MGA TEORYANG

PAMPANITIKAN
HISTORIKAL
PORMALISTIKO
SIKOLOHIKAL
SOSYOLOHIKAL
SIMIOTIKA
H
I
S - Ang layunin ng panitikan
ay ipakita ang karanasan ng
T isang lipi ng tao na siyang
O masasalamin sa kasaysayan at
R bahagi ng kanyang pagkahubog.
I
K
A
L
 - May mahalagang ginagampanan
ang institusyon sa pagbibigay- daan sa
uri ng panitikang susulatin ng may-
akda.

- Ang wika at ang panitikan ay hindi

maaaring paghiwalayin.
 Panuntunan sa Paggamit ng
Teoryang Historikal:

- Ang akdang susuriin ay dapat na

maging epekto ng kasaysayan na
maipaliliwanag sa pamamagitan ng
pagbabalik- alaala sa panahong
kinasasangkutan ng pag- aaral.
 Mga Halimbawa:

 “ Ang Tatlong Panahon ng Tulang Tagalog” ni

Julian Cruz Balmaceda
 “ Ang Pagkakaunlad ng Nobelang Tagalog” ni
Inigo Ed. Regalado
 “ Noli Me Tangere” at “El Filibusterismo” ni Dr.
Jose Rizal
 “Hulyo 4, 1954” ni Dionisio S. Salazar
 “ Dekada ’70 ” ni Lualhati Bautista

 “ Etsa- Puwera’’ ni Jun Cruz Reyes

 “ Pilipino: Isang Depinisyon ’’ ni Ponciano B. P.

Pineda

 “ EDSA ng Kasaysayan ’’ ni Rodel M. Jaboli

 “ Ugat ’’ ni Genoveva Edroza Matute

S
I
- Ang layunin ng panitikan
K ay ipaliwanag sa pamamagitan
O ng pagpapakita ng mga salig
L (factor) sa pagbuo ng
O naturang behavior (pag-uugali,
H paniniwala, pananaw, pagkatao)
I sa isang tauhan sa kanyang
K akda.
A
L
 - Ipinakikita sa akda na ang tao
ay nagbabago o nagkakaroon ng
panibagong behavior dahil may nag-
udyok na mabago o mabuo ito.
- Makikita ang takbo ng isip ng may-
katha

- Antas ng buhay, paninindigan,

pananiniwala, pinahahalagahan, at
mga tumatakbo sa isipan at
kamalayan ng may- akda.
 Halimbawang Akda:

 “Amerikanisasyon ng Isang Pilipino” ni Ponciano

Pineda

 “Maling Edukasyon sa Kolehiyo” ni Jorge Bocobo

 “Sa Pula, Sa Puti” ni Francisco Soc Rodrigo

 “Ang Ama” ni Mauro R. Avena

 “Taguan” ni Rolando Bernales

 “Aswang” ni Isabel Sabullen

 “Bahay na Pawid”

 “Moses, Moses” ni Rogelio Sikat

 “ Labi sa Bulawan” ni Magdalena Jalandoni

P
O
R -Pinagtutuunan ng pansin sa
M ang mga istruktura o pagkabuo
A kabisaan ng pagkakagamit ng
L matatalinghagang pahayag
I (sukat, tugma, kaisahan ng mga
S bahagi, teknik ng pagkakabuo ng
T akda.
K
O
 - Ang layunin ng panitikan ay
iparating sa mambabasa ang nais
niyang ipaabot gamit ang kanyang
tuwirang panitikan.

- Ang pagtuklas at pagpapaliwanag

ng anyo na akda ang tanging layunin ng
pagsusuring pormalistiko.
 - Walang pagtatangkang busisiin
sa teoryang ito ang buhay ng may-akda.

- Hindi rin binibigyang-puwang

ang kasaysayan at lalong hindi
pagtutuunan ng pansin ang
implikasyon sosyolohikal, politikal,
sikolohikal at ekonomikal.
 - Kailangang masuri sa akda ang
tema o paksa ng akda, ang sensibilidad
at pag- uugnayan ng mga salita,
istruktura ng wika, metapora, imahen, at
iba pang elemento ng akda.
 Tunguhin sa Teoryang
Pormalistiko

1. Nilalaman
2. Kaanyuan o kayarian
3. Paraan ng Pagkakasulat ng akda
 Halibawang Akda:

 “Mga Pusong Sugatan” ni Guillermo Holandez

 “Manika” ni Cirio Panganiban

 “Uhaw ang Tigang na Lupa” ni Liwayway Arceo

 “Ako’y si Bukid” ni Lope K. Santos Ako.docx

 “Si Tatang, Si Freddie, Si Tandang Senyong, at Iba

pang tauhan ng Aking Kwento” ni Ricardo Lee
 Sa’n Ang Lakad Mo Ngayon, Ma? ni Liwayway Arceo
S
O
Y - Sa pananaw
O Sosyolohikal, hindi ang akda o
L teksto ang pinagtutuunan ng
O pansin kundi ang konteksto
H nito at ang impluwensya na
I nagbibigay hugis dito
K
A
L
 - Binibigyang diin ang pagtatalakay
sa kapiligirang panlipunan na
nagpapalalim at nagpapatingkad sa
paksa. Ito ay ekstinsyon ng historikal na
pananaw. Nagbibigay diin din sa usapin
tungkol sa kahalagahan at pananagutang
panlipunan.
 - Sa pag-aanalisa ng isang akdang
pampanitkan, ang mga kritiko ay
gumagamit ng mga kategorya mula sa
sosyolohiya tulad ng uri ng
kinabibilangan, sekswalidad,
istrukturang panlipunan, sosyalisasyon,
at iba pa.
 - Maisasangkot niya ang buong
lipunan – politika, etika, kultura,
ekonomiya, pilosopiya, at iba pa upang
lubos na maunawaan ang akda, dahil ang
mga ito rin naman ang nagbibigay hugis
sa kabuuan ng akda.
 Halimbawang Akda:

 “Aloha” ni Deogracias Rosario

 “Ang Igorota sa Bagiuo” ni Fausto Galauran

 “Walang Sugat” ni Severino Reyes

 “Anak ng Dagat” ni Patricio Mariano

 “Kasalan sa Nayon” ni Eleuterio Fojas

 “ Impeng Negro” ni Rogelio Sikat

 “Landas sa Bahaghari” ni Benjamin Pascual

 “Isang Dipang Langit” ni Amado V. Hernandez
 “Republikang Basahan” ni Teodoro A. Agoncillo
 “Bangkang Papel” ni Genoveva Edroza Matute
 “Ang Kalupi” ni Benjamin P. Pascual
 “Luha ng Buwaya” ni Amado V. Hernandez
 “Tata Selo” ni Rogelio Sikat
 “Parusa” ni Genoveva Edroza Matute
 “Sa mga Kuko ng Liwanag” ni Edgardo M. Reyes
 “Ang Aktibista” ni Dionisio Salazar
 Charles Sanders Peirce

S
I - Paggamit ng iba’t ibang tanda o
M sagisag
I
O - Nakapokus sa paglilinaw ng
T ating pag-iisip tungkol sa
kahulugan/katuturan ng ating
I
mga senyas (signs).
K
A
 - Nakasentro ang realistikong semiotika
ni Peirce sa pagpapalalim at pagpapalawak ng
ating kabatiran, ng agham sa kaalaman sa
realidad.
Batayang Prinsipyo ng Teorya ng
Senyas ni Peirce:

 Obheto--senyas
- Yaong okasyon o dahilan ng signipikasyon.

 Representamen--interpretant.
- Ang interpretant ang siyang nag-uugnay sa
obheto (referent, sa ibang diskurso) at sign/senyas.
 - Iniuugnay ng interpretant ang marka o
representamen sa bagay na tinutukoy, ang
obheto. Sa gayon nagkakaroon ng kahulugan ang
senyas para sa isang nagpapakahulugan (hindi
laging tao ito).

- Ang obheto ng semiotika ang nagtitiyak o

nagtatakda sa senyas/salita/marka, kaya hindi
arbitraryo ang lahat ng pagpapakahulugan o
signipikasyon.
 Tatlong Uri ng Interpretant:

1. Kagyat o immediate interpretant

- Hindi pa lubos na nakamamalay at
nakakikilala kung ano ang ibig isiwalat na senyas.

2. Dinamikong interpretant
- Tinutukoy nito ang lahat ng pormalistiko't
moralistikong pagbasa.
-Nasa ilalim ng kategoryang ito ang kritisismo.
3. Pinal o pinakahuling interpretant
-Ayon kay Floyd Merrell, "the final
interpretant is that which is accessible only in the
theoretical long run and hence outside the reach
of the finite interpreter or interpreters" (2000,
128).
Antas ng Dinamikong Interpretant:

 Intentional interpretant
- Isang senyas na ginawa ng nangungusap
upang magkaroon ng komunikasyon.

 Effectual interpretant
- kung saan nagkabisa o tumalab ang senyas ng
inilahad ng nangungusap.

(Liszka 1996, 90).

Sa Semiotikang Perspektiba ni Peirce…

- Ang sining o literatura ay sinusuri bilang

argumento o habi ng mga signos na nakalakip sa
tunay na kontekstong historikal, di bukod sa
praktika at mga bisa nito sa publiko.

- Binubuo ito ng mga titik, marka o

palatandaan ng posibilidad ng mga kalidad.
 - Damdamin ng hayag na kamalayan ang
naghahari, hibo o instinkto ang umuugit sa danas,
ipinagdidiwang ang posibilidad na masasalat sa
umiiral.

- Makapangyarihan ang sakop ng persepsiyon,

rhematikong aspeto ng salita, pati ang indeksikal na
proposisyon; kapwa nagsasanib iyon sa simbolo, sa
argumento ng likhang-sining.
Halimbawang Akda:

•"Three O'Clock in the Morning" ni Cirio

Panganiban
Three O.docx

• “Kristal na Tubig” ni Antonio Rosales

kristal na tubig.docx
Filipinas (2003)
Dekada ‘70 (2002)
Ganito Kami Noon, Paano Kayo Ngayon
(1976)
Baler (2008)
Panunuring Pampanitikan
PAN 211

Inihanda ni:

Joana Grace A. Isip

(BSED 4D – Filipino)