Ευχαριστούμε πολύ τον κ. Γιάννη Γρηγοριάδη για την παραχώρηση του υλικού.

Αποφασίζουμε:
Τον καθορισμό της Εξεταστέας Ύλης των Μαθημάτων της Γ΄ Τάξης των Ημερησίων και Δ΄ Τάξης
των Εσπερινών ΕΠΑ.Λ για εισαγωγή αποφοίτων στα Πανεπιστήμια & Τ.Ε.Ι. του σχολικού έτους 2010 –
2011 ως εξής:

ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΩΝ ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

"ΗΛΕΚΤΡΙΚΕΣ ΜΗΧΑΝΕΣ"
ΒΙΒΛΙΟ: Ηλεκτρικές Μηχανές (Γαντζούδης Σωτήρης, Λαγουδάκος Μιχαήλ, Μπινιάρης Αθανάσιος,
έκδ. ΟΕΔΒ)
Α/Α Ενότητες Σελίδες
1 Χρήσεις και αρχή λειτουργίας μετασχηματιστών (Μ/Σ)(1.1.1 έως και 1.1.4) 22 - 29
Κατασκευαστικά στοιχεία Μ/Σ, Συνδεσμολογίες και Τυποποίηση Μ/Σ (1.2.2 έως και
2 38 - 43
1.2.4)
3 Αυτομετασχηματιστές, Μ/Σ οργάνων (1.3.1, 1.3.2) 50 - 58
Σύντομη ιστορική ανασκόπηση, χρήσεις μηχανών Σ.Ρ - Αρχή λειτουργίας (2.1.1
4. 76 - 80
έως και 2.1.4)
Κατασκευαστικά στοιχεία μηχανών Σ.Ρ, Είδη προστασίας, Τυποποίηση ακροδεκτών
5. 82 - 87
(2.2.1 έως και 2.2.3)
Διάκριση και χρήσεις των γεννητριών Σ.Ρ. ως προς τα κατασκευαστικά τους
6. 93 - 104
στοιχεία (2.3.1 έως και 2.3.4)
7. Ηλεκτρικοί κινητήρες Σ.Ρ. (2.5.1 έως και 2.5.4.1) 113 - 125
8. Εναλλακτήρες - Ηλεκτροπαραγωγό ζεύγος (3.1.1 έως και 3.1.3) 166 - 178
Γενικές γνώσεις για Ασύγχρονους Τριφασικούς Κινητήρες (Α.Τ.Κ.) (4.1.1. έως και
9. 210-219
4.1.8.)
222 - 234(12η
Ασύγχρονοι τριφασικοί κινητήρες με βραχυκυκλωμένο Δρομέα (Κ.Β.Δ) (4.2.1 έως
10. σειρά),
και 4.2.4) και (4.2.6. έως και 4.2.8)
244- 250
11. Ασύγχρονοι Μονοφασικοί κινητήρες (Α.Μ.Κ) (5.1.1 έως και 5.1.4) 286 - 293
12. Μονοφασικοί κινητήρες με συλλέκτη (5.2.1 έως και 5.2.4) 295-300
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ:
Στην εξεταζόμενη ύλη συμπεριλαμβάνονται οι ερωτήσεις οι ανακεφαλαιώσεις και οι ασκήσεις που
βρίσκονται στο τέλος κάθε κεφαλαίου, το περιεχόμενο των οποίων εμπίπτει στις ανωτέρω ενότητες.

1
Ηλεκτρικές Μηχανές
Κεφάλαιο 1: Μετασχηματιστές
k : σχέση μεταφοράς (καθαρός αριθμός)
W1 : αριθμός σπειρών πρωτεύοντος
W2 : αριθμός σπειρών δευτερεύοντος
W1 U 1 I 2 U 1 : τάση πρωτεύοντος σε V
k  
W2 U 2 I 1 U 2 : τάση δευτερεύοντος σε V
I 1 : ένταση ρεύματος πρωτεύοντος σε A
I 2 : ένταση ρεύματος δευτερεύοντος σε A
u k % : τάση βραχυκύκλωσης σε ποσοστό %
U 1k U 1k : τάση που πρέπει να επιβληθεί στο πρωτεύον ώστε να πάρουμε
uk %   100
U 1N την ένταση ρεύματος κανονικής φόρτισης στο δευτερεύον σε V
U 1 : η ονομαστική τάση του πρωτεύοντος σε V
I 2 K : ένταση ρεύματος σε βραχυκύκλωμα στο δευτερεύον με
κανονική τάση στο πρωτεύον σε Α
I 2N I 2 N : ένταση ρεύματος δευτερεύοντος σε κανονική φόρτιση σε Α.
I 2K   100
uk % u k % : τάση βραχυκύκλωσης σε ποσοστό %
E 2 : Ηλεκτρεγερτική δύναμη (ΗΕΔ) στο δευτε-ρεύον τύλιγμα ενός
μετασχηματιστή σε V
4,44 : κατασκευαστική σταθερά
E 2  4,44  f  W2    f : συχνότητα του δικτύου σε Hz.
W2 : αριθμός σπειρών δευτερεύοντος
  : η χρήσιμη μαγνητική ροή του πυρήνα σε Weber
S S 2 : φαινόμενη ισχύς στην έξοδο αυτομετασχηματιστή υποβιβασμού
σε VA
S S΄ 2 : φαινόμενος ισχύς εξόδου που θα έδινε ένας συμβατικός
W1 μετασχηματιστής με δυο ξεχωριστά τυλίγματα και ίδιο αριθμό
SS2   S S '2
W σπειρών σε VΑ
W1 : αριθμός σπειρών πρωτεύοντος
W  W1  W2 : η διαφορά σπειρών
S S 2 : φαινόμενη ισχύς στην έξοδο αυτομετασχηματιστή ανύψωσης σε
VA
S S΄ 2 : φαινόμενος ισχύς εξόδου που θα έδινε ένας συμβατικός
W2 μετασχηματιστής με δυο ξεχωριστά τυλίγματα και ίδιο αριθμό
SS2   S S '2
W σπειρών σε VΑ
W1 : αριθμός σπειρών πρωτεύοντος
W  W2  W1 : η διαφορά σπειρών
I : ένταση ρεύματος που διαρρέει το κοινό τμή-μα του τυλίγματος
αυτομετασχηματιστή σε Α
I  I1  I 2 I 1 : ένταση ρεύματος πρωτεύοντος σε A

2
 I 2 : ένταση ρεύματος δευτερεύοντος σε A
S : φαινόμενη ισχύς για μονοφασικό Μ/Σ σε VA
S U I U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
P : πραγματική ισχύς για μονοφασικό Μ/Σ σε W
U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
P  U  I   I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
 : συντελεστής ισχύος όπου φ η γωνία της διαφοράς φάσης ανά-
μεσα στην τάση και στην ένταση σε μοίρες ή rad
Q : άεργος ισχύς για μονοφασικό Μ/Σ σε VAr
U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
Q  U  I   I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
φ : η γωνία της διαφοράς φάσης ανάμεσα στην τάση και στην ένταση
σε μοίρες ή rad
S : φαινόμενη ισχύς για τριφασικό Μ/Σ σε VA
S  3  U  I  1,73  U  I U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
P : πραγματική ισχύς για τριφασικό Μ/Σ σε W
P 3  U  I    U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
 1,73  U  I   I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
 : συντελεστής ισχύος όπου φ η γωνία της διαφοράς φάσης ανά-
μεσα στην τάση και στην ένταση σε μοίρες ή rad
Q : άεργος ισχύς για τριφασικό Μ/Σ σε VAr
Q  3  U  I    U : ενεργός τιμή της τάσης σε V
 1,73  U  I   I : ενεργός τιμή της έντασης σε Α
φ : η γωνία της διαφοράς φάσης ανάμεσα στην τάση και στην ένταση
σε μοίρες ή rad
S : φαινόμενη ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ
σε VA
S  P2  Q2 P : πραγματική ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό
P Μ/Σ σε W
S
 Q : άεργος ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ σε
VAr
 : συντελεστής ισχύος όπου φ η γωνία της διαφοράς φάσης ανά-
μεσα στην τάση και στην ένταση σε μοίρες ή rad
P : πραγματική ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό
Μ/Σ σε W
P S 2  Q2 S : φαινόμενη ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ
P  S   σε VA
Q : άεργος ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ σε
VAr
Q : άεργος ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ σε
VAr
Q S 2  P2 S : φαινόμενη ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό Μ/Σ
Q  S   σε VA
P : πραγματική ισχύς τόσο για μονοφασικό όσο και για τριφασικό
Μ/Σ σε W

3
Ερωτήσεις σύντομης ανάπτυξης
1. Τι ονομάζουμε τάση βραχυκύκλωσης ενός Μ/Σ
Απάντηση
Τάση βραχυκύκλωσης Μ/σ ονομάζουμε την τάση που πρέπει να εφαρμοσθεί στο πρωτεύον του ώστε
με βραχυκυκλωμένο το δευτερεύον τύλιγμα, να έχουμε τα κανονικά ρεύματα φόρτισης τόσο στο
πρωτεύον όσο και στο δευτερεύον τύλιγμα του Μ/Σ.

2. Τι ονομάζουμε σχέση μεταφοράς ενός Μ/Σ

Απάντηση
Είναι ο λόγος (πηλίκο) των σπειρών του πρωτεύοντος προς τις σπείρες του δευτερεύοντος (W1/W2)

3. Σύγκριση των Αυτομετασχηματιστών (ΑΜ/Σ) με τους μετασχηματιστές (Μ/Σ)

Απάντηση
Οι ΑΜ/Σ έχουν χαμηλότερο κόστος κατασκευής λόγω του ενός τυλίγματος αλλά και του μικρό-τερου
βάρους των αγωγών και επομένως και λιγότερες απώλειες δηλαδή καλύτερο βαθμό απόδο-σης που
πλησιάζει το 100%. Το μειονέκτημα τους είναι ότι δεν υπάρχει ηλεκτρική μόνωση μεταξύ Χαμηλής
και Υψηλής τάσης

4 . Να περιγράψετε την αρχή λειτουργίας ενός μονοφασικού μετασχηματιστή (1~ Μ/Σ). (Θέμα
πανελλήνιες 2009)
Απάντηση
Η εναλλασσόμενη τάση (U1) προκαλεί στο πρωτεύον μια εναλλασσόμενη ένταση ρεύματος. (π.χ. για
την λειτουργία χωρίς φορτίο Ιο).
Η εναλλασσόμενη ένταση ρεύματος Ιο δημιουργεί ένα μαγνητικό πεδίο με εναλλασσόμενη
(μεταβαλλόμενη) μαγνητική ροή Φμ.
Η μεταβαλλόμενη μαγνητική ροή Φμ κλείνει κύκλωμα μέσα από τον πυρήνα και διαπερνά τις σπείρες
του δευτερεύοντος.
Έτσι σε κάθε σπείρα του δευτερεύοντος αναπτύσσεται μια ΗΕΔ από επαγωγή που είναι κι αυτή
εναλλασσόμενη και μάλιστα της ίδιας συχνότητας μ’ αυτή των U1, Io και Φμ που την προκάλεσαν.
Επειδή οι σπείρες του δευτερεύοντος είναι συνδεδεμένες σε σειρά οι ΗΕΔ που αναπτύσσονται σ’ αυτές
αθροίζονται.
Άρα στο δευτερεύον τύλιγμα παίρνουμε τελικά μια συνολική ΗΕΔ (Ε 2) που μπορούμε να μετρήσουμε
με ένα βολτόμετρο

5. Τι ονομάζονται Μ/Σ οργάνων μέτρησης (ή Μ/Σ μετρήσεων) και πώς διακρίνονται ανάλογα με
τον προορισμό τους; (Θέμα πανελλήνιες 2010)
Απάντηση
Μ/Σ οργάνων μέτρησης (ή Μ/Σ μετρήσεων) ονομάζουμε τους Μ/Σ που χρησιμεύουν για την μέτρηση
μεγάλων τάσεων ή εντάσεων ρεύματος, όπως π.χ. συμβαίνει στα δίκτυα υψηλής τάσης (Υ.Τ.) ή στα
δίκτυα χαμηλής τάσης (Χ.Τ.) αλλά μεγάλης έντασης.
Για τον σκοπό αυτό παρεμβάλλονται μεταξύ των αγωγών των δικτύων και του οργάνου μέτρησης
και υποβιβάζουν κατά την σχέση μεταφοράς τους την τάση ή την ένταση που θέλουμε να μετρήσουμε.
Ανάλογα με τον προορισμό τους, οι Μ/Σ οργάνων διακρίνονται σε:
(1) Μ/Σ τάσης και
(2) Μ/Σ έντασης

4
6. Στην πινακίδα ενός τριφασικού μετασχηματιστή αναγράφονται τα εξής: Dy 20 kV/400-230 V.
Να εξηγήσετε τι σημαίνουν αυτά τα στοιχεία. (Θέμα πανελλήνιες 2011).
Απάντηση
D: τα τυλίγματα του πρωτεύοντος (Υ.Τ.) είναι συνδεδεμένα σε τρίγωνο
y: τα τυλίγματα του δευτερεύοντος (Χ.Τ.) είναι συνδεδεμένα σε αστέρα
Η πολική τάση στο πρωτεύον του Μ/Σ είναι 20 kV
Ενώ στο δευτερεύον η πολική τάση είναι 400 V και η φασική 230 V

7. Να αναφέρετε τι πετυχαίνουμε με τους μετασχηματιστές (Μ/Σ) οργάνων μέτρησης. (Θέμα

πανελλήνιες 2012).
Απάντηση
Με τους Μ/Σ μετρήσεων πετυχαίνουμε ταυτόχρονα:
(α) την αύξηση της περιοχής μετρήσεως των οργάνων
(β) την ηλεκτρική απομόνωση τους από τα κυκλώματα Υ.Τ. και
(γ) την εγκατάσταση τους σε θέσεις προσιτές και ακίνδυνες για το χειριστή τους

8. Τι ονομάζουμε αυτομετασχηματιστή (ΑΜ/Σ);

Απάντηση
ΑΜ/Σ ονομάζονται οι Μ/Σ που έχουν ένα μόνο τύλιγμα π.χ. το πρωτεύον, ένα μέρος από το οποίο
αποτελεί το δευτερεύον

9. Τι ονομάζουμε μετασχηματιστή (Μ/Σ);

Απάντηση
Είναι διατάξεις που αλλάζουν εύκολα γρήγορα και οικονομικά τα χαρακτηριστικά του εναλλασ-
σόμενου ρεύματος (πλάτος τάσης και έντασης) χωρίς να αλλοιώνουν την κυματομορφή του.

5
ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Στο πείραμα βραχυκύκλωσης ενός Μ/Σ 220/9.900 V «φωτεινών επιγραφών», για να έχουμε τα
κανονικά ρεύματα φόρτισης 2,25Α/50 mΑ χρειάστηκε να τροφοδοτήσουμε το πρωτεύον του τύλιγμα
με τάση 11 V. Ποια είναι: (α) Η σχέση μεταφοράς του Μ/Σ και (β) Η τάση βραχυ-κύκλωσης. (Άσκηση
14 σελίδα 30 βιβλίου)
Λύση
(α) Η σχέση μεταφοράς μπορεί να βρεθεί με δυο τρόπους:
(i) από τις τάσεις πρωτεύοντος – δευτερεύοντος
U 220 22 1
k 1   
U 2 9900 990 45
(ii) από τα ρεύματα πρωτεύοντος – δευτερεύοντος αφού μετατρέψουμε τα mA σε Α
50 mA  50  10 3 A  0,05 A και
I 0,05 5 1
k 2   
I 1 2,25 225 45
(β) Η τάση βραχυκύκλωσης βρίσκεται από την σχέση:
U 11 1100
u k %  1k  100   100  5 %
U 1N 220 220

2. Το πρωτεύον τύλιγμα ενός Μ/Σ έχει 300 σπείρες και το δευτερεύον 1500 σπείρες. Αν η τάση του
πρωτεύοντος είναι 12 V και διαρρέεται από ρεύμα έντασης 2 Α, πόση είναι η τάση και η ένταση του
ρεύματος στο δευτερεύον; (Άσκηση 15 σελίδα 30 βιβλίου)
Λύση
W1 300 3 1
Η σχέση μεταφοράς του Μετασχηματιστή είναι: k      0,2
W2 1500 15 5
U1
Αλλά η σχέση μεταφοράς δίνεται και από την σχέση: k 
U2
U1 12
Λύνουμε την σχέση αυτή ως προς την τάση του δευτερεύοντος: U 2    60 V
k 0,2
I2
Αλλά η σχέση μεταφοράς δίνεται και από την σχέση: k 
I1
Λύνουμε την σχέση αυτή ως προς την ένταση του δευτερεύοντος: I 2  k  I 1  0,2  2  0,4 A

3. Στο σχήμα το αμπερόμετρο δείχνει ένταση ρεύματος 4,2 Α. Αν ο Μ/Σ

έχει σχέση μεταφοράς k=1/50, πόση ένταση ρεύματος περνά από το
δίκτυο δηλαδή το πρωτεύον του Μ/Σ (Άσκηση 13 σελίδα 59 βιβλίου).
Λύση
Από την σχέση μεταφοράς του μετασχηματιστή έχουμε:
I 1 I
k  2   2  I 1  50  I 2  50  4,2  220 A
I1 50 I 1

6
4. Στο σχήμα ο Μ/Σ έχει σχέση μεταφοράς k=96 και το βολτόμετρο δείχνει 69
V. Τι τάση επικρατεί στους ζυγούς R-T. (Άσκηση 14 σελίδα 59 βιβλίου);
Λύση
Από την σχέση μεταφοράς του μετασχηματιστή έχουμε:
U
k  1  U 1  k  U 2  96  69  6624 V
U2

5. Μ/Σ με 600 σπείρες στο πρωτεύον και 6000 σπείρες στο δευτερεύον τροφοδοτείται στο πρωτεύον
του με εναλλασσόμενη τάση ενεργού τιμής 500 V. Το δευτερεύον του τύλιγμα διαρρέεται από ρεύμα
έντασης 10 Α. Αν οι απώλειες του Μ/Σ θεωρηθούν αμελητέες, να βρεθούν:
(α) Η σχέση μεταφοράς του Μ/Σ
(β) Η τάση στο δευτερεύον τύλιγμα του
(γ) Το ρεύμα που διαρρέει το πρωτεύον του τύλιγμα
(δ) Αν η τάση βραχυκύκλωσης του Μ/Σ είναι 4% σε ποια τιμή μπορεί να φτάσει η ένταση
βραχυκύκλωσης του δευτερεύοντος του, με την κανονική τάση τροφοδότησης στο πρωτεύον
Λύση
(α) η σχέση μεταφοράς του Μ/Σ δίνεται από την σχέση:
W 600 1
K 1    0,1
W2 6000 10
(β) Από την σχέση μεταφοράς λύνουμε ως προς την τάση του δευτερεύοντος
U1 U 500
 K  U2  1   5000 V
U2 K 0,1
(γ) Από την σχέση μεταφοράς λύνουμε ως προς την ένταση του πρωτεύοντος:
I1 1 I 10
  I1  2   100 A
I2 K K 0,1
(δ) από την σχέση που δίνει την ένταση βραχυκύκλωσης έχουμε:
I 10
I 2 K  2 N  100   100  250 A
u% 4

6. Μ/Σ τροφοδοτείται στο πρωτεύον του με τάση 6600 V ενώ στο δευτερεύον το ρεύμα είναι 30 Α. Η
σχέση μεταφοράς tου Μ/Σ είναι 30:1. Αν οι απώλειες του Μ/Σ θεωρηθούν αμελητέες, να βρε-θούν:
(α) Η τάση στο δευτερεύον τύλιγμα του
(β) Το ρεύμα που διαρρέει το πρωτεύον του τύλιγμα
(γ) Αν το πρωτεύον έχει 6000 σπείρες πόσες σπείρες έχει το δευτερεύον;
(δ) Αν το δευτερεύον έχει 1000 σπείρες πόσες σπείρες έχει το πρωτεύον;
Λύση
(α) Από την σχέση μεταφοράς λύνουμε ως προς την τάση του δευτερεύοντος
U1 U 6600
 K  U2  1   220 V
U2 K 30
(β) Από την σχέση μεταφοράς λύνουμε ως προς την ένταση του πρωτεύοντος:
I1 1 I 30
  I1  2  1 A
I2 K K 30

7
 W1 W 6000
(γ) K   W2  1   200 σπείρες
W2 K 30
W1
(δ) K   W1  K  W2  30  1000  30000 σπείρες
W2

7. Σε έναν μονοφασικό ΑΜ/Σ που τροφοδοτείται με τάση 200 V, οι σπείρες που ανήκουν στο
πρωτεύον είναι W1=100, ενώ όλο το τύλιγμα έχει W2=500 σπείρες. Στο δευτερεύον του ΑΜ/Σ συν-
δέεται ωμικός καταναλωτής με αντίσταση 100 Ω. Να υπολογισθούν:
(α) H σχέση μεταφοράς του ΑΜ/Σ
(β) Η τάση στην έξοδο του ΑΜ/Σ
(γ) Το ρεύμα που διαρρέει το φορτίο
(δ) Η ενεργός ισχύς του φορτίου
(ε) Το ρεύμα που απορροφά ο ΑΜ/Σ από το δίκτυο.
Λύση
W1 100
(α) k    0,2
W2 500
U1 U 200
(β) k   U2  1   1.000 V
U2 k 0,2
U 1.000
(γ) I 2  2   10 A
R 100
(δ) P2  U 2  I 2  1.000  10  10.000  10 kW
I2 I 10
(ε) k   I1  2   50 A
I1 k 0,2

8. Μια μονοφασική γραμμή μεταφοράς λειτουργεί σε τάση 14 kV. Από την γραμμή περνά ρεύμα
έντασης 100 Α.
(α) Aν διαθέτουμε ένα βολτόμετρο με κλίμακα μέχρι 700 V ποια σχέση μεταφοράς πρέπει να έχει ο
μετασχηματιστής τάσης που θα χρησιμοποιηθεί;
(β) Αν διαθέτουμε ένα αμπερόμετρο με κλίμακα μέχρι 2 Α, ποια σχέση μεταφοράς πρέπει να έχει ο
μετασχηματιστής έντασης που θα χρησιμοποιηθεί;
(γ) Αν το βολτόμετρο «δείχνει» 600 V, ποια είναι η τάση στην γραμμή μεταφοράς
(δ) Αν το αμπερόμετρο «δείχνει» 0,5 Α, ποιο είναι το ρεύμα στην γραμμή μεταφοράς.
Λύση
U 1 14.000
(α) k    20
U2 700
I2 2
(β) k    0,02
I 1 100
(γ) U 1  k  U 2  20  600  12.000 V
I 0,5
(δ) I 1  2   25 A.
k 0.02

9. Μονοφασικός μετασχηματιστής (Μ/Σ) έχει 1500 σπείρες στο πρωτεύον τύλιγμα και 150 σπείρες
στο δευτερεύον. Η τάση στο πρωτεύον τύλιγμα είναι 230V. Στο δευτερεύον τύλιγμα συνδέεται
καταναλωτής που διαρρέεται από ρεύμα έντασης 5Α. Να υπολογίσετε:
Γ1. Τη σχέση μεταφοράς (Κ) του Μ/Σ. (μονάδες 5)

8
Γ2. Την τάση (U2) στο δευτερεύον του Μ/Σ. (μονάδες 5)
Γ3. Το ρεύμα (Ι1) στο πρωτεύον του Μ/Σ. (μονάδες 5)
Γ4. Τη φαινόμενη ισχύ (PS) που αποδίδει ο Μ/Σ στο δευτερεύον. (μονάδες 10)
(Θέμα πανελλήνιες 2010)
Λύση
W1 1500
(Γ1) k    10
W2 150
U1 U 230
(Γ2) k   U2  1  U2   23 V
U2 k 10
I2 I2 5
(Γ3) k   I 1   I 1   0,5 A
I1 k 10
(Γ4) PS  U 2  I 2  23  5  115 VA

9
Ηλεκτρικές Μηχανές
Κεφάλαιο 2: Ηλεκτρικές Μηχανές Συνεχούς Ρεύματος
F : Δύναμη που ασκείται σε ρευματοφόρο αγωγό μέσα σε
Μαγνητικό πεδίο σε Ν
B Η επαγωγή του μαγνητικού πεδίου σε Τ
:
F  B  l  I  a l : το μήκος του αγωγού σε m
I : η ένταση του ρεύματος σε Α
a : η γωνία που σχηματίζουν οι διευθύνσεις του αγωγού και
του πεδίου
E : ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα άκρα αγωγού που κινείται
μέσα σε μαγνητικό πεδίο σε V
B : Η επαγωγή του μαγνητικού πεδίου σε Τ
E  B  l    a l : το μήκος του αγωγού σε m
 : η ταχύτητα κίνησης του αγωγού σε m/sec
a : η γωνία που σχηματίζουν οι διευθύνσεις της ταχύτητας
και του πεδίου
 % : Η διακύμανση της τάσης γεννήτριας Σ.Ρ. σε ποσοστό %
Uo UN U o : η τάση της γεννήτριας όταν εργάζεται χωρίς φορτίο σε V
%   100%
UN U N : η τάση της γεννήτριας όταν εργάζεται με το πλήρες
φορτίο της σε V
P : ισχύς που παράγει μια γεννήτρια Σ.Ρ. σε W
P U I U : τάση που επικρατεί στους ακροδέκτες της γεννήτριας σε V
I : η ένταση του παραγόμενου ρεύματος σε Α
P : ισχύς απωλειών της γεννήτριας Σ.Ρ. σε W
P  P .  P P . : ισχύς που δίνεται στην γεννήτρια σαν μηχανική σε W
P : Ηλεκτρική ισχύς που δίνει η γεννήτρια στο δίκτυο σε W
P . . : ηλεκτρικές απώλειες γεννήτριας Σ.Ρ, σε W
RT : αντίσταση τυλίγματος επαγωγικού τυμπάνου μαζί με τις
ψήκτρες και το τύλιγμα των βοηθητικών πόλων σε Ω
I T : το ρεύμα που διαρρέει το επαγωγικό τύμπανο σε Α
P . .  RT  I T2  R  I 2  R  I 2
R : αντίσταση του τυλίγματος σειράς σε Ω
I  : το ρεύμα που διαρρέει το τύλιγμα σειράς σε Α
R : αντίσταση του παράλληλου τυλίγματος μαζί με την ρυθμι-
στική αντίσταση σε Ω
I  : το ρεύμα που διαρρέει το παράλληλο τύλιγμα σε Α
n : βαθμός απόδοσης γεννήτριας Σ.Ρ. (καθαρός αριθμός)
P P P : ισχύς απωλειών της γεννήτριας Σ.Ρ. σε W
n  1
P . P  P . P . : ισχύς που δίνεται στην γεννήτρια σαν μηχανική σε W
P : Ηλεκτρική ισχύς που δίνει η γεννήτρια στο δίκτυο σε W
U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
U  E a  I T  RT E : αναπτυσσόμενη ΑΗΕΔ στον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
RT : συνολική αντίσταση του επαγώγιμου σε Ω
I T : το ρεύμα που διαρρέει το επαγώγιμο σε Α
E : αναπτυσσόμενη ΑΗΕΔ στον κινητήρα Σ.Ρ. σε V

10
 Ea      n  : σταθερά
 : μαγνητική ροή κάθε μαγνητικού πόλου σε Vs
n : ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα σε στρ./sec
U I  . : ρεύμα εκκίνησης κινητήρα Σ.Ρ. χωρίς εκκινητή σε Α
I  . 
RT U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
RT : συνολική αντίσταση του επαγώγιμου σε Ω
I  . : ρεύμα εκκίνησης κινητήρα Σ.Ρ.με εκκινητή σε Α
U U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
I  . 
RT  R RT : συνολική αντίσταση του επαγώγιμου σε Ω
R : αντίσταση του εκκινητή σε Ω
T : ροπή δύναμης ως προς άξονα σε Nm
T  F r F : δύναμη σε Ν
r : απόσταση της δύναμης από τον άξονα σε m
T : ροπή που ασκείται σε πραγματικό κινητήρα Σ.Ρ. σε Nm
p : αριθμός των ζευγών μαγνητικών πόλων της μηχανής
p  S W S : αριθμός των στοιχείων του τυλίγματος
T    I T  k1    I
2   a W : αριθμός των αγωγών του στοιχείου
p  S W   3,14
Όπου: k1 
2   a a : αριθμός των ζευγών των παράλληλων κλάδων
 : μαγνητική ροή κάθε μαγνητικού πόλου σε Vs
I T : το ρεύμα που διαρρέει το επαγωγικό τύμπανο σε Α
I T : το ρεύμα που διαρρέει το επαγωγικό τύμπανο σε Α
U  Ea U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
IT 
RT E : αναπτυσσόμενη ΑΗΕΔ στον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
RT : συνολική αντίσταση του επαγώγιμου σε Ω
n : ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα σε στρ./sec
U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
U  I T  RT I T : το ρεύμα που διαρρέει το επαγωγικό τύμπανο σε Α
n
  RT : συνολική αντίσταση του επαγώγιμου σε Ω
 : σταθερά
 : μαγνητική ροή κάθε μαγνητικού πόλου σε Vs
P1 : ηλεκτρική ισχύς που απορροφά ο κινητήρας Σ.Ρ. σε W
P1  U  I U : τάση της πηγής που τροφοδοτεί τον κινητήρα Σ.Ρ. σε V
I : η ένταση του ρεύματος της πηγής σε Α
T  n P : ισχύ που δίνει ο κινητήρας στον άξονα του σε W
P
9,55 Ta : ροπή που αναπτύσσει ο κινητήρας στον άξονα του σε Nm
n : ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα σε στρ./sec
n : βαθμός απόδοσης κινητήρα Σ.Ρ. (καθαρός αριθμός)
P P P : ισχύς απωλειών του κινητήρα Σ.Ρ. σε W
n  1
P1 P  P . P1 : ηλεκτρική ισχύς που απορροφά ο κινητήρας Σ.Ρ. σε W
P : ισχύ που δίνει ο κινητήρας στον άξονα του σε W
Ερωτήσεις σύντομης ανάπτυξης
1. Να αναφέρετε τα είδη των υλικών που απαιτούνται για τη λειτουργία των ηλεκτρικών
μηχανών

11
Απάντηση
(α) Ηλεκτρικοί αγωγοί για τη δίοδο του ρεύματος (κατά κανόνα χάλκινοι, σπανιότερα από αλουμίνιο
ορείχαλκο ή μπρούτζο)
(β) Μονωτικά υλικά για την παρεμπόδιση διαρροής του ηλεκτρικού ρεύματος από τους αγωγούς
(ελαστικό, συνθετικά υλικά, χαρτί εμποτισμένο σε μονωτικό βερνίκι),
(γ) Σίδηρος (σιδηροελάσματα) για την οδήγηση του μαγνητικού πεδίου

2. Να αναφέρεται ποιες βασικές συνθήκες πρέπει να πληρούνται για να λειτουργήσει μια γεν-
νήτρια συνεχούς ρεύματος
Απάντηση
(α) Να υπάρχει μαγνητικό πεδίο (Β)
(β) Να υπάρχει αγωγός ή πλαίσιο μέσα στο μαγνητικό πεδίο δηλαδή η μηχανή να έχει τύλιγμα
(γ) Να υπάρχει σχετική κίνηση του αγωγού (ή πλαισίου) ως προς το μαγνητικό πεδίο ή του πεδίου ως
προς τον αγωγό.

3. Να περιγράψετε την αρχή λειτουργίας ενός κινητήρα συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.). Να γράψετε τη
σχέση που δίνει το μέτρο της δύναμης Laplace F σε αγωγό, να γίνει επεξήγηση των μεγεθών και
να δοθούν οι αντίστοιχες μονάδες τους. (Πανελλήνιες 2011) (σελ. 79)
Απάντηση
Όταν ένας αγωγός διαρρέεται από ηλεκτρικό ρεύμα, ενώ βρίσκεται μέσα σε μαγνητικό πεδίο,
αναπτύσσεται σ’ αυτόν από το μαγνητικό πεδίο δύναμη που τείνει να τον κινήσει προς ορισμένη
κατεύθυνση. Η δύναμη αυτή δίνεται από την σχέση:
F  B  l  I  a
F : Δύναμη που ασκείται σε ρευματοφόρο αγωγό μέσα σε μαγνητικό πεδίο σε Ν
B : Η επαγωγή του μαγνητικού πεδίου σε Τ
l : το μήκος του αγωγού σε m
I : η ένταση του ρεύματος σε Α
a : η γωνία που σχηματίζουν οι διευθύνσεις του αγωγού και του πεδίου

4. Να περιγράψετε την αρχή λειτουργίας μιας γεννήτριας συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.). Να γράψετε
τη σχέση που δίνει το μέτρο ΗΕΔ σε αγωγό, να γίνει επεξήγηση των μεγεθών και να δοθούν οι
αντίστοιχες μονάδες τους.
Απάντηση
Όταν αγωγός κινείται σε σχέση με ένα μαγνητικό πεδίο αναπτύσσεται πάνω του ηλεκτρεγερτική
δύναμη που δίνεται από την σχέση:
E  B  l    a
E : ΗΕΔ που αναπτύσσεται στα άκρα αγωγού που κινείται μέσα σε μαγνητικό πεδίο σε V
B : Η επαγωγή του μαγνητικού πεδίου σε Τ
l : το μήκος του αγωγού σε m
 : η ταχύτητα κίνησης του αγωγού σε m/sec
a : η γωνία που σχηματίζουν οι διευθύνσεις της ταχύτητας και του πεδίου

5. Πότε στα άκρα αγωγού κινούμενου μέσα σε μαγνητικό πεδίο δεν αναπτύσσεται ΗΕΔ από
επαγωγή;
Απάντηση
Από τον τύπο της προηγούμενης ερώτησης, αν η γωνία α είναι 0 ο δηλαδή ο αγωγός κινείται παράλληλα
με το πεδίο τότε ημα=0 και επομένως και η ΗΕΔ Ε=0

12
6. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τις κατηγορίες των γεννητριών συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.) ανάλογα
με τον τρόπο, με οποίο είναι συνδεδεμένο το τύλιγμα διέγερσής τους. (Πανελλήνιες 2009)
Απάντηση
(α) Γεννήτριες με ξένη διέγερση
(β) Γεννήτριες με παράλληλη διέγερση
(γ) Γεννήτριες με διέγερση σειράς
(δ) Γεννήτριες με σύνθετη διέγερση
Οι τελευταίες διακρίνονται σε γεννήτριες με αθροιστική σύνθετη διέγερση λέγεται και υπερσύνθετη
και σε γεννήτριες με διαφορική σύνθετη διέγερση. Σελ. 98, 102

7. Να αναφέρετε τους τρόπους με τους οποίους επιτυγχάνεται η αλλαγή φοράς περιστροφής στους
κινητήρες παράλληλης διέγερσης συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.). (Πανελλήνιες 2009)
Απάντηση
Την αλλαγή της φοράς περιστροφής στους κινητήρες παράλληλης διέγερσης μπορούμε να την
πετύχουμε με δύο τρόπους:
(α) με την αλλαγή της φοράς του ρεύματος διέγερσης δηλαδή αλλάζοντας την πολικότητα των
μαγνητικών πόλων, χωρίς να μεταβληθεί η φορά του ρεύματος τυμπάνου
(β) με την αλλαγή της φοράς του ρεύματος τυμπάνου χωρίς να μεταβληθεί η πολικότητα των
μαγνητικών πόλων (σελ. 119).

8. Να αναφέρετε τους δύο (2) βασικούς τρόπους ρύθμισης της ταχύτητας περιστροφής στους
κινητήρες συνεχούς ρεύματος. (Πανελλήνιες 2012)
Απάντηση
(α) Να διατηρήσουμε σταθερή την τάση (U) που εφαρμόζεται στο επαγωγικό τύμπανο και να
μεταβάλλουμε με την βοήθεια ροοστάτη το ρεύμα διέγερσης.
(β) Να διατηρήσουμε την ένταση διέγερσης σταθερή και να μεταβάλλουμε την τάση (U) του
επαγωγικού τυμπάνου.

9. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τις κύριες κατηγορίες κινητήρων συνεχούς ρεύματος, με κριτή-ριο

τον τρόπο, που είναι συνδεδεμένο το τύλιγμα διέγερσής τους. (Πανελλήνιες 2013)
Απάντηση
(α) Κινητήρες με ξένη διέγερση
(β) κινητήρες με παράλληλη διέγερση
(γ) κινητήρες με διέγερση σειράς
(δ) κινητήρες με σύνθετη διέγερση
Οι τελευταίοι διακρίνονται σε κινητήρες με αθροιστική σύνθετη διέγερση και σε κινητήρες με
διαφορική σύνθετη διέγερση. (σελ 118)

10. Να αναφέρεται τα δύο είδη των απωλειών των γεννητριών ΣΡ.

Απάντηση
(α) Σταθερές απώλειες (ανεξάρτητες του φορτίου της γεννήτριας)
(β) Μεταβλητές απώλειες (μεταβάλλονται με το φορτίο)

11. Να αναφέρεται ποιες είναι οι σταθερές απώλειες σε μια γεννήτρια ΣΡ.

Απάντηση
(α) Μηχανικές απώλειες, που διακρίνονται σε:
(1) τριβή του άξονα του δρομέα στα έδρανα του στάτη
(2) τριβή των ψηκτρών με τον συλλέκτη
(3) τριβή του περιστρεφόμενου δρομέα με τον αέρα
13
 (4) Μηχανικό έργο του ανεμιστήρα
(β) Μαγνητικές απώλειες που διακρίνονται σε:
(1) Απώλειες υστέρησης
(2) Απώλειες δινορρευμάτων

12. Που οφείλονται οι απώλειες υστέρησης σε μια μηχανή ΣΡ;

Απάντηση
Οφείλονται στις διαδοχικές μεταβολές της μαγνήτισης του πυρήνα του επαγωγικού τυμπάνου όταν
αυτό περιστρέφεται μέσα στο σταθερό μαγνητικό πεδίο που δημιουργούν οι πόλοι.

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

14
1. Με ποια ταχύτητα πρέπει να κινείται αγωγός μήκους l=0,8 m μέσα σε ομοιόμορφο μαγνητικό πεδίο
που έχει μαγνητική επαγωγή Β=0,9Τ, αν η γωνία που κόβει τις μαγνητικές γραμμές είναι 60 ο και η
παραγόμενη ΗΕΔ από επαγωγή στον αγωγό είναι Ε=6,23 V. (Ασκ. 9 σελ. 81)
Λύση
Η ΗΕΔ από επαγωγή που αναπτύσσεται σε κινούμενο αγωγό μέσα σε μαγνητικό πεδίο δίνεται από την
σχέση: E  B  l   a Λύνουμε την σχέση αυτή ως προς την ταχύτητα και αντικαθιστούμε τις τιμές (
3
a   60   0,866 ).
2
E 6,23 m
E  B  l    a       10
B  l  a 0,9  0,8  0,866 s

2. Η δύναμη που ασκείται σε αγωγό μήκους l=0,4 m κατά την κίνηση του υπό γωνία 45ο μέσα σε
μαγνητικό πεδίο Β=0,9Τ είναι F=12 N. Ζητείται η ένταση του ρεύματος που θα διαρρέεται ο αγωγός.
Λύση
Η δύναμη που ασκείται σε αγωγό μέσα σε μαγνητικό πεδίο δίνεται από την σχέση: F  B  l  I a .
Λύνουμε την σχέση αυτή ως προς την ένταση του ρεύματος και αντικαθιστούμε τις τιμές,
2
(a   45   0,707) έτσι έχουμε:
2
F 12
F  B  l  I a  I  I  I  47,2 A
B  l a 0,9  0,4  0,707

3. Κινητήρας συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.) τροφοδοτείται με τάση 220V. Το τύλιγμα του τυμπάνου του
έχει αντίσταση 0,5Ω και διαρρέεται από ρεύμα έντασης 40Α. Να υπολογιστούν:
α. Η αντιηλεκτρεγερτική δύναμη (ΑΗΕΔ) του κινητήρα. (10 μονάδες)
β. Η ένταση του ρεύματος εκκίνησης του κινητήρα, χωρίς τη χρήση εκκινητή. (6 μονάδες)
γ. Η ένταση του ρεύματος εκκίνησης του κινητήρα, όταν χρησιμοποιηθεί εκκινητής με αντίσταση
3,5Ω. (9 μονάδες) (Πανελλήνιες 2009)
Λύση
(α) Για τους κινητήρες ΣΡ ισχύει η σχέση: U  E a  I T  RT
Λύνουμε την παραπάνω σχέση ως προς την ΑΗΕΔ και έχουμε: E a  U  I T  RT (1)
Αντικαθιστούμε και έχουμε: E a  220  40  0,5  220  20  200 V
(β) Κατά την εκκίνηση η ΑΗΕΔ είναι E a  0 καθώς ο κινητήρας δεν περιστρέφεται, η ΑΗΕΔ
συνδέεται με τις στροφές με την σχέση: E a      n αν n  0 τότε και E a  0
Το ρεύμα του τυμπάνου θα είναι το ρεύμα εκκίνησης I T  I  . Αντικαθιστούμε στην σχέση (1):
U 220
E a  U  I T  RT  0  U  I  .  RT  I  .   I  .   I  .  440 A
RT 0,5
(γ) Η αντίσταση εκκίνησης συνδέεται σε σειρά με την αντίσταση του τυμπάνου, έτσι η σχέση (1) θα
U 220 220
γίνει: 0  U  I  .   RT  R .   I  .   I  .   I  .   55 A
RT  R . 0,5  3,5 4

4. Κινητήρας συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.) με ονομαστική μηχανική ισχύ 10 kW τροφοδοτείται με τάση

250 V και λειτουργεί στο ονομαστικό του φορτίο με ταχύτητα 500 στρ/min. Το ρεύμα που απορροφά
από το δίκτυο είναι 50 A. Να υπολογίσετε:
Γ1. Τη ροπή Τα που αναπτύσσει ο κινητήρας στον άξονά του. (8 Μονάδες)
Γ2. Το βαθμό απόδοσης η του κινητήρα. (12 μονάδες)
Γ3. Τις απώλειες ισχύος Pαπ. του κινητήρα. (5 μονάδες) (Πανελλήνιες 2011)
Λύση

15
 T  n
Γ1. Η ροπή στον άξονα κινητήρα ΣΡ συνδέεται με την ισχύ με την σχέση: P 
9,55
P  9,55 10000  9,55
Λύνουμε ως προς την ροπή και έχουμε: Ta    191 Nm
n 500
Γ2. Η ηλεκτρική ισχύς του κινητήρα είναι: P1  U  I  250  50  12500 W
P 10000
Ο βαθμός απόδοσης δίνεται από την σχέση: n    0,8 ή 80%
P1 12500
Γ3. Οι απώλειες δίνονται από την σχέση: P .  P1  P  12500  10000  2500 W

5. Κινητήρας συνεχούς ρεύματος (Σ.Ρ.) τροφοδοτείται με τάση 250 V και αναπτύσσει κατά την
κανονική του λειτουργία αντιηλεκτρεγερτική δύναμη 245 V. Η ωμική αντίσταση του επαγωγικού
τυμπάνου είναι 0,5 Ω. Να υπολογίσετε:
Γ1. Την ένταση του ρεύματος του επαγωγικού τυμπάνου ΙΤ στην κανονική λειτουργία του κινητήρα.
(Μονάδες 8)
Γ2. Την ένταση του ρεύματος εκκίνησης Ιε του κινητήρα χωρίς τη χρήση εκκινητή. (Μονάδες 5)
Γ3. Την αντίσταση του εκκινητή Rε για να περιοριστεί η ένταση εκκίνησης στο διπλάσιο του
κανονικού ρεύματος του κινητήρα. (Μονάδες 12) (Πανελλήνιες 2012)
Λύση
Γ1. Για τους κινητήρες ΣΡ ισχύει η σχέση: U  E a  I T  RT (1)
Λύνουμε την παραπάνω σχέση ως προς την ένταση του επαγωγικού τυμπάνου και έχουμε:
U  E a 250  245 5
U  E a  I T  RT  I T     10 A
RT 0,5 0,5
Γ2. Κατά την εκκίνηση η ΑΗΕΔ είναι E a  0 καθώς ο κινητήρας δεν περιστρέφεται, η ΑΗΕΔ
συνδέεται με τις στροφές με την σχέση: E a      n αν n  0 τότε και E a  0
Το ρεύμα του τυμπάνου θα είναι το ρεύμα εκκίνησης I T  I  . Αντικαθιστούμε στην σχέση (1):
U 250
U  E a  I T  RT  U  I  .  RT  I  .   I  .   I  .  500 A
RT 0,5
Γ3. Θα πρέπει το ρεύμα εκκίνησης να γίνει: I  .  2  I T  2  10  20 A
Η αντίσταση εκκίνησης συνδέεται σε σειρά με την αντίσταση του τυμπάνου, έτσι η σχέση (1) θα γίνει:
U U 250
U  I  .   RT  R .   R .  RT   R .   RT   0,5  12,5  0,5  12 
I  . I  . 20

6. Γεννήτρια Σ.Ρ. ονομαστικής τάσης 200V τροφοδοτεί κινητήρα Σ.Ρ., που αναπτύσσει στον άξονά του
ροπή 191 Nm. Η ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα είναι 600στρ/min και ο βαθμός απόδοσης του
είναι 75%. Να υπολογίσετε:
Δ1. Την αποδιδόμενη μηχανική ισχύ Ρ στον άξονα του κινητήρα. (Μονάδες 8)
Δ2. Την ηλεκτρική ισχύ Ρ1 που απορροφά ο κινητήρας. (Μονάδες 5)
Δ3. Την ένταση Ι του ρεύματος που δίνει η γεννήτρια. (Μονάδες 4)
Δ4. Το βαθμό απόδοσης της γεννήτριας, αν οι συνολικές απώλειές της είναι 4kW. (Μονάδες 8)
(Πανελλήνιες 2013)
Λύση
T  n
Δ1. Η ισχύς στον άξονα κινητήρα ΣΡ δίνεται από την σχέση: P 
9,55
T  n 191  600
Αντικαθιστούμε και έχουμε: P    12000 W ή 12 kW
9,55 9,55

16
 P
Δ2. Ο βαθμός απόδοσης κινητήρα ΣΡ δίνεται από την σχέση: n 
P1
P 12000
Λύνουμε ως προς την ηλεκτρική ισχύ και έχουμε: P1  n  0,75  16000 W ή 16 kW
Δ3. Η ηλεκτρική ισχύς της γεννήτριας δίνεται από την σχέση: P1  U  I
P 16000
Λύνουμε ως προς την ένταση του ρεύματος και έχουμε: I  1   80 A
U 200
Δ4. Η ισχύς στην είσοδο της γεννήτριας είναι: P .  P1  P .  16000  4000  20000 W
P1 16000
Ο βαθμός απόδοσης είναι: n    0,8 ή 80%
P . 20000

Ηλεκτρικές Μηχανές
Κεφάλαια 3,4,5: Ηλεκτρικές Μηχανές Εναλλασσόμενου Ρεύματος
T
1
ή f 
1 T : Περίοδος εναλ. μεγέθους σε sec
f T f : Συχνότητα εναλ. μεγέθους σε Hz

17
   : Κυκλική συχνότητα σε rad/sec
 ή    t  : Γωνία φάσης σε rad
t
t : Χρόνος σε sec
 : Κυκλική συχνότητα σε rad/sec
2 T : Περίοδος εναλ. μεγέθους σε sec
  2f
T f : Συχνότητα εναλ. μεγέθους σε Hz
π=3,14
i : Στιγμιαία τιμή της έντασης σε Α
i  I m  t I m : Μέγιστη τιμή ή πλάτος της έντασης σε Α
 : Κυκλική συχνότητα σε rad/sec
t : Χρόνος σε sec
u : Στιγμιαία τιμή της τάσης σε V
u  U m t U m : Μέγιστη τιμή ή πλάτος της τάσης σε V
 : Κυκλική συχνότητα σε rad/sec
t : Χρόνος σε sec
Im I  . : Ενεργός τιμή της έντασης σε Α
I  .   0,707  I m
2 I m : Μέγιστη τιμή ή πλάτος της έντασης σε Α
Um U  . : Ενεργός τιμή της τάσης σε V
U  .   0,707  U m
2 U m : Μέγιστη τιμή ή πλάτος της τάσης σε V
p  nS f : Συχνότητα εναλ. μεγέθους σε Hz
f  p : Αριθμός ζευγαριών πόλων (καθαρός αριθμός)
60
n S : Αριθμός στροφών της μηχανής σε στρ./min ή rpm
U ή : Πολική τάση (μεταξύ 2 φάσεων) σε V
U ή  3  U ή U ή : Φασική τάση (μεταξύ φάσης και ουδετέρου) σε V
3  1,73
I ή : Πολική ένταση σε Α
I ή  3  I ή I ή : Φασική ένταση σε Α
3  1,73
P : πραγματική ισχύς για τριφασική μηχανή σε W
P  3  U   I     U  : ενεργός τιμή της πολικής τάσης σε V
 1,73  U   I    I  : ενεργός τιμή της πολικής έντασης σε Α
 : συντελεστής ισχύος όπου φ η γωνία της διαφοράς φάσης
ανάμεσα στην τάση και στην ένταση σε μοίρες ή rad
F : Mαγνητική δύναμη (Laplace) σε Ν
F  B l  I B : Η επαγωγή του στρεφόμενου μαγνητικού πεδίου σε Τ
l : το μήκος του αγωγού σε m
I : Ρεύμα δρομέα από επαγωγή σε Α
60  f n S : Σύγχρονη ταχύτητα της μηχανής σε στρ./min ή rpm
nS 
p f : Συχνότητα τροφοδοσίας σε Hz
p : Αριθμός ζευγών μαγνητικών πόλων (καθαρός αριθμός)
nS  n s : Ολίσθηση του κινητήρα (καθαρός αριθμός)
s n S : Σύγχρονη ταχύτητα του κινητήρα σε στρ./min ή rpm
nS
n : Ταχύτητα του κινητήρα σε στρ./min ή rpm
9,55  P T : ροπή που αναπτύσσει ο κινητήρας στον άξονα του σε Nm
T
n P : ισχύ που δίνει ο κινητήρας στον άξονα του σε W

18
 n : ταχύτητα περιστροφής του κινητήρα σε στρ./sec
n : βαθμός απόδοσης ασύγχρονου τριφασικού κινητήρα
P P1  P . P P : ισχύ που δίνει ο κινητήρας στον άξονα του σε W
n  
P1 P1 P  P . P1 : δαπανούμενη ηλεκτρική ισχύς σε W
P . : ισχύς απωλειών σε W
n : βαθμός απόδοσης ασύγχρονου τριφασικού κινητήρα (προσεγ-
n  1 s γιστικά)
s : Ολίσθηση του κινητήρα (καθαρός αριθμός)
P , : απώλειες χαλκού στον στάτη σε W
P ,  3  I 2  R1 I : Ρεύμα στάτη από επαγωγή σε Α
R1 : αντίσταση της μιας φάσης του στάτη σε Ω.
P , : απώλειες χαλκού στον δρομέα σε W
P ,  3  I 2  R I : ρεύμα δρομέα από επαγωγή σε Α
R1 : αντίσταση της μιας φάσης του δρομέα σε Ω.
P . : ισχύς απωλειών σε W
P , : απώλειες χαλκού στον στάτη σε W
P , : απώλειες χαλκού στον δρομέα σε W
P .  P ,  P ,  Po  P
Po : απώλειες σιδήρου σε W
P : μηχανικές απώλειες σε W

Ερωτήσεις σύντομης ανάπτυξης

1. Αναφέρατε τα είδη γεννητριών εναλλασσομένου ρεύματος που υπάρχουν
Απάντηση
(σελ. 169)
(α) Σύγχρονες και (β) ασύγχρονες
Στην πράξη χρησιμοποιούνται οι σύγχρονες που λέγονται και εναλλακτήρες, διακρίνονται σε:
(i) εναλλακτήρες με εξωτερικούς πόλους
(ii) εναλλακτήρες με εσωτερικούς ή περιστρεφόμενους πόλους
Ένας ειδικός τύπος εναλλακτήρων με περιστρεφόμενους πόλους είναι οι στροβιλοεναλλακτήρες.

2. Σε τι διαφέρουν οι εναλλακτήρες με εξωτερικούς (ή σταθερούς) πόλους από τις γεννήτριες ΣΡ;

Απάντηση
(σελ. 170)
Στους εναλλακτήρες δεν υπάρχει συλλέκτης στον άξονα αλλά δακτυλίδια από τα οποία παίρνουμε με
την βοήθεια ψηκτρών την εναλλασσόμενη τάση.
3. Ποια είναι τα μειονεκτήματα των εναλλακτήρων με εξωτερικούς πόλους;
Απάντηση
(σελ. 175)
(α) όλο το ρεύμα του φορτίου περνά απ’ τα δακτυλίδια και τις ψήκτρες, που φθείρονται γρήγορα όσο
κατάλληλα και αν κατασκευασθούν
(β) πολύ λίγο χώρο επαγωγικού τυμπάνου, άρα και περιορισμένου τυλίγματος
(γ) μεγάλη καταπόνηση των μονώσεων του τυλίγματος του επαγωγικού τυμπάνου, λόγω των μεγάλων
φυγόκεντρων δυνάμεων που αναπτύσσονται.

4. Αναφέρατε τα είδη των ασύγχρονων τριφασικών κινητήρων ανάλογα με την κατασκευή του
δρομέα τους.

19
Απάντηση
(σελ. 210)
(α) κινητήρες με βραχυκυκλωμένο δρομέα
(β) κινητήρες με δακτυλιοφόρο δρομέα

5. Τι ονομάζουμε ολίσθηση ασύγχρονου τριφασικού κινητήρα και από ποια σχέση δίνεται; (Μο-
νάδες 7, 2010)
Απάντηση
(σελ. 218) Ονομάζουμε το λόγο της διαφοράς μεταξύ της σύγχρονης ταχύτητας ns, και της ταχύτητας
nS  n
του κινητήρα n, προς τη σύγχρονη ταχύτητα. Δηλαδή: s 
nS

6. Στην πινακίδα ενός ασύγχρονου τριφασικού κινητήρα με βραχυκυκλωμένο δρομέα αναγρά-

φονται τα εξής: 380VΔ/660VΥ. Να εξηγήσετε τι σημαίνουν αυτά τα στοιχεία. (Δεν απαιτείται
σχήμα).(Μονάδες 6, 2012)
Απάντηση
(σελ. 226) Αν η ένδειξη είναι 380 VΔ/660 VY, ο κινητήρας μπορεί να εργασθεί σε πολική τάση
δικτύου 380 V σε σύνδεση τριγώνου και 660 V σε σύνδεση αστέρα.

7. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τρεις (3) από τις μεθόδους εκκίνησης των ασύγχρονων τριφασικών
κινητήρων βραχυκυκλωμένου δρομέα. (Μονάδες 9. 2010)
Απάντηση
(σελ. 228) Επιλέξτε 3 από τους 5
(α) Απ’ ευθείας εκκίνηση
(β) Εκκίνηση με διακόπτη αστέρα – τριγώνου Υ-Δ
(γ) Εκκίνηση με αντιστάσεις στο στάτη.
(δ) Εκκίνηση με αυτομετασχηματιστή
(ε) Εκκίνηση με ηλεκτρονικό εκκινητή

8. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τρεις (3) τρόπους πέδησης ασύγχρονου τριφασικού κινητήρα βρα-
χυκυκλωμένου δρομέα. (Μονάδες 9. 2013)
Απάντηση
(Σελ. 244, 246) Επιλέξτε 3 από τους 5
(α) Μηχανική πέδηση
(β) Ελεύθερη πέδηση
(γ) ομαλή πέδηση
(δ) Δυναμική πέδηση
(ε) Πέδηση με αντιστροφή της φοράς του μαγνητικού πεδίου

9. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τις δύο (2) κατηγορίες σταθερών απωλειών

των ασύγχρονων τριφασικών κινητήρων βραχυκυκλωμένου δρομέα. Πού
οφείλονται οι απώλειες της κάθε κατη-γορίας;
Απάντηση
(σελ. 247). Οι σταθερές απώλειες είναι:
(α) μαγνητικές απώλειες
(β) μηχανικές απώλειες
Οι μαγνητικές απώλειες λέγονται και απώλειες σιδήρου και οφείλονται στο φαινόμενο της μαγνητικής
υστέρησης και των δινορρευμάτων στο σιδερένιο πυρήνα της μηχανής.

20
Οι μηχανικές απώλειες οφείλονται στις τριβές στους τριβείς του άξονα και στον αερισμό της φτερωτής
της μηχανής.

10. Να αναφέρετε, ονομαστικά, τις δύο (2) κατηγορίες μεταβλητών απωλειών των ασύγχρονων
τριφασικών κινητήρων βραχυκυκλωμένου δρομέα. Πού οφείλονται οι απώλειες της κάθε κατη-
γορίας; (Μονάδες 8, 2013)
Απάντηση
(σελ. 248) Οι μεταβλητές απώλειες είναι:
(α) ηλεκτρικές απώλειες του στάτη
(β) ηλεκτρικές απώλειες δρομέα
Οι ηλεκτρικές απώλειες του στάτη οφείλονται στην ωμική αντίσταση των χάλκινων τυλιγμάτων του
στάτη και λέγονται απώλειες χαλκού στάτη P ,
Οι ηλεκτρικές απώλειες δρομέα οφείλονται στην ωμική αντίσταση των χάλκινων τυλιγμάτων του
δρομέα και λέγονται απώλειες χαλκού δρομέα P ,

11. Με ποιους τρόπους μπορούμε πειραματικά να μετρήσουμε τις απώλειες σε ένα ασύγχρονο
τριφασικό κινητήρα βραχυκυκλωμένου δρομέα. Ποιες απώλειες μετριούνται σε κάθε ένα από τα
πειράματα;
Απάντηση
(σελ. 248)
(α) Πείραμα με κινητήρα χωρίς φορτίο: μετριούνται με βαττόμετρο και αμπερόμετρο την ισχύ Po και
το ρεύμα Ιο που απορροφά σε λειτουργία χωρίς κανένα φορτίο. Η ισχύς Ρ ο αντιπροσωπεύει τις
απώλειες σιδήρου Ρσ, τις μηχανικές απώλειες Ρμ και τις απώλειες χαλκού στο στάτη. Οι απώλειες του
δρομέα είναι αμελητέες. Po  P  P  P ,  P  P  3  I o  R1
2

(β) Πείραμα με ακινητοποιημένο τον δρομέα: ακινητοποιούμε το δρομέα και τροφοδοτούμε το στάτη
με τάση μικρότερη της ονομαστικής ώστε το ρεύμα που απορροφά ο κινητήρας από το δίκτυο να είναι
ίσο με το ονομαστικό. Η ένδειξη του βαττομέτρου είναι Pακ και αντιπροσωπεύει τις απώλειες χαλκού
στο στάτη και δρομέα και τις απώλειες σιδήρου. Προσεγγιστικά μπορούμε να γράψουμε:
Po  Px ,  Px ,  P

12. Να αναφέρετε ονομαστικά τα τρία είδη των ασύγχρονων μονοφασικών κινητήρων ανάλογα με
τον τρόπο δημιουργίας της διαφοράς φάσης στο βοηθητικό τύλιγμα.
Απάντηση
(σελ 288)
(α) κινητήρες με αντίσταση
(β) κινητήρες με πυκνωτή
(γ) κινητήρες με βραχυκυκλωμένες σπείρες στο στάτη

13. Να αναφέρετε ονομαστικά, τους τρόπους με τους οποίους γίνεται η ρύθμιση των στροφών
των ασύγχρονων μονοφασικών κινητήρων (ΑΜΚ) (Μονάδες 6, 2011)
Απάντηση
(σελ 292) Η ρύθμιση των στροφών των Α.Μ.Κ. γίνεται με μεταβολή:
(α) της συχνότητας του δικτύου ηλεκτροδότησης
(β) του αριθμού των πόλων
(γ) της τάσης τροφοδοσίας.

14. Να αναφέρετε ονομαστικά τα είδη των μονοφασικών κινητήρων με συλλέκτη

Απάντηση

21
(σελ 297)
(α) κινητήρες σειράς
(β) κινητήρες γιουνιβέρσαλ (universal)
(γ) κινητήρες αντίδρασης

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Τετραπολικός ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας με ονομαστική ισχύ 10 kW τροφοδοτείται από

δίκτυο συχνότητας 50 Ηz. Κατά τη λειτουργία του με κανονικό φορτίο η ταχύτητά του είναι 1425
στρ/min και οι συνολικές του απώλειες είναι 2,5 kW. Να υπολογιστούν: (α) Η σύγχρονη ταχύτητα του
κινητήρα. (Μονάδες 5) (β) Η ολίσθηση του κινητήρα κατά την κανονική του λειτουργία. (Μονάδες 8)
(γ) Η ισχύς που απορροφά ο κινητήρας από το δίκτυο. (Μονάδες 5) (δ) Ο βαθμός απόδοσης του
κινη-τήρα. (Μονάδες 7) (2009)
Λύση
60  f 60  50
(α) n S    1500 . / min
p 2

22
 nS  n 1500  1425
(β) s    0,05 ή 5 %
nS 1500
(γ) P1  P  P .  10  2,5  12,5 kW ή 12500 W
P 10
(δ) n    0,8 ή 80 %
P1 12,5
2. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας τροφοδοτείται από δίκτυο πολικής τάσης 2303 V. Όταν κινεί το
ονομαστικό του φορτίο απορροφά από το δίκτυο ρεύμα έντασης 10Α με συντελεστή ισχύος 0,8. Ο
βαθμός απόδοσης του κινητήρα στην ονομαστική του λειτουργία είναι 90%. Να υπολογίσετε:
Δ1. Την ηλεκτρική ισχύ (P1) που απορροφά ο κινητήρας από το δίκτυο. (Μονάδες 10)
Δ2. Τη μηχανική ισχύ (P) που αποδίδει ο κινητήρας στον άξονά του. (Μονάδες 10)
Δ3. Τις απώλειες ισχύος (Pαπ.) του κινητήρα. (Μονάδες 5) (2010)
Λύση
Δ1. P1  3  U  I    3  230 3  10  0,8  5520 W ΅
P
Δ2. n   P  n  P1  0,9  5520  4968 W
P1
Δ3. P .  P1  P  5520  4968  552 W
3. Τετραπολικός τριφασικός ασύγχρονος κινητήρας συνδέεται σε δίκτυο πολικής τάσης 230 3 V και
συχνότητας 50 Hz. Τα τυλίγματα του στάτη είναι συνδεδεμένα σε τρίγωνο. Ο κινητήρας κατά την
κανονική του λειτουργία απορροφά από το δίκτυο ηλεκτρική ισχύ 13,8 kW, με βαθμό απόδοσης 85%,
με συντελεστή ισχύος 0,8 και η ολίσθηση του είναι 3%. Δίνεται 3  1,73 . Να υπολογίσετε τα
παρακάτω μεγέθη του κινητήρα στην κανονική του λειτουργία: (α) Το ρεύμα Ι που απορροφά ο
κινητήρας από το δίκτυο (Μονάδες 6). (β) Την ένταση Ι φ του ρεύματος που διαρρέει κάθε φάση του
τυλίγματος (Μονάδες 5). (γ) Την αποδιδόμενη μηχανική ισχύ P στον άξονα του (Μονάδες 5). (δ) Την
ταχύτητα περιστροφής n του άξονα του κινητήρα (Μονάδες 9). (2011)
Λύση
P1 13800
(α) P1  3  U  I    I    25 A
U  I   3  230 3  0,8
I 25
(β) I     14,45 A
3 1,73
P
(γ) n   P  n  P1  0,85  13800  11730 W
P1
60  f 60  50
(δ) n S    1500 . / min
p 2
nS  n
s  s  n S  n S  n  n  n S  s  n S  n  n S  1  s   1500  1  0,03  1455 . / min
nS
4. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας βραχυκυκλωμένου δρομέα συνδέεται σε δίκτυο πολικής τάσης
230 3 V και απορροφά από το δίκτυο κατά την κανονική του λειτουργία ένταση ρεύματος 30 Α, με
συντελεστή ισχύος 0,8. Στον άξονα του κινητήρα συνδέεται τόρνος, ο οποίος αποδίδει στην έξοδό του
μηχανική ισχύ ΡΤ=9375 W, με ταχύτητα περιστροφής 125 στρ/min. Ο βαθμός απόδοσης του τόρνου
είναι ηΤ =0,75. Να υπολογίσετε τα παρακάτω μεγέθη του κινητήρα στην κανονική του λειτουργία:
Δ1. Την αποδιδόμενη μηχανική ισχύ ΡΚ στον άξονα του κινητήρα. (Μονάδες 8)
Δ2. Την ηλεκτρική ισχύ Ρ1 που απορροφά ο κινητήρας από το δίκτυο. (Μονάδες 6)
Δ3. Τις απώλειες Ραπ του κινητήρα. (Μονάδες 4)
Δ4. Τη ροπή Τ που αναπτύσσει ο κινητήρας στον άξονά του. (Μονάδες 7) (2012)
Λύση

23
 PT P 9375
Δ1. nT   PK  T   12500 W
PK nT 0,75
Δ2. P1  3  U  I    3  230 3  30  0,8  16560 W
Δ3. P .  P1  PK  16560  12500  4060 W
P  9,55 12500  9,55
Δ4. T  K   955 N  m
n 125
5. Εξαπολικός τριφασικός ασύγχρονος κινητήρας τροφοδοτείται από δίκτυο με πολική τάση 230 3 V,
συχνότητας 50Hz. Όταν κινεί το ονομαστικό του φορτίο, απορροφά ρεύμα έντασης 10Α με συντελεστή
ισχύος 0,9 και παρουσιάζει ολίσθηση 3%. Να υπολογίσετε:
Γ1. Τη σύγχρονη ταχύτητα ns του κινητήρα. (Μονάδες 6)
Γ2. Την ταχύτητα n του κινητήρα στο ονομαστικό του φορτίο. (Μονάδες 10)
Γ3. Την ηλεκτρική ισχύ Ρ1, που απορροφά ο κινητήρας από το δίκτυο. (Μονάδες 9) (2013)
Δίνεται 3  1,73 .
Λύση
60  f 60  50
Γ1. n S    1000 . / min
p 3
nS  n
Γ2. s   s  n S  n S  n  n  n S  s  nS  n  n S  1  s   1000  1  0,03  970 . / min
nS
Γ3. P1  3  U  I    3  230 3  10  0,9  6210 W
6. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας με δυο πόλους έχει συχνότητα τροφοδοσίας 50 Hz. Όταν
λειτουργεί χωρίς φορτίο η ολίσθηση του είναι 0,7% ενώ κατά την λειτουργία του με κανονικό φορτίο η
ταχύτητα του είναι 2800 στρ./min. Να βρεθούν: (α) η σύγχρονη ταχύτητα του κινητήρα (β) Η ταχύτητα
στην λειτουργία χωρίς φορτίο (γ) η ολίσθηση κατά την κανονική λειτουργία του.
Λύση
60  f 60  50
(a) nS    3000 . / min
p 1
nS  n
( ) s   n  n S  (1  s)  n  3000  1  0,007  2979 . / min
nS
n  n 3000  2800
( ) s  S   0,0667 ή 6,67%
nS 3000
7. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας απορροφά ισχύ P1= 8000 W και έχει βαθμό απόδοσης 0,9.
Περιστρέφεται με ταχύτητα 1500 στρ./min. Να βρεθεί η ροπή που αναπτύσσει στον άξονα του.
Λύση
P
n  P  n  P1  P  0,9  8000  7200W
P1
9,55  P 9,55  7200
T    45,84 N  m
n 1500
8. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας συνδέεται με δίκτυο συχνότητας f=50 Hz. Η ολίσθηση στην
πλήρη φόρτιση είναι 5 % και έχει περιστρεφόμενο μαγνητικό πεδίο τεσσάρων πόλων. Να βρεθούν: (α)
η σύγχρονη ταχύτητα του κινητήρα (β) η ταχύτητα περιστροφής του δρομέα.
Λύση
60  f 60  50
(a) nS    1500 . / min
p 2
nS  n
( ) s   n  nS  (1  s )  n  1500  1  0,05  1425 . / min
nS

24
9. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας βραχυκυκλωμένου δρομέα τροφοδοτείται με πολική τάση 380 V,
έχει συντελεστή ισχύος 0,8 και βαθμό απόδοσης 0,85. Στρέφει εργαλειομηχανή που ασκεί στην έξοδο
της ροπή 450 Nm με ταχύτητα 30 στρ./min. Ο βαθμός απόδοσης της εργαλειομηχανής είναι 0,7, Να
υπολογισθούν: (α) η ισχύς του ηλεκτροκινητήρα, (β) η ένταση του ρεύματος που απορροφά από το
δίκτυο, (γ) οι απώλειες του κινητήρα.
Λύση
T  n 450  30
(α) Η ισχύς στην έξοδο της εργαλειομηχανής θα είναι: P    1413,6 W
9,55 9,55
Με βάση τον βαθμό απόδοσης της εργαλειομηχανής και του κινητήρα:
P P 1413,6 P P 2019,4
n  P    2019,4 W , n   P1    2375,7 W
P n 0,7 P1 n 0,85
(β) Η ηλεκτρική ισχύς δίνεται από την σχέση:
P1 2375,7
P1  3  U   I    I    4,5 A
3  U  .   1,73  380  0,8
(γ) Οι απώλειες του κινητήρα είναι: P .  P1  P  2375,7  2019,4  356,3 W
10. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας με ονομαστική ισχύ 6000 W περιστρέφεται με την ονομαστική
του ταχύτητα 1000 στρ./min. Να βρεθεί αν μπορεί να εκκινήσει φορτίο ροπής 150 Νm, αν η ροπή
εκκίνησης του είναι: Τεκκ. = 1,75 Τον.
Λύση
T n P  9,55 6000  9,55
P T    57,3 N  m
9,55 n 1000
T .  1,75  T .  1,75  T  1,75  57,3  100,275 N  m
Ά T .  T . 100,275  150   ά
11. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας δυο πόλων, τροφοδοτείται με τάση κανονικής
συχνότητας f=50 Hz. Λόγω υπερφόρτισης του δικτύου η συχνότητα έχει μειωθεί σε f=49,97 Ηz. Αν η
ταχύτητα στον άξονα του κινητήρα πρέπει να είναι n=2900 στρ./min να βρεθούν: (α) η σύγχρονη
ταχύτητα για κανονική συχνότητα. (β) η σύγχρονη ταχύτητα με την μείωση της συχνότητας. (γ) η
ολίσθηση στις πα-
ραπάνω περιπτώσεις.
Λύση
60  f 60  50
( a ) nS    3000 . / min
p 1
60  f 60  49,97
(  ) nS    2998,2 . / min
p 1
n  n 3000  2900
( ) s  S   0,033 ή 3,3%
nS 3000
nS  n 2998,2  2900
s   0,0327 ή 3,27%
nS 2998,2
12. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας τεσσάρων (4) πόλων τροφοδοτείται με τάση
συχνότητας f=50 Hz. Η ολίσθηση χωρίς φορτίο είναι s=0,5 % και η ταχύτητα ονομαστικής λειτουργίας
(με πλήρες φορτίο) είναι n=1430 στρ./min. Να βρεθούν: (α) η σύγχρονη ταχύτητα του κινητήρα (β) η
ταχύτητα στην εν κενώ λειτουργία του. (γ) η ολίσθηση κατά την κανονική λειτουργία του.
Λύση

25
 60  f 60  50
( ) n S    1500 . / min
p 2
(  ) n  n S  1  s   1500  1  0,005  1492,5 . / min
n S  n 1500  1430
( ) s    0,0466 ή 4,66%
nS 1500
13. Τετραπολικός ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας κινεί φορτίο ροπής 70 N.m με ταχύτητα
1400 στρ./min. Η συχνότητα του δικτύου τροφοδοσίας είναι 50 Hz. Όλες οι απώλειες εκτός από τις
ηλεκτρικές του δρομέα θεωρούνται αμελητέες. Να βρεθούν: (α) η ολίσθηση (β) ο βαθμός απόδοσης
προσεγγιστικά (γ) η ισχύς εξόδου (δ) η ισχύς εισόδου προσεγγιστικά. (ε) οι ηλεκτρικές απώλειες
δρομέα προσεγγιστικά.
Λύση
60  f 60  50
(a ) nS    1500 . / min
p 2
n S  n 1500  1400
s   0,0666 ή 6,66%
nS 1500
( ) n  1  s  1  0,0666  0,9333 ή 93,33%
T  n 70  1400
( ) P   10261,78 W
9,55 9,55
P p 10261,78
( ) n  P1    10995,16 W
P1 n 0,9333
( ) P .  P1  P  10995,16  10261,78  733,38 W

14. Ασύγχρονος τριφασικός κινητήρας συνδέεται σε δίκτυο 220/380 V. Ο συντελεστής ισχύος

είναι 0,9 και ο βαθμός απόδοσης του 0,8. Ο κινητήρας στρέφει τόρνο μηχανουργείου με ροπή 170 Nm
και ταχύτητα 30 στρ./min. Ο βαθμός απόδοσης του τόρνου είναι 70 %. Να βρείτε: (α) την ισχύ του
κινητήρα (β) την ένταση του απορροφούμενου ρεύματος.
Λύση
T  n 170  30
( ) Pό    534,03 W
9,55 9,55
Pό Pό 534,03
nό  P   762,9 W
P nό 0,70
P P 762,9
n  P1    953,63W
P1 n 0,8
P1 953,63
(  ) P1  3  U   I    I    1,61 
3  U  .   1,73  380  0,9

26
27
28