatërrimin e tyre.
Tema mësimore 6: Protestat dhe demonstratat • A kishin të drejtë ta bënin këtë? Pse protestuesit zgjodhën këtë
institucion dhe jo një tjetër?

temës mësimore:
• përkufizon me fjalët e veta konceptet:veprim shoqëror, • protestë
protestë, demonstratë, bojkot, tubimi dhe marshimi; • demonstratë
• rendit faktorët, qëllimin që e bëjnë të mundur përdorimin e • bojkot
tyre; • marshim
• dallon format e veprimit social; • tubim
• mëson nga e kaluara dhe kjo e ndihmon të reflektojë për
veprimtari sociale në të ardhmen.

media, interneti në lidhje me veprimin shoqëror, shprehur me
forma të ndryshme.


Ora fillon me kontrollin e detyrave të shtëpisë dhe motivohen nxënësit për argumentet e dhëna në lidhje me tematikën.
Analizë e situatave. Mësuesi/ja shkruan në tabelë temën e mësimit, dhe duke iu referuar ngjarjeve informacioneve të
ditës, punon me nxënësit situatën në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare.
PROTESTAT DHE
DEMONSTRATAT
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve, shpjegimi dhe bashkëbisedim

Duke marrë parasysh faktet që këto janë tema, ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit.
U kërkohet nxënësve të hapin librin lexim i orientuar, punohet me ilustrimet në tekst. Udhëzohen nxënësit të lexojë
tekstin duke mbajtur shënime, dhe me metodën Insert punojnë konceptet. Bëhet një përmbledhje dhe i klasifikojnë
ato.
Mendimet e tyre shënohen në dërrasë të zezë, por nuk diskutohet lidhur me to dhe mësuesi/ja nuk shpreh asnjë
mendim apo opinion personal.
Veprim social, protesta, demonstrata

Ѵ - + ?
62
QYTETARIA 9
Veprimi shoqëror është kryerja e një veprimtarie shoqërore nga një grup apo komunitet i organizuar, për të sjellë
ndryshime pozitive.
Shtroj tezën për diskutim: Mjeti justifikon qëllimin
Kllaster:
Protesta është kundërshtimi që një grup njerëzish kundrejt një padrejtësie shoqërore a një veprimi të paligjshëm, për t’i
detyruar dhe bindur ata që janë në pushtet, që të kthejnë vëmendjen nga shqetësimet e tyre
Ata ushtrojnë fuqinë e tyre duke përdorur:
» votën e secilit,
» bojkotin
» mediet
» presionin social, politik dhe ekonomik
peticioni marshim
demonstrata PROTESTA protesta me shkrim
greva, greva e urisë bojkot
Demonstratat mund përdoren për të dëshmuar publikisht opinionin për një çështje publike, veçanërisht në lidhje me
padrejtësitë shoqërore dhe ankesa të ndryshme.
Pyetje për vetëvlerësim: Shpjegojnë dhe përshkruajnë. Diagram Veni
Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 71. Respektojmë mendimin e shokëve.

Veprimtari në klasë: Tabela e koncepteve, punë në grupe, diskutim me argument
Kërkohet nga nxënësit të ndarë në grupe të punojnë me veprimtaria në tekst faqe 71.
63
LIBËR MËSUESI
Tematika 4: Pjesëmarrja qytetare

Situata e të nxënit: Një grup të rinjsh mblidhen vazhdimisht në
të njëjtën rrugë. Ndonjëherë konsumojnë alkool; nganjëherë
grinden dhe bëjnë shumë zhurmë. Cili është problemi këtu?
Konsumi i alkoolit? Zhurma? Vetë mbledhja? Apo fakti që nuk
Tema mësimore 7: Problemet vendore dhe kombëtare kanë vend tjetër për të shkuar? Para se të kërkohet zgjidhja,
duhet sqaruar se cili është problemi në këtë rast.
• Argumentoni mendimi juaj për këtë rast.

temës mësimore:
Fjalë kyç:
Nxënësi/ja:
• probleme vendore
• përcakton kriteret për identifikimin e problemeve vendore,
• probleme qendrore
kombëtare;
• identifikimi i problemit
• analizon faktin pse duhen analizuar problemet;
• analiza e problemit
• argumenton rëndësinë e ndikimit të pjesëmarrjes qytetare
• zgjidhja e problemit
në zgjidhjen e problemeve vendore dhe kombëtare;
• ndërgjegjësohet duke treguar mënyrat për t’i zgjidhur ato.
Burimet: Teksti i nxënësit, materiale të ndryshme nga media,in-

terneti në lidhje me veprimin shoqëror,shprehur me forma të
ndryshme.


Si fillim bëhet kontrolli i detyrave të shtëpisë dhe motivohen nxënësit për argumentet e dhëna në lidhje me tematikën.
Analizë e situatave. Mësuesi/ja në tabelë temën e mësimit, dhe duke iu referuar informacioneve të ditës. Punohet me
nxënësit situata në tekst apo me ndonjë rast nga jeta reale, shkollore, familjare, komunitet.
PROBLEMET VENDORE
DHE KOMBËTARE
HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Teknika e pyetjeve. Shpjegimi dhe bashkëbisedim

Duke marrë parasysh faktet që këto janë tema ku nxënësit kanë njohuri, u referohemi metodave të bashkëveprimit.
U kërkohet nxënësve të hapin librin lexim i orientuar. Udhëzohen nxënësit të lexojë tekstin duke mbajtur shënime dhe
paraqesin një listë me probleme, që kërkojnë zgjidhje.
Diskutohet dhe shkëmbehen mendimet. Bëhet një përmbledhje dhe klasifikohen ato.
Mendimet e nxënësve mësuesi/ja i shënon në dërrasë të zezë, por nuk diskuton lidhur me to, nuk shpreh asnjë mendim
apo opinion personal.
Kllaster: Problemet janë të larmishme dhe prekin fusha të ndryshme të jetës, individë të veçantë, grupe e komunitete.
64
QYTETARIA 9
mungesa e ujit të pijshëm ndotja e mjedisit
ndërprerja e energjisë elektrike papunësia

PROBLEMET
dhuna në familje mungesa e banesave sociale
probleme me transportin urban pabarazitë ndaj shërbimeve shëndetësore
Kriteret për identifikimin e problemeve janë:

» shpeshtësia - problemi shfaqet shumë shpesh;
» kohëzgjatja - problemi ka zgjatur për një kohë të caktuar;
» fushëveprimi - problemi prek shumë njerëz apo fusha të jetës;
» ashpërsia - problemi cenon jetën e dikujt ose të një komuniteti:
» barazia - problemi u shkel njerëzve të drejtat ligjore ose morale;
» perceptimi - çështja vlerësohet si një problem.
Qëllimi i pjesëmarrjes qytetare është të fuqizojë qeverisjen e hapur dhe të bëhet “bashkëpronare” në politikat publike.
Pjesëmarrja publike:
» krijon hapësirën për vendimmarrje të përbashkët: institucionale-qytetare;
» rrit njohuritë e qytetarëve në lidhje me mënyrën e funksionimit të institucioneve;
» krijon mundësi për pjesëmarrjen e publikut në programet dhe projektet zhvillimore
HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin

Mendo/ Puno në dyshe / Shkëmbe
Pyetje për vetëvlerësim. Nxënësit listojnë, argumentojnë dhe përshkruajnë

Punohet me veprimtaritë në tekst faqe 73
Veprimtari në klasë: Rrjet i diskutimit, punë me grupe stuhi mendimesh.
Kërkohet nga nxënësit që për 5 minuta të identifikojnë problemet:
GRUPI 1 probleme të shkollës

GRUPI 2 probleme në komunitet
GRUPI 3 probleme në qytet
Veprohet sipas kërkesave, faqe 73

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në faqe73.
65
CIP Katalogimi në botim BK Tiranë
Stavri (Guleksi), Mimoza

Qytetaria 9 : libër mësuesi për tekstin shkollor / Mimoza
Stavri (Guleksi) ; red. Sevi Lami. – Tiranë, etj. : Albas,
2018 68 f. ; 20.5x27.5 cm.
ISBN 978-9928-258-28-1
1.Qytetaria 2.Tekste për mësuesit

3.Tekste për shkollat 9-vjeçare
37 .017.4 (072) (075.2)

Libri Mesuesit Qytetaria 9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Libri Mesuesit Qytetaria 9

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Libri Mesuesit Qytetaria 9

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MIMOZA STAVRI GULEKSI

Shtëpia botuese Albas

Në Tetovë: rr. “Ilinden”, nr. 105

Në Prishtinë: rr. “Muharrem Fejza”, p.n.

Në Preshevë: rr. “Selami Hallaqi”

Në konceptimin e çdo mësimi është mbajtur parasysh program i MASR-së për

Për hartimin e orëve model janë përdorur metoda të larmishme në mësimdhënien e

Të gjitha këto metoda e teknika të përdorura vënë theksin në ndërtimin

Përparësi e këtij teksti është se ai shoqërohet me tekstin digjital, në

Shpresojmë që me këtë botim t’ju kemi ardhur sadopak në ndihmë, për

Ju urojmë një vit të mbarë shkollor dhe suksese!

TEMATIKA 1: Ç’ËSHTË DEMOKRACIA

TEMATIKA 2. FAKTORËT QË NDIHMOJNË DHE PENGOJNË DEMOKRACINË

TEMATIKA 3. FUNKSIONIMI I DEMOKRACISË

TEMATIKA 4. PJESËMARRJA QYTETARE

Plani analitik sipas nismës

* Liston format e Në mbledhjen e këshilltarëve të një bashkie

* Kupton çfarë është

Disa herë në lajme dëgjojmë se bizneset e

Punë individuale, në Vlerësim Teksti

Ndarja e pushteteve i ka zanafillat që në

Genti ndezi televizorin dhe në ekran u shfaq

Një ditë banorët e lagjes së Jolës panë

Sibora dëgjoi se babai i saj në zgjedhjet e disa

Metoda interaktive Portofoli, duke Informacione

Plani sintetik sipas nismës

2/a. Elementet e demokracisë 2/a. Pushteti legjislativ 2/a. Informimi

4/a. Veprimtari praktike 1: Praktikat e demokracisë

6/a. PROJEKT: Respektimi dhe mbrojtja e të drejtave

Edukimi për qytetarinë demokratike synon:

Mbështetur në këto qëllime të përgjithshme, programi i lëndës së qytetarisë synon:

Kompetenca e komunikimit dhe e të shprehurit

REZULTATET E TË NXËNIT TË KOMPETENCAVE KYÇ

Kompetenca për jetën, sipërmarrjen dhe mjedisin

Njohuritë Shkathtësitë dhe aftësitë Qëndrime dhe vlera

Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime

Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime

Njohuri Shkathtësi dhe aftësi Vlera dhe qëndrime

Tematika Nr. Temat mësimore Situata Metodologjia Vlerësimi Burimet

Djemtë e klasës IX ishin mbledhur në oborrin e shkollës dhe po mendo-

Rezultatet e zgjedhjeve në një vend demokratik nxorën fituese një parti

Në qytetet e mëdha të vendit ndonjëherë shohim njerëz që nuk plotëso-

SHPËRNDARJA E PËRMBAJTJES SË LËNDËS

1. Çfarë është demokracia? 1. Funksionimi i demokracisë 1. Pjesëmarrja qytetare

2. Kushtet e demokracisë 2. Roli i institucioneve në demokraci 2. Qytetaria aktive

3. Elementet e demokracisë 3. Pushteti legjislativ 3. Informimi

7. Praktikat e demokracisë (Veprimtari praktike)

12.Faktorët që mbështesin dhe pengojnë 12. TEST 2

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: IX

Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve

HAPI I PARË: Parashikimi: Bashkëbisedim, diskutim, debat

formë e qeverisjes veprim sipas ligjit

HAPI I DYTË: Ndërtimi i njohurive: Kllaster, shpjegim

Demokracia si formë ofron mundësi të për të gjithë;

HAPI I TRETË: Përforcimi i njohurive: Punë me tekstin (e pavarur dhe me grupe)

Dëgjohen përgjigjet e nxënësve, të cilët respektojnë mendimin e shokëve dhe argumentojnë.

Detyrë shtëpie: Veprimtaria në tekst faqe 7.

Fusha: Shoqëria dhe mjedisi Lënda: Qytetari Shkalla: 4 Klasa: IX