Professional Documents
Culture Documents
Tetmajer, Evviva L'arte
Tetmajer, Evviva L'arte
Wśród licznych wierszy tej epoki poświeconych problematyce sztuki jako najwyższej
wartości i artyście jako jej kapłanowi powszechną popularność zdobył wiersz Tetmajera
zatytułowany Evviva l'artel (po włosku „niech żyje sztuka"):
EVVIVA L`ARTEi
Ten wiersz jest niezwykle typowy dla wyobrażeń literatury schyłku wieku na temat rangi
sztuki w życiu człowieka, a także na temat miejsca artysty w hierarchii społecznej. Rzecz
charakterystyczna, że to deklarowane w literaturze okresu bardzo wysokie miejsce nie
ma wiele wspólnego z powszechnie uznawaną hierarchią społeczną, zbiorowość bowiem
w owym czasie wcale twórców nie ceni i pozwala im żyć w nędzy i zapomnieniu.
Społeczeństwo końca XIX wieku — wedle tego wiersza — ceni jedynie wartości
materialne: pieniądze i konsumpcje („kto pieniędzy nie ma, jest pariasem" — tzn.
przenośnie przedstawicielem najniższej warstwy społecznej; „niechaj pasie brzuchy
nędzny filistrów naród"). Doraźny materialny pożytek, przydatność jednostki w
pomnażaniu ogólnego bogactwa decydują w mieszczańskiej Europie przełomu wieków o
faktycznej randze człowieka. W tej hierarchii wartości artysta jest nieużyteczny, jego
działalność niczego od razu nie zmienia, jego wytwory — dzieła sztuki — nie służą żadnym
celom praktycznym. Toteż zbiorowość nie przejmuje się jego losem, nie czuje się także
zobowiązana, by w odruchu wdzięczności za dostarczanie przeżyć estetycznych zapewnić
twórcy zaspokojenie choćby najbardziej podstawowych potrzeb życiowych (,,my, którym
często na chleb braknie suchy", „możemy z głodu skonać gdzieś pod progiem"). Ranga
społeczna artysty w tej uznanej powszechnie skali wartości jest więc niska. Ale jego
faktyczna wartość nie zależy od ustanowionych przez przyziemny mieszczański tłum zasad
wartościowania. Artysta jest bowiem powołany do wielkości przez siły nadprzyrodzone („W
piersiach naszych płoną ognie przez Boga samego włożone"), jego zdolności kreacyjne
stawiają go w rzędzie istot nieledwie boskich. Warto tu sobie przypomnieć, że podobne
przekonania na temat znaczenia artysty były bardzo wyraźne w światopoglądzie
romantycznym. Ta wspólnota przekonań
2