Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 4

TEACHER’S SUPPORT DOCUMENT

Subject: ihMdI Topic: idyao jala ]zo Book: saMcayana Baaga 1 Grade: IX

Attachments
Practice Sheet 1 Practice Sheet Answer Scheme 1
Class Test - Class Test Answer Scheme -
PPT - Video -

Additional References
Web link:
http://www.studyrankers.com/2014/12/sanchyan-chapter-6-class-9th-ncert-solutions.html

Learning outcome:
laoKnaÊ EavaNa evaM vaacana kaOSala ka ivakasa krnaa.
AihMsaa kI Sai@t sao pircaya kranaa.
doSa¹p`oma kI Baavanaa ka ivakasa krnaa.
svatM~ta saonaainayaaoM ko p`it Aadr va gaaOrva Baava ]%pnna krnaa.
svaaQaInata ko mah%va ka p`itpadna krnaa.
svatM~ dRiYTkaoNa ka ivakasa krnaa.
Introduction:

paz kI p`stavanaa krnao hotu Ca~aoM sao p`Sna pUCoM. yaid Ca~aoM sao inamnailaiKt p`SnaaoM ko saMBaaivat ]%tr nahIM p`aPt haoto hOM¸ tao svayaM ko
p`Sna ivakisat kroM AaOr ]nhoM saMBaaivat ]%tr kI Aaor lao jaaeÐ.
Questions:-
p`Sna 1 Apnao manapsaMd svatM~ta saonaainayaaoM ko naama bata[e. ³Ca~ svayaM ]%tr do.´
p`Sna 2 Baart doSa kI Aaja,adI ko phlao kI pirisqaityaaoM ko baaro maoM bata[e. ³Ca~ svayaM ]%tr do.´
p`Sna 3 ‘maha%maa’ naama sao kaOna p`isad\Qa hOÆ ³gaaMQaI jaI´
p`Sna 4 svatM~ta saMga`ama maoM ]nakI @yaa BaUimaka qaIÆ ³ svatM~ta saMga`ama maoM ]nakI mah%vapUNa- BaUimaka qaI. ]nhaoMnao doSa ko ilae AihMsaa
kao Apnaato hue k[- AaMdaolana calaae.´
p`Sna 5 ]nako d\vaara calaae gae kuC AaMdaolanaaoM ko naama bata[e. ³saivanaya Ava&a AaMdaolanaÊ Asahyaaoga AaMdaolanaÊ namak AaMdaolana
Aaid.´

Hint for the Teacher: baccaao¸ BaartIya svatM~ta saMga`ama kI jaba BaI baat haotI hO¸ tao sardar vallaBaBaa[- pTola AaOr maha%maa gaaMQaI
jaI ka naama sabasao phlao Qyaana maoM Aata hO. ]nakI dRZ, [cCa Sai@t¸ naotR%va kaOSala tqaa saBaa kao saMbaaoiQat krto hue Apnaa va@tvya
p`stut krnaa Aaid gauNaaoM kao kaOna BaUla sakta hOÆ vao raYT/Iya ekta ko eosao Ad\Baut iSalpI qao¸ ijasako karNa saara janamaanasa ]nakI
Aaor AakiYa-t haota qaa AaOr ]nhIM ko batae hue maaga- ka AnausarNa BaI krta qaa. eosao mahana naotaAaoM ko karNa Aaja hma svatM~

CB/IX/1819 ide jala ]zo page 1 of 4


TEACHER’S SUPPORT DOCUMENT

Baart maoM Apnaa jaIvana vyatIt kr rho hOM. AtÁ [sa mahana doSa kI p`itYza evaM svatM~ta AbaaiQat rKnao ko ilae hmaoM BaI inaÁsvaaqa-
Baava tqaa doSap`oma kI Baavanaa kao Apnaanaa haogaa.
Instructional Methodology:
Ca~aoM kao Summary kI sahayata sao saMixaPt $p maoM paz ka saar bataeÐ. paz ka ivaSlaoYaNa krto samaya ]samaoM Aae kizna SabdaoM
kao baaoD- pr ilaKoM. phlao Ca~aoM sao ]na SabdaoM ka Aqa- batanao ko ilae khoM AaOr ijana SabdaoM ko Aqa- Ca~ bata na paeи ]nhoM baaoD- pr
ilaKoM­

Sabd Aqa-
daMDI kUca daMDI yaa~a
sa%yaaga`h sa%ya ko ilae AaMdaolana krnaa
jaja inaNaa-yak
rIit trIka
rajad`aoh rajya ko p`it ivad`aoh
Jalak dSa-na
saMixaPt maulaakat laGau BaoMT
Agauvaa[- naotR%va
AaSvast ivaSvaasa rKo hue
AaSaMka Dr
jaagarNa jaaganaa
AaEamavaasaI AaEama maoM rhnao vaalao
puStOnaI pIiZ,yaaoM sao calaa Aa rha
ivarama raok
kalaapanaI inaja-na TapU pr banaI jaola maoM baMd rKnaa
tucC xaud`
raxasaI raja A%yaacaarI Saasana
Qama-yaa~a SauBa ko ilae kI ga[- yaa~a
inaYaadraja inaYaadaoM ³kovaTaoM´ ko rajaa
dladlaI kIcaD, sao BarI

CB/IX/1819 ide jala ]zo page 2 of 4


TEACHER’S SUPPORT DOCUMENT

paz\yaaMSa maoM p`yau@t kuC mauhavaro va ]nako Aqa-

mauhavara Aqa-
AaÐKoM Kulanaa saavaQaana haonaa
baadla iGarnaa vaatavarNa bananaa

paz\yaaMSa maoM p`yau@t kuC p`%yayayau@t Sabd

Sabd maUla Sabd p`%yaya


caaOkIdar caaOkI dar
sa%yaaga`hI sa%yaaga`h [-
kiznatma kizna tma
iryaasatdar iryaasat dar
rotIlaI rot [-laI
sqaigat sqagana [t
dladlaI dladla [-
igarF,tarI igarF,tar [-
maalavaIya maalava [-ya
svaaBaaivak svaBaava [k
pairt par [t
Conclusion:

kuSaasanaÊ AiBavyai@tÊ saMixaPtÊ ]llaoKÊ Aaga`hÊ AnaumaanaÊ p`itiËyaa SabdaoM ko ]psaga- AaOr maUla Sabd Alaga krnao ko ilae khoM.
Summary:

‘idyao jala ]zo’ [sa saMsmarNa maoM laoKk maQaukr ]paQyaaya jaI nao kOsaI BaI pirisqait hao¸ ]saka saamanaa ta%kailak saUJa¹bauJa AaOr AapsaI
maola¹jaaola sao ikyaa jaa sakta hO¸ yah isad\Qa ikyaa gayaa hO. yah paz svatM~ta saMga`ama sao saMbaMiQat hO. sardar vallaBaBaa[- pTola kao
AMga`oja,aoM nao igarF,tar ikyaa qaa AaOr [saI idna gaaMQaI jaI kI Ad\Baut daMDI yaa~a Sau$ hu[- qaI.
daMDI kUca kI tOyaarI ko isalaisalao maoM vallaBaBaa[- pTola 7 maaca- kao rasa phuÐcao qao. ]nhaoMnao vahaÐ laaogaaoM ko Aaga`h pr ‘dao Sabd’ khnaa
svaIkar kr ilayaa AaOr isaÔ- ‘Baa[yaao AaOr bahnaao¸ @yaa Aap sa%yaaga`h ko ilae tOyaar hOMÆ’ [tnaa hI kha. [saI baIca maijasT/oT nao
inaYaoQaa&a laagaU kr dI AaOr ]nhoM igarF,tar kr ilayaa gayaa. sardar pTola nao ipClao AaMdaolana maoM sqaanaIya klao@Tr kao Ahmadabaad maoM
Bagaa idyaa qaa. [saI Apmaana ka badlaa laonao ko ilae ]sanao sardar pTola kao inaYaoQaa&a BaMga krnao ko Aaraop maoM igarF,tar krnao ka

CB/IX/1819 ide jala ]zo page 3 of 4


TEACHER’S SUPPORT DOCUMENT

AadoSa do idyaa. [saI ko tht ]nhoM nyaayaalaya maoM AaraopI banaayaa gayaa qaa. ]nhaoMnao Apnaa ApraQa svaIkar BaI kr ilayaa qaa. jaja
kao samaJa nahIM Aa rha qaa ik vah ]nhoM iksa Qaara ko tht AaOr iktnaI saja,a do. [sailae Aaz laa[na ka ÔOsalaa saunaanao maoM ]nhoM DoZ,
GaMTo ka samaya laga gayaa.
sardar vallaBaBaa[- kI igarF,tarI pr doSaBar maoM tIva` p`itiËyaa hu[-. madna maaohna maalavaIya AaOr maaohmmad AlaI ijannaa Aaid nao sarkar
kI inaMda kI. ]nakI igarF,tarI sao ek caunaaOtI saamanao Aa[-. gaujarat ka sa%yaaga`h AaMdaolana Asafla haota jaana pD,a. ikMtu svayaM
gaaMQaI jaI nao AaMdaolana kI kmaana saÐBaala laI. yaid vao BaI igarF,tar kr ilae jaato tao ]sako ilae BaI ]paya saaocaa gayaa. Abbaasa
tOyabajaI naotR%va krnao ko ilae tOyaar qao.
gaaMQaI jaI ka rasa maoM Bavya svaagat huAa. vahaÐ pr Aayaaoijat saBaa maoM drbaar gaaopaladasa va rivaSaMkr maharaja BaI ]pisqat qao. vao baD,o
iryaasatdar haoto hue BaI rasa maoM rhkr %yaagamaya jaIvana jaI rho qao. [sailae gaaMQaI jaI nao ]nako baaro maoM laaogaaoM sao kha ik drbaarI
samaudaya ko laaoga %yaagaI AaOr ihmmatI haoto hOM. saBaI kao ]nasao %yaaga AaOr ihmmat kI iSaxaa laonaI caaihe. [sa saBaa maoM krIbana baIsa
hja,ar laaoga Aae hue qao. ]nhaoMnao sardar pTola kI igarF,tarI laaogaaoM kI saovaa ka purskar hO¸ eosaa batato hue saBaI kao sarkarI
naaOkiryaaoM sao [stIÔa donao ko ilae kha.
gaaMQaI jaI kao rasa sao knakapur kI saBaa maoM jaanaa qaa. vahaÐ sao nadI par krnaI qaI. [sako ilae gaaÐvavaaisayaaoM nao pUrI yaaojanaa banaa[-.
rat hI rat maoM nadI par kI ga[-. [sako ilae JaaoMpD,I¸ tMbaU¸ naava¸ idyaaoM Aaid ka p`baMQa ikyaa gayaa. saara kizna kama cauTikyaaoM maoM
saMpnna hao gayaa. gaaMQaI jaI kao nadI par kranao kI ij,ammaodarI rGaunaaqa kaka kao saaOMpI ga[-. [sa kaya- hotu ek naava KrIdkr knakpura
laa[- ga[-. maihsaagar nadI ko daonaaoM iknaaraoM pr ABaUtpUva- ]%saah qaa. hja,araoM laaoga Apnao¹Apnao haqaaoM maoM idyao laokr ]pisqat qao.
sa%yaaga`ihyaaoM ka samaUh naavaaoM pr savaar qaa. naava pr caZ,nao sao phlao gaaMQaI jaI tqaa sa%yaaga`hI GauTnaa¹GauTnaaoM tk panaI maoM calakr Aae
qao. nadI ko dUsaro tT pr BaI yahI ]%saahmaya dRSya qaa. hja,araoM kI BaID, gaaMQaI¸ naoh$ tqaa sardar pTola kI jaya ko naaro lagaa rhI
qaI. eosaa lagata qaa maanaao rat maoM BaI maolaa lagaa huAa hao. gaaMQaI jaI maihsaagar nadI ko par ]tr gae. ifr BaI laaoga nadI ko tT pr
haqa maoM idyao laokr KDo, rho taik gaaMQaI jaI ko pICo Aa rho sa%yaaga`hI BaI tT tk phuÐca jaaeÐ AaOr ]nhoM idyaaoM ka p`kaSa imala sako.
[sa paz sao hmaoM saMdoSa imalata hO ik doSaBai@t kI Baavanaa savaao-pir haotI hO. laaogaaoM ko )dya maoM doSa ko p`it ina:svaaqa- pòma Baavanaa haonaI
caaihe. saUJa¹baUJa AaOr AapsaI maola¹jaaola sao kizna pirisqaityaaoM pr jaIt haisala kI jaa saktI hO.

CB/IX/1819 ide jala ]zo page 4 of 4

You might also like