ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ

ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI

Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

Thevenin ve Norton Teoremleri

Deneyin Amacı
Deneyin amacı, elektrik devrelerinin çözümlenmesinde kullanılan önemli teoremlerden
olan Thevenin ve Norton teoremlerinin deneysel olarak incelenmesidir.

Önbilgi
1.Thevenin Teoremi

Thevenin Teoremi, karmaşık bir devrede herhangi iki nokta arasında akan akım veya
gerilim hesaplanmak istenildiğinde ilgili devrenin daha basit çözümlenmesini sağlar. Bunun
için devre, Thevenin eşdeğer devresi denilen çok daha basit bir devreye dönüştürülür.
Seçilen uçlar arası açık devre düşünülerek, uçlar arasındaki açık devre gerilimi (V th) ve
eşdeğer direnç (Rth) bulunarak iki nokta arasında görülen devre seri bağlı bir direnç (Rth) ve
bir gerilim kaynağı (Vth) ile ifade edilir (Şekil 5.1).

Şekil 5.1:Thevenin Eşdeğer Devresi

Örnek Uygulama

Thevenin Teoremi, şekil 5.2’de verilen örnek devre için adım adım uygulanırsa;

Şekil 5.2:Thevenin Teoremi uygulanacak örnek devre

1.Devrede bağımsız kaynaklar iptal edilerek (Akım kaynakları açık devre, gerilim kaynakları
kısa devre yapılır.) A-B uçları arasında görülen eşdeğer direnç (Rth) bulunur.

Sayfa - 1 - Toplam Sayfa - 7 -

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

Şekil 5.3: 5.2’de verilen örnek devrenin 1. Adım uygulanmış şekli

2. Devre tekrar eski haline dönüştürülerek gerilim bölme kuralı yada ohm kanunu
kullanılarak A-B uçları arasında görülen açık devre gerilimi Vth bulunur.

Şekil 5.4: 5.2’de verilen örnek devrenin 2. Adım uygulanmış şekli

3. Bulunan Rth, Vth değerleri ve akım, gerilim (IL ve VL) değerleri bilinmek istenen RL
kullanılarak Thevenin Eşdeğer Devresi çizilir.

Şekil 5.5: 5.2’de verilen örnek devrenin Thevenin Eşdeğer Devresi

Sayfa - 2 - Toplam Sayfa - 7 -

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

2.Norton Teoremi

Norton Teoremi, Thevenin teoremine benzer şekilde seçilen iki uç arasında yer alan
devrenin basitleştirilmesi esasına dayanır. Norton teoreminde farklı olarak çözüme akım
üzerinden gidilir. Seçilen uçlar arası (A-B) kısa devre düşünülerek, uçlar arasındaki kısa devre
akımı (IN) ve eşdeğer direnç (RN) bulunarak iki nokta arasında görülen devre paralel bağlı bir
direnç (RN) ve bir akım kaynağı (IN) ile ifade edilir (Şekil 5.6).

Şekil 5.6: Norton Eşdeğer Devresi

Örnek Uygulama

Thevenin Teoremi uyguladığımız 5.2’de verilen örnek devre için Norton Teoremi uygulanırsa;

1. Devrede bağımsız kaynaklar iptal edilerek (Akım kaynakları açık devre, gerilim kaynakları
kısa devre yapılır.) A-B uçları arasında görülen eşdeğer direnç (RN) bulunur.

Şekil 5.7: 5.2’de verilen örnek devrenin 1. Adım uygulanmış şekli

2. Devrede yer alan bağımsız kaynak tekrar eski haline dönüştürülür ve A-B uçları arası kısa
devre yapılır.Bu durumda A-B uçları arasında görülen kısa devre akımı IN bulunur.

Şekil 5.8: 5.2’de verilen örnek devrenin 2. Adım uygulanmış şekli

A-B uçlarının kısa devre edilmesi 100 ohm’luk iki direncinde kısa devre edilmesi anlamına
gelmektedir. Bu durumda kısa devre yolundan akacak akım sadece 25’er ohm’luk iki seri
dirençten geçecek ve değeri IN=100V/50Ω=2A olacaktır.
Sayfa - 3 - Toplam Sayfa - 7 -
ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

3. Bulunan RN, VN değerleri ve akım, gerilim (IL ve VL) değerleri bilinmek istenen RL
kullanılarak Norton Eşdeğer Devresi çizilir.

Şekil 5.9: 5.2’de verilen örnek devrenin Norton Eşdeğer Devresi

Deneyden Öncesi Hazırlıklar:

Şekil 5.10 ‘daki devreyi ISIS ya da Multisimde çizerek thevenin ve norton teoremleri için Iyük
Vyük sonuçlarını kaydediniz.

Sayfa - 4 - Toplam Sayfa - 7 -

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

DENEYİN YAPILIŞI

Şekil 5.10: Deney Uygulama Devresi ve Eleman Değerleri (Ryük A ve B Noktaları Arasındadır!!)
1. Şekil 5.10’da verilen devreyi istenen eleman değerleri için Bread Board üzerine kurunuz.

2) Thevenin teoremini devreye adım adım uygulayınız.

2.1 Devrede bağımsız kaynak ya da kaynakları iptal ederek(Akım kaynakları açık devre,
gerilim kaynakları kısa devre yapılır.) A-B uçları arasında görülen eşdeğer direnci (Rth)
bulunuz ve aşağıdaki alana kaydediniz.

Rth=………………………

2.2 Devre tekrar eski haline dönüştürülerek multimetre yada Avometre yardımıyla A-B uçları
arasında görülen açık devre gerilimi Vth‘ı bulunuz ve aşağıdaki alana kaydediniz.

Vth=………………………

2.3 Bulunan Rth, Vth ve Ryük değerlerini kullanarak Şekil 5.10’da verilen devrenin Thevenin
Eşdeğer Devresini çiziniz.

Sayfa - 5 - Toplam Sayfa - 7 -

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

Şekil 5.11: Thevenin Eşdeğer Devresi

2.4 Şekil 5.11’de bulunan Thevenin Eşdeğer Devresinde yer alan Ryükdirenci üzerinden geçen
akım(Iyük) ve uçları arasındaki gerilim değerini(Vyük)ölçerek Tablo 5.1’de ilgili sütununa
kaydediniz.

Not: Şekil 5.11’de verilen devreyi, bread board üzerinde kurarken laboratuar ortamında
mevcut olmayan dirençler için potansiyemetre (ayarlı direnç) kullanınız.

2.5 Şekil 5.10’da verilen Thevenin Teoremi uygulanacak örnek devrede Ryuk direnci üzerinden
geçen akım (Iyük) ve uçları arasındaki gerilim değerini(Vyük) ölçerek Tablo 5.1’de ilgili
sütununa kaydediniz.

Thevenin Eşdeğer Devresi Thevenin ve Norton Teoremi

Uygulama Devresi
(Şekil 5.10) (Şekil 5.9)
Iyük
Vyük
Tablo 5.1

3) Norton teoremini devreye adım adım uygulayınız.

3.1 Devrede bağımsız kaynak ya da kaynakları iptal ederek(Akım kaynakları açık devre,
gerilim kaynakları kısa devre yapılır.) A-B uçları arasında görülen eşdeğer direnci(RN) bulunuz
ve aşağıdaki alana kaydediniz.

RN=………………………

3.2 Devre tekrar eski haline dönüştürülerek multimetre yadaAvometre yardımıyla A-B
uçlarından akan kısa devre akımını(IN) bulunuz ve ve aşağıdaki alana kaydediniz.

IN=………………………

3.3 Bulunan RN, VNve Ryükdeğerlerini kullanarak Şekil 5.10’da verilen devrenin Norton
Eşdeğer Devresini çiziniz.

Sayfa - 6 - Toplam Sayfa - 7 -

ELEKTRİK-ELEKTRONİK MÜHENDİSLİĞİ
ELEKTRİK DEVRELERİ-I LABORATUARI
Deney Adı: Thevenin ve Norton Teoremleri

Şekil 5.12: Norton Eşdeğer Devresi

3.4 Şekil 5.12’de bulunan Norton Eşdeğer Devresinde yer alan Ryük direnci üzerinden geçen
akım (Iyük) ve uçları arasındaki gerilim değerini (Vyük) ölçerek Tablo 5.2’de ilgili sütununa
kaydediniz.

3.5 Şekil 5.10’da verilen Norton Teoremi uygulanacak örnek devrede Ryuk direnci üzerinden
geçen akım (Iyük) ve uçları arasındaki gerilim değerini (Vyük) ölçerek Tablo 5.2’de ilgili
sütununa kaydediniz.

Norton Eşdeğer Devresi Theveninve Norton Teoremi Uygulama

Devresi
(Şekil 5.11) (Şekil 5.9)
Iyük
Vyük
Tablo 5.2

DENEYDEN SONRA YAPILACAKLAR

1.Tablo 5.1 ve Tablo 5.2’de bulunan sonuçları değerlendiriniz. Sizce, Tablo 5.1 ve
Tablo 5.2’de bulunan sonuçlar aynı mı olmalıdır, nedeniyle birlikte yorumlayınız.

Sayfa - 7 - Toplam Sayfa - 7 -