Professional Documents
Culture Documents
Tel Erozyonla Işleme
Tel Erozyonla Işleme
ÖZET
Bu çalışmada, tel erozyon yönteminde dielektrik sıvı sirkülasyon basıncı, puls süresi, gerilim ve tel ilerleme hızı
parametrelerine bağlı olarak alüminyum alaşımının yüzey pürüzlülüğü ve mikroyapı değişimi incelenmiştir. Kesme
işlemlerinden sonra, numunelerin mikroyapıları SEM ve optik mikroskopta incelenmiştir. Mikrosertlik ve yüzey pürüzlülük
ölçümleri gerçekleştirilmiştir. Sonuç olarak, numunelerin yüzey özellikleri işlem parametrelerine göre değişmekte ve
malzemeden beklenen özelliklere göre uygun parametre seçilmesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler : Tel erozyon, alüminyum alaşımı, işlenebilirlik
31
Ulaş ÇAĞDAŞ, Ahmet HASÇALIK, /POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT 7, SAYI 1, 2004
performansı arttırmaya yönelik çalışmalar yap- kalite alınarak parlatılmış ve Keller dağlayıcısı ile
mışlardır (13). Tosun ve Coğun, tel elektrotta dağlanarak mikroskopta incelenmeye hazır hale
meydana gelen aşınmaları yine işlem parametrele- getirilmiştir. Dağlama işlemi sonrası numunelerin
rinin seçimine göre deneysel olarak incelemişlerdir mikroyapıları hem optik hem de SEM mikroskop-
(14). Rozenek vd., (2001) metal matrisli kompozit larında incelenmiştir. Kesme işlemi sonrasında,
malzeme üzerinde işlem parametrelerinin kesme numunelerde meydana gelen ısıdan etkilenen bölge
hızı ve yüzey pürüzlülüğü üzerindeki etkisini araş- derinliğinde sertlik değişimini belirlemek ama-
tırmışlardır (15). Rebelo ve vd., EDM parametrele- cıyla, yüzeyden ve enine kesit boyunca
rine göre bakır-berilyum alaşımının işlenebilirliğini mikrosertlik değerleri 10 (gf) yük kullanmak sure-
deneysel olarak incelemişlerdir (16). İlgili literatür tiyle ölçülmüştür. Yüzey pürüzlülük ölçümleri,
doğrultusunda, tel erozyon yönteminin verimliliği, Mitutoyo Surftest–211 yüzey pürüzlülük cihazında
sonuçları ve maliyetinin büyük oranda uygun yapılmıştır. Ölçümler, hem kesme yönünde hem
parametre seçimine göre değiştiği görülmektedir. de kesme yönüne dik yönlerde alınarak bu
Bu çalışmada, birçok kullanım alanının yanı sıra değerlerin ortalaması, ortalama yüzey pürüzlülüğü
son yıllarda plastik enjeksiyon kalıplarında da olarak kabul edilmiştir.
kullanılan alüminyum alaşımının, işlem
3. DENEY SONUÇLARI VE TARTIŞMA
parametrelerine bağlı olarak yüzey özelliklerinin
incelenmesi amaçlanmıştır. 3.1. Metalografik İnceleme Sonuçları
2. MATERYAL VE METOT Kesme işlemi sonrasında yüzey, kalıntı ve
hemen hemen aynı boyutlara sahip kraterlerden
Deneylerde kullanılan malzemenin kimyasal
oluşmaktadır (Şekil 1). En dış yüzey, kaldırılan
bileşimi Tablo 1’de verilmiştir. Numuneler 4, 8 ve
ergiyik metalin sıvı sirkülasyonu ile ara bölgeden
16 mm kesme kalınlığı olacak şekilde 20 mm2, 40
uzaklaştırılamadan katılaşması neticesinde oluşan
mm2 ve 80 mm2 kesme alanına sahip, dikdörtgen
tabakadır. Bu tabakanın altında çok yüksek sıcak-
kesitli çubuklar halinde işlenerek kesme işlemine
lıklara maruz kalan ve ergiyik durumdan hızlı şe-
hazır hale getirilmiştir.
kilde soğuyup katılaşan tabaka bulunmaktadır (Şe-
Tablo 1. Deneylerde kullanılan alüminyum alaşı- kil 2). Kesme işlemi sonrasında, alüminyum nu-
mının kimyasal bileşimi. muneler üzerinde yapılan metalografik inceleme-
lerde, en dış tabaka, ısıl işlem neticesinde sertleş-
Al Si Fe Cu Mn Mg miş bölge ve bu bölgeden itibaren tedrici olarak
93.22 5.6 0.8 0.27 0.06 0.05 sertlik azalmasının görüldüğü, nispeten daha az ısı
etkisinde kalan bölge gelmektedir.
Deneyler Fine Sodick A320 EX –21 tip Tel
Erozyon tezgahında gerçekleştirilmiş ve puls
süresi, dielektrik sıvı sirkülasyon basıncı, tel
ilerleme hızı ve gerilim değişken olarak alınmış ve
kombinasyonları uygulanmıştır (Tablo 2).
Dielektrik sıvı olarak su ve 0.25 mm çapında
CuZn37 Master Brass olarak adlandırılan pirinç tel
kullanılmıştır.
Tablo 2. Deney parametreleri
32
TEL EROZYON YÖNTEMİNDE İŞLEM PARAMETRELER... / POLİTEKNİK DERGİSİ, CİLT 7, SAYI 1,
2004
2,5
1,90
(µm)
2
1,80 1,5
0 5 10 15
1,70
Tel İlerleme Hızı (m/dak)
2
200 4004 6006 8008
Puls Süresi (ns)
Şekil 6. Tel İlerleme hızının yüzey pürüzlülüğüne
Şekil 4. Puls süresinin yüzey pürüzlülüğüne etkisi etkisi
33
Ulaş ÇAĞDAŞ, Ahmet HASÇALIK, /POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT 7, SAYI 1, 2004
Artan gerilim değerlerine bağlı olarak tüm 3.3. Mikrosertlik Ölçüm Sonuçları
numunelerde yüzey pürüzlülük değerlerinin arttığı
Kesme işlemi sonrasında numunelerin artan
tespit edilmiştir. Gerilimin, her kıvılcım boşalı-
puls sürelerine ve gerilim parametrelerine paralel
mında tele uygulanan enerji yoğunluğu olduğu
olarak yüzey sertliklerinde nispeten belirli bir artı-
dikkate alındığında, bu enerji şiddetinin arttırılması
şın olduğu görülmektedir. Puls süresinin artma-
durumunda telden iş parçasına birim puls süresinde
sıyla, numunelerde ısıdan etkilenmiş bölge geniş-
fırlatılan elektron sayısının daha fazla olacağı ve
liğinin, malzemenin ısı iletim katsayısının yüksek
buna bağlı olarak da üretilen kıvılcım şiddetinin
olması nedeniyle düşük olduğu görülmektedir. Isı-
artacağı düşünüldüğünde, malzeme yüzeyinde
dan etkilenen bölge genişliği takriben 80- 120 µm
oluşan kraterlerin boyutlarının artacağı söy-
arasında değişmektedir. Bu sonuçlarda, puls süre-
lenebilir. Ayrıca, gerilimin diğer parametrelerle
sinin kıvılcım boşalım süresini artırmasının ve
mukayese edildiğinde, yüzey pürüzlülüğü üzerinde
malzemelerin ısınma ve soğuma sürecindeki fizik-
daha fazla etkili olduğu görülmektedir (Şekil 7).
sel özellikleriyle ilgili olduğu söylenebilir. Artan
Malzemelerin kesilen yüzey alanlarının art- sıvı sirkülasyon basıncı ile numunelerin yüzey
masıyla, tüm numunelerdeki yüzey pürüzlülük de- sertliklerinde belirgin olmamakla beraber nispeten
ğerlerinin nisbeten azaldığı görülmektedir. Bilin- bir sertlik artışının olduğu görülmektedir. Yine,
diği gibi kesme işlemi esnasında, sürekli olarak uygulanan deney şartları içerisinde ısıdan etkilenen
tezgaha ait servo kontrol ünitesi tel ile iş parçası bölge aralığında önemli ölçüde bir değişimin
arasındaki kıvılcım aralığını sabit bir değerde tut- olmadığı görülmektedir. Tel ilerleme hızlarının
maktadır. Kesme alanı arttıkça, enerji dağılımı sertlik değişimi üzerinde belirgin bir etkisinin ol-
daha geniş bir yüzeye tekabül etmekte dolayısıyla, madığı tespit edilmiştir.
talaş kaldırma hızı düşmektedir. Daha kararlı bir
Şekil 9 ve Şekil10’da görüldüğü gibi, geri-
kesme gerçekleşmekte ve yüzey pürüzlülüğü azal-
lim ve puls sürelerinin artırılmasına bağlı olarak
maktadır (Şekil 8).
yüzey sertliği ve ısıdan etkilenen bölge artmakta-
80 mm dır. Artan gerilim değeri, yüzeyde ve dolayısıyla
Yüzey Pürüzlülüğü Ra, (µm)
V=100100
Gerilim: ON=300
V 80 mm
Şekil 7. Gerilimin yüzey pürüzlülüğüne etkisi Puls süresi: 300 ns
40 mm
175
20 mm
300
300 ns 150
Mikrosertlik (HV)
Yüzey Pürüzlülüğü Ra, (µm)
Gerilim: 270 V
3,00 Tel ilerleme hızı: 5 m/dk 500 ns 125
2,80
Sirkülasyon basıncı: 6 kg/cm2 700 ns
700 100
75
2,60
50
2,40 25
2,20 0
2,00 0 50 100 150 200 250 300
0 20 40 60 80 100 Uzunluk (µm)
2
Kesilen Yüzey Alanı (mm )
Şekil 9. Düşük gerilim ve puls sürelerinde mikro-
Şekil 8. Kesilen yüzey alanının yüzey pürüzlülü- sertlik değişimi
ğüne etkisi V=270 ON=700
Gerilim: 270 V 80 mm
Puls süresi: 700 ns
40 mm
200
20 mm
175
34
Mikrosertlik (HV)
150
125
100
75
50
25
0
TEL EROZYON YÖNTEMİNDE İŞLEM PARAMETRELER... / POLİTEKNİK DERGİSİ, CİLT 7, SAYI 1,
2004
35
Ulaş ÇAĞDAŞ, Ahmet HASÇALIK, /POLİTEKNİK DERGİSİ,CİLT 7, SAYI 1, 2004
36