ΙΔΡΥΜΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ & ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ

FOUNDATION FOR ECONOMIC & INDUSTRIAL RESEARCH

Τ. Καρατάσου 11, 117 42 Αθήνα, Tηλ.: 210 92 11 200-10, Fax: 210 92 33 977, www.iobe.gr
11 T. Karatassou Str., 117 42 Athens, Greece, Tel.: (+30) 210 92 11 200-10, Fax: (+30) 210 92 33 977

Συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση
και ανάπτυξη

Αθήνα, Απρίλιος 2019

Για την ανάκαμψη του βιοτικού επιπέδου στην Ελλάδα απαιτούνται
επενδύσεις, οι οποίες παραμένουν σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο

Επενδύσεις Ανεργία, % εργατικού δυναμικού

80 30% 30%
δισεκ. € % ΑΕΠ
70 25,9%
25% 25%

60
20% 20%
50 18%
ΕΛΛΑΔΑ ΕΥΡΩΖΩΝΗ

40 15% 15%
12,0%
30
10% 10%
20
Επενδύσεις ( εκ. €, 2010) 8%
5% 5%
10 Επενδύσεις (% ΑΕΠ)

0 0% 0%

Πηγές: Eurostat/ELSTAT

Η ανεργία έχει μειωθεί, αλλά παραμένει σε εξαιρετικά υψηλά επίπεδα

Πολύ χαμηλή διαχρονικά και η συμμετοχή στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα

Ποσοστό Συμμετοχής στην Αγορά Εργασίας για πληθυσμό ηλικίας 15-64 ετών

Ελλάδα και ΕΕ, 1998-2018 Χώρες της ΕΕ, 2017

74%
Ιταλία
Κροατία
72% Ρουμανία
Βέλγιο
Ελλάδα 68%
70% Πολωνία
Λουξεμβούργο
Μάλτα
68% Ουγγαρία
Βουλγαρία
Γαλλία
66% μ.ο. ΟΟΣΑ 72%
Σλοβακία
Ιρλανδία
64% μ.ο. ΕΕ28 74%
Κύπρος
62% Σλοβενία
Πορτογαλία
Ισπανία
60% Τσεχία
Λιθουανία
Αυστρία
58% Φινλανδία
Λετονία
Γερμανία
56% Ην. Βασίλειο
Εσθονία
Δανία
54% Ολλανδία
Σουηδία
2007
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006

2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017

Ελβετία
60% 65% 70% 75% 80% 85%
Ευρωζώνη - 19 Ελλάδα
Πηγή: Eurostat Πηγή: ΟΟΣΑ

Το ποσοστό συμμετοχής είναι ιδιαίτερα μικρό για τις

γυναίκες (60%) και τους νέους έως 25 ετών (25%)
3
Ταυτόχρονα, το ελληνικό συνταξιοδοτικό σύστημα παραμένει εξαιρετικά
δαπανηρό σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες

Συνταξιοδοτική δαπάνη ως ποσοστό του ΑΕΠ στην ΕΕ

2000 2016
10,9 17,7 Ελλάδα
13,8 16,2 Ιταλία
12,7 15,1 Γαλλία
10 14,7 Πορτογαλία
13,9 14,5 Αυστρία
10,2 13,5 Φινλανδία
12,2 13,3 Ευρωζώνη (19 χώρες)
11,6 13 Ολλανδία
10,2 12,8 Δανία
9,4 12,6 Ισπανία
10,7 12,6 Βέλγιο
12,6 Ευρωπαϊκή Ένωση - 28 χώρες
12,6 11,8 Γερμανία
12,6 11,4 Πολωνία
10,7 11,3 Σουηδία
10,7 10,8 Ηνωμένο Βασίλειο
10,8 10,6 Σλοβενία
10,4 Κροατία
5,3 10 Κύπρος
9 9,4 Λουξεμβούργο
8,5 8,6 Ουγγαρία
7,4 8,5 Σλοβακία
7,8 8,4 Τσεχία
8,4 Βουλγαρία
6,1 7,9 Ρουμανία
6,6 7,9 Εσθονία
9,4 7,7 Λετονία
7,7 7,5 Μάλτα
7,7 6,8 Λιθουανία
5,2 5,7 Ιρλανδία
Πηγή: Eurostat

4
Το συνταξιοδοτικό σύστημα εξυπηρετεί κοινωνικούς και οικονομικούς
στόχους

Στόχοι του συνταξιοδοτικού συστήματος

Κοινωνικοί Οικονομικοί

• Στήριξη του βιοτικού • Εξασφάλιση της

επιπέδου των βιωσιμότητας του
συνταξιούχων συστήματος
• Ικανοποιητική • Ελαχιστοποίηση της
ανταποδοτικότητα των επιβάρυνσης των
εισφορών εισοδημάτων των
• Μείωση της φτώχειας και νοικοκυριών από εισφορές
του οικονομικού και φόρους
αποκλεισμού • Κινητοποίηση της
• Διαγεννεακή αλληλεγγύη αποταμίευσης
• Εμπιστοσύνη από τους
ασφαλισμένους
• Προγραμματισμός ζωής

5
H γήρανση του πληθυσμού αποτελεί σημαντική πρόκληση για τη
βιωσιμότητα ενός αμιγώς διανεμητικού συστήματος

Κατανομή του πληθυσμού ανά ηλικία στην Ελλάδα

1960 σήμερα 2060

60+ ετών 11% 28% 42%

40-59 ετών 22% 30% 24%

20-39 ετών 33% 23% 18%

0-19 ετών 35% 19% 16%

0% 10% 20% 30% 40% 0% 10% 20% 30% 40% 0% 10% 20% 30% 40% 50%

Πηγή: UN World Population Prospects 2017

Κάθε 1 κάτοικος άνω των 65 ετών αντιστοιχεί σε 10 κατοίκους

παραγωγικής ηλικίας το 1960, 3 σήμερα και μόλις 1,5 το 2060
6
Συνταξιούχοι κάτω των 65 ετών καλύπτουν σχεδόν το ¼ του συνολικού
πλήθους και 29% της συνολικής δαπάνης στην Ελλάδα

Αθροιστική κατανομή συντάξεων γήρατος Συνταξιοδοτική δαπάνη & πλήθος

και χηρείας ανά ηλικία, 2017 συνταξιούχων ανά ηλικία, 2017
3,0 30

Πλήθος συνταξιούχων
48% 2,5 25
Πλήθος συνταξιούχων (άξονας αριστερά)

41% Δαπάνη (άξονας

Συνταξιοδοτική δαπάνη
2,0 δεξιά) 20

εκατ. άτομα

€ δισεκ.
29% 1,5 15
24%

1,0 10

12% 13%
0,5 5
6% 5%

0,0 0
≤ 55 ετών ≤ 60 ετών ≤ 65 ετών ≤ 70 ετών ≤ 55 ετών ≤ 60 ετών ≤ 65 ετών ≤ 70 ετών Σύνολο

Πηγή: Πληροφοριακό σύστημα ΗΛΙΟΣ Δεκέμβριος 2017

Σημ. Περιλαμβάνονται οι συντάξεις γήρατος και χηρείας

7
Για να ανταποκριθούν στις δημογραφικές προκλήσεις, τα σύγχρονα
συνταξιοδοτικά συστήματα έχουν κεφαλαιοποιητικούς πυλώνες

Διανεμητικός πυλώνας Κεφαλαιοποιητικοί πυλώνες

• Οι συνταξιοδοτικές εισφορές που
εισπράττονται από τους
εργαζόμενους κατανέμονται στους
συνταξιούχους ως παροχές (Pay-As-
You-Go)
• Χρηματοδοτείται η συνταξιοδοτική
δαπάνη και από φορολογικά έσοδα
• Διαφοροποιήσεις:
• Προκαθορισμένες παροχές (DB) ή
εισφορές (DC)
• Νοητή κεφαλαιοποίηση (NDC)
• Εθνική σύνταξη ως ενιαίο ελάχιστο
επίπεδο παροχών για όλους
• Ανταποδοτικότητα εισφορών
• Οι συνταξιοδοτικές εισφορές
συγκεντρώνονται κατά την διάρκεια
του εργασιακού βίου σε ατομικούς
λογαριασμούς και επενδύονται
• Οι παροχές κάθε συνταξιούχου
πληρώνονται από τις αποταμιεύσεις
του (αρχικό κεφάλαιο συν επενδυτική
απόδοση)
• Διαφοροποιήσεις:
• Υποχρεωτικός ή προαιρετικός
χαρακτήρας
• Επαγγελματικά ταμεία ή ιδιωτικές
εταιρείες
• Φορολογικά κίνητρα
• Συμμετοχή του εργοδότη

8
Οι κεφαλαιοποιητικοί πυλώνες διαφοροποιούν τον κίνδυνο για το
ασφαλιστικό σύστημα

• Κίνδυνος περικοπών για

Δημόσια ασφάλιση δημοσιονομικούς λόγους
• Δημογραφικός κίνδυνος

• Επενδυτικός κίνδυνος (investment or

Επαγγελματική ασφάλιση market risk)

• Κίνδυνος αντισυμβαλλόμενου (counter-

Ιδιωτική ασφάλιση party risk)

Με κατάλληλο σχεδιασμό του συνταξιοδοτικού συστήματος στη βάση

των τριών πυλώνων, περιορίζεται σημαντικά ο συνολικός κίνδυνος

9
Προκλήσεις στο ισχύον
σύστημα

10
Σημαντικές παρεμβάσεις την περίοδο 2010-2018 προς
εξορθολογισμό του συστήματος…

Δομικές
• Ενοποίηση ασφαλιστικών ταμείων κύριας / επικουρικής ασφάλισης
• Εξίσωση κανόνων εισφορών και τρόπου υπολογισμού παροχών
• Σύνδεση παροχών με το σύνολο των καταβεβλημένων εισφορών κατά τη
διάρκεια του εργασιακού βίου
• Διαχωρισμός κλάδων υγείας των ταμείων από κλάδους σύνταξης
• Επικουρική σύνταξη: Εφαρμογή συστήματος προκαθορισμένων εισφορών -
νοητής κεφαλαιοποίησης, κανόνας μηδενικού ελλείμματος
• Μεγαλύτερη διαφάνεια μέσα από τις περιοδικές εκθέσεις ΗΛΙΟΣ

Παραμετρικές
• Αύξηση ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης
• Αυστηροποίηση του πλαισίου για τις πρόωρες συνταξιοδοτήσεις
• Εξορθολογισμός ειδικών κατηγοριών ασφαλισμένων, όπως ΒΑΕ
• Περικοπές των συντάξεων
…αλλά οι διαδοχικές μειώσεις των παροχών κλόνισαν την εμπιστοσύνη των πολιτών
προς το σύστημα και μείωσαν τα κίνητρα εισφοράς, ενώ δημιουργήθηκε νομικός
κίνδυνος από επικείμενες δικαστικές αποφάσεις για ανατροπή των περικοπών
11
Καταγράφεται πρόοδος ως προς τη βιωσιμότητα του
συστήματος…
 Βιωσιμότητα συστήματος
Συνταξιοδοτική Δαπάνη 2020 2030 2040 2050 2060
ως % του ΑΕΠ
ΕΑΑ 2015 15,5% 14,4% 14,1% 14,4% 14,3%
ΕΑΑ 2018 13,4% 12,0% 12,9% 12,5% 11,5%
Πηγή: ΕΑΑ, AWG, ΝΤΣ

 Επάρκεια συστήματος
Ποσοστό αναπλήρωσης 2020 2030 2040 2050 2060
(ορισμός AWG 2018)
Ελλάδα 66% 62% 59% 56% 54%
μ.ό. ΕΕ28 46% 43% 40% 39% 38%
Πηγή: ΕΑΑ, AWG
Σημ. Ποσοστό αναπλήρωσης ορίζει το AWG τον λόγο των πρώτων συντάξιμων αποδοχών προς τις τελευταίες εργασιακές αποδοχές

 Υποθέσεις: Μεγάλη αύξηση του ποσοστού συμμετοχής στην αγορά εργασίας,

συστηματική πτώση του ποσοστού ανεργίας και αύξηση του δείκτη γεννήσεων
…Ωστόσο ήδη από το 2018 παρατηρούνται σημαντικές αποκλίσεις και
από τα δύο παραπάνω βασικά σενάρια 12
Πολύ μικρό το μέγεθος των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων στην
Ελλάδα σήμερα

Πληρωμές για συντάξιμες εισφορές ανά πυλώνα του συστήματος

Ιδιωτική 4%
Επαγγελματική 1%

Δημόσια 95%

Πηγή: ΕΛΕΤΕΑ, ΕΑΕΕ

Απουσιάζει ο υποχρεωτικός συμπληρωματικός κεφαλαιοποιητικός χαρακτήρας, ενώ

παραμένει ιδιαίτερα υψηλή η έκθεση στον δημοσιονομικό και στον δημογραφικό κίνδυνο
13
Ουραγός η Ελλάδα σε επενδύσεις από κεφαλαιοποιητικές
εισφορές

Συνολικές επενδύσεις των παρόχων κεφαλαιοποιητικών και ιδιωτικών συντάξεων, ως % του ΑΕΠ, 2017

Δανία 208,4
Ολλανδία 184,2
Ελβετία 148,8
Ηνωμένο Βασίλειο 105,3
Σουηδία 90,2
Φινλανδία 60,5
Ιρλανδία 35,9
Εσθονία 17,5
Λετονία 13,8
Ισπανία 13,6
Σλοβακία 11,7
Πορτογαλία 11,4
Γαλλία 10,1 Εξαιρετικά μικρό μέγεθος επενδύσεων από
Πολωνία 10,1 εθελοντική συνταξιοδοτική αποταμίευση στην
Ιταλία 9,8
Τσεχία 8,8 Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες
Βέλγιο 7,8
Λιθουανία 7,2
Σλοβενία 6,9
Γερμανία 6,9
Αυστρία 6,0
Ουγγαρία 5,9
Λουξεμβούργο 2,9
Ελλάδα 0,8

Πηγή: ΟΟΣΑ
Σημ. Επενδύσεις ΤΕΑ μόνο για Ελλάδα
14
Οι εισφορές σύνταξης στον δημόσιο διανεμητικό πυλώνα παραμένουν
πολύ υψηλές

Υποχρεωτικές μη κεφαλαιοποιητικές Ανώτατο όριο ασφαλιστέων

εισφορές για σύνταξη αποδοχών ως % μέσου εισοδήματος
Ιταλία 33,0% Σλοβακία 700%

Ελλάδα 27,0% Ελλάδα 390%

Πορτογαλία 23,2% Ιταλία 327%

Γερμανία 18,7% Πολωνία 250%

Ολλανδία 17,9% Σλοβενία 205%

Γαλλία 17,8% Λουξεμβούργο 205%

Πολωνία 16,6% Ισπανία 164%

Βέλγιο 16,4% Γερμανία 156%

Σουηδία 16,0% Αυστρία 153%

Λετονία 14,0% Βέλγιο 117%

Αυστραλία 9,5% Σουηδία 105%

Ελβετία 8,4% Γαλλία 101%

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 0% 100% 200% 300% 400% 500%

Πηγή: ΟΟΣΑ, Εθνικές Στατιστικές Αρχές Πηγή: ΟΟΣΑ

Πολύ υψηλό είναι και το ανώτατο όριο ασφαλιστέων αποδοχών:

3,9 φορές υψηλότερο από το μέσο εισόδημα
15
Ως αποτέλεσμα, η οριακή επιβάρυνση από φόρους και εισφορές στην
κλίμακα €40-80 χιλ. είναι εξαιρετικά υψηλή

Οριακός συντελεστής επιβάρυνσης από φόρους & εισφορές

75%

70%
69%
65%
63%
60% 60%
56%
55% 55%
54%

50% 49%

45%
44%
ΟΑΕΕ ΕΤΑΑ ΙΚΑ
40%

35%
33%
30%

25%
0-10 10-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60-70 100-220 >220
Πηγή: ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ. Επεξεργασία: ΙΟΒΕ Ετήσια μισθολογική δαπάνη (σε χιλ. €)

Το ιδιαίτερα υψηλό κόστος εργασίας στο εύρος €40-80 χιλ. συνεισφέρει στη
μετανάστευση εργαζομένων με υψηλές δεξιότητες (brain drain)
16
Η μικρή ανταποδοτικότητα ενθαρρύνει την εισφοροδιαφυγή

Κύρια σύνταξη στον κατώτατο μισθό

800

700

600
539
500
413
ευρώ

400 Ένας χαμηλόμισθος

ασφαλισμένος για 15
300 έτη εξασφαλίζει
σύνταξη ίση με το
77% της σύνταξης 77%
200
που θα εξασφάλιζε
αν συμπλήρωνε τα
100 διπλάσια (30) έτη
ασφάλισης
0
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45

Πηγή: ΙΚΑ, Επεξεργασία: ΙΟΒΕ Έτη ασφάλισης

Ασθενές οικονομικό κίνητρο:

• να ασφαλιστεί κάποιος με χρονικό ορίζοντα εργασίας < 15 έτη (μετανάστης)
• να παραμείνει ασφαλισμένος μετά τη συμπλήρωση δεκαπενταετίας
17
Υψηλά ελλείμματα του ασφαλιστικού που απαιτούν πολύ υψηλές
μεταβιβάσεις από τον Προϋπολογισμό

Προβολή ετήσιας κρατικής επιχορήγησης για κύρια σύνταξη

(% του ΑΕΠ)
10%

8%

6%

4%

2%

0%
2044

2048

2052
2017
2018
2019
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026
2027
2028
2029
2030
2031
2032
2033
2034
2035
2036
2037
2038
2039
2040
2041
2042
2043

2045
2046
2047

2049
2050
2051

2053
2054
2055
2056
2057
2058
2059
2060
Πηγή: AWG 2015, Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ
Σημ. Η καθαρή ετήσια κρατική επιχορήγηση δεν περιλαμβάνει το κομμάτι που χρηματοδοτείται από τις εισφορές του ιδιωτικού τομέα
18
 Προτάσεις για ενίσχυση
κεφαλαιοποιητικών πυλώνων
του συστήματος

19
Έχουν ήδη προταθεί σχέδια μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού
συστήματος με ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων

Προτάσεις στο δημόσιο διάλογο για μεταρρύθμιση του συνταξιοδοτικού συστήματος

Τρέχον σύστημα Νεκτάριος, Τήνιος, Ένωση Αναλογιστών Χριστοδουλάκης, Νέα Πρόταση
Συμεωνίδης (ΝΤΣ) Ελλάδος (ΕΑΕ) Νεκτάριος,
Θεοχάρης
et al.
Υποχρεωτικές 20% DB + 10% NDC 10% ή 15% NDC 12% NDC 20% DB*
εισφορές
αναδιανεμητικού
7% (6%) NDC
πυλώνα
Κεφαλαιοποιητικές Προαιρετικά Υποχρεωτικά Υποχρεωτικά Υποχρεωτικά Υποχρεωτικά
εισφορές
ΤΕΑ 6% 11% ή 6% 6% 6% με κατώφλι
τον βασικό
μισθό**
Μεταβατικές Εξαιρεί Εξαιρεί Εξαιρεί Καθολική
διατάξεις
ασφαλισμένους ασφαλισμένους ασφαλισμένους εφαρμογή το
προ 1993 προ 1993 προ 1993 2020
Σημ. *Για λόγους ευκολότερης εφαρμογής και εκτίμησης επιπτώσεων, στη Νέα Πρόταση δεν εξετάζεται αλλαγή σε σύστημα νοητής
κεφαλαιοποίησης εισφορών (NDC) για κύρια σύνταξη, ωστόσο αναγνωρίζεται ότι με τη νοητή κεφαλαιοποίηση αντιμετωπίζεται
αποτελεσματικότερα το ζήτημα της βιωσιμότητας του συστήματος. **Στη Νέα Πρόταση το πραγματικό (effective) ύψος των
υποχρεωτικών κεφαλαιοποιητικών εισφορών είναι περίπου 3%.

Η Νέα Πρόταση είναι λιγότερο ριζική, αλλά με μικρότερο

δημοσιονομικό κόστος και ευκολότερη εφαρμογή
20
H κύρια σύνταξη εξασφαλίζει υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης
για χαμηλά εισοδήματα

 Νέα Πρόταση: εύρος των ασφαλιστέων

αποδοχών στο Β’ πυλώνα 7.800€-39.000€
 1-5 φορές ο κατώτατος μισθός
 Το κατώφλι στις εισφορές του κεφαλαιοποιητικού
πυλώνα υπάρχει σε άλλες χώρες
 Στη Βρετανία το αντίστοιχο εύρος των ασφαλιστέων
αποδοχών είναι 6.136£-50.000£
 Στην Ολλανδία είναι 13.442€-107.597€
 Στην Ελβετία ξεκινάει από 21.330 CHF
 Το κατώφλι στις ασφαλιστέες αποδοχές εισάγεται
επειδή ο 1ος πυλώνας προσφέρει ικανοποιητικά
ποσοστά αναπλήρωσης για το χαμηλότερο τμήμα
των αποδοχών
 Το κατώφλι εξασφαλίζει χαμηλότερη επιβάρυνση
της εργασίας στους χαμηλόμισθους, στους
νεοεισερχόμενους και στην ανειδίκευτη εργασία

21
Συνεχίζεται αδιάλειπτα στη νέα πρόταση η καταβολή των υφιστάμενων
συντάξεων στους δικαιούχους
Οι ασφαλισμένοι θα πληρώνουν
20% εισοδήματος για
διανεμητικό πυλώνα
0-6% για τη νέα επικουρική
σύνταξη
Όσο επιθυμεί ο ασφαλισμένος
(αφορολόγητα έως ένα πλαφόν)
σε συνταξιοδοτικά προϊόντα
Οι συνταξιούχοι θα λαμβάνουν
Κύρια σύνταξη
Παλιά Επικουρική ανάλογα με τα χρόνια που
έχουν εισφέρει στο παλιό σύστημα
Νέα Επικουρική όπως αυτή προκύπτει βάσει
των κεφαλαίων που έχουν συγκεντρωθεί στην
ατομική μερίδα κάθε ασφαλισμένου
Αποδόσεις από συνταξιοδοτικά προϊόντα
(προαιρετικά)
22
Παραδείγματα εισφορών και παροχών
με παλαιά και νέα επικουρική

Εισφορές το μήνα ανά μηνιαίο Παροχές το μήνα ανά μηνιαίο

μεικτό μισθό μεικτό μισθό
600 600 572

500 500

381 389
400 400

292
300 300

195 191
200 200
156
117 117
97
100 78 78 100
39 39
0 0
0 0
€ 650 € 1.300 € 1.950 € 2.600 € 650,00 € 1.300,00 € 1.950,00 € 2.600,00

Παλαιά επικουρική Νέα κεφαλαιοποιητική επικουρική Παλαιά επικουρική Νέα κεφαλαιοποιητική επικουρική

Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

Σημ. Γίνεται παραδοχή ότι ο μέση ετήσια ονομαστική απόδοση των αποθεματικών είναι 3% (αντιστοιχεί σε μέση πραγματική απόδοση 1%, με 2% μέσο
ρυθμό πληθωρισμού). Ο υπολογισμός αφορά άτομο με 40 έτη εργασίας, προσδόκιμο ζωής 85 έτη και ηλικία εξόδου από την εργασία τα 67 έτη.
23
Νέα πρόταση – Αλλαγές ανά πυλώνα

Διανεμητικός πυλώνας
• Κατάργηση των εισφορών για την υφιστάμενη επικουρική διανεμητικού χαρακτήρα
• Γραμμικότερη σχέση μεταξύ εθνικής σύνταξης και ετών ασφάλισης
• Χαμηλότερο πλαφόν για εισφορές (π.χ. 5 φορές ο κατώτατος μισθός)

Νέα Επικουρική
• Πλήρως κεφαλαιοποιητική
• Δημιουργία ατομικών λογαριασμών αποταμίευσης
• Υποχρεωτικού χαρακτήρα αφορολόγητες εισφορές 6% (3% ο εργαζόμενος & 3% ο εργοδότης)
• Προαιρετική για αγρότες, επιτηδευματίες και αυτοαπασχολούμενους
• Κατώφλι στις εισφορές της νέας επικουρικής
• Αποδίδονται μόνο στο τμήμα των μεικτών αποδοχών που υπερβαίνουν τον κατώτατο μισθό
• Εισφορές = 6% × (Μεικτές αποδοχές − Κατώτατος Μισθός)
• Ισοδύναμο με πραγματικό (effective) επίπεδο εισφορών γύρω στο 3% κατά μ.ο.

Προαιρετική κεφαλαιοποιητική ασφάλιση

• Επαναφορά των φορολογικών κινήτρων στην προαιρετική ασφάλιση (έως ένα πλαφόν)
• Έως το 2013 υπήρχε πρόβλεψη για μείωση φόρου σε ποσοστό 10% για δαπάνες ασφαλίστρων έως τα €1.200 για μονομελές
νοικοκυριό και τα €2.400 για οικογένεια
• Μέγιστη μείωση φόρου €120 και €240 αντίστοιχα
• Ενίσχυση των φορολογικών κινήτρων
• Ενδεικτική πρόταση: 25% μείωση φόρου για νέες αποταμιεύσεις έως €2.000 για μονομελές νοικοκυριό και €3.000 για οικογένεια
ανά έτος
• Μέγιστη μείωση φόρου: 500€ για μονομελές νοικοκυριό και τα 750€ για οικογένεια

24
Οι πάροχοι της νέας επικουρικής θα λειτουργούν σε ανταγωνιστικό
περιβάλλον, υπό αυστηρούς κανόνες λειτουργίας

Κανόνες για την Αυστηροί κανόνες

αποτελεσματική παροχή επενδύσεων που προάγουν
της Νέας Επικουρικής από τη διαφοροποίηση τίτλων
Συνταξιοδοτικά Ταμεία και περιορίζουν το ρίσκο

Κίνητρα ώστε μέρος των

αποθεματικών να
κατευθύνεται και να Αυστηρό ενιαίο πλαίσιο
επενδύεται στην Ελλάδα με εποπτείας
βάση το Ευρωπαϊκό
Πλαίσιο
25
Η νέα πρόταση έχει σημαντικά οφέλη…

Τα οφέλη της νέας πρότασης

Μειώνεται το μη
μισθολογικό κόστος
εργασίας …Όμως, δημιουργείται
δημοσιονομικό κενό για
Μειώνεται μακροχρόνια έως και 40 χρόνια:
το δημοσιονομικό Δημιουργείται εθνική ανάγκη κάλυψης των
βάρος χρηματοδότησης αποταμίευση
του συστήματος παροχών της παλαιάς
επικουρικής
Παραγωγικότερη
αξιοποίηση των
ατομικών εισφορών των
ασφαλισμένων

26
Εκτίμηση του κόστους
μετάβασης

27
Βιωσιμότητα και επάρκεια του συστήματος με τη Νέα Πρόταση

Συνταξιοδοτική Δαπάνη ως % του ΑΕΠ Ποσοστό αναπλήρωσης

15% 75%
14% 13,4% 70% 67%
12,9%
13% 12,5% 65% 63%
12,0% 66% 61%
11,5% 59%
12% 60% 57%
62%
11% 55% 59%
56%
10% 50% 54%

9% 45%
8% 40%
7% 35%
13,4%
6% 12,4% 30%
11,9% 11,7%
5% 10,2% 25%
4% 20%
3% 15%
2% 10%
1% 5%
0% 0%
2020 2030 2040 2050 2060 2020 2030 2040 2050 2060

Νέα Πρόταση ΕΑΑ 2018 Νέα Πρόταση ΕΑΑ 2018

Πηγή: AWG και προβολή ΙΟΒΕ

Σημ. Η προβολή επάρκειας της Νέας Πρότασης γίνεται με βάση τα στοιχεία του σεναρίου της ΕΑΑ 2018.

28
Μέσο ετήσιο δημοσιονομικό κόστος έως 1,8% του ΑΕΠ κατά την πρώτη
πενταετία

Δημοσιονομικό κόστος Νέας Πρότασης Δημοσιονομικό κόστος σεναρίου ΝΤΣ

(% του ΑΕΠ) (% του ΑΕΠ)
4% 4%

3% 3%

2% 2%

1% 1%

0% 0%
• Υψηλότερα αρχικά δημοσιονομικό
-1% -1% κενό λόγω μεγάλης μείωσης των
Δημοσιονομικό κενό: Προκύπτει εισφορών κύριας σύνταξης
λόγω κατάργησης των εισφορών • Tαχύτερη μείωση του κόστους και
-2% στο ΕΤΕΑ ενώ παραμένει η -2% πλεόνασμα στη συνέχεια λόγω
υποχρέωση καταβολής των προσαρμογής των παροχών από
Παλαιών Επικουρικών συντάξεων την εφαρμογή νοητής
-3% -3% κεφαλαιοποίησης (NDC) στην
κύρια σύνταξη
-4% -4%
2059

2023
2017
2019
2021
2023
2025
2027
2029
2031
2033
2035
2037
2039
2041
2043
2045
2047
2049
2051
2053
2055
2057

2017
2019
2021

2025
2027
2029
2031
2033
2035
2037
2039
2041
2043
2045
2047
2049
2051
2053
2055
2057
2059
Πηγή: ΕΑΑ, ΝΤΣ, Επεξεργασία στοιχείων και προβολή: ΙΟΒΕ
Σημ. Η συμβολή της επιβάρυνσης από τα φορολογικά κίνητρα προαιρετικής ασφάλισης είναι μικρή, περί το 0,02% του ΑΕΠ. Στο σενάριο ΝΤΣ δεν περιλαμβάνεται
ενδεχόμενο κόστος για την ενίσχυση των προνοιακών πολιτικών λόγω κατάργησης της εθνικής σύνταξης.

… το οποίο είναι μικρότερο από πιο ριζικές προτάσεις μεταρρύθμισης,

μετριάζεται από σειρά παραγόντων και βαίνει μειούμενο στον χρόνο
29
Επιδράσεις που μειώνουν το δημοσιονομικό κόστος

 Αν εξαιρεθούν τα ταμεία μερισμάτων από

Η μείωση των εισφορών και
τη μεταρρύθμιση, το δημοσιονομικό
η αύξηση των επενδύσεων
κόστος της νέας πρότασης μειώνεται στο
1,5% του ΑΕΠ τον πρώτο χρόνο
εφαρμογής
 Λαμβάνοντας υπόψη τη δρομολογημένη Τονώνουν την οικονομική
μείωση των εισφορών της επικουρικής δραστηριότητα
από 7% σε 6% τότε το δημοσιονομικό
κενό μειώνεται στο 1,3% του ΑΕΠ τον
πρώτο χρόνο εφαρμογής
 Η εξαίρεση τμήματος του μισθού από την Επιπλέον φορολογικά
υποχρέωση καταβολής εισφορών έσοδα
επικουρικής ασφάλισης θα εξοικονομήσει
στον εργοδότη «ελληνικό δημόσιο» 0,15%
ΑΕΠ
Μικρότερο δημοσιονομικό
κενό

30
Συμπληρωματικότητα μεταξύ της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης και
της επικείμενης μείωσης της έκπτωσης φόρου εισοδήματος

Αμφίδρομη σχέση νέας επικουρικής με την Παράδειγμα καθαρών αποδοχών εργαζόμενου με το

προγραμματισμένη μείωση της έκπτωσης φόρου βασικό μισθό € 650

Άγαμος χωρίς 2019 2020 με μείωση 2020 με μείωση

τέκνα της έκπτωσης της έκπτωσης
φόρου φόρου & νέα
Η μείωση της Η νέα επικουρική επικουρική
έκπτωσης του αναπληρώνει σε
φόρου εισοδήματος μεγάλο βαθμό την Καθαρός € 546 € 518 -5,1% € 536 -1,8%
(«αφορολόγητο») απώλεια μισθός
δημιουργεί εισοδήματος των
δημοσιονομικό χώρο μισθωτών που
για την κάλυψη προκαλεί η μείωση Καθαρές € 7.644 € 7.252 -5,1% € 7.507 -1,8%
μέρους του της έκπτωσης φόρου ετήσιες
δημοσιονομικού απολαβές
κόστους από τη
μετάβαση στη Νέα
Επικουρική
Πηγή: ΙΚΑ, Ν.4472/2017 Επεξεργασία στοιχείων: ΙΟΒΕ

31
Πρακτικές άλλων χωρών για χρηματοδότηση της μετάβασης

Αναζήτηση πόρων μέσα από το ασφαλιστικό σύστημα

Ίδρυση Ταμείων με ειδικό σκοπό την κάλυψη του κόστους μετάβασης

• Πόροι από δημοσιονομικά πλεονάσματα (Ολλανδία, Αυστραλία)
• Πόροι από ιδιωτικοποιήσεις (Πολωνία, Αυστραλία)
• Πόροι από επιπλέον φόρους (Λετονία)

Προσωρινή και μερική εξαίρεση από τους δημοσιονομικούς κανόνες του Συμφώνου
Σταθερότητας & Ανάπτυξης (Πολωνία 2004)

Έκδοση ομολόγων αναγνώρισης

32
Επίδραση μεταρρύθμισης στα
κίνητρα για εργασία και
μακροοικονομικά μεγέθη

33
Εκτιμούμε πόσο μια μείωση των εισφορών επηρεάζει τα κίνητρα και τη
συμμετοχή στην αγορά εργασίας

Επιδράσεις προς εκτίμηση Μεθοδολογική προσέγγιση

Μείωση των
Εφαρμογή EUROMOD
εισφορών

Ισχυρότερο Πηγή δεδομένων

Εμφάνιση
κίνητρο για
φορολογητέας
αναζήτηση
ύλης
απασχόλησης • EU SILC για την Ελλάδα, 2016
• 44,014 άτομα

Αύξηση του Ασφαλιστικό και φορολογικό

ποσοστού
συμμετοχής
σύστημα εξομοίωσης
στην αγορά
εργασίας • Ενημερωμένο με τη νομοθεσία ως το
τέλος του 2018
Σενάριο Νέας Πρότασης, μείωση εισφορών εργαζομένου :
από 3,5% της παλαιάς Επικουρικής σε
3% για Νέα Επικουρική και μόνο για το εισόδημα που υπερβαίνει τα €650
34
Η προτεινόμενη μείωση των εισφορών αυξάνει την συμμετοχή στην
αγορά εργασίας κατά περίπου 1,5 π.μ.

Επίδραση της Νέας Πρότασης στη συμμετοχή στην

αγορά εργασίας
 Το διαθέσιμο εισόδημα
αυξάνεται από 0,5% έως 1% Μείωση εισφορών
εργαζομένου κατά τη
Νέα Πρόταση
 Τα αντικίνητρα για
δηλωμένη εργασία
περιορίζονται Μείωση αντικινήτρων
για εργασία

 Η επίδραση είναι
ισχυρότερη για τους νέους,
τις γυναίκες και τους
μερικώς απασχολούμενους
Αύξηση του δυναμικού
εργασίας κατά περίπου
100 χιλ. άτομα

35
Η Νέα Πρόταση δημιουργεί αποθεματικά κεφάλαια €80 δισεκ. μέσα
σε 40 χρόνια

Αποθεματικά Νέας Επικουρικής

(σε € δισεκ., σταθερές τιμές του 2016)
90

80

70

60

50

40

30

20

10

0
Έτος 3
Έτος 4
Έτος 1
Έτος 2

Έτος 5
Έτος 6
Έτος 7
Έτος 8
Έτος 9

Έτος 22
Έτος 10
Έτος 11
Έτος 12
Έτος 13
Έτος 14
Έτος 15
Έτος 16
Έτος 17
Έτος 18
Έτος 19
Έτος 20
Έτος 21

Έτος 23
Έτος 24
Έτος 25
Έτος 26
Έτος 27
Έτος 28
Έτος 29
Έτος 30
Έτος 31
Έτος 32
Έτος 33
Έτος 34
Έτος 35
Έτος 36
Έτος 37
Έτος 38
Έτος 39
Έτος 40
Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ
Σημ. Γίνεται παραδοχή ότι ο μέση ετήσια ονομαστική απόδοση των αποθεματικών είναι 3%
(αντιστοιχεί σε μέση πραγματική απόδοση 1%, με 2% μέσο ρυθμό πληθωρισμού)
36
Η μείωση των εισφορών κατά 3 π.μ. οδηγεί σε αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ
κατά €2,8 δισεκ. κατ’έτος (μ.ο. περιόδου)

Νέα πρόταση: Εκτίμηση ετήσιας επίδρασης στο ΑΕΠ

(σε € δισεκ., σταθερές τιμές του 2016)
12

0% εγχώριες επενδύσεις
10 75% εγχώριες επενδύσεις
50% εγχώριες επενδύσεις

8 25% εγχώριες επενδύσεις

0
2027

2042

2046
2020
2021
2022
2023
2024
2025
2026

2028
2029
2030
2031
2032
2033
2034
2035
2036
2037
2038
2039
2040
2041

2043
2044
2045

2047
2048
2049
2050
2051
2052
2053
2054
2055
2056
2057
2058
2059
2060
Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

H συσσώρευση αποταμιεύσεων αυξάνει την επίδραση στο ΑΕΠ σε €4,3 με €7,2 δισεκ. κατ΄έτος
κατά μέσο όρο, ανάλογα με το ποσοστό που θα κατευθυνθεί ως επενδύσεις στην ελληνική
οικονομία (25%-75%)
37
Τα αποτελέσματα είναι σημαντικά ήδη από την πρώτη 5ετία

Εκτίμηση επίδρασης της Νέας Πρότασης κατά την πρώτη 5ετία εφαρμογής

0% 25% 50% 75%

Επίδραση στο μέσο ετήσιο ΑΕΠ

1,6 2,0 2,4 2,7
(σε € δισεκ., σταθερές τιμές 2016)
Επίδραση στο μέσο ετήσιο ΑΕΠ
0,9 1,1 1,3 1,5
(ως % διαφορά από το σενάριο βάσης)
Σωρευτική επίδραση στο ΑΕΠ
8,2 10,0 11,8 13,5
(σε € δισεκ., σταθερές τιμές 2016)
Επίδραση στον μέσο ετήσιο πραγματικό
0,21 0,27 0,32 0,38
ρυθμό ανάπτυξης (σε π.μ.)
Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

Η Νέα Πρόταση οδηγεί σε σωρευτική αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά

τουλάχιστον €8,2 δισεκ. την πρώτη 5ετία, η οποία αυξάνεται σε €13,5 δισεκ.
σε περίπτωση εγχώριας επένδυσης του 75% των νέων αποταμιεύσεων
38
Τόνωση της απασχόλησης κυρίως μέσα από τη μείωση των
εισφορών

Νέα Πρόταση: Εκτίμηση ετήσιας επίδρασης στην απασχόληση

(σε χιλ. ισοδύναμες θέσεις πλήρους ετήσιας απασχόλησης)
120

100

80

60

0% εγχώριες επενδύσεις
40
75% εγχώριες επενδύσεις

20
50% εγχώριες επενδύσεις
25% εγχώριες επενδύσεις

0
2024

2037

2047
2020
2021
2022
2023

2025
2026
2027
2028
2029
2030
2031
2032
2033
2034
2035
2036

2038
2039
2040
2041
2042
2043
2044
2045
2046

2048
2049
2050
2051
2052
2053
2054
2055
2056
2057
2058
2059
2060
Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

Η Νέα Πρόταση οδηγεί σε μόνιμη αύξηση των ισοδύναμα πλήρως

απασχολούμενων κατά 65-78 χιλ. άτομα (μ.ο. περιόδου)
39
Η Πρόταση ΝΤΣ έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο, λόγω μεγαλύτερης μείωσης των
εισφορών, αλλά συνεπάγεται μεγαλύτερο δημοσιονομικό κενό

Επίδραση ανά σενάριο με 50% εγχώριες επενδύσεις

Επίδραση στο ΑΕΠ Επίδραση στην απασχόληση

(€ δισεκ., σταθερές τιμές του 2016) (σε χιλ. ισοδύναμες θέσεις πλήρους ετήσιας
18
απασχόλησης)
350
16

300
14

12 250

10 200

8
150

6
100
4

50
2

0 0
2050
2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048

2052
2054
2056
2058
2060

2020
2022
2024
2026
2028
2030
2032
2034
2036
2038
2040
2042
2044
2046
2048
2050
2052
2054
2056
2058
2060
Πρόταση ΝΤΣ Νέα Πρόταση Πρόταση ΝΤΣ Νέα Πρόταση

Πηγή: Εκτιμήσεις ΙΟΒΕ

40
 Συμπεράσματα και
προτεραιότητες πολιτικής

41
Έχουν γίνει σημαντικές παρεμβάσεις στο ασφαλιστικό σύστημα, ωστόσο
εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά προβλήματα

Το μέγεθος των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων στην Ελλάδα είναι

πολύ μικρό
• Μόλις 5% των ετήσιων πληρωμών για εισφορές
• Εξακολουθεί να είναι πολύ υψηλός ο δημοσιονομικός και δημογραφικός κίνδυνος
• Ουραγός η Ελλάδα σε επενδύσεις από κεφαλαιοποιητικές εισφορές

Εξαιρετικά δαπανηρό σύστημα σε σχέση με τις υπόλοιπες

Ευρωπαϊκές χώρες
• Υψηλές οι εισφορές σύνταξης στο υποχρεωτικό μη κεφαλαιοποιητικό πυλώνα
• Το ιδιαίτερα υψηλό κόστος εργασίας στο εύρος €40-80 χιλ. οδηγεί σε μετανάστευση
εργαζομένων με υψηλές δεξιότητες (brain drain)
• Η μικρή ανταποδοτικότητα ενθαρρύνει την εισφοροδιαφυγή

Υψηλά ελλείμματα του ασφαλιστικού που απαιτούν πολύ υψηλές

μεταβιβάσεις από τον Προϋπολογισμό

42
Η ενίσχυση των κεφαλαιοποιητικών πυλώνων συνεισφέρει στην επίλυση
αυτών των προβλημάτων

Πρόταση για νέα κεφαλαιοποιητική επικουρική ασφάλιση

• Υποχρεωτικού χαρακτήρα αφορολόγητες εισφορές 6%

• Κατώφλι στις εισφορές της νέας επικουρικής με βάση το κατώτατο μισθό
• Ισοδύναμο με πραγματικό (effective) επίπεδο εισφορών γύρω στο 3% κατά μ.ο.

Η διατήρηση των παροχών με μείωση των εισφορών δημιουργεί δημοσιονομικό κόστος

• Έως 1,9% του ΑΕΠ τον πρώτο χρόνο εφαρμογής

• Βαίνει μειούμενο στον χρόνο
• Μικρότερο κενό εάν εξαιρεθούν τα ταμεία μερισμάτων και ληφθεί υπόψη η μείωση των εισφορών για το δημόσιο
ως εργοδότη

Αξίζει να εξεταστεί η αντιστάθμιση του δημοσιονομικού κόστους με ισοδύναμα

δημοσιονομικά μέτρα
• Περαιτέρω εξορθολογισμός πρόωρων συνταξιοδοτήσεων και προσωπικών διαφορών
• Μείωση της έκπτωσης φόρου
• Προσαρμογή των στόχων για το πρωτογενές πλεόνασμα
• Αξιοποίηση εσόδων από αποκρατικοποιήσεις
• Ομόλογα αναγνώρισης

43
Η μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού δημιουργεί σημαντικά οικονομικά οφέλη

Η μείωση των εισφορών αυξάνει τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας

• Η μείωση των εισφορών των εργαζομένων κατά τη Νέα Πρόταση οδηγεί σε αύξηση του
διαθέσιμου εισοδήματος από 0,5% έως 1%
• Αύξηση της συμμετοχής στην αγορά εργασίας κατά περίπου 1,5 π.μ.
• Αναμενόμενη αύξηση στη μακροβιότητα του εργασιακού βίου

Η αύξηση των αποταμιεύσεων οδηγεί σε αύξηση των επενδύσεων, των

εισοδημάτων και της απασχόλησης
• Αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά μ.ο. €4,4 δισεκ. κατ’έτος για τα επόμενα 40 χρόνια και
σωρευτικά περί τα €200 δισεκ.
• Περισσότεροι ισοδύναμα πλήρως απασχολούμενοι κατά μ.ο. 70 χιλιάδες άτομα κατ’έτος για
τα επόμενα 40 χρόνια
• Αύξηση της παραγωγικότητας εργασίας

Επόμενο βήμα μελέτης είναι η ανανέωση των εκτιμήσεων για τη βιωσιμότητα

του συστήματος, λαμβάνοντας υπόψη δικαστικές αποφάσεις και εξελίξεις
στην οικονομία και στο νομοθετικό πλαίσιο
44