PAGTALUNTON SA KULTURA AT PANITIK NG MGA RIZALIAN SA

BARANGAY TALISAY, LUNGSOD NG DAPITAN

ISANG ANDERGRADWEYT TESIS

na Iniharap sa
Departamento ng Filipino at Ibang mga Wika
Sentro ng Pagpapahusay sa Filipino ng CHED
Kolehiyo ng mga Sining at Agham Panlipunan
MSU-Iligan Institute of Technology
Lungsod Iligan

Bilang Bahagi
ng mga Pangangailangan sa Digring
BATSILYER NG MGA SINING AT AGHAM

Ana Rheza B. Blase

Mary Cris E. Manlagit
Precious I. Salaveria
May 2018
DAHON NG PAGPAPATIBAY
 iii

ABSTRAK

Pinamagatang Pagtalunton sa Panitik at Kultura ng mga Rizalian sa

Barangay Talisay, Lungsod ng Dapitan ang pag-aaral. Nilayon ng papel na
alamin at ipakita kung ano ang identidad ng kulturang Rizalian sa Barangay Talisay,
Lungsod ng Dapitan na batay sa kanilang paniniwala, panitik o panulat, katawagan
sa paggalang, at pananamit. Inalam kung ano ang mga paniniwala na kanilang
sinusunod sa pamumuno ng kanilang lider na si Filemon Reambonanza.
Pangunahing layunin ng pag-aaral na maipakita kung ano ang paniniwala sa loob
ng kulturang Rizalian at maging ang kanilang panitik. Upang mapagtagumpayan
ang mga isinaad na layunin, pinagsikapang masagot ng mga mananaliksik ang mga
gabay na katanungan. (1) Ano at sino ang mga Rizalian sa Barangay Talisay,
Dapitan City (2) Ano ang kanilang kultura batay sa a.) paniniwala b.) panitik o
panulat c.) katawagan sa paggalang, at d.) pananamit.
Ginamit na gabay sa pag-aaral ang teorya ni Franz Boas na Cultural
Relativism sa pagpapakita ng kanilang mga paniniwala, panitik, katawagan sa
paggalang at pananamit. Naging sandigan din ang teoryang Historicism na
tumutugon sa kasaysayan ng pinaniniwalaan ng isang tao.
Ginamit ng mga mananaliksik ang disenyong kwalitatibo. Pagsusuri sa
nilalaman sa ilalim ng deskriptibong paraan naman ang ginamit sa pagsusuri ng
mga datos. Indihenus na paraan ang ginamit sa pangangalap ng datos at Snowball
Sampling ang ginamit sa pagpili ng mga kalahok. Itinanskrayb ang nakuhang mga
datos at sinuri ang mga ito
Natuklasan sa pag-aaral na may iba’t ibang kultura ang bawat tao dito sa
mundo na hindi pa nalalaman ng iba lalo na sa kanilang identidad. (1) Ang mga
Rizalian sa barangay Talisay, Lungsod ng Dapitan ang tagasunod at
tagapanampalataya ni Jose Rizal na may sariling kasaysayan batay sa kanilang
paniniwalaan. (2) a.) Maliban sa paniniwala nila na isa si Jose Rizal sa pinasukan
ng espiritu, naniniwala rin sila na ang kanilang pinuno na si Filemon Reambonanza
 iv

ang huling pinasukan ng espiritu na batay sa interpretasyon. Nagkakatotoo ang mga

sinasabi ni Mahal na Hari maging ang kanyang propesiya. Nagmula ang mga salita
ni Filemon sa mga binulong ni Dr. Jose Rizal sa kanya Kaya, malakas ang
paniniwala nila sa pananampalataya kay Dr. Jose Rizal at kay Filemon Reambonza.
b.) Nunoc Me Tangere, Nakasala si Adan, at The Royal Alpha Omega Ring na
batay sa interpretasyon sa Bibliya na partikyular sa New King James Version ang
ilan sa mga aklat nila c.) Supremo o Mahal na Hari, Hari, Reyna, Prinsipe at
Prinsesa ang ilan sa kanilang mga katawagan. Nagpapahiwatig ito ng paggalang sa
bawat miyembro ng grupo. d.) Nagsusuot ang mga kababaihang Rizalian ng mga
puting bestida na may turban sa ulo habang nagsusuot ng mga puting polo at
maluwang na itim na pantalon ang mga lalaki.
Batay sa naging resulta na lumabas sa pag-aaral, nabuo ang mga sumsunod
na konklusyon: 1) Ang mga Rizalian ay may sariling kasaysayan tungkol kay Dr.
Jose Rizal na ibang-iba sa tunay na talambuhay ni Dr. Jose Rizal sa mga libro. Ang
paniniwala nila ay hindi lang ang bayaning si Dr. Jose Rizal ang Diyos kundi pati
na rin ang pinuno ng grupo nila na si Filemon O. Reambonanza 2) May kakaiba at
katangi-tanging kultura ang mga Rizalian batay sa kanilang pananamit, paniniwala,
katawagan sa paggalang at lalo na sa panitik. 3) Isang kagalang-galang na
organisasyon ang Rizalian na nag-iingat ng mga aklat ng paniniwala at kaugaliang
naisulat nila. Batay sa mga konklusyon inirerekomenda ang mga sumusunod: 1)
Pag-aralan pa ng mga susunod na mananaliksik ang iba pang Rizalian na makikita
sa Mindanao o sa ibang bahagi ng Pilipinas at bigyan ng mas malalim na pag-unawa
ang kulturang mayroon sila at 2) Gawan ng pag-aaral ang pagkakaiba ng Rizalian
na makikita sa Lungsod ng Dapitan at ibang Rizalian sa Pilipinas na may ibang
kultura sa kanila.
 v

DEDIKASYON

Inihahandog ang pag-aaral na ito sa mga magulang ng mananaliksik na

naging inspirasyon nila sa pagsasagawa ng kanilang pag-aaral at sa mga kaibigang
sumuporta.

Inihahandog din ang pag-aaral sa grupong Rizalian sa Lungsod ng Dapitan.

Daan rin ang pag-aaral na ito upang makilala ang kanilang kultura. Inihandog din
sa aming adbayser na si Dr. Nerissa L. Hufana.

At higit sa lahat sa Poong Maykapal!

 vi

PASASALAMAT

Hindi magiging matagumpay ang pagsasagawa ng papel na ito kung wala

ang tulong ng mga sumusunod.
Una, nagpapasalamat ang mga mananaliksik sa Maykapal sa pagbibigay ng
lakas sa bawat araw ng pagsasagawa ng pag-aaral. Sa mga hindi matapos-tapos na
biyaya na ipinagkaloob niya. Sa kanya ang lahat ng papuri at pasasalamat!
Sa aming mga pamilya na walang sawa ang suportang ibinigay at pagunawa
sa mga panahong kailangang umalis para kumuha ng datos sa pag-aaral. Ang
pagtulong lalo na sa aspetong pinansyal. Para po ito sa inyo ito!
Kay Dr. Nerissa L. Hufana, marami pong salamat sa iyong paggabay sa
amin bilang adbayser upang mas mapaganda at maging maayos ang aming papel.
Sa inyong mahabang pasensyang ibinigay at pagmamahal. Hindi po namin
magagawa ito kung wala kayo.
Sa ibang mga fakulti lalo na sa aming naging panel na sina Dr. Rosario B.
Dizon at si Prof. Reynaldo B. Tiosen na hindi nagdalawang isip na tumulong at
gumabay sa mga estudyante, sa mahabang pasensya at pag-unawa na ibinigay.
SALAMAT PO!
Sa aming mga kaibigan na tumulong, salamat din sa inyo.
Kay Lola Rita Salaveria sa pagpapatuloy sa amin sa kanilang tahanan sa
Lungsod ng Dipolog at sa kanyang mga apo at mga anak na tumulong din.
Kay Gng. Edna sa pagpapatuloy sa amin sa kanilang bahay ng ilang gabi
kapag kailangan namin ng matutuluyan.
Sa naging ate at kuya namin sa pagtulong para maibsan ang aming mga
gastusin. Salamat po talaga.
Sa mga Rizalian na naging impormante namin lalo na kay Filemon O.
Reambonanza at Anthony Oros hindi po maisasakatuparan ang aming pag-aaral
kung wala ang tulong niyo. Salamat sa pagbahagi ng inyong kaalaman, oras at taos-
pusong pagtanggap sa amin sa inyong mga tahanan. Sa mga namamahala rin sa loob
 vii

ng parke ng Rizal Shrine sa kanilang pagtulong sa iilan naming pangangailangan sa

panahon ng aming pangangalap ng datos.
Muli, nais naming iparating ang aming taos pusong pasasalamat sa mga
taong gumabay at tumulong para maisagawa ang aming pag-aaral na nagbigay din
sa amin ng inspirasyon at lakas ng loob.

Marami pong salamat sa inyo!

Ana
Crissang
Prepre
. . . . . . . . . . .
 TSAPTER 4

ANG MAIKLING KASAYSAYAN NG SAMAHANG RIZALIAN AT

PAGTANAW SA KANILANG KULTURA

Sa lipunan ng mga Rizalian matatalunton ang mga pamamaraan ng kanilang

pananamit, kaugalian o praktisis, katawagan na mga salita at maging ang kanilang
panitik na pagkakakilanlan ng kanilang identidad. Makikita sa bahaging ito ang
paniniwala, pananamit, panitik, at talahanayan ng kanilang katawagan na
tumatalakay sa kultura ng mga Rizalian.

4.1 Ang mga Rizalian sa Barangay Talisay

Kilala ang mga Rizalian sa kanilang kagalingan sa pagmamasahe at
pagboboluntaryong pagtulong sa pagpapanatili ng kalinisan sa loob ng parke ng
Rizal Shrine. Nakadamit sila ng puti kaya misteryoso sa mata ng mga taong bago
pa lamang sila nakita. Isang samahan sila na makikita sa Lungsod ng Dapitan na
tagasunod at naniniwala na si Dr. Jose Rizal ay isang Diyos. May bagong kulturang
umusbong sa likod ng samahan meron sila. Ang kulturang ito ay nakasuporta sa
interpretasyon nila sa Bibliya, kaya naman lahat ng kanilang ginagawa at
pinaniniwalaan ay binatay sa Bibliya. Mayroon din silang mahabang kasaysayan
lalo na sa simula ng kanilang pananampalataya kay Jose Rizal.
May sarili silang bersyon ng kasaysayan ng buhay ni Rizal na hindi
nakasaad sa mga aklat. Ito ang bersiyon nila ng kwento. May isang Reyna sa
bansang England na nagngangalang Victoria na nagdadalantao habang nasa
Pranses. Bilang Reyna kailangan niyang umuwi sa sarili niyang bansa upang ang
kanyang anak ang mamuno at magmana ng kanyang trono. Habang nasa barko
pauwi, ipinanganak niya ang isang sanggol na babae na pinangalanan niyang
Victoria. Nang malapit nang makarating, nanganak ulit siya ngunit sa pagkakataong
iyon isang sanggol na lalaki ang kanyang iniluwal. Nang lumabas ang bata, malaki
ang ulo nito at hindi kaaya-ayang tingnan para sa kanya kaya napagdesisyunan niya
 10

na piliin ang batang babae lalo na sa pamumuno at pagmana ng kanilang kaharian.

Ibinalot niya ang batang lalaki, inilagay sa kahon at pinaanod sa dagat. Napadpad
ang bata sa kaharian ng Italya na agad namang sinagip ng kaharian. Ang batang ito
ay naging prinsipe at namana ang lahat ng nasa kaharian at pati na rin ang pagpunta
sa Pilipinas ng pamilya.
Nang minsan itong bumisita umibig ito sa isang babaeng Pilipina na
kanyang nabuntis at bilang may dugong bughaw hindi puwede sa kanila ang umibig
sa hindi dugong bughaw. Dito isinilang ang isang batang lalaki na pinangalanang
Jose Protacio Rizal. Dahil ang babae ay hindi mayaman dinala niya ang bata sa
mayamang pamilya ni Doña Teodora Realonda Alonzo at Don Francisco Mercado
na siya naming umampon kay Jose Rizal. Minsan namang nabanggit ni Jose Rizal
sa kanyang isang liham na “It seems that I am an elegitimate child of the
Mercado Family because I am the only Rizal”. Tatlong araw matapos ibigay ng
kanyang ina kay Don Francisco, pagbukas nila ng lampin ay may pangalan na itong,
Jose Protacio Rizal. Napagtanto nina Doña na ang bata ay hindi isang ordinaryong
bata lamang dahil noong dalawang taong gulang pa lamang ito ay marunong na
itong bumasa.
Sa murang edad ni Rizal ay mayroon na itong tatlong propesiya, una ang
mapalaya ang nakulong niyang ina, pangalawa gumawa ng rebulto ng sarili niyang
imahe na nagpapahiwatig na sa hinaharap ang lahat ng bayan sa Pilipinas ay gagawa
ng kanyang imahe o rebulto upang kilalanin ang kanyang pangalan at ang ikatlong
propesiya ay tinawag niyang Philippines in Century Hills o ang Pilipinas sa
ikasandaang taon.
Nang nabubuhay pa si Rizal, isa ang lungsod ng Dapitan sa kanyang naging
tahanan sa loob ng apat ng taon bago siya ipinadala sa Maynila para hatulan ng
kamatayan noong 1896. Sa mga taong ito naging malapit sa kanya ang Lungsod,
lalo na ang mga taong naninirahan mismo sa Barangay Talisay. Ibinahagi niya ang
kanyang mga kaalaman sa mga tao at hindi tumigil sa kanyang pagtulong at
pagsasaayos ng lugar. Naging guro siya ng mga bata at naging doktor sa lahat ng
may sakit. Isa sa kanyang inoperahan ay ang ama ni Josephine Bracken na naging
 11

kabiyak niya sa buhay at kinasama sa Dapitan. Naging katuwang niya ang kanyang
asawa sa lahat ng bagay at minsan na silang biniyayaan ng anak ngunit hindi lang
nagtagal ay nakunan si Josephine. Kahit yumao na siya, hindi ito naging dahilan
upang matigil ang kanyang nasimulan at makalimutan ng mga tao ang kanyang mga
nagawa. Ipinagpatuloy nila ang mga nagawang ito ni Rizal at pinahalagahan ang
mga bagay na kanyang napundar.
Isang taga Lungsod ng Dapitan na nagngangalang Filemon O.
Reambonanza ang minsang dinalaw ni Rizal sa panaginip taong 1952. Sa unang
gabing dinalaw ni Rizal si Filemon ng higit limang beses sa panaginip hanggang sa
kanyang paggising ay nakita nito mismo si Rizal na nakatayo sa kanyang paanan.
Matapos ang kaganapang ito hindi mapigilan ni Filemon na sabihin sa mga tao ang
mga nangyari sa kanya. Makalipas ang ilang araw nagpakita sa kanya ang Panginon
at nagalit ito dahil ipinagkalat niya ang kanyang napanaginipan. Doon niya
napagtanto na iisa lamang si Hesus at si Rizal. Hindi pa binigyan ng atensyon ni
Filemon ang pangyayaring iyon. Noong 1970 nangyari ulit ang panaginip at dito na
sinabi sa kanya ni Rizal na ang espiritu ng Panginoon ay nasa kanya at inatasan
niyang ibahagi ang magandang balita sa mga tao at sabihing si Rizal ang Panginoon.
Sa tulong ng boses na kanyang naririnig nagagawa niyang magbigay ng
interpretasyon sa Bibliya. Hulyo 27, 1975 nang sinimulan niya ang pagbabahagi ng
kanyang kaalaman sa mga kasamahang panday at sinulat niya ang lahat na binigay
sa kanyang karunungan. Noong Agosto 5, 1975 tumigil siya sa pagtatrabaho at
pumunta sa Maynila para makilala ang mga nananampalataya kay Rizal na
“Watawat ng Lahi”.
Bago niya binuo ang kanilang samahan ay marami na ang kapareho nila ng
paniniwala, paniniwalang Panginoon si Jose Rizal ng mga taga-Maynila na kilala
sa tawag na “Watawat ng lahi” sa pamumuno ni Arceño De Guzman na binuo niya
noong 1914. Si Arceño De Guzman ay kaklase ni Jose Rizal na kauna-unahang
pinakitaan ni Jose Rizal na kanyang espirtu na sinabihan ni Jose Rizal na siya ang
Diyos at inatasang bumuo ng sekta na mananampalataya sa kanya. Ito nga ang
Watawat ng Lahi, sumunod naman ang kay Parabuac na iba naman ang
 12

pamamaraan, Filex Milgar ng Ozamiz, Anastasio Balase ng Zamboanga Del Norte

at Ruben Ecleo Sr. ng Surigao. Nagkaraoon ng hindi magandang pagkakaunawaan
ang mga lider na nuwi sa pagkakawatak-watak ng ibang kasapi ng samahan.
Pumunta lahat ng mga lider sa Dapitan upang malaman kung sino sa kanila
ang pinili ng Diyos na pasukan ng espiritu at pinili nga sa kanila si Filemon na
pasukan ng espiritu at nanirahan sa parke sa Dapitan. Na pinagbatayan nila sa
pagkakaroon ng pitong espiritu ng Panginoon na makikita kay Felimon. Ang pitong
espiritong ito ay ang banal na dugo ni Hesus, utak o karunugan at ang limang
pandama at kagustuhan rin ng gobyerno na si Filemon ang patirahin sa parke.
Sinasabing sa simula pa lamang ng daigdig nang nabubuhay si Adan at Eba
ang Balaang Espiritu ay nasa sa kanila na. Pagkatapos kay Adan ang mga sumunod
na lalaki sa Bibliya ay pinasukan din ng espiritu. Isa na si Abraham ang kilala na
Father of all Nation, si Noah na gumawa ng arko, at si Hesus ang huling pinasukan
ng Espiritu na isinaad sa Bibliya bilang anak ng Diyos at siya ang ikaanimnapu na
pinasukan ng Espiritu.
Naniniwala sila na si Hesus at si Rizal ay iisa lamang sapagkat pumasok ang
Espiritu kay Rizal. Sina Hesus lamang at Rizal ang kanilang pinaniniwalaan at hindi
ang Holy Trinity. Hindi sila naniniwala sa Ama at Balaang Espiritu. Lahat ng
kanilang pinaniniwalaan ay nakabatay sa Bibliya dahil para sa kanila ang Bibliya
ay may apat na bahagi, ang Kasaysayan, Agham, Matematika at Propesiya.
Nang umakyat na sa langit ang espiritu ni Hesukristo, sinasabing lumilipat
sa mga maimpluwensyang tao sa mundo ang espiritu ng Panginoon sa loob ng
labimpitong taon matapos mamatay ang taong huling pinasukan ng espiritu. Una ay
si Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus (Enero 24, 41 A. D-Oktobre
13,54 A.D), kabilang na rin si Haring Humabon ng Cebu, hanggang sa
ikadalawampu’t pitong tao si Jose Rizal sa mga pinasukan ng espiritu. Maliban sa
mga makasaysayang nagawa ni Rizal at tinaguriang bayani at siya rin ang “Third
Witness of God” na nagdeklara ng “Mindanao is the Land of Promise”. Kaya
tinawag na The Land of Promise ang Mindanao dahil ito ang susunod na
Mesapotamia o ang Banal na Lugar na magiging Langit sa hinaharap. Sinasabing
 13

hindi nagkakalayo ang mga nagawa ni Jose Rizal sa mga nagawa ni Hesus noong
nabubuhay pa siya sa mundo at nagkatawang tao. Ito ay ang pagtuturo sa mga bata
at maging sa mga matatanda na maaaring tungkol sa magandang balita, pagtulong
sa kapwa sa kanilang pangangailangan lalo na ang may mga sakit bilang isang
doktor at ang magkaroon ng makasaysayang nagawa sa bansa o buong mundo na
hindi nakakalimutan ng karamihan. Isa na ang pag-alay ng sarili nitong buhay para
iligtas ang buhay ng karamihan.
Taong 1982 nang magsimulang dumami ang mga tagasunod ni Filemon sa
Dapitan at patuloy itong dumadami hanggang taong 1992. Sa taong ito naaprobahan
ang kanilang samahan sa Maynila bilang isang organisasyon na makikita sa
Mindanao na may rehistrasyon blg. na CN201410709 at pinangalanan nilang
Kingdom of God na mas kilala sa tawag na Rizalista o Rizalian. Kingdom of God
ang kanilang pinangalan sa kanilang organisasyon dahil sa ideya na ang Dapitan
ang The Land of Promise, ang bagong Jerusalem at Mesapotamia. Mula rin ito sa
Bibliya na nangangahulugang kaharian ng Diyos.
Ang salitang Rizal ay mula sa salitang Espanyol na “Ricial” na ibig sabihin
ay “…a field where wheat cut while still green, sprouts again.” na
nangangahulugang matapos patayin si Jose Rizal sa Bagumbayan, isang Rizal ang
isisilang matapos ang labimpitong taon mula ng kanyang kapanganakan noong
taong 1861, kaya naman noong 1931 isang bagong Rizal ang isinilang sa katauhan
ni Filemon na pinanganak noong 1931, ang pinaniniwalaang pinasukan ng Espiritu
ni Hesus pagkatapos kay Jose Rizal. Ginamitan nila ito ng Matematika kung saan
siya ang susunod na maghahari sa buong mundo at magpapatuloy sa nagawa ng
Panginoon. Siya ang sumunod kay Jose Rizal. Ibig sabihin ang salitang Rizal ay
hindi lamang tumutukoy kay Jose Rizal dahil lahat ng tao na naniniwala kay Jose
Rizal ay matatawag na Rizal kahit pa hindi ito naniniwala na siya ay Diyos pero
kilala siya bilang Jose Rizal mismo at hindi nangangahulugan na isa na itong
Rizalian o kasapi ng samahan. Batayan ng pagiging Rizalian ay ang
pananampalataya ng isang tao at ang malalim na paniniwala na Diyos si Jose Rizal.
 14

Nakabatay ang lahat ng kanilang paniniwala sa Bibliya na katulad sa Bibliya

ng ibang relihiyon gaya ng Katoliko. Gumagamit sila ng King James Version dahil
sinasabi nilang malapit ito sa orihinal na bersyon ng Bibliya at wala masyadong
binago. Sa tulong na rin ni Jose Rizal na dinadalaw sa panaginip ang kanilang
pinunong si Felimon nabigyan ito ng interpretasyon na kanilang pinagbabatayan ng
kanilang paniniwala.
Iba ang Rizalian ng Kingdom of God sa Barangay Talisay sa mga Rizalian
na makikita sa ibang bahagi ng bansa at iba rin ang tawag sa kanilang simbahan.
Naging iba na ito sa mga grupong may kapareho nila ng paniniwala sa dahilang
tiwalag na ang ibang grupo sa totoong paniniwala nila at may masasamang adhikain
ang iba. Ang pagkakatulad lamang nila ay ang paniniwala na si Jose Rizal ay
reinkarnasyon ni Hesukristo. Sila ay iisa ng pananampalataya pero iba-iba ang
pamamaraan ng bawat grupo sa pagsamba. Sa Kingdom of God nakabatay lahat sa
Bibliya.
Si Filemon O. Reambonanza bilang pinuno ng samahan ang nagbibigay ng
mga utos, patakaran, at maging ang pagbibigay ng kanilang pangangailangan.
Upang mas maging madali ang gawain ni Filemon, mayroon siyang labindalawang
(12) Apostoles at labindalawang (12) pari na nagkakasal sa kanila. Bumibista at
nagiikot-ikot sa iba’t ibang bayan ang mga ito para magbahagi ang magandang
balita sa mga bahay-bahay.
Hindi lahat ng mga miyembro ay pinanganak na isa nang Rizalian dahil may
iba sa kanila na Katoliko o may ibang relihiyong kinalakihan. Minsan rin silang
dinalaw ni Jose Rizal sa kanilang panaginip o di kaya sa panahong nangangailangan
sila. Katulad na lamang na kapag muntik nang may mamatay ay nagpapakita si Jose
Rizal at sinasabing hinahawakan niya ang taong nangangailangan ng tulong upang
gamutin. Agad namang gumagaling na naging dahilan kung bakit nauudyok ang tao
na sumali sa samahang Rizalian. May iba naman na sa mga magulang pa nila
nagsimula ang pagiging Rizalian hanggang sa kanila na itong namana o
kinalakihan. May iba sa kanila na habang lumalaki ay hindi agad naintindihan ang
kultura at paniniwala meron sila pero kalaunan din naman ay nagiging malinaw ito
 15

sa kanila at nagsimulang magbukas sa kanilang kultura sa iba. Ang iba ay matanda

na bago ito sumali sa samahan. Marami sa kanila ang malayo na ngayon sa mga
anak at ibang kaanak dahil mas pinili nilang manirahan kasama ang ibang
miyembro sa parke. Karamihan sa mga sumali sa samahan ay nagmula lang din sa
Lungsod ng Dapitan. Sa ngayon, makikita na ang mga Rizalian sa iba’t ibang panig
ng bansa, sa Luzon, Visayas at Mindanao na hindi bababa sa higit kumulang 50,000
ang miyembro. Tatlong bagay ang nagiging daan na nag-udyok sa kanila para
sumali sa samahan sa pamamagitan ng panaginip, pakikinig sa radyo at sakit.
Ngayon, itinuturing nilang Hari si Filemon O. Reambonanza o kilala sa
tawag na Mahal na Hari o Supremo dahil sa pagpasok ng espiritu sa kanya. Siya
ang pinaniniwalaan nilang huling papasukan ng espiritu sa mundo, matapos kay
Jose Rizal. Bilang huling tao na pinasukan siya rin ang The Last Adam dahil 70
taon matapos ng kanyang kapanganakan wala nang sumunod na pinasukan ng
espiritu sa Pilipinas. Kaya naman noong 2001 na ang espiritu ni Adam at kauna-
unahang isinasaad sa Bibliya na pinasukan ng espiritu ng Diyos ang lumipat sa
kanya. Matatawag rin si Mahal na Hari na Adam. Nakapag-asawa si Filemon ng
limang beses. Isa na rito, ay namatay na at ang apat ay kasama niya sa templo. Ang
pag-aasawa ng marami ni Filemon ay hango sa pagaasawa ni Hakub ng apat.
Dalawa sa kanyang asawa ay kilala sa tawag na Eba at Josephine Bracken dahil ang
dalawang babaeng ito ay pinasukan ng espiritu nina Eba at Josephine.
Ang pagmamasahe ang pangunahing hanapbuhay ng lahat sa kanila dahil
paraan daw ito upang magkaroon ng bagong dugo ang tao at para maging mabilis
ang daloy nito. Kaya naman nakakapagbigay ng pinansyal na suporta ang ibang
miyembro na nasa labas ng Dapitan sa mga sinasakupan ni Haring Filemon sa
Templo. Ang sampung porsyento ng kanilang kita ay binibigay nila tuwing Linggo
na ginagamit naman nila sa pang-araw-araw na pangangailangan, lalo na at hindi
pinapayagan ni Filemon na magtrabaho ang iba niyang anak at mga asawa. May iba
pa rin sa kanilang miyembro ang nangangailangan ng tulong.
May mga kabataan naman na pumupunta sa kanilang komunidad upang
makitira na rin sa kanila namang tinutulungan at unti-unting natuto sa kulturang
 16

mayroon sila. Hindi naman nila pinipilit ang kanilang miyembro na magpatuloy sa
samahan kung ayaw na nitong manatili. Hinahayaan nila itong sundin ang gusto
nilang Relihiyon dahil ang kanilang samahan ay isa lamang organisasyon at ang
mahalaga ay ang pananampalataya nito kay Rizal. May iba naman sa kanila na
Katoliko ang relihiyong dinadala at sa kabilang banda may pananampalataya pa rin
na Diyos si Jose Rizal.
Binibigyang galang naman ng mga samahan ang hindi kasali na Rizalian na
nakatira sa Lungsod dahil may mga paniniwala sila na mayroon itong naiaambag sa
komunidad. Marami sa kanila ang nagsasabi na may mabubuting puso at marunong
makipag-kapwa tao ang grupong ito kahit pa bago sa kanilang Lungsod.

4.2.1 Paniniwala ng mga Rizalian

Sa pagsasamba nila kay Dr. Jose Rizal bilang Panginoon nabuo ang iba’t
ibang paniniwala ng mga Rizalian na sumasalamin ng kanilang pananampalataya.
Ang mga propesiya mula sa intepretasyon nila sa Bibliya ang nagiging batayan sa
kanilang kultura. Ang interpretasyon at propesiya ng kanilang pinuno na si Haring
Filemon Reambonanza ay nagmula sa panaginip at pagpapakita ni Dr. Jose Rizal.
Naniniwala sila na ang espiritu ng ating bayani na si Dr. Jose Rizal ay pumasok
umano sa katawan ni Filemon Reambonanza matapos ang labimpitong taon mula
sa kapanganakan ni Jose Rizal. Siya pa rin ang namumuno sa samahang Rizalian
mapanghanggang ngayon naniniwala pa rin ang samahan na siya ang Adan o ang
pinasukan sa espiritu. Si Dr. Jose Rizal at ang espiritu ni Kristo lamang ang kanilang
pinaniniwalaang Diyos at siya ay iisa. Hindi kagaya sa ibang relihiyon o samahan
na naniniwala sa Holy Trinity.
Walang Ama at Banal na Espiritu sa kanila at kapag sinabing Trinity sa
kanila nangangahulugan itong kasalanan. Ang propesiya ay napapalooban ng mga
interpretasyon na mula mismo sa Bibliya na New King James. Ginawa at sinulat
mismo ni Supremo ang interpretasyon sa tulong ni Dr. Jose Rizal sa panahong
nagsusulat siya ng interpretasyon. Naging pokus nila ang iba’t ibang parabula sa
Bibliya lalo na ang tungkol sa sampung Birhen na may dalang langis na may malaki
 17

ang ambag sa hinaharap para yumaman ang bansa. Tinawag nilang Deuturium ang
bagay na ito. Malaking bahagi ng Dapitan ang kakitaan ng langis na ikakayaman
nito lalo na ngayong nauubos na ito sa ibang bansa. Isa ito sa pinanghahawakan ng
mga miyembro. Sinasabi pa nilang buwan-buwan may matatanggap na dalawang
daang libong piso ang bawat taong nakapaglista dito. Sa ngayon patuloy ang
panghihikayat nila sa mga tao na magpalista kahit ang hindi Rizalian dahil para ito
sa lahat.
Maraming bagay na pinatunayan at natupad si Supremo na
nakapagingganyo sa mga miyembro na magpatuloy sa samahan at sumunod sa
kautusan sa loob ng kanilang samahan. Ito ang nagpatatag ng kanilang
pananampalataya ay ang mga salitang binabahagi ni Supremo sa kanila, ang mga
magagandang kautusan na hindi nagagawa sa labas ng kanilang samahan. Alam din
ni Supremo na pinag-uusapan siya kahit wala siya sa pag-uusap. Naririnig niya at
nababasa ang naiisip ng isang tao na nagpamangha sa ibang miyembro. Hawak din
niya ang ibang orihinal na gamit ni Dr. Jose Rizal kagaya na lamang ng sungkod at
sombrero. May karapatan siyang tumira sa loob ng parke kasama ang kanyang mga
asawa at anak.
Mahalaga para sa kanila ang pagsunod sa tatlong alintuntunin para
magkaroon ng magandang buhay. Tinatawag nila itong core values. Una, ang
maging mabuting tao, pangalawa ang makinig sa payo ng mga lider lalo na sa
kanilang Mahal na Hari at ang huli ang pagkapwa tao sa ibang miyembro at
matutong maghanapbuhay lalo na ang pagmamasahe sa gabay na rin ni Filemon O.
Reambonanza.
Ang pagiging mabuti ng isang tao ay magbibigay sa kanya ng mahabang
buhay na sinasabing sa kanyang pagyao ay mangyayari ang reinkarnasyon na kanila
ring pinaniniwalaan. Lumilipat ang espiritu ng tao sa ibang katawan at katauhan.
Maaaring hindi mo naaalala lahat ng nangyari sa nakalipas pero may bahagi ditong
masasabi mong nabuhay ka na sa nakaraang panahon. Nakadepende naman sa
Panginoon kung ang espiritu ng tao na namatay ay ipababalik sa lupa dahil
magiging batayan kung naging mabuting espiritu ito sa panahong nabubuhay siya
 18

sa lupa. Kapag naman nagkasakit ang isang tao na malala dahil mayroon itong
nagawa na malaking kasalanan kaya siya mamamatay. Ang mga makakasalanang
espiritong ito ay hindi makakaranas ng reinkarnasyon kagaya ng sa mabubuting
espiritu at hindi babalik sa abo gaya ng sinabi sa Bibliya na ang tao ay nagmula sa
abo at babalik sa abo.
Marami ding gawain sa Bibliya na kanilang ginagaya. Isa na ang
pagpapagawa ng Templo na kagaya ng sa Jerusalem na ipapagawa din nila ng higit
40 taon. Ang templo ang magiging tirahan nila lalo na ni Supremo Felimon at ng
kanyang pamilya. Magiging tirahan din ito ng iba pang miyembro na dadalaw kay
Mahal na Hari na nagmula pa sa ibang panig ng bansa sa tuwing may okasyon at
mahahalagang pagpupulong. Ang pagpapagawa din nito ay isang propesiya na ang
Lungsod ng Dapitan ay isang bagong Mesapotamia o isang banal na lugar na
tinuturing nilang langit. Hindi sila naniniwala na ang langit ay makikita sa itaas
dahil makikita lamang ito sa lupa. Sa ngayon patuloy ang kanilang pagpapagawa at
pagpapaganda ng kanilang templo na ginamitan nila ng malalaking bato para mas
patibayin ang kalidad nito. Tulong-tulong ang lahat sa pagpapagawa nito na
inuuwian ng ibang Rizalian para lamang makatulong gaya ng mga naninirahan sa
Negros. Nagagamit lamang ito sa tatlong malalaking okasyon nila taon-taon dahil
wala silang misa tuwing Linggo. Walang makikitang kahit anong rebulto o altar sa
loob nito kahit maging krus para sa kanilang pagsamba. Wala silang kahit anong
larawan ni Jose Rizal o ni Hesus pero ang mesa ay isang banal para sa kanila lalo
na sa oras ng kanilang pagkain. Kapag oras ng pagkain kailangan wala nang ibang
ginagawa pa. Dapat bigyan ng respeto ang pagkain na nasa harap nila at bawal
magbiro. Sa harap ng hapag kainan gumagamit sila ng kredo na nakasulat sa Latin
para sa pagdarasal sa kanilang pagkain na hindi dapat ito kalimutan kahit pa
nalagpasan sila sa oras ng pagkain. Ang kredo lamang ang nag-iisang dasal na
mayroon sila.
Hindi na pinipilit sa kanila ng kanilang Mahal na Hari ang pagdarasal dahil
sinasabing wala nang dapat pang ipagdasal dahil nangyari na at ginawa na ng Diyos
ang mga dapat ipagdasal. Nasa tao na kung magdadasal siya sa Diyos. Hindi na
 19

kinakailangan pang magtipon-tipon ang mga Rizalian para sa pagdarasal nila.

Gagawin mo lamang ito mag-isa at direktang makipag-usap sa Panginoon.
Mahalaga na ikaw mismo at ang Panginoon ang makapag-usap. Madalas nilang
ginagawa ang pagdarasal kapag may hinihingi sila sa Panginoon. Ganoon na rin ang
pagbabasa ng Bibliya. Nakadepende na rin sa iyo kung magbabasa ka o hindi pero
karamihan sa kanila ay laging nagbabasa para mas mapalalim ang kanilang
pananampalataya. Kung minsan naman ay tinatanong nila kay Mahal na Hari ang
mga hindi nila naiintindihan. Wala ring karampatang oras ang pagbabasa ng
Bibliya. Hindi na gaya ng dati na mayroon silang pagtitipon na isang beses sa isang
Linggo. Ngayon ay minsan na lamang tiinuturuan sila ni Mahal na Hari ng Algebra
dahil ayon sa kanya mahalagang matuto ka muna nito para madali mong
maintindihan ang mga salitang nakasaad sa Bibliya. Pagkatapos nito, kapag may
natitira pang oras ginagawan nila ito ng aplikasyon mismo sa mga aklat ng Bibliya.
Ang pag-aayuno naman kagaya ng kanilang pagdarasal ay hindi sapilitang
pinapagawa sa kanila. Kailangan munang magmula ang kautusang dapat magayuno
ang isang tao sa kanilang Mahal na Hari. Nakaayon na sa kautusan niya kung ilang
araw dapat mag-ayuno pero hindi laging nangyayari. Kaya naman itong gawin kahit
hindi nagpapalam sa katas-taasan na ginagawa naman ng iilan sa kanila lalo na
kapag may malaking kahilingan sa Panginoon. Ang kadalasang gumagawa noon ay
ang Mahal na Hari.
Ang pamamaraan nila ng pag-aayuno ay una, paglanghap lang ng hangin at
walang kahit anong kinakain at iniinom kahit pa man tubig na ang gumagawa
lamang ay ang kanilang Mahal na Hari. Pangalawa, pag-inom lamang ng tubig
puwede rin naman na kung ano ang nasimulan mong kainin sa araw na iyon ay iyon
lamang ang kakainin mo sa buong araw at wala nang kahit ano pang kakainin.
Ang kanilang organisasyon ay nahahati sa kulay. Ito ang puti kung saan si
Felimon mismo ang namumuno. May pula, asul at maging dilaw. Ang ibang kulay
ay pinamumunuan ng ibang lider na nagsisilbing kaliwang kamay ng kanilang
Mahal na Hari.
 20

Ang pula ay kilala sa tawag na The Philippine Benevolent Missionaries

Association, Inc. (PBMA). Makikita pa rin ang iba sa kanila sa loob mismo ng
kanilang templo. Ang PBMA at ang Rizalian ay iisa lamang dahil sa kanilang
paniniwala kay Jose Rizal. Sinasabing kakambal ng espiritu ni Felimon ang ibang
mga pinuno gaya na lamang ni Haring Jenito Yabu.
Patuloy din ang kanilang pagmamasahe na tinuturing nilang paglilinis ng
katauhan ng isang tao dahil nagkakaroon ito ng bagong dugong dumadaloy sa
katawan at para humaba pa ang buhay. Kapag Sabado naman lahat sa kanila ay
hindi pinapayagang magtrabaho dahil ang araw na ito ang pamamahinga ng lahat.
Bumabangon lamang sila para kumain o mag banyo pagkatapos babalik naman sa
pagpapahinga. Sabado ang araw ng kanilang pamamahinga dahil ito ang araw na
namahinga ang Panginoon matapos niyang gawin ang sanlibutan. Mahalaga ding
maibigay ng miyembrong may magandang trabaho na naninirahan sa loob ng
templo o sa ibang bayan ang kanilang tithes na sampung porsyento na mula sa
kanilang kinita. Binibigay ito tuwing Linggo na ginagamit naman ng kanilang
Mahal na Hari para sa kanilang pang-araw-araw na pangangailangan mula sa
pagkain hanggang sa pagpapagawa ng kanilang Templo.
Sa ngayon mas tinatanggap nilang tawagin silang Kingdom of God kaysa
sa Rizalian o Rizalista dahil katawagan lamang ito bilang tagasunod ni Jose Rizal.
Pinagsisikapan naman nilang ibahagi sa buong mundo ang kanilang magandang
balita at interpretasyon ng Bibliya. Umabot na rin sa hindi bababa 50,000 katao ang
kanilang miyembro.

4.1.2 Ang Natatanging Panitik

May kanya-kanyang panitik ang bawat grupo. Ito ay isang paraan upang
maibahagi ang kanilang paniniwala at maging ang kanilang salita. Ang mga aklat
ang nagsisilbing gabay ng mga miyembro sa loob kanilang samahan. Magiging
batayan ito ng kung ano ang propesiya na mayroon sila sa kasalukuyan at sa
hinaharap.
 21

Sa grupong Rizalian, unang aklat na sinulat ni Supremo Filemon O.

Reambonanza ay pinamagatang Kingdom of God o Touch Me Now na hango sa
aklat ni Dr. Jose Rizal na Touch Me Not o mas kilala sa tawag na Noli Me Tangere.
Ang kaibahan lamang, hindi ito pagpapatuloy sa kwento na isinulat ni Dr. Jose Rizal
na tungkol sa mga Espanyol kung hindi pumapatungkol ito sa Bibliya. Touch Me
Now ang pamagat dahil para sa kanila hawak na ng tao ang katotohanan ngayon
lalo na sa kanila dahil kasama na nila si Supremo at siya na mismo ang nagbigay
ng interpretasyon sa Bibliya. Gumamit ng King James Version na Bibliya si
Filemon dahil ito ang pinakamalapit na bersyon mula sa isinulat ni Moses na
Bibliya. Si Moses ang nagsulat ng Bibliya sa tulong ng pagdidikta ng Panginoon sa
kanya.
Isa itong interpretasyon sa Bibliya na ginawa mismo ni Filemon sa tulong
ng boses na naririnig niya sa kanyang kanyang tenga kapag nagsusulat siya noong
1975 bago pa man din niya nabuo ang grupo o samahan. Ang boses na ito ang
kanyang naging gabay para maging maayos at magkaroon siya ng karunungan sa
kanyang pagsusulat. Ang bawat salita sa Bibliya ay binibigyan niya ng kahulugan
sa pamamagitan ng panaginip. Ginamitan niya ito ng Algebra, Historikal na pag-
unawa o Kasaysayan, Propesiya at maging Agham. Kaya para sa kanila ang mga
ito ay hindi dapat mawala sa pag-iintindi ng isang teksto. Ang bawat pinaniniwalaan
nila ay nakabatay sa interpretasyon ni Mahal na Hari o mas kilalang Filemon
Reambonanza na mula sa Bibliya.
Gamit ang Algebra, ipinakita kung paano lumilipat ang espiritu sa taong
pinili niyang pasukan gamit ang taon ng kapanganakan nito at ang mga
mahahalagang petsa.

1-11-1/2=1260 to check: X+2x+1/2x=1260 360

=2x+1/2(2x) =2(1260) 720
6x+x =2520 180 7x=2520
1260 x= 2520
7
X= 360
 22

Ang solusyon na makikita sa itaas ay mula ito sa aklat ng Pahayag 12:14

“At sa babae'y ibinigay ang dalawang pakpak ng agilang malaki, upang ilipad sa
ilang mula sa harap ng ahas hanggang sa kaniyang tahanan, na pinagkandilihan sa
kaniyang isang panahon, at mga panahon, at kalahati ng isang panahon.” Sa
kanilang interpretasyon lumabas na ang linyang isang panahon, at mga panahon, at
kalahati ng isang panahon ay matatawag na unknown number at kailangang
hanapin dito ang kanyang given number. Gamit ang pormula na Algebra mula sa
isang panahon, mga panahon at kalahating panahon ay lumabas ang resulta na isang
libo dalawang daang animnapu (1,260).
1 (isang panahon) – 11 (mga panahon) - ½ (kalahating panahon) =1,260(given
number)
Makikita sa bahagi ng Pahayag 12:6 “Tumakas ang babae papuntang ilang.
Naghanda ang Diyos ng dako para sa kaniya upang alagaan siya ng mga tao roon
sa loob ng isang libo dalawangdaan at animnapung araw.”
Sa linyang ito nakita ang given number na isang libo dalawang daan at
animnapu (1,260) dito ipapasok ang tuntunin ng Algebra na let x equals to the
number. Nirerepresenta ang x bilang isang panahon, ang numero dos (2) sa mga
panahon at ang isa at kalahati (1/2) ay sa kalahating panahon. Matatawag ang
unknown number bilang consecutive number dahil sa pagkakasunod-sunod ng
numero.
Let X = 1,260
X + 2x + 1/2x = 1, 260
Para makuha ang resultang ito ay idadagdag lahat ngunit hindi ito
madadagdag dahil may isa at kalahating numero. Gagamitan ito ng rule sa algebra
multiply both terms by the less common denominator kaya ang less common
denominator nila is 2 2(1/2x) equals 2 at saka multiply natin sa numerong isang
libo dalawang daang animnapu 1,260. Ang isang (1) numero ay idadagdag sa
numero dos (2) na may baryabol na x ay lumabas na resulta sa numerong tres (3)
na may baryabol na x o ito ay 3x. Hindi natin ito madadagdag dahil mayroong
fractional number kaya ito ay gagamitan ng rules of algebra na multiply both
 23

terms by the less common denominator kaya imu-multiply ang numerong dos (2)
at numerong tres (3) na may kasamang x o 3x na ang naging resulta ay 6x,
idadagdag ito sa x at ang lumabas na resulta ay 2,520 ang x ay ang 2,250 i-didibayd
sa 7 upang makuha ang resultang 360.

1-11-1/2 = 1, 260
Let x = 1, 260
X+2x+1/2x=1,260
3x+1/2x=1,260
2(3x+1/2x) = 2(1,260) 2520÷ 21 = 360
360-21=42
6x+x= 2520
7x = 2,520 42-42= 0

7 7 0-0=0
X = 2, 520
7
X = 360

Ang mga aklat sa Bibliya ang pinagbasehan nila ng interpretasyon. Ilan na

dito ay ang mababasa sa aklat ng Ezekiel 4:6 na nagsasabing “After you have
finished this, lie down again, this time on your day right side and bear the sin
of the people of Judah. I have assigned you 40 days, a day for each year.”
Naniniwala sila na ang espiritu ng Panginoon ay bumabalik sa mundo sa ibang
katauhan kaya mayroon siyang taong pinasukan katulad ni Jose Rizal at Filemon.
Para malaman na ang espiritu ng Panginoon ay nasa kasalukuyan at kasama ng mga
tao gagamitan ito ng Matematika na kung saan ang kaarawan ng unang tao na
pinasukan ng espiritu at ang susunod sa kanya ang pagbabatayan. Halimbawa ang
kaarawan ni Rizal na taong 1861 at kay Filemon O. Reambonanza na 1931, 1861-
1931=70. Tuwing ika-70 na taon lumilipat ang espiritu ng Diyos. Naging tugma
 24

ang taon ng kapanganakan ni Jose Rizal at Filemon. Ang resultang 360 ay

kumakatawan sa isang taon sa Bibliya. 2520 minus sa edad noong unang nagpakita
kay Mahal na Hari ang espiritu ni Rizal equals to 42. I-aaplay ang rule sa Algebra,
equate both sides to zero makukuha ang ang unknown result. Isa ito sa mga
propesiya na kanilang pinaniniwalaan.
Habang kay Hesukristo naman, ang salitang Hesus ay ang nagkatawang tao
at ang Kristo mismo ang espiritu ng Panginoon. Ginamit lamang ang katawan ni
Hesus para sa espiritu ni Kristo. Ang mundo rin mismo ang langit para sa kanila
dahil wala nang langit sa itaas. Hindi na umaakyat ng langit ang Panginoon batay
na rin sa isang sinabi sa Bibliya na ang paanan ng Diyos ay nasa lupa. Kaya naman,
ang lupa mismo ang langit dahil hindi higante ang Diyos. Dahil din dito kaya
nagpalipat-lipat lamang ang espiritu sa mga piling tao.
Pangalawang naisulat ni Filemon ang aklat na pinamagatang Nakasala si
Adan. Si Adan ang pinaniniwalaan nilang “The Alpha” o ang simula ng lahat.
Nagpakatao si Hesus kay Adan at pumasok ang pitong espiritu ng Diyos sa kanya.
Ito ang limang pandama, utak o karunungan at dugo. Ang lahat ng nangyari sa
Bibliya ay planado ng Panginoon dahil si Adan mismo ang pinasukan ng espiritu
at ang Panginoon ay nasa kanya mismo. Isinalaysay dito na nawala ang espiritu ng
Panginoon kay Adan pati na ang utak niya nang magkasala siya. Si Eba naman ang
ikatlong tumukso kay Adan para magkasala pero hindi ito natukso sa kanya dahil
ang Diyos ay nasa sa kanya. Nang magkasala si Adan sa pagsuway sa utos ng
Panginoon na huwag kainin ang mansanas sa tinatawag na Tree of Knowledge
nawala ang Diyos sa kanya. Dito na sinimulang tuksuhin ni Adan si Eba dahil sa
naramdaman na ni Adan ang kanyang pagkatao at pagkalalaki kaya para sa kanila
ang pagkain ni Adan ng mansanas ay tungkol sa sekswalidad at pag-aasawa. Hindi
naman naiiba ang pagiging babae ni Eba dahil nagmula rin siya sa tadyang ni Adan.

Ang pagkakasala nila ang nagbukas sa kanilang kaalaman sa mga

bagaybagay sa mundo na hindi nila dapat malaman. Limitado ang karunungan
meron ang tao bago mangyari ang pagkain ng mansanas ni Adan. Sa kadahilanang
 25

nakain niya ang mansanas naging limitado ang tao sa mga bagay na meron sila na
binigay ng Diyos. Hindi na lahat ng nakikita sa mundo ay magiging kanila. Hindi
na rin lahat ng prutas ay kayang kainin ng mga tao. Ang pag-aalaga ng mga hayop
at ng lahat ng mga bagay na makikita sa mundo ay naging limitado rin. Nagkaroon
ng tatlong anak sina Adan, dalawang lalaki at isang babae. Ang dalawang lalaki ay
nagkaroon ng kompetisyon kung sino ang magiging asawa ng kapatid nilang babae
at pinili sa dalawa si Abel na ikinagalit ng kanyang kapatid na si Kaen dahil wala
siyang asawa. Dito nagsimula ang pagpasok ng espiritu ng Diyos, una nga dito si
Adan.
Ang The Royal Alpha Omega Ring na sinulat ni Filemon O.
Reambonanza ay naglalaman tungkol sa dalawampu’t siyam na taong pinasukan ng
Espiritu ng Panginoon sa panahong bumalik na si Hesus sa langit. Dito
ipinaliwanag kung paano lumilipat ang espiritu at kung sinong tao ang pinasukan.
Pinakilala dito ang mga taong naging kilala sa mundo o may nagawang natatangi
sa mundo na dahilan kung bakit pinasukan sila ng espiritu. Ang mga taong ito ay
may naiambag sa ngalan ng relihiyon at bansa. Sila ang mga taong pinili at tinawag
ng Diyos para magbahagi ng magandang balita. Pero hindi lahat sa kanila ay
naibahagi ang kaalamang ito tungkol sa salita ng Diyos at maging tungkol sa
kanilang sarili. Mula sa pinakaunaunahang tao na pinasukan hanggang kay Jose
Rizal na tinuturing nilang Diyos dahil sa kanyang pagpapakita sa mga taong ito sa
kanilang panaginip na pinaparating sa kanila na sumanib sa samahan. Ang kanyang
pagpapakita sa kanila sa panahong nagkakasakit, ang marinig ang kanyang boses
at pagpapakita ng hindi maipaliwanag ang nag-udyok lalo sa kanila. Daan din ito
upang maiparating sa susunod na taong papasukan ng espiritu ang kanyang
obligasyon sa mundo. Hindi naisakatuparan ni Rizal ang kanyang dapat gawin pero
may iilan dito ang natupad. Kagaya ng nangyari kay Adan na kung saan isinaad na
planado na lahat ang nangyari sa kanya ay ganoon na rin ang nangyari kay Jose
Rizal. Naniniwala sila na planado na ng Diyos ang nangyari kay Rizal sa
 26

paniniwalang siya mismo ang Diyos. Kaya napunta si Jose Rizal sa Dapitan dahil
ito ang langit para sa kanila.
Dinala siya sa lugar na banal at ideniklara na “The Land of Promise” ang
Mindanao. Sumunod sa kanya si Filemon O. Reambonanza na isang ordinaryong
mamamayan na naninirahan sa Lungsod ng Dapitan. Pinili siyang Diyos na
sumunod kay Jose Rizal na pinasukan ng espiritu. Itinuturing siyang “The Last
Adam” o “Omega Adam” noong 2001 na ibinatay naman nila sa Bibliyang
nagsasaad na siya ang pinapakahulugan. Ito ang Isaiah 41:4 “Who hath wrought
and done it, calling the generations from the beginning? I the LORD, the first,
and with the last: I am he.” At sa Corinthians 15:45 “And so it is written, the
first man Adam was made a living soul; the last Adam was made a quickening
spirit.” Si Adam o Adan ang itunuturing na Alpha sapagkat siya ang kauna-
unahang pinasukan ng espiritu ng Diyos na sinasabi ring babalik sa mundo at si
Filemon ang huling pinasukan ng espiritu ang “The Last Adam” noong 2001.

4.1.3 Katawagan sa Paggalang ng mga Rizalian

Malaking bagay sa isang grupo o samahan ang pagbibigay-galang sa mga
kasapi nito. Ang simpleng pagbati o pagsambit ng pangalan ay nagsasaad na
iginagalang ka ng iyong mga kasamahan. Tulad ng ibang grupo may mga salita ring
ginagamit ang mga Rizalian partikyular na sa paggalang.

Talahanayan 1. Katawagan ng Paggalang sa Kulturang Rizalian

Katawagan Katungkulan

Pinuno ng grupo. Nagtatag sa

Supremo o Mahal na Hari
grupong Kingdom of God.

Mahal na Reyna Mga asawa ng Supremo

Ikalawang lider ng grupo kasunod ng

Hari
Supremo. Maging tawag sa mga ama
 27

Pagpapatuloy…

Reyna Katawagan sa Ina ng Tahan

Prinsipe Mga binatang kasapi ng grupo
Prinsesa Mga dalagang kasapi ng grupo

Sa loob ng grupo gumagamit sila ng mga salitang kanilang pagkakilanlan sa

tao.
Supremo, ang kanilang tawag kay Filemon O. Reambonanza bilang
kanilang kataas-taasang pinuno at pinaniniwalaang sumunod na Rizal. Siya ang
nagbigay ng interpretasyon sa Bibliya na ngayon ay sinusunod ng kanyang mga
miyembro. Lahat ng bagay sa loob ng samahan ay nakaayon sa kanyang
kagustuhan, maging sa kanyang mga propesiya. Ibinibigay ng mga taong
nakakakilala sa kanya ang matinding paggalang. Siya rin ang nagbibigay ng
pagkain lalong-lalo na sa bigas, kuryente at tirahan ng mga kasapi ng naturang
grupo. May kakayahan rin siyang pumili ng mga kasaping ipagkakaisang-dibdib
lalo na ang mga kasamahang gusto nang lumagay sa tahimik ngunit hindi pa
nakakahanap ng mapapangasawa. Sumasangguni sila kay Supremo at karamihan sa
kanyang pinag-isa ay nagkaroon ng magandang buhay. Isa rin sa adhikain ng grupo
ay palaganapin pa ang samahan sa iba’t ibang bahagi ng bansa. May mga apostoles
ang grupo na inaatasang bumiyahe sa ibat’ibang bahagi ng bansa upang magbahagi
ng mga salita ng Diyos. Pinipili sila ni Supremo sa pamamagitan ng panaginip at
dapat sila ay may angking talino.
Mahal na Reyna naman ang tawag sa mga asawa ni Supremo. May apat na
kabiyak ang Mahal na Hari. Napili rin sila sa pamamagitan din ng panaginip. Ang
ikaapat na kabiyak ng Mahal na Hari ay nagtataglay ng espiritu ni Eba na kapareha
ni Adan sa Garden of Eden na ang espiritu ay sumapi rin kay Supremo. Ayon sa
kabiyak ng Supremo, sumapi siya sa grupo dahil sa paulit-ulit na pagkakasakit na
humantong sa pagkakautang ng malaking halaga. Nang gamutin siya ni Supremo
gumaling na siya at hindi na muling naospital. Napanaginipan niya na nakasuot siya
ng dahon na korteng palda na ginupit ni Supremo. Sinabihan siya ni Supremo na
senyales lamang ito na magiging kabiyak siya nito pero hindi niya agad ito
 28

matanggap. Umuwi siya sa kanila para mag-aral at kinalimutan ang nangyari pero
sa paulit-ulit niyang pagkakasakit pinili nalang niyang bumalik sa Dapitan at
sinubukan ang sinabi ng Supremo. Sa loob ng anim na buwan, nanirahan sila sa
parke at sa mismong bahay ni Jose Rizal. Doon ibinahagi at ipinaliwanag ni
Supremo ang tungkol sa buhay ni Adan at Eba na naintindihan naman niya
kinalaunan. Natutunan niyang mahalin ang kultura lalo na at hindi na siya
nagkakasakit at tuluyang gumaling. Sa ngayon kasama niya ang kanyang ina sa
templo at iba pang asawa ni Supremo. Ang pangatlong asawa ng Mahal na Hari ay
nagtataglay ng espiritu ni Josephine Bracken na kabiyak ni Jose Rizal na tinataglay
rin na espiritu ng Supremo. Naging kasapi ang pamilya ng kanyang asawa simula
bata pa sila. Lumaki na siya sa templo at doon na namulat ang kalooban. Tulad ng
pang-apat na asawa ng Supremo, nanaginip din ito na kasama nito ang Supremo na
nakadamit ng Amerikana habang nag-uusap sila sa bahay ni Jose Rizal sa parke ng
Dapitan. Tulad din ng pang-apat na asawa ng Supremo, hindi niya ito pinansin dahil
hindi nito inakala na mapapanaginapan niya ang sarili na si Josephine Bracken at si
Supremo bilang si Jose Rizal. Hindi nagtagal, naging asawa siya ng Supremo sa
gulang na dise-otso. Ang una at pangalawang asawa ng Supremo ay sumapi sa
grupo sa pamamagitan ng sermon ng Mahal na Hari noong siya ay pumupunta sa
mga malalayong lugar. Tulad rin ng dalawa, bata pa sila nang naging asawa ng
Supremo. Panaginip din ang nagtakda na sila ay magiging kabiyak ng Mahal na
Supremo. Mahalaga ang papel ng mga asawa ng Supremo sa pagpapanatili ng
magandang kalusugan nito. Sa gulang na walumpo’t pito hindi na gaanong
nakakalakad ng malayo ang Mahal na Hari at kinakailangang may magbantay rito.
Salitan ang kanyang mga asawa sa pag-aalaga sa kanya. Bawat isa ay may nakaatas
na oras sa pagbabantay. Hindi na rin sila pinapayagang magtrabaho sa labas ng
templo o kahit ang magmasahe. Ang pag-aalaga na lamang kay Supremo ang
kanilang pangunahing gawain. Sila rin ang minamasahe ng kanilang mga
miyembro. Ayon pa sa mga asawa ng Mahal na Hari, magkapatid ang kanilang
turing sa isa’t isa. Hindi naman maiiwasan ang hindi pagkakaunawaan ngunit hindi
 29

naman ito nagtatagal. Lumalabas sila kasama ang mga anak, mga apo, at mga
manugang ng Supremo.
Hari naman ang tawag sa mga kasaping kalalakihan na may mga asawa na.
Karamihan sa mga Apostoles na pinipili ng Supremo upang ipalaganap ang
magandang balita ng Diyos. Bago sumabak sa misyon, nagkakaroon sila ng
pagtitipon upang makinig sa mga sermon ng Supremo na kanila ring isesermon sa
lugar na kanilang pupuntahan. May labindalawang Apostoles ang Supremo sa
kasalukuyan na habang nagbabahagi ng balita ay sinasabay nito ang pagiging ama
sa kanilang mga anak at paghahanapbuhay. Karamihan sa kanila ay hindi nakatira
sa Dapitan kundi sa iba’t ibang panig ng bansa at umuuwi na lamang kapag may
mahahalagang pagtitipon at okasyon. Sinasamahan din nila ang mga miyembro na
kanilang naimbita mula sa bayan na kung saan sila nadestino para bumisita sa
Supremo. Kadalasan nilang ginagawa ay ang pagpunta sa mga bahay para ibahagi
ang magandang balita.
Reyna ang tawag sa mga ina ng tahanan. Pangunahin nilang ginagawa ay
ang pag-aalaga ng kanilang mga anak at pagpapanatili ng kalinisan sa kanilang
tahanan. Isa ang pagmamasahe sa kanilang hanapbuhay gaya ng ibang miyembro .
Bumababa lamang ang iba sa kanila sa oras na kailangan o kung may
magpapamasahe. May iba naman sa kanila na boluntaryong tumutulong sa
paglilinis ng parke. Kadalasan rito ay ang may edad na. Iilan sa kanila ang maagang
nakapag-asawa simula nang manirahan sa parke na may pahintulot naman ng
Supremo. Ang ibang mga matatandang reyna ay nag-iisa na lamang sa buhay dahil
ang kanilang mga anak ay may sariling pamilya na at nasa malalayong lugar. Pinili
nilang manirahan sa Talisay nang sa ganoon ay malapit lamang sila sa Supremo.
Prinsesa naman ang tawag sa mga kababaihan na hindi pa nakapag-aasawa.
Malaya silang pumili ng kanilang mapapangasawa kahit hindi miyembro ng grupo.
Malaya rin silang makapag-aral sa kursong gusto basta hindi nila malilimutan ang
kilos ng isang dalagang Pilipina. Bawal sa kanilang magsuot ng maiiksing damit na
sleeveless at shorts. Nakasuot sila ng palda na lagpas sa tuhod o di kaya naman ay
mahabang bestida at blusa na hindi masyadong nagpapakita ng balat.
 30

Prinsipe naman ang tawag sa mga kalalakihang hindi pa nakapag-aasawa.

Marami sa kanila ang nag-aaral nang mabuti sa salita ng Diyos at may angking
katalinuhan pagdating sa ganitong usapin. Tumutulong din sila sa pagsasaayos ng
kanilang templo gaya na lamang ng pagmamasa ng semento at pag-aayos ng mga
tubo at sirang gamit sa loob ng templo. May ilan sa kanila ang tumigil na sa pagaaral
simula ng manirahan sa templo at pinili na lamang ang mag-aral ng pagmamasahe.

4.1.4 Pananamit ng mga Rizalian

Isa ang pananamit sa imahe ng kultura ng isang grupo. Ang pagkakilanlan
mismo ng identidad ng isang indibidwal. Makikita at makikilala mo ang isang
pangkat o tao batay sa kanyang pananamit. Ito rin ay paraan sa pananatili ng
kulturang mayroon ang isang pangkat. Ayon sa Bibliya mula sa aklat ng
Revelation 3:4 But you have a few people in Sardis who have not soiled their
garments; and they will walk with Me in white, for they are worthy.
Sumasalamin ito sa kalinisan ng kanilang kalooban at pagpapanatili ng kadalisayan
sa kanilang puso bilang tagasunod ni Dr. Jose Rizal na itinuturing nilang Diyos.
 31

Ang mga Rizalian ay may natatanging pananamit. Ang mga miyembrong

babae ay kailangang magsuot ng bestida araw-araw at pinagbabawalang magsuot
ng pantalon. Ayon pa sa Bibliya, mula sa Aklat ng Deuteronomy 22:5 “A woman
shall not wear a man's garment, nor shall a man put on a woman's cloak, for
whoever does these things is an abomination to the LORD your God. Mula sa
aklat ng Bibliya ipinagbabawal sa mga kababihan ang pagsusuot ng pantalon dahil
kasuotan lamang ito ng mga kalalakihan. Sinusunod ito ng iba pang relihiyosong
grupo tulad ng Adventist, Iglesia ni Cristo at iba pa. Kinalangan din nilang magsuot
ng talukbong na kulay puti upang hindi makita ang kanilang buhok. Puti rin ang
bestida at sapatos nila kapag bababa mula sa kanilang tahanan para sa boluntaryong
paglilinis ng parke o kaya naman kapag may mahahalagang okasyon.
Ang buhok ay sagrado at dapat hindi pinapakita kagaya na lamang ng
sinasabi sa Bibliya “1 Corinthians 11:15 But if a woman has long hair, it is a
glory to her: for her hair is given her for a covering.” Tulad ng mga kwento sa
Bibiliya, noong unang panahon ang mga kababaihan ay hindi nagpapagupit ng
kanilang buhok sa paniniwalang mawawala ang kanilang dignidad. Malaking
paktor ang buhok sa pagpapanatili ng kanilang dignidad dahil ayon sa kanila, ang
dignidad ng isang babae ay katumbas ng kanyang buhay. Nagmula ang pagtatago
 32

ng buhok sa praktis ng mga Isralites at nangangahulugang “sacredness” o pagiging

banal ng buhok.

Ang mga lalaki naman ay nagsusuot kadalasan ng polo na kulay puti kapag
nagtatrabaho sa parke. Kung may okasyon naman, nagsusuot sila minsan ng barong
na puti at itim naman ang kanilang pang-ibaba. Ang pagsusuot nila ng itim at puti
ay nangangahulugang “witnesses of the world” para sa kanila.
Ang labindalawang Apostoles o directors na pari ay nagsusuot ng bandana
at sutana kapag nagkakasal at ang labindalawang pangalawang pangulo o Pilipinista
na nagkakasal din ay nagsusuot naman ng Amerikana kapag may okasyon.

Si Felimon naman bilang kanilang pinuno, naiiba ang kanyang kasuotan.

Nagsusuot siya ng puting damit at sutana sa oras na kailangan niyang magsermon,
kulay gintong kapa, korona at isang singsing na may imahe ni Jose Rizal. Ang sabi
niya noong bumili siya ng tela para gawing kapa ay nagkataon lamang na kulay
 33

ginto na lamang ang natitirang tela pero sumisimbilo talaga ito na siya ang
nagmamay-ari ng mga ginto sa Pilipinas.

TSAPTER 5

BUOD, KONKLUSYON AT REKOMENDASYON

Makikita sa bahaging ito ng pananaliksik ang buod ng pag-aaral at ng mga

nabuong konklusyon at rekomendasyon.

5.1 Buod
Pinamagatang Pagtalunton sa Panitik at Kultura ng mga Rizalian sa
Barangay Talisay, Lungsod ng Dapitan ang pag-aaral. Nilayon ng papel na
alamin at ipakita kung ano ang identidad ng kulturang Rizalian sa Barangay Talisay,
Lungsod ng Dapitan na batay sa kanilang pananamit, paniniwala, panitik, at mga
katawagan sa paggalang. Inalam kung ano ang mga paniniwala na kanilang
sinusunod sa pamumuno ng kanilang lider na si Filemon Reambonanza.
Pangunahing layunin ng pag-aaral na maipakita kung ano ang paniniwala sa loob
ng kulturang Rizalian at maging ang kanilang panitik. Upang mapagtagumpayan
 34

ang mga isinaad na layunin, pinagsikapang masagot ang mga gabay na katanungan:
(1) Ano at sino ang mga Rizalian sa Barangay Talisay lungsod ng Dapitan (2) Ano
ang kanilang kultura batay sa a.) paniniwala b.) panitik/panulat c.) katawagan sa
paggalang at d.) pananamit
Ginamit ng mga mananaliksik ang disenyong kwalitatibo. Deskriptibong
paraan naman ang ginamit sa pagsusuri ng mga datos. Indihenus na paraan ang
ginamit sa pangangalap ng datos at Snowball Sampling ang ginamit sa pagpili ng
mga kalahok. Itinanskrayb ang mga nakuhang datos at sinuri ang mga ito.
Ginamit na gabay sa pag-aaral ang teorya ni Franz Boas na Cultural
Relativism sa pagpapakita ng kanilang mga pananamit, paniniwala, panitik at lalo
na ang kanilang katawagan sa paggalang. Naging sandigan din ang Historicism na
teorya.
Natuklasan sa pag-aaral na may iba’t ibang kultura ang bawat tao dito sa
mundo na hindi pa nalalaman ng iba lalo na sa kanilang identidad. (1) Ang mga
Rizalian sa barangay Talisay, Lungsod ng Dapitan ang tagasunod at
tagapanampalataya ni Jose Rizal na may sariling kasaysayan batay sa kanilang
paniniwalaan. (2) a.) Maliban sa paniniwala nila na isa si Jose Rizal sa pinasukan
ng espiritu, naniniwala rin sila na ang kanilang pinuno na si Filemon Reambonanza
ang huling pinasukan ng espiritu na batay sa interpretasyon. Nagkakatotoo ang mga
sinasabi ni Mahal na Hari maging ang kanyang propesiya. Nagmula ang mga salita
ni Filemon sa mga binulong ni Dr. Jose Rizal sa kanya, kaya malakas ang
paniniwala nila sa pananampalataya kay Dr. Jose Rizal at kay Filemon Reambonza.
b.) Nunoc Me Tangere, Nakasala si Adan, at The Royal Alpha Omega Ring na
batay sa interpretasyon sa Bibliya na partikyular sa New King James Version ang
ilan sa mga aklat nila c.) Supremo o Mahal na Hari, Hari, Reyna, Prinsipe at
Prinsesa ang ilan sa kanilang mga katawagan. Nagpapahiwatig ito ng paggalang sa
bawat miyembro ng grupo. d.) Nagsusuot ang mga kababaihang Rizalian ng mga
puting bestida na may turban sa ulo habang nagsusuot ng mga puting polo at
maluwang na itim na pantalon ang mga lalaki.
 35

5.2 Konklusyon
Batay sa naging resulta na lumabas sa pag-aaral, nabuo ang mga sumsunod
na kongklusyon:
1. Ang mga Rizalian ay may sariling kasaysayan tungkol kay Dr. Jose
Rizal na ibang-iba sa tunay na talambuhay ni Dr. Jose Rizal sa mga
libro. Ang paniniwala nila ay hindi lang ang bayaning si Dr. Jose
Rizal ang Diyos kundi pati na rin ang pinuno ng grupo nila na si
Filemon O. Reambonanza.
2. May kakaiba at katangi-tanging kultura ang mga Rizalian batay sa
kanilang pananamit, paniniwala, katawagan sa paggalang at lalo na
sa panitik.
3. Isang kagalang-galang na organisasyon ang Rizalian na nag-iingat
ng mga aklat ng paniniwala at kaugaliang naisulat nila.

5.3 Rekomendasyon
Batay sa naging konklusyon na lumabas sa pag-aaral, nabuo ang mga
sumusunod na rekomendasyon:
1. Pag-aralan pa ng mga susunod na mananaliksik ang iba pang Rizalian
na makikita sa Mindanao o sa ibang bahagi ng Pilipinas at bigyan ng
mas malalim na pag-unawa ang kulturang mayroon sila.
2. Gawan ng pag-aaral ang pagkakaiba ng Rizalian na makikita sa
Dapitan at ibang Rizalian sa Pilipinas na may ibang kultura sa kanila.
3. Mangalap pa ng ibang panitik na sumasalamin sa kulturang Rizalian
na magagamit upang matukoy ang kanilang identidad.
4. Pag-aralan pa kung ano ang mga pagkakaiba ng mga Rizalian lalo na
sa pagdiriwang o seremonya.
 36

MGA REPERENSYA

Mga Tesis

Ampang, S.A & Cali, H.D. (2012). Kawafat sa lipunang Maranao: Ritwal
at

Paniniwala. (Tesis Andergradweyt), MSU-Iligan Institute of Technology sa

Lungsod ng Iligan.

Cabahug, S.B., Gutang, J. F., Putalan, J. (2013) Kahimuan: Ritwal ng

Pasasalamat ng mga

Manobo sa Barangay Nuevo Trabajo, Lungsod ng San Luis, Agusan del

Sur.

(Tesis Andergradweyt), MSU-Iligan Institute of Technology sa Lungsod ng

Iligan.
 37

Gonzaga, S., Tumapon, G., Rodriguez, J.J., (2013) Mga Pamahiin sa

Pagpapakasal,

Panganganak at Kamatayan sa Kulturang Manobo. (Tesis Andergradweyt),

MSUIligan Institute of Technology sa Lungsod ng Iligan.

Dicol, J.P, Manggas, M.C, Mangotara, A.D, & Ranoa, S.J (2014) Olawla A

Meranao: Kaban ng Tradisyunal at Nagbabagong Materyal na Kultura ng

mga Maranao. (Tesis Andergradweyt), MSU-Iligan Institute of Technology

sa Lungsod ng Iligan.

Ramos (2003) Mga Katawagang Kultural ng mga Manobo: Isang

Panimulang Paglilikom. (TesisAndergradweyt), MSU-Iligan Institute of

Technology sa

Lungsod ng Iligan

Mga Aklat

Arrogante, J.A., Ayuyao, N. G. &Lacanhali , V.M (2005). Panitikang

Pilipino

Antolohiya. Mandaluyong City: National Book Store.

Downs, James F., Cultures in Crisis, Glencoe Press Incorporated.

Edward, A, D, Language in Culture and Class: The Sociology of Language and

Education. (1974). New York City. Routledge Publishing House.

Ember, C.R & Ember, M. (2011). Cultural Anthropology. USA: Pearson

Education, Inc. Publishing as Prentice Hall.

Harris, Marvin. 1971. Culture, Man and Nature: An Introduction to General

Anthropology. New York: Thomas Crowell Company.

 38

Hufana, N.L (2010). Wika ,Kultura at Lipunang Pilipino. Iligan City Departamento
ng

Filipino at Ibang mga Wika, MSU-IIT.

Kottak, Conrad Phillip. 1987. Anthropology: The Exploration of Human

Diversity

Culture. USA: McGraw-Hill Companies, Inc.

Panopio, Isabel, Felicidad V. Cordero at Adelisa A. Raymundo. 1994. Sociology:

Focus

on the Philippines. 3rd Edition. Quezon City.

Panopio, I. & Raymundo, A. (2004) Sociology focus in the Philippines 4th Edition.

Quezon City Philippines: Ken Inc.

Schiffman, Harold F., (1996) Linguistic Culture and Language Policy. New York

City: University of Washington Press.

Timbreza, Florentino T. 2008. Sariling Wika at Pilosopiyasa Filipino. Quezon City.

C&E

Publishing Inc.

Villafuerte, P.V., et.al (2000). Pampanitikang Panrehiyon ng Pilipina. Valenzuela

City:

Mutya Publishing House.

Websters New World College Dictionary 5th edition (2014) Houghton Mifflin
Harcourt

Publishing Company.

Internet

Cultural Relativism. Kuha mula sa

http://anthrotheory.pbworks.com/w/page/29518607/Boasian%20Anth

ropolog
 39

y%3A%20Historical%20Particularism%20and%20Cultural%20Relati

vism noong Pebrero 18, 2018

Cultural Relativism. Kuha mula sa

https://medium.com/@aadilbrar/howanthropological-concept-of-

cultural-relativism-became-the-common-enemyof-right-wing-

ideology-d95e0ac9ef3e noong Pebrero 18, 2018.

Cultural Relativism. Kuha mula sa

https://www.ebscohost.com/uploads/imported/thisTopic-dbTopic-
1247.pdf

Cultural Relativism. Kuha mula sa

https://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.davidagler.co

m%2Fte

aching%2Fbioethics%2Fethicaltheories%2FHandout2_CulturalRelativ

ism.pdf

&h=ATMD7hWPoh1YiVP16xQVwY9aDlvQoN9uAbaIJJoxJop6-

XypabeotWCDqv7OKYRtv_aRRKqquTGUpSAH-

Cpw5L9HbBlFk8mbHWH-

TLSSvN2_I7DnZZ-uQ noong February 6, 2018.

Cultural Relativism. Kuha mula sa https://www.eolss.net/sample-

chapters/C14/E1-37-01-

03.pdf noong February 6, 2018

Cultural Relativism. Kuha mula sa

https://l.facebook.com/l.php?u=http%3A%2F%2Fwww.rosado.net%2F
pdf%2
 40

Fcultural_Relativism.pdf&h=ATMD7hWPoh1YiVP16xQVwY9aDlv
QoN9uA baIJJoxJop6-Xypabeo-
tWCDqv7OKYRtv_aRRKqquTGUpSAH-

Cpw5L9HbBlFk8mbHWH-TLSSvN2_I7DnZZ-uQ noong February 6,

2018
Monchadista. Kuha mula sa
http://www.philstar.com/cebu-
news/2013/04/21/933202/feature-moncadistas noong Pebrero10,2018
Kasaysayan ng Monchadista. Kuha mula sa
http://www.samalguide.com/destination/moncado-white-house-
village-a-briefhistory/ noong Pebrero10,2018
Paniniwala ng mga Monchadista. Kuha mula
sa
http://samalcity.gov.ph/2015/index.php/history/17-the-story-of-
moncado noong Pebrero 10,2018
Kasaysayan ng Monchadista. Kuha mula sa https://efbchurch.net/doctrine/
noong Pebrero 10,2018
PBMA. Kuha mula sa
https://themiracleofthesouth.wordpress.com/ruben-e-
sr/messages/written/mensahe-ni-divine-master-sa-taong-1969/ noong
Pebrero10,2018
Kasaysayan ng PBMA. Kuha mula sa
http://newsinfo.inquirer.net/184565/pbma-leaderin-talisay-sister-talk-
about-ecleo%E2%80%99s-
%E2%80%98brotherhood%E2%80%99 noong Pebrero10,2018
Paniniwala ng PBMA. Kuha mula sa
https://www.ucanews.com/story-
archive/?post_name=/2002/02/13/church-resuming-its-ministry-in-
bannedsects-promised-land&post_id=20102 noong Pebrero10,2018
 41

Tadtad. Kuha mula sa http://www.philstar.com/cebu-

news/2013/08/04/1050741/tadtad noong Pebrero10,2018
Paniniwala ng Tadtad. Kuha mula sa http://www.apologeticsindex.org/t16.html
noong Pebrero10,2018
Paniniwala ng Tadtad. Kuha mula mula sa https://www.ucanews.com/story-
archive/?post_name=/1992/04/14/good-friday-rituals-revitalize-
cultspowers&post_id=41084 noong Pebrero10,2018

APENDIKS B

MGA TRANSKRAYB

Filemon O. Reambonanza
Walumpu’t pitong taong gulang
Pinuno ng Rizalian sa Dapitan City o mas kilala sa Kingdom of God
(Pagsasalaysay……………...)

Ang mga Rizalian usaka sekta. Nagpakita sa mga tawo ang mga espiritu.
Lawasnon kining espirituha. Tuig 1914 nagpakita si Rizal sa Masbate, patay na
siya atong nagpakita siya sa Masbate. Nagpakita siya sa iyang classmate kaniadto
nga si Arsenio de Guzman. Niana si Rizal kay Arsenio na magtukod og sekta sa
Laguna. Gipaadto ni Rizal sa Binan, Laguna si Arsenio aron didto itukod ang
pinakaunang sekta sa mga Rizalian sa Laguna. Tuig 1914, itinatag ang “Watawat
ng Lahi” si Asenio ang pinakaunang Rizalian sa Pilipinas. Matud pa ni Arsenio,
buhi si Rizal kay nagapakita kini kaniya ang espiritu ato. Daghan ang nitoo kay
Arsenio maong nanaghan ang miyembro sa Watawat ng Lahi. Pagkadugayan,
nipuli si Parabuak kay Arsenio kay patay na man kini nisunod pud dayon ang anak
 42

ni Parabuak, nipuli sa iyang papa. Nagkahinay-hinay dayon og kaguba ang grupo

hantud karon. Daghan ang nitoo kay Parabuak bisag dili na mao iyang pamaagi.
Naa man say nabilin pero gamay na lang. Pagkadugayan, niabot na kinig
Negros.Gisulayan nila na mag balik apan wala kini nahimo. Dugay-dugay sad ang
grupo gikan 1914 hantud 1990’s. Nagpakita si Rizal nako anang gabie lima ka
beses nagtindog sa akong tiilan kay natulog man ko ato. Pagka ugma niana, akong
gi engon sa akong mga kaila unya wala sila nitoo nako. Pagkagabie nasad,
nagdamgo nasad ko, ana si Rizal isangyaw daw nako ang maayong balita.
Pagkagabie nasad nagdamgo nasad ko karon si Kristo na, ana siya nako “Nasuko
ko nimo kay imong gipanabi imong damgo” nakaengon dayon ko nga si Rizal og
Kristo kay isa ra. Gibawi niya akong kaalam. Nakalimot nako sa akong mga damgo.
Niagi ang 18 years nagdamgo nasad ko ni engon nasad ang Diyos nga isangyaw
nako ang maayong balita o gang gingharian sa Diyos. Gitudluan ko niya kung
unsaon pag pangita sa gingharian. Ana si Kristo sa akoa na magtago k okay iyang
eengon ang tanan niya nahibaw-an sa pagsangyaw sa maayong balita. Gipatago
ko niyag 5 years tuig 1971nahuman kini July 27, 1975. Nakasulat kog libro bahin
sa gingharian sa Diyos interpretasyon kini bahin sa Bibliya. Samatang gasulat ko
sa libro nag dectate si Rizal nako dili nako siya Makita makadungog lang ko niya.
King James ang bible na akong gigamit. Gisulti niya ang tanan mahitungod sa
gingharian sa Diyos. July 27, 1975 nagtrabaho ko sa annex, sa Sindangan, gikuha
ko sa akong ig-agaw kay siya man ang foreman didt. Paghoman ato, adtong March
1975 anang buntag gipasayo mig lung-ag kay sayo mi manihapon kay pasangyawon
daw ko nila. Gisulat nako ang kaalam sa yuta. Niana dayon among time-keeper,
“Aha man ka gikan anang kaalam nga taas man?” mao to kasugod kog alas singko
sa hapon nahuman ko ala una nas kadlawon. Ang katunga hubog kau kay gainom
man og tuba. Pagkaugma, ana ang mga hubog asa ko atong mga kaalam? Nianang
gabie natulog ko. August 5 niundang kog trabaho. Ana sila nganong mounding man
ko nga gitas-an man unta akong sweldo og singkwenta centavos, akong sweldo
atong panahona 11 pesos kay nisalig man among foreman ato. Ana dayon ko nga
bisag sweldohan kog us aka libo dili na ko motrabaho. Pagkahoman, niadto kog
Laguna, sa Watawat ng Lahi kay tanan man sumusunod ni Rizal naa didto gilibot
ko na. Ang tinuod na Rizalian naa sa Ozamis, si Felix Melgar, Anastacio Balase
dinhi sa Rizal Zamboanga del Norte og si Ruben Ecleo Sr. Sa Ecleo didto nisulod
si Rizal. Upat man kami. Didto sa Surigao nagdugay si Rizal. Dayon, nisulod siya
kay Felix kadyot ra, tapos nagtukod ang mga tawo og relihiyon. Wala kabalo si
Melgar na naa si Rizal sa iyang kasing-kasing. Niadto ang espiritu ni Rizal kay
Anastacio Balase, magbuhat pud siya og sekta iya-iya na sila ni Melgar. Wala
kabalo si Balase na wala na sa iyaha ang espiritu ni Melgar. Gatoo ang mga tawo
na naa sa iya ang espiritu ni Rizal mao tong paghaw-as sa espiritu, nibalhin kay
Ecleo. Mao tong pag-engon ni Ecleo na moula, moulan jud, daghang tawo ang
 43

nitoo niya. Pagkadugay, nagbuhat og dili mao si Ecleo. Dili mahimo na mgbuhat
og dili mao. Ang tanang sugo sa Ginoo kinahanglan magtinarong maong nawala si
Rizal kay Ecleo. Pagkahoman niato, niuli si Rizal sa parke, mao tong si Ecleo
nadala ni Marcos sa Amerika duha sila, sila ni Ruben Ecleo Sr. og Ruben Bona-
Dela Cruz. Kato si Ruben Bona mao tong gisudlan sa espiritu ni Monchado. Kana
si Monchado, usa sa mga sinugo sa Ginoo sa Pilipinas, mura na siyag disciple sa
Ginoo. Gipalarga si Ruben Dela Cruz sa Amerika sa Hawaii. Nisakay lang siyag
barko. Pag-abot niya s Hawaii, didto siya nipuyo sa gisudlan ni Rizal sa Hawaii.
Nahimong multi-billionaire sa Hawaii katong gisudlan niya. Mouli man si Rizal sa
Pilipinas kay naa man siyay gisudlan diri. Daghan siyag gipangsudlan, ma-babae
man. Talented ang mga sudlan ni Rizal kay si Rizal daghang talent. Ang wisdom ni
Rizal sama sa tubig sa baso kung pono. Daghan kaayo. Tong gaskwela ko maayo
man ko, makasabot man ko. Pag pangutan-on ko sa maestro makatubag man ko. Sa
Manukan, gaskwela kog grade 6 makamao man ko. Si Rizal mohatag man og
kaalam. Kung mangayo kag kaalam niya tagaan man ka niyag ginagmay lang. Ang
Diyos manggihatagon, naa rana sa tawo kung giunsa niya pagpangayo sama sa
kanta na “Wherever you’re here, your lips, I wander, your heart, where is? I cry”
Ang tawo kinahanglan lang mag-ampo kay dili ang Diyos modulo nimo. Pangitaa
ninyo ang Diyos kay ako, ako nakita na nako. Naghilak siya kay ang mga tawo layo
sa iya. Ang tawo, nagpaduol niya sa sigeg kanta sa Ginoo, perteng katawa niya.
Malipayon ang Ginoo, ayaw mo pag-apilapil anang mga tinunto nga buhat subaya
ang tarong na dalan kay iya mong tultulan sa gingharian. Nagpakatawo ang Gino
okay Adan nisulod ang pito ka espiritu sa Diyos kay Adan. Kini ang 5 senses plus
blood og brain. Nia ang espiritu sa Diyos ni Adan, kaniadto, ni-seek siya kay Kaino,
Kael… Nawala ang espiritu sa Diyos kay si Adan nagpakasala unya nawala iyang
brain. Planado na sa Diyos ang tanan, si Eba ang ikatulo na, na nitintal kay Adan.
Wala natintal si Adan kay Eba kay naa may niya ang espiritu sa Ginoo unya wala
na niduol si Eba kay Adan. Pangkawala sa espiritu sa Diyos, gitintal niya si Eba
kay nilihok man iyang pagkatawhanon maong nakasala si Adan. Gikuha sa Diyos
ang kaalam ni Adan. Di na siya mokaon og prutas mao tong gabaol nalang si Adan.
Unya, nanganak man si Adan og tulo kabuok. Si Kaen, Abel og is aka babae.
Kanang lalaki, mao nang mga karnero. Nag contest sila kung kinsa ang pangasaw-
on sa babae, unya gipangasawa sa bae si Abel. Nasuko si Kaen kay wala siyay
asawa. Kaniadto, ang mga igsoon pwede magmenyo. Mao tong gisugdan sa
pagsulod sa espiritu sa Ginoo, una si Adan, ikapulo dayon si Noah, dayon
gilunupan sa Ginoo ang kalibutan. Naisog ang mga tawo sa kalibutan kay ang anak
man na lalaki, si Seth kay nakigmenyo man sa anak na babae ni Kaen. Maong
pagbalik sa Diyos, niana siya nga pangitaon ang sekta sa Diyos, dili lang sekta,
apil na ang gingharian sa Diyos. Naa may mga sekta na walay gingharian sa Diyos.
Ang tinuod na sekta, karon Iglesia ni Kristo kay ang Iglesia lawas ni Kristo maong
 44

dili sila motoo sa espiritu sa Diyos. Makita sa Pinadayag 12:14 na ang pagsabot
sa Bibliya upat ka pamaagi History, Prophecy, Science, og Math maong kung
magbasa kag Bibliya dapat dili literal ang pagsabot. Lahi kami sa ubang mga
Rizalian sa nasod kay kami walay larawan og uban pang Makita sa us aka altar.
Kanang mga ubang grupo sena-sena rana sila, awat-awat ba. Motoo man kog
larawan sama nila San Pedro. San Ferrero g uban pa. Kana sila ang mga
tawhanong gitugyan og gahum sa Ginoo, gitagaan na silag larawan aron dili
makalimtan. Ang Bibliya, usa n aka written records sa mga nahitabo og mahitabo
sa kalibutan. Nakasulat kog libro nga Kingdom of God nga interpretasyon sa
Bibliya nga nasulat kay gi dectate man ni rizal sa akoa samtang akong gisulat.
Basaha gali ang Corinthian 10:4. Dili madutlan si Hesus og lansang kay naa man
ang Ginoo kaniya. Sa buhi pa si Hesus niana siya sa Ginoo na “Amahan ko, itugyan
ko kanimo akong espiritu”. Ika 27 na si Rizal sa mga nasudlan sa Ginoo gikan kay
Hesus og kay Adan. Paghoman ni Rizal, after 70 years na dayun wala nay mosunod
nako. Nakasulat sad kog libro nga Adlaw Tigpapahulay og Nakasala si Adan. Pag-
uli nako, gikan ko namunlay niana ang Ginoo na pangitaon nako si Adan, mao to
niuli kog sayo tapos nagbasa kog Bibliya unya wala man koy nakita nga Adan sa
Bibliya. Pagka alas dos.

Marlyn Obenita
Sampung taon ng miyembro
Animnapung taong gulang

Akong ginikanan daan kay Rizalian. Bawal sa amo ang magsuot og

pantalon, maong mag bestida mi kay nakasulat mana sa Bibliya. Bawal mag short,
mag sleeveless. Ang pandong namo Biblical sad na, kinahanglan matabunan among
buhok. Sa pagkaon, bawal namo ang baboy og isda nga naay himbis. Katolik man
gihapon mi pero organisasyon lang ning amoa. Kining Kingdom of God mao ning
sulunganan sa mga sekta. Ang Rizalian, para nako, nagatoo nga si Rizal among
giila na Diyos Kung wala pa siya namatay og sayo, siya unta ang maghari diri sa
Pilipinas. Ikaw, naa ra nimo kung mag fasting ka depende sa imong pangayuon or
sa dictation ni Mahal na Hari. Kami sa among kaugalingon, dili man mawala ang
pag-ampo, mag mata sa buntag, ayha mokaon og bag-o matulog napunaa na sa
Bibliya pareha anang makasala ang anak, ang ginikinan ang silutan, labi na kung
kulang siyag tambag sa iyang anak. Kung ang ginikanan ang makasala niya kulang
og pagtambag sa usag-usa, sa anak pud mobalos. Kung dako na jud ang sala, tibuok
pamilya jud ang silutan. Nagdamgo pud ko ni Rizal, kay amo mang founder ang
gisudlan niini. Para sa amoa, mosubo imong espirituhanong katungod, dili jud
dapat mawala ang pag-ampo kanang ayha matulog magpasalamat ka, ayha
 45

molakaw, mag-ampo ka og nagbasa kag Bibliya. Kami, pag walay lingaw, naa miy
tinun-an mahitungod sa Dapitan. Kani man gong Dapitan sa panahon ni Datu
Panguwaya ang mga namuyo diri sa taga-bohol mga dinapit diri sa lugar. Sauna
ang subano man to unya pag-abot nila Datu Panguwaya ang mga Subano namalhin
sa bukid. Taas man ug estorya ang Dapitan kay sa panahon ni Marcos siya ang
nagpakanaog na mahimung balaang syudad ang Dapitan. Makita ninyo ang
entrance na nakabutang ang Dapitan na balaang syudad.

Orsolia Belyanaco
Oktubre 1, 1939
Pitongpu’t siyam na taong gulang Tatlumpung
taon ng miyembro

Sa among soutan kay puti jod na nga sanina og bestida daun dili mi dapat
magsuot og karsones ky bisyo mana sa babaye. Kay mao man ang sugo ni Mahal
na Hari og nagasunod og nagatuo kami niya. Parehas anang naay okasyon parehas
anang moabot ang birthday niya magputi kami tanan. Og dili mi motoo og Holy
Trinity kay si Rizal og si Kristo isa ra daun misulod ang ispiritu sa among Mahal
na hari. Kanang puasa wala jod ko kasulay ana kay nagadepende rana sa sugo ni
Mahal na Hari mag-agad rami sa sulti niya. Dili mi magsimba kay nagatuo mi na
kon kami mangadyi diritso lang sa Ginoo. Wala man mi sultii ni Mahal na Hari nga
kailangan mi manimba taga domingo. Sa pagkaon ang bawal lang kan. on kay
karneng baboy og kining isda nga walay himbes. Amo jod tarbaho diri sa parke
magmasahe og manlimpyo ky nagatuo na buhi pa japon si Dr. Jose Rizal mao nang
manlipyo jod mi sa iyang kapoy. anan bolentaryo. Ako isa naka isip ka Rizalian naa
nakoy anak nganhi diri mao ang iyang unang asawa nagatuo ko ang akong anak
asawa siya sa panahon ni Hakob (Jacob). Ayy. Wala man mi anang panguros inday
kay para sa amoa ang Kristo si Mahal na Hari rajod. Og nagatuo ko nga kining
parke mao ni ang Garden of Eden sauna kay ang ispiritu ni Adan naa kang Mahal
na Hari silbi misulod kini sa iyang kalawasan. Unsa ang sauna maosad nahitabo
sa pagkakaron.

Marissa Semil
Dalawampu’t tatlong taong gulang
Sampung taon ng miyembro

PBMA ko sauna. Akong mama ang una na miyembro ani kay gatrabaho man
ko sauna mao to wala sad ko gadugay sakong trabaho kay niundang man ko pero
sauna ato gadamgo ko nga niskwela kog massage, timing pud kaayo pag-uli nako
gikan trabaho ni-storya akong mama about life-training sa massage mao to ni
 46

decide ko nga mo training kog massage, mao to ni enroll kog massage sa Bohol.
Tapos, naka-decide si mama na ipaadto ko dani kay maong training ato 10 days ra
man, mao to niadto kog Mindanao para mo take kog NCII kay nindot man sad diri
kay libre tubig, kuryente, pagkaon. Ang ga provide ana tanan kay si Mahal na Hari.
Mao to pag abot nako dani diri didto nako nakabalo sa sininaan, mga bawal.
Nakaingun ko nga ayos ni na grupo kay pareha sa uban walay bawal sama sa
pamiste, adlawng ipahulay, disco, bayle.
Sauna against jud ko pareha gud ninyo mga teenager kung asa man jud ang
tinuod mao to nga nakadecide ko nga mao najud ni. 17 ko atong niadto ko diri wala
ko’y parents na kuyog gipasakay rako sa barko sa akong mama sa Tagbilaran.
Wala koy kaila bisag isa. Namenyo ko 2016 unya dili pud namo kabubut-on na
magmenyo mi si Mahal na Hari ang ga engon. Pag July ato, nibalik kog Bohol kay
mag renew sa akong NCII kay every 5 years man ang renewal ana. Gitawagan ko
sa cellphone kay pabalikon. Pagbalik nako, gikasal dayon mi. Amung kasal
espirituhanon pero sa materyal wala pa mi makasal. Nakasal mi tungod sa
dictation. Magdamgo dayon, mo repleka sa imong gisuot mao na jud kay katong
gadamgo ko nga gaskwela ko natinuod man maong naka engon ko nga tinuod na
ni. Gatoo mi na si Mahal na Hari og Rizal usa ra. Makita nimo iyang knowkedge
og wisdom. Kanang mga gipangstorya niya saamoa nga enlightenment wala na
namo nakita sa uban. Kanang mga prophecy sa iya ra. Nakasulod man sad kog
Born Again og Katoliko og sa iya rajud ko naka engon na tinuod. Maong magluno
na siya kay mobalik syag pagkabata, dili sad sya immortal. Kana iyang pagluno
dictation gihapon na ki bale espiritu gihapon na. Ang among Bible diri kay King
James gihapon. Amung pag ampo direct lang sa Ginoo. Sa amoa, pag adlaw’ng
tigpahulay naa ra jud mi sa balay ana. Naa mi’y mga lana kay para sa mga sakit.
Ang gingharian man sa Ginoo gihatag sa usa aka nasod makita na sa Matthew
21:42.

Giovani Chogochares
Tatlumpu’t walong taong years old 7
years miyembro sa Rizalian’

Kingdom of God, dili sektarya dili relihiyon og dili political. Kingdom of

God is gobyerno sa Ginoo. Lahi pod ng muingon kog Rizalian. Kita tanan Rizalian
kita kay tungod natong Pilipino iyang ge buhis iyang kinabuhi ni Dr. Jose Rizal
para maluwas kitang mga Pilipino. Kay gihimo man tang slaves sa Spaniards. Kita
iyang gepakamatyan dili lang kami rizalian kundi kita kay tungod niya, tungod ni
Dr. Jose Rizal nahimo kitang dili slave. Lahi ang Rizalista, ang Rizalista kay
daghan pundok sa Rizalista pero wala mituo sa Kingdom of God, ang ubang
 47

Rizalista dili man matawag na relihiyon kay walo (8) lang ang relihiyom diri sa
Pilipinas 4600mna registered na sec.
Among gibuhat dani kay nakabase mi kang Mahal na Hari, unsa iyang
gitudlo mao rapod among genatudlo. Ang gena kuan jod ni Mahal na Hari kay
gehatagan niyag explanation ang parables sa Bible. Before katoliko ko, before 4
years ko na sakristan, nagminyo ko na taga-dani, maong naabot ko dani, ang
ginakanan sa akong asawa miyembro na naabot ko dinhi, nahimo kong pastoral
counsel sa parokya danhi sa Dapitan. Dayun sige kog hunahuna ever since
highschool pako hasta pagminyo nako kabalo ko naay kulang dili ko satisfy,
nagserve ko ni God, hantod nahimo kong pastoral counsel, naa jod kulang. So sige
kog anhi dinhi kay isa sa angkol sa akong asawa member dani, gekuha ko dani para
patabang-tabangon sa tangki diha, hantod sa sige nakog anhi dani nadungong nako
sa hunahuna ang kulang nako before, niya ang sakto diay ang “seek ye first the
Kingdom of God” niya karon na nagtudlo ana naa sa Kingdom of God sa
Philippines di pamo motoo na base mana siya sa Bible mana sige’g ingon seek ye
niya ang leading tua diadto sa langit, pagtudlo sa langit kana siya nga point diha
nakita ang langit, ang pagtudlo sa langit, kana siya nga point diha nako nakita ang
kuhang kay ga teach sa bible “Kingdom of God was given into the nation . While
ang teaching sa churches kay ang Kingdom of God kay tua sa kapunaw-punawan,
so asa may tinood ana? So moingon ta na we believed in Jesus Christ nganong di
ta ma believe sa iyaha jod mismo na word giingon diha nako nakuan, na kuan teksto
sa chapter sa Bible. Apostles ko na surpresa ko na naapil ko. Naay uban na damgo,
kuan wala ko gadamgo, sa sige kog paminaw dani. Pero mu-grow gyud ka kuan,
atleast sa once a year moanhi jod ka dinhi para makuan jod ka, kay nakasulat man
gud sa bible na ang anak magkita kita atleast three (3) times a year, ang moanhi
jod ka diri aron ma improve, kay magtudlo man si Mahal na Hari, mga parables,
lihok xz kalibutan, unsay mahitabo kaniadto og mahitabo in the future. Diha ang
modako sa pagtuo nagbasa og bible sa, Matt. 5-1:6 basahon og analisahon kanang
origins ba. Mao tong imong tanan, para mahibalo. Dili ka mo istorya og lain gikan
kay Mahal na Hari rajod. Kay kung moingon ka na Kingdom of God ka pero lahi
imong ginastorya di ka considers na Kingdom of God.

Hermosa Reambonanza
Isa sa mga anak ni Supremo

Sa pagsabot sa Rizalian ang ginawang Diyos ay si Rizal ito na ang kanilang

sinasamba nakapunta naman siya sa mga Rizalian kagaya na lamang sa kabukiran
na naging Rizalian at para sa kanila ito ay naniniwala lamang sa ating bayani na
si Dr. Jose Rizal. Hindi ako nagprepeach pokus lamang ako sa pag-aaral. Noon
mayroon na akong asawa doon ko pa nalaman kung ano ang mga gawain ng aking
 48

ama na si Supremo. At kinokonsidera ko ang aking sarili bilang isang Reyna dahil
ito ang tawag kapag mayroon ng asawa ang isang tao. Naniniwala rin ako na si
Dr. Jose Rizal ay ginamit lamang siya na pumasok ang kaluluwa ni Hesus para
maglakbay ang espiritu patungo ni Dr. Rizal. Naniniwala ako na sa Pilipinas
marami ang espiritu ni Hesus isa na doon ay si Rizal kasi siya rin ang pumasok sa
espiritu ni Supremo. Sa aking pag-oobserba si Supremo at si Rizal ay iisa. At ang
espiritu ni Rizal ay pumasok rin sa katawan ni Mahal Hari. Ang espiritu ni Rizal ay
nanggaling umano kay Adan, Hakob (Jacob), David og mga well known pa sa Bible.
Naglakbay ito hanggang sa maraming katawan ng tao at ito ang nagtatak sa atin
si Hesus dahil siya ang napakalat sa magandang balita. Si Rizal ay namatay ng
maaga dahil ito ang plano ng Diyos. Si Rizal ay mayroon na siyang ginawang
milagro kung baga dahil alam nan i Rizal na mayroon siyang misyon dito sa mundo.
Sabi pa ni papa mayroon si Rizal ginawang libro at hindi ito naipublish at ang
librong iyon ang nagpapatunay na siya ang sugo ng Diyos. At mayroong rason kung
bakit si Rizal ay ipinatapon sa Dapitan at Bakit sa lugar ng Dapitan pa siya
itinatapon. At ang Dapitan o ang parke ay ito ang “Garden of Eden” para sa kanila
dahil ito ang sabi ng Diyos kang Rizal. Naka-impluwensya si Rizal ng mga tao dahil
sa kanyang preaching at napakitaan si Rizal na hindi siya ordinaryong tao. At para
sa akin hindi Doktor si Rizal binigyan lamang siya ng sertipiko. Nag-aaral si Rizal
sa Madrid pero hindi talaga siya nakapagtapos dahil sa kanyang sobrang katalino
kundi naka pagsasanay lamang siya at nakakuha lang siya ng sertipiko.Sa
paglalakbay ni Dr. Jose Rizal kung babalikan natin noon ay maaring nakapag
preaching siya sa mga tao na patungkol sa magandang balita at hindi lang man
sikat si Rizal sa ating bansa sikat rin siya sa ibang bansa o hindi lang siya sa
Pilipinas mas sikat ibang bansa din dahil mayroon si Rizal ng monumento at dahil
na rin sa kanyang mga gawi. Sa aming pananamit puti nga bestida pag mayroong
okasyon hindi kami nagsosout ng sleeveless at sanina na halos makita ang balat ng
tao o hindi ka nais nais na makita sa parte sa lawas. Kapag mayroong okasyon
kailangan jod magputi og sanina. Sa pagdarasal is impluwensiya mi sa katololiko
isa lang ang among pag-ampo ang “Apostles Creed” lang pero latin siya kay
naniniwala ako na ito ang orihinal na dasal. Mitoo ako og Apostles Creed parehas
lang sila ang ibang Rizalian lalo na sa Davao meron silang simba. Pero sa Dapitan
binago ito ni Mahal na Hari at gumawa siya ng Latin Mass Book na nakasulat sa
Latin words. At inapply o sinunod na naming. Iba ang pagmisa sa Dapitan og sa
laing lugar pero parang katoliko na rin. No fasting dahil ang fasting para sa kanya
kung mero ka ilangan at humingi sa Diyos magsasakripisyo ka dapat. Pero hindi
koi to ginagawa dahil kailangan napapaginipan ito.

Esmeralda Macabubod
Animnapu’t anim na taong gulang
 49

Permero ani diadto sa amoa sa Bohol nagpatambal mi ato sakong anak

nasudlan sa espiritu ni Eba. Kay masakiton man to siya nakabalo mi ang mga
Rizalian ky manambal kay nakabalo ko agi sa akong kauban kay daghan man pod
Rizalian diadto og sa dihang naahibong ko dili raman diay ni sila mananambal kon
dili magtuon ni sila mahitungod sa Bible. Katoliko man ko sauna dai diri sa Rizalian
naa jod koy nasabtan sa Bible dili pod sa ingon nga daghan pero misunod mi ani
kay nakasabot man jod mi. Ang among pamilya nakaiusa mi na dili mag entra bitaw
anang mga bisyo bitaw pero akong mga bata duha raman pod kabuok pero misunod
rapod sila. Number 1 ang dili pagsuot og karsones bawal naman na sa kini pod sa
mga lalaki bawal ang pag-inom og paghubog-hubog kailangan nakaisteda ang
baye nakaputi ang sanina kay mao man ang giingon ni Mahal na Hari sa amoa mao
ng among pamuyo nakahiusa ky motoo man ang tanan.Parehas anang moabong na
ang birthday ni Mahal na Hari magputi jod mi ana tanan. Rizalian naman jod mi
tanan pero ang gilubong akong bana katoliko lang siya gilubong naapsan pami
niya nga Rizalian. Permero

Lorenzo Oros
Limampu’t apat na taong gulang
Dalawampu’t anim na taon ng miyembro

Ang Rizalian o Kingdom naa ang maayong binuhatan makita na ang

kahayag. Naay kahayag imong makita kung moingon sad kag sa sanina namo puti
gyapon og slacks ang sa lalaki. Sauna wala pako na miyembro ani subanu jod kod
nahibog ko kay gipadamgo man ko, gipadamgo ko nga paarion ko diri sa parke og
nagserbisyo ko diri. Parehas anang manilhig ko ato pero karon naka-massage
napod ko kay nakatraining ko sa Davao gamay ra akoang nahuman kay akong mga
magulang nga inosente wala mai grad okay pag grade 1 nako martial to nga time.
Bulag mi sakong asawa maong wala to siya na member. Akong tarbaho magkuha
og herbal naga massage pod ko pero karon di nako makasugakod labi na anang
dagko nga mga tao lisud na kay tigulang. Oo nagkapreach sad ko kanang
makabenipesari og mga tao anang deuterium. Sa manukan akong uyuan naghimo
og massage therapy. Ang pag ampo naa rajod na sa taw okay among panlantaw
kang Mahal na Hari na mag-ampo tas Ginoo. Saunang panahon man nagapuasa
ko daghan ang klase sa puasa na akong naagian dunay materyal na puasa og
spiritual na puasa kay ang spiritual na puasa kana mao nai tinuy jod na. Sauna
man gud tungod sa kalisod sa panahon dunay mokaon og labana going cardava
nakaagi ko ana pila katuig. Tulo to katuig ko nagpuasa tungod sad sa kawad-on
 50

karon duna sad nagpuasa kung gusto nim og imong giapangayo. Uban semana ra
magpuasa og pwede sad mo inom og tubig, kaon sad og lugaw kay kung maglugaw
ka puasa naman na.

Florentino Kampilan
Animnapu’t pitong taong gulang
Tatlumpu’t dalawang taon ng miyembro ng Rizalian
Isa sa mga apostoles sa Kingdom of God

Ang apostle hindi sila magpapakasal, ang Rizalian sa amin kasi kapag
sinabi na Rizalian naniniwala kang Rizal, boung pilipinas Rizalian kasi lahat tayo
naniniwala tayo kang Rizal kaya ang lahat ng Pilipino kung sa amin lahat tayo
Rizalian na hindi paniniwala sa Kingdom of God. Halimbawa, marami kasing
Rizalian na hindi rin naniniwala sa Kingdom of God. Pero yung naniniwala iyon
tawag nila Kingdom of God.

Florida Intang
Dalawampu’t tatlong taong gulang
Labing isang taon ng miyembro

Akong mama ang unang miyembro aning Rizalian. Taga Bohol ko. Pilipinista
mi sauna, pareho rana sa Katoliko Romano nga pareha og teaching pero pari lang
jud. Nakadecide akong mama na mobalhin mi kay nakita niya na maayo ang
teachings. Daghang bawal sama sa kahilayan, kanang bawal mag-inom, mamayle.
Nakadungog pud ko sa teaching nga niadto sa amoa nga taga diri sa Dapitan.
Pinagi sad sa massage nganong naabot ko diri. Nag-ila mi sakong bana nga
Rizalian pud 17 ko to. Pagbalik nako diri menyo na ko, 2013 to. Naminyo mi diri
sa Dapitan espirituhanon ra sad. Nabati nako na maayo ang mga storya ni
Supremo, maong nakaengon sad ko. Ang mga teachings niya mabati nimo na
tinuod. Makahuna-huna dayon ka kung unsa imong angay’ng usbon. Daghang
pamaagi among mga kauban diri, pinaagi sa damgo, sakit og preaching. Aglipay
gihapon ko pero diri ko tigsimba. Wala may gibawal si Mahal na Hari na rehiyon
basta mobuhat kag sakto. Sa aglipay, kanang pwede mamenyo ang pari.
Pangdungag ra nang Rizalian sa akong pagtoo. Dili mani matawag na rehiyon kay
grupo man kini. Kami ga-sharing sad mi matag Sabado. Maminaw pud mi sa radyo
kay naga-air man sad ni sila sa radyo. Naa sad miy programa bahin sa Deuterium.
Sa among pagtoo, kana si Rizal og Mahal na Hari usa ra. Ang amo pud, puti nga
sanena kay gasimbolo og purity, naa mana sa Bible. Kanang, panamit, sa damgo
 51

pud na mahibal-an kung asa ka ma-belong. Tun-an sad namo ang mga sinulat ni
Rizal sama sa Noli Me Tangere og El Filibusterismo. Mag share sad mi samong
mga kaila og sa wala pa nakabalo. Naa juy rason kung nganong gipalabay si Rizal
sa Dapitan nga balaan na lugar unya wala biya siya gipreso diri, makagawasgawas
biya siya. Wala say lain nga nakasulod og nakapuyo sa parke kundi si Mahal na
Hari ra jud. Galumba na sila ni Anestacio Balase og Ruben Ecleo. Si Supremo jud
ang gisudlan sa espiritu kay naa man sa iya ang sungkod. Karon, nagkahinayhinay
og balik kay Supremo ang mga gamit ni Rizal. Kana tanan dictation na sa espiritu
kay Supremo. Magpakita og milagro si Supremo sa mga tawong motoo niya og sa
mga sinsero ra sad. Kabalo na si Supremo kung namakak ka og kanang estoryahan
siya. Bisan layo siya madunggan niya imong gi-storya og gi huna-huna. Dili siya
magpakita og milagro sa mga tawong duha-duhaan.

Lita Beldiniza
Animnapu’t dalawang taong gulang
Apatnapung taon ng miyembro

Sa among pagtoo, si Rizal mahimong hero pero nasayod na mi sa iyang tinood

na pagkatawo diri, na dayon mi nakadiskubre na si Mahal na Hari og si Rizal
nisulod ang espiritu sa Diyos. Gibutang siya diri sa mga Kastila og nisinggit siyag
The Land of Promise silbi natultulan niya ang saad sa Diyos na kini diay’ng
Dapitan holy. Naa toy rason jud kung nganong diri siya napadpad kay tungod sa
espiritu sa Diyos. Kay nganong sa kadaghan sa lugar nganong Dapitan man? Siya
ra ang nasayod ato, na kani diay, mao ni ang Land of Promise nga saad sa Diyos.
Nadiskubre dayun namo na mao diay ni ang Garden of Eden sauna. Ang espiritu
sa Diyos ang nipuli kay Rizal na dayon. Catholic ko sa una, dayon nagsakit man
ko. Gapatambal ko og espirituhanon sa PBMA, kay kato si Ecleo mao sad toy
gisudlan ni Rizal saun, gadugay si Rizal ky Ecleo. Nawala man si Ecleo, mao sad
to, diri na dayon nibalhin kay Mahal na Hari. Nakapuyo si mahal na Hari sa parke
kay giingnan man siya na mopuyo sa parke. Gidawat sad siya kay naa man sad
siya’y buhat na dili ordinaryo. So mao to gisuportahan siya hantud karon. Atong
pagdaot nako, didto na ko nahimong Rizalian, wala ko gadahom ato na mao to ang
sinugdanan nganong napunta ko ni. Ang mga butang ni Rizal, Nagkahinay-hinay
og balik kay Mahal na hari sama sa kalo, sungkod hasta titulo og sedula. Sa
panamit, sa puti ko na belong, kay mao man akong nadamgohan. Gipadamgo ko na
moari diri unya wala nako gituman, mao to niadto ko diri kay miyembro man ko
 52

daan sa Cebu. Sauna, manambal ko kay nakapanambal man ko sa espirituhanon

saun. Magpoasa man sad depende sa dictation sa imoha. Gapoasa ko atong
nakatulog ko tapos murag ni kiring ang larawan ni Mahal na Hari dayon giingnan
ko nganong wala ko niari diri mao na dayon to nisaad ko na moadto diri kay naa
diay koy buhat diri. Kamote akong gikaon ato og tubig for 9 days kay mao may
gipadamgo sa akoa. Mao diay gipaadto ko diri kay akong mga anak naa’y buhat
diri. Kaning gitukod ni Mahal na Hari, Kingdom of God ni siya, moari mi diri aron
mag-study og Bible, bale mao ni among tipukanan. Ang mga sakop ani maoy
gapatukod og simbahan. Direct lang ang praye namo. Kanang kredo Latin man gud
na, ampoon na siya panahon sa pagkaon. Gatoon mig Bible kay diha man ang mga
sekreto sa mga panghitabo kaoon. Kay ang nahitabo sauna, mahitabo karon.
Magbalik-balik raba.

Raymond Proseso
Tatlumpu’t tatlong taong gulang
Miyembro simula ng ipinanganak
Pag moengon kag Rizalain, Rizalista o Kingdom of God, automatic na si Rizal
ang gihimong Ginoo, mao na ilang gitoohan na Diyos. Mailhan mana sa pangalan
na Rizalian or Rizalista naay Rizal tapos Kingdom of God, mao nay pinakamain
nga ngalan sa among organization. Motoo mi nga among founder na si Filemon
Reambonanza nasudlan sa spirit ni Rizal og ni God. Transfer-transfer lang sya, sa
among pagsabot og nahibal-an. Dakog impact ang history niya na may kalabutan
sa Pilipinas na pwede nimo ma-connect sa Bible. Naay sukod na naigo ang
pagkatawo ni Rizal, nahimo niyang kaayohan sa Pilipinas. Ang Kingdom of God
walay specific kung asa siya, open sa tanang rehiyon o sekta para siya sa tanan.
Pag Kingdom of God, welcome ang tanan, meaning open sa tanan. Once ang tawo
nakasabot og moadto diri, considered na sila na miyembro aning grupoha.
Kinasing-kasing ang pagtoo, lalom ba dili basta-basta, mahirap ipaliwanag. Ang
panamit, Biblical sad kasi kami based on Bible man. Nakapalda talaga, bawal mga
short, pantalon which is naa sa Bible lahat. Sa lalaki, pag may okasyon naka slacks
og longsleeves or white up and down symbolizes purity. Sa amo, natural lang na
pag-ampo, kinasing-kasing ang pag address every night direct lang. Ang Kredo ang
pinakaspecific na prayer namin before mokaon, dili kalimtan in right time. Bawal
daghang asawa, pero kana kay Mahal na Hari espiritual na sya.

Emanuel Layawa
Labingwalung taong gulang
 53

Miyembro na simula ipinanganak

Yung spirit ni Rizal sinabihan ang nanay ni Supremo nung ipinagbubuntis siya na
ilalabas ito sa March 8, 1931. Ang Kingdom of God is based on Bible. Ang sabi ng
Diyos, every 70 years, I will visit you. Jeremiah 10:32. Kung isipon nimo, si Rizal
gipakatawo sa June 19,1861 sa katauhan ni Rizal tapos mag plus ka og 70 years,
diha gipakatawo si mahal na hari na among founder maong motoo mi na ensakto
to. Pag tawag ng Diyos sa tao, sa anak niya, pinaagi sa damgo o sakit. Magskit ka,
dili ka maulian bisag asa ka nga ospita, l pero kung makakita ka sa Ginoo. Bag ko
nagpunta dito nanaginip ako, ang Diyos gapakita sa ako sa katauhan ni Mahal na
hari. Sa akong damgo, tanan tawo nag bless kay Mahal na Hari tapos nitindog ko
dayon ni bless sa iyaha. Nakamata dayon ko tapos gabyahe na mi padulong diri.
Ang mga tawo dito nakabuilt para maging lider. Akong papa provincial director.
Sa among pagtoo, mamatay ang tawo kay nakasala, dili mana mamatay ang tawo
kung wala nakasala. Pinaagi sa sakit gitawag ka sa Ginoo. Kung mamatay ang
tawo, mobalik iyang espiritu sa Ginoo. Kung importanteng tao ka, ma-reincarnate
ka after 3 days kay mao manay nasa Bible. Mobalik imong espiritu, ipakatawo sa
lahing lawas. Amung practices is more on preaching bisag asa sa Pilipinas. Kanang
radyo man gud, tawag sa kahanginan, bobo sa kahanginan, kanang mga katawhan.
Ang fasting paglimpyo sa lawas. Belief namo na once magdaot ang tawo, nakasala
na sya, pray ka na mawala na. Ang mga lalaki naka slacks, naka white tapos
nakasapatos. Ang color sa Kingdom of God mao nang flag sa Pilipinas. Natukod ni
Mahal na Hari ang Kingdom of God 1975 pero nilhan sa tao bag-o pa.

Mosa Bati-on
Limampu’t limang taong gulang
Limampung taon ng miyembro ng Rizalian

Kining Rizalian kay mao ning Kingdom of God jod ni siya pero among
gitoohoan jod si Rizal kay ang Ginoo og si Rizal isa rana sila mao jod na among
panuo kung unsa ang gibuhat sa Ginoo natu mao sad na kang Rizal kay ni sulod
man ang ispiritu sa Ginoo kang Rizal maong kung nitoo ka sa Ginoo motoo sad ta
ni Rizal. Nagatuo man ta tanan kay Rizal kay Rizal ang meaning ana kita diri nga
gapuyo sa Pilipinas Rizal kita apan naa jui uban nga dili katoo pero mao jod na
ang tinood. Tanan kita pero uban di kadawat pero mao ra biya unta na gyapon.
Ako nagatoo jod ko kay padamguhon man ko gud nga naa ra si Rizal diri kay mao
kini ang yutang gisaad. Mao kining Dapitan ang langit kay naa diring yutua
gamhanan kini nga yuta. Rizalian mi pero kami nagabasa og bibliya naminaw sa
mga pulong nga gihatag gikan satong Diyos. Ang kini among pagsinina og puti nga
bestida mao kini ang gisugo sa Diyos ang dili pagkaon sa maski unsa kay ang atong
 54

sakit kita ra gyapon gabuhat ana dili natu i blame ang Ginoo kay kami wala man
mi anang puasa daw bi kon naay kay sakit nga ulcer mosamot mahimo pang kabuhi
na noon so kami wala mi ana. Sa among pagtuo wala jod mi nagmahay nga
nagsunod jod mi niini kay mao kini ang kamatuoran. Kini dili kami makabuhat og
daotan pinaagi ani among gisunod. Maminaw lang mi kay ang amo man gud
kahapsay raman makita ra sa among sanina puti kay kahapsay og purity jod mao
rana amoa. Maong wa ko gamahay na nakasulod ko ani nga relihiyon ang Rizalian
or Kingdom of God dili kami Rizalista ky tawag rana sa mga tawo nga taga diring
dapita
.
Isa sa mga Apostoles

We believed Rizal as God-send pero Bible based gihapon mi pero dili tanan
Rizalian Bible-based na silay gitawag na medium. Kanang medium, kanang
choosen spirit na siya, kanang tawo. Naay mga Rizalian na ma mis judge kay kulto
lage daw kay ilang practice lahi sa Roman Catholic. Tawag nila Rizalista pero
lainlain na silag means of practices. Ang uban manganta. Tawa nang masudlan og
espiritu, kanang ma possess, nya mag wild. So, kanang tawo na masudlan og
maayong espiritu, maayo sad na siya, daghan na syag wisdom. Sa Luzon, naay God
of Gods pero Rizalista gihapon na sila having sec registered. Naa poy Alpha
Omega, Rizalista gihapon na sila. So, among common denominator, the common
practices is Rizal as Christ. Duna bitaw puy historian na niadto diri, ngano daw
ang Rizalista duha ang Kristo? Ang makita nimo sa altar sa ubang Rizalista duha
ang picture dadto tupad si Jesus Christ og Rizal. Makita nimo ang mga Rizalista
especially sa mga remote areas magputi na sila. Kanang ubang mga Rizalian nasa
lahing practices na dili na mao. Example sa major Rizalista sa Mindanao PBMA
kay Ruben Ecleo Sr. sa Surigao, kining Kingdom of God lahi sa ubang mga Rizalista
kay Bible-based mi at the same time we are practicing government of God.
Kingdom of God is government of God so wala miy rituals. No rituals only prayer.
We conduct our pryer during meal time and also lunch. We have personal prayer
na direct na. Kanang prayer na gihatag as practice kana lang Kredo. Ang Catholic
man gud, catholic practices, dili mana matawag na misa kung walay lamesa so ang
real na altar kanang lamesa jud kay sa lamesa nistorya si Jesus Christ sa iyang
mga disciples, pagpikas-pikas sa tinapay gipractice mana sa mass na gitawag natog
Last Supper kay mao mana ang tradisyon ni Jesus Christ. Sa lamesa, diha siya
maghimog covenant. Ang altar jud namo kanang lamesa maong dili maayo na
magbugal-bugal, magjoke-joke sa lamesa kay makagaba na kay gibutangan gud na
og pagkaon, grasya na mana.
Pero kung lantawon, kanang Kredo in English I believe in God, mitoo ako gud sa
bisaya. Why Latin? Kay ang original na language sa Ginoo Aramaic man panahon
 55

ni Adan down to Abraham. From Aramaic nahimo dayong Hebrew. All words sa
Latin ga end m Aramaic na sya. Example, dominum, Yesum, Christum,
Apostulicum. Lahi-lahi ang practices sa mga Rizalista mostly sa Luzon, they are
depending on medium. What is medium? A person who was possess by a spirit to
give a message. White means purity, tan-awa ang pari. Even sa mga spiritual na
Gawain especially sa time ni Moises. Naa nay instruction sa Bible na you must wear
white. White symbolizes purity in spirit. Black and white means witness of the world,
meaning ana imong mahibal-an ang lihok sa kalibutan. Kanang pagtalukbong, that
is a sign of sacredness. Sa una, pag Makita imong hair ma degrade imong
sacredness especially pa gang babae putlan og buhok na samot. Gibalik namo ang
practices sa unang panahon, mga tradition na giwala due to modernazation and
fashion mao nay gi engon na mas nidominar ang kagustuhan sa tawo kaysa sa
kagustuha sa Ginoo mao nang daghang katalagman mao nang amo gihinay og
balik. Kanang babae, dili jud mag pantalon, taas og buhok wala lnag mo nasayod
na pagmagpaputol masuko ang Diyos. Kaning practices sa religion is change by
culture. We are influence by Westerns especially American culture. Ang history ni
Rizal is based on accounts. Dunay queen sa England named Victoria. Naa sya sa
France, manganakay na sya, ang rule ana kinahanglan jud ka mobalik sa imong
homeland para didto ka manganak aron imong anak mahimong heir sa imong trono
kay royal man to sya aron mosunod sa throne. Wala pa kadunggo ang barko dapit
sa France nanganak siyag babae ginganlan niyag Victoria. Pagdunggo niya sa
dapit sa England nanganak siyag lalaki, wala niya nganli, gisulod sa kahon og
gipaanod sa dagat and then nidunggo siya sa Borneo so ang nakasagap sa bata
taga Borneo ang royal family kay swerte man daw pag naay moabot. Macleyod ang
gapadako sa bata og nahimong prince Julian Macleyod Tallano prince of Borneo
og nisuroy sa Pilipinas og nakapaburos og Pilipina. Ang ilang tradisyon pag royal
family sa royal family ra sad magpakasal.
You are not allowed to marry commoner’s kay ang babae ordinary raman and it
will be with the consent sa parents. So, pag-anak sa bae kay pobre man sad mao to
nakuha ni Donya Teodora kay wala may ikabuhi ang bae kay pobre man sad unya
sila Donya Teodora Alonzo kay adunahan man. Ang bata nahimong si Jose
Protacio Rizal. Ana si Rizal sa iyang libro na nasulat “It seems that I am an
illegitimate child of the Mercado family because I am the only Rizal” Pagbukhad
ni Donya Teodora sa lampin naay pangalan na Rizal, maong para maadap ang
ilang apledo, taas kau ang ngalan pero by school records Jose P. Rizal maong
gidawat gihapon. Pag edad niyag dos anyos dili siya ordinary kay God-send bya
siya. Naa siyay tulo ka prophecy. Ang una, makagawas iyang mama si Donya
Teodora sa presuhan kay napreso man to siya after ato na realized. Ikaduha, bata
pa siya nag sculptor. Ikatulo, sa mga ulahing adlaw, tibuok Pilipinas maghimog
rebulto in honor sa ngalan niya. Philippines in 100 years gitagan og meaning ni
 56

Mahal na Hari. Government as a divine government. Kining lima naay isa na

mahimong president na taga Dapitan City kay Mahal na Hari na. Ang iyang
prophecy sumpay sa prophecy ni Rizal. Ana sa Bible, na si Hesus mobalik sa
kalibutan every 70 years maong si Jose Rizal ika-27 na nasudlan sa espiritu nga
didto pa kay Adan. Natawo si Dr. Jose Rizal 1931 plus 70 years mao nay tuig na
gianak si Mahal na Hari, maong iyang trabaho sumpay kay Rizal. Katong giburos
pana si Mahal na Hari sa iyang mama nagapakita sa iyang mama si Rizal. Pag mo
approach mig bae na menyo tawagon namog reyna. Mosulod ang espiritu sa Ginoo
sa us aka tawo to make decisions. Sauna, makalihok si Hesus kay naa may siyay
mga propeta kontra anang ikaw ang makakita kay grabe mana kahayag unya
makamatay mana. Kung mo direct ang Ginoo og pakita sa tawo mamatay mana,
mao nay sauna na tinuohan. Dili ki mokaon og baboy kay Biblical mana. Sa tanang
Rizalista kami rasa dang lahi in terms sa tawagan kay naay hari, reyna, prinsesa,
prinsipe kay sa uban man gud ilaha kay kapatid man in general nan a na tawag.
Ang Bible na gamit namo kay King James. Pag Sabado sad bawal mi magtrabaho
kay adlaw mana sa pagpahulay, magpuyo ra mig balay ana.

Paula S. Enoy
Animnapung taong gulang
Animnapung taon ng miyembro sa Rizalian

Para sa amoa ang Rizalian ayos jod ni siya nga relihiyon kay makasabot
jod kag labi na sa mga pulong sa Diyos. Kay ipasabot jod sa amoa ni mahal na hari
labi na sa mga panamit nganong mag sayal mi para raman pod ni sa amoa. Gatuo
mi nga na kining Dapitan kay mao najod ni ang langit kini among paglimpyo-
limpyo diri mura ra namo gilimpyuhan ang langit kay kon unsa among gibuhat diri
mao najod ni. Labi na karon daghan kaayo nahitabo nga wala nami kasabot sa
kalibutan karon ang amo lang ani kay maminaw sa pulong ni mahal na hari og
magbasa gyud mi sa bibliya sauna man gud mosimba ka balewala ra nato ang
pulong sa Ginoo karon nakasulod ko ani sige nakog basa og Bibliya. Puasa wala
man mi ana kay iingon mana ni mahal na hari na magpuasa ka og padamguhon
rasad ka ana. Di man mi magsimba pero naa mi pahulay kada sabado kana di mi
mogawas ana naa rajod mi sa templo pahulay. Isa rajod ang among pangadyi mao
rajod ng credo nga gihatag ni mahal na hari amo ng pangadyion kada mokaon mi
kay direkta raman mi mangadyi wala naman mi mga pangadyion. Kay giingon ni
mahal na hari direkta rajod mangadyi sa atong Ginoo. Nakaingon mi nga si Rizal
og si Supremo kay isa ra nagdamgo man gud ko ana daun akong Nakita una si Rizal
daun taod-taod si Mahal na Hari na daun so mao to naka ingon jod ko si Rizal og
Supremo kay isa ra so mao tong sauna di pako ngatuo kaau karon mitoo najod ko.
Kami pasultihon Rizalian kami pero naa man gud sangay ang Rizalian murag
 57

angga na namo nga Rizalista mi pero nagatuo mi sa among kaugalingon nga

Rizalian mi kay mao man ang akong pagsabot. Rizalian mi as Kingdom of God jod
dapat tawagon sa amoa. Rizalista nasikat rana dri kay mao ma’y nadunggan sa
mga tao diri dapita gud.

Gary Romo
Tatlumpung taong gulang
Tatlumpung taon ng miyembro sa Rizalian

Magsout og white kay kining lugara kay balaan man gud kay kini man gud
kay Holy place og Jerusalem ni mao ning balikan sa Ginoo na lugar na kini na
lugar mahimo ni siyang langit ang Dapitan mao ning Government of God hangtod
hangtod na ni. Ang turban kay Biblical tanan wala ng Holy Trinity sa amoa wala
napod mi Amahan. Lahi ang Holy Trinity og Trinity sa amoa. Ang Trinity ky bahin
sa sala man to bahin temptation ba. Ang alpha ky during sa time ni Adan. Ang
omega mao ra gyapon pero ang alpha mao ng first nahitabo sa earth ang omega
ang pagbalik na ni Adan. First alpha ang omega ang omega the first adam. Gitawag
ng alpha og omega ky ang pagbalik na ni Adam unya karon nibalik naman si Adam
kay naa na ni Supremo mao na iyang gi-istorya. Naingon niya nga nibalik na si
Adan kay gibasihan man ni Mahal na Hari sa history og gibasihan pod sa sugod sa
panahon sa Bible siya naman ang last og si Supremo na ang kabalo ana. 2053
mobalik si God og 2053 siya ang nakabalo ana kung mabuhi pa siya mao nang naay
massage massage kay pagbag.o mana siya sa dugo blood is life man giingon gani
sa kasulatan sa Isaiah 1:18 sa King James Version bisan ang inyong sala mapula,
papution sama sa nyebe, bisan imong sala pula jod kaayo papution gyapon sama
sa kaputi sa balhibo sa karnero apan ang dili mamaayu sa yuta ang imong
gakan.on naa mai kondisyon kung dili maayu ang imong gakan.on patay japon ang
tawo kay naa mai kondisyon. Kung mamassage mawala kaduha sa isa ka semana.
Unsa mai meaning sa massage “To promote blood circulation and to iliminate into
each spot. Kung 2053 wala pa japon mahitabo kang supremo depende nalang jod
na sa mahitabo ba ug unsay ipadagan sa Ginoo mag-sige og luno si Supremo ang
kagahum unta sa Ginoo sauna kung wala pa nakasala silang Adan wala pa unta to
kwaa ang kagahum natu na magluno unya pagpakasala ni Adan gihatag sa mga
mananap lantawa ng mga tiki maputol ng mga ikog pero mabalik lang gyapon
hantod karon maghubo ra gyapon tang tanang tawo kay dili man ta kahibalo unsa
ng sala pero kato drama raman to sa Ginoo ba kay ang story sa Ginoo dili bya
short stories, nobela biya kay human aning isa ka setting lahi napod ang setting sa
lugar. Bale kung gipadamgo ka ni Rizal dili mosulod ang ispiritu, oo gipadamgo
pero wala jod misulod ang ispiritu pero kang supremo nisulod jod bale in time jod
na siya mao nay gitawag na inborn jod bale naa jod sa sukod sa panahon ba. Kay
 58

gibuntis pana si Supremo gipadamgo na siya ni Dr. Jose Rizal bale kanang mag
abat-abat kanang magpakita ba sa iyaha kanang mag white Americana dayon
pagka-udto napod mag-black Americana. 1953 first nagpadamgo si Rizal after pila
ka years nisulod na ang ispiritu ni Rizal bale pagkasulod sa ispiritu ni Rizal bright
na kaayo siya kay ang kaalam ni Rizal hait man kaayo ang voices og ispiritu mao
ra gyapon na. Naay panghitabo na ang ispiritu ni Rizal mosulod while mag-istorya
na si Supremo pero maminaw rami sa maka-atik lang. Mao biya nga naa siya’y
istorya nga next time dili na niya marepeat by actual to siya mao ng magrekord mi
kay naay time ato dili na daun na mabalik kay in the spot ba mao na usahay ang
among kauban kay gayran sa Ginoo mao nang pag-istorya matingala ka kay kuan
kaayo pero pagsulti malimot na ka kay dili man to sa imong panahon kay naa man
to sa kasulatan na kanang panahuna dili naka makahibalo og istorya kay ang Diyos
na pero ang baba ra ang gigamit sap ag-istroya. Oo, makafeel mi kay kana gud
sauna gud kanang gikan gabii hangtud mag-buntag og maghapon na wala siya’y
kaon-kaon magbarog rana siya niya iyang edad kay 80 plus lang gyapon ato nga
time. Sige ra siya ato preaching Biog istorya kay ang mga tawo mokaon siya
magistorya ra siya walay limit kay naa man gud na sa Bibliya. Nagsungkod siya
kay nagsungkod si Jose Rizal wala? Diba 35 years old si Rizal nagsungkod biya si
Dr. Jose Rizal kato silang Moses naa biya toy sila’y sungkod. Sa fasting dependi
mana siya sa sugo pod og sa damgo napod na siya kanang fasting pwede pod
kanang fasting idamgo nimo kanang itumbong nimo kung di pod ka tugotan dili pod
ka magfasting. Naa mi kaila nagfasting si Haring Gilito katong pula pero lahi man
pod tong istorya gud, kanang pinakahard na fasting kanang wala najud kay kan.on.
Pero sa amoa man gud naa mi tulo ka rules ang magbinuotan, manimati, magstudy.
Magbinuotan jod ang pirmiro kay mag-sige-sige kuno og hubog-hubog daun
maski unsaon pagtuon ang wisdom dili man ihatag. Daun manimati, sa maestro, og
magstudy kung unsay gipangsulat daun ang ikaupat kay ang lingin o ang kwarta
mao nang magkugi gyud. Mao na ang among gitamdan dili nami malimot ana mao
raman ng importante gihatag niya dili nami mag-ampo na taas na kaayo. 1982
nabuo ang grupo og sa 1992 na rehistro sa Manduluyong ni na rehistro sa Manila
sect number 2014 sa templo tipok.an lang sa mga tawo boot hunahunaon sa
moabotay na panahon bale continuous kana mao na siya continuous na siya. Dili
simbahan, templo jod siya ang kanang templo mao nay puy.anan sa Diyos kabantay
mo anang Bethel, Bethel ba ang meaning ana kay balay, balay sa Diyos. Puy.anan
jod na siya sa Diyos mao na iyaang trono. Sa amoa pod bawal pod mag-away-
away, magsigkahanay og bawal mamalikas. Daun wa mo natingala nganong
nagsayal mo kay naa mana sa Deutoronomy 22:5.

Anthony Oros
Labingwalung taong gulang
 59

Labingwalung taon ng miyembro sa Rizalian

Dili man ka pwede na nga magbasa ka tubagon rapod sa Bible kay once nga
prophecy tubagon jod na siya og history og mga panghitabo sa kalibutan. Ang
meaning jod sa Rizal ay to sprout again mao ng mosubing mao na nga bisan gani
si Adan hunahunaon nimo kuan ni siya si Rizal nganuman, kay pagpakamatay ni
Adan dili man gud necessary nga Rizal si Rizal jod kay si Rizal isa pod sa gisudlan
sa ispiritu kang Kristo kay gikan sa simula hanggang sa kasulukuyan hindi
nawawalan ng Rizal o Diyos ang daigdig so gikan kang Adan. Ani man gud ang
paniniwala ha ebase lang nato sa Bible ha nganong si Hesus moingon man siya ha
nga mga Diyos kamo gaingon siya mabasa na sa Juan pero nakalimot lang ko wala
ba ni nako nasulat nga gaingon ako mga Diyos kamo so nganong maingon so
nganong naingon mani niya nga ang mga tawo uy na mga Diyos so ing.ani ni
pagkaistorya ana so gikan sa Genesis pagkuha ana ang ispiritu. Ing.ani na siya so
ang ispiritu sa Diyos naglihok sa mga nawong sa mga tubig so isa pod sa mga
dahilan nganong wala na siya kabuhat og laing yuta para himoon niyang babayi
ana man gud ang pito ka ispiritu Diyos sumala sa Pinadayag 4:5 na adunay pito ka
ispiritu ang tawo so mao ng pito ka ispiritu sa Diyos nga gisulod diadto kang Adan
so ang Diyos murag naa na kang Adan so pagsulod niya didto kang Adan usa pod
na sa mga dahilan na nganong dili na makacreate og laing yuta para ibulhot niya
didto ang laing ispiritu kay nahurot naman kang Adan. Ang pangutuna nganong
nakasala ani man gud na planado naman gud tanan nobena man gud dili man gud
ni short story ang gi kuan sa Ginoo bale nobela na siya so pagpakasala kung wala
pa nakasala si Adan og Eba actually man gud ang para sa amoa kanang prutas dili
jod na siya prutas katong apple ang kahulugan jod ana kana si Adan og si Eba
kanang panahuna kay nagmenyo lahi ang among interpretasyon mao na among
interpretasyon nga nagmenyo sila in the year of 821 ang amoa kay sexuality to ang
ilang pagpakahitabo lahi ang gikaon ato. So mao to pagsulod niya didto mao to
naa na kang Adan pagkamatay kang Adan misulod napod Seth, Enos, Cainan,
Mahalil, Jared, Enoc, Mathusam, Lamec, og Noah mga Bible gyapon na dili na
mao ang Matthew, Luke og John mao na sila sa old testament mao na ang mga tawo
na silbi ginalatayan sa ispiritu sa Diyos mao na katong sa Genesis nga part nga
taas kaayo hangtud na siya sa nulop sa time ni Noah nga gipili siya nga magbuhat
siya og arka so pag-abot ni Noah hangtod ni Hesus nga si Hesus ang ika-60
generation nga gisudlan sa ispiritu nga didto na nagpakatawo ang Kristo silbi
naglatay lang oo si Hesus na ang last mao na ang among paniniwala so mao ng
boot pasabot na ang Adan kay si Rizal pod na siya mao pod na ang gitawag na kita
mga Diyos. Oo kato sila tanan kay Rizal naabot kay Rizal kay para makita jod
nganong ing.ana bale pagpakamatay ni Jesus siya’y last pero naa pajui siya’y last
bale kana jod mao nay giingon sa banal na kasulatan dili pod ta maconsider na
 60

Rizal kay depende pod sa masudlan nga ispiritu sa Diyos mailhan mana ing.ani
man gud ni siya every 60 diba ika-60 na si Jesus sugod pa kang Adan hangto kang
Jesus Christ so wala nay laing descendant nga mo sunod kay kung namenyo palang
to si Jesus Christ bale magkaanak siya didto napod magsugod ang ika 60. Daun
nagpadaun na natu na siya mao ni silang Noah, Shem, Arpaksad, Sala, Ever,
Philippe dili 60 ilang gap pagkamatay lang nila didto na daun sunod-sunod ila ng
mga descendant ila ng mga anak anak same lang sila pero lahi ang binuhatan sa
kalibutan si Rizal kaay same og binuhatan kung diadto ka sa laing nasod sa Israel
si Jesus ginakonsidera sad siya murag hero kay nagpakamatay siya para sa nasud.
Si Rizal sad nagpakamatay siya para sa nasud og si Hesus nagpakamatay pod alang
sad sa nasud. Mao na sa 60 ika 60 kay si Jesus Christ hangtod kang Adam padung
kang Jesus Christ. Lahi ang pagpakamatay ni Rizal nagpakamatay siya alang sa
kagawasnon sa Pilipinas. Kung ipadayon natu ika 60 wala siya’y anak so wala’y
descendant so according sa Jeremiah 29:10 nga every 70 years mosulod ang
ispiritu sa Diyos para sa nga another human flesh so 60 namatay si Hesus gilansang
siya sa at the age of 35 years old so sa 29 didto sa 29 e.d so sa 29 e.d kung i minus
nimo siya og 70 ang answer ana kay 41 e.d sa 41 e.d naa napod nay gisudlan daun
ana siya daun human ana every 70 years na daun na siya so sa first nga gisudlan
naan a siya’y gisudlan daun hantod na daun na kay Rizal so si Rizal ika 27 nga
gisudlan sa lawas ni Hesukristo.
Ang pinadayag kay mao ning Revelation 12:14 so kini siya mao ni siyang
gitawag sa bisaya pani siya a time and a times and half of a times so mao ni siyang
gitawag ni siya’g unknown number. Oo unknown number ni siya so para masulbad
ni siya ang usa ka panahon og ang katunga sa isa ka panahon atong pangitaon ang
iyang kanang gitawag na given number so ang iyang given number so ang given
number mabasa natu ni sa Pindayag 12:6 nga giingon 1,260 this is the given
number mao ni siya ang given number kay di man natu ni masulbad ning isa ka
problem kung walay kuan kung wala siya’y kuan bali kung wala siya’y given
number ning given number so ang gamiton ni siya sa algebra isa ka panahon mga
panahon og katunga sa isa kapanahon equals 1,260 so kung gamiton nato ni sa
algebra so giingon sa algebra let x equals the number so boot pasabot imoon natu’g
x ning isa kapanahon, mga panahon og katunga sa isa kapanahon so ang 1 is
equivalent to x den plus kay giingon man dri ky kung gamiton natu ni sa math sa
solving problem and means plus mani siya. So plus, x plus mga panahon 2x ang
pangutana nganong nakaingon ta’g mga panahon nga wala ma’y gibutang dri
nganong 2x man jod dili 3x, 4x og dili 5x kay mga raman. So kining mga panahon,
mga panahon og katunga sa isa kapanahon mao ni siya’y gitawag na consecutive
number boot pasabot sunod-sunod ang sunod sa 1 is 2 or 3 so mao ni siyang gitawag
na consecutive number ni siyang unknown number isa kapanahon, mga panahon og
katunga sa isa kapanahon ang mga panahon kay 2x plus ½x equals the number or
 61

the given number 1,260 so karon ato ning i plus 1x plus 2x equals 3x plus ½x equals
1,260 karon di man ta ka add og whole number or integer sa fractional number so
ato daun gamiton ang rule sa algebra na multiply both terms by the less common
denominator so ang less common denominator nila is 2 so
2(1/2x) so equals 2 so giingon man og both terms nahimo man siya’g duha ka terms
kay bali naa ma’y equals sign so both terms i multiply ni natu’g 2 ang matag 2 so
2 equals (1,260) so ato ng i times 2 x 3x = 6x plus 2 times 1 equals 2 divided by 2
equals 1 or x 2 x 0 equals 0 2 times 6 equals 12 kiri one 2 times 2 equals 4 plus 1
equals 5 so 2 times 1 equals 2 so mao ni siya ang gitawag na tinudlong panahon sa
Dios na maoy makipagbalik sa istorya na unsa ang mahitabo kaniadto mao pod
ang mahitabo karon sa asa gihatag sa gingharian sa Dios so atong i ato ni siyang
i plus 6x plus x equals 7x equals 2,520 so in order to nga makita natu ning kuan
valyu sa usa kapanahon or x atong gamiton ang x equals atong pabalhinon kay ana
man gud ni cxa oh divide man natu’g 7 so tag 7 na siya pero kung ato ng I direct
lang 2,520/7 so ang equals 2,520 divided by 7. 2 divided by 7 cannot be so another
digit na siya so 25 divided by 7 equals 3. 3 times 7 equals 21 , 25 minus is equals to
4 divided by 7 cannot be so bring down 2, 42 divided by 7 is equals to 6, 6 times 7
is equals to 42, 42 times times 42 is equals to zero, so zero divided by 7 equals to 0,
0 times 7 equals 0 so nigawas na daun ang atong valyu sa x na ang isa kapanahon
ky 3,360 kay para mahibaw.an natu kung korek ba ang atong valyu nga 3,360 atong
pagawson ang kining given number so x is 360 o ang isa kapanahon ang 2x so duha
ka 360 equals 720 plus 1/2x equals katunga sa isa kapanahon katunga sa 360 so
180 ato ning i plus zero plus zero equals zero 6 plus 2 plus 8 equals 16 kiri one, 3
plus 7 plus 1 equals 11 plus 1 equals 12. So, 1,260 so nigawas na ang atong given
number 360 is the korek so the solusyon 2,520 is given to our Supreme King
Filemon Reambonanza na this is the appointed time of God nga wala’y laing
nakasulbad ani kundili si mahal na hari ra kay saunang panahon tinakpan man gud
ni siya makita natu ni sa bersikulo sa Daniel 12:7-9. Rev. 5:1-5 mao na siya ang
naka interpret ra gyud aning isa kapanahon, mga panahon og katunga sa isa
kapanahon ang naka interpret rajod ani kay si mahal na hari even si Juan wala.
Nganong nagpokus mi sa algebra og nganong halos tanan sa amoa kay algebra
man ang gamit? Ang algebra man gud kung tan.awon nimo naay mga numero, mga
negative naay mga positive. Sa bibliya kung interpreton jod nimo og ayo ang
manggawas jod ana kay mga numero og boot nmo hunahunaon gikan kang Cyrus
the Great 538 padong sa 2018 positive na siya ang negative ky gamay padong sa
dako og nag intersection sad na siya maong algebra. Pero nagatuo mi sa Prophecy,
History og Science.

Ledivina Caraya
Animnapu’t limang taong gulang
 62

Limampung taon ng miyembro

Ang Rizalian o Kingdom of God kay isa rana sila daun kanang Rizalista kay
mao na ang mga tawag sa mga tao namo diri murag naanad na sila ba nga tawagon
ming in.ana pero para sa amoa isa rana sila. Ako pila naman jod ko katuig aning
grupoha wala jod koi pagmahay kay ayos man jod ni sila. Nagasunod jod ni siya sa
Bibliya maong ganahan pod ko ani biya. Kay gipadamgo man gud ko nga diri daw
ko manlimpyo og magpuyo so mao to nahibulong ko ngano unya sa akong
panlantaw sa tawo si Rizal mana na kuratan ko buhi pa diay si Rizal og naa pa diay
siya sa iya balay sa parke so mao to nianhi daun ko diri sa walay pagduha-duha.
Ang pagbistida mao jod dapat na atong souton kay naa mana siya sa Bibliya og
diba saunang panahon mao ni siya ang ginasuot og paresan ni siyag turban kay di
man dapat makita ang buhok. Puasa wala jod ko kasulay anang puasa kay dapat
mana iingon ni Mahal na Hari kay di man ka magpuasa kung feel lang nimo kay
dapat ispiritwal jod na siya. Importanti man gud sa amoa nga paminawon ang
giingon ni Mahal na Hari dili mi basta-basta motoo kung ang istorya dili gikan sa
iyaa. Kay pag moingon na siya matinoud raba. Nindot ni siya kay tungod aning na
 63

Apendiks C
TUNGKOL SA MANANALIKSIK

ANA RHEZA B. BLASE

Kilala sa palayaw na “ging”.
Nagtapos ng AB Filipino sa MSU-IIT.
Ipinanganak siya noong ika-16 ng Marso sa
taong 1997 sa Iligan City. Siya ay
Dalawampu’t isang taong gulang. Pangalawa
sa tatlong magkakapatid. Kasalukuyang
nakatira sa Purok 4 Kapalag Ubaldo, Iligan
City. Ang kanyang ama ay si Cipriano Blase
Jr. at ang kanyang ina ay si Victoria B. Blase.

MARY CRIS E. MANLANGIT

Kilala sa palayaw na “cris”.

Nagtapos ng AB Filipino sa MSU-IIT.
Ipinanganak siya noong ika-5 ng
Disyembre sa taong 1996 sa Escalante
City, Negros Occidental. Siya ay
Dalawampu’t isang taong gulang. Bunso
sa apat na magkakapatid. Kasalukuyang
nakatira sa Zone 2, Sto. Rosario, Iligan
City. Ang kanyang ina ay si Adelaida
Manlangit.
 64

PRECIOUS I. SALAVERIA

Kilala sa palayaw na “Prepre”.

Nagtapos ng AB Filipino sa MSU-IIT.
Ipinanganak siya noong ika-13 ng Hunyo sa
taong 1997 sa Iligan City. Siya ay
Dalawampu’t isang taong gulang. Pang-apat
sa tatlong magkakapatid. Nakatira sa Turno,
Dipolog City, Zamboanga Del Norte Ang
kanyang ama ay si Rene P. Salaveria at ang
kanyang ina ay si Edna P. Salaveria.
 65

DR. NERISSA L. HUFANA

Ipinanganak sa Jaro, Iloilo City at kasulukuyang

residente ng Camague, Iligan City. Nagtapos sa
Jaro Elementary School ng elementarya at ng
hayskul at kolehiyo sa Central Visayas State
University, Iloilo City at naging iskolar ng CHED-
MAEP (Commision on Higher Education-
Mindanao Advanced Education Program sa MSU-
Marawi City ang natapos rito ang Ph.D. in
Language Studies. Nakapagturo ng Filipino sa
elementarya at hayskul sa Dansalan College
Foundation, Inc. Marawi City mula 1977 hanggang
1989. Full professor sa Departamento ng Filipino at
Ibang mga Wika ng College of Arts and Social
Sciences sa MSU-Iligan Institute of Technology,
Iligan City. Naging Tserman ng Filipino sa
nabanggit na paaralan mula 2002 hanggang 2013.