FAKULTET ZA CRNOGORSKI JEZIK I KNJIŽEVNOST CETINJE

Andriana Mujović

OPŠTE KARAKTERISTIKE JEZIKA VUKA VRČEVIĆA

(KORPUS PO IZBORU)

(seminarski rad)

Predmet: Istorija jezika od polovine XVIII vijeka

Mentor: Novica Vujović

Cetinje, 2018.
Sadržaj

Uvod ........................................................................................................................................... 3

1.Rad Vuka Vrčevića ................................................................................................................. 4

2.Odlomak iz rada Vuka Vrčevića ............................................................................................. 4

3.Analiza jezika iz odlomka ....................................................................................................... 5

Zaključak .................................................................................................................................... 5

Literatura .................................................................................................................................... 6
 Uvod

Tema ovoga rada jesu karakteristike jezika Vuka Vrčevića, jednog od najznačajnijih
sakupljača narodnog blaga na prostoru Crne Gore i Hercegovine. Sakupljao je pjesme,
pripovjetke, basne, zagonetke, gatalice, narodne igre, pitalice, ali je ostao najviše upamćen po
tužbalicama koje je sakupljao i zapisivao i koja je kasnije objavljena u antologijskom izdanju.
Karakteristike njegovoga jezika su značajne za dijahronijski pregled razvoja crnogorskoga
jezika, a specifičnosti nam pomažu da bolje razumijemo i zaključimo kakav je jezik bio
sredinom XIX vijeka.
 1.Rad Vuka Vrčevića

Vuk Vrčević se u literaturi navodi kao čovjek koji je prvi sistematski zabilježio
crnogorske narodne tužbalice koje je prikupljao na prostoru Boke, Paštrovića. Ne samo što je
sakupljao narodne umotvorine i tužbalice, već se bavio očuvanjem crnogorske tradicije i
kulture, zapisivajući i šaljući sve što čuje Vuku Karadžiću koji je njegov rad objavljivao.
Napravio je podjelu u tužbalicama govoreći da postoje svakojake tužbalice, razlikujući
tužbalice kao viši oblik pjesme i naricanja i jekavice koje su kraće po formi i nijesu namjerene
narodu i slušaocima već imaju obrednu funkciju. Njegov pristup zapisivanju i bilježenju
tužbalica je bio primarno etnografski, ali on ipak u vidu ima i njihovu estetsku vrijednost. U
svojim pismima je obavještavao Vuka Karadžića o dešavanjima u Boki i Crnoj Gori, a u jednom
od najljepših i najopširnijih je opisao Njegoševu smrt.

Jezik u funkciji tužbalice oblikuje ekspresivan stil, kroz metaforičke oblike ostvaruje se
poetski iskaz koji se nikad ne koristi u običnome govoru. Nastaju u određenom momentu te je
jezik čisti narodni. Tužilice, žene koje tuže, težile su moralnom idealu i umanjenju tuge, ali su
takođe prenosile i etičko-filozofsku misao.

2.Odlomak iz rada Vuka Vrčevića

Kad ko od družine u boju, ili u četi, pogine ali se smrtno rani, najprva je i najglavnija
dužnost svakog ubojnika da svog druga mrtva ili ranjena digne na leđa i pobježe š njime
podaleko, da ga neprijateljska ruka ne bi pošjekla (glavu). A kad ne bi tako uradili, koje se
često puta događe kad navre mnoštvo neprijatelja na vrlo mali broj ubojnika, ostane vječni
ukor svoj družini, ne samo kod ljudi nego, što je gore, i od žena. Kad se družina s boišta vrati i
kad (se) pomole na pogled one kuće kojoj se nose mrtva druga svi iza glasa počnu kukati i
lelekati, makar da i nose nekoliko neprijateljski glava. Na glas kukanja sve selo, muško i žensko,
potrči u susret da vidi ko je poginuo. Kad ubjenoga ili ranjenoga družina nose, naprave nosilja
od sva dugačka drveta, debela kao čovječka mišica, poskidaju nekolicinja pasove, te prepletu
izmeđ drveta, toliko široko koliko čojek može nauznak ležati, da ne tiče drvo, pa redom ga nose
po četvorica, sve do kuće. Evo kako se ovakovi ubijeni tuži.1

1
Vuk Vrčević, Tužbalice, NIO Pobjeda, Podgorica, 1986. str.71.
 3.Analiza jezika iz odlomka

Analiziranjem jezika Vuka Vrčevića možemo zaključiti da koristi grafem š tamo đe se

danas po standardu piše ś izvedeno od jata, u primjeru pošjekli. Prijedlog š (primjer: š njime)
danas u standardu zamjenjuje s. Zatim za svršeni vid glagola pobjeći umjesto pobjegne Vrčević
koristi oblik pobježe. Primjećujemo i upotrebu tj. dosljednost u upotrebi neodređenog vida
pridjeva u primjerima mrtva, ranjena... Koristi i oblik nekolicinja umjesto nekolicina.
Upotrijebljen je po standardu nepravilan oblik pridjeva čovječka umjesto čovječija, zatim
imenica čojek umjesto čovjek, kao i najprva što je po standardnom jeziku takođe nedozvoljeno.
Zamjenica ovakav se u ovom odlomku pojavljuje kao ovakovi, dok se u primjeru (družina) nose,
naprave javlja nepravilna konjugacija glagola nositi u prezentu trećeg lica jedine. Još jedna
specifičnost se zapaža u prezentu jednine trećeg lica glagola događati, Vuk Vrčević koristi oblik
događe. Takođe upotrebljava oblik glagola navre u smislu navali, okomi. Još se mogu zapaziti
nedosljednosti u pisanju grafema j tj. slučajevi kada se j i i grafemi u riječi nalaze jedno do
drugog dolazi do grešaka u pisanju npr. boištu (bojištu), ubjenoga (ubijenoga). Specifična je i
množina imenice drvo koja se u tekstu pojavljuje kao drveta. Zapaža se i nepotpun oblik
pridjeva neprijateljskih (glava) u primjeru neprijateljski bez finalnoga fonema h.

Karakteristika jezika Vuka Vrčevića je i upotreba određene leksike. U ovom izoru

izdvajaju se sljedeći leksemi: pasovi (pojasevi), nauznak (ležati na leđima, natrag), navre
(okomi, navali), ubojnik (vojnik, borac), nosilja (nosila)

Zaključak

Jezikom nekog autora možemo posvjedočiti razvoj i istoriju jednoga jezika te se može
zaključiti da je Vuk Vrčević bio veoma značajan za današnja istraživanja istorije crnogorskoga
jezika, iako je svoj doprinos donio i kao etnolog, trgovac, sakupljač narodnih umotvorina,
opštinski pisar, učitelj, a kasnije i sekretar Danila I Petrovića... Ipak je njegovo najveće
ostvarenje i dostignuće ono na polju tužbalica koje je sakupio, prepoznao i sačuvao njihovu
raznolikost te time prenio duh crnogorskoga naroda na papir i sačuvao narodni jezik.
 Literatura

-Deretić, Jovan. Istorija srpske književnosti. Prosveta. Beograd, 2004.

-Vrčević, Vuk. Tužbalice. NIO Pobjeda. Podgorica, 1986.