MUÏC LUÏC

Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHEÄ CAD/CAM ................................... 1

1. Lòch söû phaùt trieån cuûa CAD/CAM .............................................................. 2
2. Ñònh nghóa caùc coâng cuï CAD/CAM ........................................................... 3
Chöông 2: COÂNG NGHEÄ LAÄP TRÌNH PHAY ................................................... 12
I. Moâ hình khaùi quaùt maùy CNC.................................................................... 12
II. Heä truïc toïa ñoä vaø caùc chuaån treân maùy CNC. ........................................... 13
III. Duïng cuï caét vaø caùc thoâng soá gia coâng. .................................................. 14
IV. Caùc böôùc thöïc hieän gia coâng treân maùy CNC. ........................................ 18
V. Caùc leänh veà laäp trình (Theo tieâu chuaån ISO). ........................................... 19
Chöông 3: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH – HEÄ ÑIEÀU KHIEÅN FANUC21 .............. 25
Baøi 1: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH CAÊN BAÛN .................................................... 25
Baøi 2: HIEÄU CHÆNH BAÙN KÍNH DAO ........................................................... 35
Baøi 3: CAÙC CHU TRÌNH GIA COÂNG LOÃ. ...................................................... 39
Baøi 4: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH NAÂNG CAO ................................................. 50
Baøi 5: GIÔÙI THIEÄU CAÙC BIEÁN SOÁ VAØ MACRO ............................................ 55
Chöông 4: MOÂ PHOÛNG, KIEÅM TRA CHÖÔNG TRÌNH GIA COÂNG. ............. 59
 Chöông 1: TOÅNG QUAN VEÀ COÂNG NGHEÄ CAD/CAM
Nhöõng naêm cuoái theá kyû 20, coâng ngheä CAD/CAM ñaõ trôû thaønh moät lónh vöïc ñoät phaù
trong thieát keá, cheá taïo vaø saûn xuaát saûn phaåm coâng nghieäp. CAD (Computer Aided
Design) laø thieát keá trôï giuùp baèng maùy tính. CAM (Computer Aided Manufacture) laø saûn
xuaát vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính. Hai laõnh vöïc naøy gheùp noái vôùi nhau ñaõ trôû thaønh moät
loaïi hình coâng ngheä cao, moät laõnh vöïc khoa hoïc toång hôïp cuûa söï lieân ngaønh Cô khí – Tin
hoïc – Ñieän töû – Töï ñoäng hoùa. Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa khoa hoïc maùy tính, CAD/CAM
ñaõ ñöôïc nhaän thöùc vaø chaáp nhaän nhanh choùng trong coâng nghieäp (coâng nghieäp deät – may,
coâng nghieäp nhöïa, coâng nghieäp cô khí cheá taïo...) vì noù laø haït nhaân chính ñeå saùng taïo vaø
saûn xuaát saûn phaåm, ñeå taêng naêng xuaát lao ñoäng, giaûm cöôøng ñoä lao ñoäng vaø töï ñoäng hoùa
quaù trình saûn xuaát, naâng cao ñoä chính xaùc chi tieát vaø ñaït hieäu quaû kinh teá cao.
Coâng vieäc chuaån bò saûn xuaát coù vai troø voâ cuøng quan troïng trong vieäc hình thaønh baát
kyø moät saûn phaåm cô khí naøo. Coâng vieäc naøy bao goàm caùc khaâu chuaån bò thieát keá (thieát
keá keát caáu saûn phaåm, caùc baûn veõ laép chung cuûa saûn phaåm, caùc cuïm maùy...), chuaån bò
coâng ngheä (ñaûm baûo tính naêng coâng ngheä cuûa keát caáu, thieát laäp quy trình coâng ngheä),
thieát keá vaø cheá taïo caùc trang bò coâng ngheä vaø duïng cuï phuï... keá hoaïch hoùa quaù trình saûn
xuaát vaø cheá taïo saûn phaåm trong thôøi gian aán ñònh.
Ngaøy nay khoa hoïc kyõ thuaät phaùt trieån nhö vuõ baõo ñoøi hoûi ngöôøi kyõ sö phaûi khoâng
ngöøng naâng cao löôïng thoâng tin trong taát caû caùc khaâu cuûa quaù trình chuaån bò saûn xuaát.
Theo caùc nhaø khoa hoïc ñaõ phaân tích thì tình hình thieát keá hieän nay cho thaáy 90% khoái
löôïng thôøi gian thieát keá laø ñeå tra cöùu soá lieäu caàn thieát cho vieäc tính toaùn, chæ coù 10% thôøi
gian giaønh cho lao ñoäng saùng taïo vaø quyeát ñònh. Cho neân khoaûng 90% khoái löôïng coâng
vieäc treân coù theå thöïc hieän baèng maùy tính ñieän töû hoaëc maùy veõ töï ñoäng. Vieäc laøm naøy vöøa
chính xaùc hôn, vöøa chaát löôïng hôn.
Trong saûn xuaát haøng loaït nhoû, do ñaëc ñieåm laø soá löôïng chi tieát trong loaït ít , soá chuûng
loaïi laïi nhieàu cho neân khoái löôïng thôøi gian chuaån bò cho saûn xuaát raát lôùn, maø daïng saûn
xuaát naøy hieän ñang chieám öu theá trong neàn kinh teá thò tröôøng hieän nay. Taát caû ñieàu ñoù
phaûi ñoøi hoûi taïo ra phöông phaùp thieát keá môùi nhôø maùy tính ñieän töû.
CAD/CAM laø moät lónh vöïc nghieân cöùu nhaèm taïo ra caùc heä thoáng töï ñoäng thieát keá vaø
cheá taïo. Noù duøng maùy tính ñieän töû ñeå thöïc hieän moät chöùc naêng nhaát ñònh ñeå thieát keá vaø
cheá taïo saûn phaåm. Töï ñoäng hoùa cheá taïo laø duøng maùy tính ñieän töû ñeå keá hoaïch hoùa, ñieàu
khieån quaù trình saûn xuaát, ñieàu khieån quaù trình caét goït kim loaïi vaø kieåm tra nguyeân coâng
gia coâng.
CAD/CAM keát noái vôùi nhau taïo ra moái quan heä maät thieát giöõa hai daïng hoaït ñoäng laø
thieát keá vaø cheá taïo maø laâu nay ngöôøi ta coi laø khaùc nhau vaø khoâng phuïc thuoäc vaøo nhau.
Töï ñoäng hoùa thieát keá laø duøng caùc heä thoáng vaø phöông tieän tính toaùn giuùp ngöôøi kyõ sö ñeå
thieát keá moâ phoûng, phaân tích vaø toái öu hoùa giaûi phaùp thieát keá. Phöông tieän bao goàm maùy
tính ñieän töû, caùc maùy veõ, maùy in, thieát bò ñuïc loã baêng... phöông tieän laäp trình bao goàm
chöông trình maùy, cho pheùp ñaûm baûo giao tieáp vôùi maùy veõ vaø caùc chöông trình öùng duïng
ñeå thöïc hieän chöùc naêng thieát keá.
Ví duï: Chöông trình öùng duïng coù theå laø chöông trình phaân tích löïc vaø öùng suaát trong
keát caáu, chöông trình tính toaùn ñaëc tính ñoäng löïc hoïc cuûa maùy hoaëc chöông trình gia coâng
chi tieát treân maùy ñieàu khieån theo chöông trình soá NC hay CNC.
Trang 1
 Moãi moät haõng, vieän nghieân cöùu hoaëc cô sôû saûn xuaát coù nhöõng taäp hôïp chöông trình
öùng duïng khaùc nhau tuyø thuoäc vaøo ñieàu kieän saûn xuaát...
Heä thoáng CAD/CAM laø moät saûn phaåm cuûa CIM (Computer Integrated Manufacturing).
Heä thoáng naøy ñöôïc quaûn lyù vaø ñieàu haønh döïa treân cô sôû döõ lieäu trung taâm, heä thoáng
coøn ñöôïc duøng ñeå laäp keá hoaïch, bieåu ñoà, ñöa ra caùc chæ daãn vaø thoâng tin ñaûm baûo muïc
ñích keá hoaïch saûn xuaát cuûa nhaø maùy… Moâ hình heä thoáng nhö sau:
Nhu caàu Döï baùo YÙ töôûng

CAD CAE

CAPP
Cô sôû döõ lieäu vaø
thoâng tin

CAM

MRP II PP CNC, Robots Ñoùng goùi

CAQ Khaùch haøng

Hình 1.1
CAD Computer Aided Design Thieát keá vôùi söï trôï giuùp cuûa MTÑT
CAE Computer Aided Engineering Phaân tích kyõ thuaät vôùi söï trôï giuùp cuûa MTÑT
CAPP Computer Aided Process Planning Laäp phöông aùn cheá taïo vôùi söï trôï giuùp cuûa MTÑT
CAM Computer Aided Manufacturing Cheá taïo vôùi söï trôï giuùp cuûa MTÑT
CNC Computer Numerical Control Maùy coâng cuï ñieàu khieån baèng chöông trình soá
CAQ Computer Aided Quality Control Kieåm tra chaát löôïng vôùi söï trôï giuùp cuûa MTÑT
MRPII Manufacturing Resources Planning Hoaïch ñònh nguoàn löïc saûn xuaát
PP Production Planning Laäp keá hoaïch saûn xuaát
1. Lòch söû phaùt trieån cuûa CAD/CAM
Luùc ñaàu CAD/CAM laø hai ngaønh phaùt trieån taùch bieät nhau, ñoäc laäp vôùi nhau trong
khoaûng 30 naêm. Hieän nay chuùng ñöôïc tích hôïp thaønh moät heä, trong ñoù thieát keá coù theå löïa
choïn phöông aùn toái öu vaø quaù trình saûn xuaát coù theå ñöôïc giaùm saùt vaø ñieàu khieån töø khaâu
ñaàu ñeán khaâu cuoái.
Phaàn meàm CAD ñaàu tieân laø SKETCHPAD xuaát hieän vaøo naêm 1962 ñöôïc vieát bôûi Ivan
Sutherland thuoäc tröôøng kyõ thuaät Massachusetts (MIT – Massachusetts Institute of
Technology). Hieän nay treân theá giôùi ñaõ coù haøng ngaøn phaàn meàm CAD vaø moät trong
nhöõng phaàn meàm thieát keá noåi tieáng nhaát laø AutoCAD. AutoCAD phieân baûn ñaàu tieân
(Release 1) ñöôïc coâng boá thaùng 12 – 1982. Cho ñeán naêm 1997 thì ñaõ coù phieân baûn thöù
14 (Release 14). Töø naêm 2000 ñeán nay, gaàn nhö moãi naêm ñeàu coù ra ñôøi phieân baûn môùi.

Trang 2
 Cuõng nhö heä CAD, heä CAM ñöôïc phaùt trieån öùng duïng ñaàu tieân taïi MIT cho caùc maùy
gia coâng ñieàu khieån soá CNC (Computer Numerical Control) baèng maùy vi tính vaøo ñaàu
nhöõng naêm 70.
Heä tích hôïp CAD/CAM ra ñôøi vaøo giöõa nhöõng naêm 70 vaø80.
Döôùi ñaây laø sô ñoà phaùt trieån cuûa heä thoáng CAD/CAM:

Hình 1.2
2. Ñònh nghóa caùc coâng cuï CAD/CAM
a) Ñònh nghóa coâng cuï CAD
Ñeå taïo thaønh moät saûn phaåm hoaøn chænh caàn thöïc hieän hai coâng ñoaïn chính laø: thieát keá
vaø cheá taïo.
ÔÛ coâng ñoaïn thieát keá treân cô sôû thu thaäp thoâng tin, xöû lyù döõ lieäu vaø keát hôïp vôùi khaû
naêng saùng taïo ngöôøi thieát keá phaân tích toaøn boä taäp hôïp caùc phöông aùn vaø choïn ra moät
phöông aùn thieát keá toái öu.
Ñoái vôùi saûn phaåm coù caáu truùc phöùc taïp, ñoøi hoûi nhöõng chæ tieâu cao veà thoâng soá kyõ thuaät
cuõng nhö kinh teá, ñeå ñaït ñöôïc giaûi phaùp toái öu, trong nhieàu tröôøng hôïp coâng vieäc thieát keá
vaø cheá taïo khoâng theå thöïc hieän moät caùch hoaøn chænh bôûi nhöõng phöông phaùp vaø coâng cuï
thoâng thöôøng.
Thieát keá vôùi söï hoå trôï cuûa maùy tính ñieän töû - CAD laø söï öùng duïng coù hieäu quaû caùc
phöông tieän coâng ngheä cuûa kyõ thuaät tin hoïc, ñieän töû... ñeå giaûi quyeát caùc coâng vieäc lieân
quan tôùi coâng vieäc thieát keá.
Quaù trình thieát keá noùi chung bao goàm vieäc xaùc ñònh vaø moâ taû caùc giaûi phaùp kyõ thuaät
cuï theå thoûa maõn taát caû caùc yeâu caàu kyõ thuaät . chæ tieâu kinh teá vaø coù theå phaân chia laøm 6
giai ñoaïn chính (hình 1.3).
Vieäc söû duïng coâng cuï tin hoïc vaø ñieän töû trong coâng vieäc thieát keá -thieát keá vôùi söï trôï
giuùp cuûa maùy tính ñieän töû (CAD) coù theå chia thaønh boán coâng ñoaïn chính bao goàm:
- Moâ hình hoùa hình hoïc.
- Tính toaùn kyõ thuaät.
- Thieát keá toái öu.
- Laäp taøi lieäu kyõ thuaät töï ñoäng töø moâ hình ñaõ ñöôïc thieát keá.

Trang 3
 Xaây döïng nhieäm vuï thieát keá

Thieát keá toång theå

AutoCAD
Thieát keá chi tieát GEOMETRIC MODELING Cimatron
Pro Engineer

Sap 86
Tính toaùn phaân tích ANALYSIS Nastran
Ansys

Sap 86
Thieát keá toái öu OPTIMZATION
Nastran

AutoCAD
Laäp taøi lieäu thieát keá DRAFTING (View & Drawing) Cimatron
Pro Engineer

* Moâ hình hình hoïc: ÖÙng duïng heä thoáng CAD ñeå phaùt trieån vieäc moâ taû toaùn hoïc
cuûa caùc vaät theå hình hoïc. Caùc moâ hình hình hoïc naøy ñöôïc löu tröõ trong heä cô sôû döõ
lieäu (trong boä nhôù maùy tính) cho pheùp ngöôøi söû duïng bieåu dieãn hình aûnh cuûa moâ
hình treân caùc thieát bò ñoà hoïa vaø thöïc hieän caùc thao taùc döïng hình.
* Tính toaùn phaân tích kyõ thuaät: sau giai ñoaïn thieát keá moâ phoûng hình hoïc, vaät theå hình
hoïc vaø moâ hình hình hoïc cuûa cuûa ñoái töôïng thieát keá caàn phaûi ñöôïc tính toaùn phaân tích (ñeå
ñaûm baûo caùc thoâng soá kyõ thuaät), ví duï: kieåm tra ñoä beàn, bieán daïng, quaù trình trao ñoåi
nhieät. Quaù trình tính toaùn phaân tích kyõ thuaät ñöôïc thöïc hieän thoâng qua caùc phaàn meàm, ví
duï: phaàn meàm tính toaùn phaân tích theo phöông phaùp phaàn töû höõu haïn; phaàn meàm thieát
keá ñoäng hoïc; phaàn meàm khaûo saùt caùc quaù trình truyeàn nhieät....
* Laäp taøi lieäu thieát keá töï ñoäng: Ñaây laø coâng vieäc theå hieän keát quaû thieát keá - töï ñoäng
taïo caùc hình chieáu, taïo baûn veõ kyõ thuaät bao goàm caû ghi kích thöôùc töø moâ hình 3D ñaõ ñöôïc
thieát keá.
b) Ñònh nghóa coâng cuï CAM:
Thöïc hieän quy trình saûn xuaát vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính ñieän töû laø söû duïng maùy tính
ñeå laäp keá hoaïch saûn xuaát vaø ñieàu khieån saûn xuaát. Sô ñoà caùc lónh vöïc öùng duïng trong heä
CAM coù theå ñöôïc bieåu dieãn theo sô doà treân hình 1- 4.

Trang 4
 CAM

LAÄP KEÁ HOAÏCH SAÛN XUAÁT ÑIEÀU KHIEÅN QUAÙ TRÌNH SAÛN XUAÁT

Cô sôû döõ lieäu coâng ngheä Ñieàu khieån chaát löôïng saûn phaåm

Tieâu chuaån hoùa caùc nguyeân coâng Ñieàu khieån xöôûng

Laäp trình gia coâng Giaùm saùt caùc quaù trình saûn xuaát

Saép xeáp daây truyeàn saûn xuaát Ñieàu khieån caùc quaù trình saûn xuaát

Döï tính giaù thaønh saûn phaåm Ñieàu khieån maùy NC vaø CNC

Laäp keá hoaïch saûn xuaát Ñieàu khieån kho vaät tö vaø coâng cuï

Ñieàu khieån caùc tay maùy ngöôøi maùy

Ñieàu khieån caùc thieát bò vaän chuyeån

Hình 1.4
Laäp keá hoaïch saûn xuaát ñöôïc thöïc hieän ôû vaên phoøng cho caùc coâng vieäc cuï theå sau ñaây:
- Töï ñoäng hoùa thieát keá quy trình coâng ngheä, coù nghóa laø hình thaønh caùc trình töï nguyeân
coâng ñeå gia coâng chi tieát cuï theå. Muoán thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc naøy, ngoaøi caùc döõ lieäu
veà hình hoïc (beân CAD cung caáp), coøn caàn caùc döõ lieäu veà coâng ngheä nhö: thoâng soá kyõ
thuaät cuûa maùy, thoâng soá veà dao caét, thoâng soá veà gaù laép, thoâng soá cheá ñoä caét vaø tieâu chuaån
hoaù caùc nguyeân coâng.
- Töï ñoäng laäp chöông trình gia coâng cho maùy ñieàu khieån theo chöông trình soá. Ngoân
ngöõ laäp trình cuûa CAM laø APT (Auto matically Programed Tool). Vôùi APT ngöôøi laäp
trình coù theå xaùc ñònh hình daïng duïng cuï, dung sai, yeáu toá hình hoïc chuyeån ñoäng duïng cuï.
Nhöôïc ñieåm cuûa APT laø thôøi gian tính toaùn lôùn cho nhöõng chi tieát ñôn giaûn. Öu vieät lôùn
nhaát cuûa APT laø noù ñaõ trôõ thaønh chuaån cho theá giôùi roäng lôùn cuûa maùy NC.
Heä CAM ñöôïc söû duïng roäng raõi ôû Vieät Nam laø MILL-CAM, LATHE- CAM.
- Töï ñoäng hoùa laäp caùc ñònh möùc kyõ thuaät ñeå thöïc hieän töøng nguyeân coâng coâng ngheä.
- Töï ñoäng leân keá hoaïch nhu caàu veà cô sôû vaät chaát, mua baùn thaønh phaåm vaø nguyeân vaät
lieäu.
- Töï ñoäng laäp keá hoaïch saûn xuaát coù xeùt tôùi yeâu caàu vaø ñieàu kieän cuï theå.
Vieäc ñieàu khieån quaù trình saûn xuaát ñöôïc thöïc hieän döôùi maët baèng phaân xöôûng cuûa xí
nghieäp hay nhaø maùy. Bao goàm caùc coâng vieäc ñieàu khieån töï ñoäng caùc trang thieát bò nhö
maùy coâng cuï, daây chuyeàn saûn xuaát, roboát vaän chuyeån, roboát caáp phoâi, laáy chi tieát…; ñieàu

Trang 5
khieån, giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa xöôûng nhö: chaát löôïng saûn phaåm, cung caáp vaät tö, löu kho
…
Trong taát caû nhöõng coâng vieäc aùp duïng cuûa maùy tính ñieän töû treân ñaây ñoøi hoûi coù söï
tham gia cuûa con ngöôøi hoaëc ñeå nhaäp döõ lieäu ñaûm baûo cho chöông trình laøm vieäc hoaëc
ñeå giaùm saùt caùc keát quaû thöïc hieän.
c) Ñònh nghóa coâng cuï CAD/CAM:
Toå hôïp CAD/CAM laø moät heä thoáng maø ôû ñoù moái lieân keát giöõa thieát keá vaø cheá taïo ñöôïc
hoaøn thieän döïa treân cô sôû söû duïng thoâng tin vaø döõ lieäu cuûa quaù trình CAD tröïc tieáp trong
thuû tuïc CAM. Nhö vaäy traùnh ñöôïc söï hình thaønh moät caùch ñoäc laäp caùc döõ lieäu cho chöông
trình cuûa maùy tính trong lónh vöïc saûn xuaát. Moâ hình coâng cuï CAD/CAM (hình 1.5):
CAD CAM

Moâ hình hoùa hình hoïc

LAÄP KEÁ HOAÏCH SAÛN XUAÁT

CÔ SÔÛ DÖÕ LIEÄU

TRUNG TAÂM CUÛA
Tính toaùn phaân tích, thieát keá toái öu
HEÄ THOÁNG
CAD/CAM

ÑIEÀU KHIEÅN QUAÙ TRÌNH

Veõ soaïn taøi lieäu kyõ thuaät SAÛN XUAÁT

Hình 1.5
Moái quan heä CAD/CAM vaø töï ñoäng hoùa saûn xuaát theå hieän treân hình 1.6 laø phaàn giao
giöõa 5 phaàn:

Coâng cuï thieát keá

Coâng cuï saûn xuaát Moâ hình hình hoïc

CAD/CAM

Khaùi nieäm ñoà hoïa

Maïng laøm vieäc maùy tính

Hình 1.6
Trong ñoù :
Trang 6
  Maïng laøm vieäc laø caùc heä thoáng toå chöùc saûn xuaát, heä thoáng cung caáp vaät lieäu vaø
nhöõng coâng vieäc thöïc hieän treân saøn maùy, xí nghieäp.
 Coâng cuï saûn xuaát nhö maùy CNC , Robot coâng nghieäp.
 Coâng cuï thieát keá nhö maùy tính, maùy veõ vaø caùc phaàn meàn öùng duïng.
 Moâ hình hình hoïc laø nhöõng thöïc theå hình hoïc cô sôû, ñöôïc söû duïng treân baûn veõ kyõ
thuaät hay treân maøn hình maùy tính nhö:
+ Ñieåm (Point) – ñöôïc moâ taû bôûi giaù trò toïa ñoä
+ Ñöôøng cong (Curve), bao goàm caû ñoaïn thaúng (Line) – ñöôïc moâ taû baèng chuoãi
ñieåm hoaëc phöông trình.
+ Maët cong (Surface), bao goàm caû maët (Face) – ñöôïc moâ taû bôûi taäp hôïp ñieåm
(hoaëc löôùi ñöôøng cong), hoaëc phöông trình.
+ Khoái (Solid) – ñöôïc ñònh nghóa bôûi caùc maët cong bao quanh.
Heä CAD/CAM kyõ thuaät ñaõ ñöôïc öùng duïng cho cô khí töø moät vaøi naêm tröôùc trong moät
soá lónh vöïc trong coâng nghieäp haøng khoâng. Heä tích hôïp CAD/CAM ñaõ coù ôû Vieät Nam laø
CIMATRON, MasterCAM, Creo Parametric, DELCAM, AnphaCAM, VISI.
Ñeå ñaùnh giaù ñöôïc taàm quan troïng cuûa CAD/CAM trong chu kyø saûn xuaát chuùng ta neân
phaân tích caùc phaïm vi hoaït ñoäng khaùc nhau vaø chöùc naêng töông öùng ñeå thöïc hieän vieäc
nghieân cöùu vaø cheá taïo saûn phaåm. Caùc theå loaïi coâng vieäc vaø chöùc naêng cuûa chuùng trong
chu kyø saûn xuaát ñöôïc theå hieän treân hình 1.7.
Chu kyø naøy hoaït ñoäng theo nhu caàu cuûa khaùch haøng vaø thò tröôøng tieâu thuï. Chu kyø saûn
xuaát coù theå thay ñoåi tuyø theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng.
Coù tröôøng hôïp coâng vieäc thieát keá laø do khaùch haøng thöïc hieän cho neân nhaø maùy chæ coù
nhieäm vuï cheá taïo saûn phaåm ñaõ ñöôïc thieát keá ñoù. Tröôøng hôïp thöù hai laø nhaø maùy ñaûm
nhaän luoân caû coâng vieäc thieát keá vaø cheá taïo saûn phaåm. Tuy nhieân neáu toång quaùt maø noùi
thì ñeàu xuaát phaùt töø yù ñoà taïo ra saûn phaåm môùi. Döïa vaøo yù ñoà taïo ra saûn phaåm ñoù môùi
thieát keá saûn phaåm, hoaøn taát baûn veõ .
Treân baûn veõ saûn phaåm phaûi neâu roõ caùc yeâu caàu kyõ thuaät caàn phaûi ñaûm baûo trong quaù
trình cheá taïo. Treân cô sôû caùc baûn veõ chi tieát phaûi laäp quy trình coâng ngheä cheá taïo saûn
phaåm vaø laäp keá hoaïch saûn xuaát. Ñeå cheá taïo saûn phaåm phaûi laäp nhu caàu veà trang thieát bò
coâng ngheä vaø caùc duïng cuï caàn thieát. Keá hoaïch saûn xuaát phaûi chæ roõ thôøi gian vaø saûn löôïng
xuaát xöôûng trong thôøi gian ñaõ ñònh. Tieáp theo laø coâng ñoaïn ñöa vaøo saûn xuaát, cheá taïo
xong phaûi tieán haønh kieåm tra vaø thöû nghieäm saûn phaåm, cuoái cuøng laø baøn giao cho khaùch
haøng.
Trong giai ñoaïn thieát keá saûn phaåm môùi, aùp duïng maùy tính ñieän töû cho pheùp töï ñoäng
hoùa thieát keá, in caùc baûn veõ vaø taøi lieäu kyõ thuaät.

Trang 7
 Töï ñoäng hoùa Veõ baèng maùy
thieát keá tính ñieän töû

Khaùi nieäm saûn Thieát keá saûn

Veõ chi tieát
phaåm môùi phaåm

Keá hoaïch hoùa

Nhu caàu thò Nhu caàu trang Keá hoaïch hoùa quaù
keá hoaïch hoùa
tröôøng thieát bò môùi trình saûn xuaát
quaù trình saûn xuaát

Kieåm tra chaát Saûn xuaát saûn Laäp bieåu ñoà saûn
löôïng phaåm xuaát

Töï ñoäng hoùa kieåm Trang thieát bò ñieàu Veõ bieåu ñoà, laäp nhu
tra chaát löôïng khieån caàu nguyeân vaät lieäu

Hình 1.7
Giai ñoaïn chuaån bò coâng ngheä, nghóa laø thieát keá quy trình coâng ngheä vaø laäp bieåu ñoà
saûn xuaát vôùi söï trôï giuùp cuûa maùy tính ñieän töû. Ngoaøi ra maùy tính ñieän töû coøn coù theå aùp
duïng ñieàu khieån quaù trình cheá taïo chi tieát duøng tay maùy, caùc maùy ñieàu khieån theo chöông
trình soá (CNC). Coâng ñoaïn cuoái cuøng laø kieåm tra vaø thöû nghieäm cuõng coù theå töï ñoäng hoùa
nhôø maùy tính ñieän töû.
Qua ñaây ta thaáy heä thoáng CAD/CAM ñoùng vai troø quan troïng trong neàn saûn xuaát hieän
ñaïi trong töông lai, vaø ñaëc bieät laø caùc lónh vöïc chuyeân moân hoùa cao, chaúng haïn nhö vieäc
thieát keá vaø cheá taïo caùc baûn maïch in thì kieåu lieân keát naøy ñöôïc söû duïng ngaøy caøng maïnh.
Töø hình 1.7 roõ raøng CAD/CAM bao treân haàu heát caùc daïng hoaït ñoäng vaø chöùc naêng cuûa
chu kyø saûn xuaát.
Trong coâng ñoaïn thieát keá vaø cheá taïo ôû caùc nhaø maùy hieän ñaïi, kyõ thuaät tính toaùn phaûi
phaùt huy taùc duïng vaø laø nhu caàu khoâng theå thieáu ñöôïc.
3. Maùy coâng cuï ñieàu khieån chöông trình soá.
ÔÛ caùc maùy caét thoâng thöôøng, vieäc ñieàu khieån caùc chuyeån ñoäng cuõng nhö thay ñoåi vaän
toác cuûa caùc boä phaän maùy ñeàu ñöôïc thöïc hieän baèng tay. Vôùi caùch ñieàu khieån naøy, thôøi
gian phuï khaù lôùn, neân khoâng theå naâng cao naêng suaát lao ñoäng.
Ñeå giaûm thôøi gian phuï, caàn thieát tieán haønh töï ñoäng hoùa quaù trình ñieàu khieån. Trong
saûn xuaát haøng khoái, haøng loaït lôùn, töø laâu ngöôøi ta duøng phöông phaùp gia coâng töï ñoäng
vôùi vieäc töï ñoäng hoùa quaù trình ñieàu khieån baèng caùc vaáu tyø, baèng maãu cheùp hình, baèng
cam treân truïc phaân phoái... Ñaëc ñieåm cuûa caùc loaïi maùy töï ñoäng naøy laø ruùt ngaén ñöôïc thôøi
gian phuï, nhöng thôøi gian chuaån bò saûn xuaát quaù daøi (nhö thôøi gian thieát keá vaø cheá taïo
Trang 8
cam, thôøi gian ñieàu chænh maùy...). Nhöôïc ñieåm naøy laø khoâng ñaùng keå neáu nhö saûn xuaát
vôùi khoái löôïng lôùn. Traùi laïi, vôùi löôïng saûn xuaát nhoû, maët haøng thay ñoåi thöôøng xuyeân,
loaïi maùy töï ñoäng naøy trôû neân khoâng kinh teá. Do ñoù caàn phaûi tìm ra phöông phaùp ñieàu
khieån môùi. Yeâu caàu naøy ñöôïc thöïc hieän vôùi vieäc ñieàu khieån theo chöông trình soá.
Ñaëc ñieåm quan troïng cuûa vieäc töï ñoäng hoùa quaù trình gia coâng treân caù c maùy CNC laø
ñaûm baûo cho maùy coù tính vaïn naêng cao. Ñieàu ñoù cho pheùp gia coâng nhieàu loaïi chi tieát,
phuø hôïp vôùi daïng saûn xuaát haøng loaït nhoû vaø haøng loaït vöøa, maø treân 70% saûn phaåm cuûa
ngaønh cheá taïo maùy ñöôïc cheá taïo trong ñieàu kieän ñoù.
Maùy coâng cuï ñieàu khieån baèng chöông trình soá – vieát taét laø maùy NC (Numerical
Control) laø maùy töï ñoäng ñieàu khieån (vaøi hoaït ñoäng hoaëc toaøn boä hoaït ñoäng), trong ñoù caùc
haønh ñoäng ñieàu khieån ñöôïc saûn sinh treân cô sôû cung caáp caùc döõ lieäu ôû daïng: LEÄNH. Caùc
LEÄNH hôïp thaønh chöông trình laøm vieäc. Chöông trình laøm vieäc naøy ñöôïc ghi leân moät cô
caáu mang chöông trình döôùi daïng MAÕ SOÁ. Cô caáu mang chöông trình coù theå laø BAÊNG
ÑOÄT LOÃ, BAÊNG TÖØ, hoaëc chính BOÄ NHÔÙ MAÙY TÍNH.
Caùc theá heä ñaàu, maùy NC coøn söû duïng caùc caùp logic trong heä thoáng. Phöông phaùp ñieàu
khieån theo ñieåm vaø ñoaïn thaúng, töùc laø khoâng coù quan heä haøm soá giöõa caùc chuyeån ñoäng
theo toïa ñoä. Vieäc ñieàu khieån coøn mang tính “cöùng” neân chöông trình ñôn giaûn vaø cuõng
chæ gia coâng ñöôïc nhöõng chi tieát ñôn giaûn nhö gia coâng loã, gia coâng caùc ñöôøng thaúng song
song vôùi caùc chuyeån ñoäng maø maùy coù.
Caùc theá heä sau, trong heä thoáng ñieàu khieån cuûa maùy NC ñaõ ñöôïc caøi ñaët caùc cuïm vi
tính, caùc boä vi xöû lyù vaø vieäc ñieàu khieån luùc naøy phaàn lôùn hoaëc hoaøn toaøn “meàm”. Phöông
phaùp ñieàu khieån theo ñöôøng bieân, töùc laø coù moái quan heä haøm soá giöõa caùc chuyeån ñoäng
theo höôùng caùc toïa ñoä. Caùc maùy NC naøy ñöôïc goïi laø CNC (Computer Numerical Control).
Chöông trình ñöôïc soaïn thaûo tæ mæ hôn vaø coù theå gia coâng ñöôïc nhöõng chi tieát coù hình
daùng raát phöùc taïp. Hieän nay caùc maùy CNC ñaõ ñöôïc duøng phoå bieán.
a. Lòch söû phaùt trieån cuûa maùy CNC.
Naêm 1947, John Parsons naûy ra yù töôûng aùp duïng ñieàu khieån töï ñoäng vaøo quaù trình cheá
taïo caùnh quaït maùy bay tröïc thaêng ôû Myõ. Tröôùc ñoù, vieäc gia coâng vaø kieåm tra bieân daïng
cuûa caùnh quaït phaûi duøng caùc maãu cheùp hình, söû duïng döôõng, do ñoù raát laâu vaø khoâng kinh
teá. YÙ ñònh duøng bìa xuyeân loã ñeå doa caùc loã baèng caùch cho tín hieäu ñeå ñieàu khieån hai baøn
dao, ñaõ giuùp Parsons phaùt trieån heä thoáng Digital cuûa oâng.
Vôùi keát quaû naøy, naêm 1949, oâng kyù hôïp ñoàng vôùi USAF (US Air Force) nhaèm cheá taïo
moät loaïi maùy caét theo bieân daïng töï ñoäng. Parsons yeâu caàu trôï giuùp ñeå söû duïng phoøng thí
nghieäm ñieàu khieån töï ñoäng cuûa Vieän Coâng Ngheä Massachusetts (M.I.T.) nôi ñöôïc chính
phuû Myõ taøi trôï ñeå cheá taïo moät loaïi maùy phay 3 toïa ñoä ñieàu khieån baèng baèng chöông trình
soá.
Sau 5 naêm nghieân cöùu, J. Parsons ñaõ hoaøn chænh heä thoáng ñieàu khieån maùy phay vaø laàn
ñaàu tieân trong naêm 1954, M.I.T. ñaõ söû duïng teân goïi “Maùy NC”.
Trong nhöõng naêm 60, thôøi gian ñaõ chín muoài cho vieäc phaùt trieån vaø öùng duïng caùc maùy
NC. Raát nhieàu thaønh vieân cuûa ngaønh coâng nghieäp haøng khoâng Myõ ñaõ nhanh choùng öùng
duïng, phaùt trieån vaø ñaõ saûn sinh ra theá heä maùy môùi (CNC) cho pheùp phay caùc bieân daïng
phöùc taïp, taïo hình vôùi hai, ba hoaëc boán vaø naêm truïc (ba tònh tieán vaø hai quay).

Trang 9
 Caùc nöôùc chaâu AÂu vaø Nhaät Baûn phaùt trieån coù chaäm hôn moät vaøi naê m, nhöng cuõng coù
nhöõng ñaëc ñieåm rieâng, chaúng nhöõng veà maët kyõ thuaät, maø caû veà keát caáu nhö keát caáu truïc
chính, oå chöùa dao, heä thoáng thay dao v.v...
Töø ñoù ñeán nay, haøng loaït maùy CNC ra ñôøi vôùi ñuû chuûng loaïi vaø phaùt trieån khoâng
ngöøng. Söï phaùt trieån ñoù döïa vaøo thaønh töïu cuûa caùc ngaønh: maùy tính ñieän töû, ñieän töû coâng
nghieäp vaø ñieàu khieån töï ñoäng... Nhaát laø trong thaäp nieân 90, maùy CNC ñaõ ñoåi môùi nhanh
choùng chöa töøng coù trong laõnh vöïc töï ñoäng.
b. Ñaëc tröng cô baûn cuûa maùy CNC.
 Tính naêng töï ñoäng cao
Maùy CNC coù naêng suaát caét goït cao vaø giaûm ñöôïc toái ña thôøi gian phuï, do möùc ñoä töï
ñoäng ñöôïc naâng cao vöôït baäc. Tuyø töøng möùc ñoä töï ñoäng, maùy CNC coù theå thöïc hieän cuøng
moät luùc nhieàu chuyeån ñoäng khaùc nhau, coù theå töï ñoäng thay dao, hieäu chænh sai soá dao cuï,
töï ñoäng kieåm tra kích thöôùc chi tieát vaø qua ñoù töï ñoäng hieäu chænh sai leäch vò trí töông ñoái
giöõa dao vaø chi tieát, töï ñoäng töôùi nguoäi, töï ñoäng huùt phoi ra khoûi khu vöïc caét …
 Tính naêng linh hoaït cao
Chöông trình coù theå thay ñoåi deã daøng vaø nhanh choùng, thích öùng vôùi caùc loaïi chi tieát
khaùc nhau. Do ñoù ruùt ngaén ñöôïc thôøi gian phuï vaø thôøi gian chuaån bò saû n xuaát, taïo ñieàu
kieän thuaän lôi cho vieäc töï ñoäng hoùa saûn xuaát haøng loaït.
Baát cöù luùc naøo cuõng coù theå saûn xuaát nhanh choùng nhöõng chi tieát ñaõ coù chöông trình. Vì
theá, khoâng caàn phaûi saûn xuaát chi tieát döï tröõ, maø chæ giöõ laáy chöông trình cuûa chi tieát ñoù.
Maùy CNC gia coâng ñöôïc nhöõng chi tieát nhoû, vöøa, phaûn öùng moät caùch linh hoaït khi
nhieäm vuï coâng ngheä thay ñoåi vaø ñieàu quan troïng nhaát laø vieäc laäp trình gia coâng coù theå
thöïc hieän ngoaøi maùy, trong caùc vaên phoøng coù söï hoã trôï cuûa kyõ thuaät tin hoïc thoâng qua
caùc thieát bò vi tính, vi söû lyù ...
 Tính naêng taäp trung nguyeân coâng
Ña soá caùc maùy CNC coù theå thöïc hieän soá löôïng lôùn caùc nguyeân coâng khaùc nhau maø
khoâng caàn thay ñoåi vò trí gaù ñaët cuûa chi tieát. Töø khaû naêng taäp trung caùc nguyeân coâng, caùc
maùy CNC ñaõ ñöôïc phaùt trieån thaønh caùc trung taâm gia coâng CNC.
 Tính naêng chính xaùc, ñaûm baûo chaát löôïng cao
Giaûm ñöôïc hö hoûng do sai soùt cuûa con ngöôøi. Ñoàng thôøi cuõng giaûm ñöôïc cöôøng ñoä chuù
yù cuûa con ngöôøi khi laøm vieäc.
Coù khaû naêng gia coâng chính xaùc haøng loaït. Ñoä chính xaùc laëp laïi, ñaëc tröng cho möùc ñoä
oån ñònh trong suoát quaù trình gia coâng laø ñieåm öu vieät tuyeät ñoái cuûa maùy CNC.
Maùy CNC vôùi heä thoáng ñieàu khieån kheùp kín coù khaû naêng gia coâng ñöôïc nhöõng chi tieát
chính xaùc caû veà hình daùng ñeán kích thöôùc. Nhöõng ñaëc ñieåm naøy thuaän tieän cho vieäc laép
laãn, giaûm khaû naêng toån thaát phoâi lieäu ôû möùc thaáp nhaát.
 Gia coâng bieân daïng phöùc taïp
Maùy CNC laø maùy duy nhaát coù theå gia coâng chính xaùc vaø nhanh caùc chi tieát coù hình
daùng phöùc taïp nhö caùc beà maët 3 chieàu.
 Tính naêng hieäu quaû kinh teá vaø kyõ thuaät cao
- Caûi thieän tuoåi beàn dao nhôø ñieàu kieän caét toái öu. Tieát kieäm duïng cuï caét goït, ñoà gaù vaø
caùc phuï tuøng khaùc.
Trang 10
 - Giaûm pheá phaåm.
- Tieát kieäm tieàn thueâ möôùn lao ñoäng do khoâng caàn yeâu caàu kyõ naêng ngheà nghieäp nhöng
naêng suaát gia coâng cao hôn.
- Söû duïng laïi chöông trình gia coâng.
- Giaûm thôøi gian saûn xuaát.
- Thôøi gian söû duïng maùy nhieàu hôn nhôø vaøo giaûm thôøi gian döøng maùy.
- Giaûm thôøi gian kieåm tra vì maùy CNC saûn xuaát chi tieát chaát löôïng ñoàng nhaát.
- CNC coù theå thay ñoåi nhanh choùng töø vieäc gia coâng loaïi chi tieát naøy sang loaïi khaùc
vôùi thôøi gian chuaån bò thaáp nhaát.
Tuy nhieân maùy CNC khoâng phaûi khoâng coù nhöõng haïn cheá. Döôùi ñaây laø moät soá haïn
cheá:
- Söï ñaàu tö ban ñaàu cao: Nhöôïc ñieåm lôùn nhaát trong vieäc söû duïng maùy CNC laø tieàn
voán ñaàu tö ban ñaàu cao cuøng vôùi chi phí laép ñaët.
- Yeâu caàu baûo döôõng cao: Maùy CNC laø thieát bò kyõ thuaät cao vaø heä thoáng cô khí, ñieän
cuûa noù raát phöùc taïp. Ñeå maùy gia coâng ñöôïc chính xaùc caàn thöôøng xuyeân baûo döôõng.
Ngöôøi baûo döôõng phaûi tinh thoâng caû veà cô vaø ñieän.
- Hieäu quaû thaáp vôùi nhöõng chi tieát ñôn giaûn.

Trang 11
 Chöông 2: COÂNG NGHEÄ LAÄP TRÌNH PHAY
I. Moâ hình khaùi quaùt maùy CNC.
Phaàn ñieàu khieån Phaàn chaáp haønh

Chöông trình ñieàu khieån Phoâi

- Chuyeån ñoäng.
Baøn phím - Vaän toác.
ñieàu khieån
Caùc cô caáu ñieàu khieån Maùy caét kim loaïi
ÑK tay.
ÑK töï ñoäng - Vò trí.
- Baùo loãi.

Tín hieäu Maøn hình Chi tieát gia coâng

Hình 2.1: Moâ hình khaùi quaù cuûa maùy ñieàu khieån soá
Maùy goàm hai phaàn chính:
1. Phaàn ñieàu khieån: Goàm chöông trình ñieàu khieån vaø caùc cô caáu ñieàu khieån.
- Chöông trình ñieàu khieån: Laø taäp hôïp caùc tín hieäu (goïi laø leänh – ñöôïc trình baøy chi
tieát ôû chöông III) ñeå ñieàu khieån maùy, ñöôïc maõ hoùa döôùi daïng chöõ caùi, soá vaø moât soá kyù
hieäu khaùc nhö daáu coäng, tröø, daáu chaám, gaïch nghieâng... Chöông trình naøy ñöôïc ghi leân
cô caáu mang chöông trình döôùi daïng maõ soá (cuï theå laø maõ thaäp - nhò phaân nhö baêng ñuïc
loã, maõ nhò phaân nhö boä nhôù cuûa maùy tính).
- Caùc cô caáu ñieàu khieån: Nhaän tín hieäu töø cô caáu ñoïc chöông trình, thöïc hieän caùc pheùp
bieán ñoåi caàn thieát ñeå coù ñöôïc tín hieäu phuø hôïp vôùi ñieàu kieän hoaït ñoäng cuûa cô caáu chaáp
haønh, ñoàng thôøi kieåm tra söï hoaït ñoäng cuûa chuùng thoâng qua caùc tín hieäu ñöôïc göûi veà töø
caùc caûm bieán lieân heä ngöôïc. Bao goàm caùc cô caáu ñoïc, cô caáu giaûi maõ, cô caáu chuyeån ñoåi,
boä xöû lyù tín hieäu, cô caáu noäi suy, cô caáu so saùnh, cô caáu khuyeách ñaïi, cô caáu ño haønh
trình, cô caáu ño vaän toác, boä nhôù vaø caùc thieát bò xuaát nhaäp tín hieäu.
Ñaây laø thieát bò ñieän – ñieän töû raát phöùc taïp, ñoùng vai troø coát yeáu trong heä thoáng ñieàu
khieån cuûa maùy NC. Vieäc tìm hieåu nguyeân lyù caáu taïo cuûa caùc thieát bò naøy ñoøi hoûi coù kieán
thöùc töø caùc giaùo trình chuyeân ngaønh khaùc, cho neân ôû ñaây chæ giôùi thieäu khaùi quaùt.
2. Phaàn chaáp haønh:
Goàm maùy caét kim loaïi vaø moät soá cô caáu phuïc vuï vaán ñeà töï ñoäng hoùa nhö caùc cô caáu
tay maùy, oå chöùa dao, boâi trôn, töôùi trôn, huùt thoåi phoi, caáp phoâi...
Cuõng nhö caùc loaïi maùy caét kim loaïi khaùc, ñaây laø boä phaän tröïc tieáp tham gia caét goït
kim loaïi ñeå taïo hình chi tieát. Tuøy theo khaû naêng coâng ngheä cuûa loaïi maùy maø coù caùc boä
phaän : Hoäp toác ñoä, hoäp chaïy dao, thaân maùy, soáng tröôïc, baøn maùy, truïc chính, oå chöùa dao,
caùc tay maùy ...
Keát caáu töøng boä phaän chính chuû yeáu nhö maùy vaïn naêng thoâng thöôøng, nhöng coù moät
vaøi khaùc bieät nhoû ñeå ñaûm baûo quaù trình ñieàu khieån töï ñoäng ñöôïc oån ñònh, chính xaùc, naêng
suaát vaø ñaëc bieät laø môû roäng khaû naêng coâng ngheä cuûa maùy.
- Hoäp toác ñoä: Phaïm vi ñieàu chænh toác ñoä lôùn, thöôøng laø truyeàn ñoäng voâ caáp, trong ñoù
söû duïng caùc ly hôïp ñieän töø ñeå thay ñoåi toác ñoä ñöôïc deã daøng.

Trang 12
 - Hoäp chaïy dao: Coù nguoàn daãn ñoäng rieâng, thöôøng laø caùc ñoäng cô böôùc. Trong xích
truyeàn ñoäng, söû duïng caùc phöông phaùp khöû khe hôû cuûa caùc boä truyeàn nhö vít me – ñai oác
bi...
- Thaân maùy cöùng vöõng, keát caáu hôïp lyù ñeå deã thaûi phoi, töôùi trôn, deã thay dao töï ñoäng.
Nhieàu maùy coù oå chöùa dao, tay maùy thay dao töï ñoäng, coù thieát bò töï ñoäng hieäu chænh khi
dao bò moøn ...
Trong caùc maùy CNC coù theå söû duïng caùc daïng ñieàu khieån thích nghi khaùc nhau baûo
ñaûm moät hoaëc nhieàu thoâng soá toái öu nhö caùc thaønh phaàn löïc caét, nhieät ñoä caét, ñoä boùng beà
maët, cheá ñoä caét toái öu, ñoä oàn, ñoä rung ...
II. Heä truïc toïa ñoä vaø caùc chuaån treân maùy CNC.
Theo tieâu chuaån ISO, caùc chuyeån ñoäng caét goït khi gia coâng chi tieát treân maùy CNC phaûi
naèm trong moät heä truïc toïa ñoä Descarte theo nguyeân taéc baøn tay phaûi. Trong ñoù coù ba
chuyeån ñoäng tònh tieán theo caùc truïc vaø ba chuyeån ñoäng quay theo caùc truïc töông öùng.

Hình 2.2: Heä truïc toïa ñoä treân maùy CNC theo tieâu chuaån ISO.
- Truïc Z töông öùng vôùi phöông truïc chính cuûa maùy CNC, chieàu döông laø chieàu laøm
taêng khoaûng caùch giöõa dao vaø chi tieát gia coâng. Chieàu quay döông cuøng chieàu kim ñoàng
hoà (nhìn töø goác toïa ñoä).
- Truïc X töông öùng chuyeån ñoäng tònh tieán lôùn nhaát cuûa maùy CNC. Ví duï treân maùy phay
laø chuyeån ñoäng chaïy dao doïc, treân maùy tieän laø chuyeån ñoäng chaïy dao ngang. Chieàu
döông laø chieàu laøm taêng khoaûng caùch giöõa dao vaø chi tieát.
- Truïc Y hình thaønh vôùi hai truïc treân trong heä truïc toïa ñoä. Ví duï treân maùy phay chính
laø chuyeån ñoäng chaïy dao ngang cuûa baøn maùy, treân maùy tieän khoâng coù truïc naøy.
Löu yù khi xeùt heä truïc toïa ñoä cuûa maùy CNC phaûi coi nhö chi tieát ñöùng yeân, coøn dao
chuyeån ñoäng theo caùc phöông cuûa heä truïc toïa ñoä.
Heä truïc toïa ñoä cuûa maùy CNC ñöôïc ñaët vaøo caùc loaïi chuaån cô baûn sau:

Hình 2.3a: Kí hieäu vaø vò trí caùc chuaån treân maùy CNC

Trang 13
 Machine zero point: Chuaån maùy. Maùy seõ ño löôøng töø vò trí naøy ñeán caùc vò
trí khaùc khi laøm vieäc. Khoâng theå thay ñoåi.

Dead stop point: Chuaån duïng cuï gaù. Maùy seõ ño löôøng ñeå baùo ñoäng khi coù
va chaïm vaø döøng chöông trình ñang thöïc thi.

Workpiece zero point: Chuaån chi tieát. Laø goác cuûa heä toïa ñoä laøm vieäc trong
quaù trình gia coâng. Coù theå thay ñoåi theo yù muoán cuûa ngöôøi coâng ngheä. Chuaån naøy chính
laø chuaån coâng ngheä vì vaäy phaûi ñöôïc choïn trong khoâng gian laøm vieäc cuûa maùy.

Reference point: Chuaån quy chieáu cuûa maùy, duøng ñeå ñoùng kín khoâng gian
laøm vieäc cuûa maùy. Khoâng theå thay ñoåi.

Toolholder reference point: Chuaån dao. Ñeå xaùc ñònh vò trí dao caét sau khi
ñaõ laép dao vaøo oå dao. Khoâng theå thay ñoåi.

Tool mount reference point: Chuaån thay dao.

Cutter point: Ñieåm laøm vieäc (Caét). Ñeå xaùc ñònh ñöôøng quyõ ñaïo vaø bieân daïng
caét khi chöông trình laøm vieäc.
III. Duïng cuï caét vaø caùc thoâng soá gia coâng.
Veà cô baûn dao phay CNC khoâng khaùc dao phay truyeàn thoáng. Maùy CNC coù moät soá
ñaëc ñieåm öu vieät hôn maùy coâng cuï truyeàn thoáng nhö toác ñoä cao, ñoä chính xaùc cao, möùc
ñoä phöùc taïp cuûa beà maët gia coâng, khaû naêng töï ñoäng… Do vaäy keát caáu cuõng nhö chaát löôïng
cuûa dao phay CNC phaûi ñöôïc naâng cao.
Hieän nay coù raát nhieàu coâng ty treân theá giôùi chuyeân saûn xuaát dao vaø cho ra nhöõng soå
tay tra cöùu raát höõu hieäu, thaäm chí ñaõ coù nhöõng phaàn meàm tra cöùu dao vaø cheá ñoä caét goït
moät caùch töï ñoäng khi ta thoâng baùo chính xaùc vaät lieäu dao, vaät lieäu gia coâng, kích thöôùc,
hình daïng beà maët gia coâng, chaát löôïng beà maët yeâu caàu…
Ñeå laäp trình phay, ngöôøi coâng ngheä ngoaøi vieäc bieát choïn hình daïng keát caáu, vaät lieäu
dao cho hôïp lyù maø coøn phaûi naém chaéc caùc thoâng soá cuûa dao (Tooling Parameters).
Döôùi ñaây laø moät soá kieåu dao vaø caùc daïng beà maët gia coâng thöôøng duøng (hình 2.3 b).
 Dao phay maët phaúng, coù gaén maûnh hôïp kim cöùng (Face mill, Carbide Insert).
 Dao phay ngoùn phay phaúng (Endmill), dao phay caàu (Ball Nose, Bull Nose).
 Dao phay ñóa (Disc Cutting Tool), dao vaùt caïnh (Chamfer).

Trang 14
 Hình 2.3b: Caùc loaïi dao truyeàn thoáng, dao gaén maûnh, dao phay maët phaúng.
Thoâng soá cuûa dao bao goàm: Soá hieäu dao (töông thích vôùi soá hieäu treân oå chöùa dao, hình
2.4); Keát caáu vaø thoâng soá hình hoïc phaàn caét cuûa dao (hình 2.5); Chieàu daøi hieäu chænh dao
(hình 2.6).

Hình 2.4: Moät soá kieåu oå chöùa dao vaø cô caáu thay dao

Hình 2.5: Keát caáu vaø thoâng soá hình hoïc phaàn caét cuûa dao.

Trang 15
 Hình 2.6: Chieàu daøi, chieàu daøi laøm vieäc vaø chieàu daøi hieäu chænh dao.
Thöôøng ñeå gia coâng moät chi tieát caàn söû duïng moät vaøi dao caét, trong ñoù moãi dao coù
chieàu daøi hieäu chænh vaø ñöôøng kính khaùc nhau (hình 2.6). Do ñoù khi gia coâng, ñoái vôùi moãi
dao, caàn thöïc hieän haønh trình tieán dao theo caùc phöông khaùc nhau. Neáu laäp trình toïa ñoä
di chuyeån theo chieàu daøi vaø ñöôøng kính moãi dao, seõ raát khoù khaên vaø thöïc teá thöïc hieän
khoâng ñöôïc.
Ñeå thuaän tieän cho vieäc laäp trình cuõng nhö hieäu chænh chöông trình, caùc heä ñieàu khieån
CNC ñeàu coù chöùc naêng löu tröõ giaù trò chieàu daøi vaø baùn kính dao (Tool Parameters). Ñieàu
naøy cho pheùp thöïc hieän vieäc gia coâng maø khoâng caàn thay ñoåi chöông trình, ngay caû khi
coù söï thay ñoåi chieàu daøi vaø ñöôøng kính dao.
Giaù trò chieàu daøi vaø ñöôøng kính dao ñöôïc xaùc laäp treân maùy trong quaù trình raø dao (trong
böôùc ñieàu chænh maùy) vaø ñöôïc löu tröõ trong boä nhôù. Caên cöù giaù trò thieát laäp ñaõ ñöôïc löu
tröõ, heä ñieàu khieån seõ töï ñoäng buø tröø cho toïa ñoä laäp trình ñeå ñöôïc toïa ñoä di chuyeån thöïc
teá cho moãi dao caét.
Thoâng soá gia coâng (Machining Parameters)
Thoâng soá gia coâng cô baûn caàn ñöôïc xaùc laäp ôû böôùc
nghieân cöùu chi tieát gia coâng vaø tieán trình coâng ngheä
gia coâng treân maùy CNC, bao goàm:
- Toác ñoä truïc chính (Spindle Speed – voøng/phuùt)
- Toác ñoä chaïy dao theo phöông X vaø Y (Feedrate –
thöôøng duøng mm/phuùt)
- Toác ñoä chaïy dao theo phöông Z (Plunge feedrate -
Hình 2.7
thöôøng duøng mm/phuùt)
- Toác ñoä caét (Cutting Speed – m/phuùt)
- Choïn phoâi (Stock) vaø löôïng dö gia coâng (Stock
allowance - mm) – Hình 2.7
- Thieát keá quyõ ñaïo caét vaø quyõ ñaïo chaïy khoâng cuûa dao
(Toolpath) – Hình 2.7
- Chieàu saâu caét (Depth - mm) – Hình 2.8
- Chieàu saâu aên dao (Down step - mm) – Hình 2.8
- Böôùc chaïy dao ngang (Stepover distance) – Hình 2.8
- Maët phaúng gia coâng (Tool plane) – Hình 2.8

Trang 16
 - Maët phaúng an toaøn (Cleance plane) – Hình 2.8
- Maët phaúng luøi dao (Retract plane) – Hình 2.8

Hình 2.8: Moâ taû phay hoác chöõ nhaät.

- Gia coâng thoâ (Roughing); Gia coâng baùn tinh (Semi finishing); Gia coâng tinh
(Finishing); Gia coâng boùng, trôn laùng (Smooth) – Hình 2.9
- Phöông phaùp phay: Thuaän (Conventional); Nghòch (Climb, Upcut);
- Kieåu phay: Thaúng (Straight); Doác (Ramping) – hình 2.10; Xoaén (Helical) – hình 2.11;
Bieân daïng (Profiling) – hình 2.12.

Hình 2.9 Hình 2.10

Hình 2.11 Hình 2.12

- Hieäu chænh baùn kính dao (Cutter Compensation): Ñònh nghóa söï dòch chænh taâm dao
so vôùi quyõ ñaïo caét. Söï dòch chænh baùn kính dao sang traùi, phaûi, huûy söï dòch chænh ñöôïc
xaùc laäp bôûi caùc töø leänh töông öùng G41, G42 vaø G40 (hình 2.13).

Trang 17
 Hình 2.13: Höôùng buø dao traùi vaø phaûi.
IV. Caùc böôùc thöïc hieän gia coâng treân maùy CNC.
1. Nghieân cöùu coâng ngheä gia coâng chi tieát.
 Ñoïc hieåu baûn veõ chi tieát: hình daùng, ñoä chính xaùc, ñoä boùng vaø vaät lieäu.
 Choïn phoâi, choïn maùy vaø caùch gaù ñaët phoâi.
 Choïn tieán trình coâng ngheä hôïp lyù. Choïn dao vaø xaùc ñònh cheá ñoä caét goït cho töøng
böôùc coâng ngheä. Laäp phieáu coâng ngheä.
 Phieáu coâng ngheä laø baûn toùm taét, theå hieän ñöôïc ñaày ñuû tieán trình gia coâng vaø thoâng
soá coâng ngheä cuûa töøng böôùc, laø söï theå hieän thoâng tin ñôn giaûn nhöng deã hieåu, giuùp
cho ngöôøi vaän haønh maùy coù theå deã daøng kieåm soaùt tieán trình gia coâng.
2. Thieát keá quyõ ñaïo caét cho töøng böôùc coâng ngheä.
 Laäp quyõ ñaïo chuyeån ñoäng cuûa dao thaät chi tieát, hôïp lyù vaø chính xaùc.
 Tính toaùn toïa ñoä cuûa caùc ñieåm chuyeån tieáp treân quyõ ñaïo chuyeån ñoäng cuûa dao.
3. Laäp chöông trình ñieàu khieån NC.
Ñaây laø böôùc quan troïng nhaát ñeå gia coâng ñöôïc treân maùy CNC. Coù hai phöông phaùp laäp
trình :
 Phöông phaùp laäp trình thuû coâng (Manual Programming): Laø phöông phaùp laäp trình
khoâng coù söï trôï giuùp cuûa maùy tính, ngöôøi laäp trình coù theå töï bieân soaïn chöông trình
NC treân cô sôû nhaän daïng hoaøn toaøn chính xaùc toïa ñoä chaïy dao. Khaû naêng laäp trình
thuû coâng ñöôïc coi laø yeâu caàu cô baûn ñoái vôùi ngöôøi laäp trình NC, bôûi vì coù kyõ naêng
laäp trình naøy, ngöôøi laäp trình môùi coù khaû naêng hieåu, khaû naêng ñoïc vaø söûa ñoåi chöông
trình khi tröïc tieáp vaän haønh maùy CNC.
 Phaàn lôùn caùc phaàn meàm laäp trình NC laø saûn phaåm cuûa chính nhaø saûn xuaát heä ñieàu
khieån, thöôøng cung caáp keøm theo maùy CNC. Khaû naêng laäp trình cuûa nhöõng phaàn
meàm naøy noùi chung raát haïn cheá. Phaàn lôùn chæ coù khaû naêng laäp trình cho nhöõng quyõ
ñaïo caét 2D; 2,5D ñôn giaûn vaø chu trình gia coâng cô baûn. Phöông phaùp laäp trình naøy
coù theå kieåm tra bieân daïng caét baèng caùch moâ phoûng treân maùy tính vôùi phaàn meàm NC
hoaëc tröïc tieáp treân heä ñieàu khieån cuûa maùy CNC.
 Phöông phaùp laäp trình töï ñoäng (Automatically Programming): Laø phöông phaùp laäp
trình nhôø söï trôï giuùp cuûa maùy tính. Phöông phaùp laäp trình naøy baèng ngoân ngöõ xöû lyù
hình hoïc (APT – Automatically Programmed Tool) hoaëc phaàn meàm CAD/CAM tích
hôïp nhö coâng cuï trôï giuùp ñeå chuyeån ñoåi töï ñoäng döõ lieäu hình hoïc vaø döõ lieäu coâng
ngheä thaønh chöông trình NC.
Ngaøy nay phöông phaùp laäp trình baèng caùc phaàn meàm CAD/CAM ñaõ ñöôïc söû duïng phoå
bieán vaø raát coù hieäu quaû, ñaëc bieät cho caùc tröôøng hôïp gia coâng maët cong phöùc taïp.

Trang 18
 4. Kieåm tra chöông trình ñieàu khieån NC.
Chöông trình sau khi soaïn thaûo caàn phaûi kieåm tra, hieäu chænh. Ñaây cuõng laø khaâu quan
troïng tröôùc khi gia coâng treân maùy. Coù hai caùch kieåm tra nhö sau :
 Kieåm tra thuû coâng: Doø chöông trình baèng maét vaø veõ ra chi tieát gia coâng baèng tay.
Caùch naøy thöïc hieän khi ñieàu kieän maùy tính vaø phaàn meàm khoâng coù.
 Kieåm tra baèng maùy tính: Chöông trình soaïn thaûo ñöôïc nhaäp vaøo maùy tính, cho chaïy
moâ phoûng treân phaàn meàm phuø hôïp. Döïa treân quyõ ñaïo chuyeån ñoäng cuûa dao vaø hình
daùng chi tieát hình thaønh maø söûa ñoåi chöông trình hay dao caét, cheá ñoä caét... Caùc phaàn
meàm CAD/CAM ñeàu coù chöùc naêng kieåm tra, moâ phoûng treân phaàn meàm.
 Caùc phaàn meàm coù theå duøng ñeå kieåm tra phoå bieán nhö CIMCO Edit, WinNC...
5. Ñieàu chænh maùy CNC.
 Chuaån bò phoâi, dao caét vaø ñoà gaù. Ñoà gaù ñöôïc coá ñònh trong khoâng gian gia coâng treân
baøn maùy (phaûi ñöôïc raø vuoâng goùc hoaëc song song vôùi caùc phöông chuyeån ñoäng cuûa
maùy).
 Ñònh vò vaø keïp chaët phoâi treân ñoà gaù.
 Thöïc hieän caùc böôùc “Vaän haønh maùy” cho töøng maùy CNC cuï theå.
6. Gia coâng chi tieát treân maùy CNC.
 Ñöa chöông trình gia coâng ra maøn hình ñieàu khieån, kieåm tra laïi chöông trình moät
laàn nöõa vaø ñaëc bieät phaûi kieåm tra caùc ñöôøng chaïy dao khoâng caét thaät kyõ.
 Chaïy thöû ôû cheá ñoä Dry Run ñeå kieåm tra chöông trình, vò trí chuaån chi tieát, chieàu daøi
duïng cuï caét. Thoâng thöôøng ôû cheá ñoä naøy, taát caû caùc leänh seõ chaïy vôùi toác ñoä toái ña,
do ñoù coù theå thaùo phoâi hoaëc dòch chuaån leân cao hôn chuaån gia coâng ñeå traùnh laøm hö
hoûng tôùi maùy.
 Gia coâng vaø kieåm tra caùc dung sai caùc kích thöôùc quan troïng. Ñoái vôùi caùc chi tieát
gia coâng haøng loaït. Caàn phaûi thöïc hieän ño vaø kieåm tra lieân tuïc do dao bò moøn.
V. Caùc leänh veà laäp trình (Theo tieâu chuaån ISO).
Moät chöông trình (Program) NC goàm nhieàu khoái leänh (Block), moät caâu leänh coù theå coù
töø moät leänh ñeán nhieàu leänh (Word), moät leänh goàm moät ñòa chæ (Address) vaø nhöõng con
soá.
1. Ñòa chæ leänh.
Ñòa chæ leänh laø taát caû caùc chöõ caùi, chæ thò vò trí löu tröõ döõ lieäu soá theo sau.
Theo tieâu chuaån ISO, ñòa chæ leänh coù yù nghóa sau:
A - Ñònh vò trí goùc quay quanh truïc X.
B - Ñònh vò trí goùc quay quanh truïc Y.
C - Ñònh vò trí goùc quay quanh truïc Z.
D - Ñònh vò trí goùc quay quanh truïc ñaëc bieät hoaëc hieäu chænh dao.
E - Ñònh vò trí goùc quay quanh truïc ñaëc bieät.
F - Toác ñoä chaïy dao (Feed).
G - Chöùc naêng chuaån bò (Preparatory functions).
H - Ñòa chæ oâ nhôù hieäu chænh chieàu daøi, baùn kính do.

Trang 19
 I - Toïa ñoä X cuûa taâm ñöôøng troøn hoaëc böôùc ren treân truïc X.
J - Toïa ñoä Y cuûa taâm ñöôøng troøn hoaëc böôùc ren treân truïc Y.
K - Toïa ñoä Z cuûa taâm ñöôøng troøn hoaëc böôùc ren treân truïc Z.
L - Döï tröõ.
M - Chöùc naêng phuï (Auxiliary Functions).
N - Thöù töï caâu leänh.
P, Q, R - Tham soá.
U, V, W - Toïa ñoä phuï töông öùng chuyeån ñoäng X, Y, Z.
S - Toác ñoä voøng truïc chính (Spindle Speed) hoaëc toác ñoä caét.
T - Duïng cuï caét (Tool).
X, Y, Z - Toïa ñoä theo caùc truïc X, Y, Z.
2. Leänh.
Laø taäp hôïp caùc kyù töï (goàm moät ñòa chæ vaø nhöõng con soá) cung caáp cho maùy CNC moät
thoâng tin ñaày ñuû ñeå chæ thò moät ñaïi löôïng ñieàu khieån nhaát ñònh. Coù boán nhoùm leänh caên
baûn sau:
Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng ñònh vò trí vaø hình hoïc.
Bao goàm caùc ñòa chæ:
A B C D E P Q R X Y Z
I J K U V W
Caùc con soá theo sau coù khoaûng töø 5 ñeán 7 soá tuøy theo khaû naêng vaø ñoä chính xaùc cuûa
moãi maùy, coù theå laø soá döông (coù hoaëc khoâng coù daáu +), coù theå laø soá aâm (baét buoäc phaûi
coù daáu -) vaø coù theå laø soá thaäp phaân (löu yù daáu phaûy phaûi duøng laø daáu chaám).
Caùc maùy CNC söû duïng heä meùt coù phaàn thaäp phaân tôùi 3 chöõ soá (0.001 mm).
Caùc maùy CNC söû duïng heä inch coù phaàn thaäp phaân tôùi 4 chöõ soá (0.0001 inch).
Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng coâng ngheä:
Ñoù laø nhöõng leänh veà toác ñoä chaïy dao, toác ñoä voøng vaø veà duïng cuï caét. Bao goàm caùc ñòa
chæ: F (feed) S (speed) T (tool)
Caùch ghi nhöõng con soá sau nhöõng ñòa chæ F vaø S tuøy thuoäc khaû naêng coâng ngheä cuûa
moãi loaïi maùy CNC. Coù maùy ghi theo quy ñònh, nhöng coù maùy ghi theo trò soá thöïc. Hieän
nay phaàn lôùn caùc maùy theá heä môùi ñeàu ghi theo trò soá thöïc. Ñoái vôùi ñòa chæ S, coù theå laø toác
ñoä voøng cuûa truïc chính (voøng/phuùt) nhöng cuõng coù theå laø toác ñoä caét (m/phuùt). Ñoái vôùi toác
ñoä chaïy dao, coù theå duøng (mm/phuùt) nhöng cuõng coù theå (mm/voøng).
Ñoái vôùi ñòa chæ T, nhöõng con soá laø do ngöôøi laäp trình ñaët hoaëc ñöôïc quy ñònh treân oå
dao, nhöng ñöôïc pheùp ñaët bao nhieâu con soá thì do nhaø saûn xuaát quyeát ñònh. Do ñoù khi
duøng maùy CNC, phaûi tìm hieåu kyõ caùch ghi caùc giaù trò soá sau caùc ñòa chæ F, S, T.
Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng chuaån bò, gia coâng
Chuaån bò thöïc hieän coâng vieäc naøo ñoù, vì vaäy thöôøng khoâng ñöùng moät mình trong khoái
leänh (tröø moät soá leänh mang yù nghóa keát thuùc coâng vieäc hoaëc baét ñaàu moät chuoãi coâng
vieäc). Ñoù laø ñòa chæ G vaø nhöõng con soá theo sau tuøy thuoäc khaû naêng coâng ngheä cuûa moãi
maùy CNC.

Trang 20
 Noùi chung caùc leänh chuaån bò caên baûn laø gioáng nhau, baûng döôùi ñaây lieät keâ caùc leänh
cuûa boä ñieàu khieån Fanuc 21:
Ñònh vò trí vôùi toác ñoä nhanh, di chuyeån dao nhanh (Rapid Travelse) G0
Noäi suy ñöôøng thaúng (Linear Interpolition) G1
Noäi suy cung troøn cuøng chieàu kim ñoàng hoà (Clockwise Interpolition - CW) G2
Noäi suy cung troøn ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà (Counter Clockwise Int. - CCW) G3
Taïm döøng dòch chuyeån tònh tieán caùc truïc (Dwell) G4
Ghi ñeø döõ lieäu heä thoáng G10
Noäi suy tính toïa ñoä caùc ñieåm theo heä toïa ñoä cöïc G16
Keát thuùc noäi suy heä toïa ñoä cöïc G15
Maët phaúng noäi suy (Oxy, Oxz, Oyz) G17, G18, G19
Ñôn vò laäp trình heä Inch G20
Ñôn vò laäp trình heä meùt G21
Di chuyeån tôùi toïa ñoäng trung gian trong caâu leänh, sau ñoù veà chuaån maùy G28
Hieäu chænh baùn kính dao caét (traùi, phaûi) (radius compensation) G41, G42
Keát thuùc hieäu chænh baùn kính dao G40
Hieäu chænh chieàu daøi duïng cuï caét G43, G44
Keát thuùc hieäu chænh chieàu daøi G49
Tæ leä gia coâng, gia coâng ñoái xöùng G51
Huûy tæ leä gia coâng, gia coâng ñoái xöùng G50
Huûy caùc goác toïa ñoä chuaån chi tieát, goïi chuaån maùy G53
Dôøi goác toïa ñoä trong chöông trình G52
Xoay goác toïa ñoä trong chöông trình G68
Huûy xoay goác toïa ñoä trong chöông trình G69
Heä toïa ñoä thaûo chöông G92
Chuaån chi tieát G54  G59
Chu trình khoan loã caïn, khoan loã caïn coù thôøi gian döøng ôû cuoái chu trình G81, G82
Chu trình khoan loã saâu G73, G83
Chu trình caét ren trong (ta roâ) (ren phaûi, ren traùi) G74, G84
Chu trình doa G85, G89
Chu trình khoan, döøng chöông trình khi khoan G88
Keát thuùc caùc chu trình ñieåm G80
Vò trí luøi dao sau khi gia trong caùc coâng chu trình ñieåm G98, G99
Phöông thöùc nhaäp vò trí ñieåm laäp trình G90, G91
Toác ñoä caét tính baèng mm/phuùt G94
Toác ñoä caét tính baèng mm/voøng G95
Toác ñoä caét khoâng ñoåi G96
Vaän toác voøng quay cuûa truïc chính khoâng ñoåi G97

Trang 21
 Do ñoù, khi laäp chöông trình cho maùy CNC phaûi nghieân cöùu taäp leänh cuûa maùy ñoù.
Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng phuï
Ñoù laø ñòa chæ M vaø nhöõng con soá theo sau tuøy thuoäc khaû naêng coâng ngheä cuûa moãi maùy
CNC. Nhöng noùi chung caùc leänh phuï caên baûn laø gioáng nhau, döôùi ñaây laø baûng maõ moät soá
leänh phuï cuûa boä ñieàu khieån Fanuc 21:
- Taïm döøng chöông trình M0
- Taïm döøng chöông trình coù ñieàu kieän (Optional Stop) M1
- Keát thuùc chöông trình, con troû ôû cuoái chöông trình M2
- Keát thuùc chöông trình, con troû veà ñaàu chöông trình M30
- Chieàu quay truïc chính (thuaän chieàu, ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà) M3, M4
- Döøng truïc chính M5
- Thay dao töï ñoäng M6
- Môû dung ñònh trôn nguoäi M8
- Taét dung dòch trôn nguoäi M9
- Khoùa truïc thöù 4 sau khi ñònh vò goùc M10
- Môû khoùa truïc thöù 4, noäi suy lieân tuïc M11
- Goïi chöông trình con M98
- Keát thuùc chöông trình con M99
- Xoay oå dao M27
- Môû van thoåi khí neùn M71
- Khoùa van thoåi khí neùn M72
3. Khoái leänh.
Khoái leänh ñöôïc vieát treân moät haøng cuûa chöông trình, thöïc hieän moät thuû tuïc di chuyeån
hoaëc moät hoaït ñoäng cuûa maùy (coù theå vaøi hoaït ñoäng ñoäc laäp nhau) vaø ñöôïc coi laø ñôn vò
cô baûn cuûa chöông trình.
Khoái leänh coù theå bao goàm moät hoaëc moät nhoùm leänh thöïc hieän cuøng moät luùc. Noù coù theå
chöùa moät hoaëc nhieàu leänh chöùc naêng vaø trong moãi chöùc naêng coù theå coù vaøi leänh, nhöng
nhöõng leänh ñoù phaûi thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng ñoäc laäp nhau. Ngay caû tröôøng hôïp khaùc
chöùc naêng nhöng do thöù töï hoaït ñoäng cuõng khoâng theå ñaët vaøo cuøng khoái leänh.
Moãi khoái leänh baét ñaàu bôûi leänh thöù töï (N…) keát thuùc bôûi kyù töï keát thuùc khoái leänh
(thöôøng ñöôïc töï ñoäng theå hieän baèng daáu “;” khi ñaõ ñöôïc caøi ñaët trong phaàn meàm: tieâu
chuaån ISO söû duïng kyù töï (LF – Line Feed), tieâu chuaån EIA söû duïng kyù töï (CR - Carriage
Return), Enter xuoáng haøng hoaëc EOB (End Of Block - treân panel ñieàu khieån).
Ví duï: Trong moät khoái leänh khoâng theå thoâng tin cho maùy vöøa môû dung ñònh trôn nguoäi
laïi vöøa taét dung ñònh trôn nguoäi (M8 M9); Vöøa quay truïc chính laïi vöøa döøng truïc chính
(S1800 M3 M5).
Caáu truùc moät khoái leänh nhö sau:
N___ G___ X___ Y___ Z___ F___ S_____ T___ M___ ;

N: Thöù töï caâu leänh (sequence number, block number).

G: Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng chuaån bò coâng ngheä.

Trang 22
 X, Y, Z: Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng ñònh vò trí vaø hình hoïc.
F, S, T: Nhoùm leänh thöïc hieän chöùc naêng phuï.
“;” Kyù hieäu keát thuùc khoái leänh (hoaëc EOB, LF, CR).
Thöù töï khoái leänh neân taêng daàn, theo thöù töï, coù theå taêng 1 ñôn vò hoaëc 5, 10 ñôn vò.
Thöù töï khoái leänh coù 2 yù nghóa: kieåm soaùt thöù töï cuûa doøng leänh trong chöông trình vaø
ñaùnh daáu caùc ñieåm ñaàu cuûa chu trình (tieän), hoaëc laø ñaùnh daáu cuûa caâu ñieàu kieän.
Ñoái vôùi caùc chöông trình phay khoâng söû duïng caáu truùc caâu ñieàu kieän, thöù töï khoái leänh
coù theå boû qua N. Khi gia coâng, chöông trình seõ ñöôïc ñoïc töø traùi qua phaûi, töø treân xuoáng
döôùi, trong moät doøng, neáu leänh cuøng nhoùm, töø ñöùng tröôùc thöïc thi tröôùc.
Caùc maùy CNC vôùi boä ñieàu khieån Fanuc ñôøi cuõ chæ coù theå hieåu ñöôïc tôùi N9999, hoaëc
N99999 cuûa caâu leänh, nhö vaäy khi gaëp thöù töï lôùn hôn maùy seõ baùo loãi. Trong tröôøng hôïp
naøy, khi gia coâng coù theå boû taát caû caùc thöù töï doøng leänh (nhöng seõ khoù kieåm soaùt chöông
trình gia coâng) hoaëc duøng phaàn meàm ñeå ñaùnh daáu laëp laïi töø N1.
Trong khoái leänh, caùc leänh coù theå vieát lieàn nhau hoaëc giöõa chuùng coù caùc khoaûng troáng.
Khi ñoïc khoái leänh, heä thoáng ñieàu khieån khoâng ñoïc khoaûng troáng. Moät khoái leänh toái ña laø
128 kyù töï (keå caû khoaûng traéng).
4. Phöông thöùc nhaäp toïa ñoä.
Coù hai phöông thöùc nhaäp toïa ñoä:

- Phöông thöùc nhaäp toïa ñoä tuyeät ñoái (Absolute dimensions): Laø phöông thöùc maø taát
caû caùc vò trí ñöôïc xaùc ñònh töø chuaån thaûo chöông.
- Phöông thöùc nhaäp toïa ñoä töông ñoái (Relative or incremental dimensions): Laø phöông
thöùc maø trong ñoù vò trí ñaàu tieân ñöôïc xaùc ñònh töø chuaån thaûo chöông, vò trí tieáp theo ñöôïc
xaùc ñònh töø vò trí tröôùc ñoù vaø cöù tieáp tuïc nhö theá cho ñeán heát.
5. Caùc phöông phaùp ñieàu khieån.
- Ñieàu khieån ñieåm (hay ñieàu khieån theo vò trí) ñöôïc duøng ñeå gia coâng caùc loã baèng caùc
phöông phaùp khoan, khoeùt, doa vaø caét ren loã. ÔÛ ñaây chi tieát gia coâng ñöôïc gaù coá ñònh
treân baøn maùy, duïng cuï caét thöïc hieän chaïy dao nhanh ñeán caùc vò trí ñaõ laäp trình. Khi ñaït
tôùi caùc ñieåm ñích dao baét ñaàu caét, tuy nhieân cuõng coù tröôøng hôïp dao khoâng dòch chuyeån
maø baøn maùy dòch chuyeån. Muïc ñích chính caàn ñaït laø caùc kích thöôùc vò trí cuûa caùc loã phaûi
chính xaùc, coøn quó ñaïo chuyeån ñoäng laø cuûa dao hay cuûa baøn maùy ñieàu khoâng coù yù nghóa
laém. Vò trí cuûa caùc loã coù theå ñöôïc ñieàu khieån ñoàng thôøi theo hai truïc hoaëc ñieàu khieån keá
tieáp nhau.
- Ñieàu khieån ñöôøng thaúng laø daïng ñieàu khieån maø khi gia coâng duïng cuï caét thöïc hieän
löôïng chaïy dao theo moät ñöôøng thaúng naøo ñoù song song vôùi moät truïc toïa ñoä. Daïng ñieàu
khieån naøy ñöôïc duøng cho caùc maùy phay vaø maùy tieän ñôn giaûn.
- Ñieàu khieån theo ñöôøng vieàn (theo contour) cho pheùp thöïc hieän chaïy dao treân nhieàu
truïc cuøng luùc. Tuøy theo soá truïc ñöôïc ñieàu khieån ñoàng thôøi, khi gia coâng, ngöôøi ta phaân

Trang 23
 bieät: ñieàu khieån ñöôøng vieàn 2D, ñieàu khieån ñöôøng vieàn 2.5D vaø ñieàu khieån ñöôøng vieàn
3D, 4D, 5D.
 Ñieàu khieån ñöôøng vieàn 2D cho pheùp thöïc hieän chaïy dao theo hai truïc ñoàng thôøi
trong moät maët phaúng gia coâng, ví duï, trong maët phaúng XZ hoaëc XY, truïc thöù ba ñöôïc
ñieàu khieån hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi hai truïc kia.
 Ñieàu khieån ñöôøng vieàn 2.5D cho pheùp aên dao ñoàng thôøi theo hai truïc naøo ñoù ñeå gia
coâng beà maët trong moät maët phaúng nhaát ñònh. Treân maùy CNC coù 3 truïc X, Y, Z ta seõ
ñieàu khieån ñöôïc ñoàng thôøi X vaø Y; X vaø Z hoaëc Y vaø Z.
 Ñieàu khieån ñöôøng vieàn 3D cho pheùp ñoàâng thôøi chaïy dao theo caû 3 truïc X, Y, Z. Caû
ba truïc chuyeån ñoäng hoøa hôïp vôùi nhau hay coù quan heä raøng buoäc haøm soá. Ñöôøng
vieàn ñöôïc gia coâng do caû 3 löôïng chaïy dao theo truïc X, Y, Z taïo thaønh. Ñieàu khieån
ñöôøng vieàn 3D ñöôïc öùng duïng ñeå gia coâng caùc khuoân maãu, gia coâng caùc chi tieát coù
beà maët khoâng phöùc taïp.
 Ñieàu khieån 4D vaø ñieàu khieån 5D: Ngoaøi caùc truïc tònh tieán X, Y vaø Z coøn caùc truïc
quay cuõng ñöôïc ñieàu khieån soá. Nhôø ñieàu khieån 4D vaø 5D, coù theå gia coâng caùc chi
tieát phöùc taïp nhö caùc khuoân reøn daäp, caùc khuoân ñuùc aùp löïc hoaëc caùc caùnh tuabin.

Trang 24
 Chöông 3: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH – HEÄ ÑIEÀU KHIEÅN FANUC21
Baøi 1: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH CAÊN BAÛN

I. Toùm taét taäp leänh laäp trình heä ñieàu khieån Fanuc.
1. Caùc leänh laäp trình cô baûn.
- Leänh di chuyeån dao: G00, G01, G02, G03
- Leänh veà toïa ñoä vaø ñôn vò kích thöôùc: G90, G91, G20, G21
- Leänh veà heä toïa ñoä: G17, G18, G19, G54 – G59, G92
- Leänh veà ñieåm tham chieáu: G28
- Leänh veà toác ñoä chaïy dao: F…, G94, G95, G96
- Leänh veà toác ñoä truïc chính: S…, G97, M03, M04, M05
- Leänh choïn vaø thay dao: T…, M06
- Leänh veà caùc chöùc naêng phuï: M00, M01, M02, M07, M08, M09, M25, M26, M30
2. Caùc leänh laäp trình buø tröø vaø dòch chænh dao.
- Caùc heä ñieàu khieån yeâu caàu laäp trình gia coâng theo toïa ñoä taâm dao (Tool Center
Coordinate) thay cho ñieåm bieân treân chu vi dao caét. Do ñoù, khoâng theå söû duïng tröïc
tieáp toïa ñoä chi tieát vì taâm dao phaûi coù vò trí caùch ñöôøng bieân caét moät khoaûng baèng
baùn kính dao.
- Pheùp dòch chænh vò trí taâm dao ñöôïc goïi laø buø tröø baùn kính dao (Radius
Compensation). Caùc leänh laäp trình buø tröø vaø dòch chænh dao cho pheùp bieán ñoåi ñôn
giaûn döõ lieäu laäp trình theo bieân daïng chi tieát gia coâng thaønh döõ lieäu ñöôøng taâm dao.
Trong giaùo trình naøy söû duïng thuaät ngöõ hieäu chænh dao, bao goàm:
- Hieäu chænh baùn kính dao: G40, G41, G42
- Hieäu chænh chieàu daøi dao: G43, G44, G49
3. Caùc leänh veà chu trình gia coâng.
Leänh chu trình gia coâng cho pheùp thöïc hieän chuoãi caùc chöùc naêng gia coâng laëp laïi baèng
moät khoái leänh. Leänh chu trình haïn cheá ñöôïc vieäc xaùc ñònh toïa ñoä, giaûm ñaùng keå loãi laäp
trình, tieát kieäm khoaûng 50% thôøi gian laäp trình.
Coù theå phaân loaïi chu trình gia coâng thaønh 2 nhoùm:
- Chu trình cô baûn (Standard Cycles): G80, G81, G82... G89;
- Chu trình ñaëc bieät (Special Cycles): G71, G72, G73, G75, G76 …
4. Caùc leänh veà laäp trình pheùp laëp.
Ñeå taêng hieäu suaát laäp trình cuõng nhö giaûm thieåu kích thöôùc chöông trình cho caùc tröôøng
hôïp gia coâng phöùc taïp veà hình daùng hay coù tính laëp veà quy trình, ví duï nhö khoan moät taäp
hôïp loã coù cuøng ñöôøng kính vaø caùch ñeàu nhau… caùc heä ñieàu khieån CNC hieän ñaïi ñeàu ñöôïc
trang bò caùc chöùc naêng laäp trình voøng laëp (Loops), chöông trình con (Subprogram).
Coù theå coi voøng laëp nhö chuoãi leänh ñöôïc laëp laïi nhieàu laàn. Chöùc naêng taïo voø ng laëp cho
pheùp reõ nhaùnh trôû veà khoái leänh tröôùc trong chöông trình vaø thöïc hieän caùc khoái leänh trong
voøng laëp theo soá laàn chæ ñònh.
Chöông trình con laø moät phaàn cuûa chöông trình chính vaø coù theå ñöôïc goïi theo yeâu caàu
bôûi chöông trình gia coâng coù lieân quan tôùi chöông trình con naøy.
Caáu truùc chöông trình con hoaëc macro cuõng nhö caáu truùc moät chöông trình chính NC.
5. Caùc chöùc naêng laäp trình naâng cao.

Trang 25
Caùc chöùc naêng naøy trôï giuùp nhö pheùp laáy tæ leä, pheùp xoay, pheùp laáy ñoái xöùng… laøm ñôn
giaûn coâng vieäc laäp trình, giaûm thôøi gian laäp trình.
II. Xaùc ñònh cheá ñoä caét goït treân maùy CNC.
1. YÙ nghóa cuûa vieäc xaùc ñònh cheá ñoä caét[1].
 Xaùc ñònh cheá ñoä caét nghóa laø tìm caùc trò soá cuûa chieàu saâu (t), löôïng chaïy dao (s), toác
ñoä caét (v), coâng suaát caét caàn thieát (N), thôøi gian maùy (to) trong ñieàu kieän gia coâng
cuï theå. Löïa choïn cheá ñoä caét hôïp lí laø moät trong nhöõng muïc tieâu cuûa caùc phöông
phaùp gia coâng kim loaïi baèng caét goït nhö tieän, phay, baøo, khoan, maøi...
 Cheá ñoä caét hôïp lí laø cheá ñoä caét treân cô sôû baûo ñaûm yeâu caàu kyõ thuaät cuûa nguyeân
coâng thöïc hieän, phaùt huy ñöôïc khaû naêng maùy, cuûa trang bò coâng ngheä vaø duïng cuï
caét, baûo ñaûm naêng suaát lao ñoäng cao vaø giaù thaønh saûn phaåm haï troïng ñieàu kieän cuï
theå cuûa xí nghieäp cô khí.
 Cheá ñoä caét goït hôïp lí baûo ñaûm tuoåi beàn cuûa dao, ñoä chính xaùc vaø ñoä boùng. Töø ñoù,
tieát kieäm thôøi gian gia coâng, mang laïi nhöõng hieäu quaû kinh teá toát nhaát.
2. Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi cheá ñoä caét.
a. Vaät lieäu vaø thoâng soá hình hoïc cuûa dao.
 Dao ñöôïc cheá taïo töø nhieàu vaät lieäu khaùc nhau, phuï thuoäc vaøo khaû naêng coâng ngheä
cuûa nhaø saûn xuaát. Caùc loaïi dao saûn xuaát töø theùp gioù chæ coù theå duøng ñeå gia coâng caùc
loaïi vaät lieäu meàm nhö polime (POM, PE, PVC...), hôïp kim nhoâm, ñoàng, theùp coù ñoä
cöùng thaáp, ñeå laøm giaûm söï maøi moøn treân beà maët löôõi caét, dao theùp gioù coù theå ñöôïc
phuû moät lôùp moûng hôïp kim cöùng.
 Dao hôïp kim hoaëc caùc maûnh dao hôïp kim cöùng (insert) ñöôïc duøng ñeå gia coâng caùc
loaïi theùp coù ñoä cöùng trung bình vaø ñoä cöùng cao. Moät soá loaïi dao ñöôïc cheá taïo töø vaät
lieäu ñeå gia coâng theùp ñaõ toâi, gang...
 Caùc thoâng soá hình hoïc: goùc ñoä dao, caùch laép ñaët dao... ñöôïc tính toaùn ñeå toái öu tuoåi
beàn, khaû naêng thoaùt phoi cuûa dao trong quaù trình gia coâng thoâ hoaëc gia coâng tinh,
vaät lieäu meàm hoaëc vaät lieäu ñoä cöùng cao. Töø ñoù, toác ñoä gia coâng seõ khaùc nhau.
b. Vaät lieäu gia coâng.
Caùc yeáu toá trong vaät lieäu gia coâng aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi caùc thoâng soá cuûa quaù trình caét
goït bao goàm:
 Ñoä cöùng cuûa vaät lieäu.
 Thaønh phaàn cheá taïo vaø möùc ñoä taïp chaát cuûa vaät lieäu ñoù.
c. Caùc yeáu toá khaùc.
 Khaû naêng coâng ngheä cuûa maùy (toác ñoä, coâng suaát cuûa truïc chính vaø ñoäng cô ñieàu
khieån caùc truïc maùy).
 Ñoä cöùng vöõng cuûa heä thoáng coâng ngheä.
 Yeâu caàu cuï theå cuûa böôùc coâng ngheä (gia coâng thoâ, gia coâng tinh, caét thuaän, caét
nghòch...)
 Phöông phaùp giaûi nhieät cuûa quaù trình gia coâng: khí, dung dòch laøm maùt...
3. Söï khaùc bieät cuûa cheá ñoä caét treân maùy ñieàu khieån soá vaø maùy truyeàn thoáng.
 Treân maùy phay: dao quay, treân maùy tieän: chi tieát quay.
 Treân maùy truyeàn thoáng, ñoäng cô truyeàn ñoäng thöôøng laø ñoäng cô ñieän xoay chieàu 3
pha, truyeàn moâ men xoaén thoâng qua caùc boä truyeàn phaân caáp nhö baùnh raêng, ñai

Trang 26
 thang hoaëc keát hôïp caû 2 boä truyeàn treân, neân toác ñoä quay cuûa truïc chính vaø toác ñoä di
chuyeån cuûa caùc truïc laø nhöõng con soá höõu haïn (ñieàu khieån phaân caáp).
 Treân maùy ñieàu khieån soá, ñoäng cô truïc chính vaø ñoäng cô ñieàu khieån caùc truïc söû duïng
ñoäng cô servo, truyeàn moâ men xoaén qua heä thoáng ñai raêng hoaëc söû duïng khôùp noái
meàm truyeàn ñoäng tröïc tieáp ñeå ñieàu khieån voâ caáp.
 Veà cô baûn phöông phaùp tính toaùn cheá ñoä caét treân maùy truyeàn thoáng vaø ñieàu khieån
soá laø gioáng nhau. Tuy nhieân, do ñaëc ñieåm veà caáu truùc phaàn cöùng cuûa heä thoáng vaø
caùch aùp duïng seõ khaùc nhau. Ñoái vôùi maùy truyeàn thoáng, khaû naêng choïn ñöôïc caáp soá
chính xaùc nhö khi tính toaùn laø raát ít, neân caàn phaûi choïn toác ñoä ôû caáp gaàn soá tính ñöôïc
(nhöng thaáp hôn). Treân maùy CNC, caùc soá lieäu tính toaùn seõ ñöôïc söû duïng ngay ñeå
laäp trình, neân seõ ñöôïc hieäu quaû gia coâng cao nhaát.
4. Phöông phaùp tính toaùn cheá ñoä caét.
Tra baûng thoâng soá caét goït töø haõng saûn xuaát dao, ví duï nhö hình 4.1. Döïa vaøo vaät lieäu cheá
taïo dao vaø vaät lieäu gia coâng ñeå tìm caùc thoâng soá caét hôïp lí. Caùc thoâng soá caàn tính toaùn
khi laäp trình nhö sau.
a. Cheá ñoä caét khi phay:
 Choïn chieàu saâu moãi lôùp caét: t
 Choïn beà daøy moãi lôùp caét: ae (löôïng aên dao ngang) – toái ña baèng ñöôøng kính dao.
 Toác ñoä truïc chính (Spindle Speed) n:
1000vc
n [voøng/phuùt] hoaëc [r.p.m] (revolutions per minute). [1]
D
Trong ñoù:
o Vc : vaän toác caét, [m/phuùt]  tra baûng.
o D : ñöôøng kính [mm] (xem treân dao).
 Löôïng dòch chuyeån baøn maùy [feed rate] 𝐹 = 𝑛 ∗ 𝑧 ∗ 𝑓𝑧 . [2]
Trong ñoù:
o n: tính ôû coâng thöùc [1].
o z: soá löôõi caét (xem treân dao).
o fz: löôïng aên dao raêng [mm/raêng]

Hình 4.1: Minh hoïa baûng tra cheá ñoä caét cuûa moät soá loaïi vaät lieäu, dao phay ngoùn.
b. Cheá ñoä caét khi khoan, ta roâ.

Trang 27
 Tốc độ quay trục chính Tốc độ di chuyển ăn dao
𝑉𝑐∗ 1000 𝐹 = 𝑆 ∗ 𝑓𝑛
𝑆 =
𝜋∗𝐷
Trong đó: Trong đó:
S: Tốc độ quay trục chính (vòng/phút) F: Tốc độ di chuyển ăn dao (mm/phút)
Vc: Tốc độ cắt (m/phút) S: Tốc độ quay trục chính (vòng/phút)
D: Đường kính dao (mm) fn: Tốc độ di chuyển ăn dao (mm/ vòng)
Lực dọc trục Công suất
𝑇 = 11.4 ∗ 𝐾 ∗ 𝐷 ∗ (100 ∗ 𝑓𝑛 ) 0.85
1.25 ∗ 𝐷2 ∗ 𝐾 ∗ 𝑆 ∗ (0.056 + 1.5 ∗ 𝑓𝑛 )
𝑃 =
105
Trong đó: Trong đó:
T: Lực dọc trục (N) P: công suất (kW)
K: Hệ số vật liệu S: Tốc độ quay trục chính (vòng/phút)
D: Đường kính dao (mm) fn: Tốc độ di chuyển ăn dao (mm/ vòng)
Löu yù:
- Khi laäp trình ta roâ, caàn tính toaùn giaù trò voøng quay tröôùc. Toác ñoä aên dao theo Z seõ
ñöôïc tính döïa vaøo toác ñoä voøng quay truïc chính vaø böôùc ren (tham khaûo phaàn ta roâ).
- Do thaønh phaàn vaät lieäu, ñieàu kieän thí nghieäm cuûa nhaø saûn xuaát (heä thoáng maùy, thaønh
phaàn vaät lieäu thí nghieäm, phöông phaùp gaù ñaët, nhieät ñoä, töôùi nguoäi…) vaø khi gia coâng
thöïc teá laø khaùc nhau, do ñoù trò soá tính toaùn veà maët lyù thuyeát vaø gia coâng thöïc teá khoâng
hoaøn toaøn truøng khôùp.
- Caàn keát hôïp giöõa giaù trò tính toaùn ñöôïc vaø kinh nghieäm thöïc tieãn ñeå baûo ñaûm an toaøn
cho quaù trình gia coâng vaø ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát.
- Trong tröôøng hôïp trò soá tính toaùn ñöôïc giaù trò nhöng heä thoáng coâng ngheä khoâng ñaùp
öùng ñöôïc, thì phaûi giaûm tæ leä toác ñoä voøng quay vaø toác ñoä dòch chuyeån baøn maùy ñeán
soá lieäu phuø hôïp.
III. Caùc leänh nhoùm leänh cô baûn.
1. Caùc leänh veà ñôn vò laäp trình.
Lệnh Đơn vị Đơn vị lập trình nhỏ nhất Ví dụ
G20 Inch 1/10.000 X0.0001 Y0.0001
G21 Met 1/1.000 X0.001 Y0.001
 Trong thöïc teá, caùc maùy CNC ñaõ ñöôïc nhaø saûn xuaát gaén saün heä ñôn vò ño (Inch hoaëc
meùt), neân chöông trình treân maùy heä ño naøo seõ chaïy chöông trình cuûa heä ñoù.
2. Leänh veà chuaån maùy töï ñoäng.
 Caáu truùc: G28 X___ Y___ Z___
 YÙ nghóa: Di chuyeån vôùi toác ñoä toái ña veà ñieåm chuaån maùy, tröôùc khi veà chuaån maùy
dao seõ di chuyeån qua ñieåm trung gian coù toïa ñoä X, Y, Z trong caâu leänh.
 Trong thöïc teá, ñeå an toaøn trong quaù trình gia coâng, phaûi laäp trình veà chuaån töï ñoäng
theo töøng truïc, thöù töï theo phöông Z tröôùc vaø X-Y sau ñeå traùnh va chaïm vaøo ñoà gaù.
Neáu ñöùng taïi vò trí ñoù dòch chuyeån veà chuaån maùy maø khoâng caàn ñieåm trung gian, caâu
leänh laäp trình nhö sau:
G91 G28 Z0 (Veà chuaån phöông Z, keøm theo G91 laø ñieåm trung gian Z0)
G91 G28 X0 Y0 (Veà chuaån phöông X, Y, keøm theo G91 laø ñieåm trung gian X0, Y0)
3. Caùc leänh veà löïa choïn maët phaúng noäi suy.

Trang 28
  Heä toïa ñoä gia coâng xaùc ñònh baèng ba truïc X, Y, Z vaø taïo
neân ba maët phaúng gia coâng chính: XY, XZ, YZ. Coù theå chæ
ñònh maët phaúng gia coâng baèng leänh:
 G17 Maët phaúng XOY
 G18 Maët phaúng XOZ
 G19 Maët phaúng YOZ
hoaëc bôûi leänh kích thöôùc töông öùng nhö nhöõng ví duï veà caùc
leänh di chuyeån dao ôû treân.
 Ñònh nghóa maët phaúng gia coâng theo leänh kích thöôùc chæ
coù taùc duïng trong khoái leänh, nhöng ñònh nghóa maët phaúng
gia coâng baèng leänh coù taùc duïng cho nhieàu khoái leänh hoaëc
caû chöông trình.
4. Leänh veà caùch nhaäp toïa ñoä.
 G90 laäp trình toïa ñoä tuyeät ñoái: vò trí caùc ñieåm nhaäp theo chuaån thaûo chöông.
 G91 laäp trình toïa ñoä töông ñoái: toïa ñoä ñieåm keá tröôùc ñoù laø goác toïa ñoä.
Ví duï:
Toïa ñoä tuyeät ñoái Toïa ñoä töông ñoái
G90 X20 Y30 G90 X20 Y30

G90 X80 Y60 G91 X60 Y30

G90 X120 Y-10 G91 X40 Y-70

5. Leänh veà hieäu chænh chieàu daøi dao (tool length compensation).
 Trong quaù trình gia coâng, chieàu daøi dao seõ aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chieàu saâu caét, coù
aûnh höôûng tôùi quaù trình tính toaùn noäi suy theo phöông Z. Maëc ñònh theo phöông Z, maùy
seõ tính toaùn khoaûng caùch töø goác toïa ñoä Machine (M) ñeán chuaån T cuûa maùy vaø hieån thò
trong heä toïa ñoä Machine cuûa maùy.
 Ñeå tieán haønh gia coâng, ñieåm laøm vieäc phaûi dôøi töø chuaån dao T xuoáng ñaàu muõi daøi nhaát
cuûa duïng cuï caét goït.
 Ngöôøi vaän haønh maùy seõ thao taùc vaø ño ñöôïc chieàu daøi töø chuaån T tôùi ñaàu muõi dao hoaëc
ño so saùnh giaù trò cuûa caùc dao so vôùi moät dao chuaån naøo ñoù vaø löu vaøo caùc oâ nhôù treân
maùy CNC. Trong heä ñieàu khieån Fanuc 21, ngöôøi laäp trình coù theå goïi oâ nhôù löu chieàu
daøi dao baèng töø Hxx hoaëc Dxx, trong ñoù xx laø vò trí oâ nhôù treân maùy.
 Tuøy thuoäc vaøo töøng loaïi maùy, maø oâ nhôù H vaø D coù theå cuøng moät doøng ñòa chæ hoaëc coù
2 giaù trò khaùc nhau, nhöng cuõng coù maùy laø 2 ñòa chæ khaùc nhau maø khoâng ñöôïc truøng
nhau (moãi ñòa chæ chæ coù moät oâ nhôù rieâng bieät, hình 5.1).
 Ñoái vôùi caùc loaïi dao coù nhieàu löôõi caét, caàn phaûi xaùc ñònh chieàu daøi cuûa löôõi caét cao
nhaát, vì löôõi caét naøy seõ aûnh höôûng tröïc tieáp tôùi chieàu saâu gia coâng vaø gaây ra sai soá.
 Quaù trình vaän haønh ño dao treân maùy coù theå thöïc hieän thuû coâng raø vaø ño baèng tay, ño
baèng ca líp coù ñeøn baùo tieáp xuùc hoaëc ño baèng ñaàu ño töï ñoäng (touch probe). Caùc maùy
coù söû duïng ñaàu ño töï ñoäng tieáp xuùc hoaëc khoâng tieáp xuùc ñeàu cho ñoä chính xaùc raát cao,
maùy coù chu trình ño rieâng. Ñaàu ño tieáp xuùc veà laâu daøi seõ bò moøn, aûnh höôûng tôùi sai soá
ño, ñaàu ño khoâng tieáp xuùc söû duïng tia Laser ñeå ño neân traùnh ñöôïc nhöôïc ñieåm moøn do
tieáp xuùc. Tuy nhieân, giaù thaønh cuûa thieát bò ño seõ laøm cho giaù maùy leân cao.
 Caùc leänh hieäu chænh chieàu daøi dao goàm coù:
a. Hieäu chænh chieàu daøi dao döông:

Trang 29
 Hình 5.1: Hieäu chænh chieàu daøi G43.
 Caáu truùc: G43 Hxx
 YÙ nghóa: Dòch chuyeån ñieåm tính toaùn veà phía Z- (aâm) moät ñoaïn coù giaù trò naèm trong
oâ nhôù Hxx. Caùc oâ nhôù löu chieàu daøi dao coù giaù trò döông.
b. Hieäu chænh chieàu daøi dao aâm.
 Caáu truùc: G44 Hxx
 YÙ nghóa: Dòch chuyeån ñieåm tính toaùn veà phía Z+ (döông) moät ñoaïn coù giaù trò naèm
trong oâ nhôù Hxx. Caùc oâ nhôù löu chieàu daøi dao coù giaù trò aâm, (ngöôïc laïi G43).
c. Huûy hieäu chænh chieàu daøi.
 Caáu truùc: G49
 YÙ nghóa: Huûy boû caùc giaù trò hieäu chænh veà chieàu daøi. Ñieåm tính toaùn theo chuaån T.
Löu yù: chæ neân duøng moät kieåu hieäu chænh ñeå traùnh nhaàm laãn trong quaù trình gia coâng.
6. Caùc leänh thöïc hieän chöùc naêng coâng ngheä vaø caùc leänh chöùc naêng phuï.
G94 Toác ñoä chaïy dao tính baèng mm/phuùt (phay).
G95 Toác ñoä chaïy dao tính baèng mm/voøng (tieän).
F Khai baùo toác ñoä chaïy dao (mm/phuùt hoaëc mm/voøng).
S Toác ñoä voøng quay truïc chính (voøng/phuùt).
T Leänh goïi dao.
Caùc leänh chöùc naêng phuï (AUX – Auxilary Function)
M2, M30 Keát thuùc chöông trình chính, M02: con nhaùy seõ ñöùng ôû cuoái chöông trình,
M30: con nhaùy töï nhaûy veà ñaàu chöông trình.
M3, M4 Chieàu quay truïc chính cuøng, ngöôïc kim ñoàng hoà (CW, CCW).
M5 Döøng truïc chính (Spindle Stop).
M6 Thay dao töï ñoäng (Automatic Tool Change)
M8 Môû ñoäng cô bôm nöôùc laøm maùt (Coolant on).
M9 Taét ñoäng cô bôm nöôùc laøm maùt (Coolant on).
M00 Döøng chöông trình taïm thôøi, nhaán Cycle Start ñeå tieáp tuïc.
M01 Döøng chöông trình coù ñieàu kieän (baät ñeøn OPT, hoaëc M01 khi gia coâng),
nhaán Cycle Start ñeå tieáp tuïc. Neáu ñeøn OPT/M01 taét, caâu leänh seõ bò boû qua
(khaùc M00).
7. Nhoùm leänh veà goác toïa ñoä.
a. Goác coá ñònh (coù löu laïi giaù trò sau khi taét - môû maùy): G54  G59.

Trang 30
  Coù 6 vò trí (G54  G59) ñeå löu goác toïa ñoä chuaån chi tieát, naèm trong khoâng gian laøm
vieäc, phaûi ñöôïc ngöôøi vaän haønh thao taùc ño vaø löu laïi.
 Moãi vò trí coù 3 ñeán 5 oâ nhôù ñeå löu caùc giaù trò truïc X, Y vaø Z, vôùi maùy nhieàu truïc thì
seõ coù caùc oâ boå xung cho caùc truïc naøy.
 Coù yù nghóa söû duïng gioáng nhau, moãi chi tieát chæ caàn duøng 1 trong 6 chuaån. Neáu söû
duïng ñoà gaù, coù theå gaù ñaët vaø gia coâng nhieàu chi tieát trong moät laàn gia coâng.
b. Goác môû roäng: EXT(00) (Extend).
 EXT cuõng coù 3 ñeán 5 oâ nhôù, laø moät vò trí goác nhö nhöõng vò trí töø G54 ñeán G59.
 Giaù trò cuûa caùc oâ nhôù trong goác EXT seõ töï ñoäng coäng vaøo giaù trò vò trí töông öùng
(cuûa taát caû caùc truïc) cuûa taát caû caùc chuaån khaùc tröôùc khi noäi suy gia coâng.
Ví duï:
o Trong G54 löu X50. Y30. vaø EXT löu X0. Y0. khi gia coâng vò trí chuaån laø X50. Y30.
o Trong G54 löu X50. Y30. vaø EXT löu X10. Y-5. khi gia coâng vò trí laø X60. Y25.
Chuù yù:
 Ñeå baûo ñaûm an toaøn, phaûi xem laïi chuaån luùc ño khoâng bò sai leäch, tröôùc khi gia coâng
chöông trình phaûi chuù yù kieåm tra EXT. Neáu coù nhieàu ngöôøi vaän haønh cuøng söû duïng
maùy thì phaûi thoáng nhaát caùch söû duïng chuaån vaø ñoà gaù.
 EXT treân moãi maùy coù coù theå coù teân khaùc nhau.
c. Toïa ñoä thaûo chöông G92.
 Ñöôïc vieát tröïc tieáp vaøo chöông trình (khoâng coù thao taùc löu vò trí nhö G54 > G59)
 Laø vò trí hieän taïi cuûa dao so vôùi ñieåm chuaån gia coâng.
 Caáu truùc: G92 X__ Y__ Z__
Ví duï: thöïc hieän thao taùc ño chuaån nhö sau
1. Chaïm dao caïnh traùi phoâi tieán dao +R  ñöôïc toïa ñoä caïnh X (khoâng löu giaù trò).
2. Khoùa truïc X chæ luøi Y, chaïm caïnh vaø tieán +R  ñöôïc toïa ñoä Y.
3. Khoùa X, Y, chaïm maët phoâi  tieán leân treân an toaøn 20 mm.
4. Taïi vò trí ñoù vaø vieát doøng leänh: G92 X0 Y0 Z20 vaøo ñaàu chöông trình roài gia coâng.
Löu yù:
 Khoâng duøng chung G92 vôùi caùc chuaån G54 – G59 trong cuøng chöông trình.
 Vò trí G92 khoâng naèm coá ñònh, seõ bò dòch chuyeån khi dao di chuyeån.
 Töø sau töø leänh G28, goác G92 tröôùc ñoù seõ bò xoùa.
8. Leänh di chuyeån dao nhanh – G00
G00: Rapid Traverse – Di chuyeån dao nhanh, duøng ñeå
ñònh vò trí nhanh, khoâng caét goït.
ÔÛ leänh naøy, dao seõ di chuyeån theo ñöôøng thaúng.
Caáu truùc: N... G00 X... Y... Z...
Trong ñoù:
X, Y, Z: Toïa ñoä ñieåm tôùi khi hoaøn thaønh caâu leänh.

Trang 31
 Ví duï: treân hình 8.1
 Laäp trình tuyeät ñoái (G90):
N10 G90 G00 X40 Y56
 Laäp trình töông ñoái (G91):
N10 G91 G00 X-30 Y-30.5

 Löu yù:
 Toác ñoä dòch chuyeån trong leänh G00 laø nhanh nhaát coù theå cuûa maùy vaø phuï thuoäc tröïc
tieáp vaøo khaû naêng cuûa töøng maùy CNC. Toác ñoä dòch chuyeån khi gia coâng ôû cheá ñoä töï
ñoäng (AUTO) coøn phuï thuoäc vaøo nuùm xoay ñieàu khieån toác ñoä RAPID OVERRIDE.
Ñeå an toaøn, trong laàn chaïy Test Run neân chænh nuùm xoay naøy ôû böôùc toác ñoä thaáp,
khi gia coâng ôû caùc laàn keá tieáp, coù theå chænh laïi ôû toác ñoä chuaån ñeå tieát kieäm thôøi gian
gia coâng.
 Khi thöïc hieän ruùt dao leân ñeå di chuyeån ñeán moät vò trí khaùc, neân di chuyeån theo
phöông Z tröôùc, sau ñoù ñeán toïa ñoä X - Y ñeå traùnh va chaïm dao vôùi chi tieát hoaëc ñoà
gaù. Ñoái vôùi caùc ñieåm an toaøn ñaõ ñöôïc xaùc ñònh chính xaùc sau khi chaïy Test Run, coù
theå tính toaùn vaø di chuyeån nhieàu truïc cuøng luùc ñeå tieát kieäm thôøi gian gia coâng.
9. Noäi suy ñöôøng thaúng – G01
G01: Linear Interpolation – Noäi suy ñöôøng thaúng.
Caáu truùc: N... G01 X... Y... Z... F...
Trong ñoù:
X... Y... Z... F... Toïa ñoä ñieåm tôùi khi hoaøn thaønh caâu leänh.
F: löôïng dòch chuyeån baøn maùy (feedrate).
Khi thöïc hieän leänh naøy, dao seõ di chuyeån theo ñöôøng thaúng
vôùi toác ñoä di chuyeån chính xaùc trong caâu leänh.
Toác ñoä gia coâng thöïc teá phuï thuoäc vaøo toác ñoä laäp trình vaø nuùm xoay ñieàu khieån FEED
OVERRIDE. Neáu vò trí nuùm xoay baèng 100% thì toác ñoä dòch chuyeån baøn maùy seõ baèng
vôùi toác ñoä laäp trình.
Caùc leänh CNC coù chöùc naêng giaûn löôïc (modal call) nghóa laø neáu töø leänh laëp laïi ôû caâu
leänh sau thì khoâng caàn vieát vaøo chöông trình.
Ví duï: Hình 9.1

Laäp trình tuyeät ñoái:

N... G94
....
N50 (G90) G1 X40 Y20.1 F500

Laäp trình töông ñoái:

N... G94
....
N50 G91 G1 X20 Y25.9 F500

Trang 32
10. Vaït hoaëc bo goùc (chamfer and radius).
Baèng caùch laäp trình keát hôïp vôùi tham soá C hoaëc R giöõa caùc caâu leänh G00 hoaëc G01 maø
maùy coù theå noäi suy vaït hoaëc bo caùc caïnh goùc (hình 5.1).
Caáu truùc: N... G00/G01 X... Y... C/R
N... G00/G01 X... Y...

Caùc caïnh ñöôïc vaùt hoaëc bo cung phaûi naèm trong maët phaúng ñang ñöôïc kích hoaït, vôùi gia
coâng phay trong maët phaúng XY ñöôïc kích hoaït baèng G17.
Cung bo phaûi laø cung tieáp xuùc giöõa hai ñoaïn thaúng, ñieåm laäp trình laø ñieåm giao nhau khi
keùo daøi hai ñöôøng, goùc keïp giöõa 2 ñoaïn thaúng coù theå laø goùc trong hoaëc ngoaøi vaø khoâng
nhaát thieát phaûi laø goùc vuoâng.
Giaù trò C khi vaït goùc (chamfer) phaûi baèng nhau, ñieåm laäp trình laø ñieåm giao nhau khi keùo
daøi hai ñöôøng, goùc keùp giöõa baét buoäc phaûi laø goùc ngoaøi.
Sau caâu leänh vaït hoaëc bo troøn caïnh, baét buoäc phaûi laø moät caâu leänh G00 hoaëc G01.

Hình 10.1: Laäp trình keát hôïp bo hoaëc vaït caïnh.

Ví duï: Hình 10.2
N….
N30 G94 G90 G1 X530 Y565

N35 G1 X270 R6 (toïa ñoä ñieåm b)

N40 G1 Y860 C3
N45 G1 X0
…

11. Noäi suy cung troøn (Circular Interpolition) – G02 | G03.

Hình 11.1: chuyeån ñoäng noäi

suy cung troøn cuøng chieàu
(G02) vaø ngöôïc chieàu kim
ñoàng hoà (G03).

Trang 33
G02: Circular Interpolation Clockwise – Noäi suy cung troøn theo chieàu kim ñoàng hoà.
G03: Circular Interpolation Counterclockwise – Noäi suy cung troøn ngöôïc chieàu kim ñoàng
hoà (hình 11.1).
Caáu truùc 1: söû duïng toïa ñoä taâm cung troøn (hình 6.1)
N... G02/G03 X... Y... Z... I... J... F...

Caáu truùc 2: söû duïng baùn kính R+ hoaëc R-

N... G02/G03 X... Y... Z... R±... F...

Trong ñoù:
X, Y, Z: Toïa ñoä ñieåm cuoái cuûa cung troøn.
I, J: Toïa ñoä töông ñoái cuûa taâm cung troøn so vôùi ñieåm baét
ñaàu noäi suy, laàn löôït theo phöông X, Y.
R+: giaù trò baùn kính cung troøn, noäi suy cung coù chieàu daøi
cung nhoû hôn nöûa chu vi ñöôøng troøn.
R-: giaù trò baùn kính cung troøn, qui öôùc ghi daáu tröø ñeå noäi
suy cung coù chieàu daøi cung lôùn hôn nöûa chu vi ñöôøng troøn.
(Daáu tröø chæ laø quy öôùc vì baùn kính cung laø soá döông hình 6.3).
F: löôïng dòch chuyeån baøn maùy.
Caáu truùc 1 ñöôïc duøng ñeå noäi suy ñöôøng troøn (ñieåm ñaàu vaø cuoái truøng nhau).
Ví duï: trong hình 6.3.
 Ñeå noäi suy cung soá 1:

G91 G02 X60 Y20 R50 F300

 Ñeå noäi suy cung soá 2:

G91 G02 X60 Y20 R-50 F300

Hình 6.3

Noäi suy ñoàng thôøi 3 toïa ñoä seõ taïo thaønh cung helix,
khi ñoù goùc f phaûi nhoû hôn 450. Ñöôøng helix chæ coù
theå noäi suy treân maët phaúng XY (G17) (Hình 6.2).

Ví duï:
N090 G90 G00 X55 Y35 Z2

N100 G01 Z-5

N105 G02 X95 Y75 R30

Hoaëc:
N090 G90 G00 X55 Y35 Z2

N100 G91 G01 Z-7

N105 G02 X40 Y40 R30

Trang 34
 Ví duï:
G92 X200 Y40 Z0

G90 G03 X140 Y100 R60 F300

G02 X120 Y60 R50

Hoaëc:
G90 X200 Y40 Z0

G90 G03 X140 Y100 I-60 F300

G02 X120 Y60 I-50

Hoaëc: Hoaëc:
G91 G03 X-60 Y60 R60 F300 G91 G03 X-60 Y60 I-60 F300

G02 X-20 Y-40 R50 G02 X-20 Y-40 I-50

Baøi 2: HIEÄU CHÆNH BAÙN KÍNH DAO

(CUTTER RADIUS COMPENSATION)
1. Phöông phaùp laäp trình ñöôøng taâm dao.
- Phöông phaùp: vieát toïa ñoä ñieàu khieån ñeå taâm dao di chuyeån. Döïa vaøo bieân daïng caàn
gia coâng ñeå xaùc ñònh caùc ñieåm maø dao seõ ñi qua ñeå caét goït.
- AÙp duïng: laáy offset moät ñoaïn baèng baùn kính dao töø quyõ ñaïo caàn caét.
Ví duï: ñöôøng caàn gia coâng laø ñöôøng lieàn trong hình 1.1 beân döôùi. Quyõ ñaïo caàn ñeå dao
ñi chuyeån laø ñöôøng neùt ñöùt.

Hình 1.1: Bieân daïng gia coâng (neùt lieàn) vaø quyõ ñaïo dao (neùt ñöùt).
2. Trình töï vieát laäp trình.
 Böôùc 1: ñoïc baûn veõ, phaân tích vaø laäp quy trình coâng ngheä.
 Keát quaû: xaùc ñònh ñöôïc trình töï gia coâng vaø laäp thaønh phieáu coâng ngheä.
 YÙ nghóa cuûa phieáu coâng ngheä:
o Theå hieän trình töï, thöù töï caùc böôùc coâng ngheä gia coâng chi tieát.
o Trình baøy roõ vò trí chuaån chi tieát, caùc tham soá gia coâng (cheá ñoä caét goït).
o Trình baøy caùc loaïi dao caàn duøng, chieàu daøi laép dao baét buoäc, phöông phaùp gaù ñaët
cuûa quaù trình gia coâng.
 Böôùc 2: laäp trình gia coâng cho töøng böôùc böôùc coâng ngheä.
 Xaùc ñònh caùch ñi dao, vò trí caùc ñieåm baét ñaàu, keát thuùc quyõ ñaïo dao, caùc ñieåm naèm
treân ñöôøng ñi cuûa dao (xem baûn ñoà ñeå bieát ñöôøng mình ñi).
 Laäp baûng toïa ñoä caùc ñieåm ñaõ xaùc ñònh ôû treân. Neân ñaùnh daáu, ghi chuù ñaëc bieät neáu coù
ñeå traùnh sai xoùt khi laäp trình.

Trang 35
  Vieát chöông trình: döïa vaøo baûng toïa ñoä ñaõ laäp ôû beân treân, vieát thaønh chöông trình
hoaøn chænh.
3. Caáu truùc cuûa moät chöông trình hoaøn chænh.
TT YÙ nghóa Caâu leänh
Ñoaïn ñaàu chöông trình (header)
1 Teân chöông trình (kyù töï O+soá) Oxxxx (xxxx = 1  9999)

2 Reset maùy (heä meùt) G90 G21 G17 G40 G49 G80 G54

3 Veà chuaån maùy töï ñoäng G91 G28 Z0

(Neân coù khi gia coâng treân maùy cuõ) G91 G28 X0 Y0

Phaàn thaân chöông trình (body)

4 Caáu truùc khi thay dao môùi
4.1 Goïi dao, hieäu chænh chieàu daøi Txx M06 G43 Hxx

4.2 Veà vò trí baét ñaàu laøm vieäc G0 X____ Y____

4.3 Kieåm tra chieàu daøi dao, dao quay Z20 S____ M3

Khi gia coâng caùc caâu leänh treân neân choïn cheá ñoä Single block (chaïy töøng caâu leänh).
5 Leänh caét goït G1 Z-_____ F_____

6 Caùc böôùc coâng ngheä khaùc…

Löu yù: Neáu caàn töï ñoäng döøng taïm thôøi chöông trình ôû moät böôùc naøo ñoù (ñeå
kieåm tra kích thöôùc, chieàu daøi dao…) thì neân duøng M00 hoaëc M01
Keát thuùc chöông trình (footer)
7 Veà chuaån maùy töï ñoäng G91 G28 Z0

(ñeå ngöôøi vaän haønh thaùo chi tieát) G91 G28 X0 Y0

8 Keát thuùc chöông trình M2/M30

Löu yù: Caùch vieát chöông trình khoâng quy ñònh cuï theå vaø tuøy thuoäc vaøo kinh nghieäm cuûa
ngöôøi laäp trình, caùch ñöa ra caáu truùc chöông trình nhaèm taïo ra nhöõng quy luaät deã nhôù,
giaûm sai soùt khoâng ñaùng coù trong chöông trình.
4. Laäp trình hieäu chænh baùn kính dao.
 Ñeå giaûm nheï coâng vieäc laäp trình, thay vì
vieäc phaûi tính toaùn toïa ñoä taâm dao, ngöôøi
laäp trình döïa vaøo chieàu tieán vaø laäp trình
bieân daïng caàn giöõ laïi ñeå chæ ra cho boä ñieàu
khieån quy luaät chaïy dao, töø ñoù, maùy seõ töï
ñoäng noäi suy ra caùc vò trí ñöôøng taâm ñeå
ñieàu khieån dao caét goït ra ñuùng quyõ ñaïo caàn
thieát (hình 4.1).
 Theo chieàu tieán dao, dao ôû phía phaûi hoaëc
phía traùi cuûa ñöôøng laäp trình, veùc tô hieäu
chænh seõ ñöôïc töï ñoäng sinh ra ñeå ñeå dòch
dao veà phía ñoù. Nhö vaäy, khoâng caàn tính
Hình 4.1 Hieäu chænh baùn kính toïa ñoä offset dao cuûa ñöôøng taâm.

Trang 36
 Taïi vò trí caùc goùc caïnh, heä ñieàu khieån töï ñoäng tính toaùn phaùt sinh caùc chuyeån ñoäng
cung troøn noái giöõa caùc ñöôøng chuyeån dao khi ñaûo chieàu di chuyeån, töø ñoù giaûm bôùt löïc
quaùn tính (cuûa baøn maùy, chi tieát vaø ñoà gaù) coù taùc ñoäng khoâng toát leân heä thoáng oå ñôõ,
vít me, giaûm rung ñoäng khi maùy gia coâng.
 Trong thöïc teá, vieäc laäp trình hieäu chænh baùn kính dao coù taùc duïng hoã trôï vaø laøm giaûm
nheï quaù trình laäp trình thuû coâng. Do baùn kính dao laø soá leû vaø vieäc tính toaùn toïa ñoä
taâm dao taïi caùc goùc caïnh khaù phöùc taïp. Neân khi söû duïng hieäu chænh baùn kính, ngöôøi
laäp trình chæ caàn chæ ra höôùng di chuyeån vaø vò trí dao so vôùi quyõ ñaïo, boä noäi suy seõ töï
tính toaùn caùc vò trí cuûa ñöôøng taâm dao.
 Vieäc laäp trình hieäu chænh baùn kính coøn coù yù nghóa quan troïng trong gia coâng haøng
loaït, khi duïng cuï caét bò moøn, chæ caàn nhaäp laïi giaù trò baùn kính thöïc cuûa dao ñeå baûo
ñaûm dung sai gia coâng. Neáu haõng saûn xuaát chæ ñònh soá laàn caét vaø ñoä moøn cuûa dao, thì
ngöôøi vaän haønh seõ giaûm bôùt ñöôïc thôøi gian phaûi kieåm tra kích thöôùc thöôøng xuyeân vaø
döï ñoaùn tröôùc khaû naêng phaùt sinh pheá phaåm do sai soá moøn cuûa dao.
 Trong moät soá tröôøng hôïp, coù theå thay ñoåi dao coù ñöôøng kính khaùc vôùi dao khi laäp
trình (neáu ñöôøng kính dao phuø hôïp vôùi bieân daïng gia coâng) thì khoâng caàn phaûi laäp
trình laïi töø ñaàu, chæ caàn nhaäp laïi oâ nhôù löu giaù trò baùn kính.
Quy öôùc veà caùch xaùc ñònh hieäu chænh baùn kính dao:

G40 Keát thuùc hieäu chænh baùn kính dao. Toïa ñoä caùc ñieåm laø toïa ñoä cuûa taâm dao.
G41 Dxx Hieäu chænh baùn kính dao traùi (Dao di chuyeån beân traùi quyõ ñaïo caét).
G42 Dxx Hieäu chænh baùn kính dao phaûi (Dao di chuyeån beân phaûi quyõ ñaïo caét).
Sau töø leänh G41, G42 laø töø leänh Dxx, trong ñoù xx laø vò trí oâ nhôù löu giaù trò baùn kính thöïc
teá cuûa dao. Tröôùc khi gia coâng, ngöôøi vaän haønh phaûi ño vaø nhaäp giaù trò thöïc cuûa baùn kính
dao vaøo oâ nhôù töông öùng, neáu nhaäp sai thì keát quaû gia coâng seõ sai (duø chöông trình coù
vieát ñuùng). Theo kinh nghieäm, thöôøng laàn ñaàu gia coâng caàn nhaäp giaù trò baùn kính lôùn hôn
thöïc teá ñeå ño vaø xaùc ñònh sai soá ñieàu chænh.
 Leänh hieäu chænh baùn kính dao taïo laäp vectô buø tröø
vuoâng goùc vôùi quyõ ñaïo caét vaø coù ñoä lôùn baèng baùn
kính dao. Ñeå trôû veà quyõ ñaïo caét laø taâm dao caàn huûy
boû cheá ñoä hieäu chænh baùn kính dao baèng leänh G40.
 Höôùng vaøo hieäu chænh baùn kính neân vuoâng goùc vôùi
quyõ ñaïo caét taïi ñieåm baét ñaàu hieäu chænh.
 Vôùi caùc quyõ ñaïo caét, phaûi baét ñaàu vaø keát thuùc hieäu
chænh taïi caùc ñieåm coù cuøng toïa ñoä XY.

Hình 7.1 Hieäu chænh baùn kính

Trang 37
 Vôùi quyõ ñaïo caét kín, ñieåm ñaàu vaø ñieåm cuoái cuûa bieân daïng phaûi truøng nhau.
Caùch aùp duïng laäp trình hieäu chænh baùn kính:
 Quyõ ñaïo caét khoâng ñöôïc giao qua nhau. Neáu muoán laëp moät bieân daïng nhieàu laàn, thì
phaûi goïi leänh hieäu chænh vaø keát thuùc hieäu chænh trong töøng lôùp caét, sau ñoù thay ñoåi
chieàu saâu caét cho moãi lôùp caét.
 Chæ ñöôïc hieäu chænh moät höôùng traùi/phaûi trong moät laàn hieäu chænh. Neáu caàn thay ñoåi
höôùng hieäu chænh, thì huûy G40 sau ñoù goïi leänh hieäu chænh môùi
 Leänh keá sau leänh G41/G42 phaûi laø caâu leänh G1.
 Phaûi keát thuùc hieäu chænh (G40) vaø trôû laïi ñieåm tröôùc khi hieäu chænh thì môùi moâ phoûng
vaø gia coâng ñöôïc. Neáu khoâng, maùy seõ baùo loãi.
 Döïa vaøo chieàu tieán vaø vò trí cuûa dao, xaùc ñònh dao di chuyeån phía traùi hay phaûi cuûa
quyõ ñaïo caét.
 Caùc maùy CNC coøn heä thoáng cô chính xaùc thì neân söû duïng leänh hieäu chænh traùi (G41)
ñeå caét thuaän cho ñoä boùng toát nhaát.
 Khi phaù thoâ, lôùp caét ñaàu tieân neân duøng kieåu caét ngòch (G42) ñeå traùnh gaõy dao taïi
caùc goùc khi gia coâng.
Caáu truùc ñoaïn chöông trình hieäu chænh baùn kính, quyõ ñaïo caét kín:
N__ G0 X1__ Y1__ Z__ (vò trí ñieåm ñaàu, tröôùc khi hieäu chænh).
N__ G41 [G42] Dxx G1 X2__ Y2__ (vò trí ñieåm baét ñaàu quyõ ñaïo caét).
N__ ...

N__ G___ X2__ Y2__ (trôû laïi vò trí ñieåm baét ñaàu quyõ ñaïo caét).
N__ G40 G1 [G0] X __ Y __ Z__ (huûy buø dao vaø trôû laïi ñieåm ñaàu, tröôùc khi hieäu chænh).
1 1

Caáu truùc ñoaïn chöông trình hieäu chænh baùn kính, quyõ ñaïo caét hôû:
N__ G0 X1__ Y1__ Z__ (vò trí ñieåm ñaàu, tröôùc khi hieäu chænh).
N__ G41 [G42] Dxx G1 X __ Y __
2 2
(vò trí ñieåm baét ñaàu quyõ ñaïo caét).
N__ ...

N__ G40 G1 [G0] X1__ Y1__ Z__ (huûy buø dao vaø trôû laïi ñieåm ñaàu, tröôùc khi hieäu chænh).
Ví duï 1: Hình 7.1 theå hieän ñöôøng laäp trình laø ñöôøng neùt lieàn, ñöôøng quyõ ñaïo dao di chuyeån
khi noäi suy hieäu chænh laø ñöôøng neùt ñöùt. Laäp trình söû duïng heä toïa ñoä töông ñoái.
O0010 (Vi du CT bu dao trai)

N1 G91 G41 D08 G01 X20 Y20 F200

N2 Z-25 F100

N3 Y40

N4 G39 I40 J20

N5 X40 Y20

N6 G39 I40

N7 G02 X40 Y-40 R40

N8 X-20 Y-20 R20

N9 G01 X-60

N10 G00 Z25

N11 G40 X-20 Y-20

N12 M02
Hình 7.1 Ñöôøng laäp trình vaø quyõ ñaïo dao (neùt ñöùt)

Trang 38
Ví duï 2: Caét 1 raõnh hôû chöõ U beân phaûi, sau ñoù caét bieân daïng ngoaøi, hình 7.2.
 Chuaån laäp trình taïi taâm, treân maët phoâi.
 Dao T02, Endmill Þ6, oâ nhôù löu baùn kính D12.
O0010

N1 G90 G21 G17 G40 G80 G49

N2 T02 M06 G43 H02

N3 G0 X35 Y0 (Ranh chu U)

N4 Z2 S1800 M3

N5 G1 Z-7 F200

N6 G41 D12 G1 Y4

N7 X13

N8 G3 Y-4 R4

N9 G1 X35

N10 G40 G0 X35 Y0

N11 G0 X35 Y0 Z-4 (Bien dang)

N12 G41 D12 G1 X22 Y0

N13 Y-22 R10

N14 X-22 R4

N15 Y22 R10

N16 X22 R4

N17 X22 Y0

Hình 7.2 N18 G40 G0 X35 Y0 Z2

N19 G0 Z5 M5

N20 M30

Baøi 3: CAÙC CHU TRÌNH GIA COÂNG LOÃ.

(KHOAN – KHOEÙT – DOA – TA ROÂ)
1. Hoaït ñoäng maùy khi thöïc hieän chu trình (canned cycle).
 Khi thöïc hieän gia coâng loã, boä ñieàu khieån dao seõ thöïc hieän theo quy trình sau:
1. Di chuyeån tôùi vò trí gia coâng theo X, Y.
2. Di chuyeån dao nhanh [G0] tôùi maët
phaúng an toaøn R.
3. Gia coâng vôùi toác ñoä F laäp trình tôùi chieàu
saâu Z.
4. Traïng thaùi taïm döøng (tònh tieán, quay
dao, vò trí goùc quay cuûa dao).
5. Luøi dao veà maët phaúng an toaøn.
6. Luøi dao veà vò trí tröôùc khi thöïc hieän
(Hình moâ taû beân phía traùi)

Trang 39
 Caùc chu trình coù theå dieãn ra khaùc nhau ôû töø böôùc 3 tôùi böôùc 6. Tuy nhieân toång quan
chung taát caû caùc chu trình ñeàu cô baûn dieãn ra theo trình töï nhö vaäy. Phaàn döôùi ñaây trình
baøy chi tieát töøng chu trình.
2. Maët phaúng an toaøn, vò trí luøi dao vaø soá laàn laëp.
Tröôùc khi gia coâng loã taïi moät vò trí, dao caàn ñöôïc ñöa nhanh veà vò trí trong maët phaúng an
toaøn vaø baét ñaàu gia coâng, vò trí naøy ñöôïc taïo bôûi truïc cuûa loã vaø caùch ñieåm caàn gia coâng
moät khoaûng l. Ñoái vôùi caùc chu trình ñaëc bieät nhö gia coâng ren, dao seõ töï ñoäng ñaûo chieàu
quay vaø luøi veà.

Hình 8.1: Vò trí maët phaúng an toaøn Hình 8.2: Vò trí luøi dao sau khoan
Vò trí cuûa maët phaúng an toaøn (hình 8.1):
 Trong laäp trình tuyeät ñoái [G90]: trò soá R laø khoaûng caùch (theo phöông Z) tính töø goác
toïa ñoä ñeán maët phaúng an toaøn.
 Trong laäp trình töông ñoái [G91]: R tính töø toïa ñoä baét ñaàu gia coâng loã theo phöông
Z. Maët an toaøn phaûi naèm döôùi vò trí dao ñang ñöùng, neân trong tröôøng hôïp laäp trình
töông ñoái, giaù trò R luoân aâm. Neáu khoâng laäp trình giaù trò R, R = 0.
 Maët phaúng an toaøn neân naèm caùch maët phaúng baét ñaàu gia coâng moät khoaûng ngaén (3
 5 mm) laø vöøa ñuû, nhaèm tieát kieäm thôøi gian di chuyeån töø vò trí cuûa dao tôùi ñieåm
baét ñaàu gia coâng.
Vò trí luøi dao veà sau khi thöïc hieän chu trình:
 G98: Sau khi ñaït chieàu saâu laäp trình, dao luøi veà vò trí tröôùc khi khoan (theo Z).
 G99: Sau khi ñaït chieàu saâu laäp trình, luøi dao veà maët phaúng an toaøn (trò soá R).
 Neáu khoâng laäp trình, maëc ñònh dao luøi veà vò trí tröôùc khi thöïc hieän chu trình [G98].
 Neáu trong vuøng gia coâng khoâng coù caùc ñaûo caûn trôû quaù trình dao di chuyeån qua caùc
vò trí gia coâng, thì neân laäp trình vôùi trò soá G99 ñeå ruùt ngaén thôøi gian di chuyeån qua
caùc ñieåm gia coâng.
Trò soá laëp laïi chu trình khi gia coâng:
Khi thöïc hieän gia coâng loã laëp laïi nhieàu laàn, vò trí caùc loã
ñöôïc laäp trình töông ñoái so vôùi vò trí loã ñaàu tieân. Soá laàn
laëp ñöôïc chæ ñònh bôûi thoâng soá K trong chu trình ñoù, neáu
caàn gia coâng nhieàu loã vaø ñeå caáu truùc chöông trình deã
hieåu, neân söû duïng chöông trình con.
3. Chu trình khoan loã caïn - G81.

Trang 40
 Caáu truùc:
N... G98(G99) G81 X... Y... Z... R... F... K...
Trong ñoù:
X, Y: Vò trí gia coâng.
Z: Chieàu saâu gia coâng.
R: Khoaûng caùch ñeán maët phaúng an toaøn.
K: Soá laàn laëp.
 Dieãn giaûi quaù trình thöïc hieän chu trình khoan:
 Dao ñöùng caùch loã khoan Z mm, khi thöïc hieän chu trình, dao di chuyeån vôùi toác ñoä G0
tôùi maët phaúng an toaøn (ñònh nghóa bôûi trò soá R trong caâu leänh), sau ñoù dao baét ñaàu
di chuyeån G1 vôùi toác ñoä F trong caâu leänh tôùi vò trí Z laäp trình.
 Sau khi ñaït chieàu saâu gia coâng, dao seõ töï ñoäng luøi veà vôùi toác ñoä G0. Neáu laäp trình
G99, dao seõ luøi veà maët phaúng an toaøn ñeå gia coâng loã keá tieáp (neáu coù), neáu khoâng
laäp trình hoaëc duøng töø leänh G98, dao seõ luøi veà vò trí tröôùc khi khoan.
 Thöïc hieän chu trình, dao thöïc hieän 3 chuyeån ñoäng, ñaït tôùi chieàu saâu caét trong moät
laàn xuoáng dao.
4. Chu trình khoan loã coù thôøi gian taïm döøng – G82.
Caáu truùc:
N... G98(G99) G82 X... Y... Z... R... P… F...
Trong ñoù:
X, Y ____ Vò trí gia coâng.
Z _______ Chieàu saâu gia coâng.
R _______ Maët phaúng an toaøn.
P _______ thôøi gian döøng ôû cuoái haønh trình
Hình 4.1 Chu trình khoan G82 (ñôn vò tính baèng mi li giaây).
 Dieãn giaûi quaù trình thöïc hieän chu trình khoan:
 Dao ñöùng caùch loã khoan Z mm, khi thöïc hieän chu trình, dao di chuyeån vôùi toác ñoä G0
tôùi maët phaúng an toaøn (ñònh nghóa bôûi trò soá R trong caâu leänh), sau ñoù dao baét ñaàu
di chuyeån G1 vôùi toác ñoä F trong caâu leänh tôùi vò trí Z laäp trình.
 Sau khi ñaït chieàu saâu gia coâng, dao seõ taïm döøng chuyeån ñoäng tònh tieán taïi cuoái haønh
trình P mili giaây, truïc chính vaãn quay.
 Heát thôøi gian taïm döøng, dao seõ töï ñoäng luøi veà vôùi toác ñoä G0. Neáu laäp trình G99, dao
seõ luøi veà maët phaúng an toaøn ñeå gia coâng loã keá tieáp (neáu coù), neáu khoâng laäp trình
hoaëc duøng töø leänh G98, dao seõ luøi veà vò trí tröôùc khi khoan.
 Thöïc hieän chu trình, dao thöïc hieän 3 chuyeån ñoäng, ñaït tôùi chieàu saâu caét trong moät
laàn xuoáng dao.
 ÖÙng duïng chu trình G82 ñeå gia coâng laû roäng mieäng loã hoaëc caàn gia coâng chieàu saâu
chính xaùc, thôøi gian döøng taïi cuoái haønh trình seõ laøm phaàn laû roäng saïch vaø troøn hôn.
5. Huûy boû caùc chu trình gia coâng loã - G80.
 Caáu truùc: N... G80
 Caùc chu trình gia coâng loã thuoäc phöông phaùp ñieàu khieån ñieåm, neân caàn phaûi huûy leänh
veà chu trình gia coâng tröôùc khi tieán haønh caùc böôùc gia coâng keá tieáp.

Trang 41
 Sau leänh goïi caùc chu trình khoan, neáu caàn thöïc hieän gia coâng loã taïi caùc vò trí khaùc,
chæ caàn goïi toïa ñoä caùc ñieåm gia coâng maø khoâng caàn vieát laïi caû caâu leänh khoan.
 Neáu caàn gia coâng nhieàu loã ôû caùc vò trí khaùc nhau (maët phaúng gia coâng khaùc nhau, trò
soá R khaùc nhau hoaëc chieàu saâu gia coâng khaùc nhau) thì neân huûy chu trình khoan keá
tröôùc ñoù, sau ñoù goïi laïi chu trình vôùi caùc tham soá gia coâng môùi.
Ví duï: Laäp trình gia coâng khoan 4 loã Þ4, hình 5.3
 Kích thöôùc phoâi: 50x50x15 mm.
 Chuaån laäp trình taïi taâm, treân maët phoâi.
 Dao T03, Twist Drill Þ4, T04, Start Drill Þ10
 Chöông trình gia coâng O0001.
O0001 (Vi du CT khoan)

N1 G90 G21 G17 G40 G80 G49

N2 T03 M06 G43 H03

(Twist Drill 4)

N3 G0 X+18 Y+18

N4 Z5 S1000 M3

N5 G99 G81 Z-15 R3 F100

N6 X-12 Y+12

N7 X-18 Y-18

N8 G98 X+12 Y-12

N9 G80

N10 T04 M06 G43 H04

(Start Drill 10/90o)

N11 G0 X+18 Y+18

N12 Z5 S1000 M3

N13 G98 G82 Z-6 R3 P3000 F100

N14 X-12 Y+12

N15 X-18 Y-18

N16 G98 X+12 Y-12

N17 G80

N18 M30
Hình 5.3
6. Chu trình khoan loã saâu.
Thoâng thöôøng, loã saâu ñöôïc cho laø loã coù tæ leä chieàu saâu vaø ñöôøng kính loã lôùn hôn 5.
Quaù trình gia coâng khoan thöôøng taïo ra phoi daïng daây, khi muõi khoan ñi xuoáng, phoi quaán
seõ aûnh höôûng xaáu tôùi quaù trình khoan nhö:
 Laøm cho loã khoan coù xu höôùng bò lay roäng hoaëc xieân.
 Phoi cuoán cuõng baùm vaøo muõi khoan laøm caùc phoi ôû döôùi khoâng theå thoaùt ra ngoaøi.
 Caûn trôû nöôùc töôùi nguoäi giaûi nhieät cho muõi khoan, muõi khoan seõ nhanh bò noùng, moøn
vaø giaûm ñoä cöùng.
 Choáng laïi chieàu quay vaø laøm gaõy muõi khoan naèm trong loã.

Trang 42
 Nhö vaäy, khi gia coâng, ñeå deã daøng thoaùt phoi vaø giaûi nhieät, ñoái vôùi caùc loaïi vaät lieäu
meàm (thöôøng deã taïo phoi daây) hoaëc ñoái vôùi caùc vaät lieäu cöùng (phaùt sinh nhieät lôùn), thay
vì muõi khoan ñi xuoáng moät laàn lieân tuïc, muõi caét seõ ñöôïc ñieàu khieån ñeå moãi laàn chæ gia
coâng moät ñoaïn ngaén do ngöôøi laäp trình quy ñònh, giöõa moãi ñoaïn ñoù muõi khoan seõ thöïc
hieän caùc chuyeån ñoäng giaät luøi chieàu khoan (ñi leân theo Z+) ñeå böùt ñöùt vaø ñaåy phoi vaêng
ra ngoaøi, ñoàng thôøi ñeå dung dòch töôùi nguoäi chaûy vaøo giaûi nhieät vuøng caét.
Coù theå thöïc hieän chu trình khoan loã caïn hoaëc saâu tuøy tröôøng hôïp (khoâng nhaát thieát
phaûi laø loã saâu thì môùi duøng).
Chu trình khoan loã saâu coù 2 kieåu nhö sau:
a. Khoan loã saâu, luøi dao veà maët phaúng an toaøn – G83
Caáu truùc:
G98(G99) G83 X___ Y___ Z___ R___ P___ Q___ F___

G98(G99) ........................ Vò trí luøi dao sau khoan.

X... Y ...................................... Vò trí gia coâng.
Z ................................................ Chieàu saâu loã.
R[mm] ................................. Maët phaúng an toaøn
P[ms] ..................................... Thôøi gian döøng ôû ñaùy loã.
F................................................. Toác ñoä caét.
Q................................................ Chieàu saâu moãi laàn xuoáng dao.

 Dieãn giaûi quaù trình thöïc hieän chu trình khoan:

 Dao phaûi ñöa veà caùch maët phoâi moät ñoaïn an toaøn theo Z tröôùc goïi chu khoan.
 Dao ñöùng caùch loã khoan Z mm, khi thöïc hieän chu trình, dao di chuyeån vôùi toác ñoä G0
tôùi maët phaúng an toaøn (ñònh nghóa bôûi trò soá R trong caâu leänh), sau ñoù dao baét ñaàu
di chuyeån G1 theo chieàu Z- vôùi toác ñoä F trong caâu leänh tôùi vò trí Q [mm] tính töø maët
phaúng an toaøn R. Giaù trò Q do ngöôøi laäp trình chæ ñònh.
 Ñaït chieàu saâu Q, luøi dao nhanh veà maët phaúng an toaøn [G0], truïc chính vaãn quay.
 Dao ñi xuoáng theo Z-, caùch vò trí khoan tröôùc ñoù moät ñoaïn ngaén q, do boä ñieàu khieån
quy ñònh trong parameter 5115 vôùi toác ñoä toái ña [G0] (ñeå traùnh gaõy muõi khoan). Sau
ñoù tieáp tuïc noäi suy G1 moät ñoaïn coù giaù trò Q (tính töø ñoaïn Q tröôùc ñoù) vaø laëp laïi quaù
trình nhö treân tôùi khi ñaït chieàu saâu laäp trình Z.
 Khi ñaït chieàu saâu Z, truïc chính vaãn quay vaø taïm döøng chuyeån ñoäng tònh tieán taïi cuoái
haønh trình P mi li giaây. Heát thôøi gian P, dao seõ töï ñoäng ruùt leân vôùi toác ñoä G0. Neáu
laäp trình töø leänh G99 ôû ñaàu caâu leänh, dao seõ luøi veà maët phaúng an toaøn [R] ñeå gia
coâng caùc loã keá tieáp (neáu coù), neáu khoâng ñöôïc laäp trình hoaëc duøng töø leänh G98, dao
seõ luøi veà vò trí tröôùc khi khoan.
 Thöïc hieän chu trình, dao chuyeån ñoäng luøi veà maët phaúng an toaøn ñeå thoaùt phoi.
 Chieàu saâu Q moãi laàn xuoáng dao phuï thuoäc vaøo ñöôøng kính muõi khoan vaø ñoä deûo
cuûa vaät lieäu, noùi chung, vaät lieäu deûo thì neân laäp trình Q nhoû, tuy nhieân Q caøng nhoû
thì caøng maát nhieàu thôøi gian ñeå gia coâng.
b. Khoan loã saâu toác ñoä cao – G73

Trang 43
 ÔÛ chu trình naøy, dao seõ khoâng xuoáng lieân tuïc
maø ngaét quaõng ñoaïn Q (gioáng G83), nhöng vò
trí luøi dao giöõa caùc ñoaïn khaùc G83.
Caáu truùc:
G98(G99) G73 X___ Y___ Z___ R___ P___ Q___ F___

G98(G99) Vò trí luøi dao sau khoan.

X... Y ................. Vò trí loã.
Z ........................... Chieàu saâu loã.
R[mm] ............ Maët phaúng an toaøn
P[msec] ......... Thôøi gian döøng ôû ñaùy loã.
F ........................... Toác ñoä caét.
Q .......................... Chieàu saâu moãi laàn xuoáng dao.

 Dieãn giaûi quaù trình thöïc hieän chu trình khoan G73 :
 Dao ñöùng caùch loã khoan Z mm, khi thöïc hieän chu trình, dao di chuyeån vôùi toác ñoä G0
tôùi maët phaúng an toaøn (ñònh nghóa bôûi trò soá R trong caâu leänh), sau ñoù dao baét ñaàu
di chuyeån G1 vôùi toác ñoä F trong caâu leänh tôùi vò trí Q [mm] tính töø goác toïa ñoä. Giaù
trò Q do ngöôøi laäp trình chæ ñònh.
 Khi ñaït chieàu saâu Q, luøi dao nhanh theo phöông Z+ [G0] moät ñoaïn ngaén d do boä
ñieàu khieån quy ñònh trong tham soá 5114, truïc chính vaãn quay.
 Sau ñoù dao ñi xuoáng theo Z-, noäi suy G1 moät ñoaïn coù giaù trò Q (tính töø ñoaïn Q tröôùc
ñoù) vaø laëp laïi quaù trình nhö treân tôùi khi ñaït chieàu saâu laäp trình Z.
 Khi ñaït chieàu saâu Z, truïc chính quay vaø taïm döøng chuyeån ñoäng tònh tieán taïi cuoái
haønh trình P mi li giaây.
 Heát thôøi gian taïm döøng, dao seõ töï ñoäng luøi veà vôùi toác ñoä G0. Neáu laäp trình G99, dao
seõ luøi veà maët phaúng an toaøn ñeå gia coâng loã keá tieáp (neáu coù), neáu khoâng laäp trình
hoaëc duøng töø leänh G98, dao seõ luøi veà vò trí tröôùc khi khoan.
 Trong chu trình naøy, dao chæ luøi veà moät ñoaïn ngaén, neáu loã quaù saâu, phoi coù theå vaãn
chöa thoaùt ñöôïc ra ngoaøi. Tuy nhieân, chu trình naøy tieát kieäm nhieàu thôøi gian hôn so
vôùi chu trình G83.
7. Chu trình doa (G85 – G89).
 Chu trình doa khoâng coù thôøi gian döøng G85
Caáu truùc:
G98(G99) G85 X... Y... Z... R... F
X... Y ................. Vò trí loã.
Z ........................... Chieàu saâu loã.
R[mm] ............ Maët phaúng an toaøn.
F ........................... Toác ñoä doa.
Dieãn giaûi:
 Maùy thöïc hieän chuyeån ñoäng dao gioáng
nhö leänh G81, tuy nhieân toác ñoä khi luøi
dao veà maët phaúng an toaøn laø G1.

 Chu trình doa coù thôøi gian döøng G89

Trang 44
 Caáu truùc:
G98(G99) G89 X... Y... Z... R... P...F...
X... Y ......... Vò trí loã.
Z ................ Chieàu saâu loã.
R[mm] ....... Maët phaúng an toaøn.
F ................ Toác ñoä doa.
Dieãn giaûi:
 Maùy thöïc hieän chuyeån ñoäng dao gioáng
nhö leänh G82, tuy nhieân toác ñoä khi luøi
dao veà maët phaúng an toaøn laø G1.
Löu yù: trong caùc chu trình doa, dao ñi xuoáng vaø ñi leân vôùi cuøng toác ñoä ñeå traùnh laøm
xöôùc beà maët gia coâng (khaùc chu trình khoan dao luøi veà vôùi toác ñoä toái ña G0).
8. Chu trình caét ren trong (ta roâ).
a. Caùc loaïi muõi dao caét ren trong.
 Loaïi coù raõnh thoaùt phoi thaúng:
 Thöôøng duøng ñeå ta roâ tay (hand tap), moät boä thoâng thöôøng coù 2 hoaëc 3 muõi, chia
thaønh muõi thoâ (ñaàu dao ñoaïn ñònh höôùng daøi hôn hai muõi coøn laïi), muõi baùn tinh
vaø muõi tinh.
 Boä muõi naøy coù theå duøng ta roâ tay cho caùc loã khoâng suoát khi ta roâ baèng tay, trong
quaù trình ta roâ phaûi xòt ñeå phoi rôùt trong loã rôùt ra ngoaøi, neáu khoâng phoi rôùt
xuoáng ñaùy loã seõ laøm caûn trôû chieàu quay gaây gaõy muõi ta roâ.
 Neáu duøng ta roâ treân maùy CNC thì loã ren baét buoäc phaûi laø loã suoát. Ñoái vôùi loaïi
raõnh caét thaúng duøng cho ta roâ maùy thì phaàn ñònh höôùng ta roâ seõ ngaén hôn vaø chæ
coù moät muõi. Hình minh hoïa cho dao ta roâ tay ôû döôùi (hình 7.1).

Hình 7.1: Boä muõi ta roâ tay coù 3 muõi.

 Loaïi coù raõnh thoaùt phoi xoaén: duøng chuû yeáu treân maùy CNC, raõnh thoaùt phoi xoaén
seõ ñaåy phoi thoaùt ngöôïc leân vaø bò ñaåy ra ngoaøi (hình 7.2).
 Loaïi muõi ta roâ neùn (khi gia coâng seõ khoâng coù phoi): khoâng coù raõnh thoaùt phoi, vaät
lieäu seõ bò neùn laïi ñeå taïo ren. Caùc loaïi muõi naøy ñöôïc duøng cho caùc vaät lieäu meàm,
beà maët vaät lieäu sau khi bò neùn laïi seõ coù ñoä beàn toát hôn duøng muõi caét.
 Tuøy ñaëc ñieåm hình hoïc maø chieàu sau ta roâ seõ khaùc nhau. Ñoái vôùi muõi coù raõnh xoaén,
goùc nghieâng xoaén so vôùi phöông thaúng ñöùng caøng lôùn, chieàu saâu ta roâ caøng lôùn.
 Coù nhieàu loaïi muõi ñöôïc cheá taïo ñeå gia coâng caùc loaïi vaät lieäu khaùc nhau, moät soá ñaàu
muõi ñöôïc phuû hôïp kim cöùng ñeå giaûm tính aên moøn beà maët.
 Khi choïn muõi ta roâ caàn chuù yù caùc vaán ñeà sau:
 Choïn ñuùng loaïi muõi cho vaät lieäu gia coâng töông öùng.

Trang 45
  Chuù yù keát caáu hình hoïc cuûa phaàn ñaàu muõi ta roâ. Chieàu daøi phaàn ñònh höôùng, chieàu
daøi ren, chieàu daøi coå muõi dao, ñoä lôùn coå muõi dao… ñeàu coù aûnh höôûng tôùi chieàu saâu
khi caét ren trong. Do ñoù, phaûi xem thoâng tin chi tieát veà muõi taro theo höôùng daãn
cuûa nhaø saûn xuaát thì môùi söû duïng, ñeà phoøng tröôøng hôïp muõi taro bò gaõy trong khi
caét ren (coù theå laøm hoûng loã hoaëc laøm hoûng chi tieát).
 Söû duïng ñuùng loaïi dung dòch töôùi nguoäi töông öùng vôùi vaät lieäu.
b. Caùc chu trình caét ren.
 Chu trình caét ren phaûi G84.
 Chu trình caét ren traùi G74.
 Caáu truùc:
G98(G99) G84 X... Y... Z... R... P... F...
G98(G99) G74 X... Y... Z... R... P... F...
 Trong ñoù:
X, Y .......................... Vò trí loã.
Z .................................. Chieàu saâu loã.
R.................................. Khoaûng caùch toaøn.
F .................................. Böôùc ren.
Hình 7.2
P .................................. Thôøi gian döøng taïi ñaùy loã.

Dieãn giaûi chu trình caét ren trong:

 Chu trình caét ren phaûi:
 Tröôùc khi laäp trình chu trình caét ren, phaûi laäp trình M3 ñeå truïc chính quay ñuùng
chieàu quay cuûa chu trình (dao quay cuøng chieàu kim ñoàng hoà)
 Do seõ di chuyeån nhanh tôùi maët phaúng an toaøn vaø gia coâng tôùi chieàu saâu laäp trình,
sau ñoù coù theå döøng chuyeån ñoäng tònh tieán vaø döøng caû chuyeån ñoäng quay cuûa truïc chính,
 Sau ñoù ñaûo ngöôïc chieàu quay vaø di chuyeån leân maët phaúng luøi dao vôùi cuøng toác ñoä
di chuyeån nhö luùc ñi xuoáng ñeå traùnh laøm hoûng ren (khaùc vôùi chu trình khoan).
 Trong suoát quaù trình gia coâng chu trình, khoâng theå hieäu chænh baùn kính.
 Chu trình caét ren traùi:
 Tröôùc khi laäp trình chu trình caét ren, phaûi laäp trình M4 ñeå truïc chính quay ñuùng
chieàu quay cuûa chu trình (dao quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà)
 Quaù trình caét ren gioáng nhö ren phaûi nhöng ñaûo ngöôïc chieàu quay.
Löu yù quan troïng:
 Trong chu trình ta roâ coù söï ñoàng boä giöõa chuyeån ñoäng tònh tieán theo phöông Z vaø toác
ñoä voøng quay cuûa truïc chính, toác ñoä tieán dao theo Z baèng vaän toác voøng quay nhaân
vôùi böôùc ren laäp trình.
 Löôïng dö caét phuï thuoäc vaøo ñöôøng kính cuûa muõi khoan keá tröôùc ñoù. Ñoái vôùi loã taïo
ren trong, ñöôøng kính muõi khoan ñöôïc tra theo tieâu chuaån (baûng tra 8.1). Tuy nhieân,
vôùi vaät lieäu cöùng nhö Inox, theùp ñaõ toâi… neân söû duïng muõi khoan lôùn hôn tieâ u chuaån
ñeå quaù trình ta roâ deã daøng hôn.
 Toác ñoä quay khi ta roâ neân ôû möùc thaáp (tuøy thuoäc vaøo daûi toác ñoä cuûa ñoäng cô truïc
chính, vaät lieäu cheá taïo dao, vaät lieäu gia coâng, ñieàu kieän gia coâng…). Do toác ñoä tieán
dao phuï thuoäc vaøo böôùc ren vaø toác ñoä quay neân neáu dao quay chaäm (döôùi 50

Trang 46
 voøng/phuùt) moät soá maùy coù theå khoâng ñieàu khieån ñöôïc, neáu quay nhanh hôn 800
voøng/phuùt thì coù theå bò gaõy muõi ta roâ trong loã (do toác ñoä caét goït quaù lôùn).
 Daûi toác ñoä neân söû duïng laø 100 ÷ 500 voøng/phuùt. Neáu chieàu saâu ta roâ daøi thì khi laäp
trình neân chia thaønh nhieàu böôùc nhoû vôùi chieàu saâu Z saâu daàn, neáu chia thaønh böôùc
nhoû thì khoâng ñöôïc thaùo dao ra khoûi ñaàu caét trong suoát quaù trình gia coâng.
 Trong chu trình ta roâ, trò soá F laø böôùc ren theo tieâu chuaån, löôïng aên dao theo Z laø
hoaøn toaøn töï ñoäng.
 Truïc chính cuûa maùy CNC thöôøng phaûi ñaùp öùng moät daûi toác ñoä raát roäng, ñieàu khieån
chính xaùc töø vaøi chuïc voøng cho ñeán haøng chuïc ngaøn voøng moãi phuùt, neân quaù trình
ñieàu khieån ñeå döøng chính xaùc vò trí goùc quay laø moät vaán ñeà phöùc taïp (vì quaùn tính
quay), thöïc teá coù theå ñieàu khieån ñöôïc nhöng giaù thaønh cuûa maùy seõ bò ñaåy leân raát cao.
 Ñoäng cô ñieàu khieån caùc truïc maùy coù theå ñieåu khieån chuyeån ñoäng tònh tieán cuûa caùc
truïc chính xaùc tôùi caáp ñoä micro meùt ôû daûi toác ñoä raát roäng. Trong khi ñoù, ñeå ñieàu khieån
khôûi ñoäng ñeå truïc chính quay, ñoäng cô caàn moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh ñeå ñaït
ñöôïc toác ñoä laäp trình, neáu luùc naøy laø quaù trình dao tònh tieán ngöôïc leân veà maët phaúng
luøi dao thì khaû naêng xaûy ra gaõy muõi caét laø raát de xaûy ra.
 Do ñoù, ñeå giaûm bôùt sai leäch do söï baát ñoàng boä giöõa hai chuyeån ñoäng naøy, thay vì dao
bò gaén cöùng treân caùn, thì coù theå söû duïng moät loaïi caùn coù theå buø tröø ñöôïc moät ñoaïn
chieàu daøi. Loaïi caùn naøy phía beân trong phaàn döôùi cuøng coù moät loã hình vuoâng ñeå coá
ñònh chieàu xoay troøn, theo chieàu daøi seõ ñöôïc gaén theâm loø xo ñeå dao coù theå daøi hôn
hoaëc ngaén bôùt ñi moät ñoaïn, töø ñoù buø tröø ñoä leäch cuûa dao khi quay khoâng chính xaùc.
 Khi baét ñaàu gia coâng vaøo chu trình ta roâ, seõ khoâng theå ñieàu khieån toác ñoä quay vaø toác
ñoä aên dao töø caùc nuùm xoay ñieàu chænh (SPINDAL, RAPID OVERRIDE, FEED
OVERRIDE), maùy seõ töï ñoäng thöïc hieän cho ñeán khi hoaøn thaønh chu trình ôû böôùc ñoù.
 Vaán ñeà xöû lí muõi ta roâ gaõy trong loã laø moät vaán ñeà phöùc taïp. Khi muõi ta roâ bò gaõy,
nguyeân nhaân coù theå do: chi tieát gia coâng chöa ñöôïc keïp chaët, söû duïng sai loaïi dao,
ñöôøng kính loã khoan chöa ñuùng, toác ñoä gia coâng quaù lôùn, thaønh phaàn vaät lieäu khoâng
oån ñònh…
 Khoâng theå duøng muõi khoan ñeå phaù muõi ta roâ vì ñoä cöùng cuûa muõi ta roâ lôùn hôn. Do
ñoù, phaûi kieåm tra chính xaùc thoâng soá cuûa quaù trình ta roâ tröôùc khi vaän haønh maùy.
 Trong moät soá tröôøng hôïp, coù theå boû qua vò trí muõi gaõy vaø tieán haønh ta roâ caùc loã khaùc,
loã bò gaõy phaûi ñeå xöû lí sau (xöû lí muõi gaõy roài ta ro tay ñaït chieàu saâu ren).
 Moät vaøi kinh nghieäm thaùo muõi ta roâ gaõy nhö: neáu ñaàu muõi gaõy coøn nhoâ leân cao thì
coù theå haøn gioù ñaù theâm caùn ñeå quay ngöôïc trôû leân, neáu muõi gaõy saâu beân trong thì coù
theå baén ñieän cöïc ñeå phaù hoûng muõi ta roâ, phay môû roäng taïi vò trí loã ñeå gaén insert, môû
roäng ren sau ñoù duøng vít caáy, phaù roäng loã vaø haøn ñaép ñeå gia coâng laïi… Tuøy yeâu caàu
cuûa chi tieát vaø khaùch haøng maø coù theå xöû lí tuøy tröôøng hôïp.
9. Chu trình môû roäng loã G76.

Trang 47
 Hình 8.1
Caáu truùc:
G98 (G99) G76 X___ Y___ Z___ R___ Q___P___F___
Trong ñoù:
 X, Y.......... vò trí taâm loã.
 Z .............. chieàu saâu môû roäng.
 R .............. maët phaúng an toaøn.
 Q .............. khoaûng luøi dao.
 P ............... thôøi gian döøng ôû cuoái haønh trình.
 F ............... toác ñoä tieán dao.
Dieãn giaûi chu trình:
 Muõi khoeùt roäng gia coâng tôùi chieàu saâu laäp trình, truïc chính seõ döøng chính xaùc taïi vò
trí goùc quay xaùc ñònh, sau ñoù dao seõ luøi caùch maët gia coâng moät löôïng Q (laäp trình) vaø
ruùt dao veà maët phaúng luøi dao vôùi toác ñoä G0, baét buoäc phaûi laäp trình giaù trò Q ñeå traùnh
laøm xöôùc beà maët vöøa gia coâng.
 Phaûi gia coâng loã tröôùc khi môû roäng, löôïng dö gia coâng tuøy thuoäc vaøo muõi khoeùt.

Ứng dụng: Hướng dẫn ứng dụng lập trình gia công lỗ ren (tham khảo).

Quy trình: từ yêu cầu của ren, chiều sâu ren  tính đường kính mũi khoan, chiều sâu khoan
 tính đường kính, chiều sâu lả rộng miệng lỗ  ta rô.
Các đoạn chương trình khoan sâu, khoan lả rộng, ta rô gần như giống nhau (vì chu trình điểm chỉ
lập trình vị trí) nên có thể ứng dụng chương trình con để làm cấu trúc lập trình ngắn gọn hơn.
 Tính đường kính mũi khoan:
 Bảng ren tiêu chuẩn sử dụng trong lắp ghép cơ khí:
M2.5x0.45 M5.0x0.8 M10x1.5 M16x2
M3.0x0.5 M6.0x1.0 M12x1.75
M4.0x0.7 M8.0x1.25 M14x2.0
 Đường kính khoan tiêu chuẩn = REN – BƯỚC REN (VD: M10)
 Hoặc đường kính khoan tiêu chuẩn = REN x 0.85 (VD: M10)
 Các mũi khoan trên thị trường có thể dễ dàng mua được có đường kính từ 0.5 và lũi tiến 0.1
(0.6, 0.7, 0.8…), chiều sâu mũi khoan đa dạng và tùy thuộc và từng ứng dụng.
 Tính chiều sâu khoan:
 Trường hợp 1: Lỗ không suốt (Hình 1).
Zlập trình = Lren + Lan toàn
o Lren: chiều sâu ren.
o Lan toàn: chiều dài phần định hướng.

Trang 48
  Trường hợp 2: Lỗ suốt (Hình 1).
Zlập trình = Lchi tiết + mũi khoan /2

Hình 1 Hình 2
Giải thích:
 Chiều dài phần mũi nhọn của mũi khoan 120˚ ngắn hơn mũi 90˚. Nên nếu mũi 90˚khoan đạt
qua thì mũi 120˚ sẽ khoan qua.
 Sử dụng mũi khoan 90˚ để tính nhẩm nhanh hơn, do chiều sâu khi khoan có thể có sai số lớn
hơn khi phay, cách tính toán như sau:
 Xét đầu mũi khoan 90˚ là một tam giác vuông cân.
 Xét tam giác vuông cân OAB có góc AOB = 90˚  ABO = 45˚, hạ
đường cao OH.
 Tam giác OBH vuông tại H, góc HBO = 90˚  OBH vuông cân
 OH = HB = mũi khoan /2
 Lả rộng miệng lỗ:
 Tác dụng:
o An toàn trong lắp ráp, sử dụng. Làm sạch các ba via còn xót lại trên bề mặt gia công.
o Dẫn hướng khi ta rô, lắp ráp bù loong.
o Tăng tính thẩm mĩ trong thiết kế.
o Tránh hiện tượng tập trung ứng suất (gây nứt).
o Bắt chặt bù loong (do các góc bù loong có bán kính cong khi chế tạo).
 Tính toán kích thước lả rộng: đường kính lả = đường kính lỗ + 2x(bước ren) mm.
 Đường kính phần lả rộng có thể lấy theo kính nghiệm.
 Tính chiều sâu lả rộng khi lập trình:
 Trường hợp 1: góc đầu dao 90˚ (Start Drill 90 mũi khoan/90˚).
mũi khoan lả rộng > lả rộng
lả rộng = mũi khoan ren chuẩn + 2xf (f: bước ren)
Trong tam giác OHB vuông cân tại H: OH = HB = lả rộng/2
 Zlập trình = lả rộng/2 = mũi khoan ren chuẩn + 2xf
Lưu ý: - Giá trị Z được tính với gốc tọa độ tại H (theo Z).
- Giá trị lả rộng không quy định (theo kinh nghiệm).
 Trường hợp 2: góc đầu dao 120˚ (mũi khoan xoắn ruột gà thông thường).
mũi khoan lả rộng > lả rộng
lả rộng = mũi khoan ren chuẩn + 2xf (f: bước ren)
Trong tam giác OHB vuông tại H: tan(HOB) = tan 60o = HB/OH
 tan 60o = [lả rộng/2]/ Zlập trình
 Zlập trình = lả rộng/[2*tan 60o]= [mũi khoan ren chuẩn + 2xf]/[2x1.732]
Lưu ý: - Giá trị Z được tính với gốc tọa độ tại H (theo Z).
- Giá trị lả rộng không quy định (theo kinh nghiệm).

Trang 49
 Baøi 4: CAÙC LEÄNH LAÄP TRÌNH NAÂNG CAO

1. Xaùc ñònh vò trí caùc ñieåm theo heä toïa ñoä cöïc G16.
- Vò trí caùc ñieåm coù theå ñöôïc nhaäp baèng heäđtoïa ñoä cöïc.
- Caáu truùc: N... G16 hoaëc N... G15
 G16: Baét ñaàu xaùc ñònh vò trí caùc ñieåm theo heä toïa ñoä cöïc.
 Sau leänh G16, trong caâu leänh giaù trò X ñöôïc hieåu laø baùn kính vaø Y laø goùc quay.
 G15: Keát thuùc noäi suy heä toïa ñoä cöïc (trôû laïi heä toïa ñoä Ñeà caùc.
- Chieàu döông cuûa goùc quay laø chieàu ngöôïc vôùi chieàu quay cuûa kim ñoàng hoà. Coù theå
söû duïng goùc quay aâm hoaëc döông. Giaù trò X (baùn kính) chæ coù giaù trò döông.
- Coù theå keát hôïp vôùi leänh G52 ñeå dôøi goác toïa ñoä veà goác cuûa heä toïa ñoä cöïc.
Löu yù: khi nhaäp toïa ñoä theo heä toïa ñoä cöïc, caùc leänh G2, G3
chæ ñöôïc söû duïng vôùi baùn kính R (maø khoâng ñöôïc söû duïng
toïa ñoä taâm I, J).
Ví duï:
N75 G17 G16 G0 X50 Y30

2. Caùc leänh laäp trình veà heä truïc toïa ñoä.

a. Dôøi goác toïa ñoä trong chöông trình.
 Khi laäp trình, ñoâi khi caàn tính toaùn caùc toïa ñoä theo moät ñieåm khaùc vôùi goác toïa ñoä
thaûo chöông, khi ñoù boä ñieàu khieån hoã trôï laäp trình dôøi goác toïa ñoä tôùi vò trí môùi.
 Goác toïa ñoä dôøi ñi chæ coù taùc duïng trong noäi boä chöông trình ñoù maø khoâng aûnh höôûng
tôùi caùc chöông trình khaùc, khoâng ghi ñeø döõ lieäu vaøo caùc goác G54 ñeán G59.
 Caáu truùc: [G90] G52 X__ Y__ Z___

o Trong ñoù: X, Y, Z: vò trí ñieåm goác môùi so vôùi goác toïa ñoä thaûo chöông.
o Sau leänh G52, toïa ñoä caùc ñieåm seõ ñöôïc nhaäp theo goác môùi.
o Ñeå trôû laïi goác toïa ñoä thaûo chöông: [G90] G52 X0 Y0 Z0
Ví duï: Chuaån laäp trình taïi goùc, treân maët phoâi, laäp trình khoan 8 loã nhö hình döôùi.
Muõi khoan T02 – Twist Drill 6.8, phoâi 150x100x20 mm.
O0010 (vi du CT khoan)

T02 M06 G43 H02

G90 G52 X45 Y40

G16 G0 X27.5 Y-30

Z10 S800 M03

G99 G83 Z-23.4 R3 Q3 F90

Y-60

Y-90

Y-120

Y-150

Y180

Y150

Y120

G80

G15

G52 X0 Y0

Trang 50
b. Xoay goác toïa ñoä (trong chöông trình).
Caáu truùc: [G90] G68 X__ Y__ R___

Trong ñoù: X, Y: vò trí taâm xoay.

R: goùc xoay.

Huûy xoay goác: G69

 Sau leänh G68, toïa ñoä caùc ñieåm seõ ñöôïc nhaäp theo goác môùi, ñaõ quay moät goùc R so vôùi
goác ban ñaàu ôû vò trí X, Y.
 Sau leänh xoay goác G68, khoâng laäp trình caùc leänh veà chuaån (G28, G92) hoaëc leänh dôøi
goác toïa ñoä (G52). Neáu caàn, laäp trình sau caâu leänh huûy G69.
 Sau caâu leänh G69, leänh di chuyeån keá tieáp (neáu coù) phaûi ñöôïc laäp trình vôùi G90.
3. Laäp trình thay ñoåi tæ leä gia coâng, gia coâng ñoái xöùng.
 Bieân daïng laäp trình coù theå thay ñoåi ñöôïc tæ leä khaùc vôùi
giaù trò thöïc khi gia coâng (scale).
 Tæ leä theo töøng truïc ñöôïc laäp trình trong caâu leänh, tæ leä coù
theå gioáng vaø khaùc nhau tuøy caáu truùc laäp trình.
 Toïa ñoä ñieåm taâm khi laáy tæ leä ñöôïc laäp trình trong caâu
leänh. Tæ leä nhoû nhaát khaû trình: 0.001 mm (heä meùt).

a. Caáu truùc 1: khai baùo caùc phöông vôùi cuøng tæ leä.

G51 X___ Y___ Z___ P____

Trong ñoù:
X, Y, Z: toïa ñoä tuyeät ñoái cuûa vò trí taâm laáy tæ leä.
P: tæ leä baèng nhau theo taát caû caùc phöông.

b. Caáu truùc 2: khai baùo caùc phöông khaùc tæ leä.

G51 X___ Y___ Z___ I____J___K___ [3.1]
Trong ñoù: X, Y, Z: toïa ñoä tuyeät ñoái cuûa vò trí taâm laáy tæ leä.
I, J, K: tæ leä caàn laáy ñoái xöùng töông öùng theo X, Y, Z.
Ví duï 1: trong hình keá beân.
- Tæ leä theo phöông X: a/b
- Tæ leä theo phöông Y: c/d
- Vò trí laáy tæ leä: 0
Ví duï 2: laáy tæ leä cung troøn (hình 3.1).
G90 G0 X0 Y100
G51 X0 Y0 Z0 I2000 J1000

G02 X100 Y0 R100 F500

Ñoaïn treân töông ñöông vôùi ñoaïn

sau:

Trang 51
 G90 G0 X0 Y100

G02 X200 Y0 I0 R200 F500

(Tæ leä truïc X laø 2:1, truïc Y laø 1:1)

Hình 3.1
Löu yù:
 Tæ leä khi laäp trình laø soá nguyeân, tæ leä 1:1 thì giaù trò laäp trình laø 1000.
 Khi thay ñoåi tæ leä, chæ coù caùc thoâng soá hình hoïc cuûa bieân daïng thay ñoåi, caùc tham soá
coâng ngheä (vaän toác quay, löôïng dòch chuyeån baøn maùy... ), giaù trò baùn kính buø dao,
chieàu daøi dao khoâng thay ñoåi.
 Khoâng laäp trình laáy tæ leä cho caùc chu trình khoan.
c. Laäp trình laáy ñoái xöùng.
Söû duïng caáu truùc G51 nhö treân nhöng keøm theo I, J, K mang daáu tröø (-) laø pheùp laáy ñoái
xöùng. Caáu truùc cuï theå:
G51 X___ Y___ Z___ I-____J-___K-___ [3.2]

Ví duï:

I-1000: toïa ñoä theo X ñoái J-1000: toïa ñoä theo Y ñoái K-1000: toïa ñoä theo Z ñoái
xöùng qua maët YZ xöùng qua maët XZ xöùng qua maët XY
d. Huûy laáy ñoái xöùng hoaëc laáy tæ leä: G50.
4. Nhaäp döõ lieäu hình hoïc cuûa duïng cuï töø chöông trình (ghi traøn).
Coù theå nhaäp döõ lieäu baùn kính, chieàu daøi, ñoä moøn dao, vò trí chuaån chi tieát töø caâu leänh laäp
trình, döõ lieäu hình hoïc ñaõ ñöôïc löu tröôùc ñoù seõ bò xoùa vaø thay vaøo baèng giaù trò nhaäp vaøo
töø chöông trình khi chöông trình thöïc thi.
Trong thöïc teá, moät soá duïng cuï caét thay vì phaûi ño vaø nhaäp thoâng soá chieàu daøi, baùn kính
tröïc tieáp treân maùy CNC, thì coù theå söû duïng caùc loaïi maùy ño thoâng soá hình hoïc cuûa dao
tröôùc khi gaén leân maùy, caùc giaù trò ño ñöôïc cuûa dao coù theå ñöôïc nhaäp vaøo maùy hoaëc ñöôïc
nhaäp vaøo chöông trình, khi thöïc thi döõ lieäu töø chöông trình seõ ghi traøn boä nhôù.
Caáu truùc ghi traøn döõ lieäu coù theå khaùc nhau tuøy thuoäc boä ñieàu khieån, tuy nhieân vieäc ghi
traøn döõ lieäu coù theå xoùa taát caùc caùc soá lieäu tham soá thöïc teá vaø can thieäp tröïc tieáp vaøo caùc
tham soá, caùc bieán cuûa heä thoáng (parameters, varible), do ñoù khoâng neân laäp trình caùc leänh
naøy neáu khoâng hieåu roõ caën keõ vaán ñeà.
a. Laäp trình ghi traøn vò trí goác toïa ñoä G54  G59.
Caáu truùc: G10 L2 Pn IP__

Trong ñoù: IP__: giaù trò nhaäp vaøo oâ nhôù (thay baèng töø leänh X, Y, Z)
Pn: töø leänh ñònh nghóa vò trí goác toïa ñoä seõ ñöôïc ghi traøn.
n=0: vò trí chuaån môû roäng (00 hoaëc EXT)
n=1  6: vò trí chuaån chi tieát töông öùng töø G54  G59.

Trang 52
Khi laäp trình vôùi toïa ñoä tuyeät ñoái [G90]: giaù trò X, Y, Z laø vò trí tuyeät ñoái cuûa ñieåm chuaån
so vôùi chuaån maùy.
Khi laäp trình vôùi toïa ñoä töông ñoái [G91]: giaù trò X, Y, Z laø giaù trò coäng theâm vaøo giaù trò
ñang coù töông öùng cuûa caùc goác toïa ñoä.
b. Laäp trình söû duïng heä thoáng goác toïa ñoä môû roäng.
Ngoaøi 6 vò trí goác toïa ñoä ñöôïc ngöôøi vaän haønh thao taùc nhaäp tröïc tieáp, boä ñieàu khieån cho
pheùp söû duïng theâm 48 vò trí goác môùi ñeå laäp trình. Caùc vò trí goác naøy ñöôïc ghi vaøo trong
chöông trình.
o Caáu truùc ghi döõ lieäu ñieåm chuaån:
G10 L20 Pn IP__

Trong ñoù: IP__: giaù trò nhaäp vaøo oâ nhôù (thay baèng töø leänh X, Y, Z)
Pn: töø leänh ñònh nghóa vò trí goác toïa ñoä seõ ñöôïc ghi traøn.
n=1  48: vò trí chuaån taêng theâm töø 1  48.
Khi laäp trình vôùi toïa ñoä tuyeät ñoái [G90]: giaù trò X, Y, Z laø vò trí tuyeät ñoái cuûa ñieåm chuaån
so vôùi chuaån maùy ghi traøn vaøo goác coäng theâm.
Khi laäp trình vôùi toïa ñoä töông ñoái [G91]: giaù trò X, Y, Z laø giaù trò coäng theâm vaøo giaù trò
ñang coù töông öùng cuûa caùc goác toïa ñoä coäng theâm ñang chöùa trong ñoù.
Ñeå goïi laïi moät trong soá 48 goác toïa ñoä vöøa ñöôïc nhaäp döõ lieäu, laäp trình töø leänh P keøm theo
maõ leänh G54.1 hoaëc G54
o Caáu truùc goïi vò trí goác coäng theâm:
G54.1 Pn hoaëc G54 Pn

Trong ñoù: Pn: töø leänh ñònh nghóa vò trí toïa ñoä taêng cöôøng.
n=1  48: vò trí chuaån taêng theâm töø 1  48.
Ví duï: G54.1 P1 Chuaån phoâi coäng theâm vò trí 1.
Caùc goác toïa ñoä coäng theâm ñöôïc söû duïng gioáng nhö 6 goác bình thöôøng (G54  G59). Vò
trí goác chi tieát seõ thay ñoåi khi goïi caùc goác khaùc.
Neáu khoâng laäp trình töø leänh P sau töø leänh G54.1, maëc ñònh boä ñieàu khieån traû veà goác coäng
theâm soá 1 (G54.1 P1).
Neáu khôûi ñoäng laïi maùy, vò trí maëc ñònh trong G54 seõ ñöôïc goïi laïi, taát caû caùc giaù trò goác
coäng theâm seõ bò xoùa.
c. Laäp trình ghi traøn döõ lieäu hình hoïc.
Khai baùo döõ lieäu hieäu chænh:
 Caáu truùc ghi traøn oâ nhôù ñòa chæ H:
G10 L10 P__ R__

Trong ñoù: P__: ñòa chæ oâ nhôù nhaäp döõ lieäu.

R__: giaù trò nhaäp.
Laäp trình vôùi G90: giaù trò nhaäp vaøo ghi ñeø leân döõ lieäu beân trong oâ nhôù.
Laäp trình vôùi G91: giaù trò nhaäp vaøo seõ ñöôïc coäng vôùi döõ lieäu ñang coù trong oâ nhôù.
 Caáu truùc ghi traøn oâ nhôù ñòa chæ D:
G10 L12 P__ R__

Trong ñoù: P__: ñòa chæ oâ nhôù nhaäp döõ lieäu.

R__: giaù trò nhaäp.

Trang 53
Laäp trình vôùi G90: giaù trò nhaäp vaøo ghi ñeø leân döõ lieäu beân trong oâ nhôù.
Laäp trình vôùi G91: giaù trò nhaäp vaøo seõ ñöôïc coäng vôùi döõ lieäu ñang coù trong oâ nhôù.
Khai baùo giaù trò ñoä moøn dao (wear compensation):
 Caáu truùc ghi traøn oâ nhôù ñòa chæ H:
G10 L11 P__ R__

Trong ñoù: P__: ñòa chæ oâ nhôù nhaäp döõ lieäu.

R__: giaù trò nhaäp.
Laäp trình vôùi G90: giaù trò nhaäp vaøo ghi ñeø leân döõ lieäu beân trong oâ nhôù.
Laäp trình vôùi G91: giaù trò nhaäp vaøo seõ ñöôïc coäng vôùi döõ lieäu ñang coù trong oâ nhôù.
 Caáu truùc ghi traøn oâ nhôù ñòa chæ D:
G10 L13 P__ R__

Trong ñoù: P__: ñòa chæ oâ nhôù nhaäp döõ lieäu.

R__: giaù trò nhaäp.
Laäp trình vôùi G90: giaù trò nhaäp vaøo ghi ñeø leân döõ lieäu beân trong oâ nhôù.
Laäp trình vôùi G91: giaù trò nhaäp vaøo seõ ñöôïc coäng vôùi döõ lieäu ñang coù trong oâ nhôù.
5. Chöông trình con vaø voøng laëp (sub program and subroutine).
 YÙ nghóa cuûa chöông trình con:
- Giaûm nheï vieäc laäp trình, thay vì phaûi vieát nhieàu
ñoaïn truøng laëp gioáng nhau, caùc ñoaïn chöông trình
truøng laép seõ ñöôïc vieát vaøo moät chöông trình con
(sub program), khi naøo caàn thì goïi ñoaïn ñoù ra.
- Chöông trình ngaén goïn, deã ñoïc vaø deã chænh söûa.
 Caùch vieát chöông trình con.
- Chöông trình con ñöôïc vieát beân ngoaøi chöông trình
chính nhöng keát thuùc baèng M99 theo caáu truùc:
N… M99 hoaëc N... M99 Pxxxx
Trong ñoù:
- Neáu chæ khai baùo M99, khi keát thuùc chöông trình con, con troû seõ trôû laïi chöông
trình chính ôû doøng keá tieáp doøng leänh goïi chöông trình con ñoù.
- Neáu khai baùo M99 Pxxxx, thì con troû seõ
quay trôû laïi chöông trình chính ôû doøng leänh
Nxxxx töông öùng ñöôïc khai baùo ôû trò soá P,
trong tröôøng hôïp naøy, baét buoäc phaûi khai
baùo töø leänh Nxxxx töông öùng ôû chöông trình
chính ñeå con trôû trôû laïi ñuùng vò trí.
- Neáu töø leänh M99 ñöôïc vieát ôû chöông trình chính, khi thöïc thi gaëp doøng naøy, con
troû seõ quay trôû laïi ñaàu chöông trình.
- Neáu vieát leänh M99 Pn ôû chöông trình chính, khi thöïc thi gaëp doøng naøy, con troû seõ
nhaûy tôùi doøng Nn töông öùng, n: soá thöù töï cuûa doøng leänh.
- Caùc chöông trình con coù theå goïi laãn nhau, boä ñieàu khieån Fanuc cho pheùp goïi toái
ña 4 caáp ñoä (hình 5.1). Moät leänh ñôn laäp trình coù theå goïi toái ña moät chöông trình
con laëp laïi tôùi 999 laàn. Chöông trình con khoâng ñöôïc goïi chöông trình chính.

Trang 54
 Hình 5.1: Caáp ñoä toái ña khi goïi chöông trình con.
- Töø leänh M99 keát thuùc chöông trình con phaûi vieát ôû moät doøng rieâng.
- Caùc töø leänh M00, M01, M02, M30, M98, M99 vaø M198 khoâng ñöôïc vieát chung
doøng vôùi caùc töø leänh M khaùc.
 Goïi chöông trình con.
- Caáu truùc: N... M98 Paabbbb
- P...xxxx: boán soá ñaàu tieân tính töø beân phaûi qua traùi
laø teân cuûa chöông trình con (khoâng coù chöõ O).
- Caùc soá coøn laïi laø soá laàn laëp, ví duï: goïi chöông trình con O0100 laëp 2 laàn thì vieát
M98 P20100. Maëc ñònh neáu chæ thöïc thi chöông trình con moät laàn thì chæ caàn laäp
trình 4 chöõ soá teân cuûa chöông trình con, ví duï: M98 P0100 hoaëc M98 P100.
- Doøng ñaàu tieân trong chöông trình con phaûi coù teân cuûa chöông trình con ñoù, ví duï:
doøng ñaàu tieân cuûa chöông trình con O10 phaûi laø: O0010.
Ví duï:
O0010 (CT Chinh) O0011 (CT con)
N1 G21 G17 G40 G80 G54 N1 G90G0X35Y0
N2 G91 G28 Z0 N2 Z2
N3 T02 M06 G43 H02 N3 G1Z-7F200
N4 S1800 M3 N4 G41D12Y#1
N5 #1 =4 N5 X13
N6 M98 P0011 N6 G3Y-#1R#1

N7 G51 X0 Y0 I-1000 N7 G1X35

N8 G40G0Y0Z2
N8 M98 P0011
N9 G50
N9 M99
N10 #1 =5

N11 G68 X0 Y0 R90

N12 M98 P0011

N13 G50
N14 G51 X0 Y0 J-1000
N15 M98 P0011
N16 G50
N17 G69
N18 M30

Baøi 5: GIÔÙI THIEÄU CAÙC BIEÁN SOÁ VAØ MACRO

1. Bieán (Variables).
- Caùc trò soá coù theå laäp trình (vò trí, tham soá gia coâng...) coù theå ñöôïc vieát tröïc tieáp vaøo
caùc maõ leänh hoaëc thoâng qua caùc bieán soá, ví duï: G1, X100...
- Boä ñieàu khieån hoã trôï caùc bieán soá ñeå hoã trôï laäp trình, coù theå thay ñoåi giaù trò baèng
chöông trình hoaëc thay ñoåi tröïc tieáp qua cheá ñoä MDI. Ví duï:
- Caùc bieán soá ñöôïc ñònh nghóa bôûi daáu # vaø soá chæ ñònh ñòa chæ cuûa bieán ñoù. Ví duï
#1=#2+100;
G01 X#1 F300;

Trang 55
 - Bieán ñöôïc chia thaønh 4 nhoùm nhö sau:
BIEÁN KIEÅU CHÖÙC NAÊNG
#0 Roãng - Giaù trò luoân baèng 0, khoâng theå gaùn döõ lieäu vaøo bieán naøy.
#1#33 Noäi boä - Chæ ñöôïc duøng trong caùc macro ñeå GAÙN döõ lieäu khi goïi.
[Local] - Khi taét nguoàn ñieän (maùy), giaù trò trong bieán bò xoùa roãng.
- Khi macro ñöôïc goïi, giaù trò bieán seõ ñöôïc gaùn trôû laïi
#100#149(#199) Thoâng duïng - Duøng ñeå chia seû döõ lieäu qua caùc macro khaùc nhau.
[Common] - Ngaét nguoàn cuûa maùy, #100#1999 bò xoùa giaù trò roãng.
- Bieán #500#999 luoân ñöôïc löu döõ lieäu, ngay caû khi
nguoàn ñieän bò ngaét ñoät ngoät.
#1000- Heä thoáng - Ñöôïc heä thoáng duøng ñeå löu tröõ caùc tham soá khi heä thoáng
[System] laøm vieäc, ví duï: vò trí, döõ lieäu hieäu chænh...
- Giaù trò trong bieán noäi boä vaø bieán thoâng duïng naèm trong daûi giaù trò sau:
-1047 ñeán -1029
0
10-29 ñeán 1047
- Khi ñöôïc laäp trình, giaù trò trong bieán coù theå mang soá leû phaàn thaäp phaân.
- Caùc bieán khi laäp trình söû duïng caùc pheùp toaùn, phaûi ñaët trong daáu ngoaëc vuoâng [].
Ví duï: G01 X[#1+#2] F#3
- Giaù trò trong bieán ñöôïc töï ñoäng laøm troøn sau phaàn thaäp phaân 3 chöõ soá.
Ví duï: neáu giaù trò trong bieán #1=12.3456 thì khi thöïc thi leänh G00 X#1, giaù trò thöïc thi seõ
laø G00 X12.346
- Ñaûo daáu giaù trò trong bieán baèng caùch theâm daáu tröø tröôùc bieán. Ví duï: G00 X-#1
- Caùc bieán roãng khoâng ñöôïc thöïc thi.
Ví duï: #1=0, #2 roãng, doøng leänh G00X#1Y#2 seõ thöïc thi: G00X0;
- Trong vuøng hieån thò giaù trò bieán, neáu khoâng hieån thò döõ
lieäu, bieán coù giaù trò roãng.
- Neáu hieån thò daáu ******** döõ lieäu trong bieán bò traøn
(vöôït qua giaù trò 99999999 hoaëc nhoû hôn 0.0000001).
- Teân chöông trình, ñaùnh daáu doøng leänh, doøng leänh coù
ñaùnh daáu ñieàu kieän boû qua(/) khoâng duøng ñöôïc bieán.

Ví duï: khoâng vieát kieåu: O#1; /#2G00X100; N#3Y200

- Caùc bieán heä thoáng coù theå ñoïc hoaëc ghi traøn, chæ laäp trình caùc bieán thoâng duïng khi
caàn , taøi lieäu naøy chæ höôùng daãn cho caùc bieán thoâng duïng.
2. Caùc pheùp toaùn ñöôïc duøng vôùi bieán.
- Baûng döôùi ñaây giôùi thieäu caùc pheùp toaùn ñöôïc pheùp ñònh nghóa vaø söû duïng treân bieán,
trong chöông trình chính, chöông trình con hoaëc macro.
- Baûng chæ lieät keâ caùc pheùp toaùn thoâng duïng, coù theå khaùc nhau treân moãi boä ñieàu khieån.
Bieán soá vaø pheùp toaùn naøy aùp duïng cho boä ñieàu khieån Fanuc 0i – MB.
- Caùc bieán #i, #j, #k laø caùc bieán töôïng chöng, khi laäp trình söû duïng i, j, k laø caùc soá
nguyeân döông. Pheùp toaùn coù theå ôû caû 2 veá cuûa daáu baèng (=), coù theå laø bieán hoaëc
cuõng coù theå laø soá thöïc.

Trang 56
 PHEÙP TOAÙN ÑÒNH DAÏNG GHI CHUÙ
Ñònh nghóa #i=#j
Coäng #i=#j+#k
Tröø #i=#j-#k
Nhaân #i=#j*#k
Chia #i=#j/#k
Sin #i=SIN[#j] Goùc phaûi nhaäp daïng thaäp phaân theo ñoä
Acrsine #i=ASIN[#j] Ví duï: 900 30 phuùt thì ghi laø 90.5
Cos #i=COS[#j]
Arccosine #i=ACOS[#j]
Tan #i=TAN[#j]
Arctan #i=ATAN[j]
Caên baäc 2 #i=SQRT[j]
Giaù trò tuyeät ñoái #i=ABS[j]
Laøm troøn #i=ROUND[j]
Laøm troøn xuoáng #i=FIX[[j] #1=1.2, #3=FIX[#1]#3=1.0
Laøm troøn leân #i=FUP[j] #1=1.2, #3=FUP[#1]#3=2.0
Logarit töï nhieân #i=LN[#i]
Haøm soá muõ #i=EXP[j]
Toaùn töû logic hoaëc OR #i=#j OR #K
Toaùn töû logic XOR #i=#j XOR #K
Toaùn töû vaø AND #i=#j AND #K
3. Caáu truùc caâu ñieàu kieän.
a. Caáu truùc leänh reõ nhaùnh (leänh nhaûy) GOTO.
- Caáu truùc GOTOn trong ñoù: n laø thöù töï doøng leänh, n=199 999.
Ví duï: GOTO1, GOTO#10
- YÙ nghóa: nhaûy tôùi doøng leänh coù thöù töï Nn.
b. Caáu truùc caâu ñieàu kieän IF... GOTOn
- Caáu truùc: IF [ñieàu kieän] GOTOn
- YÙ nghóa: neáu ñieäu ñuùng, nhaûy tôùi doøng leänh coù thöù töï Nn, neáu ñieàu kieän sai, thöïc
hieän doøng leänh keá tieáp.
- Caùc töø leänh so saùnh:
TÖØ LEÄÂNH YÙ NGHÓA
EQ Baèng (=)
NE Khaùc (≠)
GT Lôùn hôn (>)
GE Lôùn hôn hoaëc baèng (≥)
LT Nhoû hôn (<)
LE Nhoû hôn hoaëc baèng (≤)

Trang 57
 c. Caáu truùc ñieàu kieän IF...THEN.
- Caáu truùc: IF [ñieàu kieän] THEN
- YÙ nghóa: neáu ñieàu kieän ñuùng, thöïc hieän leänh ñôn sau THEN, neáu ñieàu kieän sai,
thöïc hieän caâu leänh keá tieáp.
Ví duï 1: IF [#1 EQ #2] THEN#3=0
Ví duï 2: Tính toång töø 1 ñeán 10
O9500;
#1=0
#2=1
N1 IF[#2 GT 10] GOTO2
#1=#1+#2
#2=#2+1
GOTO1
N2 M30

d. Caáu truùc caâu ñieàu kieän WHILE

- Caáu truùc: WHILE [ñieàu kieän] DOm (m=1, 2, 3)
...
ENDm;
- YÙ nghóa: Neáu ñieàu kieän ñuùng, thöïc hieän voøng laëp caùc caâu leänh sau WHILE ñeán
tröôùc doøng leänh ENDm, khi ñieàu kieän sai, nhaûy tôùi thöïc hieän leänh sau ENDm.
- Trò soá m duøng ñeå chæ ñònh voøng laëp töông öùng, m chæ coù 3 giaù trò (1, 2 hoaëc 3).
- Caáu truùc naøy seõ thöïc hieän tôùi khi ñieàu kieän sai thì môùi thoaùt khoûi voøng laëp.
Ví duï: Tính toång caùc soá töø 1 ñeán 10.
O9500;
#1=0
#2=1
WHILE[#2 LE 10] DO1
#1=#1+#2
#2=#2+1
END1
M30

- Caùc tröôøng hôïp coù theå xaûy ra trong voøng laëp.

1. Coù theå duøng moät voøng laëp nhieàu laàn. 2. Voøng laëp khoâng ñöôïc nhaûy caét nhau.

3. Voøng laëp toái ña 3 caáp. 4. Khoâng theå nhaûy ngang vaøo voøng laëp.

5. Coù theå nhaûy khoûi voøng laëp.

Trang 58
 Chöông 4: MOÂ PHOÛNG, KIEÅM TRA CHÖÔNG TRÌNH GIA COÂNG.
1. Giôùi thieäu chöông trình EMCO WinNC GE Fanuc 21.
WinNC GE Fanuc 21 laø phaàn meàm cuûa haõng EMCO vôùi caùc chöùc naêng:
- WinNC laø moät phaàn meàm moâ phoûng vaø ñieàu khieån caùc maùy CNC daønh cho lónh vöïc
giaùo duïc cuûa haõng saûn xuaát maùy CNC EMCO. WinNC coù nhieàu modul nhoû cho pheùp
laäp trình moâ phoûng taäp leänh goác cuûa caùc heä ñieàu khieån phoå bieán nhö Fanuc,
Sinumerik, Fagor, Heidenhain...
- Coù theå laäp trình treân phaàn meàm söû duïng baøn phím PC hoaëc baèng caùc modul EMCO
Keyboard ñöôïc thieát keá gioáng nhö caùc keyboard cuûa caùc heä ñieàu khieån goác. Thay ñoåi
phaàn meàm deã daøng, caùc baøn phím cuõng ñöôïc thaùo laép tieän duïng töông öùng.
- WinNC GE Fanuc Series 21 MB hoã trôï taäp leänh cuûa doøng maùy heä ñieàu khieån FANUC
Series 21i-MODEL B (moâ phoûng cuøng luùc 4 truïc).
- WinNC ñöôïc hoã trôï ñeå caøi ñaët treân taát caû caùc heä ñieàu haønh cuûa Microsoft® Windows®,
modul 3D View moâ phoûng quaù trình caét goït sinh ñoäng, thao taùc löïa choïn ñôn giaûn,
caùc thieát laäp logic, cho pheùp thaáy tröôùc ñöôïc saûn phaåm tröôùc khi gia coâng.

Hình 1.1: Giao dieän cuûa phaàn meàm WinNC

2. Quaûn lí chöông trình.
a. Caùch thao taùc treân phaàn meàm:
Khôûi ñoäng chöông trình, maøn hình (maøu ñen gioáng giao dieän goác cuûa boä ñieàu khieån)
seõ hieån thò goác toïa ñoä maø maùy CNC ñang ñöôïc ñieàu khieån, ñieàu chænh ñöôïc kieåu maùy
(ñoïc theâm muïc 6).
Ñoái vôùi laäp trình moâ phoûng:
- Nhaán chuoät phaûi trong maøn hình (maøu ñen) ñeå chuyeån ñoåi sang caùc phím chöùc naêng
hoaëc nhaán phím F12 treân baøn phím.
- Nhaán chuoät traùi hoaëc F1 ñeå choïn vaøo caùc phím meàm treân maøn hình hoaëc nhaán caùc
phím chöùc naêng töông öùng (F1 ñeán F12) treân baøn phím (kyù töï F keøm theo soá, hieån
thò maøu traéng treân goùc phaûi cuûa chöùc naêng ñoù).
- Caùc phím naøy coù chöùc naêng töông töï nhö caùc phím cöùng töông öùng treân Panel ñieàu
khieån hoaëc treân caùc phím meàm cuûa boä ñieàu khieån goác.
- Caùc phím cöùng laø caùc phím chöùc naêng khoâng thay ñoåi, ñöôïc ghi coá ñònh treân panel,
caùc phím meàm laø caùc phím chöùc naêng coù theå thay ñoåi tuøy ngöõ caûnh.

Trang 59
 Hình 2.1: Caùc phím chöùc naêng phía döôùi vaø phím töông öùng treân Panel ñieàu khieån.
Baûng döôùi ñaây seõ lieät keâ toaøn boä caùc chöùc naêng cuûa caùc phím töông öùng, löu yù ñaây laø
phaàn meàm moâ phoûng cuûa heä ñieàu khieån Fanuc 21, caùc ñôøi maùy khaùc thì caùc chöùc naêng
hieån thò töông öùng seõ khaùc, nhöng veà maët cô baûn, thì boä ñieàu khieån Fanuc coù nhieàu chöùc
naêng töông ñoàng.
Caùc phím chöùc naêng nhaán chuoät traùi 1 laàn hoaëc chuoät phaûi 2 laàn hoaëc nhaán F12:
POS Hieån thò giaù trò caùc goác toïa ñoä.
ALARM, MSG, HISTORY Tình traïng vaän haønh cuûa maùy.
ABS, REL, ALL Caùc goác toïa ñoä cuûa heä ñieàu khieån.
PROG Cheá ñoä laäp trình.
PRGRM Xem, soạn thảo chöông trình.
DIR Thö muïc löu caùc chöông trình trong maùy.
OFFSET Baûng dao hoaëc thieát laäp caùc chuaån chi tieát (G54  G59).
OFFSET Löu tröõ caùc giaù trò chieàu daøi vaø baùn kính cuûa dao phay.
SETTING Caøi ñaët chuaån giao tieáp vôùi băng đột lỗ.
W.SHFT Löu tröõ caùc chuaån chi tieát treân baøn maùy (G54-G59).
SYSTEM Caøi ñaët caùc thoâng soá heä thoáng
PARAMETER Caøi ñaët ñôn vò, chuaån giao tieáp.
SYSTEM Hieån thò phieân baûn cuûa caùc phaàn meàm trong heä thoáng.
ALARM Thoâng tin caûnh baùo, baùo loãi cuûa heä thoáng.
GRAPH Moâ phoûng chöông trình.
PARAM Caøi ñaët moâ phoûng 2D.
EXEC Moâ phoûng quyõ ñaïo caét.
SCALE Ñieàu chænh tæ leä hieån thò treân maøn hình.
3DVIEW Moâ phoûng caét goït 3D.
Caùc chöùc naêng chính trong maøn hình 3DVIEW
TOOL Caøi ñaët caùc thoâng soá dao trong moâ phoûng
POS. ± Vò trí dao khi moâ phoûng (töông öùng vôùi chöông trình).
TOOL. ± Vò trí dao trong thö vieän.
TAKE Ñöa dao töø thö vieän vaøo vò trí ñang ñöôïc choïn.
WORKP Caøi ñaët caùc thoâng soá phoâi.
VIEW Choïn höôùng quan saùt khi moâ phoûng.

Trang 60
FIXT Höôùng gaù eâ toâ, phoâi treân baøn maùy.
GRAPH Chuyeån veà moâ phoûng quyõ ñaïo taâm dao (2D).
SIMUL. Moâ phoûng 3D.
Cheá ñoä vaän haønh maùy (F1).
MEM Gia coâng chöông trình töø boä nhôù cuûa maùy.
EDIT Chænh söûa, laäp trình.
MDI Vaän haønh nhanh caùc caâu leänh khoâng caàn chöông trình.
JOG Ñieàu khieån caùc truïc ôû cheá ñoä khoâng caét goït.
REF Trôû veà chuaån maùy.
INC 1  INC 1000 Di chuyeån caùc truïc chính xaùc (INC 1 = 1/1000 mm).
b. Taïo chöông trình môùi:
Ñeå taïo chöông trình môùi, thao taùc theo trình töï nhö sau:
(1) Choïn cheá ñoä soaïn thaûo chöông trình: F1 hoaëc chuoät phaûi (Mode Select) > F4 (Edit).
(2) F12 (hoaëc chuoät traùi hoaëc chuoät phaûi 2 laàn) > F4 (PROG).
(3) Ñaët teân chöông trình: baét ñaàu baèng kí töï O
vaø keá tieáp laø caùc chöõ soá, toái ña laø 4 chöõ soá.
Ví duï: O1, O500, O5500.
(4) Nhaán Enter. Maøn hình trôû veà cheá ñoä soaïn
thaûo nhö hình keá beân.
(5) Doøng ñaàu tieân treân cuøng laø teân doøng leänh
(khoâng ñöôïc xoùa).
(6) Caùc töø ñaùnh daáu doøng leänh (N5, N10…) töï
ñoäng sinh ra khi xuoáng doøng, neân ñaùnh
daáu doøng leänh ñeå deã kieåm tra chöông
trình.
c. Môû chöông trình ñaõ coù trong maùy:
(1) Choïn cheá ñoä soaïn thaûo chöông trình [F1 > F4, F12 > F4]. Trong maøn hình soaïn thaûo, ôû
phía döôùi cuøng: F3 (PRGRM) laø maøn hình soaïn thaûo chöông trình, F4 (DIR) xem caùc
chöông trình ñang coù trong maùy.
(2) Nhaäp teân chöông trình caàn môû.
(3) Nhaán phím muõi teân phaûi  hoaëc quay xuoáng  ñeå môû chöông trình.
d. Vò trí löu chöông trình trong maùy tính:
- Baát keå söï thay ñoåi naøo maø ngöôøi duøng thao taùc, seõ ñöôïc töï ñoäng löu laïi ngay vaøo
chöông trình vaø khoâng theå phuïc hoài laïi ñöôïc (Undo).
- Caùc chöông trình ñöôïc taïo ra naèm trong thö muïc maëc ñònh:
*:\WinNC32\FANUC21.M\PRG (*: phaân vuøng caøi ñaët phaàn meàm). Coù theå thay ñoåi
thö muïc naøy (ñoïc theâm muïc soá 6).
- File do chöông trình taïo ra khoâng coù phaàn môû roäng, nhöng laø file kyù töï (text) bình
thöôøng neân coù theå chænh söûa ñöôïc baèng phaàn meàm soaïn thaûo vaên baûn, ví duï nhö
word, notepad...

Trang 61
 - Neáu nhö WinNC ñang môû moät chöông trình naøo ñoù, maø duøng theâm phaàn meàm naøo
khaùc ñeå môû vaø chænh söûa chöông trình naøy, thì chæ coù notepad môùi coù theå löu (save)
söï thay ñoåi naøy. Khi ñoù, môû WinNC chuyeån sang môû chöông trình khaùc, thì seõ löu
ñöôïc.
Chuù yù:
- File do chöông trình taïo ra khoâng coù phaàn môû roäng. Neân neáu löu coù phaàn môû roäng
thì phaàn meàm seõ khoâng nhaän daïng ñöôïc.
- Chöõ O vaø soá 0 thöôøng deã gaây nhaàm laãn neân ñeå phaân bieät, soá 0 coù neùt gaïch cheùo
hoaëc daáu “.” ôû giöõa.
- Teân cuûa chöông trình trong thö muïc löu chöông trình seõ baét ñaàu baèng chöõ O (vieát
hoa) sau ñoù laø caùc kyù töï soá keøm theo (maø khoâng cần coù soá 0) ví duï: O1, O100… Neáu
ñaët sai teân, chöông trình seõ khoâng nhaän daïng ñöôïc.
- Coù theå copy tröïc tieáp caùc file trong Explorer vaø söûa laïi teân chöông trình (trong
tröôøng hôïp neáu caàn sao cheùp noäi dung cuûa moät ñoaïn chöông trình naøo ñoù).
3. Nhaäp chöông trình.
- Nhaäp caùc kí töï vaø nhaán Enter , caùc kí töï seõ ñöôïc cheøn vaøo beân phaûi cuûa daáu nhaùy
maøu vaøng. Chæ neân nhaäp töøng töø leänh moät, neáu nhaäp caû doøng maø coù kí töï loãi, thì
phaûi nhaäp laïi nguyeân doøng leänh ñoù.
- Ñeå thay theá töø leänh taïi vò trí con troû, nhaäp caùc kí töï vaø nhaán phín Insert.
- Di chuyeån daáu nhaùy baèng phím muõi teân (nhö caùc trình soaïn thaûo vaên baûn).
- Nhaán Enter ñeå xuoáng doøng vaø ghi caâu leänh môùi.
- Caùc töø N ñaùnh daáu doøng leänh (Block numbers hay Sequence numbers) seõ ñöôïc töï
ñoäng taïo ra moãi khi xuoáng doøng cuoái cuøng, ñöôïc duøng ñeå ñaùnh daáu caâu leänh.
- Moãi khi chaïy chöông trình, chöông trình seõ töøng caâu leänh töø treân xuoáng döôùi, kí töï
ñaùnh daáu duøng ñeå tìm doøng leänh bò loãi vaø kieåm tra chöông trình deã daøng hôn.
- Cheøn caâu ghi chuù beân trong caëp daáu ngoaëc ñôn ().
- Khi taïo ra chöông trình, teân cuûa chöông trình laø doøng ñaàu tieân cuûa chöông trình ñoù,
neáu ghi caâu ghi chuù keá tieáp vaø cuøng doøng thì khi choïn F4 (DIR) - lieät keâ caùc chöông
trình, seõ thaáy caâu ghi chuù cuûa teân chöông trình (ñeå deã daøng phaân bieät caùc chöông
trình vôùi nhau).
- Neáu söû duïng caâu leänh hieäu chænh baùn kính dao thì phaûi soaïn thaûo tôùi heát phaàn hieäu
chænh, söû duïng chöông trình con thì phaûi soaïn thaûo xong chöông trình con môùi ñöôïc
moâ phoûng.
- Tröôùc khi moâ phoûng, con troû phaûi luoân ôû ñaàu chöông trình, coù theå duøng caùc phím
Home, End ñeå quay leân ñaàu, xuoáng caâu leänh cuoái chöông trình. Nhaán Page Up, Page
Down ñeå laät trang.
4. Caøi ñaët caùc thoâng soá moâ phoûng.

Trang 62
 a. Caøi ñaët chuaån phoâi: F12 > F5 (Offset) > F5 (W.SHFT).

- Coù 6 chuaån ñeå ñaët chuaån phoâi (G54 ñeán G59)

vaø moät chuaån hieäu chænh 00 EXT (luoân coäng
vaøo giaù trò ôû caùc truïc töông öùng cuûa caùc chuaån
khaùc tröôùc khi gia coâng).
- Moãi ñieåm chuaån laø ñoä leäch töông öùng cuûa
ñieåm goác phoâi so vôùi chuaån maùy.
- Khi laäp trình choïn chuaån naøo thì phaûi nhaäp giaù
trò ñoä leäch vaøo vò trí töông öùng. Moâ phoûng coù
theå khoâng caàn nhaäp.
- Khi moâ phoûng, chæ caàn nhaäp vaøo moät giaù trò thích hôïp (naèm trong vuøng laøm vieäc cuûa
maùy) hoaëc ñeå troáng (soá 0).
b. Caøi ñaët cheá ñoä moâ phoûng 3D:
- Môû cheá ñoä 3D View: F12 > F11 (hoaëc nhaáp
chuoät traùi vaøo daáu “>” treân goùc phaûi maøn
hình) > F3: GRAPH > F11 (hoaëc “>”) > F3: 3D View.

-
Töø laàn thöù 2 chæ caàn nhaán F12 > F11 > F3.
-
Maøn hình trôû veà trang caøi ñaët moâ phoûng (hình
beân).
- Phaûi caøi ñaët 3D View vaøo maùy sau khi caøi ñaët
WinNC thì môùi nhìn thaáy trang naøy.
- Neáu caøi nhieàu laàn ôû 1 maùy, phaàn meàm seõ bò loãi.
Caùc thoâng soá trong maøn hình caøi ñaët moâ phoûng 3D View General:
Bieán Giaù trò YÙ nghóa
Chaát löôïng hình aûnh khi moâ phoûng
0 Thaáp.
RESOLUTION
1 Trung bình.
2 Cao.
Khoaûng thôøi gian döøng (delay) giöõa moãi caâu leänh (laøm
WAIT STATES 0 ~ 99 chaäm quaù trình moâ phoûng).
Nhaäp soá caøng lôùn, thôøi gian döøng caøng laâu.
Caøi ñaët söï xuaát hieän cuûa duïng cuï caét khi moâ phoûng.
Tool Presentation 0 Khoâng hieän dao
1 Hieån thò dao.
Phaùt hieän va chaïm (neáu coù) giöõa duïng cuï caét vaø ñoà gaù hoaëc cuûa
phaàn khoâng caét goït treân duïng cuï caét vaø phoâi, hoaëc toác ñoä caét quaù
Collision
nhanh (ñeå caûnh baùo an toaøn).
Detection
0 Khoâng baùo loãi
1 Döøng chöông trình vaø baùo loãi.

Trang 63
 Caøi ñaët söï xuaát hieän cuûa ñoà gaù khi moâ phoûng
0 Khoâng hieån thò ñoà gaù.
Clamping Device
1 Ñoà gaù keïp chaët baèng tay.
3 Ñoà gaù töï ñoäng (coù theå laäp trình söï ñoùng môû)
Kieåu hieån thò moâ phoûng
0 Kieåu moâ phoûng bình thöôøng.
View Mode 1 Kieåu moâ phoûng khung daây, hieän neùt khuaát.
2 Kieåu moâ phoûng khung daây, aån neùt khuaát
3 Moâ phoûng phoâi daïng trong suoát.
c. Caøi ñaët caùc thoâng soá hình hoïc cuûa dao: F12 | F5 [Offset] | F3: [Offset].
- Duïng cuï caét caàn ñöôïc khai baùo 2 thoâng soá cô
baûn: chieàu daøi vaø baùn kính, moät soá loaïi chæ
caàn chieàu daøi (khoa, doa...).
- Khi moâ phoûng coù theå boû qua chieàu daøi dao,
neáu laäp trình theo taâm dao thì khoâng caàn
nhaäp baùn kính.
- Khi moâ phoûng 3D dao ñöôïc tính theo caùc
thieát laäp ôû trang caøi ñaët dao moâ phoûng, trang
naøy chæ caàn nhaäp giaù trò baùn kính hieäu chænh.
- Caùc thoâng soá cuûa dao ñöôïc löu thoâng qua caùc oâ nhôù coù ñòa chæ H... ñöôïc nhaäp vaøo töø
trang Offset.
- Khi gia coâng chöông trình treân maùy, baét buoäc phaûi tieán haønh ño caùc thoâng soá cuûa dao
vaø xaùc ñònh vò trí chuaån chi teát thì môùi coù theå tieán haønh gia coâng.
- Caùch hieån thò baûng thoâng soá dao ôû hình treân laø cuûa boä ñieàu khieån Fanuc 21, moät soá boä
ñieàu khieån khaùc cho pheùp nhaäp 2 oâ nhôù treân cuøng moät ñòa chæ, khi ñoù ñòa chæ khi duøng
H vaø D laø khaùc nhau, trong hình treân laø gioáng nhau.
d. Caøi ñaët duïng cuï caét goït:
- Trong trang 3D View choïn Tools (F3).
- Trong cöûa soå Tool Selection: phaàn phía beân
treân coù con nhaùy maøu vaøng hieån thò chöõ Tool
Holder töôïng tröng cho oå chöùa dao treân maùy.
- Caùc soá maø con nhaùy maøu vaøng ñang hieån thò
laø vò trí caàn choïn dao.
- Trong chöông trình khi goïi dao taïi vò trí naøo
thì khi moâ phoûng phaûi choïn ñuùng loaïi dao
caàn duøng taïi vò trí ñoù.
- Laäp trình khai baùo bao nhieâu dao thì phaûi choïn ñuû vaø ñuùng loaïi dao ôû taát caû caùc vò trí
töông öùng trong baûng.
- Phía döôùi cöûa soå laø Tool Library (thö vieän dao cuûa phaàn meàm). Caùc thoâng soá cuûa dao
bao goàm:

Trang 64
 o Holder Diameter (HD): ñöôøng kính phaàn caùn laép dao.
o Shank Diameter (SD): ñöôøng kính caùn dao.

o Tool Diameter (D): ñöôøng kính dao (phaàn caét goït).

o Angle (TA): goùc ñaàu giöõa caùc löôõi caét (ñoái vôùi muõi khoan, dao

vaùt caïnh…)
o Edge Length (FL): chieàu daøi phaàn löôõi caét.

o Tool Length (TL): Chieàu daøi dao sau khi laép vaøo caùn (tính töø muõi dao ñeán phaàn

ñaàu cuûa caùn laép dao).

o Total Length (OL): toång chieàu daøi cuûa dao sau khi laép (tính töø muõi ñeán chuaån laép

dao, coù moät phaàn naèm loït vaøo trong caùn).

o Tool Radius (TR): Baùn kính ñaàu muõi löôõi caét.

o Milling Width (TT): beà daøy phaàn löôõi caét (ñoái vôùi dao phay maët).

- Caùc loaïi dao trong thö vieän:

o Twist Drill: muõi khoan
xoaén.
- Goùc ñaàu dao: 1200.
- Kích thöôùc thöïc teá:
0.5+[0.1]
- Chæ gia coâng theo Z.
o Tap: muõi caét ren trong.
- Kích thöôùc theo tieâu
chuaån.
- Chæ gia coâng theo Z.
- Chuù yù toác ñoä voøng quay.
o Endmill: dao phay ngoùn.
- Gia coâng ñöôïc 3 höôùng.
- Kích thöôùc theo chuaån.
o Chamfer: dao vaït caïnh.
- Goùc ñaàu dao 450
- Chæ duøng gia coâng saïch caùc
caïnh saéc (an toaøn cho
ngöôøi söû duïng).
- Trong phaàn meàm coøn hoã trôï moät soá loaïi dao khaùc (tham khaûo muïc 6).
- Ñeå choïn ñöôïc dao:
o Di chuyeån con nhaùy ñeán vò trí caàn laáy dao: nhaán phím F3, F4 hoaëc muõi teân , 
o Start Drill: muõi khoan moài.
- Goùc ñaàu dao: 900, 1200.
- Chæ gia coâng theo Z.
- Duøng ñeå laáy daáu, laû roäng maët
loã.
o Shell end cutter: dao phay chöõ
T.
- Gia coâng raõnh chöõ T.
- Caàn coù raõnh tröôùc thaúng tröôùc.
- Phaûi phay töø ngoaøi vaøo.
o Spherical: dao phay caàu.
- Gia coâng tinh maët cong.
- Baùn kính ñaàu bo baèng baùn
kính dao. Moät soá phaàn meàm
coøn duøng teân dao laø Ball mill.
o Reamer: muõi doa.
- Kích thöôùc theo tieâu chuaån.
- Chæ gia coâng theo Z.
- Phaûi khoan loã tröôùc khi doa.

ñeå di chuyeån.
o Ñeán vò trí naøo thì soá ôû taïi vò trí ñoù seõ nhaáp nhaùy.

o Duøng phím F5, F6 hoaëc muõi teân ,  ñeå xem caùc dao trong thö vieän.

o Khi muoán ñöa dao trong thö vieän vaøo oå dao nhaán phím F7 hoaëc nhaäp soá Tool

number töông öùng vaø nhaán Enter.

- Khi laäp trình söû duïng hieäu chænh baùn kính dao: phaûi nhaäp giaù trò baùn kính dao vaøo oâ
nhôù töông öùng trong trang Offset (F12 > F3: Offset). Ví duï: dao coù ñöôøng kính Þ10,
goïi G42 D12 thì phaûi nhaäp 5 vaøo oâ nhôù No. 12.

Trang 65
 e. Caøi ñaët thoâng soá phoâi.
- Böôùc 1: Keåm tra giaù trò chuaån trong trang work shift: F12 | F5 [Offset] | F5 [W. SHFT]:
o Thöïc teá khi gia coâng, caàn phaûi chæ ñònh vò trí

cuûa phoâi treân baøn maùy vaø trong khoâng gian

laøm vieäc cuûa maùy.
o Ñeå thieát laäp chuaån gia coâng treân maùy, coù theå

söû duïng duïng cuï caét, ñaàu doø ñeå tìm ra vò trí
chuaån sau ñoù löu laïi trong trang W. SHFT (G54 
G59).

o Khi gia coâng, chuaån gia coâng phaûi truøng vôùi

chuaån laäp trình vaø chuaån chi tieát.
o Khi moâ phoûng, coù theå nhaäp caùc giaù trò ngaãu nhieân hoaëc ñeå troáng (soá 0).
- Böôùc 2: Nhaäp caùc thoâng soá phoâi taïi trang 3D View.
o Trôû laïi trang 3D View (F12 > F11 > F3) choïn F4
[WORKP] .
o Caùc giaù trò leäch chuaån M–W ñöôïc nhaäp döïa vaøo
chuaån laäp trình vaø trong W.SHFT.
o Neáu work shift ôû treân boû troáng (soá 0), thì
khoâng caàn nhaäp leäch chuaån ôû ñaây.
o Hình aûnh hieån thò laø hónh tónh (giaù trò töôïng
tröng).
o Caùc soá nhaäp vaøo khoâng coù giaù trò aâm (khoâng daáu).
Ví duï 1:
 Phoâi kích thöôùc 50x50x15 mm. Chuaån laäp trình ñaët taïi taâm, maët treân phoâi.
 Trong chöông trình goïi G54, chuaån phoâi nhaäp trong G54 laø:
X= 0 X= 100

00 (EXT) Y= 0 G54 Y= 50

Z= 0 Z= 30

 Nhaäp leäch chuaån töông öùng trong trang WORKP.: X=100, Y=50, Z=30. Caùc kích thöôùc töø
chuaån W ra ñeán caùc caïnh laø X+: 25, X-: 25, Y+: 25, Y-: 25.
Ví duï 2:
 Phoâi kích thöôùc 100x70x20.5; Chuaån laäp trình ñaët taïi taâm, döôùi maët phoâi 0.5 mm.
 Trong chöông trình goïi G55, chuaån nhaäp trong G55 laø:
X= 50 X= 120

00 (EXT) Y= 35 G55 Y= 60

Z=-0.5 Z= 50

 Nhaäp leäch chuaån trong trang WORKP.: X=120, Y=60, Z=50. Caùc kích thöôùc töø chuaån W ra
ñeán caùc caïnh laø X+=100, X-=0, Y+=70, Y-=10, beà daøy phoâi 20.5.
Ví duï 3:
 Phoâi kích thöôùc 100x80x21 mm. Chuaån laäp trình ñaët taïi taâm, döôùi maët phoâi 1 mm.
 Trong chöông trình goïi G57, chuaån nhaäp trong G57 laø:

Trang 66
 X= 0 X= 130

00 (EXT) Y= 0 G57 Y= 70

Z= 0 Z= 35

 Nhaäp leäch chuaån trong trang WORKP.: X= …………, Y=…………, Z=………… Caùc kích thöôùc töø chuaån
W ra ñeán caùc caïnh laø X+=…………, X-=…………, Y+=…………, Y-=…………, beà daøy phoâi ………….
5. Moâ phoûng quaù trình caét goït:
a. Moâ phoûng quaù trình gia coâng.
- Trôû laïi cöûa soå 3D View General, choïn F6 (Simulation) ñeå moâ phoûng.
- Ñeå moâ phoûng töøng caâu leänh: nhaán phím * beân nhoùm phím soá, treân maùy tính xaùch tay
neáu khoâng coù nhoùm phím soá thì nhaán phím Fn+P.
- Ñeå laøm chaäm quaù trình moâ phoûng, coù theå nhaäp soá vaøo trong bieán soá WAIT STATE
trong cöûa soå 3D View, giaù trò nhaäp töø 0 – 99.
b. Loãi vaø caùch söûa loãi.
- Khi xaûy ra loãi, nhaán F12 > F7 (ALARM) > F3(ALARM) ñeå trôû veà maøn hình kieåm tra loãi.
- Ñoïc soá loãi vaø tra caùch söûa trong taøi lieäu cuûa nhaø saûn xuaát. Loãi phaùt sinh coù theå thuoäc
loãi cuûa chöông trình, loãi cuûa boä ñieàu khieån hoaëc loãi cuûa caùc cô caáu chaáp haønh.
- Neáu caùc loãi phaùt sinh thuoäc veà loãi baûo döôõng maùy (khí neùn, möùc daàu…), thì ngöôøi vaän
haønh maùy coù theå kieåm tra vaø thöïc hieän theo chæ ñònh cuûa nhaø saûn xuaát.
- Neáu caùc loãi phaùt sinh thuoäc veà boä ñieàu khieån, neáu khoâng coù chæ ñònh trong höôùng daãn
baûo trì cuûa nhaø saûn xuaát, thì khoâng neân töï söûa.
- Neáu loãi thuoäc veà chöông trình gia coâng: khi trôû laïi trôû laïi chöông trình, neáu loãi thuoäc
veà cuù phaùp (Syntax Error) hoaëc loãi caáu truùc hay sai trò soá (Wrong Value) thì con nhaùy seõ
nhaûy veà doøng töông öùng. Loãi thöôøng keøm theo moät doøng höôùng daãn hoaëc chæ ñònh loãi
(baèng tieáng Anh).
- Kieåm tra laïi chính xaùc caùc töø leänh veà toïa ñoä, caáu truùc, töø maõ leänh… ñeå kieåm tra loãi
thuoäc phaàn naøo? Sau ñoù nhaán phím ESC treân baøn phím ñeå xoùa loãi vaø söûa laïi chöông
trình, neáu khoâng nhaán ESC, chöông trình seõ khoâng cho pheùp söûa caäp nhaät vaøo chöông
trình (baùo loãi).
6. Caøi ñaët ngoân ngöõ vaø maùy CNC moâ phoûng.
- Phaàn meàm cho pheùp thay ñoåi caùc ngoân ngöõ, kieåu maùy moâ phoûng, caùc thoâng tin caøi
ñaët treân maùy ñöôïc ñieàu khieån, ngoân ngöõ 3D View hieån thò trong maøn hình cuûa heä
ñieàu khieån.
- Tröôùc khi thöïc hieän caøi ñaët, taét phaàn meàm WinNC thì môùi coù theå löu vaø caäp nhaät
ñöôïc thoâng tin cuûa WinNC.
- Ñeå thay ñoåi, trong Start Menu > EMCO> WinNC - EMConfig WinNC > Control
Choice: GE Fanuc Series 21M.
- Khi thay ñoåi maùy ñieàu khieån vaø moâ phoûng, taát caû caùc thoâng soá dao, kích thöôùc phoâi,
goác toïa ñoä seõ bò xoùa, phaûi caøi ñaët laïi.

Trang 67
 o Configuration: Caøi ñaët chung.
1. Control Language: Thay ñoåi ngoân ngöõ
hieån thò treân maøn hình heä ñieàu khieån.
2. System of measurement: Ñôn vò moâ
phoûng.
3. Work Piece Program Directory: Thö
muïc löu tröõ chöông trình ñeå moâ phoûng.
4. Machine: kieåu maùy CNC moâ phoûng.
Ñeå thöïc hieän ñöôïc chu trình Taro, choïn
caùc Model maùy MILL105 trôû leân.
o Import/Export Directory: Thö muïc xuaát, nhaäp cô sôû döõ lieäu (dao, goác toïa ñoä…)
o 3D View: Caøi ñaët khi moâ phoûng 3D.
1. 3D View Tool Generator: ngoân ngöõ
hieån thò treân maøn hình quaûn lyù dao cuï
caét goït.
2. Choose fixture: kieåu ñoà gaù hieån thò khi
moâ phoûng.
- Standard: eâ toâ keïp thoâng thöôøng.
- Mechanical: keïp thuû coâng, coù cô caáu
keïp khí neùn.
- Hydraulic: keïp kieåu thuûy löïc.
Löu yù: hình aûnh khi hieån thò ñoà gaù coù theå gioáng nhau, neáu kích thöôùc phoâi lôùn hôn
ngaøm keïp cuûa ñoà gaù thì neân aån hieån thò ñoà gaù khi moâ phoûng.
7. Quaûn lyù thö vieän duïng cuï caét goït.
Maëc ñònh khi caøi, thö vieän dao cuûa phaàn meàm chæ chöùa moät soá löôïng dao nhaát ñònh.
Ñeå taïo môùi moät dao trong thö vieän, vaøo Start Menu > EMCO> 3D Tool Generator:

Caùc theû trong cöûa soå goàm coù:

 Geometry: caùc thoâng soá hình hoïc cuûa dao caét.
 General: caùc thoâng soá coâng ngheä cuûa dao caét.
 Machines: cho pheùp söï hieån thò dao khi moâ phoûng treân caùc maùy.

Trang 68
Trình töï taïo dao môùi:
- Böôùc 1: Choïn nhoùm dao ñeå loïc theo töøng nhoùm: dao tieän, dao phay, muõi khoan.
- Böôùc 2: Choïn loaïi dao coù kieåu vaø kích thöôùc gaàn gioáng vôùi loaïi dao caàn taïo.
- Böôùc 3: Nhaán Copy ñeå sao cheùp dao ñoù vaø ñoåi laïi teân.
- Böôùc 4: Chænh söûa caùc thoâng soá hình hoïc caàn taïo cho dao, caàn kieåm tra trong theû
Machine ñeå xem dao coù ñöôïc cho pheùp moâ phoûng treân loaïi maùy ñang ñöôïc choïn
khoâng, neáu khoâng, khi moâ phoûng seõ khoâng thaáy dao.
- Böôùc 5: Ñoåi maøu cho dao hieån thò, dao maøu gì thì lôùp caét taïo ra seõ coù maøu ñoù.
- Böôùc 6: Nhaán 3D on ñeå xem hình daïng cuûa dao taïo ra, neáu ñaït yeâu caàu thì nhaán
Store ñeå löu laïi.
Chuù yù:
- Phaûi taét phaàn meàm WinNC khi taïo dao, vaø caøi ñaët ngoân ngöõ hoaëc thay ñoåi maùy.
- Dao taïo ra phaûi theo tieâu chuaån cuûa töøng loaïi.
- Neân ñoåi maøu cuûa dao ñeå khi moâ phoûng deã phaân bieät caùc lôùp caét vôùi nhau, ñaëc bieät
laø dao vaùt caïnh (Chamfer).
8. Höôùng daãn moâ phoûng vôùi CIMCO Edit Version 7.
a. Giôùi thieäu.
- CIMCO Edit laø moät phaàn meàm moâ phoûng quyõ ñaïo chaïy dao ñöôïc söû duïng raát phoå
bieán, deã söû duïng vaø tröïc quan. Coù theå moâ phoûng ñöôïc quyõ ñaïo taâm dao, hieäu chænh
baùn kính dao cuûa maùy phay vaø maùy tieän CNC, coù theå thaáy tröôùc keát quaû gia coâng.
- Taäp leänh moâ phoûng hoã trôï cuûa boä ñieàu khieån Fanuc, Heideinhai, Sinumerik, Haas…
- Coù khaû naêng quaûn lyù keát noái vaø truyeàn döõ lieäu xuoáng maùy CNC thoâng qua giao thöùc
truyeàn döõ lieäu noái tieáp, ñieàu khieån maùy gia coâng ôû cheá ñoä DNC.
b. Caùc trình ñôn ñieàu khieån cuûa CIMCO.
 Theû Editor: quaûn lí döõ lieäu vaø maøn hình soaïn thaûo.

 Theû NC Function: quaûn lí caùc leänh, thay ñoåi nhanh caùch ñaùnh daáu doøng leänh…

Trang 69
 Backplot: Chöùc naêng moâ phoûng quyõ ñaïo dao.

 Transmission: truyeàn döõ lieäu noái tieáp, ñieàu khieån tröïc tieáp DNC.
 File Compare: so saùnh noäi dung cuûa hai chöông trình.
 CNC-Calc: thieát keá vaø laäp trình caên baûn.
c. Caùc böôùc moâ phoûng.
 Böôùc 1: Taïo file môùi (File | New) hoaëc môû file ñaõ coù saün (Open).
 Böôùc 2: Soaïn thaûo chöông trình vaøo trong cöûa soå leänh.
 Böôùc 3: Ñaùnh daáu doøng leänh (NC Functions) | Block Numbers.
 Böôùc 4: Moâ phoûng quyõ ñaï dao (Backplot | Backplot Window).
Löu yù: phaàn meàm khoâng phaùt hieän ñöôïc loãi sai neáu caáu truùc leänh hoaëc töø leänh vieát sai.
d. Caùc caøi ñaët thöôøng duøng: ñeå vaøo caøi ñaët, trong theû Editor choïn Global Setup.
 Trong theû Editor:
 Always UPPER CASE: luoân vieát hoa töø leänh (duø phím Caps Lock) taét.
 Font settings: caøi ñaët kieåu chöõ hieån thò treân maøn hình, neân choïn Font chöõ Fanuc
hoaëc Softkey ñeå phaân bieät chöõ O vaø soá 0.
 Theû Color: caøi ñaët maøu saéc cuûa caùc maõ leänh ñeå deã daøng phaân bieät vaø traùnh nhaàm laãn
giöõa caùc leänh di chuyeån nhanh vôùi caùc leänh caét goït.
 Backplot: caøi ñaët maøn hình moâ phoûng.
 Enable 4/5 A-xis plot: baät hieån thò moâ phoûng 4/5 truïc.
 X100 = X0.100: neáu thieáu daáu chaám thaäp phaân, ñôn vò laäp trình laø micro meùt (duøng
cho caùc maùy ñôøi cuõ).
 Disable radius compensation: taét moâ phoûng hieäu chænh quyõ ñaïo dao.
 Use U/V/W ralative move: cho pheùp laäp trình söû duïng toïa ñoä töông ñoái duøng U, V,
W (chæ coù chöùc naêng naøy treân moät soá boä ñieàu khieån).
 Block numbers: caøi ñaët caùnh ñaùnh soá doøng leänh.
o Trong cöûa soå soaïn thaûo leänh, choïn teäp leänh moâ phoûng cuûa boä ñieàu khieån naøo (theû
Editor | File Type) thì seõ caøi ñaët caùch ñaùnh daáu cuûa kieåu file ñoù.
o Caùc tuøy choïn trong caøi ñaët ñaùnh soá goàm coù:
 Auto block numbering: töï
ñoäng ñaùnh daáu doøng leänh.
 Skip lines without block
number: Neáu ñaùnh daáu laïi,
doøng naøo chöa ñöôïc ñaùnh
daáu thì boû qua.
 Renumber empty lines:
ñaùnh daáu caû doøng troáng.

Trang 70
  Show quick setup: baät baûng caøi ñaët nhanh khi baét ñaàu leänh ñaùnh soá doøng leänh.
 Block format: chæ ñònh quy luaät ñaùnh daáu, goàm coù:
o Format: coù hieån soá 0 tröôùc soá thöù töï, ví du:ï N1, N01, N001,N0001….
o Start with: baét ñaàu ñaùnh töø soá bao nhieâu.
o Restart every: soá doøng leänh lôùn nhaát, quay laïi ñaùnh daáu töø ñaàu, ñoái vôùi maùy cuõ,
coù theå maùy chæ hieåu tôùi 9999 hoaëc 99999.
o Skip lines starting with: boû qua ñaùnh soá neáu gaëp doøng baét ñaàu vôùi kyù töï ñöôïc
nhaäp trong oâ phía döôùi.
o Interval: böôùc nhaûy giöõa 2 doøng leänh. Ví duï baét ñaàu töø soá 5, böôùc nhaûy laø 5 thì
doøng thöù 2 seõ laø N10, thöù 3 laø N15…
o Start from line: baét ñaàu ñaùnh daáu töø doøng thöù?
o Skip: coù boû qua doøng naøo khoâng?
o Skip lines containing: neáu doøng leänh naøo chöùa töø ? thì seõ boû qua.
o Precede lines with: kyù töï baét ñaàu cuûa nhoùm leänh ñaùnh soá (Fanuc laø chöõ N).
o Restart on lines starting with: laëp laïi ñaùnh soá töø ñaàu neáu gaëp töø?
o Spaces after block number: khoaûng troáng giöõa soá doøng vaø töø leänh (thoâng thöôøng
baèng 1).
 Xem thôøi gian gia coâng chöông trình: choïn theû NC Function | Toolpath Statistics:
o Böôùc 1: chænh ñôn vò laäp trình trong
Toolpath unit.
o Böôùc 2: chænh ñôn vò tính löôïng dòch
chuyeån baøn maùy Feedrate unit.
o Böôùc 3: chænh thôøi gian thay dao Tool
change time.
o Böôùc 4: chænh toác ñoä chaïy dao nhanh.
o Böôùc 5: xem thoâng tin ñöôïc hieån thò chi
tieát ôû cöûa soå beân traùi.
 Machining Time: toång thôøi gian gia coâng.
 Cutting Time: thôøi gian caét goït.
 Rapid Time: thôøi gian chaïy dao khoâng caét goït [G0].
 Dwelling Time: thôøi gian taïm döøng traïng thaùi [G04].
 Tool Change Time: thôøi gian thay dao.
 Toolpath Length: Toång quaõng ñöôøng di chuyeån dao.
 Cutting Length: quaõng ñöôøng dao caét goït.
 Rapid Length: quaõng ñöôøng dao di chuyeån khoâng caét goït.
 Caùc oâ ôû cöûa soå phía treân: baùo vò trí aâm – döông xa nhaát so vôùi goác toïa ñoä.
Löu yù: caùc tham soá naøy chæ laø töông ñoái vì khoâng tính thôøi gian giaûm toác ôû cuoái haønh trình
noäi suy cuûa caâu leänh, tính maùy ôû Rapid Override 100% vaø Feed Override 100%.

Trang 71