Haring Patay

Page 1

SALITA AT BUHAY NA PINAGDAANAN NG HARING PATAY NA SI DON JUAN. SAMPU NG KANIYANG

KAPATID NA SI DON PEDRO SA KAHARIANG UNGRIA AT ANG PRINSESANO SI DONA MARIA ANAK NG
HARING GONZALO SA REINONG ALEJANDRIA Oh dunong na wagas ng Omnipotente gumawa't lumalang
nitong buong Orbe, alalayan mo pong dila ko'y magsabi ng isang salita sa madla't marami.. At sa
autoridad ng filosofia't.may tangan ng grado ng astrologfa, akong isang mangmang alintanahin na
nangahas sa inyong matalinong ciencia. At sa inyo namang maayos na isip ako'y manghahawak doo'y
mangangapit, sentido't potencia kahima't matulig. tiisin sa puso ang libak paglait.

Page 2

-2 - Pupunuan ko na yaring sasabihin upan ding matanto ninyo at malining, kung baga't mamali utang
kong kilanlin itong kapupunan sa nalisyang turing. Nang unang panahon sabi sa istorya nangyari sa lupa
at reino ng Ungria, doo'y may naghari b.-o sa asawa nguni at mayroong anak na dalawa. Yaong si D.
Pedro ngalan ng panganay siyang heredero ng sangkaharian, ang bansag ng bunso Prinsipe D. Juan
magandang lalaking walang makabagay. Itong si D. Pedro ang naging asawa ay prinsesang bunyi sa
reinong Navarra, siyang pinutungan ng setro't korona ng haring bienan bantog na monarka. NaNtira sa-
reino Prinsipe D. Juan sa kaniyang amang pinakamamahal, palibhasa'y bunso ang pagpapalagay di na ibig
halos sa mata'y mawalay. Di lubhang nalaon dinatnan ng sakit ang mahal na hari talaga ng Langit sa bigat
ng damdam hininga'y napatid ang naiwang anak sabihin ang hapis. At nang malibing na ang haring
namatay nagpulong na agad ang sangkaharian, Prinsipe D. Juan siyang masalinan ng korona't setro at
kapangyarihan. Mulang magkorona yaong bagong hari sa hihigang banig ay napalugami, namahay sa
puso ang lumbay, pighati ang dahil sa amang buhay na napawi.

Page 3

-3 -Lisaqnin 'ko muna at ang ipadbadya aug flaring, Gonzalong nasa Ale'jandria, malaon rian~g araw bao
sa asawa dap-uwa't may isang-anak-na~ prin'sesa. Si Dofia'Maria aug bansag 'ng' ngalan buti'hin'g
prinsesa niyang minamahal, aug kahalimbawa'y araw "na sumilang wvalang inakatulad sa sangkaharian.'
Aug tabas ng mukha'y walang makatulad buwan mandiug bago, sa pamanianaag, si' Venus pa yata'y
alang-ang di hainak aug giing ayprn into. manding wagas. Aug dalawang mata'y tulad sa, diamante daig
ang karbungko, mg"a batO'Dg rubi Sa-MPU pa ug araw halos inag enk-lipse --- — sa himnaaugdikit na
kawiliwili. Lug pa'y kung tingnan- garing Mandinig bat6 inistulla~ng malinaw -sa- mg"a -espej-o,ki'y a's ug
kat'awan hum-igit kay Febo buhok ay katula-d ug- gintong hinilo. Kung sa halimbawa't huhuwaran
lam'ang nang ganda at dikit ug- pan~gang~atawan, an'g ainm rang pintor ay mag-aalaig-ankumuha n'(r
huwad sa gayong kariktan. Aug rnaging piusel man Dg pinto'r Apiles -na ka btiI i taankung' baga't. iguhit
sukat aug runatahin ay nakatu~tulig" adal ng malaking takot at pangranib. Dito sa balitang mga karikittin
nang, nasabing ros-a na bagong sutnilang, ang bang6O at, SAM`yo,'y l~a.ging bumubukal na parang
bulakiak ku~ng sa ha-lamanan.

Page 4

-— 4 — Ang madlang prinsipe't mga kabalyero duke, konde't markes, mg, maginoo, sabihin ang darning
hindi mamagkano sa pangangasawa'y doon din ang tungo. A-ng bunying monarLa'y nagaalapaap dahil sa
prinsesang bugtong niyang anak, ibig na matanto niya't matalastas ang kahihinatnan ng signos- planetas.
Agad nagpatawag ang bunying monarka ng isang marunong at taong bihasa, di naman nalaon dumating
pagdaka doon sa palasyo'y narngagtuloy sila. Makita ng hari ang bihasa't paham inanyayahan nang nupo
sa luklukan, at saka sinabing mangyaring pakinggan ang sasabihin kong bilang katanungan. Na mangyari
baga sa aki'y sabihin,ang magiging palad ng anak kong giliw, ibig kong matanto naman at malining ang
signos planetas bagng mararating. Sagot ng marunong na ipinagbadya oh Sacramajestad at bunying
Alteza, baka po sakali magdalamhati ka kung iyong malaman ang signos planeta. Hindi anang hari bakit di
sabihin at nang matalastas palad na daratnin, tugon ng bihasa kung gayon po'y dinggin at ipahahayag sa
iyong luningning. Sa mga planeta't signong tinamaan ang bunying prinsesa nitong kaharian, iba sa
kapuwa ang palad na tangan magiging asawa'y isang haring patay.

Page 5

At kung dumating na araw na termino talaga ng Dios palad ng anak mo, may isang matandang kusang
paririto pagsasabihan ka sa iyong palasyo. Pagkasabing gayon agad napaalam iniwan ang haring tigib
kalumbayan, di mapigilpigil luhang bumubukal na halos malagot ang hiningang tangan. Sa araw at gabi
hindi magupiling palagi na siya na darafng-daing, kamunti mang kanin hindi kumakain anopa't sa banig
naratay na tambing. Ano'y sa matanto ng bunying prinsesa may sakit ang hari na kaniyang ama: naupo sa
katre't nagbuntong hininga ito ang sinabi at ipinagbadya. Haring aking ama ano ang dahilan ng sakft
mong ito ngayong dinaramdam, sabihin mo ama't sa akin ay turan at nang mapalagyan ng remedio't
tapal. Ang sagot ng hari jay birnso!... aniya ang tanong mong ito'y malaking halaga, yaring aking bibig ay
di ko mabukA at papanaw mandin ang tangangi hininga. Ang pagkahiga ko'y di sakft at damdam kundi sa
pighating sa puso'y namahay, hindi makatulog sa gabf at araw at siya ko yatang daang ikamatay. Kaya
aking bunso huwag nang uugkatin dahil ng pighati'y huwag siyasatin, mararamay ka pa ng hirap sa akin
kung matalastas mo ang pun6 at dahil.

Page 6

Diyata ama kong pangalawang Dios na kinikilala ng anak mong irog, sa tanang pighati at iyong himutok
magdadamay tayo hanggang sa matapos. Ang anak mo ama ngayo'y pahayagan upang makatulong agt
makaalalay, kung kahima't ikaw hindi maramayan tulungang aliwin kung may kalurmbayan. Ang sagot ng
hari oh anak kong ibig ang iyong pagtanong ay tantong mapilit, yayamang kung gayon hayona't makinig
sa matinding damdam ng puso ko't dibdib. Ano palAi bunso't samang kapalaran nang iyong planeta't
signong tinamaan, sabi ng bihasa't, manghuhulang paham magiging asawa'y isang haring patay. Tugon ng
prinsesa bakin po ama sa dahilang iyan ay malulumbay ka, kung ang Poong Dios siyang may talaga sino
sa nilikha ang makasusuway pa. Ang Dios na Poon ang iyong bagayan yaong sacrificio. ng Santo Abrahan,
sa Dios na Poon ay niyong ialay ang dugo ni Isaac at sampu ng buhay. Pahid na ang luhang nanalong sa
matA at ipagluwalhati ng poon ko't ami, sa Patriarca Isaac ako po'y mapara nang siya'y ihain sa Dios na
ama. Naisban ang pusong pun6 ng pighati natapos ang lumbay ng mahal na hari, ayon sa matamis at
wikang mabunyi nitong umaaliw na anak na pili.....

Page 7

- 7 - Patdin ko't bayaan muna ang malawak baging salitaan ng magamaing liyag, ang tutunguhin ko
ngayong ipahayag ang hari sa Ungriang nasa paghihirap. Sapagka't sa kanyang pighati't damdam
magmulang ang amim niya ay mamatay, siyang dahil baging di ikapalagay sa hihigang banig niyong
pagkaratay. Di kaginsa-ginsa ay isinoot niya damit pagkahari at ang kapa-magna, at tuloy tinangnan
setrong mahalaga gayon din sa ulo niya ang korona. Sa kaliwang kamay espada ang tangan saka
nanikluhod sa harap ng altar, ginamit ang buong kababaang acal tuloy nianalangin ng ganitong bagay.
Aniya'y Dios kong lubhang masaklolo Amang nagkaloob niyarfng hininga ko magdalita ka po at
pahayagan mo ang alipin mo pong natawag sa iyo. Magmula na niyong ako'y koronahan maghari Dios
kong iyong kalooban, ako'y di naupo sa tronong luklukan sa mga konseho'y di nakikiraral. -i Ngayon po'y
pakinggan Dios na Poon ko ang hibik ng haring natawag sa iyo, at mawala lamang sa balisang ito upang
makalinga ang konseheros ko. Kung sa halimbawa't nasa kahirapan ang giliw kong ama'y iyong paalaman,
ipahintulot mong aking mahalinhan sapagka't siya kong nasa ang dumamay.

Page 8

- 8 - Kung nasa ginhawa'y di lalong salamat' at sa pangako mo'y doon napanatag, nguni ibig ko rin
namang matalastas nang ang loob ko'y di lubhang alapaap. Ay sa katamisan ng kaniyang hibik at sa
kalubhaan ng paghihinagpis, linoob ng Dios may nagkantang boses ang ipinagbadya'y yaong ninanais.
Ang wika ng boses na parang pagtugonr ang haring ama mong iyong pinopoon, nasa Purgatorio
dagabdab Dg apoy parusa ng Dios may tatlumpung taon. Kung sa halimbawa't iyong hahalinharn
pahintulot naman yaon ng Maykapal, - ang sa ikasampu niyang hirap lamang ang tatanggapin mo't siyang
kalooban.Sumagot ang hari na balot ng sakit kasabay ang luha na namamalisbis, oh Dios na Poon ra HIari
ng Langit ako'y hahalili ano mang masapit. Ano kaya baga't ako'y naging anak kung di makaramay sa
kaniyang hirap, pinamuhunanan ng pagal at puyat nang aming marunong magmahal sa anak. Sumagot
ang boses kung gayo'y yari na ang hatol ng Dios bigay na sentensia, aking sasabihin at ipagbabadya
pakinggang mabuti oh bunying monarka. Iyong pabanduhan ang buong sangreino kapit-baya't buong
nasasakupan mo, ang lahat ng tao mura't maginoo pawang magkatipon sa real palasyo.
Page 9

- 9 -- At ang balang isa'y mangagsipagdala ng titig-isa ngang alpiler na sadya, at ipatirik mo naman
kapagdaka sa iyong katawan oh bunying monarka. Pagkatupad nito at maitirik na ikaw'y mamamatay na
walang pagsala, at ang mangyayaring di mo makikita ang paglubog nitong kahariang Ungria. Walang
matatanaw sa buong sangreino kung maging dagat na kundi ang palasyo, at saka ang iyong bangkay na
tutoo sino man ay walang kasama ka rito. Pagkasabing gayon hindi na umimik at biglang nawala ang
nagkantang boses, sa pananalangin ng hari'y nagtindig parang walang loob at gulo ang isip. Ipinag-utos
nang ilakad ang bando sa loob at labas:!ng kaniyang reino, huwagg may sumala araw na ikatlo at
mangagkatipon sa real palasyo. Matanda at bata'y mangagsipagdala. ng pareparehong alpiler na sadya,
ang hindi sumunod at di tumalima buhay ang kapalit at ipagdurusa. At saka nag-utos ang katre'y ihanda
pamutihan niyong diamante at mutya, sarisaring perlas dito ay ikana mga esmeraldang marikit na sula.
Nagbihis ng lalong amorosang damit ang kahalimbawa'y kometa sa langit, anopa't kawangis ng kiyas at
tindig ang kabalitaang Prinsipe Adonis.

Page 10

- 10 - Saka ipinutong korona sa ulo tinangnan sa kamay deadema't setro, yaong pananamit niya at
bestido parang isang nobyong kakasaling bago. Nguni't itong hari nama'y may panata sa Dios na Poon at
Bfrhen Maria, babaing magisnan karamay sa dusa ano mang hitsura'y. magiging asawa. Sa kaniyang katre
pagdaka'y humilig katulad ang lagay ng isang may sakit, hinihintay yaong sentensia ng Langit gawad na
parusa Iiiyang ninanais. Nang dumating yaong araw na ikatlo ay siyang pagdawng ng lahat ng tao,
pawang nangagtuloy sa real palasyo sabihin ang dami na di mamagkano. At pareparehong may dalA at
taglay tig-isang alpiler ang hawak sa kamay, linapitan na nga niyong karamihan haring nasa katre na
nalulupaypay. Na kung ito bagang alpiler itirik ang buong katawan nagsisipanginig, ang Haring D. Juan
nama'y nagtitiis na masunod lamang ang hatol ng Langit. Nang matupad yaong mga kautusan at
mapaba6n na sa buong katawan, *ang tao sa reino'y pawang nangatunaw lumaki ang tubig na di ano
lamang. Naging isang dagat ang buong sangreino walang nalilitaw kundi ang palasyo, Langit na
mataas! /sinong di manglumo at di mapahanga sa nangyaring ito? *...

Page 11

- 11 - Ang lagay ng reino ay katakot-takot daig pa ang bayang ginunaw ng Dios, balang makakita matigas
mang loob sa ganoong bagay pilit manglalambot. Lisanin ko muna ang bagay na ito pag-anhing saysayin
lumubog na reino, ang ating tunguhin sa salitang ito ay nang. mabalita saa Navarrang reino. Manang
isang gabi na katahimikan ang Haring D. Pedro sa Navarrang. bayan, himbing ng pagtulog pagdaka'y
pinunaw niyong isang boses. gayari ang saysay. Ang wika ng boses na ipinagbadya oh bunying D. Pedro
hari sa Navarra, huwag kang mahimbing hayo't lumakad ka ngayon di'y tumulak sa reinong Ungria. Ang
iyong kapatid daratnan mong patay nguni't huwag mong ilibing ang bangkay, isilid sa kahon pagyamaning
tunay at ito ay utos ng Poong Maykapal. Bigla mong ihatid sa Alejandria agad ipakasal sa bunying
prinsesa, pagkatapos niyong pagdedesposada ilulan sa daong at kayo'y malis na. Haring si D. Pedro
tambing na nagbubat nang oras ding yaon ay naghandang agad, nang maihanda na ang sasakyang kagyat
piloto'y lumula't marinerorng lahat. Sabihin pa baga ang tulin ng daong palibhasa'y sunod sa hangi'y
afavor, sa awa ng Dios at ng Birhenh Poon dumating.ang agad sa reinong linayon.

Page 12

- 12 - Nawalan ng loob ang Haring D. Pedro nang makita yaong lumubog na reino, kaya't ipinondo ang
kanilang barko doon sa hagdanan ng real palasyo. Ang luha 'ng hari sa mata'y nanatak sa lagay ng bayan
na mistulang dagat, alin kayang puso ang di masisindak ang bakal mang dibdib pilit matitibag.
Nagpatuloy sila sa palasyo'y nanhik hinanap ang bangkay ng haring kapatid, nang makita niya ay
napapahilig sa katre anakin larawan ng sakit. Ang loob at puso ay tantong nagtaka nitong si D. Pedro hari
sa Navarra, lagay ni D. Juan buhay ang kapara gayong laong -patay- hindi nagiiba. Ipinag-utos na ang
kahon ilaan na paglululanan ng sa haring bangkay, nang maisilid na pagdaka'y tinakpan sa kanilang
barko'y agad inilulan. Pinatid ang sao at lumayag sila pinunta ang reino ng Alejandria, sa awa at tulong ng
tatlong Persona di lubhang nalaon dinating din nila. Pagdating sa puerto ay nagsalva real ginanti sa gilid
ng salva rin naman, ipinag-utos nang dalhin da katihan yaong abang haring koronadong patay. Yaon
namang hari sa Alejandria hindi mapalagay at nababalisa, di kaginsa-ginsa'y siyang pagdating na ng isang
matandang kagyat na nagbadya.

Page 13

-13 — Wika ng matanda sa hari'y ganito dakilang monarka na panginoon ko, ngayo'y magaaho't nariyan
sa puerto ang kapalaran po prinsesang anak mo. Pagkasabing gayon matanda'y nawala hindi na nakita
anaki ay bulA, ang loob ng hari ay humangahanga at di mapagkuro ang gayong balita. Di karakaraka'y
dumating pagkuwan ang Haring D. Pedro't bangkay ni D. Juan, sampu ng basalyong mga kasamahan
sabihin ang gul6ng hitrdi ano lamang. Pinapanhik naman ng Haring Gonzalo at pinapagtuloy sa real
palasyo, at pinapagsabi ng sadyang tutoo niyong paglalakbay sa kaniyang reino. Naroon ang tandng
kamahalang lahat at nagkakatipon konseho sa salas, ang Haring D. Pedro pagdaka'y nangusap gayari ang
sabi na ipinahayag. Oh Haring Gonzalo yaring paglalakbay ang una'y sa iyo at kusang dadalaw,
ipinahintulot ng Poong Maykapal na dinatnan kitang lubhang mahinusay. At ang ikalawa dakilang
monarka gayari dinggin mo ang ipagbabadya, di mula sa aking sariling magisa kung hindi ang Dios siyang
may talaga. Loobing matamis at huwag sumukal yayamang siya nga ang may kalooban, prinsesang anak
mo'y ating ipakasal sa aking kapatid kung kahima't patay.

Page 14
 - 14 - H- luwag ma'paitin ng p~u'so't loob ma at ito'y talaga ng' Poiong s-i Kristo, ~tinamaang palad sa
prinsesang signo. di m'ula sa aki't dI galn saio Pagkasabing gayon a ng hari'y nagtindig naubwal sa -tay6'V
nawalan ng isip, an~g Ha~ring, D. Pedro ay agad' lumapilt ~Sumaklolo siya sa haigmay hapi-s.,Wika ni 'D.'
Pedro paghusay ng 0bob luwagan anug di'bdib at huwag inalunos, A apait mang apdong di, sukat -masa
hot tiisin sa puso, at oob. ngO Dios. Nang mahimasmasan ang Ha ring Gonizalo aug nasambit- niy ang
wika 'ay ganito, jay masamang palad at tan "'i sa mundo, saan pa hahangga, ang kapalaran ko!
Khlimbawa ko,'y yaong -nagmasetas sa isanig bakuran niiyong h-ardi-neria,uisa ang ~tan'ing 'buko n g-
samp'aga. siya pang naluoy ngayon a t nalan'ta. Aba ng- anak ko na kinandong-ka ndong masetac n' puo
at iisang bugtong, ang asang ligaya'y walang tuwa ngayon ano ang gagawri' kung' lob ng Pcon Sap'agka at
ito'y talaga D" Langi't di mai'tatanggi.sa kaniyang ibig, palibhasa ako'y hamak na bu'lisik tiisin ko kahit
-ano m-an 'ang pait.. Ito ya6ng h-ula n- bihasa't pantas nang dako pa roong aking ipatawag, hind'i
nagkabulh't dumating naaad" ang araW na ito sa 'ipinang'usap.

Page 15

-~15 - Matapos maisip, ang paga~yong bagay uipin-as-undo na ang prinsesng gmahal niang oras na
yaon du'matInDg, din naman~ ngtlang marikit n aaii~1 At gayon, din naman yaOng arsobi-spo na
ipinatawag n- Flaring Go6nzalo, hindi napaliban at dum~ating dito kaaqkb~ay n- m-a pili niyang basaly~o.
Pagdating ay.agad ginanap pagkuw~an ang -pa'tay na hari't prinse'sa'y. kinasal, kanyon sa muralya 'ay
pinasusuhain n~n~at ang reino'y malakianlmby Dahil sa. ka-nilang butihing-prinsesa naka sal sa patay na
hari sa Ungria, hindi mapagkuro't injisip nila -kung ano'It -inibig na maging asawa. Anoly sa matapo~s
yaong kaguluhan bny~ing arsobipo narna'y napaala'n sa, mahal na hari't ta nkaig kapisanan atunuwing
agad sakniyaing bayan. Ya'ong 'arsobispo nang makaalis na prinsesa'y lumapit,- lu'mu-hod sa arnA, na
namamalisbis ang l'uh a sa mat6' -at saangain ganitong bady'a Oh haring am& ko bendisyonan mo Po
yaring iyong anak na mapapalayo', inapait, mang lubos sa dibdib molt puso ariing matamis ang
pagkakasun-do. Nayo 'y panoorin ng matang may habag ang. dalawang' puso. na nagkakaha'rap, isang
nakaluhod tutun"uhi'y hirap ang niluluhura'y di maakapangwusap.

Page 16

- 16 Parinsesa'y sa hapis halos mapalugmok katawa'y malatA at kilik ng lunos, ang dibdib ng ama
nama'y ibig mutok sa malaking habag sa anak na irog. Kaya sa paghinging siya'y bendisyunan nangingimi
waring dila'y nangangatal, ibang. sinasabi'y di na mawatasan sa higpit ng dusa ng pagpapaalam. Aniya'y
ama ko huwag mong isakit ng mahal mong loob ang aking pag-alis, na may panahon ding ikaw'y
mabibihis ng lalong ligaya kung tulot ng Langit. Sa salitang ito ay nang mapakinggan ng Haring Gonzalo ay
naligayahan, inguni hindi lamang niya matitigan ang mukha ng anak na nagpapaalam. Gayon ma'y
ginanap ang hinging bendisyon nrg anak sa amang puspos ng-linggatong, sabihin ang hapis ng taning
doroon habag sa prinsesa nilang pinopoon. Nang matapos na nga'y nagtindig na agad ang Haring D.
Pedro ang ipinangusap, kami'y paalam na D. Gonzalong hayag haring sinusunod ng buong siudad.
Sumagot ang hari na si D. Gonzalo Dios ang matnubay sa paglayag ninyo, kahimanawari dumating din
kayo nang lubhang payapa sa Ungriang reino. Inilulan na nga yaong magasawa ang patay na hari't si
Donia Maria, nguni at nagluksa ang Alejandria dahil sa prinsesang tulad sa patay na.

Page 17

17 - Doon sa hinahongg kanilang *paglakad tulin ng sasakyang parang lumilipad, may naringig silang
boses na nangusap ito ang sinabi na ipinahayag. Oh D. Pedrong hari sa Navarrang bayan ang bilin sa iyo
ng Poong Maykapal, kung saan kinuha bangkay ni D. Juan ang abang asawa'y doon mo rin iwan. Ano'y
nang matapos yaong ilang letra hindi na umuling boses na nagkanta ipinatuloy na ang paglayag nila
saklolo sa hangin tulin sabihin pa., Sa gayong paglayag di lubhang nalaon sa sadyang Ungria dumating
ang daong, doon sa hagdanan ipinondo tuloy hari at prinsesa pagdaka'y nag-ahon. Ang kahon ng patay
kinalag na tambing muling ilinagay sa katreng may tabing, ang puso ng hari halos na malagim awa sa
prinsesa hipag niyang' giliw. Nagwika aDg hari kay Donfa Maria malaki ang aking kalumbayang dala, dahil
sa gunitang maiiwan ka na wala kang kasama't nxg-iisaisa. Di anong gagawin sinta kong k&patid yamang
naringig mo ang sabi ng boses, kung makarating na dito at sumapit a iiwan na kitai manaw ako't malis.
Bathin mo na bunso kusa kang magtagal ang iyong asawa'y huwag pabayaan, upan ding__ang madlang
mga kahirapan bihisan sa hul ng kaginhawahan. 3

Page 18

Pagtiis ng lumbay sinta kong kapatid at ang mga luha sa matd ay pahid, di anong gagawin talaga ng
Langit ariing ligaya't cordial ng dibdib. Huwag sasawaan ang iyong asawa kahi't siya'y patAy buhay ang
kapara, kayi bibihisan sa tuwi-tuwi na itong kapatid kong poon mo at sinta. Bathin ang dalita at malaking
hirap sa Dios na Poon doon ka tatawag, at sa Birhen Mariang awa ay laganap upang ipag-adya anomang
bagabag. Itong alipin mong maitim na negra kahima't masama ang hitsura niya, iiwan sa iyo't nang may
utusan ka dito sa palasyo siya'y makasama. Nguni datapuwa't iyong iilagan ang negra'y tutoong pasyahan
ng galaw, huwag pauupin sa silyang luklukan sapagka't maanghit kambing ang kabagay. Haring si D.
Pedro ang wikang sinambit paalam na bunso, paalam na ibig, kaawaan ka rin ng Dios sa Langit tumulong
sa iyong kahirapa't sakit. Ya'o na't tumugpa sa barkong sasakyan ang Haring D. Pedro't yaong taning
kawal tulin ng paglayag na di ano lamang hanggang sa sumapit sa Navarrang bayan. Ihimpil ko rito at ang
ipagbadya nangyari sa buhay ni Dona Maria., nang pagaalaga sa sintang asawa at mga inasal ng alilang
negra.

Page 19

19 - Lalong nakahapis sa pxinse'sang abA l upa, man -o tao. makita ma'y wala,~.ang lagay ng reino
dagat, na mistula lalaki ng alon' na hindi' kawasa. Ang luha sa m~atd'y hindi napapatid" palagi na siya -sa
hinibikhibik, at di makausap' ang negran maanghit aug l1ahat ug"b sulok ang sin-asaliksik. Ang -bunying
prinsesa tataghoy~ daraf ng saaraw at gabi' ay di. magu'piling, kahi't kamunti man hindi kum'akain. sa
malaking sindak takot,ng panimdim. Lalapit sa siping Dg asawang, patay ang lagay ng mukh-a ay
pinagmarnas'dan, at saka, hihibik at mananarubitan riang kalunos'lunos at klalumbaylumbay. Oh, flaring
D. Juan tigas ng loob, mo bakit di, si'la'yan ang'abang lagay, ko, mangyaring sagUtin -auig-tanong s y. dio
ka - na kumibo't di MO asikaso. Ikaw pala'y siyang aking kapalaran.ipinagkaloob ug Poong Maykapal,
hind~i mo na hko nangyaring'r nahintay. nang kiting' dalaw"a'y mgausap, lmang. Ito -baga4 poon ang
siyang pa~gibig sa sintang asawa ang matdi'y isilip,,, idilat -na- poon at bukhin 'ang, bibig aung m-a luha,
ko, sa ma'a pahid. Ku'ng aking titigan pisnging narnumuhA ang kahalimbawa'y. —bAgong buking- rosa,~
lagay ng bibig my tila tumat'awa ng tuwang, makita an'g luhsamti

Page 20

- 20 — D. Juan korng ibig kung totoong patay hindi nagmamaliw itong iyong bangkay, lalong tumataba
lagay ng katawan ang liwanag mo pa'y parang isang araw. Ibang nagkakamit nitong matrimonio para
baga nating kinasal na bago, may malaking tuwa't dakilang festejo ako ang kaiba't nagluksa ang reino.
Lalong ibig ko pang ako'y mamatay na sa oras na ito't manaw ang hininga, jay! D. Juang ibig sinta kong
asawa huwag sa ganitong lalagi sa dusa. Aling kahirapan ang di ibinabaw iniwan si amang tigib
kalumbayan, ako naman dito'y nasa pamamanglaw walarig makausap kundi ang iyong bangkay. Ang
tulog mo naman ay napakahimbing di ka na sinidlan ng awa sa akin, pagtindig na poon ikaw ay gumiising
akong asawa mo'y iyong kausapin. Ang mga pagdaing akin munang lisan at ang sabihin ko'y ang
ka1ahangganan, buhay na nasapit ng Haring D. Juan palibhasa'y Dios ang may kalooban. Nang mangyari
na ngang siya'y makatupad sentensia ng Dios at Haling mataas, at bibihisan na ng ginhawang lahat ang
Haring D. Juan nasa paghihirap. Pun6 ng alpiler ay nangagsilitaw sumipot na lahat doon sa katawan di ko
pagaanhin sa pananambitan ni Dofia Maria sa asawang hirang.

Page 21

Hinihimas-himas bangkay nn' asawa nitong nahahapis na, abang prinsesa, ba~hA ang katulad ng luha sa
matbi ang mga alpiler dito na nakjta.,. Lalo nang nahapi~s ang wika'y g'ani-to-,,, bakin at mninartir' iyang
katawan. mo, aling tampalasan sa mga basa-lyo aug luniapastang-an sa haring para mo. In'isa'-isa nang
kanziyang binunot ang mga alpiler- na pawang nagtusok, naug sa ha'nggang lug' ano'y nang umabotang.
haring patay siya nang pagkilos. Na kung kayai hindi makaban on lamang apat na- konseho' a'ng nasa
bumbUnan, ang nasirang loob n-, tao sa bayan pawang nas~auli sampung kaharian. Loob n~ prinsesa'y
nagtatalo mandin ang tuwa- -n -p uso-'y may- -kahalong lagirn, ang pinagiisip' ang, mabu'ting gawin kung
bagdVt mAg'ban''Aon ang- asawang giliw. Sa g'ayon aniyang kahaban'g panahon na di kumakain' pilit
magugutown aug akala, niya'y kung ito'y magbang'on. agad' makakai itong haringpon Wala' narnan
siyang pagkatiwalaan na maglufto ba'gA n- mabuting -ulamn ang aiing negra'y siyang inutu'san -ito 'ang
sin'abi 'at ipinagsaysay.. Negra'y bantayan rmo ngayon ang poon mo baka malingat ka -n - bumi sa iyo
huwag gagala~win alpiler sa ulo kapag nangahas ka'y pali't 'aug buhay mo.'
Page 22

-22 - Umali8 na ngani ang bunying prineses napasa kusina't iniwan' ang negra, sa kuwarton hari
nagiisaisa siyang' may alagang tumitinfin, bagAi. Palibha'sa'y negrang' labis nang gumalaw anomang
makt apinagmamasda, hinipohipo na ang. boong katawan bilin ug prinsesa'y hindi pinakiuggan.
Malaking, di hamak aug panggigilalas sa lagay, ng haigkanian amalas, ibig 'na bum'angon hin'di
makabuhat at di makayanan ang. ulo'y mabigat. Aug aliping negra, ay sa kagas'lawan aug ulo- n - harn
panoori't tingnan, ay sa pagtatakang "hi'ndi ano 1umang alpiler binunot pinagpahamnakan. AgHrin -D.-
Juan- nagbangon pagda ka at kaniyanIg niyakap ang' aliping negra, ang isip ay ~siyang karamay sa dusa
kyitang winika ki~y a~aana. Dito sa pagbangon 13,* Haring D. J'ua'n napawi aug. tubig at iglang naparam,
nuli sa dati ~yaongkhra at —walang- nangyari-na -ano, man l1amang. Iwn ko na. ito't aking ipahya sa
Haring -D. Juang mg-a pangungusap, di ka maitanggi aniya at palad n~iyaring katawan, kong -nagtiis ng
hirap. Au~g lagay mo ngayon kahima't mahalay sa. kapuwa tao'y. masamn'At alan'gan, naging, pangako.
ko, sa Poong. May kapal ruagiging reyna ka nitong Ikaharian.

Page 23

Marin-ig ang ga'yon ng aliping negra tu~wa'y walang sukat pagpara'han iba, lumukso sa -up6 'at
nagsasayaw ma' sa harap ng hari'y i'pinakikita.; Saka' ang ginawa'y napasa kusin'a -at Si, Dofia Maria'y
sinalubon~g na nga, minuramura na ng di gay'ong- wi'ka,alan'an sabihins isang ahia. Mattly nangdidilat
~anaki 'ay leon' kabangisa'y ibig lahat ay malipol, tinakaptakapan di na na'ghinahon bagkus na irking
yaong panginoon. Hayo. ang winika't sumakusinta kaibig mkiapid sa aking' asawa, ang buong asa, mo'y',
maglalaurel ka bago'y hindi't, ako ang tutoong -reina. Hay natparoon sal kusinangaa at' kusinera kang
aking iniatats, ang mga para moly di sukat humar-ap. sa isang monarka- -at -— haring mataas'.' Anopa'tI
gin'aw ang.isang kusinera bagoly darakilang bantog na prinsesa, hindi ma nagisip aung ku hilang ne'gra
at. sa, pan-inooa -hin di- kumilala. Lala-bas papasok itong negrang -hunghang'at si -Dofia Maria siyaug
ta'takap'an, wala namang imik, na anoanln lamang at- di 'mapagwari nasapit, ng buhay. Kung niakatapos
na ng pangungusina at mata~him'ik nalt walang ginagawa, papatak ma lamang sa matd ang luh~a sa
DiDos na. Poon magpapabahala'.

Page 24

2 24 Sa balang loob.mo, ako'y umaayori,Birheng mnapagpala -Inang- mapag-ampon, ang, anomang

hirap.na bigay mo ng~ayon ay tinata~nggap kong, lubhang.mahinahon. lAy! Haring D. Juan bakit ka'yt
bagA, anong nagawa kong di mo minaganda'di magkaka'g"-ay'on anig kqhilang negra kundangan turo mo
ito'y gawin niya. Sukat ikalumnbay ng bob ni ama aug sasapitin' ko't diwa'y tabastas' na, aug Waay kong
ito.'y' kung siyang makita p~agkakaraan-an D- malaking guer'ra. Wala nainang -daang ako'y makatanan at
di ko talastas aung patutUng'uhan, isa, pa'y pan anib sa mga sukaban dahil sa, puri ko n a iniingfatan.
AyD. Juang ibig baking hirap bag nitong, i'y ong hand6g na di ko makaya, pinapan"inoon na sa Alejandria
n~aging kusinera' ngo alipning negra. Hapis ng pri'nsesa, nama'y lisanfin ko ang aking '-sabihin hari s'a
palasyo,tinipon. ang lahat ng mga konseho at saka, nangusap ang wika 'y ganito. Mag'handa n- sn
darakilang' p'iesta atsusuhang' lahat kano amrala lansancga 'y 'ta bing-an sarisa'ringy tela sa araw ng a-
king pagdedesposada. Urnasiste kayong lahat na ginoo igayak ang taro ng pagtotorneo, at ang deadema
ay. ihanda- ninyo sa pagkokorona nitong reinang bago.

Page 25

- 25 - Ang mga konseho pagdaka'y dumulog sa harap ng hari at sila'y naghandog, oh Sacramajestad at
Altezang bantog magluwalhati po ang kaniyang loob. Baka nadidimlan ang aming monarka ikaw po'y
magisip at magalaala, bakin isasalin ang setro't korona sa isang maitim at hamak na negra. Laking
kasiraan nitong kaharian sa kapuwa haring iba't ibang bayan, tatawaging reina naming igagalang ay isang
aliping negrang hamak lamang. Ikaw po'y monarkang walang kasingtaas may korona't setro poon naming
lahat, magiging assaway isang negrang hamak sa talampakan mo'y di pa yata dapat. Ang sinta ng hari
ihinggil sa iba kahi't anak pastor at taong villana, ay pumili lamang ng magandaganda na ikadadangal ng
setro't korona. Ang sagot ng hari di anonggagawin ay siyang talaga ng Dios sa akin, ' naging pangako ko
sa mahal na Bfrhen kasalanang mortal kung hindi ko sundin. Kaya ang utos ko'y siyang sundin ninyo
ihanda ang piesta nitong buong reino, sa ikatlong araW sampung arsobispo at walang pagsala itong
desposado. Ang rnga konseho'y sumagot pagdak$'t: magpapatawad po ang hunying rionarka, at kami ay
hindi dadalaw sa piesta kung ikaw sa negra'y padedesposada. 4

Page 26

- 26 - At siyang paglayas n- mg"a konseho mga basalyo mo'y man'ingibang reino, sa malaking-hiyang
hindi mamagkano sa direktang pula n" kor-ona't setr'o. Aug negraly huwag mong isasalikmuan pulong sa
palasyo ng kabildo real, ka'mi po sa iyo'y matalapastangan. at, ikaw ay hindi namin'. igagalang.
Matuluyan kamijug kitlan ng hinfinga iga~wad aug bagsik ng iyong sentensia, kam'i ay hindi po tatawag
ug reina sa isang maahalay maitim na- negra. Nagalit. aung ha'nriang. wika'y -ganito kayo'y paraparang
taong wlang a pdo, hindi natatakot sa Poong kay Kristo' at ang -panata-ko' sisirain ninyo. k Bakit ka'yA
hindi dadalaw s'a piesta sa araw ng, aking pagdedesposada, ano't hindi kay6 tatawag ng reina kung
nasasa ulomhln deadema. Aug una'y sa Dios9 uta~ng nating lahat atagiaawa'y sa ngagnaghirap, at, kung
hindi siya tumao sa siudad ptay, ako't -lun6d sam'pung- kay~gskb jAno hindi ninyo batid at nalaman na
lumubog itong buong kaharnian, kung hindi -ang' negrang sa hirap karamay ako 'ay hin'di n'a muling
mabubuhay. Kundangan ang kayo'y rug-a walang loob munti man ay hindi nagdadalang takot, baka'
datnin kayo n- hamp'as ng Dios dahil sa- panatang hindi -masusunod.

Page 27

Pangoakong rnatibay sa Poong Maykapal nang panahong ako 'y pinarurusahan, rnata'y kung madilat
babaing matingnan ay siya k~o na' ng-a yaong kapalaran.. Saka kay6 ngayo'y pawang kumokontra mga
konsehos kong lilo't palamara, sino mang. surnagot bibig ay mabuka# kapalit aug buhay at ipag'durusa.
Urnalis ang hari ang hunta'y iniwan mala'ki ang galit na di ano lamang, n-uni' t sa,konsehong -yaring
salitaan sansalain nila anornang karatnan. Kung bags sakali at na-gpipilit din pakasal ang hari sa ne~grang
alipii,' magshdlis tayo ang reinro'y, lisanin' magsama. na silan'g dalawaug singgiliw. Usap ng ko nseho
-aking pabayaan. at -ang sabi-hin -ko aug haring' maran -al, ang puso't panimdim ay- di" mapalag'ay at,
pinagiisip. gagawing paraan. Ang. mga konseho'y aay'aw maghanda nang anoanarg larotig sukat ikatuwa,
at saka ang' negra 'y i1suot ma'y wala na ukol sa is'ang reinang darakila. Ang, mang-ibang bayan aug
siyang tinika doon ibibili n'A dam-it ang n'egra, napasa palasyo niyong real sala sa mga -kon~seho'y nag-
orden pagdaka. Igayak na aniya daon~g na ssakyan' taning bastane'nto ay agad ilulan,. sampu, ng piloto't
mnarinerong' tamn'A a tako a-niya'y mnangingibang bayan. -

Page 28

28 -Ako'y magsasadya sa'Alejaridria at "doon'bibi-li ng~ maramin'g tela, lukol sa bestidong dararntin. Dg
negra sapagka't siya.ay magigIng reina., Palibhas'a'y Utos n- haringmanl sino sa kons-eho ang
makasusuway, -anang isa't, isa'y mabuti Inga naman hari'y makakita, ng ibang kalu'gdan. Ay nang
mahanda na lululanang barko grumete'y surnakay sampu ng piloto, m~a kas'aDgka'pan sampung
bastarnento hinni kukulan-i~n ang lahat ng ito. Ang Haring D. Juan tumawag pagdaka sa lahat'ng kriado
na, mg"a kasama-, sampu ng naroong kusinera nila -tinanong -ang bili ng isat ng isa. Nang. sa, kay, D.
Juang makita't mamalas ang sa kriada- bagaing ka-rikita't diung, ang kaniyang puso'y hindi naka-iwas
tinablang pagibig sintang dumagabdab.' Kurnabakabd na ang dibdib at 'puso mata'ng tum-ititig di ibig
mdilay6, a~ng limang sentido'y' hin'di m'agkasundo nang dahuil sa, gan'da,-at kariktang a nyo. Boong p-
agiisip ay di map alag~ti y di naman mangyaring sinta'ay iaa'y, nguni'at sa' loob ay pinapamahay
matinding pagibig sa gayong kariktan., Sa sarili lamang niya'y ang mi'wika puso ko ay bakit mnagpapang-
anyaya, ano't an'g pang-ako'y rnaaalibughari lilisan, ang takot ~s'a Poong May gawa.

Page 29

Di ang pangako mo'y babaeng magisnarrn.karamay sa hirap sa iyong hihigan, yaon ang tunay mong
asawang tuturan reinang kikilanlin nitong kaharian. Bakit pagkatanaw sa kiyas at ganda nitong kusinera-
ay nababalisa, at malilimot mo pangako" nang una,, sampung karusaha'y di naalaala. Maghunos dili ka't
magtaglay ng takot alalahanin mo ang ganti ng Dios, kung baga't ang negra'y masamA nang lubos
angkinin mo't siyang sa iyo'y kaloob. Tutoo't sa aking kamahalang hawak alangan ang negrang sa aki'y
iharap, ano ang gagawin kung siya nang palad sa isang masama puri ko'y itumbas. Anhin ko pa ito
subali'y magtuloy at sa ninanasa ako ay paroon, yamang nahahanda ang sasakyang daong huwag nang
matigil sa lakad ko ngayon. Kay ang winika ng hari'y hayo na pagsabi ng bilin bunying kusinera, kung ano
ang iyong ibig ipakuha ngayong pagtuntong ko sa Alejandria. Itong tinatanong ay di makaharap sa
malaking lunos na kumakamandag, ibig mang pilitin ang makapangusap dila'y sinisikil ng hiya at habag.
Nahihiya siyang tumingin sa mukha nang mahal na hari dahilan sa luha, ang kapangilaga'y baka, mausisa
ang bagay na yaon ng haring dakila.
Page 30

Naha'habag naman sa sarili niya; sa samd D- boob na hindi mnagbawa, ayon sa nangyari' t palagay sa
kany'a ug Raring D. Juan at aliping negra. Hindi sana ibi'g ang. siya'y -hurnarap 6 maghilin bagd- ng
anomang. dapat, at anDg kaku-tyaan ay lumal~aganap sa madla't. rararning doo'y nagmamaia,% Ngun'i
at sapagka't siya 'y hinibintay mg mahal na bari na magl~'ilin larnang, nagwikang poon ko at haritig
mnarangaI sa, tanong mo po. ay aking tuturan. Doon po'sa s-ilong ng- real palasyomay isang merkader
oh barring poon ko, ay magdaan kapo doaykin MO nasa isang tangkay.bulakiak na tatlo. Na mangyarli
lamang. kanilaIng iawal sa kamahalan mo oh-Saeramaijestad7 --— huwag di, ibiga'y ang tatlong bulakiak
pagka't ang ma'y-ari'ly nasa paghihirap. Ang sampagang yaong bili ng prinsesa bigay ng matanda, doon
sa laguerta, malaking tutdoong dakilang, halaga parang engkantadong hindi malalanta. Ang matandang
yaon nan"g darafnigdafnig prinsesa'y naawa t binigyang pagkain,' damit n-a gulani R nii angtmbing at yao
an anti' sa Lan'it nanggaling. Doon' sa merkader -naiwang talaga paraing nalimu-tan nang ikasab1
siya,,yaon ay loob din n~g D lios na Ama' ang llating D. Juan ang s'iyang' kumuha.

Page 31

'Mari'n -ig aug bilin nanaog 'na "ag~d,45a kaniyang daong lumulan at, -suka~t, -pinatid ang sao at saka
Iumayag katulina'y parang ibo-n an~g katulad. I1himpil ko -muna -at ang ipsgbad-ya itong kagagawan n~g
naiwang negra-, sa,araw at gabf ang gawa t uwi' na magays n~buhok' at katawan iniya Dudulo~g lalapit
sa isarig s&damin -ang harap at likod niya'y mamalasin, ~at saka n~inkiting pakahuhusayin malitim na~
mukhang kawanfgis 'ay, ulinag. Tindak. n- lakad at lilin-os-1iin-os,aug isip, Mo'y US6 na, may dahing
takot, Idal-awang balikat ay nakikisun-od -sa imbay nJkam-ay na ikinikilos-. Anopa at yaong kuartong
kinala-gyan anaki'y plazuela- na ti~natayuan, m~ina rekiuta na &nanagaral n,9 pagsusundalo sa- arma'da
real. Pinakap'upunbay matt sa pagtin"i sa naiainalaSL niyang anyo sa salamin, nguni at ang hindi niya'
napapansin ang kaniyan baho~ng katulad ay kambing Bakit maanghit, na'y isa, pang.nasanib buni' sa
katawan anaki kalis'kis, di mo nialapita't nakapangang-anib' na bake manghawa fing -masamdng sakit.
Aglahat n"" tao isa buong- palasyo pawang- nangin~ilag na m~lapit dito, pinangdidiriha~n aug hitsura
nito takot na maamoy aug bahong totoo."

Page 32

- 32 — May isa pang gawa ang naturang negra kung siya'y sa salas ay naroroon na, sa silya'y uup6't nag-
aanyong reyna na nagsasalita kahi't nag-iisa. Saka tatawagin niya't hihiyawan yaong kusinera na
prinsesang mahal, ang kulot na buhok ay ipinasusuklay na makaririmarim kung iyong pagmasdan. Bakit
malalaki ang kuto at lisa maruming anaki alabok ng lupa, kung anyong suklayan- dili magtuloy nga dahil
sa ang buhok kulot na mistula. Napupungi halos ang ngipin ng suklay kung ipinipilit niyang mapaghusay,
kung ito'y ca negra namang maramdaman itong — kusinera'y pagtutungayawan. Biglang kukurutin itong
kusinera saka wiwikaing talandi aniya, tingni ang ginawa't iyong sinira pa itong aking ari na di mo gasta.
Palibhasa'y ikaw isang taong hunghang sa kusina'y walang gawang kabutihan, kundi sa kriado ko'y
makipaghabulan landilandiin mo't makipagngisihan. Talagang wala kang munting pag-iingat at ang
palibhasa'y anak ka sa gubat, sampung ama't ina'y hindi mo nabatyag kung kaya gayon na ang iyong
paghamak. Hayo na walang hiya at iyong tapusin itong aking buhok ay pakahusayin, dali na at ako'y may
ibang gagawin na hindi para mong palaging natigil.

Page 33

-— 33 — Ang abang -prinsesa'y di makapan""usap di' man makasagot, sa luha'ng nanatak,9 na halos
ang dib-dib niy aymwlat dnan may Langitpa na,nakababatyg Ng"uni't wala'siyang inaisagot lamAng
kundi. aug '4paano kayA ag- paghua nitong jon buhok ay kul6t,! na, tan~n' at saka, maiksing ku'ng
'~pusdi~n ay kulang? Di naman m'angyari na aking trintasmn 6 gawi ng, de poolc ay kulang anakin',
kagalitan mo po ay. aking pag-anhin walang mangyayari kundi- aug tiis'in.e ~Ano auIg -sabi mo? aug,
wka, n- negra, walang hiya'ng babaing. da'tin'g alimura, 4ano't sa utos koydi ka.,- tumAlima d-iii bag&'
ako dito'y isan ren? Bakit di mo su'ndin itong aking uos pinapangyayari' angr ikaw sumagot, alis sa -harap
ko't nang di mapanood ang. asal mong iyan. kawang-is, ug hayop. Layo na, Jayo na't makisalarnuha' sa
tanAng- lalaki doon za kusina7 sa harap ko'y huwag -humarap mnagkusa at kung di'li i'kaw
mapapang4anyaya. Itong kusinera 'y umalis, na namant ang luha sa matdVy pawang. bumubukal, sa
kaniyang, kuarto' y pumaisok pagkuwan tiniis, aug wikang mg-a na-pakinggan, Nang. makaalis, na, itong
kusinera lu-mapit na naman sa, salarn'i'n ni'ya,. ng-ipin g Sa'kdal1 durni'y nilinis pagdk niyong balahibo
ng bahi~t ng- t~u'pa,.

Page 34

- 34 - Anopa't ang lahat ay ibinabagay doon sa masamang kilos ng katawan, palagay ang loob na ibig
nang kamtan yaong pagka reinang walang kabuluhan. Marami pang lubhang asal na ginawa sa katawan
niyang di dapatf iakma, itigil ko't nang di lubhang humahaba itong pinagugnay na munting salita. Ang
tutunguhin ko ngayong pagpilitan bagay ng pagalis ng Haring, U Juan, di lubhang nalaon kanilang
natanaw lupang ninanasa nilang paroonan. Sa awa at tulong ng Dios sa Langit sa Alejandria'y dumating
sumapit, ang mahal na hari nagpundo sa gilid at sila'y umahon na sa dalampasig. Namilf na ngani
sarisaring tela perlas at diamante, mga esmeralda, pawang maririkit kalulugdang mata pinili ng hari
daramtin ng negra. Nang makabili na ang haring butihin niyong maririkit damit na maningning, ay
naalaala't nagunitang tambing ang sa kusinera na ipinagbilin. Silong ng palasyo agad pinarunan ng mahal
na hari at nang maalaman, ang bunying merkader pinakiusapan ito ang sinabi at kanyang tinuran. Ang
wika ng hari ang tatlong sampaga nasa isang tangkay at di nalalanta, ibigay sa aki't ipinakukuha pagka't
ang may-ari'y nasa pagdurusa.
Page 35

- 35 - Sagot ng merkader ginoong marangal wala na sa akin ang sampagang iyan, magmula na niyong
may-ari'y namatay isang Ermitanyo siyang nagtatangan. Nasa ikapit6ng matarik na bundok doo'y
aakyatin sa lalong taluktok naroon ang kueba niyong Ermitanyo at panganib lamang sa maraming hayop.
Ang wika ng hari sinong paroroon sa gayong kalayo't mataas na bur61 agad nang niyaya ang lahat ng
kampon lakad aba tayo tumugpa sa daong. Di ko pagaanhin pagdaka'y lumulan ang hari at madlang
mga.kasamahan, at lumayag na nga kanilang sasakyan sabihin ang tuling hindi...an o amang. Ano'y nang
dumating sumapit sa laot dito na sumigwa ng katakot-takot lumakas ang hangin at saka umunos ang
kanilang daong halos na lumubog. Ang mga bergantin nilang kasamahan tulin ng paglayag ay di ano
lamang bukod ang sasakyan ng Haring D. Juan sa hangin ay kontra at di makaraan. Wika ng piloto oh
Vuestra Alteza baka po may bilin na nalimutan ka, ang sagot ng hari mayroon nga anya ang sampagang
bilin niyong kusinera. Kung di po makuha wika ng piloto di tayo darating sa Ungriang reino, lulubog na
pilit itong ating barko at mangaamaatay ang lahat ng tao.

Page 36

- 36 - Kung gayon ang wika ng hari'y pihitin piloto ang tim6n ibalik na tambing, kahima't malayo'y
paroonan natin kunin ang bulaklak na ipinagbilin. Anopa't nag-ahon ang haring marangal linakad ang
bundok kasama ang kawal, sabihin ang layong hindi ano lamang bago nakarating isang buwang araw.
Sinalunga yaong matarik na bundok ikapit6ng turo dobn sa tugatog, hinanap ang kueba niyong
Ermitafios natagpuan din nila talaga ng Dios. Ang wika ng hari Ermitanyong hayag ipinarito ko'y namong
matalastas, huwag di ibigay ang tatlong bulaklak pagka't ang may-ari'y nasa paghihirap. Anang Ermitanyo
mahaba nang araw na wala sa akin ang sampagang iyan, magmulai na niyong may-ari'y mamatay isa
namang bata yaong nagtatangan. Nasa uli-uli at gitna ng tubig ng matuling agos na namimilipit, sa pusod
ng dagat makikitang tikis kung ipagkaloob ng Dios sa Langit. Naroon ang batang lumubog lumitaw
bulaklak ay tangang palagi sa kamay, kapag hiningi mo'y agad ibibigay nguni't ang pagkuha panganib ka
lamang. Nang sa kay D. Juang matanto't mabatid ang sa Elrmitanyo na ipinagsulit, nalumbay ang puso at
tantong nahapis kumabakabi na ang kaniyang dibdib.

Page 37

Itong Ermitafto'y urnuling -nantu~sap pagpili'tan mo pong- kunin aug bulaklak, at kung diii kayo ay,
Mapa~pahamak,aug. inog skan pilt mababaag,~ Napaa~lamn na niga 'ang haring rn arangal samp
n~kasam'a karamihang kawal, paroolt parito ay dal-awang bu'wan nilakad aug bundok na sinalungahan.
Sa kanilang daong ay lumulan agad ang pagod ng hai hindi hamak-hamnak, pinatid ang sao at sa'ka
lumakad pinunta ang pusod at gitna ng daga't. Nan~g sa uli-uti at gitna ng- tubig.9 nang matuling agos na
namimilipit' natanaw aug. bata bulakiak ay kipkip di naman_.mangyaring sila'y na-kalapit N-agrerebellin-
o agtbgsdaat Ialakf ug alon sabihin aug taas, bat& ay lumubog lumitaw-pana kagyat aug tatlong,
sampaga sa ka'May' ay 'hawak.-._' Sa awa, at tulong ng Poong Maykapal sa pinihitpihit, daong na
sasakyan-, natapat aug bath bulakiak ay tangan hiningi n~ ha agd Ibngy Ano nang makuha mabangong
bulakiak ay nagpanibagong tulin ng paglay'ag, ang la'hat- D.taa nagigilalas milagro aniya sa ~Langit
naghuhat. Hindi man' nain'ip aug boong: -sangbarko agad nang dumating sa Ungriang reino, nagahon
aug hari nu'wi s'a palas'yo sinalubong Daman ug m-a ginoo.

Page 38

~ d-a8s Ipinatawag tiu ang kr'iado't kriadn' ang may m-a bili sa Alejandria, kahulihulihan itong kusinera
hu~marap na agad' sia bunlying, monarka. Ang wika ng hari kusinera'y palad at -naiuwi ko bilin mong
bulakiak,. pinagdaanan ko ay- malaking hirap buhayang. kapalit sa mga paghanap;. Ang tatlong
sarnpaga'y inang maiabot ngprinsesa,'y nagtakbo agad sa kuSina,. di ibig makita aug haring- dakila' at
hindi mapigil sa mata aug luha. Ipapagyonko negra. sa palasyo' sa, araw at gabi aug loob -ay guI6,~ ano
man ang -gawin h'indi magkatut& ibiog maging reyna't luWhuran n- tao., Tuwa'y aa~ ao at nagsasasayaw
sa ara n~hai ina, Iubhang ma-ranga, tuwing rnakikitaly agad.kakamayazi gut m na mistula, sa
kaligayahan'. Tanang nanonoo aynagsisilayo, dahilan sa sing-a-w ng ajaghit -at bah5k0, waang rnakaai sa
masarnang anyo at nakaw awalang liugpna sumuyo. Ang uwi ug hari agad bini sita a~no'ynn makita aug
diamante't tela di ahinna lamrian'g ay -maisoot n maputong, sa'ulo yaorng deaderna. Ang lahat n-
darnit'iniaagapay ~tisinusot sa buong, katan, lumay6' t lum'apit'ay pinagrnamasdan, ma t, hnd laki' ang
tWang hid no lamang~.

Page 39

Ang balang iakmang damit sa katawa n sa isang salamin ay doon titingnan, kikiling at saka niya
pagmamasdan yaong dakong likod na kung- mababagay. Palibhasa'y negrang hindi nagdaramit at hindi
kilala ang mabuting kapit kahi't diii bagay, tuwa ay molabis anaki ay walang katumbas 'n dikit. Iniisaisa
niyang dinarampot hinahagkan-hagka't tinitiklop-tiklop, walang pagpalagyan ng tuwa sa loob kung minsa
'y iladlad na 'anaki'y kumot. May isa pang gawa ang nashbing negra yaong bagong damit kqng nasusuot
na, ay kakaladkarin hinihilA hila hanggang sa kusina'y dinadahi-dalf. At ipakikita yaong kanyang dainit sa
madla't mararning kriadong nagmamasid, at-sa kusinera naman ay lalapit tatanun-in yaon kung bag't
marikit. Kung hindi tumugon sa malaking lum'bay biglang kukurutin at pangdidilatan, kasabay ang wikang
aba tampalasan bakit ang loob mo'y tila sumusukal. 0 baki ibig mo ikaw ang tawagin na dito sa Ungria'y
reynang kilalanin, sa iyo'y hindi dapat babaing suwail ang bagay sa:iyo tuwi na'y alipin. Abang kusinera'y
luluha na lamang hindi sumasagot kahi't anong turan, matt'y titingala't pasasalamatan sa Lanfit ang mga'
nangyayaring bagay.

Page 40

461 INegra'y-,kurig matapos-niyong pagmumurg papasok sa loob tul1i'y- sabihinD pa, ang kahon n-
damit bubuksan pagdaka Iat. maghahali'li ng" ibang hitsuwra. Wala nang ginawa sa buong -maghapou
kund'i sa tuwi na 'y parini't- paroon., -ang paginama'rikit na' di nauukol ang siyang palagi niyang
tinutuingkoi. Lahat n-D9- konseho'y nakabahalata -doon sa hitsura asal na masamA, di' lamang
mangyVari ang sila'y magwika.at may alang-alang sa baring dakila. Labo Da't -ang hari'y may-roOng
bisita; damit sa katawan ay iba nan'g iba, alabaas, Papasok sa kaniyaing celda.pinakai~in-arnm- 'ang-
hakbn sa. paa.' Ang dalawang. karnay ay isasabaywang hara~p'ng bisitaly dcoon magpapmayal, at
makikitawa' niyong, salitaan anaki ay, kany'ang napagaalaman. At -sa loro palk% aa nakikita yaong
inaasal at gawa Ng negra, sum-ayawsayaw, na sa ktilu njan niya at saka- u-mawit siy~i at nagkanta. Ang
kaiata' nl oro'ymay aguiba real ang matai at isip ay napagulapan, nasaib- sa dilim, ang
kaliwAnagani.nagtabing. ngtitm. yaon' aiia1 Na pinapanaig ang mababang- tans& at ang kuinalupkop,
dalisay na, ginto kristal na rnahalay' n'a sakdal iij labo. ea diammaiteng kinang ipinakihalo.

Page 41

- 41 - Ang kapuwa uri ng ibong aguila ay siyang linait at binigyang dusai,i ang halamang binhi ng Santa
Iglesia ang parang hinamak na walang halaga. Ito ang nasapit' siyang naging hanggan ng isang may ari na
pinagnakawan, na kung bakit bagta ang pobreng nawalan siya pang nasisi at pimarusahan. Sa malaking
tiuwa ng haring marikit naupo sa silya't sa loro'y nakinig, tinakbo ng negra may hawak na galit lorong
nagkakanta'y pinutlan ng liig. Hindi nakakibo ang bunying monarka sa: bagay na yaong inasal ng negra,
tinipid na lamang sa sarili niya hiya sa konsehong yao'y matanto pa. Ang hari't ang negra ay aking lisanin
at ang kusinera ang siyang sabihin, sa araw at gabf ay daing nang dafng sa malaking hirap niyang
nararating. Kung matapos siya ng pangungusina at kung matahimik walang ginagawa di na makilala ang
lagay ng mukha sa uling at dumi na hindi kawasa. Katawan ay halos hindi makayanan kahi't saang sulok
ay nalulupaypay, nakakatulog- man luha'y ibumubukal dahil sa nasapit ng kaniyang buhay. Isang
hatinggabf nang makapagligpit ang lahat ng. tao'y nangatatahimik, sampaga'y kinuha at saka humibik ito
ang sinabi at ipinagsulit. 6

Page 42

-42 Aniya'y magmadali na lumabas na kay6ng labfngdalawang piling mga dama, at bihisan ngayon ang
inyong prinsesa na kaawaawang lagay at hitsura. Lumabas na agad at hindi naliban ang labingdalawang
damang mga hirang, pajes at kriado sampung kriada naman ang labingdalawang baso'y sinindihan.
Binihisan na nga ng mabuting damit niyong sarisaring perlas at diamantes, mga silyang ginto ang handa
ng pajes na nakasisilaw sa mating tititig. Naupo sa silya ang bunying prinsesa ang hawak sa kamay ay
tatlong sampaga at ang kaagapay ang lahat ng dama nagpapalaluan ng dikit at ganda. Siyang pagdaraan
ronda sa palasyo nag-iisa naman ito ngang Sarhento, nakitang liwanag isip ay kung ano doon sa kusina ng
real palasyo. Lumapit na siya na nagdahan-dahan ibig na matanto ang lahat ng bagay, nang makita niya
yaong kagandahan nang sa kusinerang mga karikitan. Ano'y nang matanto ni Dofia Maria na mayroong
tao!na naramdaman siya, ang lahat ng ilaw pinatay pagdaka dama at kriada nasok sa sampaga. Ang
bunying Sahento tantong napamaang sa gayong hiwaga niyang napagmasdan, hindi na nagronda't
naghintay na lamang na mapaumaga't magsasabing tunay.
Page 43

-43 -- Magising ang hari madilimdilim pa ang Sarhento mayor ano'y nang makita, tinanong nang agad
ng bunying monarka kung ano ang novedad ronda sa muralya. Sagot ng Sarhento Altezang marangal
nang ako'y romonda kagabing nagdaan, sa kusina mo po ay aking natanaw liwanag ng dikit ang
kamukha'y araw. Nang ako'y lumapit nang aking makita ang kusinera mo ay isang prinsesa, walang
makatulad sa dikit at ganda at ang kaagapay ang maraming dama. Ang wika ng hari oh bunying Sarhento
ako'y namamaang sa mga sabi mo, kung gayo'y mamayO, ay sasama ako nang aking matanto mga balita
mo. O kung dili kayA ang kanitang gawin mamayang gabing magtatakip-silim, ang dalawang silya sa silong
ay dalhin doon kiti mupo't subukang magaling. Nang mapagabi na't dumating ang oras ang silya sa silong
ay dinalang agad, ang sino mang tao'y walang nakamalas palibhasa'y lihim ang sa haring gayak. Wala
namang malay si Dofia Maria ang lalang ng hari hindi nakikita, matapos humapon ang bunying monarka
ang Sarhento mayor tinawag pagdaka. Nanaog na silang walang nakamalay ang bunying Sarhento siyang
kaalakbay, pumasok sa silong na nagpatuluyan at ang kusinera ay sinusubukan.

Page 44

Nang makapagligpit ang prinsesang aba at natutulog na mga taong madla, ang tatlong sampaga ay
kinuha na nga at bumabalisbis sa mata ang luha. At saka nangusap ang wika'y ganito mga damang pili
magsilabas kayo, pajes at kriada sampu ng kriado bihisan ng damit ang prinsesa ninyo. Agad binihisan
damit sa katawan niyong sarisaring mutyang bagay-bagay, laurel sa ulo ay gayon din naman ang
kahalimbawa'y kometang sumilang. Saka inaupo sa talagang trono tangan sa kaliwa bulaklak'na tatlo,
yaong kalarawan ng planetang pit6 at sa kanang kamay ay isang kutsilyo. Nagkakamamanghan ang
Haring D. Juan doon sa himalang kaniyang namasdan, yaong kagandahan ng prinsesang mahal ang
kahalimbawa'y sumilang na araw. Mga pili't hirang aking mga dama dili baga ninyo batid kapagdaka ako
ang prinsesa sa Alejandria herederang tunay korona ni ama. Bakit bags ngayo'y kusinera lamang ng isang
aliping negrang tampalasan, itong narating kong mga kahirapan bigay na parusa ng Haring D. Juan. Batid
naman ninyo mga damang giliw si D. Juang patay kinasal sa akin, kayA nga't ang reino'y linuksaang
tambing sampu ng muralya nagtabing ng itim.

Page 45

Si D. Pedrong hari sa Navarrang' reino,ang -siyang testigo ni'tong matrimonio, -isa aking kinamtan
bagong Sakramento.Isa harap' n', tandng m,-a kabalyero. Ibang kinakasal sa balit nk luaa maraming
~otoong festejo at tuwa., ako ay tangi -nang kinakai'y lulia rnagpahangga- ng~bayon hindi tiumitila.. Saka
nang' mangyaring, karni ay makasal i.ti'nugpa nila- ak-o sa sasakyan, kay~1t ang amti ko'y biglang
naghimatay *,,ywan ko n-ayon,- kung ba'g& at buhdiy, Nang karni'y dumating sa gitna ng 'dagat
pinapatnu-bayan ng ha'pis at, sin'dak,isang boses -yaong nagsabi't -nankhus'ap is faing D. -Pedro ay
nagpapahaya. Ang sabi nb oses na ipinagsaysay jiung saan -kinuha bangkay ni D. Juan. kaming magasawa
ay doon daw iwan nang ayon sa utos n'O Poong, Maykapal.' Ano'y' nang sum'apit, difto sa 1Jngria sa aba
ko' Lanit tura't ipabadya, tao, iupa't bahay ay walang makita, dagat' na mstua itng byn nila. Sa ma~laking
awa ni D Pedro mandn iniwan, ang negrang kaniyang ali'pin, pagingatan. ko raw ang isa pang bilm 'bakit
sadyang anghit na lalo sa 'kambing. Nalis si D. Pedro ako ay naiwan dito na ang sapo'l mulang kahirapan,
ang aking asawa'y, bangkay ni D.' Juan na kinaka'usap ay mistulang, patay.

Page 46

- 46_ - Sa araw at gabi ako'y walang tulogang ibinabantay luhang umaagos, ang aliping negra'y hindi
makaumpok ang lahat ng sulok ang hinahalughog. Nangayayat ako sa hindi pagkain at malaking sindak
dala sa panimdim, ang mga hirap ko'y kay D. Juan galing ito'y siyang ganti ako'y alipinin. Doon sa ganoong
mga katamanan nang pagbabantay ko sa kaniyang bangkayr, ay aking nakita alpiler naglitaw na
nangakatimp sa haring katawan. Inisa-isa kong kinuha't hinugot ang nasa katawang alpiler binunot, nang
sa hanggang liig ano'y nang umabot bangkay ni D. Juan ay siyang pagkilos. Nasok sa loob kong naisip-
isipan sa hindi pagkaing mahaba nang araw, kung.bagi't magbangon makakain lamang kayA nga't ang
negra ay pinagbilinan. Bantayan ang hari ito ang bilin ko huwag gagalawin alpiler sa ulo, kaniyang pagkain
ang ihahanda ko at nang makakain ang panginoon mo. Di ko na masabi nang ako'y magbalik sa aba ko
kaya mataas na Langit, ay sumalubong na negra'y nagagalit sumpa at tungayaw sa aki'y sumapit. Itinaboy
akong agad sa kusina tumakaptakap na ng di gayong wika ang aking narating na hindi kawasa sa Haring
D. Juan nanggaling nagmula.

Page 47

.....M — X Magaling pa naman ang namamatay na -sa oras na ito'y manaw ang hininga, suumagot na
lahat yaong mga dama maghinahon ka po oh aming prinsesa. Huwag mong sisihin ang Hating D. Juan
talastas mo siya't mistula nang patay, ang negrang alipin ang may kasalanan dahil sa utos mo'y kaniyang
sinuway. Yamang may oras pang panahong magaling,sa mahal na hari ay iyong sabihin, at nang
matalastas niya at malining ikaw ang asawang talaga ng Birhen. Kahalimbawa ko'y nagsabog ng punla
laguerta ng puso ng haring dakila, saka nang panahong mamungang sagana imagaani'y iba ng malaking
tuwa. Kay& nga ang aking matalas na punyal sa dibdib ko ngayon doon na mamahay, kung mamatay ako't
ang hininga'y manaw saka makiharap sa Haring D. Juan. Ang kaniyang dibdib anyong sasaksakin ang mga
alagad nagtindig na tambing kamay ng prinsesa'y kanilang pinigil maghinahon ka po panginoon namin.
Haring nasa silong ay sa pakikinig ang luha sa matAiay parang balisbis, doon naaninaw niya at nalirip sabi
ng prinsesa'y totoo't matuwid. Ibig nang lumapit dangan walang daan ang malaking hiya siyang
nagtatangan, makailan siyang sa silya'y nahapay ang Sarhento mayor ang umaalalay.

Page 48
 I 8 - Nang""usap na muli si Dofia-Maria mga darnang ibig ang inyong prinsesa, kung kahima't buh~y
huwad'sa patay na dahil sa masamdng signo-s at pianeta. Mabuti pa ng-ayon ang mamatay agad huwag
kong tiisin ang ganitong hirap, ito'y siyang ganti't siyangmraging bayad r'g Harinig D. Juan sa pagal 'ko't
puyat. Nakakatulad ko"'y- nagtanim ing rosa sa hardi'n ng puso at iminaseta., idinidilig ko'y luha niyarfng
matA di karin-gatdingat rinapait ang bunga. An'g sagot ng daina oh prinsesa namin~ ang lbob mo't puso
ay iyong aliwin, huwag' rong tulutang ma-la p n'dii ang mukha mong huwad doon Isa ~salamin'.' Sa,
Haring' D. 'Juan makipag-usap ka at nang, maalamang ik aw-ang asawar at nang siya -naina'y huwag
magkasala matri'monio ninyo'y narig di magkamantsa.. Wika ng prindesa'y huwag mong Ulitia na si D.
Juani pa'y aking kausapin, kahinahi'nayang ang bibig, ko'y- bukhinwala naman akong matang ititingiD.
Ang hawak na punyal mulfing -itinaas~ -sa kaniyarg dibdib dooly. itatarak, yaong rnga darna'y nagtindig
na lahat prinsesa ay pigil sa kAamay ay hawak. Doon sa kanila- na pagaagawan, aayaw bitiwan 'ang
punyal na tang~an,, natakot Ang ---hari at, bake bitiwan pinararn ang hiya't nanhik nagtuluyan..

Page 49

-- 49 - At inilakad ang dalawang tuhod sa kaniyang matA luha'y umaagos, ang kaniyang puso'y halos na
magputok sa malaking lumbay at hapis ng l ---oob. Ano'y nang makita ni Donia Maria lalapit ang haring
kaniyang asawa, agad ibinunto ang tangang hininga nalugmok na agad patay ang kapara. Ang Haring D.
Juan dito humagulhol ang kahalimbawa'y yaong batang sanggol, ang esposang sihta pagdaka'y
kinandong saka nanambita't nagwika ng gayon. Esposa kong ibig loob mo'y paghusay Reyna ng Ungria
magpakahimanman, patawad poon ko ang may kasalanan di anong gagawin ako'y walang malay. Ikaw
palk poon ang karumogdumog karamay sa hirap na katakot-takot, saka ang narating ng sinta ko't irog.
naging kusinera ng isang busabos. Ako aking Reyna huwag mong sisihin walang malay ako ng iyong
narating, ang isip ko baga ang negrang alipin siyang nag-alagang dumamay sa akin. Bago'y hindi pala't
ikaw aking ibig ang siyang karamay sa hirap at sakit, ngayon maawa ka at magdalang hapis tingnan ang
asawa sa hinibik-hibik. Hindi ka na baga naawa sa akin sa mga pagtawag at din fring-dafng, buksan iyang
mata sa a i'y itingin na kung may sala ma'y iyong patawarin. 7

Page 50

— ~. Buksi ang bibig mo korales na hiyas sa asawang hari ay makipag-usap, tingni ang luha kong sa
mata'y nanatak sagutin mo poon ang tinawagtawag. Kung ang iyo Reynang parang hinanakit ang ako
animo'y sa negra'y nasanib, ay natatalastas ng Dios sa Langit aug Sakramento ko'y totoong 'malinis. Kayl
aking poon ang lumbay mo'y pawi alisin sa puso ang sindak ISighati, patay na mistulang ako'y ragkamali
patawarin mo na ang asawang hari. Ako nga'y dapat mong mapaghinanaktan ayon sa hirap mo na
pinagdaanan, talastas mo poon naman yarfng buhay bangkay ang lagay kong walang karamdaman. Sinta
ko at ibig ano kayA baga ako man ay lason di ibig makita pakiusapan man sa iyo'y mapakla ang magaling
ngayon ako'y mamatay na. Hintay aking poon ako ay hintin mo hintay ang kamandag at lason sa iyo,
yayamang wala ring halaga sa mundo kamataya'y lapit at ako'y kunin mo. Anhin ko pa itong mahabang
paghinga sampu nitong bayan at reinong Ungria, mabuhay man ako ngayo'y anhin ko pa ang
kahalimbawa'y walang kaluluwa. Ako nga ang hari na kinulang palad bukod at kaiba sa nagharing lahat,
sa reynang asawa ay naging kamandag ang pagkakamaling dili hamak-hamak.

Page 51

- 51 - Di ko maialis kung ako'y may sala' hindi naman kusang aking tinalaga, hinihintay poon ang iyong
sentensia ay mangyari lamang magkausap kita. Idilat mo poon ang mattng diamante ang bibig mong
marpil bakit di magsabi, haring nagkasala palagyan mong sisi katawa'y talaga at di tumatanggi. Pagbuhat
na Reyna tindig aking poon tigas ng loob mo bakit di -magbangon, tingni ang asawa sa linungoy-lungoy
nanatak na luha'y pahiran mo ngayon. Kahinayangan mo yaring aking buhay at ang nagugul6 na tao sa
bayan, sa oras na ito kung ako'y. mmaatay,ay maliligalig ang sangkaharian. \ Diyata nga baga oh Dofia
Maria di na mag-uuli ang tangang hininga, kung gayon din lamang ikaw ay patay na ako ay hintin mo at
ako'y sasama. Sa laking pighating hindi mapigilan nitong darakilang haring nalulumbay, hindi na nabawi
ang hiningang tangan nahapay sa upo't agad naghimatay. Sabihin pa baga ang malaking gul6 di na
magkatuto sa real palasyo, hanggang umumaga ang mga konseho hindi maalaman ang hari kung ano.
Ang mga konseho'y pawang nagtataka sa kalong ng hari mahal na prinsesa, walang makatulad ng dikit at
ganda di nakikilala na yaon ang reyna.

Page 52

- 52 At ang mga dama'y nagtindig na agad ptwang pinagbunot ang kanilang armas, huwag may lumapit
anila't mangahas sa prinsesa namin at haring mataas. Di ko pagaanhin sa panahong ito ay siyang
pagdating nitong si D. Pedro, nang siya'y umakyat sa real palasyo hindi maalaman kung ano ang gul6.
Napasa kusina ang haring marangal lagay ng dalawa dito napagmasdan, ang haring kapatid ay mistulang
patay saka ang prinsesa ay gayon din naman. Ang lahat ng dama'y tinanong na tambing ang puno't
dahilan ay inyong sabihin nang matalastas ko ngayon at malining juez naman akong makahahatol din.
Sinabi ng dama at ipinagsaysay ginawa n negra na hindi katuwiran, kung kayi naghirap ang prinsesang
mahal dahil sa aliping mga kasuwayan. Maringig ng hari nagalit na agad ang pun6 at dulo ay nang
matalastas, mga de la guardia tambing na tinawag yari ang sentensia walang liwagliwag. Ang nayaring
hatol ukol na sentensia siya'y ibinuntot sa apat na mula, saka.pinatakbo sa gitna ng plaza daig ang
kinuartong apat na partida. Tuwa ng konseho'y di sukat sabihin niyong mamatay na ang negrang maitim,
ang lahat ng grandes ay pawang dumating ang kanilang hari dinaluhang tambing.

Page 53

Hari sa Navarra pagdaka'y lumapit tinangnan sa kamay ang bunsong kapatid, at hinilamusan ang mukha
ng tubig at saka nagwika ganito ang sulit. D. Juan saulan ang iyong hininga, --- tutop ang dibdib mo at
magluwalhati ka sa Dios na Poon manalangin kitA huwag kang magbigti na kay Judas mara. Dili bagA
kay6'y may tinagong bait na hinahawakang leyes na matuwid, kaya maghinapang at kayo'y magtindig
magdala ng takot sa Dios sa Langit Ano'y nang mauli loob na nasira nitong si D. Juan pagdaka'y nagwika,
ay Dofa Maria asawa kong mutya sa aking pagtawag di ka na naawa. Wika ni D. Pedro ikaw
maghimanman sa Dios tumawag at huwag malumbay, oh Reynang hipag ko loob mo'y paghusay tingnan
ako ngayon ng matd mong iyan. Dili bagA ako'y tunay mong kapatid na karamayramay sa hirap at sakit,
bakit sa tawag ko'y hindi ka makinig kaya naparito dinalaw kang tikis. Magtindig ka bunso at ako'y
salubong at sa dalampasig bagong kaaahon, yakap ang kapatid na lulungoy-lungoy nagkita rin tayong
talaga ng Poon, Sa awa't talaga ng Birhen Maria pinagsaulan ding loob ang prinsesa, ang Haring D. Juan
lumuhod pagdaka ito ang sinabi at ipinagbadya.

Page 54

Poon ng asawang pinaglilingkuran sa aki'y wala kang munting kasalanan, kung ako'y may sala sentensia
mo'y hintay sa oras na ito'y kitlan mo ng buhay. Sagot ng prinsesa'y pagtindig aniya kung ikaw sa akin
walang gawang sala, nagbigay hilahil ang aliping negra siyang nanguhilA sa ating dalawa. Wika ni D.
Pedro wala't namatay na ipinabuntot ko sa simarrong mula, nagbuhat na agad itong mag-asawa sa
haring kapatid lumuhod pagdaka. Ang bendisyong mahal niyong maigawadc ang wika ng hari tindig at
pagbuhat sa mga konseho ay isiniwalat ito nga ang reyna poon ng siudad. Agad ipinutong yaong
deadema malaki ang tuwa ng buong Ungria, ang Haring D. Pedro ay nagpahanda na ng isang malaking
darakilang piesta. May mga korreong mga inutusan sa mga karatig at kapit na bayan, ang lahat ng tao'y
pinaanyayahan sa malaking tuwa niyong kaharian. Matanto ng-hari sa Alejandria ang balitang ito
gumayak pagdaka, lahat ng konseho ang siyang kasama mga kabalyero ang kaakbay niya. Sa reinong
Ungria nang sila'y dumating ang dakilang piesta di sukat sabihin, sarisaring laro ang handog at hain at
ang buong bayan ay lipos na tambing.

Page 55

- 55. Nang ca kay D. Pedrong mabalitang sadya idumating ang hari sa Alejandria, ang isang eskuadron
ay inihanda na magsisisalubong ginoong lahat na. Ang hari't ang reyna'y pinakiusapan sumalubong kayo
sa inyong magulang na huwag mawalang galang at pitagan ang bendisyon niya nang inyong makamtan.
Inilakad na nga ang eskuadron nila sabihin ang dikit tunog ng musika, - ang dalawang hari niyong
pagkikita malaki ang hiya ng isa't ng isa. Nagyakap na sila ng puspos na galang sabihin pa baga
pagkukumustahan, reynang sumarubong sampu ni D. Juan. at nangagsipanhik sa palasyo real. Agad
nanikluhod itong mag-asawa sa Haring Gonzalo bantog na monarka, ga nagdalang hiya puso't alaala ang
mahal na hari na kaniyang ami. Nagwika pagdaka tindig mga mahal ano ang dahilan ako'y linuhuran,
sagot ng manugang na Haring D. Juan ang bendisyon mo po sa aki'y pakamtan. Ako po ang haring patay
niyong unmA nakasal sa iyong anak na prinsesa, binigyan ng Dios akong mabuhay pa mangyaring
maharap sa iyong talaga. Ano'y nang matanto ng Haring Gonzalo sabihin ang tuwang hindi mamagkano,
nangusap na agad ang wika'y ganito kayo'y pagpalain ng Personang tatlo.
Page 56

~ I I Anak ay kinalong at tuloy hinagkan sampu ni D. Juang kaniyang manugang, tuloy iniupo sa silyang
luklukan itong tatlong hari nagagaagapay. Sabihin pa baga ang malaking piesta may larong torneo at mga
komedya, at may walong buwang doon ay natira ang Haring D. Pedro at ang bienan niya, Ano'y nang
matapos tuwang di ugali napaalam na nga ang mahal -i... hari, ang Haring GonzaIo sa anak na bunyi
sabihin ang laking lumbay dalambati. Bunying si D. Pedro na taga Navarra ang siyang naghatid sa
Alejandria, doon nama'y isang darakilang piesta bago naghiwalay ang haring dalawa. At ang magasawa
loob na timtimax si Dona Maria at Haring D. Juan, sila'y nangagsamang banayad hinusay dito't saka doon
sa Langit na bayan. Tigilan ko rito pili kong kapatid yarfng pinagugnay lik61ik6ng awit, sa labis at kulang
ang lalong matuwid inaasahan kong kayo'y magtatakip. Maging palad ko na't kilalaning utang sa inyo ang
lubos na kapabayaan, di man makabayad hanggang nabubuhay Dios ang gaganti ng inyong pagtanaw.
KATAPUSAN'