ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ

• 03: Τρίγωνο Θέσης - Συστήµατα Χρόνου

Ν. Στεργιούλας
 ΟΥΡΑΝΙΑ ΣΦΑΙΡΑ
Ζν

Π
Σ
φ

Β Ν

Π’

Νδ
ΟΡΙΖΟΝΤΙΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ
Ζν

Π
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
ΙΣΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΕΝΕΣ
Ζν

Π Η
δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ
Ζν
90ο-υ
Π Η
δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ
Ζν
90ο-υ
Π Η
90o-δ δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ
Ζν
90ο-υ
90 -φ
o

Π Η
90o-δ δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ

180ο-Α Ζν
90ο-υ
90o-φ
Π Η
90o-δ δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ

180ο-Α Ζν
90ο-υ
90o-φ
Η Η
Π
90o-δ δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ

180ο-Α Ζν
90ο-υ
90o-φ
Η s Η
Π
90o-δ δ
Σ
φ υ

Β Ν
A

Π’

Νδ s: παραλλακτική γωνία
 ΤΡΙΓΩΝΟ ΘΕΣΗΣ

Η φαινόµενη θέση ενός αστέρα (Σ) καθορίζεται πλήρως αν είναι

γνωστές δύο συντεταγµένες (π.χ. ωριαία γωνία Η και απόκλιση
δ).
Επιλύουµε το τρίγωνο θέσης: Π Ζν Σ

3 γωνίες + 3 τόξα = 6 στοιχεία

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ
Aν ο αστέρας βρίσκεται ανατολικά του Μεσηµβρινού του τόπου,
τότε στο τρίγωνο θέσης, αντικαθιστούµε:

180o – A → A-180o

και

H → 360o - H

ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΓΩΝΟΥ ΘΕΣΗΣ

γ
Β Α β
Γ
α
 ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΓΩΝΟΥ ΘΕΣΗΣ
Χρήσιµες σχέσεις στη σφαιρική τριγωνοµετρία:
Σχέση του συνηµιτόνου:




Σχέση του ηµιτόνου:








Σχέση των πέντε στοιχείων:




Σχέση των τεσσάρων διαδοχικών στοιχείων:



 ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΧΡΟΝΟΥ
Δύο σηµαντικά συστήµατα χρόνου στην Αστρονοµία είναι:

(α) Αστρικός χρόνος (ST)

(β) Μέσος Ηλιακός χρόνος

Και τα δύο ορίζονται µε βάση περιοδικές κινήσεις ουρανίων

σωµάτων.
 ΑΣΤΡIΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ (ST)

Αστρικός χρόνος = ωριαία γωνία Η του εαρινού ισηµερινού

σηµείου γ

Αστρική µέρα = χρονικό διάστηµα µεταξύ δυο διαδοχικών άνω

µεσουρανήσεων του γ



Αστρικό έτος = χρονικό διάστηµα µεταξύ δυο διαδοχικών
διελεύσεων του Ήλιου από το ίδιο σηµείο της εκλειπτικής.

Για δυο τόπους σε γεωγραφικά µήκη λ1 και λ2:

ST1 - ST2 = λ2 - λ1
 H = ST - α
Ζν

Π
Η
δ
φ ST
α
γ
Β Ν

Π’

Νδ
 ΜΕΤΑΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

Μετάπτωση γύρω από 


την κάθετο στην 

εκλειπτική µε 

περίοδο 25,800 έτη.
 ΚΛΟΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΞΟΝΑ ΤΗΣ ΓΗΣ

Μικρή κλόνηση µε περίοδο 18.6 έτη.

Τόσο η µετάπτωση όσο και η κλόνηση οφείλονται στις βαρυτικές

επιδράσεις από τη Σελήνη και τον Ήλιο.
 ΜΕΣΟΣ ΑΣΤΡΙΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Απαλείφοντας την επίπτωση της κλόνησης στη φαινόµενη θέση

του εαρινού ισηµερινού σηµείου γ, ορίζουµε το 



µέσο εαρινό σηµείο γ1




που κινείται οµαλά πάνω στην εκλειπτική.


Μέσος αστρικός χρόνος = αστρικός χρόνος του γ1
ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΑΚΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΑΠΟ ΑΣΤΡΙΚΗ ΗΜΕΡΑ

Ηλιακή ηµέρα

ρ ία Αστρική ηµέρα
ηµβ
Μ εσ

Μεσηµβρία
ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΕΣΗΣ ΗΛΙΑΚΗΣ ΗΜΕΡΑΣ ΑΠΟ ΑΣΤΡΙΚΗ ΗΜΕΡΑ

Επειδή το έτος διαρκεί ~ 365 ηµέρες, η φαινόµενη θέση

του 'Ηλιου στην ουράνια σφαίρα µετακινείται κατά
360ο/365 ~ 1ο/ηµέρα, καθώς η Γη ολοκληρώνει µια πλήρη
περιστροφή.

'Ετσι, η Γη περιστρέφεται κατά ~ 360ο + 1ο = 361ο κατά τη

διάρκεια µιας µέσης ηλιακής ηµέρας και κατά ~ 360ο κατά τη
διάρκεια µιας αστρικής ηµέρας.

Άρα, η αστρική ηµέρα είναι περίπου (1ο/360ο)24h = 4min

µικρότερη από την µέση ηλιακή ηµέρα.
 ΗΛΙΑΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Αληθής Ηλιακός χρόνος = ωριαία γωνία του Ήλιου + 12h
= Η⊙ + 12h
 ΗΛΙΑΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ
Αληθής Ηλιακός χρόνος = ωριαία γωνία του Ήλιου + 12h
= Η⊙ + 12h
Όµως, λόγω της λόξωσης του άξονα της Γης και της
εκκεντρότητας της τροχιάς της Γης, η διάρκεια µιας αληθούς
ηλιακής µέρας µεταβάλλεται κατά τη διάρκεια ενός έτους.

Εξίσωση χρόνου:

31 min
ΑΝΑΛΗΜΜΑ
ΑΝΑΛΗΜΜΑ
 ΑΝΑΛΗΜΜΑ

23.4ο + 23.4ο
 ΑΝΑΛΗΜΜΑ

23.4ο + 23.4ο

31 min = 7.7ο
ΑΝΑΛΗΜΜΑ
ΑΝΑΛΗΜΜΑ
 ΜΕΣΟΣ ΗΛΙΑΚΟΣ ΧΡΟΝΟΣ

Μέσος Ηλιακός χρόνος = ωριαία γωνία του µέσου Ήλιου + 12h

= ΗΜ+ 12h

Τροπικό έτος = µέσο χρονικό διάστηµα για µία πλήρη περιφορά 


της φαινόµενης θέσης του Ήλιου πάνω στην 

εκλειπτική (ως προς το γ).