Sami GEGA - Enveri PDF

Dr.
SAMI GEGA
ENVER HOXHA
Heroi që bëri epokë
Me rastin e 100 vjetorit të lindjes
^l'irnnë, Qershor 2008

Titulli i librit: ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë
Autor: Dr. SAMI GEGA
Redaktor: DHIMITËR SHTËMBARI
C^ Të gjitha të drejtat i takojnë vetëm autorit
Këtë libër e botoj me rastin

e 100 vjetorit të lindjes së
ENVER HOXHËS, themeluesit
të PKSH dhe udhëheqësit
të lavdishëm të PPSH, ndërtuesit
të shtetit modern shqiptar
dhe prijësit të pavdekshëm
të popullit shqiptar.
LIBËR QË I BËN HOMAZH TË VETMIT
BURRË I SHQUAR SHTETI NË
HISTORINË E KOMBIT SHQIPTAR
Ngrz Dhimitër Shtëmbari
Me rastin e 20 vjetorit të ndarjes nga jeta, Dr. Sami Gega i

kushtoi F.nver Hoxhës, këtij ish udhëheqësi të lavdishëm të
popullit shqiptar, librin "Flakdan në shekuj ", ndërsa këtë vit,
me rastin e 100 vjetorit të lindjes, po i shkon lexuesit me lib-
rin tjetër interesant: "ENVER NOXHA -
Heroi që bëri epokë".
Më parë se të bëjmë fjalë për disa nga rnesazhet që për-
ciell ky
libër, le të njihemi me autorin e këtij libri.
Dr. Sami Gega është lindur në qytetin e Lushnjës më 15
dhjetor të vitit 1930 në një familje me rrjedhë të hershme atd-
hetare. Fillimi i luftës kundër pushtuesve të huaj e gjeti njëm-
bëdhjetë - dymbëdhjetëvjeçar, kështu që vitet e epopesë së
çlirimit e poqën para kohe. Në vend të lodrave, duart e tij do
të mbanin trakte, komunikata, deri edhe pushkë. Në fillim do
të përfshihej te DEBATIK-asit, pastaj në Rininë Antifashiste
e, më vonë, në atë Komuniste të qytetit. Kur ende s'i kishte
mbushur të katërmbëdhjetat, do të rreshtohej me pushkën
krahut në radhët e Brigadës XVI Sulmuese Partizane. Plagoset
në një nga luftimet e zhvilluara kundër nazistëve gjermanë
diku në Vajkan të rrcthit të Fierit, kështu që detyrohet t'u sh-
këputet përkohësisht shokëve, për t'iu bashkuar sërish pak
kohë më pas.
4 Dr. Sami Gega
Viteve të pasçlirimit do të vazhdonte ta kompletonte ng-

ritjen e tij arsimore e profesionale. Mbaroi shkollën e mesme
të përgjithshme, Shkollën e Komsomolit në Moskë, Shkollën
e Lartë të Partisë "V. I. Lenin" në Tiranë, fakultetin Juridik në
Universitetin Shtetëror të Tiranës. Mbasi kreu edhe studimet
pasimiversitare, mbrojti një temë shkencore prej së cilës mer-
itoi gradën Doktor i Shkencave.
Ish partizani Sami Gega, ish punëtori i përkushtuar i mua-
jve të parë të pasçlirimit, falë ndërgjegjes së lartë atdhetare,
si dhc zellit për të përvetësuar dije e kulturë të gjërë do t'i
ngjiste me shpejtësi shkallët e jetës në rrethin e Lushnjës:
sekretar i parë i Komitetit të Rinisë, kryetar i Këshillit të Bash-
kimeve 1'rofesionale dhe sekretar i Komitetit të Partisë. Më
pas - sekretar i Komitetit të Partisë të rrethit të Dibrës, in-
struktor në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH dhe, pak
para se të dilte në pension - kuadër i lartë në aparatin e Min-
istrisë së Punëve të Brendshme.
Njëri me interesa të gjëra, Dr. Sami Gega është marrë edhe
me krijimtari politike e letraro-artistike. Novelës së hershme
"Genci" u ka shtuar libra të tjerë: "Drejt horizontit të për-
flakur", "Socializmi nuk dështoi, por u përmbys", "Njerëz të
thjeshtë, atdhetarë të mëdhenj", "Tit Daullja u bë zoti Titi",
"Jetë në dy kohë", "Pentagrami i këngëve të rinisë", "O Kozi,
si na e drodhi Lam Rrogozi!", "Flakadan në shekuj", "Midis
vëllezërve dibranë". Dhe ja ku po i shkon lexuesit me librin
më të ri: "ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë".
Le të ndalemi pak te libri më i fundit:
Mbasi e mbaron së lexuari librin "ENVER IIOXHA - Heroi
që bëri epokë", krejt natyrshëm ta ka ënda të rikujtosh veprën
e Enver Hoxhës, atë vepër që Shqipërinë prej 850 mijë ban-
orësh e bëri shtet me afro katër milion banorë dhe me au-
toritet të padiskutueshëm në Europë. Është rast unikal në botë,
që një udhëheqës arrin ta katërfishojë popullsinë e vendit të
vetë gjatë mandatit të tij drejtues.
Gjatë periudhës së mbas vitit 1990 kundërshtarë, deri edhe
armiq të Enver Hoxhës, janë përpjekur që të hedhin sa më
F.NV ER HOXHA - Heroi që bëri epokë 5
shumë baltë kundër kësaj figureje. Ka syresh që e paraqesin

si të pashkollë, ndërkohë që dihet se Ai pat qënë pedagog në
Liceun Frances të Korçës, emëruar nga Qeveria e atëhershme
e Zogut. Dhe ky njëri "i pashkollë" arriti t'i mbush mëndjen
nacionalistit të ndershëm Myslim Peza që të pranonte komu-
nistë në ç:etën e tij Antifashiste. Dhe asaj Çete i çoi komisar
pikërisht shkodranin Vasil Shanto. Ishte ky njëri "i pashkollë'
që arriti të bashkonte elementë të rrymave të ndryshme poli-
tike për formimin e Partisë Komuniste Shqiptare. Ishte pikër-
isht ky njëri "i pashkollë" që u vu në krye të Demonstratës së
madhe të 28 Nëntorit të vitit 1941 për t'i vënë antifashistët
shqiptarë para provës së vërtetë të gjakut për liri.
iVdërsa shfleton këtë libër me kujtime interesante, por edhe
me shkrime që përshkohen nga fryma polemiste, forcon cdhe
më tej bindjen, se )rnvcr Hoxha ka qënë dhe mbetet shqiptari
më i madh i të gjitha kohërave, i vetmi burrë shteti në his-
torinë e kombit shqiptar, njëriu që vërtet bëri epokë. Edhe pse
i papërvojë në fillimet e veprimtarisë së tij politike, edhe pse
një ish student i thjeshtë në Francë, një ish diplomat i thjeshtë
në Bruksel dhe një intelektual i zakonshëm në Korçë, Ai kishte
arritur të përvetësonte në mënyrë të shkëlqyer historinë c pop-
ullit të vetë, atë histori që i kishte dhënë jo vetëm njohuri të
thella, por edhe ndjenja të fuqishme atdhetare. Duhej një kokë
e mënçur si e Enver Hoxhës, që të ideohej dhe të krijohej PKSH,
e vetmja forcë politike në Shqipëri; duhej një politikan si Ai
që të organizohej Konferenca e Pezës, ku ftoheshin të mernin
pjesë të gjithë, pa dallim feje, krahine e ideje për luftë kundër
pushtuesve të huaj. Duhej një mëndje e mprehtë që të ndodhte
një 10 Korrik për të formuar Shtabin e Përgjithshëm të UN-
ÇSH. Dhe Ai, tejpamës siç ishte, orientoi që komandant i këtij
Shtabi të ishte pikërisht ushtaraku patriot Spiro Moisiu, një
pinjoll i fisit të njohur të Moisive. Pa na dalin sot disa "profe-
sorë" dhe thonë, se ishte Major Spiroja pa drejtohej ushtarak-
isht lufta, se, sipas tyre, po të qe për Enverin .., Mirëpo këta
"profesorë", si duket, nuk i mbajnë mënd ato çka pranon vet
Spiro Moisiu në kujtimet e veta, ku shkruan, se mua më duhej
6 Dr. Sami Gega
vetëm të firmosja, sepse, sa për t'i formuluar dhe për t'i shkru-
ar materialet e Shtabit, ato i përgatiste vet Enver Hoxha gjatë
tërë natës.
Gjatë viteve të mbas përmbysjes së sistemit socialist,
shumë nga historianët tanë, dikur të njohur e të nderuar, kanë
hyrë si në garë me njëri-tjetrin për të marrë "çertifikatën e
demokratit"! Mirëpo kjo "çertifikatë", siç shihet, nuk u marka
leht. U dashka hedhur shumë e shumë baltë kundër emrit dhe
veprimtarisë së Enver Hoxhës, pa të futesh i"(ç)nderuar" në
mjediset e institucioneve shkencore, politike e shtetërore. llhe
po ngjet deri e pabesueshmja: po rishkruhen ndryshe shumë
tema historike po nga ata tru e po nga ato duar, që i patën
shkruar dekada më parë! Ç'turp dhe faqe e zezë!
Mbasi ke përfunduar së lexuari librin "ENVER HOXHA -
îeroi që bëri epokë", vihesh në mendime: Si ka mundësi të
thuhet sot nga disa të ashtuquajtur politikanë, se ardhja e En-
ver IIoxhës në krye të politikës shqiptare paskej qënë një ras-
tësi dhe një aksident! Edhe Ai që historinë e popullit tonë e
njeh sa një gjysëm injorant, e pranon se Enver Hoxhën e solli
në krye të vendit vet populli; ai popull që e pati komandant e
komisar gjatë tërë atyre viteve që luftohej për çlirim. Politikanët
e mbas vitit 1990 zunë kryet e vendit ardhur me dy gishtat për-
pjetë të shtyrë prej turmave të irrituara, në gjirin e të cilave
kishte edhe individë të dalë nga llumi më i zi i shoqërisë.
Nga mjaft prej të ashtuquajturve historianë apo të të vetëqua-
jturve politikanë lexon në organe shtypi apo shikon e dëgjon në
ekrane televizionesh të thuhet, se Enver Hoxha nuk paskej qënë
i interesuar për Kosovën dhe se atë e paskej lënë me qellim në
duart e sërbëve! F.dhe pse këto mund t'i besojë vetëm ndonjë
trutharë, na duhet të themi se Enver Hoxha ka orientuar e zbat-
uar politikën më realiste dhe më të drejtë ndaj Kosovës dhe
vëllezërve tanë të një gjaku. Këtë e gjejmë të shpjeguar shumë
qart edhe në këtë libër. Që gjatë Luftës Antifashiste Naciona-
lçlirimtare, me cilësinë e Komandantit të Përgjithshëm të UN-
ÇSH, Ai dërgoi tej kufijve tanë shtetëror për luftime kundër
nazistëve gjermanë dy divizione partizane. Mbi 600 bijë e bija
ENV ER HOXHA - Heroi që bëri epokë 7
të shtetit amë luftuan kundër nazistëve dhe ranë atyre trevave,

duke mbetur përjetë Dëshmorë të Atdheut.
Edhe mbas çlirimit të Shqipërisë Enver Hoxha nuk rreshti
së kontribuari për çështjen e shënjtë të Kosovës. Mjafton të
themi, se në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH funksion-
onte një sektor i posaçëm, që merrej vetëm me politikat që
ndiqeshin për çështjet e Kosovës. Ishte kjo politikë e urtë dhe
largpamëse e Tij, doemos - edhe përgjakjet e parreshtura të
vet popullit martir kosovar, që e detyroi Titon t'i jepte Kos-
ovës në vitin 1974 statusin e Krahinës Autonome, Flamurin,
Universitetin etj.
Me mesazhet që la, Enver Hoxha e ka ndihmuar Kosovën
edhe pse i vdekur. Ai e kishte devizë të tij, se liria e pavarësia
nuk merren si dhuratë në pjatë, por fitohen vetëm me pushkë
e me gjak. Dhe populli heroik kosovar nuk e harroi këtë poro-
si të Tij. Po të vazhdohej me politikën e ndjekur prej të ndjerit
Ibrahim Rugova, Kosova nuk do të ishte e pavarur dhe as e
çliruar prej vargonjve të sërbomëdhenjve. Merita e shkëlqyer
e legjendarit Adem Jashari është, se ai e kishte brënda
ndërgjegjes së tij mësimin e madh të Enver Hoxhës, se vetëm
me pushkë dhe me gjak mund të arrihej liria dhe mund të
garantohej pavarësia. Pra, u ndoq rruga e orientuar prej Fn-
verit, pa fitoi lirinë dhe pavarësinë Kosova martire.
Kujtimet e Dr. Sami Gegës, në dukje të thjeshta, por jo të
tilla në përmbajtje, zbulojnë edhe ide të tjera të mëdha: Enver
Hoxha ishte skrupuloz për mbajtjen e premtimeve që jepte.
Më 25 nëntor të vitit 1945 Ai ishte në Gorre të rrethit të Lush-
njës, ku shpërndau Tapitë e para të tokës. Filloi kështu të zba-
tonte premtimet që u pati dhënë fshatarëve që gjatë Luftës
për çlirim. Pa na dalim sot disa ish bejlerë dhe disa zullum-
qarë të rinj tokash, që kërkojnë pronat që ua paskej marrë "pa
të drejtë" shteti komunist! Dhe cilat? Ato toka, mjaft prej të
cilave atyreve ua patën dhënë regjimet e mëparshme si rush-
fet për shërbimet që u bënin:
Enver Hoxha ka qënë dhe mbetet atdhetari më i madh i të
gjitha kohërave, sepse Ai u bë udhëheqës shpirtëror i mbarë
8 Dr. Sami Gega
shoqërisë shqiptare. Është tepër domethënës fakti, që ditën e

ndarjes nga jeta Atë e qau mbarë Shqipëria. Nuk i detyroi
kush të derdhnin lotë malësorë e minoritarë, punëtorë e in-
telektualë, fshatarë e ushtarakë, studentë e deri fëmijë. Me
urdhër as këndohet dhe as qahet. Ngjau kështu, sepse Enveri
ishte bir i të gjithë shqiptarëve. Ai ishte i veprave dhe i prem-
timeve të mbajtura. Më mirë se kushdo tjetër, për një gjë të
tillë të flasin ata që kanë marrë shtëpi të reja mbas tërmeteve,
ata që kanë marrë banesa të reja mbas fatkeqësive natyrore.
I lidhur shpirtërisht me popullin e tij, Enver Hoxha bënte
kujdes për forcimin e parreshtur të unitetit midis njerëzve.
Për një fatkeqësi të ndodhur në Sarandë, ndjente dhimbje edhe
tropojani. U zhduk gjakmarrja. U zhduk hakmarrja. F, zhduku
Enver Iloxha. Ai dhe askush tjetër. Se Enveri ishte i ligjit. Kush
shkelte ligjin, kush binte ndesh me interesin e përgjithshëm,
ai përfundonte automatikisht në burg. Ishte kjo arsyeja që në
atë kohë burgjeve përfundonin deri edhe kuadro të rangjeve
të larta në rastet që shkelnin ligjin. Para ligjit të gjithë ishin të
barabartë; pa dallim klase, pozite partiake apo shtetërore. Kjo
nuk ishte një parrulië. Ishte një realitet konkret.
Ballafaquar me këtë të vërtetë të epokës së Enver Hoxhës,
kur rnendon shkeljet flagrante të ligjeve nga shtetarët e sotëm,
të merr të qarët. Banorëve të Gërdecit u merret jeta, u shkatërro-
hen shtëpitë dhe u dëmtohen pasuritë nga qeveritarë hajdutë e
kriminelë ... Sa shumë mendohen prokurorët e gjyqtarët tanë për
të hetuar e dënuar disa qeveritarë vërtet kriminelë, që çuan në
hatanë e përbindshme të Gërdecit, ndërkohë që po këta prokurorë
e gjyqtarë nuk e kanë për gjë të nisin qelive gjynahqarë që mar-
rin diku një thes miell për të ushqyer fëmijët!
Shqipëria nuk ka njohur deri më sot mik rnë të madh të
Rinisë si Enver Hoxha. Atë e gjeje vazhdimisht në mes të rin-
isë punëtore, të asaj kooperativiste, shkollore e studenteske.
Kishte respekt të jashtëzakonshëm për brezin e ri. E këshillon-
te që të shkollohej, të merrej me kulturë e sport; të ishte zot i
fateve të atdheut. I bënte thirrje asaj që të tregohej në lartës-
inë e misionit të vetë. Në mënyrë të pandërprerë u kujtonte të
F.NVER HOXHA - Heroi që bëri epokë y
rinjve e të rejave, se shokët e tyre në vendet ku sundontc kap-

itali vuanin pasojat e rënda të krimit, të drogës dhe të prosti-
tucionit. Në qoftë se atyre viteve këto mësime të Enver Hox-
hës na dukeshin thjesht leksione për kulturë, sot po u gjejmë
vlerat e vërteta. Aktualisht rinia jonë po vuan edhe njërën,
edhe tjetrën. Të gjitha! Kushedi se sa vajza shqiptare qen-
drojnë trotuarëve të shteteve të Europës për t'u shfrytëzuar si
skllave! 1Vùmri i atyre që përdorin drogë është shumëfishuar!
Krimi vazhdon të marrë jetë njerëzish! Të gjitha këto na qenë
bërë tc njohura nga ish udhëheqësi i lavdishëm i popullit tonë,
por ... u desh të vinte kjo ditë, pa të shikohej ky realitet i krim-
inalizuar e tepër i dhimbshëm.
Pasi shfleton këtë libër të Dr. Sami Gegës si fare pakuptu-
ar i bëhesh bashkëmendimtar këtij autori për të gjitha çësht-
jet qc shkruan e, logjikisht, revoltohesh për qendrimet posh-
tëruese që mbahen ndaj politikës greke lidhur me disa çësh-
tje të minoritetit. Është vërtet trishtuesc dhe tepër tronditëse
kur shikon, sc si elementë të ndryshëm në Himar, frymczuar
nga drejtues të molepsur lokalë dhe të mbështetur nga qarqe
të caktuara shoviniste në Greqi, vazhdojnë të endin mjcrgull
mbi Himar, pcr ta shtuar e shpërndarë atë, përherë e më në
jug, drejt trojeve që ata i pretendojnë si pjesë të Vorio-Epirit!
Libri i Dr. Sami Gegës "ENVER HOXIIA - Ileroi që bëri
epokë" jep një shpjegim të qartë lidhur me akuzën qc i bëhet
nga disa Enver Hoxhës, duke e etiketuar si diktator! Përmbajtjen
e epitetit "diktator" varet se nga cili kënd e shikon. Përfaqë-
suesit e borgjezisë së re shqiptare dhe llupsaxhinjtë që i sh-
kojnë inbas si qojle për një post apo pë^ një grusht para, e qua-
jnë diktator Enver Hoxhën, sepse paraardhësve të tyre më të
vjetër u pat marrë pronat për t'ua shpërndarë popullit, iidërsa
pasardhësve u pat z_ënë shtigjet e pasurimit në kurriz të popul-
lit. Për këto dy kategori njerëzish Enver Hoxha është diktator.
Madje, diktator shkuar diktatorit. Sikur të ngjante e pangjara,
që Enver Hoxha të ringjallej sërish, njerëz të këtyre kallëpeve
do t'u tregonte vendin. Dhe ky sorollop e di mirë se ku do ta
kishte vendin, prandaj edhc dridhet kur i kujton emrin.
10 llr. Sami Gega
I'ër popullin e thjeshtë; për punëtorët, fshatarët e intelek-

tualët atdhetarë, për tërë ata që bukën e gojës e nxjerrin me
djersë, Enver Hoxha ka qënë dhe do të mbetet humanisti më i
madli i të gjitha kohërave. Sepse Ai nuk lejonte qc dikush të
fitonte pasuri përrallore, ndërsa tjetri të merte bukë me listë!
Që disa të vidhnin miliona me tendera, ndërsa të tjerët të vris-
nin veten nga që s'i shihnin dot fëmijët e tyre të flinin pa
ngrënë! Që disa ta shfrytëzonin postin e tyre për të xhvatur
popullin, ndërsa njerëzit e thjeshtë të vdisnin nga që nuk kish-
in me se të operoheshin etj., etj.
Po mirë, mund të thotë ndokush; ne nuk po dëgjojmë të
thuhet gjëkundi se Enver Hoxha paska qënë udhëheqës i madh
i popullit shqiptar, ndërkohë që gjatë 24 orëve dëgjojmë të
flitet vctcm pcr diktaturë dhe diktator! Po, është e vërtetë. Nuk
po dëgjojmë. Dhe teksa ngjet kështu, natyrshëm të vjen çudi,
se si nuk dëgjohet një zë tronditës! Nuk e dëgjon këtë zë as
edhe nëpër spitale, ku të vjen të dalësh nëpër pavione e të
bërtasësh me tërë fuqinë e zërit: Ku je, o Enver Hoxha! Mirë-
po, edhe kjo dukuri e ka një shpjegim: borgjezia e re shqiptare,
e babzitur për pasurim dhe shpirtkazmë siç është, nuk Icjon
njeri që të shprehei lirshcm. Në asnjë mjedis. Nëpër ekrane,
as që bëhet fjalë. Borgjezia e re shqiptare shpenzon miliona e
miliona lekë për t'i bërë barrikadë fjalës së vërtetë të popullit!
Dhe paradoksi është, se, ndërkohë që ngjet kështu, në anën
tjetër flitet për liri të fjalës! Për liri të shtypit! Të zestë kryere-
daktorë qendrojnë çdo ditë si mbi gjemba mc merakun se mos
u del në gazetë apo në ekran ndonjë material që lavdëron ar-
ritjet e periudhës së Enver Iioxhës!!!
Libri "F,NVER HOXHA - Iieroi që bëri epokë" është një zë
më shumë në korin e madh, sidoqë aktualisht i heshtur, të
popullit të thjeshtë. Enver Hoxha ka qënë dhe ka për të mbe-
tur apostull i shqiptarizmës. Ai ishte armik i betuar i regjimit
shtypës të kapitalit. Ja pse borgjezia nuk do që t'i dëgjojë as
emrin këtij ish udhëheqësi.
Megjithatë, Ai është dhe ka për të mbetur flakadan në shek-
uj.
1
ENVER HOXHA - UDHËHEQËS
I MADH I POPULLIT SHQIPTAR,
BURRË SHTETI, FILOZOF
E POLITIKAN I SHQUAR
Për Enver Hoxhën kanë shkruar shumë ahe, siûrisht,

do të shkruajnë edhe historianë, politikanë, ushtarakë e
shkrimtarë të tjerë. Për Enverin janë thurur kcngë ^ rapso-
di. Për të do tt këndohen këngë e do të thuren të tjera lel;jen-
da në vitet, dekadat e shekujt që do të vijnë.
Ldhe unë do të përpiqem të shkruaj diçka, të shpreh
mendimin si shqiptar e si komunist, duke shtuar disa grim-
ca në morinë e shkrimeve të panumërta që j^^në botuar e që
në të arahmen do të na shfaqen si një mal i tërë me vepra,
me poezi, këngë e legjenda dhe me analiza e stuciime të
mirëfillta shkencore për këtë figurë madhështore e po-
liedrike, për atë që tërë jetën mendoi, punoi c luftoi vetëm
për popullin, për atë që, në krye të PPSH, realizoi aq shumë
të mira për At^lheun e Kombin e tij, sikurse edhe për mbarë
Lëvizjen Komuruste Ndërkombëtare.
Enver Hoxha e gjeti lëvizjen komuniste shqiptare të
përçarë. Me aftësitë e tij teorike e praktike ai e bashkoi dhe
e organizoi, duke formuar Partinë Komuniste Shqiptare më
8 Nëntor 1941, e cila u bë frymëzucsja dhe timonicrja, cfë e
udhëhoqi popullin në zhvillimin progresiv. Enveri e gjeti
popullin të përçarë e të shtypur. Me idetë dhc veprën e tij
]2 Dr. Sami Gega
si revolucionar marksist-lcninist , ai e bashkoi , e organizoi

dhe c hocihi në luftë kundër pushtuesv^ të huaj e bash-
këpunë torëve të tyre, duke i sjellë popullit çlirimin ko-
mbëtar e atë shoqëror. Enveri e gjeti vendin tejet të prapam-
bctur e të shkatërruar nga lufta ^ vjeçare e, mel,^jithatë, e
orientoi cihe e udhëhoqi atë në rrugën e zhvillimit e të për-
parimit ckonomik e kulturor, duke e shndërruar atë nga
një venÎ feu^âl , në një venci me bujqësi të zhvilluar dhe me
industr•i shumëdegëshe. Enveri u nîesh me revizionistët tit-
istë dhe fitoi; u ndesh me revizionistët hrushovianc dhe fi-
toi; u nîesh me svnimet aneksioniste të shovinistëve grekë
cihe fitoi; u përballë me presionet e shumta ekonomike,
politike, ushtarake e diversioniste të inlperi3listëve dhe fi-
toi.
Mund të themi me plot gojën e me zë të lartë, se Shcfipëria
dhe populli shqiptar, nën udhëheyjen e Enver Hoxhës njo-
hën arritje shumëdimensionale. Duke qënë uclhëheyës me
viziun të ^,^jërë, ai e udhëhocli popullin në rru^;ën e ngjitjes
së pand^llsllrrre, gjë që bëri të rritej e të ngrihej lart nacri e
ciinjitcti ynë kombëtar si kurrë ndonjëherë. Pra, Enveri bëri
epokë, zuri një vend dinjitoz në historinë shumëshekullore
të Shyipërisë e të kombit tonë. Eshtë kjo ars^^cja c^ë ai është
ngulitur thellë në ndërgjegjen e çdo shyiptari. Dashuria për
Enverin cihe referimi ynë në mësimet e tij, sa më shumë cfë
të kalojë koha, aq më tcpër do të rriten. Vepra e Envcrit
është ay c maclhe e aq e gjithanshme, sa që s'ka yelizë të
jetës shqiptare ku ajo të mos jetë materializuar. Më kot
pi^rpiqen pseudohistorianët, pseudofilozofët e shërbëtorët
e borl,^jezisë të tipit Sali Berisha, Fatos Nano, Ismail Kadare,
Blencii Fevziu, Sabri Godo, apo kartat e djegura, si Liri Be-
lishov^ etj., që të ulin e tc poshtërojnë figurën c F.nver Hox-
hës. Shpifjet e tyre janë aq absurae e antishkencore, sa ee^he
antishcliptare, sepse ata, si përfaqësues besnikë të bor^^jez-
isë, për interesat e saja kthejnë gjithçka kokëposhtë në his-
ENVF.R HOXHA- Heroi që bëri epokë 13
tori dhe arrijnë të mohojnë deri dhe aksiomat gjcometrike!

Për ta, e vërtetë është vetëm gjithçka që u shërben intere-
savc të bor^^jezisë. I'or sado që të përpiqen, ata s'kanë për
ta errësuar kurrë figurën e Enver Hoxhës, sepse populli
thotë: "me sa erret dielli kur mbyll svtë, aq mund të crrëso-
het ajo figurë maîhështore"! Populli thotë, gjithashtu, se
"floriri edhe pse përbaltet, mbetet po flori"!
Duke vlerësuar e ngritur lart figurën e Enver Hoxhës, si
unc, aS11tU dhe çclo komunist revolucionar e çdo shqiptar
theksojmë, se kjo s'ka të bëjë me kultin e inciivi^ît, apo me
hyjnizimin e kësaj figure. Por c.iuam të theksoj^në, se kjo
figurë madhështore e historisë doli si një nevojë ^lijektive e
zhvillimeve historike dhe vlera e saj ështc në faktin, sc, c
lidhur ngushtë me popullin, i shërbeu vetëm interesave të
popullit e të atdheut.
Filozofia materialiste marksiste-leniniste na mëson, se
çdo nf,^jarje historike ka ideatorin, frymëzuesin dhe drejtues-
in e saj; se asnjë klasë e lëvizje shoqërore s'mund të ekzis-
tojë pa një figurë qendrore, sikurse ahe çcio degë e shkencës
është e lidhur me individin zbulues. Individi, figura qen-
dore në një proces historik, vlerësohet sipas rolit që ai luan
në atë proces, (përparimtar ose jo), gjc që varet nga forcat
shoqërorc që ai përfaqëson. Dhe Enver Hoxha luajti rol të
maclh progresiv, ngaqë përfaqësonte interesat e klast^s punë-
tore, të fshatarësisë e të forcave shoqërore përparimtare. Njcri
i madh në histori bëhet vetëm ai, që, me idetë e veprim-
tarinë e tij, ndihm^n zhvillimin progresiv të shoqërisë; ai
që gjithë aftësitë e veta teorike e praktike i vë në shërbim të
popullit, në dobi të fuqizimit e të begatisë së atdheut të tij.
Dhe Enver Hoxha i tillë ishte, i tillë'është îhe i tillë do të
mbetet në jetë të jetëve.
Filozofia materialiste marksiste-leniniste na mëson, ^jith-
aShtu, se shfac^ja e individëve të shquar në histori përcakto-
het nga lig^jet objektive të zhvillimit të historisë, nga kush-
14 Dr. Sami Gega
tet shoqcrore në të cilat vepron individi, nga veprimtaria e

masave, në gjirin e të cilave bën pjesë individi. Individi i
shquar shfaqet në skenën historike, kur për të linc.i nevoja,
pra, kur një gjë e tillë është e domosdoshme. Megjithatë,
edhe këtu domosdoshmëria e çan rrugën nëpërmjet rastë-
sisë. Në lidhje me këtë, F. Engelsi ka shkruar: "Fakti se pikër-
isht kv njeri i madh shfaqet në një kohë të caktuar, sigurisht
ështt^ një gjë thjesht e rastit. Por, në qoftë se ne këtë njeri e
heqim, atëhere del nevoja e zëvendësimit të tij dhe një zëv-
endësiin i tillë gjendet, ku më shumë e ku më pak i përsh-
tatshëm, por me kalimin e kohës l,^jendet". (M. E. Ve^^ra të
ZX.I^'c^lturct. V.2. f. 481-482).
Yo t'i referohemi historisë së popullit tonë do të shohim,
se nevoja e luftës kundër pushtimit osman nxori Skënderbe-
un, që për 25 vjet i dha emër Shqipërisë, si dhe mbrojti Evropën
nga pushtimi osman. Pas Skënderbeut kaluan shekuj, gjersa
nevoja e luftës për liri e dinjitet kombëtar nxori nga gjiri i
popullit figurat e Rilindasve tanë. Nevoja e krijimit të shtetit
të pavarur nxori figurën e Ismail Qemalit. Do të duheshin
afro 500 vjet që historia, për nevojën e çlirimit komUëtar e atë
sho^lëror, të nxirte nga gjiri i popullit një udhëheqës të për-
masave gjithëkombëtare, siç ishte Enver Hoxha.
Veç nuk duhet të harrojmë, se nevoja historike nuk i kr-
ijon mekanikisht personalitetet e shquara. Këtu lozin rol dhe
kanë rëndësi të madhe vetitë dhe aftësitë personale të indi-
vidit. jo çdokush mund të vihet në krye të një lëvizjeje rev-
olucionare të masave punonjëse.
Që të jesh udhëheqës i klasës plmëtore, i fshatarësisë
dhe i shtresave të tjera të shtypura do të të duhen medoem-
os të kesh këto veti:
a) Të njohësh botëkuptimin marksist-leninist dhe të

jesh luftëtar i papajtueshëm kundër çdo shfaqjeje të
ideologjisë bor^jeze.
FNV FR HOXHA - Heroi yë bëri epokë 1^
Enver Hoxha në kabinetin e tij të punës
Dhe Env er Hoxha e gëzonte plotësisht këto veti. Ai kish-

te botëkuptim të thellë marksist-leninist. Ai njihte mirc teor-
inë marksiste-leniniste dhe na ka lënë një pasuri i^^ madhe
teorike në këtë drejtim. Ishte i papajtueshëm me 4ci^^ shfaqje
të ideologjisë horgjeze e tnikroborgjeze. Uhe tërë je tën nuk
rreshti së luftuari në këtë drejtim. Në Plenumin IV t^^ K.Q.
të PPSH, rnë 26 qerslior 1973 shoku Enver edhe njëherë sh-
troi nevojën e thellimit të luftës ideologjike kundër shfac^jeve
Uorgjeze e mikroborgjeze. "Imperialistët e revizionistët, -
tha Ai , - kanë dashur e duan likuidimin e socializmit në
Shqipëri. Këtë e dimë. Por ajo që duhet të mbajmë mirë
parasy sh është se për ne nuk ekziston vetëm rreziku i
drejtt^përdrejt^^ ushtarak, por edhe agresioni ideologjik. Për
më tepër, presioni dhe lufta ideologjike që na bëjnë armiku
ëShtë parapërgatitje e pararendëse edhe për një sulni të
11lUllc^ltiht'IIl ushtarak...
16 Dr. Sami Gega
Thelbi i këtij agresioni ideologjik dhe synimi kryesor i

armikut të klasës në kushtet e sotme për degjenerimin e ren-
dit socialist, të politikës së brendshme e të jashtme të Partisë
e të shtetit tonë është nxitja e liberalizmit në të gjithë frontin."
(IZ^zlôrtec^ j^rrliinc.1 J72-1973, fnqe 304-30.5). Dhemë tej: "Armiqtë,
- theksonte shoku Enver, - na quajnë konservatorë, sepse
dëshirojnë që ne të jemi liberalë, sepse kërkojnë që Shqipëria
socialiste të mos jetë socialiste, por e varur kokë e këmbë
nga ata. Ata duan që tokat t'u kthehen kulakëve, bejlerëve,
latifondistëve dhe fshatari të kthehet në gjendjen e vjetër. Ata
duan që fabrikat e uzinat të Uëhen pronë e borl,^jezisë së re
dhe punëtori të kthehet në shërbim të Liorgjezisë, në punëtor
me mëditje. Ata duan që gruaja shqiptare të korruptohet
shpirtërisht e fizikisht, duan që rinia të degjenerohet, të hid-
het halahup e të marrë narkotikë; që shkollat të mbyllen; që
vaKabondazhi, krimi, papunësia e emigracioni të lulëzojnë;
që feja të sundojë mbi shpirtërat e njerëzve dhe të ndihmojë
këtë degjenerim, që ata e quajnë "modernizëm", "liberal-
izëm". (R^^port^êfjr^li^lre. Vite^t1972-1973, f.263-269).
Sa largpamës ishte Enveri! Të gjitha këto të thëna në fillim
të vitit 1973, pas kundërrevolucionit të viteve 1990-1991,
kundërrevolucion ky i organizuar e i realizuar nga liberal-
revizionisti Ilamiz Alia me shokë të tjerë liberalë-reviîon-
istë, populli vnë jo vetëm i pa të realizoheshin, por edhe i
vuan në kurriz. Kështu, bejlerët e agallarët erdhën në fuqi.
Fshatari, edhe atë pak tokë që iu la, nuk është në gjendje ta
punojë. 7ona të tëra, sidomos në ato veri-lindore, janë zbra-
zur dhe banorët e tyre kanë shtuar radhët e krahut të lirë të
punt^s nëpër qytetet e mëdha. Sipërfaqe të tëra, sidomos në
zonën bregdetare, janë shitur e vazhdojnë të shiten tek kap-
italistët e rinj vendas, por edhe te të huajtë! Sipas një njofti-
mi të dhënë në TV Top Chanenel ditët e fundit, në shkallë
ven^î vetëm 57`%^ e sipërfaqes së tokës punohej, nga e cila
26 i^, me krah!
___ ENVER HOXHA-Heroi që bëri epokë 17
Klasa punëtore u hodh në katër rrugët, ngaqë fabrikat,

uzinat e kon^binatet u shkatërruan, sepse "ishin komuniste"!
Sipas të dhënave të "Zëri i Amerikës" transmetuar gjatë këtij
viti, në shkallë vendi sot janë 180 mijë të papunë (të dhëna
të pavarura flasin, se shifra e të papunëve është edhe njëherë
më shumë). Vetëm në qytetin e Elbasanit janë mbi 20 mijë
të pal,unë.
Qendra e Studimit të Emigracionit Shqiptar deklaroi
kohët e fundit, se kanë emigruar 1 milion e 92 mijë vetë nga
Shqipëria, nga të cilët 600 mijë në Greqi, 25U mijë në ltali, 50
mijë në Anl;li, 15 mijë në Gjermaiu, 150 mijë në SHBA, 11
mijë e 5(10 në Kanada, 5 mijë në Turqi, 5 mijë në Belgjikë, 2
mijë në Francë, 2 mijë në Australi, 1 mijë e 500 në 7,vicër
etj.Trafiku i femrave për qëllime prostitucioni mori përhapje
të gjerë. Departarnenti i SHBA dha një njoftim, se sot janë
mbi 30 inijë femra shqiptare që prostituojnë në vendet e
Evropës. I:reth 12 mijë fëmijë enden rrugëve të Greqisë e të
Italisë si lypsâ, një pjesë edhe janë trafikuar për t'u marrë
organet!
Droga ka marrë përhapje jo vetëm si mall për tregëti,
por ka filluar edhe të konsumohet, deri edhe nga nxënësit e
shkollave! Nga njoftimet e dhëna prej Ministrisë së Shënde-
tësisë 39 vetë kanë vciekur deri tani nga droga, 141 janë in-
fektuar me virusin HIV dhe çdo vit numri i tyre rritet. Kri-
mi ka marrë përmasa të papara si rrjedhim i papunësisë
dhe i humbjes së shpresës për të ardhmen. Burgjet janë
mbushur ay s^j nuk kanë kapacitet dhe shteti vazhdon të
ndërtojë burgje të reja; 1 në 400 vetë sot është në burg! Mbi
3000 iljerëz vuajnë dënimet nëpër burgjet e Greqisë e të Ital-
15^.
Vendi ka i,yrë në një ekstremitet të tejskajshëm klasor.
10-15 përyind e popullsisë është pasuruar dhe bën një jetë
tejet luksoze; 10-15 përqind e popullsisë bën një jetë mesa-
tare, ndërsa sluimica është zhytur në varfëri. Nga një stu-
IS Dr. Sami Gega
Gju më gju me malësorët kreshnikë të Tropojës. Tropojë, maj,1970.
dim i OKB-së, sot në Shqipëri 900 mijë njerëz jetojnë në

varfëri të tejskajshme dhe 500 mijë në varfëri. Banka Botërore
deklaron, se në Shqipëri aktualisht janë mbi 200 mijë famil-
je në varfëri të plotë!
Ja, kjo është pasqyra e gjendjes në vendin tonë pas rea}-
izimit t^^ kundërrevolucionit, që përmbysi sistemin social-
ist. 1'ër gjithçka që ndodhi, përgjegjësia kryesore bije mbi
revizionistin Ramiz Alia, por, mendoj, edhe anëtarët e tjerë
të udhëheqjes së PPSH-së nuk janë pa përgjegjësi. Këtyre
të fundit ose u mungoi gjykimi e vrojtimi i thellë marksist -
leninist i situatës, ose u mungoi kurajoja për t'iu kundërvënë
parrullave e praktikave të ashtuquajhira rinovuese të Ram-
iz Alis^, duke arritur deri atje, sa që në Kongresin X të PPSH
ta hanë, si thotë populli, sapunin për djathë!
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë 19
b) Që të jesh udhëheqës i klasës punëtore, i fshatarë-

sisë dhe i tërë masave punonjëse filozofia marksiste-lenin-
iste na mëson, se duhet të jesh besnik deri në fund ndaj
interesave të atdheut, të klasës punëtore e të mbarë popu-
llit; të jesh i lidhur ngushtë me ta dhe t'i qëndrosh besnik
ideologjisë marksiste-leniniste.
Dhe Enver Hoxha i gëzonte plotësisht këto veti. Ai i kish-
te inishëruar ato në tërë qënien e veprimet e tij, jo me fjalë,
por me vepra në praktikën revolucionare. Le të kujtojmë
këtu disa nga ngjarjet më të rëndësishme, ku shfaqet me
tërë forcën besnikëria dhe qëndrimi i palëkundur ndaj in-
teresave të atdheut e të popullit:
Enver Hoxha gjatë LANÇ, ndërsa pranoi aleancën ang-
lo-sovjeto-amerikane, nuk lejoi kurrë që përfaqësuesit ang-
lo-amerikanë të futnin hundët në punët tona të brendshme.
Në librin "Rreziku anglo-amerikan për Shqipërinë" ai shk-
ruan: "... duke parë lëvizjen e misioneve angleze për të
lëshuar helmin dhe rrezikshmërinë e ndërhyrjeve të tyre në
punët e brendshme, m'u desh t'i porositja shokët tanë poshtë
dhe t'ua bëja të qartë edhe njëherë me anë të një letre, se
anglezët kishin ardhur për punët e tyre, jo për të futur hun-
dët në ptuzët tona të brendshme... i porosita që të mos u
jepnin informacione për punët tona të brendshme"(f. 51).
Këtë Enveri e bëri, se ata synonin që të dobësonin e të sab-
otonin Ushtrinë Nacionalçlirimtare dhe të fuqizonin forcat
e Ballit Kombëtar e të Legaliteti. Ata kërkonin që të zba-
toheshin urdhërat e tyre dhe u përpoqën të kompromento-
nin me para kuadrot tona, Babë Myslimin etj.
1^7bledhja e Mukjes qe një rast tjetër, ku shihet qartë larg-
pamësia e besnikëria e Enver Hoxhës ndaj atdheut e popu-
llit. Ai hodhi poshtë marrëveshjen që Ymer Dishnica, në
kundërshtim me direktivën e Partisë nënshkroi me përfac^ë-
suesit e Ballit e të Legalitetit, sipas së cilës do të krijohej
"Komiteti për Shpëtimin e Shqipërisë" me një numër të bara-
20 Dr. Sami Gega
bartë përfaqësuesish nga Balli Kombëtar dhe Fronti Nacio-

nalçlirimtar, Komitet ky që do të pajisej tne atributet e një
qeverie të përkohëshme, duke lënë kështu në harresë e duke
nënvlerësuar Këshillin e Përgjithshëm Nacionalçlirimtar
dhe pushtetin e këshillave nacionalçlirimtare, të dala nga
zjarri i luftës kundër pushtuesve fashistë, kur, si iialli e Le-
galiteti, ishin bashkëpunëtorë me pushtuesit dhe nuk pra-
nonin të hidheshin në luftë kundër pushtuesve. Në letrën
drejtuar Ymer Dishnicës, më 6 gusht 1943 Enveri shkruante:
"... mos harro interesin e Partisë sonë; ajo duhet të jetë ash-
tu siç ka qenë: organizatorja dhe udhëheqësja e Luftës Na-
cionalçlirimtare dhe të mbetet e tillë dhe jo një fraksion në
këtë luftë". (Vc^prn 1, f. 334)
Ishte dashuria e thellë ndaj atdheut e popullit, besnikëria
pa kufi ndaj tyre, që Enver Hoxha mbajti atë qëndrim bur-
rëror e parimor në Konferencën e Paqës në gusht të vitit
1946 në Paris, ku demaskoi përpjekjet e delegacionit grek
për t'i m^huar Shqipërisë anëtarësinë në aleancën anti-
fashiste, siç demaskoi edhe orvajtjet e atij delegacioni për
rivendikime tokësore ndaj Shqipërisë. Me zë të lartë, të prerë
e të qartë Enveri deklaroi: "Zotërinj; ne ju kujtojmë se është
pa vend dhe një gjë e papranueshme të preket në këtë Kon-
ferencë çështja e integritetit tokësor të Shqipërisë. Populli
shqiptar, i vogël në numër, por i madh nga sakrificat që ka
bërë për kauzën e përbashkët nuk ndodhet këtu për të dis-
kutuar për kufijtë e tij, por për të shprehur dhe kërkuar të
drejtat e veta.
Po dcklarojmë solemnisht, se brenda kufijve tanë të tan-
ishëm nuk ka asnjë pëllëmbë tokë të huaj dhe nuk do të
lejojmë kurrë që të na preken, sepse ato për ne janë të shën-
jta". (Ve^^rrt 3, f. 439-440)
lshte qëndrimi parimor, tejpamës dhe besnikëria ndaj
atdheut e popullit i Enver Hoxhës që nuk lejoi të futeshin
divizionet jugosllave në Korçë nën pretekstin e"mbrojtjes
nga një sulm i forcave greke". Ai iu kundërvu me tërë forcën

e tij titistëve që synonin të ndërhynin në punët tona të
brendshme dhe që ta bënin Shqipërinë një republikë të 7-të
të Jugosllavisë.
Ishte qëndrimi parimor, tejpamës dhe besnikëria ndaj
atdheut e popullit i Enver Hoxhës, që Shc1ipëria doli nga
Traktati i Varshavës dhe largoi bazën ushtarake sovjetike
nga Pashalimani.
Ishte qëndrimi parimor, burrëror dhe besnikëria ndaj
atdheut e popullit i Enver Hoxhës që iu kundërvu me tërë
forcën synimeve të monarko-fashistëve grekë, të cilët afru-
an divizionet e tyre buzë kufirit tonë me synimin e një sul-
mi të mundshëm. Enveri ua vuri kufirin te thana monarko-
fashistëve, teksa deklaroi në Kangresin IV të Frontit
Demokratik: "Monarko-fashistët grekë kanë 25 vjet që dek-
larojnë, se janë "në gjendje lufte me Shqipërinë...Prapa këtij
yëllimi absurd qëndron një tjetër qëllim agresiv, akoma më
absurd; ai i rivendikimeve tokësore ndaj atdheut tonë... Ata
dashkan Shqipërinë e jugut, pasi, sipas tyre, na qenka tokë
greke!
Ne u themi monarko-fashistëve grekë dhe miqve të tvre:
Rrini urtë, pasi dy herë iwk përsëritet historia. Kush prek
kufijtë e shenjtë të atdheut tonë, do të gjejë vdekjen! Se nuk
kanë lin^^lur akoma as dje dhe as sot ata burra që të frikë-
sojnë shqiptarët. Kufijtë e Shqipërisë i mbron një popull dhe
një parti që u derdh plumb në gojë gjithë atyre që do të
guxojnë ta prekin." (Raporte e fjnlitrte. 1967-1968, f. 230-231)
Ishte qëndrimi parimor, burrëror, guximi dhe besnikëria
ndaj ^3tdheut dhe popullit i Enver Hoxhës, që iu ktmdërvu
pikëpamjevc të revizionistit Hrushov në Mbledhjen e 81
I'artive në Moskë. Enveri në këtë Mbledhje, ndër të tjera
deklaroi solemnisht: "Armikut s'duhet t'i bëjmë asn^C lë5hiril
parimor, të mos krijojmë asnjë iluzion për imperializmin,
pse duke menduar se i vemë vetulla, mund t'i nxjerrim sytë
Dr. Sami Gega
çështjes. Armiku jo vetëm po armatoset dhe po përgatit

luftën kundër nesh, por po zhvillon edhe një propagandë
të shfrenuar për të helmatisur e për t'i hutuar njerëzit. Ai
harxhon me miliona dollarë për të blerë agjentë e spiunë;
harxhon me miliona dollarë për të organizuar në vendet tona
akte spiunazhi, diversioni e atentate. lmperializmi ameri-
kan u ka dhënë dhe po u jep miliarda dollarë agjentëve të
tij besnikë, bandës tradhëtare të Titos. Të gjitha këto ai i
bën që të dobësojë frontin tonë të brendshëm, të na përçajë
ne, të dobësojë dhe çorganizojë prapavijat tona" (Ve^^.z^.19,
f. 390). Dhe më tej: "... ne jemi kundër një bashkekzistence
të atillë, për hirë të së cilës ne, shqiptarët, duhet t'i bëjmë
koncensione territoriale dhe politikë Sofokli Venizellosit.
Jo; ato kohëra, kur tokat e Shqipërisë bëhesiîn monedhë
tregu, kanë vdekur përgjithmonë. Ne jemi kundër një bash-
kekzistence të atillë me shtetin jugosllav, që vë si konditë
shuarjen e luftës ideologjike e politike kundër revizion-
istëve jugosllavë, këtyre agjentëve të imperializmit ndërko-
mbëtar, këtyre tradhëtarëve të marksizëm-leninizmit. Ne
jemi kundër një bashkekzistence të atillë me anglezët apo
me amerikanët, për hirë të së cilës ne duhet t'u njohim, siç
kërkojnë, koncensionet e vjetra politike, diplomatike e treg-
tare, që u kishte akorduar atyre regjimi i mbretit 7.og". (Po
ati/, f. 402)
Dhe më tej: "...Ju, shoku Hrushov, në datën 6 nëntor
deklaruat, se "shqiptarët sillen me ne, ashtu siç sillet Titoja
me ne". Ju i thatë shokëve kinezë, se "humbëm një Shqipëri,
kurse ju kinezët fituat një Shqipëri". Dhe, më në fund, dek-
laruat, se "Partia e Punës e Shqipërisë është hallka jonë e
dobët".
Ç'janë këto akuza monstruoze, këto trajtime prej "treg-
tari" ndaj Partisë sonë, popullit tonë dhe një vendi social-
ist, i cili u humbka dhe u fituaka si një lojë bixhozi?! Ç'janë
këto konsiderata për një Parti motër, e cila, sipas jush, qen-
ka hallkë e dobët në lëvizjen komuniste ndërkornbëtare?!

Ne e kemi të qartë dhe e kuptojmë fare mirë, se qëndrimi
ynë i drejtë e parimor marksist-leninist, guximi ynë për të
mos rënë dakord me ju dhe për të dënuar ato veprime tua-
jat që janë të shtrembëra, ju shtyn të sulmoni Partinë tonë,
të bëni gjithëfarë presionesh kundër saj, të thoni edhe mon-
struozitetet më ekstreme në adresë të Partisë sonë. Por këtu
nuk ka asgjë shoqërore, asgjë komuniste. Ju na krahasoni
me revizionistët jugosllavë. Por të gjithë e dinë, se si ka
luftuar e lufton kundër revizionistëve jugosllavë Partia jonë.
Nuk jemi ne që veprojmë si jugosllavët, por jeni ju, shoku
Hrushov, që po përdorni kundër Partisë sonë metoda që
janë të huaja për marksizëm-leninizmin. Ju e konsideroni
Shqipërinë si plaçkë tregu, që mund të fitohet ose të hum-
bitet nga njëri apo nga tjetri. Ka qenë një kohë kur Shqipëria
konsiderohej si plaçkë tregu, kur të tjerët mendonin se varej
nga ata nëse Shqipëria do të ekzistonte apu jo, por ajo kohë
ka marrë lund qysh me triumfin e ideve të marksizëm-le-
ninizmit në vendin tonë..." (Po ah/, f. 424-42^)
Natyrshëm lind pyetja: ku e gjente atë forcë e atë guxim
burrëror Enver Hoxha sa t'u kundërvihej edhe superfuqive?
Këtë Ai e gjente në lidhjet e ngushta me popullin, të cilit Ai
i përkushtoi tërë jetën, në vijën e drejtë marksiste - lerliniste
të Partisë, në përkrahjen e kësaj vije nga rnasat punonjëse
dhe mbarë populli, në unitetin e fortë Parti - popull.
Enveri fill pas çlirimit hodhi parullën: "Më shumë bukë,
më shumë kulturë për popullin!"; "Të jemi kurdoherë vigji-
lentë dhe të mbajmë në njërën dorë kazmën e në tjetrën
pushkën!" Dhe këto parrulla i bëri realitet. I dha popullit
më shumë mirëqënie, më shumë dritë, më shtunë arsim,
më shumë kulturë, më shumë siguri në jetë, e armatosi pop-
ullin dhe e p^^rgatiti atë për mbrojtje.
Enveri e kishte metodë pune: Sa herë që shtrohej një
direktivë për zhvillimin ekonornik, social-kulturor apo poli-
24 Dr. Sami Gega
tik, Ai zbriste në bazë, merrte takim me p^pullin, k^nsi^lto-

hej me të, u shpjegonte direktivën, por tërhiqte edhe men-
dimin e tyre. Janë të shumtë shembujt, por po përmend këtu
një prej tyre: Gjatë takimit me popullin dhe me specialistët
në zonën e Peshkopisë e të Librazhdit, kur punohej për
mënjanimin e dëmeve të tërmetit, Kamber Shevroja dhe
shumë punëtorë të tjerë i thanë shokut Enver, se kur popu-
lli mobilizohet dhe punon me aksion të përqëndruar, s'ka
punë që nuk kryhet. Që këtej shoku Enver arriti në konk-
luzionin, se me aksion të përqëndruar do të m^^nd të reali-
zohej elektrifikimi i të gjithë vendit. Dhe ashtu u bë. Partia
shpalli aksionin, dhe populli me punëtorët specialistë du-
arartë, realizoi elektrifikimin. Drita elektrike shkoi në çdo
shtëpi shqiptare, në të katër cepat e atdheut.
c) Filozofia marksiste na mëson, se udhëheqësi i klasës

punëtore, i fshatarësisë dhe i të gjithë popullit kërkohet
të jetë revolucionar konseguent i papajtueshëm ine
armikun e klasës; të jetë i aftë me shkathtësi elastike, që të
shfrytëzojë të gjitha rrethanat, të gjitha mjetet legale e ile-
gale, me armë e në mënyrë paqësore, me sulme e me
tërheqje.
Këto cilësi i gëzonte Enver Hoxha dhe i kishte bërë të
tijat si në veprimtarinë teorike, ashtu edhe në atë praktike.
Ai i shpalosi këto veti si gjatë Luftës Antifashiste Naciona-
lçlirimtare, gjatë periudhës së ndërtimit socialist, por edhe
në marrëdhëniet ndërkombëtare. Asnjëherë Ai nuk u paj-
tua me armikun e klasës; luftoi me vendosmëri si kundër
okupatorëve nazifashistë, ashtu edhe kimdër bashkëpunë-
torëve të tyre. Enveri nuhati në kohë qëllimet e misionar-
ëve anglo-amerikanë, mbajti me ta qëndrim korrekt si ale-
atë, por nuk lejoi kurrë që ata të futnin hundët në pLmët
tona të brendshme për të penguar Revolucionin tonë Pop-
ullor. Me mjeshtëri, Enveri përdori gjatë luftës si format e
luftës legale, ashtu edhe ato ilegale; përdori me mjeshtëri

taktikën e sulmit, por edhe atë të tërheqjes në rrethanat e
krijuara, siç qenë operacionet e armikut në dimrin e 1943-
19-t^. Enveri ishte ideatori i krijimit dhe i organizimit të
shërbimit informativ sekret, si një nga hallkat e rënd^^sishme
për të zbuluar qëllimet e armikut dhe për të siguruar fi-
toren mbi të. Enveri ishte tepër vigjilent, tepër kërkues në
sigurimin e informacionit të shërbimit sekret dhe arriti të
zbulojë, të demaskojë dhe të godiste rreptë armiqtë e
brendshëm, të cil^^t, në bashkëpunim me armiqtë e jashtëm,
synonin të përmbysnin Pushtetin Popullor. Gjatë ^,^jithë ko-
hës Fnveri u tregua i rreptë e parimor në luftën kunciër reziv-
ionizmit modern, si dhe ndaj elementëve liberalë-opor-
tunistë brenda vendit. Enveri qe mjeshtër për njohjen, stu-
dimin dhe shErytëzimin e kontradiktave e të situatave të
ndryshme ndërkon^bëtare. Akuza që i bëhet, se Ai "u veti-
zolua" s'zshtë aspak e vërtetë. Shqipëria socialiste ishte
anëtare e C^KR-së dhe e thoshte hapur mendimin e s^^j në
Asamblenë e Përgjithshme të OKB-së, si dhe në organi^mat
e ndrvsl^me të saj. Shteti ynë socialist kishte mari•ëdhënie
diplomatike e tregtare ine 104 shtete. Arnuqtë tant^ të jash-
tëm thoshnin, se "Shqipëria është e izoluar", sepse donin
që ajo të hapte portat, që në vendin tonë të hynte cierri e
dosa, që tek ne të livadhisnin agjentët e tyre.
Dihet se ishte Enveri inisiatori, që shfrytëzoi rastin dhe
lidhi marrëdhëniet diplomatike me Greqinë në vitet 70-të.
Nd^>rsa në fillimet e viteve 80-të, me porosi të Tij erdhi në
vendin tonë Kancelari i Bavarisë, Shtrausi, dhe filluan
bisedimet për zgjidhjen e çështjes së reparacioneve të Luf tës.
Ndërkaq, po me porosi të Enverit u krijuan grupe pune që
të studiohej e të gjendej rruga për zgjicihjen e mos-
mîrëveshjeve me Anglinë për çështjen e arit të grabitur prej
tyre, por dhe për të gjetur rrugët për të mundësuar lidhjen
e marrëdhënieve diplomatike me Anglinë dhe me SHBA,
26 Dr. Sami Gega
me kusht që të muhonin traktatet e lidhura midis tyre dhe

qeverisë së Zogut. Dhe tashmë dihet se këto nisma u saUo-
tuan nga Ramiz Alia , por edhe nga mosgatishmëria e atyre
qeverive.
ç) Filozofia marksiste na mëson, gjithashtu, se

udhëheqësi i klasës punëtore dhe i gjithë masave punon-
jëse kërkohet që të ketë aftësi të kombinojë veprimtarinë
teorike me atë praktike, të kombinojë vrullin revolucio-
nar me shpirtin praktik.
Eîhe këto vLti Enver Hoxha i kishte të mishëruara në
tërë jetën e Tij si udhëheqës revolucionar. S'ka asnjë punë e
vepër të realizuar në vendin tonë në kohën e Pushteti Pop-
ullor, që të mos ketë mendimin e Tij teorik dhe shpirtin e
Tij praktik. Ai jepte idenë për një çështje ekonomike, orga-
nizative, shoqërore, politike apo ushtarake, nd^^rkaq tregon-
te edhe rrugët cihe masat konkrete për realizimii^ e t^^re.
Enveri programoi idenë e IZeformës Agrare dhe masat prak-
tikc^ p^^r realizimin e saj, duke marrë pjesë edhe vet në
shpërndarjen e Tapive të tokës. Ai programoi idenë e bon-
ifikimeve dhe masat praktike për zbatimin e tij, duke mar-
rë pjesë vet në përurimin e fillimeve të punimeve dhe për-
fundimin e tyre, në ndërtimin e kanaleve vaditëse dhe thar-
jen e kënetave. Enveri programoi idenë e parrullës "Më
shumë bukë, më shumë kulturë për popullin!" dhe dha
masat praktike për realizimin e saj, duke filluar me për-
gatitjen e kuadrove specialistë në fusha të ndryshrne dhe
me krijimin e bazës materiale përkatëse. Kështu u zhvillua
e u modernizua bujqësia, u zhvillua industria shumëde-
gëshe, u ngritën institucionet e larta, si Akademia e Shken-
cave, universitetet, Shkolla e Lartë Ushtarake, institutet e
larta kulturore, isntitucionet shëndetësore e të tjera. Mod-
ernizimi i ushtrisë dhe i hallkave të tjera të diktaturës së
proletariatit, lufta kundër burokratizmit dhe zgjerimi i
F.NVER HOXHA - Heroi që bëri epokë 27
pjesëmarrjes së masave në qeverisjen e vendit kishin, gjith-

ashtu, mendimin teorik dhe rrugët praktike për realizimin
e tvre, të dhëna nga Enver Hoxha.
^ Metoda e zgjidhjes së shumë problemeve me metodën e
aksionit me goditje të përqëndruar, e dhënë nga Envcr Hox-
ha, ishte një shprehje konkrete e kombinir^ît të vrullit rev-
olucionar të masave me shpirtin praktik të tyre .
Me gjithë vlerësimin pozitiv që kemi ne komunistët dhe
gjithë populli për rolin që ka luajtur Enver Hoxha si
udhëheqës revolucionar marksist-leninist në Luftën Anti-
fashiste Nacionalçlirimtare, në ndërtimin socialist dhe në
mbrojtjen e atdheut, nuk mund të themi se individi i shquar,
me idetë dhe vullnetin e tij ka realizuar nl,^jarjet e mëdha
historike, ka shtyjtur përpara lëvizjet shoqërore progresive,
siç mendojnë sociologët idealistë, përkundrazi, si marksist-
leninist ne mbrojmë pikëpamjen, se lëvizjet revolucionare
të masave bëjnë historinë, se janë pikërisht ato lëvi^je rev-
olucionare të masave që krijojnë e nxjerrin në skenën his-
torike edhe individët e shquar. Frederik F.ngelsi theksonte,
se individi i shquar idetë përparimtare nuk i nxjerr nga koka
e tij, por nga rryma e lëvizjes historike, në të cilën individi
merr pjesë aktive.
Pra, ishin masa e komunistëve, klasa Eûnëtore, fshatarë-
sia dhe gjithë populli që u ngritën në Revolucionin Popu-
llor dhe, natyrisht, ato kishin nevojë për një busull, për një
orientim në organizimin dhe në drejtimin e luftës së tyre.
Këtu pikërisht qëndron roli udhëheqës i Enverit dhe i Par-
tisë Komuniste, që Ai themeloi.
Duke vënë në dukje rolin udhëheqës të Enverit në Rev-
olucionin Popullor dhe në ndërtimin socialist, si dhe në
mbrojtjen e atdheut nuk do të thotë aspak, se ne ngremë
kultin e individit. Vet Enveri ishte kategorikisht kundër
kultit të individit. Ai theksonte: " Partia e populli nuk varen
nga një njeri. Këtu nuk ka çështje sentiinentalizmi... Kush i
_7 cti Dr. Sami Gega
Enver tioxha së bashku me Babë Myslimin, komandantin e Çetës

së Parë Antifashiste në Shqipëri
fi•vn kultit të individit, do të thotë se nuk e ka të qart^^ rrugën

e L'artisë. Moszbati^ni i vijës së Partisë edhe në këtë çështje,
ka rrezik". (Vc^^^.33, f. 83-^4) Dhe më tej: "Kulti i cilitdoqoftë
duhet të luftohet dhe çdo gjë të ecë në rru^ën marksiste-
leniniste. Këtu as më të voglin lëshim, as më të voglin opor-
tunizëm". (Vc^p. 33, f. 398-399)
Dis^^ herë në Bvronë Politike të K.Q të Partisë shoku
Enver c ka ngritur çështjen e domosdoshmërisë së luftës
kundër kultit të inc.iividit. S'jam aspak dakord dhe nuk i
bëhet mirë Partisë, thoshte Enveri, që vend e pa vend vihet
pc^rh-c^ti im, që shpesh unë ndjehem key kur shkoj poshtë
në bazi^ e më n^b^ sin me brehoritje "Enver Hoxha", "Enver
Hoxha". Edhe kur në Byronë Politike u para^lit projekti për
ndërtimin e një Monumcnti të Lirisë, Enveri foli ashpër dhe
refuzoi kateôrikisht vënien e figurës sc Tij në qendër të
atij Montuiênti. "Jo, jo, në qendër të Monumentit të Lirisë

du}êt figura e popullit tonë, sepse ai e bëri luftën, me sakri-
ficat e gjakun e tij erdhi liria..."
I'avart^sishl nâ
^_ sa thamë, është fakt se I^nver Hoxha u
bë figura qëndrore për popullin tonë, figura më e dashur,
më e respektuar dhe më e nderuar. F.nver Hoxha u ngulit
thellë në zemrat e ndërgjegjen e çdo shqiptari. Dh^^ këtë ne
nuk mtmd tr^ ^ûajrnë "kult indivicii".
E si të mos thërriste me gjithë shpirt: "Enver Hoxha, rrofsh
sa malet tona!" fshatari që mori tokën dhe shpëtoi nga sh-
typja e shfrytë7imi shekullor i beut?! Si të mos thërriste rne
gjithë shpirt: "En^-êr 1 ôxhal", „Enver 1 ôxha!„ punëtori, që
dikur endesh rrugëve për të shitur krahun e pimës dhe mezi
siguronte buk"rn e ditës, ndërsa tani punonte i qetë, i sigurt
në uzina e f^jlirika që u ngritën nga Pushteti Popullor?! Si të
mos thërriste "IZrofsh sa malet Enver i dashur!" gruaja, që
dikur qëncironte e mbyllur brenda katër mureve të shtëpisë,
ndërsa tani punonte në fabrika e uzina, në sektorët e shër-
bimit c•ihe në administratë, e lirë dhe e harabartë me bur-
rat?! Si të mos th^^rriste: "Enver Hoxha, mësuesi vnë i
d^1s11U1'!", rinia, q^^ dikur mbetej në injrn•încë, pa shkolla, pa
hapësira që të kulturohej e të merrte specialitete e profe-
sione, sot në Pushtetin Popullor ajo i ka të ^;jitha hal^ësirat
për l'u arsimuar e kulturuar, për të marrë specialitetin a
profesionin që dëshiron, si dhe e ka të sigurtë jetën, të arîh-
men e saj"?! Si të mos brohoriste populli "Mirë se na erdhe,
shoku Enver, komandanti ynë!", kur Enveri shkonte në çdo
krahinë, në çcio qytet, në çdo fshat dhe, i ulur gju më gju me
të, kuvendonte lirshëm me njerëzit e punës, teksa tërhic^te
menîimin e popullit për të mësuar se si të bëhej më iiîrë
puna e Partisë dhe e qeverisë?! Si të mos thërriste e bro-
horiste me gjithë shpirt c^ytetari, që i drejtonte një letër ^ër
një problem të tijin dhe që brenda muajit merrte përgji^,^jen:
"Keni shumë të drejtë, dhashë porosi që çështja juaj të ^gjid-
30 Dr. Sami Gega
het, ndërsa burokratët që e kanë penguar të kritikohen e të

ndëshkohen sipas normave"?!
Janë me mijëra raste të kësaj natyre. Po përmend këtu
disa:
Një,qrrcn rt^^rr një fshat i rrethit të Matit, që kis/tte lirrdur l9
ft'1111Ê', 14 F^rej të cilëzê i kisltte sllcndvshëe utirë ngn 9 z^jeç e Inrti^, i
qe d re^jttrnr orgnrrczê të Partisë c të ^trshtetit uë fsltat e rtë rretlt rrre
kërkc^^rrl, c^ë njc:^ n<<n cl jenrtë e saj tc^ sltkonte e të punnrttc në scktnrct
shtEt^^rori^; duke nrenc^lunr se këslrtu dv tc' muttd ti^ siXurvnte më
slturu^^ tc nrdlturn, për të përbnlluar rnë r^rirë kusl ^ tc:t e jete^ës. Mirë-
pn^^jitl uucrrrë nterrte përgjigje negative! Më në fund iu dre^jtcrR slurkut
E11z^Ci' lift' rtjë letër. Shvku Enver, pnsi e lexoi shënoi trë të: "A ka
shurrt^^ uëtra që të kePlë lindur 19 fërnijë c^he 14 t'i ketë slri^ndoshë e
rrtir^ ?! Vetërrr këtc' tc kishin menduar slivkët e Parti^ë e të pr.^^lrtetit
në rrct] ^ cllre t'in z^^jidlu^ti ^^ pn vonesë atë kërkesë slu^rrrë t^^ tltjcslrtë,
kësnj ^^Trrcctjn jo vett^rtr clf' i dul tet dltër:ë për^jixje poziti ^ê për kërke^ë î
modeste, l^ôr or^nrzet c puslitetit dlte ato të Sigt^rriruc^zê Sltoqf:'rore të
Rjc jrrr mtc ^rdësiut'për t'i lidltctr njëpension rnujor"!
Mc^ irrCnrrnc^tti
E11i1('l^ ^ÎOtÎ(Z
Komiteti i Partisë i rrethit të Matit njoftoi K.Q. të Partisë,

se kërkesa e asaj Kruaje u zgjidh dhe se Sigurimet Shoqërore
1 Ildllën pension mujor 550 lekë të reja. Pra, duam apo
s'duam ne, Enveri për atë grua, për atë familje të madhe
ishte shpëtimtari real e konkret. Dhe ajo portretin e Enverit
e mbante në krve të dhomës.
Një djalë nga malësia e Korçës kishte kërkuar që të sh-
konte aksionist në Ksamil të Sarandës, për arsye se në fshat
nuk po l,^jente mundësi të martohej, nga që vajzat e fshatit
marti^heshin në fshatrat fushore të Korçës. Pshati kishte rreth
30 djem që u kishte kaluar mosha 30 vjeç dhe s'po Irundnin
të martoheshin me vajza të fshatrave malore, pasi ato fush-
oret nuk pranonin të vinin në malësi. Asnjë nga orl;anet e
Partisë e të pushtetit të kooperativës dhe të rrethit nuk ia

kishin miratuar kërkesën. Megjithatë, djali një ditë vendosi
të largohej pa leje dhe mbriti në Ksamil, ku, pas 3-4 muaj
pune u njoh me një grua, e cila ishte e divorcuar. Ai e
dashuroi dhe kërkoi të martohej me të. Mirëpo organet e
pushtetit nuk i jepnin të drejtën e pasaportizimit! ['ra, jo
vetëm që e pengonin të martohej, por edhe e njoftojnë yë të
kthehej andej nga kishte ardhur! Në këto rrethana, djalit s'i
mbeti rrugë tjetër, veçse t'i drejtohej shokut Enver. Kështu
dhe bëri. Pasi e lexoi letrën me kujdes, shoku Enver vcu-i në
të këtë shënim: "Këtij djrrli t'i jepc^t pasaportizittri; ^tjëc elrejt^^ rlëi
takott. Sltokët e Sarandës të tnos e svrollasitz, por t'i jallitt ttttlnllës-
inë r{ë të ^tlnojt^ e të jetojë nc' cJytczc't^ e Ksatnil it. Kntrtiteti i F'rlrtisë
të rret{Ilt tC Kl)r(sC'S t/T titUl^lO^L' nte kujdcs këtë prohletrt të nradh slto-
qëror c{ë u kn lindtlr në fsltntrnte thella tnalnre. Të purtvlrct ttlc^ ktlj^ês
e në zâzhllitrtësi rrte flttrtiljët clëkanë vajza, qëato të trtrrrtollett ttë lzto
fsltrttra e, ndërkaq, të nterren ntasn për të kri ju^r ktlsltte^ ^ër ttj^^ jetë
më të kttl tu rttltr në nto fshcttra ".
ML' IJZfl71'i)loill
E^lzêr Hoxha
Komiteti i Partisë i rrethit të Sarandës informoi K.Q. të
Partisë, se çështja u zgjidh dhe se shokët që e kishin pen-
guar padrejtësisht u kritikuan dhe u ndëshkuan në rrugë
partie. Komiteti i Partisë i rrethit të Korçës njoftonte, se ish-
te ngritur një grup pune për ta studiuar me kujdes këtë prob-
lem të madh shoqëror, duke marrë masat e duhura eîhe
për gjallërimin e jetës kulturore në fshatrat e thella malore.
Ja pse ai djalë dhe ajo grua e cionin aq shumë shokun
Enver dhe i ruanin thellë në zemrat e tyre respektin dhe
nderimin për Të.
Një grua rreth 65 vjeçe nga Skrapari, por me banim në
Berat, btu•ri i kishte vdekur. Ai kishte cênë partizan e më
vonë polic. Ajo kishte dy djem e një vajzë. l^,rjëri djalë ishte
oficer, tjetri ishte punëtor në ndërmarrjen e shërbimeve ko-
3z Dr. Sami Gega
mtmale, ndërsa vajza ishte anëtare partie dhe punonte në

Kombinatin e Teksti}it. Djali, që ishte punëtor, ishte i sëmurë
psiqik, me raport. Dy herë ki5hte qenë shtruar në spitalin
psikiatrik të Vlorës. Këtij i kishte mbetur një mahni: kur
merrte rrogën i bënte peshqeshe një vajze, që ishte shitëse
në NiAPO. Një ciitë shefi i Po}icisë e pa që ai bëri një veprim
të ti}lë dhe atypëraty i lindi mendimi, se "cûhet të jetë
vjecihës"! Shefi i Policisë e thirri ta talconte për të marrë shpje-
gime, nlirëpo îjali ia nlbathi me të katërz përpjet, nga ko-
dra e ullishteve. Në këto rrethana, shefi e shtoi dvshirnin e
tij ^lhe urdhëroi disa polirë që ta ndiqnin për ta k^^pur. E
kapën dhe e nîaluan në Degën e Punëve të Brendëshme.
Dhe t^ ke^^trajtuan, pasi ai s'pranonte që të ishte "vjecihës".
Nciërkaq, shefi i Ndjekjes së Krimeve dhe ai i Hetuc^sisë
shkuan në shtëpinë e tij dhe, pa autorizim të Prokurorit, i
Uastisin tërë shtëpinë! Aty gjetën vetëm zonjën e shtëpisë,
nënë e tri fënlijëve. Nuk gjetën gjë. Po kur panë se njëra
dhomë ishte e inbyllur me çelës, kërkuan që të hapej. T']aka
u tha, se "l^hClllld ëShtë e vajzës, thirreni të vijë, është në
Konlbinat. Unë nuk i kam çelësat". Atëherë shefi i Ndjekjes
së Krimeve thirri një grua dhe e vunë ta kontr^llojnë në trup
plakën, por nuk i gjetën gjë. Plaka e ndjeu veten tepër të
turpëruar për këtë akt ndaj saj. Dërguan dhe thirrën vajzën,
e hapën ^^hotllën dhe asnjë send të vjedhur nuk gjetën.
1'asi u larguan shokët e Degës së Punëve të Brendëshme,
plaka u ul e i shkroi një letër shokut Enver, ku, ndër të tjera,
i thoshte se ndjehej e turpëruar në sytë e lagjes, se djali ish-
te i sëmurë, me raport mjeksor, në komunale punon j^ keq,
ai nuk është vjedhës, po ja që e ka këtë ves, që nga rroga e
tij mujc^re i bën peshqeshe ndonjë vajze, se atë dja}ë e k^në
keytrajtuar në Uegë dhe se vazhdojnë ta mbajnë kot të izolu-
ar. Enveri e lexoi letrën dhe, i revoltuar, porositi shokun
Hysni yë të dërgojë një instruktor, nga ata të grupit që mer-
reshin me p>.u1ën e Partisë në organet e Punëve të
Brendshrnc^. Po të rezultojë kështu siç shkruan kjo grua vet-

erani, p^^rosiste F.nveri, të merren masa deri me pushim nga
puna të shkaktarëve, por të bëhet edhe mbledhja në lagje,
ku të japin I logari kuadrat e Degës, që të vihet në vend nderi
i kësaj familjeje. Populli të shfaqë mendime edhe për masat
që duhet të merren ndaj shkaktarëve që kanë cënuar të drejtat
e ligjshme të atyre qytetarëve.
Shoku Hysni më thirri mua, më dha letrën me shënimin
e shokut Lnver dhe më porositi që ta verifikoja me shumë
përl,^jegjësi. I^^lerr edhe një shok nga drejtoria e Hetucsisë,
që në atë kohë ishte në Ministrinë e Punëve të Brendshme.
Dhe ki^shtu bëra. Mora Ajet Haxhinë nga drejtoria e Hetue-
sisë dhe shkova.
Pas verifikimit të të gjithë praktikës së ndjekur nga kuadro
të Degës së Punëve të Brendshme rezultoi: Kjo familje ishte
korrekte me ligjet e shtetit dhe ishte e nderuar në }agje për
sjellje korrekte. Djali që ishte ndaluar në Degë ishte i sëmurë
psikik, me raport mjeksor. D^^ herë kishte qënë i shtruar në
spitalin psikiatrik të Vlorës. Në pLmë qe i rregullt. r^snjë
vërejtje nuk kishin shokët e ndërrnarrjes komunale. Nuk is}i-
te vjedhës, veç kishte atë maninë që sa herë që cnerrte rmgën
i bënte ndonjë peshqesh një shitëseje.
Njerëzit e Degës së Punëve të Brendshme e kishin kec^tra-
jtuar. Djali tjetër ishte oficer i dalluar, kurse vajza ishte
anëtare partie dhe punonjëse e dalluar në Kombinatin e
Tekstilit. Atë grua (nënën e tri fërniëjve, një grua rreth 65
vjeê) vërtet e kishin hrrpëruar, duke e zhveshur (!) për t'i
marrë çelësin e dhornës së vajzës, por nuk i gjetën asgjë në
tru p!
Për të gjitha këto veprime të kundraligjshme u bë
mbledhj^l e sektorëve në Degë, pastaj organizatat - bazë të
Partisë dhe rity u vendos, që shefi i Hetuesisë të ulej në
përgjegjëçi ^^11e të transferohej, kurse shefi i Ndjekjes së
Krimeve të nxirrej në lirim. Të dy këta shefa, bashkc^ me
34 Dr. Sami Gega
shefin e Policisë u 4uan në lagje dhe dhanë llogari. Këtu ata

bënë autokritikë dhe kërkuan falje për këto veprime të
paligjshme. Banorët e lagjes u informuan edhe për masat
që ishin vendosur të merreshin ndaj dy shefave. Kështu u
vu në vena nderi i kësaj familjeje të nderuar.
Pas zgjidhjes së këtij problemi, gruaja i dërgoi një letër
falenderimi shokut Enver.
Dv kuadro nga Skrapari (Hasan Çela nga Gjerbesi dhe
Nasip Ylli nga Leshnja, secili më vete i dërgojnë Il^ë letër
shokut Enver, se po keqtrajtoheshin nga Prokuroria dhe nga
Dega e Punëve të Brendëshme, për çka ishte krijuar edhe
një përçarje nudis kuadrove kryesorë të Partisë e të atvre të
pushtetit në rreth.
Pasi e lexoi me kujdes letrën shoku Enver, e vlerësoi
shumë problemin e ngritur, problem yë kishte çuar në
përçarjen e kuadrove në rreth dhe, me siguri, eahe në pop-
ull në fshatrat përkatës. Ai thirri shokun 1-lysni dhe e po-
rositi yë të dërgonte një grup instruktorësh për ta parë atë
çështje dhe të sillej një inforinacion i hollësishëm për gjend-
jen dhe për masat që do të duheshin të merreshin.
Shoku Hysni më thirri mua, Qemal Bregasin dhe Yal
Karafilin. Na foli shkurt për çështjen dhe për porositë e
shokut Enver. Na dha letrat me shënimet e shokut Enver
dhe na porositi që të niseshim sa më parë. U nisëm yë atë
ditë. Në ora 12 të tre ne, si grup, morëm takim me sekretar-
in e parë të Komitetit të Partisë të rrethit. E informuam për
objektin e programit tonë. Dëgjuam bashkërisht edhe krye-
tarin e Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethit, Prokurorin dhe
Kryetarin e Gjykatës Popullore të rrethit, si dhe atë të De-
gës së Punëve të Brendshme. Shkuam në Gjerbës dhe në
Leshnje, u takuam me sekretarët e Partisë, kryetarët e këshil-
lave popullore, bëmë mbledhjet e organizatave - bazë të
Partisë për të dëgjuar mendimin e gjithë komunistëve.
Biseduam edhe me shumë banorë. Kontrollova në Degën e
EiVVER HOXHA - Heroi që bëri epokë
Punëve të Brendshme gjithë praktikën e ndjekur nga Hetue-

sia dhe ng^ sektori operativ, burimet e informarioneve që
kishte De^;a, si dhe konkluzionet që kishin nxjerrë kuadrot
e Degës për këto probleme.
Nga gjithë verifikimet e bëra arritëm në përfundimin, se
të dy kuadrot që i kishin dërguar letër shokut Enver ishin
me figurë të pastër. Ndaj tyre ishin ndërmarë veprime të
kundraligjshme, për të cilat kishin për^;jegjësi krvetari i
Degës së Punëve të Brendshme, shefi i Hetuesisë dhe
Prokurori. Konkretisht:
Nasip Ylli, që për disa vjet banonte ni^ ish-shtëpinë e
Kahretnan Yllit, për të cilën kishte bërë shumë investime,
me kërkesë të Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethit e kishte
dorëzuar atë shtëpi për t'u kthyer në muz^, ndërsa atij i qe
dhënë lej^^ që të naërtonte një shtëpi tjetër, ku do të banon-
te. Këtë autorizim Komiteti Ekzekutiv i KP të rrethit e kishte
cihcnë në ^îënyrë që të mos krijoheshin dvshime p^'r abuz-
ime, me që Nasipi ishte kryetar i kooperativës bujqësore.
Pra, në bazë të pëlqimit të pushtetit të rrethit, Nasipi kishte
filluar punën p^^r ndërtimin e shtëpisë së re, kishte grum-
bulluar materiale (gurë, tulla, gëlqere, çimento, lëndë druri),
gjithçka të blerë dhe me fatura. Kishte marrë një buldozer
n^;a SNIT-ja, por me pagesë, të faturuar. I'ra, gjithçka i kish-
te krver në bazë të ligjeve. Nuk kishte asnjë shkelje, asnjë
abuzim.
Hasan Çela, duke marë pëlqimin e kryeinxhinierit të
Ndërmarrjes Rruga-Ura kishte vendosur në fundin e
rrugicës së shtëpisë së tij, aty ku rrugica e tij lidhej me rrugën
automobilistike, një copë tuU gize me qëllim yë ujërat të
kullonin. Tubi prej gize ishte 1.2 ml, i nxjerrë jashtë për-
dorimit, pasi i qe thyer gypi lidhës, vlera e^tij si material
për shkrirje s'arrinte 25-301ekë! Për këtë Hasani ishte marrë
n^ ndjekje nga Sigurimi dhe qe proceduar penalisht Ne
pyetëm drejtuesit e Ndërmarrjes Rruga-Ura dhe na pohuan
36 Dr. Sami Gega
gjith^.ka thamë më sipër.

Kryetari i Gjykatës Popullore të rrethit, një kuadër i për-
gatitur si jurist îhe me shumë përvojë, kur u pyet nga ne,
na tha: "Edhe sikur t'm'i sillni për gjykim këto dy çështje,
unë do t'i ktheja, sepse sa më kishin thënë, të dv ata shokë
nuk kishin kryer asnjë vepër penale, as edhe adnlinistra-
tive. Këtë mendim ua pata thënë si Prokurorit edhe
kuadrove të Degës".
Përfun^jimet tona si ekip i shtruam në organizatat - ba^ë
të Partisë në Degë dhe në Gjykatë-Prokurori. Organizatat -
bazë propozuan që të merreshin këto masa: Prokurori të
ulej në përgjegjësi dhe të transferohej, si cjhe t'i jepej vt^re-
jtje me sl^ënin në biografi. Shefi i Hetuesisë të shkarkohej
nga detyra cihe t'i jepej vërejtje e rëndë në Kartën e
Regjistritnit.
Si ekip kritikuanl Sekretarin e Parë të Komitetit të Par-
tisë të rrethit, pi^r mozbatim kompetencash për zgjidhjen
drejt të problemit, pa yënë nevoja yë ai problem të bëhej
objekt shyvrtimi e zgjidhjeje nga organet qendrore. Ai nuk
kishte marë mundimul yë të thërriste në konsultë krvetarin
e Degës së Puni^ve të Brendsh ^ne, I'rokurorin, shefin e
Hetuesisë dhe kryetarin e Gjykatës, bashkë me krvetarin e
Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethit, ay më tepër kur çësht-
jet yenë bërë objekt bisedash në Gjerbës, Leshrljë dhe në
Çorov^dë.
Ne bëmë realcionin, e shtruam në byronë e K^mitetit të
Partisë të rrethit, ku u zhvillua një debat i gjerë, me kritika
e autokritika, dhe i gjetën me vend masat e propozuara nga
organizatat - bazë të Partisë. Relacionin me çështjet që dolën
në Byro ia paraqitëm shokut Hysni Kapo. Ai, pasi e kishte
informuar shokun Enver, më thirri mua e më tha, se poro-
sia e shokut Enver është yë të shkoja përsëri në Skrapar, të
çoja në Gjerbës e në Leshnje kryetarin e Degës, Prokurorin
e rrethit, Sekretarin e Parë dhe kryetarin e Konlitetit E:kzek-
Mes punëtorëve duarartë, Enver Hoxha gjente gëzimin, frymëzimin
u ti ^^^ të K f' të rrethit që të jepnin llogari para popull i t. Pop-

ulli të thoshte fj^^lën e tij për masat që duheshin marrë ndaj
tvre për shkeljet e ligjshmërisë. Pas dhënies llo^;ari në pop-
ull, të mblidhej plenu^ni i Komitetit të Partisë së rrethit, ku
konkluzionet e ekipit do t'i paraqiste Sekretari i K.Q. të
I'artisë, shoku Hekuran lsaj. Shoku Enver kishte tërhequr
vëmen^^jen sido ^ lios për njohjen dhe zbatimin me korrektë-
si të li^;jeve dhe tt^ mos lejohej, që elemcntë burokratë e sek-
tarë, me vtprime të kunciraligjshme, të cënonin unitetin e
popullit me pushtetin dhe me Partinë.
Të nesërmen u nisa herët. Sa mbrrita, mora takim me
Sekretarin e Parë dhe me kr}êtarin e Komitetit Ekzekutiv të
KP të rrethit dhe i informova për gjith^ka që më porositi
shoku Hvsni. U thash, se pas dhënies llogari në popull do
të mbliîhej plenumi i Komitetit të Partisë të rrethit, ku do
të ishte i pranishëm edhe shoku Hekuran Isaj. Sekretari i
parë thirri kryetarin e Degës së Punëve të Brendshme dhe
Prokurorin, i informoi për porositë e dhëna nga K.Q. i Par-
3 ^ì Dr. Sami Gega
tisë. Në këtë takim u caktuan edhe datat dhe orët e

mbledhjeve llol;aridhënëse në Gjerbës e në Leshnje.
Mbledhjet e popullit u çelën nga sekretari i byrosë 5ë
Partisë të kooperativës. Pastaj fola tulë shkurt, duke thek-
suar se mbledhja llogaridhënëse organizohet me porosi të
shokut Enver, që kuadrot krvesorë të rrethit të bëjnë au-
tokritikë, populli t'i vlerësojë e të japë mendimin për masat
që duhet të merren.
1^1^^ secilën mbledhje folën nga 10-12 veta. Ata vlerësuan
lart kujdesin që tregon Partia dhe shoku Enver për mbrojtjen
e ligjshmërisë socialiste, për mbrojtjen e të drejtave të njeri-
ut, por u treguan dhe zemërgjerë kur erdhi fjala për masat
që duheshin marrë. Ata theksuan, se sjellja e kuadrove krve-
sorë të rrethit para popullit për të dhënë llogari, autokri-
tikat që ata 1,ënë këtr.^ janë të mjaftueshn,e për të nxjerrë
mësime çdo ku^^dër në bazë e në rreth, quftë kv i organeve
të Partisë, tc Pusht^^tit apo të Degës së Punëve të T3rendshme
e të Drejtësisë, në mërryrL^ që në gjithë veprimtarinë e tyre të
zbatonin me korrc.^ktësi ligjet e shtetit dhe vijën e Partisë.
Pas këtyre I1lbledh^^Ve Ilogaridhënëse u zhvillua
mbledhja e plenumit të Komitetit të Partisë të rrethi t nt^ praiu
të Sekretarit të K.Q. të Partisë, shokut Hekuran lsaj, që ishte
dërguar posaçërisht nga shoku Enver për të vlerësuar n,e
seriozitet çështjet e ligjshmërisë në të gjitha aspektet e,
veçanërisht, në marrëdhëniet me njerëzit. Këtu u c.Iha një
raport me konkluzionet e ekipit të K.Q. të Partisë. Diskutu-
an me radhë kuadrot kryesorë të rretlut, si dhe disa anëtarë
të thjeshtë të plenr.unit. Të gjithë mbështetën konkluzionet
e ekipit dhe bënë autokritikë. Në fund shoku Hekuran Isaj
foli për porositë e shokut Enver mbi forcimin e punës së
Partisë për r,johjen dhe zbatimin e ligjeve, si faktorë të rëndë-
sishën, për forcinlin e unitetit të popullit rreth pushtetit
popullor dhe Partisë. Shoku Hekuran tërhoqi vëmendjen e
organizaiave të I'artisë të Degës së Punëve të I3rendshn,e
dhe të organeve të Drejtësisë për zbatimin me korrektësi të

ligjeve të shtetit dhe të vijës së Partisë, jashtë çdo qëndrimi
sektar apo liberal. Ai kritikoi rëndë sekretarin e parë të
Komitetit të Partisë të rrethit për qëndrimet thuajse prej se-
hirxhiu, për mungesë kurajoje për të ndërhyrë në zgjidhjen
e problemeve në Degën e Punëve të Brendshme e në orga-
net e Drejtësisë, si rrjedhim i qëndrimeve sektare e burokra-
tike të disa kuadrove në këto organe, të cilët donin ta hiq-
nin veten si "më vigjilent", "më luftëtar për mbrojtjen e
ligjshmërisë e të vijës së Partisë"!
Ja dhe dy shembuj të tjerë, ku del qartë, si në dritë të
diellit, qëndrimi parimor, kujdesi për njeriun, ktmdër çdo
qëndriini sektar e burokratik ndaj të drejtave të njerëzve:
Në nip i Gjon Marka Gjonit, që ishte punëtor në ndër-
marrjen për ndërtimin e Hidrocentralit të Vaut të Dejës, i
5hkruante shokut Enver, se ndërmarrja i kishte dhënë një
autorizim për shtëpi në Shkodër, mirëpo Komiteti Ekzeku-
tiv i KP të rrethit të Shkodrës nuk ia miratonte atë autoriz-
im! I'ra, ia refuzonte të drejtën për të marrë shtëpi për arsye
biografike. Me që ky djalë ishte fejuar me një arsimtare në
Durrës, e fejuara i propozonte të shkonte për të banuar në
Du rrës. Në Durrës, pushteti jo vetëm që nuk i jepte të drejtën
e banimit këtij djali, por, me që ishte nip i Gjon Marka Gjonit,
ia heqin nga puna si arsimtare edhe të fejuarën!
Pasi e lexoi këtë letër, shoku Enver shënon mbi të:
4 j 1.. .. j j,^ ` ^.
"^"^^Î^të k o r e helTet më këtë d alë?! Shkorf^rr^ nuk i c^^htë ^^rTë
^^^^ i trrknri, p^^sltteti në Durrës jo zêtëm që i refitzon, ^ôr iR lieq n^r^
lûria edlTe ti° fejunrën?! Mos dorti t'i çrnii rcë hi.^^g të jetojrië?! T'i
jepet slrt^^^r^z këtij djali dlte e drejtn e hatlirriit r<<' Dtrrrf^s c^ në Sh-
koch^r ellre e fc junrr^ të riktlzehet në punë n^^ nrsin^ ku islite. Mi^ infor-
1fl0111 ".
Ertz^cr Hoxlta".
Dhe atij djali iu dha e drejta e shtëpisë dhe e banimit,
ndërsa e fejuara u rikthye në arsim.
4U Dr. Sami Gega
Një ^âjzë nga Tirana, që ûnont^ si mësuese në fshatrat

e Krujës, kishte mësuar gjuhën turke në mënvrë auto-
didakte. ^-tuzeu dlê Arkivi i shtetit kërkonin ta merrnin në
punë si përkthyese të turclishtes. Mirëpv, me që i ati kishte
diçka nel;ative në biografi, Komiteti i Partisë i rrethit të Ti-
ranës nuk e lejonte që âjo të punësohej në institucionet që e
kërkonin.l^lbi letrën e kësaj vajze, shoku Enver kishte shënu-
ar: "K^riii ^{^<<tîc z^r^jz^r ne r^ë të rlin^^gjt^lttîi ti.irke? Pê kt^ qi^nrlri»r
sektr^r?' 'Ti^ ^êitdv5c^t z^njza nc^ ^rruzc^ nc ^11dYlC', osc^ lu^ izfcl in^titu-
cionc^, l,u rrjo rnrni^f tt^ j^rp m^ slti^^ntë nregluhën turkc. Mf^ iitfurliio-
iî -
Entêr Hoxl^trt„
Ja, kështu i vlert^sonte letrat e qytetarëve shoku Enver.
Ai kërkol^te aë çështjet e n^ritura prej tyre jv vetëm të zgjid-
heshin, ^ôr të kritikvheshin e të ndëshkoheshin edhe bu-
rokratët dhe të nxireshin mësime për respektiniin e të
drejtavr, dhc të lirive të njerëzve.
Dhe kttr çështjet e ngritura nga qytetarët Illerl'llln
përgjigje dhe çështjet iu zgjidheshin, atëhere si të mos shpre-
hiun respektin e dashurinë e thc.^llë ndaj Enver Hoxhës?! Ajo
dashuri e ai r^spekt vinte krejt natyrshëm dhe s'ishte aspak
i stisur.
Shprehja e dashurisë së thellë e popullit ndaj 1✓ nver Hox-
hës nuk ishte dhe nuk mund të klasifikohet kurrë si kult
individi. V. 1. Lenini na mësvn, se autoritetet, personat rev-
vlucionarë, udhëheqësit e shquar, që shkrijnë gjithë kapac-
itetet menîore e fizike për interesat e masave nuk mohvh^n,
aq më tepër pas vendosjes së Diktaturës së Proletariatit,
pushtet të cilin proletariati, masat punonjëse e ushtrajnë
nëpënnjet Partisë Kvmuniste dhe udhëheqësve të saj.
Revizionistët veprojnë si sofistë në lidhje me këtë çësh-
tje, duke ngatërruar autoritetin e Partisë me atë të personit.
Ata ia kundërvënë masave udhëheqësin revolucionar, mc^
qëllim revizivnimin e vijës së I'artisë. Kështu veproi N.
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë 4"1
Hrushovi kur sllpërtheu sulmin e tërbuar kundër personit

të J. Stalinit, nën maskën e kultit të individit; ai revizionoi
vijën e drejtë marksiste-leniniste të Partisë Koinuniste të
Bashkimit Sovjetik.
Shoku Enver theksonte, se "1'artia jonë e Punës e ka pa-
tur dhe i ka parasvsh mësimet e marksizëm-leninizmit mbi
rolin e masave, të klasave, të Partisë dhe të udhëheqësve.
Ajo i ka konsideruar dhe i konsideron shfaqjet e kultit të
indiviciit si një fenomen të huaj për marksizëm-leninizinit,
të dëinshëin për 1'artinë Komuniste e Punëtore".
Po t'i hcdhim një vështrim të kujdesshëm se ç'ka ka
n^ôdllur në vendin tonë, do të sh^him qartë si në dritën e
dicllit, sc ishin elementë liberalo-revizionistë at^l që e ngri-
nin çështjen e kultit të individit. Ata e n^;ritën më 1956 në
KonEerencën e 1'artisë të rrethit të Tiranës, ata edhe^ më vonë
ndërsa }^c^t^heshin për "besnikëri" ndaj Partisë, marksizëm-
leninizmit dhe Enver Hoxhës, në mën^^ra të ndrYsl^me, vend
e pa vend gati e h`^jnizonin figurën e Enverit, duk^^ u shpre-
hur, se "Ku të vendos këmbën Enveri, atje do të vc_m^ kokën
ne"! Kurse pas vdekjes së Enverit, Ramiz Alia nrlërmori
veprimN, }^ër të cilat Enveri s'k^ qenë kurrf dakc^rt dhe s'ia
lejonte kurrë vetes gjëra të tilla. S'la gjë pa bërë Pamiz Alia
për glorifikimin e figurës së Enverit: Ndërtoi Muzeun, ng-
riti buste ^^jithandej, i vendosi emrin e Tij Universitetit, Portit
të Durrësit, Hidrocentralit të Pierzës, or^;anizatës së Pion-
ierit, pastaj organizoi "Dita Enverit", "Java e Enverit" dhe,
kur i kisht^^ krijuar të gjitha rrethanat e nevojshme, e sulmoi
Enverin }^ër kult individi në Kongresin X të PPSh, njësoj siç
v^prcî Hrushovi në Kongresin XX të Partisë Komuniste të
T3.S. kundër J. Stalinit, dhe kështu revizionoi vijën marksiste-
leniniste të Partisë, e shndërroi Partinë në parti të tipit so-
cial-decnakrat, pro bor^^jezisë.
Si një marksist-leninist i madh, Enver Hoxha jo vetëm që
i5hte i papajtueshëm me kultin e individit, por l,^jithë vep-
42 Dr. Sami Gega
rimtarinë e tij dhe të Partisë kurdoherë i shikonte me sy

kritik, bënte autokritikë për mangësitë e të metat dhe,
njëherësh, merrte masa për korrigjimin e tyre. Ja se si shpre-
hej Ai në lidhje me këtë çështje: "...në punën e madhe yë
është bërë te ne, natyrisht që ka pasur edhe të meta, ka pa-
sur edhe };abime. "Kush punon, edhe gabon", thotë një fjalë
e urtë e popullit tonë. Çështja është që të mos dehemi nga
sukseset, çështja është që të bëjmë sa inë pak gabime; të
metat e îobësitë t'i kritikojmë dhe t'i ndreqim për ta çuar
punën n,ë për},ara".
Në një nga fj^^limet e tij në vitin e parë pas fitores së nlad-
he të Luftës Patriotike, J. V. Stalini theksonte: "Thonë se
ngadhënjvesit nuk gjykohen; se ata nuk duhet të kritiko-
llel,, nuk duhet të verifikohen. Kjo nuk është e drejtë.
Ngacihënjyesit mund dhe duhet të gjvkohen, n,und dhe
duhet të kritikohen e të verifikohen. Kjo nuk është vetëm
në dobi të punës, por edhe të vetë ngadhnjyesve: do të ketë
më pak mendjemadhësi, do të ketë më shumë thjeshti^si".
(E.H. Rn^ôrtec^ f rtli^tê. 1965-1966, f. 450-4^1)
Duke folur për shfacljet e burokratizmit në veprin,tarinë
e organeve të pushtetit e të Partisë, Enver Hoxhâ theksonte:
"Të vllmë tani te gabimet e të metat në punën tonë. Këto
janë me tc vërtetë shumë serioze; s'duhet të na shkojë në
mendje t'i bëj^në ndonjë zbutje këtij, por edhe as ta nxijn,ë
jashtë realitetit të vërtetë. I'ërpara këtyre të metave ne du-
het të qëndrojmë si marksistë, t'i shikojmë këto në sy, pa
frikë, t'i analizojmë, t'i kritikojmë e t'i ndreqim pa atë
"turpin" mikroborgjez. Këtë ta konsiderojmë një shkollë të
madhe îhe, nga të gjitha këto ndodhi të këqija, të nxjerrim
mësime që të mos na ngjasin më gjëra të tilla". (Rrrpc^rte e
^nlin«. 1J6^-196E, f. 208-209)
Uuke folur për atë, se kush ka përgjegjësi për të metat e
gabimet, ,^î theksonte: "Ne, dhe ne në krye në radhë të parë,
nuk mund të shfajsohemi, sepse kemi përgjegjësi të rëndë.
ENVER HOXHA- Heroi që bëri epokë 43
Ne shumë kemi influencuar, bile edhe shumë herë direkt

kemi dhënë shembullin e keq; ne na ka mbuluar vetëkënaqë-
sia, na ka munguar vig^jilenca e duhur.
Përgje^;jësi në radhë të dytë kanë edhe udhëhe(^jet në të
gjitha hallkat. Dhe kjo përgjegjësi nuk mund të kuptohet
vetëm nga disa masa teknike që janë marrë, ose që nuk janë
marrë, por është edhe ana subjektive e gjithësecilit që ka
influencuar deri diku negativisht në këtë rast dhe pikërisht
për tc nlos parë si duhet anën politike dhe ideologjike të
gjtrave". (Rri^ôr•te (^ fjrtlitrtf. 1965-196fi, f: 2U9)
Në fjal^^n e mbajtur në plenumin e Komitetit të Partisë të
rrethit të [^-latit shoku Enver përsëri e shikoi tërë veprint-
tarinë e Partisë sonë me sy kritikë e autokritikë. Ndër të
tjera, ai theksoi: "... vija e Partisë sonë është e drejtë, mark-
si5te-leninitite. Ivlirëpo gjatë zbatimit të saj, jo vetëm njerëz
të tlljeshtë, por edhe disa kuadro që nuk e kuptojnë si du-
het atë, ^;jati^ konkretizimit dhe zbatimit ti^ saj bëjnë gabime.
Pran(l^ll tC' pUn()lin(' q(' t'i evitojmë gabimet, qofshin këto të
vo^;la, ^lofshin të mëdha..." (Rrrporte e fjnlint^. 1^)72-1973, f.
16)
Dhe më tej, shoku Enver zbërthente idenë mbi r^^pc^rtin
popull-parti, ku theksonte, se "socializlnin e ndt^rtajnë n1a-
sat, Partia i bën t^^ ndërgjegjshme", sepse, siç na rnësonte
Lenini, "socializnlin nuk mund ta vendosi një pakicë: Par-
tia, ... pakica pa sh>.nnicën nuk bën dot gjë, jo veti-ln se nga
pikëpamja që nuk nlund të ndërtohet shoqëria socialiste
vetëm nga komunistët, por edhe nga pikpamja tjetër që
vett^m mbi tiazën e eksperiencës së gjallë të maSa^'e ]nllnd
të përpunohet një vijë e drejtë dhe një udhëheqje c ndërtimit
socialist, mtuld të kontrollohet nëse direktivat janë të drejta
dhe të shmangen gabimet..." (Raporte e fjaliirte. 1J72-7973, f.
"17-22)
Këtu shoku Enver tërhoqi vëmendjen për njohjen dhe
zbatimin e ligjshmërisë socialiste, për të m^s bërë asnjë sh-
^^} Dr. Sami Gega
kelje të të drejtave të njerëzve. Ai bëri, ^llthaslltll, kritika

dhe tërhoqi vëmendjen për një lidhje të ngushtë me popul-
lin, për thjeslitësinë e komunistëve, që ata të jenë kurdoherë
në frontet e vështira të ptmës; kërkoi dë të futeshin më shumë
elementë Eâ parti në ac^ministratën shtetërore e në organi-
zatat e masave, këshilloi për një forcim të besimit reciprok
midis k^munistëve dhe elementëve të paparti. Ai kërkoi
që të tërhiqej më shumë mendimi i popullit për përpun-
imin e direktivave që merte Partia. "Partia, - tha sh^^ku F.n-
ver, - ka tc drejta, por nuk ka të drejta të pakufizuar^^ pi^r
çîo ^;jë; ajo nuk mund të bëjë si të dojë. Partia ka të drejtë të
bëjë att^ që do pc,},ulli, që do klasa; atë që e lejon li^ji, që
pranon vija e s^j marksiste-leniniste. Jashtë këtyre caqeve
s•'ka të dre jtë të veprojë. Po i kapërceu këto caqe, atëherë
Partia, komunistët hy _ jnë në rrugë të gatûar...
I'artia nuk munî të vejë kundër dëshirës së pnpullit..."
(hn^^c^r'te c'.^jnl iirre. 1972-1973, f. 54-55)
ENVER HOXHA SI BURRË SHTETI,
UDHËHEQËS I MADH, POLITIKAN DHE
MARKSIST-LENINIST ËSHTË VLERË-
SUAR DHE VLERËSOHET EDHE NË SH-
KALLË BOTËRORE
Po nlë parë le të kujtojmë këtu vlerësimet e mendim-

tarit, shkrimtarit dhe politikanit të madh Pan Noli. ia se si
ëslltë shprehur ai: "Dielli i flaktë është Guverna Demokra-
tike e F.nver Hoxhës, e cila, padyshim, është e fortë brenda
dhe jashtë. Brenda, se përveç veprave të tjera kunstruktive,
ka mundur të zUatojë reformën agrare me rrënjë dhe të trans-
formojë Shqipërinë nga një çiflig i bejlerëve në një tokë të
fshatarëve dhe të pûlëtorëve. Jashtë, se për herë të p^^rë në
histori të saj Sh^îpëria e vogël qëndron ballëpërpjetë, edhe
di t'ua jap xhevapin kapadainjëve, që i binin në qafë, qof-
shin të humbur si Greqia, qofshin të mëdhenj si It^jlia".
Dhe më tej Fan Noli thotë: "Guverna e Enver Hoxhës jo
vetëm që e shpëtoi Shqipërinë nga vdekja, po tani i vë
themele t'patundura shtetit me reformat dhe veprat kon-
struktive... Sikur të ngjante e pangjara dhe ballistët tanë të
kishin qëndruar në fuqi pas disfatës gjermane, }?ëi'fundimi
do të ishte një anarki e plotë... e cila do ta shpinte Shqipërinë
ose në një diktaturë reaksionare, ose në ôpëtiulin final".
(F. Nuli, ^^c^^.3, f. 375-378)
Për figurën e Enver Hoxhës, sipas shkrimtarit Jon Halli-
-^6 Dr. Sami Gega
day, Charl De Goli, ish-President i Francës, ësht^ shprehur,

se midis d^^ burrave shteti që admironte më shumë ishte
Enver Hoxha. Dhe kjo - për: "atdhedashurinë (nacionalizmin
e rreptë); kulturën e gjerë, aftësinë për të bërë analiza të
ndërlikuara dhe për të nxjerrë përfundime të drejta, për
vërtetësinë e të dhënave, mjeshtërinë për të udhëhequr e
për të ndikuar në masat, besnikërinë ndaj marksizëm-le-
ninizmit, zotësinë për ta lodhur kundërsht arin e për ta
i11p05htUr ^1të, bLlrrërlllë pË'1• t(' Sllf^lqllr e për të mbrojtur
hapur mendimet e veta para kujtdo e në çdo rrethanë, po
edhe shkathtësinë për të zbuluar të çarat e dobësitë në anën
e kundër5htarit e për t'i shfrytëzuar ato dobësi në dobi të
Shqipërisë e të çështjes së komunizmit". "Jon Halliday. The
Artful Albanien") J
Ndërsa Fransua Miteran, ish President po i rrancës, ka
thën^^: "Personaliteti i fortë i Enver Hoxhës ka lënë gjurmë
të thella në historinë Uashkëkohore të Shqipërisë".
Peginald Hibbert, lord diplomat dhe ish-oficer i lartë në
misionet angleze pranë Shtabit të Përgjithshënl të Ushtrisë
Nacic^nalçlirimtare gjatë Luftës Antifashiste 1^'acionalçlir-
imtare, në librin e tij "Fitorja e hidhur", ndër të tjera shkru-
an: "... ishte Partia Komuniste me Enver Hoxhën që e
rithemeluan Shyipërinë brenda kufijve të 1921... Për botën
e jashtme produkti me peshë i diktaturës së Enver Hoxhës
është se tani Shqipëria përfundimisht dhe patundshmërisht
ekziston si shtet më vete dhe është konfirmuar ekzistenca e
një iridentizmi të ri në Ballkan...
Ekzistenca e Shqipërisë sot nuk vihet në diskutim... Do
të ishte një pikëpyetje, a do të kishte qenë Shqipëria po aq e
pavarur, e sigurtë dhe e pacënuar nga ana territorialc^, siç
ëS}lte SOt, nëse Enver Hoxha do të ishte rrëzuar gjatë luftës,
ose menjëherë pas saj". (R. Hibbert, "Fitorja e lridlrccr", f. 2^,
24, 360-361)
Më qartë, në mënyrë më bindëse dhe me argumente për
meritat e Enver Hoxhës sa ç'janë shprehur Pan Noli, C:harl

De Goli, Fransua Miterani dhe Reginald Hibbert nuk ka se
si thuhet. Mirë Fan Noli është shqiptar dhe shprehet kësh-
tu, se mundet të ketë patur simpati për Enverin dhc Qever-
inë e tij, po De Goli, Fransua Miterani dhe Reginald Hib-
berti, që janë udhëheqës të shteteve borgjeze, pse janë shpre-
hur në atë mënyrë e me atë vlerësim pozitiv për Enver Hox-
hën?!
E vërteta është e vërtetë dhe me fakte bindëse cihe faktet
janë kokëforte. Këta udhëheqës të borgjezisë në rastin
konkret janë treguar realistë, objektivë dhe, pra, kanë shpre-
hur një të vërtetë të pakontestueshme. Jo vetëm këta
udhëheqës të bor^jezisë, por edhe shumë të tjerë, si c^he
mediat botërore kanë hërë vlerësime shumë pozitive për
Enver H^xhën, kur Ai vdiq. Ja se si janë shprehur:
Kenan Evren, ish-Presidenti i Turqisë: "Envc^r Hoxha,
burrë shteti i madh, i vlerësuar nga mbarë bota".
Betino Kraksi, ish-kryeministri i Italisë: "Enver Hoxha,
pratagonisti kryesor i historisë së re të vendit të tij".
Racîo "Zëri i Amerikës": "Enver Hoxha me politikën e
tij të brendshme e transformoi shoqërinë shqiptare. I\1e një
fjalë, ai arriti që ta sjellë vendin e tij në shekullin e 20-të".
Tamas Sankara: "Enver Hoxha, një shembull i madh për
popujt që luitojnë për paqë e drejtësi".
Shoqata e Miqësisë Angli-Shqipëri: "F.nver Hoxha, fig-
urë e kalibrit botëror; vdekja e të cilit ishte një humbje për
punëtorinë e l;jithë botës".
A.F.P.: "Enver Hoxha e ka çuar Shqipërinë nga stadi
pothuajse feudal në q,ytetërimin e shekullit të 20-të".
Al Akhbar: "Enver Hoxha, një faktor i rëndësishëm sta-
biliteti në Ballkan".
G^teb^rg Posten: "Enver Hoxha, baba i kombit dhe një
fiûrë e shquar e Shqipërisë".
A^^jensia "Rojter": "Enver Hoxha hodhi bazat e një in-
48 _ Dr. Sami Gega
dustrie kombëtare, që plotëson nevojat e veta, pa borxhe,

pa papunësi, pa taksa dhe pa vargonjë të huaj".
'Turkesh Deli Njuz: "Enver Hoxha, personaliteti më i
madh i vendit për shekullin e 20-të".
Gazeta "Tenlpo Arhentiono": "Enver Hoxha, një nga fig-
urat rnë të mëdha të l..uftës së Dytë Botërore".
Bill Bland dhe NoUert Steinmayr, dy personalitete an-
gleze, kanë thënë: "Ne jemi të Uindur plotësisht, se kur his-
toria ubjektive të jetë e veçuar prej propagandës do të pra-
nohet se Enver Hoxha është një burrë shteti i përmasave
Uotërore, një patriot kombëtar i përkushtuar dhe një
mbrojtës i fuqishëm i socializmit dhe i demokracisë në kup-
timin e vërtetë të termit si "sundim i masave të gjëra të pop-
ullit". (Gr^zetr+ "Shkcrt^îjn", Nr. 21, teto^• 1J94).
Por, për ironi të fatit, çuditërisht, pas viteve '90-të kanë
dalë në skenë disa që e mbajnë veten për "personalitet të
shquar", "mendimtarë të mëdhenj", të cilët dikur i thurnin
poezi, këngë e himne figurës së Enver Hoxhës, sot vjellin
vrer c^^ hedhin Ualtë mbi të! Si duket, këta janë siç thotë pop-
ulli, njerëz me dy faqe, ose me disa flamurë në xhep. l^Të
planin politik, sigurisht, ata janë antikomunistë; joatahetarë,
por kozmopolitë. Natyrisht, kjo është zgjedhja e tyre, që his-
toria cio të vijë dita t' u vërë damkën, Sado përpjekje të bëhen,
figurën e F.nver Hoxhës askush nuk do të mund ta errësojë.
Nj^ nga të ashtuquajturit personalitete, që vazhdon të
hedh baltë ndaj figurës së Enver Hoxhës është Tsmail Ka-
dare. J^^ se si është shprehur ai, veç të tjerave, kur vdiq En-
ver Hoxha: "Tani që udhëheqësi ynë nuk është midis nesh,
kujtirnet për Të rnarrin një përmasë e vlerë të veçantë. ^1to
janë pjesë e veprës së tij monumentale, por një pjesë sui};e-
neris, yc nuk }?ërfshihen në librat, fjalimet, ditaret, ^ôrositë
e letrat e^Cij, por është e shpërndarë në qindra, në mijëra
njerëz. E inegjithëse e tillë, kjo pjesë e veprës, këto kujtime
që Ai ka lënë, biseda, fjalë, gjeste, pamje, gjendje shpirtërore
janë një pasuri e tërë që ndihmojnë për të plotësuar e

ndriçuar anë të tëra të personalitetit të Tij si udhëheqës, b^^:rrë
shteti, mendimtar- marksist, filozof, shkrimtar dhe njeri.
Kujtimet për Të nuk kanë nevojë për zbukurime; ato kanë
nevojë vetëm për saktësi, sepse, duke qenë të sakta, ato e
kanë vehêtiu brenda edhe bukurinë, edhe thellësinë, edhe
peshën e vërtetë. Prandaj ata c^ë kanë pasur fatin të kenë
kujtime me Të, janë të ndërgjegjshëm se ç'thesare të çmuara
mbajnë në duar, thesare, pasurinë e të cilave duhet t'ua zb-
ulojnë të gjithëve." (Lihri "Kitjtinie për Enz^crin",V.1, f, 365-
366)
Dhe po ky Istnail Kadare nga rezidenca e tij në Paris
deklaroi ditët e fundit, se "Enver 1-ôxha nuk është dhe nuk
mund të jetë veteran i Luftës Antifashiste Nacionalçlir-
imtare"!!! Ç'dyfytyrësi e ndyrë! Po a ka mundësi të mohosh
dritën e diellit?! Kush e organizoi dhe e bashkoi popullin
në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare; a nuk ishte Par-
tia Komuniste Sh^liptare me në krye Enver Hoxhën, zoti Is-
mail?! Kush e radhiti Shqipërinë në krahun e aleatëve të
mëdhenj ndërkombëtarë kundër fashizmit; a nuk ishte
udhëheqësi i Partisë Komuniste Shqiptare dhe Komandan-
ti i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalçlirimtare, shoku En-
ver Hoxha, zoti Ismail?! Natyrisht, e kuptoj pozitën tënde
sot si shërbëtor besnik i borgjezisë, sl I1^ë antikomunist i
tërbuar, por që do të arrije deri këtu, sa të mohosh historinë
e popullit tënd, këtë s'do të mund ta besonte dot askush,
por ç'nuk bëka njeriu kur u vënka në shërbim të Uorgjezisë
ndërkombëtare!
2
KUJTIMET E MIA NGA TAKIMET ME
SHOKUN ENVER HOXHA
(Ditar)
Për herë të parë emrin Enver Hoxha e dëgjova në tetor të

vitit 1944, ditën e mitingut për festën e çlirimit të Fierit. Një
ditë më parë kisha dalë nga spitali partizan i Mallakastrës,
ku kisha qënë i shtruar dhe ku qesh kuruar nga një plagë
plumbi të marrë në luftën kundër forcave gjermane në Vaj-
kan.
Mitingu u bë në sheshin kryesor të qytetit, përpara ish-
nënprefekturës. Forcat partizane ishin radhitur në ballin e
parë dhe, pas tyre, mbi 2-3 mijë qytetarë të Fierit, po dhe
shumë të ardhur nga fshatrat për rreth qytetit. Në ballkonin
e nënprefekturës kishin dalë komandanti i Brigadës XVI
Sulmuese, Rrahman Ruçi, komisari i saj, Abdyl Këllezi, disa
kuadro të Partisë e të pushtetit të Fierit dhe një misionar
anglez. Gjatë fjalimeve që u mbajtën, partizanët dhe disa
nga populli thërrisnin: "Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!"
Pyeta shokët që kisha pranë, se kush ishte Enver Hoxha,
por ata nuk e dinin, veç më thanë se duhet të jetë i Shtabit të
Përgjithshëm.
Sakaq, një skuadrilje avionësh fluturuan mbi mitingun
dhe shkuan në drejtim të Qafës së Koshovicës. Ne u habitëm
dhe disa - edhe u trembën. Nga ballkoni dikush thirri: Janë
tanët, tanët; janë të aleatëve. Mos u shqetësoni! Mirëpo
s'vonoi shumë dhe avionët u kthyen nga Qafa e Koshov-
icës, fluturuan ulët dhe mitraluan mbi mitingun! Disa u pla-
gosën, ndër ta - edhe partizani Arshin Hoxha nga Ardenica.
Mitingu u prish. U krijua një rrëmujë e madhe.
Në mbrëmje pyeta komisarin e batalionit, shokun Sofo
Papavasili, se kush është ky Enver Hoxha. Ai buzëqeshi dhe
më tha: "Sami, ai është udhëheqësi i Partisë Komuniste Sh-
qiptare, Komandanti i Përgjithshëm i Ushtrisë Nacionalç-
lirimtare dhe kryetar i Komitetit Antifashist, që e zgjodhi
Kongresi i Përmetit, Komitet që ka atributet e Qeverisë së
vendit". "Po përse nuk na e keni thënë më parë një gjë të
tillë, shoku komisar?"- iu drejtova.
Gjatë luftës emri i tij nuk është publikuar, njihej me
pseudonimin "Shpati".
Nga ajo ditë mua më lindi ideja që të mbaja shënime në
një fletore të vogël, shënime këto, që, siç e kam thënë në
ditarin që e dorëzova në Arkivin e K.Q. të Partisë disa ditë
pas vdekjes së shokut Enver, në tetor-nëntor 1968, i përm-
blodha në një fletore të madhe, një fotokopje të së cilës e
mbajta, dhe disa pjesë po i paraqes në këtë libër.
Nëntor 1944.
Batalioni i tretë i Brigadës XVI Sulmuese ishte vendo-

sur në qytetin e Lushnjës. Dy ditë komandanti i batalionit
na bëri stërvitje rreshtore në fushën e sportit për të mësuar
se si të ecnim në rresht e me hap të rregullt, se si të mbanim
pushkën në sup, se si të nderonim "për nder armë!" e vep-
rime të tjera. Ditën e tretë, në mbrëmje, na thanë se të nesër-
men do të kalonte udhëhecija e Qeverisë Demokratike me
në krye Enver Hoxhën dhe ne, partizanët, do ta prisnim e
do ta përcillnim me nderime "për nder armë!".

52 Dr. Sami Gega
Sami Gega,
partizan i
kompanisë së
tretë, të batalionit
të tretë, të
Brigadës së 16-S.
Tetor 1944.
Të nesërmen në mëngjes, rreth orës 7, u radhitëm gjatë

rrugës nga hyrja jugore e qytetit e deri në dalje të tij, tek
ura. Qeveria me shokun Enver do të vinte nga Berati e do të
shkonte në Tiranë. Aty në rrugë, gjersa të vinte shoku En-
ver, komandanti i batalionit na bëri edhe disa prova rresh-
tore: "Gatitu! Qetësohu! Sup armë! Pranë këmbës, armë! Për
nder, armë! Batalioni me vështrim përpara, gatitu! Për nder,
armë!"
Unë isha i vogël; më 15 dhjetor do të mbushja 14 vjeç. Të
them të drejtën, u lodha nga provat që na bënte komandan-
ti, por, megjithatë, e mposhta lodhjen, durova, edhe pse
shpatulla e majtë më rëndonte nga plagosja. Ndjeja pak
lodhje më tepër në atë krah, ku mbaja pushkën sup armë.
Mua më mundonte vetëm një gjë: do të kisha mundësi ta
shikoja Enver Hoxhën, vallë?! Asnjë shok nga partizanët e
batalionit nuk e kishte parë ndonjëherë, pra, dhe s'dinim
asgjë për paraqitjen e tij fizike. Me fantazinë time unë e për-
fytyroja burrë të madh, gjigand, me mustaqe, trupgjatë, njeri
të pashëm, të bukur...
Rrinim në rresht dhe prisnim nga çasti në çast që të na
shfaqej para syve tanë.
Dita ishte e bukur, me diell. Gjithë qyteti ishte si në fes-
të. Dhe ja, dikush njoftoi se mbërriti. Makinat u ndalën përtej
ofiçinës së Palushit dhe shoku Enver, i shoqëruar nga
anëtarët e Qeverisë, po vinte drejt nesh më këmbë.
Komandanti i batalionit thirri: "Batalioni-i-i, gati-tu! Me
vështrim përpara, për nder, armë!" Për fat, unë u ndodha
në rreshtin e parë, nga që isha i vogël. Zernra më rrihte si
zog në gjoks dhe gjithë vëmendjen e kisha përqëndruar
përpara që të shikoja shokun Enver. Ndjeheshin hapat e ecjes
së gjithë anëtarëve të Qeverisë..Në ballë ecte Enveri, i ve-
shur me uniformë ushtarake. Ecte dhe me dorë për-
shëndeste partizanët dhe popullin, ashtu rne fytyrë të gë-
zuar, buzagaz. Ai e përshkoi gjithë qytetin më këmbë, deri
tek ura, në dalje të tij, për në drejtim të Tiranës.
Sot, pra, e pashë për herë të parë shokun Enver Hoxha.
Gëzimi im ishte tepër i madh. Zemra më gufonte. Ndjehesha
dhe krenar që isha partizan. Por fantazia ime për atë se si
do të ishte shoku Enver, nuk qëndronte në disa gjëra, sepse
shoku Enver nuk ishte burrë i madh për nga mosha, por i ri,
gati djalë, s'kishte mustaqe. Ai ishte trupderdhur, i gjatë,
fytyrëqeshur, ishte vërtet i bukur në trup. Fytyra e tij tre-
gonte se ishte i bukur edhe në shpirt. Kështu e përcollëm
shokun Enver nga Lushnja për në Tiranë, ne, partizanët dhe
populli i Lushnjës; me nderime dhe me brohoritje festive.
Në mbrëmje mora vesh se shoku Enver ishte pritur e për-
ciellë me nderime edhe nga banorët e fshatit Karbunarë, ku
edhe ishte ndalur e kishte takuar me fshatarët.
54 Dr. Sami Gega
Prill 1945.
Isha delegat në Kongresin II të BRASH, zgjedhur nga

batalioni i tretë i Brigadës XVI Sulmuese. Kongresi u mbajt
në Tiranë në godinën e korpusit kryesor të ish-komandës
së përgjithshme të ushtrisë fashiste (sot Universiteti Sh-
tetëror i Tiranës). Prapa këtij korpusi ishte një sallë e mad-
he. Pikërisht aty u mbajt mbledhja e Kongresit. Ne, dele-
gatët, flinim në dhomat e korpusit kryesor. Poshtë shkallëve
ishte mensa, ku hanim bukë, na jepnin ushqim të mirë, si
në restorante.
Kongresi vazhdoi disa ditë. Gjatë pushimit, sheshi e
gjithë mjedisi për rreth godinës, buçiste nga këngët e vallet
e delegatëve korçarë, shkodranë etj. Në sfondin e sallës së
mbledhjes ishin vendosur portrete të udheheqësve të ale-
ancës antifashiste anglo-sovjeto-amerikane dhe portreti i
Enver Hoxhës.
Koha ishte shumë e bukur, e ngrohtë dhe me diell. Qiel-
li ishte i kaltërt, si dhe zemrat e delegatëve e të mbarë pop-
ullit.
Që ditën e parë ishim vendosur në vende të përcaktu-
ara. Unë isha aty nga radha 12, por e shikoja shumë mirë
gjithë podiumin e presidiumit të Kongresit.
Kur u fut shoku Enver në sallë, delegatët u ngritën në
këmbë dhe shpërthyen në brohoritje: "Enver Hoxha! Enver
Hoxha!" Kjo vazhdoi disa minuta pa ndërprerje, me një
gëzim e gjallëri të papërshkrueshme. Kështu ndodhte sa
herë që hynte e dilte nga salla shoku Enver. Ai ndiqte me
vëmendje punimet e kongresit, ndërhynte dhe përgëzonte
çdo delegat që merrte fjalën. Ishte i veshur me uniformën
ushtarake, që i kishte shumë hijeshi. Qendronte vazhdimisht
i qeshur dhe gjithmonë i përqëndruar në punimet e kon-
gresit. Mbante edhe ndonjë shënim.
Letërnjoftimi
i delegatit
Sami Gega,
delegat i
Brigadës
XVI, për në
Kongresin e
II të BRASH
Këtu, pra, e pashë për herë të dytë shokun Enver. Dhe,
si i thonë, u ngopa, se e pashë gjatë gjithë ditëve që vazhdoi
kongresi. Mbeta i habitur e gojëhapur, kur shoku Enver mori
fjalën dhe përshëndeti kongresin. Gjithë delegatët e pritën
me brohoritje e duartrokitje të vazhdueshme fjalën e shokut
Enver.
Rinia në kongres u paraqit me arritje të mëdha. Krye-
sore ishte fakti i Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare, që
ajo bëri nën udhëheqjen e Partisë Komuniste me në krye
Komandantin e Përgjithshëm, Enver Hoxha, e kurorëzoi me

56 Dr. Sami Gega
•
te. . e ar.
,
44 34-4: 4 .4.404
t •
E ,
404
c'
nE'
d rt;: I, 01,1
. ,0.'"?
4,— • 4Z rt• , „
•
1.4
‘'11,(61 •
p s-
..
rsj . /6 • 3/0 (
.04 tf:
.
s‹, , 677 y,
f rpflt 1." A"
r v ‘1(c.
o(47 ' •ŹČ' n•
f
7 l'" ) 7:37 › 1/ MP• ; . ,. 414.1' vot
~,I1( t £.61 „f4 01,4i.",:,
1". pi„."--??" .
p
6g C %- . 0944:+y, 42:4:
4....tc«..
/ ij 2x);
p zk. 2 " ţLt
sukses. Atdheu u çlirua nga okupatorët dhe nga tradhëtarët
që bashkëpunuan me të, si dhe u vendos kudo pushteti i
popullit, i këshillave të Frontit. Tani rinia ishte e gatshme
që të merrte e të zbatonte detyra të reja në dobi të përparim-
it të atdheut. Dhe këto na i shtroi shoku Enver në fjalën e tij.
Ai ndër të tjera tha:
"Të dashur shokë dhe shoqe të rinisë,
Në emër të Qeverisë sonë Demokratike dhe në emër të
Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë po i sjell Kongresit të
dytë të Rinisë Antifashiste dhe gjithë Rinisë Antifashiste
Shqiptare përshëndetjet tona më të nxehta dhe mirënjohjen
e mbarë popullit për sakrificat mbinjerëzore që ka bërë për
çlirimin e vendit dhe për energjitë e pashterura që ka hedhur
pa kursyer në balancën e luftës, për ndërtimn e atdheut tonë
të shkatërruar nga lufta.
Kur horizonti ndërkombëtar ishte i errët dhe bishat fash-
iste ishin vërsulur të mbytnin popujt, në një vend të vogël
të Ballkanit, siç ishte vendi ynë, krisi pushka e parë e çlirimit,
u derdh gjaku i rinisë sonë, që u bë pishtar i luftës mbin-
jerëzore të një populli të vogël martir, atdheu ishte në rrez-
ik, popu lli ynë mund të shfarosej, do të merrej nëpër këm-
bë çdo gjë e shenjtë që kishim. Përpara kësaj katastrofe të
pashmangshme populli ynë shtërngoi dhëmbët dhe zem-
rat e çuan peshë; populli ynë grumbulloi energjitë e veta
dhe u vërsul në luftë të pabarabartë, po me besim të patun-
dur në fitoren. Dhe ju, brezi i ri i vendit tonë, ju, o shokët e
mi të luftës, u çuat të gjithë në këmbë; ju ishit në vijat e
para, atje ku e lypte detyra e shenjtë dhe nderi i atdheut. Ju
luftuat si trima, shokët tuaj ranë si heronj në fushën e nder-
it .
Populli ynë dhe njerëzit e rinj, aq sa dinë të luftojnë
trimërisht për lirinë e vendit të tyre, do të dinë, gjithashtu,
të punojnë e të ndërtojnë atdheun e tyre të shenjtë...
58 Dr. Sami Gega
Shoku Enver, pra, na shtroi konkretisht dy detyra: a) T'i

përvishemi punës për mënjanimin e dëmeve të luftës dhe
për ndërtimin e Shqipërisë së re; b) Të përvetësojmë dijet,
arsimin, kulturën e shkencën për të bërë të mundur rritjen
dhe zhvillimin ekonomik e social-kulturor të vendit, por
kurdoherë duke ruajtur e forcuar më tej vigjilencën ndaj
armiqve të jashtëm e të brendshëm.
U largova nga kongresi me një frymëzim të ri. Vetja më
dukej i burrëruar. Bashkë me shokët e tjerë delegatë shko-
va në Vlorë, se atje kishte shkuar batalioni im. Disa ditë me
radhë më dukej sikur më dilte para syve Enveri. Zëri i tij i
ëmbël tingëllues më kumbonte në vesh. Shokëve partizanë
të batalionit u fola për përshtypjet nga kongr ě'si dhe,
veçanërisht, i tregova se si ishte Enveri, se si e ndiqte me
vëmendje kongresin, se ç'vlerësime bëri për rininë dhe për
sakrificat e saj në luftë. Enveri, u thash, na shtroi edhe detyra
të reja për ta bërë atdheun më të bukur, më të fortë.e më të
begatë.
25 nëntor 1945 në Gorre të Lushnjës
Sot është ditë e bukur e me diell. Njëlloj si të jetë pran-

verë. Për popullin, veçanërisht për fshatarët, kjo ishte vërtet
ditë pranvere. Pranverë, që ua sillte pushteti i ri. Madje
ishte më tepër se sa pranverë. Sepse prisnin shpëtimtarin e
tyre, Komandantin, shokun Enver Hoxha.
Gjithë Myzeqeja është gdhirë në festë. Ende pa çelur mirë
agimi, banorët e ardhur nga fshatrat e ndryshme u derdhën^
varg-varg në drejtim të Gorresë, fshatit ku pritet të vijë
shoku Enver. Siç më tha shoku Rakip Jaçellari, shoku Enver
do të vijë këtu për të konkretizuar ëndërrën shekullore të
fshatarëve, që të jenë zotë të tokës. Këtu Enveri do të zba-
tojë në praktikë Reformën Agrare dhe do t'u jap fshatarëve
Tapitë e tokës, - më tha xha Rakipi.
Me autobusin e Sotir Aleksit, ku jam ndihmësshoferi, sot
bëmë tri rrugë Lushnjë-Gorre. Çuam qytetarët që donin të
ishin të pranishëm në këtë ditë feste. Edhe makinat e tjera
që kishte qyteti bënë të njëjtën gjë. Pra, festa ka përfshirë
edhe qytetin. Të gjithë në Myzeqe ndihen të gëzuar.
Sheshi, ose më mirë të themi lëndina e stërgjatur nga
xhadeja e deri përtej shtëpisë së agait, mbi 200-300 ml, u
mbush plot e përplot me njerëz. Sazet u binin avazeve
myzeqare, ndërsa shumë fshatarë këndonin. Dukej sikur
ishim në një dasëm të madhe.
Në mes të lëndinës, përballë shtëpisë së agait, janë sh-
truar tavolina në një gjatësi rreth 100 metro. Ato janë të
mbushura plot me ëmbëlsira, pije, bajame dhe arra të qëru-
ara. Unë me usta Sotirin qëndruam në fillim pranë xhades,
në afërsi të hyrjes së rrugës për në lëndinë. Ja ku u dëgjua
një e thirrur: "Po vjen!", "Po vjen!" Lajmi u përhap vetëtimë.
Sazet ia nisën me të madhe. Buçiste klarineta, tingujt e së
cilës përhapeshin në tërë fushën e më gjerë. Gjithë njerëzit
kthyen shikimin nga xhadeja.
Shoku Enver, i veshur me uniformën ushtarake, zbriti
nga makina dhe, me një vështrim gazmor dhe me sytë që i
shkëlqenin prej gëzimit, se dhe ai duket që e kishte ndjerë
dhimbjen e fshatarit nën thundrën e beut, tani ndjente gëz-
imin e tyre që po mernin tokën.
Aty ku lidhet rruga e hyrjes për në vendin e mitingut me
xhadenë, shokun Enver Hoxha e pritën një grup fshatarësh
goxha të moshuar, por që sot u ndjekan të rinj, si të qenë
djem 20-25 vjeçar. Ata i uruan mirëseardhjen me fjalët që
buronin nga thellësia e zemrave: "Mirë se erdhe, Koman-
danti ynë! Të paçim sa malet!"
Pastaj, ashtu të entuziasmuar, fshatarët Gor Basha e Ndin
Gjika, e ngritën në krah në një copë rrugë.
60 Dr. Sami Gega
Përpara shtëpisë së agait shoku Enver me shokët e

Qeverisë u ndalën dhe përshëndetën të pranishmit. Shoku
Enver iu drejtua fshatarëve me një fjalim të ngrohtë.
Ndërkaq, bashkë me usta Sotirin çamë përpara dhe mbër-
ritëm përballë shokut Enver, nga ku unë jo vetëm që e shiko-
ja qart, por dhe e dëgjoja mjaft mirë. Tërë vështrimin e
përqëndrova te shoku Enver. Ai më dukej më madhështor,
më njerëzor, më i dashur e më i afërt me popullin.
Ja ç'tha shoku Enver në atë fjalim:
"Të dashur shokë fshatarë,
Gëzimin që ndjejmë ne sot, të gjithë së bashku këtu, e
ndjen edhe i tërë populli i Shqipërisë, pse sot në këtë ditë
mbyllet një herë e mirë një faqe e zezë, e trishtuar, plot vua-
jtje e mjerime, plot gjak e lot; një faqe e historisë së për-
pjekjeve shekullore të fshatarësisë për tokë dhe çelet një
faqe e re, e lumtur dhe e shkëlqyer e historisë së popullit
tonë, një faqe ku dita-ditës shkruhen fitore.
Shekuj me radhë populli ynë, dhe veçanërisht ju, o fsha-
tarë, kanë hequr të zezat e ullirit. Mbi kurrizin tonë shkel-
nin çismet e gjakosura të sundimtarëve të huaj, të bejlerëve
feudalë, që kurrë nuk na lanë të gëzonim pak liri, kurrë nuk
na lanë të ngrinim krye. Ata ishin shushunja që na pinin
gjakun. Por, me gjithë këto mjerime, populli ynë qëndroi i
patundur dhe ushqente urrejtjen më të madhe kundër tyre.
Ju, o shokë fshatarë, s'keni pushuar së luftuari për t'ia arri-
tur kësaj dite të madhe. Jeni ngritur me pushkë në dorë dhe
me lëvizje të përgjakura keni djegur kullat dhe pallatet e
bejlerëve feudalë, që ju shtypnin, por, mjerisht, lëvizjet tu-
aja dështuan se s'kishin udhëheqës të denjë.
Por kohërat ndryshuan. Urrejtja e gjithë popullit u rrit
dita-ditës dhe një ditë u ngritëm në këmbë me armë në dorë
për të fituar lirinë, për të fituar të drejtat tona. Ne u ngritëm
kundër fashizmit dhe kundër tradhëtarëve me besim të
ENVER HOXHA Heroi që bëri epokë 61
Enver Hoxha duke u dorëzuar tapitë bujqve të Gorresë

në rrethin e Lushnjes. 25 nëntor 1945.
madh se do fitonim... Luftuam dhe fituam...

Djemtë e Myzeqesë martire këtë herë me besim të pa-
tundur në udhëheqësit e tyre luftonin si petrita në majat e
mbuluara me borë të maleve të Kdrçës e të Skraparit... U
vramë e u premë, por ia arritëm kësaj dite të madhe që ka-
tundari të marrë tokën, të merrni tokën tuaj, o katundarë,
ku gjyshërit dhe stërgjyshërit tuaj lanë kockat. Kjo tokë është
vetëm juaja dhe ajo do të mbetet përjetë juaja.
Shokë të mi fshatarë,
Ju e dini mirë, se me sa sakrifica'e fituam luftën. E fitu-
am luftën, pse ishim me të drejtën, pse kjo luftë ishte popu-
llore dhe pse u bashkuam të gjithë si një trup kundër
armikut të jashtëm dhe kundër tradhëtarëve shqiptarë, që
kurdoherë ishin bërë vegla e të huajve. Bashkimi na nxori
në selamet. Pra, edhe tani, të bashkuar më fort se kurrë, le
të ecim përpara, të shtërngojmë radhët tona, që të forcohet
pushteti i popullit, që të ruhen fitoret që na kushtuan kaq
62 Dr. Sami Gega
gj a k
Shokë fshatarë;
Detyra juaj është ta punoni mirë tokën që ju morët, ta
punoni anembanë për të mirën tuaj, për begatinë e familjes
suaj, për të mirën e gjithë popullit shqiptar. Por, detyra juaj
s'mbetet me kaq. Ju duhet të merrni pjesë me të gjitha forcat
tuaja në gjithë veprimtarinë e shtetit tonë, ju duhet të arrini
të bëheni një nga faktorët kryesorë për zhvillimin social,
ekonomik dhe kulturor të vendit tonë. Pa ndihmën dhe
pjesëmarrjen tuaj të gjallë në çdo punë, nuk mund të sh-
kojnë punët mbarë në Shqipëri...".
Dhe, në fund, duke iu drejtuar fshatarëve, shoku Enver
tha:
"Ndarja e tokës filloi. Filluan të ndahen tapitë dhe dita -
ditës do të shihni përmirësime dhe ndihma nga Qeveria juaj.
Qeveria nuk ju premton qiejt, por të jeni të sigurtë, se ajo ka
vënë të gjitha forcat për të përmirësuar gjendjen tuaj. Ato
që themi ne, i mbajmë. Unë dhe shokët e mi të Qeverisë ju
urojmë nga zemra për tokën që morët. Rrofshi dhe e
trashëgofshi brez pas brezi!".
Fjala e shokut Enver u dëgjua me shumë vëmendje.
Shpesh ajo u ndërpre nga duartrokitjet e shumta dhe nga
thirrjet: Rrofsh, o komandanti ynë!
Disa fshatarëve shoku Enver ua dorëzojë tapitë me dorën
e tij. Fshatarët, me lot në sy prej gëzimit, merrnin tapinë
dhe ngrinin kokën përpjetë dhe, nga thellësia e zemrës, i
uronin jetë të gjatë shokut Enver. Njeri nga fshatarët, në mos
gabohem ishte Jot Ziu nga Gorreja, duke marrë tapinë, u
shpreh me zë të lartë: "Qemë lutur në kisha e në xhamija; i
qemë lutur Krishtit e Muhametit që të shpëtonim nga
zgjedha e beut, por jo; asgjë! Asgjë nuk ndryshonte! Ti, o
Komandanti ynë, Ti për ne je shpëtimtari. Rrofsh sa malet,
o Komanandanti ynë!"
U përqafua me shokun Enver dhe, ndonëse i moshuar,

lotët e gëzimit nuk i ndaleshin.
Mitingu u mbyll. Shoku Enver, i përshëndetur nga mijëra
fshatarë, u përcoll, por ai mbeti i afërt dhe i pranishëm në
zemrat e fshatarëve të Myzeqesë. Ditë të tëra, në shtëpitë e
fshatarëve biseda bëhej vetëm për shokun Enver, për Ko-
mandantin tonë të madh!
Tiranë, qershor 1952. Kongresi II i BRPSH
Isha delegat nga organizata e B.R.P.SH të rrethit të Lush-

njës. Këtu m'u dha rasti që ta shikoja nga afër për të katërtën
herë shokun Enver.
Atmosfera e Kongresit ishte shumë e zjarrtë për faktin,
se B.R.P.SH vinte këtu me një sërë arritjesh në zbatimin e
zotimeve të marra para Partisë dhe shokut Enver. Me gëz-
imin që manifestonte, ajo tregohej e gatshme që të merrte të
tjera detyra për realizimin e planit të parë pesëvjeçar. Ne si
organizatë rinie vinim këtu me arritje edhe në fushën e
forcimit organizativ, politik e ideologjik.
Kur fillonte seanca, delegatët brohoritnin për Partinë dhe
shokun Enver. Kur drejtuesi i seancës u jepte fjalën dele-
gatëve për të diskutuar, gjithë salla binte në qetësi dhe del-
egatët ndiqnin me vëmendje fjalën e diskutantit. Kishte rreg-
ull e disiplinë në zhvillimin e punimeve, ashtu siç vepron
organizata jonë e rinisë kurdoherë, me rregull e me disi-
plinë.
Mbresa të thella na la këtu pjesëmarrja aktive e shokut
Enver në Kongres. Këtë radhë m'u duk më i pashëm e më
dinamik, me temperament rinor, por dhe i shqetësuar për
punën e Partisë me organizatën e Rinisë. Kur mori fjalën
shoku Enver, salla buçiti. Të gjithë delegatët u ngritën në
këmbë dhe brohoritën: "Enver Hoxha!', "Enver Hoxha!",
64 Dr. Sami Gega
"Parti, Enver - jemi gati kurdoherë!" Mua m'u zu zëri nga

të bërtiturit. Edhe pse vuaja nga faringiti, nuk pushova së
thirruri. Një ndjenjë e zjarrtë më vlonte thellë brenda vetes
për Komandantin, udhëheqësin e mësuesin tonë të shtrën-
jtë. Unë dhe gjithë delegatët e përqëndruam vëmendjen dhe
e ndoqëm me shumë kujdes fjalën e Tij. Doja që të thithja
çdo mendim e çdo porosi për punën tonë, mundohesha që
të mbaja shënime të hollësishme, sidomos detyrat që ai jepte,
në mënyrë që kur të kthehesha në rreth t'u flisja shokëve
qartë e saktë për gjithçka që pat ngritur shoku Enver për
organizatën tonë të Rinisë.
Nga ai kuvend i zjarrtë i Rinisë mbaj mënd të ketë thënë
shoku Enver:
"Shokë dhe shoqe të rinisë,
Komiteti Qëndror i Partisë së Punës në mbledhjen e tij
plenare që mbajti më datën 27 të këtij muaji më ngarkoi t'i
sjellë kongresit tuaj dhe, nëpërmjet tij, gjithë të rinjve, të
rejave dhe pionierëve të vendit tonë përshëndetjet më të
nxehta e më të përzemërta dhe t'ju uroj suksese në punimet
tuaja".
Më tej bëri një vlerësim të lartë për Rininë tonë: "Komi-
teti Qëndror i Partisë së Punës të Shqipërisë konstaton me
gëzim të madh, se rinia heroike e vendit tonë ka përshkuar
një rrugë të lavdishme, plot luftëra heroike për çlirimin e
popullit dhe për ndërtimin e bazave të socializmit në ven-
din tonë. Ajo ka korrur fitore të panumërta në çdo lëmë,
sepse ka ndjekur orë e çast me besnikërinë më të madhe
mësimet dhe direktivat e Partisë..."
"S'ka ndryshim, s'ka përparim e s'ka realizim në vendin
tonë që të mos ketë markën e rinisë, që të mos ketë kulluar
djersa e rinisë, që të mos jetë shkrirë në të dituria, guximi,
sakrifica, patriotizmi i shkëlqyer i rinisë sonë. E reja ndër-
ton të renë, është jeta e re që ngrihet për të rinjtë, vrulli dhe
E NVER HOXHA
- Heroi që bëri epokë
e 65
ntuziazmi i të cilëve i bën pleqtë të rinj".
Më tej shoku Enver na shtroi këto detyra: "Partia, popu-
Ili dhe rinia nuk duhet të dehen nga sukseset e
a
sepse kemi akoma shumë e shumë për të bërë, se nërritura,
imin e planit të parë pe realiz-
sëvjeçarë do të kemi v ështirësi;
turinat e klasave të për mbe-
mbysura mund të na ak tivizohen për
të na dëmtuar, prandaj të jemi vigjilentë dhe të luftojmë
kundër vështirësive, mu
tizmit. ngesave e shfaqjeve të burokra-
Ndërtimi i bazave të s
suara dhe të edukuara. O ocializmit kërkon kuadro të më-
të mësoni, të shfrytëzoni m rganizata e rinisë ka detyrë këtu,
të shtohen për të mësuar nëundësitë
shkolla,qëte janë krijuar e që do
k ujdeseni shumë edhe për knikume, kurse. Të
pë rgatitjen e kuadrove të mes-
me, për punëtorë të kualifikuar, ndryshe nuk plotësojmë
nevojat e eko nomisë gjithnjë në rritje.
Or ganizata e rinisë duhet të kujdeset
inë fshatare për v azhdimin e ve çanërisht për rin-
ku s hkollave e të kurseve, për
alifikimin e tyre e për zhvillimin kulturor të tyre.
Rinia të bëhet m
punëtore në forcimin bështetje
ea luftarake e Partisë dhe e klasës
paratit shtetëror dhe të këshillave
popullore për të luftuar burokratizmin,
punën pa perspektivë. jav ashllëkun e
Organizata e rinisë duhet të forcojë në masën e rinisë
ndjenjën e mbrojtjes së pushtetit popullor, të
dhe të dem okratizimit të tij. mod ernizimit
O rganizata e rinisë të edukojë
pa triotizmin e flaktë dhe vaz hdimisht rininë me
be snikërinë ndaj Partisë...
për Shoku Enver na dha edhe disa këshilla të vlefshme për
mirësimn e punës në o
ai na tërhoqi vë rganizatat tona të rinisë. Kështu,
jet e s mencijen në këto drejtime: Të luftonim
shfaq-
ektarizmit në punën me rininë. Është gabim, - na tha
shoku Enver, - që të a plikohen në
organizatën e rinisë po

Dr. Sami Gega

66
ë e hekurt që kërko-
ato forma organizimi, apo po ajo disiplin me rininë nu k e
ë
het në Parti. Shokët komunistë që punojn ri n-
kanë pasur parasysh karakterin specifik të punës me
inë. e rinisë, - theksoi shoku Enver, - duhet të jetë
Organizat a
, shumë më e hapur, drejtuese dhe nxitëse për
më elastik e t ë mrrin
a pjesë
organizimin e aktiveve të gjera të rinisë, ku mirë rne sekre-
më shumë të rinj e të reja. Keni bërë punë të
tarët e organizatave - bazë, por është nënvlerësuar puna me
aktivin e gjerë. më anë thënë, se
Shokët e Komitetit Qëndror tëtë Rinisë futim apo
ulakëve:
është problem çështja e fëmijëve ë sqhoku "Enver
kk t'i
jo në organizatën e rinisë'. Në lidhje me këtë ë edhe fëm-
e rinisë duhet të punoj,
na tha, që organiza ta
n e të bëhen të vlefshë.tyre. Në luftë
ijët e kulakëv e të edukohe ia e m Po të
e në punë njihen njerëzit, atje njihet besnikër osni nëse
kjo anë, atëhere do ta keni të lehtë nëtar
të i
vendorganiza-
shikohe t
e meriton apo jo djali i kulakut që të jetë a
tës së rinisë. , - tha shoku
Ju bëra këto vërejtje si shoku juaj më i madhaq sa keni faj,
për të mirë, por ju kritikojhe
Enver, - natyrish t Kanë faj
pse në këtë çështje faji s'është vetëm juaji. e Partisë tëedrre-
- bazë të Partisë dhe komitetet
organizat at dogj,
ë por
theve, drejtuesit e të cilëve kërkojnë nga rinia ç
pak lodhin trutë për të. Rinia është gjëja më e çrnuar për
e saj.
jetën e Partisë; ajo është e ardhmj a
Kam dhe një çështje të fundit: Partisë i ka ardhur një letër
nga disa të reja korçare, të cilat i luten Partisë t'i ndihmojë
in e Tekstileve "Stalin",
ato të vijnë të punojnë në Kombinat
por, për fat të keq, ato pengohen nga paragjykimet dhe fa-
rinisë,
kon resit të këtyre
natizmi i prindërve! Nga kjo tribunë e si gvëlla i
tha shoku Enver, unë u lutem si shok,
prindërve; t'i dëgjojnë vajzat e tyre. Jam i bindur se këta
prindër do ta kuptojnë. Dhe dikush mund të thotë: më mirë
vonë, se kurrë. Unë, - vazhdoi shoku Enver,- s ijam i atij
mendimi, por jam i mendimit: më mirë shpejt, se sa vonë.
Bëhet fjalë për një çështje që ka të bëjë me lumturinë e fëm-
ijëve. Prandaj të luftojmë errësirën dhe fanatizmin!
Duke folur për gjendjen ndërkombëtare, shoku Enver
theksoi nevojën për të qenë kurdoherë vigjilent, në mbrojtje
të paqës, të popullit dhe të atdheut nga çdo rrezik.
Në fund shoku Enver i dorëzoi kongresit të rinisë një
flamur të Partisë sonë, në shenjë dashurie të pakufishme që
Partia ushqente për brezin e ri të vendit tonë, në shenjë
merite dhe lavdërimi për patriotizmin e saj të flaktë, për
heroizmat dhe sakrificat e rinisë në interes të popullit, në
interes të ideve të leninizmit dhe të paqës.
Unë dhe delegatët e tjerë u larguam të entuziasmuar nga
Kongresi, me plot mbresa të mira dhe të ngarkuar me detyra
të reja, për ta çuar edhe më përpara punën e Partisë me or-
ganizatën e rinisë.
Tiranë, mars 1958
Si sekretar i parë i Komitetit të Rinisë të rrethit të Lush-

njës isha i ftuar në mbledhjen e Plenumit të Komitetit Qën-
dror të Rinisë. Ai i zhvilloi punimet mbi aksionet e rinisë
në fshat, në bujqësi, blegtori, bonifikim e sistemim tokash,
frutikulturë, si dhe për edukimin agro-zooteknik të rinisë.
Isha përgatitur me shkrim. Në atë përgatitje radhisja arritjet
e siguruara në rrethin e Lushnjës. Ndjehesha i qetë. Kur na
u tha se do të ishte i pranishëm shoku Enver, u gëzova pa
masë, ca më më shumë edhe për faktin, se ishte rasti i parë
që do të ndodhesha pranë udhëheqësit. Sigurisht që jetova
edhe emocione, nga që mendoja se si do të reagonte plenu-
mi, posaçërisht shoku Enver.
68 Dr. Sami Gega
Sidoqoftë, e mblodha disi veten.

Ndërkohë që shoku Enver hyri në sallë, ne u ngritëm në
këmbë dhe duartrokitëm. Ai, ashtu siç dhe ishte, i pashëm,
i qeshur, por dhe i vëmendshëm për ndjekjen e punimeve
të plenumit, i hodhi një vështrim gjithë sallës, na përshën-
deti me dorë dhe zuri vend në presidiumin e mbledhjes, i
shoqëruar nga sekretari i parë i K.Q. të Rinisë. Duke na u
drejtuar të gjithëve, tha: "Si jeni, shokë të rinisë? Ju shoh të
gëzuar, të fortë, ashtu siç e kemi gjithë rininë heroike të ven-
dit!"
Të gjithë e duartrokitëm një copë herë. Si u vu qetësia,
nga sekretari i K.Q. të rinisë u mbajt raporti "Mbi aksionet
e rinisë në fshat dhe detyrat që na dalin". Shoku Enver e
ndiqte me vëmendje raportin dhe, herë - herë, mbante ndon-
jë shënim në bllokun që kishte përpara. Pas raportit filluan
diskutimet. Edhe këto shoku Enver i ndiqte me shumë vë-
mendje. Edhe për këto mbante shënime. Diskutuan 19 veta.
Unë diskutova i pesti. Ja ç'shënime ka mbajtur shoku En-
ver:
"Hilmi Hebovia (sekretar i parë i komitetit të rinisë të
Shkodrës)
U realizua plani vjetor i mbjelljes së pemëve frutore.
Në Shkodër besimtarët nxitin ndjenjat fetare në radhët e
rinisë.
Kooperativat bujqësore për zhvillimin e blegtorisë (lopë,
bagëti të imta, duke përfshirë edhe oborrin kooperativist)
Ngritën 10 ferma model për rritjen e lopëve dhe një fer-
më lepujsh.
Nuk mori ndonjë angazhim konkret për silazhin.
Belina Koçi (nga organizata e rinisë e rrethit të Durrësit):
Kartoni përsëri do të mungojë, prandaj të merren masa.
Rako Kola (sekretar i parë i komitetit të rinisë të rrethit
të Fierit):
Është bërë konsultë e veçantë për ruajtjen e pemëve.
85 për qind e ullinjve kanë zënë.
Të mos nënvleftësohet propaganda për mbjelljen e
pemëve frutore.
29 ferma model për lopët, bullicat, bletët etj., si dhe fer-
ma lepujsh.
Aksionet lokale nuk janë organizuar mirë.
Aksioni i Roskovecit - detyrë e madhe për Fierin.
Qamil Demollari (sekretar i organizatës së rinisë të Li-
bonikut në Korçë):
Rinia merr pjesë gjallërisht në veprimtarinë e asamblesë
së kooperativës.
Pleqtë që punonin në stalla dhe që u zëvendësuan nga
të rinj, pas një viti e mburrën punën e të rinjve dhe propo-
zuan që t'u shtoheshin ditët e punës, siç e meritojnë. Pra,
duket respekti i pleqve për punën e rinisë.
Kanë dërguar të rinj nëpër kurse specializimi.
Klloçkat i kanë marrë në shtëpi për të krijuar fermat e
pulave. Kanë marrë masa për panxharin.
Flet për çështjen e edukimit.
Kur sekretari i K.Q. të rinisë, tha: "E merr fjalën Qamil
Demollari, sekretar i organizatës së rinisë së Libonikut në
Korçë, të përgatitet Sami Gega", mua më zuri sikleti. S'është
shaka, thosha me vete, do të diskutoj në prani të udhëheqësit
të Partisë, shokut Enver.
Vura përpara fletët e diskutimit dhe i hodha një vësht-
rim nga fillimi në fund. Por, ndërkaq, ndiqja edhe diskutimin
e Qamilit. Dhe ja, erdhi radha. Sekretari i K.Q. të rinisë, tha:
"E merr fjalën Sami Gega, sekretar i parë i komitetit të rin-
isë të rrethit të Lushnjes, të përgatitet Qamil Çeliku".
Shpejt e mblodha veten. Dola në podium thuajse i qetë
dhe nisa të lexoj diskutimin. Çuditërisht, e lexova qetë,
ngadalë dhe me ton. Nuk u pengova në asnjë rresht, në as-
70 Dr. Sami Gega
një fjalë. Shoku Enver kishte shënuar në bllokun e tij:

Sami Gega (sekretar i parë i rinisë i rrethit të Lushnjes):
Në këtë rreth 12 mijë rrënjë ullinj, prej atyre që janë mb-
jellë nga viti 1951 deri në vitin 1957 nuk kanë zënë.
Do të sigurojnë 20 mijë tonë silazh, domethënë dyfishin
e 1957-ës. Tregon se ka kooperativistë që ushqejnë demat
dhe qetë me silazh dhe lopët me byk!
8 ferma model për lopë.
1000 krerë viça dhe mëshqerra të oborreve kooperativ-
iste do t'u jepen kooperativave nga vetë rinia.
Kanë organizuar 20 kurse zooteknike në rreth dhe kon-
ferenca në shkallë rrethi për këto probleme.
Sistemimet agrare janë të shumta në këtë rreth dhe është
fituar eksperiencë në këtë drejtim.
Qamil Cerriku (zëvendëssekretar i organizatës së rinisë
të Cerrikut):
Athina Trifoni (sekretare e organizatës së rinisë të Bah-
vovës në Vlorë):
Ajo që ka rëndësi është e ardhmja dhe jo e kaluara. Nga
çdo lopë merren 1600 litra. Kemi 300 lopë më tepër se vjet.
80 për qind e punonjësve në stallat e lopëve të jenë të
rinj.
Tiri Çollaku (sekretar i parë i organizatës së rinisë të
Korçës):
Kursime deri në 10 000 lekë për çdo të ri punëtor.
Ngritje tekniko-profesionale për çdo makinë, organizi-
mi i kurseve.
Ka formalizëm në qënien e brigadave në prodhim. Mu-
ngon kontrolli i tyre.
Në fshat janë përcaktuar më mirë detyrat e rinisë.
Në një kooperativë në Korçë 17 lopë ia kishin besuar një
njeriu me të meta mendore!
Shpërblimi i punonjësve të stallave të lopëve bëhet jo
sipas vendimit të Këshillit të Ministrave dhe jo njëlloj në të

gjitha kooperativat. S'ka kujdes për ushqim. Pojani: 80 lopë.
Lopët ushqeheshin vetëm me kashtë dhe jepnin vetëm
nga një litër qumësht në ditë! Çështja e shpërblimit influen-
con në mosvajtjen në punë në fermat e lopëve.
Më tepër kujdes kërkohet për zëvendësimin e kuadrove
më të rinj dhe të reja.
740 lopë kanë pasur në vitin 1957 dhe 1464 krerë në fund
të vitit 1958.
447 litra qumësht në vit kanë marrë në vitin 1957 dhe
1000 litra në vitin 1958.
Prodhimi i jonxhës dhe i silazhit duhet rritur.
Fekalet: 70-80 mijë ton.
(Kur Tirka foli për fekalet, solli në sallë një qyp të madh
të prodhuar enkas si uturak, të cilin tha se ua jepninçdo
brigade në arë që në të kryenin jashtëqitjet dhe, kështu, të
mbledhnin shumë fekale: Salla shpërtheu në të qeshura, por
dhe shoku Enver fillimisht qeshi, pastaj tha: "Po mos e çoni
punën deri këtu! Që të bëni kabina provizore në ara, ku
njerëzit të kryejnë nevojën, është mirë)
Trifon Xhaxhi (sekretar i rinisë së Muzinës).
Enver Pervici (sekretar i organizatës së rinisë të Bushatit
në Shkodër):
Nga 15-40 hektarë jonxhë - 1000 litër qumësht.
76 litra qumësht për çdo dele.
Teki Ishollni (sekretar i organizatës së rinisë të Sukthit)
Fetije Dushku (sekretare e organizatës së rinisë të triko-
tazhit në Korçë).
Fija me ngjyra nuk u shkon dhe ajo që u shkon është e
dobët nga çdo pikëpamje.
Sokrat Bejo (sekretar i rinisë në Sarandë):
77 për qind e pemëve janë zënë.
Shitja e lopëve me kredi kooperativës është si depoziti-
72 Dr. Sami Gega
mi i të hollave në bankë. Kanë tejkaluar numrin e lopëve

për vitin 1958.
Brenda 15 ditëve iu shitën kooperativave 700 krerë. Ng-
ritën 43 ndërmarrje bujqësore për lopë. U janë dorëzuar pula
kooperativave nga ana e oborreve kooperativiste dhe indi-
vidëve!
Në kooperativat model ngritja e kurseve zooteknike,
këndi zooteknik.
Zihni Cama (sekretar i organizatës së rinisë të Yzberish-
tit).
Shumë mirë diskutoi, mori zotime të mira. Për foragjërët
shprehu disa mendime të kundërta me ato të të tjerave.
Ali Banka (sekretar i komitetit të rinisë së Beratit).
Kiço Glozheni (zëvendëministër i Ndërtimit).
Myslim Selenica.
Nonda Buxhuku, në NTLAU Tiranë.
Hamdi Sallaku, sekretar i K.Q. të Rinisë.
Në ushtri ka dobësi në punën politike, e lidhur kjo me
problemet aktuale ekonomike në qytet e në fshat. Shembull
tjetër karakteristik për Shkodrën lidhur me fenë. Festa fe-
tare, 125 ditë në vit. Format frytdhënëse të punës së rinisë
të përgjithësohen dhe të jenë të vazhdueshme.
Si u mbyllën diskutimet, shoku Enver e mori fjalën, ku,
ndër të tjera, ngriti këto probleme:
Çështja e kuadrit specialist duhet të zgjidhet nga radhët
e rinisë në punë e sipër. Këta duhet të ndihmohen e të spe-
cializohen.
Organizimi i kurseve në bazë kooperativash dhe grupe
kooperativash të jenë nën drejtimin e organizatave të rinisë
e nën kujdesin e Ministrisë së Bujqësisë.
Pemët frutore dhe ullinjtë të mbillen në parcela, jo të
shpërndara dhe të krijohen për pemët brigada shërbimi.
21 për qind e ullinjve të mbjellë nga viti 1951 kanë zënë,
kjo s'është e mirë.
10 mijë stallierë, mjelës e barinj do të duhen deri në vitin
1960. Problem është puna edukative me ta. Përvetësimi i
zanatit të blegtorit dhe i metodave të reja.
Inisiativa e organizatës së rinisë që nga baza e deri lart
të rritet. Shfrytëzimi në mënyrë të organizuar i materialit
instruktiv në të gjitha detyrat. Të bëhet shërbim i kulturuar
ndaj bagëtive.
Të bëhet me shumë kujdes e të luftohet nënvleftësimi i
zanatit të blegtorit, që është shumë fisnik dhe me një rëndë-
si të madhe ekonomike.
Të nderohen të rejat që merren me rritjen e kafshëve. Të
ndihmohen të rinjtë barinj që punojnë në kushte më të vësh-
tira, sidomos në dimër.
Rritja e lepujve është diçka e re te ne, por shumë me
interes dhe ekonomike. Sjell të ardhura dhe shton fondin e
mishit.
Problemi i silazhit është shumë i rëndësishëm; të puno-
het më mirë në këtë drejtim që nga përgatitja e transheve.
Të bëhet më shumë punë me traktoristët e rinj për
përvetësimin e njohurive agrozooteknike, për njohjen më
mirë të traktorëve, për mirëmbajtjen e tyre dhe rimontet e
tyre.
Pjesëmarrja e rinisë në sektorin e ndërtimit është me
rëndësi, si pjesëmarrja në aksione të reja.
Pjesëmarrja e rinisë në bonifikimet e në përfundimin e
kanalizimeve ka rëndësi, sepse është caktuar që 25 për qind
të kësaj pune të kryhet nga fshatarësia.
Dhe më tej shoku Enver foli për rëndësinë e edukimit të
rinisë nëpërmjet shkollës dhe punës; për rëndësinë që ka
sektori gjeologjik, perspektiva e tij dhe pasuritë e mëdha
natyrore të vendit tonë; për forcimn e punës në sektorin e
tregëtisë dhe, sidomos, në fshat nëpërmjet kooperativave
74 Dr. Sami Gega
të konsumit; për punën e organizatave të rinisë në shkolla,

në teknikume dhe në shkollat e rezervave të punës; për forci-
mn e mëtejshëm të organizatës së rinisë, lidhjet e saj me
Partinë, për pastërtinë e radhëve të rinisë dhe të radhëve të
Partisë.
Kur mbaroi shoku Enver salla (gjithë pleniumi dhe të
ftuarit) u ngrit në këmbë. Duartrokitje frenetike dhe thirrje:
"Enver Hoxha! Enver Hoxha! Parti-Enver, jemi gati kur-
doherë!"
Lushnje, 9-11 shkurt 1963. Konferenca XIII

e Komitetit të Partisë të rrethit
I deleguari i Komitetit Qendror të Partisë ishte shoku

Enver Hoxha.
Unë isha delegat i organizatës - bazë të Partisë të organi-
zatave të masave të rrethit, si i tillë isha përgatitur që të
diskutoja. Megjithatë, tri ditë para konferencës u thirra nga
sekretari i parë, shoku Qemal Myrseli, dhe nga instruktori i
K.Q. të Partisë, shoku Teki Malindi. Ata më thanë, se "në
konferencë i deleguari i K.Q. të Partisë do të jetë shoku
Enver, dhe ju, si kryetar i Bashkimeve Profesionale të rre-
thit, duhet të përgatiteni mirë për të diskutuar"
Të them të drejtën, u gëzova pa masë për këtë lajm, por
edhe u trondita, sepse duhej të diskutoja në prani të shokut
Enver.
Muaji shkurt zakonisht në Lushnje ka shira të dendura
dhe bën ftohtë. Në sallën e kinemasë, ku do të zhvillohej
konferenca, u vunë 4 soba. Por, për çudi, koha mbajti mirë.
Jo vetëm që nuk ra shi, por nuk bëri as të ftohtë. Dielli ishte
si në pranverë. Delegatët ishin të gëzuar. Në fakt, i gjithë
qyteti gëzonte. Jetonte ditë feste.
Dita e parë e konferencës:

ENVER HOXHA-Heroi që bëri epokë 75
0..,:: ,,./,..., ,/,s-, .---(,_ ,........-

..k.„..p„.t,t;:... «,. p",.../..; .: y,.-....
- rVs.- ..., t 7;,...........,-
l
( . - --; --? . 1- .4- e::- ,1-04- 44;" ď> -, x e::,-,..;
. ,...- i r 4/•:. i
e- f. . 0-1--; ,..- ,--1, • 3- ..ee ---,...:, ) . j 4.4.».. 4,?.. .• l'Í . Q. 1..:

r? G.-rt; .: . 11"404.- f< . E ),, I, .--"... ..
i v.„:: j.r '' <, •r...,,...„, c,.;:, ,. i. L.,....../...;,- ,,,- Ti.-..-.........:„.. 4..
.,..i.-1 ix‘ o ' 4./,...,44
, 1-"P'
7'. ,s' p; /1-4".... , owj, 1-6.40...
l %..›.•.-jr.; .: . ,k,.)1, IŞ•,..1G-.4,...
-- ..,..ik.< - K,..1„ E , v —,..
,, ut...E.t.g....,.. .- k - ...5? - . i9 . - ,-.--• 4' ......----e, ,----..) ..".
1......1. V' •-j< );I. j ri,~1,..M.141.7.4" ť.....+4... n.w Z. .1> .......-, t..k 4 1.... sio -
3,' 0a--14 •
",&;" 4—ft SiS.1.4—.4 /5 ‘3

.W4 /-
J?. _
E .
Faksimile nga ditari i autorit

Dr. Sami Gega
76
Enver Hoxha midis delegatëve të Konferencës së Partisë të rrethit të

Lushnjës. Shkurt, 1963.
Ne, delegatët, kishim zënë vend dhe pritnim nga çasti

në çast që të hynte shoku Enver. Jashtë u dëgjuan brohoritje
dhe thirrjet "Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!". Populli ishte
grumbulluar spontanisht dhe shoqëronte Enverin në hyrje
të sallës së konferencës. S'vonoi shumë dhe Ai hyri në sallë.
U ngritëm të gjithë në këmbë. Dhe duartrokitëm, duke thir-
rur "Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!", "Parti e Punës!"
I shoqëruar nga Qemal Myrseli, shoku Enver zuri vend.
Sekretari i dytë i Komitetit të Partisë të rrethit, shoku Seit
Kulla, mbajti fjalën e çeljes së konferencës. Në emër të del-
egatëve, të komunistëve dhe të popullit të rrethit, ai i uroi
mirëseardhje n shokut Enver Hoxha. Salla shpërtheu në ova-
cione e brohoritje të fuqishme. Shoku Enver na bëri shenjë
të uleshim dhe tha: "Jemi në mbledhje pune, shokë dele-
gatë!"
Sekretari i dytë paraqiti programin e punës së konfer-
encës, listën e anëtarëve të presidiumit dhe të sekretarisë.
Pastaj ia dha fjalën sekretarit të parë të Komitetit të Partisë

të rrethit, shokut Qemal Myrseli për të mbajtur raportin në
emër të Komiteti të Partisë të rrethit.
Raporti m'u duk i mirë. Shoku Qemal e lexonte qartë
dhe me diksion të bukur. Edhe pse e kishte përpara rapor-
tin, shoku Enver e ndiqte atë me vëmendje, por, hera-herës,
i hidhte sy sallës, shikonte reagimin e delegatëve.
Si u mbajt raporti nga shoku Qemal dhe ai nga kryetari i
komisionit të kontrollit e të revizionit, u bënë 20 minuta
pushim. Të gjithë dolëm nga salla. Doli edhe shoku Enver.
Tanimë ai u rrethua nga delegatët. Me disa prej tyre sh-
këmbente mendime. Populli, spontanisht, u mblodh e nisi
brohoritjet për Partinë dhe shokun Enver. Udhëheqësi i për-
shëndeste me dorë.
Në seancën e dytë u bënë pyetjet dhe filluan diskutimet.
Mua m'u dha fjala pas tre diskutimeve të para. Diskutova
për lëvizjet e reja në radhët e punëtorëve, për kushtet e
punës e të jetesës së punëtorëve, në vazhdim bëra disa vëre-
jtje për një kujdes më të mirë e më të vëmendshëm në tra-
jtimin e traktoristëve.
Kur mbarova dhe zura vend në sallë, shokët më thanë se
shoku Enver ma kishte ndjekur me vëmendje diskutimin,
sidomos atë paragraf ku unë bëja fjalë për kushtet e punës
e të jetesës së punëtorëve dhe për një trajtim më të mirë të
traktoristëve. Në këtë çast ai kishte tundur kokën në formë
aprovimi dhe diçka i kishte folur në vesh sekretarit të parë,
shokut Qemal.
Gjatë pushimeve të konferencës, në dalje të sallës shoku
Enver më takoi, më shtërngoi dorën e, me buzë në gaz, më
tha: "Sami, mirë i ngrite problemet, po e paske lënë rininë!".
(Pra, ai më mbante mend që nga koha kur kisha qënë sek-
retar i komitetit të rinisë të rrethit)
Gjatë ditëve të konferencës shoku Enver bëri dy vizita;
78 Dr. Sami Gega
një në SMT-në e Lushnjës dhe tjetrën në kooperativën bujqë-

sore të Gorresë. Sa mora vesh, mbeti i kënaqur dhe kishte
shkëmbyer shumë mendime për punën e SMT-së, por edhe
për një përmirësim të mëtejshëm të punës në kooperativë.
Në konferencë diskutuan 27 delegatë, nga të cilët 7 ishin
shoqe (Drita Gjeka nga Bishqethmi, Naje Kondakçiu, Lika
Gjermëni, Zoica Robo, Drita Hoxha, Dhora Bano, Lenka
Mone).
Në fjalën e Tij në fund shoku Enver shprehu kënaqësinë
që mori pjesë në këtë konferencë, por dhe që pati rastin të
vizitojë SMT-në dhe kooperativën e Gorresë. Në përgjithë-
si bëri vlerësime të mira për raportin, për diskutimet, foli
mirë sidomos për shoqet që diskutuan lirshëm dhe ngritën
probleme me frymë kritike. Ai na shtroi detyra që të mos
vetkënaqeshim, por të punonim për forcimin organizativ e
ideologjik të Partisë, për një punë më të mirë politike e
edukative me masën, sidomos për një kujdesje më të mad-
he për masën e grave e veçanërisht për të rejat, që ato të
merrnin pjesë gjallërisht në jetën politike, në problemet sho-
qërore dhe në ato ekonomike. Rrethi i Lushnjës, - tha shoku
Enver,- është një rreth bujqësor, ka arritje, por mundësitë
janë edhe për më shumë. Këtu lipset të zbatohet me disi-
plinë agrotenika, të tërhiqet mendimi i specialistëve dhe,
sidomos, i Institutit të Kërkimeve Bujqësore, ku ka kuadro
shumë të përgatitura. Ndërkaq, më shumë lipset të puno-
het për ngritjen e nivelit agro-zooteknik të kooperativistëve
në përgjithësi e të rinisë në veçanti.
Shoku Enver foli edhe mbi gjendjen ndërkombëtare.
Në mbyllje të konferencës, shoku Enver doli në fotografi
me delegatët, përpara kinemasë.
13 shtator 1963. Mbledhja e Byrosë

së Komitetit të Partisë të rrethit
Rendi i ditës: Pranimet në parti, dhënie e heqje masash

ndëshkimore.
Aprovim e lëvizje kuadri.
Relacioni për artizanatin dhe masat për zbatimin e ven-
dimit të Plenumit të K.Q. të Partisë për problemet
ekonomike e social-kulturore të fshatit.
Analiza e jetës së brendshme të organizatës - bazë të
N.SH.G-së.
Raport mbi vjeljen dhe grumbullimin e të vonave.
Relacion mbi hartimin e projekt-buxhetit për aparatin e
Komitetit të Partisë për vitin 1964.
Një ditë më parë, nga ana e shokut Qemal Myrseli unë,
si dhe shokët e tjerë u porositëm që të përgatiteshim mirë
për problemet që do të trajtoheshin në byro. Na tha se në
këtë mbledhje pritej të vinte vet shoku Enver. Unë isha kry-
etar i Këshillit të Bashkimeve Profesionale të rrethit, anëtar
i plenumit të Komitetit të Partisë të rrethit dhe, si i tillë,
merrja pjesë në të gjitha mbledhjet e byrosë si i ftuar.
Të nesërmen, më 13 shtator 1963 dita ishte e bukur. Moti
ishte me diell. Në ora 8 fillonte mbledhja. Kishim zënë vend
rreth tavolinës së sallës së byrosë. Ishte hera e parë që unë
do të qëndroja rreth një tavoline pune bashkë me
udhëheqësin e Partisë.
Sapo ora shkoi 8 fiks, shoku Enver hyri i shoqëruar nga
sekretari i parë. U ngritëm në këmbë. M'u duk se salla mori
një hijeshi. Ishte figura e shokut Enver që na e zbukuroi
mbledhjen. Si zuri vend në krah të sekretarit të parë, shoku
Enver, buzagaz, tha: "Rrini, shokë, rrini; jemi në mbledhje
pune. Të flasim e të diskutojmë lirshëm, pa ndrojtje..."
Mua dhe shokët na mbërthyen emocionet nga që ishte
80 Dr. Sami Gega
hera e parë në një mbledhje byroje bashkë me shokun En

ver. Më mbuluan pak si djersë. E gjitha kjo, sa filluam nga
puna. Qëndrimi i thjeshtë, i ngrohtë dhe shumë shoqëror i
shokut Enver na bëri ta mernim veten. Ai mbante përpara
dosjen me materialet e byrosë, si dhe një bllok shënimesh.
Qëndroi deri në fund, ndoqi me vëmendje të gjitha pikat e
rendit të ditës. Mbledhja vazhdoi deri në orën 15.
Filluam me pranimet në Parti. Për anëtarë Partie kishin
ardhur: Mitër Sako Melishte nga Këmishtaj; Isuf Kamber
Sina nga Karbunara e Vogël; Munije Nexhat Isufi nga sek-
tori i Savrës dhe Pavlina Stefan Liko nga Lumthi. Për kan-
didat partie ishin: Qerim Xhemal Hajdari nga Hajdaraj,
Resmije Veli Kashari nga Kasharaj, Kadife Selman Leka nga
Hajdaraj - Peqin, Bektash Nuredin Paja nga Kamçishti,
Murat Haxhi Bani nga Vlora (specialist në NB "29 Nëntori").
Shoku Enver u bëri pyetje shokëve dhe veçanërisht sho-
qeve që pranoheshin në Parti, interesohej të dinte se si janë
kuptuar materialet e plenumit të K.Q. të Partisë të Qershorit
1963 për problemet ekonomike e social-kulturore të fshatit.
Ja ç'pyetje bëri:
Çfarë hani në shtëpi? Gatuani perirne dhe çfarë lloj? Sa
herë në javë apo në muaj hani mish dhe si e gatuani? Hani
veç e veç, me pjata, apo të gjithë në një sahan? Kush gatuan
në shtëpi, ju apo nëna juaj? Sa fustane keni dhe si i keni
qepur? Sa sapunë përdorni në shtëpi? Çfarë studioni dhe
ç'libra ju pëlqejnë?
Shoqet dhe shokët t'u përgjigjen qetë-qetë dhe pa
ndrojtje.
Dëgjoi me vëmëndje përgjigjet e shkathta të të gjithë atyre
që u pyetën. Kjo i bëri shumë përshtypje të mirë dhe e gë-
zoi shokun Enver. Ai dha këshilla të vlefshme për për-
dorimin e perimeve, për mënyrën e gatimit, për pastërtinë
dhe higjienën personale dhe të të gjithë mjedisit në shtëpia;
dha këshilla për studimin e sa më shumë të librave. Këtu ai
theksoi, se është e nevojshme që fshatari të hajë me shumë
mish se sa hante deri në atë kohë.
Të gjithë shokët dhe shoqet që u pranuan u zotuan, se
do të ishin luftëtarë të vendosur për zbatimin e mësimeve
të Partisë, do të studionin materialet e Partisë, se në punë
do të ishin të dalluar për ta merituar emrin e anëtarit të Par-
tisë. Ata u larguan nga kjo mbledhje me një gëzim të madh
e të jashtëzakonshëm, sepse u pranuan në radhët e Partisë
në prani të shokut Enver.
Për masa ndëshkimore kishim vetëm një: Skënder Cer-
rinë, anëtar i organizatës - bazë të Partisë të Ndërmarrjes së
Shërbimeve Komunale. Ai ishte ndëshkuar nga organizata
- bazë me "vërejtje me shënim në Kartën e RegjNtrimit",
sepse qe larguar nga puna pa leje për një kohë të gjatë, duke
shkuar për punëra private (Skënderi ishte evgjit; kishte
përvetësuar mirë violinën dhe, bashkë një grup
orkestrantësh, shkonte nëpër dasma)
Skënderi qëndronte në këmbë në fund të tavolinës së
byrosë. Në dorë mbante një bllok të vogël dhe shënonte
pyetjet që i drejtonin shokët e byrosë. Bulëzat e djersës i
shkonin zinxhir. Dukej që ishte tepër i tronditur, sidomos
nga prania e shokut Enver. Ashtu siç i mendonte, përpiqej
t'u jepte shpjegime pyetjeve. Shokët e byrosë që bënë py-
etje, edhe diskutuan. Dukej që të gjithë ishin për ta rënduar
masën, deri në përjashtim nga Partia si "komunist i pan-
dreqshëm".
Ndërkaq, ndërhyri shoku Enver, duke iu drejtua Skën-
derit:
"ill, djalë i mirë, duhet t'i dëgjoni shokët, të dëgjoni or-
ganizatën, këshillat e urta të saj dhe të hiqni dorë nga qënd-
rimet e veprimet që keni trashëguar prej prindërve. Përpiqu-
ni të mësoni e të zba toni mësimet e Partisë, pse ajo të
82 Dr. Sami Gega
gjithëve na do të mirën. Si thua, Skender? Paske emër të

bukur!"
Duke qendruar një hop, shoku Enver e mori sërish fjalën:
"Këta (me kokë iu drejtua Skënderit) historikisht kanë vua-
jtur shumë. Mënyra e jetesës i ka detyruar të futen në shumë
zanate e në xhambasllëqe. Më kujtohet, kur filluan punimet
për ndërtimin e Kombinatit të Tekstilit "Stalin" në Yzber-
isht, unë shkova për të parë dhe kontrolluar punimet. Atje
m'u afrua një tufë fëmijësh nga këta. Ata ishin të gëzuar.
Hidheshin e kërcenin si kecërit. U thash shokëve: lërini t'i
takoj! Fëmijët m'u afruan e m'u mblodhën për rreth. I përgë-
zova, duke u fërkuar kokat me dorë. Ata cicëronin si zogjtë.
I pyeta se ku u punonin prindërit. Njëri më tha: babai im
punon këtu për ndërtimin e fabrikës. Një tjetër më tha: ba-
bai im ka para shumë. "Si i fiton paratë babai yt?" i thash.
"Blen e shet kuaj", m'u përgjigj fëmija. Ja pra, që në fëmijëri
ata edukohen me ndjenjën e xhambasllëkut. Kështu dhe
Skënderi; ky ka marrë shumë gjëra nga prindërit, nga
mënyra e jetesës së tyre. Është detyra e Partisë dhe e jona si
komunistë që t'i edukojmë. Sigurisht, kush tet materiale për
Skënderin kanë ndryshuar, por zakonet, ndërgjegjja - ende
jo, prandaj me këtë, por dhe me gjithë masën e evgjitëve, si
dhe të kurbatëve Partia duhet të bëjë punë të veçantë".
Më tej shoku Enver tha, se këta (evgjitët) janë njerëz të
zgjuar. Prej tyre kanë dalë shkencëtarë, artistë, muzikantë,
ushtarakë etj. Rraca e këtyre është e ardhur nga India, që në
kohën e perandorit Xhinxhiz Khani, i cili i përdorte si
farkëtarë, nallbanë dhe muzikantë. Kanë vuajtur shumë të
parët e tyre. Ata janë endur nëpër Europë. Kudo ndiqeshin
e persekutoheshin. Vetëm nga populli ynë dhe ai grek
evgjitët nuk janë ndjekur. Por vetëm në kushtet e Pushtetit
Popullor evgjitëve, si dhe kurbatëve u janë krijuar kushte
të favorshme politike e ekonomike, materiale e shpirtërore.
Sot ata gëzojnë të drejta të barabarta. Tek ne s'ka dallim rra-

cial. Por në këtë kategori, siç e thash, Partia duhet të punojë
më shumë për edukimin dhe sistemimin në punë, të bëjnë
kujdes që familjet e kësaj kategorie të vazhdojnë shkollat,
të mësojnë profesione të reja.
Sakaq, Skënderi qe çliruar nga emocionet dhe ankthi.
Fytyra iu çel. Shikonte me habi shokun Enver dhe në mend-
je, sigurisht, i kalonte tërë jeta e tij. Në sallë mbretëronte
qetësia.
"Nuk e di ç'thonë shokët e byrosë, tha shoku Enver, por
unë mendoj që Skenderit t'i vlejë kjo që erdhi në byro. Be-
soj se ai do t'i mbajë parasysh këshillat e shokëve të byrosë,
do t'i shtrohet punës e do të bëhet komunist i mirë. Si thua,
Skënder?" "Po, shoku Enver, po shoku Enver!" iu përgjigj
Skënderi. Ndërsa e dëgjoi të përgjigjej kështu, shoku Enver
iu drejtua: "Hajde, pra, afrohu të takohemi!"
Skënderi iu afrua dhe shoku Enver e përqafoi. Dhe i tha:
"Shkoni tani dhe u bëjë të fala njerëzve të familjes!"
Kështu, Skënder Cërria doli nga mbledhja e byrosë tërë
gëzim. Përjashta godinës së Komitetit të Partisë atë e pris-
nin nënë Balja (e ëma), e shoqja, vëllai dhe disa të afërt të tij.
Siç na tregoi të nesërmen Skënderi, atë ditë në shtëpinë e
tij u bë aheng, këngë e valle. Ai ua kishte treguar gjithçka
që i ndodhi në mbledhjen e byrosë dhe se si e kishte këshil-
luar shoku Enver, se si i kishte treguar prejardhjen etj. Në
shtëpinë e tij kishin shkuar edhe fqinjtë.
Dhe Skënderi e mbajti fjalën. U bë komunist i mirë dhe
vazhdoi të punonte në ndërmarje i lumturuar. Mbas kësaj,
atij iu pranua në parti edhe i vëllai, Xhelali, që punonte në
Fabrikën e Letrës.
Nga kjo mbledhje e Byrosë mua më bënë përshtypje
shumë tri gjëra: E para, thjeshtësia dhe ngrohtësia e shokut
Enver në gjithë zhvillimin e mbledhjes. E dyta, interesimi i
84 Dr. Sami Gega
tiji madh për të gjitha çështjet e rendit të ditës, veçanërisht

për problemet ekonomike dhe social-kulturore të fshatit. E
treta, principialiteti, ngrohtësia dhe zemërgjerësia me të cilët
Ai trajtoi masën ndëshkimore ndaj Skënder Cërrisë.
Lushnjë, 8 mars 1966. Takimi i shokut Enver

me kuadrot kryesorë të Partisë, të pushtetit
dhe të organizatave të tjera të masave të rrethit
Shoku Enver erdhi në Lushnjë dhe fillimisht bëri dy viz-

ita; në Krutje dhe në Divjakë. Ishte koha e punës për konkreti-
zimin e vendimit të Byrosë Politike për luftën kundër bu-
rokratizmit dhe për përmirësmin e stilit e të metodës së
punës në Parti dhe në gjithë aparatin shtetëror.
Kishin filluar lëvizjet e reja revolucionare për shkuarjen
e kuadrove më afër prodhimit, sidomos në fshatra. Por,
ndërkohë, ishim edhe në fushatën e zgjedhjeve të reja në
Parti.
Në orën 17 të datës 7 mars 1966 sekretari i parë i Komi-
tetit të Partisë të rrethit, shoku Qemal Myrseli, na thirri në
zyrë. Ishin gjithë anëtarët e byrosë, përgjegjësit e organiza-
tave të masave, anëtarët e kryesisë së Komitetit Ekzekutiv
të KP të rrethit dhe shefat e seksioneve të tij dhe na tha, se
shoku Enver mund të kërkonte një takim me të gjithë juve,
prandaj përgatituni për detyrat, gjendjen dhe masat që men-
doni të meren për një përmirësim të metejshëm të metodës
së punës, në luftë kundër burokratizmit.
Unë thuajse sapo isha zgjedhur sekretar i Komitetit të
Partisë të rrethit (më 7 korrik 1965 zëvendësova shokun
Kadri Dingu, që u transferua në Tiranë) Ndiqja problemet
organizative dhe, me që ne ishim në fushatën e zgjedhjeve
në parti, u përgatita mirë: në sa organizata ishin zhvilluar
mbledhjet për dhënie llogari e zgjedhje, çfarë problemesh
kishin dalë, si ishte përbërja e të zgjedhurve, si ishte pritur

vendimi për luftën kundër burokratizmit dhe se si shfaqej
kjo dukuri jo vetëm në veprimtarinë e organizatave - bazë,
por edhe në punën tonë.
Të nesërmen, më 8 mars 1966, u mblodhëm të gjithë në
zyrën e sekretarit të parë të Komitetit të Partisë të rrethit.
Pritnim të hynte shoku Enver. Ai erdhi i shoqëruar nga
shoku Qemal. Ky i fundit zuri vend në karriken e tij të za-
konshme, ndërsa në krah të tij, nga ana e dritares, u ul shoku
Enver. Ai qëndronte pak si në brinjë, me qëllim që t'i shikon-
te të gjithë shokët e pranishëm. Pas shokut Enver, në krah,
ishte Dhora Bano, pas saj ishte Uan Hila, Seit Kulla. Përkarshi
ishin shokët Demir Liçi, Hill Prifti etj. Unë u ula në ballë të
tavolinës, përkarshi shokut Qemal.
Shoku Enver qëndronte i qetë, i qeshur. Pasi na pyeti të
gjithë për shëndetin, shtroi një varg pyetjesh, ndër to:
Ç'mendoni pë vendimin që ka marrë Partia kohët e fundit?
(Fjala ishte për vendimin e Byrosë Politike mbi luftën
kundër burokratizmit) A ka ndonjë vërejtje për të? Ç'thonë
këtu Partia dhe masat e popullit? Si mendoni ta organizoni
-punën për përmirësimin e stilit e të metodës së punës?
Heshtje. Asnjë s'po e hapte gojën. U krijua një çast, si ai
që përjeton çdokush para një provimi të vështirë. Vet
përpiqesha t'i shmangesha vështrimit të shokut Enver, kjo
edhe për faktin, se isha më i riu në moshë , por edhe më i
riu në detyrën e sekretarit të Komitetit të Partisë të rrethit.
Dëshiroja të flisja, por kisha ndrojtje, sepse mendoja që
duhej të flisnin më parë kuadrot më me shumë përvojë.
Sakaq ndërhyri shoku Enver: "E, more shokë, ç'do të na
thoni? Ndizeni nga një cigare një herë!" Dhe nxori kutin e
cigareve dhe e ndezi.
Megjithatë asnjë s'po guxonte ta ndizte, kjo jo vetëm për
respekt, por edhe nga dëshira për të mos e rënduar ambi-
86 Dr. Sami Gega
entin e dhomës me shumë tym duhani.

Shoku Enver thithte ngadalë cigaren dhe, njëkohësisht, i
vështronte shokët me radhë në sy. Priste që ne të flisnim
diçka. Sekondat e minutat shkonin, heshtja mbretëronte. Ne
herë hidhnim ndonjë vështrim nga shoku Enver, herë
shikonim njëri-tjetrin në sy. Asnjëri s'po e merrte fjalën.
Papritur, duke më shikuar në sy shoku Enver, m'u bë
sikur më tha: Hë, more djalë, ç'do të na thuash. Në çast u
gjenda në këmbë. Se si u ngrita, s'e mora vesh. Tërë emo-
cione. I skuqur në fytyrë, e mora fjalën. U përpoqa të sqaro-
ja ndonjë nga pyetjet që na shtroi shoku Enver. Fola se si
shprehej burokratizmi në parti, se shpesh e gjykonim punën
e një organizate, ose të të një kuadri vetëm në prizmin e
rezultateve ekonomike, duke mos u thelluar në jetën e
brendshme të organizatës, duke mos i shikuar sjelljet e qën-
drimet e shokëve në jetën shoqërore etj. Dhe vazhdova ta
konkretizoja mendimin me shëmbuj konkretë: Kështu na
ndodhi në organizatën - bazë të Partisë ë Kemishtajt. Të gjithë
thonim, se kjo është kooperativë e mirë, me prodhimet sh-
kon mirë. Po ja ç'na doli: Disa kuadro atje, T. Q., R. Z. dhe
disa të tjerë, të prirë pas interesave të ngushta personale,
nga karrierizmi e nga ambicjet, e përçanë byronë e Partisë
të kooperativës, po edhe organizatat - bazë në përgjithësi.
Tani atje situata është aq e rëndë, sa organizatat - bazë nuk
gjykojnë drejtë, mirëpo kjo po pengon hovin revolucionar
të popullit.
Ndërkohë paraqita edhe të dhënat për fushatën e
zgjedhjeve në Parti. M'u duk se fola mbi 15 minuta. Kaq
thashë unë dhe u ula. Kur e pash veten ulur në karrike, thash
me vete "fola gjatë!"
Pas meje e mori fjalën sekretari parë i Komitetit të Par-
tisë të rrethit, shoku Qemal Myrseli. Ai e shtjelloi pak më
tej problemin e burokratizmit në organizatat e Partisë, foli
për nevojën e forcimit të punës edukative, për kalitjen rev-

olucionare të komunistëve etj.
Asnjë tjetër nuk e mori fjalën. Atëhere e mori fjalën vet
shoku Enver. Ai, ashtu qetë - qetë, na zbërtheu detyrat e
aparatit të Komitetit të Partisë dhe të aparatit të Komitetit
Ekzekutiv të KP të rrethit. Na tha, se shokët e aparatit të Par-
tisë duhet ta njohin mirë punën e pushtetit, se për këtë janë
përgjegjës. Punëtorët e Partisë duhet të përpiqen që të gjithë
punonjësit me parti ose pa parti të bëhen njerëz me një
formim të lartë ideologjik e politik për të kryer si duhet çdo
detyrë që u ngarkohet në jetën shoqërore, ekonomike dhe
administrative. Shokët që punojnë në aparatin e pushtetit,
që edhe këta janë, gjithashtu, kuadro partie, Partia i ka
ngarkuar, që në radhë të parë të kuptojnë drejt politikisht e
ideologjikisht rolin e pushtetit dhe të mobilizohen për të
zbatuar detyrat që u ngarkon plani i shtetit. Është i huaj dubli-
mi i pushtetit nga Partia. Komiteti i Partisë duhet ta bëjë më
mirë punën politiko-edukative me kuadrot e pushtetit, të
kërkojë prej tyre që t'i kryejnë mirë detyrat, por jo t'i marrë
funksionet e tyre.
Shoku Enver na foli edhe për përshtypjet që kishte nga
vizitat në Divjakë dhe në Krutje. Na tha, se duhej bërë me
shumë punë, që të mos nënvlerësohej roli i këshillave pop-
ullore të fshatrave të veçantë, pasi këshilli popullor i fshatit
të bashkuar të kooperativës sikur po i sposton këshillat pop-
ullore të fshatrave.
Të punohet më mirë e më shumë për gjallërimin e orga-
nizatës së Gruas, për emancipimin e grave, për një tërheqje
më masive të grave dhe të rejave në punët e Partisë e të push-
tetit, si dhe të ekonomisë.
Shoku Enver tha fjalë të mira për kryetarët e kooperati-
vave që vizitoi. Përmendi me emër Andrea Gjermenin. E,
ndërkaq, sekretari i Partisë së Krutjes, tha, m'u duk pak si i
88 Dr. Sami Gega
pispillosur. Po kur pyeta kryetarin e kooperativës, se e kujt

është ajo shtëpi, dhe ai më tha se është e sekretarit të Partisë
së Krutjes, s'më erdhi mirë. Kujdes, shokë, në këtë çështje!
Shtëpia e sekretarit ishte si Shtëpia e Partisë në Sarandë.
Kuadrot duhet të ndërtojnë shtëpi, kur të kenë ndërtuar më
parë fshatarët, ndryshe populli ka të drejtë të thotë: po abu-
zohet me detyrën!
Shoku Qemal ndërhyri e tha, se sekretari i Partisë të
Krutjes është djalë i mirë, dhe se e kemi inkurajuar ne që ta
bëjë atë shtëpi, me qëllim që edhe kooperativistët pas tij të
ndërtojnë.
"Ashtu mund të jetë, por, siç u thashë, kujdes! Kuadrot,
jo të parët në këto gjëra...!" këshilloi shoku Enver.
Për problemin që ngrita në lidhje me çka na ka ndodhur
në Kemishtaj, shoku Enver na tha: "Kur ndodheni përpara
këtyre situatave, Partia duhet t'i drejtohet popullit. Sekre-
tari i rrethit, apo një anëtar i byrosë, të shkojë mbrëmjeve
shtëpi më shtëpi e të bisedojë me fshatarët, t'u shtrojë atyre
problemin që ka lindur në organizatën e Partisë e në atë të
byrosë së Partisë të kooperativës, të kërkojë prej tyre se
ç'mendojnë ata për organizatën e Partisë, për byronë dhe
për kuadrot drejtuese. Pas kësaj pune, të bëni mbledhjen e
gjithë popullit; aty t'i shtroni problemet që u kanë lindur, si
mendoni t'i zgjidhni, por të kërkoni që populli të flasë lir-
shëm, të jap mendimin e tij. Aty vendoset për komunistët
dhe kuadrot deri në përjashtimin nga Partia të komunistëve
që populli mendon se s'e meritojnë, deri në shkarkimin nga
detyra të kuadrove.
Kjo për ne ishte një ide e re, që tregonte se është populli
në fuqi dhe ai vendos kur organizata e Partisë është e
përçarë dhe e çoroditur. Dhe ashtu bëmë.
Në lidhje me këtë takim me kuadrot kryesore të rrethit
tonë, shoku Enver kur u kthye në Tiranë, në takim me Sek-
retarët e K.Q. më 24 mars 1966 ka thënë: "Kur një udhëheqës
vete në rreth, ai interesohet jo vetëm për ekonominë, por
edhe për jetën e Partisë, për gjendjen politike, për kulturën,
për arsimin, për kuadrot; ai dëshiron të njoh ngritjen e cilit-
do anëtari të byrosë, mendimet e tij etj. Karakteristike është
takimi i kësaj radhë me shokët e byrosë të Komitetit të Par-
tisë në Lushnje. U bëra disa pyetje, se ç'mendonin për ven-
dimet e rëndësishme që ka marrë Partia kohët e fundit, por
me sa hapet gojën ju që nuk ishit atje, aq e hapën edhe ata!
Foli pesë minuta sekretari që merrej me organizimin, duke
sjellë vetëm një shembull, foli pesë minuta sekretari i parë,
atëhere, si zakonisht, u detyrova të flisja unë.
A janë pa mendime shokët? Absolutisht jo! Unë mendoj,
se edhe këtu ekziston një metodë e gabuar e punës dhe një
intelektualizëm i sëmurë te kuadrot, një frymë jo e shën-
doshë prej nëpunësi që nuk guxon të flasë, se, po të flasë,
mos ndoshta nuk i shpreh qartë mendimet, prandaj ai men-
don "heshtja është flori". Këtë koncept ne duhet ta spas-
trojmë sa më parë". (Buletini nr. 2, viti 1966).
9 mars 1968. Në mbledhjen e Sekretariatit

të Komitetit Qendror të Partisë
Sekretariati i Komitetit Qendror të Partisë mori në raport

komitetin e Partisë të rrethit të Lushnjes dhe Komitetin e
Partisë të aksionit për ndërtimin e hekurudhës Rrogozhinë
- Fier, për gjendjen e punimeve në hekurudhë dhe detyrat
që i dalin Partisë.
Raportin e punova me kujdes. U konsultova më parë
me shumë shokë të shtabit të aksionit, me shokun Rrapi
Gjermëni, sekretar i parë i Komitetit të Partisë të rrethit, si
dhe me Leka Shkurtin. Atë e aprovoi byroja e Komitetit të
Partisë të rrethit. Nëpërmjet këtij raporti ne i raportonim
90 Dr. Sami Gega
K.Q. të Partisë, se aksioni i rinisë po e justifikonte plote-

sisht besimin e Partisë; se ky aksion ishte kthyer në një sh-
kollë të vërtetë për edukimin dhe kalitjen revolucionare të
rinisë.
Përfitime të mëdha janë arritur, vinim në dukje në atë
raport, sidomos në këto drejtime: Në edukimin e qëndrimit
socialist ndaj punës e pronës së përbashkët. Të rinjtë dhe të
rejat punojnë me vetmohim, kalojnë vështirësitë dhe, me
duart e tyre të njoma, ndërtojnë këtë vepër të madhe. Në
aksion ata, sidomos të rinjtë e shkollave dhe të universitetit,
po flakin konceptet e vjetra mbi punën. Për ta tani po krijo-
het bindja, se puna s'është turp, se s'ka rëndësi vendi ku
punon, në Tiranë apo në Lushnje, në qytet apo në fshat, në
jug apo në veri, mjafton që puna të jetë e dobishme për zh-
villimin e vendit, të jetë e dobishme për shoqërinë social-
iste.
Vinim theksin edhe në forcimin e ndjenjës së kolektivi-
tetit midis të rinjve të rretheve të ndryshme, midis rinisë
shkollore e studentore nga njëra anë dhe asaj punëtore e
fshatare nga ana tjetër. Po punohet shumë për një afrim dhe
solidaritet më të madh në radhët e rinisë e të popullit tonë
në përgjithësi.
Një vend të veçantë në raport zinte puna që bëhej në
aksion për luftimin e koncepteve e të zakoneve prapanike,
për një emancipim të plotë të masës së rinisë të zonave të
thella veriore e veri-lindore, sidomos të të rejave. Me të re-
jat e fshatrave të thella bëhet një punë e veçantë në aksion,
për higjienën e tyre personale, për koncepte të drejta të
marrëdhënieve djem-vajza dhe për çështjet e martesave,
për njohjen me zhvillimet e realizuara në vendin tonë, duke
i dërguar në ekskursione në Tiranë, Durrës, Vlorë, Berat dhe
në shumë kooperativa bujqësore të Myzeqesë.
Një drejtim i veçantë i punës sonë në aksion është edhe
puna për edukimin dhe përgatitjen e kuadrove të reja nga

radhët e rinisë. Theksonim, gjithashtu, se në aksion po puno-
het edhe për një gjallërim të mëtejshëm të jetës së organiza-
tës së rinisë. Këtu organizatat e rinisë po mësojnë të kapin
dhe të zgjidhin vetë me inisiativë shumë probleme.
Për sa i përket ndërtimit të veprës, i raportonim se pla-
nin e vitit 1967 e realizuam në masën 104 për qind, kurse
dymujorin, janar-shkurt të atij viti, në masën 105.6 për qind.
Pika më problematike në ndërtimin e veprës tani për tani
kemi mbushjen e madhe me zhavor në Rrogozhinë, çarjet e
qafave në Çermë dhe në Petovë. I premtonim, se heku-
rudhën do ta përfundonim dhe do ta vinim në shfrytëzim
më 16 tetor 1968, për nder të 60-vjetorit të ditëlindjes së
shokut Enver.
Në Sekretariat shkuam: Rrapi Gjermëni, sekretar i parë i
Komitetit të Partisë të rrethit, unë, komisari i Shtabit Qën-
dror të Aksionit e, njëkohësisht, sekretar i Komitetit të Par-
tisë të Aksionit, si dhe komandantja e Shtabit Qëndror të
Aksionit, shoqja Dhora Jançe.
Veç raportit, ne u përgatitëm edhe për të folur, duke u
konsultuar me njëri-tjetrin për çka do të ngrinim, në mënyrë
që të mos thonim të njëjtat gjëra. Kështu, Rrapi Gjermëni
do të fliste për punën e drejtimit të Partisë në aksion, për
edukimin e kandidatëve të Partisë, për ndikimin e aksionit
në punët e rrethit, për drejtimin dhe ndihmën e dikastereve
në aksion. Shoqja Dhora do të fliste për punën që bëhej me
të rejat dhe përfitimet që ato kishin nga aksioni, për mar-
rëdhëniet e drejta djem-vajza. Unë do të flisja për vësh-
tirësitë që ndeshnim në aksion dhe punën për kapërcimin e
tyre, për luftimin e konceptit se "i zhdukëm zakonet e vje-
tra', gjë që frenonte punën për luftimin e tyre, për punën që
bënim që të rinjtë të punonin në mënyrë të kulturuar, për
kujdesin që duhej të bënin rrethet për të mos dërguar në
92 Dr. Sami Gega
aksion të rinj e të reja nën moshën 14 vjeç etj.

Nxorëm mjaft të dhëna, si për sa i përket ndërtimit të
veprës, ashtu dhe për jetën dhe aktivitetet që zhvillonim në
aksion.
Në ora 5 të mëngjesit të datës 9 mars 1968 të tre (sekre-
tari i parë i Komitetit të Partisë të rrethit, unë dhe koman-
dantja e Shtabit Qëndror) u nisëm për në Tiranë me mak-
inën tip "Varshava" me shofer Shefki Bregun. Sekretariati
fillonte nga puna në ora 9. Në fillim ai do të shqyrtonte çësh-
tje të tjera. Rrapi, me që ishte sekretar i parë i Komitetit të
Partisë të rrethit u fut dhe asistoi edhe në shqyrtimin e çësh-
tjeve të tjera. Unë, Dhora dhe ministri Shinasi Dragoti qën-
druam në dhomën e pritjes. Rrinim me shqetësimin, se si
do të delnim, çfarë do të na pyesnin dhe si do të mund t'u
përgjigjeshim! Mos do të na kritikonin dhe për çfarë?! Po
atypëraty mendja më thoshte, se s'ka përse të na kritikonin;
ne kemi arritje të mira, se ato pak të meta janë të rritjes sonë.
Nganjëherë i drejtoja pyetje Dhorës për të parë se sa i kish-
te në mendje çështjet që kishte përgatitur, sa ishte në gjend-
je që t'i argumentoi ato. Po edhe ajo më drejtonte mua py-
etje të atilla. Kështu ne kontrollonim njëri-tjetrin. Unë kisha
pasur raste të takohessha me shokun Enver, por në Sekre-
tariatin e K.Q. jo. E kisha herën e parë që do të dilja në raport
në një mbledhje të tillë.
Në bisedat tona (unë e Dhora), në shqetësimet tona mer-
rte pjesë edhe ministri, shoku Shinasi Dragoti. Ai na inkura-
jonte. "Rinia, - thoshte, - ka bërë punë të mirë; ajo lavdërime
meriton, se fjalën e dhënë po e bën realitet, prandaj mblid-
heni veten e mos u shqetësoni, se keni për të dalë të gëzuar
nga mbledhja e Sekretariatit".
Ja më në fund erdhi ora. Një shok i aparatit të K.Q. na
ftoi të futeshim brenda në mbledhjen e Sekretariatit. Sakaq,
një rrënqethje ma përshkoi trupin. M'u bë sikur gjunjët m'u
këputën. Zemra i shtoi të rrahurat, fytyra m'u ndez. Iu afru-

am derës, unë, Shinasiu e Dhora. Vumë Dhorën të futej e
para e, pas saj, Shinasiu, në fund unë. Sa hyri Dhora, shoku
Enver thirri: "Hajde, komandante, hajde!" Dhe i bëri shenjë
të afrohej. Dhora, ashtu pak e ndrojtur, eci në drejtim të tij.
Sa u afrua, shoku Enver e kapi nga dora dhe e përqafoi.
Pastaj e uli në një karrike rreth tavolinës së mbledhjes, mi-
dis shokut Hysni e Ramizit.
Ndërkaq, unë nxitova pa u ndjerë dhe zura vend nga
fundi i tavolinës, nga ana e dritares, midis Xhorxhi Robos e
Tahir Minxhozit.
"Komisar, komisar; ku je?" foli shoku Enver. - "Pse u
fute i fundit?!"
"Ja, shoku Enver, këtu jam". Dhe u ngrita në këmbë me
shikim nga shoku Enver. Shoku Enver vuri buzën në gaz
dhe, ashtu, me atë pamjen e tij karakteristike, të ëmbël, tun-
di kokën.
Ora ishte 12.45. E them kështu përafërsisht, se në atë çast
as që më shkonte në mendje të shikoja orën, por e llogaris
nga koha që pritëm e gjersa u futëm në mbledhje, kur Sek-
retariati kishte mbaruar së shqyrtuari çështjet e para të ren-
dit të ditës.
Shoku Enver ishte në krye të tavolinës. Nga krahu i djath-
të i tavolinës qenë ulur Gogo Nushi, Xhafer Spahiu, Manush
Myftiu, Agim Mero etj. Nga krahu i majtë i tavolinës ishte
Hysni Kapo, Dhora Jançe, Ramiz Alia, Rrap Gjermëni, Ta-
hir Minxhozi, unë, Xhorxhi Robo, Shinasi Dragoti, Leka Sh-
kurti etj.
"E, - tha shoku Enver, duke iu drejtuar Dhorës, - ç'do të
na thoni? Nga raporti dhe nga komunikatat e kemi mësuar
gjendjen?!" Dhora u ngrit dhe foli për edukimin e vajzave,
për punën që bëhej në aksion me to, për përfitimet që kish-
in nga vizitat që bënin në qytete të ndryshme e në koopera-
zëm a lopatë, por kur na kanë dërguar shumë, i kemi kthy-

er.
"Drejt, drejt; mirë keni menduar dhe vepruar" - tha
shoku Enver. "Nuk duhet të vijnë të vegjël, por duhet punë,
se ka raste që prindërit, për fanatizëm, dërgojnë vajzën e
vogël në vend të vajzës së madhe. Prandaj shokët e aparatit
të K.Q. t'ua thonë komiteteve të Partisë të rretheve këtë vëre-
jtje që bëjnë shokët e shtabit të hekurudhës".
Më tej bëra edhe një vërejtje për Ministrinë e Shëndetë-
sisë, për një ndihmë më të mirë në ambulancat që kishim
nëpër sektorë. I bëmë edhe një fletë-rrufe kësaj Ministrie,
disa më thanë, se fletë-rrufeja ishte e rëndë. Sidoqoftë, shoku
Enver, është fakt, që ky dikaster na ka qëndruar ca si larg.
"Mirë, mirë keni bërë" tha shoku Enver. "Fletë-rrufeja
që keni bërë nuk m'u duk e rëndë; unë e lexova. Ajo mund
të ishte bërë edhe më e rëndë".
Dhe, më tej, shoku Enver, vijoi: "Shoku Xhaferr (iu drej-
tua Xhafer Spahiut) mbani shënim dhe u thoni shokëve të
Ministrisë së Shëndetësisë, se iu bë një kritikë në Sekretari-
atin e K.Q. dhe të marrin masa për ta ndihmuar më nga afër
aksionin në hekurudhë". Dhe duke m'u drejtuar mua: "Çfarë
shkolle keni bërë, Sami?" "Jam në vitin e fundit të fakultetit
juridik; kam bërë Shkollën e Komsomolit dhe atë trevjeçare
të Partisë sonë", - iu përgjigja.
Pas meje foli shoku Rrapi. Ai ngriti rëndësinë e këtij ak-
sioni për revolucionarizimin e jetës në rrethin e Lushnjes,
të komunistëve dhe të rinisë së rrethit. Më tej ngriti edhe
një problem (që në fakt s'ishte problem): ai tha se në struk-
turën e drejtimit të Partisë në aksion ka një kontradiktë, pasi
si do të mund t'i drejtojë organizatat e Partisë komisari i
aksionit, kur nuk është sekretar i Komitetit të Partisë të rre-
thit? "Po pse, - tha shoku Enver, - Samiu sekretar i Komi-
tetit të Partisë të rrethit është! Pastaj, sekretarët komisar

98 Dr. Sami Gega
Enver Hoxha duke u përshëndetur me komisarin e shtabit qendror të

aksionit për ndërtimin e Hekurudhës Rrogozhinë - Fier, Sami Gega
e tjerë, gjithësej u bënë 8000 aksionistë. Erdhën këtu edhe
shumë të rinj e të reja nga qyteti dhe nga fshatrat.
Dita është e bukur, ashtu siç është edhe vetë rinia. Ditë
feste. Këngët e vallet buçasin në gjithë qytezën e Gradish-
tës. Të gëzuar ndjeheshin edhe banorët e fshatrave nga
Remasi e deri në Kemishtaj. Ata gëzoheshin, se po u ndër-
tohej stacioni i trenit në Gradishtë dhe do t'u krijoheshin
shumë lehtësira në lëvizjen, por gëzoheshin edhe se do të
vinte në Gradishtë udhëheqësi i Partisë e i popullit, shoku
Enver. Dhe ata do të kishin rastin të përshëndeteshin me
Udhëheqësin.
Shoku Enver gjatë rrugës për në Gradishtë u ndal për
një vizitë te ura e Rrogozhinës. Atje u prit nga sekretari i
parë i Komitetit të Partisë të rrethit, Rrap Gjermëni, koman-
dantja e aksionit, Dhora Jançe dhe nga qindra të rinj aksion-
istë të Brigadës "Muharrem ÇoIlaku" e Pogradecit dhe ata
të Brigadës së rinisë punëtore të Kombinatit të Tekstilit të
Tiranës, të cilët patën fatin t'i urojnë mirëseardhjen në hek-
urudhë të parët shokut Enver. Këtu, tek ura, shokun Enver
e informoi për të dhënat e këtij objekti, si dhe për punën
vetmohuese të vullnetarëve të rinisë, inxhinieri Andrea Pa-
pastefani, ish-nxënës i shokut Enver në Liceun e Korçës. Këtu
shoku Enver u takua edhe me mjeshtërin e urave, Shefki
Shevroja. Shoku Enver i përgëzoi për punën e mirë e plot
vetmohim që kishin bërë në të mirë të atdheut.
Shoku Enver u ndal edhe në sektorin e Dushkut, pikër-
isht te vendi ku u aksidentua e ra heroikisht Shkurte Vata.
Këtu ai u prit nga sekretari i parë i komitetit të rinisë të
rrethit, shoku Edip Hajdari dhe nga qindra aksionistë. Pranë
lapidarit kushtuar Shkurte Vatës shoku Enver vuri një
kurorë me lule të freskëta me mbishkrimin: "Cucës heroike
të Dukagjinit, komunistes 15-vjeçare, Shkurte Pal Vata. En-
ver Hoxha". Dhe mbajti një minutë heshtje.
Kur karvani me makinat kaloi fshatin Mërtish dhe po i
afrohej Gradishtës, të rinjtë vullnetarë thërrisnin: " Urra, urra!
Po vjen, po vjen shoku Enver!" Ata hidheshin përpjetë nga
gëzimi.
Në xhade, aty ku kthen rruga për në qytezën e aksion-
istëve, shokun Enver e prita unë me drejtorin e ndërmarrjes
për ndërtimin e hekurudhës, shokun Piro Stefa, dhe me
kryeinxhinierin, shokun Shkëlqim Bumçi. Shoku Enver u
përshëndet me ne. Mua më përqafoi. Sakaq, një aksioniste
me emrin Valbona, i dhuroi shokut Enver një buqetë me
lule.
Të rinjtë, të radhitur në dy anët e rrugës hyrëse për në
qytezë, brohoritnin e thërrisnin: "Enver Hoxha!", Enver
Hoxha!", "Parti - Enver, jemi gati kurdoherë!" Shoku En-
ver, i shoqëruar nga unë, Piro Stefa dhe Shkëlqim Bumçi
ecte në këmbë midis vullnetarëve, i përshëndeste me dorë
dhe, herë pas here, i takonte dhe i ledhatonte me dorë në
100 Dr. Sami Gega
kokë. Të rinjtë zgjatnin duart ta takonin dhe brohoritnin të

gëzuar.
Fillimisht u futëm në sallën e kinoklubit, gjersa të bëhej
gati radhitja e vullnetarëve në sheshin ku do mbahej mitin-
gu. Këtu, në kinoklub, shoku Enver zhvilloi një bisedë të
ngrohtë me anëtarët e Shtabit Qëndror, me drejtuesit e ndër-
marrjes së ndërtimit, ku ndodheshin edhe rektori i Univer-
sitetit, shoku Kahreman Ylli, dhe sekretarja e K.Q. të rinisë,
shoqja Haxhire Brahja.
Shoku Enver u interesua për punën dhe edukimin e rin-
isë, për trajtimin e vullnetarëve, për plotësimin e kërkesave
të rinisë për argëtim në kohën e lirë. Kryeinxhinieri, shoku
Shkëlqim Bumçi, që ishte dhe anëtar i Shtabit Qëndror të
Aksionit, i paraqiti shokut Enver një pasqyrë të shkurtër e
të qartë të gjendjes së punimeve në hekurudhë, si dhe për
kujdesin që tregohej në trajtimin e vullnetarëve të rinisë.
Fola edhe unë për problemet e edukimit, veçanërisht për
rininë e zonave Veriore e Veri-Lindore.
Shoku Enver na përgëzoi për punën e madhe e të pal-
odhur në ndërtimin e veprës, por edhe për kujdesin që bëhej
për trajtimin e rinisë dhe për edukimin e saj. Në një çast na
u drejtua: "Ç'thoni, shokë të rinisë, jemi gati tani për mitin-
gun?" "Po, shoku Enver, gati jemi" - iu përgjigja. "Epo,
eja, pra, të shkojmë" - foli shoku Enver. Dhe u ngrit ngada-
lë.
I shoqëruar nga unë dhe nga Dhora, shoku Enver u drej-
tua për në tribunën e mitingut. Kur ai doli në tribunë, ak-
sionistët dhe pjesëmarrësit e tjerë në miting, që arrinin në
mbi 10 mijë vetë, shpërthyen në brohoritje dhe me thirrjet:
"Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!", Parti-Enver, jemi gati
kurdoherë!". Jehona e kësaj oshëtime shkonte valë-valë për-
plasej në shpatet e kodrave të Gradishtës dhe përsëri kthe-
hej, duke u përhapur fushës së gjerë të Myzeqesë. Rinia
punëtore, rinia fshatare, ajo shkollore dhe studentore shpre-

hnin me këtë rast unitetin e çeliktë me Partinë, dashurinë e
thellë që kishin për udhëheqësin dhe vendosmërinë për të
ecur përpara për të ndërtuar e zbukuruar gjithmonë e më
shumë atdheun socialist.
Shoku Enver tundte duart e i përgëzonte aksionistët.
Ndërkaq kapi dorën e komandantes dhe timen, i ngriti lart
dhe i tundte bashkë me duart e tij. Me këtë shoku Enver u
thoshte të rinjve, se brohoritjet ju takojnë juve aksionistëve,
se jeni ju, rinia, që punoni dhe po e lulëzoni Shqipërinë,
Atdheun tonë!
Këtu shoku Enver mbajti një fjalim historik. Pasi përshën-
deti vullnetarët në emër të K.Q. të Partisë për punën e mirë
që kishin bërë për ndërtimin e hekurudhës dhe të rrugës së
Malësisë së Madhe, ai shpjegoi vlerat e rëndësinë e aksion-
ev e, si një "shkollë e madhe për kalitjen e brezit të ri,
edukimin e tij me koncepte të drejta për punën, rritjen e
frymës së kolektivitetit, të luftës për kapërcimin e vështirë-
sive, forcimin e dashurisë e të miqësisë së pastër midis
shokëve dhe të vendosmërisë revolucionare". (Raporte e fjal-
ime. 1967-1968). "Pjesëmarrja në aksione dhe në lëvizjet rev-
olucionare janë një demonstrim i fuqishëm i pjekurisë së rin-
isë sonë, i vendosmërisë së saj për të përballuar çdo vësh-
tirësi dhe për të ecur gjithmonë përpara, në luftë kundër pre-
sioneve borgjezo-revizioniste" tha shoku Enver. "Rinia jonë,
vijoi Ai, shikon me besim të ardhmen; asaj i janë krijuar të
gjitha kushtet për punë, mësim, jetë të lirë e të kulturuar.
Ndërsa një tabllo krejt e kundërt paraqitet në vendet kapital-
iste e revizioniste, ku shthurja e degjenerimi moral janë bërë
karakteristika e ditës, droga e shumë të këqia çdo ditë e më
shumë po e shkatërrojnë jetën e rinisë në këto vende..."
Pas mitingut shoku Enver vizitoi fjetoret e vullnetarëve
dhe mensën. Ai merakosej shumë për jetën e rinisë, duke
/02 Dr. Sami Gega
Tribuna e mitingut të organizuar në Gradishtë më 28 qershor 1968.

Enver Hoxha midis komandantes së aksionit, Dhora Jançe (Lloja)
dhe komisarit të aksionit, Sami Gega
këshilluar që asaj t'i krijoheshin të gjitha kushtet për një jetë
më të mirë e më të kulturuar në aksion. Kur pa se kudo
kishte rregull e pastërti shembullore, tha. " Ja, kështu t'i
mbani gjithmonë mjediset, pastër, ashtu siç është vetë rin-
ia, e pastër si kristali. Pastërtia është pjesë e edukatës, e
virtytit të njeriut të kulturuar".
Shoku Enver, i kënaqur nga kjo vizitë, u largua i gëzuar,
i përciellë me brohoritje e me dashuri të thellë nga rinia
aksioniste dhe nga gjithë pjesëmarrësit në miting.
Ditët pas kësaj vizite të shokut Enver u bënë ditë sulmi
në gjithë hekurudhën, për përfundimin dhe dorëzimin e saj
më 16 tetor, me rastin e 60 vjetorit të ditëlindjes së shokut
Enver.
12 tetor 1968. Dita e përurimit të Hekurudhës
së Rinisë Rrogozhinë - Fier
Që më10 tetor 1968 në të gjitha sektorët e hekurudhës

kishte filluar atmosfera e festës. Kudo të rinjtë bënin pastri-
me, rregullime, zbukurime dhe përgatitje për manifestimin.
Nuk u kishim thënë gjë, se cili prej udhëheqësve do të vinte
për përurimin e veprës, por të gjithë e parandjenin se do të
vinte vet shoku Enver.
"Kush u tha se do të vijë shoku Enver?" u thashë disa të
rinjve që ishin duke biseduar me njëri-tjetrin.
"Komisar, na e do zemra dhe me mendjen tonë gjykojmë
se Ai do të vijë! Në mos gabohemi, kur ishte në Gradishtë
në qershor, u tha të rinjve aksionistë "Mirëupafshim...!".
"U bëftë ashtu siç jua do zemra!" - u thashë, vura buzën në
gaz, dhe u ndava.
Dhe ndodhi ashtu siç e mendonin dhe e dëshironin të
gjithë: Erdhi vet shoku Enver.
Ceremonia e përurimit do të zhvillohej në qytetin e Fier-
it. Tërë masat organizative dhe përgjegjësinë për mitingun
e ceremonisë e kishte Komiteti i Partisë të rrethit të Fierit.
Ne të Shtabit Qëndror të Aksionit u ngarkuam që të
paraqesnim aty një kuadrat me 2400 aksionistë, të veshur
me uniformën e hallet e aksionit. Komandantja e aksionit
do t'i paraqiste forcën të deleguarit të K.Q. të Partisë, ndër-
sa aksionistët e rreshtuar do të bënin një parakalim të sh-
kurtër. Ndërkaq, ishim porositur që të çonim në Rrogozhinë
aksionistët e sektorit të Zhamës për të pritur shokun Enver.
Këta aksionistë, si dhe të sektorëve të tjerë do të hipnin në
tren dhe do të vinin në Fier. Një pjesë tjetër e aksionistëve
do të vinte në Fier me autobuza.
Në ora 7 paradite unë, sekretari i parë i Komitetit të Par-
tisë të rrethit, Rrapi Gjermëni, komandantja e aksionit, Dho-

104 Dr. Sami Gega
Nga pritja e Enver Hoxhës në Rrogozhinë me rastin e përurimit

të hekurudhës Rrogozhinë - Fier, 12 tetor 1968.
ra, drejtori i ndërmarrjes së ndërtimit dhe zv/komandant i
Shtabit të Aksionit, Piro Stefa, kryeinxhinieri dhe anëtari i
Shtabit të Aksionit, Shkëlqim Bumçi, arritëm në Rrogozhinë,
tek stacioni i trenit. S'vonoi shumë dhe mbërritën anëtarë të
Presidiumit të Kuvendit Popullor, anëtarë të Qeverisë, sek-
retarët e K.Q. të Rinisë, sekretarët e Këshillit Qëndror të
Bashkimeve Profesionale, presidentja e BGSH-së dhe disa
kuadro veteranë të rinisë.
Të rinjtë aksionistë aty ndjeheshin të gëzuar, sepse ata
kishin përfunduar ndërtimin e hekurudhës, e cila lidhte tani
Rrogozhinën me Fierin. Në këtë festë do të pritnin dhe do
të përshëndeteshin me shokun Enver.
Në ora 9 makina e shokut Enver u duk në krye të rrugës.
Dhe mori përpjetë, drejt stacionit të trenit. "Po vjen, po vjen!"
- thirrën të rinjtë. Ndërkohë nisën të brohoritnin: "Enver
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë 1 05
Hoxha!", "Enver Hoxha!".
Shoku Enver zbriti nga makina. Ishte i shoqëruar nga e
motra, Sano. Sekretari i parë i Komitetit të Partisë të Dur-
rësit, Rita Marko, kryetari i Komitetit Ekzekutiv të KP të
rrethit të Durrësit. Unë dhe komandantja e aksionit e pritëm
shokun Enver. Si i uruam mirëseardhjen dhe u përshënde-
tëm përzemërsisht, shoku Enver, tha: "Ç'do të bëjmë tani?"
" Ja, shoku Enver, po vjen ajo vajza me tabakanë e gër-
shërëve; do të pritet shiriti dhe, pastaj, do të nisemi me tren",
- iu përgjigja unë.
Vajza u afrua pranë shokut Enver me tabaka në duar. Ai
e përgëzoi vajzën, mori gërshërët dhe preu shiritin e kuq:
"Ta gëzoni hekurudhën e re! Rroftë rinia jonë heroike!"
Në shesh shpërthyen brohoritjet dhe thirrjet: "Enver Hox-
ha!", "Enver Hoxha!". Ndërkaq sirena e lokomotivës fish-
këllente fiu, fiu, fiu! Fotoreporterët shkrepnin aparatet fo-
tografike, kameramanët e Kinostudios "Shqipëria e Re" fil-
monin.
"Na prini!" - tha shoku Enver, duke na u drejtuar neve,
komandantes dhe komisarit të hekurudhës.
I shoqëruar nga ne, shoku Enver hipi në vagonin e dytë,
ku ishin gjithë anëtarët e Byrosë Politike dhe anëtarët e Pre-
sidiumit të Kuvendit Popullor. Unë lash shoqen Dhora që
të shkonte pas shokut Enver dhe vet u futa në vagonin e
parë, ku ishin anëtarët e K.Q. të Partisë, anëtarë të Qever-
isë, sekretarët e K.Q. të Rinisë etj. Por sa isha ulur, vjen një
e thërret: "Sami Gega, komisari i hekurudhës, të vijë pas
meje, se e kërkon shoku Enver!"
I befasuar nga kjo thirrje, u ngrita me të shpejtë dhe, me
shumë emocione, shkova. Sa u futa në vagonin ku ishte
shoku Enver, Ai më pa dhe foli: "Hajde, more komisar, pse
na ike ashtu, fshehurazi! Ulu, ulu këtu!" Dhe me dorë bëri
shenjë që të ulesha pranë tij. Ashtu, gati i hutuar prej gëzim-
106 Dr. Sami Gega
it, zura vend pranë shokut Enver, në të njëjtën sedilje.

Përkarshi ishte ulur Dhora. Si unë edhe Dhora ishim tepër të
gëzuar, por dhe tepër të emocionuar.
"Sot, - tha shoku Enver, - jemi të gëzuar të gjithë. Ju si
rini e mbajtët fjalën: hekurudhën e dorëzuat para kohe!"
Lokomotiva i binte sirenës, ndërsa të rinjtë vullnetarë,
të hipur në tren, këndonin. Qytetarët e pranishëm të
Rrogozhinës brohorisnin. Lokomotiva filloi të rrëshqasë
ngadalë e sa vinte e largohej nga stacioni. Shoku Enver ish-
te ulur në anën e djathtë, afër dritares, në drejtim të lëvizjes
së trenit, pas tij, ngjitur, isha unë, kurse Dhorën e kishim
përkarshi. Shoku Enver shikonte nga dritarja popullin që
brohoriste. Duke parë njërëzit që brohorisnin, ai tha: "Sa të
gëzuar që janë! Ata e ndjejnë frytin e punës dhe leverdinë e
hekurudhës". Dhe vazhdonte t'i përshëndeste me dorë!
Për një copë kohë ra heshtja. Unë sillja në mendje se si
do të bënim gjatë rrugës, se ajo do të zgjaste, me gjithë ndale-
sat, mbi 2 orë. Ç'bisedë do të bënim me shokun Enver?! Përse
mund të na pyeste dhe a do të ishim në gjendje t'i
përgjigjeshim? Ishim, pra, në ankth si unë edhe Dhora. Mirë-
po ky ankth nuk zgjati shumë, sepse shoku Enver na afroi
kaq shumë, na trajtoi kaq ngrohtë, tamam si të ishim shokë.
Bisedat që krijoi shoku Enver me ne s'ishim për tema aka-
demike, por për çështje pune, për çështje të jetës, për rolin
dhe vlerat e aksioneve të rinisë... Nuk mungonte edhe
ndonjë shaka. Në një rast kur shoku Enver më pyeti se nga
isha dhe unë iu përgjigja: jam nga Lushnja, këtu jam lindur
e rritur, Dhora u hodh e tha: "Lalë Myzeqeje është, shoku
Enver!"
Shoku Enver qeshi. Ndërkaq, unë thashë: "Nuk e mo-
hoj. I tillë jam, veç në Myzeqe me emrin "Ialë" ne i thër-
resim vëllait të madh, disa i thërresin edhe babait. Pastaj,
s'thonë kot: "Sa të jetë lala gjoni, hani, pini e këndoni!". Pra,
nuk e marrim për ofendim fjalën "Ialë". Feudalët i dhanë
një kuptim negativ dhe ofendues fjalës "Ialë!"
"Po, po, - tha shoku Enver, - është ashtu si thua ti, Sami.
Edhe në Shqipërinë e Mesme, si në Kavajë "lalë" fëmijët i
thërrasin babait, diku - edhe vëllait".
Dhe vijoi: "Po ju, shoqe komandante, nga jeni?" "Nga
Përmeti", u gjegj ajo. "Nga bostaxhinjtë e Përmetit", - fola
unë. Dhe vura buzët në gaz. Shoku Enver qeshi dhe ndë-
rhyri: "Si shpejt e more hakun, Sami! Po pse the kështu?!
Përmetarët s'janë vetëm bostanxhinj, por edhe bujq të mirë,
blegtorë të zotë, vreshtarë të aftë, janë edhe mjeshtra në
shumë profesione!" "Thash kështu, shoku Enver, vazhdo-
va unë, sepse kam njohur një përmetar që e kisha në lagje.
Ai ishte kultivues i mirë i perimeve dhe i bostaneve. Dhe
bënim shaka kur takonim ndonjë përmetar. I thoshnim: "Hë
more bostanxhi!".
"Nga ç'vend jeni, shoqe komandante? Nga qyteti apo nga
fshati? - pyeti sërish shoku Enver. "Jam nga Postenani,
shoku Enver, por banoj në Përmet".
Kur dëgjoi këtë, shoku Enver ndërhyri: "Janë vende të
mira ato anë. Njerëzit janë punëtorë dhe jetojnë mirë". "Po,
shoku Enver, shumë e bukur ishte ajo krahinë" - fola unë.
Dhe vazhdova: "Para një muaji isha në Përmet për një punë
dhe kalova që aty për në Leskovik, në Ersekë e dola në
Korçë. Por më thanë në Leskovikë, se fshatrat e Shqerisë
gati janë fare pa njerëz, si dhe në disa zona të tjera të Ersekës!
Kjo ka ndodhur nga që banorët e këtyre fshatrave janë lar-
guar në drejtim të Tiranës, të Durrësit etj.
Shoku Enver më dëgjonte me vëmendje. Si u mendua
një çast, ndërhyri duke shtjelluar idenë për masat që lipsen
të merreshin për popullimin e këtyre krahinave.
"Partia, tha shoku Enver, lipset të marrë masa për ripop-
ullimin e kësaj zone. Ndoshta do të jetë mirë që rinia të
108 Dr. Sami Gega
ndërmarrë aksion për të shkuar atje që të rikrijohen fsha-

trat, të çelet tokë e re, të kultivohen vreshta etj. Ky përbën
një problem të madh për Partinë. Kemi dhënë porosi që të
studiohet zgjidhja e këtij problemi. Çdo pëllëmbë e Atd-
heut tonë duhet zbukuruar dhe populluar. Lënia e zonave,
fshatrave dhe e krahinave pa popullsi është një humbje e
madhe ekonomike, sepse krijohen zona "të vdekura",
mbeten shumë burime natyrore të pashfrytëzuara. Njeriu e
ndryshon natyrën, e zbukuron dhe e përshtat atë për nevo-
jat e veta. Kemi vend të bukur, të pasur, por pa popullsi ai
dëmtohet. Rinia duhet të japë shembullin e saj për zgjidhjen
këtij problemi. Natyrisht, shteti ynë duhet të marrë masa
që banorëve në këto zona t' u krijohen kushtet e nevojshme
për një jetesë normale, që atyre të mos u mungojnë uji, dri-
tat, rrugët, shkolla, ambulanca, materniteti, njesitë tregtare
gjithçka tjetër që duhet.
Shoku Enver fliste dhe na vështronte në sy, herë mua,
herë Dhorën. Ai e shtronte problemin në atë mënyrë, sikur
kërkonte edhe nga ne një mendim. Si unë, ashtu dhe Dhora
shprehëm mendimin, se një aksion i tillë do të ishte me le-
verdi dhe do të mirëpritej nga rinia.
Treni rrëshqiste duke gjarpëruar mbi trasenë e madhe
prej zhavori. Ndiheshin trak-truket e goditjeve të rrotave
mbi shinat. Qendra e zërit e trenit jepte të dhëna herë pas
herë mbi ndërtimin e veprave dhe për punën vetmohuese
të rinisë. Shoku Enver dëgjonte me vëmendje dhe vështronte
natyrën e luginës së Shkumbinit. Kur po i afroheshim urës
mbi Shkumbin, unë ndërhyra:
"Shoku Enver, kjo urë është më e madhja. U ndërtua nën
drejtimin e Andrea Papastefanit, inxhinier mjaft i përgatitur,
i cili ka marrë edhe gradë shkencore. Po këtu ka punuar edhe
mjeshtri i madh i ndërtimit të urave, Shefki Shevroja.
"I kam takuar, tha shoku Enver, kur erdha në qershor.
Andrea ka qenë nxënës i shkëlqyer në Liceun e Korçës. E

kam patur nxënës dhe tani është bërë një nga specialistët
më të mirë në fushën e ndërtimeve. Edhe Shevron e takova
në qershor; është njeri i punës dhe me mendje të kthjelltë.
Kam takuar para ca kohe edhe vëllanë a kushëririn e Shefkiut,
Kamberin. Janë punëtorë të talentuar".
"Kamber Shevroja, shoku Enver, ndërtoi urën e heku-
rudhës në Mbrostar, mbi lumin Seman".
Si kaluam urën dhe Qafën e Sokolit, po i afroheshim
Çermës. Unë përsëri ndërhyra: "Fshatarët e zonës së Çer-
mës dhe të zonës së Divjakës kanë kërkuar që këtu në Çer-
mën e Sipërme të bëhet një stacion treni, sepse e kanë larg
atë të Dushkut". "Mirë, tha shoku Enver, kjo kërkesë le të
studiohet nga specialistët tanë të hekurudhave, duke patur
parasysh rregullat dhe ligjet e shfrytëzimit të hekurudhave".
Treni vazhdonte udhën. Vagonët qenë shumë komodë,
të rinj, të shtruar me rrugica, dritaret - me perde. Kishte edhe
ventilatorë freskues. Qendra e zërit e trenit vazhdonte me
muzikë dhe, herë pas herë, jepte të dhënat e ndërtimit të
hekurudhës. Kaluam Gramshin dhe po i afroheshim Kon-
jatit, vendit ku pat rënë Shkurte Pal Vata. "Shoku Enver,
edhe pak dhe po i afrohemi vendit ku është busti i Shkurte
Pal Vatës" - fola unë. "Nga ç'anë është?" "Nga e majta, shoku
Enver".
Dhe shoku Enver ndërroi vend, doli në krahun e majtë.
Unë i qëndrova përballë dhe i thashë: "Busti, shoku Enver,
është vepër e skulptorit Muntaz Dhrami, kurse bazamenti
dhe ura e kalimit për tek busti janë projektuar nga Andrea
Papastefani".
Ndërkaq u ndje fishkëllima e lokomotivës që për-
shëndeste e nderonte kujtimin e Shkurte Vatës. Shoku En-
ver iu afrua dritares dhe e vështroi me vëmendje bustin e
Heroinës. "I bukur qenka!" u shpreh shoku Enver. Dhe vi-
/ / Dr. Sami Gega
joi: "Ç'thote rinia; e pëlqeu dhe a i ngjan Shkurtes?" "Rinia

e ka pritur shumë mirë. Pali, i ati, na ka thënë se i ngjan
shumë, veç këtu është paraqitur pak më e mbushur në fy-
tyrë" .
Kur po i afroheshim stacionit të Dushkut, i thash shoku
Enver: "Jemi duke iu afruar stacionit të Dushkut". "Nga
ç'anë e kemi?" "Po nga krahu i majtë, shoku Enver. Kështu
siç jemi ulur, e shohim mirë. Aty do të ketë shumë banorë,
që gëzojnë për përurimn e hekurudhës".
Thirrjet e brohoritjet "Parti-Enver!" sa vinin e dëgjoheshin
më shumë. Sakaq, shoku Enver i hodhi një vështrim vetes,
rregulloi xhaketën, rregulloi flokët dhe u drejtua me pamje
nga stacioni. Populli vazhdonte të brohoriste. Ai, buzagaz,
i përshëndeste me dorë, ndërsa treni ngadalësoi shpejtës-
inë dhe nisi të rrëshqiste avash.
Këtu, po edhe në stacionet e tjera më bëri përshtypje rreg-
ullsia e shokut Enver për paraqitjen para popullit. Sa herë
që dilte në dritare të vagonit për të shikuar e përshëndetur
popullin, ai krihej dhe rregullohej. Kur zbriste, siç qe rasti
në Lushnje e në Fier, bënte dhe më tepër kujdes. Kjo në
vetvete tregonte nivelin e lartë kulturor, por shprehte edhe
respektin e madh që ai ushqente për njerëzit."I bukur qen-
ka stacioni i Dushkut!" - u shpreh shoku Enver. "Po i Lush-
njes dhe të tjerët si janë?" "Edhe ata janë të bukur e funk-
sional, por dhe dallojnë nga njëri-tjetri. I Lushnjes dhe i Fi-
erit janë më të mëdhenj" - iu përgjigja unë.
"Është mirë, tha shoku Enver, që vepra si këto të mos
bëhen uniforme, por të bukura dhe që të dallojnë nga njëra-
tjetra. Duhet t'u kushtohet shumë kujdes ndërtimeve, si në
anën funksionale, ashtu dhe në atë artitekturore, duke rua-
jtur edhe traditën tonë kombëtare".
Treni ecte dhe sa vinte po i afrohej Lushnjës. U ndje fish-
këllima e sirenës së lokomotivës. Ajo sinjalizonte mbërritjen
në kryqëzimin e rrugës në afërsi të Institutit të Kërkimeve

Bujqësore. Sirena vazhdonte të fishkëllente, duke parala-
jmëruar afrimin tek stacioni i Lushnjës. Vullnetarët që ishin
në tren këndonin.
"Si duket, po mbërrijmë në stacion" - tha shoku Enver.
"Po, shoku Enver, ja, këto janë ndërtesat e para në afërsi të
tij".
Shoku Enver i hodhi një vështrim gjithë hyrjes tek ura e
përroit dhe tha: "Sami, këto ndërtesa të vjetra në hyrje të
stacionit duhen pastruar. Ua thuaj shokëve të Komitetit të
Partisë dhe atyre të pushtetit. Duhet të bëjmë shumë kujdes
për zbukurimin e hyrjeve të qytetit, aq më tepër në afërsi të
stacionit të hekurudhës". "Po, shoku Enver, do t'ua them
shokëve të Partisë e të pushteti, por e di që në bazë të
planimetrisë së qytetit është parashikuar pastrimi i këtij ven-
di nga të gjitha vjetërsirat. Madje janë paralajmëruar edhe
banorët".
Lokomotiva ngadalësoi shpejtësinë. Ndihej zhurma e
fërkimit nga frenimi, e cila mbytej nga brohoritjet e popul-
lit të grumbulluar në sheshin e stacionit. Treni u ndal. Shoku
Enver u bë gati të dilte, rregulloi flokët, xhaketën, u pa në
pasqyrë, pastaj doli tek dera e vagonit dhe përshëndeti me
dorë.
Në afërsi të vagonit kishin dalë për të pritur shokun En-
ver sekretari i parë i Komitetit të Partisë të rrethit, Rrapi Gjer-
meni dhe kryetari i Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethit, Spiro
Rusho dhe disa kuadro të tjerë. Një grup pionierësh i dhuru-
an shokut Enver një buqetë me lule të freskëta.
Shoku Enver i përgëzoi pionierët dhe, i shoqëruar nga
sekretari i parë i Komitetit të Partisë të rrethit, kryetari i
Komitetit Ekzekutiv i KP të rrethit dhe nga komandantja e
komisari i aksionit, u fut në stacionin e hekurudhës, në sallën
e pritjes së pasagjerëve, pastaj në një sallë pritjeje. Këtu,
112 Dr. Sami Gega
bashkë me shokët e udhëheqjes së rrethit, piu një kafe. Më

pas, i shoqëruar nga komandantja e komisari vazhdoi viz-
itën në mjediset e stacionit, vizitoi fotoekspozitën kushtuar
punës së rinisë në aksion dhe, nga andej, u fut në sallën e
biletarisë, që kishte pamjen nga qyteti. Aty shoku Enver u
ndal më shumë, sepse në sheshin para hyrjes në stacion në
krahun e qytetit ishte grumbulluar një masë e madhe njerëz-
ish dhe brohorisnin për shokun Enver. Ai tentoi të hapte
derën dhe t'i takonte qytetarët, por dera ishte e kyçur.
Ndërkaq, shoku Enver na kapi nga duart dhe, duke na i
ngritur lart bashkë me ato të tijat, përshëndeste popullin
përtej dritareve.
Në vazhdim të lëvizjes, duke na mbajtur ne (komandan-
ten e komisarin) nga duart, u ndal te dera e bufesë së sta-
cionit, ku një grua e re me një fëmijë 9-10 muajsh në krah
përshëndeste shokun Enver nga përtej xhamit. Fëmija qe
një bukurosh, buçko, që qeshte dhe i hidhej shokut Enver
me duart e njoma. Shoku Enver i fliste: "Bebi, bebi, o buku-
rosh! Marshalla! Marshalla!"
Fëmija gëzonte dhe s'përmbahej. I hidhej shokut Enver.
Duart e fëmijës preknin xhamin. Shoku Enver i mbështeste
duart e tij te duart e fëmijës, që i ndante fleta e xhamit. Pop-
ulli brohoriste "Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!" Po dhe fëm-
ija lëvizte doçkat e njoma në drejtim të shokut Enver.. Sa
skenë e bukur! Fëmija, e ardhmja e Shqipërisë, që s'di se si
e kishte emrin, Arben, Ardian, Ilir, Shpresa, Drita apo Ed-
lira, po ndjente gëzimin e takimit me udhëheqësin e Par-
tisë! Edhe gëzimi i nënës ishte i madh...
Pas këtij takimi shoku Enver hyri në sallën e restorantit
dhe, pasi doli nga aty, i përshëndetur nga populli hipi në
vagon, qëndroi në dritare duke përshëndetur popullin de-
risa treni u largua nga peroni. Pastaj u ul.
Treni gjarpëronte në kthesën e madhe të Saravës dhe
çante përpara nëpër fushën e gjerë të Myzeqesë nga Lush-
nja në drejtim të Gradishtës. Duke dashur të hapja bisedë
për bujqësinë, iu drejtova: "Deri në Gradishtë hekurudha
shkon përmes fushës, shoku Enver". "Të kujtjanë këto toka?
Të fermës apo të kooperativës? - pyeti shoku Enver. "Në
pjesën më të madhe janë të fermës. Kanë toka këtu edhe
kooperativat bujqësore të Saravës e të Kemishtajt", iu gjeg-
ja unë. Dhe vijova: "Me bujqësinë këtë vit nuk ndahemi keq,
veç pambukut..."
"Myzeciarët janë bujqë të mirë; kanë punuar shumë. S'ke
ç'u thua, kanë sukses në punë. Përsa i përket pambukut,
çështja duhet parë. Ndoshta shkaku i mosrealizimit të pro-
dhimit mund të jetë fara, por dhe klima e këtij viti nuk qe
shumë e përshtatshme për pambukun. Sidoqoftë, faktori
punë, puna shkencore është kryesore. Megjithatë, special-
istët dhe punonjësit e bujqësisë duhet ta studiojnë mirë këtë
çështje për t'i dhënë rrugëzgjidhje". Këtu shoku Enver thek-
soi domosdoshmërinë e punës studimore në bujqësi dhe
forcimin e disiplinës shkencore.
Ndërsa bisedonim, kamarieri i solli shokut Enver një
pjatë me 3-4 copa byreku dhe pak bukë me djath. "Mirë,
more, iu drejtua kamarierit, vetëm mua më solle?! Po këty-
re të rinjve, pse nuk u solle?! Apo të të bëjnë një fletë - rrufe!
Kamarieri, një burrë me trup mesatar, flokëthinjur, u skuq
në fytyrë dhe tha:
"Edhe atyre do t'u sjell, shoku Enver".
Dhe ashtu veproi. Pas pak ai erdhi e na solli. Por ç'e do;
ne s'guxonim të hanim! Na vinte shumë zor! Si të hanim aty
në prani të Tij, ca më tepër që edhe ai s'po hante!
"Merni ca nga këto, hani, se janë të mira, - na u drejtua
shoku Enver.
Megjithatë, as unë dhe as Dhora s'lëviznim. Atëhere ndë-
rhyri shoku Enver:
114 Dr. Sami Gega
"Ja, pra, po më detyroni të filloj unë i pari". Dhe mori

një copë byreku. "Tani merrni ju rinia, se duhet të hani më
shumë!"
Në këto rrethana, me atë ngrohtësi dhe afrim të madh që
na bënte shoku Enver, na lehtësoi edhe nga emocionet e të
ngrënit në prani të tij. Morëm nga një copë byrek.
Mbas ca kohe kamariari kaloi përsëri përpara nesh me
një pjatancë në dorë, ku kishte bajame që ua çonte shokëve
të tjerë të udhëheqjes (anëtarëve të Byrosë Politike, anëtarëve
të Presidiumit të Kuvendit Popullor, anëtarëve të Qever-
isë), që ishin ulur dy sedilje prapa nesh në atë vagon luk-
soz. Shoku Enver e vuri re dhe i foli me shaka: "More
gjirokastrit "i lig!". Pse nuk sjell ca edhe këtu nga ato?! Du-
het të ushqesh rininë më parë, sepse për rininë jemi sot këtu
dhe se rinia ka nevojë për më shumë!"
Kamarieri s'e deshi veten. Ndonëse shprehej në formë
shakaje, në fakt qe një qortim i dytë! "Siurdhëron, shoku
Enver!" - tha kamarieri. Dhe u largua.
"E shikoni? - na u drejtua shoku Enver. - Është cingun
gjirokastrit!" "Jo, shoku Enver, gjirokastritët nuk janë cin-
gun (kornac)" - i thashë unë. Dhe vijova: "Gjirokastritët janë
nikoqirë; gratë janë amvisa të mira. Ajo që thonë, se
"gjirokastritët lidhin macen kur hanë bukë", për mua ka
një kuptim pozitiv: tregon për ndjenjën e pastërtisë dhe të
kursimit në përgjithësi, por jo se janë kornac!
Shoku Enver më shikoi me buzë në gaz dhe m'u drejtua:
"Po më bën qejfin, Sami!" "Jo, jo, shoku Enver, por unë ash-
tu e di dhe kështu kam dëgjuar edhe nga shumë njerëz të
tjerë!" "Po, po, - shtoi shoku Enver, - por gjirokastritët të
thonë: "kur erdhe, kur do të ikësh!". "Jo, shoku Enver, ash-
tu thonë beratasit. Ata kur kanë ndonjë interes, të thonë:
"Xhan, o buçko, ku je!". Ndërsa kur s'kanë interes, të thonë:
"Laço, kur erdhe, kur do të ikësh!".

Enver Hoxha në stacionin hekurudhor të Lushnjes, duke ecur

në drejtim të popullit. 12 tetor 1968
Biseda u fut në të thella. Duke më dëgjuar me kujdes,

m'u drejtua sërish: "Jo, jo, Sami, s'është e vërtetë. Beratasit
janë mikpritës e bujarë. Unë i njoh mirë, se kam jetuar ca
kohë atje" - shtoi shoku Enver.
Duke më korrigjuar mua në atë shaka, shoku Enver foli
gjatë për virtytet e popullit shqiptar. "Besa, mikpritja, bu-
jaria, trimëria etj., shpjegoi Ai, s'janë virtyte të një krahine,
por të të gjithë popullit shqiptar. Feudalët, për t'i përçarë
njerëzit u vinin epitete e nofka popullsisë së zonave të ndry-
shme. Në kushtet e rendit tonë socialist virtytet e mira të
popullit tonë janë forcuar e pasuruar më tej".
Sakaq kamaraieri solli një pjatë me bajame dhe tha:
"S'janë për Ju, shoku Enver!" Me sa dukej, e kishte të ndalu-
ar për efekt diete. As unë dhe as Dhora nuk reaguam, por
as po vinim dorë në pjatë. "E, pra, ç'prisni! - tha shoku En-
ver. Filloni e hani, se janë të mira".
116 Dr. Sami Gega
Ndërsa ne filluam të hamë bajame, shoku Enver iu drej-

tua dy gazetarëve (njëri prej tyre ishte Niko Nikolla, tjetrin
nuk e njihnim): "Merni edhe ju bajame, se do të sjellë prapë
kamarieri". Dhe vazhdoi: "Ju gazetarët dhe propagandistët
bëni një gabim në propagandë, sepse shpesh shkruani:
"ishim këtu ose atje, takuam një plak 50-55 vjeçar dhe ai na
tha...!". Mirëpo unë 60 vjeçari plak jam?! Pra, më kuptoni;
fjalën e kam aty që nuk duhet trajtuar kështu problemi i
kufirit të pleqërisë. Sistemi ynë socialist e ka përrnirësuar
jetën materiale e atë shpirtërore e, si pasojë, pleqëria nuk
vjen shpejt. Në vendet kapitaliste, ku ka shfrytëzim barbar
të njeriut nga njeriu, ku njeriu ka shumë halle e brenga, të
cilat ia shkurtojnë jetën, e mplakin para kohe.
Pra, vijoi shoku Enver, fjalën e pata aty që ju gazetarët të
keni kujdes në trajtimin e moshës". Ndërkaq, vë buzën në
gaz e thotë: "Megjithatë, unë më djalë!". Duke vazhd-
uar më tej: "I them ndonjëherë mëmës kur më rrok në qafë e
më puth: "Mëm-o, si duket faqja? U plaka!" "Jo, bir-o, jo; je
i ri!"
Një herë i thashë, se kisha thirrur për drekë një kushuri-
rin tonë, ajo më tha:
"Sa mirë ke bërë bir-o, se është plak njeri i shkreti!" "Po
mirë, moj mëm-o, si qenka plak ai, kur me moshë gati jemi
aty - aty, unë dhe ai?!" "E, bir, them është plak, se s'ka fëm-
ijë i shkreti!" Ja, pra, e gjeti që e gjeti mënyrën se si ta justi-
fikojë atë që unë për të jam i ri!"
"Nëna, vijon shoku Enver, është shumë e dhimbshur për
fëmijën. Sido që të jetë ajo. ajo nuk thotë kurrë keq. Dashu-
ria e nënës për fëmijën është aq e madhe, sa ne s'mund ta
marrim dot me mend. Për nënën kanë shkruar shkrimtarë
të shumtë. Unë, tha shoku Enver, kam lexuar nga shumë
autorë të mëdhenj të botës, por forcën e dashurisë së nënës
për fëmijën s'e kanë shprehur dot plotësisht. Dashuria e
ENVER HOXHA - Heroi që beri epokë 117
nënës e bën fëmijën optimist, e ngroh dhe e bën të gëzue-
shëm, e bën fëmijën të mposhtë çdo fatkeqësi. Prandaj ne
duhet të rrisim kujdesin për nënat tona e, përgjithësisht, për
prin dërit"
Unë dhe komandantja dëgjonim me vëmendje, ndërsa
gazetarët mbanin ndonjë shënim.
"Merrni bajame, se u mbajta me muhabet!" shprehej herë
mbas here.
Ne as që na hahej, por s'kishim ç'të bënim, se s'na linte
Ai. Nisëm të hanim. Gazetarët, gjithashtu, morën nga një
bajame...
Duke iu drejtuar gazetarëve, shoku Enver tha: "Ju
gazetarët duhet ta nxirrni më mirë në pah punën revolucio-
nare të rinisë në hekurudhë. Puna e saj këtu ka qenë mjaft e
madhe, sidomos edukimi që u arrit nuk ka të çmuar! Dhe
ja, me mendjen e duart e saja të njoma rinia sot na dorëzoi
hekurudhën e re. Rinia sot është në festë, por bashkë me të
në festë e të gëzuar janë tek ne të gjithë punonjësit, i gjithë
populli". "Edhe borgjezia, vazhdoi shoku Enver, e feston
ndërtimin e hekurudhave, sepse ata e heqin veten si njerëz
përparimtar, por festat e hekurudhave atje janë jo për pop-
ullin. Tek ne ndërtimi i hekurudhave është festë për gjithë
popullin, sepse ato ndërtohen nga rinia, nga bijtë e popul-
lit dhe vihen në shfrytëzim për dobinë e popullit, janë pa-
suri e tij"...
Ndërsa bisedonim, sirena e lokomotivës sinjalizoi af-
rimin drejt Gradishtës. "Ku jemi tani?"- pyeti shoku Enver.
"Edhe pak dhe arrijmë në stacionin e Gradishtës", - iu gjeg-
ja unë. Shoku Enver i hodhi një vështrim fshatit që ndodhej
rrëzë një kodre dhe tha:
"Atje ishim në ciershor?" "Po, shoku Enver, atje kemi
qënë. (Fjala ishte për sektorin e Gradishtës, ku më 28 qershor 1968
shoku Enver foli përpara aksionistëve)
118 Dr. Sami Gega
"Nga ç'anë është stacioni?" "Nga ana e djathtë, kështu

siç jemi e shikojmë mirë stacionin".
Treni vazhdonte të rrëshqiste ngadalë. Lokomotiva
buçiste me sirenën e saj. Filluan të dëgjoheshin brohoritjet
e popullit. Aty kishin ardhur mijëra fshatarë nga zona e
Gradishtës, e Këmishtajt dhe e Remasit. Burra, gra, të rinj e
të moshuar brohoritnin të gëzuar për përurimin e heku-
rudhës, që po i sillte gjallëri. Gëzoheshin, se do të shihnin
edhe Komandantin në udhëtimin e parë të trenit në heku-
rudhën e re.
Shoku Enver doli në dritare dhe, si zakonisht, buzagaz, i
përshëndeste me dorë njerëzit. Nga rruga automobilistike
e deri tek ura e Emisarit të madh (kanalit të madh) në kufi
me fshatin Gogolas populli ishte radhitur në të dy krahët e
trasesë së hekurudhës. Sa iu afruam Emisarit të madh, i
thashë shokut Enver:
"Ky ëshë kanali i madh bonifikues i Myzeqesë, i cili të
gjitha ujërat i derdhë në det". "Qenka i mbushur plot!" -
foli shoku Enver. Dhe shtoi: "Për bonifikim kemi bërë shumë,
por do të bëjmë edhe më shumë. Do të sjellim makineri të
rënda, ekskavatorë për mirëmbajtjen e gjithë sistemit bon-
ifikues, por edhe për të bërë kanale të rinj. Synimi i shtetit
tonë është që të shpejtojmë punën në gjithë sistemin bon-
ifikues e vaditës, por edhe të lehtësojmë punën e krahut"...
S'kishte rast që të përmendej diçka dhe shoku Enver të
qëndronte thjesht si dëgjues. Për çdo problem Ai fliste për
zhvillimin e mëtejshëm, për perspektivën, për masat që
kishte marrë e do të merte shteti socialist në drejtim të mod-
ernizimit të bujqësisë, po edhe të sektorëve të tjerë të ekon-
omisë.
Treni vazhdonte lëvizjen dhe ja ku u futëm në luginën e
Libofshës. Në krahun e majtë, në anën lindore ultësira e
Libofshës ndahej nga ajo fusha e gjerë dhe e gjatë e shtrirë
midis dy lumenjve Shkumbin e Seman nga vargu i kodrave
të Karatoprakut dhe, përballë qendrës së Libofshës, sipër
në kodër ndodhet Manastiri i Ardenicës, një manastir i lash-
të. Unë atypëraty mendova të tregoj diçka për të: "Shoku
Enver, sipër në kodër, përballë qendrës së Libofshës ndod-
het Manastiri i Ardenicës. Nga kulla e tij duket gjithë hap-
sira e Myzeqesë nga përtej Shkumbinit e deri në Mifol të
Vlorës. Duket gjithë ultësira midis rrjedhës së dy lumenjve
Shkumbin e Seman, në gjithë vijën detare. Është një pikë
dominuese me pamje të bukur. Sipas një gojëdhëne, ky
Manastir është ndërtuar nga Despotati i Artës, aty nga mesi
i shekullit XVIII.
Nga studimet e bëra në kishën e vogël të këtij Manastiri
janë gjetur gjurmë qeramike, si dhe skelete njerëzish, për të
cilat studjuesit kanë arritur në përfundimin, se ky Manastir
është më i hershmi, i shekujve IX-X.
Për këtë Manastir ka dy shënime. Një është ai i regjistrit
të Ohrit, ku Manastiri I Ardenicës figuron të jetë i vitit 1715,
kurse shënimi i dytë është gjendur në një ikonë në këtë
Manastir, që është pikturuar nga një murg dhe daton me
fundin e shekullit XVII. Ka edhe një gojëdhënë, shoku En-
ver, sipas së cilës në këtë Manastir vuri kurorën e martesës
Skënderbeu..."
Shoku Enver dëgjoi me vëmendje dhe më ndërhyri:
"Sami, shumë mirë që i njohim këto vlera, por lipset të
bëjmë më shumë kujdes për to. Manastiret, kishat e vjetra,
xhamitë, banesat, kalatë e gjithçka tjetër materiale me vlera
historike e kulturore shteti ynë duhet t'i restaurojë e t'i rua-
jë me kujdesin më të madh, sepse në to është derdhur mjesh-
tëria, kultura dhe historia e popullit tonë të lashtë. Ne kemi
një institut të posaçëm për monumentet e kulturës materi-
ale, të cilit i duhet dhënë më shumë vëmëndje, mjete mate-
riale dhe ligjore për restaurimin, ruajtjen dhe mbrojtjen e
120 Dr. Sami Gega
monumenteve të kulturës. Ky është një problem i madh dhe

ka të bëjë me lashtësinë dhe dinjitetin tonë kombëtar..."
"Shoku Enver, kohët e fundit në këtë Manastir ishte dhes-
pot Irine Banushi me origjinë nga Shkodra..." "E kam njo-
hur Irenen; ai ka pas qënë profesor dhe jepte mësim histori
dhe teologji në gjimnazin e Tiranës. Po si ka qëndruar këtu?"
"Mirë, shoku Enver; ishte njeri shumë komunikues me
njerëzit. Kur dikush i shkonte dhe i kërkonte lutje për ndonjë
sëmundje, ai u thoshte: "Unë po lutem për ty, por bën mirë
të shkosh tek doktori, që sëmundja të kapet shpejt dhe të
shërohet..."!
Ndërkaq iu afruam stacionit të Libofshës. Në të dy anët
e tij qenë radhitur shumë banorë të fshatrave përreth këtij
fshati. Ata brohorisnin të gëzuar, ndërkohë që orkestrinat
popullore buçisnin. Shoku Enver u rregullua e doli në dri-
taren e vagonit dhe i përshëndeti me dorë, ashtu si zakon-
isht, buzagaz. Treni po ecte ngadalë, shumë ngadalë. Sire-
na e lokomotivës vazhdoi të fishkëllente deri sa u kalua
zona e stacionit.
"Sa të gëzuar që ndiheshin fshatarët për hekurudhën!" -
u shpreh shoku Enver. "Kanë të drejtë të gëzohen, se heku-
rudha u vjen shumë në ndihmë për lëvizjen e njerëzve, por
edhe të prodhimeve të tyre".
Treni vazhdonte të rrëshqiste në drejtim të Mbrostarit.
Përpara kishim Qafën e Petovës. M'u kujtua, se pikërisht
në atë vend kishte punuar Iliri, djali i shokut Enver, dhe
nisa t'ia tregoj: "Shoku Enver, në atë kodër që kemi për-
para, e cila është çarë për të kaluar linja hekurudhore, ka
punuar Iliri. Gjithë studentët e fakultetit të inxhinierisë
punuan mjaft mirë".
Shoku Enver rrinte mendueshëm, me vështrimin përpara,
pikërisht në drejtim të asaj kodre, Ai kishte pas mendimin
edhe të më pyeste, sepse i biri i kishte folur për vendin ku
ENVER HOXHA Heroi që bëri epokë 121
kishte punuar në aksion. Shoku Enver ishte Ai që ishte:

Udhëheqës i madh, Komandant i madh, burri më i shquar i
Shtetit që ka nxjerrë kombi ynë gjatë gjithë historisë së tij.
Por ishte edhe prind, baba, kishte ndjenja të thella për fëm-
ijët. Kishte shumë dëshirë ta shikonte atë vend, ku djali i tij
kishte punuar. Duke na u drejtuar neve (komandantes e
komisarit të aksionit), Ai tha: "Djali më ka treguar, se briga-
da e Fakultetit të inxhinierisë ka punuar për çarjen e kodrës
së Petovës, se në afërsi të saj është një pus me kovën e lidhur
në një dru të gjatë..." "Po, shoku Enver, ja ku duket druri i
kovës së pusit. Po i afrohemi..."
Kur iu afruam, shoku Enver e vështronte me vëmendje
pusin e kovën. Derisa u larguam përtej kodrës, aq sa nuk
po dukej më, Ai nuk i hoqi sytë. Ndjehej tepër i gëzuar që e
shikonte atë vend. Me sa dukej, kur të kthehej në Tiranë do
t'i thoshte të birit: "E pashë vendin ku ke punuar, e pashë
edhe pusin me kovën e varur në drunë e gjatë. Vërtet punë
të mirë kishit bërë atje".
Në një çast pushimi, shoku Enver më pyeti drejtpërdrejt:
"Më thuaj, Sami, si punonte djali?" Nuk e kisha aspak të
vështirë t'i përgjigjesha, sepse Iliri, sikundër e njihnin të
gjithë, pat punuar si tërë shokët. "Punonte shumë mirë,
shoku Enver, si dhe gjithë studentët e kursit të tij".
"Po, tha shoku Enver, veç duhet treguar më shumë
kujdes për edukimin e fëmijëve tanë. Fëmijët e udhëheqësve
të Partisë e të Shtetit, si dhe të kuadrove e të koinunistëve
rrezikojnë të prishen më shumë se të tjerët, prandaj ata lipset
të jenë sa më afër klasës punëtore dhe fshatarësisë, të eduko-
hen me virtytet e njerëzve të punës, ndryshe u rritet mendja
dhe fluturojnë kot!"
Kështu, duke biseduar kaluam urën e Mbrostarit dhe
po i afroheshim Fierit, i cili që nga aty dukej bukur. Treni
vazhdonte udhën, lokomotiva fishkëllente, duke parala-
122 Dr. Sami Gega
jmëruar mbërritjen në Fier. Shoku Enver i hodhi një sy Gjan-

icës:
"Më kujton shumë ngjarje Gjanica dhe lagja "Sheq". Këtu
kemi kaluar kushedi se sa herë me shokët e vjetër komu-
nistë të Fierit! Çanim baltën, ujërat, ruheshim nga xhandarët
e agjentët. Ja, sa ka ndryshuar tani!"
Dhe vërtet, nuk dukeshin më gjurmët e së kaluarës. Fi-
eri ishte zmadhuar e zbukuruar shumë. "Ky qytet, tha shoku
Enver, do të zhvillohet edhe më shumë, sepse nafta i ka
çelur perspektiva të mëdha. Natyrisht, Lushnja e qytetet e
tjera do të zhvillohen, por edhe qytete të tjera do të krijo-
hen".
Ndërsa bisedonim, mashinisti i trenit i binte edhe më
shpesh sirenës së lokomotivës.
"U afruam stacionit të Fierit".
"Nga ç'anë e kemi stacionin?" - pyeti shoku Enver.
"Nga ana e majtë".
Sakaq po dëgjoheshin brohoritjet dhe thirrjet: "Enver
Hoxha!", Enver Hoxha!", "Parti-Enver!" Treni u ndal. Shoku
Enver i hodhi një vështrim xhaketës, rregulloi flokët dhe
doli. Në afërsi të vagonit Ai u prit nga autoritetet e Fierit,
nga sekretari i parë i Komitetit të Partisë të rrethit, Petraq
Magjistari, nga kryetari i Komitetit Ekzekutiv të KP të rre-
thit, Nikolla Profi e nga të tjerë. Një grup pionierësh i dhu-
ruan buqeta me lule të freskëta, ndërkohë që Ai vazhdonte
të përshëndeste me dorë popullin, që ishte i pranishëm në
atë miting madhështor.
Së bashku me komandanten e Aksionit nxituam përpara
për të marrë masa për përgatitjen e paraqitjes së aksion-
istëve.
Sheshi përpara Hotel "Turizmi" qe mbushur aq shumë,
sa s'kishe ku të hidhje kokrrën e mollës, siç thotë populli.
Kishin ardhur aq shumë njerëz nga qyteti e nga fshatrat e
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epoke 123
rrethit të Fierit, por kishin ardhur edhe nga rrethi i Lush-
njës. Dhe qëndronin të ngjeshur me njëri-tjetrin.
Të 2400 vullnetarët që ishin vendosur përpara, përballë
tribunës, u ngjeshën dhe nuk po lëviznin dot. Nuk bëhej
fare fjalë për të realizuar parakalimin që kishim progra-
muar. Kur doli në tribunë shoku Enver, i shoqëruar nga
shokët e Byrosë Politike, të Presidiumit të Kuvendit Popu-
llor dhe të Qeverisë, oshëtiu sheshi. Ngjeshja e njerëzve u
bë edhe më e madhe. Njerëzit bënin përpjekje të shikonin
shokun Enver, por nga që ishin aq shumë sa ishte vështirë
ta shikoje, shumica shikonin vetëm kokat e njëri - tjetrit.
Unë isha vendosur në tribunë, në ballë, bashkë me shokët
e Byrosë Politike etj. Komandantja, Dhora, e pati të vështirë
të vepronte me aksionistët e radhitur. Ajo hipi në tribunë
dhe i paraqiti forcën shokut Enver: "Shoku Sekretar i Parë i
Komitetit Qëndror të Partisë së Punës të Shqipërisë! Me ras-
tin e përurimit të Hekurudhës Rrogozhinë-Fier, 2400 vulln-
etarë të rinisë që punuan për ndërtimin e kësaj vepre janë
rreshtuar. Raporton: komandantja e Shtabit Qëndror të Ak-
sionit, Dorothea Jançe!"
Pas kësaj, mitingun e deklaroi të hapur sekretari i parë i
Komitetit të Partisë të rrethit të Fierit, Petraq Magjistari. Ai
ia dha fjalën të deleguarit të Komitetit Qëndror të Partisë,
Ramiz Alisë, i cili, ndër të tjera, tha: "Të rinj e të reja, vulln-
etarë e qytetarë të Fierit; në emër të Komitetit Qëndror të
Partisë ju përshëndes!".
Vullnetarët e rinisë, ashtu siç kishim besim ne dhe gjithë
populli ynë, e mbajtën fjalën që i dhanë Partisë: para afatit
të caktuar e përfunduan këtë aksion të madh. Rinia jonë
heroike e përfundoi ndërtimin e kësaj vepre madhështore
të planit pesëvjeçar në prag të ditës së shënuar, 60 vjetorit
të ditëlindjes së udhëheqësit të dashur të Partisë e të popu-
llit tonë, shokut Enver!
124 Dr. Sami Gega
Hekurudha që po përurojmë sot, vepër e planit të katërt

pesëvjeçar, do të ndihmojë në zhvillimin ekonomik e kul-
turor të vendit e, sidomos, të rretheve Lushnjë e Fier, të të
gjithë Myzeqesë. Si shumë vepra të tjera të ndërtuara me
punën dhe me djersën e rinisë sonë, ajo do të mbetet sim-
bol i gatishmërisë së rinisë për t'iu përgjigjur kurdoherë
me guxim e vendosmëri thirrjes së Partisë, simbol i forcës
shpirtërore e fizike, organizative e teknike të saj.
Rreth 65 mijë vullnetarë, gjysma e të cilëve ishin vajza,
derdhën djersën për ndërtimin e kësaj hekurudhe. Me thir-
rjen e Partisë ata erdhën nga Dukagjini e Vurgu, nga Shpati
e Lekbibaj, nga Dibra e Vlora, nga të gjithë anët e Shqipërisë,
u bashkuan si bijë të një nëne, sulmuan dhe fituan mbi të
gjithë vështirësitë, duke ngritur akoma më lart figurën mor-
alo-politike të rinisë sonë heroike...
E ardhmja e popullit dhe e rinisë sonë është e ndritur.
Vepra të reja, edhe më të mëdha, na presin. Përmes ak-
sionesh të tjera do të çajmë më me vrull përpara..."
Për arsye se u krijua një situatë e rëndë në mes të njerëzve,
nga dendësia e madhe disave u ra të fiktë, i deleguari i
Komitetit Qëndror nuk e lexoi të gjithë materialin e përgat-
itur.
Në fund shoku Enver, i qetë dhe shumë i gëzuar për
pjesëmarrjen e gjërë të popullit, kapi nga dora Pal Vatën
dhe nënën e Shkurte Carës dhe doli përpara dhe përshën-
deti popullin. Në këtë moment ovacionet dhe brohoritjet
buçitën në të gjithë shëshin: "Enver Hoxha!", "Enver Hox-
ha!".
Sekretari i parë i Komitetit të Partisë të rrethit të Fierit e
deklaroi të mbyllur mitingun. Pas këtij, në sallën e madhe
të restorantit të Hotel"Turizmi" u shtrua një drekë e mad-
he qeveritare, me rreth 100 pjesëmarrës. Ndodheshin
anëtarët e Byrosë Politike, anëtarët e Presidiumit të Kuven-
dit Popullor, anëtarë të Qeverisë, kuadrot kryesorë të orga-
nizatave të masave. Nga Shtabi Qendror i Hekurudhës isha
unë, komandantja, zëvendëskomandanti dhe drejtori i ndër-
marrjes, Piro Stefa, anëtari i Shtabit Qëndror dhe kryeinx-
hinieri Shkëlqim Bumçi. Ishin edhe përfaqësuesit e trupit
diplomatik të akredituar në vendin tonë. Ishin edhe disa
nga kuadrot e rinisë të aksioneve të para.
Në këtë drekë kushtuar përurimit të hekurudhës, shoku
Enver ngriti një dolli për Partinë dhe për rininë tonë heroike.
Ai foli për rëndësinë e ndërtimit të hekurudhave e të rrugëve
automobilistike. Rrugët dhe hekurudhat janë si arteriet e
gjakut në trupin e njeriut; ato lidhin prodhimin me kon-
sumin, por ndikojnë shumë edhe në zhvillimin e gjallërimin
e jetës kulturore të njerëzve. Për këtë arsye, shteti ynë do të
vazhdojë të ndërtojë hekurudha dhe rrugë të reja. Por ne
duhet të bëjmë më shumë kujdes për mirëmbajtjen e tyre,
që ato të jenë vazhdimisht në gjëndje sa më të mirë.
28-29 Nëntor 1969. 25 vjetori i çlirimit të Atdheut
Kjo ngjarje historike u festua kudo me madhështi, por

në Tiranë u festua edhe më shumë. Këshilli i Përgjithshëm
i Frontit Demokratik ftoi të mernin pjesë grupe aktivistësh
të Frontit nga të gjitha rrethet në këtë festë, në Tiranë. Nga
rrethi i Lushnjes ishim: unë, që isha dhe kryetar i Frontit
Demokratik të rrethit, Marko Kushi, Androniqi Çuko nga
Krutja, Ristan Gorrea nga Divjaka, Xhaf Korreshi nga qyteti
dhe Nysret Verria, sekretar i këshillit të Frontit Demokratik
të rrethit.
Kur mbërritëm në Tiranë, u sistemuam në Hotel "Peza"
dhe "Vollga". Ushqimin e hanim në Restorant "Donika".
Më 28 nëntor 1969 u zhvillua një miting i madh në Pall-
atin e Sportit "Partizani". Pjesëmarrja ishte shumë, shumë
126 Dr. Sami Gega
e madhe. Atë e çeli Mehmet Shehu, i cili, pasi tha se në këtë

festë kanë ardhur shumë delegacione të huaja, ka ardhur
edhe një grup vëllezërish nga Kosova heroike, salla
shpërtheu në ovacione e duartrokitje frenetike.
Në tribunë zunë vend, ndër të tjerë edhe babai i Emin
Durakut e i Asim Vokshit, që kishin ardhur nga Kosova.
Fjalën e rastit për këtë përvjetor e mbajti vet shoku Enver.
Salla shpërtheu në ovacione e duartrokitje. Të gjithë, të ng-
ritur në këmbë për një copë kohë, brohoritnin dhe thërris-
nin: "Enver Hoxha!", "Enver Hoxha!" "Partia e Punës!",
"Partia e Punës!"
Unë isha ulur në radhën e 9-të, në karriken 17. Nga ky
pozicion e shikoja mjaft mirë shokun Enver. Ai dukej tepër
i entuziasmuar. Me praninë e tij i gëzoi gjithë të pranish-
mit.
Mitingu filloi në orën 10 para dite. Shoku Enver foli 3
orë e gjysëm. Natyrisht, edhe pse i gjatë, fjala e Tij u prit me
duartrokitje frenetike. Asnjë nuk e ndjente lodhjen. Fjalimi
i shokut Enver ishte si një sinfoni, si poezi. Dëgjohej me
shumë vëmendje. Ai iu drejtua të pranishmëve:
"Të dashur shokë dhe shoqe,
vëllezër dhe motra!
Të dashur miq,
Mbarë populli ynë, i madh e i vogël, kremton sot me
gëzim të thellë e madhështi jubileun e lavdishëm, 25-vje-
torin e çlirimit të vendit nga pushtuesit fashistë dhe të ven-
dosjes së pushtetit popullor në Shqipëri. Bashkë me ne këtë
festë të madhe e kremtojnë edhe shqiptarët patriotë jashtë
atdheut, si dhe bashkëluftëtarët e popullit shqiptar, miqtë
e shumtë të Shqipërisë së re.
Më lejoni, që në këtë ditë feste të madhe, në emër të Ko-
mitetit Qëndror të Partisë, të Presidiumit të Kuvendit Pop-
ullor, të Këshillit të Ministrave dhe të Këshillit të Përgjiths-
ENVER IIOXHA - Heroi që bëri epokë 127
hëm të Frontit Demokratik sjell juve, si dhe gjithë
vëllezërve tanë shqiptarë patriotë, kudo që jetojnë, përshën-
detjet dhe urimet më të mira, të falënderoj gjithë miqtë e
vërtetë të Shqipërisë socialiste për dashurinë, përkrahjen
dhe solidaritetin vëllazëror ndaj vendit tonë!
Më lejoni, gjithashtu, që nga kjo tribunë të përshëndes
nxehtësisht klasën tonë të lavdishme punëtore, shtyllën e
çeliktë të diktaturës së proletariatit dhe të ndërtimit të so-
cializmit në Shqipëri, fshatarësinë punonjëse patriote, in-
teligencien popullore, rininë heroike, nënat e motrat tona
të mrekullueshme për punën e tyre titanike, për vetmohimin
sakrificat e panumërta, për kontributin madhështor që
kanë dhënë në ndërtimin e socializmit. Gëzuar festën, shokë
e shoqe, gëzuar Shqipërinë e re, që ju e ndërtuat me gjakun
djersën tuaj. Rroftë e u shtoftë nderi, begatia dhe lavdia e
atdheut tonë të dashur socialist!
Rrënjët e popullit tonë në këtë truall shkojnë në thellësitë
shekujve, por ditë të bardha ai ka parë vetëm në këta 25
vjet të jetës së lirë socialiste e të pushtetit popullor.
Më 1912, pesëdhjetë e shtatë vjet si sot populli patriot
shqiptar pati arritur një fitore të madhe, shpalljen e Pavarë-
sisë, e cila kurorëzonte luftërat e tij të gjata kundër push-
tuesve shekullorë. Shqipëria për herë të parë që nga koha e
Skënderbeut doli në arenën ndërkombëtare si shtet i pavar-
ur e sovran. Ne përkujtojmë me nderim dhe respekt luftën
heroike të patriotëve të Rilindjes, shpirtin e tyre të vetmo-
himit dhe dashurinë e pafund për atdheun.
Por borgjezia dhe feudalët që erdhën në fuqi e lanë në
gjysmë të rrugës dhe tradhëtuan veprën e ndritur të patri-
otëve të Rilindjes Kombëtare. Shqipëria mbeti në varfëri e
injorancë dhe u shit te të huajit.
Lufta Nacionalçlirimtare e Revolucioni Popullor, bash-
kë me dëbimin e pushtuesve dhe përmbysjen e klasave
128 Dr. Sami Gega
shfrytëzuese plotësoi edhe ëndërrën e bukur të patriotëve

të mëdhenj të Shqipërisë e bëri Shqipërinë me të vërtetë të
lirë e të pavarur, e vuri në rrugën e përparimit e të
mirëqënies. (Raporte e fjalime. 1969-1970, f. 179-255)
Më tej shoku Enver theksoi:
"Në këto 25 vjet na është dashur të luftojmë me pengesa
e vështirësi të mëdha, na është dashur të luftojmë me armiqtë
e klasës, me revizionistët titistë e hrushovianë dhe me im-
perialistët që janë përpjekur të na sabotojnë e të na bllokojnë.
Megjithatë, ne arritëm suksese në industrializimin e ven-
dit, por edhe në fushën e bujqësisë. Dhe Shqipëria, nga një
vend i prapambetur bujqësor, u shndërrua në një vend të
përparuar bujqësoro-industrial. Dhe në një kohë jo të largët
Shqipëria do të shndërrohet në një vend industrialo-bujqë-
sor. Një fitore e madhe ishte elektrifikimi i vendit.
Në fushën e edukimit të njeriut të ri kemi suksese. Puna
vetmohuese e njerëzve në këto 25 vjet bëri transformimin
rrënjësor në të gjitha drejtimet. Ne krenohemi me punën e
klasës punëtore, të fshatarësisë punonjëse, të rinisë sonë.
Fryma e heroizmit të Luftës Nacionalçlirimtare u përsërit
edhe në të gjitha fushat e ndërtimit socialist.
Lufta midis dy rrugëve, socialiste dhe kapitaliste, kalon
nëpër ndërgjegjen e njerëzve, prandaj Partia lipset të vazh-
dojë të punojë edhe më shumë për spastrimin e ndërgjegjes
së njerëzve nga gurmët e së vjetrës e të botës kapitaliste e
revizioniste.
Ne e ndërtojmë socializmin duke u mbështetur në forcat
tona. Revizionistët na qajnë hallin, se ne "qenkemi ngushtë",
se "nuk marrim kredi". Ne, tha shoku Enver, u themi: "mos i
qani hallin kalorësit se i varen këmbët!". Parimin e mbësh-
tetjes në forcat e veta ne e zbatuam edhe në Luftën Naciona-
lçlirimtare
Më pas shoku Enver foli për forcimin e mëtejshëm të
diktaturës së proletariatit, duke luftuar çdo shfaqje të bu-
rokratizmit, por edhe për thellimin e demokracisë së gjerë
e më të plotë të masave punonjëse. Rëndësi ka të ruhet pa-
rimi i rolit udhëheqës të Partisë në shtetin socialist.
Shoku Enver u ndal edhe në çështjet e politikës së jasht-
me të shtetit tonë socialist, për qëndrimin ndaj imperial-
izmit amerikan, i cili ka si objektiv kryesor shtypjen e
lëvizjeve revolucionare e çlirimitare të popujve, shkatërrimn
e socializmit. Revizionistët hrushovianë e shndërruan shte-
tin socialist sovjetik në një shtet socialimperialist dhe po
intensifikon përpjekjet për ekspansion. Pushtimi i Cekos11-
ovakisë qe një shembull tipik agresioni. Prandaj ne duhet
të jemi kurdoherë vigjilent, të përballojmë çdo përpjekje të
imperialistëve e të socialimperialistëve
Më 29 nëntor 1969 mora pjesë në Paradën e madhe Ush-
tarake dhe të punonjësve të kryeqytetit. Mua, si dhe shokët
e tjerë të Lushnjës, na vendosën në krahun e djathtë të tri-
bunës. Parada, si dhe manifestimi i punonjësve, qe një
mrekulli, me nivel të lartë që solli plot kënaqësi për popul-
lin, që ishte radhitur në të dy anët e Bulevardit "Dëshmorët e
Kombit". Shoku Enver ndihej shumë i gëzuar dhe, si gjith-
monë, shumë aktiv në ndjekjen e Paradës e të Manifestimit
të punonjësve. Gati gjatë gjithë kohës Ai mbeti me dorën e
ngritur lart, për të përshëndetur manifestuesit.
Në mbrëmjen e kësaj date, bashkë me të ardhurit nga
Lushnja morëm pjesë në darkën e madhe qeveritare, organi-
zuar në Pallatin e Brigadave. Së bashku me Nustret Verrinë
dhe Adroniqi Çukon nga fshati Fier i Ri na caktuan të uleshim
në sallën C, në një tavolinë me shokët Gaqo Nesho, Sulë Ba-
holli, Prokop ivlurra, Tahir Minxhozi, Musin Kroi e Petro
Treska. Në këtë sallë, në vijë diagonale ishin edhe përfaqë-
suesit diplomatikë të akredituar në vendin tonë. Nga pozi-
cioni ku isha ulur e shikoja shokun Enver në vijë diagonale.
130 Dr. Sami Gega
Fjalën e rastit e mbajti Kryetari i Presidiumit të Kuven-

dit Popullor, shoku Haxhi Lleshi. Ajo u prit me duartro-
kitje. Si filloi dollia, pas pak shoku Enver, i shoqëruar nga
ministri i Punëve të Jashtme kaloi me radhë në të gjitha sal-
lat, tavolinë më tavolinë dhe u uronte festën e 25-vjetorit të
çlirimit. Në sallën E u takua me një shqiptar të ardhur nga
Franca (ai ishte nga Çamëria, nga Paramithia). Me këtë shoku
Enver u përqafua përzemërsisht, diçka biseduan dhe, me
dorë, Enveri i përkëdheli flokët.
Kur u largua nga salla E, shoku Enver erdhi në sallën
tonë. Me gotën në dorë, fillimisht u takua me një mirditor,
Nikoll Ziu, invalid nga të dyja këmbët. E përshëndeti dhe e
përgëzoi. Kur u afrua në tavolinën tonë, ne, të ngritur në
këmbë e duartrokitëm. Si gjithmonë buzagaz, Ai m'u drej-
tua mua: "E, Sami, si jeni andej nga Myzeqeja? Kjo vajza
besoj se është nga Myzeqeja... (Ishte Adroniqi Çuko nga
Fieri i Ri, kooperativa bujqësore e Krutjes) "Jemi mirë, shoku
Enver, gjithë populli është i gëzuar për arritjet në këtë përv-
jetor, por edhe optimist për të ardhmen. Kjo vajzë është
nga kooperativa bujqësore e Krutjes, punonjëse e dalluar
dhe aktiviste e Frontit Demokratik. Adroniqi e ka emrin,
është nga fisi Çuko.
Adroniqi, që nuk e kishte paramenduar këtë takim, duke
marrë parasysh pjesëmarrjen e gjërë të të ftuarve, e skuqur
në fytyrë dhe e ngazëllyer në shpirt, e shikonte shokun En-
ver si e hutuar! Shoku Enver i dha dorën, e përqafoi dhe i
tha: "T'u bësh shumë të fala kooperativistëve, të rejave dhe
të rinjve të Krutjes, në veçanti edhe kryetarit të koopera-
tivës, Andreas".
Kur u fut në sallën e tij, shoku Enver takoi ambasadorin
e Pakistanit. Siç më thanë, me të bisedoi në gjuhën angleze
dhe i uroi lumturi popullit pakistanez. Po aty u përshëndet
edhe me ambasadorin e Turqisë, i cili ishte ulur në krah të
atij pakistanez. Edhe me këtë bisedoi një copë herë.
Lushnje, 6 pri111971. Në mbledhjen

e plenumit të Komitetit të Partisë të rrethit
Plenumi i Komitetit të Partisë të rrethit u mblodh më 6

prill të vitit 1971. Merte pjesë edhe shoku Enver Hoxha. Ky
plenum u mblodh me këtë rend dite: Mbi detyrat e vitit
1971 në frymën e Letrës së K.Q. të Partisë për bujqësinë.
Raportin e mbajti sekretari i parë iKomitetit të Partisë të
rrethit, shoku Rrapi Gjermeni.
Në raport shtjelloheshin: Drejtimi i specializuar në kul-
tivimin e drithërave të bukës, të bimëve industriale dhe të
perimeve. Organizimi e drejtimi më i mirë i brigadave dhe
i skuadrave. Plenumi i filloi punimet në orën 9 para dite.
Të gjithë anëtarët e plenumit dhe të ftuarit kishin zënë vend
në sallë. Kur hyri shoku Enver, u prit me thirrje entuziaste
dhe me duartrokitje: "Parti e Punës!", "Enver Hoxha!" Ai u
ul në presidium midis Miti Rrapos dhe Rita Llupos, i pari -
kryetar i Komitetit Ekzekutiv të KP të rrethit, dhe e dyta -
anëtare e byrosë së Komitetit të Partisë të rrethit.
Shoku Enver ishte me humor, i gëzuar, i çiltër si gjith-
monë në fytyrë. Para se të fillonte zhvillimi i mbledhjes,
shoku Enver tha: "Shokë, jemi në mbledhje pune dhe s'ka
nevojë të brohoritet". Ne shikuam njëri-tjetrin dhe e kup-
tuam atë vërejtje.
E mori fjalën shoku Rrapi për të mbajtur raportin. Shoku
Enver e kishte përpara raportin dhe, sigurisht, e kishte lex-
uar, megjithatë e ndoqi me vëmendje leximin e raportit. Herë
- herë mbame shënime në një bllok.
Si mbaroi së lexuari raportin sekretari i parë, t.1,19ë
pushim. Shoku Enver doli në sallon dhe bisedonte lirshëm
me kuadro të ndryshëm. Unë qëndroja përballë, por pak

132 Dr. Sami Gega
Mbas Pleniumit të Komitetit të Partisë të rrethit, një kujtim i bukur: Enver Hoxha
larg. Dikush më foli, më duket se ishte Hill Prifti: "Shko,

Sami dhe tako shokun Enver". Unë nguroja. S'di se si më
dukej një veprim i tillë. Ndërkaq, shoku Enver më pa dhe
më thirri: "Sami, hajde, afrohu!" Të them të drejtën u gëzo-
va pa masë sa dëgjova që shoku Enver shqiptoi emrin tim.
lu afrova dhe i zgjati dorën. Ai ma shtërngoi dorën dhe më
rroku në qafë. Dhe më tha: "Si je, more Sami? A do të ndër-
tosh ndonjë hekurudhë tjetër?" "Po, shoku Enver, patjetër
që do të ndërtojmë!"
Më mbante mend mirë. Kjo është e çuditshme, kur ke
parasysh faktin, që edhe pse me aq shumë punë e prob-
leme të Partisë e të shtetit, ai arrinte të mbante mënd të gjithë
midis anëtarëve të pleniumit dhe punonjësve të aparatit të Komitetit të partisë së rrethit
ata me të cilat kishte pasur rast të takohej. Dukej që ishte

tepër i vëmendshëm në takimet me kuadrot e ndryshëm.
Intimitetin shoqëror e politik me bashkëpunëtorët dhe me
të tërë ata me të cilët e lidhte puna e përbashkët në dobi të
popullit e të Atdheut Ai e shikonte si një virtyt të njeriut të
kulturuar, por dhe si një nga objektet kryesore të punës së
Partisë me kuadrot.
Pas meje, shoku Enver takoi Ilia Palin, zooteknikun e
rrethit të Lushnjës:
"Shoku Ilia; ka specialistë me 20 vjet përvojë pune dhe
bëjnë teorira; nuk i futen punës konkrete. Thonë: "Hollan-
da merr 4500 litra qumësht për lopë, po neve nuk na lever-
134 Dr. Sami Gega
dis, sepse amortizohet shpejtë organizmi i lopës". Mirëpo

neve na duhet të përmirësojmë jetën e njerëzve. Prandaj le
të amortizohet lopa, se e zëvendësojmë...
Edhe duhani është i dëmshëm, por ja që njerëzit ende
vazhdojnë ta pinë, prandaj nuk mund të mos e kultivojmë.
Detyra jonë është, që, nga njëra anë të bëjmë propagandë për
dëmet e duhanit, nga ana tjetër ta prodhojmë, se mund ta
paksojmë nikotinën nga cigaret, por dhe e shesim jashtë..."
Shoku Enver u takua edhe me Themije Thomain. Dhe e
pyeti: "Me cilën e ke garën si kooperativë?" "Me Krutjen
duam ta kemi, por na kanë lidhur me Gorrenë". "Sidoqoftë,
shoqe Themije, me punë mund të fitohet gara me cilëndo
kooperativë. Ju uroj që të kesh suksese!"
U takua edhe me Andrea Gjermënin, kryetarin e koop-
erativës bujqësore të Krutjes. Rrapi Gjermëni e prezantoi.
"E njoh, e njoh unë; jemi miq të vjetër!"
Me sa dukej, e mbante mend nga vizita në Krutje, më
1966. "Rrapi, me sa duket, nuk vjen shpesh në Krutje, tha
shoku Enver, - se ka frikë se mos e kritikojnë si "lokalist!".
Ndërsa tha këtë, shoku Enver vuri buzën në gaz.
Pas pushimit filluan diskutimet. E para e mori fjalën
Themije Thomai, kryetare e kooperativës bujqësore të Ke-
mishtajt.
Shoku Enver i ndiqte me vëmendje diskutimet, ndë-
rhynte ndonjëherë me pyetje, mbante shënime, por dhe sh-
këmbente mendime me sekretarin e parë. të Komitetit të
Partisë të rrethit. Kur mori fjalën Koço Dhima, drejtor i In-
stitutit të Kërkimeve Bujqësore, shoku Enver e dëgjoi me
kujdes dhe, në fund, ndërhyri: "Disiplina shkencore ka
rëndësi në punën tuaj, si dhe në të gjitha fushat e zhvillimit
tonë ekonomik". Dhe vijoi: "Po ju tregoj diçka, që, natyr-
isht, shumëkush mund ta dijë, por vlen t'i kujtojmë njerëzit
me vullnet e disiplinë shkencore: Pjer Kyri dhe Maria Kyri
nuk kishin ndihmën e ndonjë njeriu, por me vullnet i vunë
vetes detyrë që të zbulonin të fshehtat e shkencës. Punuan
4 vjet rresht në një garazh të vjetër, që, ç'binte jashtë, hynte
brenda! Përpunuan mijëra ton mineral për të nxjerrë urani-
um! Aty shpesh hanin dhe flinin, por e arritën suksesin. Pran-
daj edhe njerëzit tanë, një vullnet e disiplinë e tillë duhet t'i
karakterizojë, bile ca më tepër.
Pas përfundimit të diskutimeve, u miratua një vendim
dhe, në fund, foli shkurt shoku Enver. Ai shprehu kënaqës-
inë për zhvillimin e punimeve. "Tani, tha Ai mbetet vetëm
mobilizimi juaj dhe i gjithë komunistëve të rrethit, që t'i
vini në jetë çka vendosët. I jepni rëndësi, siç u thashë disi-
plinës shkencore; luftoni më shumë për ngritjen në një niv-
el më të lartë të veprimtarisë së organizatave - bazë të Par-
tisë. Këtu shembulli juaj si anëtarë të plenumit duhet të jetë
i madh. Mos harroni, se Partia s'mund të bëjë gjithçka vetëm;
ajo duhet të ndihmojë e t'u kërkojë llogari kuadrove të push-
tetit, të ekonomisë dhe të organizatave të masave, që secila
të bëjë detyrën e vetë që i ka ngarkuar Partia.
Në mbyllje të plenumit shoku Enver doli në fotografi
me të gjithë anëtarët e plenumit dhe me të ftuarit.
27 mars 1972. Në mbledhjen e Byrosë Politike

të Komitetit Qendror të PPSH
Në rendin e ditës të mbledhjes së Byrosë Politike të Ko-

mitetit Qendror të PPSH ishin: Shqyrtimi i relacionit të para-
qitur nga Qeveria për legjislacionin mbi disiplinën e punës.
Raport nga komitetet e Partisë të rretheve Dibër, Mat e Li-
brazhd dhe nga komiteti i Partisë i Korpusit Nr. 7, mbi bash-
këpunimin dhe bashkërendimn e punës për problemet ush-
tarake.
Unë isha sekretar.i Komitetit të Partisë të rrethit të Di-

136 Dr. Sarni Gega
.(.1 7 - _ 7
-
7- 4:- 1-7Ç,:.
Ó4-7C r 4AA
k.r5 ^4, 4-1 'at.
k.
"`",./t
•
f - -
vkĺ. L";( L. •1,,
$11/
SL-7A-~it.4:
,
.
4 ‹. .
cL -
).;.•› <ZZ
rs;;;Zs9:1)....<:..y(„
Q
„„•„4",..• 4.;
3
*
4. 4,
n••n•••••••
. 14; -
(2y,
ot-e,
Faksimile nga ditari i autori t

brës për problemet organizative. Në mungesë të sekretarit
të parë, u thirra në Byronë Politike. Nga rrethi i Matit ishte
Mustafa Pajenka, nga Librazhdi ishte Hekuran Isaj dhe nga
Korpusi (komiteti i Partisë) ishte komisari Nuredin Dush-
ani. Për këtë pikë të fundit qe i ftuar edhe drejtori i Drej-
torisë Politike të Ministrisë së Mbrojtjes.
Mora pjesë edhe në pikën e parë të rendit të ditës. Kur
hyra në sallën e Byros, natyrisht pata emocione, sepse ish-
te hera e parë që do të asistoja në mbledhjen e Byrosë Poli-
tike dhe do të përgjigjesha për bashkëpunimin dhe koor-
dinimin e punës me shokët e ushtrisë për problemet
ushtarake.Të them të drejtën, u çlirova shpejt nga emocio-
net, sepse filloi zhvillimi i mbledhjes me pikën e parë të
rendit të ditës. Kështu që do të mësoja nga analiza e pikës
së parë.
"Fillojmë", tha shoku Enver, dhe iu drejtua sekretarëve
të komiteteve të Partisë që kishin shumë klasë punëtore:
"Hajde, flitni saktë, jo në përgjithësi!"
I pari e mori fjalën Jashar Menzelxhiu, sekretar i parë i
Komitetit të Partisë të rrethit të Elbasanit. Ai foli për gjend-
jen e disiplinën e punës në klasën punëtore të disa ndër-
marrjeve, duke nënvizuar faktin, se kishin arritje, por edhe
mangësi. Ai tha, ndër të tjera, se na duhet të bëjmë një punë
më të madhe edukative për disiplinën koshiente në një niv-
el më të lartë.
Shoku Enver ndërhyri: "Pa na thuaj, përse nuk qëndrojnë
punëtorët në parkun e hekurudhës?!" "Nga rehatia" (!) u
përgjegj Jashari. "Jo, jo", ia ktheu shoku Enver. "Ju s'e keni
studivar këtë problem. Duhet të ketë tre lloje page, për
secilën ndërresë duhet të ketë pagë të diferencuar!"
Pas Jasharit, foli shoku Manush. I treti e mori fjalën Ale-
ks Verli, ministri i Financës. Midis të tjerave,,ai tha: "Shkal-
la e kategorive të punës ruhet, por e tyre ka të
138 Dr. Sami Gega
meta, Prandaj ndodh që punëtori që prodhon llokume merr

pagë më të madhe".
Shoku Enver ndërhyri: "Pse ju, ministri i Financave të
Republikës, nuk e kryeni si duhet detyrën?! Ç'bën Komite-
ti i Normave dhe i Pagave? Përse nuk na informoni?! Përse
financieri i ndërmarrjes nuk e ngre zërin?!"
Shoku Enver ishte tepër i shqetësuar nga mosstudimi si
duhet i kategorive të punës dhe të normave, të cilat kishin
çuar që punëtori i minierave të merte më pak se ai që prod-
honte llokume, apo si ai që punonte si fotograf!
"Për shkeljen e disiplinës financiare kemi dispozita të
forta, kurse për dëmin material, jo" tha shoku Aleks.
Pas Aleks Verlit folën me radhë shoku Haki Toska,
shoku Manush Myftiu, shoku Hysni Kapo e të tjerë.
Në mbyllje të pikës së parë, shoku Enver tha: "S'jam
dakord me relacionin e paraqitur. Natyrisht, unë them të
shikohen sanksionet. Por këto që na paraqiten janë kundër
punëtorëve! Prandaj s'jam dakord. Jo se s'ka punëtorë që
thyejnë disiplinën, por ka udhëheqësa e drejtues që e thye-
jnë më me rrezikshmëri. Po ta bëjmë këtë, punëtorët do na
thonë: "Pse, të njëanshëm ndaj atyre që na furnizojnë me
materiale e lëndë të parë?".
Ligjet duhet të jenë të njëllojta për të gjithë. Pra, që në
bazë relacioni nuk është nisur drejtë. Sipas mendimit tim,
ka suksese e realizime. Por duhet të kishim rezultate më të
mëdha, në rast se do merrnim masa. Dhe kur flasim për di-
siplinën, kjo s'duhet të fillojë nga klasa punëtore. Jo, ajo të
fillojë nga ne, sepse ne jemi pararoja; ta fillojmë, pra, zba-
timin e disiplinës dhe kërkesën e llogarisë për të nga ne
anëtarët e Byrosë nga anëtarët e Qeverisë, se si e kryejmë
ne detyrën. Po pse, shoku Pirro Dodbiba, shoku Adil, Ab-
dyl e Koleka thyeni disiplinën e planit? Pse shoku Spiro
shtuat fonde për Fierzën, ku i gjetët?" "Nga objektet e tjera,
që mund të mos i realizojmë"! - iu dha përgjigja. "Unë s'jam

dakord, tha shoku Enver, ne kemi thënë të mos shpërnda-
hemi shumë në ndërtime. Pra, mund të bëjmë edhe ndonjë
korrigjim. Mirëpo, pse s'ka seriozitet?! Të mos bëhen këto
me lehtësi, që 400 milionë lekë i kalojmë në objekte të tjera,
ose që drejtori i Naftës 10 mijë ton naftë e harxhon jo sipas
planit!!! Kjo s'është e rregullt. Pra, kompetencat e
përgjegjësitë e dhëna janë për të kryer detyrat brenda nor-
mave të planit. Shokun Spiro e kritikoj, se merr përsipër
fjalët e përgjegjësitë e Shinasi Dragotit, të Rrahman Hankut,
të Jashar Menzelxhiut. Jo, s'jam dakord kështu".
Në vazhdim foli për sektorin e bujqësisë: Një sërë NB
kanë dalë me humbje! Deri kur do të vazhdojmë kështu?!
Në dikasterin e bujqësisë janë shtuar 400 vetë, përse?! Min-
istri i Bujqësisë, zëvendësministri dhe drejtori duhet të
përgjigjen për këtë gjendje. Si duket, në Ministri ka famil-
jaritet; nuk u dridhen këmbët drejtorëve nga kërkesa e llog-
arisë për detyrën. Përse shkon keq ferma e Lushnjes? Përse
SMT-të shkojnë keq? 40 milionë dollarë na dha Kina për
maqineri. Po nuk nxorëm bukën këtë pesëvjeçar, bëjmë llafe
pastaj!"
Duke iu drejtuar shoqes Leni, zëvendësministre e Indus-
trisë së Lehtë, shoku Enver tha: Përse nuk u vu në funk-
sionim fabrika e vajit, nuk e ka fajin vetëm ministri. Ai ka
faj që nuk ju kërkon llogari.
Ne bëjmë kritika, bile dhe të rrepta. Kjo ka efekt, sepse
shokët që këtu e deri te zëvendësministrat janë kuadro të
Partisë. Nuk duhet vetëm të flasë ministri në çdo mbledhje,
duhet të flasë ai që është përgjegjës. Ndryshe, ministri i
mbulon dhe i merr përsipër vet gjërat. Duhet të jepet llog-
ari nga secili për detyrën që ka, ndryshe fillon shthurja.
Këto studime që na u paraqitën janë të cekta. Kush më
siguron, shoku Aleks, që studimi pas një muaj nuk do të
140 Dr. Sami Gega
jetë i cektë?! Pra, kërkohet disiplinë, rigorozitet në punë; në

studime edhe ca edhe shumë".
Shoku Enver foli edhe për problemin e normave. Duhet
ta zgjidhim mirë këtë problem. Të marrë fund puna me
norma eksperimentale. Me ndryshimin e kushteve teknike
dhe ngritjen e nivelit profesional të punëtorëve, ndryshojnë
edhe normat, por gjithmonë të studivara rigorozisht. Të
shikohet dhe paga e turnit të natës. Ky turn duhet të pagu-
het më shumë..."
Nga fillimi dhe deri në fund të shqyrtimit të pikës së
parë të rendit të ditës shoku Enver ishte tepër i shqetësuar
dhe kërkonte që të bëhej shumë kujdes në legjislacion e di-
siplinës së punës, jo të rëndohen punëtorët e të mbrohen
drejtuesit. Kërkesa e disiplinës për drejtuesit të jetë më e
rreptë. Atë e shqetësonte edhe problemi i rregullimit të nor-
mave e pagave, që ato të ishin në vartësi të kategorisë së
punëtorëve, po dhe të kategorisë së punës. Ku puna është
më e rëndë, më me vështirësi, si në miniera, edhe paga të
jetë më e madhe.
Filloi shqyrtimi i pikës së dytë të rendit të ditës, ai për
problemet ushtarake dhe bashkëpunimin e bashkërendimn
e punëve midis ushtrisë dhe terrenit.
U bënë disa pyetje. Shoku Spiro Koleka: Ka ndonjë rreth
më keq se Mati dhe Librazhdi? Shoku Rita Marko: A ka
humbje kohe në grumbullimet e reparteve? (fjala ishte për
rezervistët) Shoku Hysni Kapo: Si i presin mendimet dhe
propozimet e ushtrisë komitetet e Partisë të rretheve? Kush
pengon që të mos raportojnë sipas Statutit shokët e ush-
trisë? Ç'vështirësi dalin për ndërtimin e objekteve? Çfarë
kontrolli ka nga Ministria për materialin luftarak në fshat?
Dibra ç'mendim ka për pikat e hapjes? Klenja e Trebishti
përse largohen? Nuk i di këshilli ata që largohen?
Duke iu përgjigjur pyetjeve, midis tjerash thashë: "Që
s'është plotësuar kontigjenti i kursantëve për oficerët
rezervë, faji është yni dhe i shokëve të ushtrisë, sepse nuk
marrin masa me kohë: Dibrani s'është më pak i gatshëm se
i gjithë populli shqiptar".
Shoku Enver ndërhyri e më tha: "Përse na e fute këtu
fjalën "dibrani", Sami?!" Një shprehje të tillë ma tha i revol-
tuar. Me sa dukej, i tingëlloi si shprehje lokaliste, për çka
shoku Enver u kishte pas bërë vërejtje shokëve të Dibrës.
Unë u përpoqa të shpjegoja, se s'desha të shpreh asgjë të
karakterit lokalist. Këtu më ndihmoi shoku Hysni, duke
thënë, se Samiu nuk e kishte fjalën në kuptimin e frymës së
loka I izmit etj.
Hekuran Isaj, sekretari i parë i Komitetit të Partisë të rre-
thit të Librazhdit disku toi dhe ngriti këto çështje: Përgatitja
e skuadërkomandëve të bëhet sipas përvojës së rrethit të
Korçës. Puna politike ishte pak 4 orë.
Këtu ndërhyri shoku Enver: "Jo, jo; puna politike s'ka
orar. Ajo duhet bërë kurdoherë dhe nga të gjithë".
Nuredin Dushani, komisari i Korpusit Ushtarak të Bur-
relit, ngriti këto çështje:
"Bashkëpunimi me terrenin ka qenë me hope. Do të bëjmë
analiza e seminare për këto probleme"... Shoku Enver i
ndërhyri e i tha: "Keni programuar shumë mbledhje. Mos
harroni, se kanë probleme rrethet. Duam bukë; edhe ush-
tria do bukë".
"Kemi vështirësi, tha Nuredini, se s'na japin strehim për
nënoficerët". Shoku Enver ndërhyri përsëri: "Jo, merrni nëno-
ficerë nga qyteti, si dhe nga ato vende ku keni repartet".
Mustafa Pajenka, sekretari i parë i Komitetit të Partisë të
Matit, ngriti këtë çështje: "Me shokët e ushtrisë do koordin-
uar mirë koha e stërvitjeve për të mos penguar punimet
bujqësore". Kjo çështje u përkrah edhe nga disa shokë të
Byrosë, që folën pas tij.
142 Dr. Sami Gega
Shoku Hysni në diskutimin e tij ngriti dy çështje: "Shokët

e ushtrisë të jenë më të predispozuar për bashkëpunimin.
Forcave vullnetare u duhet dhënë më shumë ndihmë".
Në fund foli shoku Enver, i cili, ndër të tjera, tha: "S'kam
vërejtje. Problemi është i qartë. Ju të ushtrisë duhet t'i kup-
toni drejtë problemet. Funksionet tuaja janë të mëdha, por
mos ua hidhni fajin të tjerëve. Terreni duhet të punojë, por
ai ka edhe probleme të tjera. Kur themi: ushtria, mbrojtja
është detyrë mbi detyrat, kjo nuk duhet ngatërruar, duke
lënë të tjerat mënjanë. Asnjë ditë më tepër nga sa janë cak-
tuar nuk duhet bërë stërvitje. Stërvitja të bëhet në kohën e
caktuar. Asnjë rrogë më shumë". (Fjala ishte për rezervistët
oficerë apo ushtarë që bëjnë stërvitje të planifikuara, për
çka dhe paguhen. Pra, duhet të bëjnë aq ditë sa është caktu-
ar e jo më tepër)
Nga ana tjetër, duhet bërë kujdes për thirrjen në stërvit-
jet 3 mujore të oficerëve rezervistë, pa marrë parasysh edhe
kushtet familjare. Jo të lërë familjen pa bukë, se kështu e do
mbrojtja! Pa lëre ti një herë! Shokët e ushtrisë më mirë të
punojnë. Jo të bëjnë listat vetëm dhe të thonë "hajdeni në
stërvitje ju, se jeni oficerë rezervistë e duhet të përgatiteni
në kursin 3 mujor", por të punohet me kohë me elementët
për t'i zgjidhur e përgatitur për të ardhur në kurse. Dikush
tha: më mirë të jesh ushtar se sa oficer, se kështu mendojnë
disa në terren. Jo, ky s'është mendim i drejtë. Ushtria do
komanduar, pastaj dhe njerëzit s'besoj se s'duan të jenë në
pozita komanduese. Njeriu nga natyra do që të komandojë.
Koha e stërvitjes, pra, të shfrytëzohet. Oficerët të shkojnë
të përgatitur e jo si në dasëm. Ata duhet të kuptojnë sakri-
ficën që bëjnë rezervistët. Puna politike e ushtarake e orga-
nizuar në mënyrë të përsosur të bëhet e përshtatshme me
zhvillimin e ekonomisë.
Ju të ushtrisë jeni në dispozicion të terrenit. Prandaj jo të
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë
143
merrni forcat kohë e pa kohë. Jo me nevojën e "mbrojtjes"
t'ia futni ekonomisë!
Ministria e Mbrojtjes t'i vlerësojë më shumë forcat vullne-
tare, t'u jepen këtyre të fundit kuadrot më të mira". Duke iu
drejtuar ministrit, tha: "Mos mbaj aty në ministri 400-500
oficerë, po dërgoji poshtë, tek forcat vullnetare".
22 dhjetor 1975. Në mbledhjen e Sekretariatit

të Komitetit Qendror të PPSH
Sektori ynë në aparatin e Komitetit Qendror të PPSH para-

qiti një raport: "Mbi disa probleme të forcimit të rolit
udhëheqës të Partisë në organet e Punëve të Brendshme".
Unë u përgatita edhe për të folur me gojë, por isha në siklet,
se në atë mbledhje mungonte shoku Hysni, i cili na kishte në
vartësi dhe i njihte problemet. Shoku Gafur Çuçi, ndihmësi i
Sekretarit të K.Q. i ngarkuar për problemet e organeve të
Punëve të Brendshme dhe të Ushtrisë, u përgatit dhe isha i
sigurtë se do të fliste. Ne kishim shkëmbyer mendime, por
ai edhe na e kishte miratuar atë raport.
Filloi mbledhja. Shoku Enver dukej në humor, i qeshur
në fytyrë, i gëzuar. Ai tha: "Me materialin jeni njohur, kush
e do fjalën?"
E mori fjalën i pari ministri i Punëve të Brendshme. Ai
vlerësoi punën e organizatave të Partisë dhe ndihmën që
po i jepte Grupi i Instruktorëve. Pas tij e mori fjalën Gafur-
ri, i cili, ndër të tjera, theksoi se ka arritje, por ka vend për të
bërë më shumë për forcimin e rolit udhëheqës të Partisë në
organet e Punëve të Brendshme, se ne si aparat i K.Q. po
punojmë për të ngritur në një nivel më të lartë të veprim-
tarisë së organizatave të Partisë, sidomos në atë të sektorit
të Sigurimit..."
Mua nuk m'u dha rasti të flisja, sepse menjëherë pas
144 Dr. Sami Gega
Gafurrit e mori fjalën shoku Enver. (Diskutimi i shokut En-

ver u botua në buletinin nr. 8 të vitit 1975). Këtu shoku En-
ver, duke iu referuar raportit, tha:"Nuk jam dakord me
mendimin e Grupit të Instruktorëve për dhënien llogari para
masave dhe futjen e kontrollit punëtor në sektorin opera-
tiv, sepse aty ka çështje të karakterit tepër sekret dhe sekre-
tet duhen ruajtur...".
Kritika ishte e drejtë, sepse nuk e jepnim të qartë prob-
lemin. I deja jonë, siç e kishim konsultuar me shumë kuadro
të organeve të Punëve të Brendshme, ishte që dhënia llog-
ari dhe kontrolli i punëtorëve të shtrihej edhe në kuadrot e
Sigurimit të Shtetit për çështjet e marrëdhënieve të tyre me
popullin, për përgatitjen ushtarake, për figurën e tyre mo-
rale dhe kujdesin për edukimin e fëmijëve.
1-7 nëntor 1976. Në Kongresin VII të Partisë

së Punës të Shqipërisë
Si punonjës i aparatit të K.Q. të Partisë m'u dha rasti të

merja pjesë në të gjitha seancat e Kongresit. Isha ngarkuar të
kujdesesha për sistemimin e delegatëve në plate, hyrja 2, të
qëndroja herë në karriken 7, radha 6, dhe herë në karriken 1,
radha 2, dhe herë në një karrike të shtuar në radhën 7. Aty
ishin ulur delegatët e Pukës, Skraparit, Pogradecit e të Shko-
drës. Në radhën 7 ishin komunistët e vitit 1941 (të ftuar).
Kur shoku Enver hyri në sallë, shpërthyen ovacionet e
brohoritjet: "Enver Hoxha!", Enver Hoxha!", "Parti e
Punës!", "Parti e Punës!", "Parti - Enver, jemi gati kur-
doherë!".
Në radhën e parë të presidiumit zunë vend gjithë anëtarët
e Byrosë Politike, me në krye shokun Enver. Ishte dhe Miha
Lako, ish-kryetar i Grupit Komunist të Korçës. Miha Lako
mbajti fjalën e hapjes, i cili ia dha pastaj fjalën shokut Hek-
Shoku Enver Hoxha duke mbajtur raportin

në Kongresin VII të PPSH
Themeluesi i PKSH Enver Hoxha mes komunistëve

të 8 Nëntorit të vitit 1941
146 Dr. Sami Gega
uran Isaj, që, në emër të përfaqësisë, propozoi organet drej-

tuese të Kongresit: Presidiumin, sekretarinë...
Si zunë vend të gjithë anëtarët e Presidiumit të Kongres-
it, fjala iu dha shokut Enver për të mbajtur raportin në emër
të K.Q. të Partisë. Salla shpërtheu përsëri në ovacione.
Shoku Enver filloi mbajtjen e raportit dhe, ashtu si za-
konisht, me atë diksionin e tij të bukur, plot gjallëri e qartë-
si, si rrallëkush, të impononte dëgjim të vëmendshëm. Gjithë
salla u vu në heshtje. Delegatët dëgjonin dhe mbanin ndon-
jë shënim. Mbas një ore referim të raportit, shokun Enver
nisi ta ngasë kolla. Piu pak ujë, por përsëri e ngiste kolla. 1
foli Sulo Gradecit që të shikonte, se nga pas i frynte erë e
ftohtë e, ndërkaq, tha: "Edhe kolla është në program!" Në
sallë pati të qeshura për këtë shaka.
Në seancën tjetër raporti u dha i incizuar. Shoku Enver
qëndronte i qetë i ulur në karrike bashkë me shokët e pre-
sidiumit. Të gjithëve nuk u erdhi mirë. U ligështuam, se
menduam shëndetin e shokut Enver. lshte hera e parë që
mbahej një raport i incizuar nga shoku Enver!
Në pushim pyeta shokun Gafurr: "Ç'qe ajo që ndodhi
me erën?! Përse nuk e kishin mbyllur derën e prapme?!"
"Jo, jo, Sami; dyert ishin të mbyllura, asgjë nuk frynte nga
dyert, por ishte një aspirator që i çoi rrymë ajri nga pas
shokut Enver"!
Duke parë shqetësimin e delegatëve nga kolla, shoku
Enver ndërhyri e tha: "Më falni, shokë, që ju bezdisa me
kollën. Po mirë thotë populli: "Armikut mos i jep shpinën,
por kurdoherë gjoksin!". Nga prapa më fryu era e prandaj
më ngau kolla. Jam mirë me shëndet. Me partinë në krye
jam në gjendje të bëj edhe dy luftëra nacionalçlirimtare!".
Në sallë shpërthyen brohoritjet dhe ovacionet e parresh-
tura.
Gjatë pushimeve të seancave shoku Enver dilte në
Aspekt nga punimet e Kongresit të VII të PPSH
ballkon e përshëndeste delegatët. Brohoritjet ushtonin në

gjithë hollin e pallatit. Një ditë shoku Enver zbriti poshtë,
në sallon, por ishte e pamundur të mbaheshin delegatët.
Secili dëshironte ta përqafonte. Përballë kësaj gjendjeje u
dha porosia, që delegatët e secilit rreth, në mënyrë të orga-
nizuar e me radhë, të delnin në fotografi me shokun Enver.
Kështu edhe u bë. Unë dola në fotografi me shokun Enver
bashkë me delegatët e Beratit.
Përshëndetja e pionierëve ishte mjaft e bukur dhe emo-
cionale. Ajo u prit me mjaft kënaqësi nga të gjithë. Edhe
shoku Enver u emocionua. Dy vajza të vogla, nga 3-4 vjeçe,
si dy flutura të bukura, qëndronin në krahët e shokut En-
ver. Ajo e krahut të djathtë recitoi diçka. Shoku Enver u
ngazëllye prej gëzimit. Ai i tha vajzës tjetër: "Edhe ti thuaj
një vjershë nga ato që ke mësuar në kopësht!" Ajo nuk reci-
toi. Dhe shoku Enver tha: "Si duket, nuk e ka në plan!"
Dhe iu drejtua një tjetre:"Po ti e ke në plan?" "Ai djali e
ka në plan" tha vajza e vogël! "Me leje, xhaxhi Enver, të të
148 Dr. Sami Gega
përqafoj një herë" tha djali i vogël 4-5 vjeç (djali i Kiço
Kapedanit). "Po, tha shoku Enver, hajde". Ai u afrua dhe
shoku Enver e kapi vogëlushin dhe e përqafoi. Një gjë mjaft
e bukur qe ai çast, kur shoku Enver i puthi dorën vajzës së
vogël që recitoi.
Pastaj një vajzë 10-11 vjeç mori një këngë me çifteli. Kur
ajo mbaroi, shoku Enver e thirri: Hajde këtu, moj pukjane!"
Vajza ia dha çiftelinë një shoqeje dhe shkoi tek shoku
ver. Ai e përqafoi, e puthi dhe bëri një fotografi me të.
Kur mbaroi përshëndetja e pionierëve, delegatët qenë
të ngritur të tërë në këmbë dhe brohoritnin për Partinë e
shokun Enver. Pothuaj të gjithë i mbushën sytë me lotë!
Fëmijët u çuan një nga një për të takuar shokun Enver. Ata
me zor shkëputeshin. Shumë prej tyre qanin me lot në sy
prej gëzimit që takonin dhe përqafonin udhëheqësin e Par-
tisë.
Gjatë diskutimeve të delegatëve, shoku Enver u takua
me disa. Kështu ndodhi:
Pasi diskutoi Lenka Çuko, e para në këtë seancë, shoku
Enver e thirri, e përqafoi dhe e përgëzoi për diskutimin.
Kur diskutoi sekretari i Komitetit të Partisë të reparteve të
Sazanit, Halil Neli, shoku Enver e thirri dhe e përqafoi me
gëzim. (Në këtë rast edhe unë ndjeva drejtpërsëdrejti
kënaqësi, pasi e kisha ndihmuar për përgatitjen e diskutim-
i t).
Delegatja e rrethit të Shkodrës, një vajzë nga Malësia e
Madhe, e veshur me atë rrobat karakteristike, në diskutimin
që mbajti, midis të tjerave, tha: "E sigurojmë Partinë, se në
malet e Vermoshit e të Kelmendit s'do të lemë këmbë
armiku që të shkelë asnjë pëllëmbë toke. Edhe gjakun do ta
bajmë barut. Xhubletën mund të na e shpojnë plumbat e
armikut, por kurrë s'do të mund të na e prekin me dorë!".
Shoku Enver e thirri dhe e përqafoi. Bëri me të një fotografi.
Udhëheqësi i Partisë dhe i Popullit, Enver Hoxha,

mes delegatëve të Kongresit VII të PPSH
Hatixhe Avda, delegate e rrethit të Dibrës, vajzë nga Ste-

bleva foli për rezultatet e punës në kooperativë, që i kishin
të mira, por bëri edhe kritika për disa kooperativa të tjera të
rrethit. Shoku Enver, i kënaqur, vuri buzën në gaz dhe tha:
"Hë, mirë e bëre këtë kritikë!" E thirri dhe e përqafoi. Me të
bëri edhe fotografi.
Edhe me delegatin e rrethit të Korçës, sekretarin e by-
rosë së Partisë të kooperativës bujqësore të Plases, shoku
Enver doli në fotografi.
Gjatë gjithë kohës ishte në gjendje të mirë shpirtërore;
ndjehej i gëzuar nga zhvillimi i punimeve të Kongresit.
Ai u gëzua edhe kur delegacionet e partive komuniste
(ML) të shumë vendeve përshëndetën dhe u shprehën me
vendosmëri në përkrahje të PPSH. Me përjashtim të deleg-
acioneve të Koresë, Vietnamit dhe të Laosit, të cilët nuk ishin
të një mendimi me ne në lidhje me luftën në dy krahët, si
150 Dr. Sami Gega
kundër imperializmit, ashtu edhe kundër socialimperial-

izmit e revizionizmit, të tjerët ishin në mbështetje të plotë
të PPSH.
Çdonjëri nga kryetarët e delegacioneve, pasi diskuton-
te, shkonte dhe përqafohej me shokun Enver. Ata e vlerëso-
nin Kongresin VII si me rëndësi ndërkombëtare. Delegati i
Partisë Komuniste Gjermane tha, se "shoku Enver nuk i
përket vetëm Shqipërisë, ashtu si dhe Marksi e Englesi që
nuk u përkasin vetëm gjermanëve!".
Një çast mjaft i bukur ishte ai, kur shoku Enver, pas
votimit doli në ballkon (brenda Pallatit), u ul në karrike
bashkë me Spiro Kolekën dhe këndoi bashkë me delegatët
këngë partizane dhe këngë për Partinë.
Një pozë bëri me gjithë komunistët e vitit 1941 (nga 200
që kishin qenë, tani ishin vetëm 103. Fotografi bëri shoku
Enver edhe me personelin e shërbimit dhe me grupin e
punonjësve të propagandës.
7 nëntor 1976, ora 10.30.

U çel seanca e fundit e Kongresit VII të PPSH. Shoku
Enver ia dha fjalën shokut Qemal Bregasi, i cili dha rezul-
tatet e votimit. Nga 734 delegatë me të drejtë vote vendi-
more, morën pjesë 732, dy delegatë munguan për arsye
shëndetësore. Plenumi i ri u përbë nga 77 anëtarë dhe 33
kandidatë. Të gjithë morën 100 për qind të votave.
Pastaj shoku Enver ia dha fjalën delegatit të Shkodrës,
një traktoristi, i cili në emër të Komisionit Qëndror të Ga-
rave Socialiste lexoi vendimin e atij Komisioni për rezul-
tatet e garave. Rrethi i Korçës, i Librazhdit dhe i Gjirokas-
trës u shpallën fitues të Flamurit të Kongresit. Kurse rre-
thet Tiranë, Shkodër, Pogradec e Mirditë morën Fletë-Nderi.
Në mbledhjen e përgjithshme të komunistëve
të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH. Viti 1980
Shoku Enver e ndoqi me vëmendje gjithë procesin e

mbledhjes, ashtu siç bënte zakonisht edhe në të gjitha
mbledhjet e organizatës - bazë, ku bënte pjesë aktive.
Pasi u dha raporti nga sekretari i byrosë së Partisë, u
bënë pyetjet dhe 3 diskutime, u bë pushimi i parë. Gjatë
këtij pushimi shoku Enver u fut në mes nesh dhe, në këm-
bë, bisedonte lirshëm me shokë të ndryshëm. Duke bisedu-
ar me dy komunistë shoferë, i pyeti ata, se si i kishin maki-
nat, a harxhonin shumë karburant dhe se si ishin me mirëm-
bajtjen e tyre. "I kemi në gjendje të mirë, shoku Enver, dhe
ofiçina na ndihmon shumë për mirëmbajtjen e tyre. Kjo bën
që ne të mos harxhojmë karburant tej normave të caktuara"
- thanë ata. "Shumë mirë, ju lumtë!" - tha shoku Enver. Dhe
i përgëzoi, duke iu shtërnguar duart.
Duke ecur më tej, shoku Enver u afrua te vendi ku isha
edhe unë: "Po ju, Sami, si i keni punët në sektor?" "Mirë,
shoku Enver". "Mos harroni atë kryesoren; të bëni më shumë
kujdes që të rritet më tej roli i organizatave të Partisë në
organet e Punëve të Brendshme, që atje në tërë veprimtarinë
e këtyre organeve të njihet sa më mirë vija e Partisë dhe
ligjsh-rnëria, që Iigjet të zbatohen me rigorizitet. Ju duhet t'i
ndihmoni organizatat e Partisë, që ato të luftojnë më shumë
kundër shfaqjeve të metodave të punës së vjetër, të futura
nga ndikimet e huaja. Parandalimi dhe shpëtimi i njeriut
nga rruga e gabuar duhet të jenë në qendër të vëmendjes së
organizatave të Partisë në këto organe".
Unë e dëgjoja me vëmendje duke e shikuar në sy dhe ia
ktheva: "Po, shoku Enver, këshillat do t'i kemi vazhdimisht
paarasysh. Ç'është e vërteta, kohët e fundit shikojmë një
vëmendje më të mirë në këto organe, por ka ende shumë e
152 Dr. Sami Gega
shumë për të bërë në ato drejtime që na këshilloni".

Kështu u ndamë, me këtë bisedë të bërë si midis shokëve.
Dhe ai vazhdoi më tej në biseda me shokë të tjerë të aparatit.
Pra, edhe koha e pushimit për shokun Enver qe një kohë
pune, një kohë e shkëmbimit të lirë të mendimeve me ko-
munistët.
11 pri111985. Dita e dhimbjes së madhe
Në orën 4 të mëngjesit dëgjoi zilen e telefonit, që ndod-

hej në dhomën e djemve. Sa keq! Më vjen në dhomë Ard-
iani e më thotë: "Babi, të kërkojnë në zyrë?" "I thuaj se jam
pak me temperaturë" - i drejtohem djalit tim. Ashtu isha që
prej dy ditësh.
Djali i thotë në telefon shokut që njoftoi (ishte Ilo Kres-
to), por ai ngulte këmbë që të dilja medoemos unë në tele-
fon. U ngrita dhe fola me të: "Shoku Ilo, ti e di që unë kam
dy ditë në shtëpi me temperaturë, prandaj dhe s'jam në
gjendje për stërvitje sot". "Jo, jo, Sami; nuk është stërvitje,
por një çështje shumë, shumë e madhe, prandaj hajde sa
më parë!".
I tronditur, u vesha shpejt u rrova. I thashë gruas se po
shkoja në punë, se diçka duhej të kishte ndodhur. "Mos ka
gjë shoku Enver?!" "Jo, jo, po ai shoku më tha, se është një
gjë shumë, shumë e rëndë!"
Gruaja u ngrit. Edhe djali u ngrit. S'kishte gjumë më për ta.
Sa ika unë, doli edhe djali që ishte student në Shkollën e Lartë
të Ministrisë së Punëve të Brendshme. Edhe ai, pa i thënë kush,
shkoi drejt e në shkollë.
Nga shtëpia në aparat e bëra për 8 minuta. Kur mbërrita
atje, isha dyll i verdhë. Fryma më mbahej. U shtriva pak në
krevatin e nëpunësit të shërbimit të rojes operative. "Qetëso-
hu pak! më tha Ilo Kristo, - dhe shko drejt e në sallën 80".

...
Enver Hoxha duke bashkëbiseduar me Sami Gegën në një nga
pushimet e Mbledhjes së Përgjithshme të Komunistëve të Aparatit të
Komitetit Qendror të PPSH
Të gjithë shokët e aparatit vinin një e nga një, të heshtur

e të tronditur. Unë u ngrita e shkova më parë tek zyra e
l'ëllumb Kapos. Ai rrinte kokëulur. Me zë të mekur, më
thotë: "Na ndodhi kjo...! E papritura e madhe...!" Ndërsa
lotët i shkonin zinxhir.
Edhe unë nuk e mbajta dot veten. S'doja ta besoja. Si na
thirrën të ishim në sallën 80, u ngrita unë dhe Pëllumbi e
shkuam atje. Atje ishin Miti Nito, Meto Metaj, Luan Mato-
hiti, Bardhosh Hasani, Ajet Simixhiu, Leka Shkurti, Muhar-
rem Xhafa, Andon Hodo, Anastas Kondo, Ndue Zeneli,
Syrja Dosti, Palush Semini, Piro Kondi e të tjerë. Shoku Piro
na u drejtua: "Shokë, shoku Enver, udhëheqësi ynë, vdiq!"
Të gjithë shpërthyem në të qarë. Po edhe Pirroja ishte
me lot në sy. Më tej shoku Pirro tha: "Dëgjoni, shokë; dhim-
bja është e madhe, e pallogaritshme, por shoku Enver dhe
Partia na kanë mësuar, që dhimbjen ta kthejmë në forcë. Kësh-
tu, tani nga ne kërkohet më shumë punë e vigjilencë. Shokët
154 Dr. Sami Gega
që do të dëgjojnë emrat, të qëndrojnë në sallë, të tjerët të rrinë

në zyrë".
Ai lexoi listën dhe në sallë qëndruan të gjithë ata që dëg-
juan emrin, ndër ta - edhe unë. Duke vazhduar më tej,
shoku Pirro tha: "Udhëheqja ka vendosur që ju të shkoni në
rrethe sipas kësaj ndarjeje: Miti Nito - në Gjirokastër, Sami
Gega - në Përmet, Ilo Kristo- në Sarandë, Adem Tuka - në
Tepelenë, Rahman Hanku - në Shkodër, Meto Metaj - në
Kolonjë, Kudret Topçiu - në Pogradec, Syrja Dosti - në Ko-
rçë, Ajet Simixhiu - në Lushnje, Muharrem Xhafa - në Kukës,
Anastas Kondo - në Dibër, Pëllumb Kapo në Tropojë, Ndue
Zeneli - në Pukë, Bardhosh Hasani - në Vlorë
Dhe lista vazhdonte deri në numrin 24. Pra, u mbuluan
24 rrethe, me përjashtim të Tiranës dhe të Fierit, ku ishin
sekretarë të parë anëtarë të Byrosë Politike.
"Detyra juaj, tha shoku Pirro, është të merrni takim me
sekretarët e parë të komiteteve të Partisë të rretheve, t'i jep-
ni letrën, ku të shpjegohet gjithë procedura: Do të bëhet
mbledhja e zgjeruar e plenumit, ku sekretari i parë i Komi-
tetit të Partisë të rrethit të jap njoftimin dhe detyrat që da-
lin. Do të dërgohen të deleguar nëpër zona për të marrë
takim me sekretarët e organizatave - bazë; do të mblidhen
organizatat - bazë nga ora 10-11.
Do të mblidhet populli pak para orës 12, ku t'u jepet
njoftimi dhe pastaj të dëgjohet radioja, e cila do të transme-
tojë komunikatën e K.Q. të Partisë.
Porosia është që të deleguarit të flasin për veprën e
shokut Enver; që dhimbjen ta kthejmë në forcë, duke rritur
shkallën e mobilizimit në punë e kudo; të mos çoroditen
njerëzit dhe të ngremë më lartë vigjilencën.
Ditën e dytë të zhvillohen mbledhjet e kolektivave, ku i
deleguari të flasë për figurën e shokut Enver dhe për detyrat
që na dalin; për forcimin e unitetit në parti e parti-popull;
të marrin zotime dhe të përpilojnë letër për K.Q. të Partisë,

e cila të firmoset nga pjesëmarrësit".
Këto kisha, tha shoku Piro. Na informoni vazhdimisht.
Shoku Leka Shkurti na porositi që të kishim parasysh se
nga çdo rreth duhej të vinte një numër përfaqësuesish në
Tiranë; ata të ishin njerëz të mirë: veteranë, punëtor e koop-
erativistë të dalluar. Gjirokastra, tha ai, duhet të dërgojë 150
vetë; Saranda 70; Tepelena 40; Përmeti 40... Kështu ishte
caktuar një numër i caktuar për secilin rreth. Komitetet e
Partisë duhej të njoftonin personat, vetëm kur të njofto-
heshin nga ana e aparatit të K.Q.
Ora ishte 5.
"Shkoni tani!"- na tha shoku Piro. Dhe na njoftoi, se shokët
e rretheve Sarandë, Gjirokastër, Tepelenë, Përmet, Pogradec,
Korçë, Kolonjë, Tropojë, Pukë, Kukës e Peshkopi do të
udhëtonin me helikopterë. Helikopterët prisnin në Fushën
e Aviacionit, përballë Shkollës së Lartë të Partisë.
Shkova në shtëpi, mora çantën e gjithçka tjetër që më du-
hej, i thashë gruas, se po shkoja me helikopter në Përmet e se
do të rrija andej disa ditë. Po edhe ajo doli dhe u nis për në
ndërmarjje (NPV), se ishte shefe e kuadrit dhe sekretare e
organizatës - bazë të Partisë.
Në ora 7.10 unë, Miti Nito, Adem Tuka dhe Ilo Kristo u
nisëm me helikopter. Helikopteri fluturonte dhe ne rrinim
si të mpirë. Asnjëri s'e hapte gojën. Qëndronim men-
dueshëm. Ndalimin e parë helikopteri e bëri në Sarandë,
ku tek fusha e sportit zbriti Ilo Kristo, nga andej fluturuam
në drejtim të Gjirokastrës, atje tek diku poshtë spitalit zbri-
ti Miti Nito. Në fushën e sportit të Tepelenës zbriti Adem
Tuka dhe, pastaj, unë fluturova nëpër rrjedhën e Vjosës,
grykës së Këlcyrës dhe në ora 9.10 mbërrita në Përmet. Nga
këtu helikopteri u kthye. Atje më pritën shokët e udhëheqjes
së rrethit: Sulejman Pepa, sekretar i parë i Komitetit të Par-
156 Dr. Sami Gega
tisë të rrethit, Resul Zani, kryetar i Komitetit Ekzekutiv të

KP të rrethit.
Si u përshëndetëm, ashtu, në atë situatë të rëndë
shpirtërore, shkuam në heshtje drejt e në zyrë. Sa në siklet e
ndjeva veten! I skuqur në fytyrë dhe me lotë në sy iu drejto-
va sekretarit të parë: "Shoku sekretar i parë; porosia e Ko-
mitetit Qendror të Partisë është që sot të zhvillohen këto
aktivitete: Të mblidhet plenumi i zgjeruar, ku do të flisni
juve për këtë humbje të madhe e të pallogaritshme. Të për-
gatiteni sipas këtyre tezave, që i keni në këtë udhëzues (ia
dhashë atë udhëzues). Në fjalën tuaj do të theksoni figurën
e shokut Enver, veprën e tij të lavdishme dhe si ta kthejmë
dhimbjen në forcë. Në këtë mbledhje të plenumit do të cak-
tojmë të deleguarit që do të shkojnë nëpër zona, të cilët do
të mbledhin sekretarët e organizatave - bazë të zonës dhe
t'u flasin për këtë problem. Nga ora 10-11 do të mblidhen
organizatat - bazë. Dhjetë minuta para orës 12 të mblidhet
populli, kolektivat në ndërmarrje, në kooperativa bujqësore,
punonjësit në të gjitha institucionet e ndryshme, si dhe ush-
tarët në reparte, ku një nga shokët të jap njoftimin, të flasë
për këtë humbje dhe për detyrat që dalin. Pastaj të dëgjohet
komunkata që do të jepet në radio.
Faza e dytë e punës fillon nesër, me organizimin e
mbledhjeve të kolektivave, ku do të diskutohet dhe do të
përpilohet nga secili kolektiv një letër e firmosur prej të
gjithë pjesëmarrësve në mbledhje
Ndërkaq, shoku Sulejman, sekretar i parë i Komitetit të
Partisë të rrethit, u përgatit dhe në ora 10 u futëm në
mbledhjen e plenumit. Ai, i trishtuar, e filloi fjalën: "Shokë,
me hidhërim të madh Komiteti Qendror i Partisë na njof-
ton, se shoku Enver, udhëheqësi ynë i madh, vdiq!"
Në sallë shpërtheu vaj. S'po përmbaheshin dot. Edhe ne,
unë, Sula, Resul Zani e të tjerë shokë të byrosë së rrethit s'u
përmbajtëm dot. Mëgjithatë, Sulejmani gjeti forca dhe tha:

ju lutem, shokë, ta përmbajmë veten! Dhimbja është e
madhe shumë, shumë, por shoku Enver na ka porositur që
të jemi të fortë; dhimbjen ta kthejmë në forcë. Kemi detyra
për të kryer, shokë, prandaj më dëgjoni se ju do të shkoni
poshtë në organizat - bazë dhe në popull...".
Në sallë ra heshtja. Të gjithë qendronim kokëulur, ndër-
sa lotët na rrëshqitnin në faqe.
U lexua lista dhe të gjithë shokët u ngarkuan të shkonin
të deleguar në zona për të mbledhur sekretarët e organiza-
tave - bazë për të ndjekur mbledhjet e organizatave dhe
mbledhjet me popullin.
Si mbaruam punë me plenumin, ndenjëm pak në zyrën e
sekretarit të parë, ashtu të heshtur, na dukej vetja si të hum-
bur! Mbas pak shkuam në mbledhjen me sekretarët e organi-
zatave - bazë të qytetit. Skena u përsërit: të qara me ngashërim,
disave iu fryn sytë nga të qarët. Këtu u desh edhe ndërhyrja
ime që të mund të qetësoheshin: "Shokë e shoqe, sekretarë të
organizatave - bazë, ju lutem në këtë ditë kaq të dhimbshme
për Partinë dhe mbarë popullin tonë, ashtu siç na ka mësuar
shoku Enver, duhet ta përballojmë si burrat dhe clhimbjen ta
kthejmë në forcë! Ju, sekretarë, gjithë komunistët sot kanë
detyra më të mëdha, të mos çoroditemi, na duhet më shumë
punë, më shumë vigjilencë, që veprën e shokut Enver ta çojmë
përpara"
Si mbaruam me sekretarët e organizatave-bazë, unë dhe
sekretari i parë shkuam në mbledhjen e organizatës - bazë
të NB-së. Organizata kishte 13 shoqe dhe 5 shokë. Sa dha
njoftimin Sulejmani, të gjithë shpërthyen në vaj me
ngashërim. Qanin, qanin, por edhe fytyrat e tyre dukeshin
të burrëruara, optimiste për të vazhduar në rrugën që na
kishte mësuar Enveri. Një nga shoqet komuniste tha: "Të
na fali Partia që po qajmë, sepse dhimbja është e madhe. Ka
158 Dr. Sami Gega
qarë shoku Enver për Qemalin, për Vojon, për Vasilin, qau
për Gogon, qau për Hysniun, do të qajmë edhe ne për birin
e këtij populli, për kryetrimin, për udhëheqësin që na nxori
nga errësira në dritë, do të qajmë se na u lëndua rëndë zem-
ra, pse e donim dhe e duam aq shumë fort, sa dhe Ai neve"!
Folën me radhë të gjithë komunistët: Vasilika Kita, Ilia
Konini etj. Të gjithë folën duke qarë dhe zotoheshin, se do
të ishin kurdoherë ushtarë të Enverit, se dhimbjen do ta kthe-
nin në forcë, duke realizuar e tejkaluar planin.
Po atë ditë shkova edhe në mbledhjen e përgjthëshme të
komunistëve të N.P.N - së. Sekretarja e byrosë këtu, duke
qarë, tha: "Dhimbja është e madhe, e pakrahasueshme, por
ashtu siç na ka mësuar shoku Enver do të qëndrojmë të fortë,
do ta forcojmë Partinë. Ta duam Partinë, ta ruajmë atë, t'ua
lemë brezave Shqipërinë të fortë, të bukur e të kuqe, siç na
mësonte shoku Enver"!
Gjithë qyteti në heshtje. Njerëzit kalonin kokëulur.
S'dihej asnjë zhurmë. Dukej sikur dhe mali i Nemërçkës
kishte ulur kokën, Vjosa rënkonte, bredhat e Otavës qenë
përkulur!
"Oh ç'tmerr! - ofshante plaku, - pse ia arritëm kësaj dite!"
12 pri111985. Mes përmetarëve atdhetarë
Tërë natën s'më zinte gjumi. Ndonëse e dija forcën e këtij

ligji të natyrës, kishte çaste që e humbisja! Si është e mundur,
s'më besohej! Ndërmend më vinin njëri pas tjetrit çastet kur
e dëgjova për herë të parë emrin Enver Hoxha, kur i vogël
partizan qëndrova për nder-armë, kur Ai kaloi nga Berati në
Tiranë në nëntorin e vitit 1944. Më kujtohej shoku Enver kur
u zhvillua Kongresi II i BRASH në prill 1945, fjala e Tij aq e
ngrohtë për rininë dhe detyrat që na shtroi për të punuar, për
të mësuar që Shqipëria të bëhej e fortë dhe e begatë, që të
ENVER IIOXHA Heroi që bëri epokë 159
ishim vigjilentë kurdoherë. Më kujtohej fjala e Tij në Kon-

gresin II të BRPSH në qershor 1952, zëri i Tij më vinte në vesh
ashtu siç ishte, i ëmbël e kumbues, kur Ai tha: "S ika ndry-
shim, s'ka përparim, s'ka realizim në vendin tonë që të mos
ketë markën e rinisë, që të mos jenë shkrirë në të dituria, gux-
imi, sakrifica, patriotizmi i shkëlqyer i rinisë sonë..."!
Më vinte ndërmend pjesëmarrja e shokut Enver në ple-
numin e K.Q. të Rinisë në mars 1958, ku unë diskutova për
aksionet e rinisë në fushën e bujqësisë dhe Ai kishte mbaj-
tur shënime për çka unë diskutova. Më kujtohej pjesëmar-
rja e Tij në Konferencën e Partisë në Lushnje, ku Ai më tha:
"Sami e le rininë!" Më kujtohej udhëtimi me tren nga
Rrogozhina në Fier ditën e përurimit të kësaj hekurudhe.
E kështu me radhë, më vinin në mendje të gjitha kuj-
timet dhe thoshja me vete: "Sa i kujdesshëm, sa i vëmend-
shëm, sa i merakosur për njerëzit, për kuadrot që ishte! Shokë
veten kishte! Enver Hoxha ishte njeri me mendje të kthjellët
dhe me horizont të gjerë. Ishte njeri me zemër të madhe!
Aty nga ora 3 e natës mezi më zuri pak gjumi. Eh, gjumë!
Më tepër përpëlitesha në shtrat si i trullosur. Në mëngjes
shkova në mbledhjen e kolektivit të N.N. Salla ishte e
mbushur plot e përplot. Shumë vet qëndronin në këmbë.
Të gjithë ishin të skuqur në fytyrë, të heshtur e kokëulur.
Foli i deleguari. Ai fliste dhe lotët i rridhnin zinxhir. Vajzat
e të rinjtë qanin me ngashërim dhe përpiqeshin të mos nxirr-
nin zë. Një komunist i moshuar nisi të flasë dhe s'mundi ta
çojë fjalën gjer në
Kolektivi njëzëri u zotua të realizonte planin 5 ditë para
zotimit, të dorëzonte para afatit banesat, të organizonte stu-
dimin e veprave të shokut Enver. Të gjithë në radhë fir-
mosën letrën që do t'i dërgohej KQ të Partisë. Ajo ishte
shprehje e besnikërisë ndaj veprës së pavdekshme të shokut
Enver.
160 Dr. Sami Gega
Në postën kufitare të Peratit
Bashkë me Resul Zanin, kryetarin e Komitetit Ekzeku-

tiv të KP të rrethit dhe me Liri Mitën, sekretare e Komitetit
të Partisë të rrethit shkuam në postën kufitare të Peratit dhe
morëm takim me ushtarët. Të gjithë dukeshin më të rritur,
më të burrëruar. Në heshtje shprehnin hidhërimin, por edhe
optimizmin. "Shoku Enver, tha njëri nga ushtarët, kërkon
nga ne që të jemi të pjekur politikisht, të aftë ushtarakisht,
me disiplinë të çeliktë, të lidhur ngushtë me popullin dhe
njerëz të sakrificës. Të tillë do të jemi gjithmonë këtu në
kufi dhe pastaj në punë"!
Ja, kështu i kalova tri ditë me komunistët dhe me popu-
llin e Përmetit; në trishtim dhe me brengë në shpirt. Mendi-
mi s'më largohej, se si ishim ndarë nga ai komunist i
lavdishëm, nga ai burrë i madh shteti dhe nga ai atdhetar i
zjarrtë! Ai kishte mbyllur sytë përgjithmonë në një kohë, që
i duhej aq shumë Shqipërisë dhe popullit shqiptar.
Ndërsa bisedonim me njerëz të thjeshtë të popullit, kudo
dëgjonim shprehjen e mbushur plot dhimbje: Përse, përse
kaq shpejt?! Ah ky prill i mallkuar, ky prill i nxirosur!
Dhe në çast sillja ndërmënd porosinë e Tij: Të jetojmë e
të punojmë me besim të patundur në rrugën e nisur! Dhe
thellë ndërgjegjes sime, një zë i brëndshëm më bëhej sikur
më fliste: Jo, jo, Enveri nuk ka vdekur! Ai rron e do të rrojë
në jetë të jetëve në zemrat e popullit. Vepra e Enverit është
e pavdekshme!
Flakadan në shekuj do të mbetet Enveri ynë i shtrenjtë!
3
ARTIKUJ, KUMTESA DHE REPLIKA
NË MBROJTJE TË FIGURËS
SË ENVER HOXHËS DHE TË IDEVE
TË SOCIALIZMIT SHKENCOR
Komunistët kanë qenë, janë
e do të mbeten bijtë më të mirë e më të
përkushtuar të popullit e të atdheut
Ka më se 6 vjet që propaganda zyrtare e ish pushtetit
PD-ist dhe ajo e shërbëtorëve të borgjezisë së vjetër e të re
vjellin vrer kundër komunistëve, duke i njësuar me njerëz
"të pashpirtë", "kriminelë", si "bartësit e të gjitha të këqi-
jave", deri edhe si "antikombëtarë". A është e vërtetë në
përmbajtje një propagandë e tillë? Jo dhe jo. Ajo nuk për-
puthet aspak me realitetin. Komunistët kanë qenë, janë e
do të jenë vetëm bijë të denjë të popullit, bijtë më të devot-
shëm të tij, luftëtarë pararojë për arritjen e idealeve të tij,
por asnjëherë kundër tij.
Komunistët ishin ata, që të parët u hodhën në demon-
stratat antifashiste; ata që të parët i vunë gjoksin luftës për
çlirimin e vendit nga pushtuesit nazifashistë; ata që të parët
u inkuadruan në njësitet guerile dhe në fomacionet parti-
zane; ata që të parët dhanë jetën për mëmëdheun; ata që të
parët qëndruan në ballë të punës për rimëkëmbjen e
rindërtimin e Shqipërisë; ata që të parët u hodhën në aksio-
net për ndërtimin e rrugëve, hekurudhave, fabrikave, uzi-
nave, hidrocentraleve, veprave të mëdha bonifikuese e
ujitëse, plantacioneve me agrume, ullinj, pemë, vreshta.
Emrat e Qemal Stafës, Vasil Shantos, Vojo Kushit, Ali De-
mit, Koci Bakos, Emin Durakut, Xhevdet Dodës, Ajet Xhin-
doles, Perlat Rexhepit, Branko Kadisë, Kozma Nushit, Gani
Tuçepit, Todo Manços e të shumë e shumë të tjerave janë e
do të mbeten lapidarë, yje të pashuar në historinë e popul-
lit tonë.
Leitmotivi i jetës së komunistëve ka qenë e është lufta
për një shoqëri të lirë, pa shtypës e të shtypur, ku njerëzit të
jetojnë e të punojnë të lirë, të gëzojnë frutet e punës së tyre;
që niveli i jetës së popullit të shkojë gjithnjë në rritje e,
ndërkaq, lufta për lulëzimin e begatinë e atdheut dhe për
rritjen e dinjitetit kombëtar kanë qenë, janë dhe do të mbeten
synimi kryesor i tyre. Këto janë të vërteta të pakontes-
tueshme, gjë që e dinë mirë kalemxhinjtë PD-istë dhe shër-
bëtorët e tjerë të borgjezisë. Po përse atëhere zhvillohet një
propagandë kaq intensive dhe aq e ashpër kundër komu-
nistëve?!
Ajo shpjegohet me faktin, se kështu i shërbehet
ideologjisë borgjeze dhe restaurimit të kapitalizmit, sepse
një propagandë e tillë mbjell përçarje, urrejtje e armiqësi
midis njerëzve në shoqërinë tonë, çka ndihmon borgjezinë
e vjetër e të re që të realizojë të ashtuquajturën shoqëri të
lirë e të hapur për të gjithë, por që në realitet pasurohet një
pakicë e varfërohet shumica; ku i çelet rrugë lulëzimit të
korrupsionit, plagëve shoqërore të drogës, prostitucionit,
kriminalitetit, demoralizimit të njeriut, duke vënë si qëllim
të jetës fitimin dhe pasurimin me çdo mënyrë, dukuri këto
që edhe po i jetojmë.
Absurditeti i propagandës PD-iste shkon deri atje, sa të
gjitha të këqijat që PD-ja me Berishën në krye i solli popul-
lit në këto 5 vjet qeverisjeje të mbrapshta t'ia atribuojë ko-
munistëve, kur, katërcipërisht, është bërë e qartë si drita e
diellit e vërteta, që PD-ja dhe politika bajraktare, kapriçioze
dhe e paprinciptë e Berishës shkatërroi gjithçka që populli
me komunistët në krye kishin ndërtuar në afro 5 dekada,
që, më në fund, shkatërroi makinën shtetërore, që nuk la
pjesë të organizmave dhe të institucioneve shtetërore pa i
164 Dr. Sami Gega
shkoqur, që e la vendin për një kohë pa shtet e, megjithatë,

për çudi ai pa pikë turpi del në shesh e na bën moral për
vlerat e demokracisë së "arritur" nën udhëheqjen e tij, se
gjoja sot socialistët "komunistë" po shkatërrojnë isntitucio-
net demokratik!
Në Shqipëri ishin rreth 160 mijë komunistë në një shtrir-
je gjeografike të atillë, sa nuk kishte fshat, lagje, sektorë,
ndërmarrje e isntitucion pa u mbuluar me komunistë. Esh-
të zor të gjesh familje shqiptare që të mos ketë pasur pjesëtarë
të saj komunistë, të afërt, lidhje krushqie a miqësie me ta.
Kjo do të thotë, se të ngrihesh sot kundër komunistëve në
tërësi, të bësh kundër tyre një propagandë urrejtjeje e t'i
urresh ata pa dallim, nuk bën gjë tjetër, veçse ngrihesh
kundër popullit, mbjell përçarje e urrejtje midis pjesëtarëve
të shoqërisë, që, më në fund, do të thotë të mohosh vetveten
e historinë, sepse komunistët jo vetëm që ishin e janë bijtë
më të mirë të popullit, por dhe aktorët më aktivë të kësaj
historie.
Natyrisht, duke theksuar këtë të vërtetë të pakonstes-
tueshme nuk mund të themi se të gjithë personat që adero-
nin në Partinë Komuniste (Partinë e Punës) kanë qenë ko-
munistë dhe, pra, njerëz të mirë. Praktika vërtetoi, se midis
tyre ka patur edhe njerëz të paformuar si komunist, ndonëse
betoheshin e çirreshin më shumë për besnikëri ndaj komu-
nizmit dhe udhëheqjes së Partisë. Ata thjeshtë kanë qenë
anëtarë partie, por asnjëherë nuk kanë qënë komunistë.
Njerëz të tillë ishin futur në parti për interesa vetjake e për
përfitime materiale, jo për ideale komuniste. Ata kanë qenë
të shtyrë drejt një synimi të tillë nga ndonjë forcë e jashtme
për të vepruar qëllimisht herë si liberal e herë si sektarë,
por në të gjitha rastet - për të dëmtuar partinë. Kur erdhi
çasti, "komunistë" të tillë dolën si goglat mbi ujë dhe u bënë
shërbëtorët më besnikë të forcave regresive për restaurimin
e kapitalizmit, flasin me një gjuhë nëpërke kundër komu-
nizmit e komunistëve të vërtetë! Ata mohojnë të parët gjithç-
ka të mirë që shoqëria shqiptare realizoi nën udhëheqjen e
komunistëve. Dhe të tillë, fatkeqësisht, nuk ka patur vetëm
në bazë, por më shumë në qendër, deri dhe ish anëtarë të
Byrosë Politike! Disa syresh na dolën edhe si të persekutu-
ar, të nëpërkëmbur nga Enver Hoxha!!! Ndreçi Plasari, Agim
Popa, Sali Berisha, Mehmet Elezi, Qemal Sakajeva e shumë
të tjerë janë nga ata, që gjer dje kishin veshur mantelin e
"komunistit" më fanatik e më esktremist, ndërsa sot kanë
veshur mantelin e "demokratit", qëndrojnë në ballë të luftës
kundër komunizmit e komunistëve. Këta janë njerëz të atil-
lë, që mbajnë në xhepa disa flamurë! Sikur nesër të mund të
fitonte monarkia, ata do të hiqeshin si nga më të ardhuruar-
it e saj!
Duke theksuar faktin, se komunistët kanë qenë, janë e
do të mbeten vetëm bijë të popullit dhe gjithçka nga jeta e
tyre ia kanë kushtuar e ia kushtojnë atdheut e popullit,
nuk mund të mohojnë, se, krahas arritjeve positive, gjatë
pesë dekadave të udhëheqjes komuniste s'ka patur edhe
mangësi, të meta e gabime. Këto janë çështje që do të kemi
rast t'i trajtojmë më vete. Veç një gjë është e qartë, se sistemi
socialist nuk është utopi, se ai që kishim ne dhe shumë
vende të tjera nuk ishte ende një sistem i pjekur, sidomos
në rrafshin ekonomik dhe ideologjik. Duhet të jetë, gjith-
ashtu, e qartë se sistemi socialist nuk dështoi sikurse para-
qitet nga pseudoshkencëtarët, borgjezia dhe shërbëtorët e
saj socialistë e socialdemokratë, por u sabotua dhe u përm-
bys nga një sërë faktorësh negativë të brendshëm, të stimu-
luar fuqimisht me metoda të hapura dhe të fshehta nga forca
të jashtme. Veç kësaj, çështja nuk duhet parë vetëm në
kuadrin e vendit tonë, por si çështje në shkallë botërore, e
lidhur kjo me luftën midis dy sistemeve, ku pseudokomu-
nistët, elementët liberalë e oportunistë kanë luajtur një rol
të veçantë negativ në dëm të socializmit të vërtetë.
166 Dr. Sami Gega
Fakti që borgjezia dhe shërbëtorët e saj vazhdojnë të bëjnë

një propagandë të gjerë kundër komunizmit, që e paraqes-
in atë si gogolin më të zi e më të tmerrshëm, tregon frikën e
tyre ndaj tij, frikën e humbjes së pushtetit ekonomik e poli-
tik, tregon se komunizmi ekziston si ideologji e fuqishme
,që ka zënë rrënjë të thella në masat e gjera të popullit kudo,
se ai nuk mund të shkulet nga ndërgjegja e masave, pasi
shpreh pikërisht interesat e tyre.
Në disa vende, komunistët, ndonëse nën presionin e
madh të borgjezisë ndërkombëtare, vazhdojnë ta mbajnë
pushtetin dhe ta udhëheqin popullin e tyre drejt një pro-
gresi të vërtetë, në shumë vende të tjera ata janë të lirë e të
grupuar në parti, militojnë denjësisht në jetën politike të
vendit të tyre. Mjafton të përmendim këtu veprimtarinë e
partive komuniste të Italisë, Greqisë etj.
Në vendin tonë, ku gjoja është vendosur rendi demokra-
tik borgjez, ndryshe nga bota, jo vetëm që bëhet një propa-
gandë e egër dhe e paprinciptë ndaj komunizmit e komu-
nistëve, por, në kundërshtim edhe me parimet e pluralizmit
politik, që aq shumë trumbetohen si një arritje e " shkëlqy-
er", është ndaluar me ligj veprimtaria e Partisë Komuniste.
Ky është një paradoks, gjë që do të jetë në nderin e Parla-
mentit të tanishëm që ta korigjojë. Pavarësisht nga kjo, të
jeni të sigurtë, zotërinj partiakë të ndryshëm, se komunizmi
nuk vdes dhe se komunistët jetojnë, punojnë e do të luftojnë
për idealin e shenjtë të tyre. Veç u themi, zotërinj; mos na
ngatërroni e njësoni me socialistët, sepse s'kemi qenë e nuk
do të jemi kurrë shërbëtorë të borgjezisë.
Tiranë, më 8.12.1997
Kush shpif e hedh baltë mbi figurën
e Enver Hoxhës, ai mohon historinë
dhe dinjitetin e kombit shqiptar
Prej kohësh forcat politike të djathta, për të realizuar
qëllimet e tyre kanë shpalosur flamurin e antikomunizmit
e të antienverizmit. Kjo nuk na çudit aspak, sepse prej tyre
jo komunistët, por as shqiptarët e ndershëm e patriotë, që
luftuan e derdhën gjak e djersë për këtë Shqipëri, nuk mund
të presin lavdërime. Kjo buron nga fakti, se këto forca poli-
tike janë përfaqësueset kryesore të borgjezisë, por dhe të
gjunjëzuara kurdoherë përpara gjithçkaje të huaj. Paksa i
çuditshëm na duket qëndrimi i udhëheqësve të PS-së, të
kësaj partie që fillimisht deklaroi, se "nuk do të merret me
figurën e Enver Hoxhës, se atë do ta shikojë dhe vlerësojë
historia"! Mirëpo s'kaloi shumë kohë dhe liderët e saj u
sulën kundër historisë së PPSh-së e, në veçanti, kundër fig-
urës së Enverit. Dhe s'kishte se si të ndodhte ndryshe për-
derisa vihet në shërbim të borgjezisë, mbron dhe lufton për
lulëzimin e kapitalizmit. Prandaj, nga ky këndvështrim "kri-
tika", ose, më saktë, shpifja vetëm ndaj ish sistemit socialist
në tërësi do të dukej "normale", por, kur shpif e hedh baltë
mbi historinë dhe mbi fakte të pakontestueshme, s'është
aspak qëndrim serioz për një parti që e mban veten si "më e
lidhur me jetën e popullit", si më "realiste"!
Në vazhdim të kësaj politike më 3.06.1998 kryetari i
grupit parlamentar të PS-së s'mungoi të sulmojë figurën e
168 Dr. Sami Gega
Enver Hoxhës, duke thënë në parlament, se ai (Enveri) "na

paska mbyllur sytë përpara problemit të Kosovës"! Kësh-
tu, ky lidër socialist e vuri veten në një plan me PD-istët, të
cilët e kanë akuzuar Enverin se "e shiti Kosovën"! Zotërinj,
këto që thoni janë shpifje dhe shtrembërime të fakteve his-
torike, me të cilat zor se mund të bindni njeri normal. Le ta
shikojmë problemin në dritën e së vërtetës historike:
para, Kosova, sikurse dhe viset e tjera të Shqipërisë,
janë shkëputur nga trungu mëmë në vitin 1913 nga Fuqitë e
Mëdha, atëhere kur Enveri ishte 5 vjeç. Sigurisht kjo është
një nga padrejtësitë më të mëdha që i është bërë Shqipërisë
e kombit tonë, por për kohën kur ka ndodhur nuk ka lidhje
fare me Enver Hoxhën.
dyta, gjatë Luftës së Dytë Botërore Italia fashiste, që
kishte të pushtuar Shqipërinë dhe Jugosllavinë, me dekret
të Mbretit e bashkoi Kosovën me Shqipërinë. Mirëpo ky ishte
një veprim i njëanshëm dhe i panjohur nga Fuqitë e Mëdha;
për më tepër ishte veprim i një shteti fashist, siç ishte Italia
në atë kohë, dhe nuk vonoi, por pikërisht më 9 shtator 1943
kapitulloi. Pra, nuk mund të merret për bazë ky veprim i
Italisë fashiste dhe të themi, se "Jugosllavia na e mori Kos-
ovën gjatë Luftës së Dytë Botërore", ose "Enveri e la Kos-
ovën në dorë të Jugosllavisë gjatë kësaj lufte"!
treta, Fuqitë e Mëdha aleate në koalicionin antifashist
(Anglia, SHBA dhe Bashkimi Sovjetik) gjatë Luftës së Dytë
Botërore e kishin njohur Jugosllavinë dhe garantuar atë në
kufijtë e paraluftës, pra, përfshi këtu edhe Kosovën.
Ndërkaq, Shqipëria nuk ishte njohur prej tyre; ajo vazhdonte
të qëndronte në tryezat diplomatike si një plaçkë e mund-
shme tregu për të kënaqur orekset e shteteve fqinje!
E katërta, Jugosllavia bëri një luftë të gjerë partizane dhe
doli fitimtare, e përkrahur dhe e përkëdhelur nga Fuqitë e
Mëdha, aq sa ajo jo vetëm që ruajti kufijtë e vjetër të
paraluftës, por mori edhe teritore të reja, siç ishte krahina e
Istrias, që ia mori Italisë. Në këto rrethana, Jugosllavia jo
vetëm që Kosovën nuk e lëshonte, por, siç dihet, kishte bërë
plane që të aneksonte edhe Shqipërinë si republikë të sh-
tatë të saj! Këtu është merita e padiskutueshme e Enver Hox-
hës që organizoi Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, e
çliroi Shqipërinë me forcat e veta dhe e mbrojti atë me forcën
e armëve në kufijtë e 1913-s, e shpëtoi atë nga coptimi për-
fundimtar, që ishte parashikuar e diskutuar nga diploma-
cia ndërkombëtare. (F. Noli, Vep. 3. f377)
E pesta, Enver Hoxha dhe Partia Komuniste Shqiptare
nuk është aspak e vërtetë që çështjen e Kosovës e kishin
lënë në harresë. Jo. Dokumentet flasin qartë, se ata kanë qenë
të shqetësuar vazhdimisht për Kosovën dhe për viset e tjera
shqiptare të shkëputura padrejtësisht nga Fuqitë e Mëdha.
Vërtet në programin e Mbledhjes Themeluese të PKSH më
8 Nëntor 1941 Partia iu shmang deklarimit hapur për prob-
lemin e Kosovës, sepse ajo iu përmbajt udhëzimeve të Ko-
minternit,sipas së cilës çështja e kufijve do të zgjidhej pas
luftës, në bazë të parimit të vetvendosjes, se hëpërhë në atë
kohë nuk duhej shtruar ai problem, pasi detyra e parë ish-
te organizimi i luftës së përbashkët të popujve dhe kombë-
sive kundër fashizmit. Megjithatë, Partia Komuniste nuk
heshti; ajo shfrytëzoi rrugë të tjerë për ta ngritur problemin
e Kosovës. Kështu, duke patur pozitë udhëheqëse në Fron-
tin Nacionalçlirimtar, nëpërmjet kësaj Organizate, e ka tra-
jtuar atë disa herë gjatë luftës.
Konferenca e Pezës më 16 shtator 1942 theksoi, se çësht-
ja e Kosovës duhej të zgjidhej në bazë të parimit të vetven-
dosjes, sipas Kartës së Atlantikut, se këtë të drejtë popull-
sia shqiptare në trojet e veta në Jugosllavi do ta fitonte duke
marrë pjesë në luftë kundër fashizmit. (Ish Ark. i PPSh, fondi
40, dosja 12, procesverbali i Konferencës së Parë Nacionalçlirimtare).
Kurse Konferenca e Dytë Nacionalçlirimtare deklaroi, se:
...vetë popullsitë në mes tyre në Kosovë do të merren vesh
170 Dr. Sami Gega
dhe do të vendosin se nga do të shkojnë. Lëvizja Nacionalç-

lirimtare ka për detyrë që ta bëjë popullin e Kosovës të
ndërgjegjshëm për aspiratat e tij, duke i thënë se ka për të
shpëtuar vetëm me luftë kundër okupatorit eventual
jugosllav, si Mihajloviçi..." (Dokumente të organeve të push-
tetit revolucionar nacionalçlirimtar 1942-1944, Tirana, 1962-f50).
Këtë pozicion mbajti edhe Kongresi Antifashist Nacionalç-
lirimtar i Përmetit më 24 maj 1944, ku Dr.Omer Nishani në
fjalën e tij si kryetar i Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar
të Shqipërisë deklaroi: "Kosovarët në duan të fitojnë të
drejtën e vetvendosjes së tyre në bazë të Kartës së
tikut... duhet të hyjnë në radhët e Frontit Nacionalçlirimtar
dhe të luftojnë nazizmin gjerman. Vetëm në këtë udhë Ko-
sova pas lufte do të ketë të drejtë të vendosë mbi fatin e saj
gjer në shkëputje. (Ish Ark. i PPSH, fondi 40, dosja 12, Proces-
verbali i Kongresit të Pare Antifashist. ..).
Gjatë Luftës çështja e Kosovës është trajtuar edhe në sh-
typin e Partisë Komuniste dhe në atë të Frontit Nacionalç-
lirimtar. Kështu, "Zëri i Popullit" në mars 1943 shkruante:
"Të gjithë e dimë dhe s'ka kush e mohon, se shumica e ban-
orëve të Kosovës janë shqiptarë. Padrejtësi të turpshme janë
bërë në kurriz të popujve". Ndërsa "Bashkimi" shkruante
në shtator 1943: "Ishte një padrejtësi e madhe që Kosova,
një vend me popullsi shqiptare, të mbetej jashtë kufirit".
Këto gazeta i bën jehonë shumë edhe Konferencës së Bu-
janit. "Zëri i Popullit" në shkurt 1944 shkruante: "Armiku
dhe agjentët e tij duan që Kosovën ta paraqesin me bash-
ibuzukët e regjimentit "Kosova", por Kosova e shtypur dhe
e martirizuar i përgjigjet armikut dhe tradhëtarëve me
Këshillin Nacionalçlirimtar, rreth të cilit u realizua bashki-
mi i popujve të Kosovës e të Rrafshit të Dukagjinit". Kurse
"Bashkimi" po në këtë muaj (shkurt 1944) botoi Rezolucio-
nin e Konferencës së Bujanit dhe theksonte, se aty "është
përfaqësuar Kosova e vërtetë, Kosova e Isa Boletinit, e Ba-
jram Currit, e Asim Vokshit, e Emin Durakut etj".

Eshtë e vërtetë, se PKJ dhe Tito prapa deklarimeve, se
"çështja e Kosovës do të zgjidhet pas lufte në bazë të pa-
rimit të vetvendosjes" fshihnin plane djallëzore dhe pran-
daj ato u përpoqën me të gjitha mënyrat që Kosova të mbahej
larg ndikimit të lëvizjes nacionalçlirimtare shqiptare. Kur
Miladin Popoviçi kërkoi që organizimi i luftës në Kosovë
të varej nga Shtabi i Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Sh-
qipërisë dhe që çështja e Kosovës të trajtohej nga udhëheq-
ja jugosllave njëlloj si ajo e Istrias, Tito i drejtoi një letër KQ
të Partisë Komunsite Shqiptare, ku, ndër të tjera, theksonte:
"Shoku Milla (pseudonimi i Miladinit) nuk ka të drejtë kur
thotë, se Partia jonë duhet të paraqesë qëndrimin e saj mbi
çështjen e Kosovës e të Metohisë dhe kur Kosovën e Meto-
hinë i krahason me Istrian", dhe se "me parashtrue sot çësh-
tjen e bashkimit të Kosovës me Shqipërinë, kjo do të thotë
me e kthye ujin në mullirin e reaksionarëve të ndryshëm të
okupatorëve, të cilët duan me pengue luftën e armatosur".
(Ish Ark. i PPSh, dosja e M. Popoviçit)
Pavarësisht nga këto qëndrime të padrejta të PKJ, Enver
Hoxha dhe Partia Komuniste nuk hoqën dorë kurrë nga
puna për të ndihmuar dhe ndikuar mbi Kosovën. Për këtë
qëllim, me porosi të Tij u dërguan në Kosovë e në vise të
tjera të Jugosllavisë shumë kuadro e veprimtarë të dalluar
të Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Shqipërisë, të cilët, krahas
punës për organizimin e luftës kundër fashizmit, punuan
për të mbajtur të gjallë e ngritur lart edhe idenë për zgjidhjen
e drejtë të çështjes kombëtare. Lëvizja NÇL të Kosovës iu
dha ndihma materiale, propagandistike e ushtarake nga ana
jonë. Kalimi i Divizioneve tona përtej kufirit shtetëror, në
Kosovë e në vise të tjera shqiptare, ishte një ndihmë e mad-
he dhe një faktor që e rriti peshën e kombit shqiptar në
Luftën Antifashiste në Luftën e Dytë Botërore, e rriti peshën
në koalicionin antifashist botëror, gjë që pas Luftës Botërore,
1 72 Dr. Sami Gega
donin apo nuk donin jugosllavët, do të përgjigjeshin e

mbështeteshin nga aleatët kërkesat e drejta të shqiptarëve.
Veç ndihmës gjatë Luftës, çështja e Kosovës ka qenë vazh-
dimisht në qëndër të vëmendjes së Enver Hoxhës pas çlirim-
it. Me porosi të drejtëpërdrejtë të Tij u dërgua në Kosovë e
në vise të tjera përtej kufirit një numër i konsiderueshëm
kuadrosh të arsimit, të cilët ndihmuan për organizimin dhe
fuqizimin e shkollës shqipe atje. Në qershor të vitit 1946,
gjatë vizitës në Jugosllavi, Enver Hoxha e ngriti çështjen e
Kosovës dhe mori nga Tito këtë përgjigje: "Jam dakort me
pikëpamjen tuaj, por tash për tash nuk mund ta bëjmë dot
këtë gjë, sepse sërbët nuk do të na kuptojnë". (Fjala ishte për
bashkimin e Kosovës me Shqipërinë) (Enver Hoxha, libri "Titistët",
faqe 260) Në mars të vitit 1949, gjatë vizitës së Tij në Moskë,
Enver Hoxha e diskutoi këtë çështje edhe me Stalinin, nga
ku mësoi se udhëheqja sivjetike nuk e njihte se si qendron-
te problemi i Kosovës. (Enver Hoxha, libri "Me Stalinin", faqe
105)
Pra, nuk është aspak e vërtetë që Enver Hoxha kishte
mbyllur sytë dhe e kishte lënë në harresë problemin e Kos-
ovës. Në rrugë e në forma të ndryshme ky problem është
trajtuar gjërë e vazhdimisht në mjetet tona të masmedias.
Enver Hoxha përherë orientonte, që në radhë të parë të puno-
het për të ngritur frymën kombëtare, që të rritej shkalla e
angazhimit, e veprimit dhe e rezistencës aktive kundër sh-
typjes dhe dhunës sërbe, për të mbrojtur të drejtat njerë-
zore dhe ato kombëtare. Kur kjo lëvizje të ishte e fortë bren-
da në Kosovë, atëhere edhe ndihma e mbështetja nga jashtë
e shtetit arnë do të kishte efektivitet më të madh. Pikërisht
një kombinim i mirë i këtyre dy faktorëve çoi në miratimin
dhe shpalljen e Kushtetutës së vitit 1974, me të cilën Koso-
va u bë Krahinë Autonome me të drejtat e njësive federa-
tive, si dhe republikat. Pas marrjes së autonomisë, Kosova
u ndihmua edhe më shumë, veçanërisht në fushën e arsimit
e të shkencës.
Në shtator të vitit 1978 Enver Hoxha, duke folur në Sekre-
tariatin e Komitetit Qendror të PPSH goditi disa shfaqje sek-
tare, që pengonin komunikimin dhe lidhjen e njerëzve tanë
me të afërmit e tyre në Kosovë e në vise të tjera shqiptare. Ai
kërkoi që të mereshin masa për të lehtësuar komunikimin
dhe ec e jaket e popullsisë shqiptare në të dy anët e kufirit.
Enveri e mbështeti lëvizjen e mars - prillit të vitit 1981 dhe
kërkesën e drejtë të shqiptarëve për Kosovën Republikë
dhe e ngriti fort zërin kundër dhunës që u përdor për sh-
typjen e kësaj lëvizjeje. Nuk janë pa kuptim thirrjet që ushto-
nin në grumbullimet masive, në stadiume e në salla të ndry-
shme në Kosovë "E - Ho!", "E - Ho!" në vitet 80 - të.
Jam ateist, por po të isha fetar do të thoja: "Dhëntë zoti
që politikanët e sotëm, për çështjen kombëtare të ishin të
paktën sa e një e njëmijta e Enverit!"
Korrik 1998
Enver Hoxha, figura më e ndritur
në historinë e Shqipërisë dhe
të kombit tonë
Populli ynë në historinë e tij ka nxjerrë shumë person-
alitete dhe figura të spikatura, por një nga më të ndriturat,
personaliteti më i gjithanshëm e më i kompletuar, pa më të
voglën mëdyshje ka qenë dhe mbetet Enver Hoxha. Ai ish-
te themelues dhe udhëheqës i Partisë Komuniste Shqiptare
dhe ka meritën e rikrijimit të Shtetit Shqiptar, siç ka edhe
meritën e sigurimit përfundimtar të pavarësisë së Shqipërisë
dhe të futjes së vendit në rrugën e zhvillimit progresiv. En-
ver Hoxha ishte filozof, politikan e analist i thellë në fushën
e marrëdhënieve ndërkombëtare, ishte një diplomat me af-
tësi të rralla në shfrytëzimin e kontradiktave ndërshtetërore
dhe ato botërore, ishte burrë shteti dhe komandant ushtar-
ak me aftësi të gjithanshme e me autoritet absolut.
Vepra e Enver Hoxhës është aq e madhe, aq e gjithan-
shme, aq konkrete dhe aq e prekshme për popullin sa nuk
mund të errësohet, ca më tepër të mbulohet nga kritikat,
vërejtjet dhe akuzat shpifëse të propagandës borgjeze, të
PD-istëve, të ballisto-zogistëve dhe të ish komunistëve, sot
të konvertuar në demokratë, liberalë apo socialdemokratë.
Organizimi e drejtimi i Luftës Antifashiste Nacionalçlir-
imtare, çlirimi i vendit nga okupatorët dhe kolaboracion-
istët e tyre më 29 nëntor 1944; rikrijimi dhe konsolidimi i
Shtetit Shqiptar; likuidimi i sistemit feudalo-borgjez; zhvil-
ENVER HOXHA - Heroi që bëri epokë 17.5
limi i bujqësisë, tharja e kënetave, ndërtimi i veprave të

mëdha bonifikuese e ujitëse; ndërtimi i industrisë shumëde-
gëshe, elektrifikimi i vendit, zhdukja e analfabetizmit, ng-
ritja e një rrjeti të gjerë shkollash që bënë të mundur përf-
shirjen e të gjithë fëmijëve në arsimin 8 vjeçar; ngritja e uni-
versiteteve, e Akademisë së Shkencave dhe e shumë insti-
tucioneve të tjera kulturore e shkencore, krijimi i një armate
të madhe intelektualësh për të gjitha fushat e jetës, ndërti-
mi i një sistemi të gjerë e cilësor në fushën e shërbimit shën-
detësor etj., janë të lidhura ngushtë me mendimin, inisia-
tivën dhe veprimin e Enver Hoxhës.
Për rolin e tij në rikrijimin e Shtetit Shqiptar dhe sigurimin
e pavarësisë së Shqipërisë, ja se si është shprehur Fan Noli,
një nga mendimtarët tanë të mëdhenj: "Dielli i flaktë është
Guverna Demokratike e Enver Hoxhës, e cila, padyshim,
është e fortë brenda dhe jashtë. Brenda, se përveç veprave
të tjera konstruktive ka mundur të zbatojë reformën agrare
me rrënjë dhe të transformojë Shqipërinë nga një çiflig i be-
jlerëve në një tokë të fshatarëve dhe të punëtorëve. Jashtë,
se për herë të parë në histori të saj Shqipëria e vogël qën-
dron ballë përjetë, edhe di t'ua japë xhevapin kapadainjëve
që i bien në qafë, qofshin të humbur si Greqia, qofshin të
mëdhenj si Italia". Dhe, më tej: "Guverna e Enver Hoxhës jo
vetëm që e shpëtoi Shqipërinë nga vdekja, por tani i vë
themelet t'patundura shtetit me reformat dhe veprat kon-
struktive. Këto vepra mund t'i bënjë vetëm një guvernë
homogjene, e qëndrueshme me një program të caktuar për-
parimtar... Sikur të ngjante e pangjara dhe ballistët tanë të
kishin qëndruar në fuqi pas disfatës gjermane, përfundimi
do të ishte një anarki e plotë, e cila do ta shpinte Sh-
qipërinë ose në një diktaturë reaksionare, ose në copëtimin
final..." (Fan Noli, vepra3.f. 375-378)
Ndërsa një diplomat anglez, ish oficer i misoneve an-
gleze në Shqipëri gjatë Luftës Antifashiste Nacionalçlir-
I 76 Dr. Sami Gega
imtare, Reginald Hibbeert, në librin e tij "Fitorja e hidhur",

ndër të tjera shkruan edhe për meritat e Enver Hoxhës në
rikrijimin e Shtetit Shqiptar dhe sigurimin e pavarësisë së
saj. Ai pohon: " ishte Partia Komuniste me Enver Hox-
hën që e rithemeluan Shqipërinë brenda kufijve të vitit 1921".
(f. 23). "Për botën e jashtme produkti më me peshë i diktat-
urës së Enver Hoxhës është, se tani Shqipëria përfundimisht
dhe patundshmërisht ekziston si shtet më vete dhe është
konfirmuar ekzistenca e një irredentizmi të ri në Ballkan".
(F. 24). Dhe, në vazhdim, Reginald, thekson: "Ekzistenca e
Shqipërisë sot nuk vihet në diskutim". (f. 360). Por, thotë ai:
"Do të ishte një pikëpyetje, a do të kishte qenë Shqipëria po
aq e pavarur, e sigurtë dhe e pacënuar nga ana teritoriale,
siç është sot, nëse Enver Hoxha do të ishte rrëzuar gjatë
luftës, ose menjëherë pas saj". (f. 361)
Në mënyrë më të argumentuar dhe më bindëse se kaq
për meritat e Enver Hoxhës në krijimin e Shtetit Shqiptar
dhe sigurimin e pavarësisë, më qartë se ç'janë shprehur Fan
Noli dhe anglezi Reginald Hibbert, nuk ka se si thuhet. Mirë
Fan Noli shkruan dhe shprehet kështu, se është shqiptar
dhe mund të ketë patur simpati për Enverin e Qeverinë e
tij, po Reginald Hibberti, një ish ushtarak e diplomat an-
glez dhe antikomunist i njohur, përse shprehet në atë
mënyrë? A mund të pranohet se ai kishte e ka ndonjë sim-
pati të veçantë për Enver Hoxhën? Kurrësesi jo.
E vërteta qëndron në faktin, se si Fan Noli dhe Reginald
Hibbert në rastin konkret janë realistë; të dy tregohen ob-
jektivë në analizën dhe vlerësimin e çështjes. Ata shprehin
një të vërtetë të pakontestueshme. Këtu vlen të përmendet
thënia e Aristotelit: "Amicus Palto, sed magis amica est ver-
itas" (E kam mik Platonin, por më shumë dua të vërtetën).
Fan Noli nuk ishte komunist, por ishte demokrat i vërtetë,
një njohës i mirë i zhvillimeve në vendin tonë, një analist i
madh i situtatave; kurse Reginald Hibberti jo vetëm që ish-
te dhe është një antikomunist, por nuk është as shqiptar,

megjithatë, si njëri edhe tjetri të vërtetën e thonë troç, ashtu
siç ishte në realitet, siç e kishin parë, ndjerë dhe analizuar
vet ata.
Tashmë dihet nga historia, se Fuqitë e Mëdha gjithmonë
e kanë trajtuar Shqipërinë si një plaçkë tregu për të kënaqur
orekset e shteteve të tjera. Edhe gjatë Luftës së Dytë Botërore,
ndonëse Shqipëria u pushtua, ato heshtën! Edhe pse ajo u
ngrit e tëra në luftë kundër fashizmit, ata nuk bënë në kohë
njohjen politike të Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare
lidhur me pavarësinë e shtetit shqiptar! "Gjithçka u zgjidh
nga vetë populli shqiptar i udhëhequr nga Partia Komu-
niste me në krye Enver Hoxhën" - shkruan Reginaldi. (f. 23-
72). Prandaj mund e duhet thënë me zë të lartë, se është
merita e padiskutueshme e Enver Hoxhës, që në çastin më
kritik për historinë e Shqipërisë e të kombit tonë dijti të vlerë-
sojë situatën, të themelojë Partinë Komuniste, që bëri bash-
kimin e të gjithë popullit në Frontin Nacionalçlirimtar, që
organizoi luftën e armatosur partizane, që e radhiti vendin
në krahun e fitimtarëve të Luftës së Dytë Botërore dhe me
forcat e veta (me forcat partizane të përkrahura nga i gjithë
populli), që e çliroi Shqipërinë, që riformoi shtetin shqiptar
dhe që e mbrojti pavarësinë me forcën e armëve dhe zgjua-
rësinë diplomatike.
Kur kryeministri grek Caldaris në Konferencën e Paqës
në Paris më 1946 ngriti çështjen e Vorio-Epirit dhe i propo-
zoi delegacionit jugosllav ndarjen midis tyre të Shqipërisë,
Enver Hoxha deklaroi prerë: "Zotërinj, ne ju kujtojmë se
është pa vend dhe një gjë e papranueshme të preket në këtë
Konferencë çështja e integritetit tokësor të Shqipërisë. Pop-
ulli shqiptar, i vogël në numër, por i madh nga sakrificat që
ka bërë për kauzën e përbashkët, nuk ndodhet këtu për të
diskutuar për kufijtë e tij, por për të shprehur dhe kërkuar
të drejtat e veta... Po deklarojmë solemnisht, se brenda
178 Dr. Sami Gega
kufijve tanë të tanishëm nuk ka asnjë pellembë tokë të huaj

dhe nuk do të lejojmë kurrë që të na preken, sepse ato për
ne janë të shënjta". (Enver Hoxha, vep.3, f 439-440) Kështu,
pra, Enver Hoxha ua preu vrullin shovinistëve grekë dhe
nuk lejoi që në atë Konferencë të bëhej pazarllëk si dikur
me Shqipërinë.
Shqipëria u bë një shtet modern, i pavarur dhe i afirmuar
në botë falë aftësive udhëheqëse e drejtuese të Enver Hox-
hës. Për këtë populli ynë i ka kënduar dhe do t'i këndojë në
shekuj këtij prijësi legjendar. "Vitet shkojnë, shekujt vijnë/
Ti na rrite, Ti na prin, Enver Hoxha/ Trim mbi trima".
(Këngë nga Tropoja). "Mali qesh, deti qesh/ Enver Hoxha
midis nesh". (Këngë nga Saranda).
26 gusht 1998
Lufta e klasave nuk është shpikje e askujt,
por një realitet objektiv
Eshtë bërë dhe bëhet shumë zhurmë propagandistike për
luftën e klasave, duke e konsideruar këtë, luftën e klasave,
si një politikë ogurzezë dhe krejtësisht të gabuar të ish sh-
tetit socialist! Madje e quajnë luftën e klasave si një "shpikje"
të Enver Hoxhës!
E vërteta qëndron krejt ndryshe. Lufta e klasave nuk është
shpikje e askujt, por është një realitet objektiv, që ka lindur
me daljen në skenën historike të klasave dhe do të zhduket
me krijimin e shoqërisë pa klasa, kur të triumfoi komu-
nizmi në shkallë botërore. Sigurisht, kjo është çështje kohe,
çështje epoke, që nuk mund të përcaktohet ekzakt se kur
do të arrihet, sepse ajo lidhet, nga njëra anë - me tendencën
e zhvillimit shoqëror drejt komunizmit; nga ana tjetër - me
rezistencën e klasave shfrytëzuese për të penguar këtë ten-
dencë.
Karl Marksi në letrën drejtuar Vejdemejerit më 1852 sh-
kruante: " ...sa për mua nuk më takon as merita e zbulimit
të ekzistencës së klasave në shoqërinë e sotme, as ajo e zbu-
limit të luftës midis tyre. Historianët borgjezë shumë kohë
përpara meje kanë parashikuar zhvillimin historik të kësaj
lufte, dhe ekonomistët borgjezë - anatominë ekonomike të
klasave. Ajo që solla unë të re është se provova sa vijon: 1)
Ekzistenca e klasave është e lidhur vetëm me faza historike
të caktuara të zhvillimit të prodhimit. 2) Lufta e klasave çon
180 Dr. Sami Gega
medoemos në Diktaturën e Proletariatit. 3) Vet kjo diktat-

urë s'është tjetër, veçse kalimi drejt zhdukjes së çfarëdo klase
dhe drejt shoqërisë pa klasa..." (M. E. Vepra të zgjedhura. V.2,
f .430, botim shqip)
Pra, klasat dhe lufta e klasave janë dukuri historike. Ato
kanë lindur me shfaqjen e pronës private pas shthurjes së
komunitetit primitiv dhe do të zhduken me mbarimin e
funksionit historik të pronës private, kur shoqëria e sotme
borgjeze të zëvendësohet me shoqërinë komuniste. Histo-
ria e të gjitha shoqërive njerëzore pas komunitetit primitiv
e deri sot është histori e luftës midis klasave. Shoqëria
borgjeze që doli nga gjiri i shoqërisë feudale nuk i zhduku
dhe as mund t'i zhdukte klasat dhe antagonizmin klasor;
ajo vetëm solli klasa të reja, solli kushte të reja shtypjeje
dhe forma të reja të luftës së klasave. Baza e luftës së kla-
save buron nga raporti që ato kanë ndaj mjeteve të prodhim-
it, në organizimin dhe drejtimin e prodhimit shoqëror, në
mënyrën e shpërndarjes së produktit shoqëror. Edhe në
socializëm, si faza më e ulët e komunizmit, sa kohë që ekz-
istojnë klasat (klasa punëtore dhe fshatarësia) ndonëse joan-
tagoniste, sa kohë që ekzistojnë klasat e pëmbysura dhe
ëndërrojnë kthimin në parasjën e tyre, sa kohë që krahas
vendit socialist ekzistojnë edhe vende kapitaliste, ka luftë
klasash dhe ekziston rreziku i kthimit prapa.
Po t'i hedhim një vështrim historik zhvillimit të luftës së
klasave në vendin tonë nga vitet '30-të e këtej do të shohim,
se ajo ka kaluar në tri etapa kryesore, të cilat janë vazhdim
e plotësim i njëra-tjetrës. Në etapën e parë, klasa punëtore
dhe fshatarësia e varfër, nën udhëheqjen e komunistëve,
luftoi për formimin e ndërgjegjes së tyre klasore, për kërke-
sa ekonomike e, krahas tyre, edhe për kërkesa politike.
Veçoria jonë qe, se detyra e parë e Revolucionit Proletar,
ajo për marrjen e pushtetit politik, u shkri dhe u gërshetua
me Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, çka i dha luftës
karakterin e një revolucioni të gjerë popullor. Vetëm një

pakicë e vogël: borgjezia e madhe, feudalët (disa jo) e ba-
jraktarët, ata që e quanin veten "baballarë të kombit", u bash-
kuan me okupatorin dhe, të organizuar në Ballin Kombëtar
dhe Legalitetin, iu kundërvunë luftës së popullit për çlir-
imin e vendit, me synim që të ruanin pronat, të mbronin
interesat pasurore dhe privilegjet që kishin.
Në etapën e dytë, lufta e klasave (29 Nëntor 1944 - mesi
i viteve 60-të) në planin e brendshëm u zhvillua: a) Kundër
feudalëve dhe borgjezisë për shtypjen e rezistencës së tyre
dhe likuidimin si klasë (jo likuidim fizik, por zhveshje nga
pushteti ekonomik), që u realizua nëpërmjet Reformës
Agrare, Tatimeve të Jashtëzakonshme, konfiskimeve e sh-
tetëzimeve të pasurive. b) Për tërheqjen e fshatarësisë dhe
të mikroborgjezisë së qyteti në rrugën socialiste nëpërmjet
kolektivizimit dhe formave të tjera të kooperimit. c) Për
perfeksionimin e përsosjen e aparatit shtetëror, duke vënë
në drejtimin demokratik në vend të atij burokratik. Kurse
në planin e jashtëm lufta e klasave synoi: a) Kundër borgjez-
• isë ndërkombëtare, që me propagandë helmuese, veprime
spiunazhi, sabotime, organizim e dërgim bandash krimi-
nale, bllokim ekonomik donte të rrëzonte pushtetin popu-
llor. (Deri në vitin 1973 organet e Punëve të Brendshme në
bashkëpunim me popullin kanë likujduar 103 organizata
kundërevolucionare me 1238 vetë, 145 banda kriminale me
1149 vetë. (SInko Albumin "Me popullin - pe'r popullin", viti 1973,
f 4)) b) Për forcimin e lidhjeve me Lëvizjen Komuniste e
Punëtore Ndërkombëtare, duke luftuar rrymat oportuniste
e revizioniste.
Në etapën e tretë, që përfshin periudhën pas ndërtimit
të Bazës Ekonomike të Socializmit, lufta e klasave synonte
ndërtimin e Bazës Materiale Teknike të Socializmit dhe ecjen
drejt zgjerimit të elementëve të komunizmit në veprimtarinë
shoqërore e shtetërore. Natyrisht, këtu, si edhe në etapën e
182 Dr. Sami Gega
dytë, lufta e klasave nuk kishte kurrë karakterin e ndeshjes

midis tyre. Gjithçka kishte të bënte me vijën ekonomike,
politike e ideologjike që ndiqej, me kuptimin e zbatimin e
ligjeve në këto fusha, që t'i përgjigjej forcimit të rendit so-
cialist. Të gjitha këto realizohen me zhvillimin e kritikës,
forcimin e vigjilencës, forcimin e punës edukative, zgjidhjen
në kohë të drejtë e problemeve ekonomike, kulturore e sho-
qërore të popullit.
Duke pranuar luftën e klasave si një ligjësi objektive,
Enver Hoxha ishte kundër çdo shfaqjeje liberale e sektare.
Ai theksonte, se njerëzit nuk duhet të vlerësohen e të gjyko-
hen thjeshtë nga origjina klasore, por para së gjithash nga
qëndrimi që ata mbajnë në punë e në zbatimin e ligjeve.
"Kur djali i kulakut sillet mirë dhe merr pjesë në aksione,
kur nuk flet asnjëherë keq, me një fjalë kur është korrekt me
vijën e Partisë, përse duhet të lihet jashtë Organizatës së
Frontit?" - theksonte Enveri. Pra, Ai ishte dialektik në
gjykimin ndaj elementeve të klasave të përmbysura. "Nuk
është aspak mirë,- vinte në dukje Enveri, - që duke u nisur
nga origjina shoqërore, të thuash se të gjithë ata janë në pozita
armiqësore, prandaj duhet t'i largojmë nga puna që bëjnë e
t'i kalojmë në prodhim". (E. Hoxha: "Gjithmonë vigjilencë!",
V.2, f 85, 121, 123)
Kufizimi për elementët e klasave të përmbysura ishte
për sa i përkiste vendeve drejtuese në pushtet, në adminis-
tratën shtetërore, në drejtimin e ekonomisë, të ushtrisë, të
organeve të Punëve të Brendshme, të Drejtësisë. Kjo ndodh
edhe në sistemin borgjez, ku në radhë të parë në këto vende
drejtuese vihen elementët e borgjezisë, ose edhe ata të kla-
save të tjera që vihen në shërbim të saj.
Edhe sot në vendin tonë në të ashtuquajturën demokra-
ci militantët e partive politike që kanë pushtetin politik,
sikurse dhe elementët e borgjezisë së vjetër e të re, prefero-
hen e vihen në poste drejtuese, siç vihen edhe elementë që
kanë tradhëtuar klasën e tyre për hir të përfitimeve materi-

ale!
Për ta bërë problemin më të qartë lidhur me politikën e
diferencimit në zhvillimin e luftës së klasave nga ish shteti
socialist mjafton të kujtojmë e të pyesim, se ku e morën ar-
simin e lartë shumë nga liderët e partive politike të sotme,
si Butka, Dosti, Kalakula e shumë të tjerë? Djali i Xhevat
Korçës, ish ministër i kohës së fashizmit, gjatë Pushtetit
Popullor mbaroi fakultetin e inxhinierisë dhe u bë kryeinx-
hinier i SMT-së në Lushnje, ndërsa e shoqja - mjeke.
Ja edhe dy shembuj shumë domethënës: Një nip i Gjon
Marka Gjonit i dërgon letër Enver Hoxhës, ku i tregonte se
ishte punëtor në ndërmarrjen për ndërtimin e hidrocentra-
leve mbi lumin Drin.Ai ishte fejuar me një vajzë nga Durrë-
si dhe donte të martohej me të, por shokët e pushtetit i kish-
in krijuar vështirësi: Ndërmarrja i kishte dhënë autorizim
për një apartament nga ato që ajo vet kishte ndërtuar në
Shkodër, mirëpo Komiteti Ekzekutiv i KP të Shkodrës nuk
ia miratonte dhënien e banesës me arsyetimin: "Je nipi i Gjon
Marka Gjonit". Ndërkaq, djali pranon propozimin e vajzës
që të shkonte e të banonte në Durrës. Pushteti i Durrësit jo
vetëm që nuk i dha të drejtën e pasaportizimit e të strehim-
it, por ia hoqi nga puna si arsimtare të fejuarën me arsy-
etimin: "Je ngatërruar me familje me përbërje të keqe poli-
tike". Në këto rrethana djali vendosi që të kërkonte ndih-
mën e Partisë me anën e një letre drejtuar Enver Hoxhës.
Mbi këtë letër Enveri ve këtë shënim: "Ç'është kjo që bëhet
më këtë djalë?! Shkodra nuk i jep shtëpinë që i takon, push-
teti në Durrë jo vetëm kaq, por ia heq nga puna dhe të fejua-
rën?! Mos doni t'i çoni në burg të jetojnë?! T'i jepet këtij dja-
li e drejta e banimit dhe shtëpia në Durrës a në Shkodër, ku
dëshiron, dhe e fejuara të kthehet në punë në arsim ku ish-
te. Më informoni.
Enver Hoxha"
184 Dr. Sami Gega
Letra e dytë ishte e një vajze nga Tirana. Ajo punonte si

mësuese në fshatrat e Krujës. Në mënyrë autodidakte kish-
te mësuar giuhën turke dhe Muzeu a Arkivi i Shtetit, s'më
kujtohet ekzakt, e kërkonte ta merrte në punë si përkthyese
e turqishtes. Mirëpo, meqënëse i ati kishte pasur diçka neg-
ative në biografi, Komiteti i Partisë të Tiranës nuk e mira-
tonte futjen e saj në këto institucione që e kërkonin! Mbi
letrën e kësaj vajze Enveri kishte vënë këtë shënim: "Kemi
shumë vajza ne që dinë gjuhën turke? Pse ky qëndrim sek-
tar?! Të vendoset vajza në punë në ato institucione, ku dhe
mund të jap më shumë me gjuhën turke. Më informoni.
Enver Hoxha".
Këto janë dy shembuj që mua më janë ngulitur në
kujtesë, që flasin për principialitetin dhe kujdesin me të cilën
Enveri i trajtonte çështjet e lidhura me luftën e klasave. Në
praktikën e punës me letrat në Aparatin e Komitetit Qen-
dror të PPSH kishte edhe mangësi, burokratizëm e formal-
izëm. Dhe, natyrisht, ndaj personave përgjegjës për këto
qëndrime sektare janë marrë masa, deri në shkarkimin nga
funksionet dhe detyrat përkatëse. Ja, ky ishte qëndrimi i
drejtë dhe zyrtar në kuptimin dhe zbatimin e luftës së kla-
save.
Në periudhën e pushtetit PD-ist, ndonëse bëhej zhurmë
e propagandë kundër luftës së klasave, se gjoja tashmë
njerëzit janë njësoj, se trajtohen njësoj, me veprimet në fush-
ën e privatizimit, të kreditit, të kuadrit etj., haptazi favori-
zoheshin militantët e PD-së dhe mënjanoheshin, deri edhe
me ligj (neni 24/1), gjithë kundërshtarët politikë të PD-së.
Pra, kishte luftë klase. Me ardhjen në pushtet të socialistëve
në koalicion me disa parti të tjera, në thelb s'ka ndryshuar
asgjë në ligjësinë e zhvillimit të luftës së klasave, deri sa
edhe këto në programet e tyre kanë po zhvillimin dhe
mbrojtjen e kapitalizmit. Lufta politike midis partive, gre-
vat e ndryshme të punëtorëve apo të mësuesve, mitingjet e
ndryshme, ligjet favorizuese për biznesmenët, politikat

ekonomike etj., slanë gjë tjetër, veçse shprehje të luftës së
klasave, nga ku shihet hapur, se favorizohet një grup sho-
qëror, që të pasurohen sa më shumë, që sa më shpejt të ko-
solidohen si klasë dominuese dhe drejtuese në drejtimin e
ekonomisë! Ndërkohë, punëtorët sa venë e po varfërohen,
po mbeten në pozitën që shfrytëzohen nga të pasurit. Edhe
e ashtuquajtura reformë administrative e qeverisë Nano, nën
parullën e meritokracisë nuk bëri gjë tjetër, veçse shtoi nep-
otizmin, grupimet klasore, duke i çelur rrugë korrupsionit
në dëm të popullit.
Shkurt, lufta e klasave vazhdon, por që pushtetarët dhe
politikanët e sotëm nuk duan ta quajnë me këtë emër!!!
Shtator 1998
Të mbrosh Luftën Antifashiste
Nacionalçlirimtare do të thotë
të mbrosh idealet e saj
Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare përbën një nga
ngjarjet më madhore në historinë e Shqipërisë e të mbarë
kombit tonë. Kjo, si përsa i përket përmasave që mori, duke
përfshirë tërë teritorin, tërë popullin (përjashto pseudona-
cionalistët tradhëtarë që u bashkuan me okupatorin), ashtu
edhe nga brendia e objektivave që arriti. Ajo shënon faqet
më të lavdishme në historinë e luftërave shumëshekullore
për liri e pavarësi të popullit shqiptar dhe është e shkruar
me gjakun e 28 mijë Dëshmorëve të Atdheut. Më kot janë
përpjekur e përpiqen pseudohistorianët, PD-istët e ballis-
to-zogistët që të hedhin baltë mbi të; ata kurrë nuk do të
mund të errësojnë historinë e kësaj lufte mbarëpopullore.
Përpjekjet e këtyre forcave të errëta s'janë gjë tjetër, veçse
veprime antikombëtare.
Eshtë në nderin e çdo shqiptari, të çdo organizmi e orga-
nizate shtetërore a shoqërore, të çdo intelektuali patriot
vlerësimi dhe mbrojtja e historisë së kësaj lufte. Të vlerë-
sosh e të mbrosh Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare nuk
mjafton njohja e përkujtimi me respekt i çasteve më kul-
more historike, siç janë datat 16 Shtatori 1942, 10 Korriku
1943, 24 Maji 1944, 29 Nëntori 1944 etj. Para së gjithash e
mbi të gjitha duhet të jesh luftëtar për mbrojtjen e idealeve
të kësaj lufte. Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare, e orga-

nizuar dhe udhëhequr nga Partia Komuniste Shqiptare me
në krye Enver Hoxhën, pati si orientim bazë politik: "Orga-
nizimi i shëndoshë i të gjithë shqiptarëve të vërtetë pa dal-
lim klase, bindjeje politike, feje dhe krahine në një front të
përbashkët nacionalçlirimtar..., lufta pa kompromis kundër
pushtuesve fashistë dhe tradhëtarëve për një Shqipëri të lirë,
të pavarur dhe demokratike..." (Platforma e Konferencës
së Pezës). Mbi këtë bazë u bë i mundur bashkimi i popullit
në Frontin Nacionalçlirimtar, duke u dhënë fund ndarjeve
krahinore, dallimeve fetare e atyre ideore. Mbi 70 mijë djem
e vajza, burra e gra u rreshtuan në formacionet partizane, të
cilat pas 10 Korrikut 1943, morën formën e Ushtrisë së rreg-
ullt dhe, krahas tyre, me mijëra të tjerë luftuan me trimëri
në prapavijat e armikut. Bashkimi i popullit në Front u bë
faktori përcaktues në zhvillimin dhe orientimin e drejtë të
Partisë Komuniste, ishin ata elementë që çuan në çlirimin e
vendit, riformimin dhe riorganizmin e Shtetit Shqiptar. Do
të ishte një katastrofë e pashmangshme për Shqipërinë nëse
nuk do të qe organizuar Lufta Antifashiste Nacionalçlir-
imtare dhe radhitja e vendit tonë në krahun e aleatëve të
mëdhenj antifashistë.
Në lidhje me këtë mendimtari e politikani ynë i madh,
Fan Noli, ka theksuar, se "sikur të ngjante e pangjara dhe
ballistët tanë të kishin qëndruar në fuqi pas disfatës gjer-
mane, përfundimi do të ishte një anarki e plotë... e cila do
ta shpinte Shqipërinë... në copëtimin final". (Vep.3, f. 378).
Kurse diplomati anglez, ish-oficer i misionit anglez gjatë
luftës në Shqipëri, Reginald Hibbert, shkruan: "Ishte Partia
Komuniste me Enver Hoxhën që e rithemeluan Shqipërinë
brenda kufijve të vitit 1921 tani Shqipëria përfundimisht
dhe patundërisht ekziston si shtet më vete ... Ekzistenca e
Shqipërisë sot nuk vihet në diskutim...Do të ishte një
pikëpyetje, a do të kishte qenë Shqipëria po aq e pavarur, e
188 Dr. Sami Gega
sigurtë dhe e pacënuar nga ana territoriale, siç është sot, në

se Enver Hoxha do të ishte rrëzuar gjatë luftës ose men-
jëherë pas saj". ("Fitorja e hidhur", f. 23, 24, 360, 361). Pra,
mesazhi kryesor që marrim nga Lufta Antifashiste Nacio-
nalçlirimtare është: të ruajmë e të forcojmë më tej bashkimin
e popullit tonë pa dallim feje, krahine e ideje; ta forcojmë
organizimin dhe modernizimin e ushtrisë e të të gjitha or-
ganizmave që i shërbejnë sigurimit të lirisë dhe pavarësisë
së vendit. Për fat të keq, sot ka forca politike që kanë punu-
ar e punojnë kundër këtyre ideve progresive, duke i bërë
kështu një shërbim të madh atyre qarqeve që nuk ia duan të
mirën vendit tonë. Lufta aktuale në Kosovë, masakrat cihe
dhuna e pashembullt nga ana e forcave sërbe ndaj popullit
shqiptar atje, shpërnguljet forcërisht të shqiptarëve nga
vatrat e tyre tashmë kanë evidentuar qartë, se sa dëme të
pallogaritshme i janë shkaktuar Shqipërisë dhe gjithë çësh-
tjes sonë kombëtare nga politika destruktive e PD-istëve
me shkatërrimin e Ushtrisë dhe të institucioneve të tjera
shtetërore në vitin 1997, me mbjelljen e frymës përçarëse
veri-jug, sikurse dhe të ushqimit të mendimit, se "na mbron
Europa"! S'ka asnjë dyshim, se ndihma e aleatëve është e
nevojshme dhe duhet vlerësuar, por përvoja na meson, se
në radhë të parë duhet të jemi të bashkuar, të organizuar e
të përgatitur vet për të mbrojtur popullin, lirinë dhe sov-
ranitetin e vendit tonë. Lufta Antifashiste Nacionalçlirimtare
u kurorëzua me vendosjen e pushtetit demokratik popu-
llor, me realizimin e sovranitetit të popullit, me shpalljen e
Shqipërisë Republikë, duke i dhënë fund njëherë e përgjith-
monë monarkisë. Të gjitha këto mbajnë shprehjen e vull-
netit të lirë të popullit, të sanksionuara në vendimet e Kon-
gresit Antifashist Nacionalçlirimtar të Përmetit dhe në Kush-
tetutën e vitit 1946. Prandaj, të mbrosh Luftën Antifashiste
Nacionalçlirimtare sot, është e domosdoshme të luftosh për
demokratizimin e vërtetë të pushtetit, i cili aktualisht është
në gjendje kaotike, tejet i burokratizuar e i korruptuar. Esh-
të krejt absurde sot përpjekja për gjallërimin e kufomës së
monarkisë, sikurse dhe veprimi i grupit parlamentar PD-
ist, që prej më se një viti ka braktisur parlamentin, duke
mos përfillur delegimin e sovranitetit të popullit në Kuv-
endin Popullor dhe vlerëson më shumë ambicjet partiake.
Sovraniteti i popullit dhe sovraniteti i Shtetit shqiptar
përbëjnë arritjet më madhore që pëmbushi Lufta Antifash-
iste Nacionalçlirimtare. Formalisht, në një farë mënyre këto
janë sanksionuar edhe në Kushtetutën e sotme (neni 2, pika
1 dhe neni 3). Mirëpo, sa kohë që pasuria kombëtare është
vënë në dorë të kapitalistëve, deri edhe sektorët strategjikë
po privatizohen; sa kohë që neni 123 thekson, se " Republi-
ka e Shqipërisë, në bazë të marëveshjeve ndërkombëtare, u
delegon organizmave ndërkombëtarë kompetenca sh-
tetërore për çështje të caktuara"; sa kohë që deputeti mbron
interesat partiake e jo ato kombëtare, sovranitetet do të
mbeten nocione fiktive. Shikoni gjithë praktikën e organ-
eve tona të larta ekzekutive dhe legjislative të këtyre viteve
dhe do të vëreni, se ato lëkunden nga fryn era, s'din nga t'ia
mbajnë, s'janë në gjendje të vendosin, presin çfarë t'u thotë
ky apo ai organizëm ndërkombëtar, ky apo ai shtet. Nuk
mund të jetë një popull Sovran, kur pasuritë e tij janë në
duar të pak njerëzve dhe aq më tepër në duart e kapital-
istëve të huaj. Përballë kësaj gjendjeje, ne, komunistët, japim
këtë mesazh: Popull, mos u mashtro nga fjalët e bukura
"demokraci", "shtet ligjor", "popull sovran"! Lufto për të
mbrojtur idealet e Luftës Nacionalçlirimtare, për një
demokraci reale; lufto që tani për tani të paktën të pengo-
het privatizimi i sektorëve strategjik të ekonomisë; mos lejo
që toka e jonë e vaditur me gjakun e brezave të tërë sh-
qiptarësh të shitet copa-copa tek të huajt!
Prill, më 8. 04.1999
Përmbysja e madhe! Përse?
Fillimi i shekullit XX shënoi fillimin e një epoke të re,
fitoren e Revolucionit të Madh Proletar. Fundi i shekullit
XX shënoi përmbysjen, kthimin prapa nga socializmi në
kapitalizëm në Bashkimin Sovjetik dhe në Demokracitë
Popullore të Evropës Lindore, përfshi këtu edhe Sh-
qipërinë. Realisht procesi i restaurimit kapitalist në ish Bash-
kimin Sovejtik dhe në ish Demokracitë Popullore të Evropës
Lindore (përjashto Shqipërinë), kishte filluar me kohë, që
me daljen në skenë të fenomenit Hrushov dhe që u finali-
zua me Perestrojkën e Gllasnostin e Gorbaçovit. Në fundin
e vitit 1990 vala e kundërrevolucionit përfshiu edhe Sh-
qipërinë.
Pse dhe si shpjegohet ky proces regresiv, ky kthim pra-
pa? A mos don të thotë kjo, se teoria e Marksit mbi komu-
nizmin ka qenë dhe është ende një "humbje kohe", një
lajthitje nga zhvillimi dialektik"? A don të thotë kjo, se ren-
di kapitalist është rendi ekonomiko-shoqëror më i përkry-
er dhe i përjetëshëm? Filozofia idealiste borgjeze si nga-
herë, por tani edhe më forte, i jep këtyre pyetjeve përgjigje
pohuese, duke thënë: Po! Këtë logjikë dhe këtë filozofi
mbështesin tek ne sot të gjitha partitë politike borgjeze, të
majta apo të djathta. Vetëm filozofia marksiste-leniniste dhe
komunistët revolucionarë që bazohen në këtë filozofi, jap-
in një përgjigje realiste e shkencore këtyre pyetjeve.
Historikisht dihet, se idetë mbi socializmin dhe komu-
nizmin janë dhënë nga shumë dijetarë para Marksit, por ato
ishin vetëm ide utopike. Këto ide i shndërroi në teori, në

shkencë Marksi me dy zbulimet e mëdha: interpretimin
materialist të historisë dhe nxjerrjen në pah të ligjit të mbiv-
lerës. Ai provoi, se gjithë historia njerëzore ndjek rrugën e
antagonizmit dhe të luftës së klasave, rrjedhojë kjo e karak-
terit shoqëror të prodhimit dhe e përvetësimit privat kapi-
talist. "Kushti kryesor i ekzistencës dhe i sundimit të klasës
së borgjezisë është grumbullimi i pasurisë në duart e
njerëzve të veçantë dhe shtimi i kapitalit. Kushti i ekzis-
tencës së kapitalit është puna me mëditje. "(M. E.Vepra të
zgjedhura.V.1, f 32). Marksi zbërthen mekanizmin e Ligjit të
Mbivlerës dhe shpjegon se mbivlera del nga puna e
papaguar, prej së cilës del akumulimi kapitalist. Për këtë
arsye, Marksi bën thirrje që punëtorët e bashkuar duhet të
shtjenë në dorë forcat prodhuese dhe të ndërtojnë një rend
të ri, i cili t'i japë mundësi çdo pjesëtari të shoqërisë që të
marrë pjesë jo vetëm në prodhim, por edhe në shpërndar-
jen dhe administrimin e pasurive shoqërore, duke e orga-
nizuar prodhimin me plan. Dhe që të arrihet kjo, Marksi
theksonte, se është e domosdoshme që klasa punëtore të
organizohet dhe të ndërgjegjësohet, të ketë në krye Partinë
Komuniste dhe të ndërhyjë në mënyrë revolucionare për
marrjen e pushtetit politik në duart e saj; pastaj, gradual-
isht, të bëjë shndërrimin e ekonomisë kapitaliste në ekonomi
socialiste. (Shiko: "Manifesti i Partisë Komuniste", M. E. Vepra
të zgjedhura. V.1)
Pra, Teoria mbi Socializmin dhe Komunizmin jo vetëm
që nuk është utopi, por është shkencë dhe tashmë e pro-
vuar në praktikën revolucionare. Mirëpo ideologët
borgjezë, për të mbështetur tezën e tyre se teoria socialiste
"është utopi", aktualisht na sjellin si argument kthimin pra-
pa të socializmit në ish Bashkimin Sovjetik dhe në ish
Demokracitë Popullore të Evropës Lindore. Ky fakt, thonë
ata, tregoi se "socializmi dështoi", se ai na paska qenë "një
192 Dr. Sami Gega
eksperiment voluntarist"! Jo. Kurrë jo. Socializmi nuk dësh-

toi, por u përmbys. Dhe duhet dalluar mirë esenca e këtyre
dy nocioneve.
Dështimi nënkupton sikur socializmi nuk i ka patur kush-
tet dhe elementet e domosdoshme për t'u zhvilluar, ashtu
sikurse në një eksperiment kimik apo fizik që i mungojnë
elementët e domosdoshëm për të marrë formulën e dëshiru-
ar. Ndërsa përmbysja, nënkupton ndryshimin e rendit me
anë të forcës nga jashtë, ose nëpërmjet kalbëzimit nga bren-
da, si rrjedhojë e humbjes së vigjilencës dhe e moszbatimit
si duhet të ligjësive të socializmit.
Socializmi i kishte të gjitha kushtet dhe elementët për-
bërës për t'u zhvilluar progresivisht. Teza se ai "dështoi" i
shkon përshtat ideologjisë borgjeze dhe gjithë elementëve
liberalo-oportunistë apo revizionistë për të luftuar Teorinë
Marksiste-Leniniste mbi Teorinë Komuniste dhe për ta para-
qitur rendin kapitalist si më të mirin e të përjetshëm.
Një pikëpamje të tillë na e ka edhe liberal-oportunisti
Ramiz Alia, i cili, në intervistat dhënë gazetës "Pasqyra",
datë 19 nëntor 1999, ndër të tjera, thotë: "Socializmi ishte
një eksperiment, që, natyrisht, u shoqërua me difekte e kufi-
zime të ndryshme"! Jo, zoti Ramiz, nuk është kështu! Kur-
rësesi nuk është kështu! Për më se tridhjetë vjet ju keni drej-
tuar sektorin ideologjik në Komitetin Qendror të PPSH, pra,
keni propaganduar marksizëm-leninizmin dhe socializmin
shkencor. Nuk duam të besojmë, se këtë detyrë e keni krv-
er nga ndonjë forcë imponuese. Nuk duam të besojmë më
tej, se gjatë kësaj periudhe keni luajtur rolin e hipokritit a të
sharlatanit politik! Por, kur njihemi me deklaratat dhe qën-
drimet tuaja të fundit, logjikisht çdokush shtron pyetjen:
Keni qenë apo jo komunist? Dhe me të drejtë arrihet në për-
fundimin, se për sy e faqe keni propaganduar socializmin,
ndërsa prisnit çastin që t'i vinit shkelmin botëkuptimit ko-
munist! Kjo është e vërteta.
Socializmi, zoti Alia, nuk ka qenë kurrë një eksperiment
dhe një akt voluntarist, siç propogandoni ju dhe gjithë
ideologët borgjezë. Ai ka qenë një zbatim në praktikë i Teor-
isë Revolucionare Marksiste-Leniniste. Dhe, siç dihet, solli
ndryshime rrënjësore në zhvillimin progresiv. Bashkimi
Sovjetik gjatë periudhës kur sistemi socialist nuk qe cënuar
nga "fenomeni Hrushov", bëri një hop të madh në lëmin
ekonomiko-shoqëror e politik. Në atë periudhë socializmi
çliroi energji të atilla, të cilat bënë të mundur që brenda një
kohe relativisht të shkurtër Bashkimi Sovjetik të shndërro-
hej nga një vend i prapambetur në një vend të zhvilluar in-
dustrial e me bujqësi të përparuar. Ai arriti vendin e parë
në Evropë dhe të dytin në botë për prodhimin industrial.
Edhe pse në Luftën e Dytë Botërore mbajti peshën më të
madhe dhe pësoi dëme materiale e njerëzore më shumë nga
të gjitha shtetet e tjera, Bashkimi Sovjetik brenda 4-5 vjetësh
mundi të shërojë plagët e luftës, të zhvillojë më tej forcat
prodhu ese, duke u vënë në rrugën e progresit të pan-
dalshëm.
Socializmi edhe në vendin tonë solli përparim e progres.
Nga një vend më i prapambetur në Ballkan e jo më në
Evropë, një vend ku sundonin marrëdhëniet feudalo-
borgjeze, me një bujqësi krejtësisht primitive, pa industri,
veç me disa punishte artizanale, vend i kënetave e moça-
leve që përhapnin malarjen vdekjeprurëse, vend ku varfëria
ishte e tejskajshme, vendi ynë brenda katër dekadave u bë
me industri shumëdegëshe e me bujqësi të përparuar. Sh-
qipëria në vitet e socializmit realizoi një revolucion të madh
me arritje të pakrahasueshme në fushën e arsimit, të kul-
turës e të shëndetsisë. Këto arritje çuan në përmirësimin e
nivelit kulturor e shëndetësor të njerëzve, jeta mesatare e të
cilëve nga rreth 40 vjet në vitin 1938 shkoi në mbi 70 vjeç
dhe popullsia nga 1 milion e 40 mijë, arriti në 3 milion e 270
mijë në vitin 1990.
194 Dr. Sami Gega
Vetëm ata që nisen nga pozicionet politike, bëhen të ver-

bër dhe s'duan të pranojnë realitetin e ndryshimeve pozi-
tive në sistemin socialist! Natyrisht, në këndvështrimin
borgjezo-kapitalist s'ka si të ndodhë ndryshe, sepse social-
izmi i shpronësoi kapitalistët dhe feudalët, ua hoqi atyre
privilegjet, i zhveshi edhe nga e drejta e sundimit politik.
Tani që ata u kthyen në pushtet, kur morën pronat dhe priv-
ilegjet, s'ka se si të mos vjellin vrer për atë periudhë që i la
prapa në kohë në synimet e tyre për t'u pasuruar shumë e
më shumë. Edhe elementet liberalo-reizionistë, të cilët gjer
dje qëndronin të fshehur, të heshtur brenda Partisë së Punës
e në drejtimin e shtetit, gjithashtu e quajnë atë periudhë
"humbje kohe", sepse ata kanë ëndërruar e ëndërrojnë të
pasurohen, se tani atyre u duhet shumë kohë e mund për të
zënë kohën e humbur. Megjithatë, edhe kjo kategori, si
dredharake që është, në këto 10-11 vjet të fundit në të ashtu-
quajturën demokraci s'ka lënë gjë pa bërë për t'u pasuruar!
Dhe është pasuruar.
Ndryshe, krejt ndryshe shihet periudha socialiste nga
masat e gjera punonjëse. Për ta ajo qe mjaft pozitive, me
arritje në shumë drejtime thelbësore të jetës materiale e
shpirtërore. Sistemi socialist u siguroi dhe u garantoi
njerëzve realisht të drejtën e punës, të paprekshmërisë së
personit, të drejtën e strehimit, të shkollimit e të shërbimit
shëndetësor, të cilat janë ndër çështjet më jetike të njeriut.
Mirëpo, logjikisht, derisa socializmi ishte i bazuar në
parime e ligje shkencore dhe solli shumë anë pozitive në
zhvillimin ekonomiko-shoqëror, pse u përmbys? Në një
aktiv të Partisë së Punës, një shok hodhi dy mendime në
formë pyetje: Mos vallë, socializmi, ashtu siç edhe kapital-
izmi, e lind dhe e krijon "varrëmihsin e tij"? Mos vallë ekz-
istenca e socializmit lidhet me qënien e një personaliteti
autoritar, të një figure qendrore në krye dhe, me vdekjen e
tij, socializmi pushon?
Le të asyetojmë:
E para, socializmi, në ndryshim nga kapitalizmi, nuk
lind apo nuk krijon "varrëmihsin e tij", por ai për një kohë
të gjatë mbart nga sistemi prej nga vjen disa elementë, të
cilët ëndërrojnë e synojnë restaurimin kapitalist. Klasikët
e marksizëm-leninizmit na mësojën, se "kalimi nga kapi-
talizmi në komunizëm është një epokë e tërë historike. Gjer-
sa kjo të marrë fund, shfrytëzonjësve u mbetet domosdo
shpresa për restaurim dhe kjo shpresë kthehet në orvatje
për restaurim...", se "borgjezia edhe pas përmbysjes, mbe-
tet për një kohë të gjatë më e fortë se proletariati, pasi:
Mbështetet në kapitalin ndërkombëtar, në solidaritetin
e tij;
Pas Revolicionit Socialist borgjezia vazhdon të ketë
shumë avantazhe, (zotëron paranë, përvojën e organizimit
dhe të administrimit, zotërimin e artit ushtarak, etj);
Ka avantazh forcën e zakonit, forcën e prodhimit të vogël,
të mikroborgjezisë, ndaj së cilës proletariati nuk mund të
përdorë forcën e detyrimit, sikurse bën ndaj borgjezisë së
madhe. Detyra e Diktaturës së Proletariatit është, që, grad-
ualisht dhe me takt, ta edukojë dhe ta tërheqë mikroborgjez-
inë në hullinë e Revolucionit Socialist të pandalshëm.
Në kushtet kur socializmi ka fituar në një vend, apo dhe
në disa vende, por që ende është shumica e vendeve të botës
në sistemin kapitalist, tre faktorët e mësipërm bëhen edhe
më të fuqishëm. (Shiko: J. V. Stalin "Çështje të Leninizmit", f.
36-37) Për të gjitha këto arsye, klasikët e marksizmit thek-
sojnë, se është domosdoshmëri forcimi e përsosja e Diktat-
urës së Proletariatit, forcimi e zgjerimi i demokracisë pro-
letare, zbatimi në kushtet e secilit vend të ligjeve të përgjiths-
hme të socializmit, rritja e vigjilencës revolucionare, ruajtja
e pastërtisë së radhëve të Partisë Komuniste, plotësimi gjith-
një në rritje i nevojave materiale e kulturore të masave
punonjëse.
196 Dr. Sami Gega
E dyta, qëndrueshmëria dhe zhvillimi i rendit socialist

nuk lidhet me figurën e një personaliteti, me gjithë rolin e
madh historik që ai ka. Nuk duhet të nisemi nga fakti, se
pas vdekjes së Stalinit dhe pas vdekjes së Enverit ndodhën
ndryshimet. Çështja duhet parë më gjerë e më thellë e, në
radhë të pare, në ruajtjen e pastërtisë së Partisë Komuniste,
në forcimin e rolit të saj udhëheqës. Natyrisht, përvoja
botërore, sidomos veprimtaria agjenturore e shteteve im-
perialiste, gjithmonë ka synuar e synon në eliminimin fizik
të udhëheqësve kryesorë të shteteve socialiste, duke u çe-
lur rrugë veprimi elementëve të kompromentuar e të shi-
tur në radhët e udhëheqjes qendrore. Kështu u veprua në
Partinë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, ku agjenturat e
huaja, në bashkëveprim me agjentët e brendshëm, organi-
zuan vdekjen e Zhdanovit e më vonë edhe të Stalinit. (Për
këtë tashmë është i njohur procesi i "bluzave të bardha", që
u zbuluan në kohën e Stalinit dhe u arrestuan, dhe pas vde-
kjes së Stalinit, ata u liruan nga Hrushovi). S'ka asnjë dy-
shim, se edhe vdekja e papritur e Gotvaldit dhe e Bierutit
një ditë pas ceremonisë mortore të Stalinit është vepër e
agjenturave.
Tani le të vijmë në terrenin konkret, në shkaqet që çuan
në kthimin prapa të Bashkimit Sovjetik. Shoku Enver, duke
analizuar këtë çështje, ka nënvizuar se kjo ndodhi nga që,
në radhë të pare, atje u dobësua Partia, u burokratizua, hum-
bi vigjilencën dhe aftësinë drejtuese; ajo u deh nga sukseset
e arritura, sidomos me fitoren e arritur në Luftën e Dytë
Botërore; se në radhët e saj kishin infiltruar elementë të djath-
të trockistë, buharinistë, zinovjevistë etj., që me fjalë çirreshin
për mbrojtjen e socializmit dhe betoheshin për besnikëri
ndaj marksizëm - leninizmit e ndaj Stalinit, kurse në realitet
ishin në shërbim të borgjezisë ndërkombëtare (s'ka asnjë
dyshim, se disa syresh edhe në shërbim të CIA-s, të In-
teligjent Servisit, apo të shërbimeve të tjera sekrete të sh-
teteve imperialiste) dhe synonin që Bashkimi Sovjetik të
ndërronte "ngjyrën", të kthehej në demokraci borgjeze, në
kapitalizëm. Të tillë elementë ishin Hrushovi, Mikojani,
Kosigini, Susllovi, Beria etj., të cilët më shumë se kushdo
tjetër ngrinin lart kultin e Stalinit, ndërsa mezi prisnin vde-
kjen e tij. Dhe kur vdiq, e akuzuan për terrorizëm!!!
Edhe në Shqipëri, kthimi prapa u arrit si rrjedhim i bash-
këveprimit të faktorëve të brendshëm me ata të jashtëm. Për
më tepër vlen të vihet në dukje, se veprimi i faktorit të jash-
tëm ndaj nesh ka qenë më i gjerë, më i thellë dhe më i gjith-
anshëm. Ndaj nesh gjatë gjithë kohës, sidomos pas daljes
në skenë të "fenomenit Hrushov", është ushtruar një pre-
sion jashtëzakonisht i ashpër ekonomik, politik, ideologjik
e agjenturor, sepse Shqipëria ishte në ndeshje si me imperi-
alistët, ashtu edhe me socialimperialistët dhe vendet e tjera
revizioniste. Tashmë dihet dhe s'ka asnjë dyshim, se edhe
hapja e ambasadave në korrik të vitit 1990 dhe e ashtuqua-
jtura "Iëvizje demokratike e dhjetorit" kanë qenë skenarë
të ideuar, organizuar e zbatuar nga agjenturat e huaja në
bashkëveprim me agjentët dhe elementët liberalo-opor-
tunistë, që prej kohësh kishin infiltruar në radhët e Partisë
së Punës.
Sidoqoftë, në kthimin prapa, rolin kryesor e ka luajtur
faktori i brendshëm. Burokratizimi i Partisë dhe i Shtetit,
dobësimi i aftësive drejtuese të tyre, shkeljet dhe shtrembë-
rimet në zbatimin e ligjeve të socializmit, cënimi i disa të
drejtave të njeriut etj., janë disa nga faktorët më kryesorë që
çuan në gjallërimin e forcave regresive, të cilat prisnin ças-
tin e përshtatshëm të shpërthenin. Dhe ky çast erdhi në vitet
1990-1991, kur në ish Bashkimin Sovjetik iu dha fund edhe
atyre pak institucioneve socialiste që kishin mbetur; kur në
vendet e tjera të Evropës Lindore, duke u shtrirë Perestroj-
ka gorbaçoviane, forcat regresive dolën hapur me flamurin
e antikomunizmit; kur në vendin tonë, si rrjedhojë e një sërë
198 Dr. Sami Gega
gabimesh të bëra, qe krijuar një gjendje e rëndë ekonomike

dhe kur Partia e Punës tashmë me në krye liberal-oportu-
nistin Ramiz Alia, qe telekosur dhe e kishte humbur torru-
an.
Disa herë shoku Enver kishte tërhequr vëmendjen për
rrezikun që sillnin burokratizmi i Partisë dhe i Shtetit, apa-
tia dhe mungesa e vigjilencës dhe kishte dhënë mjaft
mësime në këtë drejtim, por ato, për fat të keq, nuk u mbajtën
parasysh e nuk u trajtuan si duhet ideologjikisht, politik-
isht dhe organizativisht. Ai disa herë kishte tërhequr vë-
mendjen për nevojën e forcimit të lidhjeve me masat dhe
për rritjen e pandërprerë të kujdesit për jetën e popullit.
Vazhdimisht Ai porosiste Partinë, komunistët dhe kuadrot
e pushtetit që kurdoherë të kishin në qendër të vëmendjes
popullin, interesat materiale e kulturore në rritje të tij. "As-
njëherë dhe asgjë të mos bëjmë pa e peshuar mirë dhe pa e
parë në këtë prizëm", - theksonte Ai. (Raporte e fjalime. 1978-
1979, f. 33) Dhe po aty porosiste Partinë, komunistët dhe
kuadrot e pushteti, që: "... Çdo mendim e çdo veprim du-
het të jetë i peshuar, i zbërthyer e i zbatuar mirë. Mendimi
dhe veprimi, të gërshetuar drejtë me njëri-tjetrin, duhet të
sjellin frytet e parashikuara, frytet materiale, politike,
ideologjike dhe morale. Ndryshe, popullit tonë, i cili ka
luftuar dhe lufton për të sotmen e për të ardhmen akoma
më të sigurtë e më të begatë, nuk mund t'i sigurohet vazh-
dimësia e ndërtimit dhe e forcimit të socializmit", (Raporte e
hahme.1978-1979, f. 34)
Ja, pikërisht këto mësime shumë të qarta të Enver Hox-
hës u shkelën dhe nuk u zbatuan nga Ramiz Alia. Përgjegjësi
të rëndë mbanë edhe udhëheqja qendrore e Partisë, që u
konformua me të, ose heshti para shumë vendimeve të
marra pa u peshuar si duhet dhe pa parë se çfarë pasojash
do të sillnin në praktikë.
Qershor 2003
Bisedë me nje shok
Po shkoja për diku. Duke kaluar në një rrugë të Tiranës
së Re, dëgjova një zë që thirri:
Sami! Sami! Shoku Sami!
Ktheva kokën dhe pash se dikush po ma bënte me dorë.
U ndala. Shoku që më thirri u ngrit më këmbë dhe atëhere e
dallova. Ishte një shok i vjetër. Kisha kohë pa e parë dhe, të
them të drejtën, m'u bë qejfi, se më kishte marrë malli. Ishim
shokë pune në vitet e Pushtetit Popullor. Ai komunist e në
funksione Partie, unë, gjithashtu, por në rrethe të ndryshme.
Takoheshim shpesh në seminare, a në mbledhje zonale për
shkëmbim përvoje. Ruaj kujtime të mira për të.
U afrova dhe e takova përzemërsisht. Më ftoi të ulem
për të pirë diçka dhe të shmalleshim. U ula me kënaqësi.
Ishte vetëm.
Po ku je, more shok? U bënë vite që s'jemi pjekur! Na
ka marrë malli! - më tha.
Këtu, këtu kam qenë, i dashur, por juve s'ju kam parë!
Disa shokë kam pyetur dhe më kanë thënë se je jashtë sh-
tetit. Një tjetër më tha se merresh me biznes... Po ja, më në
fund u takuam! Shyqyr që me shëndet qenke mirë!
- Mirë, mirë; nuk jam keq, po ju si keni qenë?
Kështu si më sheh. Jam mirë edhe unë...
Më ra me dashamirësi krahëve dhe më tha:
- Gani, ç'dëshiron të marrësh për të pirë?
Një kafe...
Mirë kafe, po diçka tjetër? Një raki apo një birrë...
- Jo, jo, kafe. Vetëm kafe pi, sepse jam me peris...
200 Dr. Sami Gega
Shoku porositi kafen dhe kamarieri nuk vonoi; e solli.

Mora filxhanin dhe iu drejtova:
Ja, gëzuar, more shok i vjetër; shok pune e lufte për
idealet tona të përbashkëta!
Ju bëftë mirë!
Dhe nisi biseda. Shoku më pyeti:
Kam marrë vesh se je aktivizuar në Partinë e Punës së
Shqipërisë; është e vërtetë?
Dhe vazhdoi:
Mirë, mirë; nuk është keq, por nuk e kuptoj se si është
e mundur që jeni të përçarë në disa parti! Sot më tepër se
kurrë kërkohet unitet, bashkim i të gjithë komunistëve në
një parti të vetme! Po të jeni të bashkuar do të vijnë edhe
shumë ish-komunistë... Do të vij edhe unë. Se me ideale
komuniste kam qenë, ashtu edhe kam mbetur...
Ai fliste dhe unë e shikoja me vëmendje. Në heshtje sill- •
ja në kujtesë ato referatet e bukura që ai pat mbajtur mbi
rolin e Partisë së Punës të Shqipërisë për ndërtimin e zhvil-
limin progresiv të vendit; referate që bënin fjalë për cilësitë
e komunistit, ato për historinë e Partisë, për situatën ndërko-
mbëtare, për
Shoku e vuri re rënien tim në mendime dhe ndërhyri:
Përse mendohesh?! A s'kam të drejtë për këto që them?!
Është koha që të punoni më shumë për bashkimin e komu-
nistëve në një parti të vetme, më kupton? Kjo kërkohet sot...
Duke e parë në sy, iu drejtova:
Të kuptoj shok, ke të drejtë për ato që thua, por, të
lutem, nga kush e kërkon këtë realizim?
Po ja, ju që i jeni futur kësaj pune duhet të thelloheni
më shumë në mësimet e Enver Hoxhës, si e realizoi ai bash-
kimin e komunistëve...
- Ju lutem, a ka mundësi të të bëj disa pyetje?
Po more, bëj!
Me sa di unë, teoria merr vlera kur lidhet me praktikën
dhe kur zbatohet në praktikë. Pyes: ju pse i shikoni të sh-
këputura këto dy gjëra? Ju kam njohur komunist revolu-

cionar, besnik të idealeve marksiste-leniniste, po tani përse
po më dukeni si ndryshe dhe pyes veten: ka qenë ky shoku
im komunist, apo ishte vetëm anëtar partie? Natyrisht, them
se keni qenë komunist, po ç'keni bërë ju këto 12-13 vjet për
të mbrojtur idealet komuniste?! E shtroni drejt se nuk është
mirë që sot komunistët janë shpërndarë në disa parti dhe
kërkoni bashkimin, po përse nuk aderoni në një nga këto
parti dhe të luftoni me kapacitetin e dijet tuaja për të ndih-
muar realizimin e këtij bashkimi?!
Shoku më dëgjonte paksa i pezmatuar. Ndoshta jo, por
të paktën kështu m'u duk mua. Megjithatë ai s'deshi të ma
prishte dhe ndërhyri:
Keni të drejtë, ashtu është si thoni juve, por sot është
një situatë e ngatërruar. S'di njeriu si të luftojë e për se të
luftojë! Është vështirë, vështirë nuk arrihet dot rivendosja e
socializmit...
Futu, futu në valle, pa të mëson koha se si ta hedhësh
vallen! Mos qëndro larg shokëve! Të kuptohemi, sot për
momentin nuk shtrohet çështja e rivendosjes së socializmit,
neve na duhet të forcojmë Partinë, ta përgatisim atë për sit-
uatat revolucionare, që objektivisht do të krijohen; neve na
duhet të mbrojmë marksizëm-leninizmin, të demaskojmë
ideologjinë borgjeze e revizionizmin modern; të de-
maskojmë politikat antipopullore të qeverisë borgjeze...
Mirë, mirë; do të shohim e do të bëjmë, - tha dhe më
kërkoi leje që të shkonte, se e prisnin ca miq në shtëpi.
U ndamë. I dhamë dorën njëri-tjetrit, pa ditur nëse u
morëm vesh si duhet. Nuk po e them emrin e atij shoku, jo
për gjë, por sepse nuk është vetëm ai. Të atillë janë me qin-
dra dhe me mijëra shokë ish-komunistë, ish-anëtarë të PPSH-
së, ish-funksionarë të kategorive të ndryshme të saj, të cilët,
me sa duket, lundrojnë në këto ujëra të turbullta.
Pse, çfarë i pengon këta shokë, që deri dje ishin revolu-
cionarë (të paktën kështu hiqeshin), sot qëndrojnë në hije
202 Dr. Sami Gega
dhe na "japin këshilla" se si të punojmë për bashkimin e

komunistëve në një parti të vetme?! Ajo që i pengon ata është
interesi personal, është dhënia pas qetësisë mikroborgjeze
dhe, në këto rrethana, gjykojnë: "Të jem mirë vet", "të ru-
hem nga ndonjë rrezik", "të ruaj rehatin që kam krijuar!",
shfaqje këto shumë të dëmshme dhe të papranueshme për
moralin komu nist.
Duke folur kundër këtyre shfaqjeve të tilla, shoku Enver
Hoxha, ndër të tjera ka theksuar, se ka kuadro, madje edhe
komunistë, që kur është fjala për deklarata i kanë në majë të
gjuhës parrullat: "ne jemi ushtarë të Partisë", "vemi ku të na
dërgojë Partia", "jemi në shërbim të popullit" etj., por kur vjen
puna që këto parrulla të vihen në jetë, atëhere përpiqen t'u
bëjnë bisht, nxjerrin njëmijë arsye, dhe gjithë këto - që të mos u
prishet rehati dhe foleja e krijuar. Nëse Partia nuk punon për
edukimin e këtyre komunistëve, atyre do të mund t'u turbullo-
het ndërgjegja, do t'u krijohet një moral i sëmurë dhe arrijnë të
arsyetojnë, se gjithçka që thotë Partia "nuk është e drejtë të
veprohet në rastin tim", "për të tjerët po, por jo për mua". Pikër-
isht kjo kategori njerëzish kalon lehtë në anën tjetër, në pozita
jomarksiste-leniniste. (Shiko, E. Hoxha, Raporte e hahme, 1965-
1966, f 242-244) Kështu, probabiliteti është njëqind herë më i
madh. Por edhe sot duket kush ka qënë komunist me bindje,
me karakter e me vendosmëri revolucionare.
Të më kuptojnë drejtë shokët ish-anëtarë të Partisë së Punës
të Shqipërisë, që ende nuk kanë aderuar në ndonjë Parti Ko-
muniste aktuale; nuk them se të gjithë këta janë të prirur pas
këtyre shfaqjeve mikroborgjeze, por u them se është koha të
reflektojnë, të vijnë në Partinë e Punës së Shqipërisë, që e kemi
riorganizuar sipas mësimeve të shokut Enver, dhe së bashku
të punojmë e të luftojmë për bashkimin e komunistëve në një
Parti të vetme. Sot më tepër se kurrë kërkohet nga çdo komu-
nist sakrificë, punë e vetmohim, thellim gjithnjë e më shumë
në mësimet e shokut Enver.
Gusht 2003
Kumtesë
Enver Hoxha për ndërtimin
e socializmit dhe mbi rreziqet
që i kanosen atij
Partia e Punës e Shqipërisë, nën udhëheqjen e Enver
Hoxhës, e futi Shqipërinë në rrjedhën e zhvillimit bashkëko-
hor, duke realizuar hap pas hapi ndërtimin e bazës
ekonomike dhe, pastaj, të asaj materialo-teknike të social-
izmit. Ndihmesa personale e Enver Hoxhës në këtë drejtim
ka qenë vendimtare. Ajo përfshin: zbatimin në kushtet e
vendit tonë të teorisë së përgjithshme të socializmit shken-
cor dhe të përvojës sovjetike, ideimin e drejtimeve krye-
sore të zhvillimit ekonomik e shoqëror, përcaktimin e ob-
jektivave të planeve pesëvjeçare të zhvillimit dhe shtimin e
përpjekjeve për parandalimin e rreziqeve që i kanosen so-
cializmit prej rrethimit imperialisto-revizionist,
trashëgimive negative të së kaluarës, dukurive antisocial-
iste dhe, sidomos, prej vazhdimit të luftës së klasave në mes
rrugës socialiste dhe asaj kapitaliste të zhvillimit.
Populli shqiptar, duke ndjekur rrugën e ndriçuar prej
Enver Hoxhës arriti në suksese të mëdha në të gjitha fushat
e jetës, siç kishin arritur më parë popujt sovjetikë nën
udhëheqjen e Leninit e të Stalinit para se të shfaqej fenome-
ni Hrushov, me të cilin nisi procesi regresiv i kthimit prapa
nga socializmi në kapitalizëm, proces që u finalizua me
Perestrojkën e me Gllasnostin e Gorbaçovit.
204 Dr. Sami Gega
Në vitet 1990-1991 valët e kundërrevolucionit antisocial-

ist përfshin edhe Shqipërinë, ku, në një proces të përshpej-
tuar kaosi e shkatërrimesh barbare, jo vetëm e përmbysën
rendin socialist, po u sollën dëme të mëdha e të pallogarit-
shme ekonomisë, kulturës dhe mbrojtjes kombëtare.
Ideologët brogjezë e revizionistë, të ngazëllyer nga kjo
përmbysje kundërrevolucionare në shkallë të gjerë thonë
se ngjarjet treguan se marksizëm-leninizmi dhe teoria e tij
mbi socializmin na qenkan utopi, se ndërtimi i socializmit
na qenkej një "eksperiment i paracaktuar të dështojë", pran-
daj, sipas tyre epoka e socializmit qënkesh "kohë e hum-
bur". Këto përpjekje të propagandës borgjeze e revizion-
iste janë antishkencore dhe nuk kanë asgjë të vërtetë në thel-
bin e tyre. Kthimi prapa nga socializmi në kapitalizëm, ndry-
she prej tymnajave propagandistike antisocialiste vërteton
se ku të çon jo zbatimi, po moszbatimi i doktrinës mark-
siste-leniniste dhe devijimet prej tyre.
Shoku Enver, bazuar në teorinë e socializmit shkencor,
në përvojën e Bashkimit Sovjetik dhe në rrethanat konkrete
të Shqipërisë së dalë nga LANÇ i udhëhoqi PPSH-në dhe
popullin hap pas hapi nga rindërtimi dhe kryerja e refor-
mave demokratike në proceset e ndërtimit të socializmit, i
cili u bë një realitet i gjallë, një front i gjerë pune e krijimi,
që përfshiu gjithë popullin.
Në epokën socialiste Shqipëria bëri një hop zhvillimi në
të gjitha drejtimet. Nga një vend tejet i prapambetur, ajo u
shndërrua në një vend me industri shumëdegëshe dhe me
bujqësi të përparuar; nga një vend ku sundonin marrëdhëni-
et feudalo-borgjeze, në një vend pa shtypës e të shfrytëzuar;
nga një vend me mbi 80 për qind të popullsisë analfabete,
në një vatër e madhe arsimi e kulture, me sistem arsimor të
kompletuar, nga ai parashkollori deri te sistemi i kualifikuar
pasuniversitar, ku në çdo katër vetë, njëri vazhdonte mësim-
et në kategori të ndryshme shkollash.
Zhvillimi i forcave prodhuese, rritja e prodhimit indus-
trial e bujqësor, zhvillimi i arsimit, i kulturës e i shërbimit
shëndetësor bënë që të rritej niveli i jetesës së masave
punonjëse dhe jetëgjatësia mesatare, nga 40 vjet që ishte para
çlirimit shkoi në mbi 70 vjet, ndërsa popullsia nga 1 milion
e 40 mijë arriti në 3 milion e 270 mijë në vitin 1990. Ata që e
quajnë socializmin "kohë e humbur", nuk duan t'ia dinë
për këto arritje madhështore, sepse, të indoktrinuar prej im-
perialistëve e oportunistëve si Ramiz Alia kanë qëllim jo të
vërtetën historike, por shtrembërimin e saj, diskreditimin e
socializmit dhe përhapjen e pikëpamjes, sipas së cilës ren-
di kapitalist na qenkej më i miri dhe i përjetshëm!
Në veprat e shokut Enver është shpjeguar dhe argumen-
tuar shkencërisht, se edhe në një vend të vogël e dikur të
prapambetur socializmi i ka të gjitha mundësitë dhe kush-
tet për të ecur përpara nga shkallët më fillestare deri tek
majat më të larta. Në përpunimin dhe zbatimin e teorisë së
socia lizmit shkencor kontributi i Enver Hoxhës përfshin tre
drejtime kryesore:
E para, në orientimin e zhvillimit ekonomik të Shqipërisë
dhe plotësimin e nevojave në rritje të popullsisë dhe në
forcimin e aleancës së klasës punëtore me fshatarësinë ko-
operativiste;
E dyta, në vendosjen dhe përsosjen e marrëdhënieve
socialiste në prodhim, në kombinimin dinamik të intere-
save të veçanta me ato të përgjithshme, të interesave imedi-
ate me ato të perspektivës dhe të punës e të shpërblimit me
solidaritetin shoqëror socialist;
E treta, sidomos për rrethanat e vendit tonë dhe të situ-
atave të krijuara pas devijimit hrushovian, në domosdosh-
mërinë e mbajtjes në njërën dorë kazmën e në tjetrën push-
kën, sikurse në zbatimin e parimit të mbështetjes në forcat e
veta, po kurrësesi në një ekonomi të mbyllur autarkike.
Në të tria këto drejtime, sipas porosive të Enver Hoxhës
206 Dr. Sami Gega
synohej shfrytëzimi i pasurive natyrore e të potencialeve

njerëzore, sigurimi i pavarësisë ekonomike, pa të cilën nuk
mund të ketë pavarësi politike dhe, mbi këto baza, vendos-
ja dhe zgjerimi i marrëdhënieve tregtare ekonomike e kul-
turore me të gjitha vendet, në bazë të parimeve të njohura
të barazisë, të leverdisë së ndërsjelltë dhe të mosndërhyrjes
në punët e brendshme të njëri-tjetrit.
Këto parime janë bërë të njohura botërisht, prandaj janë
spekullime propagandistike të gjitha orvatjet për të provuar
gjoja, se me politikën e ndjekur prej Enver Hoxhës Shqipëria
"vetëizolua". E kundërta është e vërteta: ndaj Shqipërisë
u zbatua një bllokadë e egër imperialiste e revizioniste, kurse
pasojat e politikave të ndryshme revizioniste të mbështetjes
në të ashtuquajturat "ndihma" e kredi imperialiste, siç edhe
kishte paralajmëruar shoku Enver, çuan në degjenerimin
sistemit socialist dhe në kundërrevolucionin antisocial-
ist.
Duke u ndalur në proceset regresive që po zhvilloheshin
në Bashkimin Sovjetik e në vende të tjera, nisur nga teoria
marksiste-leniniste, Enver Hoxha ka theksuar, se: "Lufta
midis dy rrugëve të zhvillimit, rrugës socialiste e asaj kap-
italiste, është një luftë e gjatë dhe, përderisa vazhdon ajo,
ekziston kurdoherë rreziku i restaurimit kapitalist. Por ky
rrezik nuk është fatal, siç përpiqen ta paraqesin ideologët
borgjezë. Ai është plotësisht i shmangshëm, në qoftë se
Partia Komuniste u qëndron besnike mësimeve të mark-
sizëm-leninizmit, zhvillon me vendosmëri e konsekuencë
luftën e klasave kundër ndikimeve e presioneve të botës
së vj etër, di të zgjidhë me sukses vështirësitë e kontradik-
tat që lindin, në qoftë se ia mbyll të gjitha shtigjet mundë-
sisë së degjenerimit borgjez'".
Me këtë preokupim shoku Enver ka paralajmëruar vazh-
dimisht Partinë dhe popullin që të jenë vigjilentë, të njohin
dhe të përballojnë rreziqet që i kanosen socializmit dhe vet
pavarësisë së Shqipërisë prej rrethimit imperialisto-reviz-
ionist, ndikimeve të botës së vjetër, trajtimit të gabuar të
kontradiktave të zhvillimit, shfaqjeve të shëmtuara antipop-
ullore të burokratizmit, formalizmit, teknokratizmit, shkel-
jeve të demokracisë. Siç e dimë të gjithë, Ai ka qenë ideator
dhe udhëheqës i zbatimit të vijës së masave, i kontrollit
punëtor mbi administratën shtetërore, pjesëmarrjen e
masave në hartimin e planeve të zhvillimit, të lëvizjeve të
fuqishme për revolucionarizimin e pandërprerë të Partisë,
të pushtetit dhe të të gjithë jetës së vendit.
Ka edhe që mendojnë se një prej shkaqeve të përmbysjes
së socializmit ka qenë lufta e klasave, e cila, sipas tyre, në
vendin tonë është bërë e ashpër dhe me pasoja të rënda për
demokracinë, për lirinë e për të drejtat e individit apo të
shtresave të veçanta shoqërore. Por, në parim dhe në drej-
timet kryesore, ky pohim nuk është i vërtetë e as i drejtë.
Shoku Enver, sikurse çdo marksist-leninist i vërtetë e traj-
tonte luftën e klasave si një ligjësi objektive në zhvillimin
historik të saj, si forcë lëvizëse, se "Lufta e klasave, - nënv-
izonte Ai, - të jep guxim, ajo të jep fitoren". Të mohosh
luftën e klasave apo të nënvleftësosh domosdoshmërinë e
zhvillimit të saj në periudhën e revolucionit e të ndërtimit
socialist do të thotë t'i bësh lëshime borgjezisë, imperial-
izmit, elementëve kundërrevolucionarë dhe oportunistëve,
do të thotë të minosh fitoret e arritura nga populli e të dëm-
tosh ndërtimin socialist, do të thotë të ndihmosh armiqtë
për përmbysjen e pushtetit popullor. Vetëm elementët opor-
tunistë me prirje të theksuara liberale përhapnin mendime
antirnarksiste, duke thënë, se "derisa nuk kemi klasë
shfrytëzuese, nuk ka as luftë klasash". Një pikëpamje të tillë
ka patur prej kohësh edhe Ramiz Alia, i cili në librin "Shpre-
sa dhe zhgënjime", faqe 14, botuar vitet e fundit është shpre-
hur: "E keqja e shoqëroi sistemin socialist, të zbatuar në
Bashkimin Sovjetik dhe tek ne, duke ideologjizuar të gjitha
208 Dr. Sami Gega
fenomenet e jetës, duke e parë luftën e klasave si forcë krye-

sore lëvizëse edhe pas vendosjes së pushtetit popullor, vë-
mendja u spostua tek armiku i klasës dhe zhvillimi më tej
me atë, se si bëhej luftë kundër tij".
Nisur nga konceptet marksiste-leniniste për luftën e kla-
save, Enver Hoxha orientoi Partinë në ndërtimin e një vije
politike që përfshinte si luftën kundër të djathtës borgjeze
e ndikimeve të saj në formën e oportunizmit e të revizion-
izmit, ashtu edhe kundërshtimin e vendosur kundër ek-
stremizmit të majtë, ngatërrimit të kontradiktave joantago-
niste me ato antagoniste, kundër edhe atyre që në emër të
Partisë e të Diktaturës së Proletariatit cënonin e dhunonin
parimet e demokracisë popullore. Kur në vendin tonë nisi
zbatimi i reformave ekonomike të karakterit socialist, Sej-
fulla Malëshova doli hapur me pikëpamjet oportuniste që
predikonte "integrimin paqësor" të kapitalistëve në social-
izëm, pikëpamje kjo që u dënua rreptë nga Partia.
Në vitet 70-të, disa kuadro, deri dhe ish-anëtarë të Ko-
mitetit Qendror të PPSH shfaqën pikëpamjet e tyre liberale,
duke e akuzuar vijën e Partisë për konservatorizëm, Enver
Hoxha iu përgjigj rreptë: "Armiqtë na quajnë konservatorë
dhe dëshirojnë që ne të jemi liberalë. Ata kërkojnë që Sh-
qipëria socialiste të mos jetë socialiste". Enveri na dha një
program të madh për forcimin e demokracisë dhe zgjerimin
e horizontit në kuptimin e zhvillimit të luftës së klasave,
duke goditur rreptë si devijimet e djathta, ashtu edhe të
majta. "Nuk është aspak mirë, që, duke u nisur nga origjina
shoqërore e disa njerëzve, të thuash se të gjithë ata janë në
pozita armiqësore" theksonte Enveri. Dhe këshillonte ko-
munistët e kuadrot, se Diktatura e Proletariatit ka për funk-
sion të punojë edhe për riedukimin e klasave të përmbysu-
ra, sidomos të fëmijëve të tyre. Devijimet e elementëve sek-
tarë, karieristë e burokratë ngjallnin pakënaqësi në popull,
kurse devijimet oportuniste çuan në katastrofë, duke spe-
kulluar me shfaqjet e ekstremizmit të majtë, që s'ka asgjë të
përbashkët me parimet e përpunuara e të zbatuara prej Enver
Hoxhës.
Do të ishte na'ive dhe në kundërshtim me mësimet mark-
siste - leniniste, me metodën dialektike të analizës historike
të thuhej sot, se në të kaluarën socialiste nuk janë bërë ga-
bime dhe nuk kishte asgjë për të korrigjuar e përmirësuar,
sidomos po të mendohet, se në rrethanat e krijuara pas 1989-
ës nuk do të ishin të domsdoshme disa manovrime taktike
në politikë dhe disa përshtatje në marrëdhëniet ekonomike
e shoqërore, pa cënuar parimet socialiste, rendin demokra-
tik popullor dhe udhëheqjen e Partisë. Masa të kësaj natyre
askush nuk do t'i kishte quajtur "herezi". Përkundrazi, po
të shikohet me vëmendje historia e PPSH-së do të gjenden
shumë shembuj, se si Partia e udhëhequr nga Enver Hoxha
kurdoherë ka ditur të udhëheqë mbi baza parimore e me
largpamësi dhe ka patur ndershmërinë e guximin që ta ko-
rrigjojë vetveten dhe të ndreqë gabime të vërtetuara në ven-
dimet që janë marrë në zbatimn e vijës së Partisë.
Asgjë antisocialiste nuk do të kishte në qoftë se, për
shembull, rishikohej vendimi për ngushtimin e oborrit ko-
operativist, për tufëzimin e bagëtisë, për rikthimin në ko-
operativat e artizanatit, të tregtisë së vogël private me pak-
icë e të shërbimeve, për lejimin e sektorit privat të shërbi-
meve publike mbi baza familjare etj. Të gjitha këto, edhe
po të konceptoheshin si një tërheqje e përkohëshme, nuk
ishin pa precedent dhe nuk preknin natyrën e rendit sho-
qëror e shtetëror socialist. Mirëpo, siç tregoi rrjedha e ng-
jarjeve dhe siç e ka pohuar vetë vazhdimisht Ramiz Alia,
ky Hroshov e Gorbaçov i Shqipërisë, siç është cilësuar me
të drejtë, nuk kishte qëllim mbrojtjen dhe mbarëvajtjen e
socializmit dhe të pushtetit popullor, por shkallmimin e tyre,
renditjen e shpejtë të Shqipërisë në krahun e imperializmit,
vendosjen e sistemit borgjez e të pluralizmit politik, duke
210 Dr. Sarni Gega
minuar pozitat e PPSH-së, hapjen e rrugës për restaurimin

kapitalist etj.
Si përfundim, për gjithë sa thamë, ne, komunistët rev-
olucionarë, kemi qenë e jemi të pikëpamjes se socializmi
nuk ka dështuar, por u përmbys me anë të veprimtarisë
revizioniste dhe të ndërhyrjes imperialiste, me tradhëti nga
brenda e nga presioni nga jashtë. Ne, gjithashtu, të frymë-
zuar nga vepra e Enver Hoxhës, duke bërë bilancin e fitor-
eve, por edhe të disfatës së pësuar nuk e humbasim toruan,
përkundrazi, e dimë mirë se do të na duhet një periudhë e
gjatë përpjekjesh e luftërash, po ushqejmë besimin e pa-
tundur, se e ardhmja e shoqërisë njerëzore ka për të qënë
socializmi e komunizmi.
Tiranë, 15.10.2003
REPLIKË
Zoti Lisen, "Herët a vonë, rrena
marron të zonë!"
Lexova me vëmendje intervistën tuaj, zoti Lisen, dhënë
Luan Kondit dhe botuar në gazetën "Panorama" në datat 3-
4 nëntor 2003. Të them të drejtën, nuk u habita për çka shk-
ruani dhe për "argumentet" që sillni, sepse tashmë është
bërë më se e qartë, që shumë nga ata që gjer dje ishin në
krye të institucioneve shoqërore, partiake apo shtetërore të
sistemit socialist dhe që betoheshin për "besnikëri" ndaj
marksizëm-leninizmit, doli se kanë qenë elementë me disa
fytyra. Tanimë këta e zbuluan fytyrën e vërtetë dhe na janë
bërë shërbëtorë besnikë të borgjezisë dhe antikomunistë të
zellshëm. Natyrisht, ju s'besoj se bëni përjashtim, pasi keni
qenë e jeni ndër më të zellshmit e njerëzve të kësaj katego-
rie. Por mua më habit fakti, që ju, duke mbajtur flamurin e
antikomunizmit, këputni rrena, që zor se mund t'i gëlltit
qoftë dhe njeriu më i thjeshtë. Mirëpo, mos harroni se një
fjalë e urtë shkodrane thotë: "Herët a vonë, rrena marron të
zonë!".
Në atë intervistë ju keni këputur shumë broçkulla, ose,
siç thotë populli, "shisni vas pa qetap!"
1. Ju thoni "Nëse i referohemi historisë, kuptojmë se tre-
ni i komunistëve u mbështet në dy shina: te varfëria dhe
te injoranca. Kjo është arsyeja që komunizmi tregoi Rus-
inë dhe jo atje ku lindi, në Gjermani, në Francë dhe në
212 Dr. Sami Gega
Britani!". Jo, zoti Lisen; s'është aspak e vërtetë kjo që thoni.

Treni i komunistëve u mbështet dhe rnbështetet në doktrinën
marksiste dhe marksizmi nuk është dogmë, por shkencë e
ligjeve të zhvillimit të shoqërisë njerëzore, shkenca e rev-
olucionit proletar dhe e ndërtimit të shoqërisë komuniste.
Si e tillë, ajo nuk është statike, por zhvillohet e pasurohet
në përshtatje me kushtet e reja që krijohen në procesin e
zhvillimit të shoqërisë. Vërtet Karl Marksi në rrethanat që
jetoi dhe punoi dha idenë, se Revolucioni Proletar mund
të fitojë njëkohësisht në vendet më të zhvilluara kapital-
iste. Por, në kushtet e reja të zhvillimit të kapitalizmit mo-
nopolist, V.I. Lenini arriti në përfundimin, se, si rrjedhim
i zhvillimit të pabarabartë ekonomik e politik të vendeve
kapitaliste fitorja e Revolucionit Proletar mund të arrihej
në fillim në disa vende kapitaliste, ose edhe në një vend të
vetëm, atje ku hallka e zinxhirit të imperializmit është më
e dobët". E tillë ishte Rusia në atë kohë. (V.I. Lenin, vepra të
zgjedhura, vëllimi 1. f 447)
Si teza e K. Marksit, ashtu edhe ajo e V.I. Leninit, besoj
se e kuptoni, nuk janë teza të komunistëve "injorantë", por
teza të kollosëve mendimtarë më të mëdhenj të shekujve;
ato janë përfundime shkencore, mbështetur në njohjen e
thellë të gjithçkaje të krijuar nga mendimtarët para tyre, të
analizuara në mënyrë kritike, pa lënë t'u shpëtojë asgjë, si
dhe të provuara në praktikë. Pikërisht, bazuar në doktrinën
marksiste-leniniste Partia Komuniste Bolshevike organizoi
dhe drejtoi proletariatin rus në Revolucionin e Madh So-
cialist të Tetorit më 1917, korri fitoren historike mbi borgjez-
inë dhe aristokracinë ruse, ndërtoi shtetin e parë proletar
në botë, i cili, brenda një periudhe relativisht të shkurtër,
bëri hapa të mëdha përpara në zhvillimin ekonomik e so-
cial - kulturor. Bashkimi Sovjetik, nën udhëheqjen e komu-
nistëve arriti maja të larta në zhvillimin shkencor. Ishte Bash-
kimi Sovjetik, që i pari në botë nxori në kozmos njeriun e
ENVER HOXHA - Heroi qe bëri epokë 213
parë. Do të mjaftonte këtu të përmendnim një thënie shumë

domethënëse të U. Çërçillit, i cili, duke folur për figurën e
J. Stalinit, thekson ndër të tjera: J. Stalini "krijoi dhe drejtoi
një shtet kolosal. Ai e mori Rusinë nga hiçi dhe e la atë të
pajisur me armë atomike"... (Gazeta "Sovjetkaja Rossia", 2
shtator 2002)
Në kushtet e ekzistencës së një shteti të fuqishëm social-
ist, siç ishte Bashkimi Sovjetik, praktika vërtetoi se edhe një
shtet i pazhvilluar mund të arrijë fitoren e Revolucionit So-
cialist, falë ndihmës e mbështetjes aktive të shtetit të fu-
qishëm socialist. Kjo u vërtetua plotësisht në vendin tonë.
Me mbështetjen dhe përkrahjen e Bashkirnit Sovjetik, si dhe
të shteteve të tjera socialiste, Shqipëria fillimisht kreu refor-
mat e karakterit demokratiko-borgjez, siç ishte Reforma
Agrare, pastaj iu fut reformave të karakterit socialist, me
orientim:
E para, vendosjen e marrëdhënieve socialiste në prodhim
(krijimin e bazës ekonomike të socializmit, duke vendosur
pronën shtetërore socialiste dhe pronën socialiste kooper-
ativiste), ndjekjen në dinamik të këtyre marrëdhënieve për
të harmonizuar kurdoherë interesat e veçanta me ato të per-
spektivës, interesat e individit e të grupit me ato të të gjithë
shoqërisë.
E dyta, ndërtimin e bazës materialo-teknike të social-
izmit, duke e shndërruar Shqipërinë në një vend industria-
lo-agrar, me industri shumëdegëshe dhe me bujqësi të për-
paruar, kusht ky i domosdoshëm për përparimin e vendit,
për plotësimin e nevojave në rritje të popullit dhe për
forcimin e aleancës së klasës punëtore me fshatarësinë ko-
operativiste.
E treta, për rrethanat e vendit tonë, sidomos pas daljes
në skenë të fenomenit Hrushov, të revizionizmit modern,
Partia e Punës e Shqipërisë, e udhëhequr nga Enver Hoxha
e orientoi vendin që të ecë duke mbajtur në njërën dorë ka-
214 Dr. Sami Gega
zmën e në tjetrën pushkën, sikurse dhe në zbatimin e pa-

rimit të mbështetjes në forcat e veta, por kurrësesi në një
ekonomi të mbyllur autarkike.
Gjithashtu, Partia e Punës e Shqipërisë, bazuar në mësim-
et e Enver Hoxhës, që në fillim e në vazhdimësi lirinë, pa-
varësinë dhe përparimin ekonomiko-shoqëror e shikonte
të lidhur ngushtë me zhvillimin e arsimit, të kulturës e të
shkencës. Vetëm me njerëz të pajisur me dituri, të aftë nga
ana profesioniale e shkencore, forcohet shteti socialist, ndër-
tohet çdo gjë, prodhohet më shumë e më mirë dhe mirëqënia
e popullit rritet, theksonte Enver Hoxha.
Arritjet në vitet e socializmit në Shqipëri janë aq të mëdha,
të dukshme e të prekshme, sa zor se mund të errësohen, aq
sa mund të mbulohet drita e Diellit. Pra, zoti Lisen "treni i
komunistëve nuk u mbështet tek varfëria dhe injoranca". A
mund të thuhet, se komunistët që udhëhoqën Luftën Anti-
fashiste Nacionalçlirimtare dhe e fituan, ishin "injorantë?!".
A nuk janë komunistët që e çuan Shqipërinë nga kandili tek
drita elektrike, nga kovaçhana në uzinat e kombinatet e
mëdha industriale, nga parmenda tek traktori e kombajnat,
nga analfabetizmi tek Uniersitetet, Akademia e Shkencave
dhe te sa e sa institute të larta shkencore e kulturore?! Ju,
zoti Lisen, dhe gjithë ata pushtetarë e politikanë të sotëm, a
nuk jeni arsimuar e formuar në sistemin socialist?! Disa syr-
esh, shteti socialist i dërgoi dhe i arsimoi në universitetet e
shteteteve perëndimore; shumë të tjerë janë dërguar edhe
për studime pasuniversitare jashtë. Realiteti dhe faktet janë
kokëfortë, zoti Lisen!
2. Në intervistën tuaj ju thoni, gjithashtu, se "në
udhëheqje të PPSH-së, deri lart, kishte një klan tmerrë-
sisht konservator. Ky ishte një grup, që karakterizohej nga
injoranca e mediokriteti dhe përvoja e asaj periudhe dësh-
mon, se injoranca dhe mediokriteti janë trualli më i përsh-
tatshëm për lulëzimin e komunizmit!".
Lidhur me këtë, mendoj se ju, në radhë të parë, "klan
konservator quani ata që mendonin, gjykonin dhe
përpiqeshin të mbronin normat e parimet marksiste-lenin-
iste. Dhe të tilla, natyrisht, ka patur disa, po do të ishte mirë
të kishte më shumë, sepse nuk ishin injorantë e mediokër,
por besnikë të marksizëm-leninizmit. E keqja është, se ata
u befasuan nga tradhëtia dhe s'patën kurajon t'i kundërvi-
heshin më me forcë grupit liberalo-oportunist të Ramiz Al-
isë. Ju dhe shumë të tjerë para jush, këta i quanit konserva-
torë, sepse dëshironit të ishin liberalë, të shmangeshin nga
rruga e ligjësive të zhvillimit socialist! Pra, dëshironit, që
"konservatorët' të tradhëtonin parimet dhe idetë e social-
izmit shkencor, siç i tradhëtoi Ramiz Alia me grupin e tij
ndër ta - edhe ju, si ish-udhëheqës i lartë i BRPSH-së.
Komunizmi (idetë komuniste) nuk lindin në truallin e
injorancës dhe të mediokritetit, siç na e paraqitni ju. Idetë
komuniste dhe teoria e socializmit shkencor janë shkencë
dhe një nga shkencat më vitale. Ato janë formuluar e për-
punuar nga kollosët e mendimit njerëzor, siç ishin Marksi,
Engelsi, Lenini e Stalini. Edhe në vendin tonë idetë komu-
niste e të socializmit shkencor u kapën, u përpunuan e u
zhvilluan në kushtet tona nga njerëz jo injorantë e mediokër,
por nga intelektualë revolucionarë, siç ishin Ali Kelmendi,
Enver Hoxha, Qemal Stafa, Nako Spiro, Hysni Kapo, Spiro
Koleka, Kareman Ylli etj.
Komunizmi mund të lind e të zhvillohet vetëm mbi ba-
zën e përvetësimit të dijeve e të kulturës së krijuar nga njerë-
zimi në shekuj, duke i analizuar e i trajtuar ato në mënyrë
kritike."Komunist mund të bëhesh, - thotë Lenini, - vetëm
atëhere kur të kesh pasuruar mendjen tënde me njohjen e
të gjitha diturive që ka përpunuar njerëzimi... Në qoftë se
unë e di, se di pak, unë do të përpiqem të di më shumë,
por në qoftë se një njeri thotë se është komunist dhe nuk
ka nevojë të dijë asgjë serioze, atëhere ai nuk do të bëhet
216 Dr. Sami Gega
kurrë komunist dhe as do t'i shëmbëllejë një komunisti".

(Lenin, Vepra të zgjedhura Vëll. Il, f 721) Është për këtë arsye,
që Partia jonë Komuniste, nën udhëheqjen e Enver Hoxhës
që gjatë luftës e në vazhdimësi ka tërhequr vëmendjen e
kuadrove e të komunistëve, "që të kenë dashuri dhe res-
pekt të madh për shkencën, artin e kulturën, të cilat nuk
mund të blihen në treg si çdo gjë tjetër, por fitohen me
përpjekje dhe duke mësuar kurdoherë, vazhdimisht e
sistematikisht" (E. Hoxha, Vepra, vëll. 6, f 105) Mbështetur
në këto mësime, partia dhe shteti socialist bënë një punë të
madhe për të krijuar kushtet që kuadrot e komunistët të
përgatiten e të shkollohen për të plotësuar nevojat e sek-
torit ekonomik, kulturor, administrativ, ushtarak, arsimor
e juridiko-politik të zhvillimit të vendit. Në vitin 1984 Sh-
qipëria arriti të kishte 60 mijë kuadro me arsim të lartë, nga
të cilët një e treta ishin femra; kishte 207 mijë kuadro me
arsim të mesëm, nga të cilët 97 mijë femra. Një në çdo katër
vetë ndiqte studimet në kategori të ndryshme shkollash.
3. Ju, zoti Lisen, thoni se "Përmes një trazicioni njëvjeçar
mjaft fleksibël, Shqipëria kaloi nga diktatura në demokraci
pa konflikte të thella, pa gjakderdhje, pa rrënirne dhe
katastrofa sociale e ekonomike!". Lidhur me këtë ndajmë
dy mendime të kundërta:
E para, ne, komunistët, s'jemi dakord me termin "tranzi-
cion", sepse realisht këtu kemi të bëjmë me një kundërrev-
olucion, që solli kthimin prapa nga socializmi në kapital-
izëm, nga demokracia proletare në demokracinë borgjeze.
Ky kundërrevolucion u realizua nga elementë antisocial-
istë brenda vendit, të nxitur e të përkrahur nga elementë
liberalo-oportunistë (revizionistë) që kishin infiltruar në
radhët e PPSH-së e që qëndronin të kamufluar; u realizua
nga agjenturat e huaja (vetëm për hapjen e ambasadave më
2 korrik 1990 u aktivizuan mbi 60 agjentë të brendshëm dhe
të përpunuar e të paguar nga CIA, UDB-ja etj. Nën drejtimin
e rezidencave agjenturore që ndodheshin në ambasadat e

huaja të akredituara në Tiranë). Kundërrevolucionit tek ne
iu çel rruga nga mungesa e vigjilencës së organeve tona të
diktaturës së proletariatit dhe nga paaftësia e tyre për të
vepruar në kohë. Dhe e gjithë kjo ndodhi, nga që patëm
tradhëti në udhëheqjen qëndrore të Partisë, ku rolin krye-
sor e luajti Ramiz Alia.
E dyta, gaboheni rëndë kur thoni, se kalimi u bë "pa
konflikte të thella, pa gjakderdhje dhe pa rrënime e katas-
trofa sociale e ekonomike!". Çudi! Po si i quani ju turmat e
indoktrinuara nga agjenturat e huaja, të përbëra nga ele-
mentë ballistë e zogistë, që gjatë LANÇ bashkëpunuan me
nazifashistët e nga elementë të inkriminuar, që pushtuan
sheshet me parullat: "Të çrrënjosim e të zhdukim çdo farë
komuniste", "komunistët në litar, veteranët në hanxhar" dhe,
mandej, u turrën mbi objektet ekonomike, social-kulturore
dhe mbi institucionet e ndryshme të shtetit e të Partisë së
Punës të Shqipërisë si hijenat mbi prehën; vodhën, shkatër-
ruan e dogjën ç'gjetën përpara, vetëm e vetëm pse ato na
ishin krijuar në sistemin socialist?! Si e quani ju faktin, që
shumë nga makineritë e uzinave e të fabrikave u çmontuan
dhe u shitën si hekurishte në Malin e Zi?! Si e quani ju fak-
tin, që 26 parqet automobilistike dhe 26 parqet e SMT-ve u
zhdukën pa lënë gjurmë e nishan?! Po shkatërrimi i NB-ve,
dëmtimet në sistemin kullues e vaditës, prerja e 1.5 milion
ullinjve e pemëve frutore, që u dogjën për dru zjarri, si
mund ta quani?! Ish-ministri i Bujqësisë "demokrati" Petrit
Kalakula lidhur me dëmet në bujqësi në këtë "tranzicion"
deklaroi publikisht, se ato e çuan bujqësinë tonë 70 vjet
mbrapa, a thua se gënjeu ai, apo ishte "komunist"? Po nx-
itjen e urrejtjes Veri-Jug, deri dhe ngritjen e ushtrisë kundër
Jugut, ç'emër i vini?! Veç këtyre, zoti Lisen, mos harroni se
gjatë këtij u tranzicioni" u vranë mbi 10 mijë vetë dhe vendit
iu futën shumë plagë të shoqërisë borgjeze, si droga, pros-
218 Dr. Sami Gega
titucioni, trafiku i qenieve njerëzore, Sida, korrupsioni, gjak-

marrja etj. Vetëm nga emigracioni deri në vitin 2001 (korrik
2001) kanë ardhur 1623 arkivole. (Shiko gazeten "Shekulh",
datë 23.07.2001)
Së fundi, që të jem i sinqertë me ju, them se në intervistë
thoni edhe disa të vërteta. Kështu, pranoni se keni qenë në
pozita liberale, në opozitë me orientimet e PPSH-së. Prano-
ni, se në këto 10-12 vjet "demokraci i është shpallur shumë
luftë varfërisë dhe më pak injorancës". (Kuptohet, gjithçka
është bërë në letra, programe e fjalime), sepse është fakt, që
hendeku i krijuar në raportin të pasur - të varfër sa vete e
thellohet. Specialisti i Programit Ushqimor të OKB-së, Saed
Malik, më 8. 8. 2003 në "Zëri Amerikës" deklaroi, se në Sh-
qipëri 20 për qind e popullsisë rron me 1 dollar në ditë; 40
për qind rron me 2 dollarë në ditë! Duke folur për varfërinë
në një bisedë televizive Pjetër Arbnori, ndër të tjera tha, se
"kemi polarizim të thellë", kemi shumë varfëri në zonat e
banuara me të ardhurit nga Veriu... Polarizimi duket në
faktin, se sa shpenzon për një drekë një i pasur, ha një familje
e varfër për një muaj!". E, ndërkaq, zoti Lisen, ju kujtojmë
se sot në vendin tonë, madje edhe në Tiranë ka familje që
marrin bukë me listë, domethënë veresije!
Ndërsa për sa i përket injorancës do të mjaftonte të për-
mendnim dy fakte: numri i analfabetëve sa vete e rritet, nga
që shumë fëmijë për arsye ekonomike braktisin shkollën! E
dyta, sot kërkohen shumë para për të marrë arsimin e lartë,
gjë që shumica e popullsisë nuk është në gjendje ta përbal-
lojë! Ndërkaq, militantë të partive politike kanë marrë di-
ploma e tituj shkencorë duke paguar, disa edhe pa arsimin
e mesëm! Por edhe ata që përfundojnë studimet e larta në
vendin tonë nuk gjejnë vende pune, prandaj emigrojnë.
Ky është një realitet i hidhur, apo jo, zoti Lisen?!
Tiranë, 26. 11. 2003

Forcimi organizativ e ideologjik i PPSH
do të ndikojë në arritjen e objektivit
për bashkimin e të gjithë
komunistëve në një parti të vetme
Prej disa vitesh kemi bërë e vazhdojmë të bëjmë për-
pjekje për arritjen e objektivit tonë të madh: për bashkimin
e të gjithë komunistëve në një parti të vetme marksiste -
leniniste, kërkesë kjo kryesore dhe e domosdoshme që na
shtron gjendja historike, në të cilën ndodhemi, por ende nuk
ia kemi arritur. Lidhur me këtë problem, logjikisht lindin
disa pyetje, si: Ç'na ka penguar e vazhdon të na pengojë në
arritjen e këtij objektivi? Çfarë mund të bëjmë ende në për-
pjekjet tona për arritjen e këtij bashkimi shumë të domos-
doshëm, tashmë të kërkuar jo vetëm nga komunistët e secilës
parti, por edhe nga populli mbarë?
Mbi këtë temë janë shkruar disa artikuj, çështjet thelbë-
sore të së cilës janë qartësuar edhe në dokumentet kryesore
të Partisë sonë. Po kështu, gatishmëria e vendosmëria e
udhëhecijes dhe e të gjithë komunistëve të Partisë sonë të
Punës ka qenë dhe mbetet e palëkundur. Gjithçka është bërë
e qartë dhe me çiltërsi.
Megjithatë, dëshiroj të shpreh edhe unë disa mendime
rreth pyetjeve të mësipërme:
Në përgjigje të pyetjes së parë mendoj, se tri janë penge-
sat që na kanë penguar e vazhdojnë të na pengojnë për ar-
ritjen e bashkimit të të gjithë komunistëve në një parti të
220 Dr. Sami Gega
vetme marksiste-leniniste:
E para, mungesa e formimit të thellë ideologjik të disa
drejtuesve të Partive Komuniste ekzistuese;
E dyta, prirja e tyre karrieriste dhe tërheqja pas interesit
material;
E treta, interesi i partive politike borgjeze dhe i shtetit
borgjez, përpjekjet e tyre për t'i mbajtur komunistët të
përçarë.
Në këto rrethana, detyra e parë që shtrohet është që këta
drejtues partish, në qoftë se kanë vullnetin dhe dëshirojnë
t'i mbeten vërtet besnik marksizëm-leninizmit lipset të re-
flektojnë thellë në ndërgjegjen e tyre, të thellohen në teor-
inë e marksizëm-leninizmit dhe në historinë e PPSH të
themeluar nga Enver Hoxha. Ata mund dhe duhet të nxjer-
rin mësime edhe nga veprimtaria e qëndrimi parimor i ish-
drejtuesve të PKR dhe të PPR, nga shokët Razi Brahimi,
Sami Meta, Timoshnko Pekmezi, Muharrem Xhafa, Ylber
Dhrami, Xhevdet Pata e Agim Xheka, të cilët, si komunistë
militantë gjykuan me pjekuri e objektivitet dhe bënë të
mundur bashkimin e dy subjekteve politike në një të vet-
me, në PKBSH. Më vonë ata bënë të mundur edhe bash-
kimin e PKBSH me ata që u shkëputën nga PKSH, bashkim
ky që s'arriti të kurorëzohej me sukses, kjo - nga që drej-
tuesit e ardhur nga PKSH nuk patën vullnetin e duhur, si
duket - as bindjet e nevojshme marksiste-leniniste për do-
mosdoshmërinë e bashkimit të komunistëve, për sa kohë
që ata siç erdhën, s'vonuan edhe të ikën, krijuan parti më
vete! Me sa kuptohet, ata duket se ende vuajnë nga kon-
cepte të gabuara. Pra, lipset që të relfektojnë më mirë në
veprën e Enver Hoxhës.
Në përgjigje të pyetjes që ka të bëjë me atë, se ç'mund të
bëjmë ende që të mund të arrihet bashkimi i të gjithë komu-
nistëve në një parti të vetme, do të dëshiroja të theksoja, që,
pa hequr dorë nga përpjekjet e udhëheqjes së partisë për
ENVER HOXHA - Heroi cië bëri epokë 221
arritjen e këtij objektivi nëpërrnjet kontakteve për sheshimin
mosmarrëveshjeve me udhëheqjet e dy partive të tjera,
rëndësi të dorës së parë lipset t'i kushtojmë forcimit orga-
nizativ e ideologjik të Partisë sonë të Punës, për ta revolu-
cionarizuar atë, me synim rritjen e aftësisë së saj udhëheqëse
edukuese dhe forcimin e lidhjeve me masat e gjëra në
qytete e në fshatra. Kur ta kemi arritur këtë, s'ka dyshim që
ka për t'u afruar edhe më shumë mundësia e bashkimit të
të gjithë komunistëve, sidomos me inisiativën nga poshtë,
siç edhe ka ndodhur në disa rrethe.
"Revolucionarizimi i Partisë, - na mëson Enver Hoxha, -
mund të arrihet nëpërmjet revolucionarizimit të të gjithë
komunistëve". Ky objektiv do të bëhet realitet nëse puno-
het më shumë e më mirë, sidomos në dy drejtime kryesore:
para, për njohjen, kuptimin filozofik dhe rritjen e
kërkesës së llogarisë për zbatimin në praktikë të parimeve
të normave marksiste-leniniste të Partisë nga komunistët,
organizatat - bazë dhe forumet e saj.
dyta, kur punohet mirë e në vazhdimësi për studimin
dhe përvetësimin e thellë të teorisë marksiste-leniniste, të
historisë së PPSH e të veprave të Enver Hoxhës.
Është bërë mirë që Statuti dhe Programi i Partisë sonë,
janë botuar e shpërndarë te komunistët, por kërkohet që
ato të mos mbeten nëpër xhepa apo sirtareve si stoli. Ato
lipset të studiohen me kujdes e me vëmendje dhe të mate-
rializohen në veprimtarinë praktike të komunistëve për një
jetë më aktive në organizatat - bazë, sikurse dhe në forumet
e Partisë nga baza në qendër. Kjo arrihet kur çdo komunist
kur çdo anëtar i forumeve të Partisë të njohë mirë gjend-
jen në vend, lagje, qytet, fshat, por dhe kur bën përgatitjen e
duhur për mbledhjet e Partisë, ngre në to probleme, mer
detyra dhe jep llogari për zbatimin tyre. Në kushtet e tan-
ishme të demokracisë borgjeze nga ne komunistët kërko-
het një disiplinë e hekurt, e vetëdijshme, por dhe me më
222 Dr. Sami Gega
shumë sakrifica se në kushtet e Pushtetit Popullor.

Në situatën e sotme, kur është hedhur e vazhdon të hid-
het shumë baltë mbi teorinë marksiste-leniniste, mbi shte-
tin socialist dhe deri mbi figurën e komunistit rëndësi të
veçantë merr lartësimi i figurës së komunistit, krahas
mbrojtjes së të vërtetës të filozofisë marksiste. Sot më tepër
se kurrë kërkohet që komunisti të dallohet për figurë të
pastër moralo-politike, për sjellje të virtytshme, ndershmëri
e korrektësi në qëndrimin ndaj punës, shoqërisë dhe famil-
jes. Komunisti duhet të dallohet për guxim e vendosmëri
në luftën kundër çdo dukurie amorale, për çiltërsi e singer-
itet, për hurnanizëm, por dhe për qëndrim kritik ndaj poli-
tikës së qeverisë borgjeze, duke bërë sqarimet përkatëse në
masën e njerëzve me argumente e urtësi. Ka komunistë që
u përmbahen këtyre kërkesave dhe janë shembull. Të tillë
janë shokët T. P., V. B. që janë futur shumë në masën e
njerëzve, gëzojnë respektin e masës.
Natyrisht, revolucionarizimi i komunistëve, lartësimi i
figurës së tyre moralo - politike do të mund të arrihet kur
ata të jenë të ngritur politikisht e ideologjikisht, kur ata të
kenë përvetësuar thellë teorinë marksiste-leniniste. Për këtë
ne kemi një bazë të mirë materiale, kemi veprat e klasikëve,
kemi në dorë gjithë krijirntarinë teoriko-filozofike të Enver
Hoxhës. Nga ne kërkohet vetëm vullnet dhe vendosmëri
për studimin sistematik e problematik të tyre. E, ndërkaq,
lipset edhe një nxitje me masa organizative nga ana e orga-
nizatave - bazë të Partisë. Ka organizata - bazë që e shohin
dhe e ndjekin me përparësi këtë punë. E tillë është organi-
zata - bazë në Tiranë me sekretar shokun Dh. Sh., e cila vazh-
dimisht u rekomandon komunistëve studim të veprave të
klasikëve e të Enver Hoxhës për probleme të veçanta dhe
zhvillon diskutime për lidhjen e tyre me aktualitetin.
Për rëndësinë e studimit të marksizëm-leninizmit, të
veprave të Enver Hoxhës, si dhe të gjithçkaje të krijuar nga
mendimi njerëzor, ne, komunistët, lipset të mbajmë kur-

doherë parasysh thënien e V.1. Leninit: "... Në qoftë se unë
e di se di pak, do të përpiqem të di më shumë, por në
qoftë se një njeri thotë se është komunist dhe nuk ka nevojë
të dijë asgjë serioze, atëhere ai nuk do të bëhet kurrë ko-
munist dhe as do t'i shëmbëllejë një komunisti". (Lenin,
vepra të zgjedhura. V. 2, f. 721)
Tiranë, 8.3.2004
Kongresi I Antifashist Nacional-
çlirimtar i Përmetit hodhi themelet
kushtetuese për ndërtimin e shtetit
të ri shqiptar dhe të pushtetit demokratik
popullor në Shqipëri
Në pranverën e vitit 1944 Lufta Antifashiste Nacionaç-
lirimtare kishte marrë përmasa të gjëra dhe bisha fashiste
po jetonte grahmat e fundit nga goditjet e ushtrive të koali-
cionit antifashist, si dhe të ushtrive partizane në shumë
vende. Ishte koha kur situata para vendit tonë shtronte me
ngut dy detyra historike: E para, të përfundonte me sukses
Revolucioni Popullor i udhëhequr nga Partia Komuniste
Shqiptare, të çlirohej Shqipëria nga pushtuesit nazistë dhe
bashkëpunëtorët e tyre ballisto-zogistë dhe, e dyta, të mer-
reshin masa për ndërtimin e Shtetit të Ri Shqiptar.
Për zgjidhjen e këtyre dy detyrave historike, nga të cilat
do të varej e ardhmja e Shqipërisë dhe e popullit shqiptar,
me propozim të K.Q. të Partisë Komuniste, Kryesia e
Këshillit të Përgjithshëm Nacionalçlirimtar në prill 1944
miratoi thirrjen e Kongresit të Parë Antifashist Nacionalç-
lirimtar. Vendi i mbajtjes së këtij Kongresi u zgjodh qyteti i
Përmetit jo vetëm se ishte zonë e çliruar, por dhe se ishte
një vlerësim për vendlindjen e Rilindasve të mëdhenj,
vëllezërve Frashëllinjë: Abdylit, Naimit e Samiut, të cilët
punuan e luftuan aq shumë për ta parë Shqipërinë e mëvet-
uar e zonjë midis shteteve të tjera.

Partia Komuniste e Shqipërisë dhe strukturat e këshil-
lave nacionalçlirimtare morën të gjitha masat, që në këtë
Kongres të vinin përfaqësuesit e popullit, të zgjedhur drejt-
përdrejt nga populli në zonat e lira dhe nga këshillat nacio-
nalçlirimtare në zonat e okupuara. Populli kudo e priti me
gëzim e entuziazëm thirrjen e Kongresit dhe zgjodhi dele-
gatë njerëzit më të mirë. Në përbërjen e delegatëve ishin
përfaqësues nga radhët e Ushtrisë Nacionalçlirimtare, nga
radhët e Frontit Antifashist Nacionalçlirimtar, përfaqësues
nga radhët e Rinisë Antifashiste e të Gruas Antifashiste.
Midis delegatëve ishin edhe shumë nacionalistë të nder-
shëm.
Përhapja e lajmit për thirrjen e Kongresit Antifashist
Nacionalçlirimtar krijoi shqetësime të mëdha në radhët e
armiqve. Nazistët hitlerianë dhe bashkëpunëtorët e tyre u
përpoqën që të zbulojnë vendin se ku do të mbahej, me
qëllim që të dërgonin forca për ta goditur e penguar zhvil-
limin e tij. Ndërkaq, imperialistët anglo-amerikanë intereso-
heshin, që, për interesa strategjike Shqipëria dhe vende të
tjera të Ballkanit të mos binin nën ndikimin sovjetik, pran-
daj bënë shumë presion dhe nuk lanë mjete pa përdorur që
ta sabotonin këtë Kongres. Qeveria e Britanisë së Madhe e
quajti "të paligjshëm" mbajtjen e Kongresit Antifashist Na-
cionalçlirimtar dhe i dha urdhër kryetarit të misionit usht-
arak anglez në Shqipëri që të mos pranonte ftesën për të
marrë pjesë në këtë Kongres me cilësinë e përfaqësuesit ale-
at. Kurse zëvëndëskryeministri i kësaj Mbretërie, Etli, duke
folur në Dhomën e Komunave një ditë para çeljes së Kon-
gresit, tha se luftën e popullit shqiptar kundër pushtuesve
fashistë" po e zhvillojnë me suksese "legalistët" dhe "Balli
Kombëtar"!!!
Edhe reaksioni i brendshëm iu vu punës për të penguar
Kongresin dhe që, pas çlirimit, të mund ta mbanin pushte-
226 Dr. Sami Gega
tin me çdo çmim. Ata arritën deri atje, sa qeveria kuislinge

e Rexhep Mitrovicës, në marrëveshje me Mit'hat Frashërin,
si kryetar i Ballit Kombëtar, të formonin një "komision", i
cili, nëpërmjet renegatit Dhimitër Fallo, Xhevit Leskovikut,
Koço Kotes, si dhe të një përfaqësuesi nga Kosova, me një
letër rekomandimi të dhënë nga ministri i Jashtëm i qever-
isë kuislinge, Bahri Omari, shkojnë në Greqi dhe hyjnë në
bisedime me reaksionin grek, lidhin marrëveshje, që forcat
e armatosura të Ballit Kombëtar të bashkoheshin me ato të
reaksionit grek dhe, nën komandën e oficerëve grekë, të
luftonin për të shtypur lëvizjen nacionalçlirimtare në Sh-
qipëri! Ata u treguan të gatshëm të nënshkruanin në Kajro
me qeverinë greke në mërgim marrëveshjen, sipas së cilës
Greqisë i jepej i ashtuquajturi Vorio Epir (Shqipëria e Jugut),
Shqipëria vihej nën suazën e mbretërisë së Greqisë, duke
ruajtur një autonomi të drejtuar nga një governator grek!
Ushtria dhe marrëdhëniet me jashtë do të ishin në kompe-
tencë të qeverisë greke! (E. Hoxha Vepra "Kur u hodhën theme-
let e Shqipërisë së re", f 393 - 394) Me këtë akt të shëmtuar
Balli Kombëtar, Legaliteti dhe të ashtuquajturit nacional-
istë të ndershëm i vunë vetes vulën e antishqiptarizmit dhe
treguan kulmin e tradhëtisë ndaj kombit shqiptar, duke
vënë mbi gjithçka interesat e tyre vetjake për privilegje
ekonomike e politike, në dëm të mbarë kombit shqiptar.
Sado të përpiqen ballisto-zogistët e sotëm, pushtetarët e
sotëm borgjezë, politikanët rrufjanë dhe pseudohistorianët
për të shtrëmbëruar të vërtetën historike nuk do të munden
kurrë të mbulojnë tradhëtinë dhe krimet e bëra nga ballis-
to-zogistët ndaj popullit gjatë Luftës Antifashiste Naciona-
lçlirimtare, ashtu siç nuk do të mund të mbulohet dielli me
shoshë. Përkundër përpjekjeve të reaksionit të brendshëm
dhe imperialistëve anglo - amerikanë, Kongresi i Parë An-
tifashist Nacionalçlirimtar u mblodh e filloi nga puna më
24 maj 1944 në qytetin e Përmetit. Për kushtet e luftës ky
Kongres paraqitej si një organ me një përfaqësi shumë më
të gjerë nga ajo në Konferencën e Parë e të Dytë Nacionalç-
lirimtare, për më tepër shumica dërmuese e delegatëve ishin
zgjedhur drejtpërdrejt nga populli, si i tillë aty u shpreh
vullneti i lirë e sovran i popullit shqiptar.
Nga çasti i mbledhjes së Kongresit, Këshilli i Përgjiths-
hëm Nacionalçlirimtar dhe Kryesia e tij pushuan së qëni si
organe të larta të pushtetit shtetëror dhe të luftës revolucio-
nare. Të gjitha kompetencat e larta sovrane i kaluan këtij
Kongresi. Ai mori disa vendime historike, që, për nga përm-
bajtja juridike përbënin thelbin kushtetues të Shtetit të Ri
Shqiptar. Në këto vendime populli shqiptar shfaqi dëshirën
e vullnetin e tij sovran për të krijuar garanci të shëndosha,
që të fitonte demokracia dhe të bëhej e pamundur të
përsëritej më në vendin tonë regjimi shtypës. Ndër vendimet
me akte, që përmbajnë norma juridike kushtetuese janë:
1. Vendimi mbi formimin dhe karakterin e Këshillit An-
tifashist Nacionalçlirimtar.
Nga përbërja e përfaqësuesve të popullit (delegat), Kon-
gresi zgjodhi Këshillin Antifashist Nacionalçlirimtar, me
cilësinë e organit më të lartë legjislativ dhe ekzekutiv. Kësh-
tu, Kongresi sanksionoi me ligj parimin e unitetit të push-
tetit, duke përqëndruar në një organ të vetëm, në Këshillin
Antifashist Nacionalçlirimtar, si ushtrimin e veprimtarisë
legjislative, ashtu edhe ushtrimin e veprimtarisë ekzeku-
tive. Një përqëndrim i tillë i veprimtarisë së lartë shtetërore
zhduku çdo mundësi konflikti midis organit legjislativ dhe
atij ekzekutiv, për më tepër frenonte organin e lartë ekzek-
utiv, nuk i krijonte këtij organi asnjë mundësi legale për
t'iu kundërvënë organit legjislativ, ose për të marrë inisia-
tivën për shpërndarjen e tij. Një ndërtim i tillë i Këshillit
Antifashist Nacionalçlirimtar buronte nga natyra dhe bren-
dia e Shtetit të Ri Shqiptar, ndërtimi i të cilit po shkonte
drejt etapës përfundimtare, si shtet demokratik popullor,
228 Dr. Sami Gega
ku në organet shtetërore ishin vetë masat punonjëse. Në ve-

primtarinë e organeve shtetërore shkrihej edhe veprimtaria
e këtyre masave punonjëse, me pjesëmarrjen e tyre të drejt-
përdrejtë, për pasojë edhe pushteti shtetëror i ushtruar, ose
që do të ushtrohej në formën e veprimtarisë legjislative ose
ekzekutive nuk kishte pse të ndahej dhe midis kujt të nda-
hej. (Ndarja e pushteteve është një farsë që ekziston në të
ashtuquajturat demokraci borgjeze, e cila ka lindur nga ko-
mpromisi i arritur midis Mbretit dhe Parlamentit disa shekuj
më parë në Angli, por që tani borgjezia e përdor për të mash-
truar, se kështu gjoja sigurohet pushteti i popullit! Ndërsa
në të vërtetë, në demokracitë borgjeze, pra dhe sot te ne
pushtetin e kanë borgjezët, të pasurit, megjithëse nuk lod-
hen së foluri në emër të popullit).
Nisur nga fakti se veprimtaria ekzekutive nuk mund të
ushtrohet në rnënyrë periodike (vetëm në kohën kur mblid- .
het Këshilli Antifashist Nacionalçlirimtar), por kërkon nd-
jekje në vazhdimësi, Kongresi krijoi mundësinë që Këshilli
Antifashist Nacionalçlirimtar veprimtarinë e lartë ekzeku-
tive ta ushtrojë nëpërmjet një organi të posaçëm, të varur
prej tij. Për këtë qëllim, ai zgjodhi nga gjiri i tij Komitetin
Antifashist Nacionalçlirimtar me atributet e një qeverie të
përkohëshme. Në këtë mënyrë, Kongresi parandaloi me ligj
çdo orvatje të shteteve imperialiste për të vënë në lëvizje
klasat shfrytëzuese të vendit, që të formonin në rrugë le-
gale, brenda ose jashtë Shqipërisë, ndonjë qeveri tjetër.
Për formimin e Komitetit Antifashist Nacionalçlirimtar
gjithçka u veprua në mënyrë demokratike. Fillimisht u pro-
pozuan 30 kandidatura, nga të cilat u përzgjodhën me votim
12, të cilët zgjodhën nga gjiri i tyre kryetarin, zv/kryetarin
dhe bënë ndarjen e detyrave për çdo dikaster. Kryetar i
Komitetit Antifashist Nacionalçlirimtar dhe i ngarkuar me
punët e Luftës e të Mbrojtjes Kombëtare u zgjodh njëzëri
Enver Hoxha; nënkryetar i Komitetit u zgjodh Myslim Peza;
Haxhi Lleshi u ngarkua me Punët e Brendshme; Omer Nis-

hani me Punët e Jashtme; Medar Shtylla me Punët e Ekono-
misë; Bedri Spahiu me Punët e Rindërtimit; Manol Konomi
me Punët e Drejtësisë; Ramadan Çitaku me Punët e Finan-
cave; Sejfulla Malishova me Punët e Shtypit e të Propagan-
dës; Gjergj Kokoshi me Punët e Arsimit; Spiro Koleka me
Punët Botërore; Ymer Dishnica me Punët e Shëndetësisë.
Vendimi mbi ndërtimin e Shtetit të Ri Shqiptar, si
shtet demokratik popullor.
Kongresi i Parë Antifashist Nacionalçlirimtar, duke u
mbështetur në vullnetin e popullit, që shprehej nëpërmjet
delegatëve, sanksionoi de jure se populli mund ta ushtron-
te drejtpërdrejt vet pushtetin shtetëror vetëm në kuadrin e
ndërtimit të shtetit shqiptar si shtet demokratik popullor.
Me këtë vendim programi i ndërtimit të Shtetit të Ri Sh-
qiptar, i shprehur në statutin e pranuar nga Konferenca e
Dytë Nacionalçlirimtare, shndërrohej në realitet dhe merrte
një formë ligjore përfundimtare, së cilës do t'i përmbahej
edhe organi kushtetues kur do të pranonte, pas çlirimit të
plotë të Shqipërisë Ligjin Themelor të Shtetit të Ri Shqiptar.
Ky vendim nuk qe thjesht një veprim formal, por se
nëpërmjet sanksionimit në rrugën ligjore të karakterit të
Shtetit të Ri Shqiptar, si shtet demokratik popullor, shpre-
hte gjendjen reale të të gjithë procesit të ndërtimit të këtij
shteti, duke filluar nga hedhja e bazave të tij fillestare në
Konferencën e Pezës, gjer në forcimin, zgjerimin dhe per-
feksionimin e vazhdueshëm të këtyre bazave, çka kish pro-
vuar dhe provonte se populli dhe vetëm populli mund dhe
duhej të ishte mbajtës i vetëm i pushtetit shtetëror në masë
të plotë, për rrjedhojë, shteti duhej të ishte një organizim
politik i popullit.
Vendimi mbi çështjen e formës politike që do të kish-
te Shteti i Ri Shqiptar.
Kongresi i Parë Antifashist Nacionalçlirimtar, bazuar në
230 Dr. Sami Gega
faktet historike se përpjekjet e popullit në të kaluarën për

të fituar pavarësinë e tij, si shtet të lirë e sovran, kishin për-
funduar me grabitjen me dhunë të pushtetit shtetëror nga
klasat feudale e borgjeze të vendit, të cilët edhe me ndih-
mën e shteteve të huaja çonin në mënjanimin e popullit nga
pushteti politik, deri në humbjen e pavarësisë si shtet, ven-
dosi që çështja e formës politike që do të kishte në të ardh-
men shteti shqiptar të zgjidhej pas çlirimit të të gjithë Sh-
qipërisë, për këtë arsye vendosi, gjithashtu, që t'i ndalohej
kthimi në Shqipëri Ahmet Zogut, dhe të mos njihej asnjë
qeveri tjetër brenda ose jashtë vendit.
Ishin klasat shfrytëzuese dhe ndërhyrja e jashtme që
sollën në krye të shtetit shqiptar përfaqësuesin më besnik
të tyre, Ahmet Zogun, i cili, me politikën antikombëtare që
ndoqi, jo vetëm që shtypi e shfrytëzoi barbarisht popullin,
por edhe e çoi shtetin shqiptar drejt zhdukjes nga arena
ndërkombëtare si shtet i lirë e i pavarur.
Ja ç'shkruan Fan Noli në gazetën "Federata ballkanike"
më 1 shkurt 1928 për politikën e Ahmet Zogut: "Zogu ia la
Italisë fashiste kyçet e Bankës, të ashtuquajtur Kombëtare,
gjë që e vuri Shqipërinë nën kontrollin ekonomik e finan-
ciar të Italisë. Më 1926 ai nënshkroi Paktin e Tiranës; ai e
vuri de fakto Shqipërinë nën kontrollin politik të Italisë. Kur
nënshkroi më 1927 Paktin e Aleancës me Italinë, praktik-
isht e vuri Shqipërinë nën kontrollin ushtarak të Italisë. Nën
regjimin zogist Shqipëria e humbi de fakto pavarësinë e saj
dhe përfundoi në një Somali të dytë italiane".
Nëse nuk do të ishte organizuar e zhvilluar Lufta Anti-
fashiste Nacionalçlirimtare, nën udhëheqjen e P.K.SH, që u
kurorëzua me vendimet e Kongresit të Parë Antifashist
Nacionalçlirimtar të Përmetit e, më pas, me vendimet e
Mbledhjes së Dytë të Këshillit Antifashist Nacionalçlirimtar
në Berat në tetor 1944, pra, dhe nëse nuk do të ishte vendo-
sur pushteti popullor në Shqipëri pas çlirimit, Shqipëria do
të kishte humbur përfundimisht. Këtë kishin planifikuar im-
perialistët anglo-amerikanë. Ja se si është shprehur për këtë
Fan Noli: "Guverna e Enver Hoxhës jo vetëm që e shpëtoi
Shqipërinë nga vdekja, po tani i vë themele t'patundura
shtetit me reformat dhe veprat konstruktive... Sikur të ng-
jante e pangjara dhe ballistët tanë të kishin qëndruar në fuqi
pas disfatës gjermane, përfundimi do të ishte një anarki e
plotë, e cila do ta shpinte Shqipërinë ose në një diktaturë
reaksionare, ose në copëtimin final...". (F. Noli, vëllimi 3. f
3 75-3 78)
Nga sa përmendën-i më lartë del qart se këto tre vendime,
si dhe ato për riogranizimin e ushtrisë etj., që mori Kongre-
si i Parë Antifashist Nacionalçlirimtar i Përmetit për përm-
bajtjen e tyre me karakter kushtetues në dobi të zgjidhjes së
çështjes së ndërtimit të Shtetit të Ri Shqiptar pas çlirimit në
interes të popullit, tregon se ky Kongres në vetvete përbën
një nga ngjarjet më madhore, lapidare, në historinë e ko-
mbit tonë.
Ajo është shkruar e do të shkruhet me gërma të arta dhe
është ngulitur thellë në ndërgjegjen e popullit shqiptar. Sado
që të përpiqen rrufjanët politikë dhe pseudohistorianët e
sotëm, ata nuk do të mund ta errësojnë këtë të vërtetë his-
torike. 24 maj, dita e mbajtjes së këtij Kongresi, është e do të
mbetet një ditë e madhe feste për popullin dhe kombin tonë.
Ka rrufjanë politikë dhe pseudohistorianë, të cilët kanë
humbur çdo sens të ndjenjës kombëtare dhe arrijnë deri atje
sa të thonë, se "kot u bë lufta me nazistët gjermanë, se ata
ishin kalimtarë këtu!". Më keq akoma, disa arrijnë të venë
shenjë barazimi midis Luftës Antifashiste Nacionalçlirimtare
dhe luftës së sotme kundër terrorizmit! Sa keq! Sa turp! Por
s'ke ç'bën! Kur njeriu jepet pas parasë e pas privilegjeve
vetjake, shet jo vetëm interesat kombëtare, por edhe ato
familjare! Ky është parimi i moralit borgjez!
Tiranë, 10.05.2004
REPLIKË
Nuk erret dielli kur mbyllen sytë,
shoku Bekim!
Në tri numra të gazetës "Ballkan" (datë 29-30 prill dhe 1
maj 2004, ju, shoku Bekim, jeni përpjekur të hidhni "dritë"
mbi veprimtarinë e shërbimeve sekrete të huaja ndaj ven-
dit tonë, duke filluar nga koha e Ahmet Zogut e deri në
kohën e Pushtetit Popullor, duke dhënë edhe "vlerësimet"
tuaja për ngjarjet politike dhe personalitetet politike të ko-
hës. Inisiativë e mirë. Nuk është gjë e keqe të shkruash për
historinë e për figurat historike, por ama është domosdosh-
mëri e kriter bazë, që analiza e vlerësimi të jenë kurdoherë
objektivë, josubjektivë, jo të para vetëm nga një kënd, as
dhe jo të përpiqesh t'i zbutësh me frazeologji eklektike.
Natyrisht, ju kështu thoni se jeni përpjekur të shkruani,
por mendoj se nuk ia keni arritur plotësisht, për më tepër
keni shkarë edhe në gabime apo lajthitje, për të cilat, të them
të drejtën, u befasova dhe s'di përse keni rënë kështu: nga
mosnjohja e thellë e problemit, nga nxitimi, apo nga dëshira
për të thënë se "jam dhe unë dikushi, që di shumë gjëra!".
E vetmja çështje që ju e keni paraqitur qartë e me objek-
tivitet është ajo që ka të bëjë me faktin, se zbulimet e huaja
ishin futur thellë në vendin tonë, se ato ishin ulur, si të thua-
sh, këmbëkryq tek ne, sidomos në Ministrinë e Punëve të
Brendshme, se ato kishin hedhur kthetrat në disa kuadro të
rangjeve të larta me synim përmbysjen e qeverisë social-
iste; që zbulimi sërb risolli në fuqi Ahmet Zogun; që po ai

zbulim synoi të shtjerë në dorë gjithë situatën në Shqipëri
me anë të Koçi Xoxës; që CIA-ja, KBG-ja, UDB-ja e zbulime
të tjera të huaja bashkëvepronin kundër Shqipërisë Social-
iste etj. Por në disa çështje s'jeni treguar serioz e të qartë;
keni hedhur edhe idera të gabuara. Kështu:
1. Ju thoni se shërbimi sekret jugosllav i Titos "kon-
tribuoi që të vinte në pushtet pikërisht Enver Hoxha..."(!)
Çudi! Nga e nxirrni këtë përfundim absurd? Ky është në
përputhje me tezën e ish-udhëheqjes jugosllave, sipas së
cilës "Partia Komuniste e Shqipërisë u themelua nga ko-
munistët jugosIlavë" (!), dhe se, për rrjedhojë, po ata të huaj
"ndikuan të dalë në krye të Partisë Komuniste Shqiptare
Enver Hoxha!".
Tezën, se Partinë Komuniste Shqiptare "e formuan ko-
munistët jugosllavë e hodhi për herë të parë Bllazho Jo-
vanoviçi në Konferencën e Parë të Vendit të Partisë Komu-
niste Shqiptare, ku, si i dërguari i Partisë Komuniste
Jugosllave, ndër të tjera tha, se:"Partinë Komuniste Sh-
qiptare e kanë krijuar dy komunistë jugosIlavë", duke alud-
uar për Miladin Popoviçit dhe Dushan Mugoshën. Këtë tezë
absurde, fill pas fjalës së Bllazho Jovanoviçit e hodhi posht
vet Miladin Popoviçi në po atë Konferencë, kur tha: "Askujt
nuk duhet t'i shkojë ndërmend, se Partinë Komuniste të
Shqipërisë e kemi krijuar ne dy, shokë të Partisë Komuniste
të Jugosllavisë. Jo. E vërteta është se Partinë Komuniste të
Shqipërisë e krijuat vetë ju, komunistët shqiptarë dhe, nëse
duhet folur për rolin tim, ose të ndokujt tjetër të jashtëm, ky
rol s'është gjë tjetër, veçse ajo që në marrëdhëniet e partive
motra quhet ndihmë e përkrahje internacionaliste, vël-
lazërore. Partinë tuaj Komuniste ju do ta krijonit, siç e kri-
juat, edhe sikur të mos ndodheshim ne këtu". Për fat të keq
ka dhe pseudohistorinë dhe politikanë "shqiptar", që
mbështesin tezën absurde të ish-udhëheqjes jugosllave, siç
234 Dr. Sami Gega
ishte Ndreçi Plasari!

Dalja në krye të Partisë e të Pushtetit e Enver Hoxhës
nuk është produkt i kombinacioneve agjenturore të huaja,
por i meritave të tij dhe i aftësive të tija si udhëheqës e or-
ganizator i madh. Enver Hoxha ishte me vizion të qartë për
organizmin e Partisë dhe për rolit e saj udhëheqës, për or-
ganizimin e udhëheqjen e Revolucionit Popullor, për çlir-
imin e Shqipërisë, për ndërtimin e Pushtetit Popullor dhe
për futjen e Shqipërisë në rrugën e zhvillimi e të përparim-
it. Ai doli në krye të Partisë e të Pushtetit Popullor jo se
deshën të huajt, apo nga që deshi vet, por u vu në krye të
Partisë e të popullit nga që e deshi koha, e deshi historia.
Ai u zgjodh e u votua njëzëri nga komunistët shqiptarë, nga
mbarë populli. "Enver Hoxha dhe Partia Komuniste e Sh-
qipërisë, - ka shkruar Reginald Hibbert, - organizuan rev-
olucionin dhe e drejtuan atë me sukses. ("Fitorja e hidhur -
Lufta Nacionalçlirimtare në Shqipëri", f 366)
Zbulimet e huaja, siç e pohoni edhe ju, përku ndrazi, bënë
çmos që ta mënjanonin dhe ta likujdonin Enver Hoxhën.
Këtë përpjekje bënë jugosllavët me ndihmën e njerëzve të
vënë në shërbim të tyre në Plenumin e Bera tit. Këtë tentuan
të bënin edhe në Konferencën e Tiranës më 1956 UDB-ja dhe
KGB-ja. Këtë deshën të bënin edhe zbulimi amerikan e ai
anglez, por që dështuan, siç e pohoi kohët e fundit Toni
Bleir. Banda e Xhevdet Mustafës u dërgua nga agjenturat e
huaja posaçërisht për të vrarë Enver Hoxhën; për këtë kish-
te dijeni edhe Kadri Hazbiu.
2. Ju, shoku Bekim, shkruani se "emërtimi i Mehmet
Shehut poliagjent nga pikëpamja profesionale nuk qën-
dron, se ai "mund të supozohet në rangun e një agjenti
influent...", se ai "duhet të kish qenë një agjent formal i
tyre (KGB-së, UDB-së dhe CIA-s), që kurrsesi nuk zbaton-
te direktivat dhe detyrat e tyre në dëm të Shqipërisë"!!!
Kështu ju i kundërviheni Enver Hoxhës dhe përpiqeni ta
zbusni çështjen dhe ta mbroni Mehmet Shehun (!).

Ndërkaq, ju pranoni se Mehmet Shehu ishte tërhequr në
shërbim të CIA-s me pseudonimin BAB-008, se ai më pas
ka patur pseudonimet "Mjekra", "Misha" etj. Pranoni dhe
se ka patur lidhje me agjentë të UDB-së e të KGB-së.
Po mirë, more shoku Bekim, si nuk qenka poliagjent
Mehmet Shehu, kur ai ishte vënë në shërbim të CIA-s, UDB-
së dhe të KGB-së?! Si na i futni ju pseudonimet e tij në ran-
gun e pseudonimeve konspirative, që paskan mbajtur
pothuajse të gjithë udhëheqësit gjatë pushtimit nazifashist?!
Po si, more, Mehmet Shehu "nuk paska zbatuar direktivat
dhe detyrat e zbulimeve të huaja në dëm të Shqipërisë?!".
Nxjerrja nga burgu i Burrelit i Arshi Pipës dhe i reziden-
tit të zbulimit amerikan me pseudonimin Xhelo, dërgimi i
tyre si të arratisur në SHBA, vënia e tyre në dispozicion të
CIA-s nuk janë zbatim i detyrave të zbulimit të huaj në dëm
të Shqipërisë?! Po letra e Dushan Mugoshës, ku lavdëronte
atë, shante komunistët shqiptarë dhe i shprehte atij besni-
kërinë, a nuk është veprim agjenturor dhe në dëm të Sh-
qipërisë?! Po letra e Llaripostit dhe lidhjet e Mehmetit me
agjentin Hasan Reçi, a nuk na e vërteton veprimtarinë e
Mehmet Shehut si agjent në shërbim të të huajve?! Po infor-
matat që u jepte njerëzve të KGB-së, a nuk janë veprime
agjenturore në dëm të Partisë e të Shqipërisë?! Po ndjekja e
një politike goditjeje nga Organet e Sigurimit të Shtetit drej-
tuar prej tij dhe njerëzve të tij (Kadri Hazbiu dhe Feçorr
Shehu), a nuk ishte në kundërshtim me ligjet e shtetit so-
cialist dhe të vijës së Partisë?! Po qethja, rrumbullakosja dhe
bllokimi i informacionit nga Ministria e Punëve të
Brendshme për udhëheqjen e lartë të Partisë, si i klasifikoni
ju?! Pra, cilësimi i Mehmet Shehut poliagjent nga analizat
që i ka bërë shoku Enver është katërcipërisht i drejtë.
Ju, shoku Bekim, duhet ta dini se edhe gjatë Luftës Anti-
fashiste Nacionalçlirimtare Mehmet Shehu, krahas arritjeve
236 Dr. Sami Gega
pozitive ka bërë dhe disa shkelje të rënda të vijës së Partisë.

Ai vrau disa dhjetëra robër të forcave balliste në Shegas të
Lushnjës dhe 20 e ca fshatarë në Qarrishte të Librazhdit.
Edhe inkursioni i Brigadës së Parë Sulmuese për të shpëtu-
ar Shtabin e Përgjithshëm të UNÇSH nuk përfundoi me suk-
ses! S'dimë përse! Shtabi i Përgjithshëm doli nga rrethimi
falë ndihmës së dhënë nga banorët e Martaneshit e të malë-
sisë së Elbasanit. Të jenë këto veprime të rastit, pa ndonjë
synim të paracaktuar nga ana e Mehmetit?! Dyshimi ekzis-
ton.
Unë nuk e di se sa je njohur ti me procesin gjyqësor, por
unë e kam ndjekur nga fillimi e deri në fund atë gjyq. Aty
doli qartë roli i Mehmet Shehut si poliagjent. Veç provave
dhe pohimeve të dëshmitarëve e të deponimeve të disa të
pandehurve, por edhe Fiqreti, e shoqja e Mehmetit, pohoi
se Mehmeti ishte rekrutuar nga Harri Fullci, se me porosi
të CIA-s ai shkoi në Luftën e Spanjës për t'u përgatitur, që,
më pas, të mund të infiltronte në rangje të larta të lëvizjes
komuniste. Ajo tha, gjithashtu, se Mehmeti dhe vet ajo ish-
in rekrutuar nga Dushan Mugosha, se Dushan Mugosha
kishte rekrutuar edhe Kadri Hazbiun, se për t'i shërbyer sa
më mirë zbulimeve të huaja ata (Mehmeti e Fiqreti) futën
në vallen agjenturore edhe dy djemtë e tyre (Vladimirin e
Skënderin). Ajo pohoi, gjithashtu, se për përgatitjen e Kon-
ferencës së Partisë të Tiranës më 1956, ku u synua të kthe-
hej kursi i vijës së Partisë në mbështetje të Kongresit XX të
Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, kishte dijeni Me-
hmeti, Kadriu dhe vet ajo.
Nga të gjitha këto fakte, si mund të thuhet se Mehmet
Shehu ishte një agjent "influent", se ai duhet të ketë qenë
një agjent formal "i zbulimeve të huaja", që kurrësesi nuk
zbatonte direktivat dhe detyrat e tyre në dëm të Shqipërisë?!".
3. Ju, shoku Bekim, konkluzionin e Enver Hoxhës, se
"Ministria e Punëve të Brendshme dhe Sigurimi i Shtetit
nuk kishin zbuluar asnjë komplot dhe se të gjitha i kishte

zbuluar Partia", mendoni se mund të zbërthehet kështu:
"Platforma e Sigurimit të Shtetit u përpilua dhe u ndërtua
në atë formë e përmbajtje, me qëllim që organet e Sigurimit
të Shtetit të ishin nën kontrollin e rreptë të Partisë në push-
tet, duke mos i lënë hapësirë që këto organe me anë të ve-
primtarisë së fshehtë të tyre të vinin nën kontroll, sidomos
organet drejtuese të Partisë dhe segmente të caktuara të
elitës udhëheqëse, siç kishte ndodhur në kohën e Koçi
Xoxes...".
Pra, sipas logjikës tuaj "nuk ishte faj i Sigurimit të Sh-
tetit që nuk zbuloi asnjë komplot, por ishte faj i Partisë, që
me atë platformë ia kishte lidhur duart Sigurimit të Shtetit!".
Kështu, ju edhe këtu i kundërviheni Enver Hoxhës, duke
arsyetuar krejtësisht gabim.
Sigurisht, platforma dhe aktet normative të nxjerra në
zbatim të saj kishin përcaktuar norma strikte për çështjet
operative në drejtim të kuadrove të nomenklaturave të
rëndësishme, por dhe rruga e zgjidhjes ishte dhënë. Kësh-
tu, kur dilte një e dhënë për kuadro të rangjeve të larta, ajo
i jepej Ministrit të Punëve të Brendëshme dhe ai vinte në
dijeni Sekretarin e Komitetit Qëndror të Partisë që kishte
në vartësi këto organe. Dhe ky vinte në dijeni menjëherë
Sekretarin e Parë të Komitetit Qëndror të Partisë. Aty vlerë-
sohej çështja dhe jepej autorizimi për vazhdimin e punës
operative, duke patur parasysh gjithmonë zbatimin e ligjsh-
mërisë dhe e dhëna të mund të vërtetohej nga burime të
tjera. Kur e dhëna operative kishte të bënte me kuadro të
rangjeve brenda një rrethi, ajo konsumohej nga kryetari i
Degës së Punëve të Brendshme me Sekretarin e Parë të Ko-
mitetit të Partisë të rrethit. Aty vendosej dhe ndjekja e saj
më tej, por duke mbajtur gjithmonë parasysh ligjin. Po edhe
në këtë rast njoftohej Komiteti Qëndror i Partisë.
Pra, nuk ishte faj i platformës, por ajo që thotë shoku
238 Dr. Sami Gega
Enver, se: "Koçi Xoxe, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu dhe

Feçorr Shehu, si ish-ministra të Punëve të Brendshme...,
ishin agjentë aktivë, që mbulonin fëlliqësirat e krimet e
njëri-tjetrit dhe të disa bashkëpunëtorëve rreth tyre dhe,
për gati katër dekada, i kanë fshehur Partisë të dhënat për
veprimtarinë agjenturore të njëri-tjetrit". (E. Hoxha, "Tit-
istët", f. 579)
Deri në vitin 1975 organet e Punëve të Brendshme dhe,
në mënyrë të veçantë, Sigurimi i Shtetit thuajse kanë qenë
jashtë kontrollit të Partisë. As jetën e organizatave të par-
tisë në këto organe nuk kontrollonin komitetet e partisë të
rretheve, në Ministri - jo e jo. Aty kishte një Degë Politike,
pak a shumë si Drejtoria Politike e Ministrisë së Mbrojtjes,
të cilat më shumë ishin në vartësi të titullarëve të dikaster-
eve, ndonëse mbanin lidhje formale me aparatin e Komi-
tetit Qëndror të Partisë. Në vitin 1975 Byroja Politike nxori
një udhëzim të posaçëm për Sigurimin dhe për forcimin e
rolit udhëheqës të Partisë në organet e Punëve të
Brendshme. Dega Politike që ishte në ministri u hoq.
Ndërkaq, u krijua një sektor i posaçëm në aparatin e Komi-
tetit Qëndror të PPSH për të ndjekur jetën e partisë në këto
organe, por dhe për të ushtruar kontroll në veprimtarinë
operative në raste të veçanta, me porosi të Sekretarit të Ko-
mitetit Qëndror të Partisë. U krijuan edhe komitetet e Par-
tisë në ministri e në të gjitha degët e Punëve të Brendshme
në rrethe.
Megjithatë, në veprimtarinë e organeve të Punëve të
Brendshme, në metodën e Sigurimit të Shtetit nuk pati shumë
ndryshim. Ato vazhdonin me ato praktika të ndjekura nga
ish-ministrat, sipas së cilës nuk synohej si të zbulohej vep-
rimtaria e zbulimeve të huaja, por më shurnë se si të mund
të mbulohej ajo! Kurse nga ana tjetër, në politikën e goditjes
ndiqej çdo gjë me frymë sektare, ndërsa puna e punëtorëve
të Sigurimit matej me sa arrestime, demaskime apo këshil-
lime bënte për veprimtari armiqësore! "Arrestoni sa më
shumë edhe pse s'keni material, se materialin e nxjerrim
nga procesi"! - thoshte Koçi Xoxe. Të njëjtin orientim u jep-
nin punëtorëve operativë edhe ish-ministrat pas tij. "Arres-
toni, se provat dalin nga procesi"! - thoshnin edhe Kadri
Hazbiu e Feçor Shehu, dy bashkëpunëtorët e ngushtë të
Mehmet Shehut. "Provat i krijojmë kollaj, mjaftojnë të dësh-
mojnë dy persona"! - shpreheshin ata. Dhe kështu u krijua
një varg "dëshmitarësh" gati si profesionistë! Një i tillë në
Krujë kishte dalë 18 herë "dëshmitarë" në 18 procese të
ndryshme! Një tjetër në Elbasan kishte dalël6 herë. (Infor-
macioni i Sigurimit të Shtetit dërguar K. Q. të Partisë më 6.5.1982)
Në këto veprime antiligjore dhe në kundërshtim flagrant
me vijën e Partisë Sigurimi i Shtetit në kohën e ish-minis-
trave agjentë u ndihmuan edhe nga fakti, se Hetuesia që në
fillimet e viteve 70-të u shkëput nga Prokuroria dhe iu anek-
sua Ministrisë së Punëve të Brendshme. Ky qe një gabim
shumë i rëndë, që u bë me insistimin e Mehmet Shehut dhe
të Kadri Hazbiut, por dhe me lëshimet oportuniste të tit-
ullarëve të organeve qëndrore të Drejtësisë. Ky gabim u
korrigjua mbas vitit 1980, kur Hetuesia doli si organ më
vete, i pavarur.
Edhe diçka tjetër tepër serioze në veprimtarinë e tyre
armiqësore: Ndërsa Koçi Xoxe mori nën kontroll Partinë dhe
u dha mundësi jugosllavëve që të ndërtonin në vendin tonë
rrjetin agjenturor, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu dhe Feçorr
Shehu, në kundërshtim me Platformën, morën nën kontroll
organet e pushtetit. Me arsyetimin e "mbrojtjes së objek-
teve të rëndësisë së veçantë", ata ndërtuan rrjet agjenturor
në ministritë dhe në komitetet ekzekutive të KP të rretheve,
gjë që u zbulua në vitin 1981. Kadri Hazbiu, mandej, pa
dijeninë e Partisë nënshkroi marrëveshjen me KGB-në, me
të cilën u jepej e drejta që zbulimi sovjetik të rekrutonte
agjentë nga radhët e studentëve tanë që studionin në Bash-
240 Dr. Sami Gega
kimin Sovjetik, me arsyetimin "t'i mbrojmë studentët nga

infiltrimi i zbulimeve të huaja në radhët e tyre". Kur ata
ktheheshin në Shqipëri bëheshin bazë mbështetjeje e KGB-
së për veprimtarinë agjenturore të saj.
Gjithë synimi i grupit të Mehmeti Shehut, me veprim-
tarinë e tij antiligjore, sektare dhe në kundërshtim flagrant
me vijën e Partisë ishte që të bënin sa më shumë njerëz të
pakënaqur, të cënonin unitetin e popullit me pushtetin pop-
ullor, për të thënë nesër, kur të realizohej përmbysja e siste-
mit: "E patë se sa e egër dhe sa barbare ishte Diktatura e
Proletariatit!". Kështu, pra, ata punonin me qitje të largët,
në bazë të orientimeve të marra nga ustallarët e tyre të Perën-
dimit.
4. Për zbulimin e luftës së klasave nuk e ka marrë au-
torësinë e saj asnjë filozof, qoftë materialist, ashtu dhe nga
ata të rrafshit idealist, edhe pse pranojnë se ka qenë dhe
ekziston si dukuri objektive, mbi bazë pronësore...". Si keni
arritur në këtë përfundim kaq absurd, shoku Bekim?! Edhe
pse jeni intelektual, deri dje edhe komunist, paskeni rënë
çuditërisht shumë poshtë!
Po pse, ore shok, çfarë kanë shkruar Karl Marksi dhe
Frederik Engelsi në "Manifestimin e Partisë Komuniste",
botuar në shkurt 1848? "Historia e të gjitha shoqërive që
kanë ekzistuar deri më sot është histori e luftës midis kla-
save.
I liri dhe skllavi, patrici dhe plebeu, çifligari dhe bujkro-
bi, mjeshtri dhe shegerti, shkurt - shtypësi dhe të shtypurit
kanë qenë në antagonizëm të përjetëshëm me njëri-tjetrin,
kanë bërë një luftë të parreshtur, herë të mbuluar, herë të
hapët, që ka përfunduar kurdoherë me një transformim rev-
olucionar të të gjithë godinës shoqërore, ose me zhdukjen e
përbashkët të klasave në luftë".
Dhe, më tej, ata shkruajnë: "Shoqëria e sotme borjgeze,
që doli nga gjiri i shoqërisë së përmbysur feudale, nuk i
zhduku kontradiktat e klasave. Ajo s'bëri gjë tjetër, veçse

solli klasa të reja, kushte të reja shtypjeje dhe forma të reja
në vend të të vjetrave". (Marks - Engels, Vepra të zgjedhura. V.
1, f 20-21).
Dhe në letrën drejtuar Vejdemejerit më 5 mars 1852 Mark-
si shkruan: "Sa për mua, nuk më takon as merita e zbulimit
të ekzistencës së klasës në shoqërinë e sotme, as ajo e zbu-
limit të luftës midis tyre. Historianët borgjezë shumë kohë
përpara meje kanë parashtruar zhvillimin historik të kësaj
lufte, dhe ekonomistët borgjezë - anatominë ekonomike të
klasave. Ajo që solla unë të re ishte, se provova sa vijon: 1)
Se ekzistenca e klasave është e lidhur vetëm me faza his-
torike të caktuara të zhvillimit të prodhimit, 2) Se lufta e
klasave çon medoemos në Diktaturën e Proletariatit, 3) Se
vet kjo diktaturë s'është, veçse kalim drejt zhdukjes së çfarë-
do klase dhe drejt shoqërisë pa klasa...". (Marks - Engëls,
Vepra të zgjedhura. V. 2, f. 430)
A nuk i njeh këta dy kollosë të mendimit njerëzor për
filozofë materialist?! Si, pra, na ditke pa autorësi zbulimin
e luftës së klasave?! Mos keni dashur të thoni ashtu siç thonë
politikanët e sotëm borgjezë, ballisto-zogistë dhe pseudo-
filozofët e pseudohistorianët, se gjoja lufta e klasave është
një "shpikje e komunistëve shqiptarë", apo "shpikje e En-
verit?!".
Ju, shoku Bekim, në lidhje me luftën e klasave keni edhe
dy lajthitje, apo moskuptime, apo paqartësi, gjë që më çudit.
E para, ju thoni, se në kushtet kur në vendin tonë u zhduk
prona private dhe mbeten dy klasa: klasa punëtore dhe fsha-
tarësia, si dhe inteligencia e dalë prej atyre dy klasave, "htfta
e klasave në rrafshin filozofik ishte abstraksion teorik!".
Revizionistët e të gjitha ngjyrave kanë predikuar e
predikojnë, se në këtë periudhë, "derisa nuk ka klasa
shfrytëzuese, nuk ka as luftë klasash!". Edhe revizionisti
Ramiz Alia në librin e tij "Shpresa dhe zhgënjime", f. 14,
242 Dr. Sami Gega
shpreh të njëjtën pikëpamje. Ai thotë: "E keqja e shoqëroi

sistemin socialist, të zbatuar në BS dhe tek ne, duke ideologji-
zuar të gjitha fenomenet e jetës, duke e parë luftën e kla-
save si forcë kryesore lëvizëse dhe pas vendosjes së Push-
tetit Popullor, vëmendja u spostua tek armiku i klasës dhe
zhvillimi më tej me atë, se si bëhej lufta kundër tij". Pra,
Ramizi, tashmë si zëdhënës i borgjezisë, mohon luftën e
klasave dhe trajtimin klasor të të gjitha dukurive ekonomike,
politike e shoqërore gjatë gjithë periudhës së ndërtimit so-
cialist, duke kundërshtuar kështu tezën marksiste-leniniste,
se deri në ndërtimin e plotë të shoqërisë komuniste ekzis-
ton lufta midis dy rrugëve: rrugës socialiste dhe asaj kapi-
taliste.
Klasikët e marksizëm-leninizmit na mësojnë, se "kalimi
nga kapitalizmi në komunizëm është një epokë e tërë his-
torike. Gjersa kjo të marrë fund, shfrytëzuesve u mbetet
domosdo shpresa për restaurim dhe kjo shprehje kthehet
në orvatje për restaurim, se borgjezia edhe pas përmbysjes
mbetet për një kohë të gjatë më e fortë se proletariati, pasi:
mbështetet në kapitalin ndërkombëtar, në solidaritetin e tij,
se borgjezia edhe pas përmbysjes vazhdon të ketë shumë
avantazhe, si: përvojën e organizimit dhe të administrimit,
zotërimin e artit ushtarak, paranë, forcën e zakonit, të mo-
ralit e të psikologjisë borgjeze e mikroborgjeze. Pra, shoku
Bekim mos harro se:
Vërtet klasat shfrytëzuese në këtë periudhë janë zh-
dukur si klasë, por kjo vetëm se nuk janë më në sundim
ekonomik dhe politik, ndërsa fizikisht ato ekzistojnë dhe
ëndërrojnë restaurimin e parajsës së humbur, për të cilën
do të përpiqen në formë të ndryshme ta arrijnë.
Vërtet në këtë periudhë janë dy klasa mike: punëtorët
dhe fshatarët kooperativistë dhe midis tyre s'ka kontradik-
ta antagoniste, por kontradikta joantagoniste kanë, të cilat
lidhen me një sërë problemesh të zhvillimit të fshatit, me
ngushtimin dhe zhdukjen graduale të kontrastit midis tij
dhe qytetit, në planin ekonomik, kulturor dhe në mënyrën
e nivelin e jetesës.
- Shoqëria socialiste ruan ende "njolla" të shoqërisë së
vjetër, ka ende ndikime të ideologjisë borgjeze e mik-
roborgjeze, feudale e patriarkale, të cilat pengojnë ecjen
përpara, sidomos formimin e edukatës së re tek njerëzit.
- Ekziston rrethimi imperialisto-revizionist, i cili ushtron
një presion e ndikim të madh negativ ndaj vendit socialist.
Pra, nuk është "abstraksion teorik" lufta e klasave, por
një realitet, për çka kërkohet vigjilencë dhe trajtim i
kujdesshëm i luftës së klasave, për të mos rënë as në liber-
alizëm dhe as në sektarizëm. Kërkohet forcim i Diktaturës
së Proletariatit në të gjitha funksionet e saj, sidomos në atë
organizativo - edukative dhe të mbrojtjes.
E dyta, ju thoni se "ishin tri hallka kryesore që mer-
reshin me realizimin në praktikë të luftës së klasave: orga-
nizatat - bazë të Partisë bashkë me organizatat e masave;
pushteti lokal dhe, sidomos, Ministria e Punëve të
Brendshme...".
Jo, shoku Bekim, e keni gabim. Lufta e klasave realizo-
hej e shfaqej në qëndrimin që mbanin klasat e përmbysura
ndaj ligjeve të shtetit, në qëndrimin ndaj kërkesave të zh-
villimit socialist të vendit. Ajo realizohej e shfaqej në kon-
ceptet, zakonet e psikologjinë e njerëzve, gjatë punës që
bënte Partia për futjen e normave të reja të psikologjisë e të
moralit komunist, në qëndrimin ndaj pronës e punës, në
qëndrimin ndaj gruas e familjes. Së fundi, lufta e klasave
realizohej e shfaqej në përballjen e shtetit tonë socialist me
rrethimin imperialisto-revizionist.
Kurse organizatat - bazë të Partisë, organizatat e masave,
organet e pushtetit në bazë e në qendër, si dhe organet e
Punëve të Brendshme merreshin me trajtimin e problemeve
që delnin nga lufta e klasave, merreshin me zgjidhjen e aty-
244 Dr. Sami Gega
re problemeve që dilnin nga lufta e klasave, merreshin me

zgjidhjen e atyre problemeve në bazë të ligjeve e të vijës së
përgjithshme të Partisë. Të gjitha këto hallka, herë pas here
bënin studime e analiza për problemet që dilnin nga lufta e
klasave dhe nxirrnin detyra për forcimin e vigjilencës, për
përmirësimin e punës politiko-edukative me njerëzit, përf-
shirë këtu edhe të klasave të përmbysura.
Vija e Partisë në trajtimin e luftës së klasave ishte e drejtë,
marksiste -leniniste. Ajo nuk pajtohej me trajtimin sektar,
por as edhe liberal. Natyrisht, në praktikë shfaqje të qëndri-
meve sektare, si dhe të atyre liberale ka patur, të cilat Partia
kurdoherë i ka goditur.
Si përfundim, shoku Bekim, ngjarjet, problemet, person-
alitetet historike lipset të shihen e të trajtohen me sy hapur
e me logjik të freskët, ndryshe ato të duken të turbullta e të
errëta. Mirëpo, një fjalë e urtë e popullit thotë: "Nuk erret
dielli pse mbyllen sytë!"
Tiranë, 24. 06.2004.

Enver Hoxha - udhëheqës i madh,
që ideonte, punonte dhe realizonte vetëm
për popullin
Propaganda e shtetit të sotëm borgjez dhe liderët e par-

tive të djathta e të majta, të vetquajtura demokratike, re-
publikane, demokristiane, social-demokrate, socialiste,
demokracia-sociale etj., por dhe shumë kalemxhinj të vënë
në shërbim të borgjezisë s'pushojnë së çjerruri: "Enver Hox-
ha - diktator!". Kjo makineri propagandistike dhe gjithë
pseudohistorianët vazhdojnë të hedhin baltë mbi këtë fig-
urë madhore të popullit e të kombit tonë. Qëllimi i tyre është
të luftojnë komunizmin, ta nxjerrin rendin socialist dhe dik-
taturën e proletariatit si shoqëri antihumane. E, ndërkaq, t'i
thurin himne rendit kapitalist dhe demokracisë borgjeze!
E vërteta është krejt ndryshe; ajo është e qartë si drita e
diellit, që s'mund të errësohet. Enver Hoxha s'ka qenë kur-
rë diktator. Ai ka qenë një udhëheqës i madh, me parime e
njohuri të thella demokratike, të demokracisë së vërtetë të
popullit, për popullin. Ai ideonte, programonte dhe punon-
te vetëm për popullin punonjës. Në asnjë rast nuk dikton-
te; asnjëherë s'i ka atribuar vetes fuqi komanduese ndaj
popullit apo ndaj individëve të ndershëm, që punonin me
ndërgjegje. Si një udhëheqës me virtyte të larta morale, me
koncepte marksiste-leniniste për shtetin dhe për ligjsh-
mërinë e tij, Ai idetë e programet më parë i shtronte në pop-
246 Dr. Sami Gega
ull dhe i verifikonte te ai, pastaj i shtronte në forumet e Par-

tisë dhe të Shtetit; aty i diskutonte, tërhiqte mendimin
kolegjial të të gjithë anëtarëve të forumeve të Partisë dhe të
Shtetit. Kur ato ide e programe merrnin pëlqimin kolegjial
të foru meve të Partisë e të Shtetit, vetëm atëhere bëheshin
norma, direktiva dhe ligje nga forumet e Partisë, nga Pre-
sidiumi i Kuvendit Popullor, nga Kuvendi Popullor dhe
Këshilli i Ministrave. Në vijim, sipas kompetencave për-
katëse, në zbatim të Kushtetutës, ato mendime e programe
të ideuara prej Tij, merrnin rrugën e zbatimit nga hallkat e
ndryshme të Partisë e të Shtetit dhe të masave të gjera të
popullit. (Natyrisht, në Parti dhe në Shtetin e diktaturës së
proletariatit kishte edhe grupe intelektualësh, kryesisht spe-
cialistë të fushave të ndryshme, që studionin e propozonin
programe pune për fusha të ndryshme, të cilat i paraqiteshin
udhëheqjes qendrore të Partisë e të Shtetit).
Porositë e shprehura për çdo problem politik, social -
ekonomik, ushtarak apo kulturor Enver Hoxha i jepte jo si
një mendim të tijin personal, por si një orientim të mbështe-
tur në mendimet dhe vendimet kolegjiale të forumeve të
Partisë e të Shtetit. Në veprimtarinë e Tij gjithçka mbësh-
tetej në normat e Statutit të Partisë, në vendimet kolegjiale
të forumeve të Partisë e në ligjet e Shtetit. Kjo mënyrë
udhëheqjeje e drejtimi, siç mund të kuptohet fare qart, si në
formë, ashtu edhe në përmbajtje s'kishte të bënte fare me
tipin e një diktatori. Diktator, zotërinj kalemxhinj të borgjez-
isë, është ai drejtues shteti që imponon vullnetin e tij me
prepotencë, pa përfillur popullin, pa përfillur shoqërinë.
Kurse Enver Hoxha konsultohej sistematikisht me popul-
lin gjatë tërë procesit të hartimit të ligjeve apo të direkti-
vave të Partisë. Enveri shprehte dëshirën dhe vullnetin e
popullit.
Natyrisht, Enver Hoxha ishte themeluesi dhe udhëheqësi
i shtetit të diktaturës së proletariatit, ku Partia kishte rolin
udhëheqës. Dhe, pra, Ai si Sekretar i Parë i Komitetit Qen-

dror të PPSH, si Komandant i Përgjithshëm i Ushtrisë dhe
si anëtar i Presidiumit të Kuvendit Popullor ishte në pozi-
cionin më të lartë, por kurrë Enveri nuk i shikonte funksio-
net e rëndësishme si privilegje, por si detyra me përgjegjë-
si ndaj popullit të tij. Edhe në këto funksione Ai mishëron-
te vullnetin, interesat dhe aspiratat e popullit.
Shteti i diktaturës së proletariatit ishte shteti ku në fuqi
ishte klasa punëtore në aleancë me fshatarësinë punonjëse.
Këto klasa kishin sundimin ekonomik dhe atë politik të
vendit. Pra, diktatura e proletariatit përfaqësonte
demokracinë e vërtetë, më të thellë dhe më të gjerë. Në këtë
shtet të tipit të diktaturës së proletariatit qeveriste vërtetë
populli.
Diktatura e proletariatit sanksionohej në Kushtetutë. Në
gjithë veprimtarinë e saj politike, të brendshme e të jasht-
me, shteti i diktaturës së proletariatit, shteti socialist, shpre-
hte e mbronte vetëm interesat e masave të gjëra punonjëse.
Dhe jo vetëm kaq, por ai synonte që të tërhiqte gjithë sho-
qërinë në ndërtimin e rendit socialist dhe në rrugën për zh-
dukjen e klasave, për të kaluar nga barazia formale në
barazinë reale, domethënë në realizimin e parimit: "Secili
sipas aftësive, secili sipas nevojave". Kështu, pra, shteti
socialist, diktatura e proletariatit e tregonte hapur karak-
terin e tij klasor, ndërsa çdo tip tjetër shteti e fsheh karakter-
in e tij klasor, e heq veten si shtet mbiklasor, si shtet popu-
llor, pa asnjë dallim klasor!
Borgjezinë, sikurse edhe juve, shërbëtorë të saj, ju tmer-
ron fjala diktaturë e proletariatit, sepse ajo ju zhvesh nga
sundimi ekonomik e politik, sepse jua heq privilegjet që i
siguroni në kurriz të masave punonjëse. Dhe ju, kalemx-
hinjtë e borgjezisë, abuzoni shumë me termin "demokraci"
dhe mendoni se me demokracinë borgjeze siguroni barazi
për të gjithë njerëzit, pa dallim klasor; se gjoja demokracia
248 Dr. Sami Gega
borgjeze ju siguron liritë e të drejtat më të plota e më të

gjera njerëzve; se ajo, sipas jush, na i rregulloka më mirë
raportet shtet-individ! Mirëpo ju lini mënjanë faktin, se sh-
teti i çdo tipi qoftë ka karakter klasor. Shteti është produkt i
shoqërisë në një shkallë të caktuar të zhvillimit të saj. Shteti
lindi me ndarjen e shoqërisë në klasa antagoniste dhe do të
zhduket (shuhet) si i tillë kur të zhduken klasat. V. I. Lenini
duke iu referuar F. Engelsit, theksonte: "... shteti është po-
himi, se kjo shoqëri është ngatërruar në një kontradiktë të
pazgjidhshme me veten e saj; është ndarë në antagonizma
të papajtueshme, nga të cilat është e pafuqishme të shpë-
tojë. Por që këto antagonizma, këto klasa me interesa të
kundërta ekonomike të mos gllabërojnë njëra-tjetrën dhe
shoqërinë në një luftë shterpe, për këtë u bë e domos-
doshme një forcë, e cila qëndron, në dukje, mbi shoqërinë,
një forcë që ta zbusë konfliktin, që ta mbajë këtë konflikt
brenda kufijve të "rendit". Dhe kjo forcë, e dalë nga sho-
qëria, por që e vë veten mbi shoqërinë, që largohet gjith-
një e më tepër prej saj, është shteti". (V. Lenin. Vepra të
zgjedhura. V. 2. F. 145).
Historia e zhvillimit shoqëror dhe ajo e gjithë tipeve të
shtetit nuk na jep asnjë shembull, ku klasat të jetojnë në
paqe e harmoni pa forcën e detyrimit ligjor, pa dhunën e
një klase kundër klasës tjetër. Për këtë arsye K. Marksi vinte
në dukje, se "Shteti është një organ sundimi klase, organ i
shtypjes së një klase nga një klasë tjetër, është krijimi i
rendit që e sanksionin dhe e siguron këtë shtypje, duke
zbutur konfliktin midis klasave." (V.Lenin. Vepra të
zgjedhura. V. 2, F. 146).
Shteti skllavopronar, qoftë edhe ai i demokracisë së lash-
të greke (ku demokracia ishte për pakicën, për skllavopr-
onarët) ishin mjete, ose instrumente që u siguronin mundës-
inë skllavopronarëve që të shfrytëzonin skllevërit. Shteti
feudal u siguronte feudalëve mundësinë që të shfrytëzonin
bujkrobërit. Shteti borgjez, i hershëm dhe i sotëm, u sigu-

ron kapitalistëve mundësinë që të shfrytëzojnë punën me
mëditje të klasës punëtore; u jep mundësinë që të
gllabërojnë mbivlerën. Pra, shtet mbiklasor, jashtëklasor,
apo shtet të lirë nuk ka pasur dhe as nuk mund të ketë.
Edhe shteti socialist, diktatura e proletariatit nuk bën
përjashtim nga kjo gjë, nga kjo rregullsi e përgjithshme e
çdo shteti. F. Engelsi vinte në dukje, se proletariatit i nevojitej
shteti jo për hir të lirisë, por për hir të shtypjes së kundërsh-
tarëve të tij. Dhe vetëm kur të bëhet e mundur të flitet për
liri, atëherë shteti, si i tillë, pushon së ekzistuari. E kjo mund
të arrihet me ndërtimin e shoqërisë komuniste në të gjithë
vendet.
Shteti, pra, është një makinë për të siguruar sundimin e
një klase mbi klasën tjetër. Klasa që sundon ekonominë në
shoqëri, me anë të shtetit sundon edhe politikën. Thelbi i
shtetit si armë në duart e një klase për të shtypur klasën
tjetër shfaqet në funksionet që kryen, në planin e brendshëm
e të jashtëm.
Funksioni i brendshëm i shtetit shfrytëzues (i shtetit para
atij socialist), është gjithë veprimtaria e tij për të siguruar
sundimin e klasës në fuqi, për të shtypur rezistencën e kla-
save të tjera (të skllevërve, të bujkrobërve, të punëtorëve
dhe të masave punonjëse). Si mjet kryesor për këtë qëllim,
shteti në emër të "ligjit", në emër të u popullitu , përdor
dhunën, krahas mjeteve të tjera. Shteti i sotëm borgjez
(demokracia borgjeze), në shkallë të gjerë e më të madhe
nga çdo shtet para tij, përdor, krahas dhunës, edhe mjetet e
skllavërimit shpirtëror: shkollën, shtypin, radion, televiz-
ionin, kinematë, teatrot etj. Në të gjitha këto mjete, ndonëse
propagandohet qëndrimi mbiklasor, në fakt sundon fryma
e ideologjisë borgjeze, kultura e mënyra e jetës së shoqërisë
borgjeze.
Propaganda borgjeze e paraqet gjendjen sikur të kemi
250 Dr. Sami Gega
"demokraci të kulluar", prandaj flitet për popullin në

përgjithësi, pa bërë dallime klasore. Mirëpo, këto dallime:
shfrytëzues dhe të shfrytëzuar, i pasur dhe i varfër, kapital-
ist dhe punëtor, pakicë dhe shumicë, janë reale, të qarta e të
prekshme për këto. Këto dallime na i shprehu publikisht
para ca kohësh edhe zoti Berisha, kur tha, se në Shqipëri na
është thelluar varfëria, se disa lahen në vaska floriri, ndërsa
shumica vuan për kafshatën e bukës!
Pra, shteti i borgjezisë, në çfarëdo forme që të paraqitet,
edhe në atë të demokracisë parlamentare, s'është gjë tjetër,
veçse diktaturë, makinë e sundimit të borgjezisë mbi masat
punonjëse. Në lidhje me këtë V. I. Lenini theksonte: "Merr-
ni ligjet themelore të shteteve borgjeze, merrni sistemet e
qeverisjes së tyre, merrni lirinë e mbledhjeve ose të shtyp-
it, merrni "barazinë e qytetarëve përpara ligjit" dhe do të
shihni në çdo hap hipokrizinë e demokracisë borgjeze...
Nuk ka asnjë shtet, qoftë edhe shteti më demokratik, në
kushtetutën e të cilit të mos ketë shtigje ose kufizime, që i
sigurojnë borgjezisë mundësinë për t'i përdorur trupat
kundër punëtorëve, për të shpallur gjendjen e shtetrrethim-
it etj., në rast "se prishet rregulli", por në të vërtetë, në ras-
te "se klasa e shfrytëzuar e prish skllavërinë e vet dhe
përpiqet që të mos qëndrojë si skllave"... Merrni politikën
e jashtme: në asnjë vend borgjez, as dhe në atë më
"demokratike", ajo nuk bëhet haptazi. Kudo i mashtrojnë
masat". (V. Lenini, Vepra të zgjedhura. V. 2. F. 388-390).
Këto përfundime të Leninit edhe sot janë shumë aktu-
ale. Këtë e shohim në përdorimin e dhunës policore për të
shtypur demonstratat e punëtorëve, kur ata kërkojnë të
drejtat e tyre. Shteti amerikan jo vetëm nuk u thotë të
vërtetën për dërgimin e ushtrisë në Afganistan e në Irak,
por, edhe kur populli ngrihet në protesta, i shtyp me forcën
e policisë, sa edhe nënat e ushtarëve kanë arritur t'i arres-
tojnë. Në Irak deri tani janë vrarë mbi katërmijë bijë të pop-
ullit amerikan dhe shumë të tjerë janë plagosur e mbetur

invalidë! Dhe pse?! Sepse kështu e duan interesat e borgjez-
isë së madhe amerikane për shfrytëzimin e naftës në Irak.
SHBA mbahen sot si shteti më demokratik, por, kur i
shkelen interesat e shtetit (makinës së borgjezisë), edhe pse
i ka të sanksionuara në kushtetutë të drejtat dhe liritë njerë-
zore, barazinë përpara ligjit, edhe këtu i shkelin me këmbë.
Në kundërshtim me kushtetutën, SHBA krijon burgje të
fshehta në shtete të ndryshme, ndërsa në Guantanamo mban
të burgosur qindra afganë në kushte shnjerëzore dhe jashtë
çdo norme ligjore, për çka edhe disa juristë amerikanë kanë
protestuar. Ndërkohë, botës tjetër i kërkon të respektojnë
të drejtat e liritë e njerëzve! Vet i shkel ato në shumë aspe-
kte, në emër të "luftës kundër terrorizmit".
Kur u bë mbledhja e G-8-tës, në korrik të vitit 2001, pro-
testuan mbi 200 mijë antiglobalistë. Policia përdori dhunë të
ashpër. Një u vra dhe 155 u plagosën! Kur në mars të vitit
2006 në Francë mbi një milion punëtorë protestuan kundër
ligjit të ri për pensionet, policia përdori dhunë të ashpër! Mbi
700 vetë i arrestoi.
Le të kujtojmë këtu edhe veprimet e shtetit tonë borgjez
në vitet 1996-1997: ish presidenti Berisha përdori dhunën
për të ndaluar mitingjet e opozitës jo vetëm nëpër sheshe,
por edhe në salla të mbyllura! Ligji për hyrjen në fuqi të
Kodit Penal u ndryshua dy herë vetëm e vetëm që të mund
të mbaheshin në burg kundërshtarët e PD - së. Kur iu prekën
interesat e pushtetit të PD-së, shtypi më dhunë grevën e
fshatarëve në Kukës, por edhe atë të ish të përndjekurve
politikë, ku ishte pjesëtar edhe Azem Hajdari! Në vitin 1997
ish Presidenti Berisha shpalli gjendjen e jashtëzakonshme
dhe dërgoi ushtrinë me tanke e me avionë në jug të Sh-
qipërisë për të të shtypur revoltën e drejtë të atij populli!
Pra, edhe pse shteti borgjez e fsheh karakterin e tij si dik-
taturë e klasës së borgjezisë, duke e quajtur veten "shtet të
252 Dr. Sami Gega
të gjithë popullit", "demokraci për të gjithë", realisht reali-

zon diktaturë të pakicës kundër shumicës, demokraci të
pakicës dhe dhunë ndaj shumicës! Kurse shteti socialist
është diktatura e klasës punëtore kundër klasës shfrytëzue-
se. Shkurt, shteti socialist e shfaq hapur karakterin e tij kla-
sor.
Por ç'do të thotë konkretisht diktaturë e proletariatit?
Diktaturë e proletariatit do të thotë sundim politik
klasës punëtore në aleancë me fshatarësinë punonjëse, do
të thotë demokraci e shumicës, do të thotë se gjithë orga-
nizmi i shtetit dhe funksionet e tij bazohen në ideologjinë
proletare, në interesat e shumicës së popullit, të cilat gjejnë
mishërimin e tyre në Kushtetutë, në ligjet dhe në aktet nën-
ligjore. Funksioni i brendshëm i diktaturës së proletariatit
është të shtypë rezistencën e borgjezisë, e cila jo vetëm
kundërshton dorëzimin e pushtetit politik dhe ekonomik,
por edhe ëndërron e bën çmos që të kthejë parajsën e saj të
humbur. Diktatura e proletariatit e ka për detyrë që të orga-
nizojë e të drejtojë ekonominë socialiste; të tërheqë fsha-
tarësinë dhe shtresat e tjera punonjëse në rrugën socialiste;
të organizojë edukimin e masave punonjëse me ideologjinë
proletare. Në planin e jashtëm, diktatura e proletariatit ka
për detyrë që të mbrojë atdheun nga synimet agresive të
shteteve borgjeze; të realizojë lidhjet internacionaliste me
shtetet socialiste (kur ka të tilla), të organizojë lidhjet me
klasën punëtore dhe lëvizjen komuniste të vendeve të tjera;
sigurisht kurdoherë mbi bazën e bashkekzistencës paqësore.
Detyrë tjetër është që të mbajë lidhje edhe me shtetet
borgjeze, duke respektuar këto kërkesa: mosndërhyrje në
punët e brendshme të njëri-tjetrit, respektim të ndërsjellë
të sovranitetit shtetëror, mossulmim, barazi dhe mar-
rëdhënie shtetërore ekonomike në fusha të ndryshme mbi
bazën e interesit dhe të dobisë së ndërsjellë.
Si në funksionet e brendshme, ashtu edhe në ato të jash-
tme të shtetit të diktaturës së proletariatit veprimtaria e tij

realizohet vetëm duke u bazuar në Ligjin Themelor të Sh-
tetit, pra, në Kushtetutë dhe në ligje të veçantë të miratuara
nga Kuvendi Popullor; asnjëherë me diktatin personal të
udhëheqësit të shtetit.
Për të kuptuar karakterin e një rendi politik, se sa
demokratik është ai, duhet nisur jo nga etiketimet, nga em-
rat e bukura që u vihen institucioneve të ndryshme sh-
tetërore apo nga numri i partive politike që ka ai vend, por,
para së gjithash, nga përmbajtja e tij social-ekonomike, nga
fakti se në duart e cilës klasë janë mjetet e prodhimit dhe
ato të shpërndarjes. E dyta; duhet nisur nga fakti, se në du-
art e kujt klase është pushteti politik, mbi ç'parime është
ndërtuar dhe çfarë politike ndjek ai rend politik. Duke u
bazuar në këto dy kritere del qartë, se vetëm në rendin so-
cialist ka demokraci të vërtetë, sepse këtu mjetet e prodhimit
e ato të shpërndarjes janë në duart e klasës punëtore e të
fshatarësisë punonjëse. Këtu pushteti politik është në du-
art e klasës punëtore në aleancë me fshatarësinë punonjëse;
këtu pushteti politik në tërë veprimtarinë e tij mbështetet
në masat e gjera punonjëse; këtu u jepet mundësia reale
masave punonjëse që të marrin pjesë në drejtimin dhe
udhëheqjen e shtetit. Prandaj, V. I. Lenini theksonte: "Në
socializëm lind një tip i ri historik botëror i demokracisë;
pikërisht demokracia proletare, ose diktatura e proletari-
atit". (Lenin, Vep. 32. F. 176).
Enver Hoxha, si një udhëheqës me vizion të gjerë për
demokracinë, vazhdimisht porosiste Partinë dhe organet e
shtetit që të bënin kujdes në zbatimin e demokracisë. Ai
kërkonte njohjen dhe respektimin e ligjeve me drejtësi dhe
me korrektësi në marrëdhëniet shtet-individ, duke i kon-
sideruar të gjithë shtetasit të barabartë para ligjit, pavarë-
sisht nga prejardhja e tyre klasore. Ai theksonte, se forca e
detyrimit dhe dhuna e shtetit ndaj elementeve të deklasuar
254 Dr. Sami Gega
nuk duhet të përdoret në asnjë rast nisur nga mendimi se ai

është me një origjinë të caktuar klasore, por ndaj tij duhet të
mbahet qëendrim vetëm nëse ai u kundërvihet ligjeve, nëse
ai organizon veprimtari kundër rendit socialist.
Diktatura e proletariatit, vinte në dukje Enver Hoxha,
duhet të interesohet që elementët e deklasuar të punojnë si
gjithë qytetarët e tjerë. "Nuk është aspak mirë, që, duke u
nisur nga origjina shoqërore e disa njerëzve, të thuash se
të gjithë ata janë në pozita armiqësore, prandaj gradual-
isht duhet t'i largojmë nga puna që bëjnë e t'i kalojmë në
prodhim". Dhe, më tej, Enveri porosiste që të luftohen me
ashpërsi qëndrimet sektare ndaj elementëve të deklasuar,
që ata, si dhe kulakët, të thirren në mbledhjet e Frontit, të
mos veçohen nga kolektivat punonjëse, se, veçanërisht fëm-
ijët e tyre, po të punojnë mirë; po të sillen mirë, mund dhe
duhet të pranohen anëtarë në organet e masave. Në çdo rast
konkret të bëhet dallimi i tyre në bazë të qëndrimit politik,
se, kur punojnë mirë, mund edhe të dekorohen si të tjerët,
si të gjithë qytetarët". (E. Hoxha "Gjithmonë vigjilencë", V.
2. fq. 85, 121-123).
Ky ishte qëndrimi i Partisë dhe i shtetit të diktaturës së
proletariatit, një qëndrim i drejtë, parimor dhe i bazuar në
ligjshmërinë e shtetit socialist. Pikërisht, bazuar në këtë ori-
entim e në këtë ligjshmëri elementët e deklasuar, elementët
e klasave të përmbysura në sistemin socialist gëzonin të
drejtën e punës, të drejtën e arsimimit, të drejtën e banimit
e të strehimit, të drejtën elektorale dhe ishin të barabartë
para ligjit si gjithë qytetarët e tjera. Kufizimi për ta ishte, se
privoheshin nga vendet drejtuese në pushtet, në adminis-
tratën shtetërore, në drejtimin e ekonomisë, në drejtimin e
ushtrisë. Por ama ishin të lirë të punonin në profesionin e
tyre si inxhinier, mësues, agronomë, veterinerë, financierë,
mësues. Kufizimi për ta ishte deri në një farë mase për mar-
rjen e arsimit të lartë me bursë ditën, pasi me korrespon-
dencë dhe natën mund të studionin. Dhe praktikisht kanë

studivar.
Pavarësisht nga këto orientime të drejta e të qarta të Par-
tisë dhe të Enverit, pavarësisht nga ligjshmëria socialiste
në praktikë ka pasur raste të sektarizmit, sikurse ka pasur
edhe shfaqje të qëndrimeve oportuniste. Veç këto nuk ish-
in qëndrime të vijës së Partisë e të shtetit socialist, por vep-
rime të veçuara të disa kuadrove të veçantë, të cilët, për
interesa të ngushta personale, duke mënjanuar një person
me biografi jo të mirë, synonin të vendosnin në vend të tij
një person të fisit a të miqve të tyre. Veprime të tilla, kur
konstatoheshin, janë dënuar e ndëshkuar nga Partia dhe nga
organet përkatëse të shtetit. Ka pasur edhe raste, që kuadro
të paformuar politikisht e ideologjikisht, mendonin "Më
mirë të më kritikojnë për sektarizëm, se sa për opor-
tunizëm", duke harruar se të dy qëndrimet ishin të
dënueshme dhe praktikisht janë ndëshkuar.
Propaganda borgjeze, pseudohistorianët dhe politikanët
e sotëm sharlatanë, e akuzojnë shtetin socialist dhe diktat-
urën e proletariatit, se ato kanë shkelur në mënyrë sistem-
atike të drejtat e njeriut, se për 46 vjet "s'kanë bërë gjë tjerët,
veçse kanë vrarë e persekutuar njerëzit e pafajshëm", se ato,
sipas tyre, kanë përdorur dhunë fizike e psikike më të ash-
për se vet shteti fashist, se ata ishin antinjerëzorë, antidem-
okratikë! Këto akuza janë katërcipërisht të pavërteta. Ato
bëhen me qëllim që të denigrojnë rendin socialist dhe t'i
thurin himne rendit kapitalist, shtetit borgjez, të ashtuqua-
jturës demokraci. Forca e detyrimit, dhuna e shtetit social-
ist, e diktaturës së proletariatit, e bazuar në ligje është për-
dorur vetëm ndaj atyre që kryenin vepra penale kundër ren-
dit socialist.
Natyrisht, për ish pronarët e mëdhenj të tokave shteti
socialist ishte "antidemokratik", "antinjerëzor", sepse i
shpronësoi ata në dobi të fshatarësisë, duke ua hequr të
256 Dr. Sami Gega
drejtën për të shfrytëzuar fshatarin. Për ish borgjezët, shteti

socialist ishte "antidemokratik", "antinjerëzor", sepse i
shpronësoi dhe pronat e tyre i ktheu në prona të popullit.
Për ata elementë borgjezë e liberalë, shërbëtorë të borgjez-
isë, që vepronin në kundërshtim me ligjet e rendit socialist,
ishte "diktatorial" e "terrorist", sepse ua preu vrullin e ve-
primtarisë kundërrevolucionare. Dhe, merret me mend, që
për ata që ishin vënë në shërbim të agjenturave të huaja dhe
që vepronin për llogari të tyre në dëm të rendit socialist
nuk ka si të ishte i mirë dhe demokratik ish shteti socialist,
sepse i ndiqte dhe, kur i kapte, i dënonte penalisht.
Për borgjezinë ndërkombëtare shteti socialist ishte shtet
"totalitar", "antidemokratik" e "antinjerëzor", sepse nuk u
la dorë të lirë atyre që të livadhisnin në vendin tonë, sepse
i pengonte që të futnin këtu degjenerimin në emër të civili-
zimit evropian, sepse ua prishi të gjitha planet për të përm-
bysur rendin dhe për të asgjësuar Enver Hoxhën. Për Vati-
kanin dhe kishën ortodokse greke ish shteti socialist ishte
"antidemokratik", "antinjerëzor", sepse nuk u jepte
mundësinë që të përhapnin në vendin tonë opiumin në
popull, si dhe nxitjen e dallimeve fetare. Pikërisht për këto
e të tjera arsye borgjezia ndërkombëtare dhe ajo e vendit
edhe sot e kësaj dite nuk lënë gjë pa bërë kundër rendit
socialist, kundër diktaturës së proletariatit; s'pushojnë së
hedhuri baltë mbi ish shtetin socialist e mbi udhëheqësin e
saj! Ata përpiqen që të mashtrojnë popullin, sidomos brez-
in e ri, sepse i tremben kthimit prapa; duan të zhdukin çdo
gjurmë pozitive të rendit socialist dhe, në radhë të parë, të
errësojnë figurën e Enver Hoxhës, duke e etiketuar atë si
diktator!
Po mirë, more zotërinj kalemxhinj të borgjezisë e
megafonë të saj; si mund të ishte antinjerëzor e antidemo-
kratik shteti socialist, diktatura e proletariatit dhe udhëheqë-
si i saj kur ata bënë aq shumë për shkollimin e popullit, sa
askush tjetër?! Si mund të ishte antinjerëzor e antidemokra-
tik diktatura e proletariatit dhe udhëheqësi i saj, kur ata
bënë aq shumë për shëndetin e popullit, që zhdukën
sëmundjet veneriane, malarjen, sifilizin, lebrozën?! Si mund
të ishte antinjerëzorë e antidemokratikë diktatura e prole-
tariatit dhe udhëheqësi i saj, kur ata e bënë vendin me in-
dustri shumëdegëshe dhe me bujqësi të përparuar?! Si
mund të ishte antinjerëzorë e antidemokratikë diktatura e
proletariatit dhe udhëheqësi i saj, kur të gjithëve u siguroi
punë dhe zhduku shfrytëzimin e njeriut nga njeriu?! Si mund
të ishte shteti socialist diktatorial dhe udhëheqësi i tij dik-
tator, kur brenda 2-3 muajsh riparoi dhe vuri në vend të
gjithë dëmet e shkaktuara nga tërmeti në Dibër, Librazhd,
Shkodër, Lushnje, Fier e Sarandë dhe pa asnjë pagesë prej
qytetarëve?! Si mund të ishte shteti socialist diktatorial dhe
udhëheqësi i tij diktator, kur minoriteti u trajtua në mënyrë
të barabartë me gjithë qytetarët e tjerë, që e zhvilloi atë nga
ana ekonomike, arsimore e kulturore dhe bijtë e tij i tërhoqi
në drejtimin e të gjithë sektorëve të pushtetit shtetëror,
ekonomik, juridik e ushtarake?! Si mund të ishte antinjerë-
zor e antidemokratik diktatura e proletariatit, kur krijoi një
armatë të madhe intelektualësh për degët e ndryshme të
zhvillimit të vendit, kur popullsia jonë nga një milion sh-
koi në 3 milionë e 270 mijë në vitin 1989 dhe jeta mesatare e
njeriut shkoi nga rreth 40 vjeç në mbi 71 vjeç?!
Zotërinj kalemxhinj të borgjezisë apo pseudohistorianë
shërbëtore të borgjezisë! Kur flitet për shtetin e diktaturës së
proletariatit në Shqipëri, duhet medoemos të mbahen para-
sysh edhe dy faktorë negativë:
a) Rrethimin imperialist e socialimperialist, presionin e
tyre ekonomik, politiko-ideologjik dhe ushtarako-agjentur-
or;
b) Ekzistencën e klasave të përmbysura, përpjekjet e saj
për të realizuar ëndrrën: kthimin e parajsës së humbur, duke
258 Dr. Sami Gega
shpresuar në ndihmën e borgjezisë ndërkombëtare.

Këta dy faktorë nuk mund të mos krijonin vështirësi, rritje
të frymës liberale dhe të veprimtarisë armiqësore në forma të
ndryshme, me përpjekjet për përmbysjen e sistemit me dhunë,
ose nëpërmjet degjenerimit. Janë të njohura përpjekjet e impe-
rialistëve për organizimin e ballisto-zogistëve të ndodhur jas-
htë, stërvitjen e tyre ushtarake dhe përgatitjen agjenturore me
synim ndërhyrjen dhe përmbysjen e rendit socialist. Kryeng-
ritja e Posribës u frymëzua direkt nga misionet e huaja dhe
kleri reaksionar. Po kështu ndodhi edhe me frymëzimin e or-
ganizimin e grupit të deputetëve, grupit të kulakëve në vitet
1946 dhe 1951 etj.
Veprimtaria agjenturore, presioni ekonomik dhe ai poli-
tiko-ideologjik ndaj vendit tonë kanë qenë të vazhdueshëm
dhe me një intensitet të lartë. Gjithë ky presion u përballua
me rritjen e vigjilencës e të forcës goditëse të diktaturës së
proletariatit. Nga organet e diktaturës së proletariatit u
kapën dhe u asgjësuan 103 organizata kundërrevoluciona-
re e grupe agjenturore me 1283 persona; 145 banda me 1194
diversantë e kriminelë (Shiko Albumin e MPB "Për popul-
lin, me popullin", viti 1973). Nga vitit 1945 e deri në vitin
1989 janë kapur e dënuar penalisht 8400 persona për krime
kundër shtetit (spiunazh, sabotim, agjitacion e propagan-
dë, tendencë arratisjeje, organizim organizatash kriminale),
kurse të dënuar me vdekje për krime të rënda kundër sh-
tetit janë 200. (Shiko studimin e Gjykatës së Lartë, paraqitur
në Byronë Politike në vitin 1989). Gjithë të dënuarit penal-
isht, të internuarit dhe personat joanëtarë të Frontit Demokra-
tik, bashkë me familjet e tyre zinin 3,2 përqind të popull-
sisë së të gjithë vendit. (Pushtetarët e sotëm borgjezë e bal-
listo-zogistë jo vetëm që thonë se të gjithë të dënuarit ishin
të pafajshëm, por, duke falsifikuar e shtrembëruar të
vërtetën, për ta paraqitur sa më të zezë e barbare diktaturën
e proletariatit, japin shifra tejet të fryra, duke futur edhe
ballistët e zogistët e vrarë gjatë luftës, kur ata ishin në një

front me forcat fashiste e naziste dhe luftonin kundër forcave
partizane, si bashkëpunëtorë aktivë të okupatorit. Ata fusin
në këto shifra deri edhe krerët e kriminelëve, si Halil Alinë,
Hamit Matjanin etj., dhe e paraqesin gjendjen sikur të
përsekutuari politikë në Shqipëri zinin 25-30% të popull-
sisë).
Të gjitha masat represive dhe goditjet penale të drejta e
të ushtruara nga pushteti i diktaturës së proletariatit,
zotërinj kalemxhinj të borgjezisë, nuk kanë qenë kurrësesi
vepër e Enver Hoxhës, por veprim i ligjshëm, bazuar në
Kushtetutën e vendit e në ligjet e miratuara nga Kuvendi
Popullor, ku shprehej vullneti i popullit punonjës, i klasës
punëtore dhe i fshatarësisë punonjëse, të cilët ishin të in-
teresuar që të mbronin sistemin socialist, të mbronin push-
tetin e tyre demokratik popullor. Çdo masë represive e çdo
masë penale merrej nga organet e ligjshme të Drejtësisë. Të
akuzuarit kishin të drejtën e ankimit në shkallë të dytë e
deri në Gjykatën e Lartë. Veç kësaj, dënimet me vdekje
shqyrtoheshin kolegjialisht nga Presidiumi i Kuvendit Pop-
ullor, i përbërë nga 15 anëtarë, i cili kishte të drejtën t'u fal-
te jetën dhe, praktikisht, në shumë raste ua ka falur jetën.
(Natyrisht, në bazë të rrethanave lehtësuese të subjektit).
Sigurisht, Enver Hoxha si udhëheqës i diktaturës së pro-
letariatit, kurrësesi nuk mund të pajtohej me veprimtarinë
kriminale të personaliteteve të ndryshëm, të cilët, në forma
të kamufluara, duke shkelur ligjet synonin të cënonin e të
shkatërronin rendin socialist. Prandaj Ai kërkonte që orga-
net e Punëve të Brendshme dhe ato të Drejtësisë të kryenin
më së miri detyrat, të ishin të rrepta dhe vigjilente ndaj sh-
kelësve të ligjeve, ndaj sabotatorëve dhe spiunëve të të hua-
jve. Pra, është krejt pa vend dhe absurditet t'i atribuosh masat
represive e penale Enver Hoxhës. Ai kishte rolin udhëheqës
të Partisë e të shtetit dhe ishte tepër i preokupuar për
260 Dr. Sami Gega
forcimin dhe mbrojtjen e ligjshmërisë, për respektimin e të

drejtave dhe të lirive të qytetarëve. Disa herë Ai ka tërhequr
vëmendjen për këtë çështje në forumet e Partisë në Presid-
iumin e Kuvendit Popullor, në organet e Ministrisë së
Punëve të Brendshme e në ato të Drejtësisë, për domosdosh-
mërinë e njohjes e të zbatimit me objektivitet të ligjeve, për
luftën kundër sektarizmit, për respektimin e lirive dhe të
drejtave të njerëzve. Nuk duhet nxituar asnjëherë, porosiste
Ai, kur vjen puna për trajtimin e personave të akuzuar, por,
me maturi e me shqyrtim të gjithanshëm, të shikohen ve-
prat penale. "Kini kujdes, theksonte Ai, që kritikat e bëra
nga njerëz të veçantë të mos merren kurdoherë sikur janë
në rrugë armiqësore. Shumica e kritikave përgjithësisht
janë të drejta... Parimi i Partisë është që t'i shpëtojmë
njerëzit që gabojnë, të punojmë edhe me elementët e dek-
lasuar, që të mos ia lemë armikut". (E. H. "Gjithmonë vigji-
lencë", V. 1, F. 159).
Ky, pra, ishte qëndrimi parimor dhe shumë i drejtë që
mishërohej në vijën e Partisë e në orientimet e Enverit. Kjo
vijë kërkonte që njerëzit të shpreheshin lirshëm për men-
dimet që kishin ndaj organeve të Partisë, të pushtetit apo
edhe për gjendjen ekonomike a për kuadro të çdo rangu
qofshin. Mirëpo në praktikë ka pasur raste, që kuadro të
ndryshëm, sidomos të organeve të Punëve të Brendshme,
kritikat apo vërejtjet e bëra nga njerëzit i merrnin si armiqë-
sore, duke krijuar kështu situata artificiale për gjoja zhvil-
lim të acaruar të luftës së klasave. Shfaqje të tilla kur
kapeshin, dënoheshin nga Partia. Enveri u revoltua shumë,
kur mori vesh se ndaj një qytetari të Durrësit, vetëm pse
kishte bërë kritika të drejta ndaj ish Sekretarit të Parë të
Komitetit të Partisë të rrethit, e keqtrajtonin! Ne, theksoi
Enveri, duhet të inkurajojmë qytetarët që të bëjnë vërejtje e
kritika pa frikë kundër kujtdo kuadri të Partisë apo të push-
tetit.
ENVER HOXHA - Hetoi që bëri epokë 261
Në janar të vitit 1981 Enver Hoxha u ndal përsëri mbi
këtë problem, duke tërhequr vëmendjen në domosdosh-
mërinë e luftës kundër qëndrimeve sektare, në veprimtarinë
e organeve të Punëve të Brendshme, ashtu dhe të organeve
të Drejtësisë. Duke iu referuar raportit që kishin paraqitur
në Byronë Politike, Ministria e Punëve të Brendshrne dhe
Gjykata e Lartë për veprat penale, Ai, i revoltuar, iu drejtua
drejtuesve të këtyre organeve: "Ku vemi kështu me këto
masa penale ndaj njerëzve tanë?! Duhet t'i jepet fund
njëherë e mirë këtyre koncepteve e qëndrimeve sektare...".
Dhe po aty, Ai kërkoi që të merreshin masa konkrete për t'u
prerë rrugën këtyre qëndrimeve, në mënyrë që të forcohej
ligjshmëria për mbrojtjen e të drejtave dhe të lirive të
njerëzve. Konkretisht, Ai propozoi që të merreshin këto
masa:
Së pari, të bëheshin rregullime në legjislacion, sidomos
në Kodin Penal, sepse ashtu siç ishte në atë kohë, ai klas-
ifikonte si figura krimi shumë gjëra, veprimesh e mosvep-
rimesh, shumica e të cilave duhej të ishin kundravajtje të
thjeshta, sepse nuk përmbanin në vetvete rrezikshmëri të
madhe shoqërore.
Së dyti, kërkoi që krimet kundër shtetit të riklasifiko-
hen, pasi ashtu siç ishin në Kodin Penal, dilte sikur të gjithë
qenë agjentë në shërbimet e huaja, kur ato më tepër qenë
për agjitacion e propagandë.
Së treti, kërkoi që figura e krimit të agjitacionit e të pro-
pagandës të përcaktohej më me kujdes dhe më saktë, duke
pasur parasysh qëllimin e subjektit, nëse ai ekziston apo jo
dhe, nga ana tjetër, Enveri porositi prerë, që me njerëzit që
zhvillonin agjitacion e propagandë të merrej Partia, jo or-
ganet e Punëve të Brendshme. Partia, theksoi Ai, duhet t'i
këshillojë këta njerëz dhe ta bëjë këtë punë në mënyrë të
atillë, që të mos e marrin vesh njerëzit e tjerë, as njerëzit e
familjes. Veç kësaj, për personin e këshilluar të mos mbahej
262 Dr. Sami Gega
asnjë shënim.
Ndërkaq, Enveri porositi kuadrot e organeve të Punëve
të Brendshme, që të zhvillonin aftësitë për të përcaktuar
ekzaktësisht ndryshimin midis kritikës e veprimtarisë
armiqësore, midis fjalës e veprës, midis veprës me qëllim
dhe asaj pa qëllim, midis dëshirës e mundësisë, dijes e
padijes. Nga kjo porosi del qartë, se në asnjë mënyrë nuk
duhej lejuar të dënohej një njeri vetëm pse bënte kritika, se
fliste e bën vërejtje për çështje të veprimtarisë ekonomike
apo shtetërore, kur në kritikën e tij, në vërejtjet e tij mun-
gonte qëllimi armiqësor, mungonte dëshira e keqe dhe dija
për një veprimtari armiqësore. Ai, gjithashtu, porositi
kuadrot e organeve të Punëve të Brendshrne, që "... të kini
kurdoherë parasysh, që, para se të vendosni, duhet të sig-
uroheni mirë për fajin e personit; të respektoni ligjet në
këtë çështje, me qëllim që të mos krijohen shqetësime pa
vend për njërin apo tjetrin... ligjet duhet të zbatohen me
rreptësi; të goditën vetërn fajtorët kur duhet dhe si duhet
"(E. H. "Gjithmonë vigjilencë", V. 2. F. 84-86).
Pra, zotërinj kalemxhinj të borgjezisë apo pseudohisto-
rianë, ky ishte "diktatori" Enver Hoxha! Megjithatë, duhet
thënë se mjaft nga këto porosi e orientime të qarta e të prera
nuk u çuan deri në fund; disa prej tyre u zbatuan në mënyrë
gjysmake. Për këtë ndikoi sa ekzistenca e koncepteve
armiqësore të futura në veprimtarinë e organeve të Punëve
të Brendshme nga agjentët e huaj (Mehmet Shehu, Kadri
Hazbiu, Feçor Shehu), aq edhe nga Ramiz Alia, i cili nga
janari i vitit 1982 mori drejtimin e organeve të Punëve të
Brendshme dhe të Drejtësisë.
Veç duhet thënë, se, me gjithë mangësitë në zbatimin e
plotë të porosive të Enverit, mbas 31 janarit të vitit 1981 sh-
keljet e rënda të ligjshmërisë u frenuan; kontrolli i Prokuror-
isë nisi të përmirësohej në kërkesa të zbatimit të ligjshmërisë.
Hetuesia u nda nga Ministria e Punëve të Brendshme dhe
doli si institucion më vete. Kodit Penal iu bënë disa

përmirësime. Këto sollën përmirësime të ndjeshme në luftën
kundër sektarizmit dhe në zbatimin me rigoroz të ligjsh-
mërisë në tërësi.
Me gjithë vijën e drejtë dhe orientimet e qarta e të herë-
pashershme të Enver Hoxhës, gjatë periudhës së diktaturës
së proletariatit ka pasur raste të shkeljes së ligjshmërisë ndaj
personave të veçantë. Veç këto raste nuk shprehnin përm-
bajtjen dhe esencën e politikës së shtetit të diktaturës së pro-
letariatit. Ata veprime të paligjshme janë kryer nga elementë
armiq të diktaturës së proletariatit dhe sipas urdhrave të
agjenturave të huaja, të cilët kishin pushtuar udhëheqjen e
Ministrisë së Punëve të Brendshme! Tashmë është i njohur
fakti, se ky dikaster për afro 40 vjet ka qenë sunduar nga ele-
mentë të vënë në shërbim të zbulimeve të huaja dhe që ve-
pronin në kundërshtim me vijën e Partisë, në kundërshtim
me ligjet e shtetit të diktaturës së proletariatit. Është e pro-
vuar ajo çka deklaruar Enver Hoxha, se "Koçi Xoxe, Meh-
met Shehu, Kadri Hazbiu dhe Feçor Shehu, ish-ministra të
Punëve të Brendshme... ishin agjentë aktivë që i mbulonin
fëlliqësirat e krimet e njëri-tjetrit dhe të disa bashkëpunë-
torëve rreth tyre dhe, për katër dekada, i kanë fshehur Par-
tisë të dhënat për veprimtarinë agjenturore të njëri-tjetrit".
(E. H. "Titistët". F. 579).
Kam qenë i pranishëm në gjykimin e këtyre armiqve.
Kemi dëgjuar me hollësi deponimet e Fiqret Shehut. Ajo
shpjegoi rrjedhshëm veprimtarinë agjenturore. Tregoi në
mënyrë bindëse si dhe kur qenë rekrutuar nga agjenturat e
huaja Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu, Feçor Shehu dhe ajo
vet; tregoi së ç'porosi merrnin, ç'veprimtari patën kryer, si
në rastin e prapaskenës së Plenumit të Beratit, në Konfer-
encën e Partisë të Tiranës në vitin 1956, tregoi planin për
helmimin e Enver Hoxhës etj. Që Mehmet Shehu ishte agjent,
kjo u vërtetua edhe nga disa dokumente, si letra e Llaripos-
264 Dr. Sami Gega
tit, ajo e Dushan Mugoshës etj., të cilat i ka pas lexuar edhe

Ramiz Alia, por edhe janë botuar publikisht.
Këta elementë të degjeneruar politikisht e të vënë në
shërbim të të huajve parasëgjithash dëmtuan rëndë orga-
net e Shërbimit Informativ Sekret - Sigurimin e Shtetit, sepse
shtrembëruan parimet e ndërtimit të këtij Shërbimi, si dhe
objektin kryesor të këtij Shërbimi. Koçi Xoxe ndërtoi rrjet
informativ në Parti dhe arriti ta vërë Partinë nën kontrollin
e Sigurimit të Shtetit dhe këtë të fundit ia nënshtroi kontrol-
lit të UDB-së. Po kështu, Mehmet Shehu, Kadri Hazbiu e
Feçor Shehu ndërtuan rrjet agjenturor në organet e push-
tetit dhe lanë jashtë kontrollin elementet e vërtetë armiq e
agjentë të shërbimeve agjenturore të huaja, si dhe shtrem-
bëruan objektin e Sigurimit, duke u përpjekur që të krijojnë
të çara në unitetin parti-popull, pushtet-popull.
Koçi Xoxe udhëzonte punëtorët operativë që të arresto-
nin sa më shumë edhe pse s'kishin prova të plota, pasi mate-
riali e provat delnin nga procesi"! Kadri Hazbiu e Feçor She-
hu, gjithashtu, udhëzonin punëtorët operativë,që të grum-
bullonin të dhëna ndaj njerëzve që dyshoheshin: arrestoni,
porosisnin ata, se provat dalin nga procesi (!), se, për të futur
një person në burg, provat krijohen kollaj, mjafton të dësh-
mojnë dy persona! Puna e punëtorit operativ matet me num-
rin e arrestimeve! (Informacioni i Ministrisë së Punëve të
Brendshme, dërguar Komitetit Qendror të Partisë më 06. 05.
1982 dhe raporti i Drejtorisë së Parë të MPB, bërë pas zbu-
limit të veprimtarisë armiqësore të Mehmet Shehut, Kadri
Hazbiut e Feçor Shehut.
Me këto orientime të jashtëligjshme, jashtë vijës së Par-
tisë, këta elementë armiq grumbullonin të dhëna për njerëz,
që në të vërtetë nuk ishin në pozita armiqësore. Puna u katan-
dis deri atje, sa disa punëtorë operativë të pandërgjegjshëm,
për t'i shpëtuar kritikave të eprorëve, ose edhe thjesht për
karrierë bënin raporte fiktive! (Një punëtor operativ në rre-
thin e Matit dhe një tjetër në atë të Elbasanit në vitet 1979-

1980 u dënuan penalisht për veprime të tilla). Kishte raste,
që puna me të dhënat operative të Shërbimit Sekret bëhej e
përciptë, pa i verifikuar me të dhëna plotësuese. Qe bërë
praktikë dhe një metodë e përhershme goditja e arrestimeve
me fushata, sidomos në prag të festave të kongreseve. Ka
pasur raste, që edhe improvizoheshin procese, siç qe ai i
// procesit të gomave" në vitin 1981! Qëllimi i armiqve që
vepruan në organet e Punëve të Brendshme ishte, nga njëra
anë, t'i thoshnin Partisë "ja, ka veprimtari armiqësore; ne
punojmë; jemi vigjilentë" (!), ndërsa nga ana tjetër synonin
që të cenonin unitetin e popullit me pushtetin socialist, duke
bërë sa më shumë njerëz të pakënaqur, për të thënë nesër,
kur të realizonin përmbysjen e sistemit, "e pat se sa e egër
dhe sa barbare ishte Diktatura e proletariatit"! Pra, këta armiq
punonin me qitje të largët, në bazë të orientimeve të marra
nga CIA, KGB, UDB etj.
Natyrshëm lind pyetja, kur agjenturat e huaja kishin ar-
ritur të zinin pozita të rëndësishme dhe të vepronin në
kundërshtim me ligjet e me platformën e Partisë për Shër-
bimin Informativ Sekret, si është e mundur që ata të mos
zbuloheshin me kohë, pa arritur të dëmtonin rëndë?! Po ja
që kështu ndodhi. Dhe kjo, për dy arsye. E para: gjithë
ndërtimi strukturor e organizativ, tërë format e punës op-
erative që në fillim qenë huajtur nga UDB-ja e, më pas, nga
KGB-ja. E dyta: nga fillimi e deri në korrik të vitit 1975 Min-
istria e Punëve të Brendshme, sidomos Sigurimi i Shtetit
thuajse ishin plotësisht jashtë kontrollit të Partisë! Këto or-
gane ishin të hermetizuara. Ministria e Punëve të Brendshme
kishte një Degë Politike, e cila drejtonte e kontrollonte vep-
rimtarinë e organizatave të partisë të Sigurimit të Shtetit.
Po ashtu, Komitetet e Partisë të rretheve s'kishin të drejtë
të futeshin në organizatat e partisë të Sigurimit të Shtetit.
Vetëm në korrik të vitit 1975 Byroja Politike nxori një
266 Dr. Sami Gega
udhëzim të posaçëm për sigurimin e udhëheqjes e të kon-

trollit të Partisë në organet e Punëve të Brendshme. Në këtë
kohë u krijuan komitetet e partisë në MPB e në degët në
rrethe. Sekretarët e Parë të Komiteteve të Partisë të rretheve
dhe zëvendësit e tyre morën të drejtën dhe detyrën që të
futeshin në çështjet konkrete të punës operative të Sigurim-
it të Shtetit: Veç kësaj, në Aparatin e Komitetit Qendror të
Partisë u krijua një sektor për të kontrolluar e ndihmuar
punën e Partisë në organet e Punëve të Brendshme. Instruk-
torët e këtij sektori kishin të drejtë të merrnin pjesë në anal-
izat e punës të sektorëve operativë të Sigurimit dhe, me
porosi të Sekretarit të Komitetit Qendror të Partisë, futeshin
edhe në çështjet konkrete operative të Sigurimit.
Këto masa, natyrisht, dhanë efekte pozitive. Por, megjith-
atë, është fakt që në krye të MPB deri në fillimin e vitit 1982
ishin agjentët (Kadri Hazbiu e Feçor Shehu) dhe normat e
veprimtarisë operative, metoda e punës së kuadrove të Sig-
urimit të Shtetit vazhdonin të kishin ndikimin e praktikave
të vjetra. Vetëm pas zbulimit të veprimtarisë armiqësore në
këtë dikaster, kur u dërguan kuadro të rinj në drejtim nisi
puna për spastrimin e këtij dikasteri nga metodat dhe kon-
ceptet e huaja për Partinë dhe ligjshmërinë e shtetit socialist.
Me të drejtë disa njerëz sot shtrojnë pyetjen: kur për një
kohë të gjatë kanë ekzistuar e vepronin agjentë të kalibrave
të lartë në krye të Qeverisë e të Ministrisë së Punëve të
Brendshme, si është e mundur që ata nuk arritën ta asgjë-
sonin udhëheqësin, Enver Hoxhën dhe të realizonin kështu
përmbysjen e sistemit socialist me kohë? Përgjigja nuk ësh-
të e vështirë të jepet: Tashmë dihet, se përpjekje janë bërë
që gjatë luftës e në vazhdimësi pas saj. Amerikanët dërguan
agjentin Tomas Stefan, me origjinë shqiptare, të kamufluar
si misionar pranë Shtabit të Përgjithshëm për të ndihmuar
për Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, me synimin krye-
sor: asgjësimin e Enver Hoxhës. Agjentët e Titos, të mbësh-
tetur nga elementët e rekrutuar, si Koçi Xoxe etj., u përpo-

qën në prapaskenën e Plenumit të Beratit që ta ndëshkonin
dhe ta shkarkonin Enver Hoxhën nga detyra e Sekretarit të
Përgjithshëm të Partisë, siç u orvatëm ta realizonin një gjë
të tillë edhe në Konferencën e Tiranës më 1956. Mehmet
Shehu e Kadri Hazbiu u përpoqën që ta helmonin dhe, më
në fund, me porosi të agjenturave të huaja, sollën bandën e
Xhevdet Mustafës për të bërë atentat kundër Enverit. Me
gjithë këto përpjekje, ata nuk mundën që ta realizonin qel-
limin e tyre, sepse:
Për meritat dhe aftësitë e tij udhëheqëse e drejtuese,
Enver Hoxha gëzonte autoritet të padiskutueshëm. Ai ishte
udhëheqësi më i dashur i popullit e i Partisë; ishte i lidhur
ngushtë me popullin, me komunistët dhe me të gjithë
kuadrot e tërë sistemit të diktaturës së proletariatit. Ishte
pikërisht populli, komunistët dhe kuadrot e sektorëve të
ndryshëm të Partisë e të strukturave shtetërore që e donin,
e adhuronin dhe e mbronin Enver Hoxhën.
E dyta, armiqtë i trembeshin revoltës mbarëpopullore,
revoltës së mbarë Partisë, ushtrisë, policisë. Ata nuk kishin
besim, mbas një veprimi të tillë, makabër, se do të mund t'i
ndiqte populli, Partia e ushtria. Kjo - sepse për popullin,
për komunistët, për ushtrinë dhe për gjithë kuadrot e struk-
turave shtetërore të diktaturës së proletariatit Enver Hoxha
nuk ishte kurrë diktator, por udhëheqës e mësues i madh.
Ai nuk qe kurrë prepotent; nuk komandonte, por drejtonte
e udhëhiqte me ide, me dije e urtësi. Ai ishte burrë i madh
shteti i paparë në vendin tonë; ishte i afirmuar si i tillë edhe
në shkallë botërore.
Të organizoje e të drejtoje LANÇ dhe ta fitoje, të merrje
Shqipërinë nga parmenda e drurit dhe ta çoje te bujqësia
moderne, nga kovaçhana te metalurgjiku, nga kandili te
elektrifikimi, nga analfabetizmi masiv te universitetet, te
Akademia e Shkencave dhe te një sërë institucionesh të lar-
268 Dr. Sami Gega
ta; ta bëje Shqipërinë që t'i dëgjohej e t'i respektohej zëri i

saj në botë, kjo nuk ishte dhe nuk mund të ishte dëshirë
dhe punë e një diktatori, por vepër e një udhëheqësi të rrallë
e human, vepër e një atdhetari të madh, që mendonte e
punonte vetëm për popullin dhe që bëri aq shumë, sa askush
tjetër para Tij në historinë e Shqipërisë.
Nga të gjitha sa thamë më lart, del qartë se, sado që të
përpiqen kalemxhinjtë e borgjezisë dhe pseudohistorianët,
ata nuk do të mund ta errësojnë figurën legjendare të Enver
Hoxhës. Figura e këtij burri të madh shteti simbolizon një
epokë të re të Shqipërisë dhe të mbarë kombit tonë. Ai zë
një vend të lartë e të merituar në altarin e historisë së Sh-
qipërisë dhe të kombit tonë dhe, sa më shumë që largohe-
mi në kohë, aq më shumë do të shndrisë figura e Tij.
Po e mbyll këtë shkrim me shprehjen e dy miqve an-
glezë, ish drejtues të Shoqatës së Miqësisë Shqipëri-Angli,
Bill Bland e Nobert Steinmayer: "Ne, thonë ata, jemi të bin-
dur, se kur historia objektive të jetë veçuar prej propagan-
dës, do të pranohet se Enver Hoxha ishte një burrë shteti i
përmasave botërore, një patriot kombëtar i përkushtuar dhe
një mbrojtës i fuqishëm i socializmit dhe i demokracisë në
kuptimin e vërtetë të termit si "sundim i masave të gjëra të
popullit"!
(Gazeta "Shkëndia", nr.21, tetor 1994).

PKSH është vepër e komunistëve
shqiptarë, ku rolin vendimtar
e luajti Enver Hoxha
Prej kohësh propaganda e shtetit të sotëm borgjez, disa
pseudohistorianë e politikanë ballisto-zogistë vazhdojnë
përpjekjet për ta shtrembëruar të vërtetën historike të kr-
ijimit të Partisë Komuniste Shqiptare. Synimi i kësaj fush-
ate është i qartë: errësimi dhe nënvlerësimi i rolit të Partisë
Komuniste Shqiptare, të komunistëve shqiptarë dhe,
veçanërisht, të Enver Hoxhës.
Zotërinj pseudohistorianë e politikanë shërbëtorë të
borgjezisë; mos u mundoni më kot në këtë rrugë antihis-
torike, se, sado që të përpiqeni, të vërtetën nuk do të rnund
ta mbuloni dot me gënjeshtra.
Partia Komuniste Shqiptare është vepër historike e ko-
munistëve shqiptarë dhe e askujt tjetër. Për themelimin e
saj, vendimtare ka qenë roli i Enver Hoxhës. Kjo e vërtetë
historike është sqaruar nga autorë që e realizuan, por është
trajtuar edhe në një sërë dokumentesh të Partisë së Punës
të Shqipërisë, si dhe në veprat e historianëve kompetentë e
seriozë, siç janë Prof. Xhemil Frashëri, Xhelal Gjeçovi etj.
Partia Korruniste Shqiptare u krijua jo pse në Mbledhjen
Themeluese të saj asistuan dy komunistë jugosllavë, por
sepse në Shqipëri prej kohësh ekzistonte e vepronte aktiv-
isht lëvizja komuniste; se për të ekzistonin gjithë faktorët e
kushtet e brendshme; se ishin pikërisht elementët e shën-
2 70 Dr. Sami Gega
doshë dhe të aftë në lëvizjen komuniste shqiptare, të cilët

me kohë kishin punuar për organizimin e Mbledhjes
Themeluese; se gjithçka në procesin e përgatitjes, të zhvil-
limit e të rezultatit të saj u drejtua nga komunistët shqiptarë.
Pa këta faktorë e pa kushtet e brendshme objektive e sub-
jektive, as që mund të mendohej formimi i Partisë Komu-
niste Shqiptare, sado përkrahje e mbështetje që të kishte nga
faktorë të jashtëm. Pra, ishin pjekur kushtet objektive e sub-
jektive brenda vendit tonë, ishin përgatitur të gjitha masat
organizative e politiko-ideologjike në vendin tonë për kr-
ijimin e saj. Formimi i Partisë Komuniste Shqiptare erdhi si
nevojë imperative e kohës, për të udhëhequr popullin në
luftën kundër shtypjes kombëtare e klasore. Komunistët
shqiptarë, - ka thënë Enver Hoxha - erdhën te filozofia e
Marksit nëpërmjet një praktike revolucionare shumëvjeçare,
në luftë kundër regjimit zogollian, kundër rendit feudalo-
borgjez dhe në luftë kundër pushtimit fashist të atdheut.
Pra, jo pse tha ky apo ai komunist jugosllav.
Si, kur dhe nga kush u sajua teza absurde, se gjoja Partinë
komuniste Shqiptare e paskan krijuar dy komunistë jugosllavë?
Për herë të parë kjo tezë ajo u hodh si një alibi në Konfer-
encën e Parë të Vendit të Partisë Komuniste Shqiptare në mars
1943 nga i dërguari i P.K.J. Bllazho Jovanoviç. Ndër të tjera,
ai pat thënë: "Partinë Komuniste Shqiptare e krijuan dy ko-
munistë jugosIlavë!". Duke shprehur këtë mendim, sigurisht
që aludonte për Miladin Popoviçin dhe Dushan Mugoshën.
Kjo tezë ishte produkt i strategjisë së udhëheqjes së P.K.J, e
sajuar më synimin që të fitonte të drejtën e tutorit mbi Partinë
Komuniste Shqiptare, që të ndërhynin dhe të thonin fjalën e
tyre për gjithçka në vendin tonë, me qëllim që të realizonin,
gradualisht, aneksimin e Shqipërisë në Federatën Jugosllave!
Kjo tezë, që në thelb është krejt e pavërtetë dhe e shprehur
me qëllim armiqësor, pas fjalës së Bllazho Jovanoviçit men-
jëherë u hodh poshtë jo vetëm nga delegatët, por edhe nga
Miladin Popoviçi, i cili pat deklaruar prerazi: "Akujt nuk

duhet t'i shkojë ndërmend, se Partinë Komuniste Shqiptare
e kemi krijuar ne, dy shokë të Partisë Komuniste Jugosllave.
Jo. E vërteta është, se Partinë Komuniste Shqiptare e krijuat
vetë ju, komunistët shqiptarë, dhe, nëse duhet folur për ro-
lin tim, ose të ndonjë tjetri të jashtëm, ky rol s'është gjë tjetër,
veçse ajo që në marrëdhëniet e partive motra quhet ndihrnë
e përkrahje internacionaliste vëllazërore. Partinë tuaj Ko-
muniste ju do ta krijonit, siç edhe e krijuat, edhe sikur të
mos ndodheshim ne këtu".
Në lidhje me këtë çështje është shprehur edhe Dushan
Mugosha (Ndonëse më vonë u pa qartë, se ai vepronte si
agjent). Ai ka shkruar: "Neve na u kërkua ndihmë dhe ne e
dhamë... kjo nuk duhet të interpretohet sikur shqiptarët
nuk mund të përmbushnin këtë detyrë vetë. Ata kishin
udhëheqës të aftë, të cilët do t'i kishin zgj idhur vetë prob-
lemet e tyre administrative".
Këto dy pohime kaq të qarta hedhin dritë pa ekuivokë
mbi çështjen se kush e firmosi Partinë Komuniste Shqiptare,
duke mohuar prerazi atë tezë absurde të Bllazho Jovanoviçit,
apo përrallat e pseudohistorianëve dhe të politikanëve të
sotëm, shërbëtorë të borgjezisë. Për të mos lënë asnjë pikë
dyshimi, le ta çojmë më tej analizën:
Teza, se gjoja Partinë Komuniste Shqiptare e krijuan
komunistët jugosllavë, është teorikisht e gabuar dhe anti-
shkencore, por ajo është në kundërshtim edhe me gjithë
praktikën e përgatitjes, të zhvillimit e të realizimit, sepse:
E para, krijimi i çdo partie, në çdo shtet qoftë, kushtëzo-
het nga faktorë dhe kushte objektive e subjektive të
brendshme, nga pjekja e tyre dhe kërkesa e kohës. Në nën-
tor të vitit 1941 në Shqipëri ishin këta faktorë dhe kushte të
brendshme. Për to kishte shumë vite që punohej që të krijo-
heshin dhe të piqeshin. Kështu, që në vitin 1923 në Shqipëri
elementë përparimtarë ngritën rrethe për studimin e letër-
272 Dr. Sami Gega
sisë marksiste-leniniste. Ndërsa jashtë atdheut elementët

përparimtare me prirje marksiste-leniniste krijuan organiz-
ma të posaçme: Në Vjenë, në vitin 1925 u krijua Komiteti
Nacional Revolucionar (Konare), që dy vjet më vonë u rior-
ganizua dhe mori emrin "Çlirim kombëtar". Ky organizëm
mbante lidhje me Federatën Komuniste Ballkanike, nëpërm-
jet saj lidhej me Kominternin. Më 1928 në Moskë disa ko-
munistë shqiptarë (Ali Kelmendi, Naum Prifti, Sali Hidri,
Reshat Daci etj)., krijuan "Bërthamën Komuniste të Mosk-
ës", të cilët i vunë vetes detyrë që të ndihmonin organiz-
imin e lëvizjes komuniste në Shqipëri dhe për përgatitjen e
premisave për krijimin në Shqipëri të Partisë Komuniste.
Edhe në Francë, emigrantët me ide përparimtare komuniste
krijuan një grup, i cili mbante lidhje me Kominternin
nëpërmjet përfaqësuesit të tij në Francë. Ky grup punonte,
gjithashtu, për zhvillimin e lëvizjes komuniste në Shqipëri.
Kështu, u bë e mundur që në vitin 1928 të krijohej Grupi
Komunist i Korçës me përgjegjës Miha Lakon. Më 1930 er-
dhi nga Bërthama Komuniste e Moskës Ali Kelmendi me
disa shokë të tjerë. Ai krijoi celula komuniste në Tiranë,
Krujë, Elbasan, Vlorë. Ali Kelmendi u njoh edhe me Enver
Hoxhën. Në Grupin e Korçës bënte pjesë edhe Enver Hox-
ha, Pilo Peristeri e të tjerë. Në vitin 1936 u krijua Grupi
Komunist i Shkodrës me përgjigjës Zef Malën, Grup që kish-
te në përbërje edhe Qemal Stafën e Vasil Shanton.
Në fund të vitit 1936 seksioni Ballkanik i Kominternit or-
ganizoi një mbledhje në Moskë, ku morën pjesë Ali Kelmen-
di e Halim Xhelo. Mbledhja drejtohej nga Vilhelm Piku. Në
këtë mbledhje Ali Kelmendi shtroi këto detyra: a) Të krijohet
në Shqipëri një qendër, e cila të drejtojë të gjitha grupet ko-
muniste, b) Qendra të marrë masa për thirrjen e një kongresi,
në të cilin të formohet Partia Komuniste Shqiptare.
Pra, në prag të krijimit të Partisë Komuniste Shqiptare,
në nëntor të vitit 1941 në Shqipëri kishte një lëvizje komu-
niste me një aktivitet revolucionar jo të vogël. Shkurt, ishin

pjekur kushtet dhe koha e kërkonte krijimin e saj.
E dyta, Grupet Komuniste (i Korçës, i Shkodrës dhe i
"Të rinjve") që nga tetori i vitit 1939 iu futën punës për bash-
kimin e grupeve në një Parti. Ata organizuan takime e de-
bate të përbashkëta për arritjen e modaliteteve të afrimit
midis tyre nëpërmjet realizimit të aksioneve të përbashkë-
ta; zhvilluan diskutime për çështje organizative e
ideologjike, për parimet e normat marksiste-leniniste mbi
të cilat do të krijohej Partia Komuniste etj.
Njohja e Enver Hoxhës me Qemal Stafën, Vasil Shanton,
Ramadan Çitakun dhe me elementë të tjerë të shëndoshë
ndikoi për forcimin e punës drejt arritjes së objektivit: bash-
kimit të komunistëve në një Parti Komuniste.
Ata kishin diskutuar e shkëmbyer mendime për gjetjen
e rrugëve, të një platformë organizative e ideologjike për
bashkimin, duke mënjanuar frymën sektare e të punës me
grupazhe. Ishte rënë dakord për domosdoshmërinë e thir-
rjes së mbledhjes të përfaqësuesve të Grupeve Komuniste,
për realizimin e objektivit: krijimin e Partisë Komuniste
Shqiptare. Përfaqësuesit e Grupeve Komuniste, që prej ko-
hësh punonin për këtë objektiv, kishin caktuar të gjitha
modalitetet për thirrjen e Mbledhjes Themeluese, të për-
bërë nga 5 delegatë të të tre Grupeve Komuniste. Pritej, si
të thuash, vetëm dita e çeljes së dasmës së madhe, dita së
kurorëzimit të krijimit të Partisë Komuniste Shqiptare.
E treta, teza se Partinë Komuniste e krijuan komunistët
jugosllavë bie edhe nga vetë ata që e sajuan, pasi si argument
dhe provë të vetme paraqesin pjesëmarrjen në Mbledhjen
Themeluese të të dy komunistëve jugosllavë. Mirëpo duhet
të jesh naiv të besosh e të pranosh, se na u krijoka një parti nga
dy përfaqësues të huaj si vëzhgues e dëgjues në Mbledhjen
Themeluese, të organizuar e të përgatitur nga komunistë sh-
qiptarë posaçërisht për krijimin e Partisë Komuniste.
274 Dr. Sami Gega
Le të sqarojmë më tej çështjen, duke shpjeguar faktin: si

dhe përse u ndodhën dy komunistë të huaj në atë Mbledhje
Themeluese të Partisë Komuniste Shqiptare:
Kur gjithçka ishte përgatitur për organizimin dhe zhvil-
limin e Mbledhjes Themeluese të Partisë Komuniste, shokët
e Grupit Komunist të Shkodrës propozuan që në Mbledhjen
Themeluese të Partisë mund të lindnin mosmarrëveshje,
prandaj, sugjeruan ata, do të qe mirë që të kishim të pran-
ishëm një shok komunist të paanshëm, i cili të gjykonte mbi
të gjitha palët. Dhe meqë ky grup e kishte shtrirë veprim-
tarinë e tij në Kosovë, propozoi që shokët e Grupit të Shko-
drës të kontaktonin e të gjenin një nga anëtarët e Partisë
Komuniste Jugosllave. Ndërkohë, Koço Tashko hodhi idenë
e lidhjes me Partinë Komuniste Italiane. Mbas disa ditësh,
në Tiranë kishte ardhur Dushan Mugosha, natyrisht për
ndonjë veprimtari të fshehtë, që ai e kishte zanat.
Shokët e Grupit të Shkodrës dhanë mendimin që mund
ta ftonin Dushan Mugoshën të asistonte në Mbledhjen
Themeluese. Shokët e Grupit të Korçës e kundërshtuan për
faktin, se Dushani s'qe i autorizuar nga Partia e tij, por dhe
se ai ishte i njohuri i Anastas Lulos. Ndërkaq, kur Dushani
ishte larguar nga Tirana, Enver Hoxha informohet, se në
Peqin ndodhej i internuar Miladin Popoviçi, ish-sekretar i
parë i Partisë Komuniste Jugosllave për krahinën e Kos-
ovës. Marrja e masave për lirimin e tij nga internimi u sh-
trua si një detyrë internacionaliste. I ndihmuar nga Mustafa
Gjinishi, me aksion Miladin Popoviçi u nxor nga internimi
dhe shokët ranë dakord që ta ftonin në Mbledhjen Theme-
luese të Partisë. Miladini ishte komunist i përgatitur teor-
ikisht, i njihte mirë normat e Partisë, shtroi nevojën që të
kishte një shok nga Partia Komuniste Jugosllave si dëshmi-
tar në këtë veprimtari internacionaliste: Dhe konkretisht
propozoi që të thirrej Dushan Mugosha, i cili ishte anëtar i
Komitetit të Partisë Komuniste Jugosllave për Kosovën.
Kështu u ftua edhe Dushan Mugosha.

Veç duhet thënë, se Komiteti i Partisë Komuniste për
Kosovën pas pushtimit fashist ishte shkëputur nga
udhëheqja qendrore e Partisë Komuniste Jugosllave. Ky fakt
flet qartë për atë, që, si Miladini dhe Dushani, erdhën jo si
të dërguar nga Partia Komuniste Jugosllave, por thjesht si
dy komunistë internacionalistë të ftuar nga organizatorët e
Mbledhjes Themeluese të Partisë Komuniste Shqiptare.
Mbledhja u përgatit e u organizua në ilegalitet të plotë
nga përfaqësuesit e tre Grupeve Komuniste. Vendimi i parë
që u mor ishte pranimi njëzëri i krijimit të Partisë Komu-
niste Shqiptare, i propozuar nga Enver Hoxha si përfaqë-
sues i Grupit të Korçës, i cili tha: "Shokë; të formojmë Partinë
Komuniste Shqiptare në bazë të mandatit që na është dhënë
nga Grupet tona... Pastaj të debatojmë e të diskutojmë si
anëtarë të saj...". Njëzëri të pesëmbëdhjetë delegatët pran-
uan vendimin për pranimin e Partisë Komuniste Shqiptare.
Pas këtij vendimi historik, në emër të Grupit të Korçës
foli Enver Hoxha. Përfundimet e nxjerra për historikun e
lëvizjes komuniste, të metat dhe anën pozitive, por dhe ori-
entimet e dhëna për ecurinë e mëtejshme të Partisë së sapo-
formuar në situatën e dhënë u pasqyruan në Rezolucionin
e Mbledhjes Themeluese të Partisë, i cili u përpunua e u
formulua nga Enveri në bashkëpunim me Qemal Stafën.
Kur erdhi puna për zgjedhjen e Komitetit Qendror Provi-
zor, shokët delegatë ranë dakord që në të të mos përfshihej
asnjë nga ish-përgjegjësit e Grupeve Komuniste, nisur nga
fakti se në punën e tyre kishte patur dobësi, frymë sektare
dhe të punës me grupazhe.
Në Komitetin Qendror Provizor u zgjodhën 7 vetë nga ish
anëtarët militantë të Grupeve Komuniste: Enver Hoxha, Qe-
mal Stafa, Koçi Xoxe, Tuk Jakova, Kristo Themelko, Ramadan
Çitaku dhe Gjin Marku. Në krye të tij nuk u zgjodh asnjë sek-
retar. Por Enver Hoxha u ngarkua të ndiqte punën për organi-
276 Dr. Sami Gega
zimin e drejtimin e Partisë në tërësi, si dhe veprimtarinë e Par-

tisë në Tiranë. Kjo erdhi si rrjedhim i faktit, se Enveri luajti
rolin kryesor në përgatitjen dhe zhvillimin e Mbledhjes Theme-
luese, se ai ishte më me aftësi teorike e organizative.
Nga sa shtjelluam më sipër del qartë si drita e diellit, se
Partia Komuniste Shqiptare u krijua nga komunistët sh-
qiptarë. Megjithatë, propaganda e shtetit borgjez, pseudohis-
torianët e politikanët shërbëtorë të borgjezisë vazhdojnë
marrëzinë e tyre me shpifje, se gjoja Partinë Komuniste Sh-
qiptare e krijuan komunistët jugosIlavë, se Enver Hoxha doli
në krye të Partisë me manovrime të ndryshme!
Lidhur me këto përralla e absurditete, si gjithë histori-
anët objektivë dhe njerëzit e ndershëm, edhe unë kam bind-
jen time të plotë:
Së pari, zotërinj myteberë, e kuptojmë mirë arsyen pse
ju s'doni të hapni sytë përpara të vërtetës objektive, për-
para faktit se Partinë Komuniste Shqiptare e krijuan komu-
nistët shqiptarë, se për krijimin e saj Enver Hoxha luajti ro-
lin kryesor. Ju këtë e bëni, sepse jeni shërbëtorë të borgjez-
isë; e bëni nga dëshira për të luftuar komunizmin dhe për
të hyjnizuar rendin kapitalist, demokracinë borgjeze.
Ju, zotërinj pseudohistorianë, politikanë shërbëtorë të
borgjezisë dhe pinjollë të b allisto-zogistëve jeni të intere-
suar që ta përmbysni historinë për të mbuluar bëmat e bal-
l isto-zogistëve si bashkëpunëtorë të fashistëve e të nazistëve,
si autorë të masakrave, të vrasjeve e të internimeve të bijve
të popullit, si autorë të vjedhjeve, djegieve e shkatërrimeve
të mijëra e mijëra shtëpive të popullit. Ju, nga njëra anë, i
akuzoni komunistët shqiptarë si projugosllavë, prosllavë,
nga ana tjetër, me qëndrimin që mbani ndaj historisë së kr-
ijimit të Partisë Komuniste Shqiptare, jeni kthyer vetë në
projugosllavë, jeni bërë avokatë të tyre për diçka, që teorik-
isht e praktikisht nuk qëndron, për diçka që katërcipërisht
nuk është e vërtetë, për diçka që edhe vetë dy komunistët
jugosllavë, pjesëmarrës në ceremoninë e krijimit të Partisë

Komuniste Shqiptare, e kanë mohuar atë tezë absurde.
Ndërkaq, me përrallat dhe propagandën bajate të anti-
komunizmit arrini të shkoni deri atje, sa të mohoni aftësitë
intelektuale e organizative të kombit tonë, pasi komunistët
shqiptarë janë pjesë dhe bijë të kombit tonë. Ishin pikërisht
këta që krijuan Partinë Komuniste, që bashkuan popullin
në Frontin Antifashist Nacionalçlirimtar, që organizuan e
drejtuan Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, që e çliru-
an Shqipërinë dhe e futën atë në rrugën e progresit.
Kështu si veproni ju, pseudohistorianë e politikanë shër-
bëtorë të borgjezisë, ka patur edhe persona të cilët e mban-
in veten si udhëheqës të Partisë e të shtetit socialist, por që
realisht ishin antikomunistë, ishin revizionistë të kamuflu-
ar në gjirin e Partisë, prandaj dhe nënvlerësonin aftësitë in-
telektuale e organizative te komunistët shqiptarë. I tillë ishte
Ndreçi Plasari, që përkrahte tezën jugosllave për krijimin e
Partisë Komuniste Shqiptare prej tyre. Por edhe Mehmet
Shehu, në letrën drejtuar Dushan Mugoshës me 22 prill të
vitit 1944 i shkruante atij: "Letra që më dërgove është ngush-
ëllim për mua... Po e konservoj letrën e do të më shërbejë si
fotografia jote...". Dhe, më tej, në këtë letër Mehmet Shehu e
quan Dushan Mugoshën "Mësuesi ynë" (!), kurse komu-
nistët shqiptarë i cilësonte "komunistë bashibozukë" dhe
"një turli me zarzavate" (Enver Hoxha "Titistët", F. 554).
Së dyti, Enver Hoxha doli në krye të Partisë e të shtetit jo
rastësisht, jo nëpërmjet manovrimesh të ndryshme, jo si
produkt i ndikimeve agjenturore, por vetëm mbi bazën e
vlerave kulturore, politike e ideologjike dhe aftësive orga-
nizative e drejtuese. Ai mbarte në vetvete një dashuri të
pashoqe për atdheun-Shqipërinë, dhe për popullin. Ai kish-
te ide dhe horizonte të qarta për të ardhmen e Atdheut dhe
të popullit të tij, vlera këto që i shfaqi dhe i materializoi
qartë gjatë gjithë jetës, gjatë luftës dhe mbas saj, në peri-
udhën e rindërtimit dhe të ndërtimit të Shqipërisë së Re.
278 Dr. Sami Gega
Enver Hoxha i tregoi këto vlera në gjithë punën ilegale

që zhvilloi në Tiranë para Mbledhjes Themeluese të Partisë
Komuniste Shqiptare dhe pas asaj, kur jo vetëm e zgjeroi
rrethin e bërthamës së Grupit Komunist të Korçës me ko-
munistë, me simpatizantë e me patriotë, por organizoi edhe
një propagandë të gjerë kundër fashizmit, deri dhe organi-
zimin e demonstratave masive.
Enveri u dallua në gjithë procesin e punës përgatitore
për krijimin e Partisë Komuniste, tregoi mençuri e urtësi në
përpjekjet për afrimin e pikëpamjeve të shokëve kryesorë
të Grupeve Komuniste, për shmangien e frymës sektare e
të punës së grupazheve, duke bërë një punë të kualifikuar
e bindëse për hapjen e ideve përparimtare dhe për ngritjen
e nivelit ideologjik marksist-leninist të komunistëve. Ai
ideoi dhe nxori gazetën "Zëri i popullit" etj.
Në mbledhjen Themeluese të Partisë Enveri luajti rolin
kryesor e vendimtar. Këtu ai u pa nga të gjithë të pranish-
mit, se ishte më i përgatituri teorikisht, më njohës i teorisë
marksiste-leniniste për sa i përket formimit të Partisë, për
parimet dhe normat mbi të cilat ajo do të ndërtohej e do të
vepronte. Ai fliste qartë e me argumente bindëse, mbështe-
tur kurdoherë në teorinë marksiste-leniniste. Enveri nuk
kishte qenë kurrë i ndikuar nga ato të meta e dobësi që ish-
in manifestuar në Grupet Komuniste.
Pas krijimit të Partisë, Enveri iu vu me shumë përkush-
tim çështjes së ndërtimit organizativ të Partisë, asaj të shtr-
irjes së strukturave të saj në të gjithë vendin, por dhe ng-
ritjes së saj nga ana ideopolitike e ideologjike. Në këto drej-
time, si dhe në punën për spastrimin e Partisë nga elementët
trockistë, ai tregoi zgjuarësi e aftësi për krijimin e organiza-
tës së Rinisë Komuniste e të organizatës së Gruas Antifash-
iste. Ai ideoi Konferencën e Pezës dhe luajti rolin kryesor
në atë konferencë, ku u arrit një nga fitoret historike të pop-
ullit shqiptar me formimin e Frontit Antifashist Nacionalç-
lirimtar, i cili u bë faktori vendimtar në bashkimin e popu-
llit pa dallim feje, krahine e ideje në luftën kundër okupa-
torëve për çlirimin e vendit, por edhe nga i cili lindën ele-
mentët e parë të pushtetit popullor. Ishte po Enver Hoxha
që orientoi, organizoi e drejtoi Ushtrinë Nacionalçlirimtare.
Kështu, Enver Hoxha u afirmua si udhëheqës i madh,
me përgatitje të lartë teorike, politiko-ideologjike dhe me
aftësi organizative nëpërmjet zbatimit në praktikë të ideve
të tij revolucionare progresiste. Ai u afirmua si udhëheqës
me horizont të gjerë dhe me vizion të qartë jo vetëm për
organizimin e drejtimin e Partisë, por edhe për organizimin
e drejtimin e revolucionit popullor, për çlirimin e Shqipërisë
dhe futjen e vendit në rrugën e përparimit.
Ja, pikërisht për këto e të tjera arsye Enver Hoxha u zg-
jodh dhe u vu në krye të drejtimit të punëve të Komitetit
Qendror Provizor, kurse në Konferencën e Parë të Vendit
më 1943 u zgjodh Sekretar i Përgjithshëm i Komitetit Qen-
dror të Partisë Komuniste Shqiptare. Këshilli i Përgjithshëm
i Frontit Nacionalçlirimtar e emëroi Komisar Politik të Sh-
tabit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare Sh-
qiptare, ndërsa Kongresi i Parë Antifashist Nacionalçlirimtar
i Përmetit, më 24 maj 1944, e zgjodhi njëzëri kryetar të Ko-
mitetit Antifashist Nacionalçlirimtar, Komitet me atributet
e një Qeverie të Përkohshme, si dhe e ngarkoi me funksion-
in e lartë të Komandantit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacio-
nalçhrimtare Shqiptare.
Së fundi, juve që përrallisni e shpifni mbi të vërtetën e
krijimit të Partisë Komuniste Shqiptare dhe kundër mer-
itave të jashtëzakonshme të Enver Hoxhës mund t'ju
përgjigjem me këto fjalë të urta të popullit: "Rreni, rreni që
të rriteni!". "E vërteta është si dielli, që asnjëherë s'mund të
mbulohet me shoshë!".
Tiranë, 25. 03. 2008

REPLIKË
Jeni saktësisht i pasaktë, zoti Ymer Memia,
sepse s'keni saktësinë e diellit!
Lexova artikullin tuaj, zoti Ymer Memia, me titull: "A
janë vallë komunistët patriotë të vërtetë?", botuar në gazetën
"SOT", datë 30. 01. 2008. Besoj se Koço Dano, të cilit ju i
referoheni, do të dijë t'ua jap vetë përgjigjen, ndërsa unë, si
përfaqësues i asaj armate komunistësh të ndershëm, mbi të.
cilën ju hidhni baltë, po ju jap këtë sqarim:
S'jemi aspak të habitur për çka përrallisni. Nga ju dhe
njerëz të tipit tuaj s'pritet gjë tjetër, sepse, si shërbëtor të
bindur të borgjezisë së vendit e të asaj ndërkombëtare, ju
keni marrë detyrë që të hidhni baltë e ta errësoni figurën e
Enver Hoxhës dhe mbi atë të të gjithë komunistëve të vërtetë
revolucionarë. Ju përpiqeni, nga njëra anë, t'i mbushni
mendjen njerëzve, se kapitalizmi e globalizmi janë "para-
jsa e njerëzimit sot e për ngamot", ndërsa nga ana tjetër,
shprehni besnikërinë tuaj ndaj borgjezisë, ndaj ustallarëve
që ju frymëzojnë e ju ushciejnë.
Në mënyrë të përmbledhur, për tërë broçkullat që villni
ndaj figurës së Enver Hoxhës dhe komunistëve vlejnë fjalët
e urta të popullit: "Jeni saktësisht të pasaktë, sepse s'keni
saktësinë e diellit". Mos harroni, zoti Ymer, edhe mesazhin
tjetër të urtësisë popullore, se "E vërteta është si dielli, që
s'mund të mbulohet as me shoshë dhe as me gjethe fiku!"
Enver Hoxha dhe gjithë komunistët revolucionarë kanë
qenë dhe janë patriotë të vërtetë; janë ata që kanë mishëru-

ar në veten e tyre cilësitë dhe virtytet më të mira të të gjithë
kombit shqiptar përsa i përket përmbajtjes dhe realizimit
të konceptit të patriotizmit të vërtetë. E kjo jo, me fjalë e
slogane, por me vepra konkrete. Për këtë faktet janë aq të
shumta, të njohura e të prekshme, sa ç'është drita e diellit.
Por, megjithatë, le t'i sqarojmë një për një idetë e mbrapsh-
ta që ju hidhni në artikullin tuaj:
1) Ju thoni, se "nostalgjikët e periudhës komuniste, kur
vjen fjala tundin kokën e thonë: Ishte si ishte Enver Hoxha,
por patriot ishte. Shqipërinë e donte me shpirt dhe të gjitha
trojet ku banojnë shqiptare". Kjo, sipas pikëpamjes suaj,
"ishte thjesht propagandë komuniste!".
Po, zoti Ymer, Enver Hoxha ishte patrioti më i madh i
kombit tonë. Ai vërtet e donte Shqipërinë dhe trojet sh-
qiptare të shkëputura padrejtësisht nga fuqitë e rnëdha të
Evropës. Kjo kurrësesi nuk ishte propagandë komuniste
boshe, por një realitet konkret. Faktet janë të pakontes-
tueshme dhe të vërteta si drita e diellit.
A s'ishte akt madhor patriotik të organizoje demonstra-
ta kundër okupatorit fashist dhe të dilje në ballë të tyre, siç
dilte Enver Hoxha në krye të masave popullore bashkë me
komunistët?. Propaganda komuniste boshe dhe akt antiko-
mbëtar ishte, zoti Ymer, organizimi i bashkimit të popullit
shqiptar pa dallim feje, krahine e ideje në Frontin Antifash-
ist Nacionalçlirimtar?! Propagandë komuniste, për gjoja
patriotizëm, quani ju, zoti Ymer, organizimin e Ushtrisë
Nacionalçlirimtare dhe drejtimin e luftës për çlirimin e Sh-
qipërisë nga okupatorët fashistë e nazistë?! Çlirimin e Sh-
qipërisë më 29 Nëntor 1944. Rimëkëmbjen e shtetit shqiptar?
Riformimin e sigurimin e pavarësisë së atdheut nga ushtria
Nacionalçlirimtare, ideuar e udhëhequr prej Enver Hoxhës?
Propagandë boshe komuniste dhe akte antipatriotike i quani
të gjitha këto?!
282 Dr. Sami Gega
Vetëm një njeri injorant në histori dhe profan në poli-

tikë, që s'e njeh atdheun, që s'ndjen dashuri e përkushtim
për të mund t'i quajë komunistët ashtu si ti, zoti Ymer.
Po të mos qe bashkuar, organizuar e drejtuar populli sh-
qiptar në Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare, Shqipëria
zor se do të mund të ekzistonte si shtet më vete. Ajo do të qe
bërë plaçkë tregu, do të ishte copëtuar përfundimisht. Dhe
këtë nuk e themi vetëm ne, komunistët, por e kanë deklaruar
shumë personalitete të larta botërore. Enver Hoxha, ka shk-
ruar Fan Noli: "e shpëtoi Shqipërinë nga vdekja... Ai i vuri
themele t'patundura shtetit... Sikur të ngjante e pangjara dhe
ballistët tanë të kishin qëndruar në fuqi pas disfatës gjer-
mane, përfundimi do të ishte një anarki e plotë... e cila do ta
shpinte Shqipërinë në copëtimin final...". (Vep. 3, F. 375 -
378). Dhe, më tej: "Ballistët bashkëpunuan me fashistët ital-
ianë dhe me nazistët gjermanë me shpresë që ta fitonin luftën
tok me ta. Me këtë taktikë ata jo vetëm që vranë veten, por
ment e vranë edhe Shqipërinë, të cilën e nxinë përpara botës
si proitaliane dhe progjermane. Si e tillë, Shqipëria do të
ishte copëtuar padyshim. Desh perëndia, dolën në shesh
partizanët me Enver Hoxhën në krye dhe jo vetëm e nxorën
Shqipërinë nga hendeku i vdekjes, por e vunë në radhën e
të gjallëve, pranë shteteve aleate" (F. Noli. Vep. 3. F. 377)
Ndërsa ish oficeri madhor në misionet angleze gjatë luftës
në Shqipëri, lordi e diplomati Reginald Hibbert, në librin e tij
"Fitore e hidhur", thekson, se "... ishte Partia Komuniste me
Enver Hoxhën që e rithemeluan Shqipërinë brenda kufijve
të 1921... Për botën e jashtme produkti më me peshë i diktat-
urës së Enver Hoxhës është se tani Shqipëria përfundimisht
dhe patundmërisht ekziston si shtet më vete... Do të ishte një
pikëpyetje a do të kishte qenë Shqipëria po aq e pavarur, e
sigurt dhe e pacënuar nga ana territoriale, siç është sot, nëse
Enver Hoxha do të ishtejgjatë luftës ose menjëherë pas saj".
Hibbert. "Fitore e hidhur", F. 23-24, 360-361).
Për çështjen kombëtare dhe për mbrojtjen e pavarësisë

së Shqipërisë, Enver Hoxha nuk bënte asnjë lëshim, nuk
nënshtrohej para asnjë fuqie, sado e madhe të ishte ajo, sepse
qe atdhetar i madh, guximtar dhe i lidhur ngushtë me pop-
ullin që e lindi, e rriti dhe e edukoi me dashurinë për
mëmëdheun. Si burrë shteti, komandant ushtarak, politi-
kan e diplomat i madh e me horizont të gjerë politik, mbas
çlirimit të vendit ai e mbrojti Shqipërinë nga synimet shovin-
iste të shteteve fqinje, e përgatiti dhe e fuqizoi atë ekonomik-
isht dhe ushtarakisht; e bëri të aftë për t'i bërë ballë çdo
agresioni të mundshëm. Dhe ishte pikërisht kjo përgatitje,
që, ndonëse shtetet imperialiste dhe ato shoviniste fqinje
kishin bërë disa herë programe e plane për ta sulmuar, nuk
i vunë në jetë, sepse Shqipëria tashmë nuk ishte kafshatë që
kapërdihej kollaj.
Në gusht të vitit 1946 Enver Hoxha në Konferencën e Paqës
në Paris, me shumë zgjuarësi, diplomaci e trimëri të rrallë e
mbrojti Shqipërinë nga syni met e armiqve, duke iu imponu-
ar gjithë pjesëmarrësve vëmendje e respekt. Kur kryeminis-
tri grek, Caldaris, krahas përpjekjeve për ta paraqitur Sh-
qipërinë në anën e të mundurve gjatë Luftës së Dytë Botërore,
ngriti çështjen e Vorio Epirit dhe i propozoi kryetarit të del-
egacionit jugosllav ndarjen midis tyre të Shqipërisë, Enver
Hoxha deklaroi prerë në seancën plenare të asaj Konference:
"Zotërinj; ne ju kujtojmë, se është e pavend dhe një gjë e
papranueshme të preket në këtë konferencë çështja e integ-
ritetit tokësor të Shqipërisë. Populli shqiptar, i vogël në
numër, por i madh nga sakrificat që ka bërë në kauzën e
përbashkët, nuk ndodhet këtu për të diskutuar kufijtë e tij,
por për të shprehur dhe për të kërkuar të drejtat e veta.
Po deklarojmë solemnisht, se brenda kufijve tanë të
tanishëm nuk ka asnjë pëllëmbë tokë të huaj dhe nuk do
të lejojmë kurrë që të na preken, sepse ato për ne janë të
shenjta". (Vep. 3. F. 439-440).
284 Dr. Sami Gega
Kështu, pra, Enver Hoxha ua preu vrullin shovinistëve

grekë, po edhe atyre jugosllave, të cilët, siç rezultoi më vonë,
kishin të njëjtat synime si dhe grekët. Ai nuk lejoi që në atë
konferencë të bëhej pazarllëk si dikur me Shqipërinë. Sh-
qipëria në atë konferencë u paraqit dhe u prezantua nga
Enver Hoxha denjësisht, si aleate e Koalicionit Antifashist
Botëror, pavarësisht nga përpjekjet e shovinistëve grekë dhe
nga qëndrimet e padenja të disa shteteve aleate, të cilat edhe
pas saj vonuan njohjen e Qeverisë shqiptare dhe anëtarë-
simin e saj në OKB.
Kur hrushovianët na kërcënuan ekonomikisht, duke u
përpjekur të na lënë pa bukë, na kërcënuan me Bazën Usht-
arake të Vlorës, u përpoqën që të na izolojnë, me qëllim, që,
për hir të bashkekzistencës paqësore, Shqipëria të bënte
lëshime në parimet marksiste-leniniste, të bënte lëshime ndaj
grekëve e jugosllavëve, si dhe t'u nënshtrohej udhëheqësve
revizionistë të Kremlinit, Enver Hoxha në Mbledhjen e 81
Partive Komuniste e Punëtore të botës në Moskë deklaroi
forcërisht, prerë dhe me guxim të rrallë, se ne: "Jemi kundër
një bashkekzistence të tillë, për hir të së cilës ne, shqiptarët
duhet t'i bëjmë koncesione territoriale dhe politike Sofokli
Venizellosit. Jo, ato kohëra kur tokat e Shqipërisë bëheshin
monedhë tregu kanë vdekur përgjithmonë. Ne jemi kundër
bashkekzistencë të tillë me shtetin jugosllave, që si konditë
vë shuarjen e luftës ideologjike e politike kundër revizion-
izmit jugosIlav. Ne jemi kundër një bashkekzistence të atil-
lë me anglezët apo amerikanët, për hir të së cilës ne duhet
t'u njohim, siç kërkojnë, koncesionet e vjetra politike, dip-
lomatike e tregtare, që ua kishte akorduar atyre regjimi i
mbretit Zog" (E. Hoxha, vep. 19, f. 402).
Kur nga mesi i viteve 60-të të shekullit XX monarko-fash-
istët grekë, duke menduar se Shqipëria tashmë mbeti vetëm,
jashtë Traktatit të Varshavës, me inkurajimin e socialimpe-
rialistëve sovjetikë dhe të imperalistëve anglo-amerikanë e
shtuan propagandën armiqësore kundër vendit tonë, nisën
të ulërijnë si ujqërit për të ashtuquajturin Vorio-Epir, afru-
an disa divizione ushtarake në kufi, me mendimin se erdhi
koha të realizojnë ëndrrën e vjetër për pushtimin e jugut të
Shqipërisë, Enver Hoxha iu përgjigj këtyre veprimeve të
grekëve nga tribuna e Kongresit të 4-t të Frontit Demokra-
tik të Shqipërisë me një paralajmërim serioz: "Ne u themi
monarko-fashistëve, se nuk kanë lindur akoma as dje dhe
as sot ata burra që të frikësojnë shqiptarët. Kufijtë e Sh-
qipërisë dhe tokat shqiptare i mbron një popull dhe një
parti që u derdh plumb në gojë të gjithë atyre që do të
guxojnë t'i prekin". Dhe më tej, Enveri theksoi: "... e kam
për detyrë t'i paralajmërojmë: Uleni bishtin, se në rast se
do të hyni në aventura, do t'ju ndëshkojmë rëndë, në qoftë
se ju do të goditni kufijtë tanë, ne do t'ju kthejmë në kër-
ma; në qoftë se ju mendoni se keni epërsi në njerëz dhe
armatime dhe Shqipërinë socialiste do ta gëlltitni shpejt e
shpejt, provojeni sa ju vlen lëkura; në qoftë se ju do ta
sillni zjarrin në kufijtë tanë, ne ju themi se zjarri që ju do
të ndizni do të përvëlojë vatrat tuaja dhe atëherë do të qëro-
hen hesapet, do të vihen në vend padrejtësitë që i janë
bërë Shqipërisë gjatë historisë nga klikat shoviniste të
Ballkanit dhe imperialistët e ndryshëm... Prandaj u themi:
rrini urtë, pasi dy herë nuk përsëritet historia. Kush prek
kufijtë e shenjtë të atdheut tonë, do të gjejë vdekjen"
(Raporte e fjalime. 1967-1968. F. 231)
Përballë këtij paralajmërimi serioz e të prerë, monarko-
fashistët grekë i tërhoqën divizionet nga kufiri dhe i ulën
tonet e propagandës së tyre bajate për të ashtuquajturin
Vorio-Epir.
Po ku e gjente Enver Hoxha atë forcë e atë kurajë, sa të
mos përkulej përpara çdo presioni që i bëhej vendit tonë
nga shovinistët fqinjë, nga imperialistët dhe socialimperi-
alistët?
286 Dr. Sami Gega
Para së gjithash, këtë forcë Ai e gjente në unitetin e pop-

ullit rreth pushtetit popullor; e gjente në shpirtin patriotik
të popullit, që ishte rritur si kurrë ndonjëherë. Enver Hox-
ha e kishte këtë forcë e këtë kurajë, sepse ishte lidhur njësh
me popullin që e lindi; ai ishte i lidhur ngushtë me mëmëd-
heun - Tokën shqiptare që e përkundi, ashtu si Anteu me
tokën. Si një atdhetar i madh e me vizion të gjerë politiko-
ushtarak, Enver Hoxha i kishte marrë të gjitha masat prak-
tike për një mbrojtje aktive kundër çdo agresioni të mund-
shëm. Sistemi i organizimit të ushtrisë ishte i atillë, që bren-
da pak orësh ngriheshin më këmbë rreth një milion trupa,
përfshirë këtu edhe forcat vullnetare të vetëmbrojtjes pop-
u llore. Përgatitja e vendit ishte e tillë, që nuk mbetej pëllëm-
bë tokë, ku armiku të mos ndeshej me zjarrin e armëve të të
gjitha llojeve nga ushtria dhe nga populli i armatosur.
Enveri e donte me shpirt Shqipërinë dhe popullin e tij,
prandaj dhe mendoi dhe punoi jo vetëm për ta lulëzuar e
begatuar, por edhe për ta mbrojtur.
Enver Hoxha s'ishte njëri i llafeve dhe i propagandës boshe,
siç ishin "nacionalistët" që vetëquheshin "baballarë të kombit"
dhe përbetoheshin për atdheun, por që në fakt bënin të
kundërtën; shikonin vetëm interesat e tyre, të rrethit të tyre.
Kështu veproi Ahmet Zogu, i cili ua dhuroi Shën Naumin sër-
bëve për faktin se ata e ndihmuan për të marrë pushtetin dhe,
kur erdhi momenti që atdheu duhej mbrojtur, mblodhi rraqet,
mbushi valixhet me flori dhe ia mbathi këmbëve, duke e lënë
Shqipërinë të paorganizuar për mbrojtje, me një ushtri dhe
xhandarmëri, të cilat që në ditën e parë të agresionit fashist u
shpartalluan, u shthurën dhe mbetën pa udhëheqje. Kurse
Mit'hat Frashëri, Ali Bej Këlcyra, Patër Anton Arapi, Abaz Er-
menji etj., bashkëpunuan me okupatorët italianë e gjermanë,
iu kundërvunë popullit që luftonte për çlirimin e vendit dhe,
kur erdhi fundi, në nëntorin e vitit 1944, ikën me bishtin nën
shalë bashkë me okupatorin nazist.
Enver Hoxha erdhi në krye të Luftës Antifashiste Nacio-
nalçlirimtare jo me llafe e propagandë boshe, por me vep-
rime organizuese e drejtuese, duke qëndruar në ballë të luftës
bashkë me trimat partizanë. Dhe po në krye të popullit ideoi,
organizoi e drejtoi popullin për rimëkëmbjen e vendit dhe
për mbrojtjen e tij.
Ja, për këtë shpirt patriotizmi dhe për këtë vendosmëri
në mbrojtjen e zhvillimin e vendit të tij Sharl De Goli e ad-
mironte shumë Enver Hoxhën: "Për atdhetarinë (nacional-
izmin e rreptë), për kulturën e gjerë, aftësinë për të bërë
analiza të ndërlikuara dhe për të nxjerrë përfundime të drej-
ta, për vërtetësinë e të dhënave, për mjeshtërinë për të
udhëhequr e për të ndikuar në masat, për besnikërinë ndaj
marksizëm-leninizmit, për zotësinë për ta lodhur kundër-
shtarin e për ta mposhtur atë, për burrërinë për të shfaqur e
për të mbrojtur hapur mendimet e veta para kujtdo e në
çdo rrethanë, por edhe për shkathtësinë për të zbuluar të
çarat e dobësitë në anën e kundërshtarit dhe për t'i shfrytë-
zuar ato në dobi të Shqipërisë...".
2. Ju, zoti Ymer, thoni se "Enver Hoxha as e donte dhe as
i bëhej vonë për Shqipërinë dhe shqiptarët!"
Të them se jeni i verbër dhe shurdh pse s'keni parë e
s'keni dëgjuar se si e gjeti Shqipërinë dhe popullin shqiptar
Enver Hoxha më 29 nëntor të vitit 1944 dhe se si e la, është
pak. Me sa mbulohet dielli me shoshë dhe futet minarja e
xhamisë në thes, aq mund të mbulohen e të mohohen ato të
mira që bëri pushteti popullor, nën udhëheqjen e Enver
Hoxhës. Mbase mund të bëhej edhe më shumë, por ato që u
arritën gjatë pushtetit popullor nuk janë pak. Lidhur me
këtë, do të mjaftonte të të përmendnim çka thanë disa agjensi
prestigjioze dhe disa burra shteti të botës për Enver Hox-
hën, në çastet kur ai ndërroi jetë:
"Zëri i Amerikës" u shpreh: "Enver Hoxha me politikën
e tij të brendshme e transformoi Shqipërinë. Me një fjalë, ai
288 Dr. Sami Gega
arriti ta sjellë vendin në shekullin e 20!".

"A.F.P.-ja u shpreh: "Enver Hoxha e ka çuar nga stadi
pothuajse feudal në qytetërimin e shekullit të 20-të!".
Ndërkaq, edhe humë personalitete botërore në ato çaste
zije për popullin shqiptar bënë vlerësime pozitive për fig-
urën e Enver Hoxhës:
Fransua Miteran, ish President i Francës, u shpreh: "Per-
sonaliteti i fortë i Enver Hoxhës ka lënë gjurmë të thella në
historinë bashkëkohore të Shqipërisë!".
Kenan Evren, ish President i Turqisë, u shpreh: "Enver
Hoxha ishte burrë shteti i madh, i vlerësuar nga mbarë bota!".
Betino Kraksi, ish kryeministër i Italisë, u shpreh: "En-
ver Hoxha ishte protagonisti kryesor i historisë së re të ven-
dit të tij!".
Siç kemi theksuar më parë, për figurën e Enver Hoxhës
dhe për meritat e tij në dobi të zhvillimit të Shqipërisë janë
shprehur Fan Noli, De Goli, Reginal Hibbert. Pra, si thua
zotrote, zoti Ymer, se këto agjensi ndërkombëtare informa-
cioni dhe ata burra shteti të botës që bënin këto vlerësime
pozitive, bënin propagandë prokomuniste?! Jo, more zotni;
ata shprehnin një realitet historik pozitiv për zhvillimin e
Shqipërisë nën udhëheqjen e Enver Hoxhës, edhe pse
ideologjikisht nuk pajtoheshin me të.
Shqipëria në nëntorin e vitit 1944, kur u çlirua prej Ush-
trisë Nacionalçlirimtare, udhëhequr nga Enver Hoxha, ish-
te një nga vendet më të prapambetura në Ballkan e jo më në
Evropë, vendi ku sundonin marrëdhëniet feudale, me një
bujqësi primitive, vend i moçaleve dhe i malarjes perma-
nente; vendi ku sundonte analfabetizmi masiv (90% e pop-
ullsisë analfabete); vendi ku jo vetëm fshatrat, por edhe
qytetet në shumicën e tyre ishin pa drita elektrike; vendi ku
kishte vetëm disa fabrika të vogla, që më tepër u ngjanin
punishteve artizanale; vendi ku shumica e fshatrave dhe e
qendrave të banuara ishin pa rrugë...
E ç'të nurnërojmë më tej! Shqipëria ishte vendi i mjerim-

it, që Migjeni e ka pasqyruar aq bukur në poemat e tij.
Po ç'bëri pushteti popullor i udhëhequr nga Partia Ko-
muniste me Enver Hoxhën në krye? Që në ditët e para të
çlirimit Enver Hoxha hodhi parrullën: Më shumë mirëqenie,
më shumë kulturë për popullin! Dhe kjo s'mbeti parullë pro-
pagandistike boshe, por u bë realitet. Brenda një periudhe të
shkurtër pushteti popullor zhduku pasojat e luftës, ndërtoi
shtëpitë e djegura nga okupatori dhe nga bashkëpunëtorët e
tij ballisto-zogistë, ndërtoi urat e shkatërruara 'Aga okupatori,
ia nisi punës për ndërtimin e rrugëve dhe për tharjen e kën-
etave e të moçaleve, vuri në vijë arsimin dhe çeli kurse për
zhdukjen e analfabetizmit, vuri në punë ato pak fabrika të
vogla dhe nisi punën për ndërtimin e fabrikave të reja e ko-
mbinateve; krijoi SMT-të (Stacionet e Mekanikës Bujqësore),
krijoi NB-të (Ndërmarrjet bujqësore), ndërtoi kanale kulluese
e vaditëse në dobi të zhvillimit të bujqësisë etj. Kështu, në
vitet 80-të Shqipëria u shndërrua nga një vend i prapambe-
tur bujqësor, në një vend me bujqësi të përparuar dhe me një
industri shumëdegëshe të zhvilluar.
Zhvillimi i industrisë dhe i bujqësisë çoi në rritjen e
vëllimit të eksportit: në 1984 ai ishte 32.7 herë më i madh
nga viti 1950, kurse vëllimi i importit u rrit 11 herë në të
njëjtën periudhë. Po kështu, gjatë periudhës së pushtetit
popullor u bënë investime të shumta për ndërtimin e ve-
prave të mëdha social-ekonomike: ndërtim banesash, shtë-
pi e vatra kulture, shkolla, kinema e kinostudio, kombinate,
uzina, hidrocentrale, hekurudha etj., çka çoi në krijimin e
mbi 20 qyteteve të rinj, si dhe të shumë qytezave banimi.
Arritje të mëdha ishin elektrifikimi (çuarja e dritës elektrike
në çdo shtëpi fshati); zhdukja e malarjes dhe e sëmundjeve
të tjera veneriane, çka çoi në rritjen e moshës mesatare të
njeriut nga rreth 40 vjeç në 1938, në mbi 71 vjeç, kurse pop-
ullsia nga një rnilion arriti në 3 milionë e 270 mijë në 1990.
290 Dr. Sami Gega
Arsimi e shëndetësia u bën falas. S'kishte fshatra pa shkollë,

analfabetizmi qe zhdukur me kohë, në vend u krijuan uni-
versitetet dhe Akademia e Shkencave, si dhe shumë insti-
tucione të larta shkencore etj.
Si i quani këto arritje, ju, zoti Ymer: propagandë patri-
otike boshe?! A nuk janë këto shprehje e dashurisë së pa-
kufishme që kishte Enver Hoxha dhe komunistët shqiptarë
për Shqipërinë dhe për shqiptarët?
Enver Hoxha ishte bir i popullit, që tërë jetën ideoi dhe
zbatoi një politikë në konsultim me popullin dhe në dobi
të popullit. Komunistët kanë qenë, janë e db të mbeten bijtë
më të mirë të popullit, sepse ata, nën udhëheqjen e Enver
Hoxhës, me ndërgjegje të lartë i vunë gjoksin luftës për çlir-
imin e Shqipërisë dhe e arritën; i vunë gjoksin punës për
rimëkëmbjen nga dëmet e luftës, për ndërtimin dhe për
përparimin e Shqipërisë dhe e realizuan. Shumë nga ata
sakrifikuan edhe jetën për Shqipërinë. Qemal Stafa, Vasil
Shanto, Vojo Kushi, Koci Bako, Ali Demi, Emin Duraku,
Xhevdet Doda, Ajet Xhindole, Perlat Rexhepi, Branko Kadi-
ja, Kozma Nushi, Nuri Shabani, Skënder Libohova, Gani
Tuçepi, Todo Manço, Adem Reka dhe shumë e shumë të
tjerë komunistë janë e do të jenë lapidarë, yje të pashuar në
historinë e popullit tonë.
3. Edhe akuza tjetër, që ju zoti Ymer i bëni Enver Hox-
hës, se gjoja ai s'ka treguar vëmendje e dashuri për bash-
këkombësit e mbetur jashtë kufijve të Shqipërisë, nuk qën-
dron. Edhe kjo është katërcipërisht një gënjeshtër me bisht.
Enver Hoxha e ka patur në qendër të vëmendjes çësh-
tjen e shqiptarëve që jetojnë në trojet e tyre etnike jashtë
kufijve shtetëror të Shqipërisë. Ai ndjente dhimbje për vua-
jtjet që përjetonin për shkak të sundimit të të huajve dhe
mendonte për mundësinë e çlirimit të tyre.
Vërtet në programin e Mbledhjes Themeluese të PKSH u
shmang deklarimi hapur për problemin e Kosovës, sepse i
përmbahej udhëzimeve të Kominternit, sipas të cilit çështja

e kufijve do të zgjidhej pas luftës, në bazë të parimit të vetëv-
endosjes, pasi, aktualisht, detyra e parë në atë kohë ishte or-
ganizimi i luftës së përbashkët të popujve dhe i kombësive
kundër fashizmit. Megjithatë, PKSH asnjëherë nuk heshti. Ajo
shfrytëzoi rrugë të tjera për të ngritur problemin e Kosovës.
Kështu, në Konferencën e Pezës, më 16 shtator 1942, u
theksua se çështja e Kosovës duhej të zgjidhej në bazë të
Kartës së Atlantikut, mbështetur në parimin e vetëvendosjes,
se këtë të drejtë popullsia shqiptare në trojet e veta në
Jugosllavi do ta fitojë duke marrë pjesë në luftë kundër fash-
izmit. (Arkivi i PPSH, fondi 40, dosja 12).
Konferenca e Dytë Nacionalçlirimtare deklaroi, se: "Vetë
popullsitë në mes tyre në Kosovë do të merren vesh dhe do të
vendosin se nga do të shkojnë. Lëvizja Nacionalçlirimtare ka
për detyrë ta bëjë popullin e Kosovës të ndërgjegjshëm për
aspiratën e tij, duke i thënë se ka për të shpëtuar vetëm me
luftë kundër okupatorit fashist dhe okupatorit eventual
jugosllav, si Mihajloviçi...". (Dokumente të organizimit të push-
tetit revolucionar nacionalçlirimtar 1942-1944. Datë 1962. F. 50)
Në Kongresin Antifashist Nacionalçlirimtar të Përmetit
më 24 maj 1944 Dr. Omer Nishani në fjalën e tij si Kryetar i
Këshillit Nacionalçlirimtar të Shqipërisë deklaroi: "Kosovarët
në duan të fitojnë të drejtën e vetëvendosjes së tyre në bazë
të Kartës së Atlantikut... duhet të hyjnë në radhët e Frontit
Nacionalçlirimtar dhe të luftojnë nazizmin gjerman. Vetëm
në këtë udhë Kosova pas luftës do të ketë të drejtën mbi fatin
e saj gjer në shkëputje...". (Arkivi i PPSH. Fondi 40, dosja 12.
Procesverbali i Kongresit të Parë ANÇL të Përmetit).
"Zëri i Popullit", organ i Partisë Komuniste Shqiptare, në
mars të vitit 1943 shkruante: "Të gjithë e dinë dhe s'ka se kush
e mohon, që shumica e banorëve të Kosovës janë shciiptarë.
Padrejtësi të turpshme janë bërë në kurriz të popujve".
Gazeta "Bashkimi", organ i Frontit Nacionalçlirimtar, në
292 Dr. Sami Gega
shtator 1943 theksonte, se "Ishte një padrejtësi e madhe që

Kosova, një vend me popullsi shqiptare, të mbetej jashtë
kufijve të Shqipërisë. Këtë padrejtësi dhe të tjera bënë forca,
lufta imperialiste".
"Zëri i Popullit" në shkurt 1944, duke njoftuar mbajtjen
e Konferencës së Bujanit, shkruante: "Armiku dhe agjentët
e tij duan që Kosovën ta paraqesin me bashibozukët e regji-
mentit "Kosova", por Kosova e shtypur dhe e martirizuar i
përgjigjet armikut dhe tradhtarëve me Këshillin N acionalç-
lirimtar, rreth të cilit u realizua bashkimi i popujve të Kos-
ovës e të Rrafshit të Dukagjinit". Kurse gazeta "Bashkimi",
po në shkurt 1944 botoi Rezolucionin e Konferencës së Bu-
janit dhe theksonte, se aty "është përfaqësuar Kosova e
vërtetë, Kosova e Isa Boletinit, e Bajram Currit, e Asim Vok-
shit, e Emin Durakut etj".
Miladin Popoviçi, përfaqësues i PKJ në Shqipëri, edhe
pse fillimisht kishte mendimin që çështja e Kosovës do të
zgjidhej pas luftës prej Jugosllavisë Demokratike dhe Sh-
qipërisë Demokratike në bazë të vetëvendosjes, shpejt u bind
se ky problem duhej të qartësohej nga PKJ për të drejtën e
vetëvendosjes së shqiptarëve të Kosovës dhe kërkoi që or-
ganizmat e Luftës në Kosovë të vareshin nga Shtabi i
Përgjithshëm i Ushtrisë NÇL të Shqipërisë. Gjithashtu, ai
sugjeroi që çështja e Kosovës të trajtohej njëlloj si ajo e Istri-
as, e cila në vitin 1919 iu dha Italisë, të cilën PKJ ngulte kërnbë
që t'i kthehej Jugosllavisë, pasi banohej në shumicë nga
popullsi sllave. (Arkivi i PKSH, dosja Miladin Popoviç, letër
drejtuar K. Q. të PKJ në korrik të vitit 1943).
J. B. Tito më 6 dhjetor 1943 i drejtonte një letër K. Q. të
RKSH, ku, ndër të tjera, theksonte: "Shoku Milla (pseudon-
imi i M. Popoviçit) nuk ka të drejtë kur thotë, se Partia jonë
duhet të paraqesë qëndrimin e saj mbi çështjen e Kosovës e
të Metohisë dhe kur Kosovën e Metohinë i krahason me
Istrian. me parashtrue sot çështjen e bashkimit (të Kos-
ovës me Shqipërinë), kjo do të thotë me e kthye ujin në
mullirin e reaksionarëve të ndryshëm të okupatorëve, të
cilët duan me pengue luftën e armatosur". (Arkivi i PPSH,
dosja e Miladin Popoviçit).
Pavarësisht nga këto qëndrime të padrejta të udhëheqjes
së PKJ, Enver Hoxha dhe PKSH nuk hoqën dorë nga puna
për të ndikuar mbi Kosovën. Për këtë qëllim, me porosi të
Enverit u dërguan në Kosovë dhe në vise të tjera me sh-
qiptarë (në trojet e tyre etnike) shumë kuadro e veprimtarë
të dalluar të Lëvizjes Nacionalçlirimtare të Shqipërisë, të
cilët, krahas punës për organizimin e luftës kundër fash-
izmit, punuan edhe për mbajtjen gjallë e për ngritjen lartë
të ndjenjës kombëtare. E jo vetëm kaq, por ishte urdhri i
Komandantit të Përgjithshëm të Ushtrisë Nacionalçlirimtare
të Shqipërisë, Enver Hoxhës, që dy divizione të ushtrisë
sonë kaluan kufirin e shkuan nën ndihmë të popullit sh-
qiptar të Kosovës, si dhe të shqiptarëve në trojet e tyre në
Mal të Zi, Strugë, Dibër, Gostivar, Tetovë etj.
Mbas çlirimit nuk u hoq kurrë vëmendja e Enverit për
Kosovën. Me porosi të tij u dërguan në Kosovë dhe në vise
të tjera të trojeve shqiptare kuadro të arsimit, të cilët dhanë
një ndihmesë të madhe për organizimin e fuqizimin e sh-
kollës shqipe etj. Ndërkaq, në qershor të vitit 1946, gjatë
vizitës në Jugosllavi, Enveri i ngriti Titos çështjen e Kos-
ovës, duke i thënë: "Ju i njihni padrejtësitë historike që i
kanë bërë imperialistët e ndryshëm dhe reaksioni serbo-
madh Shqipërisë... Se Kosova dhe viset e tjera në Jugosllavi
të banuara nga shqiptarët i përkasin Shqipërisë dhe du-
het t'i kthehen asaj. Shqiptarët luftuan që të ketë një Sh-
qipëri të lirë e sovrane, së cilës tani duhet t'i bashkohen
edhe viset shqiptare të Jugosllavisë. Ka ardhur koha që ky
problem nacional të zgjidhet drejt nga partitë tona".
Në përgjigje të kësaj parashtrese nga Enver Hoxha, Tito
deklaroi: "Jam dakord me pikëpamjen tuaj, por tash për tash
294 Dr. Sami Gega
nuk mund ta bëjmë dot këtë gjë, sepse sërbët nuk do të na

kuptojnë" (Titistët. F. 260)
Historia tregoi, se pas këtyre fjalëve të mira Tito në të
vërtetë fshihte synimin e tij për ta gllabëruar gjithë Sh-
qipërinë, për ta shndërruar atë në një republikë të 7-të të
jugosllavisë.
Në takimin me Stalinin në mars të vitit 1949 Enver Hox-
ha e ngriti çështjen e Kosovës dhe të viseve tjera shqiptare
të shkëputura padrejtësisht, duke i thënë, se aktualisht tit-
istët po ndjekin ndaj shqiptarëve të njëjtën politikë si edhe
në kohën e krajlëve të Sërbisë. Kur Stalini e pyeti Enverin,
se sa shqiptarë jetonin në Jugosllavi dhe se të çfarë besimi
fetar ishin, Enveri i tha, se jetonin mbi një milion shqiptarë,
shumica e të cilëve ishin të besimit mysliman. Vishinski, që
ishte i pranishëm, shprehu habinë për këtë numër të madh
shqiptarësh që ndodheshin në Jugosllavi. Pra, me sa dukej,
nuk e kishin dëgjuar më parë, nuk e njihnin problemin. (En-
ver Hoxha. "Me Stalinin". F. 105).
Vite më vonë udhëheqja e PPSH, konkretisht Enver Hox-
ha, i dërgoi një letër udhëheqjes qendrore të Partisë Komu-
niste të Bashkimit Sovjetik, me të cilën i kërkonte mbështetje,
që Kosova të çlirohej me forca ushtarake. Por në atë kohë një
kërkesë e tillë nuk u pa e arsyeshme nga ana sovjetike.
Pavarësisht nga kjo, udhëheqja qendrore e shtetit tonë
i Mbrojtjes), me porosi të Enver Hoxhës kishte har-
tuar plane konkrete për ta çliruar Kosovën ushtarakisht në
një moment të volitshëm, kur dhe brenda saj të kishte një
situatë revolucionare. Ndërkaq, Enveri porosiste
udhëheqjen në Kosovë, që, në radhë të parë, të mbahej gjallë
fryma kombëtare, të rritej shkalla e organizimit, e veprimit
dhe e rezistencës aktive kundër shtypjes dhe dhunës sërbe
për të mbrojtur të drejtat njerëzore e kombëtare. Kur kjo
situatë të ishte e fortë brenda në Kosovë, atëherë edhe ndi-
hma e mbështetja e shtetit amë do të ishte më e madhe dhe
më me efektivitet. Pikërisht kombinimi më i mirë i këtyre

dy faktorëve çoi në miratimin dhe shpalljen e Kushtetutës
së vitit 1974, me të cilën Kosovës iu dha statusi i Krahinës
Autonome me të drejtat e njësive federative, si dhe repub-
likat e tjera të Jugosllavisë.
Pas marrjes së këtij statusi, midis Kosovës e shtetit amë,
Shqipërisë, nisi një periudhë e re marrëdhëniesh, sidomos
në fushën e arsimit, kulturës dhe shkencës. U lidhën mar-
rëveshje dypalëshe midis Universitetit të Tiranës dhe atij të
Prishtinës, sikurse edhe midis Akademive e institucioneve
të ndryshme. Nga ana e shtetit tonë iu dha ndihmë Kosovës
në libra dhe tekste të shkollave të larta e të mesme; u dër-
guan atje pedagogë nga fakultetet e ndryshme për të dhënë
përvojën e për të referuar tema të veçanta. Kështu, në atë
kohë filloi pak a shumë një komunikim i lirë. Nisën shkëm-
bimi i grupeve artistike; shkonin e vinin studiues të ndry-
shëm nga Tirana në Prishtinë e anasjelltas.
' Këtë proces të komunikimit të lirë nacionalistët ser-
bomëdhenj e shikonin me dyshim dhe përpiqeshin që të
nxirrnin pengesa. E, ndërkaq, edhe te ne, nën pretekstin e
vigjilencës, në disa individë pati shenja të sektarizmit, si-
domos për komunikimin e njerëzve të thjeshtë të këtej e të
andej kufirit. Këtë shfaqje sektare aspak të drejtë, Enver
Hoxha e kritikoi rëndë në shtator të vitit 1978, duke folur në
Sekretariatin e Komitetit Qendror të Partisë. Ai shtroi detyrën
që të shtohej e të zgjerohej më tej lëvizja e lirë e njerëzve
tanë; të vinin pa asnjë pengesë ata nga përtej kufirit këtu te
njerëzit e miqtë e tyre, po dhe të shkonin andej nga këtu.
Kjo lëvizje e shkëmbim i lirë i popullsisë shqiptare këtej e
andej kufirit do të ndikonte për forcimin e ndjenjës ko-
mbëtare, por dhe do t'i gëzonte shpirtërisht njerëzit tanë.
Natyrisht, njerëzit tanë nga këtu u flasin njerëzve të tyre
atje, se liria fitohet me rezistencë aktive në forma të ndry-
shme dhe jo duke u gjunjëzuar, ose duke pritur që dikush
296 Dr. Sami Gega
tjetër të na e zgjidhë çështjen tonë kombëtare.

Kur në prill të vitit 1981 shpërtheu lëvizja e gjerë masive
në Kosovë me parrullën "Kosova - Republikë", e cila tron-
diti Jugosllavinë dhe bëri jehonë në botë, Enver Hoxha la
pushimet dhe erdhi në zyrë në krye të detyrës, mblodhi
shokët e udhëheqjes qendrore, shqyrtoi situatën dhe dha
porosi për ta mbështetur atë lëvizje masive të rinisë shqiptare
në Kosovë. Diplomacia shqiptare mori porosi që të protest-
onte ndaj dhunës së ashpër sërbe, ushtria, sidomos ajo në
zonat kufitare, mori detyra që të ishte në gatishmëri të plotë.
Ndonëse ajo lëvizje u shtyp barbarisht nga makina ushtar-
ake sërbe, që çoi deri në likuidimin e autonomisë, ndjenja
kombëtare atje u rrit edhe më shumë. Në atë kohë, në Kos-
ovë kishin dalë dy variante: një pjesë kërkonin shkëputjen
dhe bashkimin me Shqipërinë; disa kërkonin Kosovën Re-
publikë brenda Federatës. Enver Hoxha përkrahte më shumë
variantin e parë, atë të shkëputjes dhe të bashkimit me Sh-
qipërinë, por në rrethanat e dhëna mbështeti edhe variantin
e dytë, si një hap i parë për të shkuar më pas drejt shkëputjes.
Historia vërtetoi se sa të drejtë kishte Enver Hoxha kur
thoshte, se liria fitohet me rezistencë aktive, jo duke u gjun-
jëzuar e dddduke pritur që dikush tjetër të na i zgjidhë çësh-
tjet tona kombëtare. Dhe ja, e pamë të vërtetohej fakti, se
ajo që e çoi Kosovën në rrugën e zgjidhjes së çështjes ko-
mbëtare ishte pikërisht rezistenca aktive e UÇK-së ndaj
makinës ushtarake sërbe; ishte ajo dhe masakrat sërbe ndaj
popullsisë shqiptare në Kosovë, që e zgjuan nga gjumi botën
përballë atij genocidi të përbindshëm sërb dhe i shkoi në
ndihmë popullit shqiptar të Kosovës me forcën e NATO-s.
Dhe tani, pas 9 vjetësh, Kosova fitoi pavarësinë.
Enver Hoxha ishte i interesuar për të gjithë shqiptarët jash-
të atdheut, kudo që ata ishin, jo vetëm në Kosovë e në vise të
tjera të ish Jugosllavisë, por edhe për ata në Amerikë, Austra-
Argjentinë, Francë, apo edhe në trojet e tyre në Greqi. Komi-
teti Qendror i Partisë, me porosi të Enverit kishte krijuar një

sektor të posaçëm që merrej me lidhjet tona me shqiptarët kudo
që ishin jashtë atdheut. Në këtë sektor punonte historiani i njo-
hur, Prof. Kristaq Prifti, intelektuali Ajet Haxhia e të tjerë. E,
ndërkaq, të gjitha përfaqësitë tona diplomatike të akredituara
në shtete të ndryshme e kishin një nga detyrat e tyre funksion-
ale mbajtjen e lidhjeve me bashkëkombësit tanë jashtë, natyr-
isht pëijashto ballisto-zogistët dhe elementët e tjerë të arrati-
sur për veprimtari armiqësore. Në ditët e festave kombëtare
ambasadat tona jashtë prisnin vizitorë shqiptarë, shtronin për
ta koktejle, shpërndanin edhe materiale (libra e broshura) për
njohjen e zhvillimeve në Shqipëri.
Në vitet 1978 dhe 1988 pata rastin të jem i deleguar i K.
Q. të Partisë, bashkë me një shok nga Ministria e Jashtme,
në disa ambasada (Austri, Hungari, Rumani, Jugosllavi,
Bullgari e Greqi), për analizat e punës së tyre. Aty pata ras-
tin të takoj shumë shqiptarë, që kishin emigruar që para
çlirimit për çështje ekonomike. Ata ishin vizitorë të rregullt
të ambasadave tona. Punonjësit e ambasadës sonë në Beo-
grad ndiqnin me shumë kujdes e në vazhdimësi zhvillimin
e situatës në Kosovë dhe në viset e tjera me shqiptarë në
Jugosllavi. Shokët e ambasadës sonë në Rumani e në Bull-
gari njihnin me hollësi gjithë emigracionin tonë ekonomik
në këtë vend, mbanin me ta lidhje të vazhdueshme. Shokët
e ambasadës sonë në Athinë, siç na raportoi ambasadori, i
ndjeri Ksenofon Nushi, kishin regjistruar shumicën e pop-
ullsisë shqiptare në fshatrat e përtej Gramozit, në rrethinat
e Konicës dhe në zonën e Çamërisë. Me porosi të Ksenofon
Nushit, shkova në Çamëri gjatë kthimit dhe në Gumenicë e
në Filat, takova shqiptarë ortodoks, që ishin miq të ambas-
adës sonë. Drejtori i zyrës turistike në Gumenicë, djalin e
tij, si dhe kryeplakun e fshatit Grikohor, të cilët, ndër të tjera,
më thanë se para dy vjetësh (pra, deri në vitet 1985-1986)
nuk lejoheshin të flisnin shqip jashtë shtëpisë, ndërsa tani
298 Dr. Sami Gega
lejoheshin.
Dikush sot mund të thotë: "Mirë për Kosovën, po për
Çamërinë nuk u bë gjë nga pushteti i kohës së Enver Hox-
hës!". Këto dy çështje kombëtare vërtet janë të mëdha, por
kanë edhe veçori specifike. Kjo, në radhë të parë, se në
Çamëri u realizua një spastrim etnik që në fund të vitit 944
e deri në fillim të vitit 1945 nga Napolon Zerva, me mbësh-
tetjen edhe të misionit anglez. Në Çamëri mbetën shqiptarët
ortodoksë, të cilët shteti vendas i quan grekë nisur nga kon-
cepti fetar. Si rrjedhojë, atje s'pati dhe s'ka brenda lëvizje
kombëtare. Problemi i Çamërisë lindi pas spastrimit etnik,
kur shteti ynë sapo ishte riformuar. Megjithatë, shteti ynë
që në fillim reagoi në forma të ndryshme. Radio Tirana dhe
shtypi ynë i kohës e pasqyroi dhe e demaskoi shtetin grek
për atë spastrim etnik dhe për ato masakra të bëra ndaj pop-
ullsisë shqiptare të Çamërisë. U bënë edhe disa protesta
zyrtare në institucionet ndërkombëtare.
Më 19 mars të vitit 1945 u thirrën në një takim gjithë për-
faqësuesit e vendeve aleate, që gjendeshin në Shqipëri, të
cilëve përfaqësuesi i Qeverisë sonë Demokratike Popullore
ua ngriti këtë problem dhe kërkoi që ata të ndërhynin në
qeverinë greke për ta korrigjuar këtë faj të rëndë ndaj pop-
ullsisë shqiptare.
Me 3 qershor të vitit 1946 Qeveria shqiptare i dërgoi
Konferencës së Ministrave të Punëve të Jashtme të Bash-
kimit Sovjetik, Britanisë së Madhe dhe Francës, që të ndë-
rhynin për riatdhesimin e popullsisë çame në trojet e tyre,
për sigurimin e të gjitha të drejtave civile, kulturore, poli-
tike, ekonomike dhe që personat përgjegjës për krimet e
kryera ndaj shqiptarëve të ndëshkoheshin.
Në shtator të vitit 1946, në emër të Qeverisë sonë Tuk
Jakova i paraqiti Këshillit të Sigurimit të OKB-së një pro-
testë për problemin çam, duke kërkuar që të ndërhyhej për
riatdhesimin e popullsisë çame në trojet e saja, për t'u sigu-
ruar të gjitha të drejtat dhe për dënimin e shkaktarëve të

këtij krimi të rëndë njerëzor.
Edhe më vonë janë bërë përçapje pranë organizmave
ndërkombëtare, janë publikuar botërisht faktet për masakrat
dhe genocidin ndaj popullsisë shqiptare të Çamërisë, por prob-
lemi nuk mori udhëzgjidhje. Ngjau kështu ngaqë shteti grek
përkrahej shumë nga Fuqitë e Mëdha Perëndimore (SHBA,
Britania e Madhe e Franca). Në ato Fuqi të Mëdha zinte më
shumë vend propaganda e shovinistëve grekë për gjoja keqtra-
jtimin e minoritetit grek që ishte dhe është në Shqipëri!
Fakti që Shqipëria u radhit në krahun e kampit socialist
dhe Greqia ishte në radhën e kampit kapitalist, si dhe më e
preferuara e shteteve imperialiste, u bë shkak që Fuqitë e
Mëdha Perëndimore (SHBA, Britania e Madhe dhe Fran-
ca), por edhe disa shtete të tjera Perëndimore të mos i mbësh-
tetnin protestat e drejta të Qeverisë sonë për problemin e
Çamërisë. E keqja është se ende edhe sot, kur Shqipëria është
futur në rrugën kapitaliste, në sistemin e demokracive Perën-
dimore, problemi çam nuk po gjen zgjidhje! Shoqata
"Çamëria" i është drejtuar organizmave ndërkombëtare, nga
të cilat ka marrë vetëm fjalë e asgjë më tepër. Kurse qeveria
"demokratike" e Shqipërisë, nxjerr ndonjë zë të mekur, por
nuk e shtron me forcë e seriozitet këtë problem para qever-
isë greke dhe para organizmave ndërkombëtare, në një kohë
që e ka tepruar me lëshime të paprincipta ndaj qeverisë
greke. U jep Greqisë të ndërtojë varre të ushtarëve grekë të
vrarë gjatë luftës italo-greke, deri edhe me eshtra të civilëve
shqiptarë, siç ndodhi në fshatin Kosin të Përmetit; u lë rrugë
që qeveria greke të regjistrojë si minoritarë grekë edhe sh-
qiptarë ortodoks të Jugut, ia ka lënë drejtimin e kishës sh-
qiptare Autoqefale grekut Janullatos, hesht kur një farë Bol-
lano ngre flamurin grek në Himarë dhe bën fushatë elekto-
rale me personalitete të shtetit grek etj.
Dhe përse i bëhen gjithë këto lëshime Greqisë? Pse nuk
300 Dr. Sami Gega
guxon qeveria jonë të thotë qoftë edhe një fjalë për shqiptarët
ortodoks që ndodhen aktualisht në Çamëri e në disa zona
të tjera atje? Pse nuk guxon të thotë një fjalë për Arvanita-
sit? Pse nuk guxon të flasë hapur dhe me forcën e të drejtës
ndërkombëtare për problemin e Çamërisë?
Qeveria jonë hesht për këto e të tjera probleme, sepse
qeveritarët tanë vuajnë nga inferioriteti ndaj të huajve; ata
kanë frikë se mos Greqia hakmerret dhe i dëbon gjithë em-
igrantët shqiptarë; kanë frikë se mos Greqia bëhet pengesë
për futjen e Shqipërisë në NATO e në Bashkimin Evropian!
Shqipëria, zotërinj, nëse duhet të futet në NATO apo në BE,
kjo duhet bërë jo duke u gjunjëzuar dhe duke ulur kurrizin
ndaj cilitdo shteti, por me dinjitet dhe ballëlart.
4. Ju, zoti Ymer Memia, thoni se "Enveri donte vetëm
veten e tij dhe mbretërinë e vet ngritur brenda diktaturës së
proletariatit. Kushdo që ia cënonte ato, ai i shpallte armik
të idealeve komuniste".
Ja cili është komenti im: Enver Hoxha ishte udhëheqës i
madh i popullit shqiptar, por, parasëgjithash, ishte njeri me
virtyte të larta njerëzore dhe, si i tillë, s'ka se si të mos e
donte edhe vetën e tij. Veç, mos harroni, se Enveri ishte
komunist, marksist-leninist i madh, i brumosur dhe i kali-
tur me virtytet e cilësitë më të mira të moralit komunist, që
interesat e tij personale dhe ato familjare i shikonte të ndër-
varura nga interesat e përgjithshme shoqërore. Për rrjed-
hojë, gjithçka në veprimtarinë e tij teorike e praktike ia kush-
tonte përmirësimit në rritje të kushteve materiale e kultur-
ore të të gjithë shoqërisë shqiptare. Ai kurrë nuk veproi dhe
as në mendje nuk e shkoi, që të vinte pasuri të luajtshme e
të paluajtshme për vete dhe për familjen e tij, ashtu siç bëjnë
zakonisht udhëheqësit e shteteve borgjeze, ashtu siç bëri
mbreti Zog, ashtu siç kanë bërë e vazhdojnë të bëjnë push-
tetarët dhe politikanët e sotëm të demokracisë borgjeze në
Shqipëri, të cilët kanë vënë miliona e miliona dollarë apo
euro në banka të ndryshme brenda e jashtë vendit, që kanë

ndërtuar vila në vende turistike brenda vendit dhe në sh-
tete të tjera, që kanë këtu në Tiranë nga 2-3 apartamente,
tokë e dyqane. Të gjitha këto pasuri, kuptohet, nuk i kanë
vënë vetëm me rroga, që edhe këto nuk i kanë vogla, por në
rrugë antiligjore, me korrupsion, në dëm të jetës së popul-
lit, siç u vërtetua në rastin e skandalit të Gërdecit, ku hum-
bën jetën rreth 30 qytetarë, u plagosën 300 dhe u shkatërru-
an 4000 shtëpi e shumë dyqane, shkolla etj.
Enver Hoxha, siç dihet nga të gjithë, jetoi në shtëpi të
shtetit dhe merrte një pagë mjore sa trefishi i pagës mesa-
tare të një punonjësi të thjeshtë: Sot bashkëshortja e tij ba-
non në një apartament të vjetër në Laprakë. Të vetmen pa-
suri që la Enveri ishte biblioteka e pasur personale, e cila
edhe u vodh e u dëmtua nga persona të ndryshëm kur e
larguan familjen e tij nga banesa ku jetonte.
Pushtetin popullor, ose shtetin e diktaturës së proletar-
iatit, Enver Hoxha e donte dhe e mbronte, sepse për herë të
parë në historinë e Shqipërisë ai ishte vërtet pushtet i pop-
ullit, demokraci e vërtetë. Shteti socialist ishte diktaturë në
një mënyrë të re, sepse përdorte dhunën ndaj pakicës
shfrytëzuese dhe ndaj armiqve të rendit socialist, por ishte
demokraci po në një mënyrë të re, sepse shprehte interesat
dhe vullnetin e shumicës dërrmuese të popullit. Të dyja
këto anë, të marra së bashku, përbënin diktaturën e prole-
tariatit si një tip i veçantë shteti.
Revizionistët e oportunistët liberalë, duke qenë shërbë-
torë të borgjezisë mohojnë lidhjen midis demokracisë dhe
diktaturës së proletariatit. Ata thonë se njëra përjashton tjetrën.
Sipas tyre, nuk mund të ketë demokraci po nuk u zhduk dik-
tatura e proletariatit! Ata pretendojnë për një "demokraci të
kulluar", e cila as ka ekzistuar dhe as nuk mund të ekzistojë.
Kjo, ngaqë çdo shtet s'është gjë tjetër, veçse sundim i një klase,
diktaturë e një klase mbi klasat e tjera. Popull në përgjithësi,
302 Dr. Sami Gega
pa dallime klasore, as ka patur dhe as mund të ketë. Veç

revizionistët dhe teoricienët borgjezë na e paraqesin popul-
lin në përgjithësi, pa dallime klasore!
Dallimet klasore, i pasur dhe i varfër, punëtorë e kapi-
talist, pakicë e shumicë, janë kaq të qarta sa ç'është dallimi
midis ditës e natës. Nisur nga kjo, shteti borgjez në çdo formë
që të paraqitet, pra, edhe në formën e demokracisë parlamen-
tare s'është gjë tjetër, veçse diktaturë në formën e sundimit
të pakicës (borgjezisë) mbi shumicën, mbi masat punonjëse.
Ndërsa shteti socialist, domethënë diktatura e proletariatit,
demokracia socialiste që ndërtuan komunistët shqiptarë të
udhëhequr nga Enver Hoxha, përfaqësonte sundimin poli-
tik të shumicës, të masave punonjëse, mbi pakicën, mbi
borgjezët e feudalët, të cilët, në forma të ndryshme, ëndër-
ronin dhe punonin për kthimin e tyre në sundimin politik
mbi masat punonjëse. Që të mos ndodhte ky kthim mbrap-
sht, Enver Hoxha e donte dhe e mbronte diktaturën e prole-
tariatit. Ata, që në forma të ndryshme përpiqeshin ta dobë-
sonin dhe ta përmbysnin diktaturën e proletariatit dhe të
sillnin në fuqi sundimin politik të borgjezisë, Enver Hoxha
s'kishte si t'i lavdëronte e t'i përkëdhelte, veçse, në bazë të
ligjeve, i ndëshkonte sipas fajeve që bënin. Dhuna e ndësh-
kimi nga diktatura e proletariatit nuk jepej kurrë për faktin
se ky apo ai person ishte pjesëtar i klasave të përmbysura,
por vetëm nisur nga gabimet e nga fajet që kryenin këta
persona kundër pushtetit popullor, apo rendit socialist.
Shteti socialist, ose diktatura e proletariatit, gjatë periudhës
së saj bëri aq shumë për Shqipërinë dhe për shqiptarët: u
realizua liria e barazia para ligjit për të gjithë; punësim për
të gjithë; strehim për të gjithë; shërbim shëndetësor dhe ar-
simim falas, heqje e të gjitha taksave, ulje sistematike të çmi-
meve e të produkteve të konsumit të gjerë, qetësi e siguri e
jetës për të gjithë; vend pa drogë, pa virusin AIDS, pa trafik
femrash për prostitucion dhe fëmijësh për trafik organesh.
Shqipëria u 11) vendi, ku vërtet sundonte populli; vendi

ku kishte afinitet dhe solidaritet të lartë shoqëror.
Për të gjitha këto anë të mira në dobi të popullit, që, natyr-
isht, u shërbenin edhe borgjezisë së përmbysur, por jo drejt-
përdrejt asaj siç ëndërronte, borgjezia ndërkombëtare, sh-
tetet imperialiste nuk e shikonin me sy të mirë shtetin so-
cialist (diktaturën e proletariatit) në Shqipëri. Ndodhte kësh-
tu jo vetëm se u qante zemra për atë që borgjezia e feudalët
shqiptarë ishin zhveshur nga pushteti politik dhe ai
ekonomik, por dhe nga fakti se një shembull i tillë ndikon-
te mbi klasën punëtore dhe masat e tjera punonjëse të
vendeve të tyre. Prandaj ata nuk i rreshtën asnjëherë për-
pjekjet e tyre për ta përmbysur rendin socialist në Shqipëri.
Gjithë imperializmi botëror, agjentura dhe makineria e
tyre propagandistike u vunë në veprimin aktiv ndaj vendit
tonë. Veç dërgimit të grupeve të diversantëve për të orga-
nizuar grupe të armatosura e terror për të krijuar kushte
për dobësimin dhe përmbysjen e pushtetit të popullit, një
veprimtari të hollë e të gjerë përdoren shtetet imperialiste
për të futur agjentët e tyre deri në instancat më të larta të
shtetit tonë. Tashmë u vërtetua, se për 40 vjet Ministria e
Punëve të Brendshme e vendit tonë kishte në krye të saj
agjentë të huaj: Koçi Xoxen, Mehmet Shehun, Kadri Hazbi-
un e Feçor Shehun, të cilët punuan prapa krahëve të partisë
dhe u përpoqën që ta bënin popullin të pakënaqur, duke
ndjekur e goditur, në disa raste, edhe njerëz që realisht nuk
kishin kryer ndonjë krim të rëndë penal. Ata u përpoqën që
të likuidonin fizikisht edhe Enver Hoxhën, duke synuar
përdorimin e helmit, por deri edhe armën për t'i kryer aten-
tat, me anë të sjelljes këtu të bandës së Xhevdet Mustafës!
Agresioni politiko-ideologjik, sidomos nëpërmjet radi-
os e televizionit i shteteve imperialiste e socialimperialiste
ndaj vendit tonë ishte shumë i fuqishëm. Thelbi i këtij agre-
sioni ishte arritja e degjenerimit të rendit socialist, nxitja e
304 Dr. Sami Gega
liberalizmit në të gjitha drejtimet. Enver Hoxha disa herë

kishte theksuar rrezikun e agresionit politiko-ideologjik dhe
të synimeve të tij ,për të na futur frymën e liberalizmit
borgjez. Ai theksonte, se armiqtë na quajnë konservatorë,
sepse kërkojnë që ne të jemi liberalë; sepse kërkojnë që Sh-
qipëria të jetë e varur kokë e këmbë nga imperialistët. Ata
duan që tokat t i u kthehen kulakëve, bejlerëve, latifondis-
tëve dhe fshatari të kthehet në gjendjen e vjetër; duan që
fabrikat e uzinat të bëhen prona të borgjezisë së re dhe punë-
torët të kthehen në shërbim të borgjezisë, në punëtorë me
mëditje; duan që gruaja shqiptare të korruptohet shpirtër-
isht e fizikisht; duan që rinia jonë të degjenerohet, të hidhet
halahup dhe të marrë narkotikë, që krimi, vagabondazhi,
papunësia e emigracioni të lulëzojnë; duan që feja të sun-
dojë mbi shpirtërat e njerëzve dhe ta ndihmojë këtë degjen-
erim, që ata e quajnë "modernizëm", "liberalizëm". (Shiko
Raporte e fjalime. V. 1972 - 1973. F. 263-269; 304-305).
Tani të gjithë ne po e shohim qartë, se sa largpamës ish-
te Enver Hoxha. Të gjitha ato synime të borgjezisë ndërko-
mbëtare, të mbështetur nga agjentët e brendshëm dhe liber-
al-revizionistët e tipit të Ramiz Alisë, u bënë realitet pas
vitit 1990! Ramiz Alia, pesë vjet pas shuarjes së jetës së En-
ver Hoxhës, e dobësoi dhe e brejti nga brenda partinë dhe
diktaturën e proletariatit, pasi i nënshtroi dhe i mashtroi
me marifet djallëzor anëtarët e Byrosë Politike e të Komi-
tetit Qendror. (sigurisht, edhe mjaft nga anëtarët e
udhëheqjes qendrore u treguan miopë e frikacakë) Ramiz
Alia organizoi Kongresin e 10-të të Partisë, shpalli të për-
funduar misionin e PPSH-së dhe ia dorëzoi pushtetin ele-
mentëve liberalë e shërbëtorë të borgjezisë! Vendin e futi
në rrugën e kthimit mbrapa, në kapitalizëm!
Propaganda borgjeze dhe partitë e ndryshme politike
që mbinë si kërpudhat pas shiut, e trumbetuan përmbysjen
e rendit socialist e të diktaturës së proletariatit si një fitore
historike, si fundin e komunizmit dhe futjen e vendit në
rrugën e "parajsës"! Mirëpo të gjithë po e shohim, se çfarë
na mbiu dhe se çfarë "parajse" arritëm. Në lidhje me këtë
vlen të theksohet ajo çfarë shkruajnë në librin e tyre Prof.
Dr. Iljaz Fishta dhe Doktor Mihal Ziu në librin e tyre "His-
toria e ekonomisë në Shqipëri në vitet 1944-1960", botuar
para tre vjetësh. Ata shkruajnë se: "... hyrja në rrugën kapi-
taliste të zhvillimit nuk na solli "Parajsën" e ëndërruar dhe
të premtuar, përkundrazi, plagët sociale u shtuan dhe pa-
drejtësitë shoqërore u thelluan. Diferencat dhe polarizimi
u rritën dhe po thellohen në përmasa skandaloze. Papunë-
sia, kontrabanda, droga, prostitucioni e trafikimi i qënieve
njerëzore, vjedhjet e vrasjet, krimi i organizuar, ryshfeti e
korrupsioni janë bërë pjesë organike e jetës së shoqërisë
sonë bashkëkohore kapitaliste. Dhe, me gjithë masat dhe
luftën që bëhet kundër tyre, shteti nuk ka mundësi që t'i
mënjanojë ato nga skena e jetës. Ato burojnë nga natyra dhe
nga ligjet e sistemit kapitalist, ku jemi futur". Dhe, më tej,
dy shkencëtarët e mirënjohur na japin këtë mesazh: "Ën-
drra për një shoqëri sociale humane mbetet një aspiratë e
pashuar e popullit punonjës. Kjo aspiratë e shtyn e do t'i
shtyjë vazhdimisht punëtorët e fshatarët, inteligencien
punonjëse dhe njerëzit e ndershëm drejt përpjekjeve për
këtë aspiratë. E ardhmja, sado e largët qoftë, i përket so-
cializmit, si rezultat i zhvillimit ekonomik e shoqëror të
mbarë njerëzimit".
5. Ju, zoti Ymer Memia, thoni se "Me ardhjen e demokra-
cisë në Shqipëri shumë komunistë e ish-komunistë e aka-
paruan patriotizmin si një ide shpëtimtare, si një copë dër-
rase mbetur nga kaikja e mbytur e diktaturës për t'u shpë-
tuar dallgëve e për të dalë në stere..." Se "Ata edhe pse nuk
dalin hapur kundër Evropës e Amerikës, përsëri me zë e
thonë ndonjë batutë ironike kundër tyre; s'ju ndahet shpirti
nga Rusia".
Dr. Sami Gega
306
Këto thënie tuajat janë gënjeshtra me bisht, si të gjitha
thëniet e tjera. Ju dhe gjithë njerëzit si ju duhet ta keni të
qartë dhe t'ju ngulitet mirë në mendje, se komunistët kanë
qenë, janë e do të mbeten patriotët më të vendosur. E ashtu-
quajtura demokraci që u vendos në Shqipëri pas vitit 1990
e rriti edhe më tepër ndjenjën atdhetare ndër ne komunistët
e vërtetë, sepse ndjejnë dhimbje për faktin, se Shqipëria tash-
më është bërë si hani pa porta, që ajo gjithnjë e më shumë
po humbet sovranitetin kombëtar e shtetëror.
Natyrisht, ju këtë nuk e kuptoni, sepse keni mendim të
ndryshëm nga ne, komunistët, për patriotizmin. Ju i përm-
baheni konceptit kozmopolit dhe globalistë. Për ju atdheu
është atje ku siguroni më shumë mirëqenie vetjake, duke
mos ju intereson fare se ç'bëhet për popullin e atdheun, ku
kanë lerë të parët tuaj dhe ku keni lindur ju. Ju s'doni t'ia
dini, se Shqipëria vazhdon të shitet copa-copa te të huajt;
s'doni t'ia dini se punëtori shqiptar, në tokën e tij, në mëmëd-
heun e tij, sot po shfrytëzohet nga të huajt, se për jetën e
tyre s'interesohet kush! Si e shpjegoni që brenda një viti janë
vrarë 6 punëtorë në minierën e Bulqizës! Dhe kjo - sepse
kapitalisti koncesionar s'ka bërë asnjë shpenzim serioz për
kushtet normale të punës! Si e shpjegoni ju faktin, që në
furrnaltën e kombinatit në Elbasan kanë gjetur vdekjen disa
punëtorë?! Po tragjedinë e Gërdecit, ku humbën jetën 26
punëtorë, ku u plagosën rreth 300 të tjerë dhe ku u shkatër-
ruan mbi 4000 banesa si e komentoni?! Mos është vepër
komunistësh?! Apo është vepër borgjezësh?! Apo e keni të
vështirë ta komentoni?!
Po, zoti Ymer, ja kështu po ndodh tani: me mundimin,
djersën dhe gjakun e njerëzve tanë po majmen e po pasuro-
hen të huajt dhe mafiozët e vendit, deri edhe pushtetarët e
lartë. Nuk e kuptojmë në emër të kujt flisni! Të atyre që po
vetvriten për shkak të varfërisë, apo të atyre që vazhdojnë të
nxjerrin fitime përrallore në kurriz të popullit të thjeshtë!
Globalizmi, që ju admironi, s'është gjë tjetër, veçse një

variant i neokolonizmit. Apo nuk është kështu? Ndërhyrja
me investime e shteteve imperialiste apo kapitaliste të huaja
në vendet në zhvillim, pra edhe në vendin tonë, nuk bëhet
se atyre u djeg zemra për popujt e këtyre vendeve, pra, edhe
për popullin tonë, por bëhet se këtu ata gjejnë burime naty-
rore e njerëzore më të lira dhe, kësisoj, sigurojnë fitime më
të mëdha. Kurdoherë ata marrin pjesën e luanit nga inves-
timet e tyre. Këtu ata sigurojnë një mbivlerë të madhe. Sig-
urisht, kjo është njëra anë e së keqes, ana tjetër është fakti,
se ata harrojnë të diktojnë politikën e tyre, të ndërhyjnë në
punët tona të brendshme.
Le t'ju pyesim, zoti Ymer: a është sovran sot shteti ynë?
Natyrisht, ju mund të vazhdoni me idenë tuaj, se sovranite-
ti është një ide që po i kalon koha! Se sot shtetet e popujt
janë përfshirë në globalizmin! Se kufijtë shtetëror "s'kanë
më kuptim!". Këtu ndahemi ne komunistët nga ju
"demokratët". Ne, komunistët, nuk e pranojmë që shteti
ynë, Shqipëria e shtrenjtë, për të cilën shqiptarët kanë luftu-
ar në shekuj, të jetë në vartësinë e të huajve! Mirëpo ne sho-
him, se Shqipëria sot më shumë komandohet nga të huajt!
Asgjë s'bën shteti ynë sot pa pyetur institucionet financiare
e politike, ushtarake të Amerikës e të Evropës! Shteti ynë
sot është kthyer si ajo shtëpia, së cilës problemet familjare
ia diktojnë komshitë, deri edhe lagjja apo fshati! Familja
shqiptare është e lashtë dhe ka tradita virtuoze. Problemet
e saja ajo i zgjidh vetë. Ajo e ka nderuar dhe e ka respektuar
të huajin, mikun, por kurrë nuk ka pranuar e nuk ka lejuar
që i huaji dhe miku të bëhet zot shtëpie. Kurrë s'ka lejuar
që të tjerët t'i cënojnë kufijtë e kopshtit dhe të oborrit. Pikër-
isht ky koncept e ka udhëhequr Shqipërinë dhe shqiptarin
në tërë jetën edhe për sa i përket zgjidhjes së problemeve
brenda komunitetit të tij, brenda territorit të tij si shtet. Ky
nuk është konservatorizëm. Ky është patriotizëm.
308 Dr. Sami Gega
Ne, komunistët, jemi internacionalistë, por, në radhë të

parë, jemi nacionalistë. Po të mos jesh nacionalist, po të mos
duash e mbrosh atdheun tënd, s'ka asnjë kuptim interna-
cionalizmi. Internacionalizmi neve na bashkon në hallet e
njëjta, në interesat e përbashkëta, pse të gjithë punëtorët e
botës, të gjithë komunistët luftojnë kundër shtypjes e
shfrytëzimit, luftojnë për një shoqëri pa shtypës e të shty-
pur. Dhe, në këtë plan, komunistët e botës përkrahin njëri-
tjetrin dhe mbështesin njëri-tjetrin. Një shtet, klasa punë-
tore e të cilit e udhëhequr nga Partia Komuniste arrin të
bëhet sunduese në politikë, i lejohet të mbështes dhe t'i jap
përkrahje një shteti tjetri që të realizojë objektivin: marrjen
e pushtetit politik, vendosjen e diktaturës së proletariatit,
por ai shtet nuk do të lejohet kurrë që të ndërhyjë në punët
e brendshme të shtetit tjetër.
Kështu, zoti, Ymer, ne e donim ish Bashkimin Sovjetik
sa kohë që ai ishte në udhën marksiste-leniniste dhe respe-
ktonte parimin e internacionalizmit proletar. Kur atje doli
fenomeni Hrushov dhe Bashkimi Sovjetik u kthye në so-
cialimperializëm, ju e dini mirë se ç'qëndrim mbajti Partia
e Punës e Shqipërisë dhe gjithë komunistët shqiptarë. Sot
urojmë që komunistët rusë të zgjohen nga gjumi, të futen
në udhën e lëvizjes revolucionare. Kaq e duam Rusinë.
Ndërsa përsa i përket SHBA dhe Evropës ne kemi qën-
drim konstant: i kemi quajtur dhe i quajmë ashtu siç janë:
shtete imperialiste. Megjithatë, Enver Hoxha dhe ne komu-
nistët nuk mohojmë mundësinë e marrëdhënieve shtetërore
me to, por me kusht që të mos ndërhyjnë në punët tona të
brendshme, të mos na kërkojnë ato privilegje që dikur aty-
re u kishte dhënë mbreti Zog. Mund të bëjmë edhe mar-
rëdhënie ekonomike me interes reciprok, gjithmonë nga
pozita barazie, jo inferioriteti a superioriteti. Atë që bënë
për Kosovën, e çmojmë dhe i falenderojmë. Por të mos har-
roni faktin, se për veprën që kryen edhe ato kishin interesa
të tyre gjeostrategjike: të dobësonin ndikimin rus në Ball-

kan dhe të forconin ndikimin e tyre në këtë zonë strategjike.
Po ashtu, mund të themi se me këtë veprim në dobi të Kos-
ovës ato shtete imperialiste s'bën gjë tjetër, veçse, në fund
të fundit, korrigjuan deri në një farë mase padrejtësitë që i
kishin bërë dikur kombit tonë. Themi se e korrigjuan deri
në një farë mase, sepse çështja shqiptare ende s'është
zgjidhur plotësisht. Ende disa troje shqiptare mbeten jash-
të shtetit amë, Shqipërisë, se ende s'është zgjidhur çështja
çame.
Këto kisha për t'ju thënë, zoti Ymer juve dhe gjithë atyre
që përpiqen të hedhin baltë mbi figurën e Enver Hoxhës
dhe të komunistëve shqiptarë. Uroj që të mos bëni
zëdhënësin servil të borgjezisë, duke u orvatur së koti që të
errësoni figurën e ndritur të Enver Hoxhës.
Ish Komandanti i Përgjithshëm i UNÇSH dhe ish
udhëheqësi i shkëlqyer i popullit shqiptar në gjysmëm e
dytë të shekullit të kaluar ka qenë, është dhe do të mbetet
atdhetari më i madh, udhëheqësi më i dashur i popullit
shqiptar dhe frymëzuesi më i flaktë për të gjitha kohët që
vijnë.
Enver Hoxha bëri epokë.
Tiranë, shkurt 2008

PASQYRA E LËNDËS
LIBËR QË I BËN HOMAZH TË VETMIT BURRË I SHQUAR

SHTETI NË HISTORINË E KOMBIT SHQIPTAR 3
KAPITULLI 1
ENVER HOXHA - UDHËHEQËS I MADH

I POPULLIT SHQIPTAR, BURRË SHTETI,
FILOZOF E POLITIKAN I SHQUAR 11
Enver Hoxha si burrë shteti, udhëheqës i madh,

politikan dhe marksist-leninist është vlerësuar
dhe vlerësohet edhe në shkallë botërore 45
KAPITULLI 2
KUJTIMET E MIA NGA TAKIMET ME

SHOKUN ENVER HOXHA 50
Nëntor 1944 51
Prill 1945 54
25 nëntor 1945 në Gorre të Lushnjës 58
Tiranë, qershor 1952. Kongresi II i BRPSH 63
Tiranë, mars 1958 67
Lushnje, 9-11 shkurt 1963. Konferenca XIII
e Komitetit të Partisë të rrethit 74
13 shtator 1963. Mbledhja e Byrosë së Komitetit
të Partisë të rrethit 79
Lushnjë, 8 mars 1966. Takimi i shokut Enver me kuadrot
kryesorë të Partisë, të pushtetit dhe të organizatave të
tjera të masave të rrethit 84
9 mars 1968. Në mbledhjen e Sekretariatit
të Komitetit Qendror të Partisë 89
Gradishtë, 28 qershor 1968. Enver Hoxha
në mitingun e rinisë aksioniste 97
12 tetor 1968. Dita e përurimit të Hekurudhës
së Rinisë Rrogozhinë - Fier 103
28-29 Nëntor 1969. 25 vjetori i çlirimit
të Atdheut 125
Lushnje, 6 prill 1971. Në mbledhjen e plenumit
të Komitetit të Partisë të rrethit 131
27 mars 1972. Në mbledhjen e Byrosë Politike
të Komitetit Qendror të PPSH 135
22 dhjetor 1975. Në mbledhjen e Sekretariatit
të Komitetit Qendror të PPSH 143
1-7 nëntor 1976. Në Kongresin VII të Partisë
së Punës të Shqipërisë 144
Në mbledhjen e përgjithshme të komunistëve
të aparatit të Komitetit Qendror të PPSH.
Viti 1980 151
11 prill 1985. Dita e dhimbjes së madhe 152
12 prill 1985. Mes përmetarëve atdhetarë 158
Në postën kufitare të Peratit 160
KAPITULLI 3
ARTIKUJ, KUMTESA DHE REPLIKA NË MBROJTJE

TË FIGURËS SË ENVER HOXHËS DHE TË IDEVE
TË SOCIALIZMIT SHKENCOR
Komunistët kanë qenë, janë e do të mbeten bijtë më të mirë

e më të përkushtuar të popullit e të atdheut 162
Kush shpif e hedh baltë mbi figurën e Enver Hoxhës,
ai mohon historinë dhe dinjitetin e kombit shqiptar 167
312 Dr. Sami Gega
Enver Hoxha, figura më e ndritur në historinë

e Shqipërisë dhe të kombit tonë 174
Lufta e klasave nuk është shpikje e askujt,
por një realitet objektiv 179
Të mbrosh Luftën Antifashiste Nacionalçlirimtare
do të thotë të mbrosh idealet e saj 186
Përmbysja e madhe! Përse? 190
Bisedë me një shok 199
Kumtesë: Enver Hoxha për ndërtimin e socializmit
dhe mbi rreziqet që i kanosen atij 203
Replikë: Zoti Lisen, "Herët a vonë, rrena
marron të zonë!" 211
Forcimi organizativ e ideologjik i PPSH do të ndikojë
në arritjen e objektivit për bashkimin e të gjithë
komunistëve në një parti të vetme 219
Kongresi I Antifashist Nacionalçlirimtar i Përmetit
hodhi themelet kushtetuese për ndërtimin e shtetit
të ri shqiptar dhe të pushtetit demokratik popullor
në Shqipëri 224
1Zeplikë: Nuk erret dielli kur mbyllen sytë,
shoku Bekim! 232
Enver Hoxha - udhëheqës i madh, që ideonte, punonte
dhe realizonte vetëm për popullin 245
PKSH është vepër e komunistëve shqiptarë,
ku rolin vendimtar e luajti Enver Hoxha 269
Replikë: Jeni saktësisht i pasaktë, zoti Ymer Memia, sepse
s'keni saktësinë e diellit ! 280

Sami GEGA - Enveri PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sami GEGA - Enveri PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Dr.

Me rastin e 100 vjetorit të lindjes

^l'irnnë, Qershor 2008

Autor: Dr. SAMI GEGA

Redaktor: DHIMITËR SHTËMBARI

C^ Të gjitha të drejtat i takojnë vetëm autorit

Këtë libër e botoj me rastin

Ngrz Dhimitër Shtëmbari

Me rastin e 20 vjetorit të ndarjes nga jeta, Dr. Sami Gega i

Viteve të pasçlirimit do të vazhdonte ta kompletonte ng-

shumë baltë kundër kësaj figureje. Ka syresh që e paraqesin

të shtetit amë luftuan kundër nazistëve dhe ranë atyre trevave,

shoqërisë shqiptare. Është tepër domethënës fakti, që ditën e

rinjve e të rejave, se shokët e tyre në vendet ku sundontc kap-

I'ër popullin e thjeshtë; për punëtorët, fshatarët e intelek-

Për Enver Hoxhën kanë shkruar shumë ahe, si^urisht,

si revolucionar marksist-lcninist , ai e bashkoi , e organizoi

tori dhe arrijnë të mohojnë deri dhe aksiomat gjcometrike!

tet shoqcrore në të cilat vepron individi, nga veprimtaria e

a) Të njohësh botëkuptimin marksist-leninist dhe të

Enver Hoxha në kabinetin e tij të punës

Dhe Env er Hoxha e gëzonte plotësisht këto veti. Ai kish-

Thelbi i këtij agresioni ideologjik dhe synimi kryesor i

Klasa punëtore u hodh në katër rrugët, ngaqë fabrikat,

Gju më gju me malësorët kreshnikë të Tropojës. Tropojë, maj,1970.

dim i OKB-së, sot në Shqipëri 900 mijë njerëz jetojnë në

b) Që të jesh udhëheqës i klasës punëtore, i fshatarë-

bartë përfaqësuesish nga Balli Kombëtar dhe Fronti Nacio-

nga një sulm i forcave greke". Ai iu kundërvu me tërë forcën

çështjes. Armiku jo vetëm po armatoset dhe po përgatit

ka hallkë e dobët në lëvizjen komuniste ndërkornbëtare?!

tik, Ai zbriste në bazë, merrte takim me p^pullin, k^nsi^lto-

c) Filozofia marksiste na mëson, se udhëheqësi i klasës

luftës legale, ashtu edhe ato ilegale; përdori me mjeshtëri

me kusht që të muhonin traktatet e lidhura midis tyre dhe

ç) Filozofia marksiste na mëson, gjithashtu, se

pjesëmarrjes së masave në qeverisjen e vendit kishin, gjith-

Enver tioxha së bashku me Babë Myslimin, komandantin e Çetës

fi•vn kultit të individit, do të thotë se nuk e ka të qart^^ rrugën

atij Montui^enti. "Jo, jo, në qendër të Monumentit të Lirisë

het, ndërsa burokratët që e kanë penguar të kritikohen e të

Komiteti i Partisë i rrethit të Matit njoftoi K.Q. të Partisë,

Partisë e të pushtetit të kooperativës dhe të rrethit nuk ia

mtmale, ndërsa vajza ishte anëtare partie dhe punonte në

Brendshrnc^. Po të rezultojë kështu siç shkruan kjo grua vet-

shefin e Policisë u 4uan në lagje dhe dhanë llogari. Këtu ata

Punëve të Brendshme gjithë praktikën e ndjekur nga Hetue-

gjith^.ka thamë më sipër.

Mes punëtorëve duarartë, Enver Hoxha gjente gëzimin, frymëzimin

u ti ^^^ të K f' të rrethit që të jepnin llogari para popull i t. Pop-

tisë. Në këtë takim u caktuan edhe datat dhe orët e

dhe të organeve të Drejtësisë për zbatimin me korrektësi të

Një ^^ajzë nga Tirana, që ^unont^ si mësuese në fshatrat

Hrushovi kur sllpërtheu sulmin e tërbuar kundër personit

rimtarinë e tij dhe të Partisë kurdoherë i shikonte me sy

Ne shumë kemi influencuar, bile edhe shumë herë direkt

kelje të të drejtave të njerëzve. Ai bëri, ^llthaslltll, kritika

Po nlë parë le të kujtojmë këtu vlerësimet e mendim-

day, Charl De Goli, ish-President i Francës, ësht^ shprehur,

meritat e Enver Hoxhës sa ç'janë shprehur Pan Noli, C:harl

dustrie kombëtare, që plotëson nevojat e veta, pa borxhe,

janë një pasuri e tërë që ndihmojnë për të plotësuar e

Për herë të parë emrin Enver Hoxha e dëgjova në tetor të