Professional Documents
Culture Documents
ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
By Foibos 100
.Γιος του Απόλλωνα ή κατ’ άλλους του βασιλιά της Θράκης Οιάγρου
και την Μούσας Καλλιόπης (Αντιόπης), ο μουσοτραφής Ορφέας
γεννήθηκε σε ένα σπήλαιο της Πιμπλείας, μιας πόλης της Πιερίας στη
Θράκη (όλη τότε η περιοχή, από τον Όλυμπο μέχρι τον Ελλήσποντο,
ονομαζόταν Θράκη) κατά τους χρόνους των Αργοναυτών ή κατά τον
Ευσέβιο 85 χρόνια μετά την άλωση της Τροίας.
Ο πατέρας του, θεός του φωτός και της μουσικής Απόλλωνας, του
χάρισε την επτάχορδη χρυσή λύρα του, που συμβολίζει επίσης τις Επτά
Ακτίνες του και συνδέεται με όλες τις επταδικές μυστηριακές
αντιστοιχίες., καθιστώντας τον έτσι και αυτόν έναν Ηλιακό Λόγο.
Άλλοι μύθοι αναφέρουν ότι μετά την επάνοδό του από τον Άδη ο
Ορφέας δεν λάτρευε και δεν τιμούσε το Διόνυσο, προτιμώντας μόνο
τον Απόλλωνα, τον οποίο και κήρυσσε σαν τον μεγαλύτερο απ’ όλους
τους θεούς. Ο Διόνυσος τότε εξοργίστηκε κι έστειλε εναντίον τους τις
μαινάδες στο Δίον της Μακεδονίας, όπου υπηρετούσε σαν ιερέας του
Απόλλωνα, οι οποίες τον κατακρεούργησαν. Άλλες πάλι παραδόσεις
λένε ότι πέθανε στο Παγγαίο ή στον Όλυμπο ή στον Αίμο από την
υπέρμετρη λύπη του για την νέα απώλεια της συζύγου του ή ότι
κεραυνοβολήθηκε από τον Δία διότι αποκάλυψε στους ανθρώπους
θεϊκά μυστικά, στα οποία μυήθηκε κατά την επίσκεψή του στον Κάτω
Κόσμο.
ΟΡΦΙΚΟΙ ΥΜΝΟΙ
Ένα άλλο μέρος της Ορφικής λατρείας και φιλοσοφίας είναι και οι
Ορφικοί Ύμνοι, οι οποίοι ψέλνονταν κατά τις τελετές των Μυστηρίων
και εξυμνούσαν διάφορες θεότητες δίνοντας συγχρόνως ένα πλήθος
στοιχείων για την Ορφική Κοσμολογία. Είναι πανάρχαιοι, όπως
αποδεικνύεται και από τις αστρονομικές μελέτες του ονομαστού Έλληνα
αστρονόμου Κ. Κασάπη, ο οποίος στηριζόμενος στον Ορφικό Ύμνο του
Απόλλωνος, όπου γίνεται λόγος για την ισότητα των εποχών χειμώνος
και καλοκαιριού («μίξας χειμώνος Θερεός τ' ίσον αμφοτέροισιν», α-
πέδειξε ότι αυτό θα μπορούσε να είχε συμβεί μόνο το 1.366 π.Χ. ή το
11.835 π.Χ., απορρίπτοντας σαν πολύ παλαιά τη δεύτερη ημερομηνία
και αποδεχόμενος για εύλογες αιτίες μόνο την πρώτη. Αντίθετα , ο Ι.
Πασσάς επιχειρηματολογώντας ότι η εποχή που γράφτηκαν οι Ορφικοί
Ύμνοι θα πρέπει να είναι πολύ νεότεροι από τις αστρονομικές
παρατηρήσεις των παλαιότερων ανθρώπων, δεν δίστασε να δεχθεί σαν
ορθή τη δεύτερη ημερομηνία σαν πιθανή «χρονολογία διατυπώσεως των
Ορφικών Ύμνων, σαν πιθανή αφετηρία των αστρονομικών παρατηρήσεων
των αρχαιοελλήνων» επισημαίνοντας συγχρόνως τα όσα ελέχθησαν στον
Σόλωνα από τον Αιγύπτιο ιερέα της Ίσιδας, που αναφέρει ο Πλάτωνας
στον Τίμαιο, για την μεγάλη αρχαιότητα των Ελλήνων, ότι δηλαδή αυτοί
ήσαν παλαιότεροι των Αιγυπτίων κατά 9.000 χρόνια! Από την άλλη
μεριά, αν οι Ύμνοι είχαν γραφτεί το 1183, όπως αναφέρει ο Κασάπης,
τότε θα πρέπει να γράφτηκαν πριν τον Τρωικό πόλεμο, «γεγονός φυσικά
απαράδεκτο, αφού όλα τα αρχαία κείμενα αναφέρουν ότι ο Ορφέας έλαβε
μέρος στην Αργοναυτική εκστρατεία, η οποία έγινε πολύ πριν τον Τρωικό
Πόλεμο. Και αν όμ ω ς αποδεχθούμε ακόμη την ημερομηνία ότι ο Τρωικός
πόλεμος έγινε το 1183 π.Χ., είναι αδύνατο να δεχθούμε ότι σι Ορφικοί
Ύμνοι είχαν γραφτεί πριν από 180 μόλις χρόνια, δηλαδή το 1366 π.Χ. και ότι
πριν από 180 μόνο χρόνια είχε γίνει η Αργοναυτική εκστρατεία κι επομένως
ότι τότε υπήρξε ο Ορφέας. Κατόπιν όλων των ανωτέρω, πρέπει να
παραδεχτούμε προς τιμή τον Κασάπη, ότι οι Ύμνοι γράφηκαν πολύ
παλαιότερα, σύμφωνα και με τις άλλες αναφερόμενες διατυπώσεις, που
έχει κάνει ο ίδιας στην έρευνά τον, ενώ οι Ορφικοί, οι Προορφικοί, οι
Αρχαιοέλληνες, είχαν αρχίσει τις αστρονομικές τους παρατηρήσεις σε μια
πολύ παλαιότερη εποχή, διότι προφανώς θα χρειάστηκαν παρατηρήσεις
χιλιετηρίδων για να συγκεντρώσουν τις γνώσεις που γνωρίζουμε και τις
οποίες μας κληροδότησαν».
Από τον Ανδρόγυνο Φάνητα και μόνον, χωρίς την σύμπραξη κανενός,
θα γεννηθούν στη συνέχεια όλοι οι άλλοι θεοί. Αυτός γέννησε στην
αρχή τη Νύχτα και αυτή με τη σειρά της τον Ουρανό και τη Γη. Η Γη
τώρα γέννησε επτά γιους (Κοίο, Κρίο, Φόρκυ, Κρόνο, Ωκεανό,
Υπερίωνα και Ιαπετό) και επτά κόρες (Θέμιδα, Τήθυ, Μνημοσύνη, Θεία,
Διώνη, Φοίβη και Ρέα. Ακολουθεί η γνωστή Ελληνική μυθολογία με την
βασιλεία του Κρόνου, μετά τον Ουρανό, και του Δία μετά τον Κρόνο.
Η ταύτιση αυτή, αν όντως ισχύει, όπως η ταύτιση του Διόνυσου και του
Όσιρη, δείχνει απλώς την κοινή τους καταγωγή και η πρωταρχική πηγή
βέβαια θα είναι η αρχαιότερη παράδοση. Η αναμονή μιας νέας
εμφάνισης του Θεού των Βακχών δημιουργούσε την ιδέα ότι ο θεός
ενσαρκωμένος σ’ ένα Σωτήρα και Κύριο του Σύμπαντος θα ερχόταν σα
Νέος Διόνυσος, επωνυμία που έλαβαν πολλά πρόσωπα. Σύμφωνα με
μερικούς την έλαβε ο Μέγας Αλέξανδρος. Οι οπαδοί επίσης του
Μιθριδάτη στην Αθήνα τον ανακήρυξαν σα Νέο Διόνυσο και τον τίτλο
αυτόν υιοθέτησε και ο Πτολεμαίος ο 11ος. Ακόμα και ο Αντώνιος τον
διεκδίκησε και ζήτησε τη βοήθεια των Διονυσιακών συλλόγων για την
επέκτασή του στην Ανατολή. Επίσης ο Τραϊανός, ο Ανδριανός και ο
Αντωνίνος που εφήρμοσαν επεκτατική ή ειρηνική πολιτική στην
Ανατολή, τιμόντουσαν με αυτόν τον τίτλο στην Ελληνική Ασία.
Βλέπουμε έτσι τι γόνιμο και πρόσφορο έδαφος υπήρχε εκείνη την
εποχή, για να γίνει τελικά αποδεκτή στην Ελλάδα η έννοια του Μεσσία
που εισήγαγε ο Χριστιανισμός..
Ο Ορφισμός πιστεύει στη διττή φύση του ανθρώπου. Παρόλο που η ψυχή
του έχει μια θεία προέλευση, κλείστηκε εντούτοις μέσα στο σώμα λόγω
του πρωταρχικού εκείνου παραπτώματος των Τιτάνων, το οποίο επέχει
σχεδόν θέση προπατορικού αμαρτήματος, αν και θεωρείται
περισσότερο σα μίασμα της ψυχής παρά σαν αμάρτημά της, κατά την
Χριστιανική έννοια. Ο δρόμος που πρέπει να ακολουθήσει ο άνθρωπος
για να εξαγνιστεί από αυτό το παράπτωμα είναι να προσπαθήσει μέσα
από την άσκηση και την αποχή να ελευθερωθεί από τα δεσμά του
σώματος, του τιτανικού δηλαδή στοιχείου μέσα του, και να εξαγνιστεί με
καθαρμούς από την πρωταρχική εκείνη ενοχή. Ο ψυχικώς αυτός
εξαγνισμός επιτυγχάνεται με το να ακολουθήσει τις εντολές και διατάξεις
της Ορφικής Θρησκείας και να προσπαθήσει να ενωθεί με το θεό σε
έκσταση. Ο δρόμος όμως αυτός είναι μακρύς γιατί η ψυχή διαρκώς
μετενσαρκώνεται και ξανάρχεται πάνω στη γη μετά την προσωρινή
παραμονή της στον Άδη.
Και για τον Πυθαγόρα, που δεχόταν επίσης τη μετενσάρκωση, λένε ότι
όταν κάποτε είδε κάποιον να δέρνει ένα σκυλί, του είπε: «Σταμάτα, μη
το χτυπάς, γιατί είναι ψυχή αγαπητού ανθρώπού, την κατάλαβα
ακούγοντάς τη να μιλά». Το τέλος του κύκλου των γεννήσεων σημαίνει
τον πλήρη εξαγνισμό ψυχής, που επιστρέφει τότε στο Θεό, του οποίου
είμαστε μέρος. Εν τούτοις μπορεί ο άνθρωπος να έχει και στον παρόντα
βίο μια «γεύση» της: Την έκσταση, που είναι η στιγμιαία επαφή με το
Θείον. Η ένωση αυτή μπορεί να γίνει και στη διάρκεια της ζωής και
θεωρείται ο μεγαλύτερος δυνατός βαθμός ευδαιμονίας πάνω στη γη. Η
ευδαιμονία αυτή όμως είναι παροδική, όπως και η κατάσταση της
έκστασης.
Εδώ υπεισέρχεται μια άλλη ξένη για την Ελληνική σκέψη : η χάρη. Διότι
ό,τι δεν μπορεί να κατορθώσει ο άνθρωπος με τη δική του δύναμη, το
δίνει με τη χάρη του ο Θεός. Με τη χάρη αυτή κατορθώνει την
απαλλαγή του για πάντα από τον Τροχό της Μοίρας, από τον Κύκλο της
Γέννησης και να ενωθεί με το Θεό. Έτσι ο μύστης αποκτά ψυχική
ειρήνη στην επίγεια ζωή του και απαλλάσσεται από την κατάρα των
νέων ενσαρκώσεων. Ο Διόνυσος έτσι γίνεται ένας Θεός λυτρωτής
(Λύσιος). Μεσολαβητής για τη λύτρωση του ανθρώπου μέσω του θεού,
είναι ο Ορφέας, ο «Άναξ» και «Δεσπότης», ο φορέας των
Θείωναποκαλύψεων, που όπως λέγεται ήλθε πάνω στη γη για να
εξαγνίσει τη θρησκεία υπό το χονδροειδή και γήινο ανθρωπομορφισμό
της, να καταργήσει τις ανθρωποθυσίες και να ιδρύσει μια μυστική
Θεολογία που να βασίζεται σε μια καθαρή πνευματικότητα.
Η χάρη όμως αυτή του Θεού δεν κατέρχεται σε όλους τους μύστες.
Ισχύει και εδώ η αρχή «πολλοί μεν οι κλυτοί. ολίγοι δε οι εκλεκτοί». Οι
Θυρσοφόροι είναι πολλοί, αλλά αυτοί. που είναι αφοσιωμένοι. με όλη
την πίστη τους στο Θεό, ελάχιστοι.
Απ' όλα όσα είπαμε είναι φανερό ότι ο Ορφισμός είναι διαφορετικός από
τη λεγόμενη Ομηρική θρησκεία. Τη διαφορά, ή ακόμα αντίθεση, δείχνει
πρώτ' απ' όλα η σχεδόν «απαισιόδοξη» και διαρχική αντίληψή του για
τη ζωή. Απορρίπτει τη γήινη ζωή, γιατί δεν βλέπει σε αυτή κανένα θε-
τικό περιεχόμενο σε σύγκριση με τη μακάρια, μετά το θάνατο, και την
τελική απελευθέρωση του μύστη.
Το Καθολικό Έλεος
Έτσι ήταν πολύ φυσικό να τους γεννηθεί μια συμπάθεια και μια
ουσιαστική ταύτιση με όλα τα είδη της ζωής και της φύσης, έτσι που να
βιώνουν μια ολιστική αντίληψη και μια ευθεία συμμετοχή τους στο
παγκόσμιο πνεύμα. Αυτή ακριβώς η διάσταση που υπερβαίνει την
αντίληψη Έλλην και βάρβαρος, άνθρωπος και ζώο, υποκείμενο και
αντικείμενο, είναι εκείνη που κάνει την Ορφική ιδέα υπερβατική και
μοναδική.
ΟΡΦΙΚΑ ΜΥΣΤΗΡΙΑ
Γης παις ειμί και ουρανού αστερόεντος, αυτάρ εμοί γένος ουράνιον…
Θεός εγένου εξ ανθρώπου. Έριφος ες γάλα έπετες…
Χαίρε, χαίρε, δεξιά οδοιπορών
Λειμώνας τε ιερούς και άλσεα Φερσεφώνειας.
νυν έθανες και νυν εγένου, τρισόλβιε, άματι τώδε.
Είμαι παιδί της γης και του έναστρου Ουρανού. Γεννήθηκα διφυής,
αλλά το πραγματικό μου γένος είναι το ουράνιο. Αυτό το ξέρετε κι
εσείς…Σας βεβαιώνω ότι κατάγομαι από τη δική σας ευλογημένη
φυλή. Και απότισα όλες τις οφειλές μου για τις άδικες πράξεις της
Τιτανικής φύσης μου…Και πέταξα έξω από το βαρύ και θλιβερό τροχό
της δυστυχίας κι έφτασα με γρήγορο βήμα εκεί όπου έλαβα το
ποθητό στεφάνη της νίκης. Και στις αντιστοιχες τελετές βυθίστηκα
στο κόλπο της Χθόνιας βασίλισσας που αναγεννημένο με έσφιξε
στοργικά στην αγκαλιά της. Και τράφηκα από το στήθος της. Και
τώρα έρχομαι αγνός ικέτης της πάναγνης και ιερής
Περσεφόνης…Αλλά διψάω πολύ και χάνομαι. Καίγομαι και θέλω να
δροσιστώ.
Foibos