Dhimitér Xhuvani PERSERI NE KEMBE (Fragment romani, kapitulli III) ‘Tema ¢ géndrimit t8 njeriut né fatkeqési, e ndeshjes sB jets me vdekyjen, ¢ ndje- niés optimiste dhe ndjenjés s¥ fatalitetit, éshtd trajtuar nb letérsit® e Dopujve te epokave t8 ndryshme. Por ikjo temB e madhe e géndrimit para fatkeausisé fisike ghe morale né romanin .Pérsiiri né kémbl” paraget triumfin e jetés mbi vlekjen, Herot 1 késaj vepre mbledh forcat fiaike dhe shpirtérore, duke ngadhénjyer mbt fatalitetin dhe pasivitetin dhe mbi plogéshting morale, Njé punétor né moshé ¢8 re ka humbur t8 dy Kembét, Pérpara tij qéndron njé dilems: 8 avarritet n& jet8, 68 harrohet nga njerézit dhe té kinaget me njé pension 18 pérshtatshém, spo t# pérpiget t8 ngrihet pérsérl né kémbs, t8 hyjé 28 shogin? Punétori Din Hyks, personazhi kryesor i romanit, agiedh rrugin ¢ dyis —natyssht, nie rrugé t8 vishtiré, plot dhembje fiztke e kontradikta morale, por rrugé nglitjeje drejt kénagésisé mé t# madhe qé mund té kets njeriu ur mposhté fatkegésing, kur Gel ng radhét © para 08 jetés dhe kur nuk 1é ¢ thyen éndrrat, pasionet dhe” kur mé né fund, pas shumé péxpjekjesh, provon pérséri, me forod té pértériré, bukurin’ e ndjenjés $8 krijimit. Ky roman éhté shiruar me njé gjuhé t8 thjeshté, t8 natyrshme, pa skena 18 Papritura q8 mund té zgjonin vetém nje Kurioitet t jashtim. Pérshicim psikolo- gitk dhe monologét e brendshém jepen mé miré se sa dialogu. Stil, ndonése i rrje- dhshém, vende vende do t8 mund t ishte mé i punuar. Romani ,Pérsérl né kémbe” @shté vepér e réndésishme e letérsisé shqlpe. Dhe ankthi ge kishte mundur disa dité me radhé, nisi té leht& Sohej. Tashti kishte né shpirt njé brengé t8 vazhdueshme, té geté dhe si té pérhershme. Her-heré i dukej sikur brenga i tretej. Né té tlila ca ste, ndonése ishin t8 rralla, Dini béhej i heshtur si njé gur varri. Pa- dashur syt& i mbértheheshin né njé piké dhe ai s'mendonte asgjé. He- shtte dhe vuante. Shoku ge Kishte prané shtratit, ishte mésuar me kété gjendje té Dinit dhe heshtte me géllim, e linte té geté deri sa veté Dini té kthen- te kokén. Atéhere i fliste, bile dhe e shante. Dini e dé ndje dhe i pérgjigie) shicurt, — Jam mézitur, Figiri, dua té dal, mbase né shtépi do té ndjej ve- ten ma miré. — Thuaj doktorit, kam véné re se ai t8 do. — S'mé hyn né puné dashuria e tij. — Si, si the? — Dashuri pér méshiré. Ah, Figiri, si ndryshoka njeriu kaq shpejt! — Mos u déshpéro, — Isha njeri, kurse tashti Figiriu nuk ju pérgiegj, se né cast hyri mjeku, j cili ishte i gézuar gati sa s‘fluturonte, dhe ju drejtua Dinit, — Gjeje kush 48 ka ardhur? 194ai, kapitulli IIL) 2#is me vdekjen, @ ndje- 1S letérait8 e popujre té 1 para fatkeqtsisé fizike fin e Jetés mbi vaeijen. duke ngadhénjyer mbi Pérpara tij qéndron njé kenaget me nj8 pension bg, t8 hyjé n8 shogtri? ugéa e dyté — natyrisht, vale, por rrugé ngjitieje ‘poshté fatiegésing, leur arrat, ‘dhe, natyrshme, pa skena t8 Sm. Pérshierim; peikcolo- 2gu. Sti, ndonise i rrje- nani ,Pérséri n8 kimbs” radhé, nisi té lehté- ueshme, té geté dhe tretej. Né t8 tlila ca- si njé gur varti. Pa- mendonte asgjé. He- me keté gjendje té 2 veté Dini té kthen- > dégjonte me véme- htépi do té ndjej ve- anf ‘u kaq shpejt! i cili ishte i gézuar Dini u zbe né fétyré. U mat 13 fliste, po ju mbajt goja. Doktori u ‘tzemb nga ai emocion i papritur a& i shkaktoi pacientit dhe shpejt e shpeft, a6 18 mos ¢ linte giaté 18 sémurin n8 até gjendie ts tronditur iN — Shokét & punés, té kan ardhur t# gjith’. Dinit mezi i kaloi ngiyra e zbeté, — Mos na turpéro, — vazhdoi doktori kur pa se syté e Dinit fi- Tuan t8 njomeshin, — Mbalu i forts. — Nuk e di, se si mé vjen. C’do té shohin ata, njé cop. .. — Shet! Ti gjithnjé budallallege flet. Ata po vijné. Te dera e pavionit beng ballé shokét e Dinit. Ata mbetén pér njé ast te praku, véshtruan rreth e qark dhe, kur ¢ pang, u derdhén si lumé, Ishin pesémbédhjeté shokét e punés. Gjithésej ata ishin njézet, PO pesé sig duket ishin qéndruar né oficiné pér punét e rastit. TE giithé me radhé e pérqafuan. Dini dridhej nga njé ndjenjé gé e kish- te pushtuar té térin dhe qé nuk e linte té fliste. Nuk iu pérgjigjet dot pyetjeve aé i bénin. Né vend té tij u pérejigie] mjeku dhe Figiriu. — More Din, po ti enke béré memec, more, tha Titi dhe i ra shpatullave si dikur. Dini ngriti Kokén dhe pa shokun e fémijérisé drejt e né sy. Titit 1 ngriu buzégeshja né fytyré. Ai u tremb nga véshtrimi i Dinit. Gdo gié mund 8 priste nga Dini, po jo até vishtrim té vdekur, pa jet8, pa shpresé, — Dale, dale, — tha Titi tur e mori veten. — Punét s'genkan dhe aq miré sana tha shoku doktor? Dini uli kokén, Ai e njihte miré shokun e fémijérisé. Ja dinte ko- ken, ja njthte edhe gjuhén e tij t8 prapé, a8, po ta t8 vinte pérpara s'té inte ‘asgjé mangét. — Negreje Kokén, ngreje, o 20g Shkumbini, se na qenke katandi- sur si pulé e lagur. Kur dégjoi gjithé ato fjalé doktori léviai i shgetésuar dhe pa shtre- mbér e téré inat Titin. — Mos mé shiko ashtu, doktor. Ky qenka béré mé keq se pulat ¢ lagura, Puné e madhe se humbi kémbét, ky paska humbur veté, Uné pér veten time... — Pusho! thirri gjithé nervozitet Dini dhe ja nguli syté Titit. , — HE, mé té lumté, jo, tashti mé pe miré. E, uné jam Titi, nuke mé njeh? Pse m8 véshtron ashtu? Nuk mé ke paré ndonjéheré? — Pusho, té them! — bértiti pérséri, Dini, Titi, shtriu péllémbén pérpara e i tha: — Qoke, tashti té njoha, Péllémba e Titit mbeti e shtriré pérpara drejt Dinit, i cili u step. — Qoke, nema dorén, tashi je tamam Dini i caracave. Dini zgjati dorén. Dy péllémbat e shokéve u shtérnguan fort. Titi u pérkul dhe € puthi. Té dy mbetén té péraafuar pér njé kohé té gja- $6. Syté e mjekut u pérlotén. — Ah! Din! Din! S'e besoja se do té kishe réné kaq poshté. Na, ke njé letér nga jot motér, donim ta mermim dhe até, po pastaj ndé- 195rruam mendje. Thamé se éshté shpejt akoma té té shohi ajo késhtu. Aty ke edhe njé tufé menekshe. ‘Dini ngriti Kokén. Syté ju smadhuan e gati sa s'ju mbushén me — Pse, paskan dalé menekshet? — Jo, po do #8 t8 presin ty! Pranvera erdhi shpejt: simvjet. — See besoja se do t8 Kishin celur. = Ti as g& do té besosh po t8 them se kush i mblodhi. Dini, me té dégjuar kéto fialé, u pre né fytyré. — Me Li fillon emri, — tha Titi dhe i shkeli syrin. Dikush i ra me bérryl 8 t8 mos e tepronte, po Titi kok&forté s’hoqi doré nga e tija. = He, de, té shkretén, s'ke njéqind dashnore gé t'i ngatérrosh. Té giithé, ¢'ishin n8 pavion, ja dhané t8 aeshrit. Dhe Dini, gé ish- te prekur nga kujtimi i dashurisé, geshi. Né fillim me zor pastaj qeshi me gjithé shpirt. Doktori zgurdulloi syté. Shikonte Dinin qé geshte dhe bénte cudi. I dukej sikur po shikonte njé njeri tjetér, aé i ngjan- te me Dinin sig ngjajné dy pia uji — Kur do #é dalésh nga spitali, — vazhdoj Titi, — se kam sbumé sekrete pér té té théné. K8tu s'mund té t'i them, se spital i thoné dhe njeréz sikur ka pak si shumé. Dini Etheu Kokén nga doktori, por Titi s’priti pérgiigjen e mjekut. — Lére doktorin, Abu, t8 besosh se cfaré thon mijekét, s'del as pér njégind vjet nga spitali. Ti, ti o'thua? ‘Kur t8 vijné té t&’marrim? — Plagét ‘nuk jané mbyllur plotésisht, — ju pérglig) mjeku. — Dini do g& té dalé, doktor, — ndérhyri Figiriu. — Ejani pas njé muaji, tha mjeku, i pavendosur. — Mbase edhe mé paré s'do té ishte keq, — shtol aty pér aty, Kur u ndesh me vésh- trimet e cuditura t8 shokéve, gé kishin ardhur pér vizité. ,.Kéta s'do ta Iéné t8 bjeri shpirtérisht”, tha me vete mjeku dhe u kérkoj leje té largohej, se kishte puné. lot. Até naté Dinin pothuajse nuk e zuri gjumi. Fjalét e shokéve té punés, fjalét e Titit, | bucisnin né veshé. Tashti nuk ndjente mé as ankth, as breng8. Shpirtin e gjoksin e kishte krejt té zbrazét. Asnjé kujtim, as njé éndérr. Heré-heré i duke} sikur kishte lindur disa mi- muta mé paré dhe nga gjithé jeta e gjeré dhe e madhe ai s’kishte asnjé pérshtypje, asnjé ide. Ky boshllék filloi ta shgetésonte nga méngjezi Ghe shokét e tij té fémijérisé dhe té punés filluan ti shfagen si fytyra té reja, stkur po i shihte dhe po i dégjonte pér heré té paré. Gdo gié i Gukej e cuditshme, vetém letra e t8 motrés e detyronte t& besonte se ata dé Kishin ardhur qené shoktt e tij té vjetér, se ai gé i foll aq rén- d8 dhe qé © pérqafoi aq pérmallshém ishte Titi, ,Hajde, dil shpej ga spitali, se kam shumé sekrete pér t# t8 thén’”, Ju dlgjua si népér mjegull zéri i Titit, O’kishte pér t'i théné vallé? Q’kishte ndodhur né aytetin e tij gjaté gjithé késaj kohe? Daléngadalé, pa e véné re, Dini ndjeu se si i hyri né mendje dhe n& zemér rrugica e shtépisé, se si pastaj i hyné, me radhé rrugét e shumta gjithé dredha e Kalidrém, Pazari i vjetér, rrapi i madh i Bezistenit, e gjithé kalaja, shekullore ¢ 196