PROSESO NG PAGSULAT

I. Kahulugan ng Pagsusulat

Ayon kay Peter T. Daniels, ito ay isang sistema ng humigit kumulang na permanenteng panandang
ginagamit upang kumatawan sa isang pahayg kung saan maari itong mulingmakuha nang walang
interbensyon ng nagsasalita.

Sabi naman ni Florian Coulmas,ito ay isang set ng nakikitang simbolong ginagamit upang kumatawan sa
mga yunit ng wika sa isang sistematikong pamamaraan, na may layuning maitala ang mga mensahe na
maaaring makuha o mabigyang – kahulugan ng sinuman na may alam sa wikang ginamit at mga
pamantayang sinusunod sa pag-eenkoda.

Ito rin ayang paraan ng pagsasalin sa papel o sa ano mang kasangkapang maaaring magamit na
mapagsasalinan ng mga nabuong salita, simbolo, ilustrasyon ng isang tao o mga tao sa layuning
maipahayag ang nasa kanyang isipan.

Ito ay walang katapusan, paulit-ulit na prosesoo sa layuning makalikha at makagawa ng maayos na

sulati; isang kasanayan.

Sa sosyo-kultural na konteksto, ito ay isang proseso ng pag-aaral at produkotong konteksto na

nakaaapekto sa pagkatuto; maipahiwatig an gating nadarama na di natin kayang sabihin

Ito ay para libangin ang sarili at ang kapwa, magturo at magbahagi ng kaalaman at makumbinsi ang
ibang tao sa katotohanan ng ibinibigay na opinion.

Ayon kay Arapoff, ito ay isang proseso ng pag-iisip na inilalarawan sa pamamagitan ng mahusay ng
pagpili at pag-oorganisa ng mga karanasan..

Ito ay isang tao-sa-taong komunikasyon at paraan ng paghubog ng damdamin at isipan ng tao.

II. Kahalagahan ng Pagsulat

Mahalaga ang pagsulat dahil kung marunong tayong sumulat makaaangat tayo sa iba dala na rin ng
mahigpit na kompetisyon sa ngayon , Makasasagot tayo sa mga pagsusulit na pasanaysay, pagbibigay ng
ulat, pagtatala ng resulta ng mga eksperimentasyon at paglikha ng mga papel pananaliksik dahil ito ay
bahagi ng pananagumapay. Sa daigdig ng edukasyon, kailangang sumulat tayo ng liham na aplikasyon,
paggawa ng balangkas pangkaunlaran, gumawa ng anunsyo, umapila sa paglilikom ng pondo, sumagot
sa pakiusap ng mga kliyente at marami pang iba.
Mahalaga rin ang pagsusulat sapagkat sa pamamagitan nito, ang mga tao sa iba’t ibang lugar at sa iba’t
ibang panahon ay nagkakalapit, nagkakaunawaan at nagkakaisa. Ang aspeto n gating kultura ay
napananatiling buhay sa pamamagitan nito. Sa pamamagitan ng mga nasulat na tala ay natututuhan
natin ang kasaysayan n gating lahi; ang mga paniniwala at matatayog na kaisipan ng ating mga ninuno;
at ang mga pagbabago at pagsulong ng ating bansa.

III. Layunin ng Pagsusulat

Pansariling Pagpapahayag o Ekspresiv. Ito’y pagsulat o pagtataya ng mga bagay na nakikita, naririnig o
nababasa. Ito rin ay nagpapahayag ng nararamdaman at nasasaloob ng mga tao. May malayang
pamamaraan, hindi gasinong pinagtutuunan ng pansin ang ispeling ng mga salita bagkus minmahalaga
ang mailbas ang tunay na iniisip at nadarama ng isang tao. Kinapapaloobang ito ng sariling karanasan at
mga pala-palagay ng manunulat hinggil sa ilang pangyayari sa paligiid Hal. Talaarawan, jornal, personal
na liham, mga reaksyon at mapa o diagram

Pagpapahayag na Impormasyonal o Transaksyunal. Ginagawa ito kung nais magpaagbot ng mensahe,

balita o magpaliwanag, magpayo o makiusap. Gumagamit ito ng mas pormal at kontroladong paraan
sapagkat may istilo na dapat isaalang-alang upang maihatid ang mensahe sa target niyang mambabasa.
Halimbawa: liham, memorandum, reviewer, riserts, komentaryo, kritiko, ulat, report, poster o slogan at
sanaysay

Malikhaing Pagsusulat. Sa tulong ng imahinasyon ng kaisipan ng manunulat at kapangyarihan sa register

ng wika, nagagawang ilarawan ng manunulat ang lipunang kanyang ginagalawan. May sapat na lakas ang
mga salita upang ipadama sa mga mambabasa ang panaromic na larawan ng buhay. Kabalikat din ang
mga maretorikang salitang gagamitin upang mabatak ang kuryosidad at inspirasyon ng mambabasa.

IV. Apat na Dibisyon ng Kasaysayan ng Pagsusulat

Ekspresiv na Pagsulat – nakafokus sa pangangailangan ng manunulat na malayang maipahayag ang

kanyang sarili gamit ang sariling pamamaraan. Walang ginagamit na teorya ngunit nakaimpluwensya sa
inobasyon sa pagtuturo ng pagsulat.

Kognitiv – tumitingin sa pagsulat bialng isang pag-iisp at isang kompleks na gawain. May makalayuning
oryentasyon at naniniwalang ito’y isang pabalik-balik na gawain.
Sosyal na Antas – ang mga manunulat ay hindi lamang kumikilos nang nag-iisa kundi bilang kasapi ng
isang sosyal at kultural na pangkat na nakakaimpluwensya sa kung ano at paano sila sumulat.

Paggawa ng Burador

Komunidad ng Diskurso – nabuo ng maniwala na ang pagsulat ay isang gawain sosyal. Ang pagkaunawa
ng mambabasa at ang genre ay napakahalaga rito. Ang atensyon ay nakatuon sa pantersyaryang
pagsulat kung saan kailangang makasulat sila nang katanggap-tanggap sa akademik na komunidad.

Ang dayagram na ito ay nagpapahiwatig ng paulit-ult at hindi linyar na kalikasan ng pagsulat. Ang
mga gawaing tulad ng brainstorming ay nagpapalabas ng ideya na nakatutulong sa mga manunulat na
masabi ang nasa kanyang iskema.

Pagfofokus – pangkalahatang layunin sa pagsulat tungkolsa paksa

Pag-iistraktura – pag-oorganisa at muling pag-aayos ng teksto upang mailahad ang ideya sa paraang
tatanggapin ito ng mga mamababasa

Paggawa ng Burador – transisyon ng kaisipan mula sa manunulat patungo sa tekstong para sa

mambabasa

Pagtataya o Evalwasyon – paggamit ng tseklist upang makuha ng fidbak at mga puna na makatutulong
upang maisaayos muli ang binuong burador

Muling Pagtingin – matiyak kung tamaang ginagawa. Layunin nitong makalikha ng makabuluhan at
mabisang pagsulat na makabuo sa kasanayan ng manunulat

V. Mga Kailangan sa Pagbuo ng Sulatin

1. Tapik o Paksa – kailangan ng isang sulatin ang sapat na kaalaman oimpormasyon sa paksang
sulatin. Ang mga kaalaman o impormasyon ay maaaring galing sa mga sangguniang aklat, dyornal at iba
pa.

2. Layunin – dapat na malinawsa isipan ng manunulat ang dahilan kung bakit siya nagsususlat. Malaki
ang magiging epekto nito sa kanyang paraan ng pagsulat. Kaya ang kaibahan sa anyo o porma ng isang
sulatin ay nakabatay nang malaki sa layunin.

3. Interaksyon at isang pagbuo sa Kamalayan ng Awdyens – dapat isaisip ng isang manunulat na may
nagaganap na interaksyon sa pagulat. Kung minsan, ang manunulat ay nag-iinterak sa kanyang sarili,
halimbawa, kapag nagsulat skiya ng dyornal, pero sa maraming pagkakataon ang interaksyon ay sa ibang
tao. Kailangang linangin din ng isang manunulat ang kanyang kasanayang interpersonal. Dapat na alamin
niya kung sino ang sinusulatan, ano ang maaaring gusto niyang malaman, ano ang lawak ng kanyang
pang-unawa at anong uri ng wika ang angkop na gamitin.

4. Wika – ang isang manunulat ay kailangang mayroon ng kaban ng wikang maaaring gamitin ayon sa
pangangailangan. Dapat alam niya ang istilo ng wikang angkop na gamitin sa lahat ng pagkakataon.

5. Konbensyon – dapat isa-alang-alang ang mga konbensyon sa pagsulat na tinatangkilik sa isang

pamayanan. Halimbawa, may sariling pormat ng adbertisment na kaiba sa pagsulat.

6. Mga Kasanayan sa Pag-iisip – ang isang manunulat ay dapat magtaglay ng iba’t ibang kasanayan sa
pag-iisip. Kailangang may taglay siyang kasanayan sa pagtatangi ng mga bagay at pangyayari upang
madesisyunan niya kung alin ang mahalaga o hindi; kailangan din niya ang kaalaman sa lokhika upang
makapangatwiran siya nang mabisa; kailangang alam din niyang pagalawin ang kanyang imahinasyon at
maging malikhain para sa kawiling-wiling paglalahad; kailangang mayroon din siyang kakayahan sa
pagbibigay ng sariling pagpapasiya at iba pa.
7. Kasanayan sa Pagbubuo – isa sa mga tunguhin ngg manunulat ang makabuo nang maayos na
talataan na naglalahad nang malinaw na ideya at mga pansuportang detalya. Nagagawa rin ng isang
mahusay na manunulat na lohikal na mailalahad ang pagkasunud-sunod ng mga ideya sa pagbuo ng
isang magkakaugnay na teksto sa pamamagitan ng paggamitng mga angkop na pang-uugnay.

8. Sariling Sistema ng Pagpapahalaga –dapat isaalang-alang ang mga pagpapahalagang

pinanananaligan ng isang manunulat at handa siyang panindigan ang mga ito. Binibigyang pansin niya sa
pagsulat ang mga sumusunod:

a. Ano ang mahalaga sa paksa?

b. Ano ang maganda o mahusay na pagsulat?\

c. Ano ang angkop na paraan ng pakikipagtalastasan sa isang taong may edad kaysa sumusulat?

d. Sino ang awdyens o pinaglalaanan ng sulatin?

9. Mahahalagang Sangkap sa Pagsusulat

a. Manunulat – nagpapadala ng mensahe naencoder kung tawagin

b. Teksto – nakasatitik na mensahe na pinuprodyus ng manunulat

c. Mambabasa – nag-iinterpreta at ang umiintindi sa teksto ng decoder naman kung tawagin

VI. Proseso ng Pagsususlat

a. Imbensyon o Pag-asinta – paglikha ng iyong paksa

i. Brainstorming – paglalahad ng mga ideya sa papel upang

maibigay ang posibleng maging paksa.

ii. Paglilista – paglista ng mgaideyang ikaw ay interesadong gawin

iii. Klaster – pagmamapa ng mga ideya

b. Pangangalap ng Impormasyon o Pagtatanong at Pag-uusisa

i. Pangangalap ng mga ideya

 ii. Paghahanap at pagsususri ng mga pananaliksik

iii. Pagsasaga ng interbyu

iv. Maari ring mabuo rito ang paksa

c. Pala-Palagay

i. Habang wala pang tiyak nabalangkas at daloy ng pagtalakay sa

paksang susulatin, naghahain muna ng haka-haka ang manunulat

ii. Iisa-isahin ng manunulatang sanhi at bunga ng pangyayari habang

nag-iisip kung paano bubuuin ang balangkas ng paksang napili

iii. Nakararamdamng pagkabalisa ang manunulatsa yugtong ito

dahilpatuloy siyang naghahanap ng kasagutan sa kaanyang mga tanong at maaaro pang biglang
sumulpot ang iba pang tanong

iv. Kadalasan, itoang pinakamahabang bahagi ssa prroseso ng

pagsulat a.k.a Incubation Period

d. Pag-oorganisa – paglalahad ng mga impormasyon sa isang balangkas

i. Balangkas – maituturing na pinakakalansay ng isang sulatin.

Lubha itong mahalaga upang maiwasan ang paglayo sa pagtalakay sa isang paksang napili. May
dalawang klase ang pagbabalangakas: (1) Pangungusap na Balangkas – nakatuon sa mga makadiwang
pangungusap na siyang kumakatawan sa mahalagang bahagi ng isang sulatin at (2) talatang balangkas –
nakapokus sa mgapinag-uugnay-ugnay na mga kaisipan, ayon sa pagkakasunud-sunod.

Introduksyon
Pangganyak

Paglalahad ng Tesis

Katawan

Paglalahad ng mga Punto

Paglinang ng mga iodeya

PAntulong sa pangunahing Katwiran

Kongklusyon

Muling-pagdidiin sa pangunahing ideya

ii. Pagsasaayos ng mga Datos

Dalawang Uri ng Mapagkukunan ng mga Datos:

Pangunahing Datos – Nagmumula ang mga impormasyon sa mga indibidwal na tao, mga akdang
pamapanitikan, mga pribado o publikong organisasyon, batas, dokumento at iba pang orhinal na talaan.

Sekondaryang Datos – Kinalap ang mga datos mula sa mga manuskrito, ensayklopidya, tesis,
disertasyon, magazine, pahayagan at iba pang aklat na naisulat ng mga awtor.

Tatlong istratehiya sa paghahalo ng sariling pag-aaral sa pinagkunang material

Direktang Sipi – eksaktong salita o pahayag ng isang awtor. Kinopya nang direkta, salita-sa-salita, mula
sa sanggunian. Ginagamit ito ng mananaliksik kapag nais niyang:

i. Idagdag ang
kapangyarihan ng salita ng awtor upang suportahan ang argument

ii. Nais pabulaanan o hindi

sang-ayunan ang argument ng awtor

iii. Bigyang-diin particular ang

isang malinaw o makapangyarihang pahayag o sipi
 iv. Naghahambing ng mga
ispesipikong punto de vista

Parapreys o Hawig – pagsasabing muli ng nakuhang ideya mula sa ginamit ng sanggunian gamit ang
sariling pangungusap. Ginagawa ang pagpaparapreys kapag:

i. Nais gumamit ng mga

impormasyon sa nowtkard at umiwas sa panggagaya o pangongopya

ii. Nais iwasan ang

masyadong paggamit ng direktang sipi

iii. Nais gamitin ang sariling

boses sa paglalahad ng impormasyon

Sinopsis o Buod – pinagsama-sama ang pangunahing ideya ng isa o maraming manunulat gamit ang
sariling pangungusap. Mas maikli ito kaysa sa orihinal at naglalaman ng kabuuang kaisipan ng
pinagkunang material. Gumagawa ng synopsis kapag:

i. Nais magbigay ng
bakgrawnd at pananaw hinggil sa isang paksa

ii. Nais maglarawan ng

pangkalahatang kaalaman mula sa maraming sanggunian tungkol sa paksa nais na determina ang
pangunahing ideya ng pinagbatayang teksto

e. Pagsulat ng Burador

Bigyan ng sapat na panahon ang iyong sarili na magawa ang iyong sulatin.

Humanap ng komportableng lugar ng pagsusulatan.

Iwasan ang distraksyon o abala

Magpahinga
Ang mga Paraan sa Pagpapalabas ng Ideya:

Pagtatala – paglilista ito ng mga kaisipan sa pamamagitan ng pagdadaglat, pagguhit, pagsipi.

Masusundan dito ang pagkakasunund-sunod at pagkakaugnay-ugnay ng mga detaly tungkol sa paksa
kapag magsususlat.

Palitang-kuro – grupo ang karaniwang gumagawa rito. Malawak nilang titingnan ang paksa sa iba’t ibang
anggulo at ang kaligiran ng usapin. Ang mga potensyal na opinion ang bibigyang konsiderasyon at
pagkakaisahan ang mga hakbangin para marating ang mapagkakasunduang layunin.

Malayang Pagsulat –pamamaraan itong kung ano ang basta lumabas na ideya sa isip ay isinusulat.
Huwag munang maging mapaghatol sa isinusulat. Huwag magwawasto. Pabayaang malayang dumaloy
ang isipan nang walang anumang pagkontrol,sa gayon, maging ang mga di-inaasahang nakabaong ideya
ay lumitaw.

Pamamaraang Tanong-Sagot – Tinatanong ang sarili tungkol sa paksa at tiyak makakaipon ng laksang
impormasyon. Pinaplano ang mga katanungan at ang mga ito’y pinagsunud-sunod at pinag-ugnay-
ugnay. Napapalalim nito ang pag-unawa sa paksa at nakapagbibigay ng mga kawili-wiling kaisipang
maisususlat.

f. Pagrerebisa – muling pagsusuri sa mga ideya

i. Ribyu ng Higher-order na tuon:

1. Malinaw na pagpapahayag ng mga ideya

2. Organisasyon ng Sulatin

3. Istraktura ng mga talata

4. Matibay na introduksyon at kongklusyon

g. Proofreading o Pagwawastong-Basa – binbasa ulit ito upang Makita ang mga mali sa ispeling, sa
gramatikaat paggamit ng salita, pati na rin ang daloy ng pagpapahayag, impormasyon at katwirang
nakapaloob sa komposisyon

i. Ribyu ng later-order na tuon:

1. Ispeling

2. Bantas

3. Istraktura ng mga pangungusap

4. Istilo ng Dokumentasyon

ii. Wastong Paggamit ng mga Bantas:

1. Tuldok (.)

a. Ginagamit bilang panapos sa mga paturol o pasalaysay, pakiusap at pautos ng mga pangangausap

b. Ginagamit din ito sa mga pinaikli o dinaglat sa salita. Hal. Editor –Ed. Pahina – ph.

2. Tandang Pananong (?) – Ginagamit itong panapos sa mga pangungusap na patanong

3. Tandang Padamdam o Eksklamasyon (!)

a. Pangungusap na padamdam

b. Ekspresyong padamdam

4. Kuwit o Koma (,)

a. Pagitan ng petsa ng buwan at taon

b. Pagitan ng pangalan ng kalye at pangalan ng lungsod

c. Pagitan ng pangalan ng bayan at pangalan ng lalawigan

d. Bating panimula ng liham pangkaibigan

e. Bating pangwakas ng liham pangkaibigan at liham pangangalakal

f. Paghahanay pahalang ng mga salita

g. Magkakasunod na parirala

h. Pagitan ng tuwirang sabi at ibang bahi ng pangungusap

i. Pagitan ng antesidente na iyo at ng pangalan

j. Pagkatapos ng ngalang panawag

k. Pagitan ng pangalan o panghalip at ng pamuno

5. Tutldok o kolon (:)

a. bating panimula ng liham pangangalakal

b. pagsulat ng oras
c. pagtatala ng iisa-isahing bagay

d. pagpapakilala ng tuwirang sipi

6. Kudlit o Apostrofi (‘) – ginagamit sa pag-aangkop ng kataga sa sinusundang salita

7. Panaklong o Parentesis ( ) – ginagamit na pangkulong sa mgapinamimiliang salita o parirala

8. Panipi o kotasyon (“ “)

a. Diyalogo

b. Pamagat ng aklat, kuwento, pelikulat atbp.

c. Mga susing salita sa isang pinarafrasong tala

d. Direktang pagkopya ng isang salita, parirala o pangungusap

9. Gitling (-)

a. Mga salitang inuulit, ganap o parsyal

b. Mga tambalang salita dahil sa pagkaltas ng isang kataga o salita kaya pinag-iisa na lamang na
maaaring manatili ang kahulugan kaya’y magkaroon ng ikatlo

c. Mga magkasalungat na salita na inaalis ang pang-ugnay na at

d. Mga salitang-ugat na nagsisimula sa patinig na inuunlapian ng panlaping nagtatapos sa katinig

e. Mga pangngalang pantangi na inunlapian

f. Panlaping ika-ikasunod ng tambilang o numero

g. Fraksyong isinusulat nang pasalita

h. Pagsasama sa apelyido ng pagkadalaga at ng napangasawa

i. Paghahati ng salita sa dulo ng linya

10. Tuldukuwit (;) – ginagamit sa dalawang malalayang sugnay na hindi pinangangatnigan o hindi
pinagdurugtong ng pang-ugnay

11. Elipsis (…) – pagsisipi kung may tinatanggal na salita; (….) – sa huli ng pangungusap o katapusan ng
sipi

12. Braket ([]) – binago sa isang tuwirang sipi at dito ito ipinaloloob, gayundin, ang kapaliwanagan sa
kung ano ang ginawa
13. Asteriko (*) – may tinanggal na isa o mhigit pang talata sa isang sinipi, pagkatapos ng isang listahan
at pagpapakitang may karagdagang impormasyon nakatalababa o nakfutnowt

14. Salungguhit (__) – gamit sa mga pamagat ng aklat, dula, novella, maikling kuwento, awitin, tula,
sanaysay; pangalan ng babasahin (dyaryo, magasin, jornal, polyeto at mga programang panradyo at
pantelevisyon); at banyagang salita

Tabula ng mga Pananda o Pangmarka sa Pagwawastong-Basa

Pananda/Marka

Kahulugan

Lagyan o singitan dito

lagyan ng tuldok

Lagyan ng kuwit

Lagyan ng tuldok-kuwit
Lagyan tutuldok

Lagyan ng panipi

Lagyan ngkudlit

Lagyan ng panaklong

Lagyan ng braket

Lagyan ng superskrip
Lagyan ng subskrip

Kaltasin o alisin

Pagdugtungin o pagkabitin

Kaltasin atpagkabitin

Lagyan ng espasyo

Panatiliin
Itranspos o pagpalitin ng puwesto

Iusog o iurong sa kaliwa

Iusog o iurong sa kanan

Igitna

Itaas

Ibaba

Ipantay o ituwid
Ilinya

di-perpekto

Indensyonan o isaparapo

Punan ang patlang

Maling paghahati o pagpapantig

Simulan sa bagong parapo

Baybayin, isulat ng buo

Malaking titik lahata

Maliit na malalaking titik

Maliit na tittik

Italisa

Iset sa Roman
Iset sa bold

Iset nang magaan

Italisadong malaking titik

Nawawalang salita, tingnan ang orihinal na kopya

Walang parapo

Itanong sa awtor; intensyonal bang set ito?

Pigura o itambilang o numero

Maling font o tipo

Paghiwalayin

Lagyan ng asteriko

Baliktarin

Ligature o pangatning

Lagyan ng gitling
May karugtong

Isulat sa bagong linya

Bitin

h. Pinal na Papel – pagtapos ng masusing pagsusuri ang teknikal na bahagi ng nilalaman, maaari na
itong ipasa sa guro o sa iba pang susuri nito

VII. Bahagi ng Pagsulat

a. Titulo o Pamagat

i. Naglalaman ng titulo o pamagat ng papel, panglan ng sumulat,

petsa ng pagsulat o pagpasa,iba pang impormasyon tutukuyin ng guro

b. Panimula o Introduksyon

i. Karaniwang isinasaad nito ang paksa, kahalagahan ng paksa,

dahilan ngpagsulat ng paksa at pambunga na pagtatalakay sa daloy ng papel.
 ii. Ito ang pinakamukha ng sulatin. Dito hinahatulan, kung
magtatagumpay o mabibigo, ang isang katha. Kailangan sa sulyap palamang ng babasa, ito’y kaakit-akit
na – nakakapukaw, nakakaganyak, nakakahatak na ng kuryusidad – para tuluyang titigan, tunghayan
hanggang sa ang malay, kung maari pa nga’y pati buhay, ay matangay nang buong kasabikan.

iii. Mabibisang Panimula:

1. Pasaklaw na Pahayag – sa panimulang ito, ang resulta o kinalabasan muna ang sinasabi bago isa-
isahin at pagsunud-sunurin mula sa di-gaanong mahalaga hanggang sa pinakamahalaga na detalye.
Halimbawa: Balita

2. Pagbubuod – naghahayag muna ng pinakadiwa bago tuntunin ang sadyang tinatalakay

3. Pagtatanong –panimulang kalabisan nang ipaliwanag pa

4. Tuwirang Sinabi – panimulang karaniwang nakikitang nakapanipi sapagkat mula ito sa tapat na
pagsipi sa tiyak na pahayag ng isang taong bantog, dalubhasa, awtoridad at maari rin naming
karaniwang tao lamang ngunit ang sinabi’y naghahayag ng mahahalagang bagay na magagamit na
lundayan sa pinapaksa.

5. Panlahat na Pahayag – isang uri ito ng panimula na nagtataglay ng kahalagahang unibersal na

maaaring hanguin sa mga salawikain, sa mga kawikaan, at maging sa mga pamilyar at pang-araw-araw
na makatotohanang kaalaman ng lahat na nagtataglay ng diwa o aral.

6. Paglalarawan – ang panimulang ito’y ginagamit kapag nagtatampok ng tao. Sapagkat nagbibigay,
deskripsyon,mga malarawan at maaksyong salita ang ginagamit.

7. Pagkakaligiran – ito naman ang ginagamit na panimuilakung ang binibigyang-larawan ay pook.

8. Pagsusumbi – bihira ang panimulang ito. Maikli lamang, na karaniwan nang binubuo ng iisang
salita. Masurpresa itong parang suntok kung tumimo sa kuryusidad ng bumabasa.

9. Pagsasalungat – Sapanimulang ito, ang binibigyang diin ay ang pagkakaiba. Ang tuntuning
sinusunod ditto ay mas malaki ang pagkakaiba, mas matindi ang bias.

10. Pagsasalaysay – ang panimulang ito’y anyong malumanay na pagkukuwento.

11. Makatawag-pansing Pangungusap – Ito’y isang mapanggittlang panimula dahil di-karaniwang

sinasabi o naririnig sa araw-araw ang pamamariralang, ginagamit ditto.

12. Analohiya – Ito ay nagtutulad o nagwawangis.

13. Anekdota – isang panimulang nagkukuwento ng maikling istorya para pasiglahin ang babasa o di
kaya’y gamiting tularang lundayan ang kaugnayan sa paksang tatalakayin.

14. Pagsasalitaan – Ang panimulang ito ay dinaraan sa usapan o diyalogo.

c. Katawan

i. Matatagpuan na dito ang pangunahing pagtalakay sa paksa- ang

pangangatwiran, pagpapaliwanag, pagsasalaysay, paglalarawan at paglalahad.

ii. Pangkalahatang Pamamaraan sa Pagsasaayos ng Katawan ng

Sulatin

1. Pakronolohikal – tamang pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari mula pinakamatagal hanggang

sa kasalukuyan

2. Paanggulo – batay sa personal na masasabi o reaksyon ng bawat tao tungkol sa mga bagay-bagay o
isyu tungo sa isang obhektibong paglalagom.

3. Paespesyal o Pagaagwat – paglalahad mula sa pinakamalapit o ang alam na alam na paksa

hanggang sa pinakamalayo o ang hindi na masyadong alam na paksa

4. Paghahambing – isinasaayos nang paseksyon. Unang seksyon ay ang pagkakaiba. Ang pangalawang
seksyon ay ang pagkakatulad. Maari rin silang magkapalit.

5. Palamang o Pasahol – sinisumulan sa mga bagay munang lalong mahalaga ang binabanggit bago
ang di-gaanong mahalago o vice-versa.

6. Patiyak o Pasaklaw –isinasaaosa naman ito sa paraang sinasabi muna ang mga particular o
definidong detalye bago ang pangkalahatang mga pahayag o vise-versa.

7. Papayal o Pasalimuot – sinisimulan ito sa mga bagay na komplikadokasunod ang mga bagay na
simple o vice-versa.

d. Konklusyon o Wakas

i. Nakasaad naman sa bahaging ito ang mahahalagang puntos ng

papel. Inilalahad din ang napatunayan o napagalaman batay sa paglalahad at pagsusuri ng mga
impormasyong ginamit sa papel o sa pananaliksik.

ii. Dito makikita ang kabuuan ng sulatin.

 iii. Mabisang Pangwakas:

1. Tuwirang Sinabi

2. Panlahat na Pahayag

3. Pagbubuod

4. Pagpapahiwatig ng Aksyon

5. Mahalagang Insidente

6. Pagtatanong

7. Pagsisipi

VIII. Mga Pamantayang Dapat Sundin sa Pagsusulat

a. Kailangan ang kaisahan, kaugnayan, kawilihan at wastong pagbigay-diin sa pahayag.

b. Kailangang malinaw, makatwiran at maayos ang pagkakasunod-sunod ng mga kaisipan.

c. Kailangan maingat ang susulat sapagkat ang anuman kamalian ay nakikita ng bumabasa.

d. Kailangang may sapat na kaalaman sa wika, gramatika at retorika.

e. Dapat na may lubos na kabatiran sa mga mekanismo sa pagsusulat gaya ng: pagbabaybay,
pagbabantas, paggamit ng malaking titik, paggamit ng italika, pagsulat ng tambilang at papapaikli ng
mga salita at talata.

i. Talataan – lipon ng mga pangungusap na paunlad na binubuo at

nagpapahayag ng isang buong diwa o kaisipan. Ang isang talat o magkakasunod na talata ng isang akda
ay may kaisahan, kaugnayan at kaanyuan.

1. Kaisahan: Upang matawag na talata ang pangkat ng mgga pangungusap, kailangang ito’y umikot sa
iisang pangkalahatang ideya. Kailangang may pangungusap na pampaksana siyang nagsisilbing giya o
patnubay sa pagbuo ng susuportang mga pangungusap.
2. Kaugnayan:Kailangang magkakaugnay ang mga pangungusap upang magpatuloy ang daloyng diwa
buhat sa simula hanggang sa dulo ng pahayag. Kailangan nakaayos sa pagkakahanay ang mga pangyayari
o ang diwang ipinahayag upang maging maliwanag ang pagkakaugnay.

a. Pamantayan sa Kaugnayan

i. Paggamit ng tradisyonal
na mga salitao mga pangatnig gaya ng: at, kapag, disin sana, dahil sa, sapagkat, ngunit, bagaman,
samantala, ngunit, bagaman, samantala, anupa’t,kung gayon, samakatuwid, gayon pa man, sa kabila
noon at marami pang iba.

b. Paggamit ng Panghalip

i. Kung pangngalan ang

ginamit sa unang pangungusap o sugnay, panghalip ang maaringg gamiting kahilili ng pangalang
nabangit. Sa mga sumusunod na pangungusap. Ginagawa ito upang hindi ulit-ulitin ang atensyon ng
bumabasa ay magbalik sa tinutukoy na panghalip.

c. Pag-uulit ng Salitaupang Magbigay-diin at Mag-ugnay-diwa

d. Paralelismo o Paggamit ng Magkakatulad na Balangkas Panggramatika

3. Kaanyuan o Kabuuan: Ang mabuting talata ay naglalaman ng kumpletong kaisipan. May pagbigay-
katuturan, paliwanag, pangangatwiran, at patotoo. Gumagamit ng ilustrasyon, halimbawa,
pagwawangis, pagtuttulad at pag-iiba, pagsususuri, mungkahi, tagubilin, talinghaga, mahahalagang sipi
at iba pang pamamaraan upang maging buo o ganap. Ang isang akda ay may panimulang talata,
makakapanunod na talata (Transitory) at may pangwakas na talata.

IX. Mga Anyo ng Pagsulat

a. Anyong Pangangatwiran o Argumentasyon

i. Layuning bigyang-paliwanag ang paksa, kasysa sa bigyan-

panlunas, para Makita at mapakilalang mabuti ang particular na bagay na tinatalakay sa pamamagitan
ng mgapruweba’t patunay, sa gayon, malinawan at maintindihan nang walang pagpapasubali ang
pinagmamatuwirang posisyon o pahayag.

ii. Isang pahayag na mapagtatalunan

b. Anyong Klasipikasyon o Pag-uuri-uri

Pinararaan ang mga ito sa iba-ibang sistema ng pag-uuri, at walang ibang pinakabasehang magagawa
kundi ang paghahanap na kategorya na napagsama-sama ang mga bagay na maaaring magkakahiwalay
at mapagbubuklud-buklod ang mgamagkakaiba.

c. Anyong Pagsusuri o Analisis

Isang pagtataya sa nilalaman ng akda angpagsusuri. Dalawang importanteng gampanin ang kailangan
isakatupara: una, pagmamasid at pangalawa, pasulat ng mganaobserbahan. Ang pagsulat sa anyong
pagsusuri ay hindi lamang isang pag-uulat ng mga naobsrebahan kundi isang kasanayan sa pagmamasid.

d. Anyong Pasalaysay

Pagpapahayag na naglalayong maghayag nang sunod-sunod ng isang pangyayari, mga tauhan at may
tagpuan. Halimbawa: maikling kuwento, talambuhay, dyornal, kasaysayan, kathangisip.

e. Anyong Paglalarawan

Pagpapahayag na naglalayong magsaad ng larawan ng kabuuan ng isang bagay, pangyayari o magbigay

ng isang biswal na konsepto nga mga bagay-bagay, pook, tao o pangyayari.

f. Anyong Panghihikayat

Pagpapahayag na naglalayong mahikayat ang mambabasa na makiayon o tanggapin ang pananaw ng

manunulat. Halimbawa: adbertisment at sanaysay.

g. Anyong Eksposisyon

Pagpapahayag na may tungkuling ipaliwanag ang pangyayari, opinion, kabatiran at mga kaisipan.
h. Anyong Ekspresyon

Pagpapahayag ng saloobin para mapagaan ang loob bilang isang positibong pagbuhos ng emosyon.

i. Anyong Refleksyon

Nilalaman ang sarili ng distansya at inilalagay sa perpektibong malinaw na masukat ang sariling
pagkatao. Tinutuklas ditto ang kahalagahan ng mga karanasang nagdaan at ang mga pangyayaring
nagaganap sa kasalukuyan sa buhay.

j. Anyong Direksyon o Panuto

Naipapakita ng manunulat ang kanyang pag-intindi sa mga mambabasa, gayundin, naipasusunod niya
ang tamang pagsasaayos ng mga bagay-bagay sa proseso ayon sa mga tuntuning dapat gabayin.

X. Mga Uri ng Pagsulat

a. Akademik – formal ang istraktura. Maayos na inihahanay ang mga pangungusap upang maging
malinaw ang pagkakabuo ng mga ideya. Kadalasang seyoso, nakabatay sa sinaliksik na kaalaman. Ang
pagbuo ng ganitong uri ng kritikal na pagsulat ay nakadepende sa kritikal na pagbasa ng isang indibidwal.
Ang mga pamanahaunang-papel, tesis, disertasyon, suring-basa,panunuring pampanitikan, malikhaing
pagsulat oanumang sulating may [aksang pag-akademik ay nabibilang sa uring ito.

b. Jornalistik – Ang mga salitang hango sa mga pahayagan gaya ng balita, editorial, lathalain at mga
balitang isports ay halimbawa ng jornalistik na pagsulat.

c. Teknikal – panglibrong pang-akademiko

d. Referensyal – Ang pagtatala ng mga sangguiniang gagamitin ay nakatutulong nang malaki sa

pagpapadali ng gagawing pagsulat. Maaring ang mga ito’y mulasa mga aklat, pahayagan,magazine, on-
layn sorses, diksyunaryo, jornal, tesis at disertasyon.

XI. Uri ng Sulatin

Malikhain- angtawag sagenreng may kaugnay sa malikhaing pagsusulat. Ito ay may dalwang uri\:
1) Tuluyan o komposisyong nagsasalaysay ng watong pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari na lagi
nang may tauhan, tagpuan atpaksa. May iba’t ibang uri ito:

Maikling kwento-isang akdang nagsasalaysay ng mga pangyayari na kadalasan nang may suliraning
nilulutas ng pangunahing tauhan, may tagpuan, kasukdulan at wastong pagkakasunod-sunod ng mga
pangyayari. Nababasa sa sangdaling panahan lamang.

i. Kwento ng Katutubong Buhay – ang binibigyang pagpapahalaga

ay ang tungkolsa uri ng pamumuhay, kapaligiran, hanapbuhay at pananamit

ii. Kwento ng Madulang Pangyayari – ang mga kapana-panabik na

pangyayari na nakapagbabago sa katauhan ng tauhan ang binibigyang linaw sa nasabing kuwento

iii. Kuwento ng Pakikipagsapalaran – ang matinding interes at

kawilihan ay nasa balangkas at walasa mga tauhang nagbibigay kulay sa kuwento.

iv. Kuwentong Kababalaghan – ang mga di-kapani-paniwalang

pangyayari at ang katatakutan ang nilalaman ng kwento.

v. Kuwento ng Tauhan – ang interes nito ay nakasalalay sa

pangunahing tauhan

vi. Kuwento ng Sikolohiya – mangilan-ngilan lamang ang sumusulat

ng kuwentong ito sa kadahilanang may kahirapan ilarawan ang pag-iisip ng isang tao. Ang higit na
kakailanganin ay maipadam sa mga bumabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari.

vii. Kuwento ng Katatawanan – ang magpatawa at bigyang aliw ang

mga bumabasa ang tanging layunin ng nasabing kuwento.

|Nobela- isang akdang naiiba, higit na marami ang mga tauhan, may masalimuot na mga pangyayari at
may kahabaan ang sakop na panahon. Kadalasang nahahati sa mga kabanata.
 i. Nobela ng Pangyayari – ang mahalagang kinakatawan ay ang
pagkakasulat o pagkakagawa ng nasa pangyayari ng nobela

ii. Nobela ng Tauhan – ang kahalagahan ay ang pangunahing tauhan

at hangarin ng mga tauhan

iii. Nobela ng Romansa- ang binibigyang halaga rito ay ang pag-iibigan

iv. Nobela ng Pagbabago – ang mga ibig manyaring pagbabago sa

lipunan o pamahalaan na kanyang kinabibilangan ang hangad ng may-akda.

v. Nobela ng Kasaysayan – ang binibigyang halaga ng may-akda ay

ang kasaysayan n gating pinagmulan at ang paglalarawan ng mga bayaning may malaking ambag sa
pagtatanggol sa bayan.

Talambuhay- isang akdang nagsasalaysay tungkol sabuhay na pinagdaanan ng isang kilalang tao.

Dula- isang uri ng akda na nagsisimula sa tula o sa tuluyang pagnugnusap na naglalarawan ng buhay o
ugali sa pamamagitan ng mga usapan at kilos ng mga tauhang tumutupad upang itanghal sa dulaan.

Anekdota- isang uri ng akdang tuluyan na karaniwang kakatwa, maikli, subalit nag-iiwan ng aral.

Talaarawan- isang kalipunan ng mga salaysay opangyayaring naranasan ng mayakda.

Sanaysay- ito ay isang akdang tumatalakay sa isang mahalaga aat napapanahong usapin sa
lipunan.Malawak ang saklaw nito dahil anumang bagay tungkol sa pagbabagong ekonomika, pulitika,
sosyal, kultural at maging personal ay maaaring talakayin.

Talumpati- isang akdang pasalita na naglalayong talakayin ang isang napapanahong isyu sa lipunan.

Pabula-ang mga karakter ay mga hayop, naglalayong gisingin ang isipanng mga bata sa mgapangyayaring
makahuhubog ng kanilang ugali.

Parabola-mga hango sa bibliya na tulad ng anekdota ay nagbibigay aral sa mga mambabasa.

2) Patula – isang akdang pampanitikan na nagpapahayag ng tiyak na diwa’t damdamin na kaugat

sapagkatanaw at pagkaunawa ng makata sa mga karanasan niya sa buhay. Maaaring may sukat o tugma
o di kaya’t Malaya.
Tulang pasalaysay – nag lalarawan ng makhulugang mga tagpo sa buhay

i. Epiko – nagsasalaysay ng mga kabyanihang halos hindi

mapaniwalaan pagkat nauukol sa nga kababalaghan.

ii. Awit at korido – may mga paksang hango sa pangyayaring

tungkol sa pagkamaginoo at pakikipagsapalaran at ang mga tauhan ay mga hari’t reyna, prinsipe at
prinsesa. Ang awit ay may sukat na 12 pantig at inaawit nangmabagal sa saliw ng gitara o bandurya
samantala, ang korido ay may sukaat na walong pantig at binibigkassa kumpas ng martsa.

iii. Balad – Himig na awit dahil ito ay inaawit habang may

nagsasayaw. Ito ay nilikha noong unang panahon. Sa kasalukuyan ito ay na sa mga tulang kasaysayan na
may anim hanggang walong pantig.

Tulang Pandamdamin – Nagpapahayag ng damdaming maaaring sarili ng sumulat o ng ibang tao, o

kaya’y likha ng maharaya o mapangaraping guniguni ng makata na batay sa karanasan. Karaniwang
maikli, likas at medaling maunawaan.

i. Awiting Bayan – karaniwang paksa ay pag-ibig, kawalang

pag-asao pamimighati, kaligayahan, pag-asa at kalungkutan.

ii. Soneto – May labing-apat na taludtod hinggil sa damdamin

at kaisipan, may malinaw na batiran ng likas na pagkatao, at sa kabuuan, ito’y naghahatid ng aral sa
mambabasa.

iii. Elehiya – Nagpapahayag ng damdamin o guniguni tungkol

sa kamatayan o kaya’y tula ng pananangis lalo na sa paggunita ng isang yumao.

iv. Dalit – Awit ng pumupuri sa Diyos o Mahal na Birhen at

nagtattaglay ng kaunting pilosopiya sa buhay.
 v. Pastoral – naglalayong maglarawan ng tunay na buhay sa
bukid.

vi. Oda – nagpapahayag ng papuri, panaghoy o iba pang

masiglang damdamin, walang tiyak na binibilang na pantig o tiyak na bilang ng taludtod sa isang
saknong.

Tulang Pandulaan – Ang tulang ito’y karaniwang itinatanghal sa isang dulaan o entablado. Ang usapan ng
mga gumaganap ay patula.

i. Komedya – Ang sangkap ay piling-pili at ang pangunahing

tauhan ay may layong pukawin ang kawilihan ng manonood. Nagwawakas nang Masaya, ang tunggalian
ay karaniwang nagtatapos sa pagkakasundo ng mga tauhan na siyang nakapagpasiya ng damdamin ng
manonood.

ii. Melodrama –Karaniwang para sa musical, kasama na ng

opera, ang sangkap ay malungkot, ngunit aksiya-siya ang katapusa para sa pangunahing tauhan ng dula.

iii. Trahedya – Tunggaliang nagwawakas sa pagkasawi

opagkwasak ng pangunahing tauhan ng dula.

iv. Parsa – naglalayong magpasiya sa pamamagitan ng mga

kawing-kawing na pangyayaring nakatatawa.

v. Saynete – paksa ay mga karaniwang pag-uugali ng tao o

pook.

Tulang Patnigan – karaniwan ng may pantig ang bawat taludturan at tumatakay sa isang paksang
pinagtatalunan.

i. Karagatan – batay sa alamat ng sensing ng isang prinsesa

na naihulog niya sa dagat sa hangaring makapang-asawa ang kasintahang mahirap. Ang makakuhkuha
ng singsing ay pakakasalan siya.
 ii. Duplo – humahalili sa karagatan, paligsahan ng husay sa
pagbigkas at pangangatwiran nang patula. Ang pangangatwiran ay hango sa Bibliya, sa mga sawikain at
sa mgakasabihan. Karaniwang nilalaro upang aliwin ang namatayan.

iii. Debate o Balagtasan – isang pagtatagisan ng katuwiran sa

anyong pasalita ukol sa isang paksa o usapin pinag-uusapan. Kaiba naman ang balagtasan sa debate
bagamat isa ring pagtatalo ngunit ang mga pangangatwiran ditto ay kailangang may sukat at tugma.

Teknikal – Ito ay genre na may layuning magbigay ng impormasyon sa anyong transaksyunal,

prosidyural, pag-uulat, ekspositori at panghihikayat.

Transaksyonal – ito ay teknikal na genre na ginagamit sa anumang transaksyon o komunikasyong

nangangailangan ng pagtugon o tuwirang sagot. Halimbawa: E-Mail, Liham,Pagbati, imbitasyon, text
message at pakikipanayam

i. Liham – ito ay pagbibigay ng mensahe o impormasyon sa

pamamagitan ng pagsulat

Bahagi ng Liham

Pamuhatan

Patunguhan ng Sulat

Bating Panimula o Pambungad

Ang Katawan ng Liham

Bating Pangwakas

Istilo ng Pagsulat

Istilong Blak

Istilong semi-blak

Istilong nakabitin o baligtad

Uri ng Liham

Liham-pangkaibigan
 i. Liham Pangangamusta

ii. Liham Pasasalamat

iii. Liham Paanyaya

iv. Liham Pagbati

v. Liham Paghingi ng Payo

vi. Liham Pakikiramay

vii. Liham Paumanhin

Liham Pangangalakal

i. Liham Pagpapakilala

ii. Liham Aplikasyon

iii. Liham Pamimili

iv. Liham Subskripsyon

v. Liham Pagrereklamo
Prosidyural- teknikal na genre na naglalahad ng proseso sa pagsasagawa ng isang bagay o kilos o
Gawain. Halimbawa: recipe, pagsunod sa direksyon at panuto.

Ulat – teknikal na genre na naglalayong magbigay ng impormasyon batay sa isinasagawang pananaliksik

o pag-aaral, pagmamasid, pagbabasa, pakikinigg sa paraang pasalit o pasulat. Halimbawa: ulat ng media,
deskriptiv, imbestigasyoon, rebyu at grap o tsart.

i. Pagsusulat ng Ulat

Kombensyunal na Pamamatnubay – ito ay karaniwang sumasagot sa mga tanong na: sino, ano, bakit,
kalian, saan at paano.

Di-kombenyunal na Pamamatnubay – isang uri ng patnubay kung saan ang mga reporter ay taal na di
sumusunod o lumilihis sa pamatnubay.

Ang mahalagang mga impormasyon, kapag nakuha ito, ay isulat kaagad.

Ang katumpukan o pagkatotoo sa paraang pagpapahayag ay higit na kailangan.

Iwasan ang pagbibigay ng sariling opinion, ideya o lohika, maligoy na pananalita, sa kadahilanang ang
pagdududa ay mananatili sa kanilang isipan.

Ekspositori – genre naglalayong magbunyag o maglabas ng kinalabasan ng isang pag-aaral, maglahad ng

nasasaisip, magbabahagi ng natutunan at magbigay ng kasagutan sa katanungan. Halimbawa: press
release, lektyur, talakayan sa klase, sarbey at artikulo.

Panghihikayat – genre na naglalayong hikayatin ang taong sumuporta o maniwala sa isang bagay o
pagkilos. Nilalayon nitong pumanig ang tao sa mga argument at balakin ng isang tao o grupo.
Halimbawa: advertisement, proposal, editorial at argument.

Sulatin na Nangangailangan ng Pagsusuri sa Pormat, Nilalaman, Pananalita at Layunin

Memorandum: karaniwang tinatawag na memo o paabot-ulat, pasulato limbag na nakikita araw-araw sa

opisina na karaniwang may tiyak na mensahe o nagtatanong.

Agenda ng Pulong: pag-uusapan o tatalakayin ang isang sulatin na ginagawa ng mga kapisanan o
organisasyon sa buwanang pulong batay sa napagkasunduan ng mga pinuno.

Katitikan o Minits ng Pulong: ito ay pabuod na pinaguusapan sa nakaraang mga pulong batay sa agenda.
Malaki ang papel na ginagampanan ng kalihim sapagkat siya ang kumukuha ng mga tinatalakay habang
nagpupulong. Ito ay may lagda ng pangulo. Ito ay babasahin muli bago magsimula ang susunod na
pulong. Pinagtitibay ito ng mga nasa pulong. Kung may pagwawasto, ipahahayag ang pagtatama bago
pagtibayin.

Paanyaya sa isang kapulungan o seminr: mahalaga ang mga kumprehensya sapagkat dito nabibigyan ng
kaukulang aksyon o solusyon ang hangarin ng isang proyekto.

Tamang Ulat ng isang Kompanya (Statement of Condition): ito ay isang sulatin na karaniwang ginagawa
ng mga kompanya, katulad ng bangko, kooperatiba, Insurrance Company. Dito isinasaad ang assets,
pananagutan o liabilities, gastusin o equity. Huling araw ng Disyembre ginagawa ang ulat.

Proposal (Pagbabalak ng Gawain): ang sulating ito ay makatutulong sa pagsasakatuparan ng balak na

proyekto na nais magawa.

XII. Paraan ng Pag-uulat

May 2 na magiging Anchor sa Studio. Ang paraan ng pag-uulat ay parang pagbibigay ng balita na limang
pares ang magiging field anchor. Sila ay nasa iba’t ibang dako ng klase. Ang mga upuan ay isasantabi sa
gilid at sila’y kasama sa kanilang kani-kanilang mga grupo. May ibibibay na kopya ng report sa mga mag-
aaral upang makasunod sa talakayan.

XIII. Pangkalahatan Gawain

Writing Bee kung saan magbibigay ng sampung kanta ang grupong nagbalita at isusulat ng bawat
representative ng bawat grupo ang ta