Professional Documents
Culture Documents
Eğitim Bilimine Giriş
Eğitim Bilimine Giriş
GİRİŞ
3. Baskı
Prof. Dr. Mehmet ŞİŞMAN
ISBN: 975-6802-10-3
Pegem A Yayıncılık®
Eğitim Danışmanlık Hizmetleri Tic. Ltd. Şti.
Adakale Sokak 4/1 Yenişehir ANKARA
Tel: (312) 430 67 50 – 430 67 51
Belgeç: (312) 431 37 38
İnternet: www.pegema.com.tr
E-posta: pegema@pegema.com.tr
ii
Prof. Dr. Mehmet ŞİŞMAN
iii
ÖNSÖZ
Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK) tarafından eğitim fakültelerinde
gerçekleştirilen yeniden yapılanma çalışmaları sonucunda, 1998–1999 öğretim
yılından itibaren hazırlanan yeni eğitim programları uygulanmaya başlanmıştır.
Aradan geçen sekiz yıl içinde bu programlar tekrar gözden geçirilmiş,
uygulamalar değerlendirilmiş, söz konusu programlar yeniden düzenlenerek
2006–2007 öğretim yılından itibaren uygulanmaya başlanmıştır. Daha önce
programlarda Öğretmenlik Mesleğine Giriş adı altında yer alan dersin adı, yeni
düzenlemede Eğitim Bilimine Giriş olarak değiştirilmiştir. Ayrıca dersin
içeriğinde de bazı değişiklikler yapılmıştır.
v
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
Önsöz............................................................................................................... v
İçindekiler....................................................................................................... vii
1. BÖLÜM
EĞİTİMİN TEMEL KAVRAMLARI
(ss: 1–17)
İnsan ve Eğitim................................................................................................. 1
Bir Hizmet Olarak Eğitim.................................................................................. 3
Sosyalleşme ve Kültürleme Süreci Olarak Eğitim............................................... 3
Eğitimin Konusu ve Türü .................................................................................. 4
Bir Bilim Olarak Eğitim..................................................................................... 4
Eğitimle İlgili Temel Kavramlar ......................................................................... 4
Eğitimin Tanımı................................................................................................ 6
Etkileme Olarak Eğitim ................................................................................ 6
Süreç ve Sonuç Olarak Eğitim ..................................................................... 6
Nesnel ve Öznel Açıdan Eğitim .................................................................... 7
Formal ve İnformal Eğitim ........................................................................... 7
Sosyal Bir kurum Olarak Eğitim ve Okul........................................................... 8
Öğretme ve Öğrenme ....................................................................................... 9
Öğrenme Teorileri .......................................................................................... 10
Öğretim Stratejileri ......................................................................................... 11
Öğretim Yöntemleri ........................................................................................ 12
Öğretim Teknikleri.......................................................................................... 13
Eğitim Programı ............................................................................................. 14
Eğitim Programının Öğeleri ....................................................................... 15
Tartışma ve Araştırma Soruları ....................................................................... 17
Yararlanılan ve Yararlanılabilecek Kaynaklar .................................................. 17
vii
2. BÖLÜM
EĞİTİMİN AMAÇ VE İŞLEVLERİ
(ss: 19–33)
3. BÖLÜM
EĞİTİMİN TARİHİ GELİŞİMİ
(ss: 35–49)
viii
4. BÖLÜM
EĞİTİMİN SOSYAL TEMELLERİ
(ss: 51–62)
5. BÖLÜM
EĞİTİM AÇISINDAN TOPLUMSAL
DEĞİŞME VE YENİLEŞME
(ss: 63–77)
ix
6. BÖLÜM
EĞİTİMİN HUKUKİ TEMELLERİ
(ss: 79–92)
Hukuk ve Eğitim............................................................................................. 79
Bazı Uluslar arası Belgelerde Eğitim................................................................ 80
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesinde Eğitim ............................................... 80
Çocuk Hakları Sözleşmesinde Eğitim ......................................................... 81
Türk Anayasasında Eğitim ......................................................................... 83
Milli Eğitimle İlgili Bazı Yasalar ....................................................................... 85
Tevhid-i Tedrisat Kanunu .......................................................................... 85
Milli Eğitim Temel Kanunu ........................................................................ 86
Türk Milli Eğitiminin Amaçları......................................................................... 86
Türk Milli Eğitiminin Temel İlkeleri.................................................................. 87
Eğitimle İlgili Diğer Yasal Belirleyiciler ....................................................... 89
Yükseköğretimle İlgili Yasalar .................................................................... 91
Tartışma ve Araştırma Soruları ....................................................................... 92
Yararlanılan ve Yararlanılabilecek Kaynaklar .................................................. 92
7. BÖLÜM
EĞİTİMİN POLİTİK TEMELLERİ
(ss: 93–109)
x
8. BÖLÜM
EĞİTİMİN EKONOMİK TEMELLERİ
(ss: 111–136)
9. BÖLÜM
EĞİTİMİN FELSEFİ TEMELLERİ
(ss: 137–156)
xi
Daimicilik ................................................................................................ 146
Esasicilik.................................................................................................. 147
İlerlemecilik ............................................................................................. 148
Yeniden Kurmacılık ................................................................................. 149
Varoluşçu Eğitim ..................................................................................... 149
İdeoloji ve Eğitim ......................................................................................... 153
Türkiye Eğitim Sisteminin Felsefi Temelleri ................................................... 154
Tartışma ve Araştırma Soruları ..................................................................... 155
Yararlanılan ve Yararlanılabilecek Kaynaklar ................................................ 156
10. BÖLÜM
EĞİTİMİN PSİKOLOJİK TEMELLERİ
(ss: 157–188)
xii
Psiko-sosyal Gelişim ................................................................................ 174
Öğrenme Süreci ........................................................................................... 176
Refleksler................................................................................................. 176
İçgüdüler ................................................................................................. 176
Öğrenme-Öğretme Teorileri.......................................................................... 177
Davranışçı Yaklaşım ................................................................................ 178
Klasik Koşullanma ................................................................................... 179
Edimsel Koşullanma ................................................................................ 179
Gözlem Yoluyla Öğrenme ....................................................................... 180
Bilişsel Yaklaşım ...................................................................................... 180
Bilgiyi İşleme Kuramı............................................................................... 181
Yapısalcılık Kuramı .................................................................................. 182
Çoklu Zekâ Kuramı.................................................................................. 183
Öğrenmeyi Etkileyen Etmenler ..................................................................... 184
Hazırbulunuşluk ...................................................................................... 184
Olgunlaşma ............................................................................................. 185
Motivasyon ............................................................................................. 185
Dikkat ..................................................................................................... 185
Pekiştireç................................................................................................. 186
Aktif Katılım............................................................................................. 186
Zaman..................................................................................................... 186
Öğrenme Stratejileri................................................................................. 186
Tartışma ve Araştırma Soruları ..................................................................... 187
Yararlanılan ve Yararlanılabilecek Kaynaklar ................................................ 187
11. BÖLÜM
BİR MESLEK OLARAK ÖĞRETMENLİK
(ss: 189–230)
xiii
Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmede Gelişmeler .............................................. 206
Öğretmen Yetiştirme Milli Komitesi ............................................................... 209
Tartışma ve Araştırma Soruları ..................................................................... 210
Yararlanılan ve Yararlanılabilecek Kaynaklar ................................................ 210
EK-1 Öğretmen Yeterlilikleri ......................................................................... 212
EK-2 Türkiye’de okul Kademelerine Göre Öğretmen Yetiştirmenin
Kısa Tarihçesi ............................................................................................... 224
12. BÖLÜM
EĞİTİM BİLİMLERİNDE YÖNTEM
(ss: 231–257)
Dizin ...........................................................................................253
xiv
Eğitimin Temel Kavramları
1.
BÖLÜM EĞİTİMİN TEMEL
KAVRAMLARI
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
İNSAN VE EĞİTİM
İ
nsanlar dışında diğer canlı varlıkların eğitiminden de söz
edilmekle birlikte bu kitapta insanın eğitimi söz konusu
edilmektedir. İnsan, yaratılmışlar içinde en mükemmel varlık
olup geliştirilebilir bir potansiyele sahip olarak dünyaya gelmektedir.
İçinde yer aldığı kültür, ortam ve yaşantıların zenginliğine göre insanın
çeşitli yönlerden gelişimi ve eğitimi de farklılaşmaktadır.
İnsan, genel olarak antropolojinin çalışma konusudur. İnsan, çeşitli
bilim alanları tarafından biyolojik, sosyal, psikolojik, ekonomik bir varlık
olarak tanımlanır. Bu farklı tanımların her biri karmaşık bir varlık olan
insana tek açıdan bakmaktadır. Örneğin, felsefe insanı düşünen bir varlık
1
Eğitimin Amaç ve İşlevleri
2.
BÖLÜM EĞİTİMİN AMAÇ VE
İŞLEVLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
• eğitim ve okulun başlıca amaç ve işlevlerini öğrenecek
• eğitim ve okulun işlevine ilişkin eleştirileri tanıyacak
• farklı amaçlarla oluşturulan okul tiplerini tanıyacak
• daha etkili bir eğitim için gereklilikleri analiz edebileceksiniz.
19
Eğitimin Tarihi Gelişimi
3.
BÖLÜM EĞİTİMİN TARİHİ
GELİŞİMİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
• eğitimin tarihi temellerini kavrayacak,
• Türk toplumunda eğitimin tarihi geçmişini tanıyacak,
• geçmişten bugüne eğitimdeki gelişmeleri kavrayacak,
• geçmişle bugün arasındaki ilişkileri eğitim ekseninde
açıklayabileceksiniz.
35
Eğitimin Sosyal Temelleri
4.
BÖLÜM EĞİTİMİN SOSYAL
TEMELLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
51
Eğitim Açısından Toplumsal Değişme ve Yenileşme
5.
BÖLÜM
EĞİTİM AÇISINDAN
TOPLUMSAL DEĞİŞME
VE YENİLEŞME
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
SOSYAL DEĞİŞME
ünümüzde başta bilgi ve teknoloji olmak üzere birçok alanda
63
Eğitimin Hukuki Temelleri
6.
BÖLÜM EĞİTİMİN HUKÛKÎ
TEMELLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
HUKUK VE EĞİTİM
79
Eğitimin Politik Temelleri
7.
BÖLÜM EĞİTİMİN POLİTİK
TEMELLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
POLİTİKA VE EĞİTİM
93
Eğitimin Ekonomik Temelleri
8.
BÖLÜM EĞİTİMİN EKONOMİK
TEMELLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
İNSAN VE EKONOMİ
111
Eğitimin Felsefi Temelleri
9.
BÖLÜM EĞİTİMİN FELSEFİ
TEMELLERİ
Bölüm Amaçları
Bu bölüm sonunda;
137
Eğitimin Psikolojik Temelleri
10
.
BÖLÜM EĞİTİMİN PSİKOLOJİK
TEMELLERİ
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
157
Bir Meslek Olarak Öğretmenlik
11
.
BÖLÜM BİR MESLEK OLARAK
ÖĞRETMENLİK
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
• öğretmenlik mesleğini çeşitli yönleriyle tanıyacak,
• öğretmenlerin, rol, görev ve yeterlilik alanlarını öğrenecek,
• Türkiye’de öğretmen yetiştirme sistemin tanıyacak,
• iyi bir öğretmen olabilmek için gerekli tutum ve davranışların
neler olması gerektiğini tanımlayabileceksiniz.
ÖĞRETMENLİK MESLEĞİ
ğitim sisteminin başlıca öğelerini, öğrenciler, öğretmenler, eğitim
189
Eğitim Bilimlerinde Yöntem
12
.
BÖLÜM EĞİTİM BİLİMLERİNDE
YÖNTEM
Öğrenme Amaçları
Bu bölüm sonunda;
Eğitim, “bir bilim midir, yoksa bir sanat mıdır” konusu öteden
231
Dizin
DİZİN
A________________________ C________________________
Açık Sistem 247 Cari Harcamalar 107,116
Açıköğretim 149,157 Comensky 145
Ahilik 71,78,79,80 Condillac 145
Ahlak Gelişimi 71,78,79,80
Ahmet Yesevi 148
Alan Bilgisi 217,219,220,221,227,237 Ç________________________
Alt Kültür 47,186 Çıraklık Eğitimi 105,153
Anaokulu 246,247 Çocuktan Hareket Akım 191
Anayasa 52,54,55,56,57,58,60,62,64, Çocukluk Dönemi 65,69,72,73
130,225
Aydınlanma Çağı 145
Araştırma Modeli166,169
Araştırma Yöntemi160,169,177 D________________________
Daimicilik 28,29,33
Darülfünun 58,153,156,251
Darülmuallimat 247,250
B________________________ Darülmuallimin 229,247,248,250,251
Bacon 145 Darülmuallimin-i Ali 229,247,250,251
Baker139,140,141 Davranış 5,6,7,9,15,41,42,44,46,47,48,
Bebeklik Dönemi72 58,65,68,72,77,81,82,84,85,87,94,
Bedensel Gelişim 68,71,72,73,113 96,126,137,159,181,187,200,211,
Berkeley 23 222,234,241
Beşeri Sermaye 99,100,102,103,107,118, Değerler Felsefesi 20,21
120,122 Demokrasi 31,37,44,60,119,120,125,
Bilgi Felsefesi 20 127,223
Bilgi Toplumu 42,134,198,200,205 Demokrasi Eğitimi 60
Bilim 1,4,5,11,12,19,20,21,223,24,26,29, Demokratik Toplum 45,129,186
30,32,34,37,56,60,66,86,92,96,98, Ders Programı 16
113,126,136,146,150,156,157,160, Descartes 23,26,145
171,176,203,217,222,232 Devlet Planlama Teşkilatı 50,206,249
Bilimsel Araştırma 60,136,159,162, Dewey 25,36,128,155,156,192
165,177 Diderot 145
Bilimsel Bilgi 20,162,163,164 Dikey Hareketlilik 45
Bilimsel Yöntem 23,77,159,163,164 Doğrudan Maliyetler 116
Bilimsellik 37,60 Doğum Öncesi Dönem 71,72
Bilişsel Gelişim 73,74,75,77,78,136 Dolaylı Maliyetler 116,117
Bireyci Toplum 42 Duyusal-Motor Dönemi 74
Biruni 148
Büyüme 40,66,67,70,72,100,102,111,
120,133,195
253