1

2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
 ͵ ͵ ͵
͵

13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
 kalikasan bahagdan kasiyahan pamasko barako bulaklak tagaktak matamis
pansit kamatis baboy sako tropa barkada kahoy regalo abakada areglo trumpa
abaniko kultura binata dalaga basura magsasaka kandelabra sumpa pako

65
66
67
68
 Ano ang
nangyari?

Paano
Saan nangyari?
nangyari? Pamagat ng
Balita

Bakit Sino-sino ang

nangyari?
Kailan ito
nangyari?

69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
-
-

82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
 magtatanghalian

tindahan

magalang

Bukas ay araw na ng pasukan. Lahat ng mga mag-aaral ay sabik ng pumasok

sa paaralan. Habang nag –aayos ng gamit si Jose para sa kaniyang unang araw sa
ikaapat na bilang, bigla siyang tinawag ng kaniyang Nanay Lorna. Agad namang
lumapit si Jose sa kaniyang ina.

“Jose, magtatanghalian na, bumili ka muna ng mga kakailanganin natin para sa

lulutuin kong adobong manok.”

98
 “Opo. Ano po ba ang bibilihin sa tindahan?” tanong ni Jose.
“Bumili ka ng paminta, mantika, suka, at toyo” tugon ni Nanay Lorna kay Jose.
“Sigen po ‘Nay!” tugon ni Jose
Pumunta na si Jose sa pinakamalapit na tindahan ni Mang Melchor.
“Magandang tanghali po, Mang Melchor!” bungad ng masiglang bata sa may-ari
ng tindahan.
“Magandang tanghali rin sa inyo. Ano ang bibilhin mo?” tanong ng tindero sa
bata.
“Pinabili po ako ni Nanay ng halagang limang pisong paminta, isang bote ng
mantika, suka, at toyo.”
“Magkano po lahat?” tanong ni Jose.
“Limang pisong paminta, bente pesos ang mantika, sampung piso ang suka at
kinse pesos naman ang toyo. Kaya lahat-lahat ay limampung piso,” ang tugon ng
nakangiting tinder.
“Salamat po, Mang Melchor.”
“Walang anuman, Jose!”
Sa kaniyang pag –alis ng tindahan, nakasalubong naman niya si Aling Helen na
kanilang kapitbahay.
“Magandang araw po, Aling Helen. Pupunta pala kayo rito sana ako na lamang
ang pinabili ninyo para hindi na kayo napagod.”
“Naku oo nga e, may kulang pala ako sa aking lulutuing pananghalian. O di ba
may pasok ka na bukas?”
“Opo, kaya nga po nag-aayos na ako ng aking mga gamit at hindi muna ako
nakipaglaro sa aking mga kaibigan upang makapagpahinga. Maghapon na naman po
kasing titigil sa paaralan at hindi na makatutulog sa tanghali. Sige po mauna na ako.”
“Magandang araw po. Mang Caloy, pahinga muna kayo,” ang kaniyang bati sa
kaibigang abala sa pag-aayos ng kaniyang sirang tricycle, sabay kaway.
“Uy, Ben, Kumusta? Handa ka na bukas? Umuwi ka na at mainit na ang sikat ng
araw. Pasukan na natin bukas. Sige ka, ikaw rin baka magkasakit ka e. mamis mo ang
mga mangyayari sa unang araw ng pasukan natin,” ang paalala ni Jose sa kaniyang
kaklase na abala sa pagbibisikleta malapit sa kanilang bahay.
At sa wakas, nakauwi rin si Jose sa kanilang bahay. May ngiti sa labi dahil
nakatulong siya sa kaniyang nanay at nakita niya at nabati ang mga taong malapit sa
kaniyang puso.
Sa isip niya, napasaya rin niya kahit papaano ang mga taong kaniyang nakita sa
pagbili niya sa tindahan ni Mang Melchor.

99
100
Tao Bagay Lugar Pangyayari

101
102
103
104
Ang Bulkang Pinatubo ay gagawing pook panturista. Ipinanukala ang pagtayo ng
mga cable car para makatawid sa tuktok ng bulkan. Sinasabi ni dating kalihim Mina
Gabor sa Kagawaran ng Turismo na ipinatutupad ang Php1.5 milyong proyekto
upang gawing isang pangunahing distinasyon ng mga turista ang Bulkang Pinatubo.
Ayon kay dating kalihim Gabor, magtatayo ang DOT ng mga viewing deck na may
teleskopyo sa paligid nito at gagawa ng tatlong daanan patungo sa bulkan upang
makaakyat at makapaligo ang mga turista sa bunganga nito.

105
 TANDAAN
Ang isang paglalahat o buod ng kuwentong binasa ay maibibigay ng
mahusay kung bubuo muna ng isang balangkas. Ang pangunahing ideya ay
maaaring isulat ng papaksa. Ang mga detalye naman ay isinusulta ng buong
pangungusap.

106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
ALAM MO BA…

120
121
122
123
-
-

124
 ALAM MO BA…

Ang Hipon at Biya

Sa maputing buhangin ng isang tangrib nakatira si Hipon at Biya. Kahit hindi

magkauri, magkasama silang nakatira sa isang lunggang binungkal sa buhangin ni
Hipon. Masaya sila sa ganitong pamumuhay. Trabaho ni Hipon na panatilihing
malinis ang kanilang lungga. Hindi niya hinahayaang pasukin ito ng buhanging dala
ng alon. Dahil sa sampu niyang mahahaba at matitinik na binti, hindi ito problema.
Kaniya ring sinisigurado na kumakain nang maayos si Biya. Si Biya ay mahigpit na
binabantayan ang lungga mula sa mga nais mang-abala. Kaniya ring tinitiyak na
ligtas si Hipon mula sa malalaki’t gutom na isda na sarap na sarap sa manipis nitong
balat. Tuwing may papalapit na malalaking isda, agad na pinipilantik ni Biya ang
buntot nang ilang beses.

125
 At si Hipon, na malabo ang mga mata ay magmamadaling papasok sa lungga upang
makaiwas sa panganib. Kapag bumabagyo, hinaharangan ni Hipon ng bato ang
bungad ng lungga. Dahil dito, ligtas si Hipon at si Biya mula sa mga along
humahampas sa tangrib. Ganitong panahon nang magsimula ang kanilang alitan. Ilang
araw na ring bumabagyo at pagod na si Hipon sa pagtutulak ng buhanging pumapasok
sa kanilang lungga. “Wag ka ngang lumangoy lang! Kumilos ka naman diyan! Sigaw
ng pagod na pagod na si Hipon.

“Ano namang magagawa ko?” sagot ni Biya. “Wala naming makapasok sa lungga
para tayo’y kainin.
Alam ni Hipon na tama si Biya. Pero bakit kailangang siya lang lagi ang
magtatrabaho? “Ikuha mo ako ng pagkain!” utos ni Hipon. “Kamutin mo ang likod
ko!”
“Pero mga palikpik lang ang mayroon ako!” Sagot ni Biya, na gustuhin man ay di
magawa ang mga utos ni Hipon.
Alam ni Hipon na tama si Biya ngunit patuloy pa rin nitong kinukulit si Biya.
Hindi na matiis ni Biya ang nangyayari. Kaya pagkatapos ng bagyo, lumangoy siya
palabas ng lungga.
“Saan ka pupunta?” tanong ni Hipon.
“Maghahanap ako ng ibang lungga! Sagot ni Biya.
Sa isang pilantik ng kanyang buntot, siya’y nawala.
“Blib,” sambit ni Hipon at gumapang siyang pabalik sa lungga.
“Kung sa kanyang palagay ay kailangan ko siya, nagkakamali siya”.
Di nagtagal, lumabas si Hipong malabo ang mata. Isa palang pindangga ang
naghihintay sa kanya sa labas ng lungga. Buti na lang at bago siya manguya ng
matutulis at bako-bakong ngipin ng pindangga, nakapasok sa lungga si Hipon, na
bahagi lang ng isang binti ang nawawala.
Bago pa man lumubog ang araw sa tangrib, ang takot na Hipon ay muntik nang
makain hindi lamang ng pindangga, kundi pati ng isang lumba-lumba at isang
pawikan.
“Siguradong magiging pagkaing isda ako ngayong wala na si Biya, “iyak ng kaawa-
awang si Hipon.

126
 Di naman nalalayo si Biya. “kailangan mo ba ng isda para magbantay ng lungga?”
tanong niya sa lahat ng hipon na makasalubong. Ngunit ang bawat lungga ay may
sariling Biya at hindi na nangangailangan ng isa pa.
“Saan ako matutulog?” tangis ni Biya na walang lungga, habang takot na takot na
nagtatago sa likod ni isang malaking bato, umaasang siya napansin ng dumadaang
maming.
Pagdating ng pagtaas ng tubig, gutom na gutom na si biya. Hindi pa siya
kumakain magmula nang umalis siya sa kaniyang lungga.
“Sino’ng magbubungkal para sa pagkain ko?’ taghoy niya, habang sinusubukang
sumandok ng makakain sa buhangin gamit ang kaniyang palikpik.
Pagsikat ng araw, nagbubungkal si Hipon palabas ng lungga. At sino pa nga ba
ang naghihintay sa labas kundi ang napakarumi at gutom na gutom na Biya!
“ Nagbalik ka!” sigaw ng napakasayang HIpon, na akmang yayakapin si Biya
gamit ang kaniyang siyam at kalahating binti.
:Kailangan kita upang bantayan ang lungga at ipinapangako kong magpapakabait
na ako at hindi na ipagagawa ang alam kong hindi mo kayang gawin.”
“Mabuti naman,” sabi ni Biya, na masayang-masaya rin dahil siya’y nakauwi na.
“Kailangan naman kita para ihanap ako ng pagkain at para ipagbungkal ako ng
bahay.
Lahat ng ibang Hipon ay may kapares na at ang bahayang isda ay isang
mapanganib at malungkot na lugar para sa isang biyang walang tirahan,” dagdag
pa ni Biya, sabay pilantik ng buntot nang tatlong beses bilang babala na may
isang gutom nagatasan na gumagala sa di kalayuang koral.
Kaya’t magkasamang namuhay sina Hipon at Biya sa isang lunggang binungkal
ni Hipon.
Sila’y masaya sa ganitong pamumuhay.

127
128
129
130
131
132
133


134
135
136
Hal. Matangkad- -matayog
pandak

1. malawak-malapad-makipot
2. malabo – maliwanag – malinaw
3. maliksi – mabilis – mabagal
4. mababa – matayog – mataas
5. malungkot- masaya - matamlay

137
138
PAGSASANAY

139
-Ang mga salitang magkasingkahulugan ang dalawa o mahigit na salitang pareho ang kahulugan.
-Ang salitang magkasalungat ay tawag sa mga salitang magkaiba o baligtad ang kahulugan.
-Ang tawag sa mga salitang naglalarawan ng bagay, pook, tao at mga pangyayari ay pang-uri.
-Tandaan na bagamat magkasingkahulugan, may mga pagkakataong magkakaiba ang gamit sa
pangungusap.

140
Halimbawa: Matangkad- pandak -matayog
1. malawak-malapad-makipot
2. malabo – maliwanag – malinaw
3. maliksi – mabilis – mabagal
4. mababa – matayog – mataas
5. malungkot- masaya – matamlay

141
142
143
144
145
146
-

147
148
149
150
151
152
153
154
 Katapusan
Kasuk-
dulan
Simula

155
156
157
 -
-
-

ALAM MO BA…
Pista sa Barangay

“Heto na ang musiko. Bababa na ako,”sigaw ni Bert sa mga kalaro.

“Oo nga! Dali! Baka malampasan tayo,”nagmamadaling bumaba sa puno
ng makopa ang mga bata.

Nagkagulo ang mga bata nang makita ang Ati-atihang sumasayaw sa saliw
ng tugtog ng mga tambol.

Buong siglang umikot-ikot ang mga majorette at ang kanilang baton

habang tumutugtog ang banda.

Ang mga tao ay talagang nagkakagulo. Talagang ang saya ng pista sa

barangay. Puno ng pagkain ng mesa, may adobong manok, mechadong karne ng
baka, paksiw na pata at marami pang iba.

May banda ng musiko sa umaga at sa gabi’y may prusisyon sila. Suot ng

mga matatanda ang kanilang saya at nakikihanay sa mga kabataang umilaw sa
prusisyon.

Ang problema ay may kakaibang nararamdaman sa kinabukasan o ilang

araw pagkatapos ng pista. Pata at malata ang katawan ng mga tao. Kung wala
silang natirang handa ay magtitiis na lang sila sa mga de-lata o di kaya’y sa
ginataang gabi.

Ganiyan ang mga Pilipino noon.Subalit ngayo’y unti-unti nang nagbabago.

Ipinagdiriwang pa rin ang kapistahan at ipinaghahanda, subalit sa abot lamang ng
kanilang makakaya.

158
 katapusan
kasukdulan
simula




159
TAKDANG ARALIN

160
161
162
ALAM MO BA NA…

163
 TANDAAN

Ang mga bahagi ng Liham ay ang mga sumusunod.

 Pamuhatan – address ng sumulat, at kung kailan ito sinulat.

 Bating Panimula – pagbati at kung sino ang taong sinulatan
 Katawan ng liham – ay ang mensahe na ibig ipaabot sa tatanggap ng sulat.
 Bating pangwakas – ito ay pagtatapos na bati sa sinulatan
 Lagda – ito ay asignatura sa nagpadala ng liham.
 Lahat ng unang salita ng pangungusap, pangngalan ng tao at lugar ay isulat sa
malaking titik.

164
165
166
167
168
Hango mula sa Batang Pinoy Ako 3
p.9

169
TANDAAN
Ang mga bahagi ng aklat at ang ginagampanan ng bawat isa.
 Pabalat – ang laman ay ngalan ng aklat
 Paunang salita – ito ay mula sa may-akda
 Talaan ng nilalaman – ay ang pagkasunod-sunod ng mga yunit, mga aralin
at mga pahina nito.
 Katawan – ito ay ang kabuuan ng aklat.
 Talahuluganan –ito ay nagbibigay ng kahulugan ng mga mahirap na salita.
 Karapatang –ari – ay malalaman limbag kung saan at kailan.

170
171