Bao Cao Tong Hop - Nh5

§Ò tµi nh¸nh 5: “Çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ thóc ®Èy ph¸t
triÓn thÞ trêng công nghệ ë ViÖt nam” do TiÕn sÜ §inh V¨n ¢n lµm
Chñ nhiÖm
môc lôc
Lêi më ®Çu..............................................................6
Ch¬ng 1: Vai trß cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi

víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng
nghÖ.......................................................................8
1. Vai trß cña chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña thÞ trêng c«ng nghÖ..........................................9
2. T¸c ®éng cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn ho¹t

®éng cña thÞ trêng CN- Kinh nghiÖm cña çc níc
OECD.....................................................................14
2.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ......................................15
2.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t.....................................................19
2.3. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh..............................................23
2.4. ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.......................24
2.5. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp...........................................26
3. Mét sè nhËn ®Þnh rót ra tõ kinh nghiÖm quèc tÕ

vµ bµi häc cho ViÖt nam.........................................28
Ch¬ng 2: Tæng quan nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh

tÕ ®· ban hµnh vµ t¸c ®éng cña nã tíi ph¸t triÓn thÞ
trêng c«ng nghÖ....................................................30
1. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· ban hµnh cã

t¸c ®éng tíi thÞ trêng CN........................................30
1.1. Những cơ chế, chính sách về tài khóa - tiền tệ...................................31
1.2. Những cơ chế, chính sách về đầu tư..................................................40
1.3. Những cơ chế, chính sách về cạnh tranh............................................45
1.4. Những cơ chế, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế......................49
1.5. Những cơ chế, chính sách công nghiệp..............................................52
2. Ph©n tÝch t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi
çc t¸c nh©n cña thÞ trêng c«ng nghÖ.....................55
2.1.ChÝnh s¸ch tµi khãa-tiÒn tÖ:......................................56
1
Chñ nhiÖm
2.2.ChÝnh s¸ch ®Çu t......................................................62
2.3.ChÝnh s¸ch c¹nh tranh...............................................64
2.4.ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ........................67
2.5.ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp............................................70
3. Một số nhận định chung rút ra từ phân tích của chương 2 và nguyên
nhân của những tồn tại...............................................................................72
3.1. Một số nhận định chung:....................................................................72
3.2 Những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những hạn chế của cơ chế chính
sách kinh tế trong việc thúc đẩy sự phát triển thị trường công nghệ........76
Ch¬ng 3: KiÕn nghÞ hoµn thiÖn çc c¬ chÕ, chÝnh

s¸ch kinh tÕ thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ trêng c«ng nghÖ
.............................................................................77
1. Mục tiêu, yêu cầu hoàn thiện cơ chế chính sách kinh tế nhằm thúc
đẩy phát triển thị trường công nghệ trong thời gian tới..........................77
2. Một số kiến nghị cụ thể về hoàn thiện cơ chế, chính sách kinh tế giai
đoạn tới.........................................................................................................80
2.1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính - tín dụng:...........................80
2.2. Hoàn thiện cơ chế, chính sách dầu tư.................................................82
2.3. Hoàn thiện cơ chế, chính sách cạnh tranh..........................................84
2.4. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế quốc tế....................85
2.5. Hoàn thiện cơ chế, chính sách công nghiệp.......................................86
KÕt luËn................................................................89
Tµi liÖu tham kh¶o..............................................................91
2
Chñ nhiÖm
Danh môc ch÷ viÕt t¾t
ADB Ng©n hµng Ch©u ¸

AFTA Khu vùc Th¬ng m¹i Tù do ASEAN
APEC Diễn đàn Hîp t¸c Kinh tÕ Ch©u ¸ Th¸i B×nh d-
¬ng
ASEAN HiÖp héi çc níc §«ng Nam ¸
ASEM DiÔn ®µn Hîp t¸c ¸ ¢U
CH Céng hßa
CIEM ViÖn Nghiªn cøu QLKTT¦
CN C«ng nghÖ
CNH C«ng nghiÖp hãa
CNTT C«ng nghÖ th«ng tin
CP ChÝnh phñ
DN Doanh nghiÖp
DNNN Doanh nghiÖp Nhµ níc
§TNN §Çu t níc ngoµi
EU Liªn minh Ch©u ¢u
FDI §Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
GDP Tæng s¶n phÈm quèc néi
H§H HiÖn ®¹i hãa
IMF Quü TiÒn tÖ Quèc tÕ
KH&CN Khoa häc vµ C«ng nghÖ
KT Kinh tÕ
N§ NghÞ ®Þnh
NSNN Ng©n s¸ch Nhµ níc
OECD Tæ chøc Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn Kinh tÕ
QLKTT¦ Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¬ng
R&D Nghiªn cøu vµ Ph¸t triÓn
T¦ Trung ¬ng
TTCN ThÞ trêng c«ng nghÖ
UNDP Ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn liªn hiÖp quèc
USD §« la Mü
VN ViÖt Nam
3
Chñ nhiÖm
danh môc h×nh
H×nh 1: Chi cña chÝnh phñ cho R&D so víi GDP..................16

H×nh 2: Chi R&D doanh nghiÖp so víi GDP (%)...................19
H×nh 3: So s¸nh tèc ®é t¨ng ®Çu t tri thøc vµ ®Çu t tµi s¶n
cè ®Þnh 1991-1998......................................................22
H×nh 4: Tû träng chi R&D tõ nguån níc ngoµi so víi tæng chi
R&D quèc gia n¨m 1990 vµ 2001..................................26
H×nh 5: Tû träng R&D cña çc ngµnh sö dông c«ng nghÖ cao
trong tæng R&D ngµnh c«ng nghiÖp............................28
Hình 6: Số doanh nghiệp mới đăng kí theo Luật doanh nghiệp giai đoạn
1999-2005.............................................................................................43
Hình 7: Cơ cấu vốn đầu tư toàn xã hội chia theo các nguồn.........................43
giai đoạn 1991-2005......................................................................................43
Hình 8: Diễn biến thu hút vốn FDI vào Việt nam giai đoạn 1988-2005.......44
Hình 9: Xu hướng tăng trưởng kim ngạch xuất - nhập khẩu hàng hóa của
Việt nam trong thời kỳ 1991-2005 (%).................................................51
Hình 10: Khung phân tích tác động của chính sách kinh tế tới thị trường
công nghệ..............................................................................................56
danh môc b¶ng
B¶ng 1: Sè çn bé nghiªn cøu trªn 10.000 lao ®éng (ngêi). 17

B¶ng 2: C¬ cÊu chi R&D ph©n theo nguån chi (%).............18
B¶ng 3: Trî cÊp thuÕ trªn 1 ®« la chi cho R&D trong çc
doanh nghiÖp chÕ t¸c ë mét sè níc...............................19
B¶ng 4: Chi R&D cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Mü (gi¸
1995)............................................................................22
B¶ng 5: Gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh dùa vµo tri thøc trong
GDP............................................................................... 28
B¶ng 6: Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh dùa vµo
tri thøc..........................................................................28
Bảng 7: Đầu tư cho hoạt động KH&CN của Việt nam từ nguồn ngân sách
nhà nước giai đoạn 1996-2003..............................................................35
Bảng 8: Đầu tư cho các phòng thí nghiệm trọng điểm..................................36
B¶ng 9: Sù tham gia cña khu vùc DNNN trong tæng gi¸ trÞ
s¶n lîng cña mét sè ngµnh s¶n xuÊt - dÞch vô (%)........48
4
Chñ nhiÖm
B¶ng 10: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tíi qu¸ tr×nh ®æi míi
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp.......................................57
B¶ng 11: Nguyªn nh©n kh«ng nhËn ®îc sù hç trî cña nhµ níc
tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra çc tæ chøc KH&CN......................58
B¶ng 12: §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng h¹n chÕ, víng m¾c phæ biÕn
nhÊt h¹n chÕ cho çc tæ chøc KH&CN vµ DN tiÕp cËn TT
KHCN ë VN....................................................................59
B¶ng 13: Møc ®é t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch tµi khãa-tiÒn
tÖ tíi n¨ng lùc s¸ng t¹o cña çc viÖn nghiªn cøu c«ng
nghiÖp..........................................................................60
B¶ng 14: Sè doanh nghiÖp ®¨ng ký míi qua çc n¨m.........63
B¶ng 15: §¸nh gi¸ møc ®é cña çc nh©n tè ®èi víi ®æi míi
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp.......................................65
B¶ng 16 : Møc ®é t¸c ®éng cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ
®Õn n¨ng lùc s¸ng t¹o cña ViÖn nghiªn cøu vµ triÓn khai
..................................................................................... 66
B¶ng 17: Çc nh©n tè thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ trong
doanh nghiÖp...............................................................68
B¶ng 18: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
®Õn n¨ng lùc s¸ng t¹o c«ng nghÖ cña çc tæ chøc
KH&CN.......................................................................... 68
B¶ng 19: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp tíi n¨ng lùc
s¸ng t¹o cña viÖn nghiªn cøu c«ng nghiÖp....................70
5
Chñ nhiÖm
lêi më ®Çu
ThÞ trêng c«ng nghÖ lµ n¬i diÔn ra çc ho¹t ®éng mua -
b¸n çc s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng nghÖ. ë ViÖt Nam, thÞ trêng
c«ng nghÖ ®îc coi lµ kªnh quan träng ®Ó mét mÆt, t¹o ®iÒu
kiÖn thóc ®Èy doanh nghiÖp ®Çu t cho c«ng nghÖ míi nh»m
n©ng cao n¨ng suÊt vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm. MÆt
kh¸c, thÞ trêng c«ng nghÖ lµ m«i trêng cÇn thiÕt ®Ó khuyÕn
khÝch sù s¸ng t¹o vµ ®æi míi. Vai trß cña thÞ trêng c«ng nghÖ
cµng trë nªn quan träng h¬n khi ViÖt nam ®ang héi nhËp s©u
vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã s¸ng t¹o vµ ®æi míi lµ mét
yÕu tè quan träng ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh quèc gia 1. NhËn
thøc ®îc ®iÒu ®ã, ChiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi giai ®o¹n
2001-2010 ®· x¸c ®Þnh mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m
cña ViÖt nam trong giai ®o¹n nµy lµ x©y dùng ®ång bé çc lo¹i
thÞ trêng, trong ®ã cã thÞ trêng c«ng nghÖ2.
Ở Việt nam, thị trường công nghệ tuy đã được hình thành nhưng còn đang ở
giai đoạn phát triển hết sức sơ khai3. Khung khổ luật pháp cho thị trường này vận
hành còn chưa hoàn thiện, các chủ thể có liên quan hoặc chưa có động lực hoặc
chưa có điều kiện và năng lực để tham gia thị trường này, nhận thức của xã hội về
vai trò của thị trường này đối với sự phát triển của nền kinh tế còn hạn chế ... là
những yếu tố cơ bản cản trở sự phát triển của thị trường công nghệ ở nước ta.
Trong bèi c¶nh ®ã, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc
hội thực hiện §Ò tµi ®éc lËp cÊp Nhµ níc (mã số §T§L 2003/22) vÒ
Nghiªn cøu luËn cø cho çc chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ®Ó x©y
dùng vµ ph¸t triÓn thÞ trêng công nghệ ë ViÖt nam trong nÒn kinh
tÕ thÞ trêng ®Þnh híng XHCN. Đề tài đặt ra vấn đề nghiên cứu như vậy với
lập luận cho rằng, trong bối cảnh nền kinh tế chuyển đổi từ cơ chế kế hoạch hóa
tập trung sang kinh tế thị trường định hướng XHCN thì ngoài yếu tố "đẩy" xuất
phát từ bản thân cơ chế thị trường thì các cơ chế, chính sách do Nhà nước ban
hành cũng có tác động mạnh mẽ4 tới sự phát triển của thị trường công nghệ ở nước
ta.
Víi t çch lµ mét nh¸nh cña §Ò tµi độc lập cấp nhà nước §T§L
2003/22 nói trên, ®Ò tµi nµy tËp trung nghiªn cøu lµm râ vai trß vµ
1
Xem “B¸o ço Kinh tÕ ViÖt nam 2002”,
2
V¨n kiÖn cña §¹i héi IX ®Ò cËp tíi thÞ trêng KH&CN víi çc thuËt ng÷ kh¸c nhau nh:
thÞ trêng khoa häc c«ng nghÖ, thÞ trêng khoa häc &c«ng nghÖ, thÞ trêng dÞch vô
khoa häc, c«ng nghÖ, s¶n phÈm trÝ tuÖ.
3
Xem thêm trong cuốn sách "Phát triển thị trường khoa học và công nghệ ở Việt nam" của Đinh Văn Ân
và Vũ Xuân Nguyệt Hồng (chủ biên), 2004
4
Lưu ý rằng tác động này phải xét cả ở mặt tích cực lẫn tiêu cực.
6
Chñ nhiÖm
t¸c ®éng cña çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi sù h×nh
thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng c«ng nghÖ ë ViÖt Nam. Mục tiêu của
đề tài lµ tËp trung lµm râ vai trß cña çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh
tÕ ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng công nghệ víi c-
¬ng vÞ lµ yÕu tè t¹o lùc ®Èy ®Ó çc t¸c nh©n tham gia thÞ tr-
êng nµy; ph©n tÝch thùc tr¹ng çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ
hiÖn hµnh ë ViÖt nam, rót ra nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i, nh÷ng h¹n
chÕ cña çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ, t×m nguyªn nh©n cña
nh÷ng tån t¹i ®ã. Tõ ®ã, ®Ò tµi ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ
nh»m hoµn thiÖn vµ bæ sung çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ,
gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ trêng công nghệ ë níc ta trong
giai ®o¹n tíi.
Theo quan điểm của nhóm nghiên cứu, ngoài các yếu tố nội sinh và ngoại
sinh khác thì sự phát triển của thị trường công nghệ ở Việt nam chịu tác động bởi
hai nhóm cơ chế, chính sách, bao gồm nhóm cơ chế, chính sách kinh tế và nhóm
cơ chế, chính sách KH&CN. Việc phân tích vai trò của cơ chế, chính sách
KH&CN và tác động của chúng tới sự phát triển thị trường công nghệ đã được
xem xét trong một nhánh đề tài khác. Do vậy, đề tài này sẽ chỉ tập trung phân tích
về nhóm cơ chế chính sách kinh tế. Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cho rằng chính
sách khoa học và công nghệ và chính sách kinh tế có mối quan hệ chặt chẽ với
nhau và cần phải được thiết lập một cách đồng bộ thì mới có thể tạo ra những tác
động cùng chiều và mạnh mẽ tới thị trường công nghệ. Vì vậy, khi tổng hợp kết
quả nghiên cứu của các đề tài nhánh, Chủ nhiệm đề tài nên chú ý đánh giá mối
quan hệ, sự đồng bộ giữa chính sách kinh tế và chính sách khoa học và công nghệ
đã ban hành thời gian qua ở nước ta để có những kiến nghị thích hợp. Trong khuôn
khổ đề tài này, nhóm cơ chế, chính sách kinh tế được phân tích và xem xét bao
gồm: i) cơ chế, chính sách tài khóa-tiền tệ; ii) cơ chế, chính sách đầu tư; iii) cơ
chế, chính sách cạnh tranh; iv) cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế và v) cơ chế,
chính sách công nghiệp - được coi là những nhóm cơ chế chính sách kinh tế có tác
động mạnh nhất tới sự phát triển của thị trường công nghệ ở nước ta trong thời
gian qua5.
Về khái niệm cơ chế và chính sách, có ý kiến cho rằng khi phân tích, nhánh
đề tài nên có phân tích về cơ chế riêng và phân tích về chính sách riêng. Ví dụ khi
xem xét cơ chế, chính sách đầu tư thì nên phân tích chính sách đầu tư riêng và cơ
chế đầu tư riêng. Tuy nhiên, theo cách hiểu của nhóm nghiên cứu, chính sách ở
đây được hiểu là nội dung chính sách được thể hiện bằng một loại hình văn bản
pháp luật nào đó còn cơ chế được hiểu là cơ chế thực thi chính sách đó. Như vậy,
5
Lưu ý rằng, ngoài những cơ chế, chính sách kinh tế kể trên, còn có nhiều nhóm cơ chế, chính sách kinh tế
khác đang được thực hiện ở nước ta. Tuy nhiên, đề tài chỉ tập trung nghiên cứu 5 nhóm cơ chế này, tương
ứng với nội dung nghiên cứu đã được thống nhất với Ủy ban Khoa học công nghệ và môi trường của Quốc
hội.
7
Chñ nhiÖm
phân tích cơ chế chính sách có nghĩa là phân tích nội dung các chính sách đã ban
hành và phân tích tình hình thực thi chính sách đó. Đây là cách đề tài này thực
hiện khi phân tích về cơ chế chính sách.
Để hoàn thành đề tài này, chủ nhiệm đề tài đã kí kết hợp đồng nghiên cứu 8
chuyên đề có liên quan (xem trong phần phụ lục) làm cơ sở để tổng hợp và xây
dựng báo cáo chính này. Bên cạnh đó, các thành viên của nhóm nghiên cứu đã tập
hợp nhiều tài liệu đã có trong và ngoài nước liên quan tới chủ đề nghiên cứu. Đặc
biệt, một thành viên của nhóm đã tham gia khảo sát do Ban chủ nhiệm đề tài tổ
chức tại Trung quốc nghiên cứu về sự phát triển của thị trường công nghệ tại nước
này. Do kinh phí hạn chế, đề tài không thể thực hiện khảo sát điều tra trong nước
để đánh giá tác động của các cơ chế, chính sách kinh tế tới sự phát triển của thị
trường công nghệ mà chủ yếu sö dông các sè liÖu thứ cấp tõ ®iÒu tra
thuéc nh¸nh 2 cña §T§L 2003/22, sè liÖu ®iÒu tra cña ViÖn
Nghiªn cøu Qu¶n lý Kinh tÕ Trung ¬ng vµ sè liÖu ®iÒu tra cña
Tæng côc thèng kª. Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu đề tài đã thường xuyên
liên hệ, thông tin và trao đổi với chuyên gia thuộc các nhánh đề tài khác về những
vấn đề có liên quan.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, §Ò tµi nµy ®îc chia lµm 3
ch¬ng. Ch¬ng 1 tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn vµ
kinh nghiÖm quèc tÕ liªn quan ®Õn t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch
kinh tÕ ®èi víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng
nghÖ. Riªng phÇn kinh nghiÖm quèc tÕ, do khã cã thÓ thu thËp
®îc çc tµi liÖu ph©n tÝch t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch ®ã nªn
®Ò tµi chØ tr×nh bµy nh÷ng chÝnh s¸ch kinh tÕ mµ çc níc ®·
sö dông cã t¸c ®éng tíi thÞ trêng c«ng nghÖ. Ch¬ng 2 ph©n tÝch
thùc tr¹ng çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ hiÖn hµnh ë ViÖt nam,
rót ra nh÷ng ®iÓm cßn tån t¹i, nh÷ng h¹n chÕ cña çc c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ trêng c«ng nghÖ
vµ t×m nguyªn nh©n cña nh÷ng tån t¹i ®ã. Tõ ®ã, Ch¬ng 3 ®Ò
xuÊt mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn vµ bæ sung çc c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch kinh tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn thÞ trêng
công nghệ ë níc ta trong giai ®o¹n tíi.
Nhóm nghiên cứu đề tài xin chân thành cám ơn Ban chủ nhiệm đề tài Độc
lập cấp Nhà nước §T§L 2003/22, các chủ nhiệm đề tài nhánh khác đã hỗ trợ,
chia sẻ thông tin và trao đổi với nhóm nghiên cứu về những quan điểm, nhận định
của mình trong suốt quá trình nhóm nghiên cứu thực hiện đề tài này./.
8
Chñ nhiÖm
Hà nội, tháng 5/2006
Chủ nhiệm nhánh đề tài 5
Đinh Văn Ân
9
Chñ nhiÖm
Ch¬ng 1: Vai trß cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi sù
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng nghÖ
1. Vai trß cña chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña
thÞ trêng c«ng nghÖ
Vai trß cña KH&CN ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ®· ®îc nãi
®Õn tõ rÊt l©u, nhng thuyÕt phôc nhÊt qua “Lý thuyÕt ph¸t triÓn
kinh tÕ” cña Schumpeter (1964). Gi¶ thuyÕt næi tiÕng vÒ “§æi
míi c«ng nghÖ vµ t¨ng trëng kinh tÕ” cña Schumpeter sau nµy ®·
trë thµnh mét trong nh÷ng c¬ së nÒn t¶ng cho sù ra ®êi cña häc
thuyÕt t¨ng trëng néi sinh, trong ®ã KH&CN ®ãng vai trß lµ
®éng lùc cña t¨ng trëng. Lý thuyÕt nµy ®· ®îc thùc tÕ chøng
minh qua sù h×nh thµnh “nÒn kinh tÕ míi” hay “kinh tÕ tri thøc”
t¹i mét sè níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn vµo cuèi thËp kû 90; theo
®ã, ®ãng gãp cña tæng n¨ng suÊt çc nh©n tè, trong ®ã cã yÕu
tè KH&CN, íc chiÕm tíi 3/4 tèc ®é gia t¨ng tæng thu nhËp quèc
d©n hµng n¨m.
Do ®ãng gãp lín cña KH&CN vµo t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn
kinh tÕ, nªn ®Çu t vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng KH&CN ®îc coi lµ mét
trong nh÷ng chiÕn lîc quan träng nhÊt cña çc quèc gia. NÕu nh
n¨m 1994, chi cho R&D cña çc níc OECD chiÕm 2,04% so víi GDP
th× n¨m 2000 lµ 2,24%6. H¬n thÕ, viÖc nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸
®óng vai trß thùc cña KH&CN ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ ®ßi hái
kh«ng chØ hoµn thiÖn çc vÊn ®Ò mang tÝnh lý luËn, mµ cßn
ph¶i c¶i çch hÖ thèng KH&CN, thay ®æi çc chÝnh s¸ch KH&CN
vµ çc chÝnh s¸ch kinh tÕ cho phï hîp. Trong bèi c¶nh nµy, viÖc
ho¹ch ®Þnh çc chÝnh s¸ch kinh tÕ cÇn lêng ®îc t¸c ®éng cña
nã tíi thÞ trêng c«ng nghÖ (thÞ trêng CN) vµ t¹o ¶nh hëng tÝch
cùc tíi ho¹t ®éng cña thÞ trêng nµy.
Mét trong nh÷ng lý do gãp phÇn vµo viÖc thay ®æi chÝnh
s¸ch kinh tÕ theo híng trªn ®©y lµ xu thÕ toµn cÇu ho¸ vµ sù
phô thuéc lÉn nhau ngµy cµng t¨ng gi÷a çc nÒn kinh tÕ. Bªn
c¹nh ®ã, h×nh thµnh çc liªn minh chiÕn lîc vµ xu híng gia t¨ng
vÒ hîp nhÊt/mua ®øt cña çc c«ng ty xuyªn quèc gia ®ãng vai
trß then chèt trong truyÒn b¸ kiÕn thøc, th«ng tin, c«ng nghÖ
gi÷a çc níc vµ ¶nh hëng lín tíi thÞ trêng CN. Tríc xu thÕ nµy, çc
níc cã nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn, tiÕp thu vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ
6
OECD Science, Technology and Industry Outlook 2002.
10
Chñ nhiÖm
tiªn tiÕn h¬n. V× vËy, më cöa nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp sÏ cã t¸c
®éng tÝch cùc tíi ho¹t ®éng cña thÞ trêng CN trong níc. Mét lý do
kh¸c lµ sù hîp t¸c trong níc vµ quèc tÕ trong ho¹t ®éng KH&CN
ngµy cµng t¨ng, th«ng qua nhiÒu h×nh thøc: sù hîp t¸c trao ®æi
vÒ KH&CN gi÷a çc chÝnh phñ, gi÷a çc doanh nghiÖp, hoÆc
gi÷a doanh nghiÖp vµ çc c¬ quan nghiªn cøu trªn ph¹m vi toµn
cÇu.
Nh vËy, ®ãng gãp lín cña KH&CN vµo ph¸t triÓn kinh tÕ
còng nh bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu thay ®æi ®· kÐo theo sù
chuyÓn dÞch vÒ vai trß ngµy cµng quan träng h¬n cña chÝnh
s¸ch kinh tÕ ®èi víi ph¸t triÓn cña thÞ trêng CN. Sau ®©y sÏ lÇn
lît ®Ò cËp vai trß cña tõng chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· nªu ë môc trªn
®èi víi sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng nµy.
Vai trß cña chÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ
Tríc hÕt, chÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ ®ãng vai trß quan
träng trong t¹o m«i trêng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh ®Ó çc thÞ tr-
êng ho¹t ®éng mét çch hiÖu qu¶, trong ®ã cã thÞ trêng CN. Vai
trß cña chÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ ®èi víi sù vËn hµnh vµ ph¸t
triÓn cña thÞ trêng CN ®îc thÓ hiÖn qua: (1) chi NSNN cho ®Çu
t vµo tri thøc, ®Æc biÖt lµ chi cho R&D; (2) tµi trî mét phÇn hay
toµn phÇn çc ch¬ng tr×nh R&D, nghiªn cøu øng dông tõ nguån
NSNN; (3) chÝnh s¸ch thuÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t vµo ho¹t
®éng R&D cña khu vùc doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ ®èi víi çc
ho¹t ®éng chuyÓn giao c«ng nghÖ; (4) sö dông c«ng cô tÝn dông
nh cung cÊp tÝn dông víi l·i suÊt thÊp, hç trî l·i suÊt v.v.
Th«ng thêng, tµi trî cña chÝnh phñ chó träng nhiÒu h¬n tíi
lÜnh vùc nghiªn cøu c¬ b¶n vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho hÖ
thèng KH&CN. MÆc dï nhiÖm vô nµy vÉn mang tÝnh truyÒn
thèng, song c¬ chÕ tµi trî ®ang cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. HiÖn
®ang tån t¹i hai xu híng chung. Thø nhÊt, ¸p dông c¬ chÕ tµi
chÝnh linh ho¹t dùa vµo néi dung vµ môc ®Ých nghiªn cøu thay
cho tríc ®©y chØ dùa vµo ®Çu ngêi vµ trang thiÕt bÞ. ChÝnh v×
vËy, lùa chän çc lÜnh vùc c¬ b¶n cÇn u tiªn ®Çu t b»ng nguån
NSNN lµ rÊt cÇn thiÕt. Thø hai, viÖc ph©n bæ kinh phÝ kh«ng
theo c¬ chÕ xin-cho mµ trªn c¬ së ®Êu thÇu, c¹nh tranh theo
nh÷ng tiªu chÝ lùa chän râ rµng ®Ó giµnh ®îc sù tµi trî cña
chÝnh phñ.
11
Chñ nhiÖm
Bªn c¹nh ®¶m nhËn vai trß lµ nhµ tµi trî chÝnh cho bªn
cung, chÝnh s¸ch tµi kho¸ (®Æc biÖt lµ chÝnh s¸ch thuÕ, tÝn
dông vµ çc ch¬ng tr×nh tµi trî cña chÝnh phñ) trë nªn cÇn thiÕt
vµ quan träng trong thu hót tµi trî cña t nh©n cho lÜnh vùc
KH&CN vµ ®Çu t t nh©n cho ho¹t ®éng R&D. Çc biÖn ph¸p cña
chÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ còng gãp phÇn hç trî doanh nghiÖp
khëi sù R&D, hç trî ®æi míi c«ng nghÖ, tiÕp thu c«ng nghÖ cña
çc doanh nghiÖp võa vµ nhá- ®îc coi lµ ®èi tîng khã tiÕp cËn víi
c«ng nghÖ míi so víi çc doanh nghiÖp qui m« lín. Ch¼ng h¹n,
møc thuÕ suÊt cao cã thÓ lµm gi¶m sù s½n sµng chÊp nhËn rñi
ro cña ç nh©n vµ doanh nghiÖp. V× vËy, thùc hiÖn chÝnh s¸ch
thuÕ hîp lý hay gi¶m thuÕ suÊt lµ çc biÖn ph¸p hay ®îc ¸p dông
nh»m t¨ng lîi suÊt ®Çu t vµ kÝch thÝch ®Çu t vµo lÜnh vùc cã rñi
ro cao nh ho¹t ®éng R&D.
Vai trß cña chÝnh s¸ch ®Çu t
Ho¹t ®éng cña thÞ trêng CN kh«ng thÓ thiÕu çc doanh
nghiÖp, v× vËy chÝnh s¸ch ®Çu t cã vai trß quyÕt ®Þnh tíi sù
tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng nµy. Lµm sao gi¶m thiÓu çc
rµo c¶n gia nhËp thÞ trêng cña doanh nghiÖp, gi¶m chi phÝ giao
dÞch liªn quan ®Õn ®Çu t, c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t lµ nh÷ng
yªu cÇu vµ néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ liªn quan
tíi ®Çu t (bao gåm c¶i thiÖn khung khæ luËt ph¸p nãi chung vµ
luËt ph¸p kinh tÕ nãi riªng, n©ng cao tÝnh minh b¹ch cña hÖ
thèng ph¸p luËt vµ hÖ thèng hµnh chÝnh). Qua ®ã míi cã thÓ
b¶o ®¶m t¹o ®îc mét m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng cho çc
doanh nghiÖp. ChÝnh s¸ch x©y dùng vµ ®Çu t c¬ së h¹ tÇng (kÓ
c¶ khu c«ng nghiÖp) còng gãp phÇn thóc ®Èy gia nhËp thÞ trêng
cña çc doanh nghiÖp míi, nhÊt lµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá.
Bªn c¹nh môc tiªu hµng ®Çu lµ huy ®éng ®Çu t, chÝnh
s¸ch ®Çu t cßn gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo ®æi míi c«ng nghÖ cña
doanh nghiÖp th«ng qua c¬ chÕ u ®·i ®Çu t, x©y dùng khu
c«ng nghÖ cao vµ çc thÓ chÕ kinh tÕ nh h×nh thµnh çc quÜ
®Çu t cho ®æi míi c«ng nghÖ, hç trî çc doanh nghiÖp øng dông
c«ng nghÖ míi v.v. §Çu t ®æi míi c«ng nghÖ thêng ®èi mÆt víi
møc ®é rñi ro cao, nªn chÝnh phñ còng cã thÓ thµnh lËp çc quü
vèn m¹o hiÓm c«ng ®Ó thóc ®Èy h×nh thµnh mét thÞ trêng vèn
m¹o hiÓm trong níc.
12
Chñ nhiÖm
Ngoµi ra, chÝnh phñ cã thÓ thùc hiÖn mét ch¬ng tr×nh
®Çu t c«ng céng nh»m huy ®éng vèn ngoµi ng©n s¸ch cho x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, hç trî thµnh lËp doanh nghiÖp
míi, thu hót ®Çu t t nh©n cho lÜnh vùc KH&CN. §©y còng ®îc coi
lµ mét träng t©m cña chÝnh s¸ch ®Çu t ®îc thùc hiÖn kh¸ phæ
biÕn t¹i çc níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®ãng vai trß quan träng trong
x©y dùng vµ c¶i thiÖn c¬ së h¹ tÇng cho hÖ thèng KH&CN vµ
thóc ®Èy thÞ trêng CN ph¸t triÓn.
Vai trß cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh
Tõ gi÷a thËp kû 80 ®Õn nay, trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra xu

híng toµn cÇu ho¸ ngµnh7 th«ng qua thµnh lËp çc liªn minh
chiÕn lîc, mua ®øt vµ s¸p nhËp gi÷a çc tËp ®oµn lín chñ yÕu
nh»m lo¹i bá bít ®èi thñ c¹nh tranh, chia sÎ rñi ro vµ t¨ng nguån
lùc ®Ó më réng ph¹m vi ho¹t ®éng cña çc c«ng ty xuyªn quèc
gia. Xu híng toµn cÇu ho¸ ngµnh thùc ra lµ mét ph¶n øng cña giíi
kinh doanh tríc sù thay ®æi vÒ bèi c¶nh kinh tÕ toµn cÇu, nhng
còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc míi cho chÝnh phñ çc níc. Mét
mÆt, xu híng nµy ¶nh hëng tiªu cùc tíi m«i trêng c¹nh tranh vµ
g©y bÊt lîi cho çc c«ng ty qui m« võa vµ nhá. Nhng mÆt kh¸c,
chÝnh çc c«ng ty nµy, ®Æc biÖt lµ liªn minh c«ng nghÖ chiÕn l-
îc8, l¹i ®ãng vai trß chÝnh trong truyÒn b¸ tri thøc vµ chuyÓn giao
c«ng nghÖ trªn thÕ giíi. Trong bèi c¶nh nµy, viÖc thùc thi mét
chÝnh s¸ch c¹nh tranh lµ rÊt cÇn thiÕt, nhng vai trß cña chÝnh
s¸ch nµy ®· cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. §ã lµ kh«ng dõng ë viÖc
t¹o m«i trêng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, mµ cßn ph¶i gióp doanh
nghiÖp tËn dông tèi ®a c¬ héi mµ xu híng nµy mang l¹i.
Nh×n bÒ ngoµi, dêng nh hai hiÖn tîng c¹nh tranh vµ hîp t¸c
nh»m t¨ng søc m¹nh thÞ trêng lµ ®èi ®Çu nhau. Song, díi gãc ®é
cña thÞ trêng CN, c¶ hai lùc lîng nµy ®Òu ®îc coi lµ ®éng lùc
cña ®æi míi c«ng nghÖ, gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng nghiªn
cøu nhÊt lµ ho¹t ®éng R&D. Liªn quan ®Õn thÞ trêng CN, chÝnh
s¸ch c¹nh tranh tríc hÕt cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho çc doanh nghiÖp
míi gia nhËp thÞ trêng, qua ®ã thóc ®Èy ho¹t ®éng cña thÞ tr-
êng CN. §ång thêi, chÝnh s¸ch nµy vÉn gi÷ vai trß quan träng
trong phßng chèng vµ ®iÒu chØnh çc hµnh vi l¹m dông søc
m¹nh thÞ trêng nh ®éc quyÒn. §éc quyÒn hay b¶o hé qu¸ møc
mét ngµnh c«ng nghiÖp xÐt vÒ dµi h¹n kh«ng nh÷ng lµm mÊt ®i
7
Industrial globalisation.
8
Strategic technology alliance.
13
Chñ nhiÖm
kh¶ n¨ng c¹nh tranh mµ cßn kh«ng khuyÕn khÝch ®æi míi c«ng
nghÖ trong doanh nghiÖp. V× vËy, viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch
c¹nh tranh nh»m thóc ®Èy tiÕn bé kü thuËt lµ mét th¸ch thøc lín
®èi víi çc nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. VÊn ®Ò mÊu chèt lµ liÖu
søc m¹nh thÞ trêng cã lµm t¨ng kh¶ n¨ng vµ kÝch thÝch t¨ng gi¸,
gi¶m s¶n lîng, chÊt lîng vµ ®æi míi c«ng nghÖ hay kh«ng? H¬n
n÷a, t¸c h¹i cña phi c¹nh tranh sÏ t¨ng lªn mét khi gi÷a çc nhµ
®éc quyÒn ®¹t ®îc tho¶ thuËn vÒ th¬ng m¹i ho¸ s¶n phÈm R&D
vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Vai trß cña xu thÕ toµn cÇu ho¸ ngµnh ®èi víi tiÕn bé c«ng
nghÖ ®Æt chÝnh s¸ch c¹nh tranh tríc mét nhiÖm vô khã kh¨n lµ
h¹n chÕ tèi ®a t¸c ®éng phi c¹nh tranh tiÒm tµng cña çc doanh
nghiÖp lín, nhng ®ång thêi vÉn khuyÕn khÝch chuyÓn giao c«ng
nghÖ vµ th¬ng m¹i ho¸ çc s¶n phÈm R&D cña çc doanh nghiÖp
nµy. Bëi vËy, t duy kinh tÕ míi cho r»ng çc nhµ ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch c¹nh tranh cÇn c©n nh¾c kh¶ n¨ng vµ tÝnh n¨ng
®éng vÒ ®æi míi c«ng nghÖ cña çc doanh nghiÖp lín trong dµi
h¹n, chø kh«ng nªn chØ tËp trung vµo h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc
mµ çc doanh nghiÖp nµy cã thÓ g©y ra nhê søc m¹nh thÞ trêng.
Vai trß cña chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Tríc xu thÕ khu vùc ho¸ vµ toµn cÇu ho¸, héi nhËp kinh tÕ
®· trë thµnh chÝnh s¸ch träng t©m cña chiÕn lîc ph¸t triÓn. Bªn
c¹nh çc c¬ héi truyÒn thèng (nh tiÕp cËn nguån vèn níc ngoµi,
thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp
cho ngêi lao ®éng), héi nhËp cßn mang l¹i nhiÒu lîi Ých kh¸c cho
çc t¸c nh©n kinh tÕ vµ çc bªn tham gia vµo thÞ trêng CN th«ng
qua tiÕp thu kiÕn thøc míi, chuyÓn giao c«ng nghÖ, kü n¨ng
qu¶n lý vµ nguån nh©n lùc cho KH&CN tõ çc níc ph¸t triÓn h¬n.
§iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt ®èi víi çc níc nghÌo bëi bÊt cËp
cña çc níc nµy lµ h¹ tÇng c¬ së cña hÖ thèng KH&CN kÐm, th-
¬ng m¹i ho¸ çc s¶n phÈm KH&CN cßn yÕu, c«ng nghÖ trong níc
l¹c hËu, trong khi ®æi míi c«ng nghÖ l¹i lµ mét yÕu tè quyÕt
®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng. H¬n n÷a, héi nhËp kinh tÕ sÏ g©y ¸p
lùc cho çc doanh nghiÖp trong níc ph¶i n©ng cao n¨ng lùc c¹nh
tranh, còng cã nghÜa lµ khuyÕn khÝch doanh nghiÖp ®æi míi
c«ng nghÖ. V× vËy, chÝnh s¸ch héi nhËp híng vµo dì bá çc rµo
c¶n ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th¬ng vµ thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc
ngoµi gi÷ vai trß then chèt trong thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ
trêng CN.
14
Chñ nhiÖm
Tuy nhiªn, møc ®é thµnh c«ng cña chÝnh s¸ch héi nhËp cßn
phô thuéc vµo kh¶ n¨ng tiÕp thu KH&CN cña tõng níc còng nh
viÖc thùc hiÖn çc chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c nh chÝnh s¸ch ®Çu t,
ph¸t triÓn çc thÞ trêng nh©n tè s¶n xuÊt, trong ®ã cã thÞ trêng
lao ®éng cung cÊp nguån nh©n lùc KH&CN.
Vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
Tõ gi÷a thËp kû 80 ®Õn nay ®· cã sù thay ®æi lín trong

çch tiÕp cËn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp 9. Xu híng chung lµ chuyÓn
tõ b¶o hé mét hay nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt trong níc sang khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cô thÓ nh»m t¹o t¸c
®éng lan to¶ hay môc tiªu nhÊt ®Þnh (nh ®Èy m¹nh xuÊt khÈu,
t¹o ra çc ngµnh c«ng nghiÖp c¹nh tranh) gãp phÇn vµo t¨ng tr-
ëng cña c¶ nÒn kinh tÕ. Sù chuyÓn ®æi môc tiªu vµ c«ng cô cña
chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp còng xuÊt ph¸t tõ mét b»ng chøng thùc
tÕ lµ b¶o hé mét sè ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng nh÷ng lµm cho
çc ngµnh nµy kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh mµ cßn lµm triÖt
tiªu çc kÝch thÝch ®æi míi c«ng nghÖ.
Nh×n chung, vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®ang
chuyÓn híng m¹nh h¬n vµo t¹o kÝch thÝch, s¸ng t¹o vµ ®æi míi
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. Hai lý do c¬ b¶n ®»ng sau sù thay
®æi nµy lµ: (1) Thµnh c«ng vÒ ph¸t triÓn g¾n liÒn víi khu vùc
c«ng nghiÖp vµ (2) c«ng nghÖ vµ ®æi míi c«ng nghÖ lµ nh÷ng
yÕu tè ®ãng gãp lín nhÊt vµo t¨ng trëng c«ng nghiÖp vµ t¨ng tr-
ëng kinh tÕ nh ®· chøng minh t¹i nhiÒu níc, nhÊt lµ çc níc ph¸t
triÓn.
Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
quèc tÕ quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña ngµnh/doanh nghiÖp vµ
®æi míi c«ng nghÖ lµ mét yÕu tè quyÕt ®Þnh. Th«ng qua chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp, mét sè ngµnh cã t¸c ®éng lín tíi ®æi míi c«ng
nghÖ ë tÇm quèc gia ®îc u tiªn ®Çu t nh c«ng nghÖ phÇn mÒm,
c«ng nghÖ tin häc. T¹i mét sè níc, vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng
9
Ch¼ng h¹n, trong giai ®o¹n ®Çu cña thêi kú cÊt çnh, nhiÒu níc ë §«ng ¸ (nh NhËt
B¶n, Hµn quèc, In-®«-nª-xi-a v.v.) chó träng ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng nghiÖp nÆng
vµ s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu vµ mét biÖn ph¸p ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu nµy lµ thùc
hiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nh»m b¶o hé çc ngµnh nµy. Tr¸i l¹i, §µi Loan l¹i u tiªn
ph¸t triÓn çc doanh nghiÖp võa vµ nhá, chó träng vµo çc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ
t¸c híng xuÊt khÈu vµ mét trong çc biÖn ph¸p ®îc thùc hiÖn lµ chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp.
15
Chñ nhiÖm
nghiÖp cßn thÓ hiÖn qua hç trî khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá
tiÕp cËn çc nguån lùc nh vèn, c«ng nghÖ, hç trî ®æi míi vµ
chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Th«ng thêng, çc biÖn ph¸p cô thÓ cña chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp kh«ng thèng nhÊt gi÷a çc quèc gia, tuú thuéc vµo chiÕn
lîc ph¸t triÓn vµ n¨ng lùc thùc hiÖn. Ch¼ng h¹n, ®Ó çc doanh
nghiÖp trong níc tiÕp cËn nhanh víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn h¬n
hoÆc ®Ó ph¸t triÓn mét ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän cô thÓ,
nhiÒu níc ®· thu hót sù tham gia cña çc doanh nghiÖp níc ngoµi
b»ng çch cho phÐp çc doanh nghiÖp trong níc s¸p nhËp, hîp
nhÊt hoÆc liªn doanh víi doanh nghiÖp níc ngoµi ®ang ho¹t
®éng trong lÜnh vùc ®ã. Thµnh lËp doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t
níc ngoµi, nhÊt lµ doanh nghiÖp cã n¨ng lùc vÒ R&D, sÏ t¹o c¬ héi
cho doanh nghiÖp trong níc/ngµnh tiÕp thu c«ng nghÖ vµ kÝch
thÝch ®æi míi c«ng nghÖ, qua ®ã t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng cña
thÞ trêng CN.
Nh vËy, t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi thÞ trêng
c«ng nghÖ cã thÓ ®îc m« t¶ theo s¬ ®å sau:
Çc
chÝnh
s¸ch
KH&CN
Çc c¬
chÕ
chÝnh ThÞ trêng
s¸ch kinh c«ng nghÖ
tÕ Çc chñ thÓ
- C¬ chÕ, tham gia (DN,
chÝnh s¸ch tæ chøc
tµi khãa KH&CN, m«i
tiÒn tÖ giíi, v.v.)
- C¬ chÕ,
hÝnh s¸ch
®Çu t Çc thÞ tr
- C¬ chÕ, êng kh¸c
chÝnh s¸ch Çc chñ thÓ
c¹nh tranh tham gia
- C¬ chÕ,
chÝnh s¸ch
héi nhËp
kinh tÕ
quèc tÕ 16
- C¬ chÕ
hÝnh s¸ch Ph¹m vi ph©n tÝch
nghiÖp
Chñ nhiÖm
Theo s¬ ®å trªn, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ t¸c ®éng

®Õn hÖ thèng çc thÞ trêng trong nÒn kinh tÕ do ®ã t¸c ®éng
®Õn thÞ trêng c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã, cÇn thiÕt ph¶i xem xÐt
mèi quan hÖ cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ víi çc chÝnh s¸ch
khoa häc vµ c«ng nghÖ khi ph©n tÝch t¸c ®éng cña çc c¬ chÕ,
chÝnh s¸ch nµy ®Õn thÞ trêng c«ng nghÖ. §ång thêi, thÞ trêng
c«ng nghÖ chÞu t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch khoa häc vµ c«ng
nghÖ vµ cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi mét sè thÞ trêng kh¸c. Tuy
nhiªn, nh ®· nªu ë phÇn më ®Çu, ®Ò tµi nµy chØ giíi h¹n trong
ph¹m vi ph©n tÝch t¸c ®éng cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi
thÞ trêng c«ng nghÖ. Çc mèi quan hÖ kh¸c sÏ ®îc xem xÐt ë çc
nh¸nh ®Ò tµi kh¸c hoÆc ë b¸o ço tæng hîp cña ®Ò tµi ®éc lËp.
2. T¸c ®éng cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn ho¹t

®éng cña thÞ trêng CN- Kinh nghiÖm cña çc níc OECD
Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) ra ®êi tõ n¨m

1960, ®Õn nay ®· cã 30 thµnh viªn, chiÕm kho¶ng 18,4% d©n
sè thÕ giíi. OECD lµ mét tæ chøc cña çc nÒn kinh tÕ cã qui m«
lín, n¨ng suÊt lao ®éng rÊt cao vµ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-
êi cao gÇn gÊp 5 lÇn møc b×nh qu©n cña c¶ thÕ giíi. Díi gãc ®é
KH&CN, OECD lu«n ®i ®Çu trong cuéc çch m¹ng khoa häc kü
thuËt, ®æi míi c«ng nghÖ, vµ øng dông c«ng nghÖ cao. Còng ë
çc níc nµy, vèn con ngêi vµ c«ng nghÖ ®îc chøng minh lµ ®éng
lùc quan träng nhÊt cña t¨ng trëng kinh tÕ.
17
Chñ nhiÖm
Tríc nh÷ng biÕn ®éng vÒ bèi c¶nh kinh tÕ-chÝnh trÞ thÕ
giíi vµ sù tr× trÖ vÒ kinh tÕ cña çc níc OECD trong thËp kû 80
vµ 90, vai trß cña KH&CN l¹i trë thµnh mét träng t©m cña chÝnh
s¸ch ph¸t triÓn. Bªn c¹nh c¶i çch hÖ thèng KH&CN vµ chÝnh s¸ch
KH&CN, çc níc nµy cßn rÊt nhanh nh¹y trong c¶i çch vµ thùc
hiÖn çc chÝnh s¸ch kinh tÕ híng vµo thóc ®Èy KH&CN cã t¸c
®éng lín tíi ho¹t ®éng cña thÞ trêng CN10.
2.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ
Tõ hai thËp kû nay ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ trong

c¬ chÕ tµi trî ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ cña chÝnh s¸ch
ta× kho¸-tiÒn tÖ ë çc níc OECD. VÒ phÝa hÖ thèng KH&CN,
chÝnh phñ vÉn ®ãng vai trß tiªn phong trong tµi trî çc ho¹t
®éng nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n vµ R&D cña khu vùc c«ng. Chi
ng©n s¸ch cho R&D cña khèi OECD tiÕp tôc xu híng t¨ng trong
hai thËp kû võa qua tuy cã sù kh¸c nhau lín gi÷a çc thµnh viªn
cò vµ míi. ë Hµn quèc, chi ng©n s¸ch cho R&D n¨m 2000 ®· t¨ng
tíi 1,4 lÇn so víi 1990. Xu híng t¨ng chi cho R&D còng thÓ hiÖn ë
çc nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi ë §«ng ¢u, nhng vÉn thÊp h¬n
nhiÒu so víi çc thµnh viªn cò vµ møc chung cña OECD c¶ vÒ
tuyÖt ®èi vµ t¬ng ®èi (h×nh 1).
H×nh 1: Chi11 cña chÝnh phñ cho R&D so víi GDP
10
T¹i çc níc OECD kh¸i niÖm thÞ trêng KH&CN Ýt ®îc sö dông vµ vÉn cßn ®ang g©y
nhiÒu tranh c·i. Thay v× thÞ trêng KH&CN, kh¸i niÖm th¬ng m¹i ho¸ s¶n phÈm
KH&CN phæ biÕn h¬n. MÆc dï vËy, trong phÇn nµy vÉn sö dông kh¸i niÖm thÞ trêng
KH&CN.
11
Sè liÖu n¨m ®Çu cña Hµn quèc lµ 1990, cña Hungary vµ Ba Lan lµ n¨m 1995.
18
Chñ nhiÖm
3.5
3
2.5
% GDP
2 1981
1.5 2000
1
0.5
0
Hoa NhËt Hµn Hung- Ba OECD
kú B¶n Quèc ga-ry Lan
Nguån: OECD 2002.
Nh×n chung, c¬ chÕ tµi trî thay ®æi theo híng linh ho¹t
h¬n vµ tiªu chÝ tµi trî dùa vµo kÕt qu¶ ®Çu ra lµ chÝnh. Ch¼ng
h¹n ë §øc, nÕu nh tríc ®©y viÖc ph©n bæ ng©n s¸ch cho çc
viÖn nghiªn cøu c«ng vµ khu vùc ®¹i häc chñ yÕu dùa vµo chi
phÝ lao ®éng vµ trang thiÕt bÞ th× tõ n¨m 2001 ®· chuyÓn dÇn
sang c¬ chÕ tµi trî theo dù ¸n ®îc lùa chän trªn c¬ së c¹nh tranh.
ChÝnh phñ Hµ Lan còng ®ang thùc hiÖn c¬ chÕ cÊp ng©n s¸ch
cho çc trêng ®¹i häc dùa vµo kÕt qu¶ ®Çu ra. Mét sè níc nh
Thuþ Sü, tõ n¨m 2000 c¬ chÕ tµi trî ®îc chia lµm ba lo¹i kh¸c
nhau lµ tµi trî c¬ b¶n, tµi trî dù ¸n vµ tµi trî ®Çu t. Trong khi tµi trî
c¬ b¶n dùa vµo kÕt qu¶ ®Çu ra th× tµi trî cho çc dù ¸n cã tÇm
quan träng quèc gia ®îc tiÕn hµnh trªn c¬ së c¹nh tranh. Trong
khi ®ã BØ vµ NhËt B¶n l¹i thùc hiÖn c¬ chÕ tµi trî linh ho¹t. §ång
thêi víi t¨ng chi ng©n s¸ch, çc tæ chøc nghiªn cøu c«ng ®îc
quyÒn tù chñ h¬n trong quyÕt ®Þnh lÜnh vùc nghiªn cøu vµ chi
tiªu. Çc c¶i çch trªn ®©y t¸c ®éng lín tíi thÞ trêng KH&CN, cô
thÓ lµ:
Thø nhÊt, çc tæ chøc nghiªn cøu trong hÖ thèng KH&CN ®-

îc linh ho¹t h¬n trong lùa chän ®èi tîng nghiªn cøu vµ ®îc chñ
®éng trong chi tiªu nh»m ®¸p øng nhu cÇu tõ phÝa cÇu. Thay
®æi trong c¬ chÕ tµi trî cña chÝnh phñ ®· t¹o ra mét sù chuyÓn
dÞch vÒ ho¹t ®éng nghiªn cøu tõ thô ®éng sang chñ ®éng híng
vµo nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ-x· héi quan träng cña tõng níc thµnh
viªn. LÊy ®iÓn h×nh lµ Mü (®¹i diÖn cho níc c«ng nghiÖp ph¸t
triÓn), Hµn quèc (níc c«ng nghiÖp míi) vµ CH Slovakia (mét nÒn
kinh tÕ chuyÓn ®æi) cho thÊy: chi ng©n s¸ch cho R&D trong
lÜnh vùc y tÕ vµ m«i trêng ø¬c t¨ng tõ 43,6% n¨m 1990 lªn gÇn
19
Chñ nhiÖm
60% tæng chi R&D n¨m 2001 ë Mü th× ë Hµn quèc tû lÖ nµy chØ
lµ 18,6% vµ ë CH Slovakia lµ 14,8% n¨m 2001. Hay trong khi ë
Thôy §iÓn chi ng©n s¸ch cho nghiªn cøu cña çc trêng ®¹i häc
t¨ng tõ 41,1% n¨m 1990 lªn 52,6% n¨m 2001 th× ë BØ tû lÖ nµy
gi¶m t¬ng øng tõ 24,7% xuèng cßn 19,3% trong cïng kú.
Thø hai, mét phÇn nhê t¸c ®éng cña çc biÖn ph¸p tµi
chÝnh, hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng nghiªn cøu t¨ng lªn râ rÖt. Sè
ph¸t minh (Patent) trªn 1 triÖu d©n t¨ng nhanh trong sè çc
thµnh viªn cò, ®Æc biÖt lµ çc níc B¾c ¢u. VÝ dô tõ n¨m 1991-
1997, chØ sè trªn t¨ng gÇn 2,6 lÇn ë Thuþ §iÓn, 2,7 lÇn ë PhÇn
Lan, 2,23 lÇn ë §an M¹ch vµ 1,33 lÇn ë Hµ Lan. Tuy nhiªn, Mü vÉn
®øng ®Çu vÒ sè ph¸t minh hµng n¨m vµ chiÕm 36,4% tæng sè
ph¸t minh cña khèi OECD trong n¨m 2001, sau ®ã ®Õn EU víi
32,8% vµ NhËt b¶n víi 25,3%. C¬ cÊu l¹i chi tiªu, g¾n chi tiªu víi
hiÖu qu¶ vµ ®Çu ra cña ho¹t ®éng nghiªn cøu ®· t¹o ra sù
chuyÓn dÞch vÒ c¬ cÊu çn bé nghiªn cøu gi÷a çc bªn tham gia
thÞ trêng KH&CN. Chñ ®éng trong nghiªn cøu vµ trong sö dông
tµi trî tõ ng©n s¸ch ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho çn bé nghiªn cøu di
chuyÓn ®îc dÔ dµng h¬n, qua ®ã mét mÆt t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t
®éng cña çc c¬ quan nghiªn cøu c«ng, mÆt kh¸c thóc ®Èy ho¹t
®éng R&D cña doanh nghiÖp. T¹i tÊt c¶ çc níc thµnh viªn cña
OECD, sè çn bé nghiªn cøu trong khu vùc doanh nghiÖp ®Òu
t¨ng nhanh (B¶ng 1).
B¶ng 1: Sè çn bé nghiªn cøu trªn 10.000 lao ®éng (ng-

êi)
Khu vùc doanh Gi¸o dôc ®¹i häc ChÝnh phñ

nghiÖp
1981 2001 1981 2001 1981 2001
Hoa kú 45 66,6 8,9 9,8 5,3 3,6
NhËt B¶n 33,8 62,3 14,3 26,5 5,1 4,6
§an M¹ch 8,7 30 9,8 20 6,6 13,7
CH
Slovakia 8,5 9,3 16 19,2 14,8 9,7
OECD 27 39,8 10,7 14,1 5,2 5,1
Nguån: OECD, 2002.
Trong khi ®ã sè çn bé nghiªn cøu trªn 1 v¹n lao ®éng trong
khu vùc chÝnh phñ gi¶m râ rÖt ë mét sè níc nh Mü, NhËt, Anh,
20
Chñ nhiÖm
§øc, nhng l¹i t¨ng lªn ®¸ng kÓ ë çc níc B¾c ¢u vµ hai nÒn kinh
tÕ chuyÓn ®æi lµ Ba lan vµ Hung-ga-ry.
Thø ba, t¨ng chi chÝnh phñ cho R&D vµ khu vùc nghiªn cøu
c«ng g¾n víi hiÖu qu¶ x· héi, híng vµo nhu cÇu ®· thóc ®Èy sù
hîp t¸c, trao ®æi gi÷a çc tæ chøc nghiªn cøu c«ng vµ çc doanh
nghiÖp, kÝch cÇu vÒ nghiªn cøu cña khu vùc c«ng phôc vô cho
ngµnh vµ doanh nghiÖp. Qua ®ã khuyÕn khÝch t nh©n tham gia
tµi trî ho¹t ®éng R&D cña doanh nghiÖp vµ çc tæ chøc nghiªn
cøu c«ng thuéc hÖ thèng KH&CN. TÝnh trung b×nh, chÝnh phñ
chi 1 ®« la cho R&D th× ngµnh chi 2,21 ®« la, thËm chÝ tíi 3,7
®« la ë NhËt b¶n (B¶ng 2).
Sè liÖu cña çc níc OECD cho thÊy vai trß ngµy cµng t¨ng
cña ngµnh vµ doanh nghiÖp trong chi cho çc ho¹t ®éng R&D.
Tuy nhiªn, ë mét sè níc thµnh viªn míi, chi cña chÝnh phñ cho
R&D vÉn chiÕm tû träng cao vµ cã xu híng t¨ng. §iÒu nµy thÓ
hiÖn vai trß quan träng cña chÝnh phñ trong qu¸ tr×nh chuyÓn
®æi kinh tÕ. Song vÒ l©u dµi, xu híng nµy cã thÓ lÊn ¸t chi cho
R&D cña ngµnh (crowding-out effect) vµ kh«ng khuyÕn khÝch
doanh nghiÖp tham gia tÝch cùc vµo ho¹t ®éng R&D.
B¶ng 2: C¬ cÊu chi R&D ph©n theo nguån chi (%)
Ngµnh ChÝnh phñ Kh¸c

1981 2001 1981 2001 1981 2001
Hoa kú 49,4 68,2 47,8 27,3 2,8 4,5
NhËt B¶n 67,7 72,4 24,9 19,6 7,4 8
Hµn Quèc 76,3 72,4 19 23,9 4,7 3,7
CH
Slovakia 60,4 54,4 37,8 42,6 1,8 3
OECD 51,4 63,9 44,4 28,9 4,2 7,2
Nguån: OECD, 2002.
Thø t, hç trî ho¹t ®éng R&D cña doanh nghiÖp vµ ®æi míi
c«ng nghÖ trong çc doanh nghiÖp võa vµ nhá ®· trë thµnh mét
träng t©m cña chÝnh phñ vµ chÝnh s¸ch tµi kho¸-t×ªn tÖ ®îc coi
lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy. ViÖc hç
trî ho¹t ®éng R&D cña doanh nghiÖp ®îc thùc hiÖn th«ng qua
nhiÒu kªnh kh¸c nhau, nh tµi trî tõ ng©n s¸ch th«ng qua thùc
hiÖn çc ch¬ng tr×nh, cÊp tÝn dông cho çc dù ¸n R&D vµ gi¶m
møc thuÕ suÊt nh»m t¨ng lîi suÊt cña ®Çu t vµo R&D cña doanh
21
Chñ nhiÖm
nghiÖp. T¹i Hµ Lan, tÝn dông ph¸t triÓn c«ng nghÖ dùa vµo çc
kho¶n ®i vay ®îc thay thÕ dÇn b»ng çc dù ¸n ph¸t triÓn c«ng
nghÖ do nhµ níc hç trî mét phÇn kinh phÝ. Ngoµi ra, chÝnh phñ
cßn tµi trî cã ®iÒu kiÖn çc ho¹t ®éng ph¸t triÓn c«ng nghÖ víi
cam kÕt vÒ viÖc hoµn tr¶ trî cÊp. ë T©y Ban Nha, tµi trî cña
chÝnh phñ cho R&D cña doanh nghiÖp ®îc u tiªn hµng ®Çu vµ
R&D thùc hiÖn trong khu vùc nµy ®¹t møc t¨ng trëng 18% trong
n¨m 2001. Ai-x¬-len ®· thµnh lËp Quü c«ng nghÖ do Héi ®ång
nghiªn cøu qu¶n lý nh»m hç trî ho¹t ®éng R&D cña ngµnh. Trong
khi ®ã, tµi trî cña chÝnh phñ çc Bang cña Mü l¹i híng vµo R&D
trong çc lÜnh vùc gÆp nhiÒu rñi ro hoÆc lÜnh vùc høa hÑn
®em l¹i lîi Ých cao cho x· héi.
Bªn c¹nh chÝnh s¸ch chi ng©n s¸ch vµ tÝn dông, tõ n¨m
2000 nhiÒu níc OECD ®· tiÕn hµnh c¶i çch thuÕ, nh gi¶m thuÕ
suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, gi¶m møc thu lîi nhuËn tõ vèn
(vÝ dô ë Canada). T¹i §øc, thuÕ suÊt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp
®· ®îc ®iÒu chØnh gi¶m tõ 30% xuèng cßn 18% tõ n¨m 2002.
Çc biÖn ph¸p gi¶m thuÕ ®· cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi ®Çu t vµo
R&D vµ ®æi míi c«ng nghÖ. Mét trong çc c«ng cô thuÕ hay ®îc
sö dông lµ trî cÊp tiÒn c«ng liªn quan tíi ho¹t ®éng R&D cña
doanh nghiÖp vµ doanh nghiÖp võa vµ nhá lµ ®èi tîng ®îc hëng
lîi kh¸ nhiÒu. VÝ dô ë Hµ Lan, trî cÊp tiÒn c«ng b»ng chÝnh s¸ch
thuÕ (gi¶m thuÕ thu nhËp ç nh©n) chiÕm tíi 65% tæng trî cÊp
lo¹i nµy. Tuy nhiªn, møc trî cÊp thuÕ chung cho R&D cña doanh
nghiÖp rÊt kh¸c nhau gi÷a çc níc tuú thuéc vµo chÝnh s¸ch ph¸t
triÓn vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña tõng quèc gia (B¶ng 3). Mét
sè níc nh óc vµ ¸o thùc hiÖn chÕ ®é trî cÊp ®ång ®Òu cho tÊt c¶
doanh nghiÖp kh«ng kÓ qui m« lín hay nhá.
B¶ng 3: Trî cÊp thuÕ trªn 1 ®« la chi cho R&D trong çc
doanh nghiÖp chÕ t¸c ë mét sè níc
Doanh nghiÖp nhá (®« la Doanh nghiÖp lín (®« la

Mü) Mü)
1999 2001 1990 2001
Hoa kú 0,066 0,066 0,09 0,066
NhËt B¶n 0,063 0,121 -0,021 0,009
Hµn Quèc 0,163 0,111 0,108 0,126
I-ta-ly 0,448 0,443 -0,04 -0,026
T©y Ban
Nha 0,313 0,441 0,248 0,441
22
Chñ nhiÖm
Nguån: OECD, 2002.
H×nh 2: Chi R&D doanh nghiÖp so víi GDP (%)
3
1981
2.5
2000
% GDP 2
1.5
1
0.5
0
Hoa kú NhËt Hµn PhÇn Ph¸p EU OECD
B¶n quèc Lan
Nguån: OECD, 2002.
Çc chÝnh s¸ch trªn ®©y ®· t¸c ®éng m¹nh tíi thóc ®Èy
ho¹t ®éng R&D vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. Xu h-
íng chung lµ chi R&D so víi GDP cña khu vùc nµy t¨ng lªn râ rÖt
trong giai ®o¹n 1981-2000 (H×nh 2) vµ trªn 60% dµnh cho ph¸t
triÓn s¶n phÈm míi. Trong c¬ cÊu chi R&D cña OECD, tû träng
dµnh cho khu vùc doanh nghiÖp còng t¨ng tõ 66,1% lªn 69,7%
giai ®o¹n 1981-2001, tû träng dµnh cho khu vùc ®¹i häc t¨ng
nhÑ tõ 16,1% lªn 17,1%, trong khi tû träng dµnh cho khu vùc
c«ng gi¶m tõ 15,2% xuèng cßn 10,5% trong cïng thêi kú.
2.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t
Çch tiÕp cËn cña chÝnh s¸ch ®Çu t ë çc níc OECD kh«ng
chØ lµ gi¶m thiÓu çc rµo c¶n gia nhËp thÞ trêng cña çc doanh
nghiÖp míi, t¹o m«i trêng c¹nh tranh cho ho¹t ®éng kinh doanh
vµ khuyÕn khÝch tinh thÇn kinh doanh. Mµ h¬n thÕ, chÝnh s¸ch
®Çu t ®ang trë thµnh mét c«ng cô can thiÖp h÷u hiÖu cña nhµ
níc nh»m hç trî ho¹t ®éng R&D c«ng vµ cña doanh nghiÖp,
khuyÕn khÝch vµ gióp doanh nghiÖp khëi sù R&D, ®æi míi c«ng
nghÖ. Träng t©m cña chÝnh s¸ch ®Çu t bao gåm ba néi dung
chÝnh lµ: (1) gi¶m nh÷ng g¸nh nÆng vÒ hµnh chÝnh vµ thuÕ
®èi víi çc doanh nghiÖp míi, hç trî doanh nghiÖp n©ng cao n¨ng
lùc cña m×nh; (2) t¨ng cêng çc c¬ chÕ kÝch thÝch ®Çu t vµ (3)
®¶m b¶o kh¶ n¨ng cung øng vèn m¹o hiÓm.
23
Chñ nhiÖm
Çc biÖn ph¸p gi¶m bít g¸nh nÆng vÒ thñ tôc vµ chi phÝ
hµnh chÝnh vµ thuÕ rÊt ®a d¹ng vµ ®èi tîng ®îc hëng lîi nhiÒu
nhÊt lµ çc doanh nghiÖp cã qui m« nhá. Ch¼ng h¹n, ChÝnh phñ
óc ®· ¸p dông mét hÖ thèng thuÕ ®¬n gi¶n h¬n ®èi víi çc
doanh nghiÖp nhá vµ n¨m 2001 ®· chi 21,8 triÖu ®« la óc cho
ch¬ng tr×nh gi¶m quan liªu, thñ tôc hµnh chÝnh. Ngoµi ra, 6,5
triÖu ®« la óc còng ®îc dµnh riªng ®Ó hç trî doanh nghiÖp nhá
tiÕp cËn th«ng tin vµ dÞch vô trªn m¹ng ®iÖn tö. T¹i PhÇn Lan, dù
¸n hç trî çc giai ®o¹n khã kh¨n nhÊt trong chu kú sèng cña s¶n
phÈm ®îc thùc hiÖn tõ n¨m 2000. Çc biÖn ph¸p cô thÓ gåm
thùc hiÖn c¬ chÕ c¹nh tranh ®èi víi dÞch vô c«ng, hç trî ®µo t¹o
vµ tµi chÝnh, thùc hiÖn çc dù ¸n thÝ ®iÓm vµ dù ¸n ph¸t triÓn.
N¨m 2002, Hµ Lan ®· söa LuËt doanh nghiÖp nh»m gi¶m çc rµo
c¶n gia nhËp thÞ trêng cña doanh nghiÖp míi, qua ®ã t¨ng tÝnh
linh ho¹t cña c¶ nÒn kinh tÕ. LuËt ho¹t ®éng kinh doanh n¨m
1990 cña Ba Lan còng cho phÐp sù tù do cao h¬n ®èi víi doanh
nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc chÕ t¸c, x©y dùng vµ dÞch vô.
N¨m 2000, Hµn quèc ®· cho ra ®êi bé c¬ së d÷ liÖu vÒ doanh
nghiÖp võa vµ nhá, cung cÊp th«ng tin vÒ çc doanh nghiÖp ®·
®îc hç trî tµi chÝnh nh»m tr¸nh sù trïng chÐo trong hç trî doanh
nghiÖp. ChÝnh phñ Ph¸p ®· thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p nh»m
gi¶m thñ tôc hµnh chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp nh gi¶m thuÕ gi¸
trÞ gia t¨ng cho doanh nghiÖp nhá, gi¶m yªu cÇu vÒ tr¸ch nhiÖm
an toµn x· héi. Trong khi ®ã chÝnh phñ Anh l¹i gi¶m tû lÖ thuÕ
thu tõ kinh doanh vèn cho çc ç nh©n ®Çu t dµi h¹n vµo tµi s¶n
doanh nghiÖp. Çc biÖn ph¸p trªn ®©y rèt cuéc lµ gãp phÇn
gi¶m chi phÝ ®Çu t cña doanh nghiÖp, qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn
cho doanh nghiÖp ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc mang l¹i lîi nhuËn
l©u dµi nh ®æi míi c«ng nghÖ.
Çc c¬ chÕ kÝch thÝch ®Çu t vµo ho¹t ®éng R&D, khëi sù
vµ doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ cã thÓ ®îc thùc hiÖn gi¸n
tiÕp th«ng qua chÝnh s¸ch thuÕ, tÝn dông, chÝnh s¸ch l·i suÊt nh
®· tr×nh bµy ë trªn. Bªn c¹nh t¨ng ®Çu t tõ ng©n s¸ch vµ c¶i
çch ph¬ng thøc tµi trî ng©n s¸ch cho ho¹t ®éng nghiªn cøu c¬
b¶n vµ R&D cña phÝa cung, tµi trî trùc tiÕp ho¹t ®éng R&D vµ
®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp th«ng qua çc ch¬ng
tr×nh lµ biÖn ph¸p hay ®îc ¸p dông nh»m t¹o kÝch thÝch ®Çu t
cña bªn cÇu. VÝ dô, c¬ quan ®æi míi c«ng nghÖ cña ¸o ®· thùc
hiÖn ch¬ng tr×nh tµi trî c¬ b¶n híng vµo doanh nghiÖp c«ng
nghÖ trÎ. ChÝnh phñ óc còng dµnh 40 triÖu ®« la néi tÖ ®Ó thùc
24
Chñ nhiÖm
hiÖn Ch¬ng tr×nh12 th¬ng m¹i ho¸ çc c«ng nghÖ míi (COMET 9)
tõ n¨m 1999. Bé nghiªn cøu cña Ph¸p còng thùc hiÖn Ch¬ng
tr×nh hç trî thµnh lËp doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ tõ n¨m
1999. Ch¬ng tr×nh khëi sù c«ng nghÖ (Tech-Start) ë Hung-ga-ri
híng vµo doanh nghiÖp c«ng nghÖ míi thµnh lËp trong triÓn khai
çc nghiªn cøu ®æi míi ban ®Çu.
Ngoµi çc biÖn ph¸p trªn ®©y, chÝnh phñ çc níc ®· ®Èy
m¹nh hîp t¸c gi÷a çc bªn tham gia thÞ trêng CN th«ng qua çc
ch¬ng tr×nh ®Çu t. N¨m 2001, Hung-ga-ri ®· tµi trî thµnh lËp
çc trung t©m hîp t¸c nghiªn cøu nh»m t¨ng cêng hîp t¸c gi÷a
çc trêng ®¹i häc vµ khu vùc doanh nghiÖp. Çc trung t©m nµy
®îc ®Æt t¹i çc trêng ®¹i häc chÝnh vµ lµ n¬i trao ®æi kiÕn thøc
vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi gi÷a hai ®èi t¸c chÝnh lµ trêng ®¹i
häc vµ doanh nghiÖp. Çc níc kh¸c còng hç trî ®Èy m¹nh hîp t¸c
b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau nh thµnh lËp Quü nghiªn cøu
®Æc biÖt ë ý; thµnh lËp çc trung t©m chuyÓn giao c«ng nghÖ
víi sù tham gia cña trêng ®¹i häc, viÖn nghiªn cøu vµ doanh
nghiÖp ë T©y Ban Nha; thµnh lËp 15 trung t©m nghiªn cøu c«ng
nghÖ ë Ph¸p nh»m ®Èy m¹nh hîp t¸c gi÷a çc phßng nghiªn cøu
c«ng víi çc trung t©m nghiªn cøu cña çc tËp ®oµn c«ng nghiÖp
lín vµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá; tµi trî Ch¬ng tr×nh Trung
t©m nghiªn có hîp t¸c víi 80% ng©n s¸ch cña chÝnh phñ t¹i óc;
Ch¬ng tr×nh nghiªn cøu ®Þnh híng ®æi míi çc viÖn c«ng nghÖ
hµng ®Çu cña Hµ lan; m« h×nh UK LINK ë Anh ra ®êi tõ thËp kû
80 nh»m t¹o liªn kÕt gi÷a khu vùc gi¸o dôc ®¹i häc, viÖn nghiªn
cøu vµ doanh nghiÖp. Mét sè níc cßn ®a ra çc qui ®Þnh ®ång
®Çu t (Co-investment) b¾t buéc. VÝ dô, theo c¬ chÕ tµi trî cña
Héi ®ång ®æi míi vµ c«ng nghÖ Thuþ sÜ, ®Ó nhËn ®îc tµi trî
cña Héi ®ång, ®èi t¸c t nh©n còng ph¶i ®ãng gãp tèi thiÓu 50%
tæng vèn ®Çu t. T¬ng tù, dù ¸n R&D chiÕn lîc cña Na-uy còng
yªu cÇu çc tæ chøc R&D cña ngµnh tham gia dù ¸n ph¶i ®¶m
b¶o mét kho¶n kinh phÝ b»ng tiÒn tèi thiÓu lµ 20% chi phÝ dù ¸n.
Çc biÖn ph¸p trªn ®©y ®îc coi lµ ®iÓm míi trong thóc ®Èy ho¹t
®éng cña thÞ trêng CN nãi chung vµ cã t¸c ®éng lµm t¨ng ®Çu
t cña çc bªn tham gia vµo çc ho¹t ®éng cña thÞ trêng.
Sù ph¸t triÓn nhanh cña thÞ trêng vèn m¹o hiÓm t¹i çc níc
OECD tõ gi÷a nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y ®· gãp phÇn t¨ng nhanh
®Çu t t nh©n vµo lÜnh vùc R&D vµ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng
12
COMET 9: Commercialising Emerging Technologies Programme.
25
Chñ nhiÖm
cña thÞ trêng CN. Vèn m¹o hiÓm thêng ®îc ®Çu t cho giai ®o¹n
®Çu vµ giai ®o¹n më réng cña çc doanh nghiÖp nhá ®ang t¨ng
trëng trong çc ngµnh tËp trung c«ng nghÖ vµ tËp trung R&D cao
®é. T¨ng trëng cña thÞ trêng vèn m¹o hiÓm ®¹t møc cao nhÊt ë
Mü, trong ®ã tû träng vèn m¹o hiÓm cho giai ®o¹n ®Çu vµ giai
®o¹n më réng so víi GDP t¨ng tõ 0,06% n¨m 1995 lªn 0,8% n¨m
2000. Hai tû lÖ nµy ë Ca-na-da lµ 0,07% vµ 0,58%, ë Thuþ §iÓn lµ
0,01% vµ 0,22%, ë Hµn Quèc lµ 0,1% vµ 0,4%. Trong n¨m 2000,
kho¶ng 100 tû ®« la Mü vèn m¹o hiÓm ®· ®îc ®Çu t vµo 5380
c«ng ty ë Mü. Nguån vèn nµy cã khuynh híng ®Çu t vµo lÜnh vùc
c«ng nghÖ cao, nh 60% vèn m¹o hiÓm ë Mü vµ Ca-na-da tËp
trung vµo hai ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng nghÖ sinh häc,
trong khi tû lÖ nµy lµ 30% ë EU vµ NhËt b¶n.
ChÝnh s¸ch ®Çu t ®· cã t¸c ®éng lín tíi ho¹t ®éng cña thÞ
trêng CN. N¨m 1998, tæng ®Çu t vµo tri thøc cña çc níc EU ®¹t
trung b×nh 3,6% vµ cña OECD ®¹t 4,7% so víi GDP. §Æc biÖt lµ
tèc ®é t¨ng ®Çu t vµo tri thøc ë nhiÒu níc OECD ®· vît xa tèc ®é
t¨ng ®Çu t vµo tµi s¶n cè ®Þnh (H×nh 3) vµ chi R&D cña doanh
nghiÖp ngµy cµng t¨ng (H×nh 2).
ChÝnh s¸ch ®Çu t vµ ®¶m b¶o nguån cung vèn m¹o hiÓm
®· khuyÕn khÝch ®Çu t vµo R&D cña çc doanh nghiÖp võa vµ
nhá. VÝ dô ë Mü, tèc ®é t¨ng chi R&D b×nh qu©n cña doanh
nghiÖp võa vµ nhá cao gÊp ®«i cña doanh nghiÖp lín trong giai
®o¹n 1990-2000. §¸ng lu ý lµ trong khi tû träng chi R&D cña çc
doanh nghiÖp võa vµ nhá trong n¨m 2000 t¨ng trung b×nh 42%
so víi n¨m 1997, th× cña çc doanh nghiÖp nhá nhÊt t¨ng tíi 99%
(B¶ng 4). MÆc dï chuyÓn biÕn nµy lµ tÝch cùc, song chi R&D cña
çc doanh nghiÖp lín13 vÉn chiÕm tû lÖ lÊn ¸t trong tæng chi R&D
cña doanh nghiÖp, nh ë NhËt b¶n (93%), Mü (81%) vµ EU (78%).
H×nh 3: So s¸nh tèc ®é t¨ng ®Çu t tri thøc vµ ®Çu t tµi

s¶n cè ®Þnh 1991-1998
13
Theo ®Þnh nghÜa cña OECD, doanh nghiÖp lín lµ doanh nghiÕp cã 500 lao ®éng
trë lªn.
26
Chñ nhiÖm
§ Çu t tri thøc
%
10
§ Çu t tµi s¶n cè ®Þnh
8
6
4
2
0
-2 Hoa kú NhËt B¶n PhÇn Thuþ EU OECD
Lan § iÓn
-4
Nguån: OECD, 2002.
B¶ng 4: Chi R&D cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Mü

(gi¸ 1995)
Qui m« lao ®éng Chi R&D 1997 Chi R&D 2000 PhÇn tr¨m
(Tr. §« la Mü) (Tr. §« la Mü) thay ®æi
1997-2000
Nhá h¬n 25 2730 5435 99%
25-49 2642 4379 66%
50-99 3676 6171 68%
100-249 6358 7640 20%
250-499 5628 6239 11%
Tæng sè 21034 29846 42%
Tû träng chi cña 12,97% 18,2%
doanh nghiÖp nhá
nhÊt
Nguån: OECD 2002.
2.3. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh
T¹i çc níc OECD, chÝnh s¸ch c¹nh tranh ®îc thùc hiÖn b»ng
nhiÒu biÖn ph¸p vµ Ýt nhÊt cã mét c¬ quan c¹nh tranh chÞu tr¸ch
nhiÖm vÒ thùc hiÖn chÝnh s¸ch nµy. GÇn ®©y çc nhµ chøc
tr¸ch cña Mü vµ Ch©u ¢u ®· ®Ò ra nh÷ng nguyªn t¾c chung
®Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng ®èi víi c¹nh tranh cña çc hiÖp ®Þnh
gi÷a çc tËp ®oµn lín nh»m b¸o tríc cho céng ®ång doanh
nghiÖp vÒ çc lÜnh vùc cã thÓ lµ mèi lo ng¹i cña chÝnh s¸ch c¹nh
tranh. Ch¼ng h¹n, n¨m 2000 Bé t ph¸p vµ Héi ®ång th¬ng m¹i
liªn bang Mü ®· c«ng bè qui ®Þnh vÒ hîp t¸c gi÷a çc nhµ c¹nh
tranh. Ph¬ng ph¸p ë ®©y lµ dùa vµo çc tiªu chÝ ®· cho ®Ó
27
Chñ nhiÖm
ph©n tÝch, sau ®ã ph©n ra lµm hai lo¹i tho¶ thuËn: lo¹i cã h¹i
cho c¹nh tranh nÕu ph¸t hiÖn cã biÓu hiÖn t¨ng gi¸, gi¶m s¶n l-
îng vµ kh«ng thÊy cã biÓu hiÖn lo¹i nµy. NÕu thÞ phÇn cña tÊt c¶
çc bªn tham gia tho¶ thuËn chiÕm díi 20% thÞ trêng liªn quan
th× cã thÓ kÕt luËn lµ kh«ng cã søc m¹nh thÞ trêng. Liªn quan
®Õn R&D, nÕu trong tho¶ thuËn hîp t¸c sè nghiªn cøu ®éc lËp
mang tÝnh thay thÕ cho nh÷ng nghiªn cøu liªn quan lµ ba trë lªn
th× còng coi lµ kh«ng cã søc m¹nh thÞ trêng. T¬ng tù, n¨m 2001
Uû ban Ch©u ¢u ®· ban hµnh híng dÉn khung khæ ph©n tÝch
®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng ¸p dông LuËt xö lý cña Héi ®ång Ch©u ¢u
®èi víi çc tho¶ thuËn hîp t¸c theo chiÒu ngang. Dùa vµo híng
dÉn ®ã, çc nhµ ph©n tÝch cã thÓ ®a ra nh÷ng kÕt luËn liÖu
tho¶ thuËn theo chiÒu ngang gi÷a çc c«ng ty cã h¹n chÕ c¹nh
tranh trong ho¹t ®éng kinh tÕ kÓ c¶ R&D hay kh«ng. Ngoµi ra,
EU cßn th«ng b¸o réng r·i çc khu vùc an toµn b»ng çch qui
®Þnh ngìng thÞ phÇn ®Ó ph©n lo¹i liÖu tho¶ thuËn ngang cã t¹o
søc m¹nh thÞ trêng hay kh«ng.
Mét trong çc biÖn ph¸p cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi c¹nh tranh
hay ®îc ¸p dông ë OECD lµ qui ®Þnh çc tiªu chuÈn hîp t¸c. Trong
nhiÒu ngµnh, qui ®Þnh çc tiªu chuÈn chung lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó
gi¸m s¸t chÊt lîng vµ ®é an toµn cña s¶n phÈm nh ngµnh dîc
liÖu, « t«, ho¸ chÊt v.v. Mét lîi Ých quan träng cña biÖn ph¸p nµy
lµ gióp çc bªn tham gia cã thÓ so s¸nh gi¸ c¶ vµ ®Æc ®iÓm cña
s¶n phÈm. Qua ®ã t¹o ®iÒu kiÖn cho çc c«ng ty c¹nh tranh
“trong néi bé thÞ trêng”. Tr¸i l¹i, nÕu thiÕu çc qui ®Þnh chuÈn
nµy vµ thiÕu kh¶ n¨ng so s¸nh c«ng nghÖ, çc c«ng ty cã xu híng
c¹nh tranh “v× thÞ trêng” ®Ó chiÕm vÞ thÕ cao nhê vµo çc
c«ng nghÖ kh¸c. ViÖc ®Þnh ®Æt çc tiªu chuÈn cã thÓ do çc tæ
chøc chÝnh thøc thùc hiÖn hoÆc th«ng qua tho¶ thuËn hîp t¸c
gi÷a çc bªn liªn quan. Th«ng thêng, ®Þnh ®Æt tiªu chuÈn do
çc tæ chøc thùc hiÖn bao gåm c¶ çc qui ®Þnh vµ gi¸m s¸t
chèng t¸c ®éng phi c¹nh tranh, nh yªu cÇu çc bªn tham gia ph¶i
cã tµi s¶n trÝ tuÖ thiÕt yÕu ®¸p øng çc tiªu chuÈn.
CÊp quyÒn së h÷u trÝ tuÖ còng lµ mét biÖn ph¸p kÝch
thÝch c¹nh tranh vµ t¸c ®éng thóc ®Èy ®æi míi, ph¸t triÓn c«ng
nghÖ míi. Tuy nhiªn, t¸c ®éng nµy rÊt kh¸c nhau tuú vµo lo¹i giÊy
phÐp vµ ranh giíi gi÷a phi c¹nh tranh vµ t¹o c¹nh tranh lµ rÊt hÑp.
§Ó h¹n chÕ t¸c ®éng phi c¹nh tranh, c¬ quan chøc n¨ng ë Mü ®·
ban hµnh çc híng dÉn vÒ viÖc cÊp quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµo
n¨m 1995. TiÕp ®ã, n¨m 1996 EU còng ban hµnh çc qui ®Þnh
28
Chñ nhiÖm
vÒ hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ tõ n¨m 1999 Uû ban th-
¬ng m¹i lµnh m¹nh NhËt b¶n thùc hiÖn híng dÉn ®èi víi hîp ®ång
cÊp pat¨ng. Ngoµi ra, cÊp phÐp cã h¹n chÕ còng phæ biÕn t¹i
OECD, thËm chÝ yªu cÇu cÊp quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cã thÓ bÞ tõ
chèi nÕu kÕt qu¶ ph©n tÝch cho r»ng viÖc cÊp chøng nhËn cã h¹i
cho c¹nh tranh.
§èi víi xu híng hîp ®ång liªn doanh gi÷a çc bªn kinh doanh
(vÝ dô trong thùc hiÖn R&D, tiÕp thÞ v.v.), ®Ó gi¸m s¸t hµnh vi
bÊt lîi cho c¹nh tranh Mü ®· ban hµnh LuËt s¶n xuÊt vµ nghiªn
cøu hîp t¸c Quèc gia (n¨m 1993) vµ EU thùc hiÖn Qui chÕ vÒ hîp
t¸c trong R&D (n¨m 2000). Mét môc tiªu quan träng cña chÝnh
s¸ch c¹nh tranh lµ nh»m phßng chèng vµ xö lý çc thÕ lùc thÞ tr-
êng cã ®îc nhê s¸p nhËp vµ mua ®øt c«ng ty. Lo ng¹i vÒ t¸c
®éng phi c¹nh tranh ®èi víi lo¹i c«ng ty nµy chñ yÕu tËp trung
trong lÜnh vùc ®æi míi c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng ty cã lîi thÕ c¹nh
tranh do tung ra thÞ trêng s¶n phÈm míi. Thùc tÕ ë Mü cho thÊy,
trong giai ®o¹n 1995-1999 kho¶ng 18% tæng sè çc c«ng ty s¸p
nhËp ®· lÊy ®îc u thÕ thÞ trêng nhê vµo ph¸t triÓn s¶n phÈm
míi, t¨ng 15% so víi giai ®o¹n 1990-1994. Trong mäi trêng hîp, c¬
quan c¹nh tranh cÇn cã kh¶ n¨ng ph©n tÝch hµnh vi cña lo¹i c«ng
ty nµy ®Ó ®a ra dù b¸o liªn quan ®Õn s¶n phÈm vµ c«ng nghÖ
míi t¹o ta. §ång thêi nhiÒu biÖn ph¸p kh¸c còng ®îc tiÕn hµnh
®Ó kiÓm so¸t t¸c ®éng phi c¹nh tranh cña çc c«ng ty s¸p nhËp
nh híng dÉn s¸p nhËp ngang cña Mü n¨m 1992, LuËt kiÓm so¸t
c«ng ty s¸p nhËp ë EU n¨m 1989. Trong nhiÒu trêng hîp, ®iÒu
kiÖn ®Ó ®îc s¸p nhËp lµ chuyÓn giao quyÒn së h÷u trÝ tuÖ b¾t
buéc cho bªn thø ba.
Çc biÖn ph¸p trªn ®©y cã t¸c ®éng lín tíi hµnh vi cña çc
tËp ®oµn c«ng nghiÖp lín nh liªn minh chiÕn lîc v.v. t¹i OECD.
Theo ®¸nh gi¸ chung, phÇn lín çc c«ng ty nµy hîp søc v× môc
®Ých c«ng nghÖ nhiÒu h¬n lµ v× n©ng gi¸ vµ gi¶m s¶n lîng.
Trªn thùc tÕ ®· cã sù c¹nh tranh gay g¾t gi÷a çc c«ng ty lín trªn
cïng mét thÞ trêng s¶n phÈm, qua ®ã t¹o ®éng c¬ ph¸t triÓn vµ
c¶i tiÕn s¶n phÈm míi. ChÝnh hµnh vi nµy ®· gãp phÇn “®Èy
cÇu” vÒ ho¹t ®éng R&D c«ng vµ R&D cña doanh nghiÖp, khuyÕn
khÝch hîp t¸c gi÷a çc bªn tham gia ho¹t ®éng R&D. Sù t¨ng
nhanh vÒ sè lîng cña liªn minh c«ng nghÖ chiÕn lîc tõ 209 n¨m
1980 lªn 564 n¨m 1998 lµ b»ng chøng thùc tiÔn ë OECD. Môc
®ich chÝnh cña liªn minh lo¹i nµy lµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, hîp
t¸c nghiªn cøu trong lÜnh vùc c«ng nghÖ. V× thÕ, liªn minh c«ng
29
Chñ nhiÖm
nghÖ chiÕn lîc trong çc ngµnh c«ng nghÖ cao chiÕm u thÕ víi tû
träng t¨ng t¬ng øng tõ 50% lªn 80% tõ 1980 ®Õn 1998. Xu thÕ
chung lµ thµnh lËp liªn minh chiÕn lîc quèc tÕ vµ lo¹i nµy chiÕm
gÇn 60% trong tæng sè thµnh lËp míi tõ 1980-1998. Kho¶ng 80%
liªn minh c«ng nghÖ quèc tÕ cã sù tham gia cña c«ng ty Mü,
trong khi 42% cã sù tham gia cña c«ng ty EU vµ 15% cã sù tham
gia cña NhËt. Xu híng trªn còng diÔn ra ®èi víi h×nh thøc s¸p
nhËp, trong ®ã trªn 30% c«ng ty c«ng nghÖ cña EU hîp t¸c víi
®èi t¸c bªn ngoµi vµ tû lÖ nµy lµ 86% ë óc vµ 33% ë Ca-na-®a
n¨m 1999.
2.4. ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
Çc níc OECD lu«n ®i ®Çu trong thùc hiÖn chÝnh s¸ch héi
nhËp vµ néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch nµy lµ tù do ho¸ xuÊt
nhËp khÈu vµ ®Çu t níc ngoµi trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Mét kÕt qu¶
cña chÝnh s¸ch nµy lµ sù ra ®êi Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c
Mü-NAFTA, Liªn minh Ch©u ¢u- EU vµ më réng EU trong n¨m
2004. Ngßai ra, çc níc OECD còng khëi síng viÖc thµnh lËp DiÔn
®µn Hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸-Th¸i B×nh D¬ng (APEC) vµ DiÔn
®µn ¸-¢u (ASEM) v.v. víi môc ®Ých chung lµ ®Èy m¹nh hîp t¸c
kinh tÕ thùc hiÖn chÝnh s¸ch héi nhËp. ChÝnh s¸ch héi nhËp cña
OECD tuy nhiªn kh«ng chØ dõng ë héi nhËp kinh tÕ mµ h¬n thÕ,
héi nhËp vÒ çc lÜnh vùc kh¸c nh lao ®éng, v¨n ho¸-x· héi ®ang
ngµy cµng ®îc më réng. §iÒu nµy cã t¸c ®éng lín tíi ho¹t ®éng
cña TTKH&CN ë çc níc thµnh viªn, ®Æc biÖt lµ di chuyÓn lao
®éng R&D vµ lao ®éng cã tr×nh ®é cao gi÷a çc níc.
Çc níc OECD dÉn ®Çu trong th¬ng m¹i ho¸ s¶n phÈm chÕ
t¸c cã hµm lîng c«ng nghÖ cao. Tû träng kim ng¹ch xuÊt nhËp
khÈu cña hµng chÕ t¸c so víi tæng gi¸ trÞ gia t¨ng cña ngµnh
t¨ng tõ møc b×nh qu©n 33% lªn 66% thêi kú 1985-2000, trong
®ã tû lÖ nµy ®èi víi s¶n phÈm cã hµm lîng c«ng nghÖ cao t¨ng
nhanh nhÊt tõ 43% lªn tíi 101% trong cïng kú. §Çu t trùc tiÕp cña
OECD ra ngoµi khèi t¨ng 23,1 lÇn thêi kú 1980-2000, trong khi
dßng ®Çu t trùc tiÕp vµo khèi t¨ng 29,8 lÇn trong cïng thêi kú,
chøng tá sù tù do ho¸ cao dßng vèn ®Çu t trùc tiÕp trong vßng
20 n¨m qua ë çc níc nµy. Sù di chuyÓn çc dßng vèn vµ hµng
ho¸ trong néi bé khèi vµ ra ngoµi khèi ngµy cµng t¨ng ®· cã t¸c
®éng tíi thÞ trêng CN ë tõng níc th«ng qua chuyÓn giao c«ng
nghÖ, truyÒn b¸ kiÕn thøc qu¶n lý vµ kü n¨ng tay nghÒ cho lao
®éng v.v. PhÇn lín çc t¸c ®éng tÝch cùc nµy ®îc thùc hiÖn
30
Chñ nhiÖm
th«ng qua çc c«ng ty ®a vµ xuyªn quèc gia, liªn minh chiÕn lîc
vµ tËp ®oµn h×nh thµnh do s¸p nhËp/mua ®øt bëi çc c«ng ty n-
íc ngoµi. T¸c ®éng trùc tiÕp cña chÝnh s¸ch héi nhËp tíi thÞ trêng
CN thÓ hiÖn râ nhÊt qua chiÒu híng gia t¨ng tû träng chi R&D cña
níc ngoµi trong tæng chi R&D quèc gia t¹i nhiÒu níc (H×nh 4).
H×nh 4: Tû träng chi R&D tõ nguån níc ngoµi so víi tæng

chi R&D quèc gia n¨m 1990 vµ 200114
%
1990
30
25 2001
20
15
10
5
0
A ha
èc
xi a
an c
T© S a n
Ø
µn t
¸p
H ko
e- d
nh
óc
N
p
y ova
¸o
ý
H hË
c
qu
B
M na -
L¹
§ø
H L
Ph
-
a
l
y
a-
B
B
C
Nguån: OECD, 2002.
2.5. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña çc níc OECD ®· cã nh÷ng

thay ®æi c¨n b¶n tõ vµi n¨m l¹i ®©y, khi xu híng toµn cÇu ho¸
nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c«ng nghiÖp ngµy cµng trë nªn m¹nh mÏ.
Môc ®Ých chung cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp giê ®©y lµ thóc
®Èy tÝnh c¹nh tranh cña çc ngµnh c«ng nghiÖp, hç trî çc ngµnh
14
Sè liÖu n¨m ®Çu cña Hµn quèc, Ba Lan vµ CH Slovac lµ n¨m 1995.
31
Chñ nhiÖm
c«ng nghiÖp then chèt t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh nhng kh«ng ®îc
®i ngîc víi môc tiªu chung lµ thóc ®Èy m«i trêng kinh doanh
trong níc. ChÝnh v× vËy, ë tÇm vÜ m«, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
hÇu nh kh«ng ®Æt träng t©m vµo hç trî mét (hay nhiÒu) ngµnh
nµo hoÆc lµm thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp theo ý muèn chñ
quan cña chÝnh phñ. Thay vµo ®ã, nhiÖm vô cña chÝnh s¸ch
c«ng nghiÖp lµ thóc ®Èy sù h×nh thµnh, tiÕp nhËn tri thøc, t¹o
kÝch thÝch cho doanh nghiÖp ®æi míi c«ng nghÖ, thÝch øng víi
nh÷ng thay ®æi nh»m t¹o ra mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp cã kh¶
n¨ng c¹nh tranh. Bªn c¹nh c¶i çch m¹nh mÏ khu vùc doanh
nghiÖp do nhµ níc së h÷u toµn bé hoÆc mét phÇn, ®Çu t vµo tri
thøc/vèn con ngêi v.v., çc níc OECD ®· rÊt nç lùc t¹o ®iÒu kiÖn
cho doanh nghiÖp tiÕp cËn c«ng nghÖ míi mµ toµn cÇu ho¸ ®em
l¹i b»ng çch t¹o kÝch thÝch vµ t¨ng kh¶ n¨ng linh ho¹t cho doanh
nghiÖp. Çch tiÕp cËn trong chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp t¹i çc níc
OECD cã ba ®Æc ®iÓm chÝnh: (1) lång ghÐp môc tiªu cña chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp vµo môc tiªu ph¸t triÓn chung; (2) chó träng tíi
®èi tîng tham gia vµ hëng lîi vµ (3) thêng ®îc thùc hiÖn trong
khu«n khæ ch¬ng tr×nh cã thêi h¹n vµ liªn kÕt theo chiÒu ngang
xÐt vÒ ®èi t¸c, kh«ng gian vµ môc tiªu.
Tuy nhiªn, çch thøc vµ møc ®é thùc hiÖn chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp l¹i kh¸c nhau gi÷a çc níc. §èi víi çc níc míi gia nhËp nh
Ba Lan vµ CH SÐc, do ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nªn
träng t©m cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp lµ c¬ cÊu l¹i khu vùc
doanh nghiÖp (nhÊt lµ çc ngµnh c«ng nghiÖp kh«ng cßn lîi thÕ
c¹nh tranh), tËn dông çc lùc lîng thÞ trêng vµ c¶i thiÖn m«i trêng
®Çu t. T¹i Hµn quèc, chÝnh phñ ®ang rÊt nç lùc thùc hiÖn chÝnh
s¸ch c«ng nghiÖp ®Þnh híng thÞ trêng15 b»ng çch c¬ cÊu l¹i çc
ngµnh c«ng nghiÖp theo híng ®Èy m¹nh c¹nh tranh. Mét sè níc
kh¸c l¹i hç trî qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh mét sè ngµnh c«ng nghiÖp
tríc xu thÕ toµn cÇu ho¸, gióp çc ngµnh t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh
th«ng qua ®æi míi c«ng nghÖ. VÝ dô, chÝnh phñ óc ®ang thùc
hiÖn çc ch¬ng tr×nh: ®Çu t vµ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh
ngµnh s¶n xuÊt « t« (ACIS16) trong 5 n¨m 2001-2005, ch¬ng
tr×nh n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh quèc tÕ cña ngµnh dÖt, may
mÆc (TCF17) tõ 2001-2005, ch¬ng tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ
ngµnh ®ãng tµu (SIS18) tõ 1999-2004. Çc biÖn ph¸p cô thÓ bao
15
Xin lu ý lµ, Hµn quèc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong mét thêi kú
kh¸ dµi.
16
Australia’s Automotive competitiveness and investment scheme.
17
Textiles, Clothing and Footwear.
18
Shipbuilding Innovation Scheme.
32
Chñ nhiÖm
gåm trî cÊp mét kho¶n cho c¶ giai ®o¹n (®èi víi ACIS), gi¶m thuÕ
trong giai ®o¹n ch¬ng tr×nh (TCF) vµ trî cÊp cao nhÊt 50% chi
phÝ R&D ph¸t sinh ®îc chÊp nhËn cho c¶ giai ®o¹n hç trî. BiÖn
ph¸p hç trî R&D ngµnh ®ãng tµu còng ®îc ¸p dông réng r·i t¹i çc
níc kh¸c trong khèi OECD. Trong khi ®ã, nhiÒu níc l¹i quan t©m
h¬n tíi hç trî mét sè ngµnh c«ng nghiÖp cã hµm lîng chÊt x¸m
cao vµ cã t¸c ®éng lan to¶ tíi c¶ nÒn kinh tÕ hoÆc cã ý nghÜa
vÒ mÆt x· héi-m«i trêng nh c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ sinh
häc v.v. Çc biÖn ph¸p cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nµy ®· cã t¸c
®éng lín tíi ho¹t ®éng R&D cña doanh nghiÖp vµ tíi ngµnh c«ng
nghiÖp tËp trung c«ng nghÖ vµ dÞch vô tËp trung tri thøc. §ãng
gãp cña hai ngµnh nµy chiÕm trung b×nh tíi 26,2 % GDP cña
OECD vµ tû träng R&D cña çc ngµnh c«ng nghiÖp cao trong
tæng R&D cña doanh nghiÖp còng rÊt cao (B¶ng 5, 6, H×nh 5).
Ngoµi ra, çc biÖn ph¸p hç trî R&D cña doanh nghiÖp trong
khu«n khæ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®· khuyÕn khÝch doanh
nghiÖp t¨ng chi cho R&D cña chÝnh doanh nghiÖp vµ khu vùc
c«ng. Ch¼ng h¹n ë Ph¸p, nhiÒu m¹ng líi ®æi míi vµ nghiªn cøu
c«ng nghÖ chuyªn ngµnh ®· ®îc thµnh lËp (nh m¹ng nghiªn cøu
viÔn th«ng quèc gia n¨m 1998, m¹ng quèc gia vÒ nghiªn cøu vµ
®æi míi c«ng nghÖ phÇn mÒm n¨m 1999 v.v.) nh»m ®Èy m¹nh
hîp t¸c gi÷a doanh nghiÖp vµ çc tæ chøc nghiªn cøu c«ng. T¹i
§an M¹ch vµ PhÇn Lan, nhµ níc còng hç trî çc dù ¸n nghiªn cøu
hîp t¸c gi÷a doanh nghiÖp vµ çc tæ chøc nghiªn cøu c«ng trong
çc ngµnh ®îc u tiªn víi c¬ chÕ ®ång tµi trî. Nhê çc ch¬ng
tr×nh nµy mµ çc doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn thªm vÒ tµi chÝnh
vµ tri thøc ®Ó thùc hiÖn nghiªn cøu, ®æi míi c«ng nghÖ theo
nhu cÇu.
B¶ng 5: Gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh dùa vµo tri thøc
trong GDP
N¨m Tæng Ngµnh chÕ t¹o cã DÞch vô cã

hµm lîng c«ng nghÖ hµm lîng tri
cao thøc cao
Hoa kú 2000 29.6 7.8 21.8
Hµn quèc 1999 27.3 13.3 14
33
Chñ nhiÖm
Hung-ga-
ri 1999 26.2 10.5 15.7
EU 1998 26 8.5 17.5
OECD 1997 26.2 8.8 17.4
Nguån: OECD, 2002.
B¶ng 6: Tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña çc ngµnh dùa
vµo tri thøc
Ngµnh dùa vµo tri

N¨m C«ng nghiÖp thøc
Hoa kú 1985-00 3.28 4.74
Hµn quèc 1985-1999 7.02 10.28
Hung-ga-ri 1995-1999 3.62 6.67
EU 1990-1998 1.46 2.07
OECD 1990-1997 3.79 5.06
Nguån: OECD, 2002.
H×nh 5: Tû träng R&D cña çc ngµnh sö dông c«ng nghÖ

cao trong tæng R&D ngµnh c«ng nghiÖp
60
50
40 1990
30
%
20 2001
10
0
Hoa kú NhËt B¶n Hµn Ba Lan V ¬ng
Quèc quèc
Anh
Nguån: OECD, 2002.
3. Mét sè nhËn ®Þnh rót ra tõ kinh nghiÖm quèc tÕ vµ bµi

häc cho ViÖt nam
OECD héi tô çc níc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn cao nhÊt thÕ giíi
vµ ®ãng gãp vµo kÕt qu¶ nµy ph¶i nãi ®Õn chÝnh s¸ch kinh tÕ
mµ çc níc nµy ®· thùc hiÖn rÊt thµnh c«ng tõ nhiÒu thËp kû nay.
Tõ gi÷a thËp kû 80, OECD còng lµ çc níc ®i ®Çu trong ®iÒu
chØnh çc chÝnh s¸ch kinh tÕ. Song qu¸ tr×nh nµy chØ râ nÐt
h¬n tõ cuèi thËp kû 90, khi cïng víi xu thÕ toµn cÇu ho¸ çc nÒn
34
Chñ nhiÖm
kinh tÕ nµy héi nhËp ngµy cµng m¹nh h¬n vµo nÒn kinh tÕ thÕ
giíi . Nãi çch kh¸c, trong bèi c¶nh trong níc vµ toµn cÇu thay
®æi th× ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ lµ cÇn thiÕt. Tõ kinh
nghiÖm cña OECD cã thÓ rót ra mét sè nhËn ®Þnh vµ còng lµ bµi
häc cho ViÖt nam:
Thø nhÊt, cã thÓ thÊy tÊt c¶ chÝnh s¸ch kinh tÕ ®ang ®îc
thùc hiÖn t¹i çc níc OECD cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi ho¹t ®éng cña
lÜnh vùc KHCN, trong ®ã cã R&D.
Thø hai, t¹i ®©y kh«ng cã mét chÝnh s¸ch-mét môc tiªu-
mét c«ng cô, mµ lµ sù lång ghÐp vÒ môc tiªu vµ c«ng cô gi÷a
çc chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ ph¹m vi t¸c ®éng cña tõng chÝnh s¸ch
®îc coi lµ yÕu tè quan träng trong viÖc ®a ra quyÕt ®Þnh chÝnh
s¸ch. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ trong lÜnh vùc KHCN: nh»m thóc ®Èy
ho¹t ®éng KHCN th× chÝnh s¸ch KH&CN lµ cÇn nhng cha ®ñ.
ChÝnh v× vËy, çc chÝnh s¸ch kinh tÕ kh¸c nh chÝnh s¸ch tµi
kho¸-tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch c¹nh tranh, chÝnh s¸ch ®Çu t, chÝnh
s¸ch héi nhËp vµ chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp gi÷ vai trß ®Æc biÖt
quan träng trong ph¸t triÓn thÞ trêng CN.
Thø ba, dï c«ng cô/biÖn ph¸p thùc hiÖn cña tõng chÝnh s¸ch
kinh tÕ lµ kh¸c nhau, nhng tÊt c¶ ®Òu cã môc tiªu chung lµ t¹o
m«i trêng c¹nh tranh, gi¶m thiÓu çc rµo c¶n gia nhËp thÞ trêng,
n©ng cao tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ cña çc ngµnh vµ doanh
nghiÖp, tËn dông tèi ®a c¬ héi vµ lîi Ých, nhÊt lµ c«ng nghÖ vµ
tri thøc, do toµn cÇu ho¸ ®em l¹i. V× vËy, thùc hiÖn çc môc tiªu
trªn ®©y chÝnh lµ gãp phÇn thóc ®Èy ho¹t ®éng KHCN vµ R&D.
Thø t, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi ho¹t ®éng cña
thÞ trêng KH&CN thÓ hiÖn râ nhÊt ë ba ®iÓm sau: (1) khuyÕn
khÝch/l«i cuèn ®îc sù tham gia vµ ®Çu t cña khu vùc t nh©n vµo
lÜnh vùc KHCN, trong ®ã cã R&D cña c¶ hai khu vùc c«ng vµ
doanh nghiÖp; (2) t¹o dùng vµ ®Èy m¹nh sù hîp t¸c gi÷a çc tæ
chøc nghiªn cøu c«ng vµ doanh nghiÖp, qua ®ã t¨ng chÊt lîng
nghiªn cøu vµ ®¸p øng nhu cÇu R&D cña doanh nghiÖp;(3) t¨ng
chi cho R&D cña doanh nghiÖp, nhÊt lµ trong çc ngµnh c«ng
nghÖ cao, ngµnh cã t¸c ®éng lan to¶ tíi nÒn kinh tÕ.
Tuy nhiªn, kinh nghiÖm cña OECD cho thÊy, møc ®é t¸c
®éng cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi ho¹t ®éng cña thÞ trêng CN
nãi chung vµ ho¹t ®éng R&D nãi riªng lµ kh¸c nhau, phô thuéc
35
Chñ nhiÖm
vµo chiÕn lîc ph¸t triÓn, ®iÒu kiÖn, qui m« thùc hiÖn vµ n¨ng lùc
thùc hiÖn cña tõng níc.
36
Chñ nhiÖm
Ch¬ng 2: Tæng quan nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®·
ban hµnh vµ t¸c ®éng cña nã tíi ph¸t triÓn thÞ trêng
c«ng nghÖ
1. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· ban hµnh cã t¸c

®éng tíi thÞ trêng CN
Kể từ khi Việt nam thực hiện công cuộc đổi mới kinh tế cho đến nay, nền
kinh tế nước ta đã chuyển sang một giai đoạn phát triển mới, đặc trưng bởi quá
trình chuyển dịch nền kinh tế từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung sang cơ chế thị
trường định hướng XHCN. Những cơ chế, chính sách chủ yếu được thực hiện
trong thời kỳ này là: mở cửa thị trường cả phạm vi trong nước lẫn phạm vi quốc
tế; giải phóng nguồn lực trong nước, đồng thời huy động nguồn lực bên ngoài để
thúc đẩy sự phát triển kinh tế; từng bước hội nhập kinh tế thế giới và khu vực; cải
cách thể chế theo định hướng thị trường v.v. Các chính sách kinh tế được thực hiện
trong thời kỳ này đã góp phần tác động đáng kể tới hoạt động khoa học và công
nghệ, thúc đẩy sự đổi mới hệ thống KH&CN cho phù hợp với cơ chế kinh tế mới
cũng như thúc đẩy đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp Việt nam. Hệ thống
các cơ chế, chính sách kinh tế được thực hiện trong giai đoạn đổi mới vừa qua rất
phong phú, tuy nhiên chương 2 sẽ tập trung phân tích sâu một số nhóm chính sách
kinh tế cơ bản mà theo phân tích và kinh nghiệm của quốc tế đã trình bày ở
chương 1 cho thấy có tác động đáng kể tới việc thúc đẩy hoạt động KH&CN nói
chung, thị trường công nghệ ở Việt nam nói riêng. Những nhóm cơ chế, chính sách
kinh tế này bao gồm:
- Cơ chế, chính sách về tài khóa, tiền tệ. Những cơ chế, chính sách sẽ được tập
trung phân tích gồm chính sách thuế, chính sách đầu tư/ tài trợ của nhà nước,
chính sách tín dụng;
- Cơ chế, chính sách đầu tư theo hướng tạo sân chơi bình đẳng, khuyến khích
nguồn lực của mọi thành phần kinh tế đầu tư phát triển;
- Cơ chế, chính sách cạnh tranh, bao gồm những biện pháp nhằm hạn chế rào
cản tham gia thị trường của các chủ thể có liên quan trong thị trường nói
chung, TTCN nói riêng;
- Cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế quốc tế là tập hợp nhiều cơ chế, chính sách
nhằm đưa nền kinh tế hội nhập với thị trường thế giới như: ký kết các hiệp
định, hiệp ước quốc tế, tự do hóa thương mại quốc tế theo hướng giảm thuế
quan, hạn chế rào cản thương mại phi thuế quan, thu hút nguồn lực nước ngoài
v.v.;
- Cơ chế, chính sách công nghiệp nhằm chỉ ra những biện pháp thúc đẩy một số
lĩnh vực, những ngành mũi nhọn lựa chọn cần tập trung phát triển trong một
giai đoạn/thời kỳ nhất định.
37
Chñ nhiÖm
1.1. Những cơ chế, chính sách về tài khóa - tiền tệ.
a) Tổng quan những cơ chế, chính sách về tài khóa, tiền tệ ban hành thời gian qua
liên quan tới sự phát triển thị trường CN
Cơ chế, chính sách về tài khóa - tiền tệ được tập trung phân tích dưới đây
bao gồm chính sách đầu tư của nhà nước, chính sách hỗ trợ tài chính, chính sách
thuế, chính sách tín dụng v.v. có tác động tới các chủ thể hoạt động trong TTCN,
bao gồm các tổ chức hoạt động và ứng dụng khoa học&công nghệ, các tổ chức
trung gian cung cấp dịch vụ KH&CN, các tổ chức kinh tế-xã hội sử dụng các sản
phẩm KH&CN v.v.
Cơ chế, chính sách đầu tư của nhà nước:
Thực hiện chủ trương coi KH&CN là động lực của phát triển, là nền tảng
của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước (CNH,HĐH) theo tinh thần
Nghị quyết Trung ương 2 (Khóa VIII), tăng đầu tư cho khoa học và công nghệ từ
nguồn ngân sách nhà nước trên cơ sở triển khai Nghị quyết 26 của Bộ Chính trị về
khoa học và công nghệ trong thời kỳ đổi mới, Nhà nước ta đã ban hành nhiều cơ
chế, chính sách để cụ thể hóa tinh thần nói trên. Cụ thể là, Nhà nước ta đã dành
nguồn vốn đầu tư đáng kể từ ngân sách để phát triển tiềm lực KH&CN, xây dựng
cơ sở hạ tầng của các cơ quan nghiên cứu triển khai và đào tạo đội ngũ cán bộ
KH&CN.
Nghị định 35/HĐBT của Hội đồng Bộ Trưởng ban hành ngày 28/1/1992 đã
qui định rõ Nhà nước dành ít nhất 2% ngân sách nhà nước cho nghiên cứu khoa
học và phát triển công nghệ. Nguồn kinh phí này, theo qui định của Nghị định là
được sử dụng cho các hoạt động cụ thể như:
- Nghiên cứu và phát triển các chương trình trọng điểm của nhà nước;
- Xây dựng tiềm lực KH&CN của nhà nước;
- Hỗ trợ một phần đổi mới công nghệ, đổi mới sản phẩm ở các cơ sở sản xuất
trọng điểm của Nhà nước;
- Hỗ trợ một phần cho quĩ phát triển KH&CN ở các bộ ngành và các tỉnh, thành
phố;
- Quĩ phát triển KH&CN ở các bộ ngành và các tỉnh, thành phố để chi cho việc
thực hiện các nhiệm vụ KH&CN của ngành, địa phương
Bên cạnh đó, Hội nghị Ban chấp hành TƯ lần thứ 6 khóa IX đề ra nhiệm vụ
tiếp tục thực hiện nghị quyết TƯ 2 Khóa VIII, trong đó đề ra chỉ tiêu phấn đấu để
đến năm 2005 đầu tư cho KH&CN đạt 1,0% GDP và đến 2010 đạt 1,5% GDP.
Triển khai chủ trương của Đảng, đồng thời thực hiện nhiệm vụ phát triển tiềm lực
38
Chñ nhiÖm
KH&CN theo định hướng Chiến lược phát triển KH&CN trong thời kỳ CNH,
HĐH, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 850/QĐ-TTg/2000 về việc phê
duyệt Đề án " Xây dựng các phòng thí nghiệm trọng điểm". Một trong những mục
tiêu của đề án là " TËp trung x©y dùng çc phßng thÝ nghiÖm träng
®iÓm trong nh÷ng lÜnh vùc KH&CN u tiªn vÒ c«ng nghÖ th«ng
tin, c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ vËt liÖu, c«ng nghiÖp tù
®éng ho¸…”. Thời gian thực hiện đề án được xác định từ năm 2000 đến 2010
với kinh phí từ nguồn ngân sách nhà nước, hợp đồng, hợp tác, tài trợ của các tổ
chức, cá nhân trong và ngoài nước.
Kể từ năm 1996, hàng năm, Nhà nước đã dành một khoản tiền từ ngân sách
để gửi các sinh viên đại học, các chuyên gia sang nghiên cứu, đào tọa tại các nước
để bổ sung vào lực lượng các nhà KH&CN của nước nhà. LuËt Khoa häc-
c«ng nghÖ quy ®Þnh Nhµ níc khuyÕn khÝch ph¸t triÓn ®µo t¹o
nh©n lùc, båi dìng nh©n tµi vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ. Theo
®ã, hằng năm, Nhà nước dành một khoản ng©n s¸ch để đào tạo, đào tạo lại
nhân lực về khoa học và công nghệ ở trong nước và ở nước ngoài; chú trọng đào
tạo, bồi dưỡng nhân tài, những người có trình độ cao, kỹ thuật viªn lành nghề.
Cơ chế, chính sách thuế:
Tại Luật Khoa học và Công nghệ ban hành năm 2000, những qui định liên
quan tới ưu đãi về thuế có thể đươc phân thành hai nhóm, bao gồm những ưu đãi
và chi phí được hạch toán vào giá thành và các ưu đãi về miễn giảm thuế.
Đối với ưu đãi về hạch toán chi phí, Luật này qui định doanh nghiệp được
dành một phần vốn để đầu tư phát triển KH&CN nhằm đổi mới công nghệ và nâng
cao sức cạnh tranh của sản phẩm và phần vốn này được hạch toán vào giá thành
sản phẩm. Bên cạnh đó, Doanh nghiệp được lập quĩ phát triển KH&CN của mình
để chủ động sử dụng cho nhu cầu nghiên cứu KH&CN của doanh nghiệp; nguồn
vốn này được trích từ lợi nhuận trước thuế và các nguồn khác nếu có (điều 41).
Đối với các ưu đãi về thuế, điều 42 của Luật nói trên qui định rõ doanh
nghiệp được miễn giảm thuế đối với:
 Thu nhËp tõ viÖc thùc hiÖn hîp ®ång nghiªn cøu khoa häc
vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ kh«ng ph¶i chÞu thuÕ thu nhËp
doanh nghiÖp.
 M¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng, vËt t, ph¬ng tiÖn vËn t¶i trong
níc cha s¶n xuÊt ®îc; c«ng nghÖ trong níc cha t¹o ra ®îc;
tµi liÖu, s¸ch b¸o nhËp khÈu ®Ó sö dông trùc tiÕp vµo ho¹t
39
Chñ nhiÖm
®éng nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ kh«ng
ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
 S¶n phÈm ®ang trong thêi kú s¶n xuÊt thö nghiÖm; s¶n
phÈm lµm ra tõ c«ng nghÖ míi lÇn ®Çu tiªn ¸p dông ë ViÖt
Nam; çc ho¹t ®éng t vÊn khoa häc vµ c«ng nghÖ; chuyÓn
giao c«ng nghÖ, thiÕt bÞ c«ng nghÖ cao nhËp khÈu; xuÊt
khÈu c«ng nghÖ ®îc hëng çc u ®·i vÒ thuÕ theo quy ®Þnh
cña ph¸p luËt
 Doanh nghiÖp thùc hiÖn ®æi míi, n©ng cao tr×nh ®é c«ng
nghÖ ®îc hëng çc u ®·i vÒ thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p
luËt.
Đối với các tổ chức KH&CN thực hiện các dịch vụ KH&CN như tư vấn,
chuyển giao công nghệ và xuất khẩu công nghệ, luật này qui định:
 Kh«ng thu thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®èi víi ho¹t ®éng chuyÓn
giao c«ng nghÖ. Ho¹t ®éng t vÊn khoa häc vµ c«ng nghÖ
®îc ¸p dông thuÕ suÊt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ë møc thÊp
nhÊt trong khung chÞu thuÕ;
 Çc ho¹t ®éng t vÊn khoa häc vµ c«ng nghÖ, chuyÓn giao
c«ng nghÖ, xuÊt khÈu c«ng nghÖ ®îc hëng çc u ®·i vÒ
thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp.
 Çc ho¹t ®éng dÞch vô th«ng tin khoa häc vµ c«ng nghÖ ®-
îc hëng u ®·i cao nhÊt vÒ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ
møc thuÕ suÊt thÊp nhÊt cña thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.
Các luật kinh tế khác có liên quan như Luật Doanh nghiệp, Luật Khuyến
khích đầu tư trong nước (1999), Luật đầu tư nước ngoài (sửa đổi 2000), Luật thuế
thu nhập doanh nghiệp và các văn bản hướng dẫn dưới luật đều có những điều
khoản thể hiện cơ chế, chính sách khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư cho khoa
học và công nghệ. Chẳng hạn:
o Luật Đầu tư nước ngoài qui định doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực khoa
học và công nghệ được hưởng ưu đãi về thuế đất theo luật định;
o Luật khuyến khích đầu tư trong nước coi hoạt động KH&CN là một trong
những lĩnh vực, ngành nghề được khuyến khích đầu tư theo danh mục A;
o Nghị định 119/NĐ-CP/1999 qui định về một số chính sách và cơ chế tài
chính khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động KH&CN qui
định doanh nghiệp ho¹t ®éng øng dông c«ng nghÖ cao, dÞch
vô khoa häc vµ c«ng nghÖ ®îc ¸p dông møc thuÕ suÊt u
40
Chñ nhiÖm
®·i ®èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp; ®îc miÔn, gi¶m
thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp tuú theo tõng trêng hîp. Bªn
c¹nh đó, NghÞ ®Þnh còng quy ®Þnh vÒ u ®·i vÒ tiÒn sö
dông ®Êt, tiÒn thuª ®Êt, thuÕ sö dông ®Êt ®èi víi çc
doanh nghiÖp ho¹t ®éng khoa häc vµ c«ng nghÖ.
o NghÞ ®Þnh sè 10/N§-CP/2002 cña ChÝnh phñ qui ®Þnh
®¬n vÞ sù nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt cung øng dÞch vô
KH&CN được hëng çc quyÒn lîi u ®·i miÔn gi¶m thuÕ theo
qui ®Þnh hiÖn hµnh.
o Luật thuế thu nhập doanh nghiệp qui định doanh nghiệp có cơ sở sản xuất
mới, thực hiện đổi mới công nghệ được hưởng ưu đãi miễn giảm thuế thu
nhập doanh nghiệp; đồng thời được miễn giảm thuế cho phần thu nhập từ
việc thực hiện các hợp đồng nghiên cứu khoa học, dịch vụ kỹ thuật trực
tiếp phục vụ nông nghiệp.
C¬ chÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông:
QuyÕt ®Þnh sè 270/Q§-NH1 (25/9/1995) cña Thèng ®èc

Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ban hµnh vÒ thÓ lÖ cho vay vèn
øng dông KH&CN vµo s¶n xuÊt míi cã thÓ coi lµ chÝnh s¸ch tÝn
dông ®Çu tiªn liªn quan ®Õn thóc ®Èy häat ®éng KH&CN th«ng
qua hÖ thèng ng©n hµng. Theo ®ã, çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt
kinh doanh thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ch¬ng tr×nh øng
dông kÕt qu¶ khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt hoÆc nghiªn cøu
çc ®Ò tµi khoa häc còng nh çc tæ chøc khoa häc vµ c«ng nghÖ
thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo ph¸p luËt ®îc vay vèn u ®·i tõ
ng©n hµng. Tæng vèn vay cã thÓ lªn ®Õn 5 tû ®ång, ®îc vay
trong 5 n¨m víi l·i suÊt u ®·i lµ 1,2%/th¸ng. §iÒu kiÖn vay vèn lµ
cã thÕ chÊp, b¶o l·nh hoÆc ®îc Nhµ níc giao nhiÖm vô khoa häc
vµ c«ng nghÖ.
Nhằm t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó çc doanh nghiÖp tiÕp cËn ®îc
nguån vèn trung vµ dµi h¹n tõ çc ng©n hµng th¬ng m¹i phục vụ
việc c¶i tiÕn, ®æi míi m¸y mãc, thiÕt bÞ, chuyÓn giao c«ng nghÖ,
LuËt Khoa häc- c«ng nghÖ (2000) ®· quy ®Þnh: “ Tổ chức, ç
nh©n được vay vốn trung hạn, dài hạn để tiến hành hoạt động khoa học và
c«ng nghệ và được hưởng l·i suất và điều kiện ưu ®·i”. Ngoµi ra, Doanh
nghiệp hoạt động theo Luật Khuyến khÝch đầu tư trong nước (sửa đổi)
cã çc hoạt động khoa häc-c«ng nghÖ được vay vốn trung hạn và dài
hạn với l·i suất ưu ®·i, mức vốn vay được ®¸p ứng đến 70% số vốn
41
Chñ nhiÖm
đầu tư tại Quỹ hỗ trợ ph¸t triển, Quỹ hỗ trợ xuất khÈu, Quỹ hỗ trợ
ph¸t triÓn khoa học và c«ng nghệ19.
NghÞ ®Þnh sè 85/2002/N§/CP ngµy 25/10/2002 vÒ söa ®æi
bæ sung NghÞ ®Þnh 178/1999/N§- CP vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay cña
çc tæ chøc tÝn dông quy ®Þnh nh÷ng dù ¸n ®Çu t chuyÓn giao
c«ng nghÖ, dù ¸n ®æi míi m¸y mãc thiÕt bÞ, cã tÝnh kh¶ thi, cã
hiÖu qu¶ thiÕt thùc, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng tµi chÝnh ®Ó
thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî th× ®îc vay kh«ng cần ®¶m b¶o t¹i
ng©n hµng. Điều này tạo ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp vay ®îc vèn
®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, góp phần
t¨ng cêng n¨ng lùc khoa häc - c«ng nghÖ quèc gia.
b) Tình hình thực hiện các cơ chế, chính sách về tài khóa - tín dụng
Tình hình thực hiện cơ chế, chính sách về tài khóa:
Thực hiện chủ trương tăng đầu tư từ ngân sách cho hoạt động nghiên cứu
KH&CN, trong thời gian qua, tæng kinh phÝ ®Çu t cho KH&CN ®·
không ngừng tăng lên và đến năm 2001 đã đạt 2% tổng chi NSNN (xem bảng 7).
Đáng chú ý là kinh phÝ ®Çu tư từ ngân sách nhà nước cho KH&CN vÉn lµ
nguån chñ yÕu (chiÕm 60% tæng ®Çu t cña x· héi cho KH&CN),
trong ®ã 2/3 dµnh cho sự nghiệp khoa học vµ 1/3 dµnh cho xây dựng cơ
bản.
Bảng 7: Đầu tư cho hoạt động KH&CN của Việt nam từ

nguồn ngân sách nhà nước giai đoạn 1996-2003.
§¬n vÞ: triÖu ®ång

§Çu t cho KH&CN So víi So víi
N¨m Tæng sè XDCB SNKH tæng chi GDP (%)
NSNN
(%)
1996 611.000 81.000 530.000 0,78 0,2
1997 740.000 114.000 626.000 0,79 0,19
1998 922.000 128.000 794.000 1,14 0,26
1999 934.070 211.500 722.570 1,13 0,23
2000 1.885.0 535.000 1.350.0 2,0 0,42
00 00
2001 2.322.0 722.000 1.600.0 2,0 0,48
00 00
19
§iÒu 7, NghÞ ®Þnh 119/N§-CP ngµy 18/9/1999 cña ChÝnh phñ.
42
Chñ nhiÖm
2002 2.814.0 1.004.0 1.810.0 2,13 0,52
00 00 00
2003 3.156.0 1.114.0 2.042.0 2,1
00 00 00
Nguồn: Bộ KH&CN, 2004.
Trong ng©n s¸ch trung ¬ng (chiếm 76%-79% tổng chi của NSNN
cho hoạt động KH&CN), tû lÖ chi cho çc nhiÖm vô khoa häc cÊp bé
chiÕm kho¶ng 35-40%. PhÇn chi cho nhiÖm vô KH&CN cÊp nhµ
níc (trong ®ã cã çc ch¬ng tr×nh KHCN vµ KHXHVNV) chiÕm 29-
32% ng©n s¸ch trung ¬ng, tøc lµ kho¶ng 23% ng©n s¸ch sự
nghiệp khoa học vµ xÊp xØ 15% nguån ng©n s¸ch nhµ níc dµnh cho
hoạt động KH&CN. §èi víi ®Þa ph¬ng, ngoµi sè kinh phÝ c©n ®èi từ
ngân sách trung ương qua ng©n s¸ch ®Þa ph¬ng (20%-24% tổng chi
của NSNN cho hoạt động KH&CN), hµng n¨m, çc tØnh, thµnh phè cßn
nhËn ®îc nhiÒu kho¶n kinh phÝ hç trî cho çc dù ¸n s¶n xuÊt thö
nghiÖm cÊp nhµ níc triÓn khai t¹i çc ®Þa ph¬ng (chiÕm tõ 4%
®Õn 21% tæng kinh phÝ KH&CN ®Þa ph¬ng).
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, Nhµ níc chñ tr¬ng tập trung
®Çu t chiÒu s©u cho çc c¬ quan nghiªn cøu khoa häc tõ nguån
®Çu t ph¸t triÓn (XDCB) vµ tõ kinh phÝ sự nghiệp khoa học. Träng
t©m ®Çu t tõ vèn XDCB bao gồm 2 Trung t©m quèc gia (23%);
n«ng nghiÖp, thuû s¶n (23%); gi¸o dôc vµ ®µo t¹o (14%); c«ng
nghiÖp vµ x©y dùng (13%); çc phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm
(15%). VÒ çc phßng thÝ nghiÖm träng ®iÓm, tõ n¨m 2001 ®Õn
2003, Bé KH&CN ®· tuyÓn chän 14 phßng thÝ nghiÖm träng
®iÓm. Tæng ®Çu t cho 14 phßng lµ gÇn 880 tû ®ång. Trªn thùc
tÕ, do gi¶i ng©n chËm, viÖc bè trÝ vèn míi ®¹t ë møc thÊp (®¹t
xÊp xØ 130 tû). Trong n¨m 2003, sÏ tiÕp tôc tuyÓn chän 2 phßng
thÝ nghiÖm cho khu vùc phÝa Nam. - xem bảng 8.
Nhê çc nguån vèn ®Çu t nãi trªn, n¨ng lùc nghiªn cøu cña
çc tæ chøc KH&CN ®· ®îc c¶i thiÖn. NhiÒu trang thiÕt bÞ ®¾t
tiÒn ®· ®îc cung cÊp cho çc phßng thÝ nghiÖm ®Ó phôc vô cho
çc ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ, gãp
phÇn ®µo t¹o çn bé KH&CN tr×nh ®é cao. Cho ®Õn nay, 1/3
thiÕt bÞ khoa häc cña çc c¬ së KH&CN lµ nh÷ng thiÕt bÞ thÕ hÖ
míi (Bộ KH&CN, 2005).
Bảng 8: Đầu tư cho các phòng thí nghiệm trọng điểm
43
Chñ nhiÖm
§¬n vÞ: TriÖu ®ång

Tªn phßng thÝ Tæng Vèn ®îc cÊp qua çc Tû lÖ
TT nghiÖm träng ®iÓm vèn n¨m (%)
®îc 2001 2002 2003
duyÖt
1. An toµn th«ng tin 50.202 6.000 10.00 10.00 51,7
0 0
2. C«ng nghÖ m¹ng vµ 48.086 9.300 3.100 10.00 46,5
®a ph¬ng tiÖn 0
3. C«ng nghÖ gen 57.200 12.50 24.79 5.000 73,9
0 8
4. C«ng nghÖ hµn vµ xö 46.762 7.000 7.000 10.00 51,3
lý bÒ mÆt 0
5. VËt liÖu polymer vµ 55.836 7.000 26.40 10.00 77,7
compozit 0 0
6. C«ng nghÖ tÕ bµo 52.612 7.000 10.20 15.00 61,2
thùc vËt 0 0
7. C«ng nghÖ tÕ bµo 55.000 - - 3.000
®éng vËt *
8. VËt liÖu vµ linh kiÖn 56.170 - - 10.00 17,8
®iÖn tö 0
9. C«ng nghÖ enzym vµ 56.595 - - - **
protein
10. §iÒu khiÓn sè vµ kü 66.696 - - - **
thuËt hÖ thèng
11. C«ng nghÖ läc, ho¸ 66.900 - - 7.000 10,4
dÇu
12. ChuÈn ®o lêng 69.805 - - 8.000 11,4
13. §éng lùc häc s«ng, 53.305 - - 5.000 9,3
biÓn
14. BÓ thö m« h×nh tÇu 143.000 - -
5.000
thuû *
Tæng sè: 878.169 48.80 81.49 93.00
0 8 0
Ghi chó: *Sè dù kiÕn sÏ ®Çu t v× Dù ¸n ®îc duyÖt chËm so víi quy
®Þnh.
** Cha bè trÝ vèn v× ®ang t×m nguån.
Nguồn: Bộ KH&CN (2005)
Kể từ khi ban hành Nghị định 119/NĐ-CP/1999 qui định về một số chính
sách và cơ chế tài chính khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động
KH&CN, Nhà nước đã dành một phần ngân sách hàng năm cho hoạt động
KH&CN để hỗ trợ cho các doanh nghiệp thực hiện các nghiên cứu KH&CN. Trên
44
Chñ nhiÖm
thực tế, chủ trương này mới bắt đầu được thực hiện từ năm 2003 và một số các
doanh nghiệp đã được hỗ trợ kinh phí đổi mới công nghệ. Đáng chú ý, phần lớn
những doanh nghiệp được hỗ trợ đều là các doanh nghiệp nhà nước, trong khi
doanh nghiệp tư nhân thường khó tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ này (Viện Nghiên
cứu QLKT TƯ, 2004).
Thực hiện chủ trương bổ sung nguồn lực khoa học và công nghệ phục vụ
quá trình CNH, HĐH đất nước, kể từ năm 1996 tới nay, Nhà nước hàng năm đã
chi một khoản tiền đáng kể cho việc cử cán bộ đi đào tạo sau đại học tại các nước
tiên tiến. Trong giai đoạn 1996-2005, nhiều cán bộ đã được cử đi đào tạo theo
chương trình nói trên. Chương trình này sau khi kết thúc giai đoạn 1 đã được
Chính phủ quyết định hỗ trợ để tiếp tục thực hiện trong giai đoạn 2, từ 2006-2010.
Chính sách ưu đãi về thuế đối với các hoạt động KH&CN nêu trên đã được
thực hiện từ nhiều năm nay. Dựa trên cơ sở các Nghị định mà Chính phủ ban hành,
Bộ Tài chính cũng đã ban hành một số Thông tư hướng dẫn đối với các tổ chức, cá
nhân có liên quan tới việc được hưởng chính sách ưu đãi về thuế. Tuy nhiên, có
thể nhận thấy rằng trong quá trình thực hiện, nhiều chính sách ưu đãi không được
thực thi vì bị vướng những qui định pháp luật hiện hành khác. Mặt khác, những
điều kiện qui định để các đối tượng được hưởng ưu đãi về thuế rất chặt chẽ, phức
tạp khiến cho doanh nghiệp, các chủ thể hoặc khó có thể thỏa mãn, hoặc sẽ rất mất
thời gian để được chấp nhận hưởng ưu đãi.
Tình hình thực hiện cơ chế, chính sách về tín dụng:
Như phần trên đã trình bày, QuyÕt ®Þnh 270/Q§-NH (1995) được
coi là một công cụ chính sách nhằm hỗ trợ doanh nghiệp ứng dông KH&CN
vµo s¶n xuÊt. Quyết định này không áp dụng cho çc ch¬ng tr×nh
nghiªn cøu c¬ b¶n, chuyÓn giao c«ng nghÖ ë trong níc vµ tõ níc
ngoµi, nghiªn cøu s¶n xuÊt çc thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i thay
thÕ hµng ngo¹i nhËp. Tuy nhiên, Quyết định này chỉ được thực hiện trong 3
năm và đến năm 1998 đã hết hiệu lực. Trong 3 n¨m thùc hiÖn, chÝnh s¸ch
tÝn dông nµy mang l¹i kÕt qu¶ rÊt khiªm tèn với việc Ng©n hµng
chØ cho vay ®îc kho¶ng díi 20 dù ¸n (Bé KH&CN, 2004, tr.162+).
Tõ n¨m 1998 ®Õn nay, Nhµ níc cha ban hµnh thªm mét
chÝnh s¸ch tÝn dông nµo qua hÖ thèng ng©n hµng liªn quan
®Õn thóc ®Èy ho¹t ®éng KH&CN. HiÖn nay, çc doanh nghiÖp
vµ çc tæ chøc KH&CN muèn vay vèn qua hÖ thèng ng©n hµng
®Òu ph¶i tu©n theo nh÷ng qui ®Þnh chung nh nh÷ng qui ®Þnh
cho çc ®èi tîng vay vèn kh¸c. Nh÷ng qui ®Þnh chÝnh cã thÓ kÓ
®Õn nh LuËt çc tæ chøc tÝn dông (1997), qui chÕ cho vay cña
45
Chñ nhiÖm
çc tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng (2000) vµ qui ®Þnh vÒ
®¶m b¶o tiÒn vay cña çc tæ chøc tÝn dông (2002). 20 Tuy nhiªn,
theo c¬ chÕ hiÖn hµnh, çc tæ chøc KH&CN, ç nh©n vµ tæ chøc
ho¹t ®éng KH&CN vµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá khã cã thÓ
tiÕp cËn ®îc víi tÝn dông ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng
KH&CN. §èi víi ba ®èi tîng là çc tæ chøc KH&CN, ç nh©n vµ tæ
chøc ho¹t ®éng KH&CN vµ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá th×
®iÒu kiÖn thÕ chÊp tµi s¶n vµ ®¶m b¶o tiÒn vay ®Ó cã thÓ vay
vèn lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n lín nhÊt mµ hä khã cã thÓ vît
qua. Theo c¬ chÕ qu¶n lý çc tæ chøc KH&CN hiÖn hµnh, hÇu
hÕt çc tæ chøc nµy ho¹t ®éng nh c¬ quan sù nghiÖp cña Nhµ n-
íc nªn kh«ng thÓ thÕ chÊp tµi s¶n. §Ó kh¾c phôc khã kh¨n nµy,
mÆc dï Nhµ níc ®· cho phÐp thÝ ®iÓm thµnh lËp doanh nghiÖp
nhµ níc trong çc c¬ së nghiªn cøu 21 vµ nhê ®ã cã thÓ vay ®îc
vèn ng©n hµng nhng chñ tr¬ng hiÖn hµnh vÒ h¹n chÕ h×nh
thµnh doanh nghiÖp nhµ níc míi ®· v« h×nh chung v« hiÖu ho¸
chÝnh s¸ch nµy. MÆt kh¸c, kh«ng ph¶i tÊt c¶ çc c¬ quan nghiªn
cøu KH&CN cã ®ñ ®iÒu kiÖn thµnh lËp doanh nghiÖp ®Ó vay
vèn ng©n hµng vµ huy ®éng vèn theo th«ng t sè 73/1998/TT-BTC
cña Bé Tµi chÝnh híng dÉn chÕ ®é qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi çc
doanh nghiÖp nhµ níc trong çc c¬ së ®µo t¹o, c¬ së nghiªn cøu.
Trong khi ®ã, çc tæ chøc KH&CN kh«ng n»m trong 5 nhãm ®èi
tîng chÝnh s¸ch (®îc u tiªn) khi vay vèn ng©n hµng.22 Çc doanh
nghiÖp võa vµ nhá còng gÆp nh÷ng h¹n chÕ t¬ng tù vÒ tµi s¶n
thÕ chÊp. MÆc dï gÇn ®©y chÝnh phñ ®· níi láng qui ®Þnh vÒ
çc ®iÒu kiÖn nhng thùc tÕ çc doanh nghiÖp võa vµ nhá vµ çc
tæ chøc khoa häc vµ c«ng nghÖ khi tiÕn hµnh ho¹t ®éng KH&CN
vÉn khã cã thÓ ®¸p øng ®îc bèn ®iÒu kiÖn nh qui ®Þnh.
TÝn dông qua quü cña Nhµ níc
ý tëng chÝnh s¸ch tÝn dông cho ph¸t triÓn khoa häc vµ
c«ng nghÖ th«ng qua çc lo¹i quü ®îc thÓ chÕ ho¸ ë LuËt
KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc söa ®æi n¨m 1998. Theo ®ã,
20
T¬ng øng víi çc v¨n b¶n QuyÕt ®Þnh sè 284/2000/Q§-NHNN; NghÞ ®Þnh sè
178/N§-CP ngµy 4/4/2000 vµ NghÞ ®Þnh sè 85/2002/N§/CP ngµy 25/10/2002 vÒ söa
®æi bæ sung NghÞ ®Þnh 178/1999/N§-CP vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay cña çc tæ chøc tÝn
dông.
21
QuyÕt ®Þnh sè 68 ngµy 27/3/1998 cña Thñ tíng ChÝnh phñ.
22
LuËt çc tæ chøc tÝn dông (tõ §iÒu 6 ®Õn §iÒu 10) qui ®Þnh çc ®èi tîng ®îc u
tiªn nh doanh nghiÖp nhµ níc; hîp t¸c x· vµ çc h×nh thøc kinh tÕ hîp t¸c kh¸c; n«ng
nghiÖp, n«ng th«n vµ n«ng d©n; ngêi nghÌo.
46
Chñ nhiÖm
LuËt vµ çc v¨n b¶n díi luËt liªn quan23 qui ®Þnh vÒ viÖc hç trî
tÝn dông cho çc ho¹t ®éng nghiªn cøu, ph¸t triÓn KH&CN, dÞch
vô KH&CN, chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®æi míi c«ng nghÖ th«ng
qua hai lo¹i quü, Quü Hç trî ®Çu t vµ Quü Ph¸t triÓn KH&CN24.
GÇn ®©y nhÊt, LuËt KH&CN (2000) vµ v¨n b¶n díi LuËt liªn
quan25 còng cã nh÷ng ®iÒu kho¶n qui ®Þnh chi tiÕt vai trß cung
cÊp tÝn dông cña quü Ph¸t triÓn KH&CN cho çc ho¹t ®éng
KH&CN vµ nhÊn m¹nh lÇn n÷a vai trß cña quü Hç trî ph¸t triÓn.
Quü Hç trî ph¸t triÓn đi vào ho¹t ®éng n¨m 1999 víi nguån
vèn chñ yÕu tõ ng©n s¸ch nhµ níc.26 Theo qui ®Þnh, nhµ ®Çu t
cã dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn nghiªn cøu, ph¸t triÓn KH&CN, dÞch vô
KH&CN, b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ
vµ ®æi míi c«ng nghÖ ®îc quÜ Hç trî ®Çu t cña Nhµ níc xem
xÐt cho vay tÝn dông trung vµ dµi h¹n hoÆc trî cÊp mét phÇn l·i
suÊt cho çc kho¶n vay tõ çc tæ chøc tÝn dông. 27 Nh vËy, Quü
Hç trî ph¸t triÓn cung cÊp tÝn dông u ®·i cho çc doanh nghiÖp,
ç nh©n vµ çc tæ chøc trung gian trªn thÞ trêng KH&CN díi hai
h×nh thøc lµ cho vay vµ hç trî l·i suÊt sau ®Çu t. Çc tæ chøc
KH&CN (bªn cung) kh«ng thuéc ®èi tîng cung cÊp tÝn dông cña
quü nµy.28
23
Bao gåm, NghÞ ®Þnh sè 51/1999/N§-CP, ngµy 08 th¸ng 7 n¨m 1999, qui ®Þnh chi
tiÕt thi hµnh LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc (söa ®æi);NghÞ ®Þnh sè
43/1999/N§-CP ngµy 29/6/1999 vÒ qui ®Þnh vÒ tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ
níc giai ®o¹n 1999-th¸ng 4/2004; NghÞ ®Þnh sè 106/2004/N§-CP ngµy 01/4/2004 qui
®Þnh vÒ tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc tõ 15/4/2004 ®Õn nay; NghÞ ®Þnh
sè 119/1999/N§-CP, ngµy 18/9/1999 vÒ mét sè chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ tµi chÝnh
khuyÕn khich çc doanh nghiÖp ®Çu t vµo ho¹t ®éng KH&CN; NghÞ ®Þnh sè
50/1999/N§-CP, ngµy 08/7/1999, vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü Hç trî ph¸t triÓn.
24
MÆc dï NghÞ ®Þnh 119/1999/N§-CP qui ®Þnh quü Hç trî xuÊt khÈu còng cung cÊp
tÝn dông nhng thùc tÕ t¹i qui ®Þnh sè 195/1999/Q§-TTg, ngµy 27/9/1999, vÒ thµnh
lËp, sö dông vµ qu¶n lý quü Hç trî xuÊt khÈu kh«ng qui ®Þnh vÒ ®iÒu nµy (§iÒu 4).
25
Bao gåm NghÞ ®Þnh sè 81/2002/N§-CP, ngµy 17/10/2002, qui ®Þnh chi tiÕt thi
hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt KH&CN; NghÞ ®Þnh sè 122/2003/N§-CP, ngµy
22/10/2003 vÒ thµnh lËp Quü Ph¸t triÓn KH&CN quèc gia;
26
Theo qui ®Þnh t¹i LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc söa ®æi vµ NghÞ ®Þnh sè
50/1999/N§-CP vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña Quü Hç trî ph¸t triÓn th× cßn cã çc
nguån kh¸c nh tõ nguån gãp cña çc tæ chøc tÝn dông, çc doanh nghiÖp, çc tæ
chøc, ç nh©n trong vµ ngoµi níc (§iÒu 10). Tuy nhiªn, thùc tÕ ho¹t ®éng cña quü cho
thÊy, çc nguån vèn nµy huy ®éng ®îc kh«ng ®¸ng kÓ so víi nguån tõ ng©n s¸ch
nhµ níc.
27
Theo ®iÒu 15, 28 cña LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc (söa ®æi).
28
Theo §iÒu 2, NghÞ ®Þnh sè 51/1999/N§-CP, ngµy 08 th¸ng 7 n¨m 1999, qui ®Þnh
chi tiÕt thi hµnh LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc (söa ®æi).
47
Chñ nhiÖm
Trªn thùc tÕ, viÖc triÓn khai thùc hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông
th«ng qua Quü Hç trî ph¸t triÓn nãi chung cßn gÆp nhiÒu víng
m¾c, cha ®em l¹i kÕt qu¶ nh mong ®îi. Theo ®¸nh gi¸ cña Bé
KÕ ho¹ch vµ §Çu t vÒ t×nh h×nh triÓn khai chÝnh s¸ch tÝn dông
®Çu t tõ quü Hç trî ph¸t triÓn cho thÊy thñ tôc, hå s¬ ®Ò nghÞ
cÊp tÝn dông u ®·i cßn rêm rµ, phøc t¹p; quy tr×nh xÐt cÊp tÝn
dông kÐo dµi do ph¶i ®i qua nhiÒu ®Çu mèi; mét sè quy ®Þnh
vÒ thñ tôc kh«ng thiÕt thùc ®èi víi doanh nghiÖp; viÖc ph¶i cã
tµi s¶n thÕ chÊp lµm cho nhµ ®Çu t, ®Æc biÖt lµ çc chñ doanh
nghiÖp nhá, khã cã thÓ tiÕp cËn ®îc ®Õn nguån tÝn dông cña
Quü. Çc dù ¸n ®îc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t vµ ®Æc biÖt lµ ®îc
b¶o l·nh tÝn dông cßn rÊt Ýt. Sè dù ¸n ®Çu t ®îc hëng lîi tõ quü
Hç trî ph¸t triÓn trong lÜnh vùc nghiªn cøu, ph¸t triÓn khoa häc,
c«ng nghÖ, dÞch vô khoa häc, c«ng nghÖ, b¶o hé quyÒn së h÷u
trÝ tuÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ rÊt Ýt so víi çc lÜnh vùc ho¹t
®éng kh¸c. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp c«ng
nghiÖp trong khu«n khæ dù ¸n VIE 01/025 (UNDP) n¨m 2004 cho
thÊy chØ cã 20 doanh nghiÖp nhËn ®îc nguån tÝn dông tõ quü
Hç trî Ph¸t triÓn cho thùc hiÖn ho¹t ®éng KH&CN, trong sè ®ã
chØ cã 3 lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh.
Quü Ph¸t triÓn KH&CN quèc gia míi thành lập gÇn ®©y
(10/2003), nhưng cho tới nay vẫn chưa đi vào hoạt động. Theo qui ®Þnh,
quü nµy sÏ ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån, trong ®ã, ng©n
s¸ch nhµ níc cÊp vèn ban ®Çu lµ 200 tû ®ång vµ hµng n¨m bæ
sung Ýt nhÊt 200 tû ®ång. Ngoµi viÖc tµi trî, Quü nµy sÏ 29 cho
vay kh«ng lÊy l·i ®Ó øng dông çc kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ph¸t
triÓn ®îc t¹o ra trong níc hoÆc cho vay víi l·i suÊt thÊp ®Ó ®æi
míi c«ng nghÖ, trong ®ã chó träng c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ
s¹ch, c«ng nghÖ t¹o ra çc s¶n phÈm cã søc c¹nh tranh cao do tæ
chøc vµ ç nh©n ®Ò xuÊt. Tuy nhiªn, kho¶n ng©n s¸ch ®Ó thùc
hiÖn chÝnh s¸ch tÝn dông nµy lµ rÊt h¹n chÕ, hµng n¨m kh«ng
qu¸ 20% tæng sè tiÒn ng©n s¸ch nhµ níc cÊp cho Quü. 30 Nh
vËy, hµng n¨m Quü cho vay kh«ng qu¸ 40 tû ®ång, qu¸ Ýt so víi
nhu cÇu vay vèn ®Ó thùc hiÖn ho¹t ®éng nghiªn cøu khoa häc
vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ. Kh«ng gièng víi quü Hç trî ph¸t triÓn vµ
29
Theo NghÞ ®Þnh 122/2003/N§-CP, ngµy 22/10/2003 vÒ thµnh lËp Quü Ph¸t triÓn
KH&CN quèc gia.
30
MÆc dï theo qui ®Þnh (®iÒu 12, N§122/2003/N§-CP), Quü cã thÓ huy ®éng çc
nguån kh¸c nh ®ãng gãp tù nguyÖn, hiÕn tÆng cña çc tæ chøc, ç nh©n, v.v. nhng
theo dù ®o¸n, nguån vèn nµy sÏ kh«ng nhiÒu.
48
Chñ nhiÖm
tÝn dông qua ng©n hµng, Quü nµy cã u ®iÓm lµ mäi tæ chøc vµ
ç nh©n ®Òu cã thÓ tiÕp cËn ®îc.
1.2. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t
a) Tổng quan những cơ chế, chính sách về đầu tư
Kể từ khi thực hiện công cuộc đổi mới đất nước đến nay, Đảng và Nhà
nước ta luôn chủ trương khơi dậy mọi nguồn lực trong và ngoài nước để góp phần
phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Nhiều luật và các văn bản dưới luật có liên
quan đã được ban hành trong thời kỳ này, tạo cơ sở pháp lý để các loại hình doanh
nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế hoạt động. Những văn bản này bao gồm:
- Luật Đầu tư nước ngoài (ban hành năm 1987, được sửa đổi lại các năm 1992,
1996, 2000) tạo môi trường pháp lý để các nhà đầu tư nước ngoài có thể yên tâm
bỏ vốn đầu tư vào Việt nam. Qua nhiều lần sửa đổi, luật này đã ngày càng nới lỏng
các ràng buộc và qui định hạn chế đối với các nhà đầu tư nước ngoài trong việc
đầu tư vào các lĩnh vực có tính chất nhạy cảm như viễn thông, điện lực, ngân
hàng, bảo hiểm v.v. Đáng chú là trong vài năm gần đây, việc hạn chế FDI vào các
lĩnh vực xã hội như KH&CN, giáo dục, đào tạo cũng đã được gỡ bỏ. Thay vào đó,
nhà đầu tư nước ngoài có thể trực tiếp đầu tư vào những lĩnh vực này qua những
loại hình tổ chức như doanh nghiệp liên doanh, doanh nghiệp 100% vốn nước
ngòai, hay hình thức hợp đồng hợp tác kinh doanh cũng góp phần làm tăng số
lượng các tổ chức (chủ thể) có khả năng tham gia TTCN.
- Luật doanh nghiệp (1991, 1999) ra đời đã góp phần quan trọng cải thiện môi
trường kinh doanh, tạo niềm tin để các chủ thể hoạt động kinh doanh yên tâm bỏ
vốn đầu tư, hoạt động theo cơ chế thị trường. Tư tưởng chủ yếu của luật này là bảo
đảm cho các nhà đầu tư tiềm năng có thể đầu tư vào bất kỳ lĩnh vực kinh doanh
nào mà pháp luật không cấm. Bên cạnh đó, việc đơn giản hóa các thủ tục đăng ký
kinh doanh cũng là một bước đổi mới từ năm sau khi Luật doanh nghiệp (1999) ra
đời, làm giảm chi phí đầu tư cho doanh nghiệp, tạo thêm thuận lợi cho các nhà đầu
tư gia nhập thị trường và cạnh tranh bình đẳng theo pháp luật.
- Luật khuyến khích đầu tư trong nước (ban hành năm 1993&sửa đổi năm1998)
thể hiện những chủ trương, chính sách khuyến khích các nhà đầu tư bỏ vốn vào
những lĩnh vực và địa bàn được coi là cần được ưu tiên. Theo đó, lĩnh vực
KH&CN cũng được coi là một trong những lĩnh vực cần được ưu tiên đầu tư.
Theo qui định của Luật này, những doanh nghiệp có dự án đầu tư đổi mới công
nghệ, ứng dụng KH&CN vào cuộc sống đều được hưởng các điều kiện ưu đãi qui
định trong luật ở mức cao nhất.
49
Chñ nhiÖm
- Luật doanh nghiệp nhà nước, (ban hành năm 1996, sửa đổi năm 2003) qui định
việc hình thành, hoạt động của các doanh nghiệp nhà nước (có vốn của Nhà nước
từ 51% trở lên) và cơ chế, chính sách quản lý nhà nước đối với các DNNN. Tuy
nhiên, luật vẫn chưa cụ thể hóa được một cách cụ thể và rành mạch chức năng
quản lý của nhà nước đối với phần vốn nhà nước nằm trong DNNN. Những doanh
nghiệp nhà nước trực thuộc các trường, viện nghiên cứu triển khai thành lập theo
Quyết định 68 của Thủ tướng Chính phủ (1998) cũng đều phải hoạt động theo
Luật này.
- Luật doanh nghiệp năm 2005 là một bước tiến mới trong quá trình hoàn thiện
khung khổ pháp lý kinh tế đối với các loại hình doanh nghiệp của Việt nam. Luật
này tiếp tục đơn giản hóa thủ tục, giảm rào cản gia nhập thị trường cho các doanh
nghiệp ngoài quốc doanh, đặc biệt đối với doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.
Các doanh nghiệp giờ đây được quyền tự quyết định loại hình doanh nghiệp của
mình, được tự do đầu tư vào những lĩnh vực mà pháp luật không cấm. Để áp dụng
luật này cả đối với loại hình DNNN, luật này đã qui định việc thực hiện quyền chủ
sở hữu nhà nước tại các doanh nghiệp trên một số nguyên tắc cơ bản như: i) chủ sở
hữu với vai trò là người đầu tư vốn; ii) bảo đảm bảo toàn và phát triển vốn nhà
nước; iii) tách chức năng chủ sở hữu với chức năng quản lý hành chính nhà nước;
iv) tôn trọng quyền kinh doanh của doanh nghiệp, v) thực hiện thống nhất và tập
trung các quyền và nghĩa vụ của chủ sở hữu về vốn.
- Luật đầu tư 2005 thể hiện tư tưởng chỉ đạo là xóa bỏ các phân biệt đối xử giữa
các nhà đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế, giữa nhà đầu tư trong nước và nước
ngoài, tôn trọng quyền tự do kinh doanh và quyền tự quyết định trong quản lý của
nhà đầu tư. Kể từ thời điểm 1/7/2006, Việt nam sẽ chỉ áp dụng một luật đầu tư duy
nhất, không còn phân biệt hai luật đầu tư nước ngoài và đầu tư trong nước như
trước nữa. Luật đầu tư 2005 qui định Nhà nước bảo vệ nhà đầu tư đối với tài sản
của họ, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, bảo đảm mở cửa thị trường, bảo đảm giá nhà
nước kiểm soát được áp dụng một cách thống nhất không phân biệt giữa nhà đầu
tư trong nước và nước ngoài, v.v. Điều này càng làm cho môi trường đầu tư của
Việt nam trở nên thông thoáng và bình đẳng hơn giữa các thành phần kinh tế.
- NghÞ ®Þnh sè 73/N§-CP ngµy 19/8/1999 cña ChÝnh phñ vÒ

chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch x· héi ho¸ ®èi víi gi¸o dôc, y tÕ, v¨n
ho¸ thÓ thao ®· ®Ò cËp đến những chính sách ưu đãi đối với nhà đầu tư
trong nước và nước ngoài khi bỏ vốn vào những lĩnh vực văn hóa - xã hội. Nghị
định này là một bước thúc đẩy việc đa dạng hóa đầu tư cho các lĩnh vực nói trên,
trong đó có nguồn đầu tư của tư nhân và đầu tư trực tiếp nước ngoài.
50
Chñ nhiÖm
- QuyÕt ®Þnh 68/Q§-TTg (3/1998) vÒ viÖc thÝ ®iÓm thµnh lËp
DNNN trong çc c¬ së ®µo t¹o vµ R&D. Tư tưởng chính của chính sách
này là tạo điều kiện để các cơ sở KH&CN có thể gắn nghiên cứu và phát triển
công nghệ với sản xuất kinh doanh. Quyết định này cho phép các tổ chức nghiên
cứu và triển khai của nhà nước, các trường đại học của nhà nước được thành lập
các doanh nghiệp nhà nước để nhanh chóng biến các kết quả nghiên cứu triển khai
thành các sản phẩm phục vụ đời sống xã hội.
- NghÞ ®Þnh 06/N§-CP (3/2000) vÒ khuyÕn khÝch hîp t¸c ®Çu t

cña níc ngoµi vµo ho¹t ®éng KH&CN vµ çc lÜnh vùc kh¸c (gi¸o
dôc ®µo t¹o, kh¸m ch÷a bÖnh). Nghị định qui định rõ các nhà đầu tư nước
ngoài khi bỏ vốn đầu tư vào những lĩnh vực này sẽ đươc hưởng một số chính sách
ưu đãi nhất định như mặt bằng, thuế đất, thuế doanh nghiệp v.v.
- NghÞ ®Þnh 81/N§-CP (10/2002) vÒ híng dÉn thùc thi LuËt

KH&CN nêu rõ chủ trương đa dạng hóa đầu tư cho hoạt động KH&CN. Nghị định
qui định Nhà nước khuyến khích các tổ chức, cá nhân thuộc mọi thành phần kinh
tế đầu tư cho lĩnh vực KH&CN và hoạt động nghiên cứu KH&CN theo qui định
của pháp luật, bao gồm nghiên cứu triển khai, dịch vụ KH&CN, v.v.
b) Tình hình thực hiện các cơ chế, chính sách đầu tư
Các cơ chế, chính sách khuyến khích đầu tư và huy động tối đa mọi nguồn
lực cho sự nghiệp phát triển được thực hiện trong những năm qua đã góp phần đa
dạng hóa các nguồn vốn đầu tư xã hội trong giai đoạn vừa qua với sự phát triển
nhanh về số lượng các doanh nghiệp tư nhân đăng ký theo luật doanh nghiệp
(2000). Tổng số doanh nghiệp mới đăng ký trong giai đoạn 2000-2005 đạt hơn 170
ngàn doanh nghiệp, gấp gần 3,8 lần so với cả thời kỳ 10 năm 1991-1999 (xem
hình 6).
Cổ phần hóa DNNN sau 10 năm được triển khai hết sức chậm chạp đã được
đẩy mạnh từ năm 2002, sau khi Chính phủ ban hành Nghị định 64/2002/NĐ-CP để
thay thế cho Nghị định 44/1998. Bên cạnh đó, nhiều chủ trương đổi mới DNNN
khác cũng đã được ban hành như bán, khoán, cho thuê DNNN; chuyển hoạt động
của DNNN thành công ty TNHH một thành viên v.v. Tuy nhiên, tốc độ cổ phần
hóa nói chung, sắp xếp DNNN nói riêng vẫn chưa đạt mục tiêu mà Chính phủ đề
ra là đến năm 2005 phải cơ bản hoàn thành sắp xếp, đổi mới DNNN. Trong thời kỳ
2001-2005, chúng ta mới sắp xếp được 3183 DNNN. Trong đó, 2056 doanh
nghiệp đươc cổ phần hóa, bán 252 DNNN, sáp nhập, hợp nhất 416 DN; giải thể,
phá sản 181 DN; sắp xếp theo các hình thức khác: 277 DN (Viện Nghiên cứu
QLKT TƯ 2006).
51
Chñ nhiÖm
Hình 6: Số doanh nghiệp mới đăng kí theo Luật doanh
nghiệp giai đoạn 1999-2005
Tổn g số D N đ ăn g k í mới th eo L uật D N
50000
40000
30000
20000
10000
0
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Nguồn: Ngân hàng thế giới, - Báo cáo phát triển Kinh doanh 2005,
Hình 7: Cơ cấu vốn đầu tư toàn xã hội chia theo các nguồn
giai đoạn 1991-2005
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30% T û trä n g v è n ®Çu t F D I /tæn g v è n ®Çu t
20% T û trä n g v è n ®Çu t n g o µi N N /tæn g v è n ®Çu t
T û trä n g v è n ®Çu t N N /tæn g v è n ®Çu t
10%
0%
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Nguồn: Tổng cục thống kê và tính toán của tác giả.
Mặc dù số DNNN đã giảm đi nhưng vấn đề hiện nay là những DNNN cổ

phần hóa đều là những doanh nghiệp có qui mô vừa và nhỏ. Điều này cho thấy qui
mô và phạm vi đối tượng DNNN được cổ phần hóa còn hạn hẹp. Trong khi đó, sự
phát triển của doanh nghiệp ngoài nhà nước và các DNNN cổ phần hóa vẫn chưa
có tác động đáng kể tới việc làm thay đổi cơ cấu đầu tư toàn xã hội trong những
năm qua (xem hình 7). Hình này cho thấy, xét theo cơ cấu đầu tư, khu vưc nhà
52
Chñ nhiÖm
nước vẫn luôn chiếm khoảng 50% tổng vốn đầu tư toàn xã hội trong suốt thời kỳ
1991-2005. Trong khi đầu tư phát triển từ nguồn vốn nhà nước thường không hiệu
quả về kinh tế thì thực trạng nói trên có thể làm cho việc huy động vốn từ các
thành phần kinh tế khác trở nên khó khăn hơn.
Cùng với việc ban hành Luật đầu tư trực tiếp nước ngoài, những cơ chế,
chính sách đối với khu vực này cũng đã dần thay đổi và hoàn thiện hơn theo
hướng thông thoáng và thuận lợi cho nhà đầu tư. So với một số nước trong khu
vực, có thể nói cơ chế chính sách đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt nam hiện
được đánh giá là khá hấp dẫn. Điều này đã tạo điều kiện để Việt nam trở thành
điểm đến đáng tin cậy của các nhà đầu tư nước ngoài (Viện nghiên cứu QLKT TƯ,
2005). Trong hai chục năm qua, lượng vốn đầu tư FDI vào Việt nam đã không
ngừng tăng lên và đóng góp đáng kể vào tăng trưởng kinh tế của đất nước. Diễn
biến của luồng vốn đầu tư FDI vào Việt nam được mô tả trong biểu đồ dưới đây.
Theo đó, khu vực FDI đã đóng góp 16% GDP của Việt nam trong năm 2005. Tuy
nhiên, đến năm 2005, vẫn tồn còn tại sự không bình đẳng về pháp luật giữa các
nhà đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài khi Việt nam vẫn tồn tại song song hai
luật: luật khuyến khích đầu tư trong nước và luật đầu tư nước ngoài.
Hình 8: Diễn biến thu hút vốn FDI vào Việt nam giai đoạn
1988-2005
12000 Registered capital (USD mil) 0.18
%
15.2%15.9%
Implemented capital (USD mil) 13.8%
14.5% 0.16
10000 13.3%
13.8%
F DI contribution in GDP (%)
12.2%
0.14
8000 10.0% 0.12
9.1% 0.1
USD mil.
7.4%
6000
6.4% 6.3% 0.08
6.1%
4000 0.06
3.6%
0.04
2000 2.0%
0.02
0 0
88
89
90
91
93
94
95
96
97
98
99
01
02
03
20 04
92
00
)
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
19
20
20
20
20
20
(e
05
Nguồn: Tập hợp nhiều năm từ Bộ Kế hoạch và đầu tư, Tổng cục thống kê
Với việc hợp nhất hai luật nói trên thành Luật đầu tư chung (tháng
11/2005), Việt nam hiện đã tạo dựng khung khổ luật pháp và chính sách thống
nhất đối với các nhà đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế. Tuy nhiên, luật này sẽ
53
Chñ nhiÖm
chỉ đi vào cuộc sống nếu như các văn bản hướng dẫn dưới luật triệt để tuân thủ tư
tưởng và quan điểm chỉ đạo của luật. Đó là, xóa bỏ các rào cản và phân biệt đối xử
giữa các nhà đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế, giữa nhà đầu tư trong nước và
nước ngoài, tôn trọng quyền tự do kinh doanh, quyền tự quyết định trong quản lý
của nhà đầu tư. Hơn thế nừa, với việc thay đổi quan điểm như vậy thì vai trò và
chức năng quản lý Nhà nước cũng cần được đổi mới theo hướng hạn chế sự can
thiệp hành chính trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp,
tăng cường vai trò định hướng, khuyến khích và bảo đảm các điều kiện thuận lợi
cho các nhà đầu tư. Có như vậy thì môi trường đầu tư của Việt nam mới thực sự
thông thoáng và hấp dẫn các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia thị trường,
trong đó có thị trường công nghệ.
1.3. Những cơ chế, chính sách về cạnh tranh
a) Tổng quan những cơ chế, chính sách cạnh tranh liên quan tới sự phát triển
TTCN
Việc thực thi cơ chế thị trường ở Việt nam đã và đang tạo điều kiện xuất
hiện ngày càng nhiều các chủ thể tham gia thị trường, bao gồm các tổ chức, cá
nhân thuộc mọi thành phần kinh tế tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh theo
qui định của pháp luật. Điều này đã tạo nên một môi trường cạnh tranh mạnh mẽ
giữa các chủ thể. Cạnh tranh là một trong những nguyên tắc cơ bản của nền kinh tế
thị trường, vì vậy trong những năm qua, nhà nước ta đã xây dựng và ban hành các
luật có liên quan tới cạnh tranh, bao gồm:
- Luật thương mại (ban hành năm 1997 sửa đổi tháng 6/năm 2005) qui định
những nguyên tắc chung về các hoạt động thương mại, quyền và trách nhiệm của
các bên có liên quan trong các giao dịch thương mại theo pháp luật qui định.
Nguyên tắc của luật là tạo môi trường pháp lý để mọi chủ thể có liên quan được tự
do thực hiện các giao dịch thương mại trên thị trường và được pháp luật bảo hộ
các quyền lợi chính đáng liên quan tới các giao dịch đó. Luật thương mại cũng qui
định một số hành vi thương mại có liên quan tới thị trường công nghệ như việc
chuyển nhượng thương quyền, trong đó qui định nhà nước bảo hộ và bảo đảm
quyền hợp pháp của các chủ thể trong quá trình chuyển giao và nhượng quyền
thương mại.
- Hiến pháp 1992 qui định những hoạt động sản xuất, kinh doanh bất hợp
pháp, hành vi phá hoại nền kinh tế quốc dân làm thiệt hại đến lợi ích nhà nước,
quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và công dân đều bị xử lý nghiêm
minh theo pháp luật.
54
Chñ nhiÖm
- Luật cạnh tranh (ban hành tháng 12/2004) qui định các doanh nghiệp
được tự do cạnh tranh theo pháp luật và được nhà nước bảo hộ quyền cạnh tranh
hợp pháp của mình. Bên cạnh đó, Luật cạnh tranh cũng đề ra những qui định
nghiêm cấm những hành vi cạnh tranh không lành mạnh, hành động cản trở cạnh
tranh của các chủ thể, kể cả từ các cơ quan hành chính nhà nước. Đây là một trong
những bước đổi mới đáng chú ý trong quá trình Việt nam thực hiện các cam kết
quốc tế và làm cho luật pháp của mình ngày càng phù hợp hơn với luật lệ quốc tế.
- Luật phá sản (ban hành năm 1993, sửa đổi 15/6/2004) qui định khung khổ
pháp luật cho việc doanh nghiệp rút ra khỏi thị trường và việc xử lý đối với các
nghĩa vụ hợp pháp của các bên có liên quan. Chính phủ hiện đã ban hành và sẽ ban
hành nhiều văn bản pháp qui có liên quan nhằm cụ thể hóa và hưuớng dẫn thực thi
luật này trên thực tế.
- Luật sở hữu trí tuệ (ban hành tháng 12/ 2005) là luật mới được ban hành
nhằm qui định khung khổ luật pháp về quyền sở hữu trí tuệ, bao gồm quyền tác
giả, quyền liên quan đến quyền tác giả; quyền sở hữu công nghiệp; quyền đối với
giống cây trồng mới và thực thi quyền sở hữu trí tuệ. Luật qui định các tổ chức, cá
nhân có quyền và trách nhiệm áp dụng các biện pháp mà pháp luật cho phép để tự
bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của mình và có trách nhiệm tôn trọng quyền sở hữu trí
tuệ của tổ chức, cá nhân khác theo quy định của Luật này và quy định khác của
pháp luật có liên quan. Bên cạnh đó, Nhà nước công nhận và bảo hộ quyền sở hữu
trí tuệ của các tổ chức, cá nhân nhằm thúc đẩy hoạt động sáng tạo, góp phần phát
triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Tuy
nhiên, Nhà nước không bảo hộ các đối tượng sở hữu trí tuệ có nội dung, mục đích
trái với lợi ích xã hội và xâm hại trật tự xã hội, nguyên tắc nhân đạo, có hại cho
quốc phòng và an ninh quốc gia.
- Dự thảo Luật chuyển giao công nghệ đang được Bộ Khoa học và Công
nghệ chuẩn bị để trình Chính phủ đưa ra Quốc hội góp ý kiến vào giữa năm 2006.
Luật này tạo khung khổ pháp lý đối với các giao dịch về công nghệ, qui định
những vấn đề cụ thể về hợp đồng chuyển giao công nghệ, về hoạt động dịch vụ
chuyển giao công nghệ của các chủ thể liên quan, về xử lý các vi phạm trong
chuyển giao công nghệ v.v.
b) Tình hình thực hiện các cơ chế, chính sách cạnh tranh
Trên thực tế, trừ luật phá sản ban hành sớm hơn, những luật lệ liên quan
trực tiếp tới việc tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh tại Việt nam chỉ mới được
ban hành và hoàn thiện vào những năm đầu thế kỷ này, tức là từ năm 2000 trở lại
đây. Ngay Luật phá sản ban hành sớm nhưng trên thực tế đã không đi vào cuộc
sống do nội dung của luật chưa thực sự phù hợp với cơ chế mới. Đến thời điểm
55
Chñ nhiÖm
sửa đổi Luật phá sản vào năm 2004, chỉ có hơn một chục doanh nghiệp được tiến
hành các thủ tục phá sản theo luật định. Trong khi đó, thực tế có hàng trăm doanh
nghiệp đã không còn hoạt động trên thực tế. Đặc biệt, luật này lại không thể xử lý
được những trường hợp DNNN phá sản, đã làm cản trở quá trình tổ chức lại
DNNN, đặc biệt là đối với các DNNN làm ăn thua lỗ triền miên nhưng không thể
làm thủ tục phá sản.
Hiện tại, Chính phủ và các bộ ngành đang xây dựng và ban hành các văn
bản dưới luật có liên quan để cụ thể hóa các luật lệ mới ban hành liên quan tới
cạnh tranh. Chính vì vậy, khó có thể đánh giá được việc thực thi cơ chế chính sách
cạnh tranh từ năm 2000 trở lại đây mà dưới đây sẽ chỉ tập trung xem xét quá trình
thực thi cơ chế chính sách cạnh tranh từ trước năm 2000.
Trước năm 2000, mặc dù Việt nam đã chấp nhận chuyển sang cơ chế thị
trường nhưng dường như Việt nam vẫn chưa tạo dựng được môi trường pháp lý
đầy đủ để thực hiện nguyên tắc cạnh tranh bình đẳng trên thị trường. Vẫn còn tồn
tại hiện tượng phân biệt đối xử, hạn chế cạnh tranh trong các quan hệ kinh tế và
trong ứng xử của các cơ quan nhà nước đối với các doanh nghiệp thuộc các thành
phần kinh tế khác nhau. Đáng chú ý là trong khi số lượng doanh nghiệp ngày một
gia tăng, qui mô doanh nghiệp được mở rộng, tạo nên sức ép cạnh tranh giữa các
chủ thể tham gia thị trường thì đã xảy ra không ít những hiện tượng, hành vi hạn
chế cạnh tranh, trong đó có việc lạm dụng vị thế độc quyền doanh nghiệp để ép
các đối thủ cạnh tranh khác. Cụ thể là, vẫn đang tồn tại nhiều hành vi làm cản trở
cạnh tranh trên thị trường như sau:
- Những hành vi cạnh tranh không lành mạnh: được sử dụng để nói tới
những hiện tượng như làm hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, làm tổn hại
đến những đối thủ cạnh tranh khác và làm tổn hại tới người tiêu dùng. Những hiện
tượng này dường như xảy ra khá phổ biến trên thị trường. Đáng lưu ý là do chúng
ta chưa có khung khổ pháp lý đầy đủ để xử lý các hiện tượng này nên khi hiện
tượng đã xảy ra thì khó áp dụng các biện pháp phù hợp để xử lý trên thực tế.
Những qui định liên quan được ghi trong Pháp lệnh về hợp đồng kinh tế đươc ban
hành từ năm 1989 không còn phù hợp trong điều kiện mới, trong khi đó luật
thương mại lại chưa đi vào cuộc sống đã dẫn đến nhiều hợp đồng kinh tế bị hủy bỏ
nhưng người bị thiệt hại lại không được đền bù.
- Những hình thức hạn chế cạnh tranh trên thị trường: đối với trường hợp
của Việt nam, sự hạn chế cạnh tranh trên thị trường có thể xảy ra do sự thỏa thuận
của các doanh nghiệp, song cũng có thể là do nguồn gốc từ các cơ chế chính sách
và những văn bản pháp lý của nhà nước tạo nên. Trong trường hợp thứ nhất, ở Việt
nam chưa xảy ra nhiều trường hợp các doanh nghiệp chủ động liên kết với nhau để
tạo nên vị thế độc quyền, thỏa thuận về giá cả để chèn ép đối thủ hay để ép giá
56
Chñ nhiÖm
khách hàng. Tuy nhiên, với thực tế là các doanh nghiệp lớn của Việt nam lại
thường là DNNN thì vấn đề hạn chế cạnh tranh theo hướng phân biệt đối xử lại
thường thấy xảy ra hơn. Sự phân biệt đối xử này được thông qua chính sách bảo
hộ sản xuất trong nước, qua những rào cản thuế quan và phi thuế quan và được
bảo đảm bằng văn bản pháp qui của nhà nước.
- Việc lạm dụng vị thế độc quyền hoặc khống chế thị trường của một số
doanh nghiệp. Đây là hiện tượng xẩy ra tất yếu ở thị trường Việt nam do khu vực
nhà nước nắm một tỷ trọng rất lớn trong nền kinh tế. Điều này thể hiện bởi quan
niệm coi "DNNN là chủ đạo" trong nền kinh tế được duy trì trong nhiều thập kỷ
qua. Do được ưu đãi và chiếm lĩnh một số lĩnh vực chủ chốt, các DNNN có vị thế
đặc biệt trên thị trường. Nhà nước thực hiện nhiều cơ chế, chính sách nhằm hỗ trợ
trực tiếp hoặc gián tiếp các doanh nghiệp này thông qua một loạt cơ chế chính
sách như: ưu đãi tín dụng nhà nước, điều kiện hạ tầng, đất đai, một số chính sách
đặc thù thể hiện trong các chương trình, chiến lược phát triển ngành, hạn chế gia
nhập thị trường của các chủ thể khác nhằm bảo hộ sự tồn tại của DNNN do những
doanh nghiệp này hoạt động trong lĩnh vực được coi là "nhạy cảm", ảnh hưởng tới
quốc kế dân sinh (như điện, khí đốt, vận tải v.v. )
B¶ng 9: Sù tham gia cña khu vùc DNNN trong tæng gi¸
trÞ s¶n lîng cña mét sè ngµnh s¶n xuÊt - dÞch vô (%)
1991 1998 2004

1. Công nghiệp khai thác mỏ 84.8% 15.2% 17.7%
2. Công nghiệp chế biến
59.6% 47.1% 35.2%
Trong đó: Ho¸ chÊt, ph©n bón
74.3% 66.9% 42.3%
ChÕ biÕn thùc phÈm, ®å uèng
64.8% 46.1% 37.6%
ChÕ biÕn gç, l©m s¶n
24.7% 20.3% 11.9%
DÖt may
65.0% 50.3% 43.6%
3. Phân phối điện, khí đốt
99.8% 99.9% 96.8%
4. VËn t¶i hµnh kh¸ch - -
51,3%
Nguồn: Tổng cục thống kê
- Bên cạnh những hành vi cạnh tranh thiếu lành mạnh kể trên, một số chính
sách của nhà nước có thể tạo dựng nên những rào cản gia nhập thị trường của các
57
Chñ nhiÖm
chủ thể, tạo nên môi trường cạnh tranh thiếu lành mạnh. Ví dụ, việc qui định vô số
những loại giấy phép không hợp lý khi gia nhập thị trường; việc đối xử bất bình
đẳng giữa các thành phần kinh tế, nhất là chính sách ưu đãi đối với DNNN; bất
bình đẳng trong tiếp cận các nguồn lực như đất đai, vốn, giữa các thành phần kinh
tế, v.v. là những hành vi vô hình chung làm bóp méo thị trường, làm cho các
nguồn lực được phân bổ và sử dụng kém hiệu quả, không phù hợp với cơ chế thị
trường.
1.4. Những cơ chế, chính sách về hội nhập kinh tế quốc tế
a) Tổng quan những cơ chế, chính sách hội nhập quốc tế liên quan
Ngay khi bắt đầu công cuộc đổi mới năm 1986 và đặc biệt là kể từ năm
1991 - sau Đại hội Đảng lần thứ 7, Việt nam đã thực hiện chính sách mở cửa nền
kinh tế theo phương châm “®a d¹ng ho¸ vµ ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ
kinh tÕ”, đón nhận luồng vốn đầu tư trực tiếp từ bên ngoài và thúc đẩy quan hệ
thương mại quốc tế với nhiều nước trên thế giới. Đặc biệt, Bộ Chính trị đã thông
qua Nghị quyết số 07, năm 2001về hội nhập kinh tế quốc tế, trong đó nêu rõ quan
điểm "chủ động hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực theo tinh thần phát huy tối đa
nội lực, nâng cao hiệu quả hợp tác quốc tế, bảo đảm độc lập, bảo vệ lợi ích dân
tộc, an ninh quốc gia, ...". Phương châm này đã giúp Việt nam trở thành một đối
tác làm ăn đáng tin cậy của các nước trên trường quốc tế. Có thể liệt kê dưới đây
một số nhóm cơ chế, chính sách cụ thể liên quan tới quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế thời gian qua như sau:
- Thực hiện tự do hóa thương mại, thông qua việc giảm thuế quan theo lộ
trình cam kết và dần xóa bỏ những rào cản phi thuế đối với các hoạt động xuất
nhập khẩu. Có hai văn bản pháp qui quan trọng đánh dấu quá trình mở cửa thị
trường của Việt nam, đó là Nghị định 57 (1998) và Nghị định 44 (2001). Các nghị
định này đã loại bỏ những quy định cho phép các DNNN độc quyền trong việc
trực tiếp xuất nhập khẩu hàng hóa, đồng thời khuyến khích các doanh nghiệp có
vốn đầu tư nước ngoài và doanh nghiệp tư nhân trong nước sản xuất các sản phẩm
định hướng xuất khẩu và trực tiếp xuất nhập khẩu. Bên cạnh đó, Việt nam đã cam
kết thực hiện Lộ trình giảm thuế quan có hiệu lực chung trong khuôn khổ ASEAN
- AFTA. Theo đó, Việt nam sẽ thực hiện tiến trình giảm thuế quan xuống còn 0-5%
đối với hàng hóa thuộc danh mục loại trừ ngày, loại trừ tạm thời đến năm 2006.
Các hàng hóa khác thuộc danh mục nhạỵ cảm ví dụ như hàng hóa, dịch vụ thuộc
lĩnh vực thông tin, truyền thông thì thời hạn giảm thuế được lùi tới năm 2008 và
2013.
- Thu hút các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt nam đầu tư: Với việc ban
hành khung khổ luật pháp đối với các nhà đầu tư nước ngoài như phần trên đã
58
Chñ nhiÖm
trình bày, trong thời gian qua chính phủ Việt nam cũng đã cố gắng hoàn thiện môi
trường đầu tư trong nước theo hướng thông thoáng hơn. Cơ chế hai giá đối với
một số loại dịch vụ được áp dụng phân biệt cho nhà đầu tư nước ngoài đã được
xóa bỏ. Cho đến nay, khu vực đầu tư nước ngoài thực sự được coi là một bộ phận
không tách rời của nền kinh tế Việt nam, được đối xử bình đẳng như đối với các
nhà đầu tư trong nước.
- Ký kết các cam kết quốc tế đa phương và song phương: Kể từ năm 1990
trở lại đây, Việt nam đã ký kết nhiều hiệp định thương mại và hợp tác kinh tế song
phương và đa phương với các đối tác bên ngoài. Trong những năm 90, Việt nam
đã thực hiện những bước đột phá trong quan hệ đối ngoại với việc phá vỡ thế bao
vây cấm vận, lập lại quan hệ hợp tác kinh tế với các tổ chức quốc tế như: EU,
Ngân hàng thế giới, IMF, ADB (1993), trở thành thành viên chính thức của
ASEAN (1995), tham gia ASEAN-AFTA (1996), thành viên chính thức của APEC
(1998), là một trong những nước sáng lập của ASEM. Năm 1996, Việt nam đã nộp
đơn gia nhập tổ chức thương mại thế giới - một thể chế thương mại toàn cầu lớn
nhất hành tinh. Đáng chú ý là việc Việt nam bình thường hóa quan hệ ngoại giao
với Mỹ vào năm 1995 đã mở ra những triển vọng phát triển quan hệ kinh tế với
Mỹ. Cũng trong thập kỷ 90, Việt nam đã ký nhiều hiệp định hợp tác song phương
với các nước. Từ năm 2000 trở lại đây, Việt nam ngày càng hội nhập sâu hơn vào
nền kinh tế thế giới, thể hiện qua việc tích cực đàm phán để trở thành thành viên
chính thức của Tổ chức thương mại thế giới (WTO), ký kết hiệp định thương mại
song phương với Hoa kỳ (2001), ký kết Hiệp định hợp tác đầu tư Việt Nhật
(2000), tích cực tham gia diễn đàn hợp tác Á - Âu (ASEM), tham gia đàm phán
trong khu vực về Hiệp định thương mại tự do trong khuôn khổ ASEAN+3,
ASEAN + 1, Cộng đồng Đông Á v.v.
b) Tình hình thực hiện các cơ chế, chính sách hội nhập quốc tế
Có thể nói, trong hai mươi năm đổi mới vừa qua, Việt nam đã theo đuổi
chính sách hội nhập kinh tế quốc tế với mức độ ngày càng tăng. Nhờ đó, Việt nam
đã và đang trở thành đối tác thương mại và đầu tư quan trọng của nhiều nước trên
thế giới.
Quá trình tự do hóa thương mại đã đem lại những kết quả đáng khích lệ về
hoạt động ngoại thương trong suốt 15 năm vừa qua. Kim ngạch xuất khẩu hàng
hóa đã tăng trưởng với tốc độ trung bình 18,6% trong giai đoạn 1990-2005, đạt kỷ
lục 32,2 tỷ USD năm 2005, tương đương với 60,5% GDP. Từ một nước nhập khẩu
lương thực, Việt nam nay đã trở thành nước xuất khẩu hàng đầu thế giới về một số
mặt hàng lương thực thực phẩm như gạo, cà phê, điều, thủy hải sản và nhiều mặt
hàng công nghiệp khác như dệt may, da giày, cao su, v.v. Kim ngạch nhập khẩu
cũng tăng trưởng tương ứng với tốc độ tăng xuất khẩu, đạt 36,9 tỷ USD vào năm
59
Chñ nhiÖm
2005, chiếm 69.3% GDP. Xu thế tăng trưởng thương mại hàng hóa của Việt nam
giai đoạn 1991-2005 thể hiện trong hình 9.
Tính đến tháng 3/2006, phần lớn các danh mục hàng hóa của Việt nam đã
được dỡ bỏ thuế quan theo lộ trình cắt giảm thuế quan có hiệu lực chung (CEPT)
trong khuôn khổ ASEAN - AFTA. Đây được coi là một trong những động thái tích
cực của Việt nam trong tiến trình hội nhập kinh tế khu vực. Việc dỡ bỏ rào cản
thương mại này sẽ tạo điều kiện thúc đẩy các doanh nghiệp Việt nam đổi mới công
nghệ, hoàn thiện qui trình quản lý và giảm chi phí sản xuất để có thể cạnh tranh
được với hàng ngoại nhập từ bên ngoài. Bên cạnh đó, việc giảm thuế đối với mặt
hàng thiết bị, máy móc nhập khẩu cũng sẽ giúp doanh nghiệp Việt nam có điều
kiện trang bị thêm máy móc hiện đại nhập khẩu với giá rẻ từ các nước trong khu
vực phục vụ sản xuất kinh doanh của mình.
Hình 9: Xu hướng tăng trưởng kim ngạch xuất - nhập khẩu

hàng hóa của Việt nam trong thời kỳ 1991-2005 (%)
60
54.4
50
48.5
Merchandise Export growth rate (%)
43
40 Merchandise Import growth rate (%)
40
36.6
34.9
37.7 33.2
35.2
31.5
30
29.4 27.9
26.5
21.6
21.8
20 20.6
15.7 15.4
12.9
11.6 11.2
10
8.7
4 0.4 3.8
3.7
2.1
0
-1.1
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005e
-10
-14.2
-15.1
-20
Nguồn: Tổng cục thống kê (2005) và CIEM (2006)
Song song với hoạt động thương mại, tình hình thu hút vốn đầu tư trực tiếp
nước ngoài đã trở nên sôi động sau nhiều năm trầm lắng do ảnh hưởng của cuộc
khủng hoảng tài chính khu vực (1997-1998). Hiện nay, Việt nam có trên 6000 dự
án đầu tư nước ngoài hoạt động trên phạm vi cả nước. FDI ®· thÓ hiÖn
nh÷ng ®ãng gãp quan träng vµo tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP),
trong t¨ng cêng n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ ®æi míi c«ng nghÖ cña
nhiÒu ngµnh kinh tÕ; bæ sung cho nguån vèn ®Çu t x· héi ®Ó
ph¸t triÓn kinh tÕ, c¶i thiÖn çn c©n thanh to¸n; khai th«ng thÞ
trêng s¶n phÈm (®Æc biÖt lµ trong gia t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu
hµng ho¸); ®ãng gãp cho ng©n s¸ch nhµ níc; t¹o viÖc lµm cho
mét bé phËn lao ®éng ... Bên cạnh đó, khu vùc FDI cßn ®îc biÕt tíi
60
Chñ nhiÖm
víi nh÷ng t¸c ®éng trµn (spillover effects) tíi nÒn kinh tÕ th«ng
qua nh÷ng kªnh chñ yÕu nh: i) FDI chuyÓn giao c«ng nghÖ cho
çc doanh nghiÖp trong níc bëi çc mèi liªn kÕt cña hä víi doanh
nghiÖp trong níc, nhê ®ã c¶i thiÖn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cu¶ çc
doanh nghiÖp nµy; ii) víi sù cã mÆt cña FDI, çc doanh nghiÖp
trong níc ho¹t ®éng trong cïng lÜnh vùc sÏ buéc ph¶i tù ®æi míi
c«ng nghÖ, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt tríc søc Ðp c¹nh tranh
trong níc; iii) çc dù ¸n FDI cã t¸c ®éng tÝch cùc tíi viÖc n©ng
cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ tr×nh ®é cña ngêi lao ®éng lµm viÖc
cho hä, nh÷ng ngêi nµy sau ®ã cã kh¶ n¨ng tù më doanh nghiÖp
míi vµ ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhê n¾m b¾t ®îc kü n¨ng qu¶n lý vµ
c«ng nghÖ cña níc ngoµi31.
Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, việc tham gia những hiệp định hợp tác
song phương và đa phương , đặc biệt là đàm phán để gia nhập Tổ chức thương mại
thế giới đã làm cho nền kinh tế nước ta ngày càng hòa nhịp với quá trình toàn cầu
hóa đang diễn ra nhanh chóng và với nền kinh tế toàn cầu. Điều này tạo nên sức ép
buộc hệ thống thể chế của nước ta phải được cải cách cho phù hợp với thông lệ
quốc tế. Trong những năm qua, đặc biệt là từ năm 2000 trở lại đây, Việt nam đã
ban hành mới, sửa đổi và bổ sung nhiều văn bản quy phạm pháp luật theo hướng
phù hợp với cơ chế thị trường và luật lệ quốc tế, trong đó có những đạo luật liên
quan trực tiếp tới hoạt động KH&CN như Luật sở hữu trí tuệ, Luật chuyển giao
công nghệ (dự thảo), luật KH&CN, luật Thương mại v.v. Những luật này cũng là
cơ sở để các chủ thể tham gia hoạt động thị trường công nghệ và thúc đẩy sự phát
triển của thị trường này.
1.5. Những cơ chế, chính sách công nghiệp
a) Tổng quan những cơ chế, chính sách phát triển công nghiệp liên quan tới sự
phát triển thị trường CN
Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nhằm thóc ®Èy
ph¸t triÓn mét sè ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm thường được thể
hiện trong các văn kiện Đại hội của Đảng, trong kế hoạch, chiến lược phát triển
kinh tế xã hội của đất nước cũng như của các ngành kinh tế. Chẳng hạn, văn kiện
Đại hội Đảng lần thứ IX nêu rõ chủ trương "đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa nông nghiệp và nông thôn trên cơ sở ứng dụng tiến bộ KH&CN, nhất là công
nghệ sinh học; đẩy mạnh thủy lợi hóa, cơ giới hóa, điện khí hóa..." Đối với phát
triển công nghiệp, văn kiện nêu rõ " phát triển mạnh công nghiệp chế biến nông
31
Xem thêm trong nghiên cứu của Nguyễn Tuệ Anh, Vũ Xuân Nguyệt Hồng, Trần Toàn Thắng, Nguyễn
Mạnh Hải, "Tác động của FDI tới tăng trưởng kinh tế ở Việt nam", 2005.
61
Chñ nhiÖm
sản, thủy sản, may mặc, da giày, một số sản phẩm cơ khí, điện tử, công nghiệp
phần mềm...xây dựng chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng quan trọng sản xuất
tư liệu sản xuất cần thiết..."32
Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2001-2010 cũng chỉ rõ một số
ngành cần được chú trọng phát triển là: chế biến nông lâm thủy sản, may mặc, da
giày, điện tử - tin học, một số sản phẩm cơ khí và hàng tiêu dùng...; đặc biệt phát
triển các ngành công nghiệp công nghệ cao, nhất là công nghệ thông tin, viễn
thông, điện tử, tự động hóa.
- §Ó triển khai chủ trương nói trên, ngµy 28/2/2001, Bé ChÝnh trÞ
®· ra ChØ thÞ sè 63-CT/TW vÒ ®Èy m¹nh nghiªn cøu, øng dông
KH&CN phôc vô c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ
n«ng th«n. Theo ®ã, ChØ thÞ ®· ®Ò ra mét sè chñ tr¬ng, gi¶i
ph¸p øng dông c«ng nghÖ cao vµo ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ
n«ng th«n, cô thÓ:
 Hç trî kinh phÝ hoÆc trî gi¸ mét phÇn cho viÖc ®Çu t
øng dông tiÕn bé KH&CN trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp;
 MiÔn, gi¶m thuÕ cho çc ho¹t ®éng øng dông tiÕn bé
KH&CN;
 Cñng cè vµ t¨ng cêng ®Çu t cho mét sè trung t©m
nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n hiÖn ®¹i, nhÊt lµ vÒ c«ng nghÖ sinh
häc;
 Dµnh mét tû lÖ ng©n s¸ch tho¶ ®¸ng cho viÖc nghiªn
cøu, øng dông c«ng nghÖ sinh häc, c«ng nghÖ chÕ biÕn; x©y
dùng thÝ ®iÓm çc khu n«ng nghiÖp sö dông c«ng nghÖ cao, t¹o
ra s¶n phÈm n«ng nghiÖp cã søc c¹nh tranh cao.
- §Ó ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ trong mét sè ngµnh
c«ng nghiÖp träng ®iÓm, ChÝnh phñ ®· ra çc NghÞ quyÕt vÒ
ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ sinh häc (NghÞ quyÕt 18/CP,
1994), khoa häc vµ c«ng nghÖ vËt liÖu (NghÞ quyÕt 88/CP
tháng12/1996), øng dông vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ tù ®éng ho¸
(NghÞ quyÕt 27/CP tháng 3/1997) vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng
32
Văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia. 2001.tr. 92
62
Chñ nhiÖm
tin (NghÞ quyÕt 49/CP th¸ng 8/1993), trong ®ã ®Ò ra çc ch¬ng
tr×nh ph¸t triÓn khoa häc vµ c«ng nghÖ quèc gia cho 4 ngµnh
nµy.
- §Ó thùc hiÖn çc nghÞ quyÕt cña ChÝnh phñ vÒ ph¸t triÓn
khoa häc c«ng nghÖ mét sè ngµnh c«ng nghiÖp träng ®iÓm,
ngµy 24 th¸ng 5 n¨m 2001, Thñ tíng ChÝnh phñ ®· ban hµnh
QuyÕt ®Þnh 82/2001/Q§-TTg vÒ viÖc phª duyÖt ph¬ng híng, môc
tiªu, nhiÖm vô khoa häc vµ c«ng nghÖ chñ yÕu vµ danh môc çc
ch¬ng tr×nh khoa häc vµ c«ng nghÖ träng ®iÓm cÊp Nhµ níc
giai ®o¹n 2001-2005 víi 7 ch¬ng tr×nh lín:
(1) Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ
th«ng tin vµ truyÒn th«ng.
(2) Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ vËt
liÖu míi.
(3) Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ tù
®éng ho¸.
(4) Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ sinh
häc.
(5) Nghiªn cøu khoa häc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ chÕ
t¹o m¸y.
(6) øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn trong s¶n xuÊt çc
s¶n phÈm xuÊt khÈu vµ s¶n phÈm chñ lùc.
(7) Khoa häc vµ c«ng nghÖ phôc vô c«ng nghiÖp hãa
vµ hiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n.
- TiÕp theo, t¹i héi nghÞ Trung ¬ng VI, th¸ng 7/2002 ®· ra
KÕt luËn vÒ tiÕp tôc thùc hiÖn NghÞ quyÕt Trung ¬ng 2 kho¸ VIII
vÒ ph¬ng híng ph¸t triÓn gi¸o dôc-®µo t¹o, khoa häc vµ c«ng
nghÖ tõ nay ®Õn n¨m 2005 vµ ®Õn n¨m 2010. Trong ®ã, nhiÖm
vô x©y dùng vµ ph¸t triÓn cã träng ®iÓm çc ngµnh c«ng
nghiÖp c«ng nghÖ cao, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ c«ng
nghÖ sinh häc lµ mét trong 3 néi dung quan träng cÇn ®¹t ®îc
trong giai ®o¹n tiÕp theo.
63
Chñ nhiÖm
b) Tình hình thực hiện các cơ chế, chính sách công nghiệp
Cơ chế, chính sách công nghiệp trình bày trên đây đã và đang được triển
khai trên thực tế. Trong giai đoạn 2001-2005, Việt nam đã thực hiện một loạt
chương trình đầu tư trọng điểm phát triển một số lĩnh vực quan trọng đã nêu ở
trên. Điều này đã góp phần tạo nên những bước phát triển đáng ghi nhận trong một
số ngành và lĩnh vực của nền kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Cụ thể là:
Trong c«ng nghiÖp, nhê øng dông c«ng nghÖ vµ ®æi míi
c«ng nghÖ, một số ngµnh đã lµm chñ ®îc c«ng nghÖ ngo¹i nhËp, ®¹t
tr×nh ®é c«ng nghÖ møc trung b×nh cña thÕ giíi nh ngµnh x©y
dùng, dÇu khÝ, ®iÖn lùc, may, l¾p r¸p « t«, xe m¸y, chÕ t¹o
khu«n mÉu, thiÕt bÞ ®iÖn, hµng ®iÖn tö d©n dông, s¨m lèp, ®å
nhùa, chÕ biÕn thủy sản, v.v. §¸ng chó ý, nh÷ng tiÕn bé vÒ ®æi
míi c«ng nghÖ míi chñ yÕu diÔn ra t¹i mét sè doanh nghiÖp nhµ
níc, doanh nghiÖp liªn doanh, doanh nghiÖp 100% vèn níc ngoµi,
çc doanh nghiÖp trong khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp thuéc
nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc ®îc Nhµ níc chó träng ®Çu t. Trong khi
đó, tr×nh ®é c«ng nghÖ l¹c hËu cña nhiÒu ngµnh ®· h¹n chÕ
n¨ng lùc c¹nh tranh cña sản phÈm lµm ra.
Trong n«ng nghiÖp, mét sè ngành thuộc lĩnh vực n«ng l©m ng
nghiÖp đã được ưu tiên đầu tư ứng dụng công nghệ mới nh c«ng nghÖ t¹o
gièng míi, c«ng nghÖ canh t¸c míi, kü thuËt nu«i trång. §Çu t ®æi
míi c«ng nghÖ ®· bíc ®Çu gãp phÇn n©ng cao n¨ng suÊt c©y
trång vËt nu«i. C«ng nghÖ bảo quản, chÕ biÕn sau thu ho¹ch, c«ng
nghÖ chÕ biÕn gç, chÕ biÕn g¹o, v.v. ®· b¾t ®Çu ®îc chó träng
®æi míi.
Trong lÜnh vùc dÞch vô, mÆc dï lµ ngµnh cã n¨ng lùc c«ng
nghÖ cßn rÊt khiªm tèn so víi thÕ giíi, ngµnh bu chÝnh viÔn th«ng
®· cã tèc ®é ®æi míi c«ng nghÖ tơng ®èi nhanh. Çc dÞch vô
viÔn th«ng vµ internet, cè ®Þnh vµ di ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn
vµ ®a d¹ng. Nh÷ng tiÕn bé trªn chñ yÕu nhê sù quan t©m ®Çu
t cña Nhµ níc, nhê søc Ðp më cöa thÞ trêng bªn ngoµi vµ vÞ thÕ
®éc quyÒn ®Æc thï cña ngµnh.
C«ng nghÖ phÇn mÒm ®· bíc ®Çu ®îc quan t©m. C«ng
nghÖ sinh häc ®îc chó träng ®Çu t vµ ®· ®îc øng dông thµnh
c«ng trong ph¸t triÓn mét sè lÜnh vùc trong çc ngµnh nh n«ng
nghiÖp, y-dîc vµ lÜnh vùc bảo vÖ m«i trêng. C«ng nghÖ vËt liÖu
64
Chñ nhiÖm
míi ®· cã nh÷ng thµnh tùu bíc ®Çu. NhiÒu vËt liÖu míi ®îc ®a
vµo sản xuÊt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt nh vËt liÖu x©y dùng,
vËt liÖu composit, v.v. C«ng nghÖ tù ®éng ho¸ ®· ®îc øng dông
trong ngµnh n¨ng lîng, chÕ t¹o m¸y, ngµnh x©y dùng nh»m
n©ng cao hiÖu quả sö dông m¸y mãc, h¹ gi¸ thµnh vµ n©ng søc
c¹nh tranh sản phÈm.
2. Ph©n tÝch t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi çc
t¸c nh©n cña thÞ trêng c«ng nghÖ
PhÇn nµy ph©n tÝch t¸c ®éng cña 5 lo¹i chÝnh s¸ch kinh tÕ
®· tr×nh bµy ë trªn. Çc ph©n tÝch sÏ tËp trung vµo xem xÐt t¸c
®éng cña çc chÝnh s¸ch này tíi bªn cÇu (chñ yÕu lµ t¸c ®éng
®Õn nhu cÇu vÒ s¶n phÈm vµ dÞch vô c«ng nghÖ cña doanh
nghiÖp), bªn cung (hµnh vi vµ kh¶ n¨ng cung øng cña çc tæ
chøc cung øng hµng ho¸ vµ dÞch vô c«ng nghÖ), çc tæ chøc m«i
giíi trung gian, mèi liªn kÕt gi÷a cung vµ cÇu (cơ chế hoạt động của
thị trường). Khung ph©n tÝch cña phÇn nµy ®îc kh¸i qu¸t trong s¬
®å díi ®©y (Hình 10).
Do ®iÒu kiÖn h¹n chÕ vÒ tµi chÝnh, nh¸nh ®Ò tµi kh«ng

thÓ tæ chøc ®iÒu tra riªng33 ®Ó ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña chÝnh
s¸ch mµ sö dông nhiÒu nguån sè liÖu kh¸c nhau bao gåm sè liÖu
®iÒu tra vÒ çc tæ chøc khoa häc vµ c«ng nghÖ thuéc nh¸nh 2
cña ®Ò tµi §T§L 2003/2234, sè liÖu ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp
c«ng nghiÖp vµ çc sè liÖu ®iÒu tra, thèng kª kh¸c 35. Bªn c¹nh
®ã, trong ph©n tÝch cã kÕ thõa nh÷ng kÕt qu¶ cña çc nghiªn
cøu kh¸c.
Hình 10: Khung phân tích tác động của chính sách kinh tế
tới thị trường công nghệ
33
§Ó cã thÓ ®¸nh gi¸ mét çch hÖ thèng t¸c ®éng cña 5 lo¹i chÝnh s¸ch kinh tÕ tíi
thÞ trêng KH&CN cÇn cã ®iÒu tra riªng, víi qui m« ®ñ lín, ®ñ tÝnh ®¹i diÖn víi
nh÷ng c©u hái phï hîp. Tuy nhiªn, trong khu«n khæ tµi chÝnh h¹n hÑp, ®Ò tµi kh«ng
thÓ tæ chøc ®îc nh÷ng cuéc ®iÒu tra nh vËy trong khi çc cuéc ®iÒu tra quy m« lín
cña c¶ níc th× kh«ng cã nh÷ng c©u hái phï hîp ®Ó phôc vô cho viÖc ®¸nh gi¸ t¸c
®éng cña çc chÝnh s¸ch nµy.
34
Sè liÖu ®iÒu tra 40 viÖn/tæ chøc nghiªn cøu c«ng nghiÖp.
35
VÝ dô nh sè liÖu ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp ngµnh dÖt may vµ hãa chÊt, sè liÖu
®iÒu tra doanh nghiÖp ViÖt Nam cña Tæng côc Thèng kª n¨m 2002,
65
Chñ nhiÖm
Çc chÝnh s¸ch kinh tÕ

- ChÝnh s¸ch Tµi khãa-
TiÒn tÖ
Cã t¸c ®éng
- ChÝnh s¸ch c¹nh
kh«ng?T¸c
tranh
®éng tÝch
- ChÝnh s¸ch ®Çu t
cùc? Tiªu
- ChÝnh s¸ch héi nhËp
cùc?NhiÒu?
kinh tÕ quèc tÕ
Ýt?T¹i sao?
- ChÝnh s¸ch c«ng
CÇu s¶n phÈm vµ dÞch vô

c«ng nghÖ
Cung s¶n phÈm vµ dÞch vô
c«ng nghÖ
Çc tæ chøc m«i giíi trªn thÞ
trêng
Mèi liªn kÕt cung cÇu
2.1. ChÝnh s¸ch tµi khãa-tiÒn tÖ:

Nh ®· tr×nh bµy ë trªn, trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· ¸p
dông t¬ng ®èi nhiÒu chÝnh s¸ch tµi khãa-tiÒn tÖ kh¸c nhau cã
liªn quan ®Õn çc t¸c nh©n cña thÞ trêng c«ng nghÖ. Çc chÝnh
s¸ch nµy Ýt nhiÒu ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù h×nh thµnh
vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng. Cô thÓ, çc chÝnh s¸ch u ®·i vÒ
thuÕ, hç trî tµi chÝnh vµ cho vay u ®·i ®èi víi doanh nghiÖp ®·
lµm cho çc doanh nghiÖp tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ h¬n vµ
tõ ®ã tham gia nhiÒu h¬n vµo viÖc thùc hiÖn çc giao dÞch trªn
thÞ trêng. Víi chÝnh s¸ch hç trî nãi trªn, çc doanh nghiÖp ®· cã
®iÒu kiÖn nhËp khÈu c«ng nghÖ, mua c«ng nghÖ trong níc hoÆc
ký hîp ®ång víi çc tæ chøc KH&CN trong níc ®Ó ®æi míi d©y
truyÒn s¶n xuÊt hoÆc ®æi míi hoÆc ph¸t triÓn s¶n phÈm míi.
Çc chÝnh s¸ch u ®·i, ®Æc biÖt lµ hç trî vÒ tµi chÝnh, ®· gãp
phÇn gióp çc viÖn nghiªn cøu cã thÓ tiÕn hµnh nghiªn cøu vµ
ph¸t triÓn c«ng nghÖ, cung cÊp s¶n phÈm ra thÞ trêng. Theo kÕt
qu¶ ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp 36, çc chÝnh s¸ch u
®·i vÒ thuÕ, u ®·i vÒ vay vèn thêi gian qua ®îc doanh nghiÖp
®¸nh gi¸ lµ t¬ng ®èi cã ý nghÜa trong viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh
36
CIEM-UNDP, 2004
66
Chñ nhiÖm
®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp (xem b¶ng 10). T¬ng tù
nh vËy, theo kÕt qu¶ ®iÒu tra çc viÖn nghiªn cøu c«ng nghiÖp,
çc chÝnh s¸ch ®Çu t cho KH&CN, u ®·i thuÕ, u ®·i tÝn dông hay
c¶i çch hÖ thèng tµi chÝnh còng Ýt nhiÒu cã t¸c ®éng ®Õn
n¨ng lùc s¸ng t¹o cña çc viÖn nghiªn cøu.
B¶ng 0: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tíi qu¸ tr×nh ®æi
míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp
§iÓm sè trung
Çc chÝnh s¸ch tµi khãa-tÝn dông
b×nh37
Quy ®Þnh vÒ thuÕ 2,9
Quy ®Þnh vÒ u ®·i vay vèn 2,9
NghÞ ®Þnh 119/1999/N§-CP vÒ khuyÕn khÝch 3,6
çc doanh nghiÖp ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ
NghÞ ®Þnh 54/2000/ND-CP vÒ b¶o hé quyÒn 3,4
chèng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh
LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng 3,3
LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 3,3
Nguån: CIEM-UNDP, 2004
Çc chÝnh s¸ch u ®·i vµ hç trî tµi chÝnh cã t¸c ®éng tÝch
cùc ®Õn çc doanh nghiÖp nhng nh×n chung møc ®é t¸c ®éng
cßn rÊt khiªm tèn. Nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ t¸c ®éng cña çc chÝnh
s¸ch u ®·i vµ hç trî chñ yÕu nh sau:
- Nhµ níc ®· ban hµnh t¬ng ®èi nhiÒu lo¹i u ®·i nhng cha
phæ biÕn ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi ®Õn çc ®èi tîng ®îc hëng u ®·i
nªn t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch nµy cßn h¹n chÕ. NhiÒu doanh
nghiÖp, nhÊt lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá, vµ çc tæ chøc KH&CN
cha n¾m ®îc ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch, c«ng cô khuyÕn
khÝch hç trî cña Nhµ níc. VÝ dô trong kÕt qu¶ ®iÒu tra çc tæ
chøc KH&CN, 40-50% çc tæ chøc nãi hä kh«ng biÕt th«ng tin vÒ
hç trî tµi chÝnh, çc quy ®Þnh u ®·i vÒ thuÕ vµ u ®·i tÝn dông
cña Nhµ níc (xem b¶ng 2). Nguyªn nh©n ë ®©y xuÊt ph¸t tõ c¶
hai phÝa, mét phÇn do doanh nghiÖp cha quan t©m ®Õn ®æi
míi c«ng nghÖ nªn cha t×m hiÓu
- Ph¹m vi u ®·i vÒ thuÕ lµ t¬ng ®èi réng vµ çc møc u ®·i

còng t¬ng ®èi cao. Tuy nhiªn, nh÷ng thñ tôc ®Ó doanh nghiÖp
37
1 - Kh«ng cã ý nghÜa; 2 - Ýt cã ý nghÜa; 3 - Cã ý nghÜa; 4 - RÊt cã ý nghÜa;
5 - Cã tÝnh quyÕt ®Þnh.
67
Chñ nhiÖm
®îc hëng nh÷ng u ®·i ®ã l¹i phøc t¹p vµ rêm rµ do ®ã kh«ng
ph¸t huy ®îc t¸c dông. Theo ®iÒu tra nãi trªn, 43% çc tæ chøc
KH&CN ®îc hái cho biÕt hä biÕt vµ ®ñ ®iÒu kiÖn thuéc ®èi tîng
miÔn gi¶m thuÕ cho ho¹t ®éng chuyÓn giao vµ cung cÊp dÞch
vô c«ng nghÖ nhng kh«ng ®îc nhËn u ®·i do thñ tôc rêm rµ (Xem
B¶ng 11). Çc doanh nghiÖp th× cho r»ng, mÆc dï ¸p dông “chÕ
®é 1 cöa nhng thay v× ph¶i ®i l¹i nhiÒu cöa th× hä l¹i ph¶i ®i l¹i
nhiÒu lÇn”38. Theo ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp ngµnh dÖt may vµ
hãa chÊt th× quy tr×nh xin hç trî cho ®æi míi c«ng nghÖ phøc
t¹p vµ kÐo dµi ®îc ®¸nh gi¸ lµ yÕu tè c¶n trë ®èi víi qu¸ tr×nh
®æi míi c«ng nghÖ cña DN. 52% sè DN ®îc hái ®¸nh gi¸ møc ®é
c¶n trë tõ cã ý nghÜa trë lªn vµ ®iÓm sè trung b×nh cho nh©n
tè nµy lµ 2,8.
- §èi tîng miÔn gi¶m thuÕ t¬ng ®èi nhiÒu trong khi cha cã
qui ®Þnh cô thÓ híng dÉn çch thøc ®Ó x¸c ®Þnh çc ®èi tîng
®ã, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng çc c¬ quan thuÕ võa g©y khã dÔ cho
çc ®èi tîng ®îc u ®·i, võa kh«ng x¸c ®Þnh ®îc ®óng ®èi tîng u
®·i. MÆt kh¸c, nh÷ng qui ®Þnh kh«ng râ rµng nµy cßn t¹o ®iÒu
kiÖn cho çc trêng hîp tiªu cùc, lîi dông chÝnh s¸ch u ®·i cña Nhµ
níc x¶y ra. Ngoµi ra, chÕ ®é h¹ch to¸n chi phÝ trong çc tæ chøc
nghiªn cøu vµ triÓn khai cña Nhµ níc hiÖn nay cha theo chuÈn
mùc h¹ch to¸n kinh doanh lµm cho çc c¬ quan thuÕ còng gÆp
khã kh¨n khi x¸c ®Þnh miÔn gi¶m thuÕ.
- Çc chÝnh s¸ch u ®·i vÒ thuÕ kh«ng cã t¸c dông ®èi víi ®èi t-
îng kh«ng cã tiÒm lùc tµi chÝnh (vèn) ®Ó thùc hiÖn dù ¸n ®Çu t
®æi míi c«ng nghÖ. Trong khi ®ã, phÇn lín çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng thiÕu vèn ®Ó ®æi míi
c«ng nghÖ. VÝ dô nh quy ®Þnh cung cÊp u ®·i tÝn dông tõ Quü
Hç trî ph¸t triÓn hÇu nh chØ ¸p dông ®èi víi çc dù ¸n ®Çu t ®æi
míi c«ng nghÖ lín trong khi çc doanh nghiÖp t nh©n chØ cã thÓ
®Çu t tõng phÇn vµ nhá lÎ.
- V¨n b¶n chÝnh s¸ch chËm ®îc híng dÉn vµ thi hµnh. V¨n
b¶n qui ®Þnh vÒ khuyÕn khÝch ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ ®îc
ban hµnh n¨m 1999 (NghÞ ®Þnh 119/CP) nhng m·i ®Õn n¨m
2002 míi cã th«ng t híng dÉn vµ triÓn khai thùc hiÖn.
B¶ng 11: Nguyªn nh©n kh«ng nhËn ®îc sù hç trî cña
nhµ níc tõ kÕt qu¶ ®iÒu tra çc tæ chøc KH&CN
§¬n vÞ: Tû lÖ % tr¶ lêi
38
CIEM-UNDP, 2004
68
Chñ nhiÖm
Chưa được nhËn hỗ trợ
Lý do 31 32 33 34 35
Nhận tài trợ Ngân sách thông qua các
đề tài nghiên cứu thuộc chương trình
1 50 0 0 50 0
trọng điểm quốc gia, đề tài nhà nước,
cấp Bộ
Hỗ trợ của Nhà nước để chuyển giao
2 13 13 13 56 6
công nghệ cho doanh nghiệp
Miễn giảm thuế đối với các hoạt động
3 chuyển giao và cung cấp dịch vụ 14 7 43 21 14
KH&CN
Được vay vốn ưu đãi để thực hiện các
4 24 18 18 41 0
dự án nghiên cứu ứng dụng công nghệ
Được miễn giảm thuế nhập khẩu các
5 thiết bị phục vụ hoạt động KH&CN của 27 9 18 45 0
Viện
Chó thÝch: 31 Kh«ng tho¶ m·n ®iÒu kiÖn ®Ó ®îc nhËn hç trî
32 Kh«ng thÊy cÇn thiÕt ph¶i nhËn hç trî cña
Nhµ níc
33 Muèn nhËn hç trî vµ ®ñ ®iÒu kiÖn, nhng thñ tôc rêm rµ
34 Kh«ng biÕt th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch hç trî nµy cña nhµ níc
35 Lý do kh¸c
Nguån: §iÒu tra çc tæ chøc KH&CN trong khu«n khæ ®Ò tµi §T§L
2003/22
Mét sè c¬ chÕ thùc thi chÝnh s¸ch tµi chÝnh cßn c¶n trë
ho¹t ®éng cña thÞ trêng c«ng nghÖ. VÝ dô c¬ chÕ chi ng©n s¸ch
nhµ níc (kÓ c¶ chi ®Çu t) vÉn cßn chñ yÕu ®îc thùc hiÖn theo c¬
chÕ xin-cho kh«ng râ rµng, minh b¹ch vµ hiÖu qu¶ (kÓ c¶ trong
trêng hîp ®Êu thÇu còng vÉn cßn tån t¹i nhiÒu hiÖn tîng tiªu cùc)
dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng cÇn ®æi míi
c«ng nghÖ vµ n¨ng lùc s¶n xuÊt yÕu nhng vÉn tån t¹i.
Trong khi çc chÝnh s¸ch tµi khãa cã Ýt nhiÒu t¸c ®éng th×
çc chÝnh s¸ch tÝn dông cã t¸c ®éng rÊt Ýt, hÇu nh kh«ng cã.
Mét trong nh÷ng b»ng chøng râ nhÊt lµ hiÖn nay lµ ngo¹i trõ çc
DN cã vèn §TNN vµ mét sè doanh nghiÖp nhµ níc lín, hÇu hÕt çc
DN nhá, nhÊt lµ doanh nghiÖp t nh©n ®Òu gÆp khã kh¨n vÒ vèn
vµ huy ®éng vèn cho ®Çu t s¶n xuÊt kinh doanh còng nh ®Çu t
69
Chñ nhiÖm
®æi míi c«ng nghÖ. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra n¨m 2003 39, doanh
nghiÖp vµ çc tæ chøc KH&CN cho biÕt h¹n chÕ vµ víng m¾c
phæ biÕn nhÊt cña hä khi tiÕp cËn thÞ trêng KH&CN (tiÕn hµnh
s¶n xuÊt thö vµ ®¹i trµ) lµ thiÕu vèn ®Ó triÓn khai c«ng nghÖ
(xem b¶ng 12).
B¶ng 12: §¸nh gi¸ vÒ nh÷ng h¹n chÕ, víng m¾c phæ
biÕn nhÊt h¹n chÕ cho çc tæ chøc KH&CN vµ DN tiÕp
cËn TT KHCN ë VN
Nh÷ng h¹n chÕ, víng m¾c §iÓm sè trung

b×nh
ThiÕu vèn ®Ó triÓn khai c«ng nghÖ tíi møc s¶n xuÊt 3,53
thö vµ ®¹i trµ
Kh«ng b¶o vÖ ®îc quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp, së 3,52
h÷u trÝ tuÖ
Tæ chøc KH&CN kh«ng ®ñ n¨ng lùc (con ngêi, trang 3,43
thiÕt bÞ, ...) ®Ó t¹o ra c«ng nghÖ míi, c«ng nghÖ
hiÖn ®¹i
C¬ chÕ qu¶n lý nhµ níc cßn h¹n chÕ viÖc tham gia 2,95
ThÞ trêng KH&CN
ThiÕu th«ng tin c«ng nghÖ, nhÊt lµ c«ng nghÖ cao, 2,95
c«ng nghÖ míi
ThiÕu çc tæ chøc m«i giíi ®Ó mua b¸n vµ cung cÊp 2,85
th«ng tin c«ng nghÖ
ThiÕu liªn kÕt quèc tÕ trong th«ng tin c«ng nghÖ 2,73
Çc héi chî KH&CN tæ chøc cha tèt vµ cha hiÖu qu¶ 2,53
Ghi chó: ®iÓm 1-2: Ýt víng m¾c; 3-4: víng m¾c trung b×nh; 5: víng
m¾c nhiÒu.
Nguån: NguyÔn Danh S¬n vµ céng sù, 2003.
Theo mét kÕt qu¶ ®iÒu tra kh¸c 40, thiÕu vèn ®îc doanh
nghiÖp cho lµ yÕu tè c¶n trë nhÊt ®èi víi ®æi míi c«ng nghÖ cña
doanh nghiÖp. 81% sè doanh nghiÖp ®îc hái cho biÕt thiÕu vèn
lµm c¶n trë ®¸ng kÓ qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh
nghiÖp. ChÝnh v× vËy, doanh nghiÖp cho r»ng nÕu nhµ níc cã
39
KÕt qu¶ ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp, tæ chøc khoa häc vµ c«ng nghÖ vÒ thÞ trêng
khoa häc vµ c«ng nghÖ do NguyÔn Danh S¬n vµ céng sù thùc hiÖn.
40
§iÒu tra 100 doanh nghiÖp c«ng nghiÖp trong khu«n khæ dù ¸n VIE 01/025 (UNDP)
n¨m 2004.
70
Chñ nhiÖm
chÝnh s¸ch u ®·i tÝn dông tèt th× sÏ cã t¸c ®éng thóc ®Èy ®æi
míi trong doanh nghiÖp. Trong sè 48 doanh nghiÖp ®a ra kiÕn
nghÞ vÒ çc chÝnh s¸ch Nhµ níc cÇn ban hµnh ®Ó thóc ®Èy ®æi
míi c«ng nghÖ trong doanh nghiÖp th× 38 doanh nghiÖp cho
r»ng Nhµ níc nªn ban hµnh chÝnh s¸ch u ®·i vÒ tÝn dông cho
doanh nghiÖp. §èi víi çc tæ chøc KH&CN, thiÕu vèn ®Ó ph¸t
triÓn c«ng nghÖ lµ mét trong nh÷ng h¹n chÕ lín nhÊt ®Ó hä gia
nhËp thÞ trêng c«ng nghÖ. Trong khi ®ã, t¸c ®éng cña çc chÝnh
s¸ch tiÒn tÖ-tÝn dông ®èi víi hä cßn ë møc ®é rÊt h¹n chÕ. Theo
kÕt qu¶ ®iÒu tra, 52% sè viÖn nghiªn cøu ®îc hái cho r»ng
chÝnh s¸ch u ®·i tÝn dông kh«ng cã t¸c ®éng hoÆc t¸c ®éng rÊt
yÕu ®Õn n¨ng lùc s¸ng t¹o c«ng nghÖ cña hä. ChØ cã 8% cho
r»ng chÝnh s¸ch nµy cã t¸c ®éng m¹nh (xem b¶ng 13).
B¶ng 13: Møc ®é t¸c ®éng cña çc chÝnh s¸ch tµi khãa-
tiÒn tÖ tíi n¨ng lùc s¸ng t¹o cña çc viÖn nghiªn cøu
c«ng nghiÖp
Tû lÖ % theo møc ®é
Kh«ng
Trung t¸c Tæng
M¹nh B×nh YÕu ®éng sè
Thang ®iÓm 3 2 1 0
ChÝnh s¸ch tµi chÝnh 39 35.5 14.5 11.0 100
§Çu t cña NN cho KHCN 57.5 27.5 7.5 7.5 100
ThuÕ u ®·i ®èi víi ho¹t ®éng
KHCN 31.8 50.0 9.1 9.1 100
ThuÕ XNK 19.0 38.2 23.8 19.0 100
Hç trî qua çc ch¬ng tr×nh QG 45.5 27.3 18.2 9.0 100
ChÝnh s¸ch tÝn dông 10.9 41.3 34.8 13.0 100

TÝn dông u ®·i 8.0 40.0 36.0 16.0 100
C¶i çch hÖ thèng ng©n hµng
-tµi chÝnh 14.3 42.9 33.3 9.5 100
Nguån: §iÒu tra cña ®Ò tµi nh¸nh 2, §T§L 2003/22
T×nh tr¹ng nµy xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ hÖ thèng tµi chÝnh-

tÝn dông mÆc dï ®· ®îc ®æi míi trong nh÷ng n¨m võa qua nh-
ng vÉn cha thùc sù ho¹t ®éng hiÖu qu¶. Møc ®é c¹nh tranh
trong ngµnh tÝn dông ng©n hµng cha cao, çc ng©n hµng th-
¬ng m¹i quèc doanh chiÕm phÇn lín thÞ phÇn (80%) ®· cha thóc
®Èy ®îc hÖ thèng nµy ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc cung
71
Chñ nhiÖm
cÊp tÝn dông cho khu vùc doanh nghiÖp. Bªn c¹nh ®ã, mÖnh
lÖnh hµnh chÝnh vÉn cßn Ýt nhiÒu ®îc sö dông trong qu¶n lý
ngµnh ng©n hµng (chØ ®Þnh cho vay) dÉn ®Õn sù mÐo mã vµ
c¶n trë sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng vèn. Çc ng©n hµng vÉn cã
nh÷ng thiªn lÖch ®èi víi khu vùc DNNN. ViÖc huy ®éng vèn qua
çc kªnh kh¸c nh thÞ trêng chøng kho¸n, quü ®Çu t m¹o hiÓm
vÉn cßn rÊt h¹n chÕ do çc lo¹i h×nh nµy cha ®îc quan t©m ph¸t
triÓn ë ViÖt Nam. Thùc tr¹ng nµy ®· lµm cho çc doanh nghiÖp,
çc tæ chøc KH&CN vµ ç nh©n thiÕu vèn ®Ó cã thÓ tham gia
thÞ trêng c«ng nghÖ.
ChÝnh s¸ch u ®·i tÝn dông trong thêi gian qua cßn mang
tÝnh h×nh thøc/h« hµo chung chung, tÝnh kh¶ thi yÕu vµ viÖc
tæ chøc thùc hiÖn kÐm. Trong khi nhiÒu v¨n b¶n cã tÝnh ph¸p lý
cao41 thÓ hiÖn rÊt râ viÖc sö dông u ®·i tÝn dông ®Ó thóc ®Èy
çc chñ thÓ tham gia vµo thÞ trêng c«ng nghÖ nhng trªn thùc tÕ
th× nh÷ng u ®·i nµy hÇu nh kh«ng cã trong çc v¨n b¶n híng
dÉn thùc hiÖn42. NÕu cã th× chØ cã çc DNNN quy m« lín míi cã
kh¶ n¨ng tiÕp cËn ®îc. Kªnh tÝn dông u ®·i qua ng©n hµng hiÖn
nay kh«ng cßn sö dông. Kªnh tÝn dông qua quü KH&CN cha ®îc
triÓn khai, chñ yÕu tµi trî cho nghiªn cøu c¬ b¶n. Kªnh tÝn dông
qua quü Hç trî ph¸t triÓn th× hÇu hÕt çc chñ thÓ tham gia thÞ
trêng KH&CN kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng ®îc u tiªn43. H¬n thÕ n÷a,
41
Nh LuËt KH&CN, LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc söa ®æi vµ NghÞ ®Þnh
119/1999.
42
VÝ dô theo ®iÒu 15 cña LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t trong níc söa ®æi, viÖc cung
cÊp tÝn dông cho çc nhµ ®Çu t thùc hiÖn ho¹t ®éng KH&CN nh ®· nãi trªn chØ lµ 2
trong 7 lo¹i h×nh ®Çu t ®îc u ®·i tÝn dông. Trong khi ®ã, t¹i ®iÒu 28 cña LuËt qui
®Þnh çc chñ thÓ tiÒm n¨ng cña thÞ trêng KH&CN nÕu thùc hiÖn çc ho¹t ®éng
KH&CN th× ®îc vay hoÆc hç trî l·i suÊt sau ®Çu t cßn çc ®èi tîng kh¸c th× qui
®Þnh cô thÓ lµ ®îc vay víi l·i suÊt u ®·i ®¸p øng ®Õn 70% tæng vèn ®Çu t vµ cßn
thªm h×nh thøc u ®·i lµ cã thÓ ®îc xem xÐt b¶o l·nh tÝn dông. Hay trong LuËt
KhuyÕn khÝch ®Çu t söa ®æi qui ®Þnh çc dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn nghiªn cøu, ph¸t
triÓn KH&CN, dÞch vô KH&CN, b¶o hé quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, chuyÓn giao c«ng nghÖ
vµ ®æi míi c«ng nghÖ ®îc quÜ Hç trî ®Çu t cña Nhµ níc xem xÐt cho vay tÝn dông
trung vµ dµi h¹n hoÆc trî cÊp mét phÇn l·i suÊt cho çc kho¶n vay tõ çc tæ chøc tÝn
dông, nhng thùc tÕ khi cô thÓ ho¸ trong çc NghÞ ®Þnh híng dÉn thi hµnh LuËt,
nh÷ng lÜnh vùc ®îc u ®·i rÊt h¹n chÕ. Trong giai ®o¹n tríc 15/4/2004 (NghÞ ®Þnh sè
43/1999/N§-CP (§iÒu 8)), chØ cã nh÷ng dù ¸n ®Çu t thùc hiÖn çc ho¹t ®éng trªn
thuéc mét sè ngµnh trong nh÷ng vïng khã kh¨n hoÆc trong ngµnh nu«i trång thuû
h¶i s¶n vµ ch¨n nu«i bß s÷a th× míi ®îc vay vèn. Ph¹m vi nµy cµng ®îc thu hÑp
trong thêi gian gÇn ®©y (NghÞ ®Þnh 106/2004/N§-CP thay thÕ NghÞ ®Þnh 43 (§iÒu
8)).
43
Trong khi ®ã, ®èi víi xuÊt khÈu th× ngoµi viÖc cã thµnh lËp Quü riªng Hç trî xuÊt
khÈu, n¨m 2001, Thñ tíng ChÝnh phñ cßn ban hµnh quyÕt ®Þnh riªng vÒ quy chÕ
72
Chñ nhiÖm
nÕu lµ ®èi ®îc u tiªn th× l¹i gÆp ph¶i t×nh tr¹ng chung lµ thñ
tôc khã kh¨n, rêm rµ vµ mÊt nhiÒu thêi gian. Ngoµi ra, nh÷ng
kho¶n u ®·i tÝn dông tõ Quü Hç trî ph¸t triÓn thêng chØ dµnh
cho nh÷ng dù ¸n ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ lín trong khi doanh
nghiÖp, nhÊt lµ t nh©n víi tiÒm lùc cã h¹n chØ cã thÓ ®Çu t
tõng phÇn vµ dÇn dÇn víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t nhá. Çc tæ chøc
KH&CN kh«ng ph¶i lµ ®èi tîng ®îc nhËn u ®·i tõ Quü nµy. H¬n
thÕ n÷a, trong hai h×nh thøc lµ cho vay vµ hç trî l·i suÊt sau
®Çu t th× ®èi víi çc doanh nghiÖp võa vµ nhá, vèn ®· kh«ng
cã kh¶ n¨ng vay tÝn dông ng©n hµng nhng trªn thùc tÕ hä chØ
cã thÓ tiÕp cËn ®îc víi mét h×nh thøc u ®·i tÝn dông lµ cho vay.
Nhµ níc ®· ban hµnh chÝnh s¸ch cho phÐp thµnh lËp quü B¶o
l·nh tÝn dông cho doanh nghiÖp nhá vµ võa ë çc tØnh, thµnh
phè trùc thuéc trung ¬ng44 nhng Ýt ®Þa ph¬ng thµnh lËp quü
nµy do khã cã thÓ huy ®éng ®îc nguån vèn.
Kh©u tæ chøc ®Ó chÝnh s¸ch ®i vµo cuéc sèng cßn yÕu.

ThËm chí, rÊt nhiÒu ®èi tîng cã thÓ ®îc hëng lîi tõ chÝnh s¸ch
cßn cha biÕt ®Õn néi dung cña çc chÝnh s¸ch nµy. VÝ dô theo
theo kÕt qu¶ ®iÒu tra, 17 trong sè 25 doanh nghiÖp ®îc hái
kh«ng biÕt ®Õn Q§ 270 cña Thèng ®èc Ng©n hµng45.
ChÝnh s¸ch tÝn dông thêi gian qua cha ®a d¹ng, cha cã
chÝnh s¸ch t¸c ®éng ®Õn viÖc g¾n kÕt mèi quan hÖ gi÷a bªn
cÇu vµ bªn cung c«ng nghÖ, cha cã chÝnh s¸ch tÝn dông thóc
®Èy ho¹t ®éng cña çc quü ®Çu t m¹o hiÓm nh»m khuyÕn
khÝch ph¸t triÓn c«ng nghÖ míi, cha cã chÝnh s¸ch tÝn dông thóc
®Èy viÖc nhËp khÈu c«ng nghÖ cao, c«ng nghÖ nguån. Mét
trong nh÷ng tån t¹i ®îc nhiÒu nghiªn cøu chØ ra lµ níc ta thiÕu
sù g¾n kÕt gi÷a doanh nghiÖp vµ çc tæ chøc KH&CN, do ®ã
lµm cho thÞ trêng c«ng nghÖ cña ViÖt Nam cßn kÐm s«i næi.
ViÖc thóc ®Èy mèi quan hÖ nµy lµ cÇn thiÕt. Bªn c¹nh ®ã, ®Æc
thï cña ®Çu t cho nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ lµ mang
tÝnh rñi ro cao, v× vËy ®Çu t m¹o hiÓm lµ h×nh thøc phï hîp víi
viÖc cung cÊp vèn cho ho¹t ®éng nµy, hÖ thèng tÝn dông th«ng
cung cÊp tÝn dông tõ quü Hç trî ph¸t triÓn ®Ó khuyÕn khÝch çc doanh nghiÖp xuÊt
khÈu. ChÝnh sù u tiªn nµy cña ChÝnh phñ ®· lµm cho nguån vèn tõ quü Hç trî ph¸t
triÓn giµnh cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu chiÕm tû träng lín nhÊt trong tæng sè vèn ®îc
gi¶i ng©n hµng n¨m cña quü.
44
Theo QuyÕt ®Þnh sè 193/2001/Q§-TTg, ngµy 20/12/2001 vµ Q§ 115/2004/Q§-TTg,
ngµy 25/6/2004.
45
Hoµng Xu©n Long, 2002, So s¸nh chÝnh s¸ch vÒ khoa häc vµ c«ng nghÖ ®èi víi
doanh nghiÖp Nhµ níc vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh (tr.4),
73
Chñ nhiÖm
thêng sÏ kh«ng s½n sµng cho nh÷ng ®èi tîng nµy vay. Do ®ã,
®Ó khuyÕn khÝch th¬ng m¹i ho¸ çc kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ triÓn
khai, thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh nh÷ng doanh nghiÖp dùa trªn
c«ng nghÖ míi ë ViÖt nam th× mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p lµ thóc
®Èy ph¸t triÓn ®Çu t m¹o hiÓm. Do ®ã, chÝnh s¸ch tÝn dông
còng nªn ®îc sö dông ®Ó thóc ®Èy ®Çu t m¹o hiÓm ë ViÖt Nam,
ngoµi nh÷ng chÝnh s¸ch vÒ thuÕ vµ hç trî tµi chÝnh kh¸c.
2.2.ChÝnh s¸ch ®Çu t
Trong thêi gian qua, chÝnh s¸ch ®Çu t cã thÓ nãi ®· cã

nh÷ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn
cña thÞ trêng c«ng nghÖ theo çc kªnh sau:
- Nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng trong ®Çu t vµ chñ tr¬ng

huy ®éng vèn ®Çu t tõ mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®· lµm gia t¨ng
sè lîng çc doanh nghiÖp míi, gia t¨ng ¸p lùc c¹nh tranh tõ ®ã gia
t¨ng nhu cÇu vÒ c«ng nghÖ. Thêi gian qua, m«i trêng ®Çu t, kinh
doanh ®· kh«ng ngõng ®îc c¶i thiÖn, ngµy cµng t¹o ®iÒu kiÖn
thuËn lîi h¬n cho çc lo¹i h×nh kinh doanh ngoµi nhµ níc ph¸t
triÓn. LuËt Doanh nghiÖp cã hiÖu lùc n¨m 2000 vµ çc chÝnh
s¸ch c¶i çch hµnh chÝnh theo “chÕ ®é mét cöa” ®èi víi doanh
nghiÖp ®· lµm gia t¨ng ®¸ng kÓ sè lîng doanh nghiÖp ë ViÖt
Nam. NÕu nh trong c¶ giai ®o¹n 1991-1999, sè lîng doanh
nghiÖp t nh©n46 ®îc h×nh thµnh trong nÒn kinh tÕ lµ 44.962
doanh nghiÖp th× sau 6 n¨m thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp, sè lîng
doanh nghiÖp ®· t¨ng lªn h¬n 3 lÇn, 158.153 doanh nghiÖp. Cïng
víi tiÕn tr×nh c¶i çch hµnh chÝnh, trong thêi gian tíi, m«i trêng
®Çu t kinh doanh hy väng sÏ ngµy cµng th«ng tho¸ng h¬n vµ t¹o
®iÒu kiÖn nhiÒu h¬n cho doanh nghiÖp ho¹t ®éng, tõ ®ã sÏ
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña thÞ trêng c«ng nghÖ. LuËt
Doanh nghiÖp söa ®æi 2005 cã thÓ sÏ cã nh÷ng t¸c ®éng tÝch
cùc theo nghÜa nµy.
B¶ng 14: Sè doanh nghiÖp ®¨ng ký míi qua çc n¨m

Lo¹i h×nh DN 1991 - 2000 2001 2002 2003 2004 2005
1999
DNTN 29.135 6.412 2.229 6.532 7.085 10.246 11.366
46
Doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo LuËt Doanh nghiÖp t nh©n hoÆc luËt c«ng ty, sau
nµy lµ LuËt Doanh nghiÖp 1999.
74
Chñ nhiÖm
Cty TNHH 15.310 7.304 7.179 12.627 15.120 20.145 20.674
Cty cæ phÇn 524 726 1.243 2.305 3.715 6.470 6.675
Cty hîp danh 2 0 0 1 7 8
Cty TNHH 1 0 0 59 88 125 130

thµnh viªn
Tæng sè 44.962 14.444 21.040 21.523 26.009 36.993 38.144
Nguån: Trung t©m th«ng tin Doanh nghiÖp – Bé KÕ ho¹ch

vµ §Çu t
Trong xu híng th«ng tho¸ng h¬n cña nh÷ng quy ®Þnh vÒ

thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp, nhiÒu
tæ chøc trung gian, m«i giíi vµ hç trî c«ng nghÖ ®· ®îc thµnh
lËp, gãp phÇn thóc ®Èy thÞ trêng nµy ph¸t triÓn. VÝ dô, nh÷ng
n¨m gÇn ®©y, nhiÒu c«ng ty ph¸t triÓn c«ng nghÖ, c«ng ty t
vÊn së h÷u trÝ tuÖ, v.v.. ®îc thµnh lËp ngµy cµng nhiÒu.
- ChÝnh s¸ch ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, khu c«ng

nghiÖp, khu c«ng nghÖ cao ®· ®îc b¾t ®Çu triÓn khai nhng t¸c
®éng hÇu nh cßn Ýt. Khu c«ng nghÖ cao ë thµnh phè Hå ChÝ
Minh ®· b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè doanh
nghiÖp trong lÜnh vùc c«ng nghÖ cao ho¹t ®éng nhng nãi chung
cha ®îc nh môc tiªu ®Æt ra. Khu c«ng nghÖ cao L¸ng-Hßa l¹c
mÆc dï ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp tõ rÊt l©u nhng hiÖn nay
vÉn cha ®i vµo ho¹t ®éng.
MÆc dï ®· cã nh÷ng tiÕn bé nh trªn, nhng trªn thùc tÕ, khi

triÓn khai çc nhµ ®Çu t vÉn ph¶i chÞu nhiÒu c¶n trë, víng m¾c,
mÊt thêi gian vµ tiÒn b¹c khi tiÕn hµnh thµnh lËp doanh nghiÖp.
Çc doanh nghiÖp cha ®îc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi khi tiÕn hµnh
çc thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp nh xin cÊp m· sè thuÕ, hãa
®¬n thuÕ, xin cÊp m· sè h¶i quan, xin con dÊu. Çc thñ tôc trªn
mÆc dï cã quy ®Þnh cô thÓ trong çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ thêi
gian còng nh chi phÝ ph¶i tr¶ nhng trªn thùc tÕ doanh nghiÖp
vÉn chÞu nhiÒu c¶n trë do nh÷ng lý do rÊt kh«ng ®¸ng cã nh ng-
êi cã thÈm quyÒn ®i c«ng t¸c v¾ng, ®êng truyÒn m¹ng th«ng
tin bÞ lçi, ngêi gi÷ hå s¬ ®i v¾ng, v.v. 47. Theo kÕt qu¶ kh¶o s¸t
cña HiÖp héi c«ng th¬ng Hµ néi, trung b×nh 1 doanh nghiÖp Hµ
47
Xem NguyÔn §×nh Tµi, 2006
75
Chñ nhiÖm
néi ph¶i mÊt 63 ngµy vµ chi hÕt 170 USD cho çc lo¹i phÝ. Nh÷ng
c¶n trë thùc tÕ ®ã ®· v« h×nh chung lµm sè lîng doanh nghiÖp
t nh©n ®¸ng lÏ cã thÓ ®îc thµnh lËp ë ViÖt Nam, nhÊt lµ nh÷ng
doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi, gi¶m ®i ®¸ng kÓ.
Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ qu¶n lý DNNN hiÖn nay kh«ng khuyÕn
khÝch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho DN ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ. C¬
chÕ hiÖn nay lÊy t×nh h×nh lç l·i hµng n¨m cña doanh nghiÖp
lµm thíc ®o hiÖu qu¶ trong khi ®ã nÕu ®Çu t cho c«ng nghÖ míi
th× doanh nghiÖp cã thÓ ph¶i chÞu lç trong mét thêi gian nhÊt
®Þnh. C¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi DNNN hiÖn hµnh cßn gß bã çc
gi¸m ®èc, trao cho hä qu¸ Ýt quyÒn tù chñ nhÊt lµ trong quyÒn
quyÕt ®Þnh nh÷ng kho¶n ®Çu t lín, trong ®ã cã ®Çu t cho ®æi
míi c«ng nghÖ. Theo quy ®Þnh t¹i LuËt Doanh nghiÖp Nhµ níc
söa ®æi (cã hiÖu lùc 7/2004), çc dù ¸n ®Çu t cña DNNN cã gi¸
trÞ lín h¬n 30% hoÆc 50% tæng gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i trªn sæ
s¸ch kÕ to¸n ph¶i do c¬ quan chñ së h÷u quyÕt ®Þnh. Quy
®Þnh nµy cã thÓ ®îc söa ®æi khi ban hµnh çc quy ®Þnh híng
dÉn thùc hiÖn LuËt Doanh nghiÖp n¨m 2005 trong n¨m 2006.
Trong khi ®ã, thñ tôc xÐt duyÖt, thÈm ®Þnh çc dù ®Çu t ®æi
míi c«ng nghÖ trong DNNN kÐo dµi khiÕn doanh nghiÖp kh«ng
mÊy hµo høng tham gia ®æi míi c«ng nghÖ, khi xÐt duyÖt xong
th× cã thÓ doanh nghiÖp ®· mÊt c¬ héi kinh doanh do çc doanh
nghiÖp t nh©n cã thÓ ®· ®i tríc mét bíc. Sù phøc t¹p trong viÖc
gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d (lao ®éng ®îc tuyÓn theo c¬ chÕ cò)
cã thÓ lµ mét trong nh÷ng yÕu tè c¶n trë DNNN. ThËm chÝ cã
thÓ cßn cã nh÷ng trêng hîp DNNN lµ n¬i “tró ch©n” cña nh÷ng
ngêi th©n quen cña gi¸m ®èc doanh nghiÖp do ®ã viÖc sa th¶i
lao ®éng do øng dông c«ng nghÖ míi sÏ kh«ng ph¶i lµ lùa chän
cña hä.
2.3.ChÝnh s¸ch c¹nh tranh
Cã thÓ nãi, søc Ðp c¹nh tranh trªn thÞ trêng hµng hãa vµ
dÞch vô ®· thóc ®Èy sù ra ®êi cña thÞ trêng c«ng nghÖ ë ViÖt
Nam. Trong thêi gian qua, c¹nh tranh trªn thÞ trêng ®îc t¹o ra tõ
nhiÒu nguån kh¸c nhau, c¹nh tranh tõ çc doanh nghiÖp trong níc
míi thµnh lËp, c¹nh tranh tõ níc ngoµi, tõ doanh nghiÖp çc níc vµ
khu vùc cã vèn ®Çu t níc ngoµi vµ tõ hµng hãa nhËp khÈu, c¹nh
tranh víi çc hµng hãa ë níc ngoµi th«ng qua xuÊt khÈu. Søc Ðp
nµy ®· lµm cho çc nhµ s¶n xuÊt, çc doanh nghiÖp ph¶i quan
t©m nhiÒu h¬n ®Õn ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao
76
Chñ nhiÖm
n¨ng suÊt lao ®éng ®ång thêi ®æi míi c«ng nghÖ s¶n phÈm ®Ó
phôc vô tèt h¬n nhu cÇu ngµy cµng cao cña ngêi tiªu dïng vµ tån
t¹i trªn thÞ trêng. Tõ ®ã nhu cÇu vÒ hµng ho¸ KH&CN ®îc gia
t¨ng vµ dÉn tíi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ trêng c«ng nghÖ.
§iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong kÕt qu¶ ®iÒu tra 100 doanh
nghiÖp c«ng nghiÖp. Doanh nghiÖp cho r»ng yªu cÇu vÒ n©ng
cao chÊt lîng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm; yªu cÇu vÒ n©ng cao n¨ng
suÊt; yªu cÇu vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh vµ më réng thÞ trêng
xuÊt khÈu ®îc ®¸nh gi¸ lµ çc nh©n tè cã t¸c ®éng lín nhÊt ®Õn
qu¸ tr×nh ®æi míi c«ng nghÖ trong çc DN. 85% sè DN ®îc kh¶o
s¸t ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña yªu cÇu n©ng chÊt lîng vµ h¹ gi¸
thµnh s¶n phÈm ë møc ®é t¸c ®éng cã ý nghÜa trë lªn, trong khi
con sè nµy t¬ng øng cho yªu cÇu n©ng cao n¨ng suÊt lµ 95%,
yªu cÇu n©ng cao søc c¹nh tranh lµ 90% vµ yªu cÇu vÒ më réng
thÞ trêng xuÊt khÈu 63%. TÝnh trung b×nh cho çc DN, ®iÓm sè
®¸nh gi¸ cho ba nh©n tè nµy lÇn lît lµ 4,1; 4,1; 3,9 vµ 3,1 48 (Xem
B¶ng 15).
KÕt qu¶ ®iÒu tra còng cho thÊy t¸c ®éng thóc ®Èy cña çc
nh©n tè trªn cã sù kh¸c nhau tuú thuéc vµo lo¹i h×nh së h÷u cña
doanh nghiÖp vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng. Ch¼ng h¹n, khu vùc Nhµ
níc thêng chÞu søc Ðp c¹nh tranh Ýt h¬n so víi khu vùc t nh©n.
NhiÒu ngµnh kinh tÕ chÞu t¸c ®éng c¹nh tranh thÊp h¬n do ®îc
nhµ níc b¶o hé hoÆc ®îc hëng ®éc quyÒn nhµ níc. NhiÒu ngµnh
®Þnh híng xuÊt khÈu, møc ®é c¹nh tranh cao h¬n. VÝ dô, çc DN
dÖt may do chñ yÕu xuÊt khÈu s¶n phÈm ra níc ngoµi, chÞu søc
Ðp c¹nh tranh lín, vµ ph¶i ®¸p øng çc yªu cÇu nhÊt ®Þnh cña
thÞ trêng xuÊt khÈu nªn çc nh©n tè sau cã t¸c ®éng lín h¬n so
víi çc DN ho¸ chÊt.
B¶ng 15: §¸nh gi¸ møc ®é cña çc nh©n tè ®èi víi ®æi
míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp
§iÓm sè trung
Çc nh©n tè
b×nh49
Yªu cÇu vÒ n©ng cao chÊt lîng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm 4,1
Yªu cÇu vÒ n©ng cao n¨ng suÊt 4,1
48
Møc ®é ®¸nh gi¸ lµ 1 t¬ng ®¬ng víi Kh«ng cã ý nghÜa; 2 - Ýt cã ý nghÜa; 3 - Cã ý
nghÜa; 4 - RÊt cã ý nghÜa vµ 5 - Cã tÝnh quyÕt ®Þnh
49
77
Chñ nhiÖm
Yªu cÇu vÒ ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm 3,4
Çc quy ®Þnh tiªu chuÈn vÒ chÊt lîng s¶n phÈm 3,1
Yªu cÇu vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh 3,9
Çc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng 2,9
Më réng thÞ trêng xuÊt khÈu 3,1
ChiÕn lîc, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh cña ViÖt Nam/chiÕn lîc 2,8
ph¸t triÓn cña c«ng ty mÑ
Nguån: §iÒu tra CIEM-UNDP, 2004
§iÒu tra ®èi víi çc tæ chøc nghiªn cøu vµ triÓn khai 50 còng
cho thÊy yÕu tè c¹nh tranh ®ãng vai trß quan träng. 25% sè
®¬n vÞ ®îc ®iÒu tra cho r»ng c¬ chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng
gi÷a çc thµnh phÇn kinh tÕ cã t¸c ®éng m¹nh tíi n¨ng lùc s¸ng
t¹o cña ®¬n vÞ m×nh (xem b¶ng 16 ).
B¶ng 16 : Møc ®é t¸c ®éng cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ

®Õn n¨ng lùc s¸ng t¹o cña ViÖn nghiªn cøu vµ triÓn
khai
Tæn
Møc ®é t¸c ®éng theo % g
Kh«ng
Trung t¸c
C¬ chÕ/chÝnh s¸ch M¹nh B×nh YÕu ®éng
C¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ 20.5 47.7 22.7 9.1 100

C¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a çc thµnh 100
phÇn KT 25.0 45.8 20.8 8.4
Ph¸t triÓn ®ång bé çc lo¹i thÞ trêng 15.0 50.0 25.0 10.0 100
Nguån: §iÒu tra cña ®Ò tµi §T§L 2003/22
Nh vËy, cã thÓ gi¸n tiÕp kÕt luËn r»ng bÊt kú chÝnh s¸ch
thóc ®Èy c¹nh tranh lµnh m¹nh trªn thÞ trêng hµng hãa vµ dÞch
vô thêi gian qua ®Òu gãp phÇn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc
h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng nghÖ. Ngîc l¹i, mét
sè chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ph¶n c¹nh tranh ®· lµm chËm tiÕn
tr×nh ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng nghÖ. XÐt vÒ tæng thÓ, m«i
50
§iÒu tra 40 tæ chøc nghiªn cøu vµ triÓn khai trong khu«n khæ ®Ò tµi ®éc lËp cÊp
Nhµ níc §T§L 2003/22 (2004-2005).
78
Chñ nhiÖm
trêng kinh doanh ë ViÖt Nam hiÖn nay cha lµm cho KH&CN trë
thµnh yÕu tè quyÕt ®Þnh sù sèng cßn cña çc doanh nghiÖp, do
®ã cha t¹o ra søc Ðp ®ñ m¹nh ®Ó buéc hä n©ng cao nhu cÇu
vÒ hµng ho¸ KH&CN, tham gia nhiÒu vµo thÞ trêng c«ng nghÖ. §a
sè çc doanh nghiÖp cßn chó träng nhiÒu h¬n ®Õn lîi Ých ng¾n
h¹n, kinh doanh theo kiÓu "®¸nh qu¶". Hä kh«ng cã chiÕn lîc kinh
doanh dµi h¹n, ®Çu t thÝch ®¸ng cho viÖc n©ng cao n¨ng lùc
c«ng nghÖ nhng vÉn tån t¹i vµ thu ®îc lîi nhuËn. Doanh nghiÖp ë
ViÖt Nam cho r»ng yªu cÇu vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh chØ
®ãng vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù cÇn thiÕt ph¶i ®æi míi c«ng
nghÖ cña doanh nghiÖp mµ kh«ng ph¶i lµ vai trß quyÕt ®Þnh.
Cã thÓ nªu lªn mét sè c¬ chÕ, chÝnh s¸ch t¹o ra mét m«i trêng
nh vËy sau ®©y:
- LuËt Doanh nghiÖp n¨m 2005 söa ®æi quy ®Þnh mét khung
ph¸p luËt chung cho çc doanh nghiÖp thuéc mäi lo¹i h×nh së
h÷u, c¶ nhµ níc, t nh©n trong níc vµ níc ngoµi, nh»m thiÕt lËp
m«i trêng kinh doanh b×nh ®¼ng gi÷a çc thµnh phÇn kinh
tÕ. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, trong qu¸ tr×nh triÓn khai çc ho¹t
®éng kinh doanh cña m×nh, çc doanh nghiÖp ngoµi Nhµ níc
vÉn cha thÓ c¹nh tranh b×nh ®¼ng víi çc DNNN vÒ viÖc tiÕp
cËn mét sè nguån lùc vµ c¬ héi kinh doanh. Nhµ níc vÉn cßn
Ýt nhiÒu duy tr× bao cÊp cho khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc
lµm cho khu vùc nµy vÉn cã thÓ tån t¹i mµ kh«ng cÇn ph¶i
®æi míi c«ng nghÖ. Çc h×nh thøc bao cÊp rÊt ®a d¹ng nh
cÊp vèn trùc tiÕp (mÆc dï ®· cã chñ tr¬ng c¾t gi¶m), gi·n nî,
xãa nî, kh«ng tÝnh gi¸ trÞ tµi s¶n ®Êt, v.v. Nh÷ng ®Çu t cña
Nhµ níc ®a sè vÉn cßn theo c¬ chÕ xin cho nªn DNNN vÉn cã
nhiÒu lîi thÕ h¬n trong viÖc tiÕp cËn çc kho¶n ®Çu t nµy.
Nh÷ng kho¶n mua s¾m cña chÝnh phñ mÆc dï ®· ®îc thùc
hiÖn theo c¬ chÕ ®Êu thÇu nhng trªn thùc tÕ, DNNN vÉn cã
nhiÒu kh¶ n¨ng ®îc lùa chän h¬n do nhiÒu mèi quan hÖ h¬n
so víi doanh nghiÖp ngoµi nhµ níc. Trong nhiÒu lÜnh vùc, ®éc
quyÒn nhµ níc ®· bÞ biÕn thµnh ®éc quyÒn cña DNNN lµm
cho çc doanh nghiÖp kh«ng bÞ søc Ðp c¹nh tranh ®Ó buéc
ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ.
C¬ chÕ qu¶n lý DNNN vÉn cßn dung dìng nh÷ng DNNN lµm
¨n kh«ng hiÖu qu¶, cha buéc çc doanh nghiÖp ph¶i ®æi míi
c«ng nghÖ ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña m×nh. C¬ chÕ bæ
nhiÖm gi¸m ®èc hiÖn thêi kh«ng t¹o søc Ðp buéc hä ph¶i lu«n tèi
®a hãa lîi nhuËn cho doanh nghiÖp. Kh«ng Ýt trong sè çc gi¸m
79
Chñ nhiÖm
®èc hiÖn nay chØ cè g¾ng gi÷ cho doanh nghiÖp kh«ng bÞ lç
®Ó kh«ng bÞ miÔn nhiÖm. Lîi Ých cña hä cha g¾n liÒn víi tèi ®a
hãa lîi nhuËn doanh nghiÖp chÝnh v× vËy mµ cha t¹o ®éng lùc
cho hä chñ ®éng ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao lîi nhuËn.
ThËm chÝ, c¬ chÕ bæ nhiÖm, bÇu b¸n hiÖn hµnh vÉn cßn nu«i d-
ìng nh÷ng gi¸m ®èc cha thùc sù n¨ng ®éng, cha gi¸m nghÜ,
gi¸m lµm vµ kÓ c¶ nh÷ng ngêi kh«ng nhËn thøc ®îc ®Çy ®ñ ý
nghÜa cña ®æi míi c«ng nghÖ víi sù sèng cßn cña doanh nghiÖp
trong t¬ng lai.
2.4.ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ
ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh xãa bá hoÆc gi¶m

nh÷ng hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan ®èi víi çc hµng
hãa nhËp khÈu, chÝnh s¸ch thu hót ®Çu t níc ngoµi, chÝnh s¸ch
khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i më réng çc quan
hÖ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam thêi gian qua ®· cã t¸c
®éng tÝch cùc ®Õn viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn çc yÕu tè
cÊu thµnh cña thÞ trêng c«ng nghÖ. Cô thÓ nh sau:
ChÝnh s¸ch xãa bá vµ gi¶m çc hµng rµo thuÕ vµ phi thuÕ
quan ®èi víi hµng nhËp khÈu ®· gia t¨ng ¸p lùc c¹nh tranh trªn
thÞ trêng néi ®Þa tõ ®ã buéc çc doanh nghiÖp ph¶i chó träng
nhiÒu h¬n ®Õn ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ.
Çc chÝnh s¸ch thóc ®Èy xuÊt khÈu nh x©y dùng quü hç trî
xuÊt khÈu, cung cÊp u ®·i cho xuÊt khÈu, v.v. ®· t¹o ®iÒu kiÖn
gia t¨ng nguån thu ngo¹i tÖ ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ tõ níc
ngoµi vµ m¸y mãc thiÕt bÞ cã hµm chøa c«ng nghÖ. Bªn c¹nh
®ã, sù c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ trêng quèc tÕ vµ nh÷ng yªu
cÇu ®èi víi hµng xuÊt khÈu, kÓ c¶ yªu cÇu vÒ b¶o vÖ m«i trêng
vµ an toµn lao ®éng còng Ýt nhiÒu t¹o søc Ðp buéc doanh
nghiÖp ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra ë b¶ng
17, çc doanh nghiÖp cho r»ng çc quy ®Þnh tiªu chuÈn chÊt lîng
s¶n phÈm, më réng thÞ trêng xuÊt khÈu t¸c ®éng ë møc cã ý
nghÜa ®èi víi viÖc ®æi míi c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp.
Nh÷ng quy ®Þnh vÒ m«i trêng tuy Ýt ý nghÜa h¬n, nhng vÉn cã
t¸c ®éng nhÊt ®Þnh.
ChÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· mét
mÆt t¹o søc Ðp c¹nh tranh hoÆc søc Ðp th«ng qua quan hÖ b¹n
hµng buéc çc doanh nghiÖp trong níc ph¶i ®æi míi c«ng nghÖ,
80
Chñ nhiÖm
mÆt kh¸c hç trî çc doanh nghiÖp trong níc ®æi míi c«ng nghÖ
th«ng qua liªn kÕt, s¶n xuÊt kinh doanh. Tuy nhiªn, ¸p lùc ®æi
míi c«ng nghÖ th«ng qua çc kªnh nµy kh«ng ph¶i lµ nhiÒu.
Nguyªn nh©n xuÊt ph¸t tõ nh÷ng tån t¹i trong c¬ chÕ qu¶n lý
®èi víi DNNN nh nãi trªn, vµ do quy m« cßn qu¸ nhá bÐ ®èi víi
khu vùc t nh©n.
B¶ng 17: Çc nh©n tè thóc ®Èy ®æi míi c«ng nghÖ
trong doanh nghiÖp
Çc nh©n tè §iÓm sè trung

b×nh51
Çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn & chÊt lîng s¶n phÈm 3,1
Yªu cÇu vÒ n©ng cao søc c¹nh tranh 3,9
Çc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ m«i trêng 2,9
Më réng thÞ trêng xuÊt khÈu 3,1
Nguån: CIEM-UNDP, 2004
ChÝnh s¸ch thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, më réng hîp
t¸c ®Çu t víi çc níc ®· gióp cho doanh nghiÖp ViÖt Nam cã
nhiÒu c¬ héi h¬n trong viÖc t×m hiÓu çc th«ng tin vÒ c«ng
nghÖ hiÖn ®aÞ trªn thÕ giíi tõ ®ã cã kÕ ho¹ch tham gia vµo thÞ
trêng nµy.
Tuy nhiªn, theo ®¸nh gi¸ cña çc tæ chøc nghiªn cøu c«ng
nghiÖp, nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc nãi trªn kh«ng ®îc m¹nh.
23.7% sè ®¬n vÞ ®îc hái cho r»ng chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ cã t¸c ®éng m¹nh, 23,7% cho r»ng t¸c ®éng yÕu, 14%
cho r»ng kh«ng cã t¸c ®éng (xem b¶ng 18).
B¶ng 18: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ ®Õn n¨ng lùc s¸ng t¹o c«ng nghÖ cña çc tæ
chøc KH&CN
Kh«ng
Trung t¸c Tæng
M¹nh B×nh YÕu ®éng sè
51
81
Chñ nhiÖm
ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc
tÕ 23.7 38.6 23.7 14.0 100
Cho phÐp nhiÒu ®èi tîng tham gia
TMQT 33.3 41.7 25.0 0.0 100
Gi¶m thuÕ, h¹n chÕ quota 33.3 22.2 38.9 5.6 100
Thùc hiÖn cam kÕt AFTA 11.1 50.0 16.7 22.2 100
HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt –Mü 5.6 44.4 27.8 22.2 100
Gia nhËp WTO 22.2 38.9 16.7 22.2 100
Thu hót vèn §TTTNN 33.3 33.3 16.7 16.7 100
Nguån: CIEM-UNDP
NhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã yÕu tè chÝnh s¸ch, lµm ¶nh h-

ëng ®¶ng kÓ ®Õn nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc cña héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ ®Õn sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng nghÖ. Tuy
nhiªn, çc chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cßn cã thÓ c¶i
thiÖn ®Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng c«ng nghÖ. Thø
nhÊt, chÝnh s¸ch huy ®éng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi thêi
gian qua vÉn cha chó träng vµo viÖc thu hót nh÷ng dù ¸n ®Çu t
trong lÜnh vùc c«ng nghÖ cao, hoÆc nh÷ng nhµ ®Çu t cã tiÒm
n¨ng ®Çu t vµo nghiªn cøu vµ ®æi míi c«ng nghÖ. GÇn ®©y,
h¹n chÕ nµy ®· phÇn nµo ®îc kh¾c phôc. KÕt qu¶ kh¶ quan nhÊt
lµ n¨m 2005 vµ 2006, çc ®Çu t lín trong lÜnh vùc c«ng nghÖ
cao nh Intel vµ IDG ®· b¾t ®Çu ®Çu t vµo ViÖt Nam.
Thø hai, çc chÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ níc vÒ viÖc thiÕt lËp
hÖ thèng th«ng tin c«ng nghÖ ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ dÔ tiÕp cËn
®èi víi mäi doanh nghiÖp vÉn cha ®îc thùc hiÖn tèt. §©y lµ mét
trong nh÷ng lÜnh vùc cÇn ®îc Nhµ níc hç trî do nhiÒu yÕu tè
trong ®ã cã lý do lµ lîi Ých x· héi t¹o ra nhiÒu h¬n so víi lîi Ých ç
nh©n ®Çu t cho lÜnh vùc nµy. Tuy nhiªn, 70% sè doanh nghiÖp
®îc ®iÒu tra52 cho r»ng, “thiÕu th«ng tin c«ng nghÖ vµ th«ng tin
thÞ trêng” lµ hai nh©n tè c¶n trë ®èi víi ho¹t ®éng ®æi míi c«ng
nghÖ cña hä. TÊt nhiªn, mét phÇn nguyªn nh©n cña viÖc nµy lµ
do çc doanh nghiÖp cha ®Çu t thÝch ®¸ng vµ cã hÖ thèng cho
c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ trêng s¶n phÈm míi/c«ng nghÖ míi. Bªn
c¹nh ®ã còng ph¶i kÓ ®Õn nguyªn nh©n lµ çc c«ng cô hç trî
cña nhµ níc vÒ th«ng tin c«ng nghÖ cha thùc sù ho¹t ®éng ®ñ
hiÖu qu¶. MÆc dï mét sè n¨m gÇn ®©y, Nhµ níc ®· tæ chøc mét
sè Chî c«ng nghÖ ®Ó kÕt nèi gi÷a cung vµ cÇu c«ng nghÖ nhng
vÉn cha ®¸p øng ®îc nhu cÇu. Çc trung t©m th«ng tin c«ng
nghÖ thuéc çc Bé, së ban ngµnh còng ®îc thµnh lËp nhng cha
52
CIEM-UNDP, 2004
82
Chñ nhiÖm
®¸p øng ®îc nhu cÇu thÞ trêng, cã thÓ do vÉn ®îc qu¶n lý gÇn
nh ®èi víi c¬ quan hµnh chÝnh nhµ níc. Çc tæ chøc m«i giíi,
trung gian c«ng nghÖ vÉn cßn Ýt, cha chuyªn nghiÖp. ChÝnh v×
vËy, trong nhiÒu trêng hîp mÆc dï ®· cã cung tõ phÝa çc tæ
chøc nghiªn cøu KH&CN trong níc vµ cÇu tõ phÝa çc DN vÒ çc
s¶n phÈm c«ng nghÖ nhng "ngêi b¸n" vµ "ngêi mua" cha cã "n¬i"
vµ ®iÒu kiÖn gÆp gì ®Ó trao ®æi, mua b¸n.
Thø ba, n¨ng lùc lao ®éng yÕu kÐm lµ mét trong nh÷ng yÕu
tè c¶n trë çc doanh nghiÖp nhËp khÈu nhiÒu h¬n nh÷ng c«ng
nghÖ míi vµ hiÖn ®¹i cña thÕ giíi ®ång thêi c¶n trë sù hÊp thô
çc t¸c ®éng cña ®Çu t níc ngoµi ®èi víi viÖc n©ng cao n¨ng lùc
c«ng nghÖ cña ViÖt nam. Lao ®éng trong níc th× nhiÒu nhng
t×nh tr¹ng thiÕu nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n, nghiÖp vô
cÇn thiÕt vÉn cßn diÔn ra, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng lao ®éng ë
nh÷ng lÜnh vùc c«ng nghÖ cao. Tr×nh ®é cña ®éi ngò çn bé
c«ng nh©n kü thuËt trong çc DN hiÖn nay hÇu nh míi chØ h¹n
chÕ ë møc tiÕp thu vµ vËn hµnh nh÷ng c«ng nghÖ s½n cã mét
çch thô ®éng. N¨ng lùc lùa chän c«ng nghÖ, lµm chñ c«ng nghÖ
kÌm theo mét sè c¶i tiÕn nhá vµ ®Æc biÖt ®æi míi c«ng nghÖ
cßn rÊt yÕu kÐm. KÕt qu¶ kh¶o s¸t cho thÊy, 68% doanh nghiÖp
cho r»ng yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é lao ®éng ®· c¶n trë ®æi míi
c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. XÐt theo lo¹i h×nh së h÷u, çc
DNNN vµ DN cã vèn §TNN chÞu t¸c ®éng cña nh©n tè nµy nhiÒu
h¬n çc DNTN. §iÒu nµy dÔ hiÓu ®èi víi DNNN do c¬ chÕ qu¶n
lý bÊt hîp lý nh ®· nãi ë trªn vµ hËu qu¶ cña c¬ chÕ tuyÓn dông
lao ®éng kiÓu cò ®Ó l¹i. Çc doanh nghiÖp cã vèn §TNN cã tiÒm
n¨ng ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ nªn dễ hiÓu khi hä ®¸nh gi¸ viÖc
thiÕu nh©n lùc cã tr×nh ®é chuyªn m«n lµ nh©n tè c¶n trë.
2.5.ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp
ViÖc Nhµ níc x¸c ®Þnh nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp träng
t©m vµ dµnh nguån lùc ®¸ng kÓ ®Ó tËp trung ph¸t triÓn çc
ngµnh ®ã ®· mét mÆt phÇn nµo gióp doanh nghiÖp thuéc çc
ngµnh cã tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh ®Ó nhËp khÈu c«ng nghÖ míi, ký
hîp ®ång víi çc tæ chøc KH&CN trong níc ®Ó n©ng cao n¨ng lùc
c«ng nghÖ cho doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, çc chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp còng ®· t¹o ra nh÷ng híng ®Çu t tËp trung cña Nhµ níc
vµo mét sè lo¹i c«ng nghÖ c«ng nghiÖp nhÊt ®Þnh tõ ®ã gióp
n©ng cao n¨ng lùc s¸ng t¹o cña çc tæ chøc cung cÊp c«ng nghÖ.
Theo ®¸nh gi¸ cña çc viÖn nghiªn cøu c«ng nghiÖp, trung b×nh
83
Chñ nhiÖm
52,9% sè tæ chøc ®îc pháng vÊn cho r»ng chÝnh s¸ch c«ng
nghiÖp cã t¸c ®éng m¹nh ®Õn kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña ®¬n vÞ
®ã; 22,1% cho r»ng t¸c ®éng yÕu, sè cßn l¹i cho r»ng cã t¸c
®éng trung b×nh (xem B¶ng 19).
B¶ng 19: T¸c ®éng cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp tíi n¨ng
lùc s¸ng t¹o cña viÖn nghiªn cøu c«ng nghiÖp
Kh«ng
Trung t¸c
M¹nh B×nh YÕu ®éng Tæng sè
ChÝnh
Hép: s¸ch
Métc«ng nghiÖp
sè vÝ dô vÒ kÕt52.9
qu¶ cña19.1chÝnh 22.1
s¸ch c«ng5.9nghiÖp100
Ph¸t triÓn çc ngµnh c«ng
nghiÖp Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn dù ¸n "§Çu t c«ng nghÖ cao, t¨ng
c«ng nghÖ cao 40.0 28.0 28.0 4.0 100
n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ chÊt lîng s¶n phÈm vËt liÖu b«i tr¬n phôc vô
Ph¸t triÓn
kinh çcquèc
tÕ vµ ngµnh c«ng C«ng ty Ph¸t triÓn phô gia vµ s¶n phÈm
phßng",
nghiÖp
dÇu má mòithuéc
nhänTæng c«ng ty 61.9
ho¸ chÊt 9.5
ViÖt Nam 23.8
®· ®Çu4.8t h¬n 100
10
CNH-H§H
tû ®ångn«ng th«nmíi c«ng nghÖ
®Ó ®æi 59.1 (nhËn
18.2chuyÓn13.6 9.1 nghÖ100
giao c«ng tõ
ViÖnNguån:
Nghiªn§iÒu
cøu tra
dÇucña
má §Ò tµiUcraina,
Kiep, Nh¸nh 2, §T§L
nhËp 2003/22.
khÈu mét sè thiÕt bÞ
quan träng) s¶n xuÊt s¶n phÈm mì b«i tr¬n ®¸p øng çc tiªu chuÈn
quèc tÕ vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao, võa thay thÕ s¶n phÈm nhËp
ngo¹i, võa cã s¶n phÈm xuÊt khÈu. Nhµ m¸y s¶n xuÊt men frit Phó
Bµi, Thõa Thiªn HuÕ ®· ®Çu t h¬n 41,5 tû ®ång cho d©y chuyÒn
s¶n xuÊt men frit cung cÊp cho çc c¬ së s¶n xuÊt g¹ch men vµ sø
vÖ sinh. §©y lµ nhµ m¸y s¶n xuÊt men frit víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i
míi 100% ®Çu tiªn ë ViÖt Nam. ViÖc ®Çu t d©y chuyÒn c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i nµy ®· gióp Nhµ m¸y t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ
ho¹t ®éng hiÖu qu¶. ChØ 2 n¨m sau khi ®Çu t (2002-2003) doanh
thu cña Nhµ m¸y ®· ®¹t kho¶ng 72 tû ®ång vµ íc tõ n¨m 2004 trë
®i doanh thu hµng n¨m sÏ lªn tíi h¬n 70 tû ®ång/n¨m.
ViÖn Kinh tÕ kü thuËt thuèc l¸ thuéc Tæng c«ng ty thuèc l¸
ViÖt Nam ®· ®Çu t gÇn 3 tû ®ång ®Ó ®Çu t xëng s¶n xuÊt h¬ng
liÖu tõ nguån thùc vËt phôc vô cho ngµnh c«ng nghiÖp thùc phÈm
vµ xuÊt khÈu. Víi viÖc ®Çu t d©y chuyÒn c«ng nghÖ s¬ chÕ, b¶o
qu¶n c©y tinh dÇu, c©y cã nhùa, c«ng nghÖ tinh chÕ tinh dÇu,
c«ng nghÖ phèi chÕ ®¬n h¬ng vµ c«ng nghÖ phèi chÕ tæ hîp çc
®¬n h¬ng, quy tr×nh chiÕt t¸ch cam th¶o, ®¬n quy, b¹ch chØ ®·
gióp n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña ViÖn.
Trong lÜnh vùc c«ng nghÖ sinh häc, cïng víi chÝnh s¸ch ®Èy
m¹nh nghiªn cøu, øng dông khoa häc c«ng nghÖ phôc vô qu¸ tr×nh
c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp, n«ng th«n, nhiÒu
c«ng nghÖ míi ®· ®îc øng dông réng r·i trong thùc tiÔn. C«ng
nghÖ sö dông vi sinh vËt trong s¶n xuÊt ph©n bãn ®· ®îc nhiÒu 84
nhµ m¸y ph©n h÷u c¬ sinh häc, nhµ m¸y ®êng vµ xÝ nghiÖp chÕ
biÕn r¸c th¶i sö dông. Trong thêi gian qua, 50% nhµ m¸y chÕ biÕn
Chñ nhiÖm
Tuy nhiªn, do nguån lùc Nhµ níc cßn h¹n chÕ nªn nh÷ng
chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp trªn thùc tÕ kh«ng thÓ triÓn khai nhiÒu
trªn diÖn réng vµ chØ ®îc thùc hiÖn ë sè Ýt çc ngµnh vµ sè Ýt
çc doanh nghiÖp ®îc nhËn çc t¸c ®éng tÝch cùc bëi chÝnh s¸ch
nµy. H¬n thÕ n÷a, chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nÕu kh«ng ®îc thùc
hiÖn mét çch cÈn thËn sÏ cã thÓ dÉn tíi ph¶n t¸c dông hoÆc
kh«ng cã t¸c ®éng trong dµi h¹n. Lý do lµ v× nÕu doanh nghiÖp
®îc nhËn hç trî cña Nhµ níc kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp ho¹t
®éng cã hiÖu qu¶ th× sù hç trî nµy cã thÓ t¹o ra sù c¹nh tranh
kh«ng lµnh m¹nh trªn thÞ trêng tõ ®ã ¶nh hëng ®Õn ®éng lùc
®æi míi c«ng nghÖ trªn toµn nÒn kinh tÕ nãi chung. Thªm vµo
®ã, nÕu doanh nghiÖp ®îc nhËn hç trî ho¹t ®éng kh«ng hiÖu
qu¶ th× sau khi ®· hÕt thêi gian ®îc hç trî, rÊt cã thÓ doanh
nghiÖp ®ã sÏ kh«ng tiÕp tôc ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ vµ ph¸t
triÓn ®îc n÷a. Nh vËy, vÒ dµi h¹n, t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch sÏ
kh«ng nh mong muèn. HiÖn tîng nµy cã x¶y ra ë ViÖt Nam trong
thêi gian qua khi c¬ chÕ tµi trî cña Nhµ níc kh«ng minh b¹ch,
85
Chñ nhiÖm
kh«ng râ rµng vµ cha t¹o c¬ héi tiÕp cËn mét çch b×nh ®¼ng
cho mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp (chñ yÕu hç trî cho khèi DNNN).
Bªn c¹nh ®ã, mét sè chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp nh chÝnh s¸ch
b¶o hé s¶n xuÊt trong níc cña mét sè ngµnh nh xi m¨ng, ®êng,
v.v. thêi gian qua cã dÊu hiÖu h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng
c«ng nghÖ. Nguyªn nh©n lµ sù b¶o hé kh«ng cã thêi h¹n cô thÓ
®· t¹o t©m lý û l¹i cña mét sè ngµnh, kh«ng t¹o ¸p lùc c¹nh tranh
trong mét thêi gian dµi vµ do ®ã ®· kh«ng t¹o ®îc ®éng lùc thóc
®Èy ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ. Tuy nhiªn, thêi gian gÇn ®©y,
t¸c ®éng nµy ®· gi¶m râ rÖt do Nhµ níc ®· nhËn thøc râ rµng ®-
îc çc t¸c ®éng tiªu cùc vµ cã nh÷ng ®iÒu chØnh kÞp thêi. Bªn
c¹nh ®ã, nh÷ng cam kÕt héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi ®· buéc
nhiÒu ngµnh cña ViÖt Nam kh«ng thÓ ®ãng cöa thªm vµ do ®ã
buéc ph¶i chÊp nhËn sù c¹nh tranh.
3. Một số nhận định chung rút ra từ phân tích của chương

2 và nguyên nhân của những tồn tại
3.1. Một số nhận định chung:
Qua phân tích ở hai phần đầu của chương 2, có thể nhận định khái quát rằng,
công cuộc đổi mới kinh tế diễn ra trong hai thập kỷ qua đã đem lại những thay đổi
cơ bản trong đời sống kinh tế - xã hội của đất nước ta. Xét dưới góc độ cơ chế,
chính sách kinh tế, đã có một số thay đổi cơ bản, góp phần tạo nên những thay đổi
đó.
Thứ nhất, nền kinh tế nước ta đã chuyển từ cơ chế kế hoạch hóa tập trung
sang vận hành theo cơ chế thị trường định hướng XHCN với sự đa dạng về thành
phần kinh tế và hình thức sở hữu. Đây là một yếu tố quan trọng góp phần giải
phóng các nguồn lực phục vụ cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao
đời sống của người dân. Nhà nước đã hình thành khung khổ pháp luật để huy động
tối đa nguồn lực từ mọi thành phần kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng
để các thành phần kinh tế có thể yên tâm bỏ vốn đầu tư phát triển.
Thứ hai, Việt nam đã bước đầu tạo dựng cơ chế thị trường vận hành trong
nền kinh tế, với sự hình thành và phát triển ban đầu của hệ thống các loại thị
trường như: thị trường hàng hóa, dịch vụ, thị trường vốn, thị trường đất đai, thị
trường lao động và thị trường công nghệ. Tuy nhiên, sự phát triển của hệ thống thị
trường chưa đồng bộ, còn nhiều vấn đề tồn tại cần có sự điều chỉnh và hoàn thiện
trong thời gian tới.
86
Chñ nhiÖm
Thứ ba, nền kinh tế Việt nam đã từng bước hội nhập với nền kinh tế thế giới.
Việt nam đã ký nhiều hiệp định thương mại với các đối tác, thực sự trở thành bạn
hàng đáng tin cậy của các nước trên thế giới, mở cửa thị trường và thực hiện
nghiêm chỉnh các cam kết thương mại trong phạm vi khu vực và quốc tế. Quá
trình này không chỉ góp phần giúp cho Việt nam mở rộng thị trường, tạo nguồn du
nhập công nghệ và thiết bị hiện đại phục vụ sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu
nhập của người dân mà còn tạo sức ép buộc sản phẩm sản xuất trong nước phải có
sức cạnh tranh hơn.
Thứ tư, môi trường đầu tư và kinh doanh đã được cải thiện đáng kể theo
hướng xóa bỏ các điều kiện bất bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, tạo dựng
một môi trường đầu tư thống nhất, áp dụng chung cho các loại hình doanh nghiệp
hoạt động trên lãnh thổ Việt nam.
Thứ năm, cải cách cơ cấu đã được thực hiện, đặc biệt là tiến trình cải cách
DNNN đã được chú trọng thúc đẩy trong một vài năm trở lại đây, tuy vẫn chưa
đáp ứng được với yêu cầu và kế họach đề ra.
Thứ sáu, bước đầu xác định lại chức năng, nhiệm vụ và phương thức quản lý
của Nhà nước đối với nền kinh tế cho phù hợp với cơ chế mới. Theo đó, Nhà nước
chuyển từ can thiệp trực tiếp tới các hoạt động kinh tế sang can thiệp gián tiếp với
vai trò của luật pháp được đề cao. Nhà nước chú trọng hơn tới việc xây dựng, chỉ
đạo thực hiện hệ thống các chính sách và văn bản luật pháp kinh tế như: chính
sách đầu tư, chính sách thuế, chính sách thương mại, chính sách hội nhập, Luật
Doanh nghiệp, Luật Đầu tư, v.v. đồng thời sử dụng các công cụ chính sách để điều
tiết nền kinh tế.
Nhìn chung, những đổi mới trong cơ chế, chính sách kinh tế nói trên đều ít
nhiều có tác động tới thị trường công nghệ nói chung, tới các chủ thể tham gia thị
trường công nghệ nói riêng. Như đã phân tích ở trên, các cơ chế, chính sách kinh
tế có thể tạo nên tác động "thúc đẩy" nhưng cũng có thể có tác động "hạn chế" sự
phát triển và vận hành năng động của thị trường công nghệ. Dưới đây là tổng hợp
những tác động "thúc đẩy" và tác động "hạn chế" của các nhóm cơ chế, chính sách
cụ thể tới các chủ thể tham gia thị trường công nghệ:
Các tác động " thúc đẩy" thị trường công nghệ
- Cơ chế, chính sách tài chính, tín dụng đã tạo ra nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp,
các tổ chức KH&CN trong việc thực hiện hoạt động đổi mới và nghiên cứu
KH&CN. Đặc biệt, Nhà nước đã dành một khoản tiền đầu tư đáng kể để tăng
cường năng lực công nghệ của các tổ chức R&D của nhà nước trong thời gian
qua;
- Cơ chế, chính sách đầu tư theo hướng đa dạng hóa và thu hút mọi nguồn lực
trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển nói chung, cho hoạt động KH&CN
nói riêng đã góp phần thúc đẩy sự hình thành nhiều doanh nghiệp - những
người sử dụng sản phầm công nghệ và nhiều tổ chức KH&CN thuộc các thành
87
Chñ nhiÖm
phần kinh tế tham gia cung cấp sản phẩm công nghệ. Bên cạnh đó, các cơ chế,
chính sách về bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ, về khuyến khích chuyển giao công
nghệ cũng có tác động nhất định tới các nhà đầu tư nước ngoài, khiến họ có
phần yên tâm khi đưa công nghệ hiện đại vào Việt nam.
- Cơ chế, chính sách cạnh tranh có thể được coi là "lực đẩy" nhu cầu công nghệ
trên thị trường. Bởi vì cơ chế cạnh tranh đóng vai trò quan trọng trong việc tạo
sức ép đối với doanh nghiệp, buộc họ phải đầu tư đổi mới công nghệ nếu muốn
tiếp tục tồn tại trong cơ chế thị trường. Bên cạnh đó, luật pháp về cạnh tranh
cũng có thể làm hạn chế những hành vi cạnh tranh không lành mạnh và những
rào cản đối với cạnh tranh của các chủ thể tham gia thị trường công nghệ. Thực
tế cho thấy, mức độ tác động của cơ chế cạnh tranh tới các loại hình doanh
nghiệp có khác nhau do các doanh nghiệp ngòai quốc doanh thường phải chịu
sức ép cạnh tranh rất lớn, trong khi DNNN còn được hưởng một số chính sách
bảo hộ của Nhà nước.
- Cơ chế chính sách hội nhập kinh tế quốc tế cũng tạo những tác động thúc đẩy
mạnh mẽ đối với các chủ thể tham gia thị trường công nghệ. Trong đó, hai yếu
tố tác động mạnh nhất tới các doanh nghiệp tham gia thị trường công nghệ là
quá trình tự do hóa thương mại và chính sách mở cửa thu hút vốn FDI vào Việt
nam.
- Cơ chế, chính sách công nghiệp đã tạo điều kiện để phát triển hạ tầng cơ sở,
tập trung nguồn lực để phát triển một số ngành kinh tế mũi nhọn, có tác động
thúc đẩy sự phát triển của các chủ thể tham gia thị trường công nghệ, kể cả bên
cung và bên cầu công nghệ.
Các tác động " hạn chế" hoặc tác động "yếu" tới thị trường công nghệ
- Mặc dù đặt ra nhiều ưu đãi nhằm tác động tới các chủ thể tham gia thị trường
công nghệ, song hiệu lực của những cơ chế, chính sách tài chính - tín dụng
hiện hành còn kém, tác động yếu tới những đối tượng có liên quan. Điều này
thể hiện ở chỗ nhiều đối tượng có liên quan dường như khó có thể tiếp cận
được những ưu đãi này, đồng thời nếu có tiếp cận được thì chi phí giao dịch
thường là tương đối cao. Hỗ trợ đầu tư của Nhà nước thường được thực hiện
theo cơ chế xin-cho, chưa dựa trên nguyên tắc thị trường, đặc biệt là còn tồn tại
sự bất bình đẳng trong khả năng tiếp cận giữa các doanh nghiệp thuộc các
thành phần kinh tế. Những công cụ tín dụng hiện hành lại chưa có tác động tích
cực tới việc thúc đẩy doanh nghiệp và các chủ thể khác tham gia tích cực vào
thị trường công nghệ.
- Bên cạnh những tác động rất tích cực như nêu trên, cơ chế chính sách cạnh
tranh vẫn còn tồn tại một số hạn chế. Cụ thể là vẫn duy trì một số chính sách
bảo hộ trong nước, vơí mục tiêu nhằm vực dậy một số ngành công nghiệp
trong nước, song thực chất lại là bảo hộ các doanh nghiệp nhà nước. Hiện
tượng độc quyền doanh nghiệp vẫn còn tồn tại trong nhiều ngành công nghiệp,
88
Chñ nhiÖm
làm hạn chế cạnh tranh bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, triệt tiêu động
lực đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp. Sự can thiệp trực tiếp của nhà
nước vào hoạt động của doanh nghiệp, gồm cả những can thiệp "thô bạo" và
hành chính của các cơ quan quản lý nhà nước vẫn chưa được xóa bỏ hoàn toàn,
làm cản trở không nhỏ tới việc tạo dựng một môi trường cạnh tranh bình đẳng
và bóp méo các quyết định kinh doanh lẽ ra phải dựa trên nguyên tắc thị trường
của doanh nghiệp.
- Cho tới nay, cơ chế, chính sách đầu tư nhìn chung đã tạo dựng một môi trường
thông thoáng và thuận lợi cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước. Song, hiện
tại, các chủ thể thuộc bên cung công nghệ (các tổ chức R&D trong nước) về cơ
bản vẫn chưa thực sự hoạt động theo cơ chế thị trường. Việc quản lý các tổ
chức này theo cơ chế hành chính bao cấp đã làm hạn chế động lực của họ trong
việc cung cấp các sản phẩm công nghệ phù hợp với nhu cầu thị trường và chưa
thúc đẩy họ thương mại hóa các sản phẩm công nghệ của mình. Nói một cách
khác, cơ chế, chính sách đầu tư của chúng ta hiện chưa có tác động thúc đẩy
đồng bộ tới các chủ thể tham gia thị trường công nghệ. Tình trạng này hy vọng
sẽ được cải thiện khi Việt nam thực hiện tốt hai luật đầu tư và doanh nghiệp
chung trong thời gian tới đây.
- Cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế quốc tế hiện vẫn còn những mặt hạn chế
nhất định. Cụ thể là, các chủ thể tham gia thị trường công nghệ hiện vẫn chưa
thực sự nhận thức rõ những cơ hội và thách thức mà hội nhập có thể đem lại và
chưa có khả năng chủ động ứng phó, tận dụng tối đa và biến những thách thức
thành cơ hội phát triển trong cơ chế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Hệ
thống cơ chế, chính sách hiện hành có nhiều điểm chưa phù hợp với chuẩn
mực quốc tế, trong đó có những văn bản thuộc lĩnh vực KH&CN.
- Cơ chế, chính sách công nghiệp vẫn thể hiện rõ sự phân biệt đối xử giữa các
thành phần kinh tế trong việc tiếp cận và phân bổ nguồn lực từ nguồn vốn nhà
nước cho phát triển những lĩnh vực quan trọng của nền kinh tế. Mặt khác,
chính sách công nghiệp chưa dựa trên cơ sở nguyên tắc thị trường, một số
chính sách còn thể hiện mong muốn chủ quan của các nhà hoạch định chính
sách hơn là dựa vào nhu cầu và năng lực cạnh tranh thực tế của nền kinh tế
(như chương trình phát triển năng lượng, chiến lược phát triển các ngành công
nghiệp mũi nhọn như dệt may, cơ khí, dịch vụ ngân hàng, viễn thông v.v.)53.
3.2 Những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến những hạn chế của cơ chế chính sách
kinh tế trong việc thúc đẩy sự phát triển thị trường công nghệ.
53
Xem thêm trong bài nghiên cứu của Vũ Xuân Nguyệt Hồng và Đặng Thị Thu Hoài: "Tổng quan qui trình
xây dựng và thực hiện kế hoạch và chiến lược phát triển các ngành kinh tế và nguyên tắc của WTO"- Bài
viết 2 (2005)
89
Chñ nhiÖm
Thứ nhất, nền kinh tế nước ta tuy đã dần chuyển sang hoạt động theo cơ chế
thị trường nhưng một số vấn đề cơ bản về tư duy chưa đươc làm rõ, thống nhất
dẫn đến cản trở việc ban hành và thực thi những cơ chế, chính sách kinh tế có liên
quan cho phù hợp với cơ chế này. Chủ trương coi "khu vực kinh tế nhà nước là
chủ đạo" đã dẫn đến những lúng túng trong việc ban hành và thực thi chính sách
cạnh tranh, chính sách đầu tư, làm chậm tiến trình cổ phần hóa và cải các doanh
nghiệp nhà nước.
Thứ hai, vai trß “bµ ®ì” cho c¬ chÕ kinh tÕ thÞ trêng cña Nhµ
níc cha ®îc çc c¬ quan Nhµ níc vµ çc c«ng chøc thõa nhËn vµ
thùc thi mét çch nhÊt qu¸n, V× vËy, trong viÖc ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch, các cơ quan quản lý Nhµ níc chó ý ®Õn “kiÓm tra” nhiÒu
h¬n lµ “hç trî”, chó ý ®Õn khu vùc kinh tÕ nhµ níc h¬n nh÷ng
khu vùc cßn l¹i, trực tiếp can thiệp vào những quyết định mang tính kinh doanh
của các chủ thể. §©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n n¶y
sinh c¬ chÕ “xin - cho” trong qu¶n lý nhµ níc, h¹n chÕ viÖc ph¸t
huy néi lùc vµ bóp méo sự phân bổ nguồn lực hiệu quả.
Thứ ba, hệ thống thể chế kinh tế thị trường mới hình thành, chưa phát triển
đồng bộ và vận hành thông suốt. Nhiều thị trường các nhân tố còn mới đang trong
giai đoạn phát triển hết sức sơ khai (như thị trường đất đai, thị trường vốn, thị
trường lao động, thị trường công nghệ). Hệ thống luật pháp tuy đã được từng bước
hình thành cho phù hợp với cơ chế thị trường nhưng vẫn chưa hoàn thiện, hiệu lực
thấp; bộ máy và con người tham gia vận hành thể chế còn tồn tại những yếu kém
về năng lực và phẩm chất đạo đức.
Thứ tư, việc chỉ đạo, thực thi các cơ chế, chính sách ban hành chưa đồng bộ
và triệt để. Nhiều cơ chế, chính sách được xây dựng thiếu khách quan, dựa trên cơ
sở lợi ích cục bộ, không cân nhắc kỹ tới tác động của chính sách dẫn đến khi ban
hành hoặc không thực hiện được hoặc lại làm cản trở các chủ thể có liên quan.
Việc triển khai thực hiện cơ chế chính sách thường chậm, các chủ thể có liên quan
tới chính sách khó tiếp cận thông tin về cơ chế chính sách ban hành.
Thứ năm, ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt cña ngêi d©n, cña
doanh nghiÖp vµ kh«ng Ýt çn bé trong bé m¸y nhµ níc, kÓ c¶ bé
m¸y b¶o vÖ ph¸p luËt cßn thÊp. ChÝnh v× vËy, nhiÒu v¨n b¶n
ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®· ®îc ban hµnh nhng hiÖu lùc thùc hiÖn
rÊt kÐm. §iÒu nµy v« h×nh chung ®· h¹n chÕ çc t¸c ®éng mong
®îi cña çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch do Nhµ níc ban hµnh.
90
Chñ nhiÖm
Ch¬ng 3: KiÕn nghÞ hoµn thiÖn çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch
kinh tÕ thóc ®Èy ph¸t triÓn thÞ TRƯỜNG CÔNG NGHỆ
1. Mục tiêu, yêu cầu hoàn thiện cơ chế chính sách kinh tế
nhằm thúc đẩy phát triển thị trường công nghệ trong
thời gian tới.
Bối cảnh chung
Việt nam đang bước sang thời kỳ thực hiện kế hoạch 5 năm phát triển Kinh
tế - xã hội 2006-2010, kết thúc chiến lược phát triển 10 năm 2001-2010 trong bối
cảnh kinh tế - xã hội hết sức đặc biệt. Giai đoạn này được mong đợi sẽ diễn ra
những sự kiện quan trọng như Việt nam sẽ trở thành thành viên chính thức của Tổ
chức Thương mại Thế giới, đánh dấu bước hội nhập sâu rộng nhất từ trước tới nay;
thực hiện những cam kết đã ký trong khuôn khổ hợp tác ASEAN và tích cực tham
gia quá trình đối thoại, hình thành cộng đồng Đông Á. Bên cạnh đó, Việt nam đã
và sẽ tiếp tục đường lối đổi mới kinh tế theo cơ chế thị trường định hướng XHCN,
tập trung mạnh mẽ vào việc tiếp tục hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định
hướng XHCN, thúc đẩy mạnh mẽ cải cách cơ cấu, cải cách DNNN, tạo dựng môi
trường đầu tư thông thoáng bình đẳng, xây dựng và thực hiện một nhà nước pháp
quyền thực sự, gắn kết phát triển kinh tế với bảo đảm tăng trưởng bền vững, xóa
đói giảm nghèo, công bằng xã hội54.
Trong bối cảnh như vậy, sự phát triển của thị trường công nghệ trong giai
đoạn tới đây cần phải hòa nhịp cùng với quá trình phát triển của cả hệ thống thể
chế thị trường định hướng XHCN của nước ta. Trong quá trình này, các chủ thể
hoạt động trên thị trường này cũng sẽ có những cơ hội, đồng thời có thể sẽ phải
đối mặt với những thách thức mới, xét về mức độ và năng lực tham gia thị trường
công nghệ. Cụ thể là:
Về cơ hội:
- Quá trình hoàn thiện môi trường đầu tư và kinh doanh theo cơ chế thị
trường, hội nhập kinh tế quốc tế và khu vực sẽ tạo điều kiện để các doanh nghiệp
Việt nam có cơ hội tham gia ngày càng nhiều hơn vào thị trường công nghệ. Sở dĩ
như vậy là vì những rào cản đối với sự gia nhập thị trường công nghệ của các
doanh nghiệp và tổ chức thuộc mọi thành phần kinh tế sẽ dần được gỡ bỏ. Bên
cạnh đó, môi trường cạnh tranh bình đẳng theo pháp luật sẽ buộc các doanh nghiệp
phải chú ý nhiều hơn tới đổi mới công nghệ, đầu tư cho công nghệ và do đó, nhu
cầu đối với công nghệ sẽ ngày một tăng hơn. Đây sẽ là một trong những động lực
thúc đẩy sự phát triển tới đây của thị trường công nghệ ở Việt nam.
54
Xem thêm trong dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội lần thứ X của Đảng Cộng sản Việt nam và dự
thảo phương hướng phát triển kinh tế - xã hội giai đoạn 2006-2010.
91
Chñ nhiÖm
- Cùng với việc mở cửa thị trường dịch vụ, thực thi luật sở hữu trí tuệ, luật
chuyển giao công nghệ, sản phẩm khoa học và công nghệ sẽ có mặt nhiều hơn trên
thị trường công nghệ (kể cả sản phẩm trong nước làm ra lẫn nhập khẩu từ nước
ngoài), đáp ứng tốt hơn nhu cầu cuả doanh nghiệp và người sử dụng. Người sử
dụng sản phẩm công nghệ sẽ có cơ hội nhiều hơn để lựa chọn những loại công
nghệ có chất lượng, có giá thành hợp lý, tương ứng với khả năng thanh toán của
mình. Vấn đề là các doanh nghiệp và những tổ chức có liên quan cần có năng lực
và điều kiện để tiếp cận nguồn sản phẩm, đồng thời có thông tin cần thiết để lựa
chọn những sản phẩm công nghệ thích hợp với giá cả tương ứng với giá trị của nó.
- Việc Việt nam ngày càng hội nhập sâu hơn vào nền kinh tế thế giới một
mặt sẽ tạo cơ hội cho các chủ thể tham gia thị trường công nghệ có điều kiện tiếp
cận với nguồn sản phẩm công nghệ dồi dào trên thế giới, cọ sát với những chuẩn
mực, qui định đã được hình thành từ nhiều năm trên thế giới. Mặt khác, đây cũng
là một áp lực để buộc cơ chế hoạt động của thị trường công nghệ cũng phải dần
được hoàn thiện cho phù hợp với các chuẩn mực quốc tế.
- Hệ thống pháp luật, trong đó có pháp luật liên quan tới thị trường công
nghệ sẽ dần hoàn thiện hơn, phù hợp hơn với chuẩn mực quốc tế. Điều này tạo
môi trường pháp lý đầy đủ để các giao dịch mua bán trên thị trường công nghệ
được thực hiện và được luật pháp bảo vệ. Các cơ hội này sẽ được phát huy hơn
nếu như hiệu lực thực thi hệ thống luật pháp được bảo đảm trên thực tế, đồng thời
các chủ thể tham gia thị trường có ý thức tuân thủ pháp luật và những qui tắc vận
hành của thị trường công nghệ.
Thách thức:
- Thị trường công nghệ của nước ta còn đang trong thời kỳ phát triển hết
sức sơ khai. Trong những năm tới, việc hình thành và hoàn thiện khung khổ pháp
luật cho thị trường này sẽ là một trong những yêu cầu cấp bách, song cũng đòi hỏi
khối công việc cần thực hiện khá lớn. Điều này đòi hỏi các cơ quan chức năng của
Chính phủ, các địa phương trong những năm tới đây phải nỗ lực hết sức để có thể
xây dựng và hình thành một khung pháp luật tương đối hoàn chỉnh cho thị trường
công nghệ vận hành trên thực tế. Thiếu môi trường pháp lý này sẽ là một trở lực
đáng kể đối với sự phát triển của thị trường công nghệ trong bối cảnh hội nhập và
quá trình phát triển của nền kinh tế nước ta nói chung.
- Cùng với quá trình mở cửa và hội nhập kinh tế quốc tế, Việt nam sẽ phải
tuân thủ lộ trình mở cửa thị trường dịch vụ, trong đó có thị trường công nghệ.
Điều này đồng nghĩa với việc cạnh tranh trên thị trường công nghệ sẽ ngày càng
khốc liệt hơn do các doanh nghiệp Việt nam hoàn toàn có thể lựa chọn giưac việc
nhập khẩu công nghệ từ nước ngoài hoặc mua công nghệ trong nước để đổi mới
công nghệ và trang thiết bị phục vụ sản xuất. Do đó, các tổ chức nghiên cứu và
triển khai của Việt nam - nơi tạo ra nguồn cung sản phẩm công nghệ trong nước sẽ
92
Chñ nhiÖm
phải đối mặt với sự cạnh tranh mạnh mẽ từ nguồn cung ứng sản phẩm công nghệ
ngoại nhập. Với năng lực sáng tạo và đổi mới công nghệ cuả các tổ chức R&D
trong nước còn hạn chế thì đây sẽ là một trong những thách thức hiện hữu lớn nhất
mà các tổ chức R&D của Việt nam sẽ phải vượt qua trong thời gian tới.
- Trong số các chủ thể tham gia thị trường công nghệ thì dường như bên
"cầu" công nghệ (là các doanh nghiệp, các đơn vị kinh tế, hộ gia đình, v.v.) đã
chuyển sang hoạt động theo cơ chế thị trường. Trong khi đó, các đơn vị R&D
trong nước, đặc biệt là các đơn vị của nhà nước vẫn chưa thực sự (hoặc mới đang
trong giai đoạn) chuyển đổi hoạt động theo cơ chế mới. Nếu xét về tính năng
động, tính tự chủ và hành vi ứng xử trên thị trường công nghệ thì rõ ràng sẽ có sự
bất cập nhất định giữa các nhóm chủ thể nói trên. Trong khi đó, nhóm những tổ
chức môi giới và tư vấn, cung ứng dịch vụ công nghệ hiện chưa phát triển mạnh ở
nước ta. Đây là một đặc điểm quan trọng cần tính tới khi ban hành và thực thi
những cơ chế, chính sách tới đây.
Như đã trình bày ở chương 1 và 2 của đề tài, ngoài những yếu tố tác động
nội sinh, sự phát triển của thị trường KH&CN chịu tác động bởi hai nhóm cơ chế,
chính sách chính, bao gồm nhóm cơ chế chính sách kinh tế và nhóm cơ chế chính
sách KH&CN. Điều đó có nghĩa là, để thúc đẩy thị trường công nghệ phát triển
mạnh trong thời gian tới thì việc hoàn thiện đồng bộ cả hai hệ thống cơ chế chính
sách là rất quan trọng. Như trên đã phân tích, các cơ chế, chính sách kinh tế
thường sẽ có tác động nhiều hơn tới các chủ thể tham gia bên cầu của thị trường
công nghệ, trong khi các cơ chế, chính sách KH&CN tác động trực tiếp tới các chủ
thể có liên quan tới bên cung, các tổ chức trung gian hoạt động trên thị trường
công nghệ cũng như hệ thống qui tắc vận hành của thị trường công nghệ. Nếu như
không có sự đổi mới và hoàn thiện đồng bộ cả hai nhóm cơ chế chính sách thì tác
động tích cực của từng nhóm cơ chế chính sách tới sự phát triển của thị trường
công nghệ sẽ bị hạn chế.
Yêu cầu hoàn thiện cơ chế chính sách kinh tế trong thời gian tới
- Cơ chế, chính sách kinh tế trong giai đoạn tới cần tạo điều kiện để thúc đẩy
phát triển đồng bộ thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt
nam. Trong đó, việc hình thành và hoàn thiện thị trường các nhân tố là hết
sức quan trọng. Thực tế cho thấy, sự phát triển của thị trường công nghệ có
mối quan hệ qua lại mật thiết với các loại thị trường khác như thị trường
hàng hóa-dịch vụ, thị trường lao động, thị trường đất đai, thị trường vốn.
Những rào cản đối với sự phát triển và hoàn thiện những loại thị trường này
có thể tác động gián tiếp tới các chủ thể tham gia thị trường công nghệ55.
55
Ví dụ, nếu thị trường vốn kém phát triển thì các chủ thể tham gia thị trường công nghệ sẽ hạn chế trong
việc huy động vốn để đầu tư đổi mới công nghệ cũng như hạn chế trong giao dịch mua bán công nghệ trên
thị trường. Sự kém phát triển của thị trường lao động "chất xám" cũng có thể làm cho tính năng động và
cạnh tranh trên thị trường công nghệ bị hạn chế, làm hạn chế sự sáng tạo và nguồn cung sản phẩm công
93
Chñ nhiÖm
- Cơ chế, chính sách kinh tế được thực hiện trong giai đoạn tới phải nhằm tạo
môi trường pháp lý thuận lợi cho các chủ thể tham gia thị trường công nghệ
hoạt động, khơi dậy các nguồn lực trong và ngoài nước tham gia trên cơ sở
cạnh tranh lành mạnh, công khai và minh bạch.
- Các cơ chế chính sách kinh tế trong thời gian tới một mặt sẽ phải nhằm cụ
thể hóa và tạo điều kiện thực thi những tư tưởng đổi mới nói trên, mặt khác
phải phù hợp hơn nữa với yêu cầu của quá trình mở cửa hội nhập, đồng thời
phải làm sao hướng tới đạt mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước
đã đề ra cho giai đoạn tiếp theo.
- Cơ chế chính sách kinh tế thực hiện trong thời gian tới phải bảo đảm giảm
tối đa sự can thiệp hành chính vào hoạt động của thị trường và doanh
nghiệp; tách chức năng quản lý hành chính của Nhà nước khỏi chức năng
quản lý kinh doanh của doanh nghiệp, xoá bỏ “chế độ chủ quản"; phân biệt
rõ ràng hệ thống cơ quan hành chính công và hệ thống cơ quan sự nghiệp
dịch vụ công cộng.
- Cơ chế, chính sách kinh tế trong thời gian tới phải bảo đảm đủ điều kiện để
thực hiện và triển khai trên thực tế, bao gồm năng lực điều hành, phối hợp,
cơ chế vận hành từ khâu xây dựng chính sách, ban hành và giám sát, đánh
giá hiệu quả thực thi chính sách.
Mục tiêu hoàn thiện cơ chế, chính sách kinh tế thúc đẩy phát triển thị
trường công nghệ
Mục tiêu chung của việc hoàn thiện cơ chế, chính sách kinh tế trong khuôn
khổ đề tài này là nhằm phối hợp đồng bộ với việc hoàn thiện cơ chế, chính sách
KH&CN để thúc đẩy sự phát triển thị trường công nghệ, góp phần làm cho
KH&CN thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội của Việt nam trong
giai đoạn tới.
2. Một số kiến nghị cụ thể về hoàn thiện cơ chế, chính
sách kinh tế giai đoạn tới
2.1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính - tín dụng:
- Đổi mới và hoàn thiện cơ chế đầu tư của nhà nước theo hướng h¹n chÕ ®Çu
t trùc tiÕp cho ho¹t ®éng nghiªn cøu ®æi míi c«ng nghÖ theo
c¬ chÕ xin - cho, chuyÓn sang ®Çu t gi¸n tiÕp (nh t¹o ®iÒu
kiÖn h¹ tÇng, hoµn thiÖn khung khæ ph¸p luËt cho thÞ trêng
vèn ph¸t triÓn ë ViÖt nam; h×nh thµnh khung khổ luật pháp cho
quÜ ®Çu t m¹o hiÓm, .v.v.). ĐÇu t cña Nhµ níc ph¶i cã träng
nghệ trên thị trường v.v.
94
Chñ nhiÖm
t©m, träng ®iÓm ®Ó t¹o bíc bøt ph¸ vÒ mét sè c«ng nghÖ
cao t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh vµ
hiÖu qu¶ cña nÒn kinh tÕ.
- TriÓn khai ho¹t ®éng cña QuÜ hç trî KH&CN, đồng thời thực hiện
®¸nh gi¸ ®Þnh kú vÒ hiÖu quả sö dông nguån vèn ®Çu t cña
Nhµ níc tõ quÜ nµy. QuÜ hç trî KH&CN tËp trung u tiªn ®èi víi
nh÷ng dù ¸n ®· cã ®Þa chØ sö dông cô thÓ (ngêi mua), cã
kh¶ n¨ng ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn c«ng nhËn (®¨ng ký
quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp...). H×nh thøc tµi trî cho çc dù ¸n
thuéc ch¬ng tr×nh nµy cã thÓ lµ: hç trî mét phÇn kinh phÝ, hç
trî l·i suÊt (nÕu chñ dù ¸n vay vèn cña ng©n hµng th¬ng m¹i
hay QuÜ ®Çu t vµ ph¸t triÓn ®Ó thùc hiÖn dù ¸n). Nghiªn cøu
ph¬ng ¸n ®Ó QuÜ hç trî KH&CN ®îc b¶o l·nh tÝn dông hay bï
l·i suÊt cho çc doanh nghiÖp thùc hiÖn dù ¸n nghiªn cøu ®æi
míi c«ng nghÖ khi vay tÝn dông ng©n hµng.
- Sớm triển khai thực hiện "chương trình thương mại hóa sản phẩm công nghệ"
với sự hỗ trợ của nhà nước trên cơ sở công bố công khai, minh bạch những
điều kiện hỗ trợ; dµnh sù u tiªn hç trî xøng ®¸ng ®èi víi nh÷ng dù
¸n cã sù phèi hîp gi÷a doanh nghiÖp-trêng/viÖn vµ cã ®Þa
chØ sö dông râ rµng, cã triÓn väng t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi çc
ho¹t ®éng kinh tÕ kh¸c, cã sù ®ãng gãp tµi chÝnh cña nhiÒu
bªn: doanh nghiÖp-viÖn nghiªn cøu/nhµ khoa häc; cã sù hîp t¸c
gi÷a trong níc - níc ngoµi. Nhanh chãng phæ biÕn vµ ®a çc
kÕt qu¶ cã gi¸ trÞ cña Ch¬ng tr×nh nµy vµo cuéc sèng.
- Nhµ níc trÝch tiÒn ng©n s¸ch ®Ó mua l¹i quyÒn së h÷u ®èi
víi nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghÖ cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng m¹nh mÏ
tíi nÒn kinh tÕ quèc d©n sau khi s¶n phÈm nµy ®· ®îc nghiªn
cøu thµnh c«ng, ®îc c«ng nhËn ®Ó triÓn khai øng dông ®¹i
trµ (®Æc biÖt lµ nh÷ng s¶n phÈm c«ng nghÖ phôc vô nhu cÇu
ph¸t triÓn s¶n xuÊt cña n«ng d©n, s¶n phÈm c«ng nghÖ phôc
vô lîi Ých céng ®ång). Tiếp đó, Nhà nước thực hiện "đấu thầu", thuê các
tổ chức có liên quan thực hiện chuyển giao hoặc phổ biến công nghệ tới các
đối tượng có liên quan cần sự hỗ trợ của nhà nước về chuyển giao và phổ biến
công nghệ (như nông dân, doanh nghiệp vừa và nhỏ v.v.)
- Sớm đánh giá lại hiệu quả hoạt động và kết quả thực hiện các chương trình
trọng điểm đã được Chính phủ và các cơ quan có liên quan triển khai trong
những năm qua như chương trình chính phủ điện tử, chương trình phát triển
CNTT, CNSH v.v., tìm ra những thiếu sót và nhược điểm trong cơ chế thực thi
và quản lý các chương trình này để từ đó bổ sung, sửa đổi trong thời gian tới.
95
Chñ nhiÖm
Cơ chế thực hiện các chương trình trọng điểm quốc gia trong giai đoạn tới
cũng cần thay đổi theo hướng công khai, minh bạch, dựa trên nguyên tắc thị
trường, tránh sử dụng cơ chế xin-cho làm nảy sinh nhiều tiêu cực và dẫn đến
hiệu quả kém trong việc sử dụng ngân sách nhà nước.
- Rà soát lại những cơ chế, chính sách ưu đãi thuế hiện hành và đánh giá hiệu
quả của các chính sách ưu đãi đó trên thực tế. Từ đó, sửa đổi, bổ sung chính
sách ưu đãi thuế theo hướng tập trung, tránh dàn trải, tràn lan và kém hiệu quả
như hiện nay. Cơ chế, chính sách ưu đãi thuế cần dựa trên nguyên tắc minh
bạch, công khai, bình đẳng và cụ thể để các đối tượng có liên quan có điều kiện
được thông tin và tiếp cận. Đơn giản hóa các thủ tục và điều kiện được công
nhận xét ưu đãi thuế. Bên cạnh đó, các chính sách ưu đãi thuế cần được xem
xét dưới góc độ phù hợp với nguyên tắc thị trường và chuẩn mực quốc tế (đặc
biệt là luật lệ của WTO).
- Nghiªn cøu vÒ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cña quÜ
®Çu t m¹o hiÓm. Cho phÐp çc doanh nghiÖp ®îc sö dông
quÜ ph¸t triÓn cña m×nh; çc tæ chøc nghiªn cøu ®îc sö dông
vèn tù cã ®Ó gãp vèn vµo QuÜ ®Çu t m¹o hiÓm, ®îc hëng lîi
nhuËn theo tû lÖ gãp vèn vµo quÜ nµy. TiÕn tíi ban hµnh
khung ph¸p luËt cho lo¹i h×nh quÜ nµy ho¹t ®éng ë ViÖt nam.
- T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó viÖn nghiªn cøu thùc sù ®îc dïng
quyÒn sö dông ®Êt ®Ó gãp vèn trong çc liªn doanh/c«ng ty
c«ng nghÖ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ, ®îc thÕ chÊp vay
ng©n hµng ®Ó thùc hiÖn nh÷ng dù ¸n ®æi míi c«ng nghÖ.
- Tæ chøc ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, th«ng tin vÒ hÖ thèng chÝnh

s¸ch hç trî cña Nhµ níc tíi nh÷ng ®èi tîng cã liªn quan qua çc
phơng tiện th«ng tin ®¹i chóng, xuÊt bản sæ tay híng dÉn, tæ
chøc çc cuéc héi thảo, héi nghÞ, h×nh thµnh ®Þa chØ riªng
trªn m¹ng ®Ó trả lêi hái-®¸p vÒ cơ chế, chính sách khuyến khích của
nhà nước v.v.
- Coi trọng việc theo dõi, giám sát việc thực thi và kịp thời đánh giá (độc lập) kết
quả thực hiện những cơ chế, chính sách tài chính - tín dụng được ban hành. Từ
đó kịp thời chỉnh sửa, bổ sung cơ chế, chính sách cho phù hợp với tình hình
luôn thay đổi của nền kinh tế. Đề cao tính công khai, dân chủ và tăng cường sự
giám sát của những người có liên quan đối với việc thực thi chính sách.
2.2. Hoàn thiện cơ chế, chính sách đầu tư
- Ban hành và thực thi tốt các Nghị định hướng dẫn thi hành Luật đầu tư và Luật
Doanh nghiệp cùng các thông tư hướng dẫn có liên quan. Theo đó, cần làm rõ
96
Chñ nhiÖm
một số lĩnh vực có liên quan tới hoạt động KH&CN được đưa vào danh mục
các lĩnh vực kinh doanh có điều kiện, còn lại cần mở rộng khuyến khích mọi
đối tượng thuộc các thành phần kinh tế tham gia đầu tư vào lĩnh vực KH&CN,
đặc biệt là đầu tư đổi mới công nghệ.
- Hình thành cơ chế giám sát, theo dõi việc thực thi hai luật nói trên trên thực tế,
kịp thời phát hiện những bất cập, vướng mắc trong quá trình thực thi và hạn
chế hiện tượng phát sinh thêm những "giấy phép con", những qui định khác có
liên quan làm hạn chế quyền tự do kinh doanh của doanh nghiệp. Tăng cường
công tác quản lý và giám sát hậu kiểm của các cơ quan quản lý có liên quan đối
với doanh nghiệp để hạn chế những hành vi gian lận và vi phạm pháp luật.
- Đẩy mạnh quá trình cải cách DNNN theo hướng cổ phần hóa và chuyển các
DNNN sang hoạt động theo Luật Doanh nghiệp56. Ban hành Nghị định về quản
lý vốn của Nhà nước trong các DNNN theo hướng tách bạch rõ chức năng chủ
sở hữu và chức năng quản lý kinh doanh của DNNN; hạn chế sự can thiệp trực
tiếp của cơ quan quản lý các cấp tới hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp
nhà nước.
- Nghiên cứu xóa bỏ cơ chế "chủ quản" của các Bộ, ngành đối với các doanh
nghiệp nhà nước trực thuộc, nhằm tách bạch chức năng quản lý hành chính nhà
nước và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp, hạn chế sự câu kết
về lợi ích giữa các cơ quan quản lý nhà nước và các doanh nghiệp nhà nước.
- Nghiên cứu, xây dựng và ban hành những văn bản pháp qui có liên quan nhằm
nhanh chãng ph¸t triÓn thÞ trêng vèn ë ViÖt nam, më réng
thªm çc kªnh t¹o vèn ®Çu t cho ®æi míi c«ng nghÖ (nh gãp
vèn cæ phÈn, h×nh thµnh quÜ ®Çu t m¹o hiÓm, quÜ khoa häc
vµ c«ng nghÖ v.v.), tạo thêm nhiều sản phẩm trên thị trường công nghệ.
Nhà nước ban hành những qui định cụ thể về cơ chế hoạt động của các thể chế
tài chính mới để các thể chế này có thể sớm đi vào hoạt động hiệu quả.
- Xây dựng, ban hành và thực thi cơ chế chính sách huy động các nguồn vốn
cho đầu tư đổi mới công nghệ của các doanh nghiệp. Nghiên cứu xây dựng cơ
chế, chính sách huy động vốn đầu tư cho KH&CN thông qua cổ phần hóa các
tổ chức dịch vụ công nghệ, phát triển công nghệ công lập trực thuộc các bộ
ngành, địa phương. Sớm ban hành Nghị định về hoạt động của Doanh nghiệp
KHCN và các văn bản hướng dẫn có liên quan nhằm thúc đẩy quá trình chuyển
các kết quả nghiên cứu và phát triển công nghệ thành sản phẩm công nghệ.
Thực hiện cơ chế khuyến khích chuyển giao công nghệ nguồn từ nước ngoài,
đồng thời có biện pháp kiên quyết hạn chế việc nhập khẩu công nghệ lạc hậu,
công nghệ gây ô nhiễm vào Việt nam.
56
Luật Doanh nghiệp (2005) đã qui định thời hạn chuyển đổi của các DNNN sang hoạt động theo Luật
Doanh nghiệp chung là năm 2009
97
Chñ nhiÖm
- Ban hành và thực thi Luật chuyển giao công nghệ và các văn bản pháp luật
hướng dẫn có liên quan. Hình thành và vận hành có hiệu quả hệ thống các cơ
quan nhà nước thực hiện chức năng bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và xử lý
nghiêm những tranh chấp và vi phạm luật pháp về chuyển giao công nghệ.
Khuyến khích và tạo điều kiện hình thành hệ thống các tổ chức môi giới và
thực hiện dịch vụ về chuyển giao công nghệ, kể cả các tổ chức trong nước và
nước ngoài trên phạm vi cả nước.
- Nghiên cứu, xây dựng, ban hành và thực hiện cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh
nghiệp vừa và nhỏ trong việc tiếp cận nguồn thông tin về công nghệ, khả năng
tiếp nhận chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực nhằm nâng cao kỹ
năng ứng dụng công nghệ mới. Các tỉnh, thành phố và địa phương cần khuyến
khích mạnh mẽ việc hình thành mạng lưới các công ty tư vấn, môi giới và
chuyển giao công nghệ thuộc mọi thành phần kinh tế thành lập theo pháp luật;
thực hiện cơ chế Nhà nước đặt hàng hoặc mua lại dịch vụ cung ứng, chuyển
giao công nghệ về sinh học, kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, kỹ thuật canh tác
mới v.v. phục vụ nông dân từ các tổ chức này.
- Thực hiện chuyển đổi một số tổ chức KH&CN công lập sang hoạt động theo
luật doanh nghiệp (ứng với qui định của Nghị định 115); thực hiện cổ phần hóa
một số tổ chức này theo luật pháp hiện hành, đồng thời thí điểm cổ phần hóa
một số tổ chức KH&CN hoạt động theo cơ chế tự chủ nhằm huy động nguồn
lực để phát triển các tổ chức này.
- Tích cực thực hiện cơ chế huy động vốn đầu tư nước ngoài vào Việt nam, trong
đó chú trọng thu hút vốn đầu tư nước ngoài kèm theo công nghệ nguồn, công
nghệ hiện đại. Khuyến khích nhà đầu tư nước ngoài bỏ vốn hợp tác kinh doanh
hoặc mua cổ phần đầu tư vào các tổ chức KH&CN tại Việt nam, góp vốn đầu
tư đổi mới công nghệ và ứng dụng công nghệ tại Việt nam.
2.3. Hoàn thiện cơ chế, chính sách cạnh tranh bình đẳng
- Sớm ban hành đầy đủ những Nghị định, Thông tư hướng dẫn thực thi Luật
cạnh tranh (năm 2004), Luật phá sản doanh nghiệp và Luật thương mại sửa đổi
(năm 2005) đã được Quốc hội thông qua. Cần tiếp tục cụ thể hóa các Nghị định
đã ban hành về cạnh tranh như: Nghị định của Chính phủ số 110/2005/NĐ-CP,
116/2005/NĐ-CP, 120/2005/NĐ-CP nhằm làm rõ hơn vấn đề tự do kinh doanh
và tự chủ kinh doanh của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, cần tăng cường hiệu quả
thực thi các luật trên cơ sở hoàn thiện hệ thống cơ quan quản lý nhà nước có
chức năng quản lý và thực thi những Luật quan trọng này.
- Rà soát, bổ sung và sửa đổi những cơ chế, chính sách cạnh tranh hiện hành;
xóa bỏ những rào cản đối với cạnh tranh lành mạnh; xóa bỏ sự độc quyền
doanh nghiệp đối với một số lĩnh vực hiện đang do các doanh nghiệp nhà nước
98
Chñ nhiÖm
độc quyền kinh doanh. Trước mắt, cần tiến hành nghiên cứu, điều tra thực tiễn
để chỉ ra những lĩnh vực, những cơ chế chính sách hiện hành nào đang tạo ra vị
thế độc quyền doanh nghiệp, độc quyền hành chính làm cản trở cạnh tranh lành
mạnh ở Việt nam. Từ đó đề xuất biện pháp xử lý phù hợp với Luật cạnh tranh.
- Tăng cường giám sát, phát hiện và xử lý nghiêm những hành vi vi phạm luật
pháp về cạnh tranh, hạn chế ban hành những cơ chế chính sách có tác động làm
hạn chế cạnh tranh bình đẳng giữa các doanh nghiệp. Để làm được việc này, sự
phối hợp giữa cơ quan nhà nước quản lý về cạnh tranh (Cục Quản lý Cạnh
tranh thuộc Bộ Thương mại) và hệ thống các cơ quan khác như tòa án, công an,
hải quan, điều tra thị trường là hết sức cần thiết. Hiện tại, sự phối hợp giữa các
cơ quan này chưa được thể chế hóa bằng văn bản pháp qui, do vậy chưa đạt
được sự phối hợp cần thiết trong việc phát hiện và xử lý nghiêm minh những
hiện tượng hạn chế cạnh tranh và vi phạm luật pháp về cạnh tranh.
- Việc thực thi cơ chế, chính sách cạnh tranh có môí quan hệ mật thiết của nhiều
luật hiện hành như luật cạnh tranh, luật thương mại, luật doanh nghiệp, luật
đầu tư, luật sở hữư trí tuệ, luật chuyển giao công nghệ (tới đây) v.v. Chính vì
vậy, cần thiết phải hình thành một cơ chế phối hợp và thông tin thường xuyên
trong quá trình thực thi các luật này trên thực tế. Cần tăng cường ứng dụng
công nghệ thông tin trong việc thiết lập hệ thống phối hợp và thông tin giữa
các cơ quan quản lý nhà nước nói trên trong quá trình thực thi pháp luật và cơ
chế, chính sách liên quan tới vấn đề cạnh tranh.
- Chính sách cạnh tranh nói chung và hệ thống luật pháp về cạnh tranh mới đươc
hình thành ở Việt nam trong vài năm gần đây, do vậy có thể nói còn rất mới đối
với những đối tượng có liên quan. Vì vậy, một mặt cần tăng cường công tác bồi
dưỡng, nâng cao trình độ nghiệp vụ của các cán bộ làm trong lĩnh vực quản lý
cạnh tranh, mặt khác cần tiến hành công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức
của cộng đồng về chính sách cạnh tranh và ý thức thực hiện pháp luật về cạnh
tranh. Có thể xem xét đưa nội dung đào tạo về chính sách cạnh tranh và pháp
luật về cạnh tranh vào các chương trình giảng dạy có liên quan của các trường
như Đại học thương mại, Đại học ngoại thương, các trường đại học kinh tế,
luật v.v.
2.4. Hoàn thiện cơ chế, chính sách hội nhập kinh tế quốc tế
- Tích cực chuẩn bị các bước để kết thúc đàm phán và trở thành thành viên chính
thức của Tổ chức thương mại thế giới. Bên cạnh đó, Chính phủ, các bộ ngành
và địa phương cần nghiên cứu, xây dựng phương án nhằm tranh thủ tối đa
những cơ hội, đồng thời hạn chế những tiêu cực có thể xảy ra do tác động của
WTO tới nền kinh tế nước ta.
99
Chñ nhiÖm
- Chính phủ cần sớm ban hành Chiến lược hội nhập kinh tế quốc tế theo Nghị
quyết 07 Hội nghị trung ương Đảng khóa IX. Theo đó, cần nghiên cứu làm rõ
và thể chế hóa một số chủ trương chưa được thật sự thống nhất như: hội nhập
kinh tế quốc tế và độc lập dân tộc; vấn đề an ninh quốc gia, an ninh khu vực và
quốc tế; chủ động hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề hội nhập và bảo hộ mậu
dịch đối với hàng hóa trong nước, vấn đề bản sắc văn hóa dân tộc, v.v.
- Thực hiện tốt các cam kết hội nhập khu vực và quốc tế, trước hết là những cam
kết trong khuôn khổ ASEAN. Bên cạnh đó, Việt nam cần tích cực tham gia hơn
nữa và những đối thoại trong khuôn khổ ASEAN+3, nghiên cứu và xây dựng
hình thành các hiệp định hợp tác kinh tế khu vực như Hiệp định thương mại tự
do, Hiệp định hợp tác kinh tế song phương và đa phương v.v.
- Sớm thực hiện nghiên cứu có cơ sở khoa học về thực trạng đầu tư đổi mới
công nghệ của doanh nghiệp FDI, đánh giá tình hình chuyển giao công nghệ
của khu vực doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài để từ đó đề xuất các biện
pháp hữu hiệu khuyến khích các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đầu tư
đổi mới công nghệ, chuyển giao công nghệ nguồn vào Việt nam.
- Tranh thủ tối đa sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế và chuyên gia nước ngoài
trong việc chia sẻ thông tin và kinh nghiệm xử lý các vấn đề liên quan tới hội
nhập kinh tế quốc tế; tìm hiểu, học hỏi kinh nghiệm về hội nhập kinh tế quốc
tế, đặc biêt là kinh nghiệm của Trung quốc trong quá trình hội nhập kinh tế
quốc tế và tham gia WTO.
- Triển khai những hoạt động nhằm thông tin, nâng cao nhận thức cho những đối
tượng có liên quan về hội nhập kinh tế quốc tế, tiến trình hội nhập của Việt
nam. Hỗ trợ các doanh nghiệp Việt nam có thể tiếp cận thông tin và tìm hiểu về
những cam kết song phương và đa phương của Việt nam với các đối tác nước
ngoài. Nâng cao năng lực đàm phán của các cán bộ Việt nam trong quá trình
đàm phán trong khuôn khổ hợp tác khu vực và quốc tế.
- Tiếp tục nghiên cứu những vấn đề mới có thể nảy sinh khi tham gia sâu hơn
vào quá trình hội nhập kinh tế quốc tế như các tranh chấp thương mại trong
quá trình hội nhập, đặc biệt là những vụ chống bán phá giá; những hạn chế và
rào cản phi thương mại, v.v. Kịp thời cảnh báo, thông tin cho các doanh nghiệp
về những nguy cơ và thách thức mà doanh nghiệp có thể sẽ gặp phải, hỗ trợ
những giải pháp mà doanh nghiệp có thể thực hiện để phòng ngừa các tác động
tiêu cực có thể xảy ra trong quá trình này.
2.5. Hoàn thiện cơ chế, chính sách công nghiệp
- Cần làm rõ nội hàm về quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt nam
trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế cũng như xu hướng
100
Chñ nhiÖm
hình thành nền kinh tế trí thức tại nhiều nước trên thế giới. Từ đó, xác định và
điều chỉnh lại quan điểm về xây dựng và thực hiện chính sách công nghiệp ở
Việt nam trong 10-15 năm tới. Hiện tại, ở Việt nam còn có nhiều vấn đề chưa
được thống nhất về quan điểm như: mối quan hệ giữa chính sách công nghiệp
và thị trường? quan điểm về phát triển một số ngành có tính cạnh tranh cao và
quan niệm về cạnh tranh động trong nền kinh tế toàn cầu? Quan điểm về phát
triển các ngành công nghiệp hoàn chỉnh, hiện đại ở trong nước và xu thế liên
kết chuỗi trong hệ thống các công ty xuyên quốc gia v.v.
- Trong điều kiện Việt nam đã và đang trở thành một bộ phận gắn bó mật thiết
với thị trường thế giới thì cơ chế chính sách công nghiệp cần nhằm tạo điều
kiện thuận lợi để thúc đẩy các ngành công nghiệp có tiềm năng phát triển, đồng
thời phải gắn kết chặt chẽ với nhu cầu của thị trường thế giới. Cần thay đổi lại
quan điểm về xây dựng chính sách công nghiệp từ việc lựa chọn những ngành,
sản phẩm cụ thể cần tập trung đầu tư (của nhà nước) để phát triển sang việc
xây dựng những cơ chế chính sách thông thoáng để các doanh nghiệp, các
ngành kinh tế tiềm năng có điều kiện tự vươn lên.
- Hoàn thiện cơ chế, chính sách công nghiệp theo hướng chuyển từ định hướng
sản phẩm sang định hướng chu trình sản xuất. Cần xây dựng và thực hiện chiến
lược phát triển công nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm
làm ra ở Việt nam, đặc biệt là phát triển mạnh hệ thống các đơn vị phụ trợ,
doanh nghiệp dịch vụ sau bán hàng, v.v. trong chuỗi giá trị sản phẩm. Tăng
cường khả năng của các doanh nghiệp Việt nam trong phán đoán, nhanh nhạy
phản ứng trước sự thay đổi của thị trường, năng lực xây dựng chiến lược kinh
doanh v.v. là những yêu cầu rất cần thiết đối với các doanh nghiệp Việt nam
trong bối cảnh kinh doanh toàn cầu như hiện nay.
- Việc xây dựng chính sách công nghiệp phải dựa trên cơ sở lợi thế so sánh
động. Lợi thế so sánh động ở đây được hiểu là cái mà Việt nam có trong khi
các nước khác không thể có hay sao chép được; đó là cái mà có thể tồn tại
trong thời gian tương đối dài. Lợi thế so sách động của Việt nam hiện nay có
thể được iểu là lực lượng lao động dồi dào, có tiềm năng và khả năng phát triển
kỹ năng. Chính vì vậy, chính sách công nghiệp trong thời gian tới cần được xây
dựng dựa trên lợi thế động này. Để có được lực lượng lao động có kỹ năng, có
kỷ luật cao, đáp ứng tốt hơn nhu cầu phát triển theo hướng CNH, HĐH tới đây,
phải nhanh chóng đổi mới hệ thống đào tạo, dạy nghề, đặc biệt là đào tạo
nguồn lao động có trình độ cao. Muốn vậy, cần đổi mới cơ chế hoạt động cuả
các đơn vị đào tạo và dạy nghề của nhà nước hiện nay theo định hướng thị
trường hơn, khuyến khích đầu tư của nước ngoài vào các cơ sở này, mở rộng
liên kết đào tạo, dạy nghề với các cơ sở tương ứng của nước ngoài v.v.
101
Chñ nhiÖm
- Đổi mới công tác xây dựng chiến lược, qui hoạch phát triển công nghiệp theo
hướng thị trường, khách quan, phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế
của Việt nam. Phạm vi của kế hoạch, qui hoạch cần bao quát rộng, được công
khai hóa và tạo điều kiện để các chủ thể có liên quan (doanh nghiệp, nhà
nghiên cứu thị trường v.v.) có khả năng tiếp cận. Qui hoạch và kế hoạch cần
phải có tính định hướng, có tính động hơn nữa, tránh sự can thiệp trực tiếp và
bắt buộc của cơ quan quản lý nhà nước đối với các quyết định của doanh
nghiệp dựa vào lý do "qui hoạch hay kế hoạch" đã được duyệt về phát triển
công nghiệp. Nói cách khác, chính sách công nghiệp phải chuyển sang tác
động gián tiếp hơn là tác động trực tiếp tới hoạt động của doanh nghiệp.
- Trong giai đoạn hiện nay, Việt nam cần chú trọng hơn tới việc xây dựng sự liên
kết, hợp tác chặt chẽ hơn với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại
Việt nam để tranh thủ thế mạnh về công nghệ, năng lực quản lý, thị trường,
v.v.của khu vực này. Đi đôi với việc cải thiện môi trường đầu tư trong nước để
thu hút hơn nữa nguồn vốn FDI vào Việt nam, chúng ta cần có chính sách huy
động nguồn vốn của các công ty lớn, hàng đầu thế giới vào Việt nam, khuyến
khích việc chuyển giao công nghệ nguồn, công nghệ cao từ bên ngòai vào Việt
nam và ứng dụng rộng rãi trong các ngành kinh tế - kỹ thuật. Tăng cường hiệu
ứng lan tỏa từ khu vực đầu tư nước ngoài đối với các doanh nghiệp trong nước
thông qua các mối liên kết, cung ứng sản phẩm.
- Đầu tư của nhà nước cần chuyển từ đầu tư trực tiếp cho một số ngành công
nghiệp sang đầu tư gián tiếp. Ngoài ra, nhà nước cần tập trung nhiều hơn cho
việc đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng cơ sở, cả ở các trung tâm kinh tế lớn lẫn
hệ thống hạ tầng nối các trung tâm kinh tế lớn tới các vùng lận cận, đặc biệt là
chú trọng hơn việc phát triển hệ thống hạ tầng ở các vùng sâu vùng xa, ứng
dụng mạnh mẽ CNTT trong việc kết nối thông tin tới các khu vực xa xôi hẻo
lánh của Việt nam.
Trong các cơ chế chính sách trên, theo nhóm nghiên cứu việc hoàn thiện cơ
chế, chính sách cạnh tranh bình đẳng sẽ mang tính chất quyết định và quan trọng
nhất đối với việc thúc đẩy và phát triển thị trường công nghệ. Chỉ có môi trường
cạnh tranh bình đẳng thì doanh nghiệp mới chịu áp lực cạnh tranh đủ mạnh, từ đó
mới có nhu cầu cấp thiết và bằng mọi cách để đổi mới công nghệ và tham gia tích
cực hơn vào thị trường. Bên cạnh việc hoàn thiện cơ chế, chính sách cạnh tranh
bình đẳng việc hoàn thiện các cơ chế chính sách khác là cần thiết để thị trường
công nghệ phát triển.
Bên cạnh đó, vì không thuộc đối tượng nghiên cứu của đề tài nên đề tài
không đề cập đến cơ chế, chính sách KH&CN. Tuy nhiên, theo nhóm tác giả, bên
cạnh việc hoàn thiện cơ chế chính sách cạnh tranh bình đẳng nói trên, các cơ chế
102
Chñ nhiÖm
chính sách KH&CN cần phải được đổi mới mạnh mẽ thì mới có thể đưa thị trường
công nghệ nước ta lên một bước phát triển mới trong thời gian tới.
kÕt luËn
Với nội dung chính được trình bày trong ba chương, đề tài nghiên cứu về
"Các cơ chế, chính sách kinh tế thúc đẩy phát triển thị trường công nghệ ở Việt
nam" đã cố gắng nêu bật vai trò của các cơ chế, chính sách kinh tế đã và đang thực
hiện cho tới nay đối với sự hình thành và phát triển của thị trường công nghệ nói
chung, cũng như tác động của chúng tới các chủ thể tham gia hoạt động trên thị
trường này nói riêng. Từ đó, đề tài đã rút ra những nhận xét về nguyên nhân của
những tồn tại hiện nay làm cản trở sự phát triển và hạn chế hoạt động của các chủ
thể trên thị trường này. Đóng góp quan trọng nhất của đề tài là đề xuất những kiến
nghị cụ thể nhằm hoàn thiện các cơ chế chính sách kinh tế nhằm góp phần thúc
đẩy sự phát triển của thị trường công nghệ ở Việt nam trong thời gian tới.
Chương 1 của đề tài trình bày tóm lược cách tiếp cận của đề tài về lý
thuyết. Theo đó, sự phát triển của thị trường công nghệ chịu sự tác động của nhiều
yếu tố, trong đó có hai nhóm yếu tố quan trọng là nhóm những cơ chế, chính sách
về KH&CN và nhóm các cơ chế, chính sách kinh tế. Sau khi trình bày kinh
nghiệm quốc tế về tác động của các cơ chế, chính sách kinh tế tới các chủ thể của
thị trường công nghệ, chương 1 của đề tài đã rút ra những kết luận quan trọng. Đó
là cơ chế, chính sách KH&CN là yếu tố quan trọng để phát triển thị trường công
nghệ, nhưng đó mới là điều kiện cần, trong khi điều kiện đủ là phải có những cơ
chế, chính sách kinh tế thích hợp để thúc đẩy các chủ thể tham gia thị trường công
nghệ. Những chính sách này phải nhằm huy động nguồn lực của xã hội, tạo nên
môi trường cạnh tranh và hạn chế những rào cản gia nhập thị trường này.
Chương 2 của đề tài đi sâu phân tích hệ thống những cơ chế, chính sách
kinh tế đã được ban hành và thực hiện ở Việt nam vừa qua có liên quan tới sự phát
103
Chñ nhiÖm
triển của thị trường công nghệ. Những cơ chế, chính sách kinh tế được phân tích
thành các nhóm chính, bao gồm nhóm cơ chế chính sách tài khóa-tiền tệ, cơ chế
chính sách đầu tư, cơ chế chính sách cạnh tranh, cơ chế chính sách hội nhập kinh
tế quốc tế và nhóm cơ chế, chính sách công nghiệp. Dựa trên những nghiên cứu đã
được thực hiện trước đây và kết quả nghiên cứu của các nhành đề tài nhánh khác
trong khuôn khổ đề tài độc lập cấp Nhà nước, chương 2 của đề tài đã cố gắng đánh
giá tác động của những nhóm chính sách được phân tích tới sự phát triển của thị
trường công nghệ, thể hiện thông qua sự tác động của các cơ chế chính sách tới
những chủ thể tham gia thị trường công nghệ. Chương 2 đã rút ra nhận định cho
rằng, những cơ chế, chính sách kinh tế thời gian vưà qua đã có tác động tích cực
tới sự hình thành và phát triển hệ thống thị trường các nhân tố, trong đó có thị
trường công nghệ. Tuy nhiên, quá trình xây dựng cơ chế thị trường định hướng
XHCN ở nước ta đang mới ở giai đoạn bước đầu, các thể chế thị trường chưa hoàn
thiện đã làm cản trở sự phát triển của thị trường công nghệ. Đặc biệt, nội dung của
một số cơ chế, chính sách kinh tế vẫn còn thể hiện tư tưởng bao cấp, bảo hộ, cơ
chế xin - cho vẫn nặng nề, vẫn tồn tại sự phân biệt đối xử đối với các chủ thể khác
nhau trong việc gia nhập thị trường. Tất cả những điều này khiến cho một số nhóm
chủ thể có liên quan chưa thật sự chịu sức ép cạnh tranh, chưa buộc phải đầu tư
đổi mới công nghệ, phải gắn bó hơn với nhu cầu của thị trường công nghệ; trong
khi đó, có nhóm chủ thể khác lại khó có khả năng để gia nhập thị trường do bị
phân biệt đối xử, hoặc do không đủ năng lực nội sinh để tham gia thị trường công
nghệ v.v.
Trước khi đề xuất những kiến nghị cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống các cơ
chế, chính sách kinh tế nhằm thúc đẩy phát triển thị trường công nghệ trong thời
gian tới, chương 3 của đề tài nêu bật một số yêu cầu cơ bản đối với việc hoàn thiện
các cơ chế, chính sách này. Theo đó, vấn đề quan trọng là phải thay đổi quan điểm
về vai trò quản lý của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN,
hoàn thiện đồng bộ thể chế kinh tế thị trường, đặc biệt là những thị trường các
nhân tố khác bên cạnh thị trường công nghệ, quán triệt chủ trương huy động mọi
nguồn lực và thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế. Có thể nói, nếu như những yêu
cầu nói trên mà không được quán triệt và bảo đảm thì việc ban hành và thực thi
các cơ chế chính sách được đề xuất trong đề tài cũng sẽ bị hạn chế.
Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu đề tài cho rằng, để thị trường công nghệ
phát triển thì các cơ chế, chính sách KH&CN trong thời gian tới cũng cần được
hoàn thiện đồng thời và "định hướng thị trường" hơn nữa để cùng với các cơ chế,
chính sách kinh tế tạo thêm luồng sinh lực mới cho sự phát triển của thị trường
công nghệ ở Việt nam./.
104
Chñ nhiÖm
105
Chñ nhiÖm
tµi liÖu tham kh¶o
1. Bộ Công nghiệp. Dự thảo kế hoạch phát triển các ngành công nghiệp Việt
nam giai đoạn 2006-2010. Bản thảo copy, 2005.
2. CIEM-UNDP. B¸o ço kÕt qu¶ kh¶o s¸t ®æi míi c«ng nghÖ t¹i
doanh nghiÖp dÖt may vµ hãa chÊt, 2004
3. CIEM-UNDP. B¸o ço kÕt qu¶ kh¶o s¸t vÒ ®æi míi c«ng
nghÖ t¹i çc doanh nghiÖp c«ng nghiÖp ViÖt nam, 2005
4. Diễn đàn phát triển Việt nam. Hoàn thiện Chiến lược phát triển công
nghiệp Việt nam. Nhà xuất bản Lý luận chính trị, 2005.
5. Đảng Cộng sản Việt nam. Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội lần thứ
X của Đảng Cộng sản Việt nam và dự thảo phương hướng phát triển kinh
tế - xã hội giai đoạn 2006-2010. Bản in công bố lấy ý kiến rộng rãi của
quần chúng tại các báo.
6. Đinh Văn Ân, Vũ Xuân Nguyệt Hồng (Chủ biên), 2004. Phát triển thị
trường Khoa học và Công nghệ ở Việt nam. Nhà xuất bản Khoa học và kỹ
thuật.
7. Hoµng Xu©n Long. So s¸nh chÝnh s¸ch vÒ khoa häc vµ
c«ng nghÖ ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ níc vµ doanh nghiÖp
ngoµi quèc doanh (tr.4), 2002
8. Ngân hàng thế giới - Báo cáo phát triển Kinh doanh 2005,
9. Nguyễn Thị Tuệ Anh, Vũ Xuân Nguyệt Hồng, Trần Toàn Thắng, Nguyễn
Mạnh Hải. Tác động của FDI tới tăng trưởng kinh tế ở Việt nam, 2005.
10. NguyÔn §×nh Tµi. KhuyÕn khÝch ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ
t nh©n ViÖt Nam nh×n tõ gãc ®é hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch, Bµi
viÕt t¹i DiÔn ®µn çc nÒn Kinh tÕ chuyÓn ®æi, 2006
11. NguyÔn Danh S¬n vµ céng sù. Ph¸t triÓn thÞ trêng khoa
häc vµ c«ng nghÖ ë ViÖt Nam, 2002
12. OECD Science, Technology and Industry Outlook. OECD. 2002.
13. OECD. Using knowledge for development. The Brazilian experience. 2001.
14. OECDA new economy? The changing role of innovation and information
technology in growth. 2000.
15. Quốc hội nước CHXHCN Việt nam. Luật Doanh nghiệp 2000
16. Sigurdson, Jon: Technology Markets in Vietnam – International
Experience- prepared for Workshop program on “Technology Markets and
the Investment in Technological Innovation in Vietnam” Hanoi, May 15,
2003.
17. Tổng cục Thống kê. Niên giám thống kê 2001-2005
18. Viện Nghiên cứu QLKT TƯ. Cơ chế, chính sách và giải pháp thúc đẩy đầu
tư đổi mới công nghệ và ứng dụng công nghệ cao, Đề tài cấp bộ, Bộ Kế
hoạch và Đầu tư, 2004
106
Chñ nhiÖm
19. Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương. " Đổi mới cơ chế hoạt động
KH&CN ở Việt nam". Đề tài khoa học cấp Bộ năm 2002.
20. Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương. Báo cáo kinh tế Việt nam
2003, Nhà xuất bản Giao thông vận tải, 2004.
21. Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương. Báo cáo kinh tế Việt nam
2005, Nhà xuất bản Lý luận chính trị, 2006
22. Vò Hy Ch¬ng vµ céng sù, N¨ng lùc s¸ng t¹o cña çc tæ chøc
KH&CN, 2005, §Ò tµi nh¸nh 2 cña §Ò tµi §T§L2003/22,
23. Vũ Xuân Nguyệt Hồng và Đặng Thị Thu Hoài. "Tổng quan qui trình xây
dựng và thực hiện kế hoạch và chiến lược phát triển các ngành kinh tế và
nguyên tắc của WTO"- Bài viết 2 (2005)
24. Zinkl W. und Strittmatter R.: Ein Innovationsmarkt fuer Wissen und
Technologie. Im Auftrag von Avenir Suisse. Zuerich, 3/2003.
107

Bao Cao Tong Hop - Nh5

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bao Cao Tong Hop - Nh5

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

§Ò tµi nh¸nh 5: “C¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ thóc ®Èy ph¸t

Ch¬ng 1: Vai trß cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi

2. T¸c ®éng cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn ho¹t

3. Mét sè nhËn ®Þnh rót ra tõ kinh nghiÖm quèc tÕ

Ch¬ng 2: Tæng quan nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh

1. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· ban hµnh cã

Ch¬ng 3: KiÕn nghÞ hoµn thiÖn c¸c c¬ chÕ, chÝnh

Tµi liÖu tham kh¶o..............................................................91

ADB Ng©n hµng Ch©u ¸

H×nh 1: Chi cña chÝnh phñ cho R&D so víi GDP..................16

danh môc b¶ng

B¶ng 1: Sè c¸n bé nghiªn cøu trªn 10.000 lao ®éng (ngêi). 17

Vai trß cña chÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ

Vai trß cña chÝnh s¸ch ®Çu t

Vai trß cña chÝnh s¸ch c¹nh tranh

Tõ gi÷a thËp kû 80 ®Õn nay, trªn thÕ giíi ®ang diÔn ra xu

Vai trß cña chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ

Vai trß cña chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp

Tõ gi÷a thËp kû 80 ®Õn nay ®· cã sù thay ®æi lín trong

Theo s¬ ®å trªn, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ t¸c ®éng

2. T¸c ®éng cña c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®Õn ho¹t

Tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ (OECD) ra ®êi tõ n¨m

2.1. ChÝnh s¸ch tµi kho¸-tiÒn tÖ

Tõ hai thËp kû nay ®· cã nh÷ng thay ®æi ®¸ng kÓ trong

H×nh 1: Chi11 cña chÝnh phñ cho R&D so víi GDP

Nguån: OECD 2002.

Thø nhÊt, c¸c tæ chøc nghiªn cøu trong hÖ thèng KH&CN ®-

B¶ng 1: Sè c¸n bé nghiªn cøu trªn 10.000 lao ®éng (ng-

Khu vùc doanh Gi¸o dôc ®¹i häc ChÝnh phñ

B¶ng 2: C¬ cÊu chi R&D ph©n theo nguån chi (%)

Ngµnh ChÝnh phñ Kh¸c

Doanh nghiÖp nhá (®« la Doanh nghiÖp lín (®« la

Nguån: OECD, 2002.

2.2. ChÝnh s¸ch ®Çu t

H×nh 3: So s¸nh tèc ®é t¨ng ®Çu t tri thøc vµ ®Çu t tµi

Nguån: OECD, 2002.

B¶ng 4: Chi R&D cña doanh nghiÖp võa vµ nhá cña Mü

2.3. ChÝnh s¸ch c¹nh tranh

2.4. ChÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ

H×nh 4: Tû träng chi R&D tõ nguån níc ngoµi so víi tæng

Nguån: OECD, 2002.

2.5. ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp

ChÝnh s¸ch c«ng nghiÖp cña c¸c níc OECD ®· cã nh÷ng

N¨m Tæng Ngµnh chÕ t¹o cã DÞch vô cã

Ngµnh dùa vµo tri

H×nh 5: Tû träng R&D cña c¸c ngµnh sö dông c«ng nghÖ

Nguån: OECD, 2002.

3. Mét sè nhËn ®Þnh rót ra tõ kinh nghiÖm quèc tÕ vµ bµi

1. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ ®· ban hµnh cã t¸c

Cơ chế, chính sách đầu tư của nhà nước:

Cơ chế, chính sách thuế:

C¬ chÕ, chÝnh s¸ch tÝn dông:

QuyÕt ®Þnh sè 270/Q§-NH1 (25/9/1995) cña Thèng ®èc

Tình hình thực hiện cơ chế, chính sách về tài khóa:

Bảng 7: Đầu tư cho hoạt động KH&CN của Việt nam từ

§¬n vÞ: triÖu ®ång

Bảng 8: Đầu tư cho các phòng thí nghiệm trọng điểm

§¬n vÞ: TriÖu ®ång

Tình hình thực hiện cơ chế, chính sách về tín dụng:

TÝn dông qua quü cña Nhµ níc

1.2. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch vÒ ®Çu t

a) Tổng quan những cơ chế, chính sách về đầu tư

- NghÞ ®Þnh sè 73/N§-CP ngµy 19/8/1999 cña ChÝnh phñ vÒ

- NghÞ ®Þnh 06/N§-CP (3/2000) vÒ khuyÕn khÝch hîp t¸c ®Çu t