4) Ποιοι είναι οι φορείς προστασίας και διαχείρισης των τεχνολογικών µνηµείων στην Ελλάδα;

Στην Ελλάδα το Υπουργείο Πολιτισµού είναι ο εθνικός φορέας προστασίας και διαχείρισης της
βιομηχανικής κληρονομιάς και των βιομηχανικών και τεχνολογικών µνηµείων, µε τις κατά τόπους
Εφορείες Νεότερων Μνηµείων (µνηµεία µεταγενέστερα του 1830), σε συνεργασία µε πανεπιστημιακά και
άλλα ιδρύματα, όπως το ΕΜΠ, το ΑΠΘ, το Πολιτιστικό Ίδρυµα Οµίλου Πειραιώς, το Ελληνικό τµήµα του
TICCIH ( ∆ιεθνούς φορέα για την προστασία της βιομηχανικής κληρονοµιάς), το Εθνικό Ίδρυµα Ερευνών κι
άλλους επιστηµονικούς µη κερδοσκοπικούς φορείς, όπως το Ελληνικό Ινστιτούτο των Μύλων (Ι.τ.Ε.Μ.).
Τέλος, ενώσεις ιδιωτών, όπως το Τεχνικό Μουσείο Θεσσαλονίκης και η τοπική αυτοδιοίκηση
(πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια) μεριμνούν για την προστασία των τεχνολογικών μνημείων στην
Ελλάδα.

9) Τι γνωρίζετε για το Ταµείο Αρχαιολογικών Πόρων (ΤΑΠΑ) και σε ποιον διοικητικό φορέα υπάγεται;

Το ΤΑΠΑ είναι Νοµικό Πρόσωπο ∆ηµοσίου ∆ικαίου(ΝΠ∆∆), υπάγεται στο Υπουργείο Πολιτισμού και είναι
ο βασικός φορέας ο οποίος συγκεντρώνει και διαχειρίζεται τους πόρους που προέρχονται από τις
εισπράξεις µουσείων και αρχαιολογικών χώρων και από τις πωλήσεις των προϊόντων παραγωγής τους,
διαθέτοντας αυτούς τους πόρους για την ανάδειξη, την προστασία και την προβολή των µνηµείων και
αρχαιολογικών χώρων.

Είναι υπεύθυνο για την:

-Απαλλοτρίωση και εξαγορά αρχαιολογικών χώρων και ακινήτων υπέρ του Υπουργείου Πολιτισμού

-Κτηµατογράφηση των υπό απαλλοτρίωση εκτάσεων

-Εκμίσθωση ακινήτων του Υπουργείου Πολιτισμού και αναψυκτηρίων σε αρχ. χώρους

-Κατασκευή και επισκευή κτηρίων, µουσείων και συλλογών

-Συντήρηση, διαµόρφωση, εξωραϊσµός µνηµείων, αρχ και µουσείων

-Έκδοση και διάθεση ειδικών αρχαιολογικών µελετών και περιοδικών και εκδόσεων γενικότερου
αρχαιολογικού ενδιαφέροντος

-Παραγωγή και διάθεση οπτικού υλικού αρχαιολογικού περιεχομένου

-Οργάνωση εκθετηρίων-πωλητηρίων σε µουσεία και αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας για τη διάθεση
των ειδών παραγωγής του ΤΑΠΑ

-Οργάνωση εκθέσεων αρχαιολογικού περιεχοµένου µε αντίγραφα αρχαίων έργων τέχνης σε συνεργασία

µε το ΥΠΠΟ ή άλλους φορείς

-Είσπραξη τελών, νοµική κατοχύρωση πνευματικών δικαιωµάτων του ΤΑΠΑ

-∆ηµιουργία και λειτουργία εργαστηρίων για την παραγωγή εκµαγείων και πιστών αντιγράφων
µμουσειακών έργων
[1]
-Άσκηση εποπτείας ιδιωτικών επιχειρήσεων που κατασκευάζουν, πωλούν αντίγραφα αρχαίων
αντικειμένων.

100) Ποια είναι η έννοια του όρου ‘πολιτιστική κληρονοµιά’, σύµφωνα µε την UNESCO;

Ο όρος «πολιτιστική κληρονοµιά» αναφέρεται σε όλα τα υλικά, άυλα, κινητά, ακίνητα µνηµεία, οµάδες
κτισμάτων και χώρων µε ιστορική, αισθητική, αρχαιολογική, επιστημονική, εθνολογική ή ανθρωπολογική
αξία.

Μνηµεία: Αρχιτεκτονικά έργα, µνηµειακά έργα γλυπτικής και ζωγραφικής, στοιχεία και δοµές
αρχαιολογικής φύσης, ή κατασκευές αρχαιολογικού χαρακτήρα, επιγραφές, σπηλαιογραφήµατα.

Οµάδες κτηρίων: Οµάδες µεµονωµένων ή συνδεδεμένων µμεταξύ τους κτηρίων, σύνολα οικοδομημάτων,
τα οποία λόγω της αρχιτεκτονικής τους, της συνάφειάς τους, ομοιογένειας ή της χωροθέτησής τους.

Περιοχές: Ανθρώπινα κατασκευάσματα ή συνδυασμοί ανθρώπινων και φυσικών κατασκευών και

περιοχές συμπεριλαμβανομένων και των αρχαιολογικών χώρων.

(Για το αγγλικό κείμενο βλ. παρακάτω:

UNITED NATIONS EDUCATIONAL, SCIENTIFIC

AND CULTURAL ORGANISATION

CONVENTION CONCERNING THE

PROTECTION OF THE WORLD CULTURAL
AND NATURAL HERITAGE
Adopted by the General Conference at its seventeenth session
Paris, 16 Νovember 1972
.
1) DEFINITION OF THE CULTURAL AND NATURAL HERITAGE
Article 1

For the purpose of this Convention, the following shall be considered as "cultural heritage":

monuments: architectural works, works of monumental sculpture and painting, elements or structures of an
archaeological nature, inscriptions, cave dwellings and combinations of features, which are of outstanding
universal value from the point of view of history, art or science;

groups of buildings: groups of separate or connected buildings which, because of their architecture, their
homogeneity or their place in the landscape, are of outstanding universal value from the point of view of
history, art or science;

sites: works of man or the combined works of nature and man, and areas including archaeological sites
which are of outstanding universal value from the historical, aesthetic, ethnological or anthropological point
of view.

[2]
169) Τι γνωρίζετε για το ∆ιεθνές Κέντρο ∆ιατήρησης της Αρχιτεκτονικής Κληρονοµιάς;

Το CICOP, ∆ιεθνές Κέντρο ∆ιατήρησης της Αρχιτεκτονικής Κληρονοµιάς εδρεύει Κανάρια Νησιά Ισπανίας
µε στόχο:

-Να προωθεί την προστασία, συντήρηση, αποκατάσταση και διαχείριση της ακίνητης και κινητής
Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του Ιστορικού Τοπίου, σε περίπτωση φυσικών καταστροφών ή
πολεµικών γεγονότων.

-Να πραγματοποιεί ανώτερες σπουδών, εθνικών και διεθνών σεμιναρίων, εργαστηρίων, διασκέψεων,
εκθέσεων, ηµερίδων ή σχετικές πρωτοβουλίες σε συνεργασία µε Πανεπιστημιακά ιδρύµατα, Κέντρα
Ερευνών, Μουσεία και κυβερνητικά ή µη ιδρύµατα.

- Να ενθαρρύνει και να προωθεί την γνώση και να διαδίδει πληροφορίες σχετικά µε τα χαρακτηριστικά
της Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονοµιάς και του Ιστορικού Τοπίου, καθώς και λύσεις για τη συντήρηση και
την προστασία τους, µέσω διεπιστημονικών οµάδων εμπειρογνωμόνων, που συμμετέχουν στο Κέντρο.

Υπάρχει και το Ελληνικό τµήµα του CICOP-HELLAS είναι µη κυβερνητική εταιρεία µη κερδοσκοπικού
χαρακτήρα που ακολουθεί τους παραπάνω στόχους.

(Για περισσότερες πληροφορίες βλ. παρακάτω:

Οι στόχοι και οι σκοποί της εταιρίας με την επωνυμία «Διεθνές Κέντρο για τη Συντήρηση της Αρχιτεκτονικής
Κληρονομιάς (CICOP - HELLAS)» είναι οι ακόλουθοι:

α) να συλλέγει, να μελετά και να διαδίδει την τεκμηριωμένη γνώση σχετικά με τις τεχνικές, επιστημονικές και
νομικές πτυχές που αφορούν την προστασία, συντήρηση, αποκατάσταση και διαχείριση της ακίνητης και κινητής
Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του Ιστορικού Τοπίου, σε επίπεδο εθνικό και διεθνές,

β) να συντονίζει, να προάγει και να ενθαρρύνει την ανταλλαγή των πληροφοριών σχετικά με την Ιστορική
Πολιτιστική Κληρονομιά και το Ιστορικό Τοπίο, καθώς και να καθορίζει τους μηχανισμούς προστασίας αυτών σε
περίπτωση φυσικών καταστροφών ή πολεμικών γεγονότων,

γ) να προωθεί την πραγματοποίηση ανώτερων σπουδών, εθνικών και διεθνών σεμιναρίων, εργαστηρίων,
διασκέψεων, εκθέσεων, ημερίδων ή σχετικές πρωτοβουλίες σε συνεργασία με Πανεπιστημιακά ιδρύματα, Κέντρα
Ερευνών, Μουσεία και κυβερνητικά ή μη ιδρύματα εθνικά και διεθνή,

δ) να ενθαρρύνει και να προωθεί την γνώση και να διαδίδει πληροφορίες σχετικά με τον σχηματισμό, την εξέλιξη,
τη συμβολή, τη διεθνή προβολή και τα χαρακτηριστικά της Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του Ιστορικού
Τοπίου, καθώς και λύσεις, σχέδια και εναλλακτικές λύσεις για τη συντήρηση και την προστασία τους, μέσω
διεπιστημονικών ομάδων εμπειρογνωμόνων, που συμμετέχουν στο Κέντρο ή στην Ομοσπονδία των ομώνυμων
Διεθνών Κέντρων,

ε) να συμβάλλει στην προώθηση των σχεδίων που στοχεύουν στην απόκτηση εξειδικευμένων τεχνικών σχετικών με
την Ιστορική Πολιτιστική Κληρονομιά και το Ιστορικό Τοπίο

ζ) να προάγει και να υποκινεί την ανταλλαγή σπουδαστών, επαγγελματιών και ειδικών του τομέα καθώς και
τεχνολογιών των υλικών, μεθόδων και τεχνικών προστασίας, συντήρησης και αποκατάστασης της δομημένης
κληρονομιάς,

η) να διατηρεί με τις αρμόδιες ελληνικές διοικητικές αρχές σχέσεις συνεργασίας για την προστασία και τη
διαχείριση της κληρονομιάς, όπως και με Ινστιτούτα, ανάλογα Κέντρα, Μουσεία, Πανεπιστήμια, κ.λ.π.,
[3]
θ) να συμβάλλει στην υπερνίκηση της στατικής σύλληψης της κληρονομιάς και στον εμπλουτισμό της σταθερής και
δυναμικής σχέσης της με τον τόπο και την περιοχή όπου αυτή ανήκει και

ι) να προάγει την έννοια της αειφόρου διαχείρισης της Ιστορικής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και του Ιστορικού
Τοπίου, λαμβάνοντας υπόψη κοινωνικές, οικονομικές και περιβαλλοντικές παραμέτρους.

171) Τι γνωρίζετε για το Χάρτη Κινδύνων της Πολιτιστικής Κληρονοµιάς που εφαρµόζεται στην Ευρώπη;

Η Ευρώπη αντιμετωπίζοντας τις καταστροφές της πολιτιστικής κληρονομιάς της που οφείλονταν σε
ποικίλες αιτίες, στράφηκε στην έρευνα ώστε να αποτρέψει µελλοντικές απειλές των πολιτιστικών
αγαθών. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 οργανώθηκε στην Ιταλία ένα ερευνητικό πρόγραμμα ο «Χάρτης
Κινδύνων» για την πρόληψη και αντιμετώπιση των κινδύνων που απειλούν την ιταλική πολιτιστική
κληρονομιά, καθώς γίνεται καταγραφή των φθορών και της κατάστασης διατήρησης συγκεκριμένων
µνηµείων και αξιολόγηση στη συνέχεια της τρωτότητάς τους. Τα παραπάνω στοιχεία συγκεντρώνονται,
γίνεται η επεξεργασία τους και εισάγονται σε Βάση ∆εδοµένων που συνδέεται και υποστηρίζεται από ένα
Γεωγραφικό Σύστηµα Πληροφοριών. Στην Ελλάδα εφαρμόζεται τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της
Δωδεκανήσου ένα αντίστοιχο σύστημα καταγραφής περιβαλλοντικών, στατικών, γεωμορφολογικών και
ανθρώπινων παραγόντων που απειλούν την πολιτιστική κληρονομιά ενώ παράλληλα τεκμηριώνονται
φωτογραφικά οι φθορές των εξεταζόμενων µνηµείων. Το παραπάνω σύστηµα παρέχει τη δυνατότητα της
άµεσης ψηφιακής «χαρτογράφησης» της κατάστασης και των κινδύνων που απειλούν τα µνηµεία και
µπορεί να χρησιμεύσει σε θέµατα προληπτικής συντήρησης και αποκατάστασης αλλά και ανάδειξης των
µνηµείων.

(Για περισσότερες πληροφορίες βλ. παρακάτω:

Ο Χάρτης Κινδύνων αποτελεί μια δυναμική εφαρμογή, που υλοποιείται σε περιβάλλον Γεωγραφικού Συστήματος
Πληροφoριών (Geographical Information Systems), και παρέχει πληροφορίες για τους ποικίλους κινδύνους που
απειλούν την πολιτιστική κληρονομιά σε μια περιοχή, σε συνδυασμό με στοιχεία για την κατάσταση διατήρησης
των συγκεκριμένων μνημείων.

Ο χρήστης της εφαρμογής έχει τη δυνατότητα να προσεγγίσει τα δεδομένα με εύκολο και γρήγορο τρόπο, μέσα από
χάρτες ή πίνακες, να δημιουργήσει νέες απεικονίσεις επιλεγμένων πληροφοριών, σε μορφή χαρτών, να κάνει
σύνθετες αναζητήσεις και να αντλήσει πληροφορίες συνδυάζοντας διάφορες γεωγραφικές ζώνες, κατηγορίες
μνημείων και κατηγορίες φθορών.

Ο Χάρτης Κινδύνων παρέχει με άμεσο τρόπο «χαρτογραφημένες» πληροφορίες για τους κινδύνους που απειλούν
τα μνημεία, καθώς και τη δυνατότητα διαρκούς ανανέωσης των δεδομένων του. Αποτελεί, έτσι, για τις αρχές που
διαχειρίζονται την πολιτιστική κληρονομιά σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, ένα χρήσιμο εργαλείο
στρατηγικής και παρέμβασης σε ζητήματα προληπτικής συντήρησης και αποκατάστασης των μνημείων, αλλά και
ευρύτερου χωροταξικού σχεδιασμού.

Ο Χάρτης Κινδύνων εφαρμόστηκε πιλοτικά στην Ελλάδα στο πλαίσιο της πειραματικής ενέργειας ARCHI-MED, με
βάση την πρότυπη ιταλική εφαρμογή που υλοποιείται εδώ και χρόνια από το Ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού και
συγκεκριμένα το Istituto Centrale per il Restauro.

Στην Ιταλία ο Χάρτης Κινδύνων (La Carta del Rischio del Patrimonio Culturale) εφαρμόζεται σε εθνικό επίπεδο και
εμπλουτίζεται σταδιακά, βασιζόμενος: αφενός στη λειτουργία ενός κεντρικού διαχειριστικού κόμβου, με έδρα τη
Ρώμη, όπου συγκεντρώνονται και γίνεται η επεξεργασία όλων των δεδομένων που αφορούν σε στατικούς,
περιβαλλοντικούς και ανθρωπογενείς κινδύνους, οι οποίοι απειλούν, σε εθνικό επίπεδο, την πολιτιστική
κληρονομιά της Ιταλίας, αφετέρου στην αναλυτική τεκμηρίωση, σε περιφερειακό επίπεδο, της κατάστασης
[4]
διατήρησης συγκεκριμένων μνημείων και έργων τέχνης, μέσα από την καταγραφή του είδους των φθορών που
έχουν υποστεί αλλά και του βαθμού τρωτότητάς τους. Τα παραπάνω στοιχεία συγκεντρώνονται, γίνεται η
επεξεργασία τους και εισάγονται σε Βάση Δεδομένων που συνδέεται και υποστηρίζεται από ένα Γεωγραφικό
Σύστημα Πληροφοριών (ARC INFO - G.I.S.).

Έχοντας καλύψει το σύνολο της επικράτειάς της σε ό,τι αφορά στην καταγραφή των κινδύνων, η Ιταλία προχωρά
τμηματικά σε λεπτομερέστερη ανάλυση του συστήματος: Στο πλαίσιο του ARCHI-MED, ο ιταλικός Χάρτης Κινδύνων
επικεντρώθηκε σε τέσσερις περιοχές της Νότιας Ιταλίας, και συγκεκριμένα στην Απουλία, τη Βασιλικάτα, την
Καλαβρία και τη Σικελία.)

173 Ποια είναι η έννοια του όρου ‘πολιτιστικός τουρισμός’, σύµφωνα µε το ICOMOS; Πολιτιστικός Τουρισμός
είναι ο τουρισμός που έχει σαν κύριο σκοπό τη συμμετοχή σε πολιτιστικές και εκπαιδευτικές εμπειρίες, όπως
εκπαιδευτικές περιηγήσεις, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, προσκυνήματα, επισκέψεις σε αρχαιολογικούς
χώρους, µνηµεία και µουσεία, καθώς και τη µελέτη του φυσικού περιβάλλοντος, του λαϊκού πολιτισμού και της
τέχνης. Σύµφωνα µε το ICOMOS, οι βασικές αρχές του πετυχημένου πολιτιστικού τουρισµού θα πρέπει να είναι η
γνωριμία της τοπικής κοινωνίας µε τη φυσική και πολιτιστική κληρονομιά της, η συμμετοχή της στην υπεύθυνη
προστασία, αποτελεσματική αξιοποίηση και προβολή της για τις παρούσες και µμελλοντικές γενιές, η ταυτόχρονη
εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης, αλλά και της ευχάριστης εµπειρίας του πολιτιστικού τουρίστα.

(Για περισσότερες πληροφορίες βλ. παρακάτω:

http://www.icomos.org/charters/tourism_greek.pdf

H XAPTA TOY ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, Ελεύθερη μετάφραση της Χάρτας στα ελληνικά: Αικ.
∆ημητσάντου Κρεμέζη, ∆ρ. Αρχιτέκτων, Αναπλ. Καθηγήτρια ΕΜΠ. Μέλους της ∆ιεθνούς
Επιτροπής Πολιτιστικού Τουρισμού του ICOMOS, Αθήνα, Μάρτιος 2002).

[5]