Pyllëzimi dhe sistemimi i

pjesëve të eroduara në të dy
anët e lumit Devoll
Me mbështetjen e dhënë nga GEF, (programi i
granteve të vogla) dhe kontributin e banorëve Federata Kombëtare e Asosacioni i
gjatë këtij viti do të ndërtohet modeli i parë i Pyjeve dhe Kullotave Pronarëve të Pyjeve
punimeve komplekse. Komunale, Shqipëri Private, Kosovë
FAQE 4

GAZETË PERIODIKE, PRILL 2019 www.forest-al.org

SHPËRNDAHET FALAS!

Rekomandime mbi zbatimin e politikave pro fermerëve

dhe angazhimin për Dekadën e Bujqësisë Familjare
27 Shkurt 2019 - Komiteti Koordinues dhe Konsultues Kombëtar

FAQE 2

Rekomandime nga Një mësim për të lexuar Pylltaria dhe zhvillimi ru- Arkeologu i jetës së
mbledhja e IX-të e mesazhet që na jep nat- ral. Pylltaria në nivel gjelbër. Buqetë urimi
Komitetit Koordinues yra, kur i mundësohet vendor, investimet dhe për 75 vjetorin e
Kombëtar pajtim me komunitetet mundësitë lindjes

Nga KKK Nga Haki Kola Nga Xhelal Shuti Nga Selman Mëziu

FAQE 2 FAQE 3-4 FAQE 4-5 FAQE 6

FAQE 5-6-7

Rekomandime mbi zbatimin e politikave pro fermerëve
dhe angazhimin për Dekadën e Bujqësisë Familjare
27 Shkurt 2019- Komiteti Koordinues dhe Konsultues Kombëtar
Nëpërmjet kësaj letre dëshirojmë
t‟ju informojmë se më datë 27
Shkurt 2019 u organizua mbledhja
e nëntë e Komitetit Koordinues
dhe Konsultues Kombëtar i
përbërë nga përfaqësues të Par-
lamentit të Shqipërisë, Ministrisë
së Mjedisit, Agjensisë për mbësht-
etjen e vetëqeverisjes vendore,
Organizatës Botërore për Bujqësi
dhe Ushqim (FAO), Bashkive,
Shoqata për Autonomi Vendore,
Fondacioni CNVP, Shoqata
Kombëtare e Blegtorëve Shqipëtar
dhe Federata e Pyjeve. Pjesë e
këtij Komiteti janë edhe përfa-
qësues të Ambasadës Suedeze,
Bankës Botërore dhe Fakultetit të
Shkencave Pyjore. Ky Komitet op-
eron që prej vitit 2014 dhe
lehtësohet nga Koalicioni Ndërk-
ombëtar i Tokës dhe Federata
Kombëtare e Pyjeve dhe Kullotave
Komunale. Anëtarët e Komitetit
diskutuan rreth ecurisë së zbatimit
të Dokumentit të Politikave për Py-
jet dhe hapat që do të ndiqen në
vazhdim, me fokus të veçantë har-
timi i ligjit për pyjet dhe kullotat.
Më tej, u prezantua Dekada e Bu-
jqësisë Familjare 2019 -2028 dhe
se si bashkëpunimi mes aktorëve
kombëtar dhe partnerëve mund të
mbështesë rritjen e rolit të fer-
merëve të vegjël duke kontribuar
në përmirësimin e politikave të
qeverisjes së pyjeve dhe burimeve
natyrore në favor të tyre.
Në përfudim të takimit Komiteti
vendosi të ndajë me ju rekoman-
dimet e mëposhtme:
Në lidhje me dokumentin e
politikave:
Garantimi i intrumentave ligjore
dhe financiarë për zbatimin e
dokumetit politik për pyjet por
edhe kuadrit ligjorë e institucional,
akteve nënligjore relevant të de-
cetralizimit. Në këtë kuadër të
gjenden mekanizma për de-
cetralizmin e mëtejshëm duke
shtuar përgjegjësitë, por edhe
përfitimet për komunitetet ven-
dore. Plani i veprimit të Dokumetit
të Politikave për Pyjet duhet të
ketë afate më të shkurtra dhe
rëndësi e veçantë ti jepet moni-
torimit.
Ngritja sa më parë e Agjen-
sisë Kombëtare të Pyjeve.
Për projekt-ligjin e pyjeve:
Përgatitja sa më shpejt të jetë e
Në foto: Mbledhja e 9 e Komitetit Koordinues Kombëtar
mundur e ligjit të ri kuadër për py-
jet dhe kullotat si dhe përfshirja e
të gjithë palëve të interesit gjatë
hartimit të tij. Fshati të ketë pyllin e
vet në pronësi. Pyjet pranë fshatit–
pyje të ulët dhe shkurre, përdoren
për dru zjari e kullotje. Në projekt
ligj kur shihet se këta pyje ruhen
në vazhdimësi, të bëhet kalimi i
tyre nga përdorimi në pronësi të
përdoruesve tradicionalë (fshat,
familje rurale), sipas kritereve të
caktuara. Ligji duhet të krijojë
hapësira për regjistrimin e të
drejtave të përdorimit për fshatin,
dhe me autorizim të komisionit të
fshatit, regjistrimi i të drejtave të
përdorimit dhe i territorit të
përdorur nga familja. Shoqatat dhe
Federata të zenë vend në ligj që të
kenë rol menaxhues, mbrojtës dhe
monitorues në procesin
përdorimit të pasurive natyrore.
Fshati, familjet të kenë të drejtë të
shesin material drusor e jodrusor
për sigurim të ardhurash, sidomos
në zonat e varfra; kjo mund të
zëvendësojë ndihmën ekonomike.
Marrjen e një nisme ligjore për
fshatin në dy nivele (në zonë
fushore dhe malore).
Për pushtetin vendor dhe
strukturat përfaqësuese të
komunitetit:
Forcimi i strukturave përfaqësuese
të komunitetit (komimisionet e
fshatrave dhe shoqatat). Forcimi i
marrëdhënieve të bashkëpunimit
mes pushtetit vendor, Shoqatave
dhe biznesit. Bashkitë të kenë
PRILL 2019
Orientimi i procesit të edukimit dhe
detyrim ligjor për partneritet dhe të kërkimit drejt kërkesave të tregut
mbështetin shoqatat e përdoruesve dhe realitetit rural shqipëtar. Qasja
të PK. Bashkitë të ngrenë borde ndaj Universitetit Bujqësor/
vendore në nivel sektori (zhvillim Fakultetit të Pyjeve duhet të
rural, pyjet, bujqësi famijare etj). ndryshojë duke marrë shkas nga
Bashkitë të hartojnë rregullore për protestat e fundit të studentëve.
zbatimin sa më të mirë të Komiteti Koordinues dhe
legjislacionit dhe dokumentave Konsultues Kombëtar shpreson që
politikë. Ngritja e kapaciteteve ju të merrni parasysh
teknike të stafeve të Bashkive për rekomandimet e mësipërme dhe
pyjet me mbështetje nga shteti. shpreh gadishmërinë e tij për të
Përshpejtimi i procesit të disktuar ato më tej me ju.
rregjistrimit të pronave, përfshirë
pyje dhe kullota Me respekt,
Në emër të Komitetit
Prof. Dr Vezir Muharremaj
Në kuadër të Dekadës për
Bujqësinë Familjare 2019 -
2028:
OKB ka shpallur periudhën 2018 –
2028si Dekada e Bujqësisë
Familjare (përfshirë pylltarinë).
e
Kërkohet angazhim i madh politik
në mbështetje të familjeve rurale,
burra e gra, të rinj e të reja dhe
hartimin e politikave pro këtyre
famijeve. Kërkohen politika
mbështetëse për bujqësinë
familjare. Hartimi i një plani veprimi
në kuadër të Dekadës së
Bujqësisë Familjare me
angazhimin e aktorëve të
sektorëve pyjorë e bujqësorë, me
synim sensibilizimin e
politikëbërësve për krijimin e
kuadrit ligjor për mbështetjen e
bujqësisë familjare. Mbështetja e
familjeve fermere dhe fermerëve të
vegjël me subvencione dhe për
ngritjen e kapaciteteve të tyre.
Në foto pyllëzime në të dy anët e
Për edukimin dhe kërkimin lumit Devoll
shkencor:

NJË MËSIM PËR TË LEXUAR MESAZHET QË NA JEP NAT-
YRA, KUR I MUNDËSOHET PAJTIM ME KOMUNITETET E
FAMILJET RURALE
Shumëzimi i kësaj skeme në gjithë territorin e Zall bastarit po edhe në të gjithë këtë malësi do i dhuronte
Shqipërisë së Mesme një park natyror të pakrahasueshëm, dhe pa investime, thjeshte duke bërë atë që na tregon
se mund të realizojë natyra, nëse ecim në një rrugë të caktuar
Një familje që na dhuron një
shkollë se si të studjojmë e të kup-
tojmë mesazhet e potencialin që
na ofron natyra.
Rasti që ilustrohet me foton poshtë
në mendimin tim është indikator i
asaj që shoqëria shqiptare, hum-
bet nga mohimi shumëvjecar i të
drejtës për tokën, që familjet shqip-
tare e kanë patur dhe e kanë
zbatuar në shekuj. Është një ilus-
trim i asaj që ne si shoqëri e varfër
humbasim për cdo vit, pasi ato që
bëjnë politikat nuk ndalen të shi-
kojnë, të reflektojnë e të mendojnë
për të analizuar përfitimet e hum-
bjet për cdo politikë që zgjedhim të
zbatojmë.
Është një rast edhe për të demon-
struar se cfarë ndryshimesh
pësojnë njerëzit shqiptarë që
shoqëria u beson dhe i voton që të
jenë drejtues. Kjo të sjell në
mendje fleksibilitetin dhe mbësht-
etjen që gjenin inovacionet nga ish
drejtuesi i lëvizjes Mjaft, dhe
imagjinoni ndryshimet që ka
pësuar i njëjti person pasi është
votuar nga qytetarët për të drejtuar
Bashkinë më të madhë të vendit.
Mesazhi që i drejtohet të nderuarit
kryetar nëpërnmjet këtij statusi
është, që ashtu sic jep mesazh të
përditshëm për rëndësinë që ka
pasurimi i natyrës me mbjelljen e
cdo peme, është edhe një qasje
tjetër, ajo e potencialit të natyrës
për të kontribuar për banorët e Ti-
ranës. Kjo kërkon një adoptim në
politka aktuale për menaxhimin e
pyjeve si pjesë e natyrës tonë,
duke e njohur analizuar dhe
vlerësuar progresin e mbulesës
pyjore në foto, të lidhur me rolin që
ka luajtur familja që e mori në
pronësi këtë ish pemëtore me ligjin
7501. Nëse ky shembull i bëhet i
njohur kryetarit të bashkisë së Ti-
ranës, në kushte normale pritet që
ai të kërkojë njohjen e këtij fe-
nomeni, e hapi i dytë mund të ishte
që natyrës ti mundësohet që të kri-
jojë në perspektivën e afërt të
njëjtën situatë për Tiranën e
Shqipërinë.
Pyll i instaluar në tokë të përdorur
për pemëtore deri në vitin 1992.
Pas miratimit të ligjit për privatiz-
imin e tokës bujqësore, kjo sipërfa-
qe e tokës i ka takuar një familje
që banon në Shupal, pjesë e
Njësisë Administrative Zall Bastar.
Bashkë me disa kolegë të inter-
esuar për këtë fenomen, i ramë
disa herë rreth e rrotull pyllit, që në
stinën e pranverës së vonë kur
është bërë kjo foto është plot jetë e
PRILL 2019
Udha e përbashkët e njerëzimit
me pyllin natyral
Kjo temë është trajtuar gjerësisht
nga shkencëtari anglez Oliver
Rackham ((Rackham, Oliver
_2010-08-19). dhe duket se ka të
interesuar për tu njohur me ecur-
inë. Sipas autorit të përmendur,
nëse bazohemi në të dhënat
arkeologjike, në evolucionin e
pyllit natyral, drejt pyllit të domes-
tikuar nga njeriu, gjurmet u hapin
rrugën kërkimeve që fillojnë qё
nga epoka e gurit e sfidat përpara
nesh kërkojnë përgjigje për py-
etjen lidhur me të kaluarën, të
sotmen dhe të ardhmen e pyllit të
domestikuar, nёse ai nuk do të
prekej nga njeriu apo blegtoria.
Vendimet aktuale mbi pronësinë,
menaxhimin apo trajtimet kanë
Në foto: Pylli i fermerit Xhemali Luca 2019 ndikime të shumëanëshme, si në
gjallëri. Duket se në shumë pjesë tor i mrekullueshëm për të zhvilluar zhvillimin e ekosistemeve të
të tij herë pas herë pronarët kanë praktikat studentët e Fakultetit të vendit, ashtu edhe në regjimet
bërë prerje me zgjedhje, për të Shkencave Pyjore, po kështu nëse klimatike, mbulesën tokësore,
plotësuar nevojat e familjes me e shohin të arsyeshme edhe ato të regjimin hidrik, mirëmbajtjen e
dru për ngrohje. E megjithatë, vetë Agro-Mjedisit. E dobishme do të infrastrukturës, ashtu edhe në
pylli e gjendja e tij dëshmojnë se ishte që edhe për shkollat e Tira- tërësinë dhe harmoninë e fermës
potenciali i tokës dhe pyllit ja kanë nës ky pyll të kthehej në desti- bujqësore shqiptare. Cfarë pam-
dalë që të prodhojë për familjen, nacion informacioni për njohje të je kishte pylli natyral para epokёs
por edhe të mbajnë drurë që na natyrës, por edhe për Turizëm e sё gurit (I quajtur edhe si stad
japin pejsazh që sic duket nga argëtim.. Për të realiziuar vizita e natyral I sё shkuarёs) ёshtё njё
fotoja është plot jetë e bukuri. për tu njohur me këtë dukuri, mre- tezё e hapur pёr interpretime .
Tokë e pjerrët plot me bimësi e kulli të natyrës ja vlen të bëjmë Ajo qё do ishte e ngjashme me
pjellori, të cilat duket se e vetëm- përpjekje e të bindim politikanët që aktivitete dhe pamjen e sotme
brojnë nga erozioni. Është hera e merren me bujqesinë, natyrën, vjen qё nga epoka e mesme e
dytë që unë e ndaj këtë pamje të mjedisin apo turizmin. Nëse ata gurit, koha kur njeriu filloi tё
pejsazhit që ka krijuar pylli vepër e mësojnë ta lexojnë këtë potencial zbusё kafshët si dhe bёri hapat e
natyrës me kolegët, kërkoj ndjesë të natyrës e harmonisë së saj me para nё mbjelljen e grurit apo
për përsëritjen por janë të ftuar ta familjarët, me siguri që secili do re- thekres me farёra tё ardhura nga
shohin vetëm ata që janë të flektojë vecanërisht me kontributin lindja e mesme (stadi natyral fil-
interësuar, këtë foto fillim qershorit e tyre kur kanë rast të hartojnë poli- lon hap pas hapi te transformohet
të vitit të kaluar. Në fakt jam befas- tika lidhur me pyllëzimet apo nёn ndikimin e njeriut) . Se si pylli
uar dhe emocionuar dhe më duket mjedisin. Sikur kjo dukuri të I sotёm I fermerit do zhvillohet nё
se ky suksesion i zakonshëm për mundësohej e të lejohej të ndodhte tё ardhmen, nёse aktivitet
një tokë që është lënë në dorën e në gjithë malësinë Krujë Krrabë që njerёzore nuk do jenё mё tё pran-
evolucionit natyral na bën thirrje përfundon në detin Adriatik, me një ishme ( stadi I ardhshёm natyral)
për reflektim duke na dëshmuar pejsazh që i ngjan shtyllëz kurri- ёshtё e hapur pёr hipoteza.
edhe të vërtetat lidhur me shpre- zore që e ndan fushën e Tiranës Kthimi I drunishtes sё egёr nat-
hjen që "injoranca nuk është argu- nga ajo e Elbasanit me drejtim nga yrore nё pyll tё fermerit pёrfshiu
ment", që për rastin duket që na lindja në perëndim, që kur i afrohet sё paku proceset qё vijojnё:
jep shanse për reagim në favor të detit adriatik përcahet në tre pejsa- Fragmentimi i pyllit natyral masiv
hapjes së mendjeve si dhe kokave zhe që ngjanë me gishat e e tё vazhdueshёm. Instituitimi i
tona. shpendëve e që për neve njihen ricungimit dhe prodhimi i drureve
Për mua ky pyll është një model me emrat: Kepi i Lagjit, i Pallës, të vegjёl pёr lёndё druri e
që na e jep natyra, dhe një dëshmi dhe i Rodonit. ngrohje. Vendosja e kufinjve,
se si Shqipëria mund ti riveshë Shumëzimi i kësaj skeme në gjithë pronёsive dhe emrave pёr cdo
malet me pyje, është një sinjal se territorin e Zall bastarit po edhe në pyll Ndalimi i kullotjes. Pёrz-
sa potencial ka natyra, dhe kush të gjithë këtë malësi do i dhuronte gjedhja e kultivarёve apo formave
është i interesuar mund të mësojë Shqipërisë së Mesme një park nat- tё bimёve qё pёrdorin pёrparёsitё
se si të shikojë e mendojë për të yror të pakrahasueshëm, dhe pa e ndryshimeve ciklike tё hijes
arritur me e lexuar mesazhin që na investime, thjeshte duke bërë atë Kёto nuk janё ngjarje tё sё sot-
i japin druret që duket se i kanë që na tregon se mund të realizojë mes; pyjet kanё qenё njё fraksion
arritur dimensionet tashmë të një natyra, nëse ecim në një rrugë të i cmueshёm nё Holocene, ( Holo-
pylli ideal. Në këtë territor nuk janë caktuar. Sfida është: si ta bindim cene është një epokë gjeologjike
bërë mbjellje druresh pyjore. Ajo kryetarin e Bashkisë së Tiranës që që fillon në fund të Pleistocenit
që shohim është realizuar në thjeshtë të bëjë një vizitë e të na ( rreth 12,000 vite të shënuara
heshtje nga natyra, nën hijen e au- dëshmojë se i don e respekton jo nga karboni radioaktiv (14C vite
toritetit të kujdestarëve, atyre që vetëm pyjet qytetare që rezultojnë më parë) dhe vazhdon në ditët
ligji i ka shpallur si pronarë të nga mbjellje fidanash ndonjëherë tona. Holocene është pjesë e
tokës me ligjin 7501. Pyllëzimin me cmim edhe të kripur, por edhe periudhës së Quaternarit Emri
natyrorë që është frut i suksesionit potencialin që na ofrohen si vjen nga Greqishtja (holos, e
natyror dhe statusi aktual i këtij dhuratë nga natyra e pajtuar me gjitha ) dhe kainos, e re),
pylli, për mua do të ishte një audi- komunitetin? Vijon F4

në kuptimin komplet bashkëko-
horë. Ajo është identifikuar me
periudhën e ngrohet aktuale. Holo-
ceni përfshin gjithashtu brenda tij
rritjen dhe ndikimin e racës
njerëzore në gjithë botën duke
përfshirë gjithë historinë e shkruar
dhe tranzicionin e rëndësishëm
drejt jetës aktuale urbane ) nё tё
cilin erdhёn nё terma me tё.
Disa aspekte si heqja e drurёve tё
vjetёr tё katit tё sipёrm si dhe e
drurёve tё vjetёr tё thatё .
( ndryshe nga drurёt e krasitur apo
kufitarё me maja të prera) kanё
influencuar sic duket nё pakёsimin
e faunёs dhe florёs sё drunishtes
natyrore tё egёr, megjithёse drun-
ishtet e kullotura nga ana tjetёr u
ka dhёnё alternativё pёr mbi-
jetesё. Megjithёatё prerjet ciklike
tё drurёve nga njeriu pёrbëjnë njё
faktor ekologjik nё tё drejtёn e tij,
ashtu si kositja ёshtё faktor
përcaktues pёr trajtimin dhe
menaxhimin e livadheve.
Ricungimi ka prodhuar disa
(guilds) forma tё bimёve qё i janё
pёrshtatur. Nga prej ku kanё
ardhur kёta ? Cfarё ishin duke
bёrё ata pёrpara se sa popujt tё
shpiknin sopatёn?
Teoritё e Tansley‟s apo Verёs nuk
duket se janё nё gjёndje tё
dёshmojnё pёr celtira tё gjёra e tё
pёrkohёshme nё cdo 7 deri nё 30
vite. Zjarri, kur ai ёshtё i mundur ,
stimulon mbirjen e farёrave tё
mbuluara nga dheu ( tё gropo-
sura), por druri qё rritet nё sisteme
tё bimёve tё ricunguara, ka ten-
dencё tё mos jetё objekt i djegies
nga zjarret përgjithësisht sidomos
para se efektet e ndryshimeve ak-
tuale klimatike të ndjeheshin në
Europën veriore apo nё Angli.
Procese natyrale alternative janё
orteqet, rrёzimet nga era , aktivite-
te pune si dhe furtunat me akull,
teorikisht ata mund tё nxisin mbir-
jen e farёrave tё bimeve tё gropo-
sura , ashtu si edhe ricungimi, ato
janё shumё sporadike nё kohё
apo shumё tё kufizuara nё
hapёsirё pёr tё qenё prototip i ri-
cungimit. A janë drurёt dhe pyjet e
fermerёve akoma tё kondicionuar
nga disa faktorё qё nga epokat e
akullnajave tё mёparёshme,
faktorё tё cilёt nuk vazhdojnё tё
veprojnё ?
(Rackham, Oliver2010-08-19).
ka fermerë që shkurret i kthejnë
në drurë me plot vlera, për fat të
keq nuk ekzistojnë sy që i shohin,
mendje që të mendojnë e politika-
në bërës që ti përkrahin.
pamjet me shkurre e drurë që vi-
jojnë janë marrë nga bashkia tira-
në, në afërsi të liqenit të farkës, ku
bashkia tiranë vazhdon të mbjellë
fidana me cmime të larta e lloje të
ndryshëm nga ato që natyra ka
falur këtu, dhe askush nuk i hedh
Në foto pylli i fermerit Kleanthi Mandi
sytë të kuptojë cfarë po humbasim
si shoqëri e të shohë së cfarë bën
natyra kur përkrahet nga fermeri.
është një shoqëri e tërë që duket
se ka vendosur të mos kuptojë as
komunitetin dhe as natyrën.
pylli që duket në fotot më poshtë
është krijuar mbi tokë boshe,
shkëmb ranor , ku suksesioni ka
filluar që nga toka boshe drejt
shkurreve që më pas kanë formu-
ar një grumbull shkurresh, e në
saje të kujdesit të fermerit xhemali
luca, që e ka tokën në afërsi të
Në foto pylli I fermerit Xhemali Luca
shtëpisë.
Në momentin që bimet kanë
dalë, Xhemaliu ka përkrahur
zhvillimin e llojeve që i ka
vleresuar si të mira dhe i ka cli-
ruar duke përkrahur të ardhmen
e tyre, vecanërisht të dushkut,
pra pikërisht nga shkurret fer-
meri ka bërë përzgjedhje dhe i
ka dhuruar vehtes e fqinjëve të
tij një pyll të plotë, që i ka arritur
përmasat që dëshmohen në fo-
to, brenda 25 vitesh, në një
vend ku nuk është mbjellë as
edhe një fidan nga shteti.
Pylltaria dhe zhvillimi rural
Bujqësia dhe pylltaria janë dy komponentët kryesorë të jetës rurale në
ekonominë tonë kombëtare
Në Shqipëri kur flitet për zhvillimin
rural ka një tendencë të përfshihen
vetëm sektorët e bujqësisë dhe
blegtorisë. Ndërkohë që pylltaria
shihet si sektor më vete apo i izolu-
ar që lidhet vetëm me sigurimin e
lëndës drusore, druve të zjarrit apo
produkteve të tjera drusore dhe jo
drusore si dhe me mbrojten e
tokës nga erozioni. Pyjet luajnë një
rol të rëndësishëm në përmirësimin
e prodhimit bujqësor e blegtoral,
duke u bërë shpesh mburojë buzë
kanaleve në mbrojtjen e kulturave
bujqësore dhe rregulluar rrjedhjen
e ujit si dhe janë burim ushqimi për
blegtorinë.
Në fakt kjo lidhje e pyjeve me
bujqësinë dhe blegtorinë nuk
është e panjohur nga familjet ru-
rale por në nivel politikash
kombëtare kjo mbështetje e py-
jeve për bujqësinë nuk është
marrë në konsideratë.
Ndërkohë politika europiane e
zhvillimit rural 2014 – 2020 përf-
shin mbështetjen e të dy sektorëve
njëkohësisht me një vlerë prej 100
bilion eurosh. Prandaj, ka ardhur
koha që edhe në Shqipëri qeveria
qëndrore dhe ajo vendore të bëjnë
përpjekje për gjetjen e një qasjeje
gjithëpërfshirëse të zhvillimit rural,
ku të përfshihet edhe sektori pyjor.
Më poshtë do të jap disa arsye pse
kjo gjë duhet të ndodhë sa më
shpejt të jetë e mundur duke u nxi-
tur në nivel qëndror dhe zbatuar në
nivel vendor.
Bujqësia dhe pylltaria janë dy
komponentët kryesorë të jetës
rurale në ekonominë tonë
kombëtare.
Fshatarët menaxhojnë
njëkohësisht si tokën bujqësore
dhe atë pyjore sipas disa sisteme
tipike agro-pyjore. Në vitin 1992
këto sektorë kontribuonin me
42.5% në vlerën e Prodhimit të
Brendshëm Bruto (PBB) ndërsa
pas këtij viti kjo shifër u ul ndj-
eshëm. Sot fondi pyjor dhe kullosor
përdoret për prodhimin e druve të
zjarrit dhe për sigurimin e bazës së
nevojshme për kullotjen e
bagëtive. Kontributi i tyre është i
rëndësishëm në të ardhurat e
familjeve rurale i cili shkon deri në
20% të të ardhurave totale të
familjeve.
Pylltaria në nivel vendor, inves-
timet dhe mundësitë
Për sa i përket qarkut të Kukësit,
pyjet zënë një sipërfaqe të konsid-
erueshme prej rreth 75% të të
gjithë territorit. Tashmë në nivel
qarku janë transferuar në pronësi
të qeverisjes vendore 141 558
hektarë pyje e kullota, nga 186.965
PRILL 2019
hektarë që ka gjithsej. Nga kjo
sipërfaqe 40% e këtyre burimeve
përdoren në mënyrë tradicionale
nga familjet ose afro 56.000
hektarë. Rreth 62% e pyjeve të
Kukësit gjenden në terrene me
një pjerrësi më të madhe se
40%. Përkundër kësaj toka
dhe faktorët e tjerë pengues,
bëjnë që rritja e pyjeve të larta të
jetë mesatarisht 1.4 m3/ha/vit,
ndërsa në pyjet me përdorim
tradicional (pyjet në afërsi të
fshatrave me kushte më të fa-
vorëshme dhe në mbrojtje të
komuniteteve rurale) rritja është
mesatarishtë 4m3/ha/vit. Qarku i
Kukësit është gjithashtu i pasur
me bimë mjekësore si nga sasia,
cilësia dhe shumllojshmëria e
tyre dhe janë burim i madh të
ardhurash për banorët e këtyre
zonave. Potenciali prodhues i
tyre është afro 3067 ton/vit, në
një real prej 16 350 hektarësh.
Ndër bimët medicionale më krye-
soret janë sherebela, trumza, bo-
ronica, rigoni, zhubrica, trëndafili
i egër, dëllinjat, salepi, etj. Kjo
tregon se ky rajon është i njohur
për traditat e grumbullimit të pro-
dhimeve të dyta pyjore të cilat
kanë një rëndësi të jashtëza-
konshme ekonomike dhe përdo-
rim familjar për banorët e këtyre
zonave. Ndër prioritet e zhvillimit
të rajonit të veriut ku përfshihet
dhe qarku i Kukësit është edhe
zhvillimi i sektorit të arrorëve. Ky
sektor me 2700 hektarë gështen-
ja (Tropoja 2000 ha dhe Kukësi
700 ha me prodhimtari afro
17.350 ton fruta në vit), Arra 334
ha, Lajthia 1190 ha, përbëjnë një
potencial ekonomik dhe
mjedisor. Bujqësia në qarkun e
Kukësit, përbëhet nga një
sipërfaqe të ulët të tokës bu-
jqësore, afro 11% të sipërfaqes
së përgjithshme, në nivelin
kombëtar, ky raport është 24 % .
Përdorimi i tokës bujqësore për
frymë në qark është në shifrën
(0.22 ha). Të ardhurat familjare
nga sektori bujqësor dhe jo bu-
jqësor janë 7965 lek/vit dhe niveli
varfërisë është 22.5 %. Faktorët
që kontribuojnë në gjendjen ak-
tuale janë mundësitë e kufizuara
për të pasur zona të punueshme
për shkak të terreneve të
vështira si dhe infrastruktura e
dobët bujqësore (mjetet mekani-
ke, sistemet e ujitjeje, mungesa e
përdorimit të plehrave kimike etj).
Lëvizjet ndërajonale të popullsisë
po ashtu kanë ndikuar direkt në
shifrat e përdorimit të tokës bu-
jqësore. Toka bujqësore vijon F5

shumë e fragmentuar përbën një
nga problemet kryesore për zhvilli-
min e mëtejshëm të bujqësisë.
Qarku i Kukësit është një zonë e
varfër, ku 90 % e të ardhurave vinë
nga burimet natyrore pyjet
(Geshtenja, Lajthia), kullo-
tat,blegtoria, bimet medicionale
dhe vetëm 10 % nga toka bu-
jqesore (bimët e arave). Nga anali-
za e rezultateve të burimeve nat-
yrore dhe faktorëve të tjerë re-
zulton se pylltaria shihet si poten-
cial i madh për të ndihmuar riku-
perimin e ekonomisë. Pylltaria në
nivel vendor është pak e zhvilluar
dhe ka nevojë për përmirësimin e
politikave apo reformave, rritjen e
investimeve dhe ngritjen e ka-
paciteteve për menaxhimin e kësaj
pasurie. Në kohët ku jetojmë është
bërë mjaft e qartë se zhvillimi i
qëndrueshëm mund të arrihet
vetëm përmes përfshirjes së bano-
rëve që jetojnë në zonat rurale dhe
zhvillimit të burimeve që ata dis-
ponojnë. Prandaj, strategjitë e
zhvillimit duhet t‟u mundësojnë
njerëzve akses sa më të sigurtë
mbi burimet natyrore dhe
përmirësimin e të ardhurave të tyre
familjare nëpërmjet përdorimit të
tyre. Këto strategji duhet të nxisin
aktivitete të tilla si grumbullimi dhe
përpunimi i produkteve pyjore dhe
jo pyjore si arrorë (geshtenja, arra,
lejthia), bimë mjekësore, fruta pylli,
mjaltë, biomasë për prodhim ener-
gjie etj. Përpunuesit dhe grum-
bulluesit kanë nevojë për infor-
macion të saktë mbi tregjet
ekzistuese dhe potencialin,
lehtësim për mënyra se si të
regjistrojnë bizneset pyjore,
kryesisht në përpunimin e prodhi-
meve të dyta pyjore dhe opera-
cione të tjera shfrytëzimi /
transporti.
Shërbime për zhvillimin e turiz-
mit malor dhe rekreatetin.
ARKEOLOGU I JETËS SË GJELBËRT
Nga Selman Mëziu
Ai gjithnjë në kërkime i ka kaluar
vitet e rinisë e më pas, në rrjeshtat
e librave, në monopatet e pyjeve,
në konferenca kombëtare e ndërk-
ombëtare në... Kalivaçi ai vend-
banim i stërlasht e krijoi dhe e pre-
gatiti në shkolla e universitete si
meteor të gjelbërt. Edhe emri iu
vendos me qëllim, VEZIR, njeri me
funksione të larta në perandorinë
turke, kryeministër, ministër, din-
jitar i madh civil në atë etj. Duhet
të jetë rast unikal që emri, profe-
sioni, puna e tijë me pyjet, me
mësimëdhënjen, me kërkimet
shkencore, me artikujt e librat e
shkruara, më autoritetin e një
profesori kanë justifikuar emrin.
Kuptohet në kushte të reja, në
Sektori i bimëve mjekësore dhe
aromatike ofron një mundësi të
mirë të punësimit sezonal të
femrave, grupmoshës së tretë të
popullsisë si dhe fëmijëve.
Përqindjen më të madhe të
mbledhësve të bimëve mjekësore
dhe aromatike e përbëjnë gratë në
masën 50%, pastaj vijnë fëmijët në
masën 30% dhe vetëm 20% prej
tyre janë meshkuj (pasi ata janë të
aktivizuar në procese të tjera për
sigurimin e të ardhurave të
familjes).Vlerat ekonomike të
bimëve mjekësore lidhen në
mënyrë të drejtpërdrejtë me përfi-
timet e popullsisë që merret me
këtë aktivitet. Aktiviteti i mbledhjes
dhe kultivimit të tyre rrit në mënyrë
të ndjeshme nivelin e punësimit si
dhe të ardhurat. Për shumë banorë
të zonave rurale, që shtrihen afër
rajoneve të pasura me BMA dhe
pemë frutore, marrja me këtë vepri-
mtari paraqet një burim të
ardhurash shtesë të rëndësishme.
Për disa familje këto të ardhura
paraqesin burimin e vetëm të të
ardhurave familjare. Ne e konsid-
erojmë pylltarinë në nivel vendor si
gama e aksioneve për të
menaxhuar apo rritur burime pyjore
dhe administruar ndërmarrje të vo-
gla bazuar mbi mallrat apo shërbi-
met pyjore, të ndërmarra nga
pronarë të vegjël, grupe prodhues-
ish, njerëz që varen nga pylli dhe
grupime të tjera lokale, mbi të cilat
ata kanë një fuqi thelbësore
vendim-marrëse. Me investime
kuptojmë kuadrin e gjerë të aksion-
eve që mund të përmirësojnë
asetet e pylltarisë në nivel vendor,
kryesisht sigurimin e financimeve
dhe zhvillimin e burimeve njerëzore
dhe sistemeve praktike të menax-
himit te pyjeve. Rëndësia politike e
kësaj çështjeje theksohet duke
thënë se: pylltaria në nivel vendor
mund të jetë një kontribuues i
Buqetë urimi për 75 vjetorin e lindjes
mjedisin natyror, shoqëror, politik
e organizativ krejtësisht të
ndryshëm.
I riu pylltar Vezir Muharremaj në
moshë e profesion filloi punën si
mbarështrues pyjesh në vitin 1964
i udhëhequr nga ana teorike e
praktike nga Inxhinier Vito Koçi.
Nuk është as rastësi, asnjë shtysë
e sforcuar nga faktor të jashtëm që
e gjithë veprimtaria e profesorit ka
patur në themelin e veprimtarisë
së tij parimet themelore të kësaj
shkence të pylltarisë.
Parimin e vazhdimësisë, jo vetëm
në dashurimin me profesionin por
edhe në veprimtarinë praktike, në
ndërmarrjen pyjore Berat e më pas
në atë të Vlorës, ku u njoh nga
afër me shkurret mesdhetare, me
pyjet me pisha të zeza të Llogoras,
fuqishëm në të ardhurat lokale dhe
zhvillimin e qëndrueshëm, kjo kër-
kon përmirësimin e investimeve
për të arritur këtë potencial,
ndërkohë që këto investime
mungojnë apo nuk shkojnë në
vendin e duhur.
Pylltaria në nivel vendor po zgjero-
het me shpejtësi pasi qeveritë, po
transferojnë pronësinë, menaxhi-
min apo të drejtat e përdorimit tek
komunitetet lokale me marrëveshje
të ndryshme institucionale. Trans-
ferimi i pyjeve tek pushteti lokal,
nuk është thjesht një kthim i pyjeve
tek tradita, por i përgjegjësive për
menaxhimin e pyjeve me njerëzit
që jetojnë pranë tyre. Proçesi
është i gjatë, sipërfaqet pyjore
duhet të vazhdojnë të transferohen
në pronesi/përdorim të familjeve
dhe fshatrave për një përdorim
tradicional dhe të qëndrueshëm.
Prandaj ky proces sipas kësaj
filozofie, është gjithashtu pjesë e
procesit të fuqizimit dhe ngritjes së
kapaciteteve të pushtetit vendor,
rritjen e bashkëpunimit me aktorët
lokal, si Shoqata e PPKK, grupet
lokale të interesit, biznesit që ka
për bazë ekonomike burimet nat-
yrore si, turizmin, zhvillimin e
blegtorisë, bletarisë, grumbullimin
dhe përpunimin ebimëve mjeksore,
integrimin e rrjetit tregtar që nga
grumbulluesi e deri tek kompanitë
importuese të produkteve bu-
jqësore dhe prodhimeve të tjera
pyjore dhe jo pyjore.
Të drejtat e grave dhe
respektimi i tyre
me valanidhin e mbulesën pyjore
të Ilqes e dobitë e tyre ekonomike
e ekologjike. Ai do të nxitesh, nga
kolegu pylltar Çobo Mehmeti e do
të fillonte të shkruante artikuj të
ndryshëm në shtypin e kohës që
në vitin 1968, e pena e tijë, kurr
nuk do të ndalesh, duke hedhur
në letër projekte, tema të ndrysh-
me shkencore, raporte teknike,
informacione, libra të shumta mbi
pylltarinë, studime të fushave të
ndryshme të shkencave pyjore.
Rezultatet e tija në universitet, pu-
na e tijë me plotë vullnet, pasion,
këmbëngulje në praktik e pasuri-
min e njohurive nëpërmjet leximit
të literaturës së huaj e të vendit e
shtynë Dekanin e Fakultetit të Py-
jeve, Prof. Llazar Treskën ta
tërhiqte në vitin 1969 si pedagog
PRILL 2019
Ekzistenca në sektorin pyjor
tregon se burrat dhe gratë marrin
pjesë dhe përfitojnë në mënyra të
ndryshme nga aktivitetet në pyje
dhe programet e zhvillimit dhe se
kërkohet shumë më tepër punë
për të trajtuar cështjet e barazisë
gjinore. Përvoja ka treguar se
gratë nuk përfaqësohen sic duhet
në proceset vendim-marrëse në
institucionet lokale pyjore, që
dominohen gjerësisht nga burrat.
Një analizë e hollësishme në
lidhje me rritjen e numrit të grave
aktive dhe në pjesëmarrjen e tyre
në strukturat e shoqatave, por
edhe të grupeve prodhuese
identifikon disa problematika të
cilat janë shumë të rëndësishme
në përcaktimin sa më real të rolit
të gruas në menaxhimin e
qëndrueshëm të pyjeve dhe
kullotave. Në mënyrë të
përmbledhur përmendim:
Pjesëmarrja e grave në
strukturat e SHPPK-ve:
Cështjet gjinore, pjesëmarrja dhe
përfaqësimi i grave është ende
një pikë e dobët në Shqipëri në
përgjithësi dhe në sektorin pyjor
në vecanti.
Të drejtat e pronësisë të grave
në PK dhe respektimi:
Marrja e të drejtës të pronësisë
është një celës për zhvillimin e
mëtejshëm në këto zona rurale të
varfëra. Përdoruesit shfaqin in-
teres për këtë proces.
Përfshirja e grave në grupet
prodhuese, fuqizimi ekonomik:
Synohet të rritet forca reale e
grave mbi vendimet ekonomike
që ndikojnë në jetën e tyre.
Nga Aida Anastasi Thanasi
të disiplinës së pylltarisë:
„‟Mbarështrimit të pyjeve,,. Ku
pregatiti leksionet e kësaj lënde e
më pas botoi librat e saj, për stu-
dentët. Kuptohet me va-
zhdimësinë po hynte në punën e
tijë edhe parimi tjetër, ai prodhi-
mtarisë, dhe pedagogu i ri boton
librin e tijë të parë në vitin 1970
„‟Akacja,, me kshillimin e tijë në

faqen 58: „‟Në pyllëzimin e tokave
të pjerrta e lehtësisht të gërrye-
shme nga ujrat, në tokat e degrad-
uara dhe përforcimin e brigjeve të
përrenjëve e lumenjve …,, Krahas
pjekurisë së tij profesionale, peda-
gogu i ri, u aftësua nga ana peda-
gogjike dhe përsosi artin e mësim-
dhënjes duke i bërë leksionet
tërheqëse e të asimilueshme nga
studentët.
Por nuk mund të mbetesh pa u
zbatuar tek ky pylltar, edhe parimi
i tretë i shkencës së mbarështri-
mit, i vlerësimit të të gjitha
rezervava të energjive të tija, të
aftësive profesionale, të karakterit
të tij stoik, këmbëngulës, të matur-
isë, urtësisë e vendosmërisë për
t‟iu shkuar punëve, problemeve,
kërkesës së llogarisë deri në fund.
Kështuqë në vitin 1976 emrohet
Drejtor i Drejtorisë së Pyjeve e
Kullotave në Ministrinë e Bu-
jqësisë. Kur: „‟…situata politike në
vend ishte e nderë, po ashtu edhe
vështirësitë ekonomike vinin në
rritje. Kjo gjendje sigurisht
ndikonte edhe në sektorin py-
jor…,,Tanima ai nuk do të kishte
përpara studenta, nuk do të
përdorte shkumsin e dërrasën e
zezë për shpjegime, nuk do të
hynte e dilte auditoreve të
Fakultetit të Pyjeve me leksionet
nën sqetull. Inxhinieri i pyjeve Ve-
zir Muharremaj, do të bisedonte e
debatonte për problemet inxhini-
erike me pylltarët dhe ish studen-
tët e tijë, në auditoret e gjelbërta,
të Bishnicës së Pogradecit e
Stravajve të Librazhdit, në ahishtet
e Surroit të Kukësit e Pratit te
Selishtës në Dibër, në arkitekturën
e gjelbërt të Bizës së Martaneshit
e Rrovjes të Gramshit, me peisa-
zhet e gjelbërta të Cukalit në
Shkodër e Kunor Dardhës të
Pukës etj., etj. Drejtorit të Përgjith-
shëm të Pyjeve e Kullotave të
shqipërisë i duhesh të debatonte
me ministra, drejtora drejtorish,
duke mbrojtur domosdoshmërinë
e zbatimit të shkencave pyjore në
pylltarinë shqiptare. Ai duhesh të
drejtonte me kujdes dikasterin por
edhe të kryente studime, mbi bal-
ancimin e prerjeve vjetore me
rritjen për të realizuar parimin
themelor të mbarështrimit të py-
jeve, atë të vazhdueshmërisë të
prodhimit të lëndës drusore, për
ndërtime, industrinë e drurit, druve
të zjarrit si dhe të kryerjes së pyllit
të funksioneve të tjera ekologjike.
Inxhinier Vezirit i duhesh të njihte
probleme të tjera teknike,
teknologjitë e reja, organizimin e
realizimin e veprimtarive të tjera
në pylltarinë shqiptare, si planif-
ikimin e shfrytëzimit të pyjeve, ri-
cungimet e ripërtritjen natyrore,
strukturat e hapsirat ku do të kry-
heshin pyllëzimet artificiale, va-
zhdimin e zgjerimin e brezave
mbrojtës bregdetar, mbjelljen me
6 PRILL 2019
pisha të masiveve gëlqerore, sis-
temimin e pellgjeve malore nga
gërryerjet nëpërmjet pritave, harti-
min e rregulloreve të parqeve
kombëtare, gjuetisë, etj. Planifikimi
kryerja e kontrolli i inventarizimit të
pyjeve, bimëve mjeksore e aro-
matike, të gjuetisë e sipërfaqeve
kullotave natyrore, ndërtimi i lera-
ve të ujit në kullotat alpine, grum-
bullimi i rrëshirës e bimëve të tjera
mjeksore si dhe të gjetheve të
dafinës, zhguajve të valanidhit.
Deri edhe të çajit të malit, thuprave
të shelgut, deri në rritjen e krimbit
të mëndafshit e ngritjes së fazan-
erivë etj., etj. Do të duhesh të për-
plasesh egërsisht për të mos
shkatërruar mijëra hektar pyje për
kultivimin e kullotave polifite, për
kthimin e ekonomisë pyjore në
ekonomi komplekse, duke futur
blektorinë si veprimtari të
Në foto profesor Vezir Muharremaj
ndërmarrjeve pyjore etj. Ndërsa
vazhdonte të jepte leksione si ped-
agog i jashtëm në Fakultetin e Py-
jeve duke rifreskuar herë pas here
njohurit në shkencat pyjore. Puna
intensive e mbante drejtorin në
formë sportive, ndërsa kontrollet e
inspektimet kudo ku kryeheshin
punime pyjore anë e kand
shqipërisë, mbledhje, seminare,
takime kombëtare e ndërk-
ombëtare në fushën e pylltarisë i
mbanin të freskët mendimin dhe i
rritnin rendimentin e veprimtarive
në fushën organizative dhe inxhini-
erike.Puna e tijë sistematike, e
vullnetshme e ndërgjegjshme, e
nxori përsëri pas trembëdhjet
vjetësh, Inxhinier Vezirin në
„‟bregun,, e auditorëve të Fakultetit
të Pyjeve, si pedagog i lëndës së
mbarështrimit duke realizuar kësh-
tu natyrshëm parimin e katërt të
kësaj shkence Mbrojtjen.
Pra ai iu shërbeu pyjeve shqiptare,
në të gjitha hapsirat veprimtaritë
prodhuese, shkencore, i shtoi në
sipërfaqe, i mbrojti me të gjitha
mjetet, forcat e mënyrat, i
shfrytëzoi në dobi të ekonomisë
kombëtare, duke mbrojtur e zbatu-
ar parimet bazë të shkencës së
mësipërme, por ai e mbrojti përgjat
këtyre viteve edhe duke e pasuruar
me studime, freskime leksionesh e
praktikime në auditoret e gjelbërta
të pyjeve shqiptare e prandaj Inx-
hinier Veziri hyri natyrshëm përsëri
në auditoret universitare, përballë
studentëve me leksionet e zhdon dekan i Fakultetit të Planif-
shkruara pastër duke i shpejguar
ato në podiumete e auditorëve nga
viti 1989 – 1995 në Fakultetin e
Shkencave Pyjore.Tanima doktori i
shkencave pyjore në fillimet e dem-
okracisë në vitin 1992, ju kërkua që
të jepte kontributin e tijë në Pro-
gramin e Zhvillimit të Pylltarisë Pri-
vate në Shqipëri (APFDP) e finan-
cuar nga një Agjensi e Shteteve të
Bashkuara të Amerikës për zhvilli-
min ndërkombëtar. Kjo jo vetëm si
njohës i shkëlqyer i gjuhës an-
gleze, por, edhe si inxhinier me
kulturë të gjerë, i aftë të përpunoi
politika të reja në zhvllimin e pyll-
tarisë, në krijimin e institucion-
eveve që të jenë mbështetëse të
pylltarisë private e komunale, në
qeverisjen e një pylli ekonomik dhe
të aftë të kryej me së miri funksio-
net ekologjike etj. Për më shumë
se katër vjet Dr. Veziri me grupin e
tij kryen mbarështrimin e pyjeve në
28 komuna me mbi 300 fshatra
dhe përcaktuan rrugët organizative
ligjore e kadastrale për kalimin e
pyjeve në pronësi të fshatrave ose
të komunave.
Megjithë situatat politike teje të tur-
bullta dhe agresive, megjithë
shkatrrimet barbare mbi pasurinë
pyjore me prerje e shfrytëzimin
shkretues, djegje të llahtarshme të
qindra e mijëra hektar pyjesh,
hapje guroresh e fabrika çimen-
tosh, diskreminim të pylltarëve
shqiptar duke i zëvendësuar me
militant politik, puna e tijë vazhdoi
intensive edhe në tre vitet e she-
kullit të ri si Drejtues Ekipi në Pro-
jektin e AWAP, si dhe vazhdonte
njëkohesisht si përgjegjës i grupit
të Projeketit Shqiptar për Vlerësi-
min e Pellgjeve Ujëmbledhese në
shkallë vendi e në vazhdim si
Drejtues Programi në Co-PLAN, në
Institutin për Zhvillimin e Habitatit.
E gjithë kjo punë këmbëngulse,
studimore në terren e në literaturën
e huaj e të vendit, janë paraqitur në
studimet e tija mbi parqet
kombëtare, në strategjitë për mbro-
jtjen e natyrës në Shqipëri, në stu-
dimin mbi shoqatat përdoruese të
pyjeve dhe kullotave komunale, në
sudimin mbi vlerësimin e pellgjeve
ujëmbledhës të Shqipërisë, në atë
mbi kthimin e pyjeve dhe kullotave
tek ish pronarët etj., etj. Edhe pse
mosha vazhdonte udhëtimin e saj
të pandalshëm, edhe pse
ekosistemet pyjore plagoseshin
përgjakshëm vazhdimisht, pikërisht
në këtë situat, Profesor Vezir Mu-
harremaj do të vazhdonte të vinte
në jetë, të realizonte parimin e
fundit atë estetik të pyjeve, të
shkurreve, drurëve dhe në
zgjidhjen e problemeve
teknikgjelbërta në auditoret e Uni-
versitetit „‟Polis,, ku kreu edhe
detyrën e Kryetarit të Bordit tё
Kёshillit tё Profesorёve, ndësa nga
viti 2008 - 2012 ka qenë dhe va-
ikimit dhe Menaxhimit Urban në
Universitetin POLIS gjithashtu jep
leksionet e Shkencës së Tokës,
Planifikimit të Peizazhit (Gjelbërimi
Urban). Objektivi i tij i realizimit të
rolit estetik të bimeve drunore
shkurrore e barishtore në krijimin e
lulishteve në vila, në mjediset e
qyteteve, në parqet gjelbërues
duke u realizuar më se miri
nëpërmjet pregatitjes së inxhini-
erëve peisazhist.
Por Profesori nuk shkëputet, nuk e
braktis, nuk e harron detyrën ndaj
pylltarisë shqiptare, në ndjkjen në
kohë e hapsirë të të gjitha
problemeve që shqetësojnë atë në
pregatitjen e ligjeve, reformën mbi
pronësinë, administrimin e qeveris-
jen e pyjeve shtetëror, komunal e
privat, duke i ndjekur ato anemba-
në shqipërisë. Gjithmonë i
palodhur, si një mësues, pedagog,
profesor e koleg ai shpejgon në au-
ditoret e ekosistemeve pyjore me
plotë kompetencë shkencor dukuri
silvobiologjike, por edhe shkruan
në shtypin e përditshëm, flet në ra-
dio televizion, në takime me spe-
cialistë e fermer, si një vullkan i
gjelbërt thot fjalën, mendimet e tija
me peshë, plot argumentime
llogjike, përvojën e tijë tanima 55
vjeçare.Tani kur profesori ynë i
nderuar Muharremaj mbush plotë
75 vjet a nuk e meriton t‟i
propozohet Akademisë së Shken-
cave Shqiptare që ti japin titullin
AKEDEMIK?
Është një titull nderi që ai e meriton
plotësisht, si autor tekstesh në uni-
versitet “Mbarështrimi i Pyjeve”,
1971, 1991, me librin „‟Historia e
bujqësisë dhe agroindustrisë shqip-
tare,, Tiranë 2003; ka shkruar ka-
pitullin mbi historikun e pyltarisë
shqiptare në Librin me bashkëau-
tor; “Shkenca e Tokës”, 2014;
“Kuadri ligjor për pyjet dhe kullotat
komunale”, 2009, me bashkautor.
Gjithashtu Profesor Veziri është
autor i dy dispencave dhe disa stu-
dimeve dhe eseve kërkimore të
botuara në revistat shqiptare dhe
ato ndërkombëtare. Pjesmarrja e
tijë e dendur shprehet në 20
mbledhje ndërkombëtare
(kongrese, konferenca dhe semina-
re) të mbajtura në Ballkan, Europë
dhe SHBA.
Ku profesori ka referuar mbi pylltar-
inë shqiptare, ndërsa vetëm 10 prej
tyre janë botuar. Është ndër të
parët profesora që në analizën e
moshës se drurëve e shkurreve që
janë shfaqur në natyrën shqiptare
iu drejtohet gjetjeve arkeologjike:„‟

Por është mjaft interesant gjetja e
një trungu druri fosil, disa metra i
gjatë e i drejtë, në thellësi të
nëntokës në minierën e Serës në
Selenicë, i cili ngjan të jetë i llojit
halor; po aty, është gjetur edhe një
boçe pishe fosile, teksa sot nuk
gjenden drurë halorë natyrorë në
atë zonë.
Ndërsa në thellësinë rreth 90 m
nën sipërfaqen e tokës, në shtresë
argjile, janë gjetur gjethe ilqe,
dafine e mare, të ruajtura në
gjendje të përsosur, lloje pyjore
këto që gjenden edhe sot për
rreth.,, Pra krahas studimeve në
fushën e evolucionit nëpërmjet
Mjedisi në shkollën 9 - vjecare JASHAR HOXHA
Krahas mbjelljes së fidanave dekorativ të blirit, u organizuan aksione për pastrimin e mjediseve të shkollës
Me fjalën mjedis nënkuptojmë të
gjitha gjërat që ndodhen rreth
nesh, dhe me të cilat në mënyrë
direkte apo indirekte është e
lidhur jeta dhe veprimtaria e
njeriut.
Ai ka kuptim të njëjtë me ambien-
tin, mjedisin jetësor, rrethin
mjedisor apo natyrën. Të gjitha
këto emërtime nënkuptojnë
hapësirën në të cilën jetojmë. Çdo
gjë që gjendet rreth nesh quhet
mjedis. Ne jetojmë në këtë mjedis
dhe jemi pjesë e këtij mjedisi.
Mjedisi për ne ka krijuar shumë
gjëra që ne të përfitojmë duke i
shfrytëzuar të mirat e tij. Ai na
dhuroi natyrën, ajrin, ujin, shtazët,
bimët, pasurit nëntokësore, etj.
Njeriu gjithmonë ka ndikuar në
mjedisin jetësor dhe anasjelltas. Ai
me ose pa vetëdije duke i
7 PRILL 2019
qelizave, riprodhimit, karakteri-
tikave morfologjike etj., ai iu shkru-
an brezave të pylltarëve se ku
mund të gjënden mosha e shfa-
qjes në tokë të kësaj apo asaj bi-
me. Saktësia e të cilave provohet
me saktësi matemetike me anë të
karbonit katërmbëdhjet, Nga
lartësitë e vitit 2019, duke
shpupurisur me elegancë në
rrjedhat e veprimtarisë të Profeso-
rit të nderuar, të akademikut të
ardhshëm, të apasionuarit, të
dashuruarit, të zbatuesit të pesë
parimeve të shkencës bazë të pyll-
tarisë me plotë gojën i urojm:
gëzuar ditëlindjen.
shfrytëzuar këto të mira në të
shumtën e rasteve ndikon nega-
tivisht, gjegjësisht ndikon keq në
pamjen dhe përbërjen e tij duke i
hedhur mbeturinat në hapësira të
hapura, duke e ndotur ajrin me
gazëra të ndryshme të dëmshme
edhe për vetë njeriun, duke e
ndotur ujin në mënyra të ndrysh-
me, duke i shkatërruar pyjet, etj.
Njeriu me veprimet e tij ka bërë që
çdo element i mjedisi të dal nga
baraspesha. Si pasojë e zhvillimit
të shpejtë të teknikës dhe indus-
trisë dhe shtrirjen globale në tërë
planetin janë shkaktuar çrregullime
të mëdha mjedisore. Në shkollë
pak na kanë folur për këto
probleme, e gjithashtu edhe
nëmjetet e informimit kjo temë
shumë e rëndësishme fatkeqësisht
zë një vend shumë të vogël dhe të
parëndësishëm.
Shumë pak flitet ose shkruhet për
këto probleme tejet serioze të cilat
në të ardhmen do të paraqesin një
problem shumë të madh me për-
masa globale për gjithë banorët e
planetit tonë. Të dashur fëmijë,
jemi dëshmitarë të një realiteti jo të
këndshëm. Çdo ditë shohim se si
shkatërrohet mjedisi ynë, se si
ndoten ujërat, toka, ajri. Mbeturinat
Kështu plotë energji mendimi,
veprimi, pranë pyllit e pylltarëve të
duam gjithmonë në këto momente
të turbullta të gjëndjes së ekosis-
tenit pyjor, në ballë të debateve e
në krye të tavolinave për të
ndihmuar në gjetjen e udhëve të
përshtshme për të zhvilluar
ekonominë pyjore, mbi themelet e
shkencës së silvikulturës.
50 vite punë e përkushtim në mbro-
jtjen dhe menaxhimin e mirë të py-
jeve në Shqipëri. Këshilltarë për
komunitetet lokale dhe për
shoqatat e përdoruesve të pyjeve
dhe kullotave në Shqipëri.
paraqesin një problem shumë të
madh dhe serioz sepse ende
plotësisht nuk mund të gjejnë nje
zgjidhje te perhereshme dhe grum-
bullimi i tyre në hapësira të hapura
paraqet rrezik edhe për shëndetin
tonë. Prandaj, duke pasur para-
sysh se rinia është forca më revo-
lucionare e çdo shoqërie ju ftoj që
qyshë në moshën tuaj të re të
ndërgjegjësoheni dhe të edukoheni
se si duhet të kujdeseni për
mjedisin dhe këto t‟i përcillni tek
shokët, miqtë e edhe te prindërit
tuaj.
Mjedisi është një pasuri e përbash-
kët e cila nuk na përket vetëm ne,
por edhe brezave të ardhshëm.
Edukimi mjedisor është një faktor
tejet i rëndësishëm për ta mbrojtur
këtë pasuri të çmuar që na ofron
natyra shqiptare. Janë bërë shumë mjedisin dhe natyrën. Pa edukimin
mjedisor të brezave të rinj, cdo ini-
ciativë e marë nga qeveria, cdo
aksion kombëtar nga të gjitha au-
toritetet shteterore, vendore, apo
nga organizata vullnetare, nuk do
arrinin suksesin e kërkuar.
Edukimi i brezit të ri është celësi
për një Shqipëri më të pastër dhe
më të bukur.
Harmonia me mjedisin sjell një
harmoni edhe brenda vetë
komunitetit. Mjedisi na bashkon
me njëri-tjetrin dhe është
trashëgimia që na lidh me brezat e
ardhshëm. Prandaj, brezi i ri duhet
të edukohet më shumë për
mjedisit, sepse natyra që na
rrethon përcakton se cilët jemi nga
brenda, si qytetarë, nxënës, dhe
qenie njerëzore.
gabime ndaj mjedisit. Ne nuk
mund të zhbëjmë të kaluarën por
jemi në kohë të mbrojmë të
ardhmen dhe hapi më i
rëndësishëm drejtë kësaj të
ardhme për mjedisin është dhe
duhet të jetë edukimi mjedisor.
Edukimi mjedisor, vecanërisht për
nxënësit dhe të rinjtë, na ndihmon
të krijojmë një raport të ri me
 PRILL 2019

Part of the manual on to secure that the appropriate ma- are quite similar to the widely used substantial research on the
terial for their sites are ordered. In forest practices if SRC is planted density and the design of the
Sustaniable short most cases the companies issue with seedlings. Therefore, they are SRC plantations. This decision
rotation coppice guarantees for minimum establish- mentioned here, but not analyzed is related to the species chosen
ment success. A successful estab- in detail. It is important to plan the and the existing machinery
lishment depends on good cutting process of planting carefully so available for harvesting. If har-
From: A. Handbook quality. Therefore, the cuttings that management and harvesting vest occurs with specially de-
should be prepared from one-year can be performed rationally, and signed machines for SRC, the
-old shoots which had the unrip- to achieve the most efficient space double row system is preferred
Planting material
ened wood at the tip of the har- use in the field. Since planting in (see chapter 2.3). It has to ena-
vested rod removed. The cuttings, rows is the most appropriate ble the machines entering the
The used planting material is deter- when planted, should have a mini- method of SRC planting, the rows SRC field without damaging the
mined by the decision on the plant mum length of 15 cm and a mini- should be laid out so that they are plants after 3-4 years of growth.
species and planting scheme. Sev- mum diameter of 0.8 cm to ensure as long as possible. Ideally, the This design implies distances of
eral factors influence the decision an adequate carbohydrate reserve end of the row should be an ac- 1.50 between and 0.75 m within
about which species should be sustaining the cutting before es- cess road. At the end of the row the double rows, and a distance
used. They are related to the site- tablishment. Other quality charac- there must be a turning area of 8- of the cuttings in the rows be-
specific conditions and suitability of teristics that willow or poplar cut- 10 m, also called header, as the tween 0.5 m and 0.8 m
the species, but also to the availa- tings should have to allow suc- harvesting machines need space (depending on the location, the
bility, accessibility, and guaranteed cessful planting include sufficient to be able to turn. If facing deep clones or species used). This
good quality of the plant material, lignification, in order to prevent ditches, the turning area should be would require 5,000-20,000 cut-
especially when large amounts of deformation while cuttings are in- 10 m, otherwise 8 m is sufficient. tings per hectare, depending on
plant material are needed. For serted into the prepared ground, A boundary zone of around 2-3 m the species. Generally willows
SRC planted to produce biomass and no discoloration or wrinkling should be left on the other board- are planted denser in compari-
for energy, the most prevailing way of the surface that indicates dehy- ers of the SRC plantation. Planting son to poplar. The planting can
of planting is in dense plantations dration and therefore bad storing is usually done in spring, in April- be done by different methods.
that will coppice (grow after harvest conditions. This would increase May in northern Europe and earli- One option is to use specially
without replanting), and therefore chances of establishment failures. er in southern Europe, when designed mechanical planting
planting with cuttings (Figure 26, The rods are delivered by a pri- weather conditions allow soil prep- machines using 1-year old long
Figure 27) is most common since vate cutting producer company in aration. Planting with cuttings is rods as planting material
the costs are substantially reduced Sweden. The cutting material also possible in later periods (May (Figure 29). They can plant 2 or
compared to planting with seed- quality is important for the devel- or June) since the material used is 3 double rows at the same time.
lings. Less often, SRC for energy opment of the SRC plantation and stored at low temperatures. Early These machines automatically
are designed as singe-stem planta- therefore should be provided and planting offers advantages as the make the cuttings from rods
tions with much lower density. In guaranteed by an authorized com- growing season is longer. Howev- and plant the double rows in
such cases seedlings are often pany. (Source: Demetrio I.) Seed- er, the cuttings start to produce one step. The capacity of such
used. In the case of willow and lings used for single-stem planta- roots only if there is enough water machines is approximately 1
poplar SRC, the planting material tions of different species must be available and if the soil is warm hour per hectare. Other ma-
consists of one-year-old SRC rods purchased by authorized nurseries enough. The key factor for the chines are only able to plant
that are cut in about 25 cm long or dealers that should be also in success is the water availability, pre-cutted plantings.
cuttings. Cutting material is gener- the position to provide all infor- as too long dry periods avoid root
ally harvested in winter when the mation about the specific charac- development so that the cuttings
buds are fully dormant. They are teristics of the different species or dry out. In summary, the water
stored until planting at -4°C, before varieties. This is of high im- availability is a more important
being delivered a few days before portance since failures, due to non factor than the early or late timing
planting in boxes to the fields. -appropriate material, will cost during spring. Past and actual
Once delivered, it is important that time and money if replanting is re- weather conditions, as well as the
the boxes are kept in shaded and quired. For both, cuttings or seed- weather forecast, are important to
cool conditions before planting lings of a certain species, it is rec- determine the right planting time.
(Gustafson et al., 2007). As previ- ommended to order material of A practice that is sometimes pro-
ously mentioned, commercially different varieties that will allow a moted is the “cutback” of the new
available plant material consists of diversification in terms of suscepti- rods during the first year. Cutback
improved clones/varieties. Many of bility to different pests and diseas- of one-year old shoots (especially
these improved commercial varie- es. This reduces the risk for plan- of willow) has been practiced in
ties/clones are protected by Euro- tation failure in general. order to promote more rigorous
pean plant breeders‟ rights. This growth with more shoots and bet-
means that it is usually illegal to Planting ter root establishment during the
produce propagation material for second year. Although this goal is
sale without permission. Therefore, Different strategies and operations achieved with cutback after the
cuttings are produced by specialist exist for planting. They can be first year after planting, higher bio-
growers in nurseries, contracted adapted depending on the species mass production during the plan-
and licensed by mother companies, chosen, the available planting tation lifespan has not been
which supply plant material as one- equipment, the labor costs, the proved, and therefore cannot be
year-old rods or cuttings for me- planning for harvest etc. All these recommended as a compulsory Figure: 20 cm willow cuttings
chanical planting. This applies for factors will be analyzed in the operation procedure. If decided, used for planting of willow
both, willow and poplar planting coming part of this chapter. It has cutback can be performed using a SRC plantations (size com-
material. SRC farmers or project to be noticed that in this chapter mower, mowing blade or some parison with a common pen)
developers should contact the li- mainly SRC planting with cuttings form of scythe mower. The added (Source: Aaronson P.)
censed companies producing and and managed as coppice is con- value of cutback after the first year
delivering the plant material (Figure sidered, since this practice is of establishment is still discussed
28) well in advance before planting mainly used for SRC. Practices controversially. There has been

Këshilli botues: R. Ndreu, N. Ҫollaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A. Kacani

Kryeredaktor: Prof. Dr. Vezir Muharremaj, Zv. Kryeredaktore: Nijazi Idrizi
Redaksia: H. Kola, M. Shehi, Prof. Dr. Sherif Lushaj, S. Curri
Adresa: Bulevardi “Zogu I-rë, Godina “Zëri i Popullit”, kati 2-të
E-mail: info@forest-al.org/ mobile: +355 68 20 77 157