SISTEMI OPERATIV LIGJERATA 1:

Sistemi operativ eshte program i cili menaxhon me harduerin e kompjuterit

Eshte program i cili ben ndermjetsimin midis shfrytesuesit te kompjuterit dhe
harduerit te kompjuterit
Eshte alokues i burimeve:
Menaxhon me te gjitha resurset
Eshte nje program kontrolli
Kontrollon ekzekutimin e programeve per te parandaluar gabimet dhe perdorimin jo te
duhur te kompjuterit
Kerneli eshte nje program i cilli egzekutohet ne qdo kohe gjersa eshte aktiv
kompjuteri
Cfare bejne sistemet operative: Terminalet,mainframe-at dhe minicomputer-at
Me shume perdorues ne nje kohe te njejte
Keta perdorues ndajne burime dhe mund te shkembejne informacione me njeri tjeterin
Sistemi operativ ne raste te tilla eshte dizajnuar per te maximizuar shfrytzimin e
burimeve per te siguruar qe koha e CPU-se,Memorjes dhe I/O shfrytezohen ne menyr te
efektshme.
Workstations dhe Servers:
Keta perdorues kane burime te disponueshme qe mund ti shfrytezojn
Gjithashtu ndajne burime me te tjeret psh. fajlla , fuqine procesuesse, print
serverat etj
Ne kete rast SO eshte projektuar per te bere kompromis mes perdorsshmeris
individuale te resurseve dhe shfrytzimit te burimeve.
SISTEME TE INTERGRUAR(embedded systems):
Ketu SO projektohen kryesisht per te drejtuar pa nderhyrjen e perdoruesit nuk kemi
ose kemi GUI te limituar.

Cfare bejne sistemet operative-Pikpamja e sistemit:

Nje sistem kompjuterik ka shum burime qe mund te perdoren per te zgjidhur nje
problem:Koha e CPUs, kapaciteti i memorjes, hapsira per ruajten e fajllave,I/O
pajisjet.
Sistemi operativ vepron si menaxher i ketyre burimeve.

Cfare bejne sistemet operative-Definicion:

Eshte program i vetem ku ne te gjithe kohen ne kompjuter eshte aktiv-zakonisht
quhet Kerneli
Se bashku me Kernelin ekzistojn edhe 2 lloje te programeve:
Programet e sistemit-te cilat lidhen me sistemin operativ por jo domosdoshmerisht
pjes e kernelit
Programet aplikative-te cilat perfshijne te gjitha programet qe nuk jane te lidhura
me funsionimin e sistemit operativ.

OPERACIONET e Sistemit Operativ

I/O pajisjet dhe CPU mund te ekzekutojne ne menyre konkurrente

Secili kontroller eshte ne pergjegjsi te tipit te caktuar te pajises
Secili kontroller i pajises ka nje bafer lokal
CPU barte te dhenat nga memorja kryesore tek baferat lokal
I/O pajisja te baferi lokal i kontrollorit
Kontrolleri i pajises informon CPU qe ai ka perfunduar operacionin duke leshuar nje
interrupt(pengese)

FUNKSIONET E PERBESHKTA TE NDREPREJEVE DHE MENAXHIMI I TYRE

Nderprejra transferon kontrollin tek sherbimi i rutinave per ndreprerje permes

vektorit te nderprerjeve, i cili permban adresat e te gjithave rutinave te
sherbimeve
TRAP eshte nje nderprerje e gjeneruar nga sistemi e shkaktuar nga nje gabim ose
kerkese e shfrytezuesit

STRUKTURA E SISTEMIT OPERATIV:

Me qellim ngritjen e efekasitetit te SO tani ne kemi MultiProgramimin si koncept.
Shfrytezuesi nuk mund ti perdor per gjithe kohen resurset CPU dhe I/O
MultiProgrami organizon qe CPU cdoher te kete ndonje(jobs,codes and dates) per
egzekutim.

Multi-User- Dy a po me shum perdorues mund te punonje me progamet dhe te ndajne

pajisjet perifirike ne te njejten kohe te tilla si prinitera,folldera te perbshket
etj.
Multi-Processing-Kompjuteri mund te kete dy ose me shume njesi perpunuese
qendrore(CPU) te cilet e ndajne punet-proceset.
Multi-Threading- Nje program mund te ndahet ne pjese te vogla qe mund te ngarkohen
sipas nevojes nga sistemi operativ.Multi-Threading lejon programet individuale te
jene multi-tasking.

OPERACIONET E SISTEMIT OPERATIV:

SO udhehiqet nga nderprerjet e harduerike.

Gabimet apo kerkesat gjenerojne TRAP ne SO.
Cikle infinite,procese qe modifikojne njeri-tjetrin jane disa probleme qe SO duhet
ti zgjidh.
Ndermjet dual-mode sistemi operativ mbron veten dhe proceset ne sistem.
USER MODE DHE KERNEL MODE
MODE BIT ofrohet nga hardueri.
Nepermjet Mode Bit SO informohet a ekzekuton kod nga te shfrytezuesit apo te
kernelit.
Instrucionet e previligjuara dhe Sistem call ekzekutohen vetem ne Kernel Mode.

AKTIVITETET E MENAXHIMIT TE PROCESEVE

SO krijon dhe fshin proceset si shfrytezuesit ashtu edhe te sistemit

SO suspendon dhe rikthen proceset
SO ofron mekanizma per sinkronizim te proceseve
SO ofron mekanizma per komunikimin e proceseve, me resurset dhe ndermjet veti.
SO ofron mekanizma per trajtimin e DEAD LOCK

Menaxhimi i memorjes

Te gjitha te dhenat, instrukcionet per proceset si dhe vet procesi jane te vendosur
ne memorje
SO ben alokimin dhe dealokimin e hapsires memorike sipas nevojes

Sherbimet e sistemeve operative

Nderfaqja e shfrytezuesit UI
-Command Line(CLI)
-Graphic user interface-GUI
-Batch-Bashksi instrukcionesh

Ekzekutimi i programit-SO duhet

Te vendos programin ne memorje

Te ekzekutoj ate
Te perfundoj ekzekutimin (normal ose error)

Operacionet e I/O-SO duhet te mundesoj komunikimin e proceseve me I/O pajisjet

Sherbimet e sistemeve operative-vazhdim

Alokimi i resurseve

Ne raste kur kemi me shume e me shum shfrytezues apo procese aktive athere SO duhet
te alokon resurse te nevojshme per secilin process