BEZCENNYCH 3<7$Ë POLECANYCH

50+ PORAD
:UD]]HNVSHUWDPLUR]ZLÇ]XMHP\
480 ,2'32:,('=,
']LÛNLQDPXQLNQLHV]
199 PRODUKTÓW
:V]\VWNRFRQDMOHSV]HGR
QDMF]ÛVWV]HSUREOHP\ SU]\NU\FKQLHVSRG]LDQHN EXGRZ\7ZRMHJRQRZHJRGRPX

ABC
BUDOWANIA 2018
To co koniecznie musisz
\NJI_NJËĕJG^9\·O
UNJW\X_^ITRG^íIQF
(NJGNJFSNJIQF\WTLF

=F]HJRL]DLOH"
'RZLHG]VLÇ]MDNLFK
PDWHULDʵZL]DLOH
]EXGXMHV]VZµMGRP

1XPHU&HQD]ÊZW\P9$7
7
1DNÊDG HJ]
]
]

Stan surowy Instalacje :\NDÌF]DQLH

Internetowy sklep ogrodniczy www.futuregardens.pl
 Redaktor naczelny
Ernest Jagodziński
e-mail: ernest.jagodzinski@budujemydom.pl

Z-ca redaktora naczelnego

Marta Tomaszewska
tel. 22 257 84 72
e-mail: marta.tomaszewska@budujemydom.pl

Zespół redakcyjny
Jarosław Antkiewicz,
Anna Chrystyna-Chojnacka,
Cezary Jankowski, Norbert Skupiński

Rysunki
Paweł Kinsner, Piotr Kojro,
Katarzyna Łozińska

Projekt okładki
Jakub Tarnowski

Opracowanie graficzne
Szymon Chojnacki

Dział reklamy
S Szanowni Państwo,
Oddajemy w Państwa ręce ABC BUDOWANIA – numer specjalny miesięcznika
BUDUJEMY DOM, w którym podpowiadamy jak budować bez błędów i zgodnie ze
sztuką budowalną.
Serię ABC zainspirowały pytania najczęściej zadawane przez budujących. Listy do
redakcji, rozmowy z ekspertami, wypowiedzi na forum.budujemydom.pl – to stąd
wybraliśmy najbardziej nurtujące Państwa pytania. Poprosiliśmy ekspertów z firm
o wypowiedzi na niektóre tematy. Wszystkich, którzy pragną jeszcze dokładniej po-
znać zagadnienia poruszane w części redakcyjnej zachęcamy do dyskusji na naszym
forum – www.forum.budujemydom.pl. To źródło konkretnej wiedzy, która zawiera
najbardziej aktualne opinie i porady budowlane.
Magazyn przeznaczony jest dla osób będących na etapie planowania inwestycji,
wyboru projektu, technologii i odpowiednich produktów. W trzech działach: Stan su-
rowy, Instalacje domowe i Wykańczanie doradzamy Czytelnikom jak, z czego i za ile
zbudować swój dom.
Dorota Chrząszcz Zapraszam do lektury!
Iwona Fijewska
Agnieszka Iwacyk
Marta Tomaszewska
Aleksandra Kostrzewa Z-ca Redaktora Naczelnego
Patrycja Rembisz
Katarzyna Rosa
Ewa Zuchora

Redakcja techniczna i skład

Spis treści

Szymon Chojnacki WYBÓR DZIAŁKI................................................................................ 8

e-mail: postudio@list.pl PROJEKT I WYKONAWCA .............................................................12
Kolportaż ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY .............................................. 18
Szef działu: Paweł Gago ŚCIANY I STROPY ..........................................................................28
e-mail: pawel.gago@avt.pl
Marcin Brona KONSTRUKCJA DACHU ................................................................58
e-mail: marcin.brona@avt.pl POKRYCIA DACHOWE I RYNNY ....................................................70
Joanna Marcinkowska
e-mail: joanna.marcinkowska@avt.pl OKNA, DRZWI I ROLETY ...............................................................88
Sebastian Żórawski OGRÓD ZIMOWY...........................................................................112
e-mail: sebastian.zorawski@avt.pl
BRAMY GARAŻOWE .....................................................................115
Prenumerata
tel. 22 257 84 22
KOTŁY, PODGRZEWACZE ...........................................................121
e-mail: prenumerata@avt.pl
GRZEJNIKI, PODŁOGÓWKA ...................................................... 153
Wydawca POMPY CIEPŁA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA ..................... 163
AVT-Korporacja Sp. z o.o.
ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa KOMINY I KOMINKI ......................................................................177
WODA W DOMU ........................................................................... 186
Dyrektor wydawnictwa
prof. Wiesław Marciniak KANALIZACJA ............................................................................. 193
ŁAZIENKOWY ODPŁYW LINIOWY ............................................. 200
Zdjęcia na okładce
Solbet, Brunner, Tubądzin
WENTYLACJA, KLIMATYZACJA ................................................ 204
CENTRALNE ODKURZANIE ........................................................213
INSTALACJE ELEKTRYCZNE ......................................................217
DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY ........................................ 228

ELEWACJE ................................................................................... 239

Wszystkie nazwy produktów są wymienione wyłącznie
w celach identyfikacyjnych i mogą być zastrzeżonymi
znakami odpowiednich właścicieli.
Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam
i dane techniczne zawarte w prezentacjach produktów.
ŚCIANY, OKŁADZINY, SUCHA ZABUDOWA ............................. 252
PODŁOGI ...................................................................................... 260
SCHODY ....................................................................................... 268
NAWIERZCHNIE ...........................................................................274
TARAS ............................................................................................ 278
OGRODZENIA I BRAMY WJAZDOWE ........................................ 283
 DOBRE ADRESY
AHI ROOFING ........................................ str. 86 IZODOM 2000 POLSKA ........................ str. 47 TAURON .................................................. str. 5
www.gerardroofs.pl www.pasywnedomy.eu www.tauron.pl

ALNOR SYSTEMY WENTYLACJI ......... str. 211 JONIEC ................................................ str. 290 TEKLA .................................................. str. 137
www.alnor.com.pl www.joniec.pl www.teklakotly.pl

ANWIS ................................................. str. 108 KING KLINKER ............................ str. 248-249 TERMICA ............................................. str. 152
www.anwis.pl (KLINKIER PRZYSUCHA) www.termica.pl
www.kingklinker.com
AS KRZYŻYKI ...................................... str. 267 TERMO ORGANIKA ..........................str. 52-53
www.as-krzyzyki.pl KONBET ........................................... str. 56-57 www.termoorganika.pl
www.stropy.pl
AUSTROTHERM .............................. str. 25, 27 TUBĄDZIN ........................................... str. 259
www.austrotherm.pl KOSPEL ............................................... str. 148 www.tubadzin.pl
www.kospel.pl
BAUDER ................................................ str. 63 URSA ..................................................... str. 45
www.bauder.pl LIBET ................................................... str. 277 www.ursa.pl
www.libet.pl
BENINCA ............................................. str. 289 VAILLANT ............................................ str. 175
www.beninca.pl LIVOLO .......................................... III okładka www.vaillant.pl
www.livolopolska.com
CELLFAST / BRYZA ................................ str. 87 VANDERSANDEN ........................ str. 250-251
www.rynnybryza.pl MARMA POLSKIE FOLIE ....................... str. 68 www.vandersanden.com.pl
www.marma.com.pl
CIEPŁO-TECH ...................................... str. 192 VEKA ............................................. IV okładka
www.energy-water.pl NVENT THERMAL POLSKA ................. str. 161 www.veka.pl
www.nVent.com
COMAP ................................................ str. 160 VELUX ................................................. str. 107
www.comap.pl OKNOPLAST ....................................... str. 109 www.velux.pl
www.oknoplast.com.pl
CX80 POLSKA ................................. str. 16-17 WADEX ................................................ str. 185
www.cx80.pl ORTE .................................................... str. 150 www.wadex.pl
www.orte.pl
DOMY I DOMKI (SUMMARUM) ............ str. 51 WIĄZARY BURKIETOWICZ ............ II okładka
www.domyidomki.com PHOENIX DISTRIBUTION ........... str. 264-265 www.burkietowicz.pl
www.teais.pl
ELKAMINO DOM ................................. str. 258 WIENERBERGER ....... str. 37, 54-55, 75, 84-85
www.elkaminodom.pl PRUSZYŃSKI ......................................... str. 81 www.wienerberger.pl
www.pruszynski.com.pl
ELTERM ............................................... str. 146 WIŚNIOWSKI ............................... str. 236-237
www.elterm.pl RAFA .................................................... str. 212 www.wisniowski.pl
www.kratki24.pl, www.rade.pl
FAKRO ................................................. str. 103 WOLF TECHNIKA GRZEWCZA ................ str. 7
www.fakro.pl RECTICEL IZOLACJE ............................. str. 69 www.wolf-polska.pl
www.recticelizolacje.pl
FART-PRODUKT .................................. str. 106 „ZĘBIEC” ............................................. str. 151
www.fartprodukt.pl REGULUS®-system .............................. str. 162 ZAKŁADY GÓRNICZO-METALOWE
www.regulus.com.pl www.zebiec.pl
FUTURE GARDENS ................................. str. 3
www.futuregardens.pl RÖBEN ................................................... str. 79
www.roben.pl
GALMET .............................................. str. 147
www.galmet.com.pl ROBERT BOSCH .................................. str. 145
www.junkers.pl
GASPOL ............................................... str. 149 www.poprosturewolucyjny.pl
www.gaspol.pl
SCHÜCO ...................................... str. 104-105
GDE POLSKA ....................................... str. 238 INTERNATIONAL POLSKA
www.gde.pl www.schueco.pl

INTER-PLAST ...................................... str. 203 SFA POLAND ....................................... str. 199

www.vabo.pl www.sfapoland.pl

IMMERGAS .......................................... str. 176 SOLBET ................................................. str. 43

www.immergas.pl www.solbet.pl

INWIDO POLSKA ................................ str. 111 STOWARZYSZENIE PRZEMYSŁU

(SOKÓŁKA OKNA I DRZWI) WAPIENNICZEGO ............................... str. 247
www.sokolka.com.pl www.wapno-info.pl

6
 WWW.WOLF-POLSKA.PL
KOMPLEKSOWY DOSTAWCA
URZĄDZEŃ GRZEWCZYCH,
WENTYLACYJNYCH I KLIMATYZACYJNYCH

Zarządzaj zdalnie komfortem

cieplnym w Twoim domu

PERFEKCYJNIE DOPASOWANY DO CIEBIE.

Kompleksowy dostawca urządzeń grzewczych, wentylacyjnych i klimatyzacyjnych

Wolf – Technika Grzewcza sp. z o.o. • Sokołów, ul. Sokołowska 36 • 05-806 Komorów
tel. +48 22 720 69 01 • e-mail: wolf@wolf-polska.pl
 WYBÓR DZIAŁKI
Wybór dziaíki to jedna
zdnajwaĖniejszych decyzji, jakÉ
trzeba podjÉË wdzwiÉzku zdbudowÉ
domu. Zadanie to nie jest proste, bo
dost×pnoāË najlepszych gruntów
budowlanych jest ograniczona.
Status prawny działki
Pierwszym krokiem przez zakupem działki powinno być sprawdzenie jej
statusu prawnego. Najlepiej, gdy posesja ma tylko jednego właściciela. Gdy
na skutek dziedziczenia jest ich kilku, trzeba zaspokoić roszczenia wszyst-
kich. Tylko po spełnieniu tego warunku staniemy się jedynym właścicielem
i  będziemy mogli swobodnie gospodarować ziemią. Kolejni właściciele
powinni być wpisani do księgi wieczystej. W dokumencie tym znajdują się
również informacje o ewentualnym obciążeniu działki (może stanowić ona
np. zabezpieczenie pożyczki). Pamiętajmy, że obciążenia hipoteczne są przy-
pisane do działki i  przechodzą na nowego właściciela. Dlatego nabywając
ziemię, zawsze żądajmy aktualnego wypisu z ksiąg wieczystych, a dodatko-
wo poprośmy sprzedającego o napisanie oświadczenia, że działka od chwili
sporządzenia wypisu nie została obciążona wierzytelnościami. Kolejną kwe-
stią jest sprawdzenie w  ewidencji gruntów, jaki status ma nasza działka.
Jeżeli figuruje jako rolna lub leśna, musimy wystąpić o zmianę jej statusu –
najczęściej to tzw. odrolnienie (wyłączenie z produkcji rolnej).
FOT. DOMEK
8
Kluczowa jest lokalizacja
Lokalizacja działki ma kluczowe znaczenie dla wygody mieszkań-
ców. Jedni chcą mieszkać z dala od zgiełku miasta, w cichej, wiej-
skiej okolicy. Inni wybiorą lokalizację z  lepszym dostępem do
infrastruktury „miejskiej”. To kwestia indywidualnych wyborów,
ale zawsze warto rozważyć, czy:
z dojazd do pracy nie będzie się wiązał ze spędzaniem zbyt dłu-
giego czasu w drodze (odległość, korki),
z istnieje możliwość dojazdu do domu komunikacją publiczną,
kursującą z odpowiednią częstotliwością,
z w  pobliżu znajdują interesujące nas obiekty, takie jak szkoła,
placówka ochrony zdrowia, sklep, basen itp.,
z będziemy w stanie odbierać dzieci z przedszkola i szkoły.
Takich pytań są dziesiątki, dlatego poszukiwanie działki najlepiej
rozpocząć od analizy tego, jak planujemy żyć w przyszłym domu.
Bo lokalizacja domu dyktuje styl życia, jaki będziemy wiedli.
Od czego zależy cena działki?
Cena gruntu zależy od wielu czynników. Najważniejszym z nich jest
lokalizacja. Najwięcej kosztują działki w dużych miastach, na przed-
mieściach, z dobrym dojazdem do centrum oraz w miejscach szcze-
gólnie atrakcyjnych, np. w  pobliżu jezior, rezerwatów przyrody,
w  nowoczesnych osiedlach, modnych miejscowościach. Mniej
zapłacimy za działki oddalone od aglomeracji, w małych miastecz-
kach i  we wsiach ze słabą infrastrukturą. Więcej kosztuje działka
z dostępem do wszystkich mediów (gazu, kanalizacji, wodociągu).
Tańsze zaś są tereny z tzw. kłopotliwym sąsiedztwem, np. wysypi-
skiem śmieci, tartakiem, położone koło torów kolejowych. Działka
budowlana (przeznaczona pod budowę domu) jest droższa od rol-
nej lub leśnej. W tym drugim przypadku przeprowadzenie procedu-
ry pozwalającej na budowę domu pochłonie sporo czasu i dodatko-
wych kosztów.
Ważny poziom wody gruntowej
Poziom wody gruntowej może mieć decydujący wpływ na archi-
tekturę domu (np. na podpiwniczeniu), a także koszt robót funda-
mentowych oraz izolacyjnych. Najkorzystniejsza sytuacja jest
wtedy, gdy najwyższy, utrzymujący się przez wiele lat poziom
zwierciadła wody gruntowej znajduje się na wysokości przynaj-
mniej 1 m poniżej poziomu posadowienia budynku, a  grunt jest
przepuszczalny. Zwykle oznacza to, że woda jest około 2–3 m
poniżej poziomu terenu. Wtedy można pokusić się nawet o budo-
wanie domu podpiwniczonego. Nieco gorzej jest, gdy poziom
wody gruntowej jest niski, ale grunty są nieprzepuszczalne lub
tworzą przewarstwienia. Może to oznaczać, że woda będzie się
znajdowała pod ciśnieniem. Wówczas każde przedziurawienie
warstwy (np. wiercenie studni) może spowodować małą powódź.
Ukośny układ warstw gruntu jest często przyczyną występowania
wód naporowych, czyli takich, które mogą wywierać ciśnienie na
ściany fundamentowe domu. Wysoki poziom wody gruntowej
(czasami zaledwie 30–50 cm poniżej poziomu terenu) oznacza
utrudnienia i  dodatkowe koszty podczas robót ziemnych oraz
fundamentowych.

FOT. DREAMSTIME
Perspektywiczna lokalizacja
Kupno drogiej działki w modnej miejscowości czy dzielnicy to rozwiązanie
dobre dla inwestorów dysponujących bardzo dużym budżetem. Pozostali
mogą spróbować wyszukać tańszą działkę w okolicy, która za kilka lub kilka-
naście lat stanie się prawdziwą perełką. Stąd bardzo ważne jest wcześniejsze
zapoznanie się z miejscowym planem zagospodarowania terenu (do wglądu
w wydziale architektury urzędu miasta lub gminy). Dzięki temu można unik-
nąć kupienia gruntu w  pobliżu planowanej drogi szybkiego ruchu czy
oczyszczalni ścieków. Można też upewnić się, czy za jakiś czas w  okolicy
powstanie szkoła, sklepy, będzie komunikacja publiczna.
FOT. PROADAPT
Jakie ukształtowanie terenu?
Ukształtowanie terenu wpływa nie tylko na koszt budowy domu. Może rów-
nież narzucać pewne rozwiązania architektoniczne i  konstrukcyjne, które
niekoniecznie muszą odpowiadać inwestorowi. Stok o stosunkowo niewiel-
kim nachyleniu – np. 10% – oznacza, że w domu o szerokości 10 m, różnica
w poziomie posadowienia pomiędzy ścianą frontową a ogrodową wyniesie
1 metr! To bardzo dużo, ponieważ wysokość jednej ze ścian fundamento-
wych będzie taka, jak wysokość piwnicy (2 m). Dom budowany na płaskiej
działce może więc oznaczać niższe wydatki. Z  kolei płaski teren, ale np.
zagłębiony „tylko” 50–80 cm poniżej drogi, może być niekorzystny choćby
z powodu bardzo prawdopodobnego wysokiego poziomu wody gruntowej.
Po wiosennych roztopach na całej działce długo będzie się utrzymywała
woda. Logicznym rozwiązaniem byłoby wtedy posadowienie budynku na
poziomie terenu i  obsypanie ścian fundamentowych odpowiednio grubą
warstwą zagęszczonego gruntu, a to sporo kosztuje. Największe niebezpie-
czeństwo powstaje wtedy, gdy działka znajduje się na skarpie lub zboczu
o  dużym kącie nachylenia. O  wyborze takiego miejsca zwykle decydują
walory widokowe. Należy się liczyć z ryzykiem niestateczności gruntu, szcze-
gólnie wtedy, gdy ziemia nasiąknie np. wskutek obfitych opadów deszczu.
Grozi to nawet osunięciem i zniszczeniem całego domu lub jego części.
WYBÓR DZIAKI
Działka idealna, czyli jaka?
Najlepsza jest działka o regularnym kształcie (zbliżonym do kwa-
dratu lub szerokiego prostokąta) i  nie za mała. Budowę znacznie
ułatwia również płaskie ukształtowanie terenu i  odpowiednie
warunki gruntowe. Wybierając teren, baczną uwagę trzeba zwró-
cić na sąsiedztwo. Szkoła, większy sklep czy hałaśliwy warsztat
samochodowy mogą być niezwykle uciążliwe, dlatego lepiej zde-
cydować się na lokalizację w  cichej okolicy. Jak wspomniano,
liczy się też to, jak działka jest skomunikowana. Istotne przecież,
by prowadziła do niej dobra, utwardzona i  regularnie odśnieżana
droga. Poza tym domy położone na uboczu, pozbawione czujnego
oka sąsiada, są bardziej narażone na włamania.
W praktyce trudno znaleźć działkę spełniającą wszystkie powyż-
sze kryteria. Nie znaczy to jednak, że musimy rezygnować z zakupu
i odkładać decyzję o budowie na później. Na wiele niedoskonałości
są bowiem recepty. W  przypadku małej powierzchni, można roz-
ważyć zabudowę bliźniaczą oraz wielokondygnacyjną. Budować
można również na parceli o nieregularnym kształcie, bardzo wąskiej
lub ze znacznym spadkiem. Trzeba się tylko liczyć z koniecznością
wykonania indywidualnego projektu domu, co będzie bardziej
kosztowne od wyboru projektu z katalogu. I na zagospodarowanie
działki usytuowanej przy ruchliwej drodze można znaleźć sposób.
Należy wtedy zaplanować siedzibę jak najdalej od niej, w głębi po-
sesji. Poza tym warto ograniczyć od tej strony liczbę okien oraz roz-
ważyć wzniesienie solidnego, pełnego ogrodzenia lub nasypu ziem-
nego, który ochroni przed hałasem i drganiami. Jeżeli spodziewamy
się naprawdę dużego natężenia ruchu, powinniśmy zdecydować się
na budowę domu parterowego, ponieważ ogrodzenie skutecznie
ochroni przed hałasem tylko najniższą kondygnację.
Idealna działka powinna być dobrze skomunikowana. Zdarza się
jednak, że dojazd do posesji wiedzie przez grunt sąsiada. W takim
przypadku niezbędne będzie ustanowienie tzw. służebności drogi
koniecznej, czyli poświadczone notarialnie porozumienie z właści-
cielem sąsiedniego terenu.
Uwaga! Za takie prawo może on zażądać wynagrodzenia. Jeżeli
nie uda się nam porozumieć, możemy wystąpić na drogę sądową.
Informacja o służebności drogi koniecznej jest umieszczana w księ-
dze wieczystej działki. Jeżeli teren nie jest uzbrojony, trzeba spraw-
dzić, czy bez problemu można do niego doprowadzić wszystkie
media – wodę, prąd i kanalizację. Warto uzyskać od zakładu wodo-
ciągowego i energetycznego pisemne potwierdzenie tzw. gotowo-
ści na przyłączenie i jego warunków technicznych.
Najistotniejszy jest prąd – przyłączenia do sieci energetycznej
raczej nie da się zastąpić. Natomiast w razie problemów z przyłącze-
niem do wodociągu, można zdecydować się na wykopanie studni.
W przypadku braku dostępu do kanalizacji zbiorczej pozostaje wy-
budowanie szamba lub przydomowej oczyszczalni ścieków – o ile
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego nie wymusza
przyłączenia do kanalizacji.
FOT. PREFAB SAINT-GOBAIN
9
 WYBÓR DZIAKI

FOT. DREAMSTIME
Pierwsza wizyta na działce
Podczas pierwszej wizyty na parceli należy stanąć na środku i spraw-
dzić, jaki będziemy mieli widok z  okien. Jeżeli z  działką sąsiaduje
blokowisko czy stacja benzynowa, nie ma co się oszukiwać – na-
wet, jeśli postawimy wysokie ogrodzenie, to i tak wartość rynkowa
naszego przyszłego domu może być niższa niż poniesione koszty.
A to oznacza, że w razie sprzedaży posesji sporo na tym stracimy.
Ukształtowanie terenu też nie jest bez znaczenia, szczególnie dla
osób wyczulonych na możliwości oszczędzania energii potrzebnej
do ogrzania domu. Jeśli postawimy dom na południowym lub po-
łudniowo-zachodnim stoku wzniesienia, padające pod korzystnym
kątem promienie słoneczne pozwolą oszczędzić 5–10% energii
w porównaniu z domem stojącym na terenie płaskim. Duże drze-
wa z działki budowlanej czynią rarytas. Tworzą bowiem korzystny
dla ludzi mikroklimat. A ich cień powoduje, że upały są łatwiejsze
do zniesienia. Mniej dokuczają mieszkańcom silne wiatry. Jednak
działka porośnięta drzewami iglastymi nie każdemu będzie odpo-
wiadała, przede wszystkim z uwagi na ograniczenie dostępu światła
dziennego. Znacznie korzystniejsze są drzewa liściaste. Zimą ich na-
gie gałęzie nie będą barierą dla promieni słonecznych. Sąsiedztwo
też może zaważyć na decyzji kupna działki. Warto rozważyć, czy
znajdziemy z najbliższymi sąsiadami „wspólny język”. Jest to istotne
zwłaszcza dla dzieci i emerytów, czyli osób, które najczęściej będą
miały kontakt z miejscowym środowiskiem. Ale obcych sobie ludzi
nic tak nie zbliża, jak rozwiązywanie podobnych problemów. Zatem
korzystnym rozwiązaniem może być kupno działki w powstającym
osiedlu domów jednorodzinnych.

Kształt działki ma znaczenie

FOT. DOMEK

Wygląd przyszłego domu w  dużej mierze zależy od kształtu i  wielkości

działki. Dom parterowy wymaga większego terenu niż piętrowy. Kształt
zbliżony do kwadratu – to rozwiązanie idealne dla działki o  każdej
powierzchni. Na parceli o wymiarach np. 25 × 40 m, czy 28 × 36 m (1000 m²)
łatwo usytuować nawet dom parterowy o powierzchni 150–250 m² i szero-
kości 17–20 m. A na działce o wymiarach 16 × 20 m (320 m²) można zmieścić
piętrowy budynek o  powierzchni 120–150 m². Trzeba się wtedy zdecydo-
wać na dom bez ogrodu, czyli rozwiązanie niewiele różni się od mieszkania
w bloku. Kształt wydłużonego prostokąta – może przysporzyć wiele pro-
blemów. Trzeba pamiętać o  tym, że szerokość działki wynoszącą 16 m
należy uznać jako minimalną przy budowie wolnostojącego domu jedno-
rodzinnego. Przy zachowaniu obowiązujących odległości od granic działki,
szerokość domu na ogół nie przekroczy 8 m, a to niezbyt wiele. Na dział-
kach o wymiarach np. 20 × 50 m czy 16 × 63 m (1000 m²) można wybudo-
wać stosunkowo duży dom piętrowy, a nawet parterowy. Zaprojektowanie
atrakcyjnego domu, np. z podwójnym garażem albo z wejściem na działkę
od strony południowej jest naprawdę trudne i  wymaga indywidualnego
projektu. Kształt nietypowy – najczęściej oznacza kłopoty z usytuowaniem
domu. Nawet jeśli parcela jest duża (powyżej 2000 m²), ale ma kształt trój-
kąta czy trapezu może być trudno umieścić na niej dom z  katalogu.
Nietypowe działki zwykle są narożne. Wtedy zaś trzeba zostawić przy dro-
gach wolne od zabudowy pasy szerokości 6 m, a  od sąsiadów – 4 m i  na
dom pozostaje już niewiele miejsca.

Pozwolenie lub zgłoszenie

Inwestor budujący dom może, ale nie musi, występować do starostwa z wnioskiem o pozwolenie na budowę. Alternatywą jest zgłoszenie do tego urzędu
budowy z projektem budowlanym (o ile inwestycja swoim obszarem oddziaływania nie przekracza granic działki). Jeśli w ciągu 21 dni starosta nie wniesie
sprzeciwu do zgłoszenia, można zaczynać prace. W praktyce oba warianty – pozwolenie i zgłoszenie – niewiele się różnią. Do zgłoszenia trzeba bowiem
dołączyć te same dokumenty, które były kompletowane w trybie pozwolenia na budowę. Co prawda, w razie zgłoszenia nie są wymagane oświadczenia o za-
pewnieniu dostaw energii, wody, ciepła, gazu, odbioru ścieków oraz o warunkach przyłączenia obiektu do sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, cieplnych,
gazowych, elektroenergetycznych i telekomunikacyjnych, lecz stosowne promesy i tak warto uzyskać. Unikniemy w ten sposób ewentualnych późniejszych
problemów, a dokumenty te i tak będziemy musieli złożyć kończąc inwestycję. Szczególnie ważne są dwa z nich – potwierdzające dostęp do sieci energe-
tycznej i do drogi publicznej.

10
 WYBÓR DZIAKI

5 kroków do własnego domu

KROK 1
Zakup działki – nawet budowlanej – nie oznacza, że będziemy mogli postawić tam dowolny, zgodny z własnym wyobrażeniem domek. O możliwościach
i warunkach zabudowy decydują bowiem dwa dokumenty – miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego (MPZP), a w przypadku jego braku – indy-
widualnie wydana decyzja o warunkach zabudowy dla konkretnej działki.
Dlatego zanim zdecydujemy się na zakup nieruchomości powinniśmy dokładnie zapoznać się z MPZP dostępnym do wglądu na urzędzie gminy. Plany
można znaleźć także w internecie na stronie planyzagospodarowania.pl i są one publikowane w Dziennikach Urzędowych poszczególnych województw
(również dostępnych w internecie). Dowiemy się z niego m.in. jaka jest dopuszczalna powierzchnia i linia zabudowy, kształt bryły budynku i dachu i wiele
innych wymagań ustalonych przez miejscowy samorząd. Jeśli teren na którym jest działka nie ma MPZP powinniśmy uzyskać od gminy warunki zabudowy.
Warto to zrobić przed zakupem działki, bo może okazać się, że nic na niej nie można postawić. Z wnioskiem o wydanie warunków może wystąpić każda
zainteresowana osoba, określając co chciałaby tam wybudować. Dobrze jeśli sprzedający wystąpił o takie warunki – unikniemy wtedy długiego oczekiwania
na decyzję (kilka miesięcy) i ewentualnego rozczarowania, gdy urząd określił warunki zabudowy które nam nie odpowiadają.
Uwaga! Decyzje w sprawie warunków zabudowy tracą moc z chwilą przyjęcia MPZP lub po upływie terminu określonego w tym dokumencie.

KROK 2
Dysponując wyciągiem z MPZP lub prawomocną decyzją o warunkach zabudowy możemy przystąpić do wyboru projektu architektoniczno-budowlanego
domu. Zależnie od własnych wymagań projekt taki możemy zamówić indywidualnie u uprawnionego architekta lub kupić gotowy tzw. projekt powtarzal-
ny. W pierwszym przypadku należy liczyć się z wydatkiem od kilku do kilkunastu tysięcy, zależnie od stopnia skomplikowania i renomy architekta, a także
zawartej w nim dokumentacji. Projekt bowiem składa się z kilku części i do uzyskania pozwolenia nie wszystkie jego elementy muszą być szczegółowo opra-
cowane. Szczególnie istotne dla prawidłowej realizacji budynku jest opracowanie części wykonawczej, zwłaszcza gdy zastosowano nietypowe rozwiązania.
Przy zleceniu opracowania projektu indywidualnego warto zapewnić sobie tzw. nadzór autorski projektanta, gdyż w razie problemów łatwo można je będzie
rozwiązać, co jednak dodatkowo podnosi koszty dokumentacji. Natomiast jakość dokumentacji w projektach powtarzalnych bywa bardzo różna. Zwykle
bardzo słabo opracowana jest część instalacyjna, przez co wymaga zmian i uzupełnień. W przypadku popularnych projektów zaletą jest zaś możliwość wy-
miany doświadczeń z innymi inwestorami, np. przez fora internetowe (na forum.budujemydom.pl działają „klany” zrzeszające ludzi budujących według tego
samego projektu). W projekcie można dokonywać pewnych zmian w zakresie określonym przez autora. Projekt powtarzalny, nawet jeśli nie robimy w nim
zmian, wymaga tzw. adaptacji do konkretnej działki przez uprawnionego projektanta. W obu przypadkach projekt musi odpowiadać wymaganiom MPZP lub
warunków zabudowy – w projekcie indywidualnym zadba o to architekt, a wybierając projekt z katalogu musimy sami ustalić, czy odpowiada on powyższym
wymaganiom. Oprócz projektu architektoniczno-budowlanego samego domu konieczne jest opracowanie planu zagospodarowania działki określającego
usytuowanie budynku, dróg dojazdowych, zieleni, szamba, studni itd. Do jego przygotowania niezbędna jest mapa do celów projektowych w skali 1:500,
którą można zamówić w wydziale geodezji i kartografii lub u uprawnionego geodety. Przy zamawianiu projektu indywidualnego opracowaniem planu za-
gospodarowania działki zajmie się jego autor, natomiast w przypadku projektu powtarzalnego zadanie to możemy powierzyć innemu projektantowi, który
może również dokonać zmian w projekcie ale w granicach określonych przez autora projektu.

KROK 3
Oprócz projektu domu oraz planu zagospodarowania działki potrzebne będą tzw. promesy przyłączeniowe na określone w  warunkach zabudowy me-
dia – z reguły dotyczy to głównie zapewnienia dostawy energii elektrycznej. Uzyskanie tych dokumentów można odłożyć na później. Będą niezbędne do
zgłoszenia zakończenia budowy i uzyskania pozwolenia na zasiedlenie budynku. Z wnioskiem o wydanie takiej promesy lub też warunków przyłączenia
występujemy do zakładu energetycznego obsługującego daną miejscowość. W przypadku promesy otrzymamy (lub nie) zapewnienie możliwości podłącze-
nia budynku do sieci elektroenergetycznej, natomiast wniosek o warunki przyłączenia określi dokładnie jakie są wymagania i w jaki sposób można będzie
przyłączyć prąd do budynku. Uzyskanie promesy i warunków przyłączenia dla innych mediów będzie konieczne tylko w przypadku, gdy MPZP lub warunki
zabudowy nakazują podłączenie do nich budynku. W niektórych sytuacjach może zaistnieć także konieczność uzyskania innych dokumentów niezbędnych
przy składaniu wniosku o wydanie pozwolenia na budowę – np. dokumentu o odrolnieniu, gdy grunt nie został wcześniej przekwalifikowany, pozwolenie na
wycinkę drzew, pozwolenie wodno-prawne, gdy inwestycja narusza stosunki wodne w okolicy.

KROK 4
Do uzyskania pozwolenia na budowę konieczne jest złożenie w starostwie wniosku o jego wydanie, dołączenie 4 egzemplarzy projektu wraz z planem zago-
spodarowania działki, wyciąg z MPZP lub warunki zabudowy, oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością (własność, współwłasność, dzierża-
wa). Zgodnie z procedurą uproszczoną (gdy składamy zgłoszenie) urząd ma 21 dni na wniesienie ewentualnego sprzeciwu. Jeśli zaś zdecydowalibyśmy się na
stary tryb, to zgodnie z artykułem 35 Kodeksu postępowania administracyjnego urząd powinien wydać decyzję o pozwoleniu na budowę niezwłocznie, jeśli
nie wymaga ona postępowania wyjaśniającego. Jeśli zaś takie postępowanie jest niezbędne, to decyzja powinna zapaść w ciągu miesiąca bądź dwóch mie-
sięcy w sprawach szczególnie skomplikowanych. Jednak powszechnie urzędnicy uważają, że na wydanie decyzji mają aż 65 dni, bo ustawa Prawo budowlane
stanowi, że urząd jest karany, jeśli nie wyda decyzji w sprawie pozwolenia na budowę w ciągu 65 dni. W przypadku gdy będzie ona niekorzystna można
w ciągu 14 dni wnieść odwołanie do wojewody. W trakcie rozpatrywania wniosku urząd może zażądać dostarczenia dodatkowych dokumentów, złożenia
wyjaśnień lub naniesienia zmian. Uwaga! Sąsiedzi nie są stroną w postępowaniu o uzyskanie pozwolenia na budowę, jeśli strefa oddziaływania inwestycji
nie przekracza granic działki, nie mogą więc skutecznie opóźniać rozpoczęcia budowy.

KROK 5
Pozwolenie na budowę uprawomacnia się po upływie 14 dni, jeśli strony postępowania nie wniosą sprzeciwu. Prawomocne pozwolenie jest ważne przez
3 lata do czasu rozpoczęcia budowy oraz gdy przerwy w robotach nie trwają dłużej niż 3 lata. Do prac budowlanych można jednak przystąpić dopiero po
zgłoszeniu zamiaru rozpoczęcia budowy w Powiatowym Inspektoracie Budowlanym, składając tam oświadczenie kierownika budowy o przyjęciu obowiąz-
ków związanych z kierowaniem budową.

11
 P R OJ E K T
I  W Y KO N AWCA
ZnajÉc juĖ charakterystyk× dziaíki
moĖemy przystÉpiË do wyboru
projektu domu. Od tego, jak b×dzie
rozplanowany budynek, wdduĖej
mierze zaleĖy komfort domowników.
Do wyboru mamy projekt
indywidualny – droĖszy, ale
niepowtarzalny, lubdgotowy, który nie
b×dzie unikalny, ale zapíacimy za
niego mniej.
Z katalogu czy na miarę?
Wybór projektu to bardzo ważna decyzja. Większość inwestorów wybiera
projekty typowe, ale również te przygotowane na miarę mają swoich zwo-
lenników. Największym atutem projektów gotowych jest ich niższa cena,
zwykle około 2000 zł, czyli 2–3 razy mniej niż najtańszy projekt indywidual-
ny. Nie oznacza to, że kupując taniej musimy się liczyć z tym, ze dostaniemy
gorszy produkt. Ilość tego typu propozycji jest bowiem ogromna, dlatego
każdy powinien znaleźć coś dla siebie. Poza tym wybór projektu, który do-
czekał się już gdzieś realizacji, umożliwia zapoznanie się z efektami w naturze
i  ewentualnie wypytanie właściciela „bliźniaczego” domu o  doświadczenia
związane z budową i eksploatacją. Na podobnej zasadzie działają wspomnia-
ne w poprzednim artykule „klany” na forum internetowym „Budujemy Dom”.
Ich członkowie, realizujący ten sam projekt, wymieniają się doświadczeniami
podczas trwania budowy. Na projekt indywidualny decydują się zarówno in-
westorzy ceniący oryginalne rozwiązania, jak i osoby, które... nie mają innego
wyjścia. Przykładowo zakupiły działkę o znacznym spadku terenu, lub wąską,
o nieregularnym kształcie, na której nie da się wybudować domu w oparciu
o projekt typowy. Niezależnie od preferencji, przed wyborem jednego z wa-
riantów warto zapoznać się z różnymi projektami. Dzięki temu zyskamy inspi-
racje i pomysły, na które sami byśmy nie wpadli.
Szukamy projektu
Projekt indywidualny – jak wskazuje nazwa – opracowuje na nasze życzenie uprawniony architekt. Jeżeli chodzi o dokumentację typową, można jej szukać
choćby w internecie. Przykładowo na portalu wybieramydom.pl znajduje się baza tysięcy projektów z różnych pracowni projektowych. Dzięki wygodnej
wyszukiwarce można od razu trafić do domów odpowiadających potrzebom szukającego. Oprócz tego na stronie zamieszczone są porady, bazy architektów
i wykonawców, fora dyskusyjne dotyczące konkretnych domów, a co najważniejsze – informacje z terenu, czyli zdjęcia oraz filmy z domów zbudowanych
według projektów typowych.
12
FOT. DREAMSTIME
Projekt odpowiednio szczegółowy
Zarówno projekt z katalogu, jak i indywidualny, powinien być odpo-
wiednio szczegółowy. Warto zwrócić uwagę, czy dokładnie opisane
i rozrysowane są w nim wszystkie miejsca, które mogą sprawić kło-
pot wykonawcy – izolacje fundamentu, węzły konstrukcyjne, spo-
sób wykonania tarasu czy elementy konstrukcyjne dachu. Szczegó-
łowego opracowania wymaga również część instalacyjna.
Kupując projekt z katalogu powinniśmy otrzymać 4 komplety doku-
mentacji technicznej, zawierającej projekty:
z architektoniczny: elewacje, rzuty kondygnacji i dachu, przekroje,
z konstrukcyjny: rzuty: fundamentów, stropów i  nadproży oraz
więźby dachowej,
z instalacyjny: gazowy, wody ciepłej i  zimnej, kanalizacyjny, c.o.
oraz elektryczny.
Ponadto częścią projektu jest charakterystyka energetyczna obiek-
tu budowlanego, opracowana zgodnie z  przepisami dotyczącymi
metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku
(Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 czerwca
2014 r. (Dz.U. z dnia 2 lipca 2014 r., poz. 888), oraz opis techniczny
zawierający:
z wyciąg z obliczeń statyczno-wytrzymałościowych,
z zestawienie elementów konstrukcyjnych więźby dachowej,
z zestawienie stolarki okiennej i  drzwiowej, oraz dodatkowo ry-
sunki wykonawcze i  zestawienie stali zbrojeniowej do elementów
żelbetowych.
Do większości projektów można dokupić zestawienie materiałów
bądź pełny kosztorys. Szczegółowy zakres i formę projektu budow-
lanego, określa Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa
i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. (Dz.U. z 27 kwietnia
2012 r., poz. 462 z późniejszymi zmianami).
 PROJEKT I WYKONAWCA

Zmiany w dokumentacji Argumenty za poddaszem użytkowym

Aby dokonać zmian w projekcie katalogowym, potrzebna jest pisemna zgo-
da autora dokumentacji katalogowej. Zwykle autor dołącza do dokumentacji
standardową zgodę na dokonanie stosunkowo niewielkich zmian.
Najczęściej można:
z wykonać lustrzane odbicie projektu;
z zamienić materiały i elementy konstrukcyjne (stropy, ściany), pod warun-
kiem zachowania nie gorszych właściwości technicznych;
z nieznacznie zmienić usytuowanie wewnętrznych elementów niekonstruk-
cyjnych (drzwi, ścianek działowych);
z zmienić rodzaj pokrycia dachowego, pod warunkiem zachowania zapro-
jektowanych spadków i nieprzekroczenia pierwotnego ciężaru;
z zmienić elementy wystroju zewnętrznego.
Większe ingerencje (np. podpiwniczenie budynku, adaptacja poddasza na
mieszkanie) są możliwe, ale konieczne jest wówczas przeprojektowanie
domu i pisemna zgoda autora projektu. Usługa ta jest płatna.
FOT. ROCKWOOL
Zdecydowana większość Polaków wybiera domy z  użytkowym
poddaszem. I nie ma w tym nic dziwnego, bo takie budynki mają
zwykle dobre proporcje, zwartą bryłę i nie zajmują zbyt wiele miej-
sca na działce. Parter oraz wysoki dach to po prostu miłe dla oka,
zgrabne połączenie. Niemałą rolę odgrywa też tradycja – typowy
dom z naszych najgłębiej utrwalonych wyobrażeń ma stromy dwu-
spadowy dach, tak rysują go już przedszkolaki.
Zwartą bryłę, z niewielką powierzchnią przegród zewnętrznych,
czyli ścian dachu i podłogi, z kolei łatwo osiągnąć przez zagospoda-
rowanie poddasza. Taki dom łatwiej wybudować, a potem ogrzać.
Duże znaczenie ma też niewielka w  takim układzie powierzchnia
zabudowy, a  mało kto ma dużą na pół hektara działkę, na której
zmieści się bez problemu rozłożysta rezydencja.
Zwykle na poddaszu projektuje się sypialnie, wprowadzając czy-
telny podział na wspólną część dzienną na parterze (salon, kuch-
nia, jadalnia) oraz prywatną na górnej kondygnacji. Pamiętajmy, że
przestrzeń mieszkalna pod dachem, w przeciwieństwie do zwykłe-

go strychu, wymaga odpowiedniego ocieplenia oraz oświetlenia.

W  dużej mierze to właśnie upowszechnienie okien dachowych
przez ostatnich dwadzieścia kilka lat przesądziło o  popularności
mieszkalnych poddaszy. Alternatywne wobec nich wykonanie lu-
karn okazuje się w ostatecznym rachunku rozwiązaniem droższym,
trudniejszym i  bardziej podatnym na błędy. Warto jeszcze prze-
strzec przed typowym błędem początkujących inwestorów – wy-
braniem domu z wielopołaciowym, skomplikowanym dachem. To
proszenie się o kłopoty, bo jego wykonanie, nie dość, że znacznie
droższe będzie niełatwym sprawdzianem dla umiejętności ekip
ciesielskich i dekarskich. Ponadto, gdy chcemy mieć użytkowe pod-
dasze, pod prostym, dwuspadowym dachem wygospodarujemy
najwięcej użytecznej przestrzeni.

Optymalna powierzchnia domu

FOT. DQM
Czteroosobowa rodzina bez problemu pomieści się w domu o powierzchni
120–150 m² (bez garażu). Taka jest zresztą średnia powierzchnia wznoszo-
nych w naszym kraju budynków jednorodzinnych. Oczywiście większy dom,
np. 200-metrowy, będzie wygodniejszy, ale i droższy. Zarówno w budowie,
jak i w eksploatacji.
Na podstawie wstępnie określonej powierzchni domu można oszacować
jego koszt. Będzie to, oczywiście, wynik bardzo przybliżony. Przyjmuje się,
że koszt budowy 1 m² domu to od 1500 do 3000 zł. Taka duża rozpiętość
wynika głównie z:
z przyjętej technologii (murowana, prefabrykowana, szkieletowa),
z sposobu realizacji budowy (siłami własnymi, przez firmę),
z rodzaju materiałów wykończeniowych (tynk cementowo-wapienny, klin-
kier, dachówka bitumiczna, blacha miedziana).
Duży wpływ na koszt budowy domu ma również robocizna, a ta zależy od
regionu kraju, w którym wznoszony jest budynek.

Bryła budynku – prosta czy rozbudowana?

Chociaż wiele osób uważa, że domy o skomplikowanej bryle wyglądają bardziej okazale, praktyka przemawia za tym, by zdecydować się na projekt, w któ-
rym rzuty kondygnacji są zbliżone do kwadratu lub niezbyt wydłużonego prostokąta. Załamania bryły, wykusze itp. komplikują konstrukcję. Przy prostej
bryle, powierzchnia przegród zewnętrznych (ściany, podłoga, dach) jest niewielka w stosunku do kubatury i powierzchni domu. Ma to ogromny wpływ na
obniżenie kosztów budowy oraz ogrzewania w czasie eksploatacji.
Z podobnych powodów warto wybrać nieskomplikowany dach – najlepiej dwu- lub czterospadowy. Wielopołaciowe zwieńczenie dachu jest bowiem
trudne do wykonania, a błędy popełnione podczas prac dekarskich będą skutkować przeciekami. Powszechne przed laty balkony są niezalecane – ich rolę
z powodzeniem pełną tarasy. Poza tym balkony są przyczyną znacznych strat ciepła, gdyż płyta tego elementu jest zwykle przedłużeniem płyty stropowej.
Pomieszczenia w domu należy zgrupować – ze względu na funkcje oraz potrzebne w nich instalacje. Dlatego łazienki planuje się jedna nad drugą lub obok
siebie, dzięki czemu obsłuży je ten sam pion kanalizacyjny i wspólny komin z kanałami wentylacyjnymi. W pobliżu łazienek i kuchni powinno się znaleźć
pomieszczenie z kotłem przygotowującym ciepłą wodę, by płynęła ona krótkimi odcinkami rur i się nie wychładzała. Sąsiadować ze sobą powinny też po-
mieszczenia o takim samym przeznaczeniu – w strefie cichej służące do odpoczynku (sypialnie), w strefie głośnej – pozostałe, w których domownicy zwykle
pozostają w ruchu, oglądają telewizję, słuchają muzyki itp.

13
 PROJEKT I WYKONAWCA

FOT. DREAMSTIME
Co z piwnicą?
Dom z piwnicą to dzisiaj rzadkość, choć przed laty był to obowiąz-
kowy element. W  piwnicach lokalizowano kotłownię, spiżarnię,
warsztat majsterkowicza czy garaż. Obecnie coraz więcej inwe-
storów odchodzi od tego rozwiązania, umieszczając wspomnia-
ne pomieszczenia na parterze domu, ewentualnie w  oddzielnym
budynku gospodarczym lub w  garażu zlokalizowanym na pozio-
mie gruntu. Powód jest prosty – oszczędności. Wykonanie izolacji
przeciwwodnej podpiwniczenia kosztuje niemało, a  w  przypadku
wysokiego poziomu wód gruntowych sprawia wiele trudności na-
wet najlepszym fachowcom. Szacuje się, że całkowity koszt domu
podpiwniczonego może być wyższy o ponad 30% w stosunku do
takiego samego budynku bez piwnicy.
Piwnica jest dobrym pomysłem w  przypadku, gdy działka jest
bardzo mała lub wąska (a  ze względu na plan zagospodarowania
nie możemy wykonać dodatkowej kondygnacji nadziemnej), lub
gdy z powodu ukształtowania terenu i tak konieczne jest wykona-
nie wysokiego fundamentu.

Usytuowanie pomieszczeń względem stron świata

Ze względu na komfort mieszkania i ograniczenie strat ciepła, duże znaczenie ma usytuowanie pomieszczeń względem stron świata.
Pokoje dzienne, w których w spędzamy najwięcej czasu, warto zaplanować od południa, dzięki czemu zapewnimy sobie największą ilość światła dzien-
nego. Jeżeli lubimy, gdy budzi nas poranne słońce, sypialnię ulokujmy od wschodu.
Wschodnia elewacja to również dobra lokalizacja dla tarasu lub ogrodu zimowego. Dzięki umiarkowanej ilości promieni słonecznych, takie miejsce na-
daje się zarówno do spożywania posiłków, jak i do odpoczynku.
W przypadku kuchni najlepszym rozwiązaniem są okna skierowane na północ lub wschód, ponieważ w pomieszczeniu tym jest cieplej niż w innych i nie
musi być ono dodatkowo grzane przez słońce. Z kuchni powinny być widoczne wejście, furtka i brama wjazdowa oraz miejsce zabaw dzieci.
Jadalnia nie powinna być usytuowana od strony północnej. W jadalni z oknami od wschodu będzie chłodno, ale po południu może być za mało światła.
Południowe okna dobrze ją doświetlą, ale latem może być za gorąco. Przez zachodnie okna słońce wpada do pomieszczenia pod dużym kątem, co może być
z jednej strony uciążliwe, a z drugiej pozwala podziwiać zachody słońca.
Najlepiej gdy okna pokoju dziennego skierowane są na południe lub zachód – w takim wariancie pomieszczenie będzie dobrze doświetlone. Aby zapew-
nione było właściwe doświetlenie, dobra wentylacja i ładne widoki, okna powinny wychodzić na dwie lub nawet trzy strony.
Sypialnia – najlepsze są okna skierowane na wschód. Gdy okna skierowane są na południe, rano i wieczorem w sypialni jest cień. Najmniej polecane są
okna wychodzące na zachód – wieczorem może być za gorąco, a rano za ciemno.
Spiżarnia – najlepiej, żeby w ogóle nie miała okna, ale zawsze musi być doskonale wentylowana. Jeśli już je ma, powinno być skierowane na północ. Po-
mieszczenie gospodarcze – może mieć okno z każdej strony, ale najlepiej, z północnej lub wschodniej. Zapewni to dostateczną ilość światła rozproszonego.

FOT. XELLA
Parterowy czy piętrowy?
To, czy dom może być parterowy czy piętrowy często zależy od kształtu
i wielkości działki, rodzaju terenu i gruntu oraz poziomu wody gruntowej.
Jeżeli warunki zewnętrzne umożliwiają dowolną zabudowę, wtedy pod
uwagę można brać wygodę, względy estetyczne oraz własne upodobania.
Dom parterowy o prostej konstrukcji jest najwygodniejszy i łatwy w bu-
dowie. W  zależności od stopnia skomplikowania rzutu, zastosowanych
technologii, materiałów wykończeniowych oraz sposobu prowadzenia
budowy może być również tani w realizacji. Taki dom dobrze wpisuje się
w każdy krajobraz, nawet miejski, a taras i ogród stają się przedłużeniem
domu, zwłaszcza jeśli zachowane są odpowiednie proporcje bryły. Wysoki
strych lub dom z użytkowym poddaszem to najbardziej obecnie popular-
ny rodzaj domu jednorodzinnego. Z kolei brak stropu i widoczna więźba
w  wielkim, jednoprzestrzennym wnętrzu to czasami spełnienie marzeń
inwestorów.
Dom piętrowy jest niezbyt chętnie wybierany, chociaż może być stosun-
kowo wygodny i funkcjonalny. Postawiony na małej działce pasuje chyba
tylko do otoczenia miejskiego. Atrakcyjny dom piętrowy musi być zatem
przestronny i przede wszystkim stać na dużej działce, a to oznacza również
większe koszty. Jednak taki dom, o kształcie zbliżonym do sześcianu, jest po-
tencjalnie najbardziej energooszczędny – stosunek objętości ogrzewanego
wnętrza do powierzchni przegród zewnętrznych jest najkorzystniejszy.

14
 PROJEKT I WYKONAWCA

Jak funkcjonalnie rozplanować wnętrze domu?

Dobrze zaprojektowany dom zazwyczaj podzielony jest na strefy:
z oficjalna – wiatrołap i hol powinien mieć powierzchnię pozwalającą na swobodne przywitanie gościa. Należy pamiętać o tym, że najczęściej umieszcza
się tam szafę. Powierzchnia komunikacji (hole wraz ze schodami), nie powinna przekraczać 10–15% powierzchni użytkowej;
z dzienna – często stosowanym rozwiązaniem jest projektowanie tej części jednoprzestrzennie. Przy połączeniu kuchni, jadalni i pokoju dziennego można
zmniejszyć ich powierzchnię – te same pomieszczenia oddzielone ścianami, musiałyby być większe. Można też pozostawić część ścian. Wtedy kuchnia może
być otwarta na jadalnię, szczególnie jeśli nie jest odpowiednio duża. W części dziennej nie można zapomnieć o umieszczeniu WC lub niewielkiej łazienki;
z nocna – najczęściej znajduje się na piętrze lub poddaszu, a w domu parterowym oddzielona jest korytarzem lub drzwiami. Część nocna mieści sypialnie,
łazienki, garderoby. W zależności od przeznaczenia, tam też może znaleźć się gabinet lub pracownia. Jeśli dom nie ma piwnic, trzeba uwzględnić pomiesz-
czenia techniczne i składowe: kotłownię, hydrofornię, spiżarkę, pralnię czy suszarnię.

Solidny fachowiec poszukiwany

Znalezienie odpowiedniej działki i wybranie projektu domu to połowa suk-
cesu. Przed rozpoczęciem budowy pozostaje jeszcze wybór ekipy wykonaw-
czej. Zadanie to nie jest proste, zważywszy jak często na budowach można
się zetknąć z różnego rodzaju fuszerkami.
Najlepiej zatrudnić ekipę z polecenia, która pracowała u kogoś ze znajomych
i  dobrze wywiązała się ze swoich zadań. Zresztą większość dobrych ekip
skontaktuje nas z  inwestorami, dla których pracowali i  którzy wystawią im

E
IM
ST
pozytywną opinię. Warto też skorzystać z  działu polecanych wykonawców

M
EA
DR
na forum Budujemy Dom, bo tutaj osoby z naszego Klubu Budujących Dom

T.
FO
polecają wykonawców, którzy u nich pracowali. Budując przekonamy się tak-
że, że jeśli już na czymś oszczędzać, to już lepiej na materiale niż na wyko-
nawcach. Dobrzy fachowcy kosztują, tym bardziej że właściwe wykonanie
wielu prac wymaga czasu i dokładności.

Generalny wykonawca czy ekipy?

To trudny dylemat dla każdego inwestora: wybrać jedną firmę, która będzie gene-
ralnym wykonawcą, czy samemu szukać ekip wykonujących różne prace, negocjo-
FO

wać z nimi warunki, nadzorować je itd.? Wybranie jednej firmy jako generalnego
T.
PR
OA

wykonawcy ma tę główną zaletę, że podpisujemy jedną umowę i nie musimy mar-

DA
TP

twić się stroną organizacyjną.

W praktyce na budowie będzie pracowało wiele ekip jako podwykonawcy, ale
ich dobór i nadzorowanie nie jest bezpośrednio naszym problemem. W umowie
powinien być określony sposób i termin wykonania poszczególnych etapów robót
oraz związane z tym płatności. Najczęściej umowa jest konstruowana tak, że każda
ze stron płaci kary, jeśli nie wywiąże się ze swoich zobowiązań (terminu wykonania
robót albo terminu płatności). Podpisując taką umowę, warto skorzystać z pomocy
prawnika, tym bym bardziej że treść umowy może być w zasadzie dowolna i praw-
nik dużo łatwiej wychwyci potencjalnie niekorzystne dla nas zapisy.
Drugi sposób organizacji to samo dzielne angażowanie ekip, które wykonają po-
szczególne etapy budowy. Jest on popularniejszy, bo zwykle nieco tańszy, jednak
dużo bardziej obciążający dla inwestora.

Nadzór nad budową

Zgodnie z prawem, każdą inwestycję musi nadzorować kierownik budowy. To osoba z uprawnieniami budowlanymi, odpowiadająca za prowadzenie do-
kumentacji budowy, organizująca pracę i pilnująca terminów. W praktyce zdarza się, że kierownik nadzoruje także inne realizacje, a na naszej budowie nie
spędza zbyt wiele czasu.
Dlatego warto rozważyć zatrudnienie dodatkowo inspektora nadzoru inwestorskiego. To osoba ze stosownymi uprawnieniami budowlanymi, która nie-
zależnie od kierownika budowy nadzoruje poprawność prac na budowie, może także sprawdzać przedstawiane kosztorysy. Z założenia reprezentuje interes
inwestora – jeśli zauważy jakieś nieprawidłowości, może nakazać kierownikowi budowy ich usunięcie, wpisując informację o tym do dziennika budowy.
Osoby z dużym doświadczeniem budowlanym, takie jak kierownik budowy i inspektor nadzoru, są niezbędne, by dobrze opracować harmonogram prac
i kosztorysy. Czas wykonania poszczególnych robót, wymagane przerwy technologiczne itp. to coś, czego sam inwestor nie będzie w stanie prawidłowo
określić. Tym bardziej, że wybór materiałów na rynku jest bardzo duży, a charakterystyka każdego z nich nieco inna. Często nie da się też z góry określić, ile
dokładnie zajmie chociażby wysychanie tynków, bo zależy to od panującej pogody. Niedoświadczonego inwestora nieuczciwy wykonawca łatwo oszuka,
np. zawyżając zużycie materiałów czy koszty robocizny. Może np. podać niską stawkę za godzinę pracy, ale równocześnie znacznie zawyżyć czas jej wykona-
nia. Osoba bez doświadczenia, nawet znając średnie stawki robocizny, takich nadużyć nie wychwyci.

15
 G R U PA P R O D U K TÓ W H Y B R I C X C X 80
PREZENTACJA FIRMOWA
– K L E J E I   U S Z C Z E L N I AC Z E
O PA R T E N A T E C H N O L O G I I H Y B R Y D O W E J
Innowacyjna grupa produktów HYBRICX marki
CX80, to nowoczesne preparaty oparte na całkowi-
cie bezpiecznej technologii hybrydowej. W porów-
naniu z tradycyjnymi systemami oferują jeszcze więcej
korzyści:
z większy zakres elastyczności i wytrzymałości
z lepszą wydajność
z szybkie i całkowite utwardzanie
z wyjątkowo długi okres trwałości
z odporność na brudzenie
z są przyjazne dla środowiska.
CX80 HYBRICX PREMIUM. Bardzo silny klej –
uszczelniacz. Neutralny, uniwersalny klej, o wyso-
kim module lepkości, niewchodzący w reakcję
z podłożem, używany do montażu z dużą siłą
łączenia.
WŁAŚCIWOŚCI:
z bardzo duża siła wiązania
z bezwonny i bez szkodliwych rozpuszczalników
z gotowy do użycia
16
z nie wymaga podkładu
z łączy powierzchnie gładkie i porowate
z oparty na technologii hybrydowej (połączenie
najlepszych właściwości uszczelniaczy silikonowych
i klejów poliuretanowych)
z doskonale łączy punktowo
z konsystencja zapobiegająca spływaniu kleju
z po utwardzeniu może być malowany i piaskowany.
ZASTOSOWANIE:
z w przemyśle, budownictwie i motoryzacji
z do prawie wszystkich możliwych powierzchni –
ceramiki, drewna, metali, plastików, betonu oraz
wielu innych materiałów
z trwałe przyklejanie ciężkich i mocno obciążonych
elementów, narażonych na trudne warunki eksplo-
atacji (np. można kleić i uszczelniać kamień natural-
ny – nie przebarwia struktury)
z mocowanie elementów narażonych na drgania
i wibracje
z niezastąpiony wszędzie tam, gdzie liczy się szyb-
kość i siła klejenia.
CX80 HYBRICX 70S. Bardzo szybki i silny klej
– uszczelniacz. Łączy, klei i uszczelnia większość
powierzchni. Powstałe wiązanie charakteryzuje się
od początku bardzo wysoką wytrzymałością.
WŁAŚCIWOŚCI:
z błyskawicznie tworzy silną spoinę
z doskonała przyczepność do różnych powierzchni,
także mokrych lub bez podkładu
z odporny na wodę korozję, kwasy, zasady, oleje
mineralne i rozpuszczalniki
z może być malowany i szlifowany
z nie zawiera szkodliwych rozpuszczalników, izocy-
janianów, zmiękczaczy, związków cyny i ołowiu
z bez zapachu.
ZASTOSOWANIE:
z łączy, mocuje, uszczelnia i wypełnia wiele mate-
riałów, takich jak: drewno, szkło, metale, tworzywa
sztuczne i podłoża mineralne
z klei ramki dekoracyjne, listwy, kanały kablowe,
tablice stojące i panele (siding).
CX80 HYBRICX 45S. Silny i elastyczny klej –
uszczelniacz. Łączy, klei i uszczelnia większość
powierzchni. Powstałe wiązanie charakteryzuje się
od początku wysoką wytrzymałością i elastycznością.
WŁAŚCIWOŚCI:
z mocny i elastyczny
z nadaje się do klejenia na wielu różnych powierzch-
niach
z nie zawiera szkodliwych rozpuszczalników, izocy-
janianów, ftalanów
z bez zapachu
z odporny na korozję
z może być malowany.
ZASTOSOWANIE:
z niezastąpiony wszędzie tam, gdzie liczy się ela-
styczność spoiny
z łączy, mocuje, uszczelnia i wypełnia wiele mate-
riałów, takich jak: drewno, szkło, metale, tworzywa
sztuczne i podłoża mineralne
z doskonale klei lustra.
CX80 HYBRICX 35C. Transparentny i elastyczny
klej – uszczelniacz. Łączy, klei i uszczelnia większość
powierzchni. Powstałe wiązanie charakteryzuje się
idealną przeźroczystością, wysoką wytrzymałością
i elastycznością.
WŁAŚCIWOŚCI:
z krystalicznie przeźroczysty
z stabilny wobec żółknięcia
z nie zawiera szkodliwych rozpuszczalników, ftala-
nów, związków cyny
z bez zapachu
z odporny na korozję
z wysoka przyczepność do wielu różnych podłoży.
ZASTOSOWANIE:
z niezastąpiony wszędzie tam, gdzie liczy się nie-
widoczność spoiny połączona z szybkością i siłą
klejenia
z do łączenia elementów przeźroczystych
z do uszczelniania i łączenia różnorodnych mate-
riałów, takich jak: szkło, plexiglas, drewno, metale,
przeźroczyste dekoracje, tworzywa sztuczne lub
kamień naturalny.
Wszystkie produkty marki HYBRICX utwardzają
się w temperaturze pokojowej, w obecności wil-
goci, tworząc stabilną i elastyczną spoinę.
Są łatwe do przetworzenia w temperaturach
od +5°C do +50°C, stabilne w temperaturach
od -40°C do +100°C.
Dodatkową zaletą produktów marki HYBRICX jest
ŁATWY W UŻYCIU APLIKATOR
CX80 Polska
Chotów 7a, 63-460 Nowe Skalmierzyce
tel./faks +48 62 762 46 07
tel. +48 62 762 33 57
www.cx80.pl, e-mail: cx80@cx80.pl

CX80 KONSERWUJĄCO-NAPRAWCZY. Specjalna formuła preparatu
wielozadaniowego wyprodukowana z najwyższej jakości surowców.
Czyści i konserwuje • smaruje ruchome elementy • poluzowuje zardzewiałe
części • usuwa wilgoć z układów elektrycznych • zabezpiecza i rozmraża
zamki • 1001 zastosowań w przemyśle, warsztacie, domu.
CX80 SMAR DO BRAM. Do konserwacji wszelkiego typu bram: trady-
cyjnych • odchylanych pionowo • roletowych • przesuwnych • skrzy-
dłowych. Smaruje, konserwuje, zabezpiecza przed wilgocią i korozją
wszystkie ruchome części bram • pozwala zachować optymalne działanie
bramy, także zimą w bardzo niskich temperaturach • nie powoduje przywie-
rania brudu i kurzu do nasmarowanych elementów • likwiduje piski i zgrzyty
• odblokowuje zamarznięte zamki.
CX80 ON RUST. Błyskawiczny, wysokowydajny odrdzewiacz. Usuwa
rdzę zarówno w postaci wolnego nalotu jak i związanej zgorzeliny • zabez-
piecza antykorozyjnie • wypiera wodę • wnika w szczeliny. Idealny do zabez-
pieczania trudno dostępnych połączeń blach. Szybka, długotrwała i pro-
sta konserwacja nawet mocno skorodowanych elementów.
CX80 KONSERWUJĄCO-NAPRAWCZY TEFLON®. Najwyższej klasy pre-
parat wielofunkcyjny o wyjątkowo wysokiej jakości smarowania,
mający zastosowanie w wielu gałęziach przemysłu i dziedzinach
życia codziennego. Powłoka pozostawiona po użyciu tego preparatu po-
prawia odporność na ścieranie, dzięki czemu wydłuża trwałość produktu
• niski współczynnik tarcia charakterystyczny dla TEFLON®.
CX80 PROFESSIONAL SILICONE. Olejoodporny uszczelniacz, wytrzy-
mały na bardzo długie działanie niskich i wysokich temperatur od
-65°C do +260°C, chwilowo do +380°C. Jest elastycznym, szybko utwar-
dzającym szczeliwem, które w reakcji z wilgocią atmosferyczną tworzy
trwałą, niekurczliwą, odporną na promienie UV masę wypełniającą. Dosko-
nale uszczelnia i klei większość powierzchni takich jak: szkło • ceramika •
aluminium • metal.
CX80 FUGI I SPOINY. Preparat do czyszczenia fug i spoin łazienko-
wych. Do łazienek, sanitariatów i kuchni. Czyści brodziki • wanny • umywal-
ki • muszle• deski WC • ściany i podłogi w wilgotnych pomieszczeniach • fugi
i spoiny ceramiczne, akrylowe, kauczukowe, silikonowe • zasłony pryszni-
cowe • powierzchnie z żywic syntetycznych. Czyści • dezynfekuje • usuwa
czarne ślady • wybiela.
PREZENTACJA FIRMOWA
CX80 SILIKON SPRAY. Preparat smarująco-konserwujący do tworzyw
sztucznych oraz metali. Tworzy powłokę o wyjątkowej odporności • za-
pewnia maksymalną redukcję tarcia oraz długie działanie ochranianych
urządzeń • nie plami i nie klei się z kurzem • nie zawiera żadnych szkodliwych
rozpuszczalników. Produkowany na bazie surowców o czystości farmaceu-
tycznej. Z atestem NSF dopuszczającym do przemysłu spożywczego.
CX80 SEALANT USZCZELNIACZ KOMINKOWY. Ognioodporna masa
uszczelniająca. Uszczelniacz na bazie szkła wodnego, przeznaczony głów-
nie do napraw i uszczelnień w miejscach wystawionych na działanie bardzo
wysokich temperatur (+1250°C, chwilowo do +1500°C), np. w kominkach •
piecach • rusztach. Po stwardnieniu nie kurczy się i nie rozszerza • odporny
na zmiany pogodowe, promienie UV i efekty starzenia • doskonała przyczep-
ność do: metali • cegieł • cementu.
CX80 KOMINKI I RUSZTY. Preparat do czyszczenia kominków • piekar-
ników • grilli. Gruntownie usuwa brud, czarne smugi i sadzę • doskonale
czyści przypalony tłuszcz • może być stosowany do powierzchni mają-
cych kontakt z żywnością. Czyści i odtłuszcza grille • piekarniki • płyty
kuchenne (także ceramiczne) • kuchenki i akcesoria • kominki • szyby • wkła-
dy • kamienie i cegły w obudowach.
17
 R O B OT Y Z I E M N E
I  F U N DA M E N T Y
Jakich formalności trzeba dopełnić?

Fundament to najwaĖniejszy element Przed rozpoczęciem prac budowlanych trzeba dopełnić kilku formal-
ności – samo pozwolenie na budowę nie wystarczy. Oto co jest po-
trzebne:
konstrukcyjny domu. Jego z zawiadomienie powiatowego inspektoratu nadzoru budowlanego
o zamiarze rozpoczęcia robót;
podstawowym zadaniem jest z złożenie w tym samym urzędzie oświadczenia kierownika budowy
o przyjęciu takich obowiązków;
przekazanie na grunt obciÉĖeï z zakup dziennika budowy i poświadczenie go w starostwie.
Jakiekolwiek prace na działce można formalnie rozpocząć dopiero

budowli. Bardzo istotna jest teĖ druga

po 7 dniach od złożenia zawiadomienia o przystąpieniu do budowy.
Kolejne kroki to:
z zlecenie uprawnionemu geodecie wytyczenia zarysu budynku
funkcja – fundament, oddzielajÉc w terenie. Czynność ta polega na wbiciu w odpowiednich miejscach
palików wyznaczających wszystkie narożniki domu. Geodeta wyzna-
pozostaíÉ cz×āË budynku od podíoĖa, cza też tzw. reper (inaczej punkt wysokościowy albo punkt niwelacyj-
ny) odpowiadający poziomowi „zero” domu. W  praktyce jako punkt

uniemoĖliwia podciÉganie wilgoci niwelacyjny przyjmuje się stały element w  najbliższym otoczeniu
działki np. poziom ogrodzenia, znak na drzewie lub wbija w tym celu

zdgruntu oraz ogranicza straty ciepía.

Co z badaniami geotechnicznymi gruntu?
Gotowe projekty domów jednorodzinnych opracowywane są dla przecięt-
nych warunków gruntowych, to znaczy z założeniem, że grunt ma wystarcza-
jącą nośność. Jeśli jego stabilność jest wątpliwa (dotyczy to gruntów podmo-
kłych, torfowych, nasypowych oraz terenów po rekultywacji), powinniśmy
zlecić badania geotechniczne w celu określenia nośności gruntu i ewentu-
alnie też – wytycznych co do sposobu posadowienia budynku. Wykonanie
takich badań powinien też polecić kierownik budowy, jeśli ma jakiekolwiek
wątpliwości co do warunków posadowienia. Orientacyjne dane o właściwo-
ściach gruntu można uzyskać od sąsiadów, którzy już postawili domy. Poży-
teczne jest też zapoznanie się z mapami geologicznymi, jeśli takowe zostały
opracowane dla tego terenu. Zawsze projektant powinien zapoznać się z ro-
dzajem gruntu (może to uczynić sam lub zlecić odpowiednie badania) i od-
powiednio zaprojektować fundament. Jego obowiązkiem jest sporządzenie
tzw. opinii geotechnicznej, będącej częścią dokumentacji projektowej.
oddzielny palik poza obrysem domu;
z po wyznaczeniu obrysu budynku geodeta dokonuje wpisu do
dziennika budowy, aby udokumentować przeprowadzone prace.
Zakres prac geodezyjnych zależy od tego, czy na działce są stałe
znaki geodezyjne czy też ich nie ma. W pierwszym wypadku wyzna-
czenie punktów geodezyjnych nie będzie skomplikowane. Geodeta
odmierzy odległości od granic działki do zewnętrznych ścian domu
zgodnie z  planem zagospodarowania posesji. Niekiedy konieczne
będzie wcześniejsze usunięcie wysokiej roślinności krzewów i drzew,
(a jeśli tak, to przedtem trzeba koniecznie wystąpić do gminy o po-
zwolenie na wycinkę) w przeciwnym razie można narazić się na wy-
sokie kary za bezprawne usunięcie drzew i  krzewów. Na działkach
o bardzo nierównej powierzchni warto też przed wytyczeniem domu
przeprowadzić wstępną niwelację. Z obrębu planowanych wykopów
i  innych robót powinniśmy usunąć wierzchnią warstwę gruntu (hu-
mus). Zanim rozpocznie się budowa, trzeba doprowadzić na działkę
energię elektryczną oraz wodę. Zależnie od lokalnych możliwości
prąd możemy doprowadzić przyłączem stałym lub czasowym, albo
nieformalnie „pożyczyć” od sąsiada. W  ostateczności możemy też
skorzystać z agregatu prądotwórczego o mocy dopasowanej do urzą-
dzeń, jakie będą używane podczas budowy. Wodę zapewni nam przy-
łącze wodociągowe lub też własna studnia; czasem także – uczynny
sąsiad. Niekiedy na budowach korzysta się ze zbiornika okresowo na-
pełnianego z beczkowozu.

Wyznaczenie linii wykopu pod fundamenty

Paliki, którymi geodeta wyznaczył narożniki domu, muszą być na czas robót fundamentowych usunięte. Zastępuje się je tzw. ławami drutowymi, umieszczo-
nymi 0,5–2 m poza obrysem przyszłego wykopu. W tym celu do palików przybija się poziomo deski – na przedłużeniu linii przebiegu wszystkich zewnętrz-
nych i wewnętrznych ścian budynku. Następnie między deskami rozciąga się żyłkę lub drut – tak, aby przebiegał on dokładnie nad palikami geodezyjnymi.
Położenie to zaznacza się nacięciem na desce i wbiciem gwoździa dla utrwalenia linii przebiegu ścian po zdjęciu sznura. Należy uważać, aby podczas prac
ziemnych nie nastąpiło przesunięcie ław drutowych, gdyż wtedy trzeba by było powtórnie wyznaczać obrys budynku. Jeśli fundamentem mają być ławy,
wykop pod budynek wykonuje się szerzej niżby to wynikało z obrysu budynku wyznaczonego przez ławy drutowe. Jeśli trzeba pogrubić ściany fundamen-
towe w stosunku do określonych w projekcie, korektę fundamentowania należy przeprowadzić do środka obrysu domu, aby nie powiększać jego wymiarów
zewnętrznych. Inaczej mogłoby to spowodować niezgodności z wymaganiami formalnymi dotyczącymi np. odległości od granicy działki.

18
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

Sposób wykonania wykopów pod fundament

Zależy od rodzaju gruntu, głębokości jego przemarzania (patrz mapa), a ponadto – od wy-
1,4 m
maganej głębokości posadowienia i rodzaju fundamentu. Zasadniczo są dwie możliwości:
z najprostsze fundamenty wylewane bezpośrednio w gruncie – wymagają wykopania
rowów projektowanej szerokości i głębokości wzdłuż zarysu ścian zewnętrznych i wewnętrz- 1,2 m
nych. Rowy te można wykopać ręcznie lub małą koparką do wykopów wąskoprzestrzennych;
z wykopy pod fundamenty oparte na ławach – wykonuje się najczęściej koparko-łado-
0,8 m 1,0 m
warką. Po zdjęciu wierzchniej warstwy ziemi usuwa się grunt do głębokości górnego pozio-
mu ławy i ewentualnie wywozi. Wykop pod same ławy wykonuje się zwracając uwagę na
wypoziomowanie dna, bo to ułatwia dobre ułożenie zbrojenia i przeciwdziała pękaniu pod-
stawy fundamentu. Ziemi z wykopu nie wolno składować bezpośrednio w jego sąsiedztwie, 1,2 m
bo mogłoby to spowodować obsuwanie się jej na dno wykopu.
Z  każdej strony obrysu budynku wykop należy powiększyć o  co najmniej 0,5 m. Przed 1,0 m
przystąpieniem do wykonywania fundamentów należy dokładnie sprawdzić wymiary, kąty
w narożnikach i poziom dna wykopu. Kontrolę taką umożliwia przeniesienie wymiarów usta-
lonych na ławach sznurowych na dno wykopu. Po rozciągnięciu sznurów, w miejscach ich 1,2 m
przecięcia się, sprawdza się pionem murarskim lub poziomnicą, czy trafiają one we właściwe
punkty w wykopie.
Strefy przemarzania gruntu w Polsce.

Co z wymiarami funda- Etapy wykonania ław fundamentowych

mentów?
Kolejność prac jest następująca:
Od sposobu zaprojektowania i wyko- 1. Wytyczenie przez geodetę charakterystycznych punktów obrysu
nania fundamentów w  dużej mierze fundamentu.
zależy bezpieczeństwo całej budowli. 2. Utworzenie tzw. ław drutowych, odwzorowujących przebieg
W  związku z  tym elementy te muszą fundamentu.
być solidnie wykonane. Może dlate- 3. Ręczne wybranie gruntu na szerokość ław fundamentowych (na
go wielu projektantów dokumentacji głębokość 30–40 cm). Na gruntach niespoistych może zaistnieć
katalogowych planuje ich wymiary konieczność wykonania szerszego wykopu, umożliwiającego usta-
na zapas. Nagminnie zdarzają się wienie deskowania na pełną wysokość ław.
projekty niewielkich domów jednoro- Uwaga! Wykopy najlepiej wykonać bezpośrednio przed beto-
dzinnych z  ławami fundamentowymi nowaniem, aby w  międzyczasie nie doszło do ich rozmycia pod-
o  wysokości 40–50 cm i  szerokości czas deszczu lub do obsypania się brzegów.
80–100 cm posadowionymi na głębo- 4. Wyrównanie dna wykopu podsypką ze żwiru lub tłucznia. Często
kości 120 cm poniżej poziomu terenu. zamiast podsypki układamy 10-cm warstwę chudego betonu.
A  przecież w  bardzo wielu przypad- 5. Ustawienie deskowania (stabilizujemy je za pomocą rozpórek
kach wystarczające byłyby ławy o wy- i kołków). Jeśli grunt łatwo się osypuje, wewnątrz deskowania ukła-
sokości 30 cm, szerokości zaledwie damy folię budowlaną.
40–50 cm posadowione na głęboko- 6. Umieszczenie wewnątrz deskowania zbrojenia podłużnego.
ści 50 cm poniżej poziomu terenu. Zbrojenie podwieszamy na poprzeczkach opartych o deskowanie.
Oszczędności są oczywiste i  dlatego 7. Równomierne wypełnienie deskowania betonem najczęściej
należy weryfikować rozwiązania przy- C 16/20 (B 20). Beton zagęszczamy buławą wibracyjną, ew. przez
jęte przez architektów. sztychowanie prętami i  opukiwanie szalunku. Następnie po-
Oceny powinien dokonać upraw- wierzchnię betonu wyrównujemy za pomocą łaty, którą prowadzi-
niony konstruktor po zapoznaniu się my po deskowaniu.
z  wynikami badań gruntowo-wod- 8. Utrzymywanie betonu przez ok. 7 dni w stanie wilgotnym.
nych (dokumentacją geotechniczną).
FOT. LAFARGE

Jak zaoszczędzić na fundamentach?

Nie każdy budynek musi być posadowiony poniżej granicy przemarzania gruntu. Warunek ten dotyczy ław fundamentowych (ale już nie płyt fundamento-
wych) wykonywanych w gruntach wysadzinowych, czyli zawierających więcej niż 10% ziaren o średnicy do 0,02 mm. Po prostu grunty te zwiększają swoją
objętość po zamarznięciu zawartej w nich wody, co stanowi realne zagrożenie dla konstrukcji budynku. Wystarczy zatem wykonanie badań gruntowych,
żeby można było dużo zaoszczędzić na robotach stanu zero. Fundamenty w domach jednorodzinnych można bowiem wykonać znacznie taniej i to bez
uszczerbku dla ich nośności.
Przede wszystkim budynek można posadowić zaledwie 0,5 m poniżej poziomu terenu (a nie 0,8–1,4 m). Po usunięciu warstwy humusu, zwykle grubości
15–25 cm, wykonuje się płytkie wykopy o szerokości i wysokości ław fundamentowych (23–35/40–60 cm). Następnie zabezpiecza krawędź wykopów wypo-
ziomowanymi deskami i układa rozcięty rękaw z folii budowlanej. Dzięki temu mieszanka betonowa nie zostanie zanieczyszczona gruntem i będą spełnione
warunki dla właściwego wiązania betonu (woda zarobowa nie wsiąknie w grunt). Następnie trzeba jeszcze ułożyć zbrojenie i zabetonować je.

19
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

FOT. LEGALETT
Zobacz jak
Czym jest fundament grzewczy? wykonaÊ fundament
grzewczy
Jednym ze sposobów ogrzewania domu jest wykonanie płytowego
fundamentu grzewczego. Konstrukcja takiego elementu jest bardzo
prosta. W zbrojonej betonowej płycie fundamentowej zatopiony jest
system kanałów powietrznych, który zasilany jest z jednostki grzew-
czej. Cyrkulację powietrza w  obiegu zamkniętym zapewnia wenty-
lator. Fundament wylewa się na żwirowej podsypce. Ucieczce ciepła
do gruntu zapobiega warstwa ocieplenia w  postaci twardych płyt
styropianowych lub z polistyrenu ekstrudowanego, którą układa się
bezpośrednio na podłożu.
Rozwiązanie takie nie jest tanie, ale jego dużą zaletą jest szybkość
montażu (w ciągu kilku dni powstają fundamenty, a jednocześnie sys-
tem grzewczy dla parteru) i wygoda. Fundament grzewczy zapewnia
równomierne ogrzanie pomieszczeń (nawet tych o dużej wysokości),
bez potrzeby instalowania grzejników.
Wysoka akumulacyjność cieplna betonu pozwala oszczędzać ener-
gię dzięki wykorzystaniu tańszej nocnej taryfy – o ile korzystamy z ener-
gii elektrycznej do ogrzewania. Równocześnie trzeba przestrzec, że
duża bezwładność cieplna dużej masy takiego fundamentu utrudnia
czasowe obniżanie temperatury w pomieszczeniach, z których nie ko-
rzystamy przez kilka godzin. Fundament grzewczy można bez obawy
wykonać nawet na gruncie o słabej nośności. Wokół płytowego funda-
mentu grzewczego zawsze należy ułożyć drenaż opaskowy.

Tradycyjne posadowienie budynku

Polega na wykonaniu ław fundamentowych, na których ustawione są ściany fundamentowe. Dodatkowym elementem może być podłoga na gruncie. Trzeba
o niej pamiętać, bowiem w budynkach mieszkalnych bardzo często wykonuje się ją znacznie później – dopiero po zakończeniu tzw. stanu surowego, czyli
po zadaszeniu budynku.
Monolityczne ławy fundamentowe – to zwykle konstrukcje z  betonu towarowego C12/15 (dawniej B–15) lub C16/20 (dawniej B–20) zbrojone np.
4 stalowymi prętami (gatunku St0, St3, 34GS) średnicy 12 mm, powiązanymi strzemionami średnicy 6 mm, w odstępach co 30 cm.
Ławy najczęściej mają przekrój prostokąta o wysokości 30–50 cm i szerokości 40–100 cm. W domach jednorodzinnych usytuowane są głównie pod ściana-
mi nośnymi budynku, czyli zewnętrznymi i niektórymi wewnętrznymi np. wydzielającymi klatkę schodową lub stanowiącymi oparcie dla belek stropowych.
Oczywiście wymiary ław, głębokość posadowienia budynku, rodzaj betonu i stali dobiera projektant w zależności od nośności gruntu, strefy klimatycznej,
poziomu wody gruntowej, liczby kondygnacji itd.
Murowane ławy fundamentowe – to konstrukcje obecnie już rzadko wykonywane głównie z powodu dużej pracochłonności. Dawniej murowano je
z kamieni lub pełnej cegły ceramicznej. Materiały te były tanie i powszechnie dostępne. Przy tym cechowała je duża wytrzymałość, mrozoodporność i mała
nasiąkliwość. Spełniały więc podstawowe kryteria dla konstrukcji zagłębionych w gruncie. Jednak obecnie do tego celu używa się niemal wyłącznie pełnych
bloczków betonowych o wym. 14 x 25 x 38 cm. Buduje się z nich znacznie szybciej.
Ławy z bloczków betonowych najczęściej mają szerokość 64 cm. Muruje się je z 2 lub 3 warstw, stosując zaprawę cementową M3, M5 lub M8 i zasady wią-
zania pospolitego (przesunięcie elementów o ½ długości). Oczywiście ławy muruje się na podkładzie z chudego betonu grubości min. 5 cm.
Ławy i ściany fundamentowe z pustaków zasypowych – to konstrukcje przeznaczone głównie dla inwestorów wznoszących domy sposobem gospo-
darczym. Betonowe pustaki o 2–3 dużych otworach mają szerokość 20, 25 lub 30 cm, wysokość 20 lub 25 cm i długość 40, 50 lub 60 cm. Układa się je na sucho
(gdy mają profilowane krawędzie) lub muruje, pamiętając o przesunięciu następnej warstwy o połowę długości elementu. Ławy wykonuje się z jednej lub
dwóch warstw pustaków na podłożu z chudego betonu. Na spodzie i wierzchu ławy fundamentowej układa się zbrojenie z dwóch prętów średnicy 12 mm
ze stali gładkiej lub żebrowanej powiązane strzemionami średnicy 6 mm wygiętymi na kształt litery C lub S (w rozstawie co 30 cm). Następnie otwory w pu-
stakach wypełnia się mieszanką betonową klasy C12/15 lub C16/20 (w ścianach często keramzytobetonem).
Ściany fundamentowe – w domach bez piwnic to najczęściej przegrody dwu- lub trójwarstwowe, w których element nośny to zwykle mur grubości
20–51 cm i wysokości 50–150 cm (zależy od poziomu posadowienia budynku). Może być wykonany z różnych materiałów, jednak najkorzystniejsze jest
użycie bloczków betonowych, pustaków zasypowych. Ściany fundamentowe należy ocieplić materiałem odpornym na zawilgocenie, gnicie, działanie grzy-
bów i pleśni, odpornym na uszkodzenia mechaniczne. Do tego celu najlepiej nadaje się polistyren ekstrudowany (ewentualnie styropian) o ciężarze min.
20 kg/m³. Układając go od strony zewnętrznej, unika się mostka termicznego na styku z zewnętrzną ścianą parteru. Zalecana grubość termoizolacji to około
15 cm U<0,20 W/(m2.K). Spełnia ona wymagania stawiane nowoczesnym budynkom jednorodzinnym. Integralną częścią ścian fundamentowych jest oczy-
wiście warstwa hydroizolacji pionowej, która może być układana na murze lub lepiej na warstwie termoizolacyjnej.
Podłoga na gruncie – to element budynku, który warto wykonać przed murowaniem ścian zewnętrznych. Dzięki temu uzyska się sporo cennej, bo równej
i utwardzonej powierzchni roboczej, transportowej, magazynowej itp. Wzrośnie również bezpieczeństwo wykonywania kolejnych prac. Podłoga na gruncie
zwykle składa się z następujących warstw: tzw. podbudowy z zagęszczonego mechanicznie żwiru lub piasku (grubości 15–30 cm), betonowej płyty nośnej
grubości min. 10 cm (najczęściej zbrojonej siatkami z cienkich prętów), izolacji przeciwwilgociowej z folii hydroizolacyjnej lub papy asfaltowej, izolacji ter-
micznej z polistyrenu ekstrudowanego lub styropianu (grubości min. 10 cm), tzw. szlichty, czyli podkładu z betonu grubości 4–7 cm (często ze zbrojeniem),
posadzki z materiałów dostosowanych do przeznaczenia i wystroju pomieszczenia. W zależności od projektu kolejność warstw może być różna. Ważne jest
jednak, aby prace przerwać po wykonaniu płyty lub szlichty betonowej. Dzięki temu warstwy izolacyjne nie ulegną zniszczeniu w trakcie wykonywania
kolejnych robót.

20
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

pozioma izolacja pomiÚdzy

ĂcianÈ fundamentu oraz posadzka (warstwa wykoñczeniowa),
nadziemia to najwaĝniejsza np. parkiet lub pïytki ceramiczne
izolacja przeciwwilgociowa
w domach bez piwnic; jeĂli wylewka podïogowa,
jest skuteczna, to ewentualne czyli jastrych
zawilgocenie czÚĂci podziemnej
budynku nie przenosi siÚ na
resztÚ domu izolacja cieplna
podïogi
z twardego
Ăciany nadziemia styropianu lub
weïny mineralnej
najlepiej jeĂli
termoizolacja
Ăcian
fundamentu
oraz nadziemia
tworzy ciÈgïÈ
warstwÚ. DziÚki
temu straty
ciepïa zostajÈ
zminimalizowane na gruncie ukïada siÚ
10 cm sïabego betonu
stabilizujÈcego
(zwykle C 8/10);
popularnie nazywa siÚ
go „chudziakiem”;
Ăciany fundamentowe na nim ukïada siÚ
wznosi siÚ najczÚĂciej izolacjÚ
z bloczków przeciwwilgociowÈ
betonowych lub jako z papy lub folii
betonowe wylewane
humus, czyli ĝyznÈ
warstwÚ ziemi
wymienia siÚ na
termoizolacja poniĝej zagÚszczony piasek,
poziomu gruntu wymaga pospóïkÚ lub ĝwir
osïoniÚcia (zabezpieczenia);
w Ăcianach trójwarstwowych
zapewnia to mur, na ïawie fundamentowej
w dwuwarstwowych zaĂ spoczywa caïy ciÚĝar
gïównie folia budynku; wykonuje siÚ
jÈ ze zbrojonego betonu
konstrukcyjnego

jeĂli poziom wód gruntowych jest wysoki, moĝna kilkucentymetrowa warstwa chudego
wokóï fundamentów uïoĝyÊ drenaĝ opaskowy; betonu (np. klasy C 8/10) stabilizuje
konieczne jest wówczas zapewnienie odpïywu wody, podïoĝe i poprawia rozkïad naprÚĝeñ na
np. do studni chïonnej grunt
Schemat wykonania
typowego fundamentu.

Czy w piwnicy potrzebne jest zbrojenie

ścian? UWAGA NA BŁĘDY!
Grunt otaczający budynek wywiera parcie boczne na ściany piw-
nicy, a  jest ono tym większe, im głębsza jest piwnica. Murowane
ściany piwnicy nie zawsze mają dostateczną wytrzymałość na takie
Zaniedbanie odpowiedniego fundamentowania schodów zewnętrz-
obciążenia, dlatego po zasypaniu wykopu gruntem mogłyby ulec
nych, kominów, kominków i tarasów.
odkształceniu, a nawet zniszczeniu. Projektant powinien więc prze-
Tego rodzaju fundamenty najczęściej wykonuje się w tym samym czasie, co
widzieć wykonanie odpowiednich usztywnień tych ścian lub podać
fundamenty pod ściany zewnętrzne. Jeśli o  nich zapomnimy, a  zamawia-
wytyczne ich zbrojenia zwłaszcza, gdy ściany są niewielkiej grubo-
my beton z  betoniarni, to za dowóz niewielkiej ilości mieszanki zapłacimy
ści (25 cm) i nie są usztywnione ściankami poprzecznymi.
znacznie drożej. Zwykle takie fundamenty powinny być oddzielone (oddy-
Przewidując parcie boczne gruntu ściany piwnic można:
latowane) od głównych fundamentów budynku – inaczej będą się przenosić
z usztywnić słupami żelbetowymi w  odstępach co 2–2,5 m, ze
pomiędzy nimi naprężenia.
zbrojeniem zakotwionym w ławie fundamentowej lub
z zastosować zbrojenie w spoinach poziomych.
Niewłaściwe zbrojenie elementów betonowych.
Wykonanie słupów wymaga wyprowadzenia zbrojenia w  odpo-
Przed rozpoczęciem betonowania powinno się sprawdzić poprawność wy-
wiednich miejscach ław fundamentowych już na etapie ich beto-
konania zbrojenia – później nie da się już go poprawić. Ważny jest układ
nowania. Najczęściej są to odcinki prętów zbrojeniowych długości
i grubość prętów, a także klasa użytej stali. Sprawdzenia powinien dokonać
ok. 1 m, połączone ze zbrojeniem podłużnym ławy. Dalsze zbrojenie
kierownik budowy: szczególnej uwagi wymaga pod tym względem płyta
słupów wykonuje się już po wylaniu ławy, łącząc je z wystającymi
fundamentowa, w  której konieczne jest dodatkowe zbrojenie w  miejscu
prętami. Zbrojenie w spoinach muru układa się z gotowych odcin-
oparcia elementów konstrukcji budynku: ścian nośnych kominów i słupów.
ków zbrojenia w postaci płaskich kratownic o szerokości dostoso-
Elementy ze źle wykonanym zbrojeniem nie będą miały odpowiedniej wy-
wanej do grubości muru piwnicy.
trzymałości i mogą pękać.

21
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

A może płyta fundamentowa?

Wykonanie ław fundamentowych to najpopularniejszy wariant. Alternatywą jest płyta ze zbrojonego betonu. To rozwiązanie polecane jest przede wszystkim
tam, gdzie grunty mają słabszą nośność. Dzięki płycie, obciążenia z budynku rozkładają się bowiem równomiernie na grunt, a nie liniowo, jak ma to miejsce
w tradycyjnych fundamentach.
Płyta składa się z następujących warstw:
z podbudowy z zagęszczonego mechanicznie żwiru,
z pospółki lub piasku (grubości 15–30 cm),
z izolacji termicznej ze styropianu grubości 15–30 cm (w tym integralnej izolacji krawędziowej),
z żelbetowej płyty nośnej grubości 12–20 cm (zbrojonej górą i dołem zgodnie z projektem),
z ewentualnej wylewki samopoziomującej,
z posadzki.
Tego typu posadowienie ma wiele zalet. Przede wszystkim, prace ziemne prowadzi się w ograniczonym zakresie, ponieważ fundament płytowy wykonuje
się bardzo płytko. Poza tym, odpowiednio ocieplona płyta jest równocześnie gotową podłogą na gruncie. Płytę fundamentową można wykorzystać również
do wykonania ogrzewania podłogowego – żelbetowy element o dużej masie, oddzielony od gruntu grubą warstwą izolacji, jest świetnym akumulatorem
ciepła. Koszt budowy płyty fundamentowej jest jednak wyższy, w porównaniu z kosztem typowego fundamentowania na ławach.

jastrych
posadzka termoizolacjÚ
Ăcian nadziemia
wykonuje siÚ
jako termoizolacjÚ tak samo, jak
najlepiej zastosowaÊ w budynkach
polistyren na tradycyjnych
ekstrudowany, fundamentach
bo ma bardzo duĝÈ
wytrzymaïoĂÊ
i bardzo maïÈ
nasiÈkliwoĂÊ

izolacja
cieplna strefy
cokoïowej jest
równoczeĂnie
izolacjÈ brzegu
pïyty

na pïycie bardzo czÚsto ukïada siÚ

ogrzewanie podïogowe; jej gruba
ĝelbetowa konstrukcja jest Ăwietnym
akumulatorem ciepïa
wierzchniÈ, ĝyznÈ warstwÚ gruntu
trzeba usunÈÊ i zastÈpiÊ ĝwirem, strefa wokóï
ĝelbetowÈ pïytÚ noĂnÈ tïuczniem lub zagÚszczonym
zbroi siÚ wedïug piaskiem; ĝwir peïni równieĝ rolÚ budynku równieĝ
indywidualnego warstwy drenujÈcej powinna byÊ
projektu, uwzglÚdniajÈc izolowana cieplnie;
przebieg Ăcian noĂnych dziÚki temu grunt
w sÈsiedztwie pïyty
Budowa płyty fundamentowej. nie przemarza

22

Z czego ściany fundamentowe?
Do wykonania ścian fundamentowych wykorzystuje się następujące
materiały:
z bloczki betonowe z betonu dobrej jakości; charakteryzują się bardzo
dużą wytrzymałością na ściskanie oraz niską nasiąkliwością, nie zapew-
niają jednak izolacyjności termicznej;
z bloczki keramzybetonowe – lepiej izolują cieplnie, ale są mniej wy-
trzymałe i  bardziej wrażliwe na działanie wody, dlatego nie zaleca się
stosować ich na fundamenty budynków, wokół których wody gruntowe
mogą sięgać okresowo powyżej ław;
z beton – wzniesione z niego ściany są bardzo wytrzymałe i najlepiej
zabezpieczają przed przenikaniem wody, dlatego warto go stosować
w przypadku budynków podpiwniczonych (dodatkowo można zastoso-
wać specjalne dodatki uszczelniające); wadą tego materiału jest koniecz-
ność wykonania deskowania, co jest pracochłonne;
z pustaki zasypowe – po ustawieniu wypełnia się mieszanką betono-
wą, dla której są tzw. szalunkiem traconym (czyli takim, którego się nie
rozbiera);
z kształtki styropianowe – ustawia się je podobnie jak pustaki zasypo-
we, a  następnie wypełnia mieszanką betonową; po jej związaniu, uzy-
skuje się ścianę betonową obustronnie izolowaną styropianem, który
– analogicznie jak pustaki zasypowe – jest szalunkiem traconym.
Niektóre warianty wykonania
ścian fundamentowych: z pełnych
bloczków betonowych (a),
z pustaków zasypowych (b),
monolityczne z wykorzystaniem a Wypadki spowodowane niewłaściwym zabezpieczeniem wykopów są
szalunków traconych (c).
b (ściany i  słupy) i  pod takie elementy jak kominy, kominki czy schody.
c
ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY
UWAGA NA BŁĘDY!
Zignorowanie warunków gruntowo-wodnych.
Sposób posadowienia budynku powinien być dostosowany do warunków
gruntowo-wodnych na działce. Dotyczy to wszystkich projektów – także
katalogowych, które mogą wymagać adaptacji, gdyż na potrzeby projek-
towania zakłada się przeciętne, korzystne warunki posadowienia. Nie-
uwzględnienie lokalnych warunków gruntowo-wodnych może spowodo-
wać bardzo poważne problemy – od zalewania piwnic przez pękanie ścian
aż do katastrofy budowlanej. Przed rozpoczęciem budowy zawsze warto
spytać sąsiadów, czy i jakie mieli problemy z posadowieniem swoich do-
mów, jak wysoko jest w okolicy woda w studniach i czy zdarzają się zalania
piwnic. Wprawdzie nawet na sąsiednich działkach warunki posadowienia
mogą się znacznie różnić, ale wieloletnie doświadczenia przyszłych są-
siadów są zawsze cenną wskazówką dla inwestora planującego budowę.
Jeśli warunki na działce budzą jakiekolwiek wątpliwości (teren podmokły,
niestabilna skarpa, zasypany staw, dawne wysypisko śmieci), trzeba zlecić
badania geotechniczne i ich wyniki przestawić projektantowi domu.
Niezabezpieczenie wykopów.
Taki wykop to pierwsze poważne uchybienie, jakiego można się dopuścić
na się budowie. Może być groźny nie tylko dla pracujących robotników,
ale również osób postronnych – w tym zwłaszcza dzieci, które źle ogro-
dzony plac budowy traktują często jako miejsce zabaw.
dość częste, gdyż zagrożenie stwarzane przez niestabilny grunt nie jest
intuicyjnie wyczuwalne. Najbardziej niebezpieczne są oczywiście głębo-
kie wykopy o  pionowych ścianach, w  których najłatwiej o  osunięcie się
ziemi. Zagrożenie to może się zwiększyć wskutek nadmiernego obciąże-
nia krawędzi wykopu przez zbyt blisko poruszające się pojazdy lub zma-
gazynowane w pobliżu materiały budowlane. Z tego względu nie należy
przejeżdżać samochodami ani składować materiałów bliżej niż 0,5–1 m od
krawędzi wykopów.
Niestaranne wykonanie deskowania fundamentów.
Dokładne wykonanie deskowań to warunek zgodnych z  projektem wy-
miarów i  kształtów fundamentów pod elementy konstrukcji budynku
Niewłaściwie wykonane deskowania skutkują niedokładnościami wy-
miarowymi formowanych przez nie elementów, a to może utrudniać nie
tylko murowanie ścian czy betonowanie słupów żelbetowych, lecz także
późniejsze prace, jak ocieplenia czy wykonanie okładziny cokołów. Prawi-
dłowość wykonania deskowań powinien koniecznie sprawdzić kierownik
budowy.
Niewypoziomowanie fundamentu.
Taki fundament jest nieodpowiednim podłożem do wykonania izolacji
przeciwwilgociowych i  może pogorszyć ich skuteczność, utrudnia też
murowanie pierwszych warstw ścian nadziemia. Niewielkie nierówności
można zlikwidować, układając pierwszą warstwę cegieł (bloczków, pusta-
ków itp.) ściennych na grubszej warstwie zaprawy. Jeśli niedokładności są
większe, lepiej wyrównać wierzch fundamentu warstwą mocnej zaprawy
cementowej.
Pozostawienie resztek ziemi urodzajnej w obrębie fundamentów.
Warstwa ziemi roślinnej powinna być starannie usunięta spod całej po-
wierzchni budynku. Jej resztki sprzyjają rozwojowi mikroorganizmów,
w tym grzybów, które mogą zaatakować podłogi i ściany. Humus zawiera
bowiem ich zarodniki, a także substancje organiczne, które są dla nich po-
żywką, a  ponadto kumulują wilgoć. Usunięty spomiędzy fundamentów
humus powinno się zastąpić czystym jałowym piaskiem, ubitym gruzem
itp. Ziemię roślinną najlepiej przechować na czas budowy na niewysokiej
hałdzie, a potem wykorzystać ją w ogrodzie.
23
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

Rodzaje hydroizolacji ścian fundamentowych

Ściany fundamentowe muszą być zabezpieczone przed wodą znajdującą się w gruncie. Z tego względu konieczne jest wykonanie 2 rodzajów izolacji sta-
nowiących ciągłą barierę dla wody i wilgoci:
z poziomej układanej na wierzchu ław i ścian fundamentowych min. 20–30 cm nad poziomem terenu. Wykonuje się ją z dwóch warstw papy asfaltowej lub
odpowiedniej folii hydroizolacyjnej. Izolacja ta chroni ściany parteru przed podciąganiem kapilarnym,
z pionowej zabezpieczającej zewnętrzne powierzchnie ścian fundamentowych (chroni przed wodami opadowymi i gruntowymi). W zależności od rodzaju
gruntu i poziomu wody gruntowej dobiera się jeden z 3 rodzajów hydroizolacji pionowej:
z w gruntach przepuszczalnych, czyli piaszczystych, gdy zwierciadło wody gruntowej znajduje się poniżej poziomu posadowienia, stosuje się izolacje prze-
ciwwilgociowe typu lekkiego. Zwykle wykonuje się je z wszelkiego rodzaju półpłynnych mas bitumicznych – lepików, roztworów, emulsji, mas asfaltowych.
To metoda tania i wystarczająco skuteczna pod warunkiem starannego wykonawstwa i właściwego przygotowania podłoża (nałożenia tynku II kategorii
tzw. rapówki). Jest bardzo popularna, ponieważ nie wymaga właściwie żadnych kwalifikacji, a już dwie nałożone warstwy bitumu po wyschnięciu tworzą na
ścianie elastyczną i wodoszczelną powłokę przeciwwilgociową. Innym sposobem jest nałożenie na ścianę zaprawy modyfikowanej żywicami lub ułożenie
odpowiedniej folii hydroizolacyjnej.
z w  gruntach nieprzepuszczalnych, czyli gliniastych, gdy woda gruntowa znajduje się poniżej fundamentów, a  także przy okresowym podnoszeniu się
poziomu wody gruntowej powyżej poziomu posadowienia budynku stosuje się izolacje przeciwwodne typu średniego. Można je wykonać z 3–5 warstw
odpowiednich mas asfaltowych, ale najczęściej stosuje się 2 warstwy pap asfaltowych lub folię hydroizolacyjną.
Najlepsze są papy termozgrzewalne lub samoprzylepne na osnowie z tkaniny poliestrowej bądź włókna szklanego, wypełnione asfaltem modyfikowanym
o gramaturze min. 1400 g/m². Odpowiedniej grubości folie hydroizolacyjne wykonuje się z polichlorku winylu (PVC), polietylenu (PE) oraz polietylenu o du-
żej gęstości (PE–HD). Ich zalety to układanie tylko jednej warstwy, często bez konieczności przyklejania do podłoża – niezależnie od pory roku i panującej
pogody.
z w budynkach podpiwniczonych, gdy zwierciadło wody gruntowej znajduje się powyżej poziomu podłogi piwnicy, wykonuje się izolacje przeciwwodne
typu ciężkiego – i to niezależnie od rodzaju gruntu. Mają za zadanie chronić budynek przed wodą naporową, czyli wywierającą parcie hydrostatyczne. Jednak
w domach jednorodzinnych należy unikać takich rozwiązań z powodu wysokich kosztów oraz skomplikowanego wykonawstwa – 3 warstwy papy asfaltowej
o gramaturze minimum 3000 g/m² zabezpieczone ceglaną ścianką dociskową grubości 12 cm. Trzeba jeszcze pamiętać o tym, że przy wykonywaniu izolacji
typu średniego i ciężkiego zwykle potrzebny jest drenaż obwodowy budynku. Oczywiście nie pozostaje to bez wpływu na koszty inwestycji. Warto również
zdawać sobie sprawę, że folie wytłaczane (tzw. kubełkowe) nie mogą zastąpić nawet izolacji przeciwwilgociowej. Służą bowiem tylko do ochrony właściwej
hydroizolacji przed uszkodzeniami mechanicznymi.

UWAGA NA BŁĘDY! Czym jest drenaż opaskowy?

Niewłaściwe wykonanie izolacji przeciwwilgociowej.
Trwałe zawilgocenie ścian i  podłóg na gruncie sprzyja rozwojo-
wi grzybów pleśniowych, które mogą zanieczyszczać powietrze
wewnętrzne substancjami szkodliwymi dlazdrowia mieszkańców.
W domach bez piwnic najważniejsza dla skuteczności ochrony przed
wilgocią jest pozioma izolacja przeciwwilgociowa fundamentów
i podłóg na gruncie, która zapobiega podciąganiu wilgoci gruntowej
przez materiały ścienne i  beton. Jednak zdarza się nawet, że izola-
cji przeciwwilgociowej nie ma wcale, albo jest ułożona niestarannie
(pęknięcia, przerwy), a w efekcie nieskuteczna.
Błędem, który może się przyczynić do zawilgocenia budynku, jest
też układanie izolacji podłóg na gruncie z folii łączonej na zakład. Dla
zapewnienia szczelności zakłady powinny być sklejone, ponadto fo-
lię bardzo łatwo uszkodzić po prostu chodząc po niej. W warunkach
zwiększonego zagrożenia zawilgoceniem (podmokły teren, zagroże-
nie podtopieniami) warto zastosować solidniejszą izolację np. z za-
praw wodoszczelnych (zwanych szlamami izolacyjnymi) oraz papy.
W celu odprowadzenia nadmiaru wody z pasa gruntu otaczającego piwnicę
wykonuje się tzw. drenaż opaskowy. Prace prowadzi się na etapie budowy
ścian piwnicznych, w poszerzonym o około 50 cm wykopie. Drenaż opasko-
wy jest rodzajem drenażu odwadniającego, jednak ułożonym tylko wokół
budynku. Jego celem jest obniżenie poziomu wody gruntowej i żeby był sku-
teczny, również wymaga odprowadzenia wody. Bez tego po prostu nie dzia-
ła. Warto go rozłożyć w gruncie słabo przepuszczalnym. Szczególnie wtedy,
gdy działka położona jest w zagłębieniu terenu (poniżej poziomu drogi czy
sąsiadujących posesji).
Ăciana
piwnicy
warstwa
drenaĝowa
ze ĝwiru lub
tïucznia

Nieciągłości w izolacji cieplnej.

Każda przerwa w  izolacji cieplnej jest mostkiem termicznym, czyli
miejscem intensywnej ucieczki ciepła. Oznacza to nie tylko wyższe
rachunki za ogrzewanie, lecz także problemy techniczne. W  takim
miejscu ściana może bowiem przemarzać i od strony pomieszczenia
w  takim miejscu będzie wykraplać się wilgoć. Konsekwencją tego
może być zawilgocenie prowadzące do uszkodzeń tynków, muru rura
i  rozwoju grzybów. Dlatego izolację cieplną trzeba układać bardzo drenarska
starannie, bez szczelin – dwuwarstwowo albo z płyt z krawędziami ïawa
łączonymi na zakład. fundamentowa
fundamento

Drenaż opaskowy.

24
 ROBOTY ZIEMNE I FUNDAMENTY

Izolacja cieplna fundamentów UWAGA NA BŁĘDY!

Sposób zabezpieczenia termicznego fundamentów różni się w zależ-
ności od tego, czy budynek jest podpiwniczony, czy też nie. W pierw-
szym przypadku, należy ocieplić całą ścianę fundamentową. Jeżeli na-
Niedostateczne zagęszczanie podbudowy pod podłogę na gruncie.
tomiast piwnicy nie ma, wystarczy ocieplenie samej strefy cokołowej
Ułożona na dnie wykopu warstwa tłucznia, żwiru, piasku itp. stanowiącego
– ściany fundamentowej nad ziemią i  kilkudziesięciu centymetrów
podbudowę pod podłogę nie będzie miała właściwej nośności, jeśli nie zo-
(ok. 0,5 m) poniżej poziomu gruntu. Najważniejsze, aby izolacja ciepl-
stanie należycie zagęszczona. Zaniedbanie tego może powodować pękanie
na tworzyła ciągłą warstwę na ścianie fundamentowej oraz opartej na
podłóg na gruncie (parter, piwnica) w gotowym domu. Tłuczeń i żwir w nie-
niej ścianie zewnętrznej. W związku z tym najlepiej, jeśli ściana funda-
wielkim stopniu poddają się zagęszczaniu, a podbudowa z piasku – w znacz-
mentowa jest izolowana po stronie zewnętrznej, a jej izolacja łączy
nie większym, dlatego zagęszczanie piasku należy wykonać bardzo starannie
się z izolacją ściany nadziemia. Do ocieplania fundamentów, najlepiej
warstwami nie grubszymi niż 30 cm. Z intensywnością zagęszczania nie należy
nadaje się wspomniany polistyren ekstrudowany. Charakteryzuje się
też przesadzać – zdarzają się pęknięcia ścian fundamentowych w wyniku zbyt
niską nasiąkliwością i wysoką wytrzymałością na ściskanie. Tańszą al-
energicznego ubijania podbudowy.
ternatywą jest styropian wodoodporny.
Uwaga! Po zdjęciu warstwy humusu powinno się jak najszybciej ustabili-
zować grunt np. warstwą chudego betonu C 8/10 (B10), inaczej może stracić
FOT. TERMO ORGANIKA

nośność wskutek rozmiękczenia przez deszcze.

Niewykonanie dylatacji.
Wierzchnia, podposadzkowa warstwa podłogi na gruncie powinna być od-
dzielona od ścian fundamentowych, aby nie przenosiły się pomiędzy nimi
naprężenia. Oddzielenie to zapewnia się zwykle przez ułożenie wzdłuż ścian
pasków styropianu grubości ok. 2 cm. Jeśli planowane jest ogrzewanie podło-
gowe, szczelinami dylatacyjnymi trzeba też podzielić powierzchnię podkładu
podposadzkowego. Do wykonania takiego podziału stosuje się zazwyczaj li-
stwy drewniane. Usuwa się je po związaniu betonu, po czym szczeliny wypeł-
nia się trwale elastycznym materiałem, np. sznurem dylatacyjnym. Wykonania
dylatacji należy dopilnować zwłaszcza w dużych otwartych pomieszczeniach,
bo w mniejszych wykonanie dylatacji wymuszają oparte na fundamencie ścia-
ny wewnętrzne (nie dotyczy to ścianek stawianych na warstwie podłogowej).
Inaczej posadzka może zdylatować się sama, czyli po prostu popękać. Różne
rodzaje wylewek (jastrychów) są w różnym stopniu podatne na pękanie – np.
anhydrytowe znacznie mniej niż cementowe, dlatego dylatacje należy wyko-
nać zgodnie z zaleceniami producenta wylewki.

E K S P E R T ra d z i ...

JAKIE CECHY POWINIEN MIEĆ MATERIAŁ

DO IZOLACJI CIEPLNEJ FUNDAMENTÓW?

Ściany fundamentowe, tak jak inne elementy budynku powinny być ocieplone by maksymalnie ograniczyć straty ciepła, które przenika do
gruntu. Ich betonowa konstrukcja wzmocniona stalowym zbrojeniem bardzo dobrze przewodzi ciepło powodując duże wychłodzenie wewnętrz-
nych części budynku na styku podłogi i ściany. W budynkach o złej izolacji cieplnej lub jej braku w okolicach listwy przypodłogowej wewnątrz
budynku może pojawić się zawilgocenie, a w efekcie nawet pleśń. Prace budowlane związane z wykonaniem ocieplenia fundamentów powinny
być bardzo rzetelnie zrobione, gdyż ewentualne poprawki mogą okazać się niemożliwe lub bardzo drogie w wykonaniu. Bardzo ważny jest rodzaj
zastosowanego styropianu, ponieważ nie wszystkie styropiany nadają się do ocieplania fundamentów. Do izolacji fundamentu stosuje się spe-
cjalne płyty styropianowe o dużej odporności na zawilgocenie. Zastosowanie zwykłych płyt może zmniejszyć izolacyjność w wyniku ich zawil-
gocenia.
Wybierając styropian do ocieplenia fundamentów warto dokładnie sprawdzić poszczególne parametry deklarowane przez producentów. Aby
jednak być pewnym ich zgodności ze stanem faktycznym wybierajmy produkty z rekomendacją ITB, wtedy mamy pewność zakupu styropianu
najwyższej jakości.

Krzysztof Krzemień
Dyrektor Techniczny d/s produktów
TERMO ORGANIKA

26
 PREZENTACJA FIRMOWA
AU S T R OT H E R M E P S FA S S A DA P R E M I U M

z wytrzymałość na rozciąganie TR ≥ 100 kPa

z najwyższa trwałość termoizolacji liczona w latach użytkowania obiektu

CHARAKTERYSTYKA
Austrotherm EPS FASSADA PREMIUM to styropian nowej generacji, który
daje gwarancję szybkiego zwrotu poniesionych wydatków na termomoderniza-
cję. Charakteryzuje się najlepszym wśród płyt EPS współczynnikiem przewodze-
nia ciepła na poziomie 0,031 [W/(mK)].
Austrotherm EPS FASSADA PREMIUM został wyróżniony prestiżo-
wym Medalem Europejskim, jako produkt spełniający wysokie standardy
Unii Europejskiej. Zastosowanie wysokiej jakości płyt grafitowych marki
Austrotherm pozwala na uzyskanie optymalnej izolacyjności ściany, a przede
wszystkim zapewnia wymierne korzyści finansowe. Wybierając Austrotherm
masz pewność, że stosujesz sprawdzony materiał termoizolacyjny, rzetelnie
oznaczony, o deklarowanych parametrach zgodnych z rzeczywistością.

INFORMACJE DODATKOWE
Firma Austrotherm w linii produktów z dodatkiem uszlachetnionego surowca
oferuje także płyty Austrotherm EPS DACH/PODŁOGA PREMIUM, Austrotherm
EPS FASSADA PREMIUM REFLEX oraz grafitowy styropian Austrotherm EPS
FASSADA THERMA.

ZASTOSOWANIE
Grafitowy styropian Austrotherm EPS FASSADA PREMIUM znajduje zastoso-
wanie między innymi w termoizolacji:
z ścian, nadproży i ościeży budynków jednorodzinnych
z domów niskoenergetycznych
z domów pasywnych
z termomodernizacji starszych obiektów

ZALETY
z doskonały deklarowany współczynnik przewodzenia ciepła λD≤0,031 [W/(mK)]
z lepsza izolacyjność przegrody niż w przypadku stosowania standardowych Austrotherm Sp. z o.o.
płyt styropianowych tej samej grubości ul. Chemików 1, 32-600 Oświęcim
z mniejsza grubość płyt w porównaniu do standardowego styropianu przy zacho- tel. 33 844 70 33÷36
waniu tych samych parametrów termoizolacyjnych U (oszczędność przestrzeni www.austrotherm.pl, e-mail: marketing@austrotherm.pl
przy termoizolacji balkonów, loggii itp.)

DEKLAROWANY WYTRZYMAŁOŚĆ NA GRUBOŚĆ

GĘSTOŚĆ WYTRZYMAŁOŚĆ KLASA DOSTĘPNE WYMIARY
WSPÓŁCZYNNIK ROZCIĄGANIE PROSTOPADŁE (krawędzie proste/ WYKOŃCZENIE
MINIMALNA NA ZGINANIE REAKCJI NA (szerokość/długość)
PRZEWODZENIA CIEPŁA λ DO POWIERZCHNI krawędzie na zakładkę) KRAWĘDZI
[kg/m3] [kPa] OGIEŃ [mm]
[W/(mK)] CZOŁOWYCH [kPa] [mm]
(20-300/50-200) 500/1000 proste lub na
13,5 0,031 ≥115 ≥100 E
inne na zamówienie inne na zamówienie zakładkę
WARUNKI APLIKACJI: zgodnie z zaleceniami producenta zamieszczonymi w Karcie Technicznej produktu

27
 ŚCIANY
I  S T R O P Y Pożądane cechy ścian
Ściany przenoszą rozmaite obciążenia – stropy, dach, ale też własny
ciężar czy parcie wiatru. Muszą być więc odpowiednio wytrzymałe.
Zapewniają to takie materiały, jak beton zwykły, ceramika i  silikaty
– czyli budulce najczęściej stosowane w budownictwie jednorodzin-
nym. Ponieważ jednak takie domy nie są zbyt wysokie, powstające
Āciany zewn×trzne idstropy powinny obciążenia mogą znieść również mniej odporne materiały – beton
komórkowy czy ceramika poryzowana. Miejsca szczególnie obciążo-
byË wytrzymaíe, zapewniaË dobrÉ ne, np. filary międzyokienne, nadproża i wieńce, wykonuje się prze-
ważnie z betonu zbrojonego, czyli materiału solidniejszego niż reszta

izolacyjnoāË cieplnÉ idstanowiË przegrody.

Bardzo ważna jest też ciepłochronność ścian. To od niej bowiem

barier× dla haíasu. Aby uzyskaË

zależą późniejsze koszty ogrzewania budynku. Określa ją wartość
współczynnika przenikania ciepła U. Obecnie może on wynosić mak-
symalnie 0,23 W/(m²·K), ale już od 2021 r. wartość będzie obniżona
poĖÉdany efekt, trzeba wybraË do 0,20. Dlatego budując dom teraz, warto pomyśleć, aby spełniał
on standardy również w przyszłości. Co prawda koszty inwestycyjne
odpowiednie materiaíy idtechnologi× będą nieco wyższe, ale i tak będzie to bardziej opłacalne, niż przepro-
wadzanie za kilka lat remontu. Budując nieco na zapas będziemy mieć

budowy. przez lata pewność, że nasz dom ma nie gorszy standard niż nowe
budynki. Będzie to też istotne dla jego wartości w razie odsprzedaży.
Inną ważną cechą ścian jest ich zdolność do gromadzenia, czyli
akumulacji ciepła. Dzięki temu parametrowi, temperatura w domu
jest stabilna, nawet jeżeli ogrzewanie nie działa stale. Ponadto duża
FOT. ZCB OWCZARY

zdolność do akumulacji oznacza, że dom jest latem mniej podatny na

Na początek – ważne parametry
Podczas planowania przegród i  wyboru materiałów do ich budowy każdy
inwestor zetknie się z dwoma istotnymi parametrami:
z λ – lambda to współczynnik przewodności cieplnej. Określa termoizolacyj-
ność materiałów budowlanych w W/(m·K). Im mniejszą wartość tego współ-
czynnika ma materiał, tym lepszą izolacyjność cieplną może mieć wykonana
z  niego przegroda zewnętrzna. O  ciepłochronności ściany w  dużej mierze
decydują materiały termoizolacyjne i mają one wartość tego współczynnika
w granicach 0,03–0,05 W/(m·K);
z U – współczynnik przenikania ciepła – określa izolacyjność termiczną, czyli
ciepłochronność przegrody o  określonej konstrukcji i  grubości: ściany, da-
chu, stropu albo podłogi na gruncie. Jego jednostką jest W/(m²·K). Wartość
U zależy od rodzaju i grubości poszczególnych warstw. R – opór cieplny każ-
dej warstwy to jej grubość dzielona przez współczynnik przewodności ciepl-
nej λ materiału.
Odwrotność zsumowanych oporów określa przewodność cieplną ściany.
przegrzanie. Dobrą akumulacyjnością charakteryzują się ściany wyko-
nane z ciężkich materiałów, np. betonu, pełnej cegły i silikatów.
Zdolność do tłumienia hałasu – to cecha ściany, którą powinni
brać pod uwagę szczególnie ci inwestorzy, którzy realizują budo-
wę na posesji zlokalizowanej przy ruchliwej drodze, linii kolejowej
lub w pobliżu innego źródła hałasu (warsztat samochodowy, obiekt
przemysłowy, sklep itp.). Do tłumienia dźwięków najlepiej nadają się
beton, pełna cegła i  silikaty, czyli budulce o  dużej gęstości i  masie.
Zdecydowanie najlepsze są pod tym względem ściany trójwarstwo-
we z ociepleniem z wełny mineralnej i z pustką powietrzną. Natomiast
w ścianach dwuwarstwowych wykończonych tynkiem nie ma różnicy
pomiędzy wełną mineralną i styropianem.
Trzeba jednak podkreślić, że hałas przenika głównie przez okna.
Tłumią go znacznie gorzej niż ściany, dlatego od strony źródła hałasu
należy ich zaplanować jak najmniej.
Ściany muszą być szczelne – nie powinno przez nie przenikać
powietrze. Uzyskaniu takich murów sprzyja dokładne wypełnienie
wszystkich spoin zaprawą. W ścianach z pustymi spoinami pionowy-
mi warto zaś zastosować tradycyjny, gruby tynk wewnętrzny i trzeba
dbać o staranne ułożenie izolacji.
Kolejnym parametrem jest paroprzepuszczalność. W  dobrze za-
projektowanych przegrodach, nawet jeśli para wodna wniknie do
środka, to nie ulegnie tam skropleniu. W ostateczności, kondensacja
będzie niewielka, a wilgoć całkowicie odparuje w sezonie letnim. Jest
to możliwe dzięki odpowiedniemu skonstruowaniu warstw i  użyciu
właściwych materiałów. Są one opisane w  projekcie i  nie wolno ich
zmieniać bez konsultacji z architektem.
Wygląd ścian jest kwestią gustu. Inwestorzy, którym podoba się
tynk, wybiorą mur jedno- lub dwuwarstwowy. Elewacja z  cegły jest
zaś stosowana przeważnie w przypadku przegród trójwarstwowych.
Jeśli ściany pokryjemy drewnem, musimy się liczyć z  koniecznością
jego regularnego impregnowania.
Niezależnie od wybranej technologii i zastosowanych materiałów,
na estetykę ścian ogromny wpływ ma starannie wykonane, a na eta-
pie eksploatacji – dbałość o elewację.

28
 ८CIANY I STROPY

Rodzaje ścian murowanych pustaki z ceramiki

poryzowanej
Zdecydowana większość domów (ok. 90%) w  budownictwie jednorodzinnym
w Polsce powstaje w technologii murowanej. W wariancie tym do wyboru są ścia-
ny jedno-, dwu- lub trójwarstwowe.

ŚCIANY JEDNOWARSTWOWE
Wykonuje się je z materiałów charakteryzujących się wysoką izolacyjnością ciepl-
ną, takich jak beton komórkowy czy ceramika poryzowana. Elementy te łączy
się za pomocą zaprawy klejowej bądź specjalnej pianki montażowej. Ścianę jed-
nowarstwową można też wykonać z bloczków z wypełnieniem styropianowym
bądź z wełny mineralnej, ewentualnie z pustaków styropianowych, zalewanych
na budowie betonem. Są droższe od tradycyjnych, używanych na ściany jedno-
warstwowe, ale zapewniają lepszą izolacyjność cieplną.
Wierzchnią warstwę przegród jednowarstwowych stanowi tynk cementowo-wa-
pienny lub tynk cienkowarstwowy – o ile ściana jest wystarczająco gładka.
Najważniejszą zaletą tej technologii jest szybkość wznoszenia. Nie jest bowiem Ściana jednowarstwowa tynk
potrzebna dodatkowa warstwa ocieplająca, a elementy na takie ściany są dość z ceramiki poryzowanej. tradycyjny
duże, a przy tym stosunkowo lekkie i łatwe w obróbce.
Niestety, w tego typu ścianach nietrudno o mostki termiczne, które po-
Ăciana noĂna wstają w miejscach, gdzie materiał ścienny – ze względów konstrukcyjnych
– musi być zastąpiony betonem. Aby ich uniknąć, warto stosować przy nad-
prożach okien i drzwi, wieńcu stropowym itp. rozwiązania systemowe, np.
prefabrykowane belki nadprożowe i docieplone kształtki, oferowane przez
niektórych producentów.
Ponadto ten rodzaj ściany wymaga od wykonawców dużej staranności,
a nie zawsze uda się znaleźć fachowców z doświadczeniem w takich reali-
zacjach.

ŚCIANY DWUWARSTWOWE
Takich problemów nie będzie w  przypadku ścian dwuwarstwowych – są
one bowiem w  naszym kraju najbardziej popularne. Składają się z  war-
stwy nośnej o grubości 18–25 cm, oraz izolującego przegrodę ocieplenia
o grubości 15–25 cm. Przy zastosowaniu typowych materiałów na warstwę
konstrukcyjną, takie parametry pozwalają osiągnąć przenikalność cieplną
nawet znacznie poniżej 0,20 W/(m²·K).
Materiał izolacyjny mocuje się do muru na dwa sposoby. W metodzie lek-
kiej mokrej styropian bądź wełnę mineralną przytwierdza się bezpośrednio
tynk do przegrody i wykańcza elewację tynkiem cienkowarstwowym. W meto-
cienkowarstwowy dzie lekkiej suchej, ocieplenie układa się na ruszcie drewnianym (rzadziej
koïki na siatce z wïókna
izolacja rozporowe metalowym), a całość osłania wiatroizolacją i okładziną elewacyjną z drew-
cieplna szklanego
mocujÈce na, sidingu itp.
izolacjÚ Największą zaletą ścian dwuwarstwowych jest łatwość wyeliminowa-
Ściana dwuwarstwowa ocieplona metodą lekką mokrą. nia mostków termicznych – izolacja otula
bowiem szczelną warstwą cały budynek,
w  tym miejsca newralgiczne – nadproża,
druga warstwa wieńce itp. Popularność tej technologii wy-
weïny
mineralnej nika też z  możliwości rozłożenia kosztów
pierwsza
warstwa weïny budowy ścian w czasie – ocieplenie można
mineralnej zamontować np. dopiero po wykończeniu
ruszt
drewniany wnętrz. Ponadto ściany dwuwarstwowe
są dosyć proste w  budowie, dzięki czemu
trudniej o błędy na etapie wykonawczym.
Minusem omawianej technologii jest
utrudnione mocowanie do elewacji cięż-
szych przedmiotów, takich jak markizy czy
anteny telewizyjne. Dodatkowo tynk cien-
kowarstwowy, którym zazwyczaj pokrywa
się taką przegrodę, jest podatny na uszko-
dzenia mechaniczne.

okïadzina elewacyjna –
drewniana oblicówka

wiatroizolacja
Ściana dwuwarstwowa ocieplona metodą lekką suchą.

29
 ८CIANY I STROPY

ŚCIANY TRÓJWARSTWOWE
To najbardziej pracochłonna technologia. Tego typu przegrody – jak wskazuje nazwa – składają się z trzech warstw. Pierwsze dwie – nośna i ocieplenie
– wyglądają podobnie jak w  technologii dwuwarstwowej. Dodatkowym elementem jest natomiast murowana ścianka elewacyjna o  grubości 8–12 cm,
mocowana do muru za pomocą kotew. Jej zadaniem jest ochrona termoizolacji przed działaniem czynników atmosferycznych i uszkodzeniami mechanicz-
nymi, dlatego wykonuje się ją z materiału odpornego na niską temperaturę, deszcz i słońce. W tej roli świetnie sprawdza się np. cegła klinkierowa czy łupane
bloczki silikatowe, które dodatkowo stanowią ozdobę elewacji.
Ściany trójwarstwowe charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami cieplnymi i akustycznymi. Elementy stosowane do wzniesienia ścianki osłonowej,
choć droższe od tynku, są bardzo trwałe i odporne na uszkodzenia mechaniczne. Do takiej elewacji bez problemu przymocujemy nawet dość ciężkie przed-
mioty.
Mankamentem technologii trójwarstwowej jest konieczność wzniesienia szerszych fundamentów, by zapewnić oparcie ściance osłonowej. Ponadto wymaga
ona dużej staranności wykonania, ponieważ ewentualne błędy – ze względu na utrudniony dostęp do warstwy izolacyjnej – bardzo trudno jest naprawić.

Ăciana noĂna

szczelina
izolacja powietrzna
cieplna

Ăciana
osïonowa
z cegïy

kotwy ïÈczÈce ĂcianÚ noĂnÈ i osïonowÈ

Ściana trójwarstwowa.

E K S P E R T ra d z i ...

JAK WYBRAĆ PŁYTY STYROPIANOWE DO OCIEPLENIA ŚCIAN METODĄ

LEKKĄ-MOKRĄ?

Metoda lekka-mokra (ETICS) cieszy się powodzeniem nieprzerwanie od dziesięcioleci. Oferty producentów styropianu – najpopularniejszego
składnika systemów dociepleń – ciągle ewoluowały (obecnie na rynku mamy dwie główne grupy fasadowych płyt styropianowych: białą i szarą).
Jednakże podstawowe kwestie dotyczące jego właściwego zastosowania nie uległy zmianie. Pierwszą z nich jest odpowiedni dobór grubości i rodza-
ju materiału termoizolacyjnego.
Zbyt mała grubość materiału termoizolacyjnego, wysoki współczynnik przewodzenia ciepła – wpływają na znaczne pogorszenie parametrów
termicznych przegrody, tym samym na nieoptymalną redukcję kosztów związanych z ogrzewaniem i chłodzeniem obiektu. W przypadku styropia-
nu nieodzownym elementem, potwierdzającym jego jakość jest jego gęstość. Jej odpowiednio wysoki poziom, wpływa na izolacyjność cieplną płyt
styropianowych. Wyższa gęstość pozwala również uzyskiwać wyższe parametry mechaniczne materiału, m.in.: wytrzymałość na rozrywanie „TR”
oraz wytrzymałość na zginanie „BS”, które wpływają na bezpieczeństwo w przypadku docieplania ścian zewnętrznych budynku w systemie ETICS.
Należy pamiętać, iż wszelkie informacje potrzebne do prawidłowego ocieplenia ścian metodą lekką-mokrą – w tym rodzaj i parametry fizyko-
mechaniczne styropianu – powinny znaleźć się w projekcie technicznym ocieplenia.
Grzegorz Jędra
Doradca techniczny
Austrotherm Sp. z o.o.

30
 ८CIANY I STROPY

E K S P E R T ra d z i . . .

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ PODCZAS STAWIANIA ŚCIAN JEDNOWARSTWOWYCH

Z CERAMIKI PORYZOWANEJ?

Podstawą domu o wysokiej oszczędności energii są ciepłe ściany, które są gwarancją życia w budynku o zdrowym mikroklimacie. Taki komfort
zapewniają pustaki z ceramiki poryzowanej, zwanej również ciepłą, które powstają z połączenia naturalnej gliny z dodatkiem mączki drzewnej
i trocin. Wypalone trociny pozostawiają w strukturze cegły mikropory wypełnione powietrzem, które jest bardzo dobrym naturalnym izolatorem
ciepła. Firma Wienerberger oferuje w swoim portfolio również szlifowane pustaki Porotherm T, dodatkowo wypełnione wełną mineralną, które są
jednym z najcieplejszych materiałów do konstrukcji ścian jednowarstwowych. Zastosowanie wypełnienia z wełny mineralnej, pozwala na rezygna-
cję z zewnętrznej warstwy termoizolacji przy zachowaniu cennych właściwości ceramiki, jak paroprzepuszczalność. Aby zminimalizować straty
cieplne, ważne jest również zadbanie o to w jaki sposób połączone są ze sobą pustaki. Wysoką izolacyjność termiczną ścian zapewnia sucha zapra-
wa Porotherm Dryfix, czyli rozwiązanie niemal zupełnie pozbawione wilgoci technologicznej i pozwalające na kontynuację prac już po 48 h.
Cienkospoinowa zaprawa Dryfix eliminuje występowanie mostków termicznych, nie pozwalając na rozwój pleśń i szkodliwych mikroogranizmów.
Tak kompleksowe podejście do budowy umożliwia tworzenie ciepłych, suchych murów, ograniczając wydatki na dodatkowe ocieplenie naszych
domów.
Mirosław Rzeszutko
Product Manager
WIENERBERGER

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY BUDOWANIA Z BETONU KOMÓRKOWEGO?

Budowanie z betonu komórkowego jest bardzo łatwe. Elementy z betonu komórkowego są lżejsze niż innego rodzaju materiały ścienne, a ich
obróbka, czyli wszelkie docięcia, bruzdy, indywidualne kształty i formy ścian wykonuje się bardzo łatwo. Bloczki mają precyzyjne wymiary,
więc ściany można wykonywać na cienkie spoiny lub zaprawę tradycyjną. Przy murowaniu warto stosować się do instrukcji murowania. Dzię-
ki temu wykonawstwo ścian będzie przebiegać łatwo, szybko i bez błędów. Po pierwsze, należy zastosować podstawowe narzędzia do murowa-
nia: kielnie do nakładania zaprawy, pace i strugi do szlifowania drobnych nierówności, piłę ręczną do cięcia bloczków i prowadnicę ułatwiającą
ich docinanie. Kolejność prac jest zamknięta w powtarzalnych cyklach. Każdą wcześniej wymurowaną warstwę należy zawsze przeszlifować za
pomocą pacy lub struga. Dzięki temu zniweluje się drobne nierówności a murowane ściany będą precyzyjne. Następnie po zamieceniu pyłu po
szlifowaniu należy nałożyć zaprawę za pomocą kielni o szerokości murowanej ściany. Kielnia nie tylko ułatwia nałożenie zaprawy, ale również
gwarantuje nałożenie odpowiedniej grubości i szerokości, a więc zapewnia jej właściwe zużycie. Następnie murowane są bloczki kolejnej warstwy
i wszystkie czynności są powtarzane. Należy pamiętać, że pomiędzy bloczkami, które nie łączą się za pomocą piór i wpustów należy zawsze
nałożyć zaprawę w spoinie pionowej (to ma miejsce w narożnikach, wzajemnych połączeniach ścian oraz w miejscach, gdzie są docięte bloczki).
Elementy bez profilowania na pióra i wpusty lub profilowane na wpusty lub zamki należy murować ze wszystkimi spoinami wypełnionymi.
Uchwytów montażowych i wpustów nie wypełnia się zaprawą. To elementarz murowania, którego przestrzeganie ułatwi i przyspieszy roboty
murarskie z najpopularniejszego materiału ściennego.

mgr inż. arch. Tomasz Rybarczyk

Product Manager
SOLBET Sp. z o.o.

31
 ८CIANY I STROPY
FOT. XELLA
Materiały na zewnętrzne ściany murowane
WARSTWA NOŚNA
Domy jednorodzinne wykonuje się najczęściej w technologii murowa-
nej z  elementów drobnowymiarowych z  trzech grup materiałowych:
betonu komórkowego, ceramiki i silikatów.
Popularnym materiałem do budowy ścian jednowarstwowych są
bloczki z  betonu komórkowego oraz z  ceramiki poryzowanej. Ma-
teriały te charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami cieplnymi, są
lekkie i łatwe w obróbce. Do wznoszenia tego typu ścian przeznaczone
są także bloczki z wkładką ze styropianu. Ich właściwości ciepłochron-
ne zależą od konfiguracji kanałów i  grubości materiału izolacyjnego.
Niektóre wyroby mają pogrubioną wewnętrzną warstwę nośną, dzięki
czemu bardziej sprzyjają akumulacji ciepła w pomieszczeniach.
Do wykonywania ścian wielowarstwowych używane są przede
wszystkim wyroby ceramiczne, bloczki silikatowe i z betonu komórko-
wego. Tradycyjne wyroby ceramiczne powoli wypierane są przez pu-
staki z  ceramiki poryzowanej, charakteryzujące się korzystniejszymi
własnościami ciepłochronnymi. Bloczki silikatowe, mimo niskiej cie-
płochronności, są dobrym materiałem ściennym, ponieważ dzięki dużej
masie powierzchniowej i wysokiej wytrzymałości, można stawiać z nich
mury konstrukcyjne grubości od 18 cm. Charakteryzują się wysoką zdol-
nością akumulowania ciepła i dobrze tłumią dźwięki.
WARSTWA WYKOŃCZENIOWA
Elewacyjną warstwę ścian wykonuje się z  bardzo różnych materiałów.
Obecnie najpopularniejszy jest tynk cienkowarstwowy, co wynika
z popularności ścian dwuwarstwowych, ocieplanych metodą lekką mo-
krą. Występuje w wielu odmianach, różniących się paroprzepuszczalno-
ścią, podatnością na zabrudzenia, paletą barw i ceną. Jego wadą jest ni-
ska odporność na uszkodzenia mechaniczne. Popularny przed laty tynk
cementowo-wapienny stosuje się dziś głównie na ścianach jednowar-
stwowych, rzadziej na mało popularnych ścianach trójwarstwowych wy-
kańczanych tynkiem. Mur elewacyjny może być wykonany np. z cegieł
klinkierowych lub silikatowych (gładkich lub łupanych). To materiały
bardzo trwałe i estetyczne, ale droższe od tynku.
Drewno wykorzystuje się do zabezpieczenia termoizolacji w  przy-
padku metody lekkiej suchej, w  ścianach szkieletowych oraz jako ele-
ment ozdobny w  ścianach murowanych. Popularnymi materiałami
wykończeniowymi, stanowiącymi niewątpliwą dekorację domu, są też
płytki kamienne, betonowe i klinkierowe. Mocuje się je na specjalnym
stelażu, albo przykleja bezpośrednio do ściany.
32
Co ze zmianą materiałów?
Wielu inwestorów zastanawia się, czy można zmienić materiały ścienne
na inne od tych, które przewidziano w projekcie domu. Przepisy dopusz-
czają taką zmianę dla poprawienia parametrów ścian lub zmniejszenia
ich kosztów – pod warunkiem, że w zakresie izolacyjności cieplnej, wy-
trzymałości oraz trwałości, zmienione rozwiązanie zapewni przynaj-
mniej takie same właściwości ściany, jakie podano w projekcie.
O zastosowaniu innych materiałów decyduje kierownik budowy, któ-
ry musi taką zmianę udokumentować odpowiednim wpisem w dzienni-
ku budowy. Nie ma potrzeby występowania o urzędowe zatwierdzenie
tych zmian.
FOT. IZODOM 2000 POLSKA
Zobacz jak
ukïadaÊ pustaki
styropianowe
Jak dobrać płytę PIR?
Coraz częściej stosowane na rynku budowlanym płyty poliuretanowe
określane mianem „PIR” są materiałem o bardzo niskiej przewodności
(niska lambda). Pod słowem „PIR” kryje się jednak kilkadziesiąt typów ma-
teriałów z poliuretanu których dobór powinien być uzależniony od typu
zastosowania.
Tak więc nie tylko cena lecz przede wszystkim:
z typ okładziny (paroprzepuszczalnej lub paroizolacyjnej) wpływającej
na sposób montażu;
z współczynnik lambda (0,019–0,028 W/mK);
z odporność na nacisk (120–300 kPa);
z palność zależnie od przegrody;
z opór dyfuzyjny;
z format;
z typ obróbki krawędzi – ważne np. na dachach skośnych;
powodują, że właściwie dobrany do danej przegrody „PIR” wyklucza ryzy-
ko powstania usterek budowlanych takich jak np. wykrzywienie (niewła-
ściwa okładzina i/lub zamek), zawilgocenie (niewłaściwa okładzina), nie-
wystarczający współczynnik U (niewłaściwa lambda), utrata trwałości
i stabilności (niewłaściwa odporność na nacisk lub format).
FOT. RECTICEL IZOLACJE
 ८CIANY I STROPY

Styropian czy wełna?

Do ocieplania ścian stosuje się najczęściej styropian lub wełnę mineralną. Oba materiały mają bardzo dobre właściwości termoizolacyjne. Ich współczynniki
przewodności cieplnej λ są zbliżone i wynoszą ok. 0,032–0,045 W/(m·K).
Styropian jest tańszy od wełny, waży też dziesięciokrotnie mniej niż ten materiał. Jest więc łatwy w transportowaniu. Ponadto charakteryzuje się niską na-
siąkliwością, odpornością na ściskanie oraz prostotą w obróbce i montażu. Jest materiałem obojętnym dla skóry i błon śluzowych. Niestety, jest stosunkowo
słabym izolatorem akustycznym. Nadaje się do metody lekkiej suchej.
Wełna mineralna jest niepalna i odporna na wysoką temperaturę. Jej dużą zaletą jest elastyczność i łatwość dopasowania do izolowanego miejsca. Ma-
teriał ten charakteryzuje się wysoką paroprzepuszczalnością. Największym zagrożeniem dla wełny jest wilgoć – przy dłuższym kontakcie z wodą, traci swoje
właściwości izolacyjne. Można jej używać zarówno w metodzie lekkiej mokrej, jak i lekkiej suchej.

Porównanie właściwości systemów ociepleń

Czy opłaca się obniżać współczynnik U ścian? styropianem i wełną mineralną

Jak wspomniano na początku artykułu, wymagana wartość współczynni- Cecha Styropian Wełna
ka U dla ścian wynosi obecnie 0,23 W/(m²·K). Aby go osiągnąć, wystarczy Izolacyjność termiczna + +
zazwyczaj ok. 15 cm warstwa termoizolacji (zależnie od materiału warstwy Izolacyjność akustyczna +

konstrukcyjnej). Obniżenie go do 0,20 wymaga zastosowania 20 cm ocie- Odporność na wysoką temperaturę +

Przepuszczalność pary wodnej +
plenia, zaś osiągnięcie pasywnego poziomu 0,10 W/(m²·K) – aż 35–40 cm.
Nienasiąkliwość +
Przy obecnej cenie styropianu (160–200 zł/m³) i  nośników energii, próba
Łatwość obróbki + +
uzyskania poziomu 0,10 W/(m²·K) nie ma ekonomicznego uzasadnienia.
Waga +
Chodzi nie tylko o to, że koszt coraz grubszej izolacji ścian rośnie znacznie Łatwy transport +
szybciej niż spadają straty ciepła osiągane dzięki niemu. Wykonanie izola- Dogodne magazynowanie +
cji grubszej niż 20 cm wymaga specjalnych, bardzo długich, kłopotliwych Niższe koszty wykonania +
w  montażu kołków i  kotew. Ponadto niewielkie okna osadzone w  grubej
ścianie wyglądają źle i  wpuszczają do wnętrz mało światła. Wprawdzie
można je powiększyć, ale wówczas wzrośnie ich koszt oraz straty ciepła, bo Poprawność wykonania ocieplenia
współczynnik U  okien jest nawet 5-krotnie wyższy niż ścian. Alternatywą
jest zastosowanie cieńszego materiału ociepleniowego o lepszej termoizo- Najwięcej ciepła ucieka z budynku przez przegrody pionowe i dach.
lacyjności, np. styropianu z grafitem zamiast zwykłego. Przyczyną mogą być źle dobrane materiały budowlane, ale także
Podsumowując można stwierdzić, że uzasadniona ekonomicznie izolacyj- błędy wykonawcze. Szczególną uwagę należy zwrócić podczas wy-
ność ścian powinna oscylować wokół wartości 0,20 W/(m²·K). Taki współ- konywania izolacji strategicznych miejsc – połączeń stropu ze ścia-
czynnik będzie obowiązywał od 1 stycznia 2021 roku. nami (wieńca stropowego), nadproży, balkonów i  wszystkich miejsc
o skomplikowanym kształcie (np. wykuszy). Problemy wynikają rów-
nież z  niestarannego osadzenia stolarki okiennej i  drzwiowej. Jak
FOT. TERMO ORGANIKA

Czy na ścianie widać, poprawność wykonania prac należy kontrolować praktycznie

dwuwarstwowej można
zastosować tynk
grubowarstwowy?
Ze względu na dużą wagę i grubość (warstwa ta-
kiego wykończenia ma 2–3 cm) tynki grubowar-
stwowe nie nadają się na ściany dwuwarstwowe.
Stosuje się je na przegrodach jednowarstwowych
z  ceramiki poryzowanej, betonu komórkowego
lub bloczków z keramzytobetonu oraz na ścianach
trójwarstwowych, z warstwą elewacyjną murowa-
ną z pustaków ceramicznych lub zwykłych cegieł.
FOT. TERMO ORGANIKA
na każdym etapie wznoszenia budynku. W tym kontekście należy też
wspomnieć o mostkach cieplnych. W nadprożach i wieńcu występują
one jedynie w ścianach jednowarstwowych. W innych technologiach
ten problem eliminuje zewnętrzne ocieplenie ściany. Tradycyjnie
wykonuje się żelbetową belkę nadprożową szerokości ok. 12 cm, od
strony zewnętrznej przykleja styropian, osadza kotwy mocujące i od
zewnątrz umieszcza się płytki grubości 5–6 cm z tego samego mate-
riału co ściana. Nadproże wygodniej wykonać w deskowaniu na peł-
nej szerokości ściany, do środka wkładając kolejno płytki elewacyjne,
styropian, kotwy mocujące oraz zbrojenie. W systemach ścian jedno-
warstwowych produkowane są też ciepłochronne, zbrojone nadproża
systemowe o różnej rozpiętości i szerokości. Mają one przenikalność
cieplną zbliżoną do reszty ściany.

Jaki jest najpopularniejszy sposób

wykańczania ścian?
Większość budowanych w naszym kraju domów ma ścianę dwuwar-
stwową wykończoną tynkiem cienkowarstwowym. Stosuje się go
na przegrodach ocieplonych metodą lekką mokrą, która polega na
przymocowaniu ocieplenia do muru na klej (ewentualnie dodatkowo
kołki) i zabezpieczeniu go siatką z włókna szklanego, zatopioną w za-
prawie klejowej. Tynk cienkowarstwowy – jedną warstwę o grubości
2–10 mm – nakłada się na równe podłoże. Prac nie należy przerywać,
ponieważ połączenia między materiałem nanoszonym w  różnym
czasie będą widoczne. Po nałożeniu tynku elewację trzeba chronić
Zobacz jak
przed deszczem i silnym nasłonecznieniem. Prace najlepiej prowadzić
ocieplaÊ elewacjÚ
styropianem w temperaturze 5–25°C.

33
 ८CIANY I STROPY

E K S P E R T ra d z i ...

O CZYM TRZEBA PAMIĘTAĆ UŻYWAJĄC DO OCIEPLENIA

STYROPIANU GRAFITOWEGO ZAMIAST ZWYKŁEGO?

Dobre ocieplenie czyni budynek bardziej komfortowy w użytkowaniu niż budynki słabo ocieplone lub nie posiadające ocieplenia. Ponadto niski
poziom ochrony cieplnej generuje wysokie koszty utrzymania budynku, stanowiące duże obciążenie domowego budżetu. Stosowany w budow-
nictwie od ponad 15 lat styropian grafitowy zyskuje coraz większą popularność, ze względu na bardzo korzystny współczynnik przewodzenia
ciepła λ (lambda). Współczynnik lambda λ to najważniejszy parametr użytkowy dla styropianu, im mniejsza jego wartość tym lepsze właści-
wości izolacyjne posiada styropian. Tak dobre parametry izolacyjne są możliwe do osiągnięcia za sprawą specjalnych dodatków w produkcji
styropianu jak np. grafit, który skutecznie ogranicza starty ciepła z budynku. Przykładowo płyty styropianu grafitowego TERMONIUM PLUS
fasada o grubości 20 cm i współczynniku λ=0,031W/mK (co jest standardem ocieplania ścian budynków energooszczędnych) będą izolować
budynek jak zwykły biały styropian o grubości 27 cm. Zastosowanie grafitowego styropianu skutkuje tym, że jego warstwa może być dużo
cieńsza od tradycyjnego styropianu w celu uzyskania właściwej izolacyjności. Kupimy go więc mniej, uważam, że ten fakt należy uwzględnić
przy tworzeniu rachunku kosztów. Cieńsza warstwa izolacji w oczywisty sposób wpływa na również łatwiejsze prace związane z mocowaniem
( przyklejaniem) płyt. Wykonywanie dociepleń przy użyciu grafitowego styropianu jest bezpieczne, jednak prace należy prowadzić przestrze-
gając instrukcji aplikacyjnych. Najistotniejsza jest ochrona płyt przed intensywnym słońcem, którą w ekonomiczny sposób zapewnią np. siatki
ochronne na rusztowaniach.

Krzysztof Krzemień
Dyrektor Techniczny d/s produktów
TERMO ORGANIKA

FOT. WIENERBERGER
Jakie są rodzaje tynków cienkowarstwowych?
W zależności od rodzaju użytego do produkcji spoiwa wyróżnia się nastę-
pujące rodzaje tynków cienkowarstowych:
z mineralne – zawierają spoiwo cementowe lub cementowo-polimerowe.
Sprzedawane są w postaci suchej, w 25 kg workach. Trwałość barw tynków
– zwłaszcza o intensywnych kolorach – nie jest duża i najczęściej wykonuje
się je w białym lub szarym kolorze i maluje trwalszymi farbami elewacyj-
nymi. Są paroprzepuszczalne i z tego względu są zalecane do tynkowania
ścian ocieplonych wełną mineralną. Są też najtańsze;
z akrylowe – na bazie dyspersyjnych żywic polimerowych charakteryzują
się dużą elastycznością ale słabą przepuszczalnością pary wodnej. Dlatego
nie stosuje się ich na ocieplenia z wełny mineralnej. Można je trwale barwić
nawet na nasycone kolory. Sprzedawane są najczęściej w postaci gotowej
do użycia masy w plastikowych 25 kg wiadrach. Ściany pokryte takim tyn-
kiem można czyścić wodą pod ciśnieniem z dodatkiem detergentów, a tak-
FOT. ISOVER

że odnawiać farbami fasadowymi;

z silikonowe – są zalecane na elewacje budynków narażonych na inten-
sywne zabrudzenie, budowanych w  rejonach przemysłowych, w  pobliżu
dróg o  dużym natężeniu ruchu. Dzięki własnościom hydrofobowym po-
wierzchnia tynku nie przyciąga cząsteczek wody, utrudnia osadzanie się
brudu, a opady deszczu powodują samooczyszczenie się elewacji. Są paro-
przepuszczalne. Niestety takie tynki są najdroższe;
z silikatowe (krzemianowe) – są paroprzepuszczalne i szczególnie odpor-
ne na grzyby i porosty. Mają jednak największe wymagania odnośnie tem-
peratury i wilgotności w trakcie nakładania oraz w ciągu kilku pierwszych
dni po wykonaniu;
z silikonowo-silikatowe – łączące w sobie cechy obu tych rodzajów tyn-
ków. Są trwałe i  odporne na zabrudzenia, a  przy tym tańsze od silikono-
wych.

34
 ८CIANY I STROPY

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY BUDOWANIA DOMÓW Z KSZTAŁTEK STYROPIANOWYCH?

Na budowę domu z kształtek styropianowych warto zdecydować się, jeżeli zależy nam na znacznym skróceniu czasu budowy, doskonałych
parametrach izolacyjnych, oraz obniżeniu rachunków za energię. Konstrukcja taka nazywana jest także budową w systemie szalunku tracone-
go. Kształtki układamy jak klocki, a rdzeń wypełniamy betonem. Elementów nie usuwa się, pozostają one jako gotowa izolacja ścian. W Polsce
system ten staje się popularny i zyskuje nowych zwolenników. Firmy oferują kompletny system kształtek styropianowych od fundamentów aż
po dach, dzięki czemu w całej konstrukcji unikamy mostków termicznych. Możemy wybudować z nich dowolnej wielkości budynek. Podsta-
wowymi zaletami powyższej technologii jest czas, łatwość budowy, trwałość budynku oraz znaczne zmniejszenie zużycia energii. Wybudowa-
nie domu zajmuje jedynie 5–6 tygodni, a jego energooszczędność jest wyższa nawet o 90%. Taki budynek pozwala uniknąć emisji co najmniej
18 ton CO2 rocznie. Dodatkowo ściany są cieńsze niż te wykonane w  tradycyjnej technologii. Dzięki temu możemy zyskać nawet kilkanaście
metrów dodatkowej powszechni. Kształtki styropianowe nie stanowią pożywki dla wszelkiego rodzaju grzybów i pleśni- nie pojawiają one się
w takich domach, co czyni je szczególnie przyjaznymi dla osób z alergiami. Od 2021 roku przepisy UE pozwalają budować wyłącznie domy
pasywne. To może być nowa przyszłość budownictwa w naszym kraju.

Jakub Wójcik
Wiceprezes
Izodom 2000 Polska Sp. z o.o.

Uwaga na nadproża z klinkieru! Ściany trójwarstwowe w jednym lub dwóch

Nadproża klinkierowe, a także z dekoracyjnych cegieł silikatowych, bu-
dowane są głównie w ścianach trójwarstwowych, w całości wykańcza-
nych tymi materiałami, lub tylko jako element dekoracyjny na ścianie
tynkowanej. W  takim nadprożu, ze względów estetycznych, nie mogą
być widoczne żadne elementy mocowania do warstwy nośnej. Dlatego
przy jego budowie układa się zbrojenie spoinowe, schowane w spoinach
między cegłami. Technologia budowy takiego nadproża przebiega na-
stępująco. Na wypoziomowanej podporze z  deski muruje się warstwę
cegieł na płask. W co drugiej spoinie umieszcza się poprzeczne zbrojenie
(tzw. strzemiona) z drutu o średnicy 3–5 mm, wygiętego do góry w literę
U. Końce zbrojenia powinny wystawać 2–3 cm ponad cegły. Następnie
etapach
Ściany trójwarstwowe można budować jedno- lub dwuetapowo. Wyko-
nanie jednoetapowe polega na tym, że równocześnie ze wznoszeniem
ściany konstrukcyjnej układane jest ocieplenie i  murowana warstwa
osłonowa. W wariancie dwuetapowym najpierw stawia się mur nośny,
a później mocuje się izolację cieplną i muruje ściankę elewacyjną.
Jednoetapowo buduje się głównie ściany ocieplane styropianem
i  z  warstwą osłonową przeznaczoną do otynkowania. W  ten sposób
można wykonywać ściany z gotową elewacją. Dwuetapowo muruje się
natomiast przede wszystkim przegrody ocieplane wełną mineralną i wy-
kańczane elewacją z klinkieru.

FOT. AUSTROTHERM
wzdłuż nadproża układa się pręty zbrojeniowe o średnicy 6–8 mm, a na
ich końcach zagina się końce strzemion. Na zbrojeniu rozkłada się zapra-
wę i  muruje kolejne warstwy ściany. Przy dłuższych nadprożach zbro-
jenie poziome kładzie się jeszcze w  2–3 następnych warstwach cegieł
elewacyjnych.

Jak sprawdzać poziom i pion ścian?

Do tego celu można używać różnych narzędzi. Najlepsza jest poziomnica wodna. Krótkie odcinki muru można też sprawdzać poziomnicą laserową. Pion
ścian na większych długościach kontroluje się przy użyciu pionu murarskiego.
Poziomnica wodna, nazywana niekiedy z niemieckiego szlauchwagą, umożliwia dokładny pomiar poziomu nawet znacznie oddalonych punktów. Wa-
runki przeprowadzenia prawidłowego pomiaru: z wody wypełniającej elastyczny przewód należy wyeliminować pęcherzyki powietrza, trzeba też zabez-
pieczyć wąż przed zagięciami uniemożliwiającymi przepływ wody. Następnie do mierzonych punktów trzeba przyłożyć zbiorniczki z podziałką i otworzyć
zaworki – obserwujemy poziom wody w zbiorniczkach. Jeśli mierzone punkty są na jednakowym poziomie, to lustro wody będzie sięgać do tej samej wyso-
kości podziałki. Gdy woda w zbiorniczku sięga wyżej, to znaczy, że przyłożony jest on do punktu poniżej wymaganego poziomu. Różnica poziomów wynosi
wtedy połowę różnicy wartości odczytanej na podziałce.
Mniej dokładny, za to znacznie wygodniejszy, jest pomiar poziomnicą laserową. Wysyłany przez nią promień łapie się np. na miarce ustawionej w drugim
punkcie. Przy jednakowych poziomach powinien on trafić na taką samą wysokość, jak odległość wylotu promienia z poziomnicy od punktu bazowego.
Pomiary poziomów wszystkich narożników przeprowadza się przed ułożeniem pierwszej warstwy muru oraz, przynajmniej dwukrotnie, na wysokości
kondygnacji (w połowie wysokości i pod poziomem stropu). Normy dopuszczają tolerancję wymiarów do 5 cm na długości całego budynku i odchylenie od
pionu – do 3 cm na pełnej wysokości domu.

35
 ८CIANY I STROPY

E K S P E R T ra d z i ...

DLACZEGO DO IZOLACJI PODDASZA NALEŻY WYBRAĆ WEŁNĘ MINERALNĄ?

Wyroby z wełny mineralnej mają bardzo dobre właściwości termoizolacyjne i akustyczne. Stosuje się je przede wszystkim do ocieplania ścian,
poddaszy, dachów skośnych i stropów. Służą również do wygłuszania sufitów podwieszanych, stropów między piętrami i ścian działowych.
Dlaczego warto wybrać izolację z wełny mineralnej URSA?
1. Mineralna wełna szklana URSA to skuteczna termoizolacja dachu – ma bardzo niski współczynnik przewodzenia ciepła lambda (λ), nawet 0,032.
Jego niezmienność w czasie potwierdzona jest w Deklaracji Właściwości Użytkowych, którą wystawia się dla konkretnej paczki wełny.
2. Doskonale pochłania fale dźwiękowe, tym samym izoluje od hałasu z zewnątrz. Zapewnia komfort akustyczny na bardzo wysokim poziomie.
3. Wełna URSA jest materiałem całkowicie NIEPALNYM – a to jest bardzo ważny argument przy wyborze materiału do izolacji. Wełna szklana
URSA ma najwyższą klasę reakcji na ogień A1, co poświadcza etykieta wyrobu umieszczona na opakowaniu. Żadna inna klasa nie gwarantuje tak
wysokiego bezpieczeństwa.
4. Wełna mineralna nie starzeje się i nie traci swoich właściwości wraz z upływem czasu. URSA gwarantuje jakość swoich wyrobów, potwierdzając
to certyfikatami ISO.
5. Wełna mineralna URSA nie przeciwstawia się przepływowi pary wodnej. O tej cesze zapewnia obecność parametru MU1 w kodzie CE wyrobu.
Ta cecha jest bardzo istotna z punktu widzenia prawidłowej i skutecznej wentylacji dachu.
6.Wełna URSA jest produktem całkowicie bezpiecznym dla zdrowia – zarówno w montażu, jak i późniejszym użytkowaniu. Głównymi surowcami
jakich użyto do produkcji wełny mineralnej URSA są piasek i szkło. Dlatego jest to materiał ekologiczny i poddający się w pełni recyklingowi.
7. Ocieplenie dachu mineralną wełną szklaną URSA radykalnie poprawia energooszczędność budynku. Takie rozwiązanie przyczyni się nie tylko
do oszczędności w kwestii finansów domowych, ale również pomoże zmniejszyć zużycie nieodnawialnych źródeł energii.
Michał Dylewski
Product Manger
URSA Polska

E K S P E R T ra d z i ...

JAK ZAPOBIEC POWSTAWANIU WYKWITÓW SOLNYCH NA ŚCIANACH?

Najprostsza odpowiedź zawiera się w samym pytaniu i brzmi – nie można pozwolić na powstanie soli w ścianie. W niniejszym numerze czaso-
pisma znajdziecie Państwo krótki artkuł opisujący przyczyny powstawania wykwitów, których może być kilka. Streszczając zawarte w materia-
le informacje powinniśmy przede wszystkim zadbać o „czystość” składników z których powstaje ściana. Wapno hydratyzowane nie jest źródłem
powstawania wykwitów, ale kruszywo, cement lub inne dodatki czy domieszki mogą zawierać składniki z których utworzą się niechciane wy-
kwity. Należy także pamiętać, że niepożądane sole powstają tylko z odpowiednią ilością wody, dlatego zadbajmy o właściwą izolację i szczelność
ściany. Woda podciągana kapilarnie do wnętrza ściany powinna być odcięta odpowiednią izolacją. Natomiast woda pochodząca z opadów
deszczu lub innych źródeł powinna być powstrzymana przed wnikaniem do ściany przez szczelną zaprawę lub materiał elewacyjny. Drobne
ziarna wapna uszczelniają zaprawę. Niestety obecnie wielu „fachowców” próbuje zastąpić wapno chemią w płynie. W efekcie zaprawy stają się
nieszczelne i nieodporne na przenikanie wody i migrację soli.
Podsumowując, jeszcze raz podkreślę, że za powstawanie wykwitów odpowiadają błędy w doborze materiałów i wykonawstwie. Nie dajmy
sobie wmówić, że nie mamy na to żadnego wpływu. Nie trzeba być także specjalistą od fizyki budowli żeby znać procesy powstawania soli
w ścianie. Potrzeba jednak minimum wiedzy, dlatego gorąco zachęcam do regularnego czytania dobrych czasopism oraz doświadczenia, które
pochodzi z praktyki, a nie marketingowych ulotek.
mgr inż. Adam Karbowski
Dyrektor
Stowarzyszenia Przemysłu Wapienniczego

36
 ८CIANY I STROPY

REKLAMA
Jak wykonywać nadproża?
Nadproża są ważnymi elementami ścian. Umieszczone nas otworami
drzwiowymi lub oknami przenoszą obciążenia znajdujących się nad
nimi ścian. Muszą być więc odpowiednio wytrzymałe. W projekcie po-
dawane są informacje o  sposobie wykonania nadproża. Zmiana jego
Rozwiązania ścienne
konstrukcji wymaga konsultacji z projektantem.
Nadproża wykonywane są najczęściej jako belki żelbetowe z gotowych
prefabrykatów o  określonej długości, można je też wykonać w  desko-
waniu przygotowanym na budowie. Belka nadprożowa powinna znaj-
dować się na zaplanowanej wysokości, co nie zawsze odpowiada po-
ziomowi warstw ściany. W  takim przypadku oparcie nadproża można
wykonać na warstwie wymurowanej z drobnowymiarowych materiałów
ściennych, np. cegieł ceramicznych lub silikatowych. Jego szerokość nie
powinna być mniejsza niż 15 cm, ale w praktyce wykonuje się je na pełną
długość cegły, czyli 25 cm. Zastąpienie cegłą fragmentu ściany ciepło-
chronnej w ścianie jednowarstwowej powodowałoby powstanie w tym
miejscu mostka cieplnego. Dlatego wymagany poziom oparcia nadpro-
ża uzyskuje się przez docinanie elementów ściennych. Nadproża prefa-
brykowane w kształcie litery „L” lub „U” ustawia się na zaprawie i podpiera
w środku rozpiętości, ewentualnie dodatkowo zbroi, następnie wypełnia
mieszanką betonową.

Rola pustki wentylacyjnej

Najczęściej pustkę pozostawia się jedynie w  ścianie trójwarstwowej
ocieplonej wełną mineralną. Umożliwia ona odparowanie wilgoci, która budujnasucho.pl

DRYFIX
może wnikać w ocieplenie w wyniku kondensacji pary wodnej przeni-
kającej z  wnętrza domu lub na skutek przenikania wody przez ścianę
elewacyjną. Szerokość pustki powinna wynosić 3–4 cm, a na całej wy-
sokości ściany nie mogą znajdować się jakiekolwiek przegrody. Prze-
pływ powietrza pod elewacją umożliwiają otwory wentylacyjne, które
umieszczone są u dołu ściany w postaci wmurowanych specjalnych pu-
szek lub jako puste spoiny pionowe pozostawione w odstępach co ok.
1 m. Na górze ściany pozostawia się takie same otwory wentylacyjne.
buduj czysto i sucho
Ăcianka SUCHO
kotwy elewacyjna Sucha ściana bez wilgoci i grzybów
Bez mokrej zaprawy

SZYBKO
Oszczędność czasu do 50%
Szybkie i łatwe murowanie
Murowanie do -5 ˚C

CZYSTO
Bez narzędzi i mokrej zaprawy
Bez prac porządkowych

BUDUJESZ DOM ?
DOŁĄCZ DO BUDUJĄCEJ SPOŁECZNOŚCI
www.budogram.pl
puszka
wentylacyjna

pustka
wentylacyjna
Ăciana
noĂna weïna mineralna

37
 ८CIANY I STROPY

FOT. AUSTROTHERM
Czy warto stosować zaprawę ciepłochronną?
Takie zaprawy, przy murowaniu ścian jednowarstwowych pustaków ceramiki po-
ryzowanej lub bloczków keramzytowych, przyczyniają się do mniejszych strat cie-
pła przez spoiny – w porównaniu ze zwykłą zaprawą murarską. Zatem poprawia
się ogólna izolacyjność cieplna całej ściany. Należy dążyć do uzyskania możliwie
cienkich spoin, bo zaprawa ma jednak nieco gorsze własności termoizolacyjne
niż elementy ścienne. Ponadto jest to dosyć drogi materiał i nie opłaca się rozrzut-
ność w jego stosowaniu. Podczas prac trzeba pamiętać, że zaprawy ciepłochron-
ne zawierają granulki styropianu lub perlitu, dlatego trzeba je bardzo dokładnie
mieszać, by nie nastąpiło rozwarstwienie składników. Nakładana zaprawa powin-
na być gęsta, a rozkłada się ją równomierną warstwą.

Alternatywne sposoby wznoszenia ścian

W budownictwie jednorodzinnym w Polsce dominują domy murowane. Do wyboru są jednak też inne, mniej popularne technologie.

DOMY Z BALI
Warstwą konstrukcyjną i elewacyjną są bale drewniane o gr. 7–10 cm. Ponieważ w świetle obowiązujących wymagań takie ściany byłyby zbyt zimne, ale ze
względu na urodę elewacji nikt nie chce jej osłaniać ociepleniem, pozostałe warstwy układa się od wewnątrz. Są to:
zwełna mineralna,
zfolia paroizolacyjna (od strony wnętrza),
zpłyty gipsowo-kartonowe lub gipsowo-włóknowe (ewentualnie boazeria drewniana) na ruszcie drewnianym – jako wykończenie wewnętrzne.

Bale drewniane
Pokrycie dachowe moĝe byÊ od strony zewnÚtrznej
dowolne, ale zwykle nawiÈzuje
do tradycji – dachówka, strzecha
lub gont

WiÚěba dachowa to typowa

konstrukcja drewniana

Typowym wykoñczeniem sÈ deski

lub boazeria, unika siÚ pïyt g-k
ibdrewnopochodnych

Grube belki konstrukcyjne

czÚsto pozostawia siÚ odsïoniÚte, co
nadaje pomieszczeniom specyficzny styl

Bale drewniane
od strony zewnÚtrznej
Bale drewniane od strony wnÚtrz
mieszkalnych, czÚĂÊ firm nie stosuje
do ich zabezpieczenia syntetycznych
impregnatów
Stolarka okienna ibdrzwiowa równieĝ
jest drewniana ibzbtradycyjnymi podziaïami

Izolacja cieplna zbweïny mineralnej,

to jej gruboĂÊ decyduje Tradycyjna podïoga zbdesek
obciepïochronnoĂci domu
Izolacja cieplna zbweïny
mineralnej
Podkïad betonowy na gruncie Legary drewniane

Dom drewniany z bali z izolacją cieplną wewnątrz ścian.

38
 ८CIANY I STROPY

DOMY Z ELEMENTÓW PREFABRYKOWANYCH

Gotowe elementy wielkowymiarowe (prefabrykaty) mogą być żelbetowe, keramzytobetonowe lub drewniane. Firmy budujące w takich technologiach mają
zazwyczaj od kilku do kilkunastu projektów domów, czasem adaptują też inne projekty. Niewątpliwą zaletą domów prefabrykowanych jest szybki montaż
stanu surowego – trwający zwykle kilka dni.

MurïatÚ do poïÈczenia Ăcian zbwiÚěbÈ

osadza siÚ na placu budowy. Ale
mocujÈce jÈ kotwy sÈ fabrycznie
osadzone wbĂcianie
WiÚěba ibpokrycie dachu to
elementy tradycyjne, wykonane
tak samo jak wbzwykïym domu
murowanym

Wieñce stropowe
ibpoïÈczenia pomiÚdzy
Ăcianami oraz innymi
elementami zbroi siÚ
ibbetonuje na placu
budowy

Otwory na okna
wraz zbnadproĝami
¥ciany wewnÚtrzne powstajÈ od razu
równieĝ powstajÈ wbfabryce
wbfabryce, przywozi
siÚ je gotowe na plac
budowy

Fabrycznie moĝna
wykonaÊ samÈ
ĂcianÚ noĂnÈ, ĂcianÚ
zbociepleniem albo
nawet trójwarstwowÈ

Otwory na puszki
instalacyjne, bruzdy
itp. wykonuje siÚ juĝ
wbfabryce

¥ciany trzeba bardzo

dokïadnie wypoziomowaÊ.
Inaczej powstanÈ odchylenia, których
Fundamenty ibpodïoga na gruncie nie bÚdzie jak skorygowaÊ
powstajÈ tradycyjnymi metodami
na placu budowy

Dom z prefabrykowanych elementów keramzytobetonowych.

39
 ८CIANY I STROPY

DOMY W TECHNOLOGII SZALUNKÓW TRACONYCH

Ich wspólną cechą jest zastosowanie elementów montażowych, które pełnią funkcję deskowania, które po ustawieniu wypełnia się mieszanką betonową.
Deskowań tych się nie rozbiera, lecz traktuje jako podłoże do wykończenia wnętrz i elewacji. Do wyboru mamy szalunki:
zz paneli PVC – elementy deskowań układa się pionowo i w tworzonych przez nie pionowych kanałach umieszcza ewentualne zbrojenie, po czym kanały
te wypełnia mieszanką betonową. Ocieplenie można ułożyć od wewnątrz lub na zewnątrz w zależności od pożądanego wykończenia elewacji. Takie ściany
można od wewnątrz wykończyć jedynie okładziną mocowaną mechanicznie (np. suchy tynk z płyt gipsowo-kartonowych przykręcanych do rusztu);
zz płyt zrębkowo-cementowych – dwa rzędy płyt o wymiarach 50 x 200 x 3,5 cm ustawia się w w odległości 25–30 cm i spina się klamrami stalowymi.
W utworzonym w ten sposób szalunku umieszcza się płyty styropianowe potrzebnej grubości, a resztę przekroju wypełnia mieszanką betonową. Powierzch-
nia płyt zrębkowo-cementowych jest dobrym podłożem pod zaprawy tynkarskie;
zz kształtek styropianowych – z tych przypominających klocki elementów ustawia się ściany, po czym pustki w nich wypełnia się mieszanką betonową.
Ścian tak wykonanych nie trzeba potem ocieplać – szalunek jest jednocześnie termoizolacją. Wykończenie ścian zbudowanych w tej technologii (np. tynkiem
cienkowarstwowym na siatce zbrojącej) jest dość trudne i kosztowne.

WiÚěba dachowa jako typowa

Pokrycie dachowe konstrukcja drewniana, jak
dowolnego rodzaju wbzwyczajnym budynku
murowanym

WewnÚtrzna pïyta szalunkowa. Ostatecznie pokrywa

siÚ jÈ gïadziÈ gipsowÈ, ewentualnie przykleja pïytki
ceramiczne lub wykañcza wbinny dowolny sposób

ZewnÚtrzna
pïyta szalunkowa,
którÈ moĝna
pokryÊ tynkiem Systemowy strop gÚstoĝebrowy, ale
cienkowarstwowym moĝna zastosowaÊ teĝ inny dowolnego
lub wykoñczyÊ rodzaju
dowolnym innym
materiaïem
elewacyjnym

Izolacja
ze styropianu
fabrycznie
spojona zbpïytÈ
szalunku

Po wypeïnieniu
szalunku betonem
powstaje ĝelbetowy
rdzeñ noĂny Wbstropie systemowym stosuje siÚ pustaki-
obgruboĂci 15bcm skrzynki zbpïyt zrÚbkowo-cementowych

Fundament ibpodïoga na gruncie powstajÈ

na placu budowy wbtechnologii tradycyjnej

Płyty zrębkowo-cementowe jako szalunek tracony.

40
 ८CIANY I STROPY

Izolacja cieplna dachu zbsystemowych pïyt

styropianowych albo typowe ocieplenie
pomiÚdzy krokwiami
Ksztaïtki
styropianowe na
Ăciany zewnÚtrzne WiÚěba obkonstrukcji drewnianej, czyli
majÈ zróĝnicowanÈ rozwiÈzanie typowe dla wiÚkszoĂci
gruboĂÊ, zaleĝnie domów
od wymaganej
ciepïochronnoĂci
Systemowy strop
Specjalnie gÚstoĝebrowy
wyprofilowane zbwypeïnieniem zbksztaïtek
zamki styropianowych
umoĝliwiajÈ
szczelne ¥ciany wewnÚtrzne
skïadanie równieĝ
ksztaïtek niczym zbszalunkowych
klocków ksztaïtek
Puste przestrzenie styropianowych
zbroi siÚ prÚtami
ibzalewa mieszankÈ Izolowana styropianem
betonowÈ. pïyta fundamentowa
Powstaje 15bcm jako rozwiÈzanie
rdzeñ ĝelbetowy systemowe. Moĝna
Ăciany jednak
zastosowaÊ
równieĝ typowy
fundament

Kształtki styropianowe jako szalunek tracony.

Szkielet drewniany, tzw. kanadyjski

Pïyty drewnopochodne jako
podkïad pod dodatkowÈ warstwÚ
ocieplenia zbweïny lub styropianu
Wykoñczenie elewacji zbdesek lub
sidingu – wersja tradycyjna

Ruszt umoĝliwiajÈcy wygodne

mocowanie warstwy
wykoñczeniowej oraz
Izolacja cieplna wentylowanie Ăcian
zbweïny mineralnej
Ruszt pod poszycie Folia wstÚpnego krycia
wewnÚtrzne obwysokiej paroprzepuszczalnoĂci,
umoĝliwiajÈcy ïatwe tzw. wiatroizolacja
rozprowadzenie
instalacji oraz Poszycie zbpïyt
pogrubienie ocieplenia drewnopochodnych
usztywniajÈce konstrukcjÚ
Folia paroizolacyjna, chroniÈca
przed wnikaniem wilgoci
Poszycie wewnÚtrzne zbwnÚtrza domu
zbpïyt g-k,
drewnopchodnych Drewniane sïupki ibpoziome
lub boazerii belki, czyli konstrukcja noĂna
budynku. MajÈ niewielki przekrój,
np. 4b×b15bcm, ale sÈ gÚsto
Podïoga drewniana zbdesek rozmieszczone co 30–60bcm
lub pïyt drewnopochodnych
albo typowa podïoga
na gruncie zbbetonowÈ
wylewkÈ Typowy fundament lub ĝelbetowa
pïyta fundamentowa. NajczÚĂciej
prace ziemne ibfundamenty wykonuje
inna firma niĝ wznoszÈca resztÚ
Izolacja cieplna budynku
podïogi

41
 ८CIANY I STROPY

Jaki powinien być strop? w dolnej czÚĂci, na pïytÚ stropowÈ

w górnej strefie pïyty stropowej, beton
dziaïajÈ siïy rozciÈgajÈce, a wytrzymaïoĂÊ
jest poddany naprÚĝeniom ĂciskajÈcym;
betonu na rozciÈganie jest wielokrotnie
Najważniejsze cechy stropu to: beton jest na nie bardzo odporny i nie
mniejsza niĝ na Ăciskanie, dlatego w tym
z wytrzymałość – to kluczowy parametr, wziąw- wymaga zbrojenia
miejscu wymaga wzmocnienia stalowym
szy pod uwagę, że przegroda dzieląca kondygna- zbrojeniem
cje musi przenosić znaczne obciążenia. Przyjmuje
się, że samo typowe obciążenie użytkowe (ludzie,
sprzęty) to 1,5 kN/m², czyli około 150 kg/m². Strop
powinien być też sztywny – nadmierne ugięcie
będzie skutkowało skrzypieniem podłogi i pęka-
niem tynku na suficie dolnej kondygnacji. Syste-
my stosowane w budownictwie jednorodzinnym
mają zazwyczaj rozpiętość do 7 m. Zastosowanie
stropu prefabrykowanego pozwala zwiększyć ten
parametr dwukrotnie. Dzięki temu uzyskamy po-
mieszczenia o dużej powierzchni, bez konieczno-
ści ustawiania słupów i podciągów.
Uwaga! Im większa jest odległość pomiędzy
podporami, tym wykonanie stropu jest trudniej-
Płyta stropowa i działające na nią siły.
sze i droższe;
z zdolność tłumienia hałasu – ma bardzo duże znaczenie z punktu widzenia komfortu użytkowania. Chodzi zarówno o dźwięki uderzeniowe, np. odgłos
kroków czy przesuwanego krzesła, jak i powietrzne – rozmowa czy muzyka. Ta cecha jest ważna w odniesieniu do stropów dzielących kondygnacje miesz-
kalne. W przypadku przegród nad piwnicą oraz pod poddaszem użytkowym cecha ta ma drugorzędne znaczenie. Zdolność tłumienia hałasu jest związana
z masą powierzchniową stropu. Najlepsze właściwości akustyczne wykazują stropy ciężkie – monolityczne żelbetowe bądź prefabrykowane z płyt kanało-
wych. Jednak w praktyce zasadnicze znaczenie ma wykonanie tzw. podłogi pływającej;
z termoizolacyjność – strop to z reguły przegroda wewnętrzna, dzieląca pomieszczenia, w których nie występują duże różnice temperatury. Wyjątkiem
są stropodachy i konstrukcje oddzielające piwnicę lub poddasze nieużytkowe. W takich przypadkach strop powinien być odpowiednio ocieplony. W prze-
ciwnym razie z pomieszczeń mieszkalnych będzie uciekać bardzo dużo ciepła. Stropy żelbetowe ociepla się na różne sposoby. Najprostszy polega na uło-
żeniu termoizolacji bezpośrednio na konstrukcji i wykonaniu na niej wylewki podłogowej. W innym wariancie montuje się podłogę na legarach, pomiędzy
którymi umieszcza się wełnę mineralną. Dodatkowo można też wykonać ocieplony sufit podwieszany lub przykleić izolację od spodu stropu. Łatwiejszy do
ocieplenia jest strop drewniany – tu izolację z wełny umieszcza się między belkami stropowymi. Aby pogrubić ocieplenie, należy zwiększyć przekrój stropu,
układając drewniane legary poprzecznie do belek i dopiero na nich wykonać podłogę;
z łatwość montażu – w niektórych systemach elementy potrzebne do wykonania poziomej przegrody są duże i ciężkie, dlatego montaż może wymagać
użycia dźwigu. Dotyczy to większości stropów prefabrykowanych, które dostarcza się gotowe na plac budowy. Nie jest to więc wybór dla właścicieli niewiel-
kich posesji, na które nie da się wjechać ciężkim sprzętem. Dźwig nie jest potrzebny w przypadku stropów gęstożebrowych, ale je z kolei trzeba podeprzeć
do czasu osiągnięcia przez strop pełnej wytrzymałości. Czasochłonny montaż charakteryzuje stropy monolityczne, które wymagają wykonania deskowania
i stemplowania. Inaczej jest z przegrodami drewnianymi. Niezbędne do ich wzniesienia materiały są lekkie, dlatego prace trwają krótko i nie są uciążliwe;
z ochrona przed ogniem i dymem – to bardzo ważne w przypadku pożaru na sąsiednich kondygnacjach. Przepisy dla domów jednorodzinnych nie są zbyt
wymagające, ponieważ przyjmuje się, że ewakuacja ludzi z takiego budynku zajmie co najwyżej minuty. Jednak dla prowadzenia skutecznej akcji przeciw-
pożarowej, ewentualnie ratowania mienia warto, aby odporność ogniowa stropów była jak największa (REI 120).

Czym charakteryzują się stropy monolityczne?

Tego typu stropy to płaskie płyty z żelbetu, wykonywane w całości na miejscu budowy. Wymagają solidnie podpartego szalunku. Może to być tradycyjne
deskowanie z drewna lub gotowe szalunki wielokrotnego użytku, które można wypożyczyć. Stropy monolityczne projektowane są indywidualnie dla każ-
dego budynku. Konstruktor określa sposób zbrojenia, grubość i klasę wytrzymałości betonu. Od tego zależy wytrzymałość konstrukcji, dlatego nie wolno
wprowadzać samodzielnie żadnych zmian.
ĝelbetowy wieniec stropowy
Największą zaletą tej technologii jest do-
beton
stępność materiałów i  brak konieczności
używania ciężkiego sprzętu do montażu.
Stropy monolityczne mają też niewielką gru-
bość. W ich przypadku nie zachodzi zjawisko
klawiszowania, czyli uginania się pojedyn-
czych elementów pod obciążeniem (czego
efektem są pęknięcia na spodzie stropu).
Największą wadą tego typu stropów jest
skomplikowany proces montażu. Trzeba
wykonać solidny szalunek i  dość złożone
zbrojenie. Mankamentem jest też długi czas
wykonania. Ponadto do czasu związania
betonu nie można prowadzić dalszych prac
budowlanych. zbrojenie – jego ukïad projektant
okreĂla indywidualnie
Strop monolityczny.

42
 ८CIANY I STROPY

Stropy typu filigran

beton
Stanowią odmianę stropów monolitycz-
nych. Konstrukcja wykonana jest ze zbro-
jonej płyty prefabrykowanej o  grubości
5–7  cm, na którą układa się dodatkowe
zbrojenie, a  następnie całość zalewa war-
stwą nadbetonu.
Tego typu stropy nie wymagają desko-
wania, ponieważ rolę szalunku pełni wspo-
mniana płyta. Przegrody typu filigran mają
niewielką grubość i  można je dowolnie
kształtować. Wykazują wysoką izolacyjność
pïyta stropu
akustyczną. Ich montaż jest stosunkowo
prosty, ale wymaga użycia dźwigu. Kolej-
ną wadą jest to, że produkujących je firm
jest niewiele, co może się wiązać z długim
zbrojenie
oczekiwaniem na prefabrykaty i  wysokimi Strop typu filigran.
kosztami transportu.
FOT. BUSZREM

FOT. RECTOR
Najpopularniejszy typ – stropy gęstożebrowe
W  naszym kraju najczęściej wykonuje się belki i pustaki zalewa siÚ
obecnie stropy gęstożebrowe. Technolo- pustaki wypeïniajÈce kilkucentymetrowÈ warstwÈ
gia ta polega na rozmieszczeniu co 40–60 betonu
cm stalowo-betonowych belek, pomię-
dzy którymi układa się pustaki z ceramiki,
betonu lekkiego lub styropianu. Całość
zalewa się kilkucentymetrową warstwą
betonu. Jego grubość i  klasa zależą od
obciążeń i są określone w projekcie. W za-
leżności od rodzaju elementów wypeł-
niających, można spotkać się z  różnymi
nazwami tego typu stropów. Najpopu-
larniejsze są konstrukcje typu teriva, inne
– rzadziej spotykane – to fert, ackerman ĝelbetowy wieniec
i ceram. stropowy
Obecnie należą do najczęściej stoso-
wanych w  budownictwie jednorodzin- ĝelbetowe belki prefabrykowane
nym. Popularność zawdzięczają przede
wszystkim stosunkowo łatwemu, niewy-
magającemu użycia ciężkiego sprzętu Strop gęstożebrowy.
montażowi. Niezbędne do ich wykonania
prefabrykaty są powszechnie dostępne, a technologia dobrze znana ekipom budowlanym.
Ze względu na pustki powietrzne (choć w sprzedaży są też pełne pustaki z betonu komórkowego), stropy gęstożebrowe charakteryzują się nie najlepszą
izolacyjnością akustyczną. Inną wadą tej technologii jest trudność wykonania stropów o skomplikowanych kształtach, a także podatność na klawiszowanie.

44
 Naturalna, przyjazna
Izolacja termiczna Izolacja termiczna
dla środowiska

Bardzo dobre właściwości

Wodoodporność Wysokowydajna
akustyczne

Wysokie bezpieczeństwo
Wytrzymałość na ściskanie Przyjazna dla użytkowników
ogniowe

Izolacja dla lepszego jutra

Marzysz o ciepłym i komfortowym domu?
Wybierz najwyższej jakości produkty z wełny mineralnej URSA i XPS,
które zapewnią komfort termiczny i akustyczny Twoim najbliższym.

URSA Polska Sp. z o.o. Dział Obsługi Klienta Biuro Handlowe CTA Plaza
ul. Armii Krajowej 12 Tel. 32 268 01 29 ul. Ruchliwa 15
42-520 Dąbrowa Górnicza Fax 32 268 02 05 02-182 Warszawa
Tel. 22 87 87 760
Fax 22 87 87 761
ursa.polska@ursa.com

Dowiedz się więcej na: www.ursa.pl @URSAPolska

 ८CIANY I STROPY

Strop z płyt prefabrykowanych

W budownictwie jednorodzinnym stosuje się najczęściej żelbetowe płyty kanałowe okrągłootworowe. Mają różną grubość (przeważnie 24 cm), szerokość
(60–149 cm) i długość (zazwyczaj do 600 cm). Elementy te opiera się bezpośrednio na ścianach nośnych oraz podciągach za pomocą dźwigu, a połączenia
między nimi i wieniec zalewa betonem.
Montaż jest szybki – trwa zaledwie kilka godzin – ale wymaga użycia ciężkiego sprzętu (wyjątkiem są wąskie płyty, do których wystarczy lekki dźwig typu
HDS). Niepotrzebne jest deskowanie i stemple. Strop można obciążać zaraz po ułożeniu, choć z budową kolejnej kondygnacji należy poczekać do czasu
osiągnięcia odpowiedniej wytrzymałości przez wieniec stropowy.
Chociaż przed laty z podobnych płyt powszechnie wykonywano stropy w budynkach wielorodzinnych, obecnie ich produkcją zajmuje się niewiele zakładów,
co przekłada się na niezbyt dużą popularność tej technologii.

spojenia wypeïnione betonem

wieniec

pïyty kanaïowe

Strop z płyt prefabrykowanych.

E K S P E R T ra d z i ...

CZY STROP TYPU VECTOR BĘDZIE LEPSZY OD TERIVY I MONOLITU,

KTÓRY ZOSTAŁ WPISANY W PROJEKT?

Wymienione w pytaniu stropy – teriva i monolityczny – należą do technologii poprzedniej epoki. Dziś, w dobie powszechnego pośpiechu,
rozwiązania tego rodzaju odchodzą powoli do przeszłości. Z rynku wypierają je innowacyjne stropy, które da się zamontować szybko, łatwo,
a przy tym mają doskonałe parametry akustyczne i są przyjazne dla środowiska. Do takich rozwiązań należy również VECTOR.
Ten strop to nowatorskie połączeniu zalet znanych systemów stropowych (terivy i filigrana), które jednocześnie eliminuje ich wady. VECTOR
jest rozwiązaniem uniwersalnym, nie wymaga projektowania go do każdego pomieszczenia oddzielnie. Składa się z mniejszych i łatwiejszych
w montażu paneli. Można je szybko i przy niedużych finansowych nakładach ułożyć za pomocą lekkiego dźwigu typu HDS. W kontekście za-
danego pytania istotnym jest fakt, że strop VECTOR jest modułowy, dzięki czemu możliwa jest błyskawiczna adaptacja istniejących projektów.
Strop ten umożliwia swobodne wykonywanie wycięć i otworów, co realizowane jest już bezpośrednio na budowie.
W porównaniu z terivą, która w przypadku 100 m kw. stropu składa się z około 700 elementów, które trzeba ułożyć ręcznie, montuje się go
bardzo szybko. W takim metrażu nawet w dwie godziny (30 elementów układanych za pomocą dźwigu). To pozwala na realne oszczędności
– na czasie pracy ekipy budowanej, jak i najcenniejszym – swoim własnym.

dr inż. Artur Kisiołek

Prezes Zarządu
KONBET Poznań

46
 ८CIANY I STROPY

Rodzaje stropów drewnianych

Strop drewniany. deski
Belkowe stropy drewniane – są najstarszym rodzajem
konstrukcji. Wykonuje się je nawet obecnie zarówno
w  domach drewnianych, jak i  murowanych. Elementy no-
śne, czyli belki o  dość dużych przekrojach poprzecznych
(np. 10 × 20 cm, 15 × 25 cm) znajdują się w  rozstawie co
około 1 m. Na wierzchu układane jest pełne deskowanie,
a  następnie kolejne warstwy izolacyjne i  podłogowe. Naj-
częściej folia budowlana, izolacja akustyczna z płyt półtwar-
dej wełny mineralnej grubości 4–5 cm (filcu, miękkiej płyty
pilśniowej, włókien celulozy, perlitu itd.), czasami legary
podłogowe lub ruszt dystansowy, posadzka z  desek bądź
dwie warstwy sklejonych ze sobą płyt OSB grubości np.
12 i 18 mm (ewentualnie jastrychu gipsowego) i właściwa
posadzka z wykładziny podłogowej, klepki, czy płytek cera-
micznych (w łazienkach konieczna jest izolacja przeciwwil-
gociowa). izolacja cieplna
Drewniane stropy gęstożebrowe – stosowane są głów- belki drewniane z weïny mineralnej
nie w  budynkach szkieletowych (tzw. kanadyjczykach).
Podstawowym atutem tego rozwiązania jest zmniejszenie ilości zużywanego drewna oraz zastąpienie tanimi deskami – grubych i coraz trudniej dostępnych
drewnianych bali. Konstrukcję nośną stanowią drewniane belki o szerokości 2 cali (50 mm, po ostruganiu 38 mm) wysokości 6–12 cali (150–305 mm lub
odpowiednio 140–285 mm) w rozstawie co 12–24 cale (30–61 cm). Poszycie pełniące rolę konstrukcyjną wykonywane jest ze sklejki wodoodpornej grubo-
ści 12–19 mm lub płyt OSB grubości 16–22 mm (w zależności od rozstawu belek stropowych). Od spodu zwykle przykręcone są płyty gipsowo-kartonowe
(często na odrębnym ruszcie stalowym lub drewnianym). Przestrzeń między belkami wypełnia wełna mineralna lub inny rodzaj izolacji akustycznej. Na stro-
pie międzypiętrowym konieczne jest ułożenie podłogi pływającej. Tego rodzaju konstrukcje są bardzo uniwersalne i dość tanie. Z powodzeniem można je
stosować w budynkach murowanych (zwłaszcza nad ostatnią kondygnacją). Poza tym są bardzo lekkie, a dzięki ochronie z płyt gipsowo-kartonowych dość
dobrze zabezpieczone przed pożarem. Wtedy nawet w budynkach drewnianych sprawiają wrażenie konstrukcji nowoczesnej i solidnej – patrząc od spodu
łatwo je pomylić ze stropem żelbetowym. Przestrzeń między belkami z powodzeniem można wykorzystać do rozprowadzenia wszelkich instalacji (łącznie
z przewodami wentylacji mechanicznej wymaganymi w nowoczesnych domach).

REKLAMA

47
 ८CIANY I STROPY

FOT. WIENERBERGER
Czym jest klawiszowanie stropów?
Jednym z  istotnych zjawisk związanych ze stropami jest
tzw. klawiszowanie. W  ten sposób określa się nierówno-
mierne uginanie się elementów nośnych, które skutkuje
powstawaniem rys, pęknięć, a  nawet odpadaniem frag-
mentów tynku.
O  klawiszowanie nie trzeba się martwić w  przypadku
wyboru stropu monolitycznego. Jeśli szalunek pod strop
wykonany jest starannie, to do wykończenia powierzchni
sufitu wystarczy gładź gipsowa.
Klawiszowanie nie jest problemem również w stropach
drewnianych wykończonych od spodu boazeria. Wpraw-
dzie elementy nośne stosowane do ich ułożenia cechuje
tendencja do dużych ugięć, ale nie pojawiają sie pęknięcia.
Problemów z  klawiszowaniem nie powinna nam przy-
sporzyć również konstrukcja gęstożebrowa – o  ile za-
projektowano i  wykonano ją prawidłowo. Nierównomier-
nemu uginaniu się belek stropowych zapobiegają w  tym
przypadku tzw. żebra rozdzielcze – podłużne elementy
konstrukcyjne montowane prostopadle do belek nośnych,
w  środku ich długości. Pomaga również ułożenie grubej
warstwy nadbetonu (klasy B20). Strop gęstożebrowy naj-
lepiej jest wykończyć od spodu tynkiem cementowo-wa-
piennym (możliwie cienką warstwą). Warto jednak zadbać
o to, aby jego zespolenie z podłożem było wystarczająco
silne. Niestarannie przygotowanie miejsca, w  którym na-
kładany będzie tynk, niemal na pewno będzie skutkowało
pojawieniem się drobnych rys na suficie.
W przypadku stropu z płyt kanałowych nie da się unik-
nąć ułożenia kilku płyt obok siebie. Wyeliminowanie rysy
w miejscu ich styku wymaga starannego wykonania zbro-
jenia w spoinach i wypełnienia ich betonem odpowiedniej
klasy. Niestety, ten etap prac jest często lekceważony.

E K S P E R T ra d z i ...

O ILE WYŻSZE SĄ KOSZTY BUDOWY DOMU PASYWNEGO W PORÓWNANIU

Z DOMEM ENERGOOSZCZĘDNYM?

Rozpoczynając analizę różnic w kosztach inwestycyjnych budowy domu energooszczędnego i pasywnego należy zaznaczyć jaka jest różnica po-
między tymi dwoma standardami. Zapotrzebowanie energii do ogrzewania w odniesieniu do powierzchni użytkowej budynku pasywnego jest na
poziomie 15 kWh/m2rok, natomiast budynku energooszczędnego 45 kWh/m2rok. Różnica w zapotrzebowaniu na energię wynika przede wszystkim
z zastosowania materiałów izolacyjnych o innych parametrach przewodzenia ciepła, stolarki okiennej i drzwiowej oraz rozwiązań architektoniczno-
-konstrukcyjnych, które w efekcie końcowym minimalizują zużycie energii.
Niewątpliwie koszt budowy domu pasywnego w porównaniu do energooszczędnego jest wyższy, ale nieznacznie. Na podstawie naszych doświad-
czeń, kompleksowa budowa domu pasywnego a energooszczędnego to różnica w kosztach rzędu 10%. Warto wymienić kilka czynników, które mają
wpływ na ostateczny rachunek. Stolarka okienna – różnica kosztów pomiędzy oknami w wersji pasywnej a energooszczędnej wynosi około 20%.
Różnice technologiczne i idące za tym użycie innych materiałów termoizolacyjnych, paroprzepuszczalnych, paroizolacyjnych wpływających osta-
tecznie na przenikalność przegród budowlanych wynoszą sumarycznie około 20–25%.
Niezaprzeczalny jest jednak fakt, że koszty inwestycji rekompensowane są poprzez koszty eksploatacyjne.

inż. Adam Kresa

DOMY I DOMKI
Summarum

48
 ८CIANY I STROPY

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ NAJISTOTNIEJSZE ELEMENTY WPŁYWAJĄCE NA

ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ DOMU?

W trakcie wieloletniego kontaktu z klientami, zachęcamy naszych przyszłych posiadaczy domów do wprowadzania rozwiązań konstrukcyjnych,
instalacyjnych które w sposób istotny wpłyną na energooszczędność budynku. Za priorytet uważamy następujące elementy:
Przegrody zewnętrzne. W technologii szkieletowej konstrukcja drewniana jest wypełniana wełną mineralną o współczynniku przewodzenia
ciepła 0,037–0,034 W/(m.K), dodatkowo ściany są docieplane styropianem o współczynniku 0,032–0,031 W/(m.K). Przy odpowiedniej grubości
materiałów termoizolujących ściany zewnętrzne uzyskują współczynnik przenikania 0,10 W/(m2.K) dla wariantu pasywnego i 0,15 W/(m2.K) dla
energooszczędnego. Dachy, stropodachy zaizolowane 45–70 cm warstwą wełny mineralnej osiągają współczynnik przenikania 0,10 W/(m2.K) dla
wariantu pasywnego i 0,12 W/(m2.K) dla energooszczędnego.
Posadowienie. Proponujemy fundamentową płytę grzewczą. Płyta obejmuje rzut całego budynku, po uprzednim odizolowaniu go od gruntu
warstwą termoizolacji. Zapewniona jest ciągłość izolacji termicznej, poprzez połączenie warstw izolacji pod płytą z izolacją na ścianach. Aby osią-
gnąć współczynnik przenikania ciepła 0,20 W/(m2.K) stosujemy warstwę 20 cm twardego polistyrenu oraz 30 cm, aby osiągnąć współczynnik
0,12 W/(m2.K). W płycie są zabetonowane przewody rozprowadzające niskotemperaturowe ogrzewanie.
Stolarka okienna. Aby osiągnąć standard domu energooszczędnego konieczne jest zastosowanie okien o współczynniku Uw=1,3-0,8 W/(m2.K),
a dla standardu pasywnego okien o współczynniku Uw=0,8–0,7 W/(m2.K). Z względu na pozyskiwanie zysków ciepła od promieniowania słonecz-
nego zastosowany rodzaj szyb powinien charakteryzować się możliwie wysokim współczynnikiem g przepuszczalności energii promieniowania
słonecznego. W przypadku szyb podwójnych g ≥ 0,60, a dla szyb potrójnych g ≥ 0,50. Ogromne znaczenie ma profesjonalny montaż okien. Należy
stosować ciepły montaż okien, czyli w warstwie izolacji, w ten sposób minimalizujemy mostki cieplne.
Wentylacja budynku. Najlepszym rozwiązaniem jest wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła. W ten sposób dostarczamy świeże powietrze
zewnętrzne do pomieszczeń, usuwamy zużyte powietrze wewnętrzne i jednocześnie minimalizujemy straty ciepła. Dzięki wymiennikowi ciepła
możliwe jest odzyskanie ciepła z powietrza wywiewanego i ogrzanie nim powietrza nawiewanego. Stosujemy centrale wentylacyjne z wysokospraw-
nymi wymiennikami ciepła o sprawności odzysku ciepła powyżej 85%.

inż. Adam Kresa

DOMY I DOMKI
Summarum

Jakie są zalety i wady różnych stropów?

Rodzaj stropu Zalety Wady

dostępność materiałów
montaż nie wymaga ciężkiego sprzętu skomplikowany proces montażu
Monolityczne możliwość wykonania stropu także o nieregularnych kształtach
niewielka grubość długi czas wykonania

brak klawiszowania

łatwy montaż
nie najlepsza izolacyjność akustyczna
nie potrzeba ciężkiego sprzętu
Gęstożebrowe trudność wykonania skomplikowanych kształtów
duża dostępność prefabrykatów
podatność na klawiszowanie
duża popularność wśród projektantów i wykonawców

prosty montaż
słaba dostępność prefabrykatów
Typu filigran możliwość wykonania stropu o nieregularnych kształtach
konieczność użycia dźwigu
wysoka izolacyjność akustyczna

szybki montaż słaba dostępność płyt

Z płyt prefabrykowanych
możliwość użytkowania tuż po ułożeniu płyt konieczność zastosowania dźwigu

łatwy montaż
bardzo dobra izolacyjność termiczna
Drewniane niewielka waga konstrukcji
nie potrzeba ciężkiego sprzętu
niższa – w porównaniu ze stropami betonowymi – cena
niska zdolność do tłumienia hałasów
palność
podatność na korozję biologiczną

49
 ८CIANY I STROPY
FOT. WIENERBERGER

Dopuszczalna rozpiętość stropów

Najpopularniejsze w domach jednorodzinnych stropy po-
zwalają osiągnąć rozpiętość:
z 7,5 m – gęstożebrowe (np. teriva);
z 12 m – z płyt kanałowych oraz monolityczne żelbetowe;
z 6 m – drewniane (większe rozpiętości są możliwe przy
specjalnych konstrukcjach, np. z belek kratowych).
Oczywiście im większa rozpiętość, tym wyższa cena, bo
trzeba gęściej układać belki nośne, zużyć więcej stali zbro-
jeniowej itd.
W  większości domów wystarcza niewielka rozpiętość
około 6 m. Zdarzają się jednak projekty z  dużymi, jedno-
przestrzennymi wnętrzami. Jednak nawet wówczas warto
w  pierwszym rzędzie pomyśleć o  zastosowaniu podcią-
gów, a nie o zmianie rodzaju stropu. Ponadto im odległość
pomiędzy podporami mniejsza, tym łatwiej wykonać strop
i mniejsze jest ryzyko jego nadmiernego uginania się. A ta-
kie ugięcie, nawet nie większe niż dopuszczają to normy
budowlane, może spowodować np. pękanie ścianek dzia-
łowych opartych na stropie.

Kilka rad dotyczących murowania

Choć ściany muruje się od stuleci i wydawać by się mogło, że wszystko na ten temat już dawno wiadomo, to praktyka na budowie pokazuje co innego.
Błędy wykonawcze na etapie murowania wciąż się zdarzają. Dlatego tak ważne jest przestrzeganie zaleceń wykonawczych, zawartych w normie murowej
Eurokod 6, oraz zaleceń producentów danych systemów. Coraz częściej zdarza się, że rozwiązania wprowadzane na rynek wyprzedzają standaryzację. Postęp
technologiczny dokonuje się cały czas, warto więc być na bieżąco ze wskazówkami wykonawczymi, które znajdziemy u producentów.
Niezależnie od zastosowanego do budowy ścian materiału, przy wykonywaniu murów należy określić zasady wykonania i  odbioru robót murarskich
i dokonywać kontroli kluczowych etapów robót murarskich. To zadanie dla kierownika budowy i inspektora nadzoru (jeśli jest ustanowiony). To oni powinni
poinstruować ekipę wykonawczą, jak należy murować i na co będą zwracać uwagę przy odbiorze robót. Prewencja jest w tym względzie skuteczniejsza niż
czynności kontrolne, które często są wykonywane już po zakończeniu robót.
Przy robotach murarskich najważniejsze jest:
z używanie narzędzi dedykowanych technologii wykonywania;
z wykonanie hydroizolacji poziomej;
z wykonanie właściwej szerokości oparcia przegrody na ścianie fundamentowej lub innym elemencie konstrukcyjnym wraz ze zniwelowaniem nierówności
podłoża;
z przewiązanie elementów murowych w murze;
z minimalne wymiary elementów murowych przy wolnych krawędziach i zakończeniu murów;
FOT. KONBET
z rodzaj zastosowanych elementów murowych;
z rodzaj zastosowanej zaprawy (nazwa handlo-
wa, wytrzymałość na ściskanie);
z sposób nałożenia zaprawy (przy użyciu właści-
wych narzędzi);
z wypełnienie spoin poziomych;
z wypełnienie spoin pionowych;
z zastosowane nadproża i  minimalne długości
oparcia;
z sposób wzajemnego połączenia ścian konstruk-
cyjnych;
z sposób połączenia ścian konstrukcyjnych z in-
nymi elementami konstrukcji budynku;
z wzmocnienie stref podokiennych;
z sposób połączenia ścian działowych ze ściana-
mi nośnymi;
z sposób wypełnienia dylatacji pomiędzy ściana-
mi a innymi elementami budynku (np. ze stropem).
Lista ta jest uniwersalna i dotyczy wykonywania
murów z różnego rodzaju materiałów.

50
 B U D O W N I C T WO

PREZENTACJA FIRMOWA
E N E R G O O S Z C Z Ę D N E I   PA S Y W N E

Firma Domy i Domki SUMMARUM Sp. z.o.o. istniejąca od 1992 roku należy do
pionierów lekkiego budownictwa szkieletowego w Polsce. Specjalnością firmy
jest budownictwo pasywne i energooszczędne. Od samego początku istnienia
firma wspiera idee minimalizowania zużycia energii. Inwestuje i poszukuje
nowych, jeszcze lepszych materiałów i doskonalszych rozwiązań.
Domy i Domki SUMMARUM chce budować domy, których użytkowanie będzie
tanie i komfortowe z korzyścią dla środowiska naturalnego. Podchodzi do
budownictwa z pasją i dlatego ma tak wielu zadowolonych klientów.
z profesjonalne doradztwo z zakresie budownictwa, w szczególności budow-
nictwa energooszczędnego i pasywnego
z wykwalifikowane ekipy budujące
z współpraca z zaufanymi i cenionymi architektami, którzy są w stanie zaprojek-
tować Państwa dom marzeń
z indywidualne podejście do klienta, wsłuchanie się w potrzeby i oczekiwania
z fachowa pomoc przy załatwianiu wszelkich formalności urzędowych związa-
nych z budową domu

Zakres działalności: Staramy się aby nasza praca przynosiła przyszłemu użytkownikowi budyn-
z profesjonalne doradztwo w zakresie budownictwa, w szczególności budow- ku spokój i komfort. Z naszej strony oferujemy pełny profesjonalizm
nictwa energooszczędnego i pasywnego, i zaangażowanie w powierzony projekt.
z uzyskanie pozwolenia na budowę oraz zgłoszenie budynku do użytkowania,
z budownictwo pasywne i energooszczędne – kompleksowa realizacja domów
certyfikowanych,
z budownictwo jednorodzinne w technologii lekkiego szkieletu drewnianego,
kompleksowe wykonawstwo – od stanu surowego aż pod klucz,

®
z budownictwo jednorodzinne w technologii murowanej tradycyjnej,
z budownictwo prefabrykowane w konstrukcji drewnianej,
z budownictwo użyteczności publicznej,
z pawilony ekspozycyjno-wystawowe,
z wykonawstwo posadowień budynków: tradycyjne fundamenty, podłogi na
gruncie betonowe lub w postaci stropu wentylowanego, płyty fundamentowe,
z działalność deweloperska – sprzedaż gotowych domów jednorodzinnych
wraz z działkami i uzbrojeniem,
DOMY I DOMKI
z projekty indywidualne domów jednorodzinnych przy współpracy z zaufanymi Domy i Domki SUMMARUM Sp. z o.o.
renomowanymi biurami architektonicznymi. ul. Wilanowska 228, 05-507 Słomczyn
tel. 22 754 40 99, 501 471 601
Oferta: e-mail: biuro@domyidomki.com, jacdab@domyidomki .com
z pełny nadzór inżynierski nad prowadzonymi robotami budowlanymi www.domyidomki.com
z certyfikowane materiały budowlane

51
 ROZWIĄZANIA ŚCIENNE
PREZENTACJA FIRMOWA
– P O R OT H E R M T D R Y F I X ,
P O R OT H E R M D R Y F I X
ZASTOSOWANIE
z Kompleksowe, innowacyjne rozwiązanie do stosowania w każdym typie
budownictwa: jednorodzinnym, wielorodzinnym, budynkach użyteczności
publicznej, przemysłowej i rolniczej.
z Na rozwiązanie składają się szlifowane pustaki ceramiczne do wszystkich
typów/grubości ścian oraz cienkowarstwowa zaprawa murarska do murowania
na sucho.
z Pustaki ceramiczne wraz z zaprawą stanowią kompletny, wysokiej jakości sys-
tem, a zaprawa dostarczana jest wraz z pustakami w odpowiedniej ilości gratis
(w cenie samych pustaków).
ZALETY
z Szybkość budowania – Porotherm Dryfix to jeden z najszybszych i najbar-
dziej ekonomicznych sposobów murowania. Zastosowanie cienkiej (ok. 1 mm)
warstwy gotowej zaprawy aplikowanej z lekkiej puszki pozwala skrócić o 50%
czas budowy w porównaniu z murowaniem na zaprawę cementowo-wapienną.
Sucha zaprawa Porotherm Dryfix umożliwia budowanie w temperaturze do
-5°C, co przy obecnych łagodnych zimach sprawia, że budowa może trwać nie-
mal cały rok.
z Maksymalna ochrona cieplna – dzięki cienkiej i suchej zaprawie w spoinie
poziomej, w technologii Porotherm Dryfix eliminuje się mostki termiczne (miej-
sca zwiększonej ucieczki ciepła przez ścianę), a zintegrowana warstwa wełny
mineralnej wewnątrz pustaków typu Porotherm sprawia, że ciepłe z natury
pustaki ceramiczne osiągają najwyższe parametry termoizolacyjne.
z Suche i zdrowe budowanie – ograniczenie do minimum procesów mokrych,
sucha zaprawa oraz wypalane w temp. bliskiej 1000°C, zupełnie suche cera-
miczne pustaki czynią z technologii Porotherm Dryfix najbardziej optymalne
rozwiązanie dla zdrowia mieszkańców. Ściany wysychają błyskawicznie, co unie-
możliwia namnażanie się szkodliwych mikroorganizmów – grzybów i pleśni,
najczęstszych obok kurzu przyczyn alergii w domu.
z Estetyka – widoczna gołym okiem na budowie. Ograniczenie do minimum
potrzebnego sprzętu, brak worków po zaprawie, hałd piachu, ład i porządek,
niemal niewidoczne spoiny poziome w gładkiej ceramicznej ścianie – to wszyst-
ko składa się na miły dla oka obraz budowy.
54
INFORMACJE DODATKOWE
z Wienerberger oferuje bezpłatne doradztwo techniczne na placu budowy
w całej Polsce oraz bezpłatne przeszkolenie ekipy budowlanej z murowania
w technologii Porotherm Dryfix.
z Wienerberger prowadzi wielostopniowy program certyfikujący dla wykonaw-
ców. Lista wykonawców którzy uzyskali Certyfikaty z murowania w technologii
Porotherm Dryfix znajduje się na stronie www.wienerberger.pl
z Trwałość i parametry zaprawy Porotherm Dryfix zostały potwierdzone
badaniami niezależnego Instytutu Techniki Budowlanej i aprobatą techniczną:
Aprobata Techniczna ITB AT-15-8223/2016 (dla zaprawy Porotherm Dryfix).
Pozostała oferta
z Porotherm Profi – system ścian z pustaków szlifowanych, łączonych na zapra-
wę cienkowarstwową
z Porotherm P+W – system ścian murowanych na zaprawę cementowo-
-wapienną
z Systemowe ceramiczne stropy gęstożebrowe nadproża oraz zaprawy murar-
skie Porotherm
z Rozwiązania dachowe Koramic – dachówki ceramiczne, akcesoria ceramiczne
i techniczne
z Rozwiązania klinkierowe Terca – ceramiczne cegły klinkierowe, elewacyjne
wraz zaprawami
z Portal społecznościowy dla budujących www.budogram.pl
WIENERBERGER CERAMIKA BUDOWLANA Sp. z o.o.
ul. Ostrobramska 79, 04-175 Warszawa
Konsultacje Techniczne: 22 514 20 20
e-mail: konsultacje.techniczne@wienerberger.com
www.wienerberger.pl

Porotherm 44 T Dryfix. Pustak z ceramiki poryzowanej, którego drążenia
wypełnione są naturalną wełną mineralną. Umożliwia budowanie domu
w standardzie niemal zeroenergetycznym, w technologii ściany jednowar-
stwowej. Jej współczynnik przenikania ciepła po otynkowaniu tynkiem
termoizolacyjnym wynosi U = 0,16 W/(m2.K). Zamknięcie wełny mineralnej
we wnętrzu cegły to rozwiązanie na wyjątkowo ciepłą i trwałą ścianę oraz
optymalny i zdrowy mikroklimat w domu.
Porotherm 44 EKO+ Dryfix. Pustak ceramiczny do budowy ściany jedno-
warstwowej o grubości 44 cm, która nie wymaga docieplenia. Rozwiązanie
umożliwia wybudowanie domu w standardzie energooszczędnym bez sto-
sowania dodatkowej warstwy ocieplenia. Współczynnik przenikania ciepła
U dla ściany otynkowanej termoizolacyjnym tynkiem wynosi 0,21 W/(m2.K),
bez tynku 0,22 W/(m2.K).
Porotherm 25 Dryfix. Popularny, szlifowany pustak ceramiczny przezna-
czony do budowy ścian zewnętrznych, wymagających warstwy docieplenia
oraz ścian wewnętrznych nośnych. Dzięki właściwej izolacyjności akustycz-
nej zapewnia poczucie ciszy i spokoju.
Porotherm 38 T Dryfix. Pustak ceramiczny wypełniony wełną mineralną
do budowy ściany jednowarstwowej, o grubości 38 cm. Współczynnik prze-
nikania ciepła dla ścian z pustaków Porotherm 38 T Dryfix, otynkowanych
tynkiem termoizolacyjnym wynosi U = 0,18 W/(m2.K).
Porotherm 44 R EKO+ Dryfix. Pustak narożnikowy, jego długość odpo-
wiada ¾ długości pustaka podstawowego. Pozwala na uzyskanie odpo-
wiedniego przesunięcia murarskiego bez konieczności przycinania pusta-
ków, ułatwia prawidłowe wykonanie narożników ściany jednowarstwowej.
Porotherm 11.5 Dryfix. Szlifowany pustak ceramiczny przeznaczony do
wznoszenia ścian działowych, które są lekkie, a jednocześnie bardzo wytrzy-
małe. Z powodzeniem da się na nich wieszać ciężkie szafki i regały. Nie wy-
maga to stosowania drogich i nietypowych kotew.
PREZENTACJA FIRMOWA
Porotherm 30 T Dryfix. Pustak ceramiczny o mniejszym formacie, wypeł-
niony wełną mineralną. Przy zastosowaniu tynku termoizolacyjnego o gru-
bości 4 cm może być stosowany do budowy zewnętrznych ścian jednowar-
stwowych bez dodatkowego ocieplenia. Współczynnik przenikania ciepła
samej ściany to U=0,24 W/(m2.K) a po otynkowaniu tynkiem termoizolacyj-
nym U=0,22 W/(m2.K).
Porotherm 44 K EKO+ Dryfix oraz Porotherm 44 1/2 K EKO+ Dryfix.
Pustaki uzupełniający i połówkowy, pozwalające na uzyskanie prawidłowe-
go przesunięcia w narożnikach. Służą również do wykonania otworów
okiennych i drzwiowych – posiadają specjalne kieszenie, umożliwiające
skuteczne umieszczenie docieplenia w miejscu połączenia ściany ze stolarką
okienną i drzwiową.
Zaprawa Porotherm Dryfix. Cienkowarstwowa zaprawa do murowania
na sucho, stosowana do wszystkich pustaków Porotherm Dryfix, dostarcza-
na w odpowiedniej ilości wraz z pustakami (w cenie cegieł). Pakowana
w małe, lekkie, poręczne puszki. Ilość potrzebna na wymurowanie ścian
średniej wielkości domu (ok. 50 puszek) mieści się w bagażniku samochodu.
Mur w technologii Dryfix uzyskuje pełną wytrzymałość zaledwie po 48 h.
Bezpieczeństwo i wytrzymałość potwierdzone Aprobatą Techniczną ITB.
55
WYBIERZ NAJLEPSZY STROP DLA SIEBIE!

DLACZEGO WARTO=$1,0=$&=1,(0<%8'2:Ù
32=1$Ç67523<3/ I CO TUTAJ ZNAJDZIESZ?

D '25$'=7:2352)(6-21$/,67”:
Dobór odpowiedniego stropu przez profesjonalnych doradców

D 325”:1$1,(6<67(0”:675232:<&+
5]HWHOQHSRU´ZQDQLHSRGNÆWHPWHFKQLF]Q\PLHNRQRPLF]Q\P

D %(=3ý$71$:<&(1$
%H]SþDWQLHZ\FHQLV]Z\EUDQ\QDMOHSV]\VWURSEH]SRĖUHGQLRXSURGXFHQWD

:<%”5675238%(=3ý$71<352-(.7.203/(.62:$:<&(1$

-HVWHĖP\QDMOHSVLVSUDZGĵQDVQD www.STROPY.pl
 STROPY.PL
12:$*(1(5$&-$67523”:*Ù672Ķ(%52:<&+
%(=3867$.2:(67523<9(&725

-$.7(5$,9 $
.”:
$/(%(=3867

./8&=2:(=$/(7<6752389(&725

'26.21$ý$'Ĵ:,Ù.2,=2/$&<-12ĕÇ
6=<%.,,ý$7:<0217$Ķ'Ĵ:,*+'6
1,6.,.26=7:<.21$1,$675238
,'($/1,(*ý$'.$32:,(5=&+1,$'2/1$
02Ķ/,:2ĕÇ32':,(6=(1,$&,ÙĶ.,&+(/(0(17”:
02Ķ/,:2ĕÇ8.5<&,$,167$/$&-,:67523,(
%5$../$:,6=2:$1,$
='52:<,(.2/2*,&=1<
325=Å'(.1$%8'2:,(

WYBIERZ NAJLEPSZY STROP DLA SIEBIE!

%H]SþDWQDZ\FHQDQDZZZ67523<SO'267Ù312ĕÇ1$7(5(1,(&$ý(-32/6.,
 KO N S T R U KC JA
DAC H U

FOT. MARMA
Wybór ksztaítu idkonstrukcji dachu
ma duĖy wpíyw zarówno na wyglÉd
domu, jak idna swobod× aranĖowania
powierzchni na najwyĖszej
Zobacz jak
kondygnacji. ukïadaÊ membranÚ
dachowÈ

Od czego zależy kształt dachu?

Kształt i wygląd dachu zależy od wielu parametrów. Najważniejsze są warunki zapisane w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, ponieważ
trzeba się do nich dostosować. Mogą określać np. kąt nachylenie dachu, wysokość kalenicy, a nawet kolor i rodzaj pokrycia dachowego. Kolejnym czyn-
nikiem, z którym trzeba się liczyć jest wizja architekta. W końcu każdy twórca chce zrealizować (przeforsować) swoje pomysły. Następnym są wymagania
inwestorów – niestety nie zawsze racjonalne. Nie można też zapomnieć o warunkach regionalnych, czyli klimacie, terenie, lokalnej architekturze. Trzeba
również uwzględnić i inne ważne elementy.

ROZPIĘTOŚĆ ŚCIAN NOŚNYCH

Dobierana jest przez projektanta i zależy głównie od przeznaczenia budynku oraz jego wielkości, a w konsekwencji ma wpływ na rodzaj konstrukcji dachowej.
z 6–7 m oznacza niedużą rozpiętość podpór (ścian), która jest najbardziej odpowiednia dla najprostszych wiązarów krokwiowych, jętkowych lub kratowni-
cowych. Oznacza łatwość wykonania wszelkich konstrukcji oraz niewielki koszt wykonania dachu.
z 10–12 m to spora rozpiętość w domu jednorodzinnym, która ogranicza wybór konstrukcji dachu, najczęściej do płatwiowo-kleszczowej lub kratownicowej.
Zwykle dość znacznie komplikuje wykonanie dachu.

KĄT NACHYLENIA DACHU

Może być narzucony odgórnie przez decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu lub dostosowany do stylu budynku (np. płaskie dachy
w domach modernistycznych, strome, czterospadowe w dworkach), czy uwarunkowany rodzajem pokrycia dachowego (papa, strzecha, różne rodzaje bla-
chy, dachówek).
z 2–10° to bardzo mały spadek, niemal wymusza stosowanie stropodachu, czyli konstrukcji bardziej przypominającej strop niż dach. Wiązary wykonuje się
zazwyczaj z drewnianych belek dwuteowych lub kratownicowych, czasami z drewna klejonego. Z uwagi na zachowanie szczelności wybór pokrycia ograni-
czony jest do wszelkiego rodzaju materiałów bitumicznych lub pokryć blaszanych. Tak mały kąt nachylenia dachu stosuje się głównie w domach piętrowych
lub o nowoczesnej architekturze.
z 14–23° to spadek idealny dla trójkątnych wiązarów kratowych. Wybór materiałów pokryciowych jest wtedy znacznie większy. Mogą to być blachy i bla-
chodachówki, płyty włóknowo-cementowe, czy dachówki ceramiczne i cementowe (z pewnymi ograniczeniami). Dachy o takim spadku szczególnie dobrze
wyglądają w budynkach parterowych, ale można je stosować również w domach piętrowych. Przestrzeń poddasza doskonale nadaje się do przechowywania
różnych rzeczy (np. sanek, rowerów) oraz na zainstalowanie urządzeń wentylacji mechanicznej z rekuperatorem.
z 30–60° to kąt nachylenia dachu najlepszy dla tradycyjnych rozwiązań konstrukcyjnych. Oczywiście krokwie oraz inne elementy więźby można wykonywać
z belek dwuteowych, czy kratownic, a nie tylko z drewnianych bali. Pokrycie dachu można wykonać z każdego materiału także z gontu, trzciny, czy wiórów
osikowych. Przy takim nachyleniu połaci sensownym rozwiązaniem jest projektowanie poddasza użytkowego.

ZAGOSPODAROWANIE PODDASZA
Na mieszkalne często jest wynikiem niewielkiej szerokości i wielkości działki budowlanej, a czasami wyraźnym życzeniem inwestora. Trzeba jednak pamiętać,
że stanowi spore utrudnienie konstrukcyjne przy oferowaniu bardzo ograniczonego komfortu. Zapewnienie wysokości użytkowej (min. 2,5 m), oraz odpo-
wiedniego oświetlenia pomieszczeń (okna połaciowe, lukarny lub okna w ścianach szczytowych) oczywiście ma wpływ na wybór konstrukcji dachowej.
Tradycyjne więźby jętkowe, a zwłaszcza płatwiowo-kleszczowe (w ograniczonym stopniu kratownicowe) są najkorzystniejszym rozwiązaniem.

LICZBA POŁACI
W zasadniczy sposób wpływa na wygląd budynku oraz stopień skomplikowania konstrukcji dachowej. Zależy od decyzji architekta i inwestora. Oczywiście
dachy jedno- lub dwuspadowe są najłatwiejsze do wykonania i najtańsze. Najczęściej są to konstrukcje rozporowe lub kratownicowe. Z kolei dachy wielopo-
łaciowe należą do najdroższych i dość trudnych zarówno przy projektowaniu, jak i realizacji. W tym przypadku korzystniejsze są tradycyjne więźby jętkowe
i płatwiowo-kleszczowe.

58
 KONSTRUKCJA DACHU

Dach spadzisty czy płaski?

Do wyboru mamy dwa warianty dachu: spadzisty lub płaski.

DACH SPADZISTY
To najpopularniejsze rozwiązanie w budownictwie jednorodzinnym w naszym kraju. Taki dach ma dwie zasadnicze zalety. Po pierwsze, dzięki swemu nachy-
leniu, dobrze radzi sobie z wodą opadową i śniegiem. Po drugie, jako integralna część elewacji budynku, może stanowić jego efektowną ozdobę.
Dachy spadziste mogą mieć jedną lub kilka połaci. Te pierwsze określa się mianem jednospadowych, wśród drugich wyróżnia się konstrukcje dwuspadowe
(tych jest najwięcej), kopertowe, mansardowe i półszczytowe. Najlepiej sprawdzają się konstrukcje nieskomplikowane. Wynika to z tego, że proste dachy są
łatwiejsze w budowie, zdecydowanie mniej kłopotliwa jest też ich eksploatacja. Wszelkie załamania to przeszkody dla spływającej z połaci wody, a kosze to
miejsca, w których może gromadzić się śnieg.
Inwestor który zdecyduje się na dach o bardziej skomplikowanym kształcie, z przełamaniami połaci, lukarnami itp., powinien zlecić jego realizację doświad-
czonej ekipie. Ograniczy to ryzyko przecieków i kosztownych napraw w przyszłości.

DACH PŁASKI
Dachy płaskie, zwane też stropodachami, dominowały w polskim krajobrazie w latach 70., jako typowe zwieńczenie domów-kostek. Choć w związku z tym
wielu inwestorom nie kojarzą się najlepiej, zaczynają wracać do łask. Bardzo dobrze prezentują się bowiem na budynkach o nowoczesnej architekturze, na-
wiązującej do modernizmu. W przeciwieństwie do konstrukcji spadzistych, dają możliwość swobodnego projektowania kształtu budynku. W tym wariancie
nie ma też problemu z zagospodarowaniem najwyższej kondygnacji. Poza tym na płaskiej powierzchni dachu można urządzić taras czy tzw. zielony dach.
Ze względu na to, że z takich konstrukcji wolniej spływa deszczówka, niezbędna jest duża staranność przy wykonywaniu na dachu izolacji. Konieczne jest
też wyposażenie stropodachu w skuteczny system odprowadzania wody. Najczęściej tworzą go przepusty w attyce i zewnętrzne rury spustowe. Już podczas
eksploatacji trzeba natomiast pamiętać o regularnym usuwaniu śniegu.

a b c d e

Rodzaje dachów spadzistych: jednospadowy (a), dwuspadowy (b), kopertowy (c), mansardowy (d), półszczytowy (e).

FOT. WIĄZARY BURKIETOWICZ

Elementy konstrukcji dachowej
W dachach spadzistych konstrukcję stanowi więźba dachowa. Jej najważniejsze elementy to:
z belka podwalinowa – belka na stropie, na której opierają się słupy w dachu o konstrukcji płatwiowo-klesz-
czowej;
z dźwigar – prefabrykowany element konstrukcyjny z klejonych płyt OSB lub z desek połączonych łącznika-
mi stalowymi;
z jętka – pozioma belka łącząca pary krokwi w około 1/3 ich długości mierzonej od szczytu. Pełni funkcję
podpory pośredniej zwiększającej nośność krokwi. Jętki mają zwykle przekrój taki jak krokwie, ale można też
na nie używać cieńszych desek przybitych obustronnie do krokwi. Jętka musi mieć dostateczną sztywność,
dlatego jeśli jest wykonana z desek, trzeba w odstępach ok. 1 m wstawić między nie klocki usztywniające;
z kleszcze – deski grubości 25–35 mm spinające krokwie w konstrukcjach płatwiowych. Montuje się je na
poziomie płatwi; ich zadaniem jest niedopuszczenie do rozsunięcia się krokwi;
z krokiew – ukośna belka konstrukcji dachowej. Rząd krokwi połączonych parami na górze tworzy górną linię dachu nazywaną kalenicą. Krokwie mają
przekrój prostokątny o stosunku szerokości do wysokości około 1:2. W załamaniach wklęsłych (koszach) połaci dachowej montuje się krokwie o większym
przekroju nazywane krokwiami koszowymi;
z krawężnica – narożna krokiew umieszczona na wypukłym załamaniu połaci dachowej;
z kulawka – krokiew o zmniejszonej długości łącząca krawężnicę lub krokiew koszową z murłatą;
z miecze – skośnie ustawione belki, łączące słupy z płatwiami, zmniejszające rozpiętość płatwi i usztywniające więźbę dachową w kierunku podłużnym;
z murłata – pozioma belka o przekroju kwadratowym zamocowana do ścian i służąca jako oparcie krokwi, które łączy się z nią na zaciosy lub łączniki stalowe;
z płatew – pozioma belka podparta słupami, na której – mniej więcej pośrodku swej długości – opierają się krokwie. Płatwie wykonuje się z krawędziaków
o przekroju kwadratowym lub – jeśli mają przenosić duże obciążenia – ze stalowych belek dwuteowych;
z wiatrownica – to deska (czasami też profilowana blacha brzegowa) mocowana ukośnie do krokwi od spodu, zapobiegająca podrywaniu pokrycia na
krawędzi dachu.
Z tych elementów składa się wiązary. Elementy prefabrykowane, przygotowywane bezpośrednio w zakładzie wykonującym konstrukcje dachowe, do-
starczane są na plac budowy i montowane na przygotowanych podporach. Wiązary tradycyjne wykonywane są przez cieśli z pojedynczych elementów na
miejscu budowy.

59
 KONSTRUKCJA DACHU

Dach płaski wentylowany czy niewentylowany?

W zależności od konstrukcji dachy płaskie
konstrukcja pokrycie – papa ukïadana
dzieli się na wentylowane i niewentylowa- noĂna pokrycia wbdwóch warstwach
ne. zapewniajÈca
spadek
DACH WENTYLOWANY sztywne
To najpopularniejsze rozwiązanie, przypo- poszycie zbpïyt
minające nieco dach skośny o bardzo ma- OSB, mfp, sklej-
łym spadku. Elementem nośnym jest strop ki itp.
nad najwyższą kondygnacją. Na nim opie- paroizolacja
ra się konstrukcja wykonana najczęściej
z  drewna (wiązary bądź prefabrykowane
kratownice), ewentualnie z  metalowych
kształtowników. Stanowi ona oparcie dla
warstwy spadkowej, utworzonej z  mate-
riałów drewnopochodnych, np. płyt OSB,
sklejki. Na niej umieszcza się szczelne po- termoizolacja
otwór wentylacyjny
krycie dachowe, przeważnie papę bitu- Stropodach wentylowany.
miczną układaną wielowarstwowo.
Nazwa tej konstrukcji bierze się stąd, że pomiędzy stropem a pokryciem znajduje się pustka, umożliwiająca odprowadzenie (wentylowanie) gromadzącej
się tam wilgoci. Niezbędne do tego są otwory wentylacyjne w ściankach kolankowych (należy je zabezpieczyć siatką, aby do środka nie dostały się ptaki).
Wentylowanie dachu potrzebne jest po to, aby wilgoć nie uszkodziła pokrycia i ocieplenia – wełny mineralnej lub styropianu – które układa się na paroizolacji
na stropie.
Uwaga! Jeżeli do zaizolowania posłuży wełna, warto rozłożyć na niej paroprzepuszczalną folię wstępnego krycia. Uchroni ona ocieplenie przed ściekającą
wodą, która może się pojawić w wyniku powstania nieszczelności w pokryciu dachowym.

DACH NIEWENTYLOWANY
W takiej konstrukcji nie ma wiązarów i pustki
– wszystkie warstwy ściśle do siebie przyle-
gają. W  najpopularniejszym wariancie – da- pokrycie – papa
chu płaskim tradycyjnym – na stropie wy- (ukïadana wielowarstwowo)
lewa się warstwę spadkową z betonu, na niej
układa paroizolację, a  następnie ocieplenie
z wełny mineralnej, polistyrenu ekstrudowa-
nego, pianki poliuretanowej lub z płyt z twar-
dych odmian styropianu. Ostatnia warstwa to termoizolacja
pokrycie dachowe, zazwyczaj papa układana
wielowarstwowo.
Dachy płaskie niewentylowane wykonuje się
również w  odwróconym układzie warstw.
W  tym wariancie konstrukcja nośna dachu paroizoalcja
z  ukształtowanym spadkiem pokryta jest
izolacją przeciwwodną (zazwyczaj są to dwie
warstwy papy termozgrzewalnej), a  dopiero
na niej umieszcza się ocieplenie z polistyrenu strop
ekstrudowanego XPS lub z  płyt styropiano-
wych odmiany hydro. Wykończenie stanowi warstwa spadkowa
warstwa dociskowa – usypany na geowłókni-
nie żwir lub betonowe płyty. Na takim dachu Stropodach niewentylowany.
można też założyć ogród. Ostatnią warstwę stanowi wówczas żyzna ziemia.
FOT. FISCHER

Jak wykończyć widoczne elementy więźby?

Elementy konstrukcji dachu, które pełnią funkcję dekoracyjną, powinny być przed zamontowa-
niem ostrugane i pomalowane, bo inaczej w wykonanym już dachu trudno je będzie wykończyć.
Najczęściej dotyczy to krokwi szczytowych oraz jętek, a także nieosłoniętych podbitką końcówek
krokwi wzdłuż okapu. Aby końcówki te były niewidoczne, wzdłuż całego okapu należy ułożyć peł-
ne deskowanie. Te krokwie lub te ich końcówki, które pozostaną widoczne, trzeba czterostronnie
ostrugać, zukosować ich krawędzie i kilkakrotnie pomalować lakierem lub lakierobejcą. Na widocz-
ne od dołu deskowanie należy użyć ostruganych i  łączonych na pióro i  wpust desek zabezpie-
czonych impregnatem lub lakierobejcą. Jeśli dach nie będzie miał sztywnego poszycia z  desek,
deskowanie okapów w szczytach domu można przybić do listwy osadzonej w skosach tej ściany.

60
 KONSTRUKCJA DACHU

Jaki rodzaj konstrukcji dachowej?

Więźba krokwiowo-jętkowa.
Najczęściej stosowany rodzaj konstrukcji przy
dachach spadzistych to więźba krokwiowo-
-jętkowa lub płatwiowo-kleszczowa. Rzadziej jÚtka krokiew
stosowane są wiązary kratowe.

WIĘŹBA KROKWIOWO-JĘTKOWA
To najprostszy konstrukcyjnie i  najłatwiejszy
do wykonania wariant. Polecany szczególnie
na proste dwuspadowe dachy o  nachyleniu
przynajmniej 30° i rozpiętości do 10 m.
Niestety nadaje się tylko na dachy dwuspado-
we. Wszystkie jej wiązary są takie same. W naj-
prostszej wersji para krokwi wraz z drewnianą
belką stropową tworzy zamknięty trójkąt.
Częściej jednak dolne krokwie opierają się
na poziomej belce – murłacie. By zmniejszyć
ugięcie krokwi każdą parę krokwi łączy się wiatrownica (ukoĂnie przybita murïata
(rozpiera) poziomą belką nazywaną jętką. deska, wiÈĝÈca przynajmniej
3 sÈsiednie krokwie)
Jętkę umieszcza się najczęściej tak by dzieli-
ła długość krokwi w stosunku 1/3 do 2/3. Na
poddaszach użytkowych trzeba pamiętać przede wszystkim o tym by pod dachem dało się swobodnie chodzić, więc jętka powinna być na wysokości ok.
2,5 m od podłogi. Bardzo ważną cechą jest to, że wiązary cały ciężar dachu przekazują na ściany zewnętrzne i nie wymagają podpór w przestrzeni poddasza.
Nic nie utrudnia więc jego zagospodarowania. Wewnętrzne ściany nośne dolnej kondygnacji obciąża w takiej sytuacji jedynie strop. Przejmuje on też siły
rozciągające, wywierane przez wiązary, a jeżeli mamy ściankę kolankową – w ten sposób zostaje obciążony również jej wieniec.

WIĘŹBA PŁATWIOWO-KLESZCZOWA
To rozwiązanie uniwersalne – przy takiej konstrukcji kształt dachu i kąt nachylenia może być rozmaity, a jego rozpiętość niemal dowolnie duża. Konstrukcja
jest jednak bardziej złożona, a więc trudniejsza do wykonania. Przede wszystkim w tym typie więźby krokwie nie są zasadniczym elementem nośnym. Spo-
czywają na poziomych belkach zwanych płatwiami. Skrajne płatwie leżą na stropie lub ściance kolankowej, pozostałe zaś opierają się na słupach stojących
na stropie. Słupy umieszcza się co 3–5 krokwi, wówczas tworzą wraz z nimi tzw. wiązary pełne. Pozostałe zaś to wiązary puste – złożone tylko z pary krokwi
na płatwiach. To nie przekrój krokwi lecz rozstaw płatwi ma decydujące znaczenie dla dopuszczalnej rozpiętości dachu. Jego ciężar płatwie przekazują na
słupy, a te z kolei na strop. Dlatego więźbę projektuje się tak, by słupy znalazły się nad ścianami nośnymi dolnej kondygnacji. Więźba płatwiowa wymaga więc
wewnętrznych ścian nośnych (na dolnej kondygnacji), są one przy tym mocno obciążone. Praktyczną wadą tego rozwiązania są właśnie słupy na poddaszu,
a nie wolno ich likwidować lub przesuwać bez zgody konstruktora! Najczęściej próbuje się je ukryć wewnątrz ścian działowych. Oczywiście to dodatkowe
utrudnienie dla projektanta. A jeszcze większy kłopot, gdy zechcemy podzielić przestrzeń inaczej niż przewidywał projekt. Lekkie ścianki działowe możemy
ustawiać dowolnie, ale słupy nośne muszą zostać. A dokładniej – ich przesunięcie wymaga przeprojektowania całej konstrukcji. Niekiedy przyjmuje się prze-
ciwną taktykę i zamiast ukrywać, słupy się eksponuje. Nadają wówczas specyficzny charakter wnętrzom pod skosami.

Więźba płatwiowo-kleszczowa.

krokiew
pïatew

sïup miecz
(przenosi (usztywnia
obciÈĝenia poïÈczenie
zbpïatwi) pïatwi ibsïupa)

murïata

kleszcze
(deski dwustronnie
pïatew stropowa obejmujÈce sïupy)

61
 KONSTRUKCJA DACHU

WIĄZARY KRATOWE
Wytwarza się je przeważnie z  desek o  np.
4-centymetrowej grubości, łączonych przy
pomocy stalowych płytek kolczastych. Ich
zaletą jest to, że można je stosować na
skomplikowanych dachach o  dowolnym
kącie nachylenia i rozpiętości dochodzącej
do 30 m. Charakteryzują się dużą sztyw-
nością, nie wymagają podpór pośrednich.
Zwykle rozstawia się je gęsto, co 40–60 cm.
Mogą mieć przy tym bardzo różną formę
– od kratownic nadających się tylko na ni-
skie, nieużytkowe strychy, po belki kratowe
zastępujące krokwie o  dużym przekroju
i pozwalające na swobodna aranżację pod-
dasza (bez dodatkowych podpór). Wiązary krzyĝulec
powstają najczęściej w  wyspecjalizowa- pas dolny
nym zakładzie, a  montaż konstrukcji na
dachu jest bardzo szybki – fachowcy mogą się z nim uporać zaledwie w jeden dzień. Wiązary kratowe.

Czy można zmienić konstrukcję więźby? Co sprawdzić po zamontowaniu więźby?

Może to być konieczne, jeśli przewidziane w  projekcie lekkie pokrycie
(blachodachówki, gonty bitumiczne) planujemy zastąpić na przykład da-
chówką ceramiczną, cementową czy strzechą lub gdy w  dachu mają być
wmontowane okna połaciowe albo kolektory słoneczne. W więźbie o pro-
stej konstrukcji wystarczy wtedy odpowiednio zwiększyć przekroje krokwi
i zagęścić ich rozstaw, w bardziej skomplikowanej trzeba zmienić wymiary
wszystkich jej elementów. Do zmiany konstrukcji dachu zmusza czasem
trudność kupienia elementów drewnianych o  określonych przekrojach.
Wprawdzie w  takiej sytuacji można niekiedy użyć elementów grubszych
lub szerszych, ale może się okazać, że trudno będzie je połączyć z innymi
elementami konstrukcji dachu lub domu. Zmniejszenie przekrojów głów-
nych elementów nośnych wymusza zmniejszenie odstępów między nimi
lub zagęszczenie podpór.
Uwaga! Niezależnie od zakresu zmian: każde odstępstwo od projek-
tu więźby wymaga zgody projektanta domu; jeśli trudno do niego do-
trzeć, trzeba przeprojektowanie więźby powierzyć innemu projektantowi
z uprawnieniami.
Do takich zmian należą też:
z usunięcie słupa lub słupów, na których opierają się płatwie,
z zmiana przekroju płatwi,
z zastąpienie płatwi drewnianych – stalowymi,
z zmiana rozstawu krokwi dla ułatwienia montażu szerszych od tego roz-
stawu okien połaciowych; jeśli rozstaw krokwi odpowiada szerokości okien,
nie trzeba przecinać krokwi i  wstawiać wymianów, czyli odcinków belek,
które przejmą ich obciążenia.
Przekonstruowanie więźby z  prefabrykowanych wiązarów dachowych
można zamówić u ich producenta.
Sprawdzenie poprawności wykonania konstrukcji dachowej to za-
danie dla dekarza, który będzie się zajmował wykończeniem dachu.
Kontroli powinno się poddać następujące elementy:
z rozstaw krokwi – kontroluje się go, mierząc odległości między
nimi przy okapie oraz w kalenicy;
z ustawienie krokwi – patrząc wzdłuż rzędu krokwi, można mniej
więcej ocenić, czy zmontowane elementy tworzą od góry równą
płaszczyznę. Bardziej wiarygodne będzie sprawdzenie prostolinio-
wości ustawienia krokwi przez rozpięcie sznura między skrajnymi
krokwiami;
z złącza zaciosowe i nakładkowe – muszą być tak ukształtowane,
aby elementy stykały się na całej powierzchni połączenia, a w każ-
dym połączeniu był gwóźdź lub śruba;
z końce krokwi – powinny być obcięte pionowo, z  jednakowym
wysunięciem wzdłuż linii prostej;
z obejścia kominów – przy kominie odległość krokwi od jego po-
wierzchni musi wynosić przynajmniej 15 cm i żaden element drew-
niany nie może się na nim opierać;
z zabezpieczenia przed wiatrem – do czasu ułożenia pokrycia da-
chowego więźba powinna być prowizorycznie usztywniona skośnie
przybitymi deskami.
FOT. RECTICEL IZOLACJE

Jak mocować murłaty?

Jak już wspomniano, murłata to belka drewniana, która przenosi obciążenie z dachu na ściany budynku. Przekrój tego elementu jest kwadratowy i wynosi
zazwyczaj 10 × 10–15 × 15 cm. Murłaty mocuje się do ścianek kolankowych za pomocą osadzonych w nich wcześniej kotew z nagwintowanymi końców-
kami. Odstęp między kotwami powinien wynosić około 1,5 m; rozmieszczając je, trzeba zwracać uwagę, aby nie wypadły w osi krokwi. Przed ułożeniem
murłaty górną płaszczyznę ścianki kolankowej trzeba wyrównać i wypoziomować, a następnie ułożyć na niej izolację przeciwwilgociową z dwóch warstw
papy podkładowej, która będzie chronić drewno przed podciąganiem wilgoci z muru. Murłata powinna być ułożona równolegle do krawędzi ściany. Pod
nakrętki mocujące murłatę podkłada się podkładki stalowe dużej średnicy. Ścianka kolankowa jest zazwyczaj znacznie dłuższa niż długość dostępnych belek
drewnianych, dlatego trzeba ją łączyć na długości. W połączenie, uformowane na zakład, wbija się gwoździe lub klamrę ciesielską. Łączniki metalowe warto
zabezpieczyć farbą antykorozyjną. Jeśli okap dachowy nie będzie osłonięty od spodu podbitką, po zamocowaniu murłat i oparciu na nich krokwi, trzeba
domurować od zewnątrz cienką ściankę zasłaniającą murłaty do wysokości górnej powierzchni krokwi.

62
 KONSTRUKCJA DACHU

Konstrukcja dachu – jak uzyskać oszczędności?

Konstrukcje dachowe domów jednorodzinnych najczęściej wykonuje się z litych bali drewnianych. To bardzo dobre rozwiązanie pod warunkiem, że stosuje
się materiał w projektowanej klasie (z ograniczoną liczbą sęków) o wilgotności nie przekraczającej 18%. Niestety takie drewno jest drogie i trudno dostępne.
Wiedzą o tym projektanci i dlatego bardzo często przewymiarowują konstrukcję. Oczywiście ma to odzwierciedlenie w końcowym koszcie wykonania więź-
by. Szukając oszczędności nie tylko pieniędzy, ale także robocizny i czasu warto rozważyć trzy warianty:
z wykonanie połączenia poszczególnych elementów konstrukcji nie na tradycyjne wiązania ciesielskie, ale za pomocą stalowych, ocynkowanych łączników
do drewna. To dlatego, że cieśla wykonujący więźbę dachową powinien być fachowcem o wysokich kwalifikacjach i sporym doświadczeniu. Niestety, obec-
nie zatrudnienie takich pracowników jest dość kosztowne. Poza tym bardzo trudno ich znaleźć i namówić do pracy na budowie domu jednorodzinnego. Do-
brym rozwiązaniem jest zatem takie zaprojektowanie więźby, aby mógł ją wykonać każdy, nawet niewykwalifikowany robotnik. Umożliwiają to odpowiednio
wyprofilowane kształtki z ocynkowanej blachy, z fabrycznie przygotowanymi otworami na gwoździe lub wkręty. Ich stosowanie umożliwia docinanie ele-
mentów konstrukcyjnych „na styk” – bez żadnych skomplikowanych połączeń ciesielskich. Są tak skonstruowane, że po wbiciu gwoździ w zaznaczone przez
projektanta otwory (nie zawsze we wszystkie wykonane otwory) zapewniają odpowiednią wytrzymałość połączeń węzłowych;
z wykonanie elementów więźby z gotowych drewnianych belek dwuteowych, które zwykle charakteryzują się lepszymi parametrami od odpowiedników
z litego drewna i jednocześnie są od nich 2–3-krotnie lżejsze. To dlatego, że półki belek dwuteowych wykonane są z czterostronnie struganych i fazowanych
listew sosnowych, a środniki najczęściej z płyt OSB, wiórowych lub pilśniowych. Przy tym długość dostępnych elementów wynosi nawet 12 m, czyli prawie
dwukrotnie więcej od wymiarów standardowych bali drewnianych (max. 6,3 m). Dodatkowymi zaletami tego rozwiązania są: możliwość łączenia belek za
pomocą stalowych łączników oraz znaczne ograniczenie powstawania liniowych mostków termicznych. Natomiast pewnym utrudnieniem konieczność
stosowania dodatkowych usztywnień w węzłach konstrukcyjnych; FOT. WIĄZARY BURKIETOWICZ
z zamówienie sprefabrykowanej konstrukcji dachowej w specjalistycznym zakładzie, co najczęściej jest opłacal-
ne w przypadku stosowania dużej liczby jednakowych wiązarów kratowych. Oszczędza się głównie na robociźnie,
ponieważ ich wykonanie jest dość pracochłonne, choć niezbyt skomplikowane. Trzeba też liczyć się z  pewny-
mi ograniczeniami. Budynek powinien mieć kształt wydłużonego prostokąta, na budowę powinna prowadzić
utwardzona droga (konieczność dojazdu dźwigu i dużych samochodów ciężarowych). Istotna może być także
odległość budowy od zakładu prefabrykacji.
Uwaga! Każda więźba dachowa musi być zaprojektowana przez uprawnionego konstruktora. Nie wolno jej
zmieniać we własnym zakresie, gdyż grozi to katastrofą budowlaną. Wszystkie drewniane elementy konstrukcji
dachowej powinny być impregnowane preparatami przeciwgrzybicznym i  ogniochronnymi (najlepiej metodą
ciśnieniowo-próżniową).

LEKKI JAK PIÓRKO

BauderPIR FA przekonuje swoim niskim BauderPIR FA jest bardzo lekki
współczynnikiem przewodzenia ciepła i dzięki wysokiej jakości wykonania
λ 0,022 i niewielką grubością. łatwy w montażu.

REKLAMA

www.bauder.pl

63
 KONSTRUKCJA DACHU

FOT. BAUDER
Jak układać folie FWK?
Folie wstępnego krycia układa się bezpośrednio
na krokwiach, pasami równoległymi do okapu,
z zakładem co najmniej 15 cm. Szerokość tego
zakładu na większości folii zaznaczona jest ko-
lorową linią.
Bardzo ważne jest dopilnowanie, by folia FWK
była ułożona właściwą stroną do góry (z  napi-
sami na wierzchu). Podczas układania powinna
być mocno napięta i  wstępnie przymocowana
zszywkami, po czym przybija się kontrłaty, któ-
re ostatecznie mocują ją do krokwi.
Długość kontrłat powinna odpowiadać szero-
kości pasa układanej folii – dzięki temu jest ona
mocowana na bieżąco w  miarę postępu prac.
Równocześnie z  układaniem folii powinno się
przybijać łaty pod pokrycie lub też poszycie
z  desek, co umożliwi bezpieczne, zarówno dla
ludzi, jak i  dla folii, chodzenie po dachu pod-
czas robót dekarskich. Wokół kominów, okien
dachowych i  wywietrzników folia powinna
być zawsze wywijana do góry i  przymocowa-
na szczelnie taśmą samoprzylepną. Ewentual-
ne rozdarcie trzeba naprawić przez sklejenie
zbrojoną folią samoprzylepną. Jeśli uszkodzony
fragment jest duży, należy przybić lub wkleić
w to miejsce nowy fragment folii.

E K S P E R T ra d z i ...

KIEDY WARTO ROZWAŻYĆ ZASTOSOWANIE

PREFABRYKOWANEJ WIĘŹBY DACHOWEJ?

Nawet trudno sobie wyobrazić, jak wysokie byłyby dziś koszty… i jak długi czas produkcji towarów przemysłowych, gdyby nie prefabrykacja. Dla
każdego jest oczywiste, że jest to współczesny standard wytwarzania samochodów, pralek, mebli… i niezliczonej liczby innych produktów, które
wykorzystujemy na co dzień. W przemyśle drzewnym w Europie jest podobnie: prefabrykacja jest po prostu standardem, dzięki któremu skraca
się czas i obniża koszty produkcji konstrukcji dachowych. Wyższy też jest – od tradycyjnych „ręcznych” metod przygotowania więźby – poziom
jakości całej konstrukcji i wszystkich elementów składowych. Całość więźby dachowej, jej wytrzymałość i bezpieczeństwo użytkowania są opty-
malnie zaprojektowane przez inżynierów konstruktorów, a każdy z elementów przygotowany maszynowo z niemożliwą do uzyskania w inny
sposób precyzją.
Zarówno indywidualni inwestorzy, jak i wykonawcy: cieśle i dekarze, planując wykonanie tradycyjnej więźby dachowej mogą skorzystać z prefa-
brykowanych elementów. Elementy więźby wykonane są z czterostronnie struganego, wysuszonego i zaimpregnowanego drewna wysokiej jakości
o klasie wytrzymałości C24 potwierdzonej deklaracją właściwości użytkowych CE. Dokładność połączeń przygotowanych maszynowo elementów
jest niemal idealna – mniejsza niż 0,5 mm. Oczywiście więźba jest precyzyjnie zaprojektowana przez firmowe biuro konstrukcyjne wraz z wizuali-
zacją 3D, a odbiorca otrzymuje nie tylko projekt konstrukcji dachu, ale również projekt wykonawczy. Montaż tak przygotowanej i dostarczonej na
budowę więźby dachowej oszczędza czas i pieniądze zarówno inwestorów, jak i wykonawców.

Marcin Burkietowicz
Właściciel
WIĄZARY BURKIETOWICZ

64
 KONSTRUKCJA DACHU

FOT. MARMA POLSKIE FOLIE

Co zrobić, gdy dach został pokryty
bez użycia folii FWK?
Brak folii przed ułożeniem ostatecznego pokrycia da-
chowego jest poważnym błędem, jeśli poddasze będzie
wykorzystywane na cele mieszkalne, a więc i ogrzewane.
Sytuacje takie zdarzają się najczęściej, gdy dach kryty
jest prowizorycznie papą na deskowaniu, a  dopiero po
pewnym czasie układane jest docelowe pokrycie. W da-
chu bez folii FWK przestrzeń nad ociepleniem połaci da-
chowej nie będzie wentylowana, co stwarza zagrożenie
zawilgoceniem konstrukcji dachowej i termoizolacji. Pro-
blem ten można rozwiązać, mocując między krokwiami
3–4 cm od spodu deskowania folię paroprzepuszczalną.
W  ten sposób utworzy się pustka wentylacyjna, która
umożliwi odprowadzenie wilgoci – przez utworzoną
w tym celu szczelinę wywiewną wzdłuż kalenicy po obu
stronach połaci dachowej (w tym celu wycina się tam de-
ski poszycia i papę na szerokości ok. 4 cm), która umożli-
wi wypływ powietrza pod gąsiorami. Aby ruch powietrza
był możliwy, przy okapie niezbędna jest jeszcze szczelina
nawiewna – czasem dość trudna do wykonania, gdyż jej
utworzenie może wymagać skucia górnej krawędzi ścia-
ny. Folię paroprzepuszczalną mocuje się do boku krokwi
za pomocą cienkich listew, zwracając uwagę na to, by zo-
stała mocno naciągnięta. Jeśli rozstaw krokwi jest duży,
warto do spodu deskowania przybić listewkę dystanso-
wą (wzdłuż krokwi), co uchroni folię przed wybrzusze-
niem się podczas układania ocieplenia.

Ołacenie czy deskowanie?

Ważnym elementem dachu jest podkład dachowy – ołacenie lub deskowanie mocowane do konstrukcji dachu. To na nim opiera się pokrycie dachowe.
Ołacenie to ruszt wykonany z drewnianych kontrłat przytwierdzanych równolegle do krokwi, oraz łat, przybijanych prostopadle do nich. Listwy powinny
mieć wysokość 25–40 mm i szerokość 38–60 mm i być rozstawione w przedziale 30– 40 cm. Parametry te należy dostosować do rodzaju pokrycia, obciążeń
zewnętrznych dachu, kąta jego nachylenia i rozstawu krokwi. W tym wariancie również potrzebna jest folia – najlepiej paroprzepuszczalna membrana, którą
układa się na krokwiach przed przybiciem kontrłat. Ołacenie wykonuje się w przypadku krycia dachu blachodachówką i dachówkami.
Deskowanie można wykonać z desek o szerokości do 15 cm i grubości 2–2,5 cm lub z płyt drewnopochodnych (OSB, mfp, sklejka) o podwyższonej od-
porności na wilgoć. Przytwierdza się je do krokwi dachowych tak, aby łączenia kolejnych rzędów wypadały na różnych krokwiach. Niezbędnym elementem
mocowanym do deskowania jest trwały materiał hydroizolacyjny – papa bądź folia dachowa. Deskowanie stanowi podkład pod gonty bitumiczne, papę
i blachy płaskie.

a pokrycie kontrïaty b
dachowe
papa

ïaty

krokwie pokrycie dachowe

deski obszerokoĂci
membrana do 15 cm, pïyta
OSB lub mfp
Podkład dachowy w formie ołacenia (a) i deskowania (b).

65
 KONSTRUKCJA DACHU

Jakie obróbki blacharskie są niezbędne?

Szczelność dachu w dużej mierze zależy od prawidłowo wykonanych obróbek blacharskich. Wykonuje się je tam, gdzie pokrycie dachowe nie ma ciągłości
– przy otworach na kominy, okna dachowe, piony kanalizacyjne itp. To miejsca potencjalnych przecieków. Dużej staranności wymaga też wykonanie koszy
dachowych, okapów i kalenicy.

folia dachowa
ruszt z ïat i kontrïat
a

pokrycie z dachówki

wróblówka – Obróbki blacharskie miejsc najbardziej

umoĝliwia ruch narażonych na przecieki: okapu (a),
powietrza miÚdzy krawędzi dachu (b) i komina (c).
pokryciem a foliÈ,
stanowi barierÚ dla
maïych ptaków

pas nadrynnowy

c
tylny element obróbki
– chowany pod pokryciem
boczne elementy
obróbki – wszystkie
ïÈczy siÚ na rÈbki

rynna

pas podrynnowy przedni element obróbki

deska okapowa/czoïowaa
b – wyprowadzany na pokrycie

dachówki szczytowe pokrycie

górny pas obróbki

krokiew

obróbka
FOT. RECTICEL IZOLACJE

FOT. BALEX METAL

Zobacz jak
ukïadaÊ
pïyty
izolacyjne

66
 KONSTRUKCJA DACHU

Jak ocieplić poddasze? Czy poddasze można

ocieplić płytami PIR?
Dach może, ale nie musi być ocieplony. Izolacja jest niezbędna wtedy, gdy znajduje się on nad po-
mieszczeniem mieszkalnym. Tego typu konstrukcję można ocieplić na kilka sposobów. Najpopular- Coraz częściej stosowane na rynku budowla-
niejsza metoda zakłada zastosowanie wełny mineralnej. Materiał ten, poza bardzo dobrymi właści- nym płyty poliuretanowe typu „PIR” są mate-
wościami cieplnymi, charakteryzuje się dużą sprężystością włókien, dzięki czemu bardzo dokładnie riałem o bardzo dobrych parametrach izola-
wypełnia ocieplaną przestrzeń. cyjnych (lambda już od 0,019 W/(m.K). Wśród
Prace zaczyna się od przymocowania do krokwi uchwytów montażowych, które posłużą do przy- kilkudziesięciu rodzajów płyt PIR oferowane są
mocowania stelaża stanowiącego oparcie dla okładziny wykończeniowej. Następnie pomiędzy kro- płyty dedykowane do izolowania poddaszy.
kwiami umieszcza się maty wełny o grubości 15–20 cm grubości. Muszą być one 2–3 cm szersze od Materiał ten charakteryzuje się następującymi
rozstawu krokwi. Dzięki temu, że zostaną umieszczone na ścisk, niepotrzebne będzie ich dodatkowe parametrami:
mocowanie. Kolejnym krokiem jest montaż stalowego lub drewnianego stelaża i  drugiej warstwy z paroszczelna okładzina;
wełny. Aby uniknąć mostków termicznych, należy ją układać poprzecznie do pierwszej warstwy. Na- z obróbka krawędzi zamkiem typu pióro-
stępnie do rusztu mocuje się – z odpowiednimi zakładami – folię paroszczelną, która będzie zapobie- -wpust, który eliminuje mostki termiczne;
gać przenikaniu pary wodnej do warstwy ocieplającej i ochroni konstrukcję dachu przed zawilgoce- z wygodny format płyty: 600 × 1200 i wygod-
niem. Ostatni etap to montaż okładziny wykończeniowej na ruszcie. Najczęściej wykorzystuje się do ne paczkowanie;
tego płyty g-k, boazerię lub panele ścienne. z współczynnik lambda zależnie od typu ma-
Innym sposobem na ocieplenie połaci jest zastosowanie pianki poliuretanowej. Aplikuje się ją teriału 0,019–0,022 W/(m.K), dzięki któremu
na spód dachu metodą natryskową. Pianka rozpręża się i dokładnie wypełnia całą przestrzeń. Prace możliwe jest osiągnięcie dla poddasza U =
przeprowadza się bardzo szybko przy użyciu specjalnego agregatu. 0,15 W/(m2.K) już przy zastosowaniu materiału
Kolejny wariant to tzw. ocieplenie nakrokwiowe. Izolację w postaci płyt z pianki poliuretanowej o grubości 140 mm;
lub twardej wełny mineralnej (o grubości do 30 cm) umieszcza się nie pomiędzy, a nad krokwiami – z łatwość obróbki;
na pełnym deskowaniu pokrytym papą (przy gęsto rozstawionych krokwiach płyty mogą zastępować z stałość parametrów cieplnych w czasie;
deskowanie). Kolejne elementy to folia dachowa, kontrłaty i łaty oraz pokrycie dachowe. Niezbęd- z łatwość wentylowania połaci dachowej.
ne są też długie wkręty, które przechodzą przez kontrłaty, ocieplenie, deskowanie i  są zakotwione Wymienione cechy rozwiązania powodują,
w więźbie dachowej. W takiej metodzie nie ma problemu z mostkami termicznymi powodowanymi że prace związane z ocieplaniem energoosz-
przez krokwie, ponieważ wełna układana jest na całej powierzchni dachu. Inne zalety to możliwość czędnego poddasza płytami typu PIR są pro-
wyeksponowania drewnianej więźby dachowej, a także zwiększenie wysokości i kubatury pomiesz- ste i możliwe do wykonania nawet we wła-
czeń na poddaszu. snym zakresie.

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE WARUNKI POWINNA SPEŁNIAĆ PRAWDZIWA IZOLACJA NAKROKWIOWA?

W natłoku spraw związanych z budową wielu inwestorów zapomina, że dach jest najważniejszym elementem każdego budynku. Jego trwałość,
stabilność, szczelność oraz odpowiednie ocieplenie nie tylko polepszają komfort użytkowania, lecz przede wszystkim podwyższają żywotność ca-
łego obiektu. Odpowiednio dobrana więźba stanowiąca podłoże dla stabilnych płyt poliuretanowych typu PIR mocowanych nakrokwiowo połączo-
na z fachowym wykonawstwem to gwarancja trwale ciepłego i szczelnego dachu.
Nie każdy musi wiedzieć na czym polega stabilność płyt nakrokwiowych, dlatego często w oparciu o agresywną reklamę jako najlepsze sprzedawane są
niestety materiały niespełniające wymogów technicznych obowiązujących dla tego typu rozwiązań.
Zgodna z zasadami technicznymi poliuretanowa płyta typu PIR mocowana nakrokwiowo powinna:
z być opatrzona w zamek pióro-wpust (każdy inny zamek jest niewłaściwy);

z być opatrzona w odpowiedniej grubości okładzinę gwarantującą płycie stabilność wymiarową (niewłaściwa lub zbyt cienka okładzina powoduje

ryzyko kurczenia i wyginania się płyt oraz ich rozszczelnienia);

z charakteryzować się odpowiednią odpornością na nacisk min. 150 kPa (zbyt niska odporność na nacisk zwiększa ryzyko niestabilności podłoża

pokrycia i rozszczelnienia całego dachu);

z mieć potwierdzony współczynnik lambda (najlepiej nie więcej niż 0,022 W/(m.K);

z zostać zamocowana odpowiednią ilością odpowiednich wkrętów zależnie od stref dachu.

Tak dobrany materiał opatrzony może zostać w nałożoną fabrycznie membranę z samoprzylepnym zakładem dzięki czemu montaż staje się
prostszy, tańszy i nie powoduje ryzyka doboru niewłaściwej membrany. Wymienione powyżej argumenty stanowią podstawę wiedzy niezbędnej
w poprawnym doborze płyt PIR stosowanych nakrokwiowo.
Rezygnacja z powyższych zasad celem wydania mniejszej kwoty pieniędzy przy zakupie płyty może nas w przyszłości słono kosztować.

Marek Ciechowski
Sales & Marketing Manager, RECTICEL IZOLACJE

67
 P R AW D Z I WA I Z O L AC JA N A K R O K W I O WA

PREZENTACJA FIRMOWA
– POWERROOF

ZASTOSOWANIE
Płyta POWERROOF – stosowana jest jako izolacja dachów skośnych nad kon-
strukcją nośną, wykończenie powierzchni na pióro-wpust pozwala uzyskać jed-
nolitą warstwę izolacji zapobiegającą powstawaniu mostków termicznych.
Płyta EUROFLOOR – najcieńsza termoizolacja posadzki stosowana
w budownictwie mieszkaniowym i przemysłowym.

ZALETY
POWERROOF – stanowi idealną warstwę termoizolacyjną dachu skośnego gwa-
rantując najlepszy stosunek ceny do jakości: jednolita warstwa termoizolacji bez
mostków termicznych, całkowita odporność na skraplanie pary wodnej, łatwy
i szybki montaż również w przypadku nierównych odległości między krokwia-
mi, szczelność przeciwwiatrowa, ochrona konstrukcji dachu przed zmiennością
klimatu zewnętrznego, w przypadku renowacji możliwość zachowania orygi- Gęstość objętościowa [kg/m3]: ± 30
nalnego wykończenia sufitu wewnętrznego wykończenia dachu, paroizolacja, Właściwości mechaniczne:
izolacja i deskowanie montowane są równocześnie. z wytrzymałość na ściskanie CS (10/Y) 150 wg EN 826: przy min. 150 kPa – 10%
odkształcenia
EUROFLOOR z wytrzymałość na równomierne obciążenie: DLT(2)5 wg EN 1605 przy 40 kPa
Najlepsze parametry cieplne dzięki najniższej wartości współczynnika w 70°C w ciągu 168 h ~ 5%
lambda. RECTICEL oferuje płyty o grubości już od 20 do 100 mm, które dzięki Okładzina: aluminium o grubości około 50 μ
bardzo niskiemu współczynnikowi lambda 0,022 W/(mK), gwarantują najlepszy, Absorbcja wody: < 2% (WL(T)2 wg EN 12087)
możliwy do osiągnięcia na rynku efekt izolacyjny. Opór na przenikanie pary wodnej μ: 50–100
z Ekstremalnie wysoka odporność na nacisk. EUROFLOOR występujący Wymiary [mm]: długość: 2500, szerokość: 1200, grubość: 60–180
w dwóch wersjach dopuszcza obciążenie do 30 ton/m2, bez utraty swoich wła- Wszystkie płyty wykończone są dookoła w zamek typu pióro-wpust
ściwości
z Łatwość obróbki. EUROFLOOR dzięki swoim rozmiarom (1200 x 2500 mm) EUROFLOOR
jest łatwy w montażu, sztywny i poddaje się prostej obróbce przy użyciu piły Współczynnik przewodzenia ciepła λd [W/(mK)]: 0,022
lub w przypadku cieńszych płyt ostrego noża. Umieszczony na okładzinie wzór Gęstość objętościowa rdzenia [kg/m3]: ok. 30
siatki ułatwia rozcinanie i dopasowywanie rozciętych elementów na izolowanej Wymiary płyt [mm]: długość: 2500, szerokość: 1200, grubość: 20–100
posadzce. Po zamontowaniu wzór siatki ułatwia dodatkowo montaż instalacji Wykończenie powierzchni: proste krawędzie
ogrzewania podłogowego bez potrzeby zakupu i rozkładania przeznaczonych Klasyfikacja ogniowa: Euroklasa F zgodnie z EN 13501-1
do tego celu folii.
z Idealne rozwiązanie pod ogrzewaniem podłogowym. Dzięki gładkiej INFORMACJE DODATKOWE
powierzchni układanie instalacji ogrzewania podłogowego jest proste. Warstwa Aprobaty i certyfikaty: Deklaracja Właściwości Użytkowych
cienkiego aluminium zawarta w okładzinie płyty EUROFLOOR odbija dodatko-
wo do wnętrza pomieszczenia energię oddawaną z instalacji. Recticel Izolacje
Biuro handlowe
CHARAKTERYSTYKA Niepruszewo, ul. Cisowa 4
POWERROOF – jest termoizolacyjną płytą z rdzeniem z pianki poliizocjanuro- 64-320 Buk
wej – TAUfoam by Recficel o specjalnej strukturze komórkowej – obustronnie tel./faks 61 815 10 08
pokryta karbowaną folią aluminiową o gr. 50 μ, na której wierzchnią stronę www.recticelizolacje.pl
można nałożyć wodoodporną folię RECTIVENT e-mail: sekretariat.pl@recticel.com
Współczynnik przewodzenia ciepła λd [W/(mK)]: 0,022 (wg EN 12667)

69
 POKRYCIA
DAC H OW E I  R Y N N Y
Dach, jako element chroniÉcy dom
Jakie dachówki
przed warunkami atmosferycznymi, – ceramiczne czy cementowe?
Dachówki ceramiczne produkowane są z gliny i różnych domieszek
powinien byË solidny idszczelny. (mączka ceglana, kwarc), zwiększających ich wytrzymałość. Różnią
się wykończeniem. Modele naturalne pozbawione są dodatkowych
Dobrze gdy jest przy tym powłok. Dachówki angobowane są wykończone warstwą glinki szla-
chetnej, która zmienia ich kolor i  chroni przed porostami. Produkty

odpowiednio dopasowany do bryíy glazurowane mają dodatkową powłokę szkliwa, chroniącą je przed
nasiąkaniem i  zwiększającą odporność na zabrudzenia i  porosty.

budynku, poniewaĖ ma wpíyw na jego

Z kolei na dachówkach barwionych w masie nie widać niewielkich
uszkodzeń i  zarysowań – podobnie jak na wyrobach bez powłok
w kolorze naturalnej czerwieni.
wyglÉd. Aby dach byí kompletny, Oferowane są w różnych kolorach i wzorach. Najpopularniejsze są
modele zakładkowe ze specjalnie wyprofilowanymi zamkami, któ-
niezb×dne jest wyposaĖenie go re ułatwiają montaż i  zapewniają stabilne ułożenie oraz szczelność,
a także tradycyjna karpiówka.

wdsystem odprowadzania wody Dachówki ceramiczne stosowane są od stuleci. Są wyjątkowo trwa-

łe, mogą służyć nawet ponad 100 lat. Dzięki bogatemu wzornictwu

opadowej.
Czym się kierować przy wyborze pokrycia?
Wybierając pokrycie należy wziąć pod uwagę kilka cech dachu:
z dopuszczalne obciążenie więźby dachowej – ten parametr oblicza
uprawniony konstruktor, biorąc pod uwagę takie czynniki, jak obciążenie
śniegiem, parciem wiatru, ciężarem poruszającego się po dachu człowieka
i  wreszcie samym pokryciem. Należy ściśle trzymać się projektu, ponieważ
można je dopasować zarówno do tradycyjnej, jak i nowoczesnej ar-
chitektury. Nadają się do krycia dachów o  prostych i  skomplikowa-
nych kształtach. Ich kolejną zaletą jest to, że bardzo dobrze tłumią
dźwięki. Ze względu na dużą wagę, wymagają odpowiednio wytrzy-
małej więźby dachowej. Układa się je na podkładzie w formie ołace-
nia.
Dachówki cementowe z wyglądu są praktycznie nie do odróżnie-
nia od modeli ceramicznych. Mimo że wytwarza się je w zupełnie inny
sposób – nie z gliny, a z barwionego betonu. Dodatkowo na zewnątrz
pokrywane są farbą, nadającą im gładką powierzchnię oraz zwiększa-
jącą ich odporność na zabrudzenia i porastanie mchem. Charaktery-
zują się podobną do ceramicznych odpowiedników trwałością, choć
są od nich nieco tańsze. Również dobrze tłumią dźwięki, są mrozood-
porne i mało nasiąkliwe.

FOT. WIENERBERGER
różnice w wadze pomiędzy różnymi materiałami wykończeniowymi są zna-
czące. Przykładowo blacha aluminiowa waży zaledwie 2 kg/m², gont bitu-
miczny i blacha stalowa powlekana – 5–15 kg/m², a łupek kamienny – 30–
40 kg/m². Większe obciążenie dla konstrukcji stanowi strzecha (40–80 kg/m²)
i dachówki. Cementowe ważą 40–60 kg/m², a ceramiczne 45–90 kg/m²;
z kąt nachylenia połaci – im jest on mniejszy, tym pokrycie musi być szczel-
niejsze. Wynika to z tego, że z mniej stromego dachu woda spływa wolniej,
dłużej też zalega na nim topniejący śnieg. Właśnie dlatego każdy rodzaj po-
krycia ma zdefiniowany kąt nachylenia połaci. Na szczęście można go dosyć
mocno zmieniać, dobierając odpowiednio szczelne warstwy podkładu. Kąt
nachylenia ma również znaczenie ze względów estetycznych – na połaci
o dużym spadku pokrycie jest znacznie bardziej wyeksponowane, niż na pra-
wie płaskim;
z kształt dachu – im prostszy, tym większa możliwość wyboru pokrycia. Na
nieskomplikowanych konstrukcjach sprawdzą się zarówno pokrycia dostęp-
ne w dużych arkuszach (blachodachówka, blacha trapezowa), jak i elementy
drobnoformatowe. Połacie z  załamaniami, koszami czy lukarnami najlepiej
wykończyć mniejszymi elementami (dachówki, gonty drewniane) lub pokry-
ciem, które łatwo dociąć (blachy płaskie). Dzięki temu powstanie mniej od-
padków, co pozwoli ograniczyć koszty zakupu materiałów i robót dekarskich.

70
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

Na co zwrócić uwagę przy zakupie dachówek?

Elementy pokrycia kupuje się na sztuki i dlatego producenci często podają liczbę dachówek potrzebnych do ułożenia jednego metra kwadratowego. Trzeba
jednak pamiętać, że dachówki układa się w rzędach poziomych, a kolejne rzędy – z odpowiednim zakładem, zależnym od kąta nachylenia dachu. Na dachach
o mniejszym nachyleniu zakład powinien być szerszy, a wtedy może się okazać, że ostateczna liczba dachówek na metrze kwadratowym gotowego dachu
będzie inna niż podaje producent. Szerokość połaci dachowej powinna być wielokrotnością szerokości ułożonej dachówki, tak by dachówek nie trzeba było
przycinać.

FOT. RöBEN
Jak układać dachówki?
Dachówki układa się poziomymi rzędami, zaczynając od okapu. Tego
typu pokrycie utrzymuje się na dachu pod własnym ciężarem, dlatego
w zasadzie nie wymaga żadnego mocowania. Jedynie dachówki skrajne
powinny być przybite, aby nie zostały poderwane przez wiatr.
Podczas układania pokrycia trzeba pamiętać o  wstawieniu w  odpo-
wiednich miejscach dachówek przelotowych, przeznaczonych do wy-
prowadzenia ponad dach na przykład rury wentylacyjnej, anteny lub
wsporników pod ławę kominiarską. Akcesoria te trudno zastąpić innym Zobacz jak
elementami, więc lepiej tego nie próbować. Można natomiast nieco za- ukïadaÊ
dachówki
oszczędzić, zastępując drogie dachówki szczytowe (skrajne) obróbką
blacharską mocowaną do deski – wiatrownicy. Obniża to dość znacznie
koszty pokrycia, choć niestety brzeg dachu będzie wtedy wyglądał go-
rzej niż z dachówkami szczytowymi. Na kalenicy układa się profilowane Czym charakteryzują się blachodachówki?
gąsiory mocowane zaczepami do wsporników przybitych do krokwi.
Powstają z wytłoczenia blachy stalowej lub aluminiowej tak, aby mate-
Pod gąsiorami trzeba umieścić taśmę grzebieniową, która umożliwi
riał przypominał dachówki. Im wyższe jest tłoczenie, tym sztywniejszy
wentylację przestrzeni pod dachem.
jest arkusz. Trwałość blachodachówki w dużej mierze zależy od rodza-
ju powłoki ochronnej, jakiego użyto do pokrycia blachy. Może to być
powłoka wielowarstwowa, posypka z  kruszywa skalnego, barwiony
piasek kwarcowy itd. Blachodachówki są łatwe w  montażu, zwłaszcza
na dachach płaskich i dwuspadowych, gdy stosuje się wielkoformatowe
panele sięgające od okapu do kalenicy szerokości 80–120 cm i długość
do 7 m. Dostępne są także elementy drobnowymiarowe sprawdzające
się na dachach wielopołaciowych lub z dużą liczbą lukarn. Oba systemy
mocuje się do łat. Masa dobrze ułożonego pokrycia zwykle nie przekra-
cza 15 kg/m², a jego trwałość to przynajmniej 50 lat

FOT. CREATON POLSKA

Aby dodatkowo zabezpieczyć dachówki przed podrywaniem ich przez
wiatr i ześlizgiwaniem się z połaci dachu, można zastosować tzw.
klamrowanie.

Na co zwrócić uwagę podczas zakupu blachodachówek? FOT. BLACHOTRAPEZ

Po blachodachówkę dobrze jest wybrać się z projektem, a w tym – z rzutem dachu. Do jego kształtu moż-
na dobrać optymalną długość arkuszy blach za pomocą programu komputerowego, jakim dysponuje
wiele firm. Dzięki temu mniej będzie odpadów, co może zmniejszyć koszt pokrycia, zwłaszcza jeśli dach
ma skomplikowany kształt. Warto sprawdzić, czego dotyczy cena podana w ofercie: m² arkusza czy też po-
wierzchni pokrytego dachu. Różnica wynosi zazwyczaj około 5% i wynika z tego, że arkusze układa się na
zakład, którego wielkość zależy od rodzaju blachodachówek. Nie warto kupować bardzo długich arkuszy,
choć ich ułożenie jest mniej pracochłonne, a pokryty nimi dach – bardziej szczelny. W praktyce arkusze
dłuższe niż 4–4,5 m można łatwo uszkodzić podczas transportu lub podczas wciągania ich na dach. Arku-
sze i tak trzeba przycinać przy kominie, oknach połaciowych lub na skosach dachów czterospadowych.

71
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

Jakie blachy wybrać?

Do wyboru jest kilka rodzajów blach dachowych:
z miedziane – są bardzo atrakcyjne, zwłaszcza gdy pokryją się zielonoszarą patyną, czyli tlenkiem miedzi. Szlachetny wygląd powoduje, że są marzeniem
wielu inwestorów. Niestety niewielu inwestorów może sobie na nie pozwolić, gdyż jest to jedno z najdroższych pokryć dachowych. Blachy miedziane łączone
są w sposób tradycyjny, czyli na rąbek stojący lub leżący. Wymagają więc sporych umiejętności, czasu i pełnego deskowania dachu. Najlepiej wyglądają na
dachach o dużych powierzchniach. Masa pokrycia to zaledwie 4,5–5,5 kg/m²;
z cynkowo–tytanowe – mają podobne właściwości do blach miedzianych, ale są od nich tańsze. Także pokrywają się warstwą ochronną – węglanem cynku.
To powoduje, że stają się ciemno- lub srebrzystoszare i ładniej wyglądają, co jest ważne dla wielu architektów. Dostępne są zarówno arkusze blachy płaskiej,
jak i elementy drobnowymiarowe w kształcie prostokąta lub rombu. W obu przypadkach konieczne jest wykonanie pełnego deskowania dachu. Masa pokry-
cia jest niewielka i wynosi około 4 kg/m² natomiast trwałość szacowana jest na 50–100 lat;
z aluminiowe – właściwie ze stopów aluminium są odporne na wodę, ale nie na wodorotlenki, kwasy beztlenowe czy wodę morską (cząsteczki nie tylko
tych związków znajdują się w powietrzu). Z tego powodu muszą być powlekane powłokami ochronnymi. To oraz bardzo energochłonny proces wytwarzania
sprawia, że należą do najdroższych pokryć dachowych. Na dodatek są miękkie i łatwo można je uszkodzić mechaniczne. Blachy aluminiowe charakteryzują
się również bardzo dużą rozszerzalnością liniową, i trzeba to uwzględnić na połaciach o długości przekraczającej 7 m. Wykonuje się z nich głównie pokrycia
płaskie (na pełnym deskowaniu). Ich trwałość nie przekracza 50 lat, za to są najlżejszym rodzajem pokryć blaszanych (1,7–3 kg/m²). Poza tym stanowią rdzeń
wielu blach wytłaczanych, czyli blachodachówek;
z stalowe ocynkowane – należą do najtańszych pokryć, ale jednocześnie do najmniej trwałych. Dawniej były bardzo popularne, ale z uwagi na rdzewienie
obecnie rzadko są stosowane. Tym bardziej, że średnio co kilka lat wymagały zabezpieczania dodatkową powłoką malarską. Współcześnie pokrywane są
skuteczniejszym materiałem, czyli stopem alucynku. Dzięki zawartości aluminium mają lepszą ochronę antykorozyjną, którą cynk regeneruje w miejscach
uszkodzeń, a krzem sprawia, że powierzchnia jest bardziej twarda i odporna na zarysowania. Z blach stalowych można wykonywać pokrycia płaskie, ale
wtedy są pracochłonne i wymagają pełnego deskowania połaci. Można również układać blachy trapezowe (na łatach), ale trzeba wtedy zaakceptować ich
industrialny charakter. W zależności od rodzaju i grubości blachy masa pokrycia wynosi 4,5–14,5 kg/m², a trwałość 30–50 lat;
z stalowe powlekane – należą do najbardziej popularnych pokryć dachowych – głównie dlatego, że są stosunkowo tanie, a przy tym estetyczne i trwałe.
Dzięki odpowiednim przetłoczeniom bardzo przypominają dachówki jednocześnie eliminując ich główną wadę, czyli dużą masę. Jednak najważniejsze, że
są pokryte nawet kilkunastoma warstwami powłok antykorozyjnych. Jednak trzeba pamiętać, ze wygląd, stopień odporności na uszkodzenia mechaniczne,
trwałość i cena pokrycia zależą od ostatniej warstwy, która może być wykonana z żywicy poliestrowej, polichlorku winylu lub poliuretanu z dodatkiem polia-
midu. Wielką zaletą blach powlekanych jest ich uniwersalność, co oznacza, że nadają się do krycia dachów o nachyleniu od 5 do 90°.

FOT. BLACHY PRUSZYŃSKI

E K S P E R T ra d z i ...

CZYM KIEROWAĆ SIĘ PRZY WYBORZE

BLACHODACHÓWKI?

Blachodachówka to towar bardzo popularny. Duży wybór produktów wielu producentów. Czym więc
się kierować przy wyborze i na co zwracać uwagę przy zakupie? Decydując się na zakup blachodachów-
ki należy zwrócić uwagę na kilka istotnych kwestii. Pierwszą z nich jest trwałość, o której decydują
przede wszystkim:
• Grubość rdzenia stalowego (nie powinna być mniejsza niż 0,5 mm);
• Rodzaj powłoki – standardowe grubości to w przypadku poliestru 25–35 (μm), poliuretanu 50 (μm).
Odporność na wpływ czynników atmosferycznych jest mniejsza niż w przypadku powłoki poliureta-
nowej o grubości 50 (μm), która z kolei ustępuje blachodachówce pokrytej poliwinylem.
Na polskim rynku działa wiele firm, które mają w swoim asortymencie zarówno produkty droższe,
jak i te bardziej atrakcyjne cenowo. Chodzi o to, by klient miał świadomość co kryje się pod niższą ceną,
a może to być zarówno cieńszy rdzeń stalowy (0,45 mm), jak i cieńsze powłoki, a tym samym mniejsza
odporność na odbarwienia i korozję. Z kolei przy zakupie blachodachówki z posypką kamionkową
należy pamiętać, że w przeciwieństwie do zwykłej blachodachówki, którą można kłaść już na dach
o pochyleniu 9 stopni, wymaga ona minimalnego pochylenia dachu 12 stopni.
Przy wyborze producenta istotna jest marka i informacja jak długo firma działa na rynku oraz czy
posiada odpowiednie zaplecze serwisowe (jest to bardzo istotne w przypadku ewentualnych reklamacji).

Rafał Kuczyński
Dyrektor Handlowy Zobacz jak
PRUSZYŃSKI Sp. z o.o. montowaÊ
blachodachówki

72
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

Co jest ważne przy układaniu blachy z posypką?

Połać. Pod pokrycie to trzeba ułożyć ruszt z kontrłat i łat. Rozstaw łat powinien wynosić od kilkunastu do 40 cm (czasem więcej). Blachę układa się w kierunku
odwrotnym niż w innych pokryciach dachowych, zaczyna się bowiem od rzędu pod kalenicą, a następne rzędy paneli wsuwane są pod te leżące wyżej. Po
ułożeniu kilku rzędów blachy przybija się ją do łat specjalnymi gwoździami „od czoła”; producenci zalecają zabezpieczanie gwoździ klejem i posypką. Należy
zwracać uwagę na zachowanie wzajemnego przesunięcia arkuszy blachy w kolejnych rzędach, żeby zakłady pionowe nie były nigdzie widoczne. Rząd pod
gąsiorem montuje się zazwyczaj nieco później, np. przed montażem gąsiorów. Na kalenicę zakłada się gąsiory i przybija gwoździami do łat kalenicowych.
Trzyosobowa ekipa dekarzy może pokryć blachodachówką nawet 70–100 m² prostego dachu dziennie.
Okap. Panele przy rynnie są zazwyczaj nieco wysunięte poza okap. Mocuje się je do pierwszej łaty gwoździami od góry. Pierwsza łata może mieć taką samą
grubość jak pozostałe. Druga powinna być tak usytuowana, aby pierwszy arkusz blachy był odpowiednio wysunięty w stronę rynny.
Kosze. Można je pokryć obróbkami z blachy (najlepiej powlekanej) lub zastosować gotowe elementy zwane koszami. Kosz powinien leżeć na kontrłatach,
zamocowany klamerkami do łat. Odstęp między krawędziami paneli po obu stronach kosza nie powinien być mniejszy niż 10 cm: panele nie mogą się stykać.
Panele w koszach podgina się do dołu lub docina bez podgięcia, ale z wykorzystaniem uszczelki koszowej.
Komin. Panele przylegające do komina odgina się na szerokość około 5 cm do góry, a następnie nakłada się obróbkę przyścienną i mocuje ją do ściany.
Obróbka może być elementem gotowym, ale można ją wykonać własnoręcznie z blachy powlekanej. Tuż za kominem nie powinno być połączeń paneli.

FOT. RUUKKI
Jak należy układać blachodachówki?
Arkusze blachodachówki układa się od okapu do kalenicy, a  nie (jak na przykład dachówki
ceramiczne) rzędami wzdłuż okapu. Do mocowania używa się wyłącznie wkrętów samona-
wiercających – tak zwanych farmerskich z podkładką gumową. Umieszcza się je zawsze w dole
przetłoczenia po 5–6 sztuk na metr kwadratowy. Wzdłuż okapu i przy kalenicy blachę mocuje
się w każdym zagłębieniu fali. Wkrętów nie można dokręcać zbyt silnie, bo wtedy uniemożli-
wią ruchy pokrycia wywołane różnicą temperatury, co może doprowadzić do zdeformowania
blachy. Zbyt luźno zamocowane arkusze blachodachówki mogą być z kolei podrywane przez
wiatr. Wkręty są poprawnie dokręcone, jeżeli krawędź uszczelki nieznacznie wystaje spod koł-
nierza dociskowego wkrętu. Po ułożeniu arkuszy na całym dachu mocuje się obróbki ścian
szczytowych (wiatrownice) oraz gąsiory kalenicowe. W kalenicy trzeba pozostawić około 5-cen-
tymetrową szczelinę wentylacyjną między schodzącymi się pokryciami. Pod zakrywającym ją
gąsiorem umieszcza się siatkę lub grzebień zabezpieczający przed zagnieżdżeniem się ptaków.
Po ułożonej blachodachówce można chodzić jedynie w  miękkim obuwiu, by nie porysować
powłoki ochronnej, a  jeśli ulegnie ona uszkodzeniu, trzeba to miejsce jak najszybciej pokryć
farbą zaprawkową.
Uwaga! Nie wolno ciąć blachodachówek – co niestety jest powszechne – szlifierką kątową.
Wysoka temperatura podczas cięcia powoduje uszkodzenie powłoki ochronnej, a  snop spa-
dających iskier uszkadza lakierowaną powierzchnię arkuszy znajdujących się w  zasięgu tego
zabiegu: w takich miejscach może dochodzić do przyspieszonej korozji blachy. Blachę najlepiej
ciąć nożycami lub specjalnymi wycinakami.

Jakie pokrycia bitumiczne są do wyboru?

Dawniej bardzo popularne były papy – głównie z powodu dość niskiej ceny oraz łatwości wykonania pokrycia bez konieczności stosowania obróbek blachar-
skich i prawie bez odpadów. Ważna była również ich uniwersalność, czyli możliwość układania na dachach o kącie nachylenia połaci od 2 do 90°, niewielka
masa pokrycia wynosząca 3–15 kg/m² oraz odporność na promieniowanie UV.
Obecnie za mankament uważa się konieczność wykonywania pełnego deskowania. Wadą jest również palność pokryć bitumicznych i stosunkowo niewiel-
ka trwałość, szacowana na 10–40 lat. Jednak trzeba pamiętać, że współczesne papy asfaltowe czy dachówki bitumiczne są ciągle udoskonalane i charaktery-
zują się znacznie lepszymi właściwościami oraz ładniej wyglądają.
Współczesne papy asfaltowe – są o wiele bardziej wytrzymałe, elastyczne i trwałe od tradycyjnych. Zawdzięczają to osnowie z włókien szklanych, a nie
z tektury i grubej warstwie modyfikowanej masy asfaltowej. Z kolei kolorowa posypka kwarcowa sprawia, że są estetyczne. Na dachach układa się je w dwóch
lub trzech warstwach. Są niezastąpione przy wykonywaniu tzw. dachów odwróconych oraz zielonych (porośniętych roślinnością). Dostępne są papy samo-
przylepne, termozgrzewalne i oczywiście klejone do podłoża za pomocą lepiku asfaltowego.
Gonty bitumiczne – to pasy odpowiednio ponacinanej papy długości 1 m i szerokości około 30 cm. Dzięki różnym wzorom i barwnej posypce mogą
przypominać dachówki ceramiczne, gonty drewniane, pokrycie z łupka, a nawet blachy miedzianej (pokrywa je miedziana folia). Ich niewielkie wymiary
sprawiają, że doskonale nadają się do krycia dachów o skomplikowanych kształtach. Budowa gontów powoduje, że pokrycie składa się z trzech warstw papy
i dlatego można je układać nawet na dachach o niewielkim kącie nachylenia (14°).
Płyty bitumiczne – powstają po nasyceniu masą asfaltową osnowy z włókien celulozowych. Mają kształt płyt falistych w kolorach niebieskim, zielonym,
czerwonym, brązowym oraz czarnym. Produkowane są płyty o szerokości 95–105 cm i długości 200 cm oraz odpowiednio dopasowane kształtki kalenicowe
i krawędziowe, a także elementy przezroczyste mogące pełnić rolę świetlików dachowych.
Pokrycia bezspoinowe – to odpowiednik papy wykonywanej bezpośrednio na placu budowy. Po prostu maty z włókien szklanych lub tworzyw sztucz-
nych (poliamidu, poliestru, polipropylenu) nasącza się masą asfaltowo-kauczukową bądź poliuretanową. Także można je wykończyć kolorową posypką lub
pomalować specjalnymi farbami akrylowymi. Doskonale sprawdzają się przy kryciu dachów płaskich i tarasów.

73
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY
FOT. AHI ROOFING

Jak układać papę i gonty bitumiczne?

Jak kupować gonty bitumiczne?
Gonty są sprzedawane w ilości odpowiadającej powierzchni gotowego po-
krycia, a że przy ich układaniu prawie nie ma odpadów, nie jest potrzebna
specjalna nadwyżka materiału. Paczki powinny pochodzić z  jednej partii
produkcyjnej, bo gonty z kolejnych partii mogą się nieco różnić kolorem, co
może się ujawnić w gotowym pokryciu. Oprócz podstawowego materiału
pokryciowego kupujemy również gonty kalenicowe, okapowe i szczytowe,
a także elementy do obróbki wokół kominów czy przepustów rur wentyla-
cyjnych.
FOT. STEMA
Papę układa się na sztywnym i  równym podłożu z  desek łączonych
na pióro i wpust, płyt OSB lub sklejki. Pod papę ułożoną jako pokrycie
tymczasowe wystarczy poszycie z  desek łączonych na styk. Kupując
papę, trzeba pamiętać, że układa się ją na zakład, dlatego trzeba kupić
jej około 15% więcej niż to wynika z wymiarów dachu. Pokrycie z papy
wykonuje się jako dwuwarstwowe: pierwszą warstwę – z papy podkła-
dowej przyklejanej lub przybijanej do podłoża i drugą – nawierzchnio-
wą. Papy układa się głównie na dachach o niewielkim kącie nachylenia
i stropodachach betonowych. Najczęściej stosuje się papy termozgrze-
walne, przyklejane przez podgrzanie ich spodu palnikiem. Do podłoża
drewnianego papę przybija się gwoździami ocynkowanymi – papiaka-
mi z podkładkami, a skleja się tylko złącza poszczególnych pasów. Pasy
papy układa się na zakład szerokości co najmniej 10 cm, uważając przy
tym, by w pokryciu nie było załamań ani pęcherzy powietrza. Drugą
warstwę kładzie się w ten sam sposób, ale z przesunięciem o około po-
łowę szerokości pasa. Na dachach spadzistych prace rozpoczyna się od
okapu, kładąc kolejne pasy w kierunku kalenicy. Pasy gontów układa
się na zakład, którego szerokość jest oznaczona linią na każdym pasie
i w zaznaczonych miejscach poszczególne pasy przybija gwoździami.
Dodatkowe połączenie zapewniają naniesione punktowo na spód por-
cje bitumu, które sklejają warstwy gontów pod własnym ciężarem pod
wpływem nagrzewania się dachu przez słońce (jest to tzw. samowul-

kanizacja). Przycinanie gontów jest łatwe: fragmenty odcina się nożem,

a pozostałości można wykorzystać w innym miejscu. Podkład pod gon-
ty dostosowuje się do spadku dachu. Na dachach o kącie nachylenia:
z powyżej 20° – gonty można mocować bezpośrednio do podkładu
z desek lub płyt OSB,
z poniżej 20° – pod pokrycie z gontów na podkładzie trzeba ułożyć
papę podkładową.
Pokrycie z  gontów nie wymaga wielu obróbek blacharskich, bo
na szczytach, kalenicy, w  pasie nadrynnowym czy wokół kominów
i okien dachowych można je zastąpić profilowanymi elementami bi-
tumicznymi.
Wentylację pokrycia z gontów układanych na papie podkładowej
zapewniają kominki wentylacyjne montowane w warstwie pokrycia.

E K S P E R T ra d z i ...

CZY BLACHODACHÓWKA Z POSYPKĄ JEST LEPSZA OD ZWYKŁEJ?

Blachodachówki z posypką ze skały wulkanicznej zabezpieczamy naturalnym kruszywem wulkanicznym wydobywanym w Nowej Zelandii. Jest to
skuteczna warstwa ochronna, całkowicie odporna na działanie czynników atmosferycznych, naturalna „zapora” dla agresywnego środowiska, które
najczęściej powoduje starzenie się powłoki.
Kruszywo skutecznie wycisza upadające krople deszczu, tak uciążliwe i hałaśliwe przy zwykłych blaszanych pokryciach dachowych. Chroni także
panele przed uszkodzeniami w czasie transportu i montażu. Jest odporne na bezpośrednie uszkodzenia mechaniczne, również te naturalne. Blacha
zabezpieczona kruszywem po najcięższym nawet gradobiciu, dzięki swej chropowatej powierzchni nie będzie nosić śladów wgnieceń po uderzeniach
gradu.
W odróżnieniu od innych pokryć z blachy, z dachówek z posypką nie zsuwa się śnieg w czasie odwilż, chroniąc tym samym system rynnowy, bez
potrzeby stosowania płotków śniegowych. Matowa i porowata powierzchnia powoduje, że dach pokryty tymi dachówkami nie nagrzewa się do
bardzo wysokich temperatur, tak jak zwykła blacha.
Kruszywo wulkaniczne ogranicza zatem ryzyko mechanicznego czy naturalnego uszkodzenia powierzchni panelu, podnosi walory użytkowe
i estetyczne dachu domu, równocześnie dając przyjemny dla oka odbiór koloru.
Łukasz Malicki
Dyrektor Europa Centralna
GERARD AHI Roofing Kft

74
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

REKLAMA
A może pokrycie naturalne?
Trend powrotu do natury jest widoczny również w segmencie pokryć dacho-
wych. Coraz większą popularnością cieszą się materiały naturalne. Oto charak-
terystyka niektórych z nich:
z strzecha – pokrycie znane i powszechnie stosowane przez wielki. To dlate-
go, że odpowiednia trzcina, a częściej słoma (koszona kosą lub sierpem, a nie
kombajnem i młócona cepem) była tania oraz łatwo dostępna. Przy tym dobrze
wykonane pokrycie dachu charakteryzowało się rewelacyjnymi właściwościa-
mi akustycznymi oraz termoizolacyjnymi. Warto wiedzieć, że przy stosowanej
grubości wynoszącej 25–40 cm współczynnik przenikania ciepła U  wynosi
0,17-0,27 W/(m²·K). Sporą wadą strzechy jest łatwopalność. Z  tego powodu
w latach 50-tych ubiegłego wieku wydano zakaz pokrywania budynków tym
materiałem. Nawet przy współcześnie stosowanych środkach ogniochronnych
i grzybobójczych trzeba na to uważać. Innym mankamentem jest stosunkowo
duży ciężar pokrycia dochodzący nawet do 80 kg/m². Jednak obecnie strzechy
stały się modne, a  przez to pożądane. Niestety, niewielu fachowców potrafi
je prawidłowo układać. Na dodatek, często uznaje się je pokrycie wręcz luk-
susowe co oczywiście znalazło odzwierciedlenie w wysokiej cenie. Do krycia
dachów słomą lub trzciną wystarczy przybić łaty (dawniej żerdzie) w rozstawie
co około 40 cm. Do nich przywiązywane są wiązki grubości do 40 cm. Strze-
chy z trzciny najlepiej sprawdzają się na dachach o kącie nachylenia powyżej
45° (zalecane 50–55°). Dobrze ułożone i właściwie pielęgnowane pokrycie ma
trwałość do 100 lat (zwykle 50–80 lat).
z gonty drewniane – to podstawowy materiał, który dawniej stosowano do
krycia dworów, i góralskich willi oraz chałup. To piękne pokrycie było trwalsze
i droższe od strzechy. Współcześnie rzadko jest używane – zwykle w domach
nawiązujących do architektury regionalnej lub stylu dworkowego. Gont to ro-
dzaj deseczki o przekroju wydłużonego trójkąta równoramiennego, długości
40–60 cm, szerokości 6–14 cm z wyżłobionym wpustem wzdłuż grubszej kra-
wędzi. Powinien być ręcznie łupany z górskiej jodły lub świerka. Wtedy charak-
teryzuje się najlepszymi właściwościami, ponieważ kloc drewna rozszczepiany
jest wzdłuż naturalnych włókien. Pomimo nierówności powierzchnia gontów
jest wówczas błyszcząca i odporna na działanie warunków atmosferycznych.
Jednak współcześnie najczęściej dostępny jest znacznie tańszy i gorszy gont
cięty maszynowo z  desek tartacznych. Poprzecinanie naturalnych włókien
drewna powoduje, że deseczki często paczą się i pękają.
Aby temu zapobiec konieczne jest ich impregnowanie, co oczywiście nie
pozostaje bez wpływu na cenę i koszty robocizny.
Pokrywanie dachu polega na wsuwaniu jednej deseczki w drugą i przybi-
janiu gontów do łat. Dwie warstwy układa się na połaciach o nachyleniu po-
wyżej 45°, a trzy w koszach, pasach przyokapowych oraz na dachach o kącie
mniejszym od 38°. Zaletą gontów jest stosunkowo niewielka masa pokrycia
wynosząca 30–50 kg/m², a wadą – palność. Trwałość dobrze ułożonego i właś-
ciwie konserwowanego pokrycia wynosi 50–70 lat (najczęściej 25–40 lat).
z wióry osikowe – to znany od dawna rodzaj naturalnego pokrycia dachowe-
go, które obecnie jest znacznie tańsze od strzechy lub gontów drewnianych.
Dzięki temu znajduje wielu zwolenników. Poza tym bardzo charakterystyczny
wygląd, niezbyt opatrzonego pokrycia sprawia, że takie domy wyglądają bar-
dzo ciekawie. Wióry to strugane płaty drewna (osiki, topoli lub olchy) grubości
4–5 mm, szerokości 8–11 cm i długości około 35 cm.
Połać dachu może być pełni odeskowana lub tylko ołacona. Wióry układa się
w 5–11 warstwach (zwykle 9) i przybija do poszycia. Masa pokrycia o łącznej
grubości około 5 cm wynosi tylko 18 kg/m². Wiórami osikowymi można kryć
dachy o nachyleniu powyżej 30° (zalecane powyżej 40°).
Trwałość dobrze ułożonego oraz zaimpregnowanego pokrycia wynosi oko-
ło 40 lat oczywiście pod warunkiem, że dom znajduje się w terenie otwartym.
Opadające z  drzew liście lub igły mogą być bowiem przyczyną zniszczenia
poszycia (w wyniku korozji biologicznej) nawet po kilku latach użytkowania.
z łupek kamienny – to kolejny materiał dachowy stosowany od stuleci, któ-
ry wraca do łask. Jest bardzo trwały (może służyć nawet 300 lat) i oryginalny.
Uzyskuje się go przez cięcie skał warstwowych na cienkie, ok. 5 mm płytki.
W zależności od pochodzenia skały, łupek może być czarny, szary, w odcieniu
brązu lub zieleni. Płytki mogą mieć kształt regularny (prostokąty, łuski) lub nie-
regularny.

75
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

roĂlinnoĂÊ ekstensywna
Czym jest zielony dach? warstwa wegetacyjno-
-drenaĝowa
Określa się tak dach z  trawnikiem lub ogródkiem gr. 80–100 mm
z niską roślinnością. Warstwę gleby dobiera się od-
powiednio do rodzaju upraw. Rośliny uprawiane geowïóknina
ekstensywnie (niskie byliny z  krótkimi korzenia-
mi) lub trawa najlepiej rosną na podłożu grubości izolacja przeciwwodna
8–10 cm. Taką warstwę nakłada się na żwirową odporna na kontakt
warstwę filtracyjną, przykrytą geowłókniną. Innym z korzeniami roĂlin
rozwiązaniem jest stworzenie warstwy glebowo-
-filtracyjnej przez zmieszanie ziemi uprawnej z ke- polistyren ekstrudowany
ramzytem. Uprawianie wyższych roślin wymaga pïyta konstrukcyjna
utworzenia osobnej warstwy gleby grubości po-
Schemat zielonego dachu z roślinnością ekstensywną.
wyżej 20 cm na warstwie filtracyjnej ze żwiru. Ukła-
dy warstw dachów zielonych przedstawione są na
roĂlinnoĂÊ intensywna warstwa wegetacyjna
rysunkach.
(glebowa) zaleĝna od
FOT. T. RYBARCZYK doboru roslin

geowïóknina ğltrujÈca

warstwa drenaĝowa
gowïóknina ğltrujÈca
izolacja
przeciwwodna

polistyren ekstrudowany

pïyta konstrukcyjna
Układ warstw zielonego dachu z roślinnością intensywną.

Z czego podbitka dachowa?

E K S P E R T ra d z i ... Okapy dachowe wystające niekiedy kilkadziesiąt cen-
tymetrów poza obrys ścian domu wymagają od spodu
estetycznego wykończenia. Podsufitka, zwana potocz-
JAKIE SĄ TRENDY
nie podbitką, wykonana z  plastikowych paneli lub
W WYKONYWANIU ELEWACJI desek, zasłania elementy konstrukcji dachu. Otwory
I DACHU Z MATERIAŁÓW w  podsufitce umożliwiają wentylację przestrzeni da-
CERAMICZNYCH? chowej.
Podsufitkę wykonuje się najczęściej ze specjalnych
jednowarstwowych paneli PVC – gładkich lub o fak-
Najbardziej zauważalnym trendem w ostatnich latach jest płaska dachówka
turze drewna, lub z paneli z blachy z barwną powło-
w ciemnych kolorach, odpowiadająca na najnowsze trendy minimalizmu w ar-
ką, a także z drewna (desek grubości 12–15 mm, które
chitekturze. Brak wyraźnych linii podziału sprawia, że dach wydaje się być jed-
można polakierować lub pomalować kryjącą farbą). Są
nolity, wręcz bez faktury, a nowoczesny wygląd dodatkowo podkreślony jest to profilowane elementy – pełne oraz perforowane; te
ciemnym kolorem. Grafitowe, szare i czarne kolory przełamują stereotyp czer- ostatnie zapewniają wentylację przestrzeni pod po-
wonej ceramicznej dachówki, kojarzonej głównie z architekturą zabytkową. Po- kryciem dachowym. Szerokość krycia pojedynczego
nadto, dachówka zaczyna być ozdobą elewacji, płynnie przechodząc z dachu elementu wynosi najczęściej ok. 20 cm. Jako elementy
w fasadę budynku. Płaski kształt dachówek (np. Orea 9) idealnie prezentuje się uzupełniające produkowane są listwy brzegowe, kąto-
na powierzchniach pionowych, a na skośnych zapewnia wysoką szczelność. Co we oraz łączące.
więcej, dostępne dziś ceramiczne dodatki, takie jak np. specjalny system zamków Na podsufitkę stosuje się również komorowe pa-
charakterystycznych dla dachówek zakładkowych nie tylko przyspiesza i ułatwia nele elewacyjne z PVC, sztywniejsze od poprzednich
i  niewymagające tak gęstego zamocowania, ale droż-
montaż, ale również pozwala budować hermetyczne i bardzo trwałe dachy. Śmia-
sze. Ich szerokość wynosi 10, 15 lub 20 cm. Wszystkie
ło można powiedzieć, że w XXI wieku dachówki pokonały drogę porównywalną
materiały z  PVC są wrażliwe na zmiany temperatury
do przeskoku technologicznego ostatnich dekad – od nieregularnych płyt z gliny
(rozszerzają się i kurczą) i dlatego trzeba je montować
do idealnie wymierzonych ceramicznych elementów o prostych krawędziach, w  sposób umożliwiający swobodne ruchy termiczne,
dając architektom wspaniałe możliwości kształtowania estetyki budynku. aby się nie paczyły. Ruszt do poziomego mocowania
mgr inż. Maciej Brzozowski podsufitki wykonuje się z łat drewnianych o przekroju 3
Product Manager × 4 cm lub 4 × 5 cm, dobrze wysuszonych i zaimpregno-
WIENERBERGER wanych preparatem grzybo- i owadobójczym.

76
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

E K S P E R T ra d z i . . .

JAK PRAWIDŁOWO ZAMOCOWAĆ DACHÓWKI CERAMICZNE NA DACHU?

Przed układaniem dachówek należy wykonać szczelny podkład w postaci folii paroprzepuszczalnej lub – jeśli wymaga tego stopień nachylenia
połaci czy warunki klimatyczne w miejscu budowy – pełnego deskowania pokrytego papą. Na tak przygotowanym dachu nabija się kontrłaty i łaty,
których rozkład należy rozmierzyć dla konkretnej dachówki, zgodnie z zaleceniami producenta. Następnym krokiem jest przymocowanie obróbek
blacharskich i rynien oraz zamontowanie grzebieni okapu po czym można rozpocząć układanie dachówek, od okapu w górę, klamrując co trzecią
dachówkę po skosie oraz każdą dachówkę po obrysie połaci dachowej dla dodatkowej stabilności pokrycia i zabezpieczenia przed silnym wiatrem.
W miejscach takich jak komin i okna dachowe, gdzie może być konieczne przycinanie dachówek, należy uważać, by pył nie dostał się na dachów-
kę ani pod nią, ponieważ jest on trudny do usunięcia. W czasie układania dachówek należy odpowiednio rozmieścić akcesoria dachowe, w tym
dachówki wentylacyjne, kluczowe dla cyrkulacji powietrza pod połacią. Ich liczba i rozmieszczenie zależą od kształtu i wymiarów dachu, jednak
najczęściej układa się je w trzecim rzędzie pod kalenicą. Dla odpowiedniej wentylacji należy też zapewnić wpust i wypust powietrza przy okapie
i kalenicy. Istotne jest również ułożenie taśmy wentylująco-uszczelniającej pod gąsiorami w kalenicy i narożach. Same gąsiory mocuje się za pomo-
cą specjalnej klamry oraz przykręca wkrętami do kalenicy.
Sebastian Bogunia
Kierownik Regionu Śląsk i Małopolska
RÖBEN POLSKA SP. Z O.O. I WSPÓLNICY SP. K.

FOT. BORYSZEW
Czy warto zainwestować w instalację
przeciwoblodzeniową?
Nadmiar lodu i śniegu w strefie okapu stanowi duże zagrożenie. Pod cię-
żarem układ odprowadzania wody może się nawet zerwać. Co prawda
na wielu dachach zainstalowane są śniegołapy i  płotki przeciwśnieżne,
lecz nie zawsze są one skuteczne – szczególnie na obszarach z  bardzo
dużym nasileniem opadów śniegu. Dlatego warto rozważyć montaż in-
stalacji przeciwoblodzeniowej. Jej najważniejszym elementem są prze-
wody emitujące ciepło. W efekcie znajdujący się wokół śnieg i lód rozta-
piają się, zapewniając drożność systemu rynnowego. Przewody, których
zewnętrzna powłoka jest odporna na promieniowanie UV, układa się
w  rynnach, rurach spustowych, ewentualnie także w  strefie okapu. Aby
instalacja działała skutecznie, przewody trzeba rozmieścić we wszystkich
miejscach zagrożonych zamarznięciem. System grzewczy uruchamiany
jest przez sterownik wyposażony w dwa czujniki – temperatury i wilgot-
ności. W  pierwszej kolejności sprawdzana jest temperatura zewnętrzna.
Jeżeli jest niższa od ustawionej (np. 2°C), sterownik zaczyna kontrolować
wilgotność i dopiero po wykryciu opadu śniegu, załącza system przeciw-
oblodzeniowy.

Jak montować podbitkę?

Do wyboru są dwa warianty – montaż bezpośrednio do wystających końców krokwi lub na dodatkowym ruszcie, w płaszczyźnie prostopadłej do ściany
domu. Mocowanie do krokwi wykonuje się najczęściej na bardzo spadzistych dachach z daleko wysuniętymi okapami, gdyż wtedy zamocowanie poziome
może kolidować np. z oknami, a dach tak wykończony może sprawiać wrażenie zbyt ciężkiego. Ruszt do poziomego mocowania podsufitki wykonuje się z łat
drewnianych o przekroju 3 × 4 cm lub 4 × 5 cm, dobrze wysuszonych i zaimpregnowanych preparatem grzybo- i owadobójczym. Rozstaw łat montażowych
– do których bezpośrednio przybijana będzie podsufitka – zależy od rodzaju użytych paneli. Podsufitka z:
z paneli jednowarstwowych wymaga zamocowania w odstępach nie większych niż 30–40 cm,
z paneli komorowych oraz desek – co 60 cm.
Montaż rusztu i podsufitki wykonuje się po ociepleniu i otynkowaniu domu. Rozpoczyna się od przybicia listew brzegowych wzdłuż łat montażowych
w odstępach nie większych niż 40 cm. Panele przycięte na odpowiednią długość umieszcza się kolejno w wycięciach listew brzegowych i przybija do łat.
W narożach i innych miejscach łączenia mocuje się listwy łączące lub kątowe. Panele perforowane powinno się montować w odstępach ok. 1 m oraz w po-
bliżu narożników. W podobny sposób montuje się również panele komorowe (elewacyjne) i z blachy.

77
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

Jaka jest rola orynnowania? zakoñczenie rynny (denko)

System odprowadzania wody z  dachu jest ele-

mentem, do którego inwestorzy nie przykładają
zbyt dużej wagi. Tymczasem orynnowanie pełni
hak rynnowy
bardzo ważną rolę – umożliwia odprowadzanie (rynajza, rynhak)
wody deszczowej, która gromadzi się na dachu.
Rynny są niezbędne, bo bez nich elewacja bar-
dzo szybko uległaby uszkodzeniu. Zawilgocić
mogłoby się też wnętrze domu.
lej spustowy kolanko

T
CE
LLF
AS
odsadzka
T.
FO

obejma

rura spustowa

Elementy systemu rynnowego.

Jak dobrać orynnowanie?

L
Informacje na temat przekrojów i rozmieszczenia rynien znajdują siew projek-
cie domu. Dane można też obliczyć samodzielnie, pod warunkiem, że dach nie
ma dużej powierzchni i  skomplikowanego kształtu (wielu połaci, załamań, lu-
karn itp). W tym celu najwygodniej skorzystać z kalkulatorów udostępnianych
przez producentów orynnowania lub oszacować potrzebne przekroje w oparciu
o wskaźnik EPD (efektywna powierzchnia dachu, patrz rysunek):
H
EPD = (W + H/2) x L.
Jego wartość uzależniona jest od wielkości odwadnianej połaci dachu oraz W
kąta jego nachylenia – z  bardziej stromego woda spływa szybciej i  może ła-
twiej ulec spiętrzeniu w  rynnach. Stopień spiętrzenia wody w  lejach i  rurach
spustowych zależy natomiast od ich umiejscowienia. Najczęściej rury spustowe
instaluje się na końcach rynien. Dotyczy to przede wszystkim dachów dwu-
spadowych o  niewielkiej powierzchni. Jeżeli chcemy lepiej wykorzystać prze- Wymiary potrzebne do
wyznaczenia efektywnej
pustowość leja spustowego, możemy go zainstalować pośrodku długości
powierzchni dachu.
rynny. W takim wariancie jedna rura spustowa może zbierać wodę z większej
powierzchni dachu, choć trudniej będzie ją wkomponować w elewację. W przypadku dachów czterospadowych oraz skomplikowanych wielopołaciowych,
rurę spustową umieszcza się za narożnikiem. Dodatkowo elementy te zakłada się w miejscach, gdzie woda ulega spiętrzeniu, czyli w pobliżu koszy dacho-
wych, lukarn itp.
najwyĝszy punkt rynny
najwyĝszy punkt
rynny

haki co 40–60 cm
haki co 40–60 cm
rura spustowa
rura spustowa

Rynny montuje się z zachowaniem ok. 0,5% spadku od najwyższego punktu do rury spustowej.

78
 POKRYCIA DACHOWE I RYNNY

Jaki materiał jest najlepszy?

System rynnowy może być wykonany z jednego z następujących materiałów:
z PVC – rynny z plastiku są całkowicie odporne na korozję i bardzo łatwe w montażu. Drobne zarysowania nie stanowią problemu, ponieważ ewentualne
rysy nie będą widoczne dzięki barwieniu tworzywa w masie. Są dostępne w szerokiej gamie kolorystycznej. Ich wadą jest podatność na zniszczenia mecha-
niczne oraz niska odporność na promienie słoneczne – pod ich wpływem może nawet dojść do zmiany koloru;
z stal – tego typu elementy są bardzo trwałe i wytrzymałe na obciążenia mechaniczne, np. zsuwający się śnieg. Ewentualne uderzenia skutkują odkształ-
ceniami, które można naprawić. Rynny ze stali dobrze znoszą zarówno silne nasłonecznienie, jak i niską temperaturę. Ich wadą jest natomiast podatność na
korozję, zwłaszcza w miejscach, w których fabrycznie naniesione powłoki zostały uszkodzone. Rynny ze stali są też trudne w obróbce – trzeba użyć do niej
specjalistycznych narzędzi;
z aluminium – to materiał trwały i odporny na korozję. Rynny aluminiowe są lekkie i odporne na wahania temperatury, lecz dość trudne w montażu;
z miedź – jest materiałem niezwykle trwałym i odpornym na korozję. Jego dużą zaletą jest łatwość kształtowania nietypowych elementów, np. narożników;
z blacha cynkowo-tytanowa – ma podobne właściwości jak miedź, ale – podobnie jak ten materiał – nie cieszy się dużą popularnością ze względu na
wysoką cenę.

Czy montować rynny na tarasie? Co zrobić z deszczówką?

Odpowiedź brzmi: tak. Na krawędziach tarasu – zwłaszcza umieszczonego
wysoko nad terenem – należy zamontować rynny odprowadzające wodę
z jego powierzchni. Zapobiegnie to zaciekom, jakie na elewacji mogłaby
powodować woda deszczowa, która zawsze spłukuje zanieczyszczenia
z powierzchni tarasu. Rynny montuje się przy najniższej krawędzi nachy-
lenia powierzchni, ale na większych tarasach warto również rynny umoco-
wać po jego bokach. Brzegi tarasu powinny być zakończone fartuchami
blaszanymi kierującymi deszczówkę do wnętrza rynny.
FOT. RUUKKI
System rynnowy umożliwia odprowadzenie wody z  dachu. Póź-
niej jednak – po tym, jak spłynie ona do rynien i rur spustowych
– deszczówkę trzeba gdzieś odprowadzić. Można to zrobić na kilka
sposobów:
z na powierzchnię działki – to najprostsze rozwiązanie. Jest ono
jednak możliwe tylko wtedy, gdy grunt na działce jest przepusz-
czalny, a teren wokół domu nie jest utwardzony. W innym przypad-
ku trzeba rozważyć któryś z poniższych wariantów;
z do rowu melioracyjnego – taki sposób wymaga uzyskania
zgody miejscowego wydziału odpowiedzialnego za gospodarkę

wodną;
z do kanalizacji zbiorczej – w  tym przypadku również trzeba
starać się o  aprobatę przedsiębiorstwa wodno-kanalizacyjnego.
Drugi warunek jest taki, że kanalizacja musi być przystosowana do
odbioru nie tylko ścieków bytowo-gospodarczych, ale także desz-
czówki;
z do studni chłonnej na posesji lub podziemnej komory zbie-
rającej deszczówkę – oba warianty wiążą się ze sporymi nakłada-
mi inwestycyjnymi;
z do zbiornika – zgromadzona w  ten sposób woda opadowa
może zostać wykorzystana np. podlewania ogrodu, jednak zbior-
nik to znaczny koszt.

Na co zwrócić uwagę podczas montażu?

Zakładaniem rynien zajmuje się zazwyczaj
ekipa dekarska. Przy sprawdzaniu popraw- blacha okapowa
ności wykonania prac należy zwrócić uwagę
kapinos
na kilka rzeczy. Oglądane z boku rynny mu-
szą wystawać mniej więcej połową swojej
szerokości poza krawędź połaci dachowej.
Rury spustowe powinny być zamocowane
obejmami umieszczonymi bezpośrednio
pod kielichami połączeniowymi. Kontroli
hak rynnowy
orynnowania bezpośrednio na dachu raczej
nie zalecamy, zwłaszcza gdy jest on mocno
spadzisty i  łatwo z  niego spaść. Ponieważ
jednak dla prawidłowego funkcjonowania
rynien i rur spustowych decydujące znacze-
nie ma ich szczelność, warto przy odbiorze
robót polecić ekipie napełnienie ich wodą
(po zamknięciu odpływów) mniej więcej do
dachówki ïata
3/4 wysokości i sprawdzić, czy nie ma prze-
deska okapowa
cieków lub wyraźnego uginania się rynien.
Schemat wykończenia okapu.

80
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Mira – Czytelniczka Budujemy Dom, system
rynnowy i akcesoria dachowe ułożyła w 2015 r.
Dach: wielospadowy, pokryty dachówką betonową; nachylenie 30°.
System rynnowy: ze stali ocynkowanej pokrytej czterema warstwami powłok
ochronnych. Rynny – półokrągłe o przekroju 125 mm. Rury spustowe – okrągłe,
o średnicy 100 mm. Lokalizacja – przy narożnikach domu. Sposób odprowadze-
nia wody z dachu – przez wpusty odpływowe i rury do studni chłonnej oraz do
rur perforowanych i do gruntu.
Akcesoria dachowe: gąsiory i dachówki brzegowe, specjalne dachówki wenty-
lacyjne, kominki wentylacyjne, wyłaz dachowy.
Decyzja: materiały na dach i system rynnowy chciałam kupić w hurtowni z oko-
licy, lecz w trzech potraktowano mnie niepoważnie. Pracownicy nie chcieli wy-
liczyć materiałów i akcesoriów na dach, migali się od sporządzenia kosztorysu,
a wreszcie – kazali stawić się wykonawcy domu, mówiąc, że wolą z nim rozmawiać.
W końcu pojechałam do innej hurtowni dekarskiej, znajdującej się 80 km od mo-
jego miejsca zamieszkania. Tam rozmowa była inna – fachowa i konkretna, no i za-
kończyła się montażem na dachu. Dekarze doradzili mi system rynnowy z dobrej
stali skandynawskiej o gr. 0,6 mm, powleczonej aż czterema warstwami ochron-
nymi, które dobrze zabezpieczają przed uszkodzeniami mechanicznymi i wpły-
wem zmiennej pogody. Wyroby z takiej stali wydały mi się trwalsze od tych z pla-
stiku. Orynnowanie zamówiłam w komplecie z markową dachówką betonową
i akcesoriami. Kolor dopasowałam do dachówki.
Rady i przestrogi:
– Wygląda na to, że stalowy system rynnowy działa prawidłowo. Woda nie przelewa
się przez rynny i nie gromadzi przy fundamentach. W zimie lód nie zalega w rurach
spustowych ani ich nie rozsadza. Deszczówkę odprowadzam w następujący spo-
sób – przed frontem domu zbudowałam głęboką studnię chłonną i do niej woda
spływa z rur spustowych, poprzez wpusty odpływowe i pełne rury z PVC (zakopa-
ne w ziemi). Z tylnej połaci dachu kieruje się, przez wpusty, do rur perforowanych
i bezpośrednio do gruntu. Kiedy niedawno pierwszy raz otworzyłam dekle na wpu-
stach odpływowych, znalazłam tam jedynie kilka liści.
– Dekarze byli profesjonalni – nie naciągali mnie na akcesoria dachowe, które pod-
wyższają koszt pokrycia. Zastosowali tylko specjalne dachówki na kalenicy i brze-
gach dachu oraz kilka z „żeberkami” do wentylowania pokrycia. Na końcu pionów
wentylacyjnych założyli gotowe kominki. Dach nie jest stromy, dlatego przy wyła-
zie dachowym nie brakuje ławy kominiarskiej.
Koszty: materiały do systemu rynnowego 3196 zł. Robocizna w koszcie ułożenia
pokrycia z dachówki cementowej.
à Dach wymagaï uĝycia
kilku akcesoriów – gÈsiorów,
dachówek brzegowych
ibwentylacyjnych, kominków
wentylacyjnych.
 Wbstalowym systemie
rynnowym zastosowano
52 haki oraz kilka
ïÈczników rynien.
Basia i Janusz – Członkowie Klubu Budujących
Dom, system rynnowy i akcesoria dachowe
założyli w 2003 r.
Dach: kopertowy, pokryty dachówką cementową; nachylenie 37°.
System rynnowy: z PVC. Rynny – półokrągłe o przekroju 125 mm. Rury spusto-
we – okrągłe o średnicy 80 mm. Lokalizacja – przy narożnikach budynku. Sposób
odprowadzenia wody z dachu – na powierzchnię gruntu.
Akcesoria dachowe: do wentylacji taśmy, dachówki i kominki, ponadto prefabry-
kowane przejście instalacyjne dla anteny TV, płotki przeciwśnieżne.
Decyzja: orynnowanie z plastiku od naszego producenta miało dobre notowania,
głównie dlatego je wybraliśmy. Drugim powodem była lokalizacja domu w lesie.
Sosny rosną szczególnie blisko ściany północnej i wschodniej. Do pokrycia dachu
i obróbek blacharskich zatrudniliśmy dekarzy, ale widząc, jak się spieszą do przej-
ścia na kolejną budowę, nie powierzyliśmy im zamontowania systemu rynnowego.
Zrobiliśmy to sami. Na początku spuściliśmy z rynien plastikowe łańcuchy. Oczka
miały zły kształt i woda rozpryskiwała się na boki, zamiast spływać na ziemię. Po
roku założyliśmy rury spustowe. Ze względu na leśne środowisko, celowo nie dali-
śmy siatek w rynnach, ani wpustów odpływowych w rurach spustowych.
Rady i przestrogi:
– Janusz: Szybko poznałem wady systemu z PVC. Pod wpływem wysokiej tempe-
ratury rynny zaczęły się rozszerzać i „strzelać”, a złączki rozszczelniać. Gumowe
uszczelki na złączkach przetrwały gorąco sięgające 40–50°C oraz silny mróz przez
góra 2 lata, potem zaczęły przepuszczać wodę. Wciąż kupowałem nowe uszczelki.
Po pierwszej bardzo śnieżnej zimie musiałem dodatkowo wymieniać haki, podtrzy-
mujące rynny. Istniejące wyłamywały się pod naporem wielkich zlodowaciałych ta-
fli śniegu, które zsuwały się z dachu. Haki plastikowe zastępowałem stalowymi, od
tego samego producenta. Po tym wszystkim nie jestem zadowolony z plastikowe-
go systemu! Zamierzam sukcesywnie przechodzić na wyroby ze stali z nowoczes-
nymi trwałymi powłokami. Teraz żałuję, że podczas budowy odesłałem z kwitkiem
ludzi, którzy proponowali nam system z aluminium. Przyjechali do nas samocho-
dem wyładowanym blachą i narzędziami do jej obróbki na miejscu. Obawiałem się
korozji i wysokich kosztów, dlatego poszedłem w PVC.
– Basia: barwione PVC lepiej pasowało do koloru wybranej dachówki! To też mia-
ło znaczenie. W 2011 r., kiedy śnieg zerwał haki pod rynnami, mąż założył na każ-
dej połaci dachu płotki przeciwśnieżne ze stali. Montował je śrubami o dł. 10 cm do
specjalnych uchwytów, łat i krokwi. Rozważaliśmy kupno śniegołapów, ale płotki
są chyba lepsze. Warto je od razu stosować!
Koszty: wymiana (w 2011 r.) haków i złączek rynien oraz dodanie płotków prze-
ciwśnieżnych 1500 zł (robocizna własna).
à Nowa taĂma
wentylacyjna zastÈpiïa
taĂmÚ zniszczonÈ przez
kunÚ.
Á Podczas ukïadania
pokrycia dachu
zaïoĝono gotowe
kominki wentylacyjne
ibprzejĂcie instalacyjne
dla anteny.

Kuba – Członek Klubu Budujących Dom, system
rynnowy i akcesoria dachowe założył w 2014 r.
Dach: jednospadowy, pokryty płaską blachą na rąbek stojący; nachylenie 12°.
System rynnowy: z PVC. Rynny – półokrągłe o przekroju 150 mm, z siatką. Rury
spustowe – okrągłe o średnicy 100 mm. Sposób odprowadzenia wody z dachu
– przez wpusty odpływowe i rury do trzech kręgów studziennych, zakopanych
6 m od budynku.
Akcesoria dachowe: wyłaz dachowy, 4 kominki wentylacyjne, bariera przeciw-
śniegowa.
Decyzja: wykańczając dach płaską blachą, zdałem się na dekarza z okolicy, któ-
rego polecił mi generalny wykonawca domu. Dekarz przyjechał na wizję lokalną,
pomierzył co trzeba, zrobił kosztorys. To on doradził zakończenie jedynej ukośnej
połaci barierą przeciwśniegową i włożenie do rynny siatki. Porównałem jego kosz-
torys ze wskazaniami innych speców od dachu, ale żaden nie był lepszy. Kierując
się ceną wybrałem plastikowy system rynnowy
Rady i przestrogi:
– Z dachem i systemem rynnowym nie mam żadnego problemu. Rynny i rury spu-
stowe są całe i drożne, nie potrzebują wymiany haków, obejm. Z barierką na ukośnej
połaci, złożoną z trzech połączonych gotowych elementów, nie obawiam się niekon-
trolowanego spadku śniegu z wysokiego piętrowego budynku. Bariera jest solidnie
przymocowana śrubami do blachy i rąbków stojących i powinna wytrzymać napór
czapy lodu, śniegu. Choć mam lęk wy-
sokości, raz w roku jesienią wychodzę
przez wyłaz dachowy na dach i wyj-
muję siatkę z rynny. Ewentualnie wy-
miatam z rynny drobne nasiona brzóz
i paprochy. Siatkę zrzucam z dachu
i po rozwieszeniu jej na płocie myję
myjką ciśnieniową, która skutecznie
usuwa wszelki brud, naloty i igły sos-
nowe. Oczyszczone siatki wkładam
à Bariera przeciwĂnieĝna ibsposób jej do rynny i… mam przez rok spokój.
zamontowania do poïaci pokrytej pïaskÈ Taka siatka o drobnych oczkach, wy-
blachÈ na rÈbek stojÈcy. konana z PVC, na moim dachu jest
niezbędna. Skutecznie zabezpie-
cza rynny i rury spustowe przed za-
pchaniem liśćmi i igłami przepusz-
czając tylko drobne brudy. Aby
zabezpieczyć siatkę przed zatyka-
niem wystarczy ją raz w roku oczyś-
cić. Igły rzadko wbijają się na sztorc
w oczka, na ogół leżą płasko i mogę je
łatwo zebrać. Zdarza się, że podczas
ulewy deszczówka wybija pokrywkę
à Na pïaskim dachu odwróconym
we wpustach odpływowych. Dla mnie
nad garaĝem uïoĝono wodoszczelnÈ
membranÚ EPDM ibwodÚ skierowano to znak, że warto skontrolować ko-
do rury spustowej. szyczki. Zazwyczaj wymagają oczysz-
czenia raz w roku, bo siatka w rynnie
dobrze separuje większe zanieczysz-
czenia. Na dachu odwróconym przy
wejściu do rury spustowej jest ko-
szyczek zatrzymujący szyszki i liście.
Koszty: materiały na dach – 17 500 zł,
w  tym bariera przeciwśniegowa
980 zł, 4 kominki wentylacyjne 720 zł,
rynna o dł. 10 mb. – 131 zł. Robocizna
(za cały dach) 6000 zł.
à Wbrurach spustowych zamontowano
wpusty odpïywowe poïÈczone rurami
zbtrzema studniami chïonnymi.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Jola – Czytelniczka Budujemy Dom, system
rynnowy i akcesoria dachowe ułożyła w 2006 r.
Dach: dwuspadowy, pokryty dachówką ceramiczną (karpiówką); nachylenie 40°.
System rynnowy: z blachy miedzianej. Rynny – półokrągłe o przekroju 125 mm.
Rury spustowe – okrągłe o średnicy 100 mm. Sposób odprowadzenia wody z da-
chu – z rur spustowych bezpośrednio na grunt, albo przez pełne rury na trawnik.
Akcesoria dachowe: gąsiory, dachówki brzegowe i wentylacyjne, kominki wen-
tylacyjne, stopnie kominiarskie, ozdobne szpice i lew na kalenicy.
Decyzja: dach był trudny do pokrycia ze względu na wole oka na obu połaciach.
Starałam się go wykończyć najlepszymi materiałami i rękoma doświadczonych
dekarzy. Wolałam raz wydać większe pieniądze by uniknąć późniejszych kosz-
townych napraw. Wybrałam ceramiczną karpiówkę i miedziane rynny. Nie chcia-
łam, żeby kominiarze chodzili po pokojach, więc na frontowej połaci zaplanowa-
łam „ścieżkę” do dwóch kominów. Na stopnie kominiarskie mogą wejść z drabiny
przystawionej do dachu. Zadbałam, żeby dekarze od razu zamontowali akceso-
ria, np. elementy wentylacyjne, a także piorunochron i ozdoby. Kalenicę domu
oraz wolnostojącego garażu udekorowałam szpicami, dach altany grillowej –
figurką lwa. Takie upiększenie spodobało mi się podczas podróży po Niemczech.
Zamierzam wykorzystywać deszczówkę do podlewania ogrodu, więc dekarze
założyli, w dwóch rurach spustowych, łapacze wody.
Rady i przestrogi:
– Akcesoria dachowe i system rynnowy udały się na… 99%. Łapaczy wody dotąd
nie wykorzystuję, bo nie kupiłam zbiorników na deszczówkę w postaci dębowych
beczek. Z łapacza na garażu niekiedy zbieram wodę do wiadra, ale to prowizorycz-
ne rozwiązanie i daleko mu do zaplanowanego. Na ogrodowej połaci dachu śnieg
niekiedy wyłamuje fragmenty koszy i rynny, a spadając na ziemię niszczy rośliny.
U mnie elementy miedziane nie są gotowe, tylko obrabiane ręcznie i dekarz mu-
siał je naprawiać dwa razy. Aby temu zaradzić, zamierzam w tym roku dodać płotki
przy koszach i wejściu do domu.
– Dwa razy w roku sumiennie czyszczę kosze i rynny. Zaobserwowałam, że je-
śli zrobię to wczesną jesienią, do zimy zbiera się w nich jeszcze dużo resztek
z drzew. Jeśli natomiast wykonam czyszczenie w grudniu, brudu jest mniej i rynny
są drożne przez całą zimę. Wiosną tego roku pierwszy raz musiałam rozebrać rurę
spustową przy frontowym tarasie. Rozkręcenie i złożenie obejm i rury, wyjęcie za-
toru z liści, trwało 10 min. Dekarze nie zaproponowali mi siatek ochronnych, zapew-
ne z powodu brzóz rosnących w ogrodzie.
Koszty: system rynnowy i akcesoria dachowe ok. 24 000 zł.
Á Dwuspadowy
dach zbwolimi
oczkami Jola
wykoñczyïa
karpiówkÈ
ibmiedzianymi
rynnami.
Ä Stopnie
kominiarskie dekarze
poprowadzili do obu
kominów.
PREZENTACJA FIRMOWA
R O Z W I Ą Z A N I A DAC H OW E
ZASTOSOWANIE
z Dachówki ceramiczne, system akcesoriów ceramicznych oraz technicznych
do pokrycia dachów stromych oraz elewacji w różnych typach budynków
z Renowacja obiektów zabytkowych – pałaców, zamków, świątyń oraz zabytko-
wych budynków mieszkalnych
z Wybór wykrojów dachówek Koramic pozwala stosować je zarówno na budyn-
kach o architekturze tradycyjnej, zabytkach jak również na obiektach współcze-
snych, o nowoczesnej bryle
z Dachówki ceramiczne Koramic można stosować na dachach i elewacjach
o różnych kątach nachylenia (w zależności od modelu); przy zastosowaniu
membrany lub folii wstępnego krycia możliwe jest pokrycie dachu niemal pła-
skiego, o nachyleniu już od 15°, a także na pionowej elewacji
ZALETY
z Najwyższa trwałość – dachy z dachówki ceramicznej to wysoka jakość
i najwyższa trwałość, której widocznym potwierdzeniem są zabytkowe dachy
polskich starówek, nierzadko ponad 100-letnie. Dachówki ceramiczne marki
Koramic to stała i najwyższa jakość oraz trwałość gwarantowana udzielaną
przez Wienerberger 30-letnią gwarancją na mrozoodporność.
z Bezpieczeństwo – system złożony z wysokiej jakości dachówek, akcesoriów
ceramicznych i technicznych to gwarancja bezpiecznego i szczelnego dachu
na lata. Innowacyjne rozwiązania, jak Sturmfix – spinka umożliwiająca montaż
jednocześnie dwóch dachówek Koramic (dostępna dla wybranych dachówek
zakładkowych z oferty Wienerberger) to system służący zabezpieczeniu przed
szczególnie silnymi wiatrami i nawałnicami. Bezpieczeństwo dachu to także
jego odporność na nasilające się w ostatnich latach niekorzystne zjawiska
atmosferyczne. W przypadku silnych wiatrów ciężki dach ceramiczny nie tworzy
tzw. efektu żagla i nie ma zagrożenia zerwania całej połaci, a ewentualna napra-
wa czy konserwacja dachu po nawałnicy czy gradzie ogranicza się zazwyczaj do
naprawy bądź wymiany pojedynczych dachówek.
z Estetyka – dachówki marki Koramic dostępne są w szerokiej gamie modeli,
zarówno o wykrojach historycznych, jak karpiówki czy esówki, jak i nowocze-
snych (dachówki płaskie, zbliżone kształtem do prostokąta). Każdy model posia-
da od kilku do kilkunastu kolorów. Różnice w rozmiarach dachówek Koramic
oraz dostępność różnorodnych akcesoriów ceramicznych pozwala układać
z nich najbardziej skomplikowane, rozbudowane dachy, ale także podkreślić
prostotę nowoczesnej bryły. Dachówka ceramiczna to naturalny i jeden ze szla-
chetniejszych materiałów do pokrycia dachu, który z czasem, jak wszystko co
naturalne, pięknie się starzeje.
84
z Komfort i cisza – pokrycie z dachówek ceramicznych cechuje się doskonałą
izolacyjnością akustyczną w przypadku dźwięków otoczenia, m. in. takich jak
bębniące krople deszczu. Masywne pokrycie tłumi dźwięki a naturalna, cera-
miczna dachówka nie pozwala przegrzewać się pomieszczeniom na poddaszu.
„Oddychająca” ceramika na dachu oraz paroprzepuszczalna warstwa ocieplenia
z wełny mineralnej gwarantuje też optymalny mikroklimat wewnątrz domu nie-
zbędny dla komfortu mieszkania.
INFORMACJE DODATKOWE
z Wienerberger oferuje bezpłatne doradztwo techniczne na placu budowy
w całej Polsce.
z Wienerberger udziela 30-letniej gwarancji na mrozoodporność dachówek
Koramic.
z Aprobaty i certyfikaty: Deklaracja Właściwości Użytkowych potwierdzająca
zgodność z normą PN-EN 1304.
Pozostała oferta:
z Pozostałe dachówki w ofercie Wienerberger: Renesansowa Alegra 8,
Renesansowa Universo 10, Holenderka OVH Vario, Holenderka Cavus 13,
Reńska Cosmo, Marsylka Mondo 11, Marsylka Tradi 12
z Rozwiązania ścienne Porotherm – kompleksowy, wysokiej jakości system
ścian z ceramicznych pustaków poryzowanych, w tym, innowacyjny Porotherm
Dryfix – rozwiązanie oparte na pustakach szlifowanych, łączonych na suchą
zaprawę cienkowarstwową
z Systemowe ceramiczne stropy gęstożebrowe nadproża oraz zaprawy murar-
skie Porotherm
z Rozwiązania klinkierowe Terca – ceramiczne cegły klinkierowe, elewacyjne
wraz zaprawami
z Portal społecznościowy dla budujących www.budogram.pl
WIENERBERGER CERAMIKA BUDOWLANA Sp. z o.o.
ul. Ostrobramska 79, 04-175 Warszawa
Konsultacje Techniczne: 22 514 20 20
e-mail: konsultacje.techniczne@wienerberger.com
www.wienerberger.pl

Orea 9. Ta płaska dachówka wyróżnia się wzornictwem atrakcyjnym dla
współczesnej architektury - duży format (nawet 9,6 szt./m2), proste krawę-
dzie i wyraźne linie podziału. Montaż na specjalne zamki oraz płaska forma
sprawiają, że można ją układać również na elewacji, co otwiera oryginalne,
nowe możliwości aranżacji fasady. Doskonale sprawdzi się na obiektach
o nowoczesnej bryle.
Renesansowa Alegra 9. To największa polska dachówka zakładkowa
Koramic, ale dzięki wyważonym proporcjom dach z niej ułożony wygląda na
lżejszy i nie przytłacza budynku. Klasyczny kształt fali podkreśla silnie piono-
we linie połaci. Dachówka uniwersalna, z powodzeniem stosowana zarówno
na nowo budowanych domach, jak i obiektach zabytkowych. Łatwa do
układania dzięki szczelnym zamkom tworzy piękne i bezpieczne pokrycie.
Marsylka. Jedna z najstarszych i najpopularniejszych dachówek zakładko-
wych, stosowanych również w renowacji zabytków. Posiada dwa charakte-
rystyczne wyżłobienia (muldy), które tworzą na gotowym dachu efektowną
całość. Marsylki wyposażone są w zamki wytłoczone na dwóch zbiegających
się ze sobą krawędziach, które ułatwiają ich montaż oraz podnoszą szczel-
ność krycia.
Actua 10. To również dachówka płaska o stosunkowo dużych wymiarach,
ale w przeciwieństwie do dachówki Orea posiada delikatne przełamanie
w dolnej części, podkreślające poziome linie połaci dachowej. Na gotowej
połaci Actua 10 daje wrażenie gładkiego, niemal pozbawionego faktury
dachu. Wyróżniające się czystą i prostą formą dachówki bardzo dobrze
sprawdzają się na domach o nowoczesnej, awangardowej architekturze.
Stosowana również na elewacji.
Renesansowa L15. To dachówka z klasycznym kształtem fali o czytelnym
profilu, który szczególnie mocno podkreśla pionowe linie połaci. Wyposażo-
na w podwójne zamki zapewnia wysoką szczelność dachu. Uniwersalny
rozmiar i bogata kolorystyka dachówki L15, a także szeroki asortyment ak-
cesoriów i dodatków sprawiają, że to jeden z najpopularniejszych modeli
dachówek na rynku.
Mnich-Mniszka. To jeden z najbardziej tradycyjnych modeli. Dachówki
sprzedawane są w parach, górna nazywana jest mnichem, a dolna mniszką
− układane są w ten sposób, że każdy mnich przykrywa dwie mniszki, co
tworzy oryginalne pokrycie, szczególnie pasujące do obiektów architektury
śródziemnomorskiej. Wykorzystywana również na restaurowanych obiek-
tach sakralnych czy zabytkowych.
PREZENTACJA FIRMOWA
Karpiówka. To płaska dachówka o podłużnym kształcie, która może mieć
różne wykroje dolnej krawędzi, co pozwala na połaci stworzyć ciekawe
wzory. Dzięki swoimi niewielkim rozmiarom, karpiówka idealnie nadaje się
do krycia dachów o skomplikowanej formie, np. z powierzchniami łukowy-
mi, lukarnami czy wolim okiem. Karpiówka prosta w ciemnym kolorze
spodoba się inwestorom, będącym pod urokiem pokryć łupkowych.
Holenderka Madura. Dachówka będąca połączeniem tradycyjnego kształ-
tu falistej esówki oraz nowoczesnej technologii montażu na specjalne, pio-
nowe i poziome zamki. Ma dość duże wymiary, a klasyczna, falista forma
sprawia, że Holenderka Madura idealnie nadaje się do renowacji zabytko-
wych dachów lub do pokrycia domów o klasycznej, dworkowej architekturze.
Romańska Karthago 14. To dachówka o ciekawym kształcie, stanowią-
cym połączenie prostej linii dachówki listwowej z falą typową dla esówki.
Po ułożeniu podobna kształtem do dachówki Mnich-Mniszka. Dodatkowo,
wyposażona jest w zamki, zapewniające wysoką szczelność i odporność
połaci na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych. Łagodnie
zaokrąglony profil dachówki romańskiej szczególnie efektownie podkreśli
piękno domu o klasycznej architekturze.
85
 DAC H Ó W K I C E R A M I C Z N O - M E TA L O W E
PREZENTACJA FIRMOWA
GERARD ROOFING SYSTEMS®
Dachówki ceramiczno-metalowe Gerard Roofing Systems® cechuje przede
wszystkim wykonanie z blach o najwyższej jakości. Flagowe produkty
w tym zakresie to dachówki Gerard: Classic®, Senator,® Milano®, Corona®,
Heritage II®, Diamant®.
Blacha użyta do produkcji dachówek jest wykonana ze stali poddanej proceso-
wi galwanizowania poprzez zanurzenie w roztworze aluminiowo-cynkowym /
Al-Zn/. Taka technologia produkcji powoduje, że blacha jest 2,5-krotnie trwalsza
w odniesieniu do materiałów ocynkowanych. Kluczową rolę odgrywa przy tym
wyeliminowanie ryzyka przedwczesnego niszczenia, starzenia i przeciekania
pokrycia. Małe wymiary modułu przy symetryczności kształtu (fali) są gwarancją
dużej efektywności podczas wykonywania dachu. Korzyścią dla inwestora jest
przy tym zmniejszenie ilości odpadów nieużytkowych do 3%.
Specjalne powłoki ochronne
Dla poprawy trwałości dachówki wykorzystuje się obustronne zabezpieczenie
za pomocą warstwy epoksydowej, która zwiększa odporność na uszkodzenia
i korozję. Ważny jest lakier akrylowy z zawartością żywic zapewniający całko-
wicie nieprzepuszczalną barierę dla wilgoci. Tym samym powstaje podłoże dla
naturalnego kruszywa.
Warto podkreślić, że kolory nie ulegają wyblaknięciu. Barwa jest bowiem
naturalnym kolorem skały i nie zmieniają jej promienie UV oraz substancje che-
miczne zawarte w deszczu.
Naturalne kruszywo
Warstwy z odpowiednimi zabezpieczeniami stanowią podłoże dla specjalnego
kruszywa skalnego. Jest to naturalny kamień, który wydobywa się w Nowej
Zelandii. Powłoka z kruszywem stanowi warstwę ochronną i jest naturalną
„zaporą” dla agresywnego środowiska powodującego starzenia powłok zabez-
pieczających blachy. Ponadto kruszywo pozwala na skuteczne wyciszenie przed
upadającymi kroplami deszczu oraz zapewnia ochronę przed uszkodzeniami,
jakie mogą wystąpić podczas montażu i transportu pokrycia. Ważne jest
bowiem wyeliminowanie ryzyka wystąpienia rys na powierzchni panelu.
Oprócz tego kruszywo zapewnia delikatny odbiór koloru i ciekawe załamanie
światła. Warto zwrócić uwagę na porowatą a tym samym matową powierzch-
nię, dzięki której pokrycie nie nagrzewa się do bardzo wysokich temperatur.
Zaletą obniżenia temperatury nagrzewania pokrycia w połączeniu z niewielkimi
modułami dachówek jest zmniejszenie siły i ilości naprężeń powstających
w efekcie rozszerzania stali.
Dla zapewnienia trwałości powłoki z kruszywem uwzględnia się zabezpiecze-
nie za pomocą lakieru akrylowego z domieszką algicydów. Ma to zagwaranto-
wać ochronę przed porastaniem mchem.
86
Masa dachówek Gerard Roofing Systems®
Masa 1 m2 dachówek Gerard Roofing Systems® to tylko 7 kg. W efekcie masa
dachu jest o 6 razy mniejsza niż dachu wykorzystującego pokrycie cementowe
lub ceramiczne.
Wszystkie typy dachówek można układać na dachach z minimalnym kątem
nachylenia 12°. Pokrycie wykorzystuje się również na pionowych płaszczyznach
mansardach i na konstrukcjach typu „wole oko”. Z dachówek Gerard Roofing
Systems®, podczas odwilży nie zsuwa się śnieg, tak jak to ma miejsce w tradycyj-
nych pokryciach blaszanych. Zmniejsza się zatem ryzyko uszkodzenia rynien.
Kompletne pokrycie
Decydując się na dachówki ceramiczno-metalowe Gerard Roofing Systems®
producent zapewnia kompletny system wraz z gąsiorami okrągłymi, kalenicami,
bocznymi i płaskimi obróbkami blacharskimi, a także wywietrznikami i innymi
elementami, które są potrzebne do ułożenia dachu. Zyskuje się spójny, harmo-
nijny i piękny dach. Dachówki Gerard Roofing Systems® są dostępne w szerokiej
gamie 18 kolorów.
Warto podkreślić, że blachodachówki z posypką w postaci skały wulkanicznej
Gerard Roofing Systems® zalicza się do grupy najskuteczniejszych i efektywnych
pokryć dachowych, które są dostępne na rynku. W przeciwieństwie do tradycyj-
nych pokryć dachowych wykonanych z blachy, blachodachówka Gerard bazuje
na unikalnej technologii zabezpieczającej blachę za pomocą naturalnego
kruszywa wulkanicznego. Powstała warstwa ochronna jest skuteczna i zapew-
nia odporność na działanie skrajnych czynników atmosferycznych. Powstaje
bowiem naturalna zapora dla czynników przyczyniających się do starzenia
powłoki.
GERARD AHI Roofing Kft. Branch in Poland
tel. +48 22 575 52 25, tel. kom. +48 508 240 400
www.gerardroofs.pl, e-mail: lukasz.malicki@gerardroofs.eu
 OKNA,
D R Z W I I  R O L E T Y
NajwaĖniejszym zadaniem okien jest
Jaki materiał wybrać?
zapewnienie dopíywu do domu W naszym kraju najchętniej kupowane są ona z PVC i drewna. Mniej-

naturalnego āwiatía. Elementy te

szą popularnością cieszą się produkty z aluminium.
Okna z PVC są tańsze od drewnianych. Nie wymagają malowania,
choć trzeba regularnie smarować w  nich okucia. Najpopularniejsze
peíniÉ równieĖ waĖnÉ funkcj× są ramy w kolorze białym, ale bez problemu (za dopłatą) kupimy też
inne kolory, co pozwoli dopasować okna do wnętrza domu lub ele-
architektonicznÉ, zatem wybierajÉc wacji. W sprzedaży są też profile dwukolorowe, np. od wewnątrz bia-
łe, a od zewnątrz barwione. Okna z PVC charakteryzują się mniejszą

je, trzeba zwróciË uwag× zarówno na

sztywnością od drewnianych, dlatego nie stosuje się je przy bardzo
dużych powierzchniach szklenia.
Największą zaletą okien drewnianych jest naturalny i  elegancki
parametry wpíywajÉce na komfort wygląd. Tego typu profile są sztywne, dlatego sprawdzają się w przy-
padku większych przeszkleń. Nie zmieniają koloru pod wpływem pro-
mieszkania, jak idich estetyk×. Cechy mieni słonecznych, dlatego bez obaw można je montować w  miej-
scach narażonych na silne nasłonecznienie. Ich wadą jest to, że co

te sÉ równieĖ waĖne przy wyborze kilka lat trzeba je konserwować i malować.

Profile aluminiowe są bardzo trwałe, a ponadto można je stoso-

drzwi idrolet.
wać w przypadku przeszkleń o bardzo dużych powierzchniach. Mogą
być anodowane lub lakierowanie proszkowo na dowolny kolor. Dzięki
takiemu wykończeniu są odporne na korozję oraz działanie czynni-
ków zewnętrznych.

Jak zbudowane jest okno z PVC?

W przeciwieństwie do profili drewnianych, które mają zwartą strukturę, ramy
FOT. KRISPOL

FOT. SOKÓLKA OKNA I DRZWI

plastikowe charakteryzują się budową komorową. Takie rozwiązanie pozwa-

la zwiększyć ich izolacyjność termiczną. Nie jest jednak tak, że większa liczba
komór oznacza automatycznie, że okno ma lepsze parametry cieplne – jak
przekonują niektórzy sprzedawcy stolarki. Szczególnie gdy profil o standar-
dowej głębokości sztucznie podzielono – właśnie po to, by uzyskać efekt
marketingowy. Najczęściej ramy mają głębokość 70–90 mm i 5 komór.
Głębokość i liczba komór to nie jedyne parametry, na jakie trzeba zwrócić
uwagę przy wyborze profili z PVC. Ze względu na grubość ich ścianek, tego
typu modele występują w trzech klasach. Te klasy A są najgrubsze, B nieco
cieńsze, natomiast profile klasy C mogą mieć znacznie mniejszą grubość ścia-
nek, bo w tym przypadku nie unormowano minimalnego wymiaru.

Jakie szyby w oknach?

Oszklenie to obok ramy drugi najważniejszy element okna. Ze względu na dużą powierzchnię, ma kluczowy wpływ na parametry cieplne stolarki.
Obecnie standardem są szyby zespolone – dwie bądź trzy tafle szkła, przedzielone ramkami dystansowymi. Hermetycznie zamknięta przestrzeń pomiędzy
szybami może być wypełniona powietrzem lub ciężkim gazem, np. argonem. Gaz ma lepsze właściwości izolacyjne od powietrza. Zazwyczaj komory mają
szerokość 16 mm. Im jest ona większa, tym okno ma lepsze właściwości cieplne i akustyczne.
Stosowane w oknach szyby mogą mieć różne właściwości:
z ciepłochronne zmniejszają straty ciepła, odbijając promieniowanie cieplne do wnętrza domu;
z absorpcyjne – chronią pomieszczenia przez przegrzaniem (pochłaniają padające promieniowanie słoneczne);
z samoczyszczące – mają powłokę zapobiegającą gromadzeniu się zanieczyszczeń;
z antywłamaniowe – wyposażone są w folię, która zwiększa odporność na uderzenia;
z dźwiękochłonne – chronią pomieszczenia przed hałasem.
Uwaga! Szyby antywłamaniowe i dźwiękochłonne są cięższe i grubsze od standardowych, dlatego wyposażone w nie okna powinny mieć wzmocnione
ramy i okucia.

88
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Na co zwrócić uwagę przy wyborze okien?

Najważniejszym zadaniem okien, oprócz doświetlania wnętrz, jest zapewnienie ochrony przed ucieczką ciepła z domu. Dlatego tak ważne są ich parametry
termoizolacyjne. Izolacyjność cieplną określa współczynnik U. Im niższa jest jego wartość, tym okno jest cieplejsze. Zgodnie z polskimi przepisami, U nie
może przekraczać 1,1 W/(m²·K). Już od 2021 r. będzie to 0,9, o czym warto pamiętać, kupując okna na lata.
Wybierając stolarkę należy zwrócić uwagę zarówno na współczynnik przenikania ciepła samej szyby (Ug), jak i całego okna (Uw). Ten pierwszy jest zawsze
niższy.
Kolejną ważną cechą okien jest zdolność do tłumienia hałasów dobiegających z zewnątrz budynku. Określa ją parametr Rw, wyrażany w decybelach (dB).
W tym przypadku jest na odwrót niż przy współczynniku U – im wyższa jego wartość, tym lepiej, bo okna skuteczniej tłumią dźwięki. W zwykłych warunkach,
gdy dom zlokalizowany jest w cichej, spokojnej okolicy, wystarczą okna o Rw od 30 do 32 dB. Do budynku położonego np. przy arterii czy torach kolejowych
lepiej kupić stolarkę o współczynniku Rw wyższym niż 35 dB. Duży wpływ na izolacyjność akustyczną maja też nawiewniki. W głośnej okolicy powinno się
stosować ich specjalne wersje o podwyższonej izolacyjności. A najlepiej nie zakładać ich na oknach od najgłośniejszej strony.
Nie bez znaczenia są też zabezpieczenia antywłamaniowe w oknach. W końcu to miejsca newralgiczne, przez które dokonuje się większość włamań do
domów. Wśród rozmaitych rozwiązań można wyróżnić wzmocnione profile, szyby laminowane folią, klamki z zamkiem czy specjalne okucia z zaczepami
w kształcie grzybka.
Trzeba sobie jednak zdawać sprawę, nie istnieją rozwiązania skuteczne w 100%. Chodzi przede wszystkim o to, by czas potrzebny intruzowi na sforsowanie
okna był jak najdłuższy. Lepiej nie wybierać więc produktów klasy 1, które można sforsować bez użycia narzędzi, wykorzystując siłę mięśni. Te klasy 2 będą
stawiały opór włamywaczowi wyposażonemu w proste narzędzia (np. wkrętak) przez 3 minuty. Aby włamać się przez okno 3 klasy, intruz wyposażony w pro-
ste narzędzia i dodatkowo łom będzie potrzebował już 5 minut. Lepiej zabezpieczone produkty klas 4–6 oferowane są sporadycznie.

FOT. SCHÜCO
Czy warto kupić okna o podwyższonej
ciepłochronności?
Warto, jeśli budujemy dom energooszczędny lub pasywny, a więc o bar-
dzo dobrze izolowanych ścianach o  współczynniku przenikania ciepła
U = 0,15–0,20 W/(m²·K) – dom energooszczędny oraz 0,15–0,1 W/(m²·K)
– dom pasywny.
Standardowe okna mają ciepłochronność 1,0 W/(m²·K), co w porów-
naniu z ciepłochronnością ścian oznacza 4–5-krotnie wyższe straty cie-
pła. Ponieważ jednak udział powierzchni okien w całkowitej powierzchni
ścian zewnętrznych nie przekracza najczęściej 20%, to zamontowanie
droższych o 20–30% okien, których przenikalność cieplna wynosi poni-
żej 1,0 W/(m²·K), tylko nieznacznie, bo o ok. 5–10% obniży koszty ogrze-
wania, podniesie natomiast o  20–30% koszty inwestycji. Wydatek taki
zwróci się więc dopiero po kilkunastu latach.

Jaki sposób otwierania?

a b
Sposób i łatwość otwierania okien, w pewnym stopniu także ich szczelność,
zależy od okuć. Obecnie standardem są okucia obwodowe, w których me-
chanizm ryglujący i zawiasy – rozmieszczone na całym obwodzie skrzydła
– są ze sobą połączone i wprawiane w ruch obrotem klamki.
Ze względu na sposób otwierania, wyróżnia się następujące rodzaje okien:
z rozwierane (oznaczane są symbolem R) – są wyposażone w  zawiasy
umieszczone z boku ramy i otwierają się na jedną ze stron. To obecnie najpo-
pularniejsze rozwiązanie;
z uchylne (U) – otwierają się wzdłuż osi poziomej, co umożliwia łatwe wie-
trzenie pomieszczenia;
z rozwierano-uchylne (RU) – to połączenie obu powyższych sposobów ot-
wierania; c d
z przesuwne (HS/HST/HKS/PSK) – przesuwają się po szynach dolnych i gór-
nych. Taki wariant stosuje się przede wszystkim przy większych powierzch-
niach przeszkleń, np. w modelach tarasowych, ale również tam, gdzie nie ma
miejsca na ruch skrzydła (np. w kuchni nad blatem);
z nieotwierane (FIX) – ich zaletą jest niższa od standardowych cena (brak
okuć). Sprawdzą się w  miejscach, do których jest dostęp z  zewnątrz (np.
w  celu umycia) i  nie ma konieczności ich otwierania. Często stosuje się je
w zestawie – z jednym skrzydłem stałym, a drugim otwieranym.

Najpopularniejsze modele okien: rozwierane (a),

uchylne (b), rozwierano-uchylne (c), nieotwierane (d).

89
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Czy można zmienić kształt i ilość okien? Czy nawiewniki są potrzebne?

W trakcie budowy można zmienić nie tylko liczbę, ale i kształt oraz wielkość okien –
pod warunkiem, że nie naruszy to przepisów budowlanych, w których wymaga się, by:
z odległość ściany z oknami od granic działki nie była mniejsza niż 4 m, oraz
z powierzchnia oszklenia w  pomieszczeniach mieszkalnych stanowiła nie mniej niż
1/8 ich powierzchni w pokojach oraz 1/12 w kuchniach.
Wszelkie zmiany w  stosunku do projektu powinny być naniesione na plan budynku
i zatwierdzone przez projektanta.
FOT. SCHÜCO
W  domach bez mechanicznej wentylacji nawiewno-
-wywiewnej są one niezbędne. Elementy ułatwiające
wymianę powietrza montuje się przeważnie na ramach
ościeżnic i  skrzydeł okiennych. Ze względu na sposób
regulowania, wyróżnia się trzy typy nawiewników. Ste-
rowane ręcznie wymagają ręcznej regulacji przysłoną.
Higrosterowane są samoregulujące, a  strumień powie-
trza jest uzależniony od zawartości pary wodnej w  po-
mieszczeniu (większy przepływ przy wzroście wilgotności

powietrza wewnętrznego). Z  kolei ciśnieniowe działają

automatycznie, w  zależności od różnicy ciśnienia na ze-
wnątrz i wewnątrz pomieszczenia, utrzymując stały prze-
pływ powietrza, niezależnie od działania wiatru.

Na co zwrócić uwagę przy

montażu?
Najpierw trzeba przygotować otwór okienny tak, aby
miał równe i  proste boki. W  razie potrzeby skuwa się
nierówności i ościeża okna tynkuje. Przed rozpoczęciem
montażu okna demontuje się ruchome skrzydła. Oścież-
nicę wstawia się w  otwór i  opiera ją na zaimpregnowa-
nych drewnianych klockach nośnych. Klocki te muszą
znaleźć się pod każdym profilem pionowym. Operując
nimi, ustawia się dokładnie poziomo dolny profil oścież-
nicy. W  pobliżu górnego rogu umieszcza się klocek tak
dobranej grubości, by podparta nim ościeżnica była
ustawiona dokładnie pionowo w płaszczyźnie ściany i ot-
woru. W  tej pozycji unieruchamia się ościeżnicę klinami
umieszczonymi w pobliżu narożników.

E K S P E R T ra d z i ...

JAKIMI PARAMETRAMI POWINNY CECHOWAĆ SIĘ OKNA

ENERGOOSZCZĘDNE?

Okna stosowane w budownictwie energooszczędnym powinny cechować się wysoką termoizolacyjnością. Główny parametr, który należy brać
uwagę, to współczynnik przenikania ciepła dla całego okna Uw. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w nowo powstających budynkach nie
może on przekraczać 1,1 W/(m².K) dla okien fasadowych i drzwi oraz 1,3 W/(m².K) dla okien dachowych. W budynkach energooszczędnych
montuje się okna o niższym współczynniku Uw, zwykle na poziomie 0,8–0,9 W/(m².K). Dla domów pasywnych musi on natomiast wynosić
0,8 W/(m².K) i poniżej. W oknach do budynków energooszczędnych stosuje się szyby zespolone, złożone z trzech tafli szkła oddzielonych cie-
płymi ramkami dystansowymi i przestrzenią międzyszybową wypełnioną gazem szlachetnym, np. argonem. Dodatkowo po wewnętrznej i ze-
wnętrznej stronie pakietu szybowego umieszcza się szybę niskoemisyjną. Jej powierzchnia pokryta jest niewidoczną warstwą tlenków metali
szlachetnych, które odbijają ciepło do wnętrza domu. Jednocześnie szyby przepuszczają energię słoneczną, umożliwiając dogrzanie pomieszczeń.
Wpływ na poziom energooszczędności okien ma również materiał, z którego wykonano ramy. Bardzo dobrze sprawdza się w tym przypadku
drewno, które jest naturalnym izolatorem i doskonale chroni przed zimnem. Najlepsze parametry termiczne zapewniają ramy o grubości
80 mm i powyżej. Grubsze ramy pozwalają zarazem na bezpieczne zastosowanie 3-szybowego pakietu. Istotnym elementem okien jest również
odpowiedni system uszczelek, który zapobiega przedostawaniu się zimnego powietrza i wody pomiędzy skrzydło a ościeżnicę.

Marek Aniśko
Kierownik ds. Sprzedaży Krajowej
INWIDO POLSKA / SOKÓŁKA OKNA I DRZWI

90
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Kiedy i jak montować okna?

Okna najlepiej montować na etapie stanu surowego otwartego, czyli po wzniesieniu ścian i ułożeniu pokrycia dachowego, ale przed ułożeniem tynków
wewnętrznych i zewnętrznych. Zamontowanie okien czyni ze stanu surowego otwartego stan surowy zamknięty. Wnętrza zaczynają wtedy wymagać wie-
trzenia, a w razie potrzeby – także ogrzewania, by temperatura w pomieszczeniach utrzymywała się na poziomie powyżej 5°C, zwłaszcza gdy w domu za-
montowane są okna drewniane. Jeśli nie będziemy skutecznie usuwać nadmiaru wilgoci, okna mogą się wypaczyć. Jeśli z jakiegoś powodu po zakończeniu
stanu surowego budowa będzie przez pewien czas zawieszona, lepiej nie montować stolarki, by nie ulegała zniszczeniu, nie została umyślnie uszkodzona lub
po prostu ukradziona. W takiej sytuacji najlepiej otwory okienne zakryć deskami.
Wybierając ekipę montażowa warto się upewnić, czy specjalizuje się ona w montażu warstwowym, a nie na samą piankę. Polega on na osłonięciu pianki
– od strony pomieszczenia taśmą paroszczelną, a od zewnątrz – paroprzepuszczalną, które przykleja się do ramy okna. Takie rozwiązanie pozwala odpowied-
nio zabezpieczyć piankę i miejsce styku okna ze ścianą.
Nazwa metody związana jest z powstałymi
w ten sposób warstwami:
z zewnętrzną, która chroni przed wnikaniem Ăciana noĂna
wilgoci od zewnątrz, przy jednoczesnym
umożliwieniu wyprowadzenia jej z wewnątrz piana montaĝowa – termoizolacja
domu na zewnątrz;
z środkową, która pełni rolę izolatora ter-
micznego i akustycznego;
z wewnętrzną, która osłania warstwę izolacji
termicznej, uniemożliwiając przenikanie do
niej pary wodnej i wilgoci z wnętrza budynku.
Montaż warstwowy jest skuteczniejszy, taĂma paroszczelna
ale i  bardziej wymagający. Niezbędne jest
dokładne wyrównanie i  oczyszczenie po-
wierzchni ościeża, aby taśmy dobrze się trzy-
mały. Dotyczy to szczególnie murów wznie-
sionych z materiałów, które nie są gładkie, np.
pustaków ceramicznych – w takim wariancie
konieczne jest ich wcześniejsze wyrównanie
i zagruntowanie. Osłonięte taśmą paroszczel- taĂma paroprzepuszczalna
ną muszą być też metalowe kotwy, którymi
okno jest przytwierdzone do muru. ocieplenie

Elementy montażu warstwowego okna.

FOT. ZWIĄZEK POID, DOBRY MONTAŻ

Czym są ciepłe parapety?
Dodatkową ochronę przestrzeni
pod oknem można uzyskać mon- Ăciana noĂna
tując tzw. ciepłe parapety. To od-
taĂma rozprÚĝna
powiednio wyprofilowane kształt-
ki z twardego styropianu EPS bądź
polistyrenu ekstrudowanego XPS.
Nie dopuszczają one do przedmu-
chów i  występowania mostków
termicznych między oknem i para-
petem, a także powstawania zawil-
goceń. Jednocześnie są oparciem
dla parapetu wewnętrznego i  ze-
wnętrznego.
Kształtki mocuje się do do-
kładnie wyrównanego ościeża za
pomocą kleju lub pianki do styro-
pianu. Podobnie jak w  przypadku
taśm, parapetów nie można wy-
stawiać na długotrwałe działanie
promieni słonecznych. W  razie
potrzeby należy je zabezpieczyć
malując preparatem gruntującym ciepïy parapet
lub pokryć rozwodnionym klejem ocieplenie
do styropianu.
Sposób osadzenia ciepłego parapetu.

91
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Czym charakteryzuje się montaż w warstwie ocieplenia? Na jakiej wysokości montować

Sposobem na całkowite wyeliminowanie
mostków termicznych wokół ościeżnicy
jest zamontowanie okien w  warstwie
ocieplenia. Metoda ta stosowana jest za-
zwyczaj w  domach energooszczędnych
i  pasywnych, z  murem dwu- i  trójwar-
stwowym (w  ścianie jednowarstwowej
nie ma dodatkowego ocieplenia).
Okno obsadza się w ociepleniu (musi
mieć grubość przynajmniej 15  cm),
okna dachowe?
Ăciana noĂna Dolna krawędź okna powinna się znaleźć na wyso-
kości 110–130 cm od podłogi, tak aby można było
przez nie wyglądać i wygodnie dało się je otwierać.
piana montaĝowa W  wysokich i  dużych pomieszczeniach trzeba nie-
kiedy zamontować dwa, a nawet trzy rzędy okien. Są
taĂma paroszczelna one dość ciężkie, dlatego warto poradzić się fachow-
ca, czy nie obciążą nadmiernie konstrukcji dachowej.

FOT. VELUX
przed ścianą nośną, ale mocuje do muru.
Wymaga to zastosowania specjalnych
kotew i  konsoli wsporczych. Niektórzy
producenci oferują też ramy instala-
cyjne, które przytwierdza się do muru
na klej i  wkręty bądź dyble. Elementy
te wykonane są ze sprasowanej pianki
poliuretanowej z  dodatkiem aluminium
lub z twardego tworzywa purenitowego.
Mają bardzo dużą nośność – metr bieżą-
cy takiego rusztowania może utrzymać
okno ważące nawet kilkaset kilogramów.
taĂma
paroprzepuszczalna

proğl, na którym opiera siÚ okno

Zobacz jak
Sposób osadzenia ciepłego parapetu. zamontowaÊ
okno dachowe

Jakie są typy okien dachowych?

Szczególnym rodzajem stolarki są okna dachowe, które można montować pod kątem min. 15°. Od standardowych różnią się nie tylko sposobem otwierania,
ale przede wszystkim budową, sposobem montażu i oczywiście ceną. Ramy zwykle wykonane są z drewna (także z PVC) i od strony zewnętrznej osłonięte
aluminiowymi profilami. Zewnętrzne tafle szyb zespolonych standardowo, wykonane są ze szkła hartowanego. Ze względu na wygodę i bezpieczeństwo
klamka powinna być umieszczona na górze, aby nie dosięgały do niej dzieci. Oczywiście zastosowane okucia decydują o sposobie otwierania okien.
Okna obrotowe – mają oś obrotu skrzydła w połowie wysokości ościeżnicy. Prostota ich konstrukcji sprawia, że należą do najtańszych okien dachowych.
Łatwo je umyć ze środka pomieszczenia, ale część otwartego skrzydła wystaje pod sufitem połaci dachowej i można się o nie uderzyć.
Okna wysokoosiowe – mają oś obrotu umieszczoną w ¾ wysokości ościeżnicy. Po otworzeniu górna część skrzydła mieści się w grubości połaci dacho-
wej. Niestety są droższe, z uwagi na konieczność stosowania siłowników wspomagających unoszenie okien.
Okna uchylno-obrotowe – mają dwie osie obrotu: FOT. FAKRO

z na górnej krawędzi – do uchylania o kąt do 30°;

z w połowie ramy – do obracania o 180° podczas mycia. To najlepsze, ale i jed-
ne z najdroższych okien dachowych. Ich odmianą są nieco szersze okna ewa-
kuacyjne z możliwością otwierania skrzydła o 80°.
Okna kolankowe – składają się z  dwóch okien – dachowego i  typowego
(w ściance kolankowej). Poza tym podczas opadów śniegu albo w upalne dni
przez okno kolankowe do pomieszczenia dociera światło dzienne, a podczas
deszczu możliwe jest wietrzenie.
Okna balkonowe – zbudowane są z  części – dolnej, która po uchyleniu
tworzy rodzaj przezroczystej balustrady i  górnej zamieniającej się w  daszek.
Stosuje się je w dachach bez ścianki kolankowej i przy kącie nachylenia połaci
40–50°. Ich podstawową wadą jest bardzo wysoka cena.
Wyłazy dachowe – to okna dachowe o solidniejszej konstrukcji, które ot-
wierając się na bok, umożliwiają wygodne i bezpieczne wyjście na dach. Przed
przypadkowym zatrzaśnięciem zabezpieczają je siłowniki, ułatwiające otwie-
ranie wyłazu.
Uwaga! Wyposażając dom w okna dachowe, pamiętajmy o tym, aby zaku-
pić wraz z nimi rolety lub żaluzje, które będą chronić wnętrza przed uciążliwy-
mi promieniami słonecznymi.

92
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Jak dopasować okna do rozstawu krokwi?

Jeśli szerokość okna jest niewiele większa od rozstawu krokwi, krokiew można „odsunąć” przez wycięcie części jej grubości w miejscu zamontowania okna
i po zewnętrznej stronie ościeżnicy przybić do obciętej krokwi nakładkę. Jeśli okno jest dużo szersze niż rozstaw krokwi, to przeciętą krokiew trzeba zastą-
pić tzw. wymianami, czyli sięgającymi dwóch nieprzeciętych krokwi poprzecznymi belkami nad i pod oknem, na których oprą się końce przeciętej krokwi.
Wymiany będą przenosić obciążenie z przeciętej krokwi na dwie krokwie sąsiednie. Jeżeli szerokość okna jest mniejsza niż rozstaw krokwi, do boków krokwi
przybija się odpowiedniej grubości nakładki i do nich mocuje ościeżnicę okienną. Przewidując przeszklenia w dachu, warto rozstawić krokwie szerzej niż
planowana szerokość okien. Pozwoli to na skośne ustawienie płyt wykończeniowych po bokach okna. Takie rozwiązanie zapewnia lepszy dopływ światła
i sprawia, że okno wydaje się większe.

Zastosowanie wymianów – Pogrubienie krokwi – okno Zastosowanie wymianów –

Nadbicie wyciętej krokwi – okno
okno znacznie mniejsze lub nieznacznie mniejsze od ich okno znacznie mniejsze lub
nieznacznie większe od ich rozstawu.
większe od rozstawu krokwi. rozstawu. większe od rozstawu krokwi.

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ RÓŻNICE POMIĘDZY MONTAŻEM TRADYCYJNYM

A WARSTWOWYM?

Montaż okien jest równie ważny jak ich parametry. Prawidłowe osadzenie okna zwiększy efekt energooszczędności stolarki okiennej. Wstawio-
ne nieprawidłowo mogą wpłynąć na większą utratę ciepła z domu, a to przekłada się na zwiększenie naszych rachunków za ogrzewanie. Dlate-
go ważne jest, żeby okna były montowane przez specjalistów, którzy wskażą optymalną metodę.
Montaż tradycyjny stosujemy przeważnie w domach i mieszkaniach przy wymianie starych okien na nowe. W przypadku zaś nowych obiek-
tów budowlanych, a przede wszystkim energooszczędnej stolarki, najlepszym rozwiązaniem jest ciepły montaż (montaż warstwowy). Należy
on do bardziej efektywnych pod kątem energooszczędności.
Ciepły montaż polega na ułożeniu trzech warstw uszczelnienia, z których każda charakteryzuje się określonymi właściwościami. Taka me-
toda montażu, w odróżnieniu od tradycyjnej, opartej na użyciu wyłącznie silikonu i pianki poliuretanowej zapobiega powstawaniu mostków
termicznych (obszarów przepuszczających ciepło) w miejscach zawilgocenia warstwy ocieplenia.
Obecnie wciąż najpopularniejszy jest montaż tradycyjny, a świadomość ciepłego jest znikoma. Również nie wszystkie ekipy potrafią wykonać
montaż warstwowy. Ciepły montaż jest droższy od zwykłego, powinien jednak zmniejszyć wydatki na ogrzewanie.

Mike Żyrek
Kierownik Badań i Rozwoju
w Grupie OKNOPLAST

93
 OKNA, DRZWI I ROLETY

E K S P E R T ra d z i ...

NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ WYBIERAJĄC POWIERZCHNIĘ

PRZESZKLEŃ OKIEN DACHOWYCH NA PODDASZU?

Konstrukcja okien dachowych zapewnia odpowiednie doświetlenie wnętrza na poddaszu. Odpowiednio ukształtowane profile ram ościeżnicy
i skrzydła oraz umieszczenie nawiewnika w górnej części ościeżnicy umożliwia napływ dużej ilości naturalnego światła. Aby odpowiednio
dobrać ilość i rozmiar okien dachowych należy wziąć pod uwagę dwa kluczowe czynniki: przeznaczenie (rodzaj i wielkość pomieszczenia) oraz
kąt nachylenia dachu. W pomieszczeniu przeznaczonym na stały pobyt ludzi stosunek powierzchni okien, liczonej w świetle ościeżnic, do po-
wierzchni podłogi powinien wynosić co najmniej 1:8, natomiast w innym pomieszczeniu, w którym oświetlenie dzienne jest wymagane ze względu
na przeznaczenie wartość ta powinna wynosić co najmniej 1:12. (Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Dz. U. 202.75.690, §57.2). Wysokość dobieranego okna zależy również od kąta pochy-
lenia połaci dachowej. Im kąt nachylenia dachu jest mniejszy tym wysokość okna powinna być większa. Dodatkowo decydując o umiejscowie-
niu okien dachowych w połaci dachowej musimy wziąć pod uwagę ważną regułę, w myśl której lepsze efekty oświetlenia uzyskamy stosując kilka
okien umieszczonych w różnych punktach dachu, niż przez zgrupowanie okien w jednym miejscu. Warto pamiętać również, że im wyższe okno
tym lepszy, bardziej równomierny rozkład światła w pomieszczeniu.

Sławomir Kwarciak
Manager produktu
FAKRO
FOT. FAKRO

FOT. FART PRODUKT

Czy można kupić okno
do dachu płaskiego?
Tak, w sprzedaży są tego typu produkty. Za-
stosowanie takiego rozwiązania pozwala
doświetlić również te pomieszczenia, w  któ-
rych nie ma możliwości zamontowania stan-
dardowych okien pionowych (np. korytarze).
Ponieważ okna do dachów płaskich są wyjąt-
kowo narażone na działanie trudnych warun-
ków pogodowych, muszą spełniać ostrzejsze
standardy izolacyjne i bezpieczeństwa.

FOT. ANWIS

Jaką funkcję pełnią rolety

zewnętrzne?
Najważniejszym zadaniem rolet jest ochro-
na wnętrz domu przed przegrzewaniem. Ale
to nie jedyna funkcja. Osłony dodatkowo
stanowią barierę przed hałasem i intruzami.
Nie bez znaczenia jest też to, że pozwalają
uzyskać spore oszczędności w  kosztach
Zobacz
ogrzewania budynku, chroniąć zimą dom
prezentacjÚ rolet
przed ucieczkami ciepła. zewnÚtrznych

94
 OKNA, DRZWI I ROLETY

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY ZEWNĘTRZNYCH ROLET PODTYNKOWYCH?

Systemy podtynkowych rolet zewnętrznych pozwalają na zabudowanie skrzynki pod izolacyjną warstwą ściany. Widocznym elementem rolety
pozostaje jedynie pancerz oraz prowadnice boczne, co niewątpliwie wpływa na zewnętrzną estetykę budynku. Montaż rolet podtynkowych nie
wymaga ingerencji w konstrukcję drzwi i okien. Zastosowanie odpowiedniej warstwy docieplającej w miejscu łączenia się tylnej części skrzynki
z murem, zabezpiecza nadproże przed przemarzaniem i gwarantuje odpowiednie parametry izolacyjne budynku. Dodatkowym izolatorem w miej-
scach otworów okiennych jest pancerz rolety, którego lamele zazwyczaj wypełnione są pianką poliuretanową. Opuszczona roleta powoduje tworze-
nie się poduszki powietrznej pomiędzy roletą a szybą, co również zwiększa izolacyjność termiczną domu. Rolety podtynkowe zabezpieczają wnętrze
przed uciążliwymi hałasami z zewnątrz. Mogą także posiadać zwiększony stopień odporności na włamanie, tworząc trudną do sforsowania prze-
szkodę. Za przykład może tutaj posłużyć mechanizm uniemożliwiający podniesienie rolety od zewnątrz, montowany w skrzynce lub w listwie
dolnej. Rolety podtynkowe mogą być także zintegrowane z niezależnie pracującą moskitierą, dzięki czemu w zależności od potrzeby, możemy ko-
rzystać z samej rolety lub moskitiery.
Agnieszka Gołębiewska
Kierownik ds. marketingu
ANWIS

Jakie są typy rolet zewnętrznych?

Ze względu na sposób montażu wyróżnia się następujące typy rolet:
z elewacyjne – to najpopularniejszy wariant. Tego typu rolety można montować zarówno na etapie stanu surowego, jak i w wykończonym budynku. Kaseta
mocowana jest do ściany nad oknem, prowadnice po bokach wnęki okiennej. W przypadku ścian dwuwarstwowych trzeba zastosować długie kotwy, które
przejdą przez ocieplenie i znajdą oparcie w warstwie nośnej muru. Decydując się na ten wariant trzeba się liczyć z tym, że kaseta będzie się mocno rzucać
w oczy. Poza tym na górze osadza się brud i wilgoć, a także śnieg. Często spotykanym efektem są więc nieestetyczne naloty na elewacji nad roletą;
z naokienne – w tym wariancie kasetę mocuje się pod nadprożem – do górnej ramy okna, a prowadnice do bocznych profili okiennych. Zależnie od sposobu
zwijania pancerz rolety znajduje się przy szybie lub jest od niej oddalony. W drugiej opcji w przestrzeni pomiędzy rozsuniętym pancerzem a zewnętrzną szy-
bą okna zostaje uwięzione powietrze, które ma właściwości izolujące. Roleta lepiej więc chroni okno i wnętrza przed stratami ciepła. Mankamentem modeli
naokiennych jest ograniczenie ilości światła dziennego, jaka trafia do domu, ponieważ kaseta zasłania fragment przeszklenia;
z nakładane – to rozwiązanie możliwe do zastosowania podczas montażu okien. Kasetę mocuje się bowiem pomiędzy ościeżem a górnym fragmentem
ramy okiennej. Okna muszą być odpowiednio niższe, pomniejszone o wymiar, jaki ma kaseta rolety. Ewentualnie w projekcie domu można zaplanować wyż-
sze otwory okienne, dostosowane wymiarami do montażu okna z roletą;
z do zabudowy – tego typu rolety muszą zostać uwzględnione przez architekta w projekcie domu. Wymagany jest bowiem specjalny kształt nadproża lub
gruba warstwa ocieplenia – aby kaseta nie była widoczna na elewacji. Można ją ocieplić od zewnątrz, a następnie otynkować z całym fragmentem ściany.
Prowadnice przytwierdza się we wnęce okiennej;
z nadprożowe – także trzeba je przewidzieć na etapie stanu surowego, ponieważ kaseta jest całkowicie ukryta w ścianie. Równocześnie pełni rolę nadproża,
montowanego nad otworem okiennym. Jest wykonana z utwardzonego styropianu, wzmacnianego stalowymi prętami.

a b c d e f

Ze względu na sposób montażu wyróżnia się następujące typy rolet: elewacyjne (a), naokienne prawoskrętnie zwijane (b), naokienne lewoskrętnie zwijane (c),
nakładane (d), do zabudowy (e), nadprożowe (f).

95
 OKNA, DRZWI I ROLETY

E K S P E R T ra d z i ...

JAK ZAPEWNIĆ ENERGOOSZCZĘDNOŚĆ NA PODDASZU?

Okna postrzegamy jako miejsce strat ciepła w domu, pamiętajmy jednak, że są one również źródłem pasywnego ogrzewania słonecznego
w zimie, a ich rozmieszczenie jest kluczowe dla bilansu energetycznego budynku. Okna zamontowane od południa otwierają dom na bezpo-
średnie światło słoneczne i zapewniają pozytywny bilans energetyczny (zyskują więcej energii niż tracą). Tutaj najlepiej zastosować standardo-
we energooszczędne szyby dla uzyskania dodatniego bilansu energii i maksimum doświetlenia. Okna skierowane na północ doświetlają po-
mieszczenia rozproszonym i delikatnym światłem. Od północy straty ciepła są większe, dlatego tutaj najodpowiedniejsze będą okna wyposa-
żone w szybę energooszczędną dwukomorową które mają niższy współczynnik przenikania ciepła U.
Jednym z najistotniejszych elementów przy instalowaniu okien do poddaszy jest zapewnienie odpowiedniej izolacji połączenia okna z dachem.
Rama izolacyjna ociepli ościeżnicę okna i zapobiegnie ucieczce ciepła i przenikaniu wilgoci, a także uchroni przed błędami montażowymi.
Ważnym elementem poprawiającym komfort wnętrz i izolacyjność okien są rolety zewnętrzne, które latem obniżają temperaturę wnętrza, a zimą
redukują straty ciepła.

Monika Kupska-Kupis
Architekt w firmie VELUX

FOT. VEKA
Czy warto zamontować okiennice?
Okiennice, oprócz ochrony przed słońcem latem i uciecz-
ką ciepła zimą, stanowią efektowną dekorację elewacji.
Ich skrzydła wykonuje się najczęściej z drewna – krajowe-
go lub egzotycznego, zabezpieczonego odpowiednimi
impregnatami. Sosnowe jest miękkie i  nietrwałe, dlate-
go lepiej wybrać drewno olchy, dębu, meranti. Trwalsze
i  niewymagające konserwacji są okiennice z  aluminium
lub tworzywa sztucznego. Kształt i  rozmiar skrzydeł do-
biera się do kształtu i wielkości okien. Szerokość jednego
skrzydła nie powinna przekroczyć 90 cm, dlatego w nie-
których oknach stosuje się okiennice łamane, złożone
z kilku węższych elementów.
Nowoczesne trwałe okucia (zawiasy, blokady przeciw-
wiatrowe i przeciwwłamaniowe, mechanizmy zamykania)
sprawiają, że okiennice dobrze i  długo funkcjonują oraz
ładnie wyglądają.
FOT. ALUPROF

96
 OKNA, DRZWI I ROLETY

EK SPER T r a d z i ...

JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY OKNAMI DO DOMÓW PASYWNYCH I DO DOMÓW ENERGOOSZCZĘDNYCH?

Okna do domów energooszczędnych są objęte mniej rygorystycznymi wymaganiami dotyczącymi parametrów cieplnych niż okna do domów pa-
sywnych.
Umownie określa się, że okna do domów pasywnych powinny mieć współczynnik przenikania ciepła niższy niż 0,8 W/(m².K). Natomiast do
domów energooszczędnych może być on wyższy niż 0,8 W/(m².K), ale nieprzekraczający wartość 1,1.
Ważne jednak, że to wartości umowne, podobnie jak wielokomorowość profili PCW – niezależnie od liczby komór, najistotniejszym parametrem
technicznym pozostaje współczynnik przenikania ciepła. Dlatego też obowiązujące dla danego budynku są wymagania cieplne zarówno dla okien
energooszczędnych, jak i pasywnych, zawarte w projekcie obiektu. Dostawca okien musi poznać wymagania projektowe dotyczące okien i ich
montażu, by do nich dopasować swoją ofertę i odpowiednio zaplanować plan pracy ekipy montażowej.
Szyby do okien energooszczędnych oraz do okien w domach pasywnych muszą być ciepłe, czyli mieć współczynnik przenikania ciepła np.
0,5–0,6 W/(m².K) lub niższy. Jednak szyby wpłyną na energooszczędność budynku tylko wtedy, kiedy okna będą prawidłowo zamontowane. Tym
łatwiej osiąga się zamierzone parametry cieplne okien, im większe są okna, gdyż wtedy procentowo większą cześć powierzchni okna zajmują szyby,
które posiadają lepsze parametry cieplne niż profile okienne.
Dział techniczny
VEKA POLSKA
FOT. GERDA

Jak zbudowane są drzwi antywłamaniowe?

Drzwi zewnętrzne, podobnie jak okna, wytwarzane są w sześciu klasach odporności RC
– od 1 do 6. Im wyższa, tym większa jest odporność na włamanie. Drzwi niższej klasy
zapewniają tylko podstawową ochronę, te wyższej będą stawiały opór nawet wówczas,
gdy włamywacz będzie używał do ich sforsowania elektronarzędzi dużej mocy. Tego
typu modele mają solidną konstrukcję. Rama skrzydła wzmocniona jest kilkumilime-
trowymi poziomymi lub pionowymi prętami, a drzwi pokryte są stalową blachą i mają
bolce antywyważeniowe, które wsuwają się w  otwory w  ościeżnicy. Do tego docho-
dzą zamki wielopunktowe, z ryglami w kilku miejscach na całej długości skrzydła oraz
Z czego produkowane są wzmocnione zawiasy chronione metalowymi osłonami, zabezpieczającymi przed prze-
drzwi zewnętrzne? cięciem. Takie drzwi montuje się na stalowej ościeżnicy, która wymaga głębokiego zako-
twienia w murze.
Tego typu wyroby produkuje się z różnych materiałów.
Najpopularniejsze z nich to:
z drewno – powinno być klejone warstwowo oraz im-
pregnowane. Dzięki temu drzwi nie będą się paczyły
i  wchłaniały wilgoci. Wielokrotne powłoki lakiernicze
lub malarskie (olejne, akrylowe, winylowe, chemoutwar-
dzalne) gwarantują nie tylko odpowiednią odporność
na słońce, deszcz i  śnieg trwałość, ale jednocześnie
podkreślają piękno faktury naturalnego drewna. Drzwi prÚty zbhartowanej stali
o  konstrukcji drewnianej bywają pokryte okładzinami
z włókna szklanego i wtedy należą do najbardziej odpor-
nych na wszelkie przypadkowe uszkodzenia;
z utwardzony PVC – wyprodukowane z niego drzwi są
odporne na warunki atmosferyczne. Wykonane z profili
dwu-, trzykomorowych i wykończone okleiną z PVC lub
folii akrylowej są jednak podatne na zarysowania; zamek ryglowany
z stal – z tego materiału wytwarza się głównie oścież- wielopunktowy
nice, ramy i wszelkie wzmocnienia drzwi antywłamanio-
wych. Jednak drzwi mogą być również obłożone odpo-
wiednio wyprofilowaną blachą stalową. Wtedy należą weïna mineralna
do najbardziej odpornych na uszkodzenia mechaniczne.
Natomiast przed wpływem warunków atmosferycznych
zabezpiecza je ocynkowanie wszystkich elementów me-
talowych oraz powłoki lakiernicze;
z anodowane lub proszkowo lakierowane alumi-
nium – wykonane z niego drzwi należą do najtrwalszych
i  najbardziej odpornych na warunki atmosferyczne. Co poszycie zbblachy
ważne, w ogóle nie wymagają konserwacji. Bardzo czę-
sto wykonuje się je z dość dużymi przeszkleniami (z szyb
Budowa drzwi antywłamaniowych.
hartowanych, zespolonych).

97
 OKNA, DRZWI I ROLETY

Kiedy wstawiać drzwi zewnętrzne, a kiedy wewnętrzne?

Drzwi wewnętrzne montuje się podczas ostatniego etapu wykańczania domu, gdy pomieszczenia są już otynkowane, pomalowane i ułożono podłogi. Ale
już na etapie stanu surowego powinniśmy dokładnie ustalić, jakie wymiary zewnętrzne będą miały ościeżnice drzwiowe. Pozostawione na nie otwory powin-
ny być o 3–4 cm szersze. Przed zamówieniem drzwi powinien być też ustalony poziom posadzek, aby podczas montażu nie trzeba było przycinać skrzydeł
drzwiowych. Montaż docelowych drzwi zewnętrznych (wejściowych) na etapie stanu surowego nie jest wskazany, gdyż w trakcie prac wykończeniowych
może dojść do ich uszkodzenia. Lepiej więc wstrzymać się z ich osadzeniem do czasu zakończenia przynajmniej najbardziej uciążliwych robót, a w ich miej-
sce wstawić drzwi prowizoryczne, które ewentualnie można będzie później przenieść do pomieszczenia gospodarczego.

FOT. PORTA
Jak montować drzwi zewnętrzne?
W zależności od konstrukcji ścian zewnętrznych drzwi wejściowe oraz ga-
rażowe montuje się podobnie jak okna, zwracając uwagę, aby nie powstał
obwodowy mostek termiczny:
z w ścianie jednowarstwowej – w połowie grubości ściany;
z w ścianie dwuwarstwowej – przy zewnętrznej krawędzi ściany nośnej,
tak aby węgarek utworzony z materiału termoizolacyjnego osłaniał około
2/3 szerokości ościeżnicy. Z  tym że w  domach energooszczędnych i  pa-
sywnych przy grubości termoizolacji wynoszącej 15–20 cm, drzwi należy
mocować w warstwie termoizolacji (w pobliżu krawędzi ściany nośnej);
z w ścianach trójwarstwowych – nad warstwą termoizolacji blisko ściany
osłonowej.
Jednak warto pamiętać, że drzwi antywłamaniowe nawet w  ścianach
trójwarstwowych bardzo często kotwi się bezpośrednio do ściany nośnej.
Poza tym w nowoczesnych budynkach wskazane jest właściwe zaizolowa-
nie oraz trójwarstwowe uszczelnienie drzwi.
Prace montażowe zawsze trzeba wykonywać zgodnie z instrukcją produ- Czym się kierować przy wyborze drzwi
centa, aby nie utracić gwarancji, a poza tym przestrzegać kilku podstawo- wewnętrznych?
wych zasad:
z do ościeżnicy należy przykleić taśmę paroszczelną i ewentualnie przy- Drzwi do pomieszczeń są nie tylko ważnym elementem spełnia-
kręcić wsporniki montażowe (w ścianach trój- i dwuwarstwowych); jącym określone funkcje, takie jak tłumienie hałasu, zapewnianie
z ościeżnicę drzwi trzeba umieścić w otworze, ustalić odpowiednią wy- intymności (nawet bezpieczeństwa) czy spowalnianie rozprzestrze-
sokość nad przyszłą posadzką, wypoziomować i za pomocą drewnianych niania się ognia. Są również istotnymi elementami wystroju wnętrz
klinów unieruchomić w otworze; i  dlatego powinny pasować do obu pomieszczeń, które oddziela-
z we wstępnie zamocowaną ościeżnicę należy założyć skrzydło drzwio- ją. Między innymi z  tego powodu dostępnych jest wiele rodzajów
we, a następnie wyregulować wzajemne ustawienie elementów; drzwi, wykonanych z różnych materiałów i wykończonych w rozma-
z po sprawdzeniu ustawienia drzwi montuje się 3 rozpórki, usztywniające ity sposób. Podobnie jak drzwi zewnętrzne mogą mieć konstrukcję
ościeżnicę; płytową lub płycinową. Najczęściej wykonane są z drewna litego lub
z następnie trzeba sprawdzić działanie zamków i blokad antywyważenio- klejonego oraz z płyt drewnopochodnych. Jednak mogą być zrobio-
wych i zdjąć skrzydło drzwi; ne także ze szkła hartowanego lub PVC. Powierzchnia drzwi może
z wreszcie można zakotwić ościeżnicę w  ścianie nośnej. Trzeba tylko być wykończona naturalnym fornirem lub różnego rodzaju okleina-
pamiętać, że długość osadzenia śrub kotwiących powinna wynosić min. mi z tworzyw sztucznych, ale najczęściej po prostu lakierem lub far-
10 cm w ścianach o dużej wytrzymałości (np. z cegły pełnej) i przynajmniej bą. Płaszczyzny drzwi mogą być gładkie lub wytłaczane, pełne lub
15 cm w ścianach z pustaków lub betonu komórkowego; częściowo przeszklone. Wtedy do wyboru jest szkło przezroczyste,
z następnie szczeliny pomiędzy ościeżnicą a murem można wypełnić ma- matowe, ornamentowe bądź witrażowe. Szerokość standardowych,
teriałem termoizolacyjnym (ewentualnie zaprawą cementową) i przykleić jednoskrzydłowch drzwi wewnętrznych wynosi 80 cm (wysokość –
uszczelkę paroprzepuszczalną; 200 cm). Jednak w  pomieszczeniach typu spiżarnia czy garderoba
z po zdemontowaniu rozpórek można zamocować próg i założyć skrzyd- dopuszcza się stosowanie drzwi węższych. Oczywiście dostępne
ło – wszystkie elementy drzwi powinny działać poprawnie. są również drzwi dwuskrzydłowe o  znacznie większej szerokości
(zwykle 170 cm). Wszelkie otwory w ścianach stanowią mostek aku-
styczny. Dotyczy to również drzwi wewnętrznych. Na ten parametr
FOT. POL-SKONE

najczęściej nie zwraca się uwagi, a bywa istotny przy pracy w domu,
głośnym słuchaniu muzyki, opiece nad osobami chorymi lub star-
szych i  wymagającymi spokoju. Niestety dla inwestorów często
ważniejszy jest efektowny wygląd drzwi, przeszklenia doświetlające
pomieszczenia wewnętrzne (korytarze) czy otwory umożliwiające
poprawne funkcjonowanie wentylacji. A te rozwiązania nie sprzyjają
dobrej izolacyjności. Z tego względu standardowe drzwi wewnętrz-
ne zwykle spełniają niezbyt wygórowane podstawowe standardy
normowe, czyli tłumią dźwięk najwyżej o 20 dB. A wskazane były-
by o izolacyjności podobnej do ścian działowych, czyli na poziomie
27–35 dB. Warto więc stosować drzwi pełne i ciężkie np. z wypełnie-
niem z litego drewna lub wełny mineralnej na dodatek odpowiednio
uszczelnione na całym obwodzie

98
 OKNA, DRZWI I ROLETY

FOT. ECLISSE
Jakie są rodzaje drzwi
wewnętrznych?
Ze względu na sposób otwierania, drzwi wewnętrzne dzielą
się na:
z rozwieralne – to najpopularniejszy i najbardziej uniwer-
salny typ. Skrzydło, zawieszone na 2 lub 3 zawiasach, otwie-
ra się po naciśnięciu klamki – na prawą lub lewą stronę;
z dwuskrzydłowe – otwierają się na dwie strony. Są bar-
dziej reprezentacyjne od modeli jednoskrzydłowych, do-
brze prezentują się zwłaszcza w  większych pomieszcze-
niach, np. w salonie;
z wahadłowe – dzięki specjalnym zawiasom, można je ot-
wierać zarówno przez pchnięcie, jak i  pociągnięcie. Nie są
stosowane zbyt często, ale dobrze sprawdzają się np. w ła-
zienkach, gdzie ze względów bezpieczeństwa nie można
założyć drzwi otwieranych do środka pomieszczenia, a zwy-
kłe modele otwierane na zewnątrz utrudniają komunikację
(np. wąski korytarz);
Jak montować drzwi wewnętrzne?
z przesuwne – jedno lub dwa skrzydła są podwieszone do
Sposób montażu ościeżnicy i  drzwi wewnętrznych różni się w  zależności od tego,
prowadnicy, zamontowanej na górze otworu drzwiowego,
z jakiego materiału wykonane są skrzydła.
a po otwarciu zachodzą na ścianę. Modele przesuwne do-
Popularne lekkie modele płycinowe osadzane są zazwyczaj jedynie na piankę mon-
stępne są też w zestawie z kasetą, którą chowa się w ścianie
tażową. Prace zaczyna się od sprawdzenia wymiarów ościeża i ewentualnego skró-
(patrz ramka „Nowa aranżacja”). Podobnie jak wahadłowe,
cenia ramy, aby dopasować ją do otworu drzwiowego. Ościeżnicę należy przenosić
stosuje się je tam, gdzie brakuje miejsca na ruch skrzydeł;
w pozycji pionowej, zwracając uwagę na to, aby nie nastąpiło rozchylenie jej dolnych
z harmonijkowe – składają się z wąskich, podłużnych pa-
końców. Po wstawieniu ramy do otworu, trzeba ją zablokować za pomocą drewnia-
neli zawieszonych na szynie, połączonych ze sobą elastycz-
nych klinów. Kolejnym krokiem jest wstawienie trzech regulowanych rozpórek – na
nymi przegubami z  tworzywa sztucznego. To kolejna pro-
wysokościach ok. 180, 110 i 30 cm – i sprawdzenie długą poziomicą, czy boki ramy
pozycja do mniej ustawnych pomieszczeń;
są równe. Jeżeli ościeżnica trzyma pion i  poziom, przystępujemy do piankowania,
z składane – działają na podobnej zasadzie jak harmonij-
pamiętając, by niskoprężna pianka montażowa dokładnie wypełniła szczelinę mię-
kowe, ale składają się tylko z dwóch lub trzech segmentów.
dzy ramą a  ścianą. Po stwardnieniu pianki, odcinamy jej nadmiar ostrym nożem.
Kolejnym krokiem jest przyklejenie klejem listew maskujących. Czas na zawieszenie
skrzydła i ewentualne wyregulowanie zawiasów. Na końcu mocujemy klamkę i szyl-
dy ozdobne, a szczeliny między opaską a ścianą wypełniamy masą akrylową.

E K S P E R T ra d z i . . .

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ KUPUJĄC STOLARKĘ ANTYWŁAMANIOWĄ?

Okna i drzwi to newralgiczne punkty w konstrukcji budynku, które mogą stać się potencjalnym celem ataku włamywaczy. Ponad 80% wszystkich
prób włamań dotyczy okien i drzwi przesuwnych, czyli najbardziej przeszklonych elementów powłoki budynku. Inwestorzy planujący zakup anty-
włamaniowej stolarki czasem ulegają złudzeniu, że zastosowanie szyby o klasie odporności określanej symbolem „P” jest tożsame z klasą antywła-
maniową całego okna. Podobnie błędną jest opinia, że zastosowanie okucia przeznaczonego do okien w danej klasie jest tożsame z klasą antywła-
maniową całego okna. W istocie ważne jest to, jak przy próbie wyważenia zachowa się system profili okiennych wraz okuciem i szybą.
Bardzo ważnym kryterium oceny stolarki odpornej na włamanie jest świadectwo klasyfikacyjne zawierające nie tylko klasę odporności i dopusz-
czalne wymiary elementu, ale także nazwę systemu okiennego, rodzaj materiału z którego wykonano profile, nazwę okucia i symbol szyby. W sy-
stemach okiennych Schüco z aluminium i PVC stosowane są najnowocześniejsze rozwiązania techniczne, które umożliwiają elastyczne zwiększanie
klasy odporności na włamanie, komfortową obsługę i regulację. Są to nie tylko regulowane zaryglowania grzybkowe oraz solidne stalowe zaczepy
skutecznie utrudniające wyważenie okna, ale także mechanizmy ryglujące okucie, np. w klamce zamykanej na klucz, zabezpieczenia przed prze-
wierceniem przekładni i wypchnięciem szyby oraz systemy automatyki zwrotnej informującej o pozostawieniu otwartych okien lub próbie ich ot-
warcia z zewnątrz. Ważny jest również sposób montażu samego okna.

Dr inż. Andrzej Polijaniuk,

Dyrektor ds. marketingu i produktu
SCHÜCO INTERNATIONAL POLSKA Sp. z o.o.

99
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Leszek – Czytelnik Budujemy Dom, okna
dachowe wstawił w istniejący dach w 2016 r.
Dom: dach o nachyleniu 40°, pokryty blachodachówką.
Okna dachowe: 2 obrotowe, wymiary 68 × 140 cm i 98 × 140 cm. Ramy z klejo-
nego warstwowo drewna sosnowego; górny uchwyt otwierający. Lokalizacja – na
północno-wschodniej połaci dachu, przy kalenicy.
Montaż: w istniejącym dachu, dokonał go monter z punktu sprzedaży okien.
Wykończenie stropodachu od strony pracowni wykonałem samodzielnie.
Decyzja: odkąd zaadaptowałem poddasze na pracownię, podczas malowania obra-
zów brakowało mi rozproszonego górnego światła od strony północnej. Przez pio-
nowe okna w lukarnach światło wpada pod innym kątem i albo jest go za mało, albo
mnie oślepia. Dlatego u lokalnego sprzedawcy kupiłem duże okna dachowe wraz
z usługą monterską. Celowo poprosiłem o osadzenie ich jak najbliżej kalenicy i obok
siebie, żeby światła górnego było dużo. Dla wygody zamówiłem otwieranie dolne.
Rady i przestrogi:
– Monter najpierw wyciął w ustalonym miejscu otwory w blachodachówce i dachu,
zrzucił obcięte resztki na ziemię, a dopiero potem pojechał po okna. Przywiózł jednak
model z otwieraniem górnym i tu nastąpił zgrzyt, bo nie tak się umawialiśmy. Byłem
zły, bo jedno z okien ma nietypowe wymiary i musiałbym na nowe czekać kilka dni,
z otwartym dachem! Zgodziłem się na wstawienie przywiezionych. Uspokoiłem się
dopiero, kiedy monter dostarczył mi teleskopowy drążek i przekonałem się, że z jego
pomocą operowanie górną listwą otwierającą jest łatwe. Z dodanych okien jestem
bardzo zadowolony, bo teraz pracuje mi się doskonale – północne górne światło
pomaga, okna sprawują się dobrze. Są szczelne i dobrze zaizolowane termicznie.
Podczas największych mrozów temperatura w pracowni była tylko nieznacznie niż-
sza, w porównaniu z poprzednimi zimami. Okna mogę rozszczelnić lub je uchylić,
a to pomaga w lecie pozbyć się „poduchy” gorąca, gromadzącego się pod sufitem.
Wystarczy zrobić przewiew na przestrzał.
– Aby wstawić szersze okno, fachowiec musiał podciąć jedną z krokwi. Zrobił to bez
szkody dla dachu i potem dobrze oprawił okna na zewnątrz. Deszcz nie przecieka
przez kołnierze uszczelniające. Montaż zajął mu 4 godziny, ja ocieplałem i profilo-
wałem glify pod oknami przez kilka dni. Starałem się uniknąć mostków cieplnych
w stropodachu, więc najpierw starannie wywijałem na glify folie dachowe i dokła-
dałem ocieplenie z wełny mineralnej, a potem wykańczałem płytą g-k. Trudność
polegała na tym, że celowo profilowałem glify ukośnie, bo w takim układzie dostar-
czają do pomieszczenia więcej światła.
Koszty: okna 2500 zł; montaż 1000 zł.
Á DziÚki lokalizacji
okien wbpobliĝu
kalenicy, do
wnÚtrza pracowni
malarskiej wpada
duĝo rozproszonego
póïnocno-wschodniego
Ăwiatïa.
à Do manualnego
operowania górnÈ
listwÈ otwierajÈcÈ
niezbÚdny jest
teleskopowy drÈĝek
zbhaczykiem.
Adam – Członek Klubu Budujących Dom,
okna dachowe użytkuje od 2007 r.
Dom: dach o nachyleniu 30°, pokryty dachówką cementową.
Okna dachowe: obrotowe z osią obrotu w ½ skrzydła, 3 sztuki, wymiary 60 ×
100 cm. Ramy z klejonego warstwowo drewna sosnowego, dwukrotnie poma-
lowane lakierem bezbarwnym o podwyższonej odporności, pakiet dwóch szyb
zespolonych z argonem między nimi o Ug = 1,1 W/(m2·K). Akcesoria – rolety we-
wnętrzne, półzaciemniające. Lokalizacja – na wschodniej i zachodniej połaci dachu.
Montaż: wykonali dekarze podczas budowy domu. Rolety zamontowałem sa-
modzielnie.
Decyzja: dom budował pod klucz generalny wykonawca i kiedy przyszła kolej na
okna w dachu, zaproponował mi kilka modeli do wyboru. Budynek ma prostą bry-
łę z dwuspadowym dachem i pasowały do niego nieskomplikowane przeszklenia.
Chciałem tylko, żeby chroniły poddasze od gorąca i zimna, i żeby miały dobre ramy
z drewna. Oboje z żoną zawsze wolimy naturalne materiały i unikamy tworzyw
sztucznych, więc ramy z PVC od razu wykluczyliśmy. Dobrany model ma na klejo-
nym drewnie dwie warstwy lakieru o podwyższonej odporności i solidne okucia ry-
glujące okno w trzech miejscach. No a szyby – dobry współczynnik U. Doczytałem
się, że w tym modelu są również fabryczne wykończenia, pozwalające łączyć go
w zestawy z oknami wysokoosiowymi. Nie skorzystaliśmy z tego, ale kto wie, może
przyda się w przyszłości.
Rady i przestrogi:
– Minęło 10 lat, a okna w dachu wyglądają jak nowe. Drewno nie wymaga konser-
wacji, uszczelki nie sparciały, zawiasy się nie rozregulowały. Klamka na dolnej ra-
mie okna lekko działa. Fajna jest możliwość ustawienia szczeliny do wietrzenia, bo
okno jest wtedy w zasadzie zamknięte i bezpieczne dla dzieci. Bezpieczne dla nich
jest też położenie samych okien, dolna krawędź jest na wys. 1,50 m. Do umycia
podstawiam jednak krzesło. Co do szyb – mają dobrą izolację termiczną, ale mimo
wszystko podczas upałów poddasze się nagrzewa, więc rozważam zamontowanie
tu klimatyzatorów. Na upał nawet superszyby nie pomogą. W codziennym użytko-
waniu poddasza pomogły natomiast półzaciemniające rolety wewnętrzne. Bez nich
w pokoju telewizyjnym i w sypialni dziewczynek było niekiedy za jasno. Dzieci zbyt
wcześnie się budziły i nie potrafiły zasnąć w ciągu dnia. Rolety dołożyłem już po
pierwszym lecie. Zatrzymują nadmiar światła. Jeszcze ani razu nie musiałem zgar-
niać z szyb śniegu, wiatr zwiewa świeże płatki, albo po prostu zsuwają się z gład-
kiej powierzchni. Skrzydła nie przymarzają do ościeżnic.
– Mam tylko jeden kłopot. W obróbce blacharskiej na zewnątrz okien są wgłębie-
nia, w których osy zakładają gniazda. Kilkakrotnie musiałem je stamtąd usuwać dla
bezpieczeństwa rodziny.
Koszty: 3000 zł; montaż w cenie budowy domu; wewnętrzne rolety 600 zł.
à Wbkrótkiej wschodniej poïaci dachu
obnachyleniu 30° znajduje siÚ jedno
obrotowe okno.
à Okna zbklamkÈ wbdolnej
à Okna zbosiÈ obrotu wb½ skrzydïa ramie po roku zaopatrzono
zamontowano na bezpiecznej dla dzieci wys. wbpóïzaciemniajÈce rolety
1,5 m od podïogi. wewnÚtrzne.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Arek – Członek Klubu Budujemy Dom, Jarek – Członek Klubu Budujemy Dom,
drzwi zewnętrzne zamontował w 2015 r. drzwi zewnętrzne zamontował w 2014 r.
Drzwi zewnętrzne: główne – skrzydło i boczne doświetle z klejonego drewna Drzwi zewnętrzne: główne – antywłamaniowe, ze stalową konstrukcją, otwie-
bukowego i mlecznego bezpiecznego szkła; ościeżnica z drewna. Wymiary – 210 x rane na zewnątrz. Cała powierzchnia skrzydła pokryta grubą blachą stalową,
133 cm (skrzydło 93, doświetle 40 cm) x 6,5 cm; 3 zawiasy, 2 zamki, klamka, uszczel- od strony ganku wykończona warstwą klejonego drewna dębowego; termo-
ki na ościeżnicy i skrzydle. Otwierane na zewnątrz. Bez atestu antywłamaniowe- izolacja z wełny mineralnej i pianki PU, U = 0,7 W/(m2 •K). Wymiary – 200 x 90 x
go, ale zabezpieczone kontaktronami. Gospodarcze – ze stali z okleiną drewno- 12 cm; zawiasy z zabezpieczeniami przed podważeniem skrzydła; dwa zamki kla-
podobną, ocieplone, 210 x 90 x 4,5 cm. sy 6 i 7, z bolcami antywyważeniowymi, górny z gałką do łatwego zamykania od
Montaż: zleciłem przed wykończeniem elewacji. Wiedziałem, że lepiej zrobić go wewnątrz. Gospodarcze – stalowe, 200 x 90 x 4,5 cm.
dopiero po elewacjach, dlatego starannie zabezpieczyłem wszystkie elemen- Montaż: firmowy producenta. Zamówiłem go po wykonaniu elewacji. Wcześniej
ty drzwi. Tynkarze ich nie zniszczyli! Ościeżnicę przytwierdzono do muru na ko- na czas budowy w otworze wstawiłem stalowe drzwi przeciwpożarowe, które te-
twach o dł. 14 cm i użyto pianki. raz wykorzystuję w kotłowni.
Decyzja: dobrze rozmawiało mi się z producentem i udało mi się wynegocjować Decyzja: znam bardzo solidnego producenta drzwi z Łomianek, więc nie szukałem
30% rabat. Planowałem drzwi ciepłe i ładne, a nie antywłamaniowe, ponieważ za- innego. Poprosiłem, żeby zrobił dla mnie drzwi bezpieczne i tak ocieplone, żeby
mierzałem je zabezpieczyć kontaktronami. Potraktowałem je jako wizerunek domu. nadawały się do domu pasywnego. Doradził grube pełne skrzydło, bez przeszkleń,
Wybrałem drewno, bo wygląda szlachetnie i pasuje do nowoczesnej bryły i jest ja zrezygnowałem nawet z judasza, żeby utrzymać parametry pasywne. Masywną,
cieplejsze od stali. Od razu odrzuciłem drewno dębowe, bo było droższe od buko- stalową konstrukcję i poszycie z blachy (na moją prośbę) zamaskował klejonym
wego o 2000 zł. Zrezygnowałem też z górnego doświetla, wskazywanego w goto- drewnem od zewnętrznej strony, a od wiatrołapu – laminatem. Zastosował kilka
wym projekcie. To też obniżyło koszty. Producent doradził, żebym zamówił skrzydło uszczelek w ościeżnicy i w skrzydle, które
o gr. 6,5 cm, z dobrą izolacją termiczną i akustyczną. Super się sprawdza! w pozycji zamkniętej szczelnie się zazę-
Rady i przestrogi: biają. Dodał zamki i zawiasy w klasie „na
– Nie mam wiatrołapu, więc zamierzam zamontować w sieni obręcz z zasłonami, opór”, mają dobre zabezpieczenia przed
które ochronią parter przed nawiewaniem mrozu podczas otwierania drzwi. W po- wyważeniem. O wszystkim pomyślał i na
zycji zamkniętej drzwi są szczelne, ciepłe i tłumią hałas. Szklana wstawka w skrzydle budowę dostarczył cały komplet! Na nie-
i boczne doświetle dostatecznie oświetlają sień otwartą na salon. Szerokość skrzyd- standardowe drzwi czekałem 2 tygodnie.
ła jest optymalna. Powłoka na drewnie nadal wygląda idealnie, bo jest odporna na Rady i przestrogi:
promieniowanie UV i czynniki atmosferyczne. Drzwi gospodarcze w kotłowni też – Drzwi wejściowe pokryte drewnem nie
są ciepłe, solidne i dobrze zabezpieczone kontaktronami. mogą być wystawione na słońce i deszcz.
– Mam 2 rodzaje kontaktronów na drzwiach zewnętrznych. Przewodowe podpią- Moje mają wytrzymałą powłokę ochronną
łem do instalacji alarmowej, a na oknach zamontowałem jeszcze czujniki zbicia i jeszcze zasłoniłem je daszkiem nad całym
szyb. Bezprzewodowe współdziałają z niezależnym systemem inteligentnym i ka- gankiem. Drzwi są zawsze suche! Muszę je
merami. Dodałem je, bo chciałem mieć alternatywny i nowocześniejszy system za- tylko od czasu do czasu przetrzeć wilgot-
bezpieczenia. Warto go mieć! ną ściereczką z kurzu, bo mieszkam przy
Koszty: drzwi wejściowe 4500 zł plus montaż 200 zł. szutrowej drodze. Zamki i zawiasy nie wy-
magają jeszcze smarowania. Uszczelki tro-
chę pracują, ale nie sparciały. Skrzydło wy-
gląda potężnie, jego grubość to przecież
aż 12 cm i w środku stal oraz solidne ocie-
plenie, lecz chodzi lekko. Jest tak szczel-
ne i ciepłe, że zrezygnowałem z drzwi we-
à Drzwi od strony wiatroïapu
otwiera siÚ gaïkÈ wbgórnym zamku. wnętrznych w wiatrołapie. Nie miały tu
racji bytu. Parterowy dom ma dużo okien
i w dzień, na szczęście, nie muszę zapalać
światła przy „pełnym” wejściu. Takie drzwi
to droga impreza, jednak warta zainwesto-
wania. Wolałem nie kupować tanich w hi-
permarkecie, tylko zamówić solidne, któ-
re wystarczą na kilkadziesiąt lat.
Koszty: drzwi wejściowe 7000 zł plus
montaż.

à Skrzydïo ze stali, wykoñczone

à Arek zrezygnowaï zbdoĂwietla drewnem iblaminatem, ma gruboĂÊ
górnego, ale –bzgodnie zbprojektem 12 cm.
domu – zamówiï boczne.

 Drzwi majÈ 2 wysokiej klasy

à Drewno zabezpieczono powïokÈ
zamki, górny zbpokrÚtïem uïatwia
odpornÈ na czynniki zewnÚtrzne.
zamykanie od wewnÈtrz.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Ela – Członkini Klubu Budujemy Dom,
drzwi zewnętrzne zamontowała w 2015 r.
Drzwi zewnętrzne: skrzydło prawe, szer. 90 cm, gr. 8,6 cm, wykonane z ocynko-
wanej blachy stalowej, wykończonej laminatem drewnopodobnym; wewnątrz
ocieplenie z pianki PU. Zasuwnica automatyczna, ryglująca drzwi w sześciu miej-
scach. Ościeżnica z ciepłego aluminium z przekładką termiczną i z dwoma uszczel-
kami. Ciepły próg PVC/ALU z przegrodą termiczną. Górne i boczne doświetle
z bezpieczną piaskowaną szybą. Wymiary całości 250 x 146 cm. Dodatkowo po-
chwyt ze stali nierdzewnej.
Montaż: pionowe fragmenty ościeżnicy monterzy obsadzili na pięciu kotwach po
każdej stronie, górną część – na trzech. Przytwierdzili ciepły próg. Odpowiednio
wyregulowali zawiasy. Sprawdzili pracę automatycznej zasuwnicy.
Decyzja: w dobudowanej frontowej części domu celowo ulokowałam wejście w głę-
bokiej wnęce pod stropem. To ma chronić drzwi i podest przed deszczem i śniegiem.
Chciałam jeszcze, żeby dużo dziennego światła wpadało do przedpokoju, dlatego
zaplanowałam szklane boczne i górne doświetle oraz szklaną wstawkę w skrzydle.
Podczas wybierania konkretnego modelu zdałam się na doświadczenie polecone-
go producenta. Zależało mi szczególnie na dobrym tłumieniu hałasu, bo mieszkam
w mieście, przy ruchliwej ulicy. Słysząc to, wskazał mi stalowy model o gr. 8,6 cm,
wypełniony pianką PU, która jednocześnie daje świetną izolację termiczną. Doradził
ten model również ze względu na ciepły próg, opadające uszczelki progowe i tzw.
wind stoper. Spodobało mi się, że drzwi mają automatyczną zasuwnicę, która przy
każdym zamknięciu drzwi rygluje je aż w sześciu miejscach na całej wysokości
skrzydła. Kolorystykę od strony zewnętrznej, tu jest laminat w kolorze orzech, do-
brałam do okien i rynien. Wewnątrz laminat w kolorze antracytu, dopasowany do
wystroju pomieszczeń. Dla wygody zamówiłam stalowy pochwyt o długości 1,5 m.
Rady i przestrogi:
– Taki pochwyt w masywnych drzwiach jest bardzo wygodny. Jedną ręką przekręcam
klucz w zamku, a drugą ciągnę za pochwyt. Polecam! Kolejna rzecz godna zastoso-
wania to ciepły próg PVC/ALU i specjalne uszczelki. Na ogół jest tak przy drzwiach,
że w dolnej części czuje się zimno. U mnie to miejsce jest zawsze ciepłe. Mówił o tym
producent. Szczególnie zadowolona jestem z matowych piaskowanych przeszkleń,
bo zasłaniają wnętrze domu, ale mają wąskie przezroczyste pasy, przez które widzę
to, co dzieje się przed budynkiem. Lokalizacja drzwi – idealna. Długi, zadaszony po-
dest we wnęce jest zawsze suchy, a po otwarciu skrzydła zostaje na nim dużo wol-
nej przestrzeni. Nikt z użytkowników nie spada na schody! Konserwacja jest łatwa.
Na razie tylko myję szyby, drzwi i uszczelki. Wkrótce zbadam stan zawiasów i okuć,
bo producent zaleca spryskiwać je olejem w spreju.
Koszty: drzwi wejściowe z montażem 8500 zł.
à Elementy automatycznej
zasuwnicy, ryglujÈcej drzwi
wb6bmiejscach – m.in. zaczepy
zasuwnicy zbregulowanym dociskiem.
Á Ciepïy próg
PVC/ALU
à Dïugi, zadaszony podest we zbprzegrodÈ
wnÚce jest zawsze suchy, abpo termicznÈ
otwarciu skrzydïa zostaje na ibuszczelnienie
nim duĝo wolnej przestrzeni. wind stoper
zapobiegajÈ
przenikaniu mrozu
ibwiatru wbczÚĂci
progowej.
Filip – Czytelnik Budujemy Dom,
drzwi zewnętrzne zamontował w 2015 r.
Drzwi zewnętrzne: główne – skrzydło ze stali (wykończonej farbą proszkową),
otwierane na zewnątrz, ocieplone pianką PU; doświetle boczne z bezpiecznego
przydymionego szkła; ościeżnica stalowa. Wymiary – skrzydło 208 x 90 x 8 cm,
doświetle szer. 30 cm; dwa zamki z bolcami antywyważeniowymi; trzy zawia-
sy zabezpieczone przed zdjęciem skrzydła. Gospodarcze – ze stali, ocieplone.
Montaż: obie pary drzwi założył sprzedawca, przed wykończeniem elewacji.
Wyroby dostarczył w pełnych kompletach, więc nie musiałem niczego dokupo-
wać. Dopilnowałem ciepłego, szczelnego montażu na kotwy i piankę PU. Potem
wejścia zabezpieczyłem przed włamaniem kontaktronami.
Decyzja: po złych doświadczeniach z  używania nieszczelnych drzwi, najbar-
dziej mi zależało, żeby w nowym domu były wiatroodporne i dobrze wyciszo-
ne. W  wiatrołapie chciałem mieć jasno. Gotowy projekt przewidywał okien-
ko przy otworze wejściowym. Jednak nie mogłem znaleźć okna, które można
by połączyć z ościeżnicą zamówionych drzwi. Trzech producentów rozkłada-
ło ręce. Rozważałem nawet zamurowanie świetlika, ale ten pomysł kłócił się
z moimi najważniejszymi wytycznymi. Wtedy w katalogu drzwi znalazłem rozwią-
zanie – dodanie szklanego doświetla wzdłuż całej wysokości drzwi. Zapytałem
sprzedawcę, czy do szykowanego dla mnie modelu mogę jeszcze domówić takie
doświetle. I bez problemu je wykonał! U tego samego producenta zamówiłem rów-
nież drzwi gospodarcze. Kolorystykę dobrałem do bramy garażowej i ram okien.
Rady i przestrogi:
– Drzwi bardzo się udały. Dobrze odgradzają od hałasu, są ciepłe i szczelne. Kiedy
u znajomych stanąłem przy wejściu i poczułem nawiew powietrza, pomyślałem –
fantastycznie, że u siebie się przed tym zabezpieczyłem, wybierając odpowiedni
model z solidnymi uszczelkami i ciepłym progiem oraz na miejscu dopilnowując
montażu. U mnie w wiatrołapie po nogach nie „ciągnie” zimno. Rewelacja!
– Doświetle boczne, większe od miniokienka, wybawiło mnie z dużego kłopotu.
Dobrze, że wybrałem przydymioną szybę, bo wystarczająco przysłania widok z ze-
wnątrz, ale jednocześnie przepuszcza dzienne światło i nie ma potrzeby zapalania
światła w ciągu dnia. To jest bardzo ważne! Monterzy wykonali swoje zadanie su-
miennie. Drzwi nie wymagają ponownej regulacji, lecz na bieżąco obserwuję ich
pracę. Zawiasy raz na rok spryskuję smarem w spreju.
Koszty: drzwi wejściowe 4500 zł plus doświetle 1000 zł.
à Solidny zamek
zbwieloma bolcami
antywywaĝeniowymi.
à Zawiasy oraz
uszczelki
(na skrzydle
iboĂcieĝnicy).
à Przez przydymione przeszklenie wbskrzydle
ibbocznym doĂwietlu wpada wbgïÈb wiatroïapu
sporo Ăwiatïa.
 E N E R G O O S Z C Z Ę D N E I   PA S Y W N E O K N A
PREZENTACJA FIRMOWA
I   D R Z W I Z   P VC I   A L U M I N I U M
Planując budowę nowego domu, wielu inwestorów
zadaje sobie pytanie, jakim standardom powinna
odpowiadać stolarka. Podstawowym kryterium,
którym należy się kierować przy jej doborze, jest
energooszczędność i bezpieczeństwo. Dodatkowe
korzyści w postaci dobrego designu, komfortu
i możliwości indywidualnego dopasowania zapew-
nia tylko szeroka oferta systemowa.
TRWAŁA OCHRONA
Nowoczesne technologie pozwalają produkować
okna i drzwi, które nie tylko zapewniają ochronę
cieplną w standardzie niskoenergetycznym lub
pasywnym, lecz także bezpieczeństwo i ochronę
przed hałasami w całym okresie użytkowania. Na
szczególną uwagę zasługują okna z PVC Schüco
LivIng z opatentowanymi uszczelnieniami oraz
aluminiowa stolarka okienna serii Schüco AWS,
w której zastosowano inteligentne technologie
zapewniające doskonałe właściwości użytkowe.
BARIERA PRZED CHŁODEM
Drzwi przesuwne na taras lub balkon podlegają
podobnym wymogom energooszczędności,
jak okna. W systemie Schüco ThermoSlide SI 82
z PVC-U wysoką ochronę cieplną aż do standardu
pasywnego zapewnia wielokomorowa budowa
ościeżnicy, skrzydeł oraz płaski, termoizolowany
próg. W zbliżonych rozwiązaniach aluminiowych,
jak np. Schüco ASE 80.HI zmniejszono widoczną
szerokość styku skrzydeł zapewniając doskonałą
ochronę cieplną i jeszcze większy dostęp światła.
104
CAŁOSZKLANY DESIGN
Energooszczędne przeszklenia przesuwne mogą
również uzyskać modny, transparentny design.
Umożliwiają to aluminiowe systemy cienkoprofilo-
we, jak np. Schüco ASE 67 PD czy ASS 77 PD z ukry-
tą ościeżnicą w ścianie i opcjonalnym przeszklo-
nym narożem, które otwierają wnętrze na światło
i panoramiczne widoki. Jedynym widocznym
elementem konstrukcji jest ekstremalnie wąska
widoczna strefa styku skrzydeł od 30 lub 37 mm.
Drugi z nich umożliwia stosowanie ukrytych napę-
dów elektrycznych oraz otwieranych naroży.
OKNA Z WYSOKIM IQ
Okna przyszłości zapewniają nie tylko oszczędność
energii, lecz także komfort i inteligentne funkcje.
Stolarką aluminiową Schüco AWS z mechatronicz-
nymi okuciami można sterować zdalnie, indywi-
dualnie lub centralnie. W połączeniu z systemem
sterowania budynku i czujnikami automatycznie
realizują określone zadania, w zależności od pro-
gramu lub wystąpienia danych czynników, jak np.
zmiana pogody czy przekroczenie poziomu dwu-
tlenku węgla w pomieszczeniu.
CZYSTE POWIETRZE
Sposobem na pogodzenie energooszczędności
i potrzeby wymiany powietrza są automatyczne
systemy wentylacji okiennej, jak higrosterowane
rozwiązanie VentoPlus w oknach PVC-U czy ciśnie-
niowe nawiewniki do okien aluminiowych VarioAir
i VentoFrame. Zintegrowany z oknem aluminiowym
system automatycznej wentylacji i filtracji Schüco
VentoLife dodatkowo oczyszcza powietrze z zanie-
czyszczeń jak np. smog czy pyłki roślinne.
POCZUCIE BEZPIECZEŃSTWA
Stolarka powinna gwarantować pełną ochronę nie
tylko przed ryzykiem włamania, ale także innymi
niekorzystnymi czynnikami. Stosowane we wszyst-
kich oknach i drzwiach Schüco, nowoczesne syste-
my uszczelnień i zamknięć pozwalają zatrzymać na
zewnątrz zarówno oddziaływania aury, jak i niepro-
szonych gości. Drzwi aluminiowe serii Schüco ADS
można dodatkowo wyposażyć w indywidualnie
konfigurowany panel komunikacyjny Schüco DCS,
który daje zaawansowane funkcje kontroli dostępu,
także na odległość. Zarówno w przypadku stolarki
aluminiowej, jak i z PVC-U Schüco LivIng można
wykonywać modne drzwi panelowe z niskim lub
zerowym progiem ułatwiającym przechodzenie.
Schüco International Polska Sp. z o.o.
ul. Żelechowska 2, 96-321 Siestrzeń
tel. 46 858 32 00
www.schueco.pl
e-mail: schueco@schueco.pl

Drzwi przesuwne
z PVC i Aluminium
Okna z PVC
i Aluminium
NOWOŚĆ: Schüco ASE 67 PD. Panoramiczne drzwi przesuwne z alumi-
nium: system cienkoprofilowy z maksymalna przezierność i optymalny
dostęp naturalnego światła z możliwość ukrycia ościeżnicy i skrzydeł
w ścianie budynku z próg zlicowany z posadzką zapewniający bezproble-
mowe przechodzenie z doskonałe właściwości cieplne, Uw do 1,0 W/(m2.K)
z komfortowa obsługa dużych skrzydeł o ciężarze do 400 kg.
Schüco ThermoSlide. Drzwi przesuwne z PVC z szybą dwukomorową
o  współczynniku Ug = 0,6 W/(m2.K) uzyskują parametry pasywne
Uw ≤ 0,8 W/(m2.K). Pionierski system uszczelnień pomiędzy skrzydłami sta-
łymi i ruchomymi skutecznie zapobiega infiltracji chłodnego powietrza.
Wielokomorowa konstrukcja niskiego progu drzwiowego eliminuje ryzyko
przenikania chłodu w strefie przypodłogowej. System umożliwia wygodną
obsługę skrzydeł o ciężarze nawet do 400 kg i stosowanie szyb zespolonych
o grubości nawet do 52 mm.
NOWOŚĆ: Schüco VentoLife. Okienny system oczyszczania powietrza:
automatyczne oczyszczanie powietrza i doprowadzanie tlenu z usuwanie
z powietrza pyłu smogowego, pyłków roślin i innych szkodliwych substancji
z efektywność oczyszczania powietrza >99,5% z przepływ powietrza
do 60 m3/h z montaż z aluminiowymi oknami Schüco AWS i fasadami
Schüco FWS.
Schüco LivIng. W najnowszym systemie okiennym z PVC-U zastosowano
inteligentne rozwiązania opracowane pod kątem zapewnienia trwałości
i doskonałej izolacyjności termicznej. Okno z szybą zespoloną o współczynniku
Ug= 0,6 W/(m2.K) bez trudu osiąga standard pasywny Uw= 0,8 W/(m2.K).
Najnowsze rozwiązanie wyróżnia szeroka platforma systemowa pozwalająca
na jednoczesną produkcję stolarki o takiej samej estetyce w wariancie AS i MD
z opatentowanymi uszczelkami ze zgrzewalnego EPDM.
PREZENTACJA FIRMOWA
Drzwi wejściowe
z PVC i Aluminium
Schüco ADS 90 SimplySmart. Aluminiowe drzwi wejściowe przykuwają
uwagę nie tylko designem, dużymi wymiarami skrzydeł i ochroną przed wła-
maniem. Dostępne są warianty z wypełnieniem pokrywającym skrzydło
z jednej lub obu stron lub z wypełnieniem wewnątrz profilu. Drzwi z obustron-
nym wypełnieniem uzyskują współczynnik Ud ≤ 0,8 W/(m2.K). Elegancki wy-
gląd podkreśla zlicowanie skrzydła z ościeżnicą, ukryte zawiasy, klamki, po-
chwyty i akcesoria np. czytnik linii papilarnych lub zdalne otwieranie.
NOWOŚĆ: system balustrad Schüco. Portfenetry, okna i drzwi balkonowe
z balustradami Schüco montowanymi wprost do ościeżnicy: balustrady
z wypełnieniem ze szkła bezpiecznego z balustrady ażurowe z prętami ze
stali nierdzewnej z atestowane rozwiązania o rozpiętości do 2 m z zasto-
sowanie w przypadku stolarki okiennej Schüco z PVC-U: Schüco LivIng, Alu
Inside, Corona SI 82, Corona CT 70.
105
 S YST EM Y O S ŁO N OW E I BRA MY GA RA ŻOW E
PREZENTACJA FIRMOWA

FART -PRODUK T

Bramy garażowe oraz bramy przemysłowe segmentowe Cechy nowej moskitiery plisowanej to:
z trwała i wytrzymała konstrukcja z ekstrudowanego aluminium,
Osłony wewnętrzne z oszczędność czasu i miejsca dzięki plisowanej siatce,
z żaluzje drewniane i aluminiowe z maksymalna szerokość nawet do 4 metrów,
z roletki materiałowe z niski próg ułatwiający przechodzenie.
z żaluzje plisowane
z zasłony panelowe
z verticale

Osłony zewnętrzne
z rolety zewnętrzne: na elewację, podtynkowe oraz nadstawne (nakładane na
okno)
z moskitiery

Nowy system prowadzenia bram RSC

Uważne wsłuchiwanie się w potrzeby naszych klientów zainicjowało proces,
którego efektem była ewolucja systemu konstrukcyjnego bram rezydencjalnych Fart Produkt Sp. z o.o. Sp. k.
i stworzenie nowej koncepcji produktu o najwyższych standardach użytkowych. ul. Towarowa 3, 87-100 Toruń
Powstał RSC, system niezawodny (Reliable), bezpieczny (Secure) i wygodny tel. 56 623 55 77, faks 56 658 93 85
(Convenient). Integralną jego częścią jest nowy system połączeń zatrzaskowych, www.fartprodukt.pl, biuro@fartprodukt.pl
uniwersalność poszczególnych elementów i dodatkowa izolacja termiczna.

106
PREZENTACJA FIRMOWA
S Y S T E M Y Ż A L U Z J O W E I   R O L E TO W E A N W I S
ZALETY
z dbałość o funkcjonalność, wzornictwo, stoso-
wanie najnowszych materiałów, a także realizacja
produktów pod indywidualne zamówienie, daje
pełen komfort oraz nieograniczone możliwości
aranżacyjne,
z ciekawy design w połączeniu ze szczególną dba-
łością o funkcjonalność, a także wykorzystywanie
zaawansowanej technologii produkcyjnej składają
się na wyjątkowość produktów marki ANWIS,
z jakość ANWIS potwierdza norma ISO 9001:2000
oraz przyznane atesty, certyfikaty, liczne nagrody
i wyróżnienia, m.in.: Przedsiębiorstwo Fair Play,
Gazele Biznesu, Lider Polskiego Biznesu, Lider Marki.
CHARAKTERYSTYKA
Rodzaje:
z osłony wewnętrzne: żaluzje drewniane 25, 50,
70 mm, żaluzje bambusowe, żaluzje poziome alu-
miniowe 16, 25 i 50 mm, żaluzje pionowe, rolety
materiałowe w kasecie i wolnowiszące (w tym do
okien dachowych), żaluzje plisowane (w tym do
okien dachowych), zasłony panelowe, zasłony oraz
zasłony rzymskie
z osłony zewnętrzne: rolety zewnętrzne – elewa-
cyjne, podtynkowe, naokienne, rolety typu screen;
żaluzje fasadowe oraz moskitiery.
Wybrane systemy
Zasłony rzymskie to modne i eleganckie dekoracje
okienne, zwijane za pomocą mechanizmu łańcusz-
kowego lub obsługiwane elektrycznie. Po podcią-
gnięciu zasłony w górę, powstają efektowne pozio-
me zakładki tzw. fałdy. Zasłony zapewniają osłonę
przeciwsłoneczną praktycznie w każdym pomiesz-
czeniu. To jednocześnie efektowna i funkcjonalna
ozdoba, nie tylko okna, lecz całego wnętrza.
Zasłona rzymska typ RVS pozwala na montaż
osłony w świetle szyby.
108
Żaluzje drewniane – są wyjątkowym produktem, NOWOŚCI
obok podstawowych funkcji, ze względu na zasto- z Nowa kolekcja drewna,
sowane do ich produkcji drewno, tworzą jedyny z Żaluzja drewniana XL – system żaluzji wielkoga-
w swoim rodzaju klimat wnętrza; doskonale pasują barytowej, umożliwiający montaż osłony o długo-
do przestrzeni zarówno nowoczesnych, jak również ści lamel do 3,6 m,
tradycyjnych. z Żaluzja plisowana EVIE,
z Żaluzja bambusowa 50 mm,
Żaluzje plisowane – określane potocznie jako z Sterowanie bateryjne w osłonach wewnętrznych,
plisy, to jedno z najciekawszych rozwiązań w zakre- z Nowa kolorystyka osłon zewnętrznych.
sie przesłon wewnętrznych. Charakteryzują się
harmonijkową strukturą, która stanowi oryginalny INFORMACJE DODATKOWE
element dekoracyjny wnętrza. System pozwala na Kraj produkcji: Polska
osłonięcie wybranego fragmentu okna, od góry Dystrybucja: na terenie całego kraju za pośrednic-
lub od dołu, umożliwiając regulację dostępu słońca twem partnerów handlowych
do pomieszczenia. Żaluzje plisowane dzięki swojej
konstrukcji mogą być montowane na wszystkich
rodzajach okien, w tym również na oknach dacho-
wych, w ogrodach zimowych, a także w przeszklo-
nych konstrukcjach dachowych. Sprawdzą się
również w przypadku przeszkleń o nietypowych
kształtach, takich jak: trapezy, półkola, trójkąty,
czy wielokąty.
Rolety zewnętrzne – dostępne w kilku systemach,
doskonale chronią przed słońcem, zimnem, hałasem
i ingerencją z zewnątrz; montowane na elewacji
budynku lub do ramy okiennej.
Rolety Screen – inaczej refleksole, to rolety mate-
riałowe zewnętrzne, które zapewniają wnętrzom
ochronę przed nadmiernym nasłonecznieniem
i nagrzewaniem. Rolety te są doskonałą propozycją
do obiektów o dużych przeszkleniach. Ponadto
screeny tworzą barierę, która pozwala utrzymać
we wnętrzach komfortową temperaturę. Tym
samym stają się wsparciem dla klimatyzatorów, ANWIS Sp. z o.o.
ograniczając koszty eksploatacyjne obiektu. ul. Smocza 16/18, 87-800 Włocławek
Roleta SCREEN zdobyła główną nagrodę w trze- tel. 54 412 88 00, faks 54 412 88 26
www.anwis.pl
ciej edycji konkursu INSPIRACJE 2018 w katego-
e-mail: anwis@anwis.pl
rii INTELIGENTYNY DOM.
 A D N I K
W Y P OR
P L E K SO J Ą C Y C H
KO M M O N TU
C H I R E
D U J Ą C Y
DLA B U
 NOWOCZESNE, DESIGNERSKIE, CIEPŁE
D R E W N I A N E O K N A I   D R Z W I TA R A S OW E
Okna i drzwi tarasowe marki Sokółka Okna i Drzwi to połączenie wyso-
kiej jakości drewna z innowacyjnymi rozwiązaniami technologicznymi.
Zapewniają one wysoką izolacyjność cieplną i komfort użytkowania przez
wiele lat. Jednocześnie wyróżniają się atrakcyjnym designem, dzięki które-
mu dom zyskuje niepowtarzalny wygląd.
Swoboda aranżacji
Okna i drzwi tarasowe marki Sokółka Okna i Drzwi umożliwiają wykonanie
przeszkleń w rozmaitych rozmiarach, kształtach i kolorach. Doskonale kompo-
nują się one zarówno z domami nowoczesnymi, jak i klasycznymi. Dostępność
wielu rodzajów drewna i bogata gama lakierów dają niezliczone możliwości
indywidualnego dostosowania kolorystyki okien oraz drzwi tarasowych do kon-
cepcji całego budynku i planowanej aranżacji wnętrz. Osoby ceniące naturalny
wygląd drewna z widocznym usłojeniem mają do wyboru lakiery transparent-
ne. W celu uzyskania jednolitej barwy stosuje się lakiery kryjące w odcieniach
z palety RAL. Profile okienne dostępne są w różnorodnej stylistyce. W nowocze-
snej architekturze sprawdzą się całkowicie płaskie ramy o prostych liniach, takie
jak w oknach PURO i PURO PASSIVE oraz w drzwiach podnoszono-przesuwnych
ECO LINE i ECO LINE ALU. W ofercie marki Sokółka Okna i Drzwi znajdują się
również profile delikatnie zaokrąglone, zastosowane w oknach ELITE 92, ELITE
92 ALU, THERMO 80 i THERMO 80 ALU oraz w drzwiach tarasowych podnoszo-
no-przesuwnych THERMO HS i THERMO HS ALU.
PREZENTACJA FIRMOWA
Wyjątkowa wytrzymałość i trwałość
Do produkcji okien i drzwi tarasowych marki Sokółka Okna i Drzwi wykorzysty-
wane jest starannie wyselekcjonowane drewno sosnowe, dębowe lub meranti.
Ramy wykonuje się z trzech lub czterech warstw drewna z odpowiednio
dobranym, naprzemiennym układem słojów. Dzięki temu są one bardzo sta-
bilne i umożliwiają tworzenie przeszkleń nawet w bardzo dużych rozmiarach,
tak chętnie stosowanych w projektach nowoczesnych domów. Dodatkowo od
zewnętrznej strony budynku profile mogą zostać osłonięte aluminiową nakład-
ką, która zabezpiecza drewno przed działaniem czynników atmosferycznych.
W tego typu oknach nie ma potrzeby okresowego odnawiania powłoki lakierni-
czej od strony elewacji.
Wysoka energooszczędność
Wszystkie produkty marki Sokółka Okna i Drzwi cechują się wysokimi parametra-
mi izolacyjności cieplnej. Standardowo montowany jest w nich pakiet 3-szybowy
ze szkłem niskoemisyjnym. Z jednej strony ogranicza to straty ciepła, a z drugiej
pozwala na pozyskanie darmowej energii słonecznej do dogrzania pomieszczeń.
Dla poprawy izolacyjności cieplnej stosuje się wypełnienie przestrzeni między-
szybowej gazem szlachetnym (argonem), ciepłe ramki dystansowe i specjalny
system uszczelek. Wysoka energooszczędność to również zasługa ram z drewna,
które jest naturalnym izolatorem. W produktach marki Sokółka Okna i Drzwi
ramy mają grubość 80 mm i więcej. Dzięki temu nie tylko są ciepłe, ale również
pozwalają na bezpieczne zamontowanie pakietu 3-szybowego. Wszystkie te
rozwiązania sprawiają, że okna i drzwi tarasowe marki Sokółka Okna i Drzwi mają
wyjątkowo niski współczynnik Uw. Wynosi on 0,8–0,9 W/(m².K), a w oknach dla
budownictwa pasywnego 0,66 W/(m².K).
www.sokolka.com.pl
bezpłatna infolinia: 801 122 822
z tel. kom. +48 85 733 64 40
callcenter@sokolka.com.pl
111
 OGRODY ZIMOWE
Budowa ogrodu zimowego to Gdzie zlokalizować ogród zimowy?
efektowny sposób na zwi×kszenie Komfort użytkowania takiego pomieszczenia w największym stopniu
zależy od jego położenia. Choć zdarza się, że oranżeria umiejscawiana
powierzchni domu. Dzi×ki takiemu jest w ogrodzie jako zupełnie oddzielne pomieszczenie, to najczęściej
dostawia się ją do zewnętrznej ściany budynku. Dzięki temu będzie-
pomieszczeniu zyskamy miejsce, my mieli do niej łatwy dostęp, niezależnie od warunków atmosferycz-
nych panujących na zewnątrz, a ogród będzie stanowił „przedłużenie”

wdktórym b×dziemy mogli si×

domu. Architekci zalecają budowę tych pomieszczeń we wnęce po-
między ścianami, ponieważ mają one wtedy przynajmniej dwa muro-
wane boki oraz dobrze wpasowują się w bryłę domu.
relaksowaË, spoĖywaË posiíki czy Bardzo duże znaczenie ma strona świata, po której chcemy wybudo-
wać taki obiekt. Wschodnia lub zachodnia fasada domu to najlepsza
uprawiaË egzotycznÉ roālinnoāË. lokalizacja, gdy ogród zimowy ma nam służyć głównie do odpoczyn-
ku i  spożywania posiłków. Dzięki umiarkowanej dawce promieni
słonecznych, mamy możliwość urządzenia w  nim zarówno popołu-
dniowego salonu wypoczynkowego, jak i  porannej jadalni. Z  kolei
FOT. TS POLSKA

w  ogrodzie umiejscowionym od południa – dzięki dużej ilości pro-

mieni słonecznych – będziemy mogli uprawiać egzotyczne rośliny.
Najmniej korzystne jest usytuowanie od strony północnej. Do takiego
pomieszczenia będzie docierać niewiele światła dziennego, dlatego
przez cały rok będzie zacienione i raczej chłodne.
Uwaga! Ogrodu zimowego nie należy planować w  pobliżu wy-
sokich drzew, gdyż grozi to uszkodzeniem konstrukcji w przypadku
oderwania się konaru, a spadające liście będą przykrywać dach.

Jaki fundament jest potrzebny?

Pod ogrody zimowe stosuje się dwa rodzaje fundamentów. Ciągły
wykonuje się liniowo, po obrysie budowli. Stopy fundamentowe
wznosi się zaś tylko w  miejscu mocowania słupów przenoszących
główne obciążenie. Przestrzeń między nimi wypełnia podmurówka,
np. z prefabrykatów. Niezależnie od wyboru, fundamentu nie wolno
łączyć bezpośrednio z domem. Konieczne jest uformowanie szczeliny
dylatacyjnej o szerokości ok. 2 cm i wypełnienie jej elastycznym ma-
teriałem, np. paskiem styropianu. Fundament musi mieć parametry
przewidziane w projekcie: odpowiednią wytrzymałość i izolacyjność.
Do ocieplenia fundamentów zazwyczaj używa się styropianu (war-
stwa 10 cm), a  do izolacji przeciwwilgociowej – folii EPDM. Ważne
jest, by część nadziemna fundamentu wystawała przynajmniej 15 cm
ponad podłożem, aby krople deszczu odbijające się od podłoża nie
zachlapywały ścian tej przybudówki. Dookoła należy wytyczyć chod-
nik z drenażem, a najlepiej opaskę ze żwiru, ponieważ od niego mniej
odbija się woda deszczowa.

Jak dopasować ogród do domu?

Ogród zimowy powinien spełniać wymagania budowlane, dlatego wykonanie projektu warto zlecić doświadczonemu architektowi. Jego zadaniem będzie
określenie optymalnej kubatury, dobór materiałów do budowy uwzględniający rozmiary ogrodu i odporność na czynniki atmosferyczne, kąt nachylenia
dachu itp.
Istotne jest również dopasowanie ogrodu do architektury domu. Przeszklony pawilon zazwyczaj mocno rzuca się w oczy, dlatego powinien mieć ten sam
styl, co reszta domu oraz odpowiednie proporcje w stosunku do jego bryły. Tradycyjna forma przeszkleń nie będzie pasować do nowoczesnego budynku
i odwrotnie. Za duża zdominuje niewielkich rozmiarów dom, zbyt mała nie spełni funkcji użytkowych. Ze względów praktycznych powierzchnia oranżerii nie
powinna być mniejsza niż 10 m².

112

Czy oranżerię można wybudować
na tarasie?
Jeżeli decydujemy się na wykonanie ogrodu zimowego w użytko-
wanym domu, najprostszym rozwiązaniem jest wykorzystanie jako
fundamentu istniejącej płyty tarasowej. Można to zrobić jedynie
wtedy, gdy podpora spełnia określone wymagania:
z ma odpowiednie rozmiary;
z jest wytrzymała;
z podłoże jest równe;
z ma izolację termiczną (o ile oranżeria ma być ogrzewana) i prze-
ciwwodną.
Jeżeli taras nie jest idealny, można spróbować dokonać pewnych
korekt. I tak gdy jego powierzchnia jest niewystarczająca, można ją
powiększyć przez wykonanie dodatkowego fundamentu. Warstwy
izolacyjne można łatwo uzupełnić, ale tylko wtedy, gdy poziom ta-
rasu jest obniżony w stosunku do poziomu podłogi domu. W innym
przypadku niezbędne będzie skucie wierzchniej warstwy, aby moż-
liwe było położenie izolacji przeciwwilgociowej i minimum 5 cm sty-
roduru. Z kolei różnicę poziomów można zniwelować podkładami
pod belką podwalinową.
Jaka konstrukcja?
Profile konstrukcyjne ogrodów zimowych produkuje się najczę-
ściej z  aluminium, PVC, stali i  drewna. Na który z  tych materiałów
się zdecydować? Każdy z nich ma zalety i wady. Profile z aluminium
są lekkie i  niezbyt szerokie, więc nie blokują dostępu światła. Do
ich budowy używa się tzw. ciepłych profili, z  wkładką termoizola-
cyjną. Mogą być lakierowane na dowolny kolor lub zabezpieczone
powłokami galwanicznymi. Są odporne na korozję, sztywniejsze,
a  przy tym droższe od tych z  PVC. Ze względu na konkurencyjną
cenę to właśnie profile z PVC zyskują ostatnio na popularności. Są
lekkie, odporne na korozję i łatwe w pielęgnacji. Mogą być barwio-
ne w  masie lub oklejone folią, imitującą naturalny rysunek słojów
drewna. Niestety, mimo że są usztywniane kształtownikami, roz-
piętość poszczególnych segmentów jest ograniczona do 2–2,5 m.
Z  kolei profile stalowe umożliwiają wzniesienie szkieletu o  znacz-
nych rozmiarach, ale powodują znaczne straty ciepła. Profile drew-
niane produkuje się głównie z zaimpregnowanego drewna klejone-
go warstwowo. Nadają się do konstruowania łukowato wygiętych
szkieletów. Profile są jednak masywne i zabierają światło, ponadto
wymagają odnawiania.
FOT. KWADRUM
OGRODY ZIMOWE
FOT. REYNAERS
Na co zwracać uwagę wybierając oszklenie
oranżerii?
Najważniejsze jest bezpieczeństwo użytkowania, dlatego do szklenia tego
typu obiektów przeznacza się szkło o podwyższonej wytrzymałości. Na da-
chu, który narażony jest na uderzenia kul gradowych albo spadających ko-
narów drzew, dobrze jest umieścić szkło laminowane, które nie rozsypie się
przy stłuczeniu. Jeśli oranżeria jest ogrzewana, bardzo istotna jest też ciepło-
chronność okna. W konstrukcjach wykorzystujących typowe profile okien-
ne osadza się przeważnie standardowe zestawy szybowe jednokomorowe,
których współczynnik przenikalności cieplnej U  wynosi ok. 1,1 W/(m²·K).
Komfort cieplny w ogrodzie można poprawić stosując zestaw dwukomoro-
wy o U od 0,6 do 0,8, ale takie rozwiązanie jest znacznie droższe. Warto zwró-
cić też uwagę na ochronę przed nadmiernym promieniowaniem słonecz-
nym. Ponieważ wnętrze ogrodu zimowego bardzo szybko się przegrzewa,
pod uwagę można wziąć zakup szyb z  powłoką refleksyjną, które odbijają
promienie słoneczne. Ważny jest również komfort użytkowania. Znaczna
ilość przeszkleń oznacza godziny spędzone na ich myciu, dlatego dobrym
pomysłem jest zastosowanie szkła samoczyszczącego, pokrytego od ze-
wnątrz specjalną powłoką, na której rozkładają się skupiska zanieczyszczeń
organicznych, a następnie są zmywane przez wodę deszczową.
Jak wykończyć podłogę?
Materiał posadzkowy w  oranżerii powinien być trwały, odporny na wilgoć
i łatwy do utrzymania w czystości. Kolorem i wzorem nie może dominować,
gdyż w tym pomieszczeniu najważniejsze są rośliny. Dlatego zaleca się tzw.
kolory ziemi i najwyżej bardzo delikatny wzór. Najpraktyczniejszym wyborem
są płytki ceramiczne, ew. kamień odporny na zaplamienie. Posadzka z gresu
lub terakoty świetnie nadaje się przy tym na ogrzewanie podłogowe, bo nie
hamuje przepływu ciepła. Płytki w ciemnym kolorze najbardziej nagrzewają
się pod wpływem słońca, co będzie zaletą w sezonie jesienno-zimowym, ale
za to bezwzględnie konieczne stanie się zacienianie ogrodu w środku lata.
Z  roślinami świetnie komponuje się też drewno, ale pamiętajmy, że ze
względu na duży opór cieplny nie nadaje się raczej na ogrzewanie podło-
gowe. Powinny to być gatunki szczególnie odporne na wilgoć. W  handlu
dostępne jest drewno egzotyczne, które spełnia taki wymóg. Mniej odporne
gatunki trzeba niezwykle starannie zabezpieczyć.
113
 OGRODY ZIMOWE

Jak ochronić ogród przed Z ogrzewaniem czy bez?

przegrzewaniem?
Jedną z  najważniejszych motywacji inwestorów, decydują-
cych się na wzniesienie ogrodu zimowego, jest chęć posia-
dania pomieszczenia z  niemal nieograniczonym dostępem
do światła dziennego. Trzeba jednak pamiętać, że silne
promieniowanie słoneczne bywa czasami bardzo uciążliwe,
dlatego warto zawczasu pomyśleć o ochronie ogrodu przed
słońcem.
Podstawowe zabezpieczenie stanowią szyby z  powłoką
refleksyjną, które odbijają promienie słoneczne. Ochronę
przed przegrzewaniem zapewniają też rolety, żaluzje oraz
markizy dachowe.
Jedną z  metod na trwałe zacienienie ogrodu zimowego
jest ulokowanie go pod dużych rozmiarów balkonem lub
pod podcieniem. To rozwiązanie jest skuteczniejsze i  tań-
sze od stosowania przeszklonych dachów, ponieważ ich
zasłonięcie wiąże się z  kosztami i  niekiedy kłopotliwą ob-
sługą (praniem, ręcznym regulowaniem markiz). Oranżerię
można również osłonić zielonym dachem, który nie tylko
zapewni znakomitą izolację termiczną, ale także będzie sta-
nowił dodatkową dekorację obiektu i ogrodu. Ewentualnie
zaplanować ogród ze zwykłym, nieprzeszklonym dachem.
Przy rozsądnych proporcjach wysokości do głębokości tego
pomieszczenia, w chłodniejszych miesiącach i tak będzie się
ono nagrzewać (mały kąt padania promieni słonecznych),
a  latem nie będzie tak podatne na przegrzanie (duży kąt
padania).
W zależności od przeznaczenia, ogród zimowy można wyposażyć w ogrzewanie
lub pozostawić to pomieszczenie nieogrzewane. Jeżeli nie planujemy korzystać
z  niego w  chłodniejszych porach roku, wybierzmy drugi wariant. Co prawda
pomieszczenie będzie wówczas użyteczne tylko w  ciepłych miesiącach, ale za-
oszczędzimy na rachunkach za energię. W pozostałym okresie oranżeria będzie
natomiast pełniła funkcję śluzy, w której będzie się ze sobą mieszało ciepłe po-
wietrze z wnętrza budynku z zimnym powietrzem z zewnątrz. W przypadku, gdy
chcemy utworzyć w  domu dodatkową, pełnowartościową powierzchnię, która
będzie użytkowana przez cały rok, niezbędne będzie zamontowanie instalacji
grzewczej, a także zastosowanie do budowy tzw. ciepłych profili konstrukcyjnych
i przeszkleń o dobrym współczynniku izolacyjności cieplnej.
Do wyboru jest kilka sposobów na dostarczenie ciepła do oranżerii. Najkorzyst-
niejszym jest wyposażenie jej w wodne lub elektryczne ogrzewanie podłogowe.
Dzięki takiemu rozwiązaniu uzyskamy równomierną temperaturę w  całym po-
mieszczeniu. Niestety, ogrzewanie podłogowe nie jest pozbawione wad. Przede
wszystkim nagrzana podłoga dosyć długo się wychładza, co może być kłopotliwe
w  chwili, gdy słońce zaczyna szybko nagrzewać wnętrze. Poza tym wydajność
cieplna takiego ogrzewania może być niewystarczająca przy większym mrozie.
Innym wariantem jest zamontowanie grzejników kanałowych, które umieszcza
się w specjalnych kanałach w podłodze, wzdłuż szklanych ścian. Dzięki temu do-
stające się do wnętrza chłodne powietrze będzie ogrzewane przez nawiewniki,
a na szybach nie będzie zbierała się wilgoć. Kolejną możliwością jest zastosowa-
nie grzejników ściennych, co przy dużej ilości przeszkleń bywa trudne, ponie-
waż nie można ich instalować na szybach. Trzeba więc znaleźć miejsce na muro-
wanej przegrodzie, ewentualnie zakupić grzejniki stojące na podłodze. System
ogrzewania powinien być podłączony do niezależnego obiegu z  oddzielnym
układem regulacyjnym.

FOT. ARCHIWUM BD
Czy w ogrodzie potrzebna jest
wentylacja?
Aby chronić ogród zimowy przed przegrzewaniem oraz gro-
madzeniem się wilgoci, musimy zapewnić w tym pomiesz-
czeniu wymianę powietrza. Sposób wentylacji zależy od
lokalizacji i przeznaczenia tego wnętrza.
W  większości przypadków wymianę powietrza z  powo-
dzeniem zapewniają nawiewniki. Dopływ świeżego powie-
trza planuje się przy podłodze, natomiast ujście zużytego
– w  najwyższym punkcie pomieszczenia w  dachu. Innym
rozwiązaniem jest wentylacja dachowa, czyli przesuwane
w prowadnicach lub uchylane okna dachowe, które obsłu-
guje się ręcznie za pomocą teleskopowego przedłużacza,
lub automatycznie. Kolejnym sposobem jest zastosowanie
profili wentylowanych, wyposażonych w niewielkie rucho-
me szczeliny, automatycznie reagujące na zmianę tempe-
ratury oraz wilgotności powietrza. Uzupełnieniem są drzwi
przesuwne, harmonijkowe lub uchylno-przesuwne (nie zaj-
Konserwacja ogrodu zimowego
mują cennego miejsca), które gwarantują dobre i  szybkie
W ogrodzie zimowym regularnie czyścić trzeba zarówno posadzkę, jak i konstruk-
wietrzenie tego wnętrza.
cję. Nieusuwany brud jest głównie kwestią estetyki, lecz już kontakt profili z wil-
W  przypadku, gdy ogród zimowy zlokalizowany jest
gocią może powodować – w długim okresie – ich niszczenie.
w  miejscu, w  którym mocno operuje słońce lub chcemy
Sporo zachodu kosztuje też czyszczenie szklanych powierzchni, których
uprawiać w  nim egzotyczne rośliny, wymagające stabilne-
w  ogrodach zimowych jest przecież bardzo dużo. Szczególnie kłopotliwe jest
go mikroklimatu, najlepiej zainstalować wentylację me-
utrzymanie w  czystości szklanego dachu, który często porastają mech i  glony.
chaniczną. Jeżeli natomiast będzie pełnił funkcję salonu,
Dlatego warto zaopatrzyć się w wygodną drabinę i szczotkę na długim kiju – dzię-
można rozważyć wyposażenie go w  klimatyzację. Zaletą
ki temu łatwiej będzie dotrzeć do trudno dostępnych miejsc.
takiego rozwiązania jest możliwość bardzo precyzyjnego
Oprócz czyszczenia, regularnej konserwacji wymagają też elementy konstruk-
kontrolowania warunków termicznych we wnętrzu. Nieste-
cji w  częściach otwieranych – w  oknach i  drzwiach – takie jak zawiasy, zamki
ty, klimatyzatory nie są tanie, sporo kosztuje ponadto ich
i uszczelki. Po przemyciu preparatem odtłuszczającym i zmyciu brudu, należy je
eksploatacja, dlatego decydują się na nią przeważnie inwe-
nawilżyć środkiem smarującym.
storzy z zasobniejszym portfelem.

114
 BRAMY
G A R A Ż OW E
NajwaĖniejsza cecha, która wyróĖnia
bramy garaĖowe, to sposób
otwierania. Inne istotne parametry,
na które trzeba zwróciË uwag× przy
zakupie, to termoizolacyjnoāË, rodzaj
zabezpieczeï antywíamaniowych,
komfort uĖytkowania idestetyka.
Jedna czy dwie bramy?
Taki dylemat muszą rozwiązać inwestorzy, którzy planują parkować w garażu
nie jeden, a dwa samochody. W takiej sytuacji możliwości są dwie: wybrać
jedną, szerszą bramę garażową, lub zdecydować się na dwie węższe. Decyzję
należy podjąć już na etapie budowy domu, aby odpowiednio dostosować
otwór garażowy – przedzielając go słupkiem lub wykonując solidniejszą, le-
piej przezbrojoną belkę żelbetową nadproża.
Oba rozwiązania mają zalety i wady. Z garażu z jedną dużą bramą ucieka
mniej ciepła (o  ile garaż jest zamknięty, bo po otwarciu przez dużą bramę
ucieknie więcej ciepła, niż przez jedną mniejszą), w  takim pomieszczeniu
jest też większa swoboda podczas wykonywania manewrów przy wjeżdża-
niu i wyjeżdżaniu. Jedna brama jest też tańsza niż dwie mniejsze, ponieważ
nie trzeba kupować drugiej pary prowadnic i dodatkowego napędu. W tym
wariancie mniej zapłacimy również za montaż. Z  kolei zaletą rozwiązania
z  dwiema mniejszymi bramami jest krótszy czas ich otwierania, co wynika
z  mniejszego ciężaru skrzydeł. Z  tego też powodu takie bramy łatwiej jest
zamontować.
W praktyce dwie pojedyncze bramy lepiej wybrać wtedy, gdy posiadamy
dwa auta, a domownicy korzystają z nich o różnych porach.
FOT. ALUPROF
Czy brama powinna być ocieplona?
O  ile w  garażach nieogrzewanych nie trzeba montować bram
ocieplonych, to właściciele garaży ogrzewanych powinni przy
wyborze bramy zwrócić uwagę na jej parametry termoizolacyjne.
Zgodnie z  obowiązującymi przepisami, brama garażu ogrzewa-
nego nie może mieć współczynnika U wyższego niż 1,5 W/(m².K).
Warto pamiętać, że od 2021 r. parametr ten będzie obniżony do
1,3.
Izolację termiczną w  bramach garażowych tworzą najczęściej
wkładki z pianki poliuretanowej lub styropianu o grubości 2–4 cm,
które umieszczone są pomiędzy wewnętrznym i  zewnętrznym
poszyciem bramy. O szczelności skrzydła decydują również łącze-
nia między segmentami, a także między bramą i ościeżnicą.
Czy bramę warto wyposażyć w napęd?
Co prawda bramę można otwierać i zamykać ręcznie (wyjątkiem
są modele rolowane, oferowane zwykle w komplecie z napędem
elektrycznym), ale zautomatyzowany ruch znacznie poprawia
komfort korzystania z garażu.
Napęd do bramy składa się z następujących elementów:
z ramię – mocuje się je do skrzydła. Jest połączone z wózkiem,
który – napędzany łańcuchem lub paskiem zębatym – przesuwa
się po szynie jezdnej;
z siłownik – to elektryczny silnik, który wprawia ramię, a w efekcie
i skrzydło bramy, w ruch;
z centralka – moduł sterujący pracą siłownika, który wyposażony
jest we włącznik i/lub klawiaturę do programowania funkcji na-
pędu;
z piloty, klawiatura, karty kodowe i przyciski do otwierania i za-
mykania bramy – dzięki nim można sterować pracą bramy;
z linka odblokowująca – dzięki temu elementowi można odblo-
kować napęd i otwierać oraz zamykać bramę w przypadku awarii
siłownika lub braku prądu.
W specyfikacjach automatyki do bram można znaleźć informa-
cje o mocy napędu, szybkości otwierania i zamykania (przeważnie
ok. 15–20 cm/s), a także zapotrzebowaniu na energię. Aby brama
działa prawidłowo, napęd musi być dobrany do wielkości bramy,
jej konstrukcji, ciężaru, częstotliwości otwierania i zamykania oraz
przestrzeni pod sufitem. Przykładowo wybór za słabego napędu
będzie skutkował tym, że brama będzie się wolno otwierać i za-
mykać. Dlatego dopasowanie automatyki najlepiej zlecić fachow-
cowi.
FO
T.
BE
NIN
CA
115
 BRAMY GARA঑OWE

Jaki rodzaj bramy wybrać?

a
Ze względu na sposób otwierania bramy garażowe dzielą się na:
z segmentowe – to najpopularniejszy rodzaj bram garażowych. Tego typu mo-
dele składają się z kilku segmentów (stąd ich nazwa) – przeważnie od 3 do 6 –
które są połączone zawiasami i  zabezpieczone uszczelkami, chroniącymi przed
niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi. Skrzydła wykonane są najczęściej
ze stali ocynkowanej. Kolejną warstwę stanowi pokrycie z blachy stalowej, a na
niej znajduje się wykończenie: tworzywo sztuczne, aluminium, drewno lub po-
włoka z farby proszkowej. Wnętrze skrzydła wypełnione jest przeważnie pianką
poliuretanową lub styropianem, które pełnią rolę izolacji cieplnej i akustycznej.
Bramy segmentowe mogą być otwierane do góry lub na bok. W  pierwszym
wariancie skrzydło porusza się wzdłuż prowadnic zamocowanych pod sufitem,
natomiast w drugim – zachodzi na ścianę garażu. Modele boczne są mniej popu- b
larne, ale dobrze pasują do niższych, lecz szerszych garaży. Zaletą bram segmen-
towych jest to, że zajmują mało miejsca – skrzydło nie wysuwa się poza obrys
garażu, dzięki czemu można je montować przy krótkich podjazdach. Są też łatwe
w obsłudze i szczelne, dlatego dobrze trzymają ciepło. Z tego powodu poleca-
ne są do ogrzewanych garaży, ulokowanych w bryle domu. Bramy segmentowe
można montować w otworze wjazdowym o dowolnym kształcie, np. z nadpro-
żem w  kształcie łuku. Przy czym wysokość tego elementu musi wynosić od 10
do 40 cm (w zależności od modelu bramy). Ponadto węgarek boczny musi mieć
przynajmniej 10 cm szerokości. W sytuacji gdy elementy te są zbyt małe, można
zastosować montażowe profile renowacyjne, czyli obudowy z blachy stalowej lub
izolowane osłony, osadzane na ościeżnicach bocznych i nadprożowej;
z uchylne – mają prostszą konstrukcję. Jednolite niełamane skrzydło, unosząc
się na prowadnicach, najpierw zachodzi nad podjazd, a  potem chowa się pod
sufitem garażu. Tego typu bramy wykonuje się ze stali lub aluminium. Są tańsze
od bram segmentowych, łatwe w montażu i uniwersalne – taki model można za- c
łożyć nawet w pomieszczeniu, w którym nadproże ma zaledwie 10 cm. Niestety,
bramy uchylne wymagają sporo przestrzeni na podjeździe – po otwarciu wysu-
wają się na 1–1,5 m. Trzeba też pamiętać, że skrzydło otwiera się do góry i zwykle
zmniejsza wysokość pomieszczenia o około 20 cm. Poza tym bramy uchylne są
najczęściej niezbyt szczelne, więc ucieka przez nie sporo ciepła;
z rozwierane – dawniej stosowane powszechnie, dziś są mało popularne. Tego
typu bramy składają się z jednego lub dwóch skrzydeł umocowanych na zawia-
sach na bocznych ościeżach; otwierają się na zewnątrz. Ich wadą jest to, że zajmu-
ją dużo miejsca, wymagają więc długiego podjazdu. Poza tym korzystanie z nich
jest bardzo utrudnione w zimie – zanim się je otworzy, sprzed garażu trzeba od-
garnąć śnieg;
z rolowane – wykonane są z wąskich lameli stalowych lub aluminiowych, połą- d
czonych przegubowo na całej długości ramy, które nawijane są na wał umieszczo-
ny w kasecie znajdującej się nad otworem wjazdowym do garażu. Dzięki takiej
konstrukcji modele rolowane są bardzo szczelne, wygodne w obsłudze i zajmują
niewiele miejsca. Dlatego bardzo dobrze sprawdzą się na posesji, gdzie podjazd
jest krótki, a garaż jest zbyt wąski, aby zmieścić skrzydło boczne i ma zajętą prze-
strzeń pod sufitem. Brama rolowana wymaga nadproża o wysokości co najmniej
30 cm (ewentualnie kaseta zmniejszy wysokość wjazdu), choć ten model można
zamocować również na zewnątrz – nad otworem wjazdowym.
FOT. WIŚNIOWSKI

Rodzaje bram garażowych: segmentowa górna (a), segmentowa boczna

(b), uchylna (c), rozwierana (d), rolowana (e).

116
 BRAMY GARA঑OWE

FOT. HÖRMANN
UWAGA NA BŁĘDY!

Błędne ustalenie poziomu posadzki, w przypadku wykańczania pod-

łogi po osadzeniu bramy.
Aby podczas montażu bramy uchylnej zapobiec pomyłce przy ustalaniu
poziomu posadzki, w  progu garażu warto umieścić tymczasową listwę,
której wierzch wyznaczy poziom przyszłej podłogi.

Nieprawidłowe wypoziomowanie podłoża w  miejscu umieszczenia

bramy.
Podłoga garażu w  miejscu przylegania bramy powinna tworzyć pochy-
lony na zewnątrz próg, zapobiegający przenikaniu wody deszczowej do
wnętrza garażu i powstawaniu kałuży przed bramą. W przypadku spadzi-
stych podjazdów przed progiem, należy zamontować kanał odwadniają-
cy, w przeciwnym razie może dochodzić do zalewania garażu, a zimą – do
przymarzania bramy. Na jakim etapie montować bramę?

Zbyt duża szczelina u dołu bramy.
Szczeliną tą do garażu będzie przedostawała się woda deszczowa. Może
być to także zachęta dla włamywacza: właśnie tędy najwygodniej wsunąć
narzędzia do wyważenia bramy.
Nieprawidłowe zamocowanie elementów bramy do ściany garażu.
Do mocowania prowadnic i ram należy używać kołków rozporowych, do-
stosowanych do rodzaju materiału ściennego. Elementy mocujące muszą
przylegać całą powierzchnią do podłoża. Ewentualne nierówności oparcia
W  trakcie budowy domu garaż wykorzystuje się często jako pod-
ręczny magazyn na materiały budowlane, dlatego bramę garażową
montuje się już po ułożeniu tynków zewnętrznych. Ponieważ jednak
podczas dalszych robót łatwo o uszkodzenia, do czasu ostatecznego
wykończenia domu lepiej nie montować mechanizmu otwierania
elektrycznego. Nie należy jednak pozostawiać na dłużej fabrycznej
folii ochronnej, gdyż po pewnym czasie nie będzie można już jej od-
kleić.

FOT. WIśNIOWSKI
można skorygować podkładkami metalowymi lub z twardego drewna.

Brak układu awaryjnego otwierania.

Brama garażowa wyposażona w automatykę, zamontowana w garażu bez
dostępu z wnętrza domu lub pozbawiona innego dodatkowego wejścia,
powinna być wyposażona w  układ awaryjnego otwierania, niezbędny
w  przypadku braku prądu lub uszkodzenia mechanizmu. Bez takiego
zabezpieczenia nie dostaniemy się do garażu podczas braku zasilania,
a  w  razie uszkodzenia mechanizmu pozostaje tylko wyważenie bramy.
Najbezpieczniejszym rozwiązanie jest zamontowanie systemu odbloko-
wywania,uruchamianego kluczykiem, co umożliwia ręczne podniesienie
bramy. Mniej bezpieczny jest układ z akumulatorem awaryjnym, który za-
pewnia jedynie możliwość otwarcia w przypadku awarii zasilania.

Jakie rozwiązania z zakresu

bezpieczeństwa są istotne?
FOT. WIśNIOWSKI

Bramy garażowe mogą być wyposażone w różne elementy z zakre-

su bezpieczeństwa. Jednym z  rozwiązań jest automatyczny układ
odłączający, którego zadaniem jest zatrzymanie i cofnięcie skrzydła
w momencie, gdy podczas zamykania natrafi na jakąś przeszkodę.
Innym elementem jest zabezpieczenie przed opadnięciem bramy
w przypadku zerwania sprężyny. W sprzedaży są też bramy z wbu-
dowaną fotokomórką – wyposażone w  nią skrzydło cofnie się po
przerwaniu wiązki podczerwieni. Innym zabezpieczeniem jest
funkcja łagodnego zatrzymania – dzięki niemu brama nie uderzy
o posadzkę przy zamykaniu. Bramy różnią się również pod wzglę-
dem odporności na włamanie. Jest sześć klas odporności RC – od
1 do 6 (w praktyce nie spotyka się wyższej niż RC3). Im wyższa, tym
większa jest odporność na włamanie. Podstawowe zabezpieczenia
antywłamaniowe stanowią wzmocnione profile, klamki obrotowe
z  ryglem, a  także – w  bramach rolowanych – hamulec elektroma-
gnetyczny siłownika napędzającego bramę, który blokuje profile
w wale nawijającym, co chroni przed podważeniem skrzydła.

117
 BRAMY GARA঑OWE

E K S P E R T ra d z i ...

JAKIMI PARAMETRAMI POWINNA CHARAKTERYZOWAĆ SIĘ

BRAMA GARAŻOWA DO DOMU ENERGOOSZCZĘDNEGO?

Brama garażowa tak jak drzwi zewnętrzne powinna chronić przed stratami ciepła w budynku. Jeżeli garaż znajduje się w bryle domu czy chce-
my zamontować w nim ogrzewanie, warto pomyśleć o bramie zapewniającej odpowiednią izolację cieplną. Pozwoli to ograniczyć straty ciepła,
a zatem i zaoszczędzić zużycie energii. Wciąż zaostrzające się normy energooszczędności w budownictwie nie określają jednak, jakim maksy-
malnym współczynnikiem przenikania ciepła powinna charakteryzować się energooszczędna brama garażowa. Warto więc wiedzieć, że naj-
lepsze wartości osiągają bramy segmentowe. Te w wersji standardowej, z panelem o grubości 40 mm wypełnionym pianką poliuretanową, za-
pewnią termoizolacyjność na poziomie U = 1,00 W/(m 2.K). Na rynku dostępne są także bramy cieplejsze z panelem o grubości 60 mm, które
charakteryzują się niższym współczynnikiem przenikania ciepła. Grubość panela to jednak nie wszystko, o wartości współczynnika i rzeczy-
wistej ochronie przed stratami ciepła decyduje także konstrukcja bramy i zastosowany system uszczelnień. Przy zmiennych warunkach klima-
tycznych, jakie panują w Polsce, takie parametry zapewnią utrzymanie w garażu ciepła zimą i niskiej temperatury latem.

Marcin Strzelec
Menedżer zarządzający grupą produktów:
Bramy Garażowe i Przemysłowe,
Automatyka, Technologie Inteligentne
WIŚNIOWSKI

FOT. KRISPOL

Jak przebiega montaż?

Montaż bramy najlepiej zlecić wyspecjalizowanej firmie. Dzięki temu nie bę-
dziemy musieli się obawiać, że stracimy gwarancję na bramę, jeśli okaże się, że
została ona źle założona.
Każdy model wymaga nieco innego sposobu zamocowania i  regulacji, ale
wszystkie zasady montażu zawarte są w instrukcji. Kluczową kwestią podczas
prac instalacyjnych jest zapewnienie stabilnego zamocowania prowadnic bocz-
nych i górnych oraz ościeżnicy. Dlatego ważne jest, aby ściany wokół otworu
wjazdowego były odpowiednio wykończone, a  tynk – szczególnie w  pasie,
gdzie będą przykręcane prowadnice – równo nałożony. Istotne jest równomier-
ne rozmieszczenie zamocowań oraz właściwe dobranie kołków mocujących do
rodzaju materiału, z jakiego zbudowana jest ściana. W przypadku materiałów
pełnych (cegła, beton) można użyć zwykłych kołków rozporowych, ale przy
ścianach z  pustaków szczelinowych czy drążonych konieczne jest zastosowa-
nie specjalnych kołków lub kotew chemicznych. Na końcu prac montażowych
nie można zapomnieć o wyregulowaniu sprężyn, które wspomagają otwiera- Zobacz jak
nie i zamykanie bramy. Prawidłowo zamontowane skrzydło powinno szczelnie przygotowaÊ garaĝ
przylegać do ościeżnicy, nie może opadać, a do jego otwarcia nie trzeba używać do montaĝu bramy

dużej siły.

Jakich zabiegów konserwacyjnych

FOT. NOVOFERM

wymaga brama?
Aby brama garażowa służyła przez lata, trzeba ją konserwować.
Szczególnej uwagi wymagają modele wyposażone w napęd. Pro-
ducenci bram wręcz uzależniają uznanie gwarancji od tego, czy
brama poddawana jest regularnym, profesjonalnym przeglądom
technicznym. Koszt takiej usługi wynosi ok. 250–300 zł i obejmuje
sprawdzenie ogólnego stanu technicznego bramy i napędu, w tym
wyważenia skrzydła i urządzeń zabezpieczających, korektę naciągu
sprężyn, regulację rolek bieżnych i elementów blokujących bramę,
a także smarowanie.

118

Rafał – Czytelnik Budujemy Dom, górną
segmentową bramę garażową użytkuje od
2014 r.
Garaż: w bryle budynku, na 2 samochody, powierzchnia 34 m2; ogrzewany.  Garaż: w bryle budynku, na jeden samochód, powierzchnia 20 m2; ogrzewany.
Brama garażowa: segmentowa, górna; wymiary 5000 × 2100 mm; wykonana
z  gładkiej blachy ocynkowanej o  gr. 0,5 mm, wykończona okleiną w  kolorze
złoty dąb; ocieplenie z pianki poliuretanowej o gr. 58 mm. Napęd – z mechani-
zmem łańcuchowym, siła uciągu 1000 N, 50 cykli/dzień; system wykrywania
przeszkody, ciche i  łagodne domykanie, blokada przed podważeniem.
Sterowanie – 3 piloty czterokanałowe.
Decyzja: projekt gotowy wskazywał zamknięcie jedną bramą szerokiego na 5 m
otworu wjazdowego w garażu. Nic tu nie zmieniałem – ani rozmiarów otworu,
ani liczby bram, bo takie rozwiązanie jest wygodne. U  polskiego producenta
zamówiłem wrota segmentowe i otwierane do góry, ale celowo bez tłoczeń na
blasze. Nie chciałem, żeby na nich zbierał się kurz. Zamówiłem również
wewnętrzny rygiel i  markowy napęd z  trzema pilotami. Zewnętrzny pochwyt,
zamek na klucz, przycisk na ścianie uznałem za niepotrzebne, podniosłyby tylko
cenę. Bramę podpiąłem do alarmu. Montaż wykonał sprzedawca, dwóm pra-
cownikom zajął 4 godziny.
Rady i przestrogi: Ze szczelnością i izolacją termiczną bramy jest bardzo dobrze!
Już podczas wybierania rodzaju i  modelu ważny dla mnie był współczynnik
U  całych wrót. Gruba warstwa pianki poliuretanowej daje U  = 1,14 W/(m2·K).
A ochronę przed wiatrem – elastyczne uszczelki. Laminat złoty dąb idealnie pasu-
je do okien i drzwi, raz w roku myję go myjką ciśnieniową. Cztery kanały pilotów
zaprogramowałem do obsługi bramy wjazdowej, garażowej, alarmu, antynapadu.
W następnym domu powtórzyłbym wszystkie rozwiązania, nie dodając żadnych
dodatkowych.
Radzę dopilnować, żeby tynkarze i  posadzkarze nie mieszali zapraw i  nie cięli
płytek wewnątrz garażu, w którym jest już zamontowana brama. U nas tak robi-
li i  pył osadził się na prowadnicach. Brama zaczęła stawać przy otwieraniu.
Wezwałem serwisanta. Usunął pył, nasmarował prowadnice i  wyregulował
bramę. Kolejny raz przyjechał przed zimą do przesmarowania elementów jezd-
nych, przejrzenia napędu. Pokazał mi wtedy, jak samodzielnie konserwować je
w przyszłości. Robię to co rok.
Koszty: brama z napędem i montażem 5800 zł.
à Mocne sprÚĝyny nad nadproĝem
otworu wjazdowego, linka do
awaryjnego otwierania, uszczelki
(wbnadproĝu ibmiÚdzy segmentami).
 Dla napÚdu doprowadzono
zasilanie zbsieci elektrycznej
230 V.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Mietek – Czytelnik Budujemy Dom, najpierw
użytkował dwuskrzydłową bramę, a od 2007 r.
roletową
 
Brama garażowa: roletowa; wymiary 2700 × 2000 mm; lamele z  aluminium,
pomalowane matową farbą proszkową, wewnątrz ocieplenie z pianki PU o gr.
35 mm. Napęd – fabryczny, centrala sterująca. Sterowanie – 3 piloty dwukana-
łowe, przycisk na ścianie.
Decyzja: dom postawiłem w latach 80. XX w. Najpierw w garażu zamontowałem
dwuskrzydłową drewnianą bramę od „rzemieślnika”. Otwierało się ją ręcznie. Psy
skakały na skrzydła i podrapane drewno nie wyglądało dobrze, mimo odnawia-
nia. Dwadzieścia kilka lat później postanowiliśmy z  żoną wymienić wrota na
nowocześniejsze, z automatyką. Myśleliśmy o wrotach segmentowych, chowa-
nych pod sufitem, ale niski garaż się do nich nie nadawał. Brakowało miejsca na
prowadnice pod stropem. Wtedy w poradnikach budowlanych przeczytaliśmy
o  bramach roletowych. Pobliski dystrybutor wyrobów polskiego producenta
miał takie modele. Przy okazji wymiany bramy wydłużyliśmy przestrzeń parkin-
gową wewnątrz garażu o 0,5 m. Na froncie wymurowaliśmy z cegły klinkierowej
słupy i do nich oraz istniejącego wysuniętego stropu pod loggią na piętrze fir-
mowi monterzy przymocowali nowe wrota. Kiedyś po zaparkowaniu auta led-
wie domykaliśmy drzwi, obecnie – pozostaje więcej miejsca. To też zasługa
bramy – składa się tylko z  kasety z  centralą sterującą, wbudowaną w  silnik
rurowy, pionowych prowadnic i pancerza.
Rady i  przestrogi: Lamele pancerza nie są grube, jednak warstwa pianki PU
o gr. 35 mm daje dostateczne ocieplenie. Do wnętrza garażu nie przedostaje się
mróz i wiatr. Tylko w czasie silnych mrozów czujemy w garażu chłód. Uszczelki
z włosia są w prowadnicach, a z elastycznego PVC w progu i przy kasecie. Dotąd
nie sparciały i nie wypadły. Farba proszkowa nigdzie nie odprysnęła, łatwo się ją
czyści myjką ciśnieniową. Do sterowania, oprócz pilotów, zamówiliśmy stacjo-
narny przycisk na ścianie. Jest on praktyczny, bo nie musimy mieć pilotów pod
ręką. Przez 10 lat ani razu nie konserwowaliśmy bramy, pracowała bezusterkowo
i  cicho. Dopiero niedawno zaczęła trzeszczeć, więc zajrzymy do kasety. Jako
dodatkowe zabezpieczenie przed włamaniem podpięliśmy bramę do systemu
alarmowego.
Koszty: brama z montażem i sterowaniem 3100 zł.
à StarÈ dwuskrzydïowÈ bramÚ zbdrewna
zastÈpiïa nowoczesna roletowa.
Á Pïaszcz rolety zwija siÚ na
waï wbkasecie, umocowanej
pod stropem parteru. Od
frontu kasetÚ obudowano
maskownicÈ zbdrewna.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Kasia i Jakub – Czytelnicy Budujemy Dom, Agnieszka i Paweł – Członkowie Klubu

górną segmentową bramę garażową użytkują od Budujących Dom, dwie górne segmentowe
2005 r. bramy z napędem użytkują od 2011 r.
Garaż: w bryle budynku, na dwa samochody, powierzchnia 36 m2; ogrzewany.  Garaż: w bryle budynku, na dwa samochody, powierzchnia 50 m2; ogrzewany. 
Brama garażowa: segmentowa, górna; wymiary 5000 × 2200 mm; wykonana Bramy garażowe: 2 segmentowe, górne; wymiary 2500 × 2200 mm; wykonane
z przetłaczanej blachy ocynkowanej, wykończonej białym laminatem z fakturą z  blachy ocynkowanej o  gr. 0,5 mm i  wykończone laminatem; wewnątrz seg-
drewna; wewnątrz segmentów pianka poliuretanowa o gr. 48 mm. Wyposażenie mentów pianka poliuretanowa o  gr. 48 mm. Napęd – każdy z  mechanizmem
dodatkowe – pochwyty, ręczny rygiel z  zamkiem na klucz. Napęd – z  pasem łańcuchowym, siła uciągu 600 N, system wykrywania przeszkody, ciche i łagod-
kewlarowym, siła uciągu 900 N, system wykrywania przeszkody, hamowanie ne domykanie, blokada dociskowa. Sterowanie – 5 pilotów czterokanałowych.
przed progiem, blokada dociskowa. Sterowanie – 3 piloty. Decyzja: bryła domu nie wyglądała ładnie z jedną szeroką bramą, więc popro-
Decyzja: wjazd do garażu zrobiliśmy tak szeroki, na ile pozwalała największa siliśmy architektkę o dwie mniejsze. Takie rozwiązanie jest dobre również dlate-
dostępna w sprzedaży brama u wybranego producenta. Zależało nam na tym, go, że nie korzystamy z aut o tej samej porze dnia. Trzeci powód – nasi rodzice
bo na środku garażu stoi słup podpierający piętro. Garaż jest duży, lecz słup mają w garażu szeroką bramę segmentową, ale ich napęd szwankuje. Źle cią-
wyznacza 2 wąskie miejsca postojowe. Zastanawialiśmy się nad zamontowa- gnie wrota, jakby był za słaby. Chcieliśmy uniknąć takiej sytuacji. Kiedy nadszedł
niem dwóch bram, ale ostatecznie woleliśmy na wjeździe jedną segmentową czas na montaż, poprosiliśmy dystrybutora bram, żeby wycenił kompleksową
bramę, otwieraną do góry. Z  nią manewrowanie autami jest łatwiejsze i  bryła usługę, czyli segmentowe górne wrota, napędy i montaż. Koszty były wysokie.
domu nie zmieniła zaprojektowanego wyglądu. Napęd dodaliśmy po kilku mie- Zaoszczędziliśmy kilkaset złotych, kupując sami potrzebne elementy. Wybraliśmy
siącach, dlatego do ręcznego zamykania bramy zamówiliśmy zamek z kluczem je przez Internet. Kierowaliśmy się dobrą jakością i  jednocześnie przystępną
oraz pochwyt. Nawet teraz się przy- ceną. Do montażu zatrudniliśmy jednak poleconego instalatora. Kolor bram
dają. Kupiliśmy wrota z  grubą war- dopasowaliśmy do okien i drzwi.
stwą pianki PU i dobrymi uszczelka- Rady i przestrogi:
mi. – Agnieszka: choć mamy małe dzieci, nie zdecydowałam się na czujniki optycz-
Rady i przestrogi: ne. Bezpieczeństwo dają wbudowane w napędy czujniki wykrywania przeszko-
– Kasia: wybierając projekt gotowy, dy. Mechanizmy łańcuchowe głośno pracują. Słychać to w domu. Dziś rozważy-
nie bardzo się przejęłam słupem łabym kupno modelu z paskiem kewlarowym, bo podobno jest cichszy i posze-
w centrum garażu. Dopiero podczas rzyłabym o 20 cm otwory wjazdowych. Przy obecnych manewruje się większym
wykańczania zorientowałam się, że samochodem na styk, trzeba bardzo uważać.
może sprawiać kłopot przy parko- Ã Przed dïuĝszym wyjazdem zbdomu – Paweł: wrota zamontowałem w  fazie zamykania stanu surowego. Były już
waniu. I  tak rzeczywiście jest. wrota rygluje siÚ dodatkowo rÚcznym położone tynki i posadzka. Montaż trwał dzień. Osobne bramy sprawdzają się
Zdarzyło mi się przytrzeć o  niego ryglem ibzamyka zamek na klucz. dobrze. Instalator od razu dobrze wyregulował napędy, dotąd nie wymagały
lusterko. Niemożliwy jest wjazd poprawek. Tylko raz przesmarowałem rolki smarem, bo zaczęły ciężej chodzić.
tyłem, bo nie otworzą się drzwi aut. Reszta elementów pracuje dobrze. Wrota są odpowiednio ocieplone, mają spa-
Słup to poważna zawalidroga. sowane uszczelki. Laminat nie wypłowiał od słońca. Do sterowania kupiłem aż
Byłoby jeszcze gorzej, gdyby otwór 5 pilotów czterokanałowych. Po jednym wozimy w samochodach, 1 leży w gara-
wjazdowy był węższy. Brama maksy- żu, 1 w  szufladzie, a  1 przekazaliśmy rodzicom, żeby mieli dostęp do naszego
malnie szeroka jest bardzo pomoc- domu. Cztery kanały wykorzystałem do operowania bramą wjazdową, oboma
na, bo ułatwia manewrowanie garażowymi, furtką.
samochodem. Koszty: bramy z montażem 2500 zł/szt.; napędy z montażem 1000 zł/szt.
– Jakub: jeśli chodzi o  izolację ter-
miczną, wrota są ciepłe i  szczelne. Ã Brama segmentowa zblaminatem
obfakturze drewna ma wygodnÈ
Poruszają się płynnie i  równo.
szerokoĂÊ 5 m.
Uszczelki nie sparciały, nie przyma-
rzają do ścian i  posadzki. Progowa
trochę się rozciągnęła i myszy zaczę-
ły wchodzić do garażu, więc sam ją
lekko naciągnąłem. Biały laminat nie
zniszczył się i  nie zżółkł. Po zimie
myję go szczotką i  wodą z  szampo-
nem samochodowym, spłukuję
myjką ciśnieniową. Przez 12 lat użyt-
kowania tylko raz serwisant musiał Ã NapÚd iblinka do rÚcznej obsïugi
ponownie wyregulować napęd bramy.
i pracę wrót, bo trochę się rozregulo-
wały, wymienił rolkę i  łożysko,
nasmarował elementy jezdne. Sam
tego nie robię.
Koszty: brama z montażem 5000 zł; Ã Wjazdy przedzielono
napęd z  montażem 1250 zł; serwis sïupami – jeden znajduje
200 zł + koszt nowej rolki i łożyska. siÚ miÚdzy otworami
wjazdowymi, drugi podpiera
wysuniÚty strop.

à ChoÊ wbotworze wjazdowym

nie ma sïupa, murowana podpora  NapÚdy zbmechanizmem
wbĂrodku garaĝu ĂciĂle wyznacza ïañcuchowym dziaïajÈ
miejsca postojowe. gïoĂno.
 KOT Ł Y
I  P O D G R Z E WAC Z E
Prawidíowa praca domowego ukíadu Jak wybrać system ogrzewania?
grzewczego zaleĖy przede wszystkim Wydatki na ogrzewanie domu stanowią 70–80% całkowitych kosz-
tów jego użytkowania. Decydujący wpływ na ich wysokość mają
od tego, jakie Ĕródía energii si× przede wszystkim ciepłochronność samego budynku oraz rodzaj
wykorzystywanego paliwa, natomiast w dużo mniejszym stopniu

wybierze, czy odpowiednio wyliczy si× zależą od zastosowanego systemu grzewczego. Często jednak
niższy koszt używanego paliwa wiąże się z kłopotliwą obsługą in-
stalacji grzewczej, a znalezienie optymalnego rozwiązania zależy
zapotrzebowanie na ciepío przede wszystkim od oczekiwań mieszkańców: taniej lecz mniej
wygodnie lub komfortowo za wyższą cenę.
wdkonkretnym budynku, adnast×pnie
adekwatnie do niego dobierze

FOT. BAŁTYKGAZ
urzÉdzenia idinstalacj×.

Sprawny system to niższe koszty

Aby oszczędzić na kosztach ogrzewania musimy zadbać, aby nasz system
grzewczy był odpowiednio sprawny. Inaczej mówiąc, musi on zapewnić
uzyskanie optymalnych parametrów użytkowania i  łatwo dostosowywać
się do zmiennych warunków otoczenia. Odpowiedzialne za to są urządzenia
sterujące instalacją (zazwyczaj znajdujące się w  standardowym wyposaże-
niu kotła). Koszty ogrzewania obniżymy też, stosując regulację temperatury
w ogrzewanych pomieszczeniach.

Czy projekt instalacji c.o. jest niezbędny?

Wykonanie dokładnego projektu instalacji grzewczej w  domu jednoro-
dzinnym zazwyczaj nie jest konieczne. W  przypadku prostych układów
grzewczych wystarczy określić zapotrzebowanie na ciepło w każdym z po-
mieszczeń oraz dobrać grzejniki. Często gotowe projekty architektoniczne
zawierają część instalacyjną, a informacje tam zawarte w zupełności wystar-
czą do prawidłowego wykonania instalacji. Dokładniejszy projekt będzie
potrzebny wtedy, gdy wykonujemy instalacje z ogrzewaniem podłogowym
i pompą ciepła. Konieczne będą wtedy wyliczenia dotyczące: rozplanowania
ułożenia rur grzewczych, emisji ciepła przez różne pokrycia podłogowe oraz
doboru elementów sterujących. Trzeba też pamiętać, że ogrzewanie pracuje
ze zmienną wydajnością – zależnie od warunków zewnętrznych, a projekto-
wane jest na najniższe temperatury.

121
 KOTY I PODGRZEWACZE

Ile kosztują różne nośniki energii?

Zużycie energii potrzebnej do ogrzewania zależy wyłącznie od ciepłochronności budynku. Natomiast koszty ogrzewania zależą przede wszystkim od rodzaju
wykorzystywanego paliwa – jeśli ten sam dom będziemy ogrzewać prądem elektrycznym, to koszty ogrzewania będą 2–3 razy wyższe niż przy wykorzy-
staniu gazu czy węgla. Koszty ogrzewania można orientacyjnie określić, posługując się wskaźnikowym zapotrzebowaniem na ciepło, który w zależności od
regionu Polski i ciepłochronności domu wynosi 80–120 kWh/m² rocznie. Najbardziej miarodajny będzie oczywiście pomiar zużytej energii cieplnej bezpo-
średnio ze wskazań ciepłomierza lub pośrednio – przez obliczenie ilości zużytego paliwa – gazu, oleju, węgla czy prądu elektrycznego.

Ceny energii pochodzącej z różnych nośników

Gaz ziemny Gaz ziemny Propan

Pompa Propan – kocioł Olej Węgiel Drewno
Prąd – kocioł – kocioł – kocioł Pelety
ciepła kondensacyjny opałowy kamienny – brzoza
tradycyjny kondensacyjny tradycyjny

m.p. (metr
Jednostka kWh kWh m3 m3 litr litr litr tona tona
przestrzenny

Cena jednostkowa 0,60 0,60 2,50 2,50 3,10 3,10 4,00 800,00 150,00 750,00

Wartość opałowa
1 1 10,10 10,10 7,02 7,02 10,18 8140 1900 5200
kWh/jednostkę

Cena za kWh przy sprawności

0,60 0,60 0,25 0,25 0,44 0,44 0,39 0,10 0,08 0,14
100%

Rzeczywista sprawność 1 4 (COP) 0,94 1,08 0,94 1,04 0,94 0,70 0,70 0,70

Rzeczywisty koszt 1 kWh 0,60 0,15 0,26 0,23 0,47 0,42 0,42 0,14 0,11 0,21

Jakie źródła energii są do wyboru?

Gaz ziemny z sieci – to najlepsze i najwygodniejsze w eksploatacji źródło energii do ogrzewania domu. Powinno się je stosować wszędzie tam, gdzie jest
to możliwe. Niestety tam, gdzie budowane są domy jednorodzinne często nie ma jeszcze państwowej sieci gazowej. Wbrew pozorom mankamentem tego
medium jest niemała cena uzależniona od polityki państwa.
Gaz płynny – jest zwykle przechowywany w zbiornikach dzierżawionych od lokalnego dystrybutora i stawianych na terenie działki. Urządzenia te nie
uatrakcyjniają widoku, ale można postarać się o ich zamaskowanie odpowiednimi roślinami. Trzeba tylko pamiętać o pozostawieniu miejsca na dojazd cy-
sterny do zbiornika celem uzupełniania jego zawartości. Poza tym, ten rodzaj gazu nie jest tani, a jego rynkowa cena często bywa zmieniana przez lokalnego
dostawcę. Umożliwia jednak skorzystanie z szerokiej oferty rynkowej kotłów gazowych o różnej konstrukcji i cenie.
Olej opałowy – również przechowywany jest w zbiornikach. W porównaniu do gazu płynnego jest substancją o mniejszym zagrożeniu wybuchem, a więc
bardziej bezpieczną do przechowywania. Zbiorniki oleju można sytuować w budynkach (oczywiście po spełnieniu odpowiednich warunków głównie doty-
czących wentylacji). Olej opałowy to paliwo wysoce energetyczne, wygodne w użyciu i powszechne w wielu krajach. Jednak w Polsce jest mniej popularne
z powodu wysokiej i niestabilnej ceny.
Energia elektryczna – to najwygodniejsze i najbardziej dostępne źródło energii, jednak rzadko wybierane z powodu wysokiej ceny. Należy jednak pa-
miętać o jego zaletach: nie musi być magazynowane, nie wymaga budowy kominów, koszty inwestycyjne są niewielkie. Jednocześnie w dobrze ocieplonym
domu i przy korzystaniu z drugiej taryfy jest to rozwiązanie warte uwagi. Tym bardziej, że kotły elektryczne mają najwyższą sprawność spośród wszystkich
urządzeń grzewczych. Ogrzewanie prądem elektrycznym uznawane jest za ekologiczne (nie ma spalin zanieczyszczających powietrze). W naszym kraju nie
jest to do końca zgodne z prawdą, ponieważ energia elektryczna w Polsce nadal wytwarzana jest z węgla (w ponad 92%), a sprawność elektrowni cieplnych
nie przekracza 60%.
Węgiel – pod względem ekonomicznym żaden opał nie jest w stanie konkurować z węglem, szczególnie na Śląsku, gdzie jest tani. Wiele osób nadal korzy-
sta z tego opału chociaż jest z nim dużo problemów w użytkowaniu – transport, składowanie, usuwanie popiołu, a przede wszystkim nadzór nad procesem
spalania.
Ekogroszek – to specjalnie granulowany wysokokaloryczny rodzaj węgla kamiennego produkowany z materiału odpadowego gorszej jakości. Charak-
teryzuje się niską zawartością siarki, małą ilością wody i substancji niepalnych. Na dodatek jego wartość kaloryczna jest wyższa od materiału wyjściowego,
a po spaleniu pozostawia znacznie mniej popiołu. Rozmiary ziaren ekogroszku wahają się od 0,5 do 2,5 cm, pozwalają więc na stosowanie automatycznych
dozowników.
Drewno – jako opał jest tanie i nie objęte podatkami. Obecnie najczęściej stosowane jest w kominkach oraz w kotłach na tzw. „holzgaz” (gaz drzewny).
Kotły tego typu wymagają specjalnie wysuszonego drewna, które powinno być składowane przynajmniej 18–24 miesięcy w miejscu przewiewnym i zabez-
pieczonym przed opadami atmosferycznymi.
Pelet – to opał produkowany z  odpadów drewna, słomy zbóż lub specjalnie uprawianych roślin energetycznych. Pod wpływem wysokiego ciśnienia
rozdrobniony materiał jest prasowany. W  procesie tym wydziela się lignina, która działa jak naturalny klej, wiążąc drobne części roślinne. Podobnie, jak
w przypadku ekogroszku, pelet ma wyższą wartość energetyczną niż materiał wyjściowy. Jego wartość opałowa jest porównywalna z miałem węglowym
i niewiele niższa od węgla, czy ekogroszku. Za to w wyniku jego spalania powstaje od 10 do 30 razy mniej popiołu. Oczywiście ma to duże znaczenie dla
częstości opróżniania popielnika oraz możliwości wykorzystania tego ekologicznego popiołu, jako nawóz w przydomowym ogródku. Poza tym pelet to jed-
no z najbardziej ekologicznych i co ważne odnawialnych rodzajów paliw. Trzeba jeszcze pamiętać, że stosowanie peletu wymaga od inwestorów pewnego
zaangażowania w czynności obsługowe. Trudno więc paliwo to zaliczyć do najwygodniejszych rozwiązań. Poza tym kocioł z wyposażeniem oraz zapas opału
zajmują sporo miejsca (przynajmniej jedno oddzielne pomieszczenie).

122
 KOTY I PODGRZEWACZE

Ile zapłacimy za podłączenie do sieci Czy opłaca się grzać prądem?

gazowej?
Podłączenie gazu ziemnego z sieci biegnącej w ulicy oraz wy-
konanie wewnętrznej instalacji nie powinno kosztować więcej
niż 5000 zł. Przy dłuższych przyłączach koszty wzrosną o  ok.
50 zł za każdy metr długości przyłącza.
FOT. UST-M
Z  punktu widzenia ekologii wykorzystanie energii elektrycznej do ogrzewania
można nazwać marnotrawstwem. Tylko 40% energii pierwotnej, pochodzącej np.
z  węgla, trafia do gniazdka elektrycznego – skąd może być niemal w  100 procen-
tach przetworzone na ciepło. Zatem sprawność ogólna jest 2–3 razy niższa niż
w przypadku bezpośredniego spalania gazu lub węgla w kotłowni domowej. Jed-
nak ze względu na niskie nakłady inwestycyjne i  wygodę obsługi instalacji ogrze-
wania elektrycznego, rozwiązanie takie jest niekiedy stosowane. Powinien o  tym

decydować rachunek ekonomiczny porównujący nakłady inwestycyjne na instala-

cję centralnego ogrzewania wodnego i doprowadzenie gazu, z różnicą w rocznym
koszcie ogrzewania domu. Przykładowo w domu o powierzchni 150 m² o rocznym
zapotrzebowaniu na ciepło ok. 100 kWh/m² koszt ogrzewania prądem wyniesie
ok. 9000 zł (tylko I taryfa) za rok, a przy ogrzewaniu gazowym ok. 4500 zł. Różnica
w kosztach inwestycyjnych wyniesie mniej więcej 7000–8000 zł – zatem ogrzewa-
nie gazowe będzie przynosić oszczędności po 2 latach. Przy porównywaniu trze-
ba także uwzględnić koszty podłączenia, które mogą być bardzo zróżnicowane
w zależności od warunków lokalnych. W sprzyjającej sytuacji powinny się zmieścić
w kwocie 5000 zł. Doprowadzenie gazu zwiększa natomiast wartość domu i w razie
jego sprzedaży, poniesione wydatki zwrócą się z nawiązką. Jeszcze krótszy będzie
okres zwrotu nakładów, przeznaczonych na ogrzewanie z  kotłem węglowym, po-
nieważ eliminują one wydatki za przyłączenie. Jednak ten system ogrzewania nie
daje pełnego komfortu obsługi. Przy ogrzewaniu gazem płynnym znaczenie ma jego
cena, która ulega znacznym wahaniom. Przy założeniu, że nie kosztuje on więcej niż
3 zł/litr, zwrot nakładów nastąpi po mniej więcej 3 latach. Podsumowując, ogrzewa-
nie elektryczne może być brane pod uwagę w domach o niskim zapotrzebowaniu
na ciepło (mała powierzchnia, bardzo wysoka ciepłochronność, użytkowanie okreso-
we np. domek rekreacyjny). Przy obniżeniu zapotrzebowania do 30–40 kWh/m²·rok
wydatki na prąd spadają 3-krotnie, a  unikamy wysokich kosztów stałych. Ponadto
obniżenie rachunków może przynieść rozliczenie w II taryfie.

E K S P E R T ra d z i . . .

DLACZEGO WYBRAĆ OGRZEWANIE ELEKTRYCZNE

I KIEDY WARTO JE ZASTOSOWAĆ?

Ogrzewanie elektryczne przez wiele osób uważane jest za drogie i faktycznie, biorąc pod uwagę sam koszt eksploatacji w droższej taryfie może się
tak wydawać. W rzeczywistości jednak, użytkownicy kotłów elektrycznych, za sprawą bardzo precyzyjnego sterowania, są w stanie maksymalizować
pracę urządzeń w tańszej taryfie, co rachunek ekonomiczny znacznie uatrakcyjnia. Rozważając dodatkowo bardzo niskie koszty inwestycyjne
w porównaniu z ogrzewaniem paliwami stałymi (koszt samego kotła, koszt komina, obróbek blacharskich, konieczność wydzielenia odrębnej kot-
łowni) oraz gazowym (koszt przyłącza), a także znikome koszty eksploatacyjnej wymiany części, czy ewentualnych napraw – obiegowa opinia
o ogromnych kosztach ogrzewania elektrycznego nie jest już tak wiarygodna.
Powyższe uwarunkowania nie zmieniają faktu, iż kotły elektryczne wykorzystywane są przede wszystkim jako:
główne źródło ciepła:
– w domach wysoce energooszczędnych oraz pasywnych,
– w czasie oczekiwanie na podłączenie gazu sieciowego,
– w domkach letniskowych użytkowanych zimą okazjonalnie,
– w przypadku braku gazu sieciowego i oczekiwania wysokiego komfortu ogrzewania.
lub jako alternatywne/awaryjne źródło ciepła:
– we współpracy z kominkiem lub kotłem stałopalnym,
– we współpracy z pompą ciepła (możliwość wyboru mniejszej i tańszej jednostki),
– dla zakładów przemysłowych wykorzystujących ciepło technologiczne do celów grzewczych.
Posiadanie dodatkowego, niezależnego źródła energii w domu daje poczucie bezpieczeństwa i komfortu psychicznego.
Tomasz Jeziorski
Właściciel
ELTERM

123
 KOTY I PODGRZEWACZE

Kiedy wykonać przyłącze do gazu?

Przyłącze gazowe jest to odcinek od- domowy regulator ciĂnienia
gałęzienia od sieci gazowej łączący ze zintegrowanym czynnikiem
przepïywu kolano dla przemieszczeñ osiowych
budynek z tą siecią. Musi być ono wy-
konane zgodnie z projektem instalacji,
zatwierdzonym przez zakład gazowni-
czy. O warunki techniczne na wykona-
nie przyłącza warto wystąpić jeszcze
przyïÈcze domowe gazu
przed postawieniem fundamentów.
Unikniemy wówczas późniejszych
pracochłonnych robót, związanych czujnik przepïywu
z wprowadzaniem przewodów do bu-
dynku oraz zaoszczędzimy na kosztach
uzgodnień dokumentacji.
Przyłącze gazowe wykonywane jest
jako podziemne. Rura gazowa dopro-
wadzana jest do budynku na głębo-
kości ok. 1 m, ale do wnętrza wchodzi
przez ścianę ponad poziomem terenu.
Ponieważ przyłączenie do budynku
może nastąpić dopiero po uzyskaniu
opinii kominiarskiej (kominy muszą gïówne urzÈdzenie odcinajÈce
z czÚĂciÈ izolujÈcÈ
więc być wybudowane), instalację ga-
przewód zasilajÈcy
zową można założyć nie wcześniej, niż
na etapie stanu surowego zamknięte- Domowe przyłącze z zabezpieczeniem do wyciągania i kompensacją osiową.
go.

Jak ustalić moc kotła?

Znając rodzaj dostępnego paliwa, można ustalić moc kotłów. W tym celu trzeba określić wielkość strat ciepła będących efektem przenikania ciepła przez
przegrody zewnętrzne, wymiany powietrza (wentylacji), czy użytkowania ciepłej wody. Wtedy będzie wiadomo, ile energii należy dostarczyć i jaki kocioł
zastosować.
Bryła budynku – może mieć spory wpływ na straty energii cieplnej. Ważny jest wskaźnik A/V wyrażający stosunek powierzchni przegród zewnętrznych
(ścian, okien, dachu, podłogi na gruncie) do kubatury pomieszczeń ogrzewanych. Im jego wartość jest mniejsza tym lepiej.
Dla typowych domów jednorodzinnych z użytkowym poddaszem A/V= 0,8-1,1 dla budynków parterowych zwykle A/V>1,2 natomiast dla domów nisko-
energetycznych i pasywnych najczęściej A/V<0,7. Oznacza to, że do ogrzania budynków parterowych lub rozczłonkowanych np. na planie krzyża trzeba
dostarczyć o kilka lub kilkanaście procent energii (mocy) więcej niż dla domów zwartych i piętrowych o formie prostopadłościanu.
Termoizolacyjność przegród zewnętrznych – jest bardzo ważnym parametrem, ponieważ przez ściany, okna, drzwi zewnętrzne, podłogę i dach prze-
nika ponad 30% energii cieplnej dostarczonej do ogrzewania domu. Normowa wartość współczynnika przenikania ciepła wynosi: dla ścian zewnętrznych
U≤0,23 W/(m²·K), dla dachu U≤0,20 W/(m²·K), a dla okien U≤1,1 W/(m²·K). Oczywiście w domach energooszczędnych zaleca się budować przegrody o współ-
czynniku U=0,16–0,20 W/(m²·K) [okna U≤1,0 W/(m²·K)], a w budynkach pasywnych U=0,10–0,15 W/(m²·K) [okna i drzwi zewnętrzne U≤0,8 W/(m²·K)]. Najlep-
szym przykładem efektywności stosowania przegród o doskonałej termoizolacyjności są domy pasywne. Do ogrzania takich budynków o powierzchni około
150 m² zwykle wystarcza urządzenie o mocy 2 kW (dla porównania – w podobnej wielkości domu o typowym standardzie wykonania około 10 kW).
Wentylacja – czyli wymiana powietrza zużytego na świeże jest nieodzowna w każdym budynku, w którym przebywają ludzie. Jednak straty energii przy
stosowaniu wentylacji grawitacyjnej mogą dochodzić do 70%. Oczywiste więc jest, że w nowoczesnych domach należy stosować wyłącznie systemy mecha-
niczne z odzyskiem ciepła. Dzięki temu wymagana moc kotłów grzewczych może zostać zmniejszona o około 40%.
Powierzchnia budynku – jest równie istotnym czynnikiem przy obliczaniu mocy kotła bowiem w budynku o powierzchni 300 m² nie uzyska się wymaga-
nego komfortu cieplnego, stosując kocioł dobrany dla domu o powierzchni 100 m². Orientacyjnie można przyjąć, że w budynkach standardowych potrzeba
około 70 W/m², ale np. w domach pasywnych najwyżej 10 W/m² (bez uwzględnienia ciepłej wody użytkowej).
Temperatura powietrza w pomieszczeniach – to kolejny element mający wpływ na moc kotła. Zwykle za komfortowe uznaje się następujące tempera-
tury: w salonie 20–22°C, w sypialniach 18–20°C (w nocy nawet 16°C), w kuchni 18–20°C, w łazience podczas kąpieli 23–25°C. Oczywiście warto pamiętać, że
utrzymywanie wysokiej temperatury podczas nieobecności domowników lub w nocy jest może wygodne, ale nieekonomiczne.
Sposób przygotowania c.w.u. – jest jedną z najważniejszych decyzji związanych z projektowaniem instalacji grzewczych i oczywiście mających ogromne
znaczenia dla doboru kotła. Urządzenie to może bowiem służyć jedynie do ogrzewania budynku (kocioł jednofunkcyjny), albo łączyć funkcję ogrzewania
i przygotowywania ciepłej wody użytkowej (kocioł dwufunkcyjny). Wtedy oczywiście musi mieć znacznie większą moc grzewczą. Kocioł powinien być tak
dobrany, aby można było uzyskać ciepłą wodę natychmiast z każdego kranu i w żądanej ilości bez żadnych skoków temperatury i ciśnienia. Istotna zatem jest
liczba punktów poboru wody oraz mieszkańców.
Warto przy tym pamiętać, że zwykle znacznie mniej mocy wymaga ogrzanie budynku, niż przepływowe przygotowanie c.w.u. Uwzględniają to producenci
nowoczesnych kotłów, stosując palniki modulacyjne, czyli o płynnej regulacji mocy (np. od 4 do 28 kW). Dzięki temu cały czas zachowana jest wysoka spraw-
ność urządzeń niezależnie od poziomu ich obciążenia.

124
 KOTY I PODGRZEWACZE

E K S P E R T ra d z i . . .

ZBIORNIKI NA GAZ – DZIERŻAWIĆ CZY KUPIĆ NA WŁASNOŚĆ?

JAKIE SĄ RÓŻNICE W OPŁATACH?

Podziemne i naziemne zbiorniki na gaz płynny LPG, są urządzeniami ciśnieniowymi podlegającymi pełnemu dozorowi technicznemu. Wiąże
się to z licznymi obowiązkami po stronie ich właścicieli. Przede wszystkim niezwłocznie po montażu zbiornik należy zarejestrować w Urzędzie
Dozoru Technicznego (UDT). Co dwa lata inspektor UDT przeprowadza badanie techniczne zbiornika i wydaje decyzję administracyjną ze-
zwalającą na jego użytkowanie.
Po 10 latach użytkowania zbiornika naziemnego UDT przeprowadza tzw. rewizję wewnętrzną i próbę ciśnieniową zbiornika, co wiąże się
z koniecznością jego otworzenia i opróżnienia. Inną kwestią jest współpraca z lokalną firmą instalacyjną, która w razie awarii zbiornika będzie
w stanie szybko ją usunąć. Wszystkie te czynności wiążą się ze znacznymi kosztami, które w przypadku dzierżawy zbiornika ponosi dostawca
gazu.
Klienci wspominają o tym, że cena gazu dla osób dzierżawiących zbiorniki jest wyższa niż w przypadku zakupu gazu do zbiornika własnego.
Ta różnica wynika z dwóch sposobów finansowania montażu zbiornika i wykonania instalacji gazowej. Na rynku dostępna jest oferta wykona-
nia instalacji za 1 zł oraz oferta 100-procentowej płatności za wykonanie tych prac. W pierwszym przypadku firma oferująca taką usługę ocze-
kuje zwrotu poniesionych kosztów w dłuższym okresie, co odzwierciedla się w cenie gazu.
Obecnie większość naszych klientów wybiera opcję, w której ponosi koszty budowy w całości po zrealizowaniu inwestycji, dzięki czemu
możemy im zaproponować rynkowe ceny gazu. Ponadto mamy możliwość zagwarantowania stałej niskiej ceny gazu przez okres trzech lat,
niezależnie od wielkości zużycia paliwa, co jest niemożliwe w przypadku posiadaczy własnych zbiorników. Takie rozwiązanie przez długi okres
zapewnia użytkownikom spokój, jeśli chodzi o rachunki.

Piotr Sikorski
Ekspert ds. Instalacji LPG
GASPOL SA

E K S P E R T ra d z i . . .

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ WYBIERAJĄC KOCIOŁ?

Wybierając kocioł w pierwszej kolejności należy poznać jego parametry techniczne aby wybrać rozwiązanie, które w największym stopniu od-
powiada naszym potrzebom. Sprawdzonym rozwiązaniem są gazowe lub olejowe kotły kondensacyjne. Są one w pełni zautomatyzowane
i bezobsługowe a dzięki procesowi kondensacji odzyskują energię cieplną z pary wodnej ulegającej skraplaniu. Pozyskiwanie ciepła z pary
wodnej zmniejsza koszt eksploatacji nawet do 25% w porównaniu z kotłami konwencjonalnymi. Im wyższej klasy urządzenie, tym łatwiejsze
i ekonomiczne jest jego użytkowanie. Kocioł gazowy posiada funkcję płynnej regulacji mocy, a automatyczne dopasowanie parametrów spala-
nego gazu pozwala zminimalizować emisję szkodliwych substancji uwalnianych do atmosfery. Użytkując kocioł należy pamiętać o regularnej
konserwacji, która daje gwarancję dłuższej sprawności urządzenia. Ważne jest zarówno właściwe przygotowanie instalacji c.o. do sezonu grzew-
czego, jak i właściwe jej zabezpieczenie już po jego zakończeniu. Okres w którym nie eksploatujemy kotłów to dobry moment na dokonanie
przeglądu połączeń elektrycznych, ponowne sprawdzenie szczelności przewodów spalinowych oraz przeprowadzenie konserwacji poszczegól-
nych elementów czy niezbędnych napraw. Pamiętajmy też, że automatyki kotłów gazowych czy olejowych przystosowane są do pracy w trybie
automatycznym bądź ręcznym (przełączanie zima/lato). Po sezonie grzewczym możemy samodzielnie przestawić pracę urządzenia na tryb letni
– przygotowanie tylko ciepłej wody.
Mariusz Frączek
Dyrektor Techniczny
WOLF TECHNIKA GRZEWCZA

125
 KOTY I PODGRZEWACZE

Od czego zależy sprawność kotła? Czym są kotły pulsacyjne?

Przy wyborze kotła należy uwzględnić jego efektywność energetycz- Kotły pulsacyjne to najnowocześniejsze urządzenia wśród kotłów konden-
ną, która zależy od: sacyjnych. Są wyjątkowo trwałe, nie mają tradycyjnego palnika, a sposób
z jakości spalanego paliwa, ich pracy porównać można do działania silnika odrzutowego. W komorze
z konstrukcji, spalania, umieszczonej w zbiorniku wymiennika, dochodzi do wielkiej licz-
z wymiennika ciepła, by mikrowybuchów (115 na sekundę). Energia cieplna przekazywana jest
z czystości komory spalania (szczególnie w kotłach na paliwa stałe), bezpośrednio otaczającej wodzie grzewczej. W kotle pulsacyjnym na sku-
z regulacji kotła, tek ciągłych drgań wywołanych mikrowybuchami, spaliny wyrzucane są
z izolacji termicznej urządzenia. pod dużym ciśnieniem. Poziome przewody kominowe mogą więc osiągać
Sprawność kotłów oblicza się wg wzoru η=Eu/Ed długość nawet 35 m. Turbulentny przepływ powoduje, że para wodna w ca-
gdzie: łości ulega kondensacji. Dzięki temu oszczędność zużycia gazu jest do 40%
η – sprawność, mniejsza niż w kotłach tradycyjnych, a temperatura spalin na tyle niska, że
Eu – energia (ciepło) użyteczna otrzymana z urządzenia, przewody kominowe można wykonywać z tworzyw sztucznych (np. ze zwy-
Ed – energia dostarczona do urządzenia wyrażona przez ilość spalo- kłych rur kanalizacyjnych).
nego paliwa i jego wartość opałową (iloczyn tych czynników).
Wartość opałowa natomiast oznacza ilość energii wyzwolonej pod-

FOT. BUDERUS (BOSCH)

czas spalenia danej substancji. Jednak w paliwach, gdzie produktem
spalania jest również para wodna nie uwzględnione jest ciepło kon-
densacji pary wodnej. To uproszczenie oznacza, że nie jest brana cała
energia zawarta w  paliwie. Stąd wynika paradoks ponadstuprocen-
towej sprawności niektórych urządzeń grzewczych. W rzeczywistości
nie jest możliwe uzyskanie z  urządzenia większej ilości energii, niż
została dostarczona.

Sprawność kotłów (wg producentów)

Sprawność maks.
Rodzaj paliwa
[%]

tradycyjne 95

Gazowe kondensacyjne 109

pulsacyjne 111

tradycyjne 94
Olejowe
kondensacyjne 103

komorowe 78

na „holzgaz“ 93
Na paliwa stałe
zasypowe 85 Kocioł jedno- czy dwufunkcyjny?
automatyczne 83
z kotły jednofunkcyjne – to urządzenia przeznaczone wyłącznie do insta-
lacji grzewczej budynku. Pod tym względem są rozwiązaniem najtańszym
oraz najprostszym, ponieważ zasilają tylko układ centralnego ogrzewania;
FOT. KOSPEL

z kotły jednofunkcyjne z  zasobnikami c.w.u. – czyli z  dołączonymi

podgrzewaczami pojemnościowymi. Woda w  zasobniku z  wężownicą
podgrzewana jest, aż do osiągnięcia wymaganej temperatury. Następnie
kocioł ponownie przełącza się tylko na zasilanie układu c.o. Temperatura
wody w zasobniku jest stale podtrzymywana można więc z niej korzystać
w każdym momencie i równocześnie w kilku urządzeniach sanitarnych (aż
do jej wyczerpania). Później trzeba jednak odczekać pewien czas, aż woda
zostanie ponownie podgrzana.
z kotły dwufunkcyjne – ogrzewają wodę w instalacji grzewczej, a po od-
kręceniu kranu w sposób przepływowy również wodę użytkową. Do pod-
grzania dużej ilość wody w krótkim czasie urządzenia te muszą dyspono-
wać znacznie większą mocą niż by to wynikało z potrzeb instalacji c.o.;
z kotły dwufunkcyjne z zasobnikami – to urządzenia bardzo komfortowe
zazwyczaj tańsze i o mniejszych wymiarach niż zestaw kotła jednofunkcyj-
nego z zasobnikiem c.w.u. W pojemniku magazynowana jest stosunkowo
niewielka ilość wody wystarczająca do mycia, czy zmywania, ale przy więk-
szych jej poborach uruchamiany jest podgrzewacz przepływowy. Dostępne
są kotły z  tzw. zasobnikami warstwowymi charakteryzującymi się bardzo
dużą szybkością nagrzewania wody (ciepłą uzyskuje się już po 3–5 minu-
tach). Mają małe wymiary i dużo większą wydajność od tradycyjnych.

126

Z czego wynika popularność kotłów
gazowych?
Kotły na gaz należą do najnowocześniejszych (bo ciągle udoskonalanych)
urządzeń grzewczych. Nic zatem dziwnego, że są bardzo popularne. W końcu
zapewniają komfortowy sposób ogrzewania, bez zanieczyszczania pomiesz-
czeń, czy magazynowania opału. Przy tym są dość ekologiczne (niemal cał-
kowite spalanie paliwa). Ewentualne problemy i nieprawidłowości w ich dzia-
łaniu zazwyczaj wynikają z  niewłaściwej regulacji lub eksploatacji kotłów.
Oczywiście najtrudniej jest sterować tradycyjnymi urządzeniami z  otwartą
komorą spalania i palnikami atmosferycznymi (może być zbyt dużo powie-
trza). W  nowoczesnych kotłach stosuje się palniki wytwarzające i  spalające
jednorodną mieszaninę gazu i powietrza. Najlepsze są palniki wentylatorowe
tzw. modulowane, umożliwiające płynną zmianę mocy kotła, bez wpływu na
jakość spalania paliwa.
FOT. IMMERGAS
Czym są kotły typu holzgas?
Producenci oferują specjalne kotły dedykowane tylko drewnu. Urządzenia te – zwane kotłami na holzgas – wyposażone są w komorę wstępną, gdzie drewno
jest suszone, a następnie poddawane wstępnemu procesowi spalania, w wyniku którego wydziela się gaz drzewny. Po zmieszaniu z powietrzem kierowany
jest on do palnika. Tego typu urządzenia mają wysoką sprawność, a paliwo uzupełnia się zazwyczaj tylko raz na dobę. Kotły zgazowujące są droższe od tra-
dycyjnych, a najbardziej efektywnie pracują w parze z dużym zasobnikiem wody grzewczej (zbiornikiem akumulacyjnym).
KOTY I PODGRZEWACZE
Nisko- czy wysokotemperaturowy system
grzewczy?
Instalacje niskotemperaturowe to takie, w  których nominalna tem-
peratura wody zasilającej jest niższa niż 50°C. Powyżej tej wartości
instalacje traktowane są jako standardowe, czyli wysokotemperatu-
rowe. Niska temperatura zasilania związana jest przede wszystkim
z  rodzajem źródła ciepła. W  praktyce dotyczy to dwóch rozwiązań
– instalacji z kotłem kondensacyjnym oraz z pompą ciepła. Uzysku-
ją one bowiem najwyższą sprawność przy niskich temperaturach,
co w  przypadku pomp ciepła istotnie wpływa na koszty eksplo-
atacji. Jednak obniżenie temperatury wody zasilającej wiąże się
z  koniecznością zwiększenia powierzchni grzejników lub zainstalo-
wania ogrzewania podłogowego, co nie zawsze jest możliwe (brak
miejsca do zamontowania dodatkowych grzejników, ograniczona
powierzchnia podłogi, na której można ułożyć ogrzewanie). Do ob-
liczeń przyjmuje się m.in. wyższą temperaturę zewnętrzną, np. -5°C
lub -10°C zamiast -20°C, gdyż tak duże spadki temperatury z reguły
trwają krótko, a  zmniejszenie sprawności urządzeń grzewczych nie
powoduje wzrostu kosztów ogrzewania. Przy ogrzewaniu kotłem na
paliwa stałe temperatura wody zasilającej nie powinna być niższa niż
70°C. Wynika to z  konieczności zabezpieczenia kotła przed odkła-
daniem się sadzy na wymienniku ciepła, co prowadzi do istotnego
obniżenia jego sprawności. Instalacje takie liczone są najczęściej na
wysokie parametry pracy 90/70°C. Kotły gazowe i olejowe mogą pra-
cować w szerokim zakresie temperatur. Współpracujące z nimi insta-
lacje projektowane są na parametry 70/50°C.
Czy będzie się opłacało wymienić
kocioł olejowy na gazowy?
Trudno przewidzieć, jak będą w przyszłości kształtowały się ceny ole-
ju oraz gazu, a  długoterminowe prognozy ekonomiczne zwykle nie
sprawdzają się w praktyce. Dlatego analizę kosztów ogrzewania tymi
paliwami można dokładnie przeprowadzić jedynie przy aktualnych
cenach, uwzględniając wartości opałowe oraz sprawność urządzeń
grzewczych. Pod względem kaloryczności oba paliwa mają zbliżone
wartości opałowe – deklarowana przez dostawców wartość opałowa
gazu wynosi 10 kWh/m³, a  wartość opałową oleju przyjmuje się na
poziomie10,5 kWh/litr. Sprawność eksploatacyjna kotłów olejowych
i gazowych może być różna, zależnie od typu, sposobu regulacji, stop-
nia zużycia – na ogół kształtuje się w granicach 80–90%. Jednak spraw-
ność kotłów olejowych jest najczęściej o ok. 5% niższa niż gazowych.
Wynika to głównie ze strat rozruchowych, gdyż kocioł olejowy pracuje
w trochę inny sposób niż gazowy. Większą sprawność będą miały też
gazowe kotły kondensacyjne – szacunkowo ok. 95% (przy współpracy
ze zwykłą instalacją grzewczą). Uwzględniając te wartości, koszt pozy-
skania 1 kWh energii grzewczej w przypadku opalania gazem wyniesie
0,25 zł/kWh, a przy spalaniu oleju 0,40 zł/kWh. Z prostego przeliczenia
wynika więc, że wydatki na instalację gazową mogą zwrócić się już po
kilku latach. Doprowadzenie gazu do budynku stwarza też możliwość
wykorzystania tego paliwa do innych celów niż ogrzewanie domu.
Zapewnia bowiem wygodny sposób na przygotowanie ciepłej wody
użytkowej przez cały rok (w kotle dwufunkcyjnym lub z zasobnikiem)
oraz zasilanie kuchenki, taniej niż prądem lub gazem płynnym z butli.
127
 KOTY I PODGRZEWACZE

Z czego wykonywane są rury z tworzyw do Tworzywa sztuczne – zalety i wady

c.o.?
W instalacjach wykorzystuje się dwa rodzaje rur:
z polipropylenowe – występują w  kilku rodzajach: z  powłoką an-
tydyfuzyjną lub z warstwą stabilizującą. Ponieważ tworzywo to bardzo
wydłuża się przy wzroście temperatury, rury zwykłe stosowane są tyl-
ko w instalacjach wody zimnej, natomiast rury stabilizowane nadają się
do instalacji c.o. i  ciepłej wody. Ich powłoka antydyfuzyjna zapobiega
przenikaniu tlenu do wody krążącej w  instalacji i  w  rezultacie hamuje
procesy korozyjne stalowych części (np. grzejników). Rury łączy się za
pomocą zgrzewanych kształtek i złączek. Rury polipropylenowe układa
się prostymi odcinkami w kanałach instalacyjnych za ekranami. Gdy pro-
wadzone są pod tynkiem – bruzda nie może być wypełniona zaprawą;
z polietylenowe o uniwersalnym zastosowaniu (woda zimna, ciepła
i c.o.) produkowane są jako warstwowe z polietylenu sieciowanego PE-X
oraz z  wkładką aluminiową (oznaczenie PE-X/A1/PE-X). Rury te są ela-
styczne, więc można je wyginać – minimalny promień gięcia jest równy
pięciokrotnej średnicy rury. Ich rozszerzalność cieplna zbliżona jest do
miedzi, dzięki czemu możliwe jest układanie dość długich odcinków bez
konieczności kompensowania wydłużeń. Kształtki i złączki łączy się z ru-
rami metodą zaciskania lub zaprasowania. Rury polietylenowe można
układać w dowolny sposób (w przypadku prowadzenia pod tynkiem lub
podłogą wymagają nałożenia karbowanej rury ochronnej).
Jakie są zalety miedzi?
Rury miedziane stosowane są w instalacjach c.o. ze względu na łatwość
wykonywania podejść do grzejników, odporność na temperaturę i nie-
wielką średnicę. Z rur twardych najczęściej montowane jest orurowanie
w  obrębie kotłowni oraz instalacje układane pod listwami przypodło-
gowymi w modernizowanych domach. Trzeba jednak pamiętać, że rury
miedziane mogą ulegać przyspieszonej korozji, gdy jakość wody jest dla
nich niekorzystna.
Rury produkowane są w  dwóch odmianach: twardej – dostarczanej
w sztangach oraz miękkiej – w zwojach. Oba rodzaje rur można ze sobą
łączyć w jednej instalacji, wykorzystując złączki lutowane lub zaciskowe.
Rury miękkie wykorzystuje się głównie do wykonywania długich od-
cinków instalacji, kładzionej pod podłogą, do podłączania grzejników
lub do instalacji wodnych, prowadzonych w posadzce. Można je kształ-
tować metodą gięcia, co umożliwia łatwe dopasowanie do planowanej
trasy przebiegu. Kształtki i złączki łączy się z rurami miękkimi poprzez lu-
towanie, a niektóre przyłącza gwintowane również złączkami zaciskowy-
mi. Rury twarde, dostępne w odcinkach do 6 m, odporne są na wszelkie
odkształcenia i każde zmiany kierunku uzyskuje się za pomocą kolanek
oraz łuków. Łączy się je metodą spawania.
Tworzywa sztuczne, z których wytwarzane są rury, są obojętne chemicz-
nie, nie wchodzą w reakcję z wodą i zawartymi w niej związkami. Więk-
szość jest także odporna na działanie wielu kwasów oraz zasad. Mają
gładką powierzchnię wewnętrzną (jest ona nawet kilkaset razy gładsza
niż wewnętrzna powierzchnia rur stalowych). Zmniejsza to opory prze-
pływu, a na ściankach nie tworzy się osad. Rury z tworzyw do c.o. są ela-
styczne, dzięki czemu łatwo jest je wyginać i dopasowywać do kształtu
instalacji. Zmniejsza się wtedy liczba potrzebnych łączników i  maleje
koszt instalacji. Jednak rury z  tworzyw sztucznych mają też wady. Nie
należy ich wystawiać na bezpośrednie działanie promieniowania sło-
necznego, gdyż nie są odporne na promieniowanie UV. Nie sprzyja im
niska temperatura – obydwa ograniczenia są ważne dla odpowiednie-
go przechowywania materiału. Tworzywa mają dość niską temperaturę
topnienia, dlatego nie należy przekraczać maksymalnej temperatury
czynnika roboczego, podanej przez producenta. Może to spowodować
zniszczenie rury. Trwałość instalacji z tworzyw sztucznych zależy od tem-
peratury i ciśnienia przesyłanej wody. Im wyższa jest temperatura wody
grzewczej, tym proces starzenia materiału postępuje szybciej.
Jak układać rury pod podłogą?
Montaż pod podłogą umożliwia łatwe doprowadzenie rur w  każde
miejsce domu. Trasa ich przebiegu może być prawie dowolna – ważne,
aby nie były narażone na uszkodzenia mechaniczne. Instalacja musi być
wykonana oraz sprawdzona przed zabetonowaniem podkładu podło-
gowego. Wcześniej należy także dokładnie określić miejsca podłączenia
poszczególnych urządzeń – późniejsze zmiany mogą okazać się trudne
do przeprowadzenia. Należy unikać prowadzenia rur pod otworami
drzwiowymi, gdyż przy pracach wykończeniowych może dojść do ich
uszkodzenia (np. na skutek przewiercenia podczas montażu progów).
Lepiej wprowadzić je przez dziurę, wykutą w  ścianie oddzielającej po-
mieszczenia. W podłodze układa się rury elastyczne z miedzi lub poliety-
lenowe. Nie powinny one być łączone pod podłogą, gdyż zawsze istnieje
niebezpieczeństwo awarii połączeń. Trzeba pamiętać także o osłonach
z rury karbowanej (tzw. peszel), a w przypadku rur c.w.u. i grzewczych
również w otulinie cieplnej. Instalacja w podłodze na gruncie powinna
leżeć na płytach izolujących, a nie – jak to się często zdarza – bezpośred-
nio na betonowym podkładzie. Najlepiej, jeśli płyty izolacyjne układane
będą dwuwarstwowo. Po ułożeniu pierwszej warstwy montuje się rury,
następnie układa drugą warstwę izolacji, a powstały „kanał” przykrywa
cieńszym styropianem, po czym całość zalewa betonem.
wykoñczenie podïogi
izolacja

jastrych

Co z rurami stalowymi?
Ze względu na słabą odporność na korozję, rury stalowe montuje się
dziś dość rzadko. Poza tym ich instalacja jest procesem pracochłonnym.
rura
Jednak, na niektórych odcinkach instalacji mogą okazać się niezbędne,
gdyż są odporne na wysokie temperatury i bardzo wytrzymałe na uszko-
dzenia mechaniczne.
W praktyce rury stalowe montuje się głównie w kotłowniach z kotłem
na paliwo stałe, ponieważ w razie przegrzania nie ulegną rozszczelnie-
niu. Również wewnętrzne instalacje gazowe montuje się z rur stalowych,
które łączy się przez spawanie lub za pomocą złączek gwintowanych.
Trzeba pamiętać, że w instalacjach grzewczych należy używać rur czar- szlichta podïogowa
otulina na rurze
nych, a nie ocynkowanych, gdyż powłoka cynkowa przy temperaturze
wody powyżej 60°C szybko ulega zniszczeniu.
Układ rur pod podłogą.

128

Jak prowadzić piony instalacyjne?
Piony instalacyjne mogą być prowadzone w  bruzdach ściennych lub
w  kanale instalacyjnym, przykrytym ekranem. Lepszym rozwiązaniem
jest umieszczenie pionów za ekranem, gdyż w razie awarii mamy łatwy
dostęp do instalacji oraz możliwość jej rozbudowania w  każdej chwili.
Ekran można wykonać z  płyt gipsowo-kartonowych i  wykończyć jak
resztę ściany lub przykryć pion instalacyjny boazerią, ewentualnie obu-
dować szafką.
pïyta izolacyjna
bruzda Ăcienna
izolacja rur
przepust przez strop
Tak prowadzi się rury w bruzdach ściennych.
Na rysunku pokazany jest też przepust przez strop.
FOT. PIPELIFE
Czy próba szczelności instalacji c.o. jest
potrzebna?
Próbę szczelności instalacji c.o. przeprowadza się przed zakryciem bruzd
instalacyjnych lub wylaniem przykrywającego rury jastrychu. Próba taka
pozwala na wykrycie ewentualnych nieszczelności na połączeniach. Do
jej przeprowadzenia konieczne będzie zamontowanie łączników w miej-
sce przewidziane do podłączenia grzejników – umożliwi to cyrkulację
wody w  obiegu. Próbę przeprowadza się przy użyciu ręcznej pompki
i  manometru. Instalacja podczas pomiaru powinna być napełniona
wodą i odpowietrzona. Ciśnienie próbne ustala się na poziomie 1,5 raza
wyższym od przewidzianego ciśnienia roboczego (najczęściej 5–6 bar).
W zasadzie próba powinna być przeprowadzona dwukrotnie – w instala-
cji na zimno oraz przy przewidywanej temperaturze pracy instalacji. Przy
braku możliwości podłączenia instalacji do kotła, do wykonania próby
„na gorąco” można wykorzystać elektryczny podgrzewacz wody.
KOTY I PODGRZEWACZE
Jak montować instalację w domach
szkieletowych?
Ułożenie rur wykonuje się przez wywiercenie otworów w drewnianych
słupach nośnych lub wykorzystuje się gotowe wycięcia w profilach me-
talowych. Tak prowadzone rury nie wymagają dodatkowego zamocowa-
nia, gdyż elementy ściany zapewniają należyte podparcie. W miejscach,
gdzie będą instalowane ciężkie przybory sanitarne (umywalka, sedes
wiszący, bidet), konieczne będzie zamocowanie odpowiedniego stelaża.
Na czym polega jednorurowy system
prowadzenia rur?
System taki może być stosowany w instalacjach grzewczych, jednak ze
względu na skomplikowaną regulację i wysokie koszty zaworów miesza-
jących jest mało popularny. Do każdego grzejnika doprowadzona jest
tylko jedna rura zasilająca (bez rury powrotnej), która łączy kilka grzej-
ników, tworząc zamkniętą pętlę z wyprowadzeniem do centralnej rury
powrotnej. Grzejniki są więc połączone szeregowo, a ilość ciepłej wody,
przepływającej przez każdy z nich, reguluje grzejnikowy zawór miesza-
jący.
zawór odprowadzajÈcy
zawór termostatyczny
powrót
grzejnik
zasilanie
System jednorurowy.
Czym izolować rury?
Izolacje cieplne rur w  instalacjach domowych zakładane są przede
wszystkim na przewodach, przez które płynie ciepła woda, a więc na ru-
rach c.o. i c.w.u. Zmniejszamy w ten sposób tzw. straty przesyłowe ciepła,
choć przy prowadzeniu rur wewnątrz ocieplonego domu są one niewiel-
kie nawet bez ocieplenia – przenikające ciepło i tak pozostaje w domu,
a rury pełnią funkcję dodatkowego „grzejnika”. Natomiast w instalacjach
c.w.u. ochrona cieplna zapobiega szybkiemu wychładzaniu się wody,
gdy z niej nie korzystamy, dzięki czemu nie trzeba długo czekać na uzy-
skanie właściwej temperatury wody wypływającej z kranu.
W  instalacjach c.w.u. z  cyrkulacją izolacja cieplna zmniejsza zuży-
cie energii potrzebnej do podtrzymania temperatury wody w  obiegu.
Oczywiście wszystkie odcinki rur przebiegające przez nieogrzewane po-
mieszczenia, a także układane w bruzdach ścian jednowarstwowych po-
winny być ocieplane. Do izolacji wykorzystuje się otuliny ze spienionego
polietylenu o średnicy dostosowanej do przekroju rury.
Wzdłużne rozcięcia otulin umożliwiają założenie ich na rury po zmon-
towaniu instalacji, a następnie sklejenie taśmą samoprzylepną. Niezależ-
nie od funkcji izolacyjnej, otuliny te mogą pełnić rolę osłon umożliwiają-
cych wydłużanie się rur, a także chronią przed bezpośrednim kontaktem
z  zaprawą czy betonem. Izolacje cieplne montowane są również na
rurach zimnej wody, biegnących w  pomieszczeniach, gdzie mogą być
narażone na zamarznięcie lub wykraplanie się pary wodnej na ich po-
wierzchni.
129
 KOTY I PODGRZEWACZE

E K S P E R T ra d z i ...

JAKIE SĄ NAJCZĘŚCIEJ POPEŁNIANE BŁĘDY W CZASIE EKSPLOATACJI

KOTŁÓW KONDENSACYJNYCH? JAKIE POCIĄGAJĄ ZA SOBĄ SKUTKI?
JAK SIĘ ICH USTRZEC?

Współczesne wiszące gazowe kotły kondensacyjne to urządzenia kompaktowe gwarantujące nie tylko najwyższe bezpieczeństwo użytkowania, ale
również najwyższą sprawność i efektywność energetyczną podczas użytkowania. Pomimo to, ze względu na różnego rodzaju potrzeby klientów
istnieje możliwość regulacji parametrów pracy kotła, które spowodują, że kocioł będzie pracował bezpiecznie, ale nieco mniej efektywnie, czyli nieco
mniej oszczędnie. Warunkiem efektywnej pracy kotłów kondensacyjnych jest odzyskiwanie ciepła z pary wodnej zawartej w spalinach. Jest to
możliwe, gdy temperatura spalin jest niższa od tzw. temperatury punktu rosy.
Jest ona zależna od rodzaju paliwa, a w przypadku gazu ziemnego wynosi ok. 57°C. Niższa temperatura spalin, to nie tylko dodatkowe ciepło
przekazane ze spalin do kotła, a również mniejsze straty do otoczenia. Jeśli więc kocioł pracuje ze zbyt wysoką temperaturą zasilania, spala więcej
gazu. Jeśli jednak obniżymy zbytnio temperaturę zasilania, to może okazać się, że uzyskamy komfort cieplny niższy niż oczekiwany. Rozwiązaniem,
które pozwala automatycznie regulować temperaturę zasilania kotła w zależności od potrzeb cieplnych jest regulacja pogodowa. Ten typ regulacji
powoduje, że im niższa jest temperatura na zewnątrz budynku, tym wyższa jest temperatura zasilania instalacji. I odwrotnie jeśli temperatura na
zewnątrz rośnie, to woda w instalacji jest chłodniejsza. Jakość tego typu regulacji zależy od nastawionej krzywej grzewczej. Źle dobrana, źle nasta-
wiona krzywa grzewcza może jednak również spowodować, że kocioł będzie przegrzewał lub nie dogrzewał instalację. Dlatego uruchomienie kotła
i jego regulację dobrze jest powierzyć doświadczonemu i sprawdzonemu autoryzowanemu serwisowi.

Edmund Słupek
Senior Product Manager
BOSCH TERMOTECHNIKA

Jak dobrać pompę obiegową?

Pompa obiegowa w instalacji c.o. wymusza cyrkulację w obiegu grzewczym i umożliwia rów-
nomierne doprowadzenie wody zasilającej do wszystkich grzejników. Jej charakterystyka po-
winna być dobrana do oporów przepływu instalacji i mocy kotła grzewczego.
Większość pomp obiegowych produkowana jest jako dwu- lub trzystopniowe, co ułatwia
dobór ich wydajności do konkretnej instalacji bez konieczności wymiany pompy. Ze względu
na niższą temperaturę przetłaczanej wody pompy obiegowe najczęściej instaluje się na po-
wrocie wody z instalacji grzewczej. Wpływa to na zwiększenie ich trwałości, a także umożliwia
przejęcie ciepła wydzielanego przez napędzający je silnik elektryczny.
FOT. ELTERM

Dlaczego tlen szkodzi instalacji?

W instalacjach typu zamkniętego panuje zawsze pewne ciśnienie wstępne wody (1–2 bary),
zatem cały obieg musi być szczelny. Jednak utrzymanie absolutnej szczelności podczas eks-
ploatacji jest praktycznie niemożliwe i zawsze gdzieś pojawiają się mikroprzecieki powodu-
jące powolny ubytek wody. Na jej miejsce wchodzi powietrze i  po pewnym czasie tworzą
się w  instalacji korki powietrzne utrudniające cyrkulację wody grzewczej. Mówimy wtedy,
że instalacja uległa zapowietrzeniu. Dlatego taka instalacja musi mieć możliwość odpowie-
trzania. Odpowietrzacze mogą być automatyczne – te montuje się na zakończeniu pionów
instalacyjnych i w naczyniach wzbiorczych – lub uruchamiane ręcznie, które zakłada się na
każdym grzejniku. W instalacjach typu otwartego, odpowietrzenie następuje samoczynnie,
pod warunkiem, że poziome odcinki będą ułożone ze spadkiem w kierunku przeciwnym do
pionu. Jednak stały kontakt wody z tlenem, zawartym w powietrzu oraz konieczność częste-
go uzupełniania wody sprawiają, że w  instalacjach typu otwartego tworzą się warunki do
przyspieszonej korozji elementów metalowych instalacji. Uwaga! Nie wolno spuszczać wody
z obiegu grzewczego bez uzasadnionego powodu. Praktykowane niekiedy spuszczanie wody
na sezon letni znacznie skraca żywotność instalacji i przyczynia się do wystąpienia przecie-
ków po jej napełnieniu.

130

Jaką rolę pełni naczynie wzbiorcze?
Instalacje grzewcze muszą być wyposażone w naczynie wzbiorcze, które umożliwia
przejęcie zwiększonej objętości wody podczas jej podgrzewania. W przypadku braku
takiej możliwości, ciśnienie w instalacji nadmiernie wzrośnie, co może doprowadzić
do jej rozszczelnienia lub zadziałania zaworu bezpieczeństwa.
W instalacjach c.o. stosowane są dwa typy naczyń wzbiorczych – otwarte i prze-
ponowe. Naczynia otwarte montowane są w instalacjach zasilanych z kotła na pali-
wo stałe, co zabezpiecza przed niekontrolowanym wzrostem ciśnienia w przypadku
przegrzania – zagotowania się wody. Montowane są zawsze w najwyższym punkcie
obiegu grzewczego i  połączone bezpośrednio z  kotłem tzw. rurą wznośną. Woda
odprowadzana jest wtedy rurą przelewową do kanalizacji. Naczynia przeponowe
można montować przy zasilaniu instalacji z  kotła gazowego lub olejowego oraz
niektórych na paliwa stałe. Instalacje wyposażone w  takie naczynie nazywamy in-
stalacjami zamkniętymi (ciśnieniowymi). Naczynie ciśnieniowe składa się z  dwóch
komór – wodnej i  powietrznej, przedzielonych elastyczną przeponą. Przy wzroście
objętości wody, podczas jej podgrzewania, następuje sprężenie powietrza, a ciśnie-
nie wody w  instalacji nieco wzrasta. Dobór wielkości naczynia wzbiorczego zależy
przede wszystkim od pojemności wodnej instalacji. Przyjmuje się, że jego objętość
powinna wynosić ok. 4% objętości wody znajdującej się w grzejnikach, rurach i kotle.
W przypadku naczyń ciśnieniowych trzeba też brać pod uwagę ciśnienie statyczne
instalacji – czyli wysokość między najniższym, a najwyższym jej punktem. Niektóre
kotły mają fabrycznie wbudowane naczynia przeponowe i wystarczy jedynie spraw-
dzić, czy ich pojemność będzie wystarczająca dla konkretnej instalacji. Jeśli kocioł nie
jest w nie wyposażony, trzeba zamontować tzw. grupę bezpieczeństwa składającą się
z naczynia przeponowego, zaworu bezpieczeństwa i manometru.
króciec przyïÈczeniowy
naczynia
przestrzeñ wodna
membrana
przestrzeñ gazowa
zawór do napeïniania
gazem
Budowa przeponowego naczynia wzbiorczego
Co wpływa na pracę systemu?
Optymalny dobór systemu sterowania instalacją grzewczą wymaga uwzględnienia
m.in. rodzaju kotła, wielkości i bezwładności cieplnej instalacji grzewczej, akumula-
cyjności cieplnej konstrukcji domu, a także trybu życia mieszkańców. W nowoczes-
nych instalacjach najczęściej montowane są dwustopniowe systemy regulacyjne –
jeden steruje pracą kotła, drugi pojedynczymi obiegami lub grzejnikami. Sterowanie
pracą kotła odbywa się za pomocą regulatorów pogodowych lub termostatów po-
kojowych. Drugi poziom regulacji zapewniają głowice termostatyczne oraz zawory
mieszające.
Jak dopasować zawory termostatyczne?
Kupując zawory termostatyczne trzeba zwrócić uwagę na dwie kwestie. Przede wszystkim należy dopasować zawór do typu instalacji – inne stosuje się
w instalacji grawitacyjnej, a inne w pompowej. Ponadto konieczne jest wzajemne dopasowanie grzejnika z tzw. wkładką zaworową i głowicy – producent
grzejnika na ulotce podaje nazwę firmy, której głowica do niego pasuje.
KOTY I PODGRZEWACZE
Jaka automatyka jest przydatna?
System sterowania instalacją centralnego ogrzewania musi
uwzględniać rodzaj kotła, bezwładność cieplną domu i sa-
mej instalacji, zróżnicowanie temperatur w poszczególnych
pomieszczeniach, tryb życia mieszkańców. Urządzenia ste-
rujące pracujące w takim systemie można podzielić na dwie
zasadnicze grupy – termostaty i programatory. Rolą termo-
statów jest utrzymanie nastawionej temperatury wody
grzejnej lub pomieszczenia. Ze względu na miejsce ich za-
montowania termostaty mogą być kotłowe, pokojowe, po-
godowe lub grzejnikowe. Natomiast programatory pozwa-
lają na zaprogramowanie różnych trybów pracy instalacji
zależnie od pory dnia lub w cyklu tygodniowym. Montowa-
nie wielu elementów automatyki w jednej instalacji często
jest niczym nieuzasadnione i podwyższa koszty, a niekiedy
może również wpływać na nieekonomiczną pracę systemu
ogrzewania. Podstawowy zestaw elementów automatyki
zawiera termostat kotłowy, który najczęściej jest na wypo-
sażeniu kotła, termostat pokojowy oraz ewentualnie ter-
mostaty przygrzejnikowe. Montowanie termostatu pogo-
dowego będzie uzasadnione jedynie w instalacjach o dużej
bezwładności cieplnej, głównie z  ogrzewaniem podłogo-
wym. Utrzymanie odpowiedniej temperatury wody zależ-
nie od warunków atmosferycznych umożliwia utrzymanie
stabilnej temperatury wewnątrz pomieszczeń. Również
w domach o lekkiej konstrukcji szkieletowej, a więc o małej
akumulacji ciepła przez ściany, termostat pogodowy może
okazać się przydatny. Zasadność montowania programato-
rów zależy przede wszystkim od trybu życia mieszkańców.
W  przypadku użytkowania domu głównie jako „sypialni”,
gdy przez większą część dnia nikt w  nim nie przebywa
pozwala na okresowe obniżanie temperatury. Możliwość
nastawienia niższej temperatury na noc to kwestia prefe-
rencji mieszkańców – nie wszyscy lubią chłód w nocy. Lep-
szym rozwiązaniem będzie obniżanie temperatury w  po-
mieszczeniach nieużytkowanych nocą – najczęściej całego
parteru, gdy sypialnie znajdują się na piętrze. Wymaga to
jednak rozdzielenia obwodów ogrzewania i zamontowania
oddzielnych termostatów pokojowych.
FOT. VIMARM
131
 KOTY I PODGRZEWACZE

FOT. COMAP
Jak działa głowica termostatyczna?
Termostatyczna głowica przygrzejnikowa steruje mocą ciep-
lną grzejnika. Odbywa się to przez przymykanie lub otwie-
ranie przepływu wody, zależnie od temperatury w pomiesz-
czeniu. Głowica może być montowana bezpośrednio na
zaworze lub w pewnym oddaleniu od niego (najczęściej wte-
dy, gdy grzejnik zamontowany jest w miejscu z utrudnioną
cyrkulacją powietrza, przez co temperatura wokół niego nie
odzwierciedla warunków cieplnych w całym pomieszczeniu).
Dzięki takim termostatom można niezależnie regulować
temperaturę w  poszczególnych pomieszczeniach, jednak
pod warunkiem, że dostarczana do instalacji moc grzewcza
zapewnia pokrycie strat cieplnych domu.
FOT. REGULUS-SYSTEM

Jaką rolę pełnią termostaty pokojowe?

Dzięki tym urządzeniom można bezpośrednio zmniejszać (lub zwiększać) zapotrze-
bowanie na ciepło, zgodnie z „zadaną” temperaturą w pomieszczeniach. Termostaty,
zależnie od typu kotła, z jakim współpracują, działają na zasadzie włącz–wyłącz lub
przekazują zmienny sygnał odpowiadający aktualnej temperaturze. Są najczęściej
instalowanym elementem regulacyjnym kotła i doskonale sterują pracą niewielkich
instalacji w domach jednorodzinnych. Szczególnie nadają się do współpracy z kot-
łami wyposażonymi w  palnik modulowany, co pozwala na szybkie dostosowanie
mocy grzewczej do aktualnych warunków. Reagują też natychmiast na obce źródła
ciepła (uruchomienie kominka, włączenie intensywnego oświetlenia, liczba osób)
i  zmniejszają moc grzewczą lub całkowicie wyłączają kocioł. Warto pamiętać, aby
przy zamontowanym termostacie pokojowym, termostat kotłowy ustawiać na naj-
wyższą temperaturę, co pozwala na szybkie nagrzewanie pomieszczeń. Instalacji ste-
rowanej termostatem pokojowym nie trzeba wyposażać w przygrzejnikowe głowice
termostatyczne, o ile nie chcemy utrzymywać różnych temperatur w poszczególnych
pomieszczeniach. Jeśli instalacja zostanie wyposażona w takie głowice, to nie moż-
na ich montować na grzejniku, który znajduje się w tym samym pomieszczeniu co
termostat pokojowy. A termostat montuje się w tzw. pomieszczeniu reprezentatyw-
nym, w miejscu o ustabilizowanej temperaturze, z dala od przeciągów i dodatkowych
źródeł ciepła.
czujnik temperatury zewnÚtrznej

czujnik temperatury
Jakie są zalety zaworów w pomieszczeniu
termostatycznych? (z termostatem)

Zawory termostatyczne warto stosować z  kilku powodów.

Dzięki nim zużycie energii może spaść nawet do 20%, ponie-
waż zawory te wykorzystują tzw. darmowe ciepło – zmniej-
szają dopływ ciepłej wody do grzejnika, gdy zaświeci słońce,
będzie włączone oświetlenie lub piekarnik. Urządzenia te
podczas pracy oddają pewną ilość ciepła, a  głowica reagu-
je nawet na niewielki wzrost temperatury w pomieszczeniu.
czterodroĝny zawór
Ponadto zawory pozwalają na różnicowanie temperatury mieszajÈcy
w  pomieszczeniach. Dodatkowo umożliwiają ustawienie
temperatury w zależności od pory dnia. Obniżają tempera- kocioï z pompÈ
obiegowÈ
turę, np. w godzinach nocnych, gdy wszyscy są w pracy lub regulator
podczas urlopu. Schemat zasilania ogrzewania podłogowego.

132
 KOTY I PODGRZEWACZE

FOT. REGULUS-SYSTEM
Czy opłaca się obniżać temperaturę
w pomieszczeniach?
Teoretycznie okresowe obniżanie temperatury pomieszczeń, gdy są one nieużyt-
kowane, powinno przynieść wymierne oszczędności w  zużyciu energii. Jednak
w praktyce zależność ta wcale nie jest tak oczywista, gdyż istotny wpływ ma także
bezwładność cieplna budynku i w pewnych warunkach również instalacji grzew-
czej. Oczywiście obniżenie temperatury nie może wpływać negatywnie na komfort
przebywania ludzi, gdyż wtedy racjonalna oszczędność przerodzi się w skąpstwo.
Najkorzystniejsze jest obniżanie temperatury o 2–3°C, co nie prowadzi do nadmier-
nego wyziębienia pomieszczeń i  w  krótkim czasie można uzyskać odpowiednią
temperaturę w  pomieszczeniu. Większe wychłodzenie pomieszczeń o  dużej bez-
władności cieplnej może znacząco zmniejszyć spodziewane oszczędności na ogrze-
waniu. Zimne ściany wymagają bowiem długotrwałego nagrzewania, a instalacja
Zobacz jak
grzewcza pracuje ze zwiększoną mocą w stosunku do zapotrzebowania, jakie wyni-
zamontowaÊ
grzejnik Ăcienny ka z warunków zewnętrznych.
Wychłodzone ściany dają też efekt „promieniowania zimnem” (dopóki się nie na-
grzeją), co nie wpływa korzystnie na komfort cieplny. Natomiast w domach o małej
bezwładności cieplnej (szkieletowych) obniżenie temperatury nie powoduje takich
Czym jest regulator pogodowy?
problemów – lekkie ściany szybko się nagrzewają. Trzeba jednak pamiętać, że taka
Urządzenie to jest w  pewnym stopniu zautomatyzowaną ściana nie akumuluje ciepła obcego (np. z  nasłonecznienia, od urządzeń domo-
wersją termostatu kotłowego. Dostosowuje bowiem tem- wych), co może prowadzić do okresowych przegrzań pomieszczeń.
peraturę wody zasilającej do warunków pogodowych. Czuj-
nik umieszczony na ścianie zewnętrznej podaje informacje

FOT. A. PAPLIŃSKI
o temperaturze, a układ elektroniczny przetwarza je i wpły-
wa na pracę palnika gazowego lub olejowego, bądź wentyla-
tora – w kotłach na paliwa stałe.
Regulator pogodowy może również współpracować
z  termostatem pokojowym i  automatycznie dostosowywać
temperaturę wody zasilającej do wymaganej w pomieszcze-
niach. Układ sterowania regulatorem pogodowym można
rozszerzyć o  dodatkowe urządzenia, które umożliwią pro-
gramowanie ogrzewania w  cyklu dziennym lub dobowym.
Dokładność takiego systemu zależy w  dużym stopniu od
bezwładności cieplnej budynku i instalacji grzewczej, rodza-
ju kotła oraz specyfiki użytkowania domu.
Regulatory pogodowe w  instalacjach domów jednoro-
dzinnych mają w  zasadzie ograniczone zastosowanie. Ich
zadaniem jest przede wszystkim utrzymywanie mocy grzew-
czej na poziomie uzależnionym od warunków zewnętrznych,
a  często do ustawiania temperatury w  poszczególnych po-
mieszczeniach wystarczą termostatyczne głowice przygrzej-
nikowe.
FOT. VAILLANT

Gdzie umieścić zbiornik na gaz płynny?

Zbiorniki na gaz płynny mogą być umieszczone na powierzchni lub pod ziemią.
Montaż podziemny zbiornika jest korzystniejszy, gdyż zbiornik nie przeszkadza
w  zagospodarowaniu działki, jak też nie dochodzi do zmniejszenia zdolności do
odparowania gazu przy niskich temperaturach zewnętrznych.

133
 KOTY I PODGRZEWACZE

Gdzie magazynować olej opałowy? Czy kotłownia jest niezbędna?

Olej opałowy można magazynować w zbiornikach podziem-
nych lub ustawionych w  piwnicy. Do ustawienia wewnątrz
domu są produkowane specjalne zbiorniki z tworzywa przy-
stosowane do przechowywania oleju opałowego. Przepisy
wymagają, aby były one zabezpieczone przed możliwością
rozlania się oleju opałowego w przypadku wystąpienia nie-
szczelności. Dlatego muszą być umieszczone w  szczelnej
betonowej wannie, umożliwiającej pomieszczenie objętości
przynajmniej jednego zbiornika. Można również zastąpić
wannę zbiornikiem o podwójnych ściankach. W pomieszcze-
niu, w którym znajduje się kocioł można magazynować olej
opałowy w zbiornikach o łącznej pojemności nie większej niż
1 m³. W takim przypadku może on zostać ustawiony nie bliżej
Wydzielona kotłownia jest niezbędna, gdy dom będzie ogrzewany olejem opałowym
lub jednym z paliw stałych. Pomieszczenie takie może być zlokalizowane w piwni-
cy, na parterze lub w budynku gospodarczym. Konieczne będzie zapewnienie sku-
tecznego odprowadzenia spalin poprzez komin, jak też doprowadzenie powietrza
do spalania i wentylacji. W kotłowni może być też skład na opał jak i zamontowane
zbiorniki na olej opałowy. Szczegółowe wymagania dotyczące ich lokalizacji zwią-
zane są z ich pojemnością i mocą kotła. Natomiast kotły gazowe można montować
w każdym pomieszczeniu niemieszkalnym, a więc w kuchni, łazience, przedpokoju
pod warunkiem zapewnienia dopływu powietrza i skutecznego odprowadzenia spa-
lin. Kocioł taki można również zabudować – np. umieszczając go w szafce kuchennej
czy w holu.

FOT. SAS
niż 1 m od kotła i  musi być oddzielony ścianką murowaną
o grubości co najmniej 12 cm, o wymiarach przekraczających
wymiary zbiornika: o  30 cm w  pionie i  60 cm w  poziomie.
W pomieszczeniu, w którym magazynowany jest olej opało-
wy musi też być zapewniona wentylacja gwarantująca przy-
najmniej dwukrotną wymianę powietrza w ciągu godziny.

Jaki są zalety kotłów

kondensacyjnych?
Kocioł kondensacyjny pozwala na odzyskanie ciepła „ukry-
tego” w  mokrych spalinach, dzięki czemu jego sprawność
energetyczna może być wyższa o  15–20% w  porównaniu
ze zwykłym kotłem. Kondesacja spalin jest jednak możliwa,
gdy ich temperatura obniży się do ok. 50°C, a więc woda na
powrocie nie powinna być cieplejsza niż ok. 45°C. W związku
z tym, że kocioł pracuje optymalnie przy parametrach wody
55/45°C, należy zwiększyć powierzchnię grzejników.
Jakie są zalety kotłów elektrycznych?
Niemniej efekt kondensacji będzie występował również,
Kotły elektryczne mogą być jedno- i dwufunkcyjne (także z zasobnikami). Są najwy-
gdy grzejniki dobrane są według standardowych parame-
godniejszymi urządzeniami grzewczymi. Zajmują mało miejsca, można je montować
trów pracy systemu (75/65/20), gdy zapotrzebowanie na
w  dowolnym pomieszczeniu, nie wymagają budowy kominów, na dodatek koszty
ciepło będzie znacznie niższe od nominalnego (np. przy
inwestycyjne całej instalacji są małe. Kotły elektryczne charakteryzują się bardzo pro-
niewielkich spadkach temperatury). A  trzeba sobie zdawać
stą budową, ponieważ źródłem ciepła jest po prostu grzałka (jedna lub kilka w zależ-
sprawę, że przez większość sezonu grzewczego nie wykorzy-
ności od mocy kotła). Zasilane są prądem trójfazowym. Korzystanie z drugiej taryfy
stujemy nawet połowy mocy maksymalnej kotła. Wszystko
powoduje, że koszty energii eksploatacyjne są porównywalne z korzystaniem z gazu.
dlatego, że instalację grzewczą projektuje się tak, aby ogrzała
W większości domów instalacja kotła elektrycznego jako głównego źródła ciepła nie
dom nawet w warunkach skrajnych, czyli przy mrozie rzędu
jest uzasadniona, gdyż przy znacznie niższych nakładach można go zastąpić indywi-
-20°C. Szacuje się, że w  takiej instalacji można spodziewać
dualnymi grzejnikami elektrycznymi, bez konieczności instalowania rur i grzejników
się oszczędności rzędu 10%. Zakup kotła kondensacyjnego
wodnych. Kocioł elektryczny może natomiast pełnić funkcję uzupełniającego lub
będzie zatem szczególnie uzasadniony, gdy w domu zamon-
awaryjnego źródła ciepła, gdy w domu zamontowana jest instalacja c.o. a do ogrze-
towane jest ogrzewanie podłogowe, a  w  projekcie przewi-
wania wykorzystuje się kocioł np. węglowy. W takiej sytuacji ogrzewanie elektryczne
dziano też większą powierzchnię grzejników. Wówczas wy-
włącza się na czas dłuższej nieobecności mieszkańców (np. wyjazd na zimowisko)
korzystamy w pełni jego możliwości. Niestety, kocioł taki jest
i utrzymuje w domu temperaturę „dyżurną” na poziomie 10–12°C. Kocioł może być
nie tylko droższy od standardowego, ale wymaga również
również zamontowany w  instalacji z  kotłem gazowym lub olejowych, zwiększając
zamontowania specjalnego systemu kominowego oraz za-
pewność funkcjonowania ogrzewania, np. w  razie awarii kotła. Kocioł elektryczny
pewnienia odpływu skroplin do kanalizacji.
montowany jest niekiedy jako ogrzewanie tymczasowe, gdy w najbliższym czasie po
zamontowaniu instalacji będzie zainstalowany docelowy kocioł gazowy.

Jaki palnik do kotła gazowego i olejowego?

Dla użytkownika istotne jest w jaki sposób może być regulowana moc grzewcza kotła. Większość wiszących kotłów gazowych ma palniki modulowane,
pozwalające na automatyczną regulację mocy w zakresie 30–100% mocy nominalnej. Dzięki temu zminimalizowane są tzw. straty postojowe, gdy zapotrze-
bowanie na moc jest znacznie mniejsze niż wydajność nominalna kotła. Natomiast w gazowych kotłach stojących oraz kotłach olejowych montowane są
palniki jedno- lub dwustopniowe. Regulacja ich mocy może być przeprowadzona jedynie przez serwisanta. Pracują one na zasadzie włącz–wyłącz, czyli po
osiągnięciu nastawionej temperatury wyłączają się do czasu, gdy temperatura spadnie na tyle, że nastąpi ponowne ich załączenie. Bardziej ekonomiczne są
palniki dwustopniowe, gdyż cykl włączeń i wyłączeń powtarza się rzadziej.

134
 KOTY I PODGRZEWACZE

EK SPER T r a d z i ...

CZY ISTNIEJE NIEBEZPIECZEŃSTWO ZAPŁONU PELLETU W PODAJNIKU

PRZY ZASTOSOWANIU PALNIKÓW RETORTOWYCH?

W czasie spalania pelletu w kotłach z podajnikiem retortowym, paliwo w zasobniku cały czas ma bezpośredni kontakt z płomieniem w palniku,
co wynika z konstrukcji tego sposobu podawania. Należy przy tym pamiętać i mieć to na uwadze, iż paliwo typu pellet, czyli z reguły sprasowane
pod wysokim ciśnieniem produkty uboczne z obróbki drewna, może się palić bez dopływu powietrza z zewnątrz, ponieważ samo w sobie zawiera
tlen. Dlatego istnieje niebezpieczeństwo, przedostania się żaru do zasobnika tylko w przypadkach – ogólnie mówiąc – niewłaściwej regulacji stero-
wania automatyką kotła ale głównie podczas tzw. stanów awaryjnych np.:
1. W przypadku zaniku napięcia w sieci elektrycznej oraz braku możliwości zadziałania czujników temperatury podajnika, które w momencie jej
podwyższenia powodują załączenie zespołu podającego na czas obniżenia temperatury podajnika, co wiąże się z przesunięciem żarzącego się pali-
wa z podajnika do palnika i paleniska;
2. W przypadku zerwania zabezpieczenia sprzęgła przeciążeniowego, co powoduje, brak możliwości uruchomienia zespołu podającego aby prze-
sunąć żar w strefę paleniska.
Dlatego dobre kotły mają dodatkowe zabezpieczenie w postaci czujnika obrotu wałka ślimaka podajnika, który w przypadku zerwania sprzęgła
przerywa pracę kotła wyłączając tym samym pracę wentylatora aby zamknąć dopływ powietrza do spalania i tym samym spowodować zagaszenie
paliwa już w palenisku. Sterowanie kotłem bez takiego czujnika powoduje zwiększanie cykli załączania silnika podajnika (w sumie bezskutecznego
uruchamiania podawania) oraz zwiększanie pracy wentylatora, gdyż jest to wynikiem algorytmu sterowania, ponieważ następuje spadek tempera-
tury na kotle wynikający z braku żaru w palenisku, co może powodować łatwiejsze przedostawanie się żaru do zasobnika.
Dodatkowo zalecane jest, aby w przypadku spalania paliw typu pellet, montować na podajniku niezależnie działające systemy zagaszania, skła-
dające się z zaworu termostatycznego oraz połączonego z nim zbiorniczka z wodą. Zawór powoduje otworzenie przepływu wody pod wpływem
wysokiej temperatury podajnika i zagasza żarzący się pellet w rurze podajnika. Ten sposób zabezpieczenia jest obecnie najskuteczniejszy, ponieważ
pellet pod wpływem niewielkiej ilości wody, w procesie gaszenia, pochłaniając ją pęcznieje i tym samym uszczelnia dodatkowo powierzchnię prze-
kroju poprzecznego rury podajnika skutecznie uniemożliwia przedostanie się żaru do zasobnika.
Innym zabezpieczeniem może być zastosowanie odpowiednich zabezpieczeń podtrzymania energii elektrycznej tzw. UPS’ów, które umożliwiają
kontrolę pracy kotła przez czas zaniku napięcia elektrycznego w sieci.
Robert Piasek
Kierownik Serwisu i Kontroli Jakości
ZGM „ZĘBIEC” S.A.

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY KOTŁA NA PELLET?

Nowoczesny kocioł na pellet to przede wszystkim wyższa niż w przypadku klasycznego kotła na węgiel sprawność. Wyższa sprawność kotła
oznacza dla użytkownika maksymalne wykorzystanie spalanego paliwa, a tym samym niższe koszty ogrzewania. Najlepsze urządzenia osiąga-
ją sprawność do 97% .
Pellet drzewny jako paliwo jest gwarancją czystszej kotłowni. Jest produktem w 100% naturalnym. Powstaje ze sprasowanych pod wysokim
ciśnieniem trocin, wiórów, zrębków. Wartość opałowa pelletu równa jest wartości opałowej drewna. Jednak spalając pellet otrzymujemy tylko
niewielką ilość biodegradowalnego popiołu – około 10 razy mniej niż w przypadku węgla. Przykładowo 1000 kg pelletu generuje tylko kilka
kilogramów popiołu, który może stanowić nawóz ekologiczny.
Zasobnik kotła na pellet mieści ilość paliwa, która pozwala na nieprzerwaną pracę urządzenia przez kilka dni. Palnik kotła wyposażony jest
w automatyczną zapalarkę, dzięki której kocioł po dogrzaniu pomieszczenia może samoczynnie się wyłączyć i w razie potrzeby ponownie sa-
moczynnie rozpalić. Ma to niebagatelny wpływ na ograniczenie ilości zużywanego paliwa, szczególnie latem, jeśli kocioł wykorzystywany jest
do przygotowywania c.w.u. Po zagrzaniu wody w zbiorniku kocioł się wyłączy. Intuicyjny sterownik z dotykowym regulatorem pozwala na
zarządzanie pracą kotła i elementami instalacji grzewczej zdalnie za pomocą tabletu lub smartfonu.
Powyższe zalety przekonują do wyboru kotłów na pellet coraz większą część osób zmieniających system ogrzewania w swoim domu.

mgr inż. Artur Adamów

Krajowy doradca ds. kotłów c.o.
GALMET

135
 KOTY I PODGRZEWACZE

Czym różnią się kotły zasypowe od tych

FOT. TEKLA
z zasobnikiem i automatycznym podajnikiem?
Te pierwsze, stosowane od dekad, wymagają ręcznego załadunku paliwa. Najprost-
sze konstrukcje nie są wyposażone w  żadne elementy elektroniczne – sterownik
czy dmuchawę. W przypadku instalacji c.o. pozbawionej pompy wymuszającej ruch
wody pomiędzy kotłem i grzejnikami, nie są więc uzależnione od zasilania energią
elektryczną, co istotne tam, gdzie często zdarzają się awarie prądu.
Niestety, choć najtańsze z urządzeń dostępnych na rynku, mają niską sprawność
i  są kłopotliwe w  obsłudze – paliwo trzeba w  nich uzupełniać kilka razy na dobę.
Nowocześniejsze modele mają wentylator nadmuchowy oraz mikroprocesorowy
sterownik nadzorujący proces spalania. W tego typu kotłach można dość precyzyjnie
sterować temperaturą wody grzewczej. Z reguły wyższa jest też ich sprawność, a pa-
liwo należy uzupełniać co najmniej raz na dobę.
Kotły wyposażone w  zasobnik i  podajnik paliwa zapewniają znacznie wyższy
komfort eksploatacji. Zazwyczaj wyposażone są w sterownik zawiadujący ich pracą.
Uzupełnia się je raz na kilka dni – dzięki automatyce dozowana jest taka ilość paliwa,
jaka jest potrzebna w danym momencie. Takie urządzenia mają zwykle nieco wyższą
sprawność od kotłów zasypowych, ale muszą być podłączone do prądu.
Niektóre kotły wyposażone są w  regulator pogodowy, który dobiera parametry
wody grzewczej w  zależności od temperatury zewnętrznej. Wybranymi modelami
można sterować nawet za pomocą smartfona lub przez Internet. Jak sterować kotłem na paliwo
stałe?
Kotły na paliwo stałe nie są zbyt podatne na regulację mocy
Czym jest spalanie górne i dolne? ze względu na dużą masę spalającego się jednocześnie
paliwa i  bezwładność cieplną samego kotła. Podstawowy
Kotły zasypowe dzielą się na urządzenia ze spalaniem górnym i dolnym. W naszym sposób sterowania mocą grzewczą polega na regulacji do-
kraju bardziej rozpowszechnione są te pierwsze. To konstrukcje tańsze i prostsze. Całe pływu powietrza potrzebnego do spalania, do czego mogą
paliwo dostarczone do komory załadunkowej (która jest jednocześnie komorą spala- służyć klapy przymykające lub otwierające wloty powietrza
nia) zaczyna się szybko żarzyć, a kocioł w krótkim czasie uzyskuje maksymalną moc. sterowane termostatem albo wentylator nadmuchowy,
W nowocześniejszych kotłach dolnego spalania proces ten przebiega albo w wydzie- załączający się lub wyłączający zależnie od potrzeby. Ste-
lonej komorze spalania, albo w tylnej części komory zasypowej, a powstałe spaliny są rowanie tymi urządzeniami odbywa się poprzez termostaty
następnie dopalane. Z tego powodu urządzenia te uznawane są za mniej toksyczne. – kotłowy lub pokojowy reagujące na zmiany temperatury
Charakteryzują się też wyższą sprawnością, ale muszą być zasilane paliwem granulo- wody zasilającej lub panującej w pomieszczeniach. Trzeba
wanym dobrej jakości, np. węglem kamiennym typu orzech lub groszek. jednak pamiętać, że temperatura wody w  obiegu kotło-
wym nie powinna być niższa niż 70°C. W przeciwnym razie
na wymienniku ciepła osadzać się będzie sadza, zmniej-
szająca przejmowanie ciepła, a  w  efekcie zmniejszająca
Kocioł z górnym spalaniem. zasilanie
ogrzewania jego sprawność. Oczywiście trzeba będzie również częściej
czyścić wymiennik. Dlatego lepszym rozwiązaniem jest
podłączenie kotła na paliwo stałe do instalacji c.o. za po-
zaïadunek spaliny średnictwem wymiennika ciepła. Umożliwia to utrzymanie
wyższej temperatury na kotle, a  niższej w  obiegu grzejni-
kowym. Skuteczniejsze sterowanie zapewniają podajniki
współpracujące z  palnikiem. Takie rozwiązanie pozwala
również na regulację ilości podawanego paliwa, a stosun-
powrót kowo niewielka masa żaru szybciej obniża temperaturę,
gdy spadnie zapotrzebowanie na ciepło. Koordynację mię-
powietrze dzy temperaturą, ilością podawanego paliwa i  intensyw-
do spalania
nością nadmuchu powietrza zapewnia układ elektroniczny
z mikroprocesorem.
zaïadunek zasilanie
ogrzewania
FOT. SAS

spaliny

powrót

powietrze
do spalania Kocioł z dolnym spalaniem.

136
 KOTY I PODGRZEWACZE

Czy potrzebne są regularne

przeglądy kotła?
Zdecydowanie tak. Systematyczne, zgodne z zaleceniami pro-

FOT. GALMET
ducenta przeglądy pozwalają na utrzymanie wysokiej spraw-
ności spalania, zmniejszają ryzyko wystąpienia awarii w sezo-
nie grzewczym, a także przedłużają żywotność kotłów. Zakres
przeglądu obejmuje przede wszystkim dokładne oczyszczenie
wnętrza kotła, sprawdzenie funkcjonowania wszystkich ele-
mentów sterujących i zabezpieczających, sprawdzenie szczel-
ności kotła, a  także przeprowadzenie koniecznych regulacji.
Przeglądy – zwłaszcza kotłów o  skomplikowanej budowie –
powinien przeprowadzać autoryzowany przez producenta
serwisant, ponieważ skorzystanie z usług przypadkowego fa-
chowca bez odpowiednich przyrządów często kończy się cał-
kowitym rozregulowaniem kotła.

Jak uzyskać ciepłą wodę w  instalacji

z kotła na paliwo stałe?
W czasie sezonu grzewczego instalacja centralnego ogrzewa-
nia zasilana z kotła na paliwo stałe może być wykorzystywana
do przygotowania c.w.u. Kocioł współpracuje wtedy z zasob-
nikiem i  w  zależności od stopnia rozbudowania automatyki
kotła woda podgrzewana jest do temperatury zależnej od
temperatury wody w  obiegu c.o. lub kocioł „ładuje” zasobnik
niezależnie od parametrów wody grzewczej. Poza sezonem
oczywiście nie opłaca się rozpalać kotła jedynie do podgrzania
wody i  wtedy włączana jest grzałka elektryczna wbudowana
w zasobnik.
REKLAMA

137
 KOTY I PODGRZEWACZE

Z jaką instalacją grzewczą może współpracować kocioł na paliwo stałe?

W większości takie kotły mogą współpracować jedynie z instalacją typu otwartego. Przysparza to wiele niedogodności, dlatego najczęściej instalację montu-
je się jako dwuobiegową – z otwartym obiegiem kotłowym i zamkniętym obiegiem grzejnikowym, a przekazywanie ciepła odbywa się dzięki wymiennikowi
łączącemu te dwa systemy. Zaletą takiego rozwiązania jest również umożliwienie pracy kotła przy wyższej temperaturze, gdy zapotrzebowanie na ciepło
utrzymuje się na niskim poziomie. Zabezpiecza to wymiennik w kotle przed odkładaniem się zanieczyszczeń i wyciekom z komina smolistej mazi. Problem
utrzymywania wysokiej temperatury wody (powyżej 70°C) jest szczególnie istotny w kotłach zgazowujących drewno. Zbytnie wychłodzenie komory pro-
wadzi bowiem do zatrzymania procesu zgazowania i kocioł przestaje pracować. Dlatego do współpracy z takim kotłem powinien być dołączony zbiornik
akumulacyjny magazynujący ciepło, gdy spadnie zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania domu. Kotły na paliwo stałe, mimo zamontowania urządzeń
ułatwiających ich obsługę, wymagają systematycznego dozoru, uzupełniania paliwa, usuwania popiołu, czyszczenia. Podajniki pozwalają co prawda na
załadunek paliwa raz na kilka dni, ale mogą być montowane jedynie w przystosowanych do tego kotłach i wymagają użycia paliwa o określonej granulacji.
Odrębny problem to systematyczne czyszczenie wymiennika kotłowego. Zaniedbanie tego początkowo nie daje żadnych niepokojących objawów, ale spada
sprawność przekazywania ciepła, gdyż nagromadzone osady skutecznie izolują gorące spaliny od ścianek płaszcza wodnego. W zasadzie rodzaj używanego
paliwa nie ma tu większego znaczenia, gdyż obsługa kotła w każdym przypadku będzie podobna.

grzejniki otwarte naczynie wzbiorcze

naczynie wzbiorcze

Kocioł na paliwo stałe, o ile nie został wyposażony w wężownicę do

odbioru nadmiaru ciepłą, musi współpracować z otwartym naczyniem pompa obiegowa
wzbiorczym, a dla trwałości grzejników najlepsza jest instalacja typu
zamkniętego. Dlatego warto wykonać dwa obiegi grzewcze połączone wymiennik ciepïa
wymiennikiem ciepła: otwarty kotłowy i zamknięty grzejnikowy. kocioï na paliwo staïe
FOT. WOLF

Ile wody potrzebujemy?

Zużycie c.w.u. zależy od liczby mieszkańców, ich wieku (dzieci, młodzież oraz kobiety zwykle
zużywają dużo wody), liczby łazienek oraz zainstalowanych urządzeń (wanny z hydromasa-
żem) i przede wszystkim od upodobań mieszkańców. Trzeba bowiem pamiętać, że jest spora
różnica w zależności od tego, czy kąpiel bierze się pod prysznicem, czy w wannie, naczynia
zmywa pod bieżącą wodą, czy używa zmywarki (pobiera zimną wodę), pierze ręcznie, czy
w  pralce automatycznej. Z  tego względu przyjmuje się, że dobowe zużycie ciepłej wody
wynosi 30–60 l/osobę, czyli przy 4-osobowej rodzinie około 120–240 l/dobę. Oczywiście,
przy rozwiązaniach lub zachowaniach nietypowych może to być nawet 1000 litrów ciepłej
wody na dobę (np. przy korzystaniu z wanny z hydromasażem). Warto również wiedzieć, że
standardowe (obliczeniowe) zużycie zimnej wody to 70–90 l/osobę. W rezultacie przyjmuje
się, że w  ciągu doby potrzeba 100–150 litrów wody na osobę. Poza tym dla zapewnienia
właściwego komfortu prędkość wypływu wody nie powinna być mniejsza niż:
z dla umywalek 2 l/min;
z dla zlewozmywaków i pryszniców 5–6 l/min;
z dla wanien 8 l/min.
Średnie zużycie
ciepłej wody Temperatura wody Temperatura wody 60°C*
Rodzaj punkt czerpalnego
40°C [dm3] [dm3]

Wanna kąpielowa 120-180 90-110

Wanna kąpielowa duża 200-220 120-130

Wanna z hydromasażem 300-350 160-180

Kabina natryskowa 30-50 16-27

Umywalka duża 10-15 5-8

Umywalka mała 2-5 1-3

*Ilość wody potrzebna do
zmieszania z zimną w celu Zlew kuchenny 15-30 8-16
uzyskania temperatury 40°C

138
 KOTY I PODGRZEWACZE

EK SPER T r a d z i ...

NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ, WYBIERAJĄC KOCIOŁ 5 KLASY?

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rozwoju z dniem 1 lipca 2018 roku obowiązywać będzie zakaz sprzedaży oraz montażu kotłów centralnego
ogrzewania, które nie spełniają warunków 5 klasy emisji zgodnie z normą PN-EN 303-5:2012. Ograniczenia te dotyczą emisji tlenku węgla, pyłów,
substancji smolistych, oraz ustalają minimalną sprawność wymaganą nie tylko podczas pracy na mocy nominalnej, ale też dla 30% jej wartości. Na
dzień dzisiejszy kotły na paliwa stałe posiadające 5 klasę to w przeważającej większości kotły automatyczne na pelet lub ekogroszek. Oznacza to, że
chcąc zakupić taki kocioł po 1 lipca 2018 roku zmuszeni będziemy wydać nie 2000 zł, a minimum 8000 zł. Na co zatem zwrócić uwagę przy zakupie
takiego kotła aby po kilku latach nie okazało się, że nasza inwestycja była nietrafiona?
Kupując kocioł 5 klasy należy dokładnie sprawdzić, czy dany model w momencie zakupu ma odpowiedni certyfikat, czy jest on wydany przez
akredytowane laboratorium badawcze, czy na pewno dotyczy konkretnej mocy kotła i jaki rodzaj paliwa dopuszczony jest w nim do spalania.
Bywa tak, że niektóre urządzenia spełniają wymogi normy wyłącznie z dodatkowym wyposażeniem jakim jest np. elektrofiltr. Informacja taka
powinna być podana do wiadomości klienta przed zakupem, gdyż koszt takiego urządzenia to dodatkowe ok. 2000–3000 zł, plus coroczne koszty
eksploatacyjne. W przypadku zakupu kotła komorowego 5 klasy z ręcznym zasypem, gdyż takowe zaczynają się już pojawiać na polskim rynku,
również należy zwrócić uwagę czy w przypadku danego urządzenia nie jest konieczny montaż bufora ciepła. Wynika to z faktu, że kotły komorowe
mogą uzyskać 5 klasę wyłącznie pracując na mocy nominalnej.
Należy wziąć jeszcze pod uwagę zgodność urządzenia z dyrektywą Komisji Europejskiej, zwaną Ekodesign lub Ekoprojekt, która wejdzie w życie
1 stycznia 2020 roku. Dyrektywa ta jest bardziej restrykcyjna od wymogów 5 klasy, bowiem oprócz wymagań zawartych w  normie
PN-EN 303-5:2012 określa także emisję tlenków azotu oraz tzw. sezonową efektywność energetyczną kotła, czyli zmienne zapotrzebowanie na
energię w trakcie sezonu grzewczego.
Dodatkowe elementy jak wygląd zewnętrzny, kolor, wyposażenie dodatkowe kotła to już tylko i wyłącznie indywidualna kwestia wyboru każde-
go klienta.

Arkadiusz Pytel
TEKLA

E K S P E R T ra d z i . . .

DLACZEGO WYBIERAJĄC OGRZEWANIE PALIWEM STAŁYM

WARTO WYBRAĆ PIEC NADMUCHOWY?

Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta: ponieważ ogrzewanie powietrza jest niezwykle efektywne. Brak czynnika pośredniego (wody) sprawia,
że cała energia jest oddawana „tu i teraz”. Jest to istotne nie tylko ze względu na koszty, ale też na czas. Porównując urządzenia tej samej mocy, na-
grzewnica powietrza jest w stanie nagrzać to samo pomieszczenie nawet kilkanaście razy szybciej, niż typowy kocioł wodny. Kiedy zostanie osiąg-
nięta zadana temperatura w pomieszczeniu, urządzenie po prostu się wyłącza.
Dlatego, jeśli ma się taką możliwość, zawsze warto wybrać nagrzewnicę powietrza jako źródło ogrzewania, ponieważ jest w ujęciu całościowym
tańsza w eksploatacji niż urządzenie podłączone do systemu wodnego. Fakt, że jest opalana ekologicznym paliwem jakim jest pelet dodatkowo
podnosi jej walory. Wykorzystuje czyste, odnawialne źródło energii, przez co jest wygodna w użytkowaniu i nie zanieczyszcza środowiska. Włącze-
nie takiej nagrzewnicy powietrza do systemu kanałów powietrznych w budynku pozwala na znaczną redukcję kosztów i nie chodzi wyłącznie
o wysoką sprawność urządzenia i systemu (niska bezwładność czy niski koszt opału), ale również należy uwzględnić brak kosztów związanych
z projektem, pozwoleniami i montażem osobnych systemów: wodnego–grzewczego, klimatyzacyjnego, wentylacyjnego, filtracyjnego, nawilżające-
go oraz rekuperacji, ponieważ wszystkie te funkcje może obsługiwać jeden system nadmuchowy.
Trzeba jednak pamiętać, że nagrzewnica powietrza nie nagrzeje nam wody użytkowej, chyba, że w połączeniu z rekuperatorem wodnym (który
niestety działa tylko wtedy gdy działa nagrzewnica – czyli kiedy jest zimno), dlatego warto połączyć ją z kolektorami słonecznymi, które powinny
zaspokoić nasze potrzeby na ciepłą wodę użytkową w czasie kiedy nagrzewnica się nie włącza, czyli latem.

Joanna Kowalska
ORTE POLSKA Sp. z o.o.

139
 KOTY I PODGRZEWACZE

E K S P E R T ra d z i ...

JAK PODGRZEWAĆ CIEPŁĄ WODĘ

– PODGRZEWACZ PRZEPŁYWOWY CZY POJEMNOŚCIOWY?

To jedno z pierwszych pytań, na które musimy sobie odpowiedzieć przy zakupie podgrzewacza.
Grzanie przepływowe sprawdza się tam, gdzie zapotrzebowanie na ciepłą wodę jest niewielkie, a punkt czerpalny znajduje się blisko podgrzewa-
cza. To też dobry wybór przy ograniczonej przestrzeni, np. w niedużych mieszkaniach, gdzie po prostu trudno byłoby pomieścić urządzenie pojem-
nościowe.
Jeżeli chodzi o dom jednorodzinny z kilkorgiem mieszkańców, to jedynie podgrzewacz pojemnościowy daje pewność, że ciepłej wody w kranie
nie zabraknie. Może to być zasobnik współpracujący z kotłem, instalacją słoneczną lub pompą ciepła, ale również autonomiczny podgrzewacz
opalany gazem. W przypadku wszystkich podgrzewaczy pojemnościowych duży zapas uzyskanej ciepłej wody pozwala na jednoczesne korzystanie
z niej z wielu punktów czerpalnych. Należy tylko właściwie dobrać pojemność zbiornika oraz zadbać o podłączenie cyrkulacji – i mamy zapewnio-
ny komfort ciepłej wody o stabilnej temperaturze zaraz po odkręceniu kranu.
Przy doborze wielkości należy wziąć pod uwagę ilość domowników, przyzwyczajenia (preferują kąpiel w wannie czy pod prysznicem? jaką tem-
peraturę ma mieć woda?), a także ilość łazienek i wielkość wanny. Do współpracy z kolektorami słonecznymi czy pompami ciepła potrzebna jest
większa pojemność zbiornika.
Wybierając podgrzewacz trzeba też wziąć pod uwagę takie jego cechy jak materiał, z którego jest wykonany (a co za tym idzie, jego trwałość
i odporność na korozję) oraz klasę energetyczną. Warto sprawdzić, czy wymiennik wymaga wymiany anody ochronnej.

mgr inż. Adam Wojdyła

Specjalista ds. Technicznych
TERMICA

E K S P E R T ra d z i ...

KIEDY WARTO ROZWAŻYĆ ZASTOSOWANIE PRZEPŁYWOWYCH

PODGRZEWACZY ELEKTRYCZNYCH?

Podgrzewacze przepływowe dobiera się odpowiednio do ilości i rodzaju punktów odbioru wody. Dzięki niewielkim rozmiarom, mogą być monto-
wane w pobliżu punktu poboru, a ich szeroka gama umożliwia optymalny wybór w zależności od potrzeb i oczekiwań użytkownika. Odpowiedni
dobór oraz właściwe miejsce instalacji zapewniają mniejsze zużycie wody i ograniczenie strat ciepła. Urządzenia jednofazowe (na 230 V) umożli-
wiają zazwyczaj korzystanie z jednej umywalki lub zlewozmywaka. Chcąc uzyskać większe ilości ciepłej wody w kilku kranach należy zastosować
urządzenia zasilane napięciem 400 V. Do kąpieli pod prysznicem wystarcza moc od 12 kW, do napełniania wanny należy zastosować moce od 18 kW
w górę.
Podgrzewacze przepływowe zużywają energię tylko w momencie poboru ciepłej wody. Należą do jednych z najbardziej energooszczędnych
urządzeń służących do ogrzewania wody – posiadają klasę energetyczną A. Powyższe zalety oraz fakt, że podgrzewacze pozwalają na ciągły pobór
ciepłej wody, nieograniczony pojemnością zbiornika daje im zdecydowaną przewagę nad urządzeniami pojemnościowymi.
Urządzenia przepływowe wymagają jednak odpowiedniej instalacji elektrycznej. Jeżeli nie ma możliwości uzyskania odpowiedniego przydziału
mocy, pozostaje zastosować ogrzewacze pojemnościowe.
Warto również zauważyć, że przeciętny ogrzewacz pojemnościowy 80 litrów ma straty energii na poziomie 1,5 kWh/24 h. Oznacza to ok.
550 kWh energii, czyli ok. 300 zł strat rocznie, podczas gdy straty wody i energii przy zastosowaniu podgrzewaczy przepływowych ograniczone są
do minimum.
Piotr Sosnowski
Specjalista ds. marketingu i rozwoju produktów
KOSPEL S.A.

140

Na co zwracać uwagę przy wyborze kotła?
Najlepiej sprawdzają się kotły z tzw. średniej półki cenowej, bez zbęd-
nych gadżetów. Nie muszą mieć pilota czy wielowierszowego wyświet-
lacza. Bardzo ważna jest też dostępność i  sprawność serwisu, gdyż
naprawa w  warunkach ostrej zimy nietypowego kotła może przyspo-
rzyć wiele kłopotów. Produkowane obecnie kotły są pod względem
konstrukcyjnym bardzo do siebie podobne, a  ich elementy składowe
pochodzą często od tych samych producentów. Kocioł gazowy dwu-
funkcyjny powinien mieć moc nominalną ok. 24 kW, sprawność powy-
żej 90%, funkcję „komfort“ w obiegu c.w.u. i płynną regulację mocy przy
zmiennym poborze ciepłej wody, powinien być również wyposażony
w palnik modulowany, zapalarkę elektroniczną, wyświetlacz usterek, za-
bezpieczenia przed zanikiem ciągu i ulatnianiem się gazu. Powinniśmy
móc podłączyć do kotła termostat pokojowy.
FOT. ATLANTIC POLSKA
Zobacz ogrzewacz
zbprzenoĂnym
programatorem
Podgrzewacz przepływowy czy pojemnościowy?
Do przygotowania c.w.u. wykorzystuje się urządzenia przepływowe, które podgrzewają wodę na bie-
żąco w czasie jej czerpania, oraz urządzenia pojemnościowe, które podgrzewają i przechowują wodę
w  zbiorniku o  określonej pojemności. Zasadnicza różnica między tymi dwoma rodzajami urządzeń
sprowadza się do zapotrzebowania na moc grzewczą – przy ogrzewaniu przepływowym musimy dys-
ponować dużą mocą, gdyż od tego zależy ilość i  temperatura wypływającej wody. W  urządzeniach
pojemnościowych moc grzewcza może być znacznie mniejsza, gdyż podgrzewanie jej rozłożone jest
w  czasie, a  woda powoli osiąga nastawioną temperaturę. Natomiast pod względem funkcjonalnym
urządzenia przepływowe umożliwiają czerpanie c.w.u. dowolnie długo, ale strumień wody i jej tempe-
ratura są ograniczone mocą urządzenia. Z kolei podgrzewacze pojemnościowe pozwalają na dyspo-
nowanie określoną ilością wody (zależna od pojemności zbiornika) o nastawionej temperaturze. Po jej
wyczerpaniu musi nastąpić przerwa w poborze c.w.u., aby nastąpiło dogrzanie jej do pożądanej tem-
peratury. Wybór urządzenia zależy więc od potrzeb i stylu życia mieszkańców, a także od źródeł ciepła,
jakie są dostępne w domu. Najczęściej sposób przygotowania c.w.u. związany jest z systemem ogrze-
wania. Najpopularniejsze są kotły dwufunkcyjne, gdyż jedno urządzenie ogrzewa dom i dostarcza cie-
płą wodę. Przy dużym jednoczesnym poborze wody stosowane są natomiast kotły jednofunkcyjne z za-
sobnikiem o dużej pojemności. W domkach, gdzie nie ma gazu lub kotła na olej opałowy, montowane
są zasobniki z wbudowaną grzałką elektryczną pozwalającą na podgrzewanie wody w sezonie letnim,
gdy nie pracuje np. kocioł węglowy. Popularne są również elektryczne podgrzewacze pojemnościowe,
zwłaszcza tam, gdzie dom jest również ogrzewany prądem. Elektryczne podgrzewacze przepływowe,
ze względu na duży pobór prądu z sieci, mają ograniczone zastosowanie jako podstawowe urządzenia
do przygotowania c.w.u., ale doskonale pełnią swoją rolę jako urządzenia wspomagające. Montowane
są przy punktach czerpania wody znacznie oddalonych od kotłowni.
KOTY I PODGRZEWACZE
Kocioł czy podgrzewacz do c.w.u.?
Wybór, czy kupimy niezależny podgrzewacz, czy też wykorzystamy
kocioł do podgrzewania wody zależy przede wszystkim od rodzaju
systemu ogrzewania domu. Jeżeli mamy kocioł na gaz ziemny, płynny
lub olej opałowy racjonalne jest wykorzystanie go do przygotowania
c.w.u. przez cały rok. W przypadku ogrzewania kotłem na paliwo stałe,
kominkiem lub prądem montowany jest najczęściej pojemnościowy
podgrzewacz elektryczny, który w  sezonie grzewczym może również
współpracować z  kotłem. W  przypadku wykorzystania kotła gazowe-
go istnieją dwie możliwości przygotowania c.w.u. – podgrzewanie jej
w  kotle dwufunkcyjnym lub współpraca kotła z  zasobnikiem ciepłej
wody. Instalacja z kotłem dwufunkcyjnym jest znacznie tańsza i nie zaj-
muje dodatkowej powierzchni. Pracuje również bardziej ekonomicznie,
gdyż woda podgrzewana jest jedynie w czasie jej czerpania. Większość
kotłów zapewnia możliwość równoczesnego czerpania wody z dwóch
punktów – przy mocy ok. 24 kW uzyskujemy ciepłą wodę o temperatu-
rze ok. 40°C i przepływie 12 litrów/min. Jeśli pobór wody będzie większy,
to zależnie od automatyki kotła spadnie ciśnienie wypływającej wody
lub zmniejszy się jej temperatura. W kotłach tych dłuższy jest czas ocze-
kiwania na ciepłą wodę – musi się ona nagrzać w  wymienniku kotła.
Niektóre kotły wyposażone są w niewielki zasobnik, w którym cały czas
magazynowana jest ogrzana woda. Instalacja c.w.u. z  kotłem jedno-
funkcyjnym i  zasobnikiem wymaga kupienia nie tylko samego zasob-
nika, ale również dodatkowej armatury (pompy, zaworów, grupy bez-
pieczeństwa) oraz elementów sterujących. Zasobnik taki jest ładowany
ciepłem przekazywanym z wewnętrznej wężownicy zasilanej z kotła c.o.
Układ automatyki przełącza samoczynnie podgrzewanie wody, gdy jej
temperatura spadnie poniżej nastawionej wartości. W zasobniku usta-
wia się najczęściej temperaturę 40–60°C, a czas nagrzewania wody zim-
nej (10°C) wynosi 30–50 min. W  czasie przechowywania ciepłej wody
występują straty spowodowane przenikaniem ciepła na zewnątrz zbior-
nika. Przeciętnie przyjmuje się, że wynoszą one ok. 1,5  kWh w  ciągu
doby. Komfort użytkowania takich zasobników zależy od prawidłowego
doboru ich pojemności dla potrzeb konkretnej rodziny oraz mocy kotła
c.o. Instalację z zasobnikiem montuje się przede wszystkim w przypad-
ku, gdy jednocześnie korzysta się z  wielu przyborów sanitarnych np.
w obu łazienkach i kuchni.
Czy warto zastosować
gazowy podgrzewacz
pojemnościowy?
Pojemnościowe podgrzewacze gazowe
w domach jednorodzinnych montowane są
rzadko, gdyż doskonale zastępują je zasob-
niki c.w.u. współpracujące z kotłem jedno-
funkcyjnym. Montaż takiego podgrzewa-
cza wymaga podłączenia do oddzielnego
kanału spalinowego, a  także zapewnienia
dopływu powietrza do spalania. Stosun-
kowo niewielka moc palnika gazowego
(6–10 kW) nie gwarantuje szybkiego do-
grzania wody w  przypadku intensywnego
jej poboru. Funkcjonuje on podobnie jak
zasobnik c.w.u., z  tym że zamiast wężow-
nicy w  wewnętrznym płaszczu zbiornika
umieszczony jest palnik gazowy podgrze-
wający wodę. Regulator temperatury załą-
cza palnik, gdy woda w zbiorniku ochłodzi
się poniżej nastawionej wartości.
141
 KOTY I PODGRZEWACZE
Z jakimi urządzeniami mogą
współpracować podgrzewacze
pojemnościowe?
Są to urządzenia współpracujące z  kotłami c.o., kominkami
z płaszczem wodnym, pompami ciepła lub kolektorami słonecz-
nymi, w  których c.w.u. ogrzewana jest cieczą (wodą, glikolem)
znajdującą się w  odrębnej instalacji grzewczej. W  urządzeniach
tych woda może być ogrzewana za pomocą:
z wężownicy o  dużej powierzchni grzewczej, która zanurzona
jest w zbiorniku podgrzewacza. Płynąca nią gorąca woda oczywi-
ście ogrzewa napływającą w.u.,
z płaszcza wodnego (konstrukcja typu pudełko w  pudełku),
w którym czynnik grzewczy (woda) znajduje się pomiędzy ścian-
kami zbiornika wewnętrznego (zawierającego c.w.u.) i zewnętrz-
nego stanowiącego obudowę podgrzewacza. Oczywiście takie
podgrzewacze mogą być połączone jedną obudową z kotłem c.o.
Warto pamiętać, że zbiorniki współpracujące z  kolektora-
mi słonecznymi muszą mieć drugie alternatywne źródło ciepła
(grzałkę elektryczną lub wężownicę połączoną z kotłem, komin-
kiem itp.). Dzięki temu możliwe jest uzyskiwanie ciepłej wody
również w  okresie jesienno-zimowym. Przy standardowych
rozwiązaniach wielkość zasobnika powinna być przynajmniej
1,5 razy większa od dziennego zapotrzebowania na c.w.u. Powo-
duje to znaczny wzrost bezwładności termicznej, czyli wolniejsze
oddawanie nagromadzonej energii cieplnej. W połączeniu z ko-
lektorem słonecznym korzystne jest stosowanie tzw. zasobnika
warstwowego podwyższającego sprawność całego układu.
Po prostu woda podgrzana w kolektorze dostarczana jest do
dolnych, chłodnych warstw zasobnika, gdzie wskutek większej
różnicy temperatur efektywniej przekazuje zgromadzone ciepło.
Zastosowanie kolektorów słonecznych zmniejsza wydatki na
ogrzewanie wody w okresie od kwietnia do października.
Co jest ważne przy zakupie
elektrycznego podgrzewacza
pojemnościowego?
Elektryczne podgrzewacze pojemnościowe należą do popular-
nych urządzeń grzewczych i są montowane zarówno w systemie
centralnego przygotowania c.w.u. jak i  instalowane przy poje-
dynczych bateriach. Zależnie od przeznaczenia różnią się one
przede wszystkim pojemnością – mają od 5 do 300 litrów lub
nawet więcej. Natomiast moc grzewcza nie jest tak zróżnicowa-
na i najczęściej wynosi 1,5–2 kW, niezależnie od pojemności. Je-
dynie w bardzo dużych podgrzewaczach instalowane są grzałki
o  mocy 3–4,5 kW. Małe podgrzewacze produkowane są często
jako bezciśnieniowe, wyposażone we własną specjalną baterię
i  przystosowane do umieszczenia bezpośrednio nad umywal-
ką. Większe pracują jako ciśnieniowe i  w  zależności od modelu
montowane są w  pozycji z  zasilaniem dolnym lub górnym. Re-
gulacja temperatury jest bardzo prosta – wbudowany termostat
utrzymuje zadaną wartość, włączając lub wyłączając grzałkę. Ze
względu na trwałość istotny jest sposób zabezpieczenia zbiorni-
ka przed korozją. W małych podgrzewaczach zbiorniki wykony-
wane są z tworzywa sztucznego. Większe mogą być emaliowane
lub ze stali nierdzewnej. O  trwałości ochrony może świadczyć
okres gwarancji wydawany na zbiornik. Np. emaliowane mają
4 lata gwarancji, a  ze stali nierdzewnej 6 lat. To oczywiście nie
oznacza, że po tym czasie zbiorniki skorodują, gdyż ich trwałość
zależy też od składu wody i jej temperatury. Dodatkową ochronę
zapewnia też umieszczona w zbiorniku anoda magnezowa, którą
co jakiś czas trzeba wymieniać.
142
Jaka moc podgrzewacza przepływowego?
Moc przepływowych podgrzewaczy wody jest ściśle związana z wymaganym
przepływem i temperaturą wody. Z prostego wyliczenia wynika, że przy pod-
grzewaniu wody o 35°C zapotrzebowanie mocy wynosi 2,4 kW na każdy 1 litr
przepływającej wody/minutę. Przy umywalkach wypływ wody nie powinien
być mniejszy niż 2 l/min (najczęściej przyjmuje się 3–4 l/min), a  przy zlewo-
zmywakach i  prysznicach – 5–6 l/min. Zakładając, że napełnianie wanny nie
powinno trwać dłużej niż 15 minut, potrzebny będzie przepływ wody przynaj-
mniej 8 litrów/min. Trzeba też pamiętać, że urządzenia przepływowe powinny
pracować przy możliwie niskiej temperaturze wypływającej wody (40–45°C),
co w zupełności wystarczy do celów higienicznych. Dzięki temu uzyskujemy
silny strumień, a w przypadku domieszania zimnej wody nie ma zbyt gwałtow-
nego spadku temperatury wody, gdy zwiększy się jej pobór w innym miejscu.
W zlewozmywakach, gdzie potrzebna jest wyższa temperatura, można zamon-
tować dodatkowy podgrzewacz tylko do tego celu.
Na co zwracać uwagę przy wyborze
elektrycznego podgrzewacza przepływowego?
Elektryczne podgrzewacze przepływowe instalowane są najczęściej jako jed-
noczerpalne – bezpośrednio przy baterii umywalkowej, zlewozmywakowej
lub prysznicowej. Funkcjonują podobnie jak podgrzewacze gazowe – po od-
kręceniu zaworu załącza się grzałka i podgrzewa przepływającą wodę.
Moc grzewcza powinna być ściśle dobrana do rodzaju urządzenia, przy
którym będzie on montowany. Do umywalki wystarczy 6–8 kW, przy zlewo-
zmywaku 10–12 kW, a w wannie i natrysku 15–18 kW. Te o większej mocy przy-
stosowane są do zasilania prądem trójfazowym. Mogą pracować jako tzw. bez-
ciśnieniowe z własną wylewką lub ciśnieniowe montowane np. pod umywalką
lub w panelu prysznicowym.
W  najprostszych podgrzewaczach temperatura wody regulowana jest je-
dynie przez ręczne przełączanie mocy i  przez intensywność wypływu wody.
Mają one jedynie zabezpieczenie przed nadmiernym wzrostem temperatury.
Bardziej rozbudowane modele mają regulator temperatury sterowany hydrau-
licznie, dzięki czemu niezależnie od przepływu utrzymywana jest nastawiona
temperatura.
Podgrzewacze wymagają podłączenia do oddzielnego obwodu elektrycz-
nego zabezpieczonego wyłącznikiem nadprądowym o  odpowiednio dobra-
nym prądzie zadziałania.
Czy w jednej instalacji można połączyć
podgrzewacz pojemnościowy
z przepływowym?
Połączenie podgrzewacza przepływowego z niewielkim podgrzewaczem po-
jemnościowym jest rozwiązaniem zwiększającym komfort korzystania z c.w.u.
Ciepła woda płynie natychmiast po odkręceniu kranu, podobnie jak w syste-
mach z zasobnikiem. Przy bardziej rozgałęzionej instalacji możliwe jest rów-
nież zamontowanie obiegu cyrkulacyjnego podłączonego do podgrzewacza
pojemnościowego.
Dlaczego trzeba okresowo podgrzewać wodę
w podgrzewaczach pojemnościowych?
W wodzie magazynowanej przez dłuższy czas w temperaturze 30-60°C nam-
nażają się bakterie Legionella, wywołujące poważne choroby. Dlatego w insta-
lacjach c.w.u. z zasobnikiem lub podgrzewaczem pojemnościowym konieczna
jest okresowa dezynfekcja poprzez krótkotrwałe podniesienie temperatury do
70°C. Taka temperatura powinna być utrzymywana przynajmniej przez 30 mi-
nut, a częstotliwość dezynfekcji zależy od szybkości namnażania się bakterii
i powinna być wykonywana raz na miesiąc.
 KOTY I PODGRZEWACZE

Jakie zasobniki
c.w.u. współpracują a b
z kotłem? cyrkulacja

Zasobniki współpracujące z  kotłami woda ciepïa

c.o. przejmują ciepło z  obiegu kot-
łowego i  przekazują je wodzie zma-
powrót
gazynowanej w  zbiorniku. Zależnie wody
od konstrukcji wymiennikiem ciepła grzewczej
może być wężownica umieszczona
w  zbiorniku lub zewnętrzny płaszcz
okalający zbiornik.
zasilanie
wody
grzewczej

zasilanie
wody
grzewczej
powrót
wody
Zasobnik z wężownicą (a) oraz grzewczej
zasobnik z zewnętrznym płaszczem
wodnym okalającym zbiornik tzw.
zbiornik w zbiorniku (b). woda zimna woda zimna

Czym jest zasobnik biwalentny?

woda ciepïa
Instalacje ciepłej wody zasilane z  kolektora słonecznego lub
z pompy ciepła powinny być wyposażone w zasobniki biwalen-
powrót
tne, czyli takie, które podłączone są również do innego źródła wody z instalacji
ciepła. kotïowej
W  przypadku kolektorów sło-
necznych, gdy jest pochmurno, wymiennik obiegu
grzewczego
FOT. TERMICA

może nie być dostatecznego

dopływu ciepła do zasobnika, zasilanie wody
a  w  przypadku pomp ciepła uru- z instalacji kotïowej
chamianie ich latem jedynie na zasilanie obiegu
potrzeby przygotowania c.w.u. bę- solarnego
dzie nieekonomiczne. wymiennik ciepïa
obiegu solarnego
Dlatego w zasobnikach biwalen-
tnych podgrzewanie wody zapew-
nia dodatkowa grzałka elektryczna
lub wężownica podłączona do
kotła gazowego, olejowego lub
węglowego.
powrót obiegu
solarnego

Budowa zasobnika biwalentnego. woda zimna

Czy warto stosować kocioł wraz z podgrzewaczem?
W instalacjach c.w.u. zasilanych z kotła dwufunkcyjnego można również zamontować
dodatkowy gazowy podgrzewacz przepływowy. Dzięki temu zwiększy się możliwość
czerpania dużej ilości wody w 3–4 punktach jednocześnie. Podgrzewacz taki montuje
się równolegle do instalacji zasilanej z kotła dwufunkcyjnego, dzięki czemu woda jest
podgrzewana jednocześnie w  obu urządzeniach. Warto tak wyregulować automa-
tykę, aby załączanie drugiego źródła ciepła (podgrzewacza lub kotła) następowało
po przekroczeniu wyższego przepływu wody. Przykładowo, do wartości przepływu
6 l/min pracuje podgrzewacz, a powyżej tej wartości włącza się również kocioł.
Moc dyspozycyjna przy jednoczesnej pracy obu urządzeń wynosi 40–48 kW, zatem
możliwy jest pobór ciepłej wody o wydajności od 18 do 20 litrów na minutę.
Czy podgrzewacz gazowy można
podłączyć do tego samego komina,
co kocioł?
Każde urządzenie gazowe powinno być podłączone do samo-
dzielnego kanału spalinowego. Dopuszcza się jednak możli-
wość odprowadzania spalin z dwóch kotłów do jednego kanału,
jeśli podłączone zostaną do skrzyniowego przerywacza ciągu
lub gdy urządzenia zabezpieczające przed zanikiem ciągu spo-
wodują wyłączenie wszystkich kotłów w  razie ich zadziałania.
Natomiast urządzenia z zamkniętą komorą spalania można pod-
łączyć do zbiorczego przewodu powietrzno-paliwowego.

143
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Basia i Janusz – Członkowie Klubu Budujących
Dom, kocioł gazowy użytkują od 2004 r.
Parametry domu: parterowy, 110 m2; jednowarstwowe ściany z betonu komór-
kowego o gr. 36 cm; dach ocieplony wełną mineralną o gr. 30 cm. Instalacja c.o.
– z aluminiowymi grzejnikami na ścianach. Łazienki – 2 (2 prysznice i wanna).
Komin – murowany, z wkładem stalowym. Wentylacja – grawitacyjna.
Kocioł: z otwartą komorą spalania; dwufunkcyjny, c.w.u. grzeje w sposób prze-
pływowy; moc 10,5–24 kW; kompaktowy, wiszący; wymiary 850 × 450 × 360
mm. Gwarancja – 5 lat. Paliwo – gaz płynny propan.
Sterowanie: posługujemy się tylko fabrycznymi regulatorami na kotle oraz
zaworami termostatycznymi na grzejnikach. Ręczna obsługa nie jest uciążliwa.
Ze względu na zamiar maksymalnego oszczędzania gazu płynnego, od począt-
ku kocioł chodzi na minimum i  rzadko to zmieniamy. Pokrętła regulatorów
ustawiamy najczęściej tak, by kocioł przepływowo podgrzewał c.w.u. do ok.
70°C, a wodę w instalacji c.o. do ok. 30°C, co daje 18–19°C w pomieszczeniach.
Jeśli jest mróz, palimy w kozie. Nie ma cyrkulacji c.w.u. – kocioł celowo znajduje
się blisko kuchni i łazienki, z której na co dzień korzystamy.
Decyzja: mamy w domu dwa źródła ciepła – tradycyjny kocioł przepływowy na
gaz płynny oraz żeliwną kozę – ma ona, oczywiście, za zadanie obniżać koszty
gazu. Planując system grzewczy i wybierając model kotła, postawiliśmy na pro-
stotę, bo im więcej elektroniki, zaworów, pomp, tym potencjalnie więcej awarii.
Na kocioł przeznaczyliśmy niedużą wnękę i  m.in. dlatego wybraliśmy wiszący
model kompaktowy. Od zawsze liczy się dla nas jakość i marka – nie stać nas na
buble – dlatego jest to urządzenie bez technicznych fajerwerków, za to od reno-
mowanego producenta, który oferuje 5 lat gwarancji. Kocioł i  bardzo prosta
instalacja grzewcza nas nie zawiodły!
Rady i przestrogi:
– Janusz: W  ciągu czternastu lat użytkowania kocioł miał tylko jedną awarię.
W  pobliżu uderzył piorun i  spalił panel sterowania. Nie pomogły domowe
zabezpieczenia przed przepięciami w  sieci elektrycznej. Naprawa kosztowała
ponad 1000 zł. Kocioł ma się dobrze, bo został prawidłowo zamontowany i włą-
czony do instalacji c.o. przez autoryzowanego fachowca oraz od początku regu-
larnie serwisuje go jeden firmowy technik. Serwis kosztuje 250 zł, ale widzimy,
jak gruntownie i starannie się odbywa.
– Basia: Do sezonu grzewczego 2016/17 często paliliśmy drewnem w kozie, lecz
w  obecnym przestaliśmy to robić ze względu na niską cenę gazu propan.
Chcemy nareszcie odpocząć od noszenia drewna! Nie zmieniliśmy ustawień na
kotle. Okazuje się, że mieszkanie w  chłodnej temperaturze ok. 19°C wychodzi
nam na zdrowie. Od kilku lat mamy już własny zbiornik na gaz propan – wydali-
śmy 11  000 zł na niego, montaż i  zatankowanie do pełna – i  sami wybieramy
dostawcę. Zamiast wcześniejszej ceny 2,90 zł za litr propanu, teraz płacimy
średnio 1,45 zł/l. Zużywamy 2500–3000 l, tankujemy 2 razy w roku, w sierpniu
i  w  styczniu. Nie jest to uciążliwe, więc jeśli dojdzie do nas gaz ziemny, nie
wiemy, czy korzystanie z niego będzie opłacalne.
Koszty: kocioł 3000 zł, 13 grzejników z  zaworami termostatycznymi 6000  zł.
Eksploatacja – ogrzewanie i przygotowywanie c.w.u. gazem płynnym – 3600 zł,
firmowy przegląd kotła 250 zł.
à WïaĂciciele operujÈ tylko
regulatorami na kotle oraz
zaworami termostatycznymi na
grzejnikach.
 Kompaktowy wiszÈcy
kocioï zmieĂciï siÚ
wbnieduĝej wnÚce.
Renata i Paweł – Członkowie Klubu Budujących
Dom, kocioł gazowy użytkują od 2016 r.
Parametry domu: dwukondygnacyjny, 231 m2; ściany z betonu komórkowego
i styropianu o gr. 15; dach ocieplony wełną mineralną o gr. 30 cm. Kotłownia –
5 m2. Instalacja c.o. – z podłogówką na parterze i z aluminiowymi grzejnikami na
poddaszu. Komin – systemowy, z wkładem stalowym. Wentylacja – grawitacyj-
na.
Kocioł: wiszący kondensacyjny, o mocy 4,9–22,0 kW; współpracuje ze stojącym
zasobnikiem c.w.u. o poj. 120 l. Paliwo – gaz ziemny z sieci.
Sterowanie: kocioł podgrzewa c.w.u. do 47°C, ale ma zaprogramowaną opcję
automatycznego zwiększenia temperatury do 65°C – w celu uniknięcia rozwoju
w wodzie bakterii, np. Legionella. Temperaturą powietrza w domu steruje pogo-
dówka oraz bezprzewodowy regulator pokojowy. Posługujemy się również ter-
mostatami na grzejnikach na poddaszu. Krzywą grzewczą zaprogramował ser-
wisant, lecz z jego nastawieniami w domu było za ciepło. Temperatura wynosiła
nawet 24°C, dlatego eksperymentowaliśmy ze swoimi. W końcu udało się trafić
w optymalne 22°C w ciągu dnia i 19°C w nocy. Dla podłogówki wystarcza tem-
peratura 30°C. Znaleźliśmy też najlepsze miejsce dla bezprzewodowego regula-
tora pokojowego – w przedpokoju.
Decyzja: mamy w ulicy sieć z gazem, więc ogrzewanie oparliśmy na tym pali-
wie. Zależało nam na ekonomicznym systemie, dlatego słuchaliśmy rad hydrau-
lika, a potem jego propozycje skonsultowaliśmy jeszcze dla pewności z innymi
fachowcami. Wszyscy twierdzili, że dla trzyosobowej rodziny z dwoma łazienka-
mi oraz z  mieszaną instalacją grzewczą, dobry będzie kondensacyjny model
kotła i osobny zasobnik c.w.u. o poj. 120 l.
Rady i przestrogi:
– Podłogówka tak się nam sprawdza, że żałujemy jej braku w  sypialniach na
poddaszu. Warto było poświęcić czas na dopracowanie zadań kotła i regulato-
rów oraz odpowiednich wartości temperatury powietrza w  pomieszczeniach
i wody w obwodach grzewczych. Dość długo się ich uczyliśmy, ale odkąd trafili-
śmy na optymalne dla nas ustawienia, system grzewczy działa wydajnie i ekono-
micznie. Kocioł gazowy pracuje bez awarii i bez jakiejkolwiek obsługi, oczywi-
ście poza corocznymi przeglądami technicznymi, do wykonania których wzywa-
my serwisanta. Hydraulik dobrze wyznaczył moc kotła i  wielkość zasobnika
c.w.u. – nigdy nie brakuje nam ciepłej wody, kończy się dopiero przy zapełnieniu
wanny po czubek. Wybrany model miał w  zestawie niezbędne akcesoria do
montażu, dokupiliśmy natomiast pompy cyrkulacyjne, bo chcieliśmy mieć szyb-
ko ciepłą wodę pod każdym kurkiem. Dla oszczędności, obieg ciepłej wody
działa tylko w określonych godzinach.  
Koszty: cała instalacja c.o. 24 000 zł, w  tym kocioł z  zestawem montażowym
8000 zł. Eksploatacja – ogrzewanie i przygotowywanie c.w.u. 4500 zł, coroczny
przegląd 160 zł.
Á Kompaktowy wiszÈcy
kondensacyjny kocioï ibstojÈcy
zasobnik obpoj. 120 l ulokowano
wbkotïowni obpow. 6 m2.
Ä Panel sterowania na kotle.
 E K S K L U Z Y W N E KOT Ł Y KO N D E N S AC Y J N E

PREZENTACJA FIRMOWA
MARKI BOSCH

ciepła o wysokim współczynniku przewodzenia ciepła. Wszystkie kotły mają

Bosch Condens 9000i to prawdziwa rewolucja w dziedzinie urządzeń
grzewczych dedykowanych do mieszkań, apartamentów oraz domów.
Absolutnie nowatorski design, front kotła wykonany ze specjalnie
wzmacnianego szkła w kolorze białym lub czarnym, zintegrowany
z nim podświetlany dotykowy panel sterowania oraz kształt obudowy
z charakterystycznie zaokrąglonymi narożnikami, to elementy sprawiające,
że Bosch Condens GC9000i to pierwsze tego typu urządzenie grzewcze,
które nie wygląda jak blaszana skrzynka, ale jak nowoczesny produkt na
miarę XXI wieku.
zwężkę Venturiego umożliwiającą precyzyjną regulację spalanej mieszanki
paliwo-powietrze, w razie potrzeby zmiany rodzaju gazu ułatwiającą łatwe
dostosowanie tej nastawy oraz pracę w zakresie modulacji nawet 1:10 tj.
z mocą minimalną już od 2 kW. Wszystkie modele Bosch Condens GC9000i
wyposażone są w  dotykowy i intuicyjny panel sterowania z wyświetlaczem
LCD i komunikatami wyświetlanymi w języku polskim. Dodatkowy regulator
może być zamontowany w zależności od wersji urządzenia, w uchylnej lub
wysuwanej kieszeni dostępnej od frontu kotła. Oprócz dodatkowego regulatora
w kotle można zamontować wiele innych elementów. Moduł MB LANi do
komunikacji internetowej i sterowania za pomocą smartfona lub tabletu może
być zamontowany w specjalnie przeznaczonym do tego porcie. W wersjach
modułowych może być zamontowane naczynie wzbiorcze o pojemności
15 l lub dodatkowo w wersjach modułowych mogą być zamontowane
dodatkowe elementy instalacji grzewczej, jak sprzęgło hydrauliczne, pompy
obiegów grzewczych za sprzęgłem, dodatkowy zawór trójdrogowy mieszający,
podłączenia poziome i pionowe do instalacji ogrzewania, ciepłej i zimnej wody,
podłączenia do instalacji solarnych lub tworzenia hybrydowych, solarnych
instalacji do wspomagania centralnego ogrzewania i ciepłej wody przy
współpracy z zasobnikiem buforowym. Dodatkowo na zasobnikach wody
znajdują się specjalnie wyprofilowane miejsca do montażu modułów obiegów
grzewczych MM100 i modułu solarnego MS100, a podłączenia dodatkowych
elementów elektryki, automatyki i sterowania dostępne są oczywiście od
frontu kotła poprzez czytelnie oznakowany i pokolorowany system kostek
podłączeniowych.
W zależności od konfiguracji i zastosowanych opcjonalnych elementów,
systemy grzewcze z kotłami Bosch Condens 9000iW mogą osiągać niezwykle
wysokie klasy efektywności energetycznej: od A do A+ dla ogrzewania oraz
od A do A+++ dla ciepłej wody użytkowej. Bosch Condens GC9000iWM to
rozwiązania na miarę XXI wieku zarówno pod względem wizualnym, jak
i technicznym. Dopasowane do potrzeb zarówno użytkowników, jak i wymagań
specjalistów. Po prostu. Rewolucyjne.

Bosch Condens GC9000i to dwa typoszeregi urządzeń. Pierwszy, składa się

z sześciu modeli wiszących, gazowych kotłów kondensacyjnych o mocach
nominalnych 20 kW, 30 kW, 40 kW i prawie 50 kW, przy czym modele 20 kW
i 30 kW to wersje typu System, wyposażone w zawór trójdrogowy i naczynie
wzbiorcze (modele Bosch Condens GC9000iW). Drugi to siedem modeli
o mocach 20 kW lub 30 kW, o budowie modułowej, czyli ze zintegrowanymi
zasobnikami warstwowymi o pojemnościach nominalnych 100 l lub 150 l lub
z zasobnikiem z wężownicą grzewczą o pojemności 150 l lub z zasobnikiem
warstwowym z wężownicą solarną o pojemności nominalnej 210 l (modele Bosch
Condens GC9000iWM). Oczywiście wersje solarne wyposażone są w solarne
grupy pompowe oraz moduły MS100 i komplet czujników temperatury wody
w zasobnikach. Wszystkie kotły wyposażone są w elektroniczne, modulowane
pompy obiegowe. Większość, bo aż dziewięć z wyżej wymienionych kotłów
Bosch Condens GC9000i będzie dostępna z przednią obudową w kolorze białym,
natomiast cztery w kolorze czarnym.
Jeśli chodzi o wymiary urządzeń, to już na pierwszy rzut oka widać, że
projektanci kotłów Bosch Condens GC9000iW znaleźli złoty środek między
oczekiwaniami klientów, aby kocioł zajmował możliwie najmniejszą powierzchnię
pomieszczenia oraz oczekiwaniami instalatorów i serwisantów, żeby wewnątrz
urządzenia było wystarczająco dużo miejsca potrzebnego do jego podłączenia Robert Bosch Sp. z o.o.
i konserwacji. Efektowny wygląd to oczywiście tylko jedna z zalet nowych kotłów Junkers-Bosch
marki Bosch. Wewnątrz kotłów znajduje się szereg rozwiązań technicznych ul. Jutrzenki 105, 02-231 Warszawa
umożliwiających ich pracę ze sprawnością niezwykle bliską teoretycznej oraz infolinia: 801 600 801
ułatwiających montaż urządzenia. junkers-infolinia@pl.bosch.com
Zarówno wersje wiszące jak i modułowe, ze zintegrowanymi zasobnikami www.junkers.pl, www.poprosturewolucyjny.pl
c.w.u., zostały wyposażone w nierdzewne aluminiowo-krzemowe wymienniki

145
Wszystkie kotły naszej produkcji:
mogą współpracować ze charakteryzują się bardzo mogą pracować w układach
sterownikiem GSM lub Wi-Fi wysoką sprawnością otwartych i zamkniętych

Elterm M.M.Kaszuba Sp.J.,

mała firma - duże możliwości
dziękujemy za 25 lat zaufania
ul. Przemysłowa 5, 86-200 Chełmno,
więcej na www.elterm.pl biuro@elterm.pl, www.elterm.pl
Elterm M.M.Kaszuba Sp.J.,
ul. Przemysłowa 5, 86-200 Chełmno,
biuro@elterm.pl, www.elterm.pl
 E KO L O G I C Z N E H Y B R Y D O W E

PREZENTACJA FIRMOWA
S Y S T E M Y G R Z E WC Z E

Wyprodukowany przez jednego producenta innowacyjny i zaawansowany MOŻLIWOŚĆ DOFINANSOWANIA

system hybrydowy to dla użytkownika gwarancja wysokiej sprawności,
oszczędności i niezawodności.
Rynek hybrydowy w Polsce rozwija się bardzo szybko. Obecnie, coraz częściej
inwestorzy decydują się na ogrzewanie przy zastosowaniu tego typu rozwiązań.
Dlaczego? Hybrydy grzewcze stanowią połączenie w jednym systemie więcej
niż jednego urządzenia służącego do zapewnienia ciepłej wody użytkowej
i do ogrzewania. Produkty, o które oparty jest układ grzewczy, czerpią energię
z różnych źródeł (np. energii słonecznej, pelletu, gruntu, powietrza, ekogroszku).
Optymalne sterowanie wieloma produktami wpływa na coraz wyższą spraw-
ność i większą żywotność całego systemu ogrzewania.
Wybierając Hybrydowy System Grzewczy warto wybrać urządzenia wytwa-
rzane przez jednego producenta. Zapewnia to optymalny dobór urządzeń,
atrakcyjną cenę i  jednego serwisanta. Firma Galmet jako jedyna w kraju jest
producentem wszystkich urządzeń, które mogą tworzyć Hybrydowy System
Grzewczy. Począwszy od ogrzewaczy wody, przez pompy ciepła i kolektory
słoneczne po kotły c.o.
Osoba inwestująca w system hybrydowy Galmet ma możliwość uzyskania
dofinansowania przykładowo w ramach programów Narodowego Funduszu
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej realizowanych centralnie lub poprzez
miasta, gminy i powiaty. NFOŚiGW promuje w ten sposób nowe technologie
OZE oraz postawy prosumenckie podnosząc jednocześnie świadomość ekolo-
giczną użytkowników urządzeń grzewczych. Programy wsparcia realizowane
w formie dofinansowania lub dotacji pozwalają na zakup źródeł energii produ-
kujących prąd lub źródeł ciepła w połączeniu ze źródłem produkującym prąd
(np. pompa ciepła w połączeniu z rozwiązaniami fotowoltaicznymi). Takie połą-
czenie również nazywamy systemem hybrydowym.
mgr inż. Julia Sobaszek
Krajowy Doradca ds. Pomp Ciepła
kom. +48 784 941 146
j.sobaszek@galmet.com.pl

GWARANCJA OSZCZĘDNOŚCI
Hybrydowy układ grzewczy daje użytkownikowi pewność niskich kosztów
eksploatacji. Na samym początku zwraca się więc uwagę na urządzenia, które
wykorzystują darmową energię ze słońca, wody lub gruntu. Dla przykładu,
kolektory słoneczne dostarczają energii cieplnej, wcześniej czerpiąc z energii
promieniowania słonecznego. Instalacja hybrydowa Galmet, która łączy kolek-
tory słoneczne z kotłem c.o., gwarantuje użytkownikowi większą swobodę Galmet Sp. z o.o. Sp. K.
w wyborze wykorzystywanego źródła ciepła. Systemy hybrydowe stają się coraz 48-100 Głubczyce, ul. Raciborska 36
popularniejsze wśród klientów właśnie dlatego, że pozwalają zaoszczędzić i są tel. 77 403 45 00, fax 77 403 45 99
bardziej przyjazne dla środowiska niż tradycyjne systemy. www.galmet.com.pl

147
 KO C I O Ł E L E K T R Y C Z N Y Z   B U F O R E M C . O.
PREZENTACJA FIRMOWA
– A K U M U L AC Y J N Y S Y S T E M G R Z E WC Z Y
Firma Kospel jest jednym z największych euro-
pejskich producentów elektrycznych kotłów
centralnego ogrzewania. Pierwsze kotły powsta-
ły 25 lat temu. Dzięki wieloletniemu doświad-
czeniu, wysokiej jakości oraz stosowaniu najno-
wocześniejszych rozwiązań technologicznych
kotły marki Kospel doceniane są na rynkach
kilkudziesięciu krajów świata.
KOTŁY ELEKTRYCZNE 3 GENERACJI
Najnowsza linia kotłów EKD.M3 i EKCO.M3 oferuje
najbardziej zaawansowane sterowanie pogodowe,
umożliwia współpracę z buforem akumulacji ciepła,
sterowanie pracą kilku obiegów grzewczych i zdal-
ną regulację systemem ogrzewania przez internet.
Model EKD.M3 stanowi kompletną kotłownię, która
w kompaktowej obudowie zawiera kocioł c.o.,
148
skać dzięki zastosowaniu bufora akumulacji ciepła,
gdzie do 100% wykorzystywana jest tańsza taryfa –
wtedy koszt wynosi jedynie 0,33 zł/kWh.
Przy uwzględnieniu powyższych założeń całko-
wite roczne zużycie energii do ogrzewania nowego
domu i wody dla 4-osobowej rodziny wynosi
8450 kWh, co przy wykorzystaniu kotła elektrycz-
nego i bufora w taryfie G12 daje koszt 2800 zł.
Natomiast dla domu po termomodernizacji roczne
zużycie energii wynosi 13 700 kWh, co daje koszt
4550 zł.
Uwaga! Do ogrzewania domu o pow.
ok. 150 m2 i zapotrzebowaniu
zbiornik c.w.u. o pojemności 130 l, przeponowe
na moc cieplną ok. 6 kW w celu
naczynia wzbiorcze i całą niezbędną armaturę.
maksymalnego wykorzystania taryfy
NISKIE KOSZTY OGRZEWANIA G12 przy zastosowaniu ogrzewania
KOTŁEM ELEKTRYCZNYM podłogowego należy dobrać kocioł
Największy wpływ na obniżenie kosztów ogrze- o mocy co najmniej 18 kW i bufor
wania ma technologia wykonania budynku. Nowe
o pojemności co najmniej 500 l.
budynki z dobrą izolacja cieplną i rekuperacją mają
zapotrzebowanie na ciepło do celów ogrzewania Przy ogrzewaniu grzejnikowym
i wentylacji na poziomie 35 kWh/m2/rok. W star- o temperaturach projektowych
szych budynkach bez izolacji to zapotrzebowa- 55/45°C warto rozważyć zastosowanie
nie przekracza nawet 200 kWh/m2/rok, dlatego
zbiornika buforowego o pojemności co
konieczne jest wykonanie termomodernizacji,
najmniej 800 litrów i kotła
które pozwala obniżyć zapotrzebowanie do ok.
70 kWh/m2/rok. Oznacza to, że nowy budynek o mocy 24 kW.
o pow. 150 m2 na ogrzewanie zużyje rocznie
5250 kWh energii, a budynek po termomoderniza-
cji 10 500 kWh energii.
Jeżeli przyjmiemy, że zużycie ciepłej wody przez
4-osobową rodzinę wynosi ok. 6 m3 miesięcznie,
a ilość energii do podgrzania 1 m3 (od 10 do 40°C)
wynosi ok. 35 kWh, to rocznie na podgrzanie wody
potrzeba zużyć 2500 kWh energii, po uwzględ-
nieniu strat zbiornika i instalacji będzie to ok.
3200 kWh.
Kolejnym ważnym czynnikiem wpływającym na
obniżenie kosztów ogrzewania jest odpowiednia
taryfa energetyczna. W standardowej taryfie G11 KOSPEL S.A.
koszt 1 kWh wynosi ok. 0,55 zł (średnia stawka ul. Olchowa 1, 75-136 Koszalin
w kilku zakładach energetycznych, 05.2018), przy tel. 94 346 38 08, fax 94 346 33 70
zastosowaniu taryfy G12 z wykorzystaniem w 50% infolinia 801 011 225
tańszej taryfy i w 50% droższej taryfy – koszt 1 kWh e-mail: info@kospel.pl, www.kospel.pl
obniża się do 0,48 zł. Najniższe koszty można uzy-
 POŻEGNANIE Z WĘGLEM.
W Y B I E R Z TO C O W Y G O D N E I   E KO N O M I C Z N E
– GAZ PŁYNNY LPG!
Dlaczego warto wybrać gaz płynny LPG do ogrzewania domu?
Gaz płynny doskonale sprawdza się jako niezawodne źródło energii zarów-
no dla nowo budowanych domów, jak i tych modernizowanych, bez dostę-
pu do sieci gazu ziemnego. Ogrzewanie gazem płynnym jest proste, czyste
i bezobsługowe. Od domownika wymaga ono jedynie wyboru odpowied-
niej temperatury jaką chce utrzymywać w swoim domu. Zaletą gazu płyn-
nego jest również wszechstronność jego zastosowania w gospodarstwie
domowym. Gaz płynny może być wykorzystywany zarówno do zasilania
kotła gazowego, który ogrzewa dom, do zapewnienia ciepłej wody użytko-
wej, jak i do zasilenia kuchni gazowej. Warto również dodać, że ogrzewanie
gazem płynnym emituje znikomą ilość szkodliwych związków chemicznych
do atmosfery (smogu). Dzięki temu ogromną przewagą gazu płynnego nad
innymi paliwami kopalnymi jest utrzymanie wysokiej jakości powietrza
w naszym najbliższym otoczeniu.

Co trzeba wiedzieć przed założeniem instalacji? Jak wygląda cały proces?

Wybierając gaz płynny do ogrzewania domu trzeba mieć świadomość podsta-
wowych wymogów stawianych przez przepisy prawa budowlanego. Jednym
z najważniejszych jest umiejscowienie kotła gazowego. Zgodnie z przepisami
nie może być on zlokalizowany w piwnicy. Kocioł gazowy nie wymaga jed-
nak specjalnie wyodrębnionego pomieszczenia, może zostać umiejscowiony
na przykład w kuchni, łazience, czy spiżarce. Planując lokalizację zbiornika
LPG na działce powinniśmy zachować minimalne odległości bezpieczeństwa:
5 metrów od szamb, studzienek oraz wszelkich zagłębień terenu i 3 metry od
linii energetycznej. Istotną rzeczą jest również zapewnienie dojazdu odpo-
wiedniej autocysternie, która tankuje zbiornik za pośrednictwem węża o dłu-
gości do 45 metrów.
Proces inwestycyjny rozpoczynamy od:
z zamówienia aktualnej mapy działki, na której chcemy postawić zbiornik,
z wykonania projektu instalacji gazowej przez projektanta instalacji i złożenie
go w stosownym urzędzie.
Po uzyskaniu pozytywnej decyzji z urzędu, przystępujemy do prac zwią-
zanych z przygotowaniem wykopów pod instalację i pod prefabrykowaną
płytę fundamentową. Montaż kompletnej instalacji gazowej z doprowadze-
niem instalacji do kuchenki gazowej i kotła gazowego trwa około 1–2 dni.
Po wszystkich pracach inwestycja zostaje zakończona wizytą Inspektora
z Urzędu Dozoru Technicznego.
Czym się kierować przy wyborze oferty/dostawcy?
W wyborze odpowiedniej firmy odpowiedzialnej za wykonanie instalacji gazo-
wej oraz za dostawę gazu płynnego powinniśmy kierować się m.in. renomą
i doświadczeniem firmy, siecią dystrybucji oraz wielkością posiadanych maga-
zynów. Zaletą jaka może zdecydować o wyborze firmy jest również komplek-
sowość wykonywanych usług. Warto powierzyć inwestycję firmie, która zadba
zarówno o kwestie związane z uzyskaniem stosownych pozwoleń z urzędu,
jak i wykona instalację gazową zewnętrzną i wewnętrzną wraz z urządzeniami
towarzyszącymi typu kocioł gazowy. Firma powinna również zadbać o klien-
ta w czasie dalszej współpracy, zapewniając stałą obsługę instalacji, serwis
24 godziny na dobę oraz wymagane przeglądy i dozór.
koszty ogrzewania: przy założeniu, że budynek ma zapotrzebowanie na ciepło
100 kwh/m2/rok, wyposażony jest w nowoczesny kondensacyjny kocioł gazo-
wy. Koszt ogrzewania gazem płynnym wyniesie około 3500 zł brutto rocznie.
Porównując to do rocznego kosztu ogrzewania ekogroszkiem, który wynosi
około 2500 zł brutto, różnica to zaledwie około 1000 zł rocznie.
Jaki zbiornik na gaz płynny wybrać?
Czynniki, które decydują o wyborze zbiornika to ilość miejsca, względy wizu-
alne oraz wydajność zbiornika. Najczęściej stosowany jest zbiornik o pojem-
ności 2700 litrów w wersji naziemnej, który pokrywa zapotrzebowanie na gaz
w większości typowych budynków jednorodzinnych. Schowanym odpowied-
nikiem zbiornika naziemnego jest zbiornik podziemny, który ze względu na
wymagane mniejsze odległości od budynków i granic działki można stosować
na mniejszych działkach. Większa pojemność zbiorników wykorzystywana
jest np. do sieci gazowych. Z jednego postawionego zbiornika o pojemności
4850 litrów możemy swobodnie zasilić trzy lub więcej domów jednorodzin-
nych, na sąsiadujących ze sobą posesjach. Wybierając do tego rozliczenie za
gaz zużyty, według wskazań gazomierza każdy budynek rozliczany będzie
indywidualnie.
Czy użytkowanie zbiornika jest bezpieczne?
Oczywiście użytkowanie zbiornika jest bezpieczne. Instalacja zbiornikowa
na gaz płynny w przeciwieństwie do innych rozwiązań np. kotła na pelet lub
na olej, wymaga wykonania projektu, który zostanie zaakceptowany przez
Rzeczoznawcę ds. Zabezpieczeń Przeciwpożarowych i uzyskania stosow-
nego pozwolenia z urzędu. Lokalizacja zbiornika wymaga przestrzegania
przepisów prawa budowlanego i akceptacji Rzeczoznawcy ds. Zabezpieczeń
Przeciwpożarowych. W czasie użytkowania instalacji gazowej, zbiornik podle-
ga bezterminowemu dozorowi przez Urząd Dozoru Technicznego. Te wszyst-
kie wymogi i ich przestrzeganie gwarantują posiadaczom instalacji gazowej
pewność, że użytkują bezpieczną instalację.

Jaki jest czas realizacji inwestycji?

Czas realizacji inwestycji zależy w większości przypadków od urzędu, który
udziela odpowiednią zgodę oraz od obsługi geodezyjnej. Z wieloletniego
doświadczenia wynika, że bezpiecznie jest założyć trzy miesiące na kwestie
formalne oraz dwa dni na prace instalacyjne na posesji.

Jakie są koszty ogrzewania?

Koszty ogrzewania domu zależą od wielu czynników jak na przykład: średnia
temperatura powietrza, izolacja cieplna budynku, rodzaj i skuteczność wen-
tylacji. Najistotniejszym czynnikiem wpływającym na koszty jest wielkość
budynku i  jego zapotrzebowanie na energię. W  zależności od standardu
ocieplenia budynku, rodzaju instalacji centralnego ogrzewania oraz usta-
wionej temperatury, koszt ogrzewania może być różny nawet dla budynku
o tej samej powierzchni. Biorąc pod uwagę przykładowy dom jednorodzin-
ny, dobrze ocieplony, o powierzchni grzewczej 120 m2, możemy oszacować
 N AG R Z E W N I C E P O W I E T R Z A , KOT Ł Y C . O. ,
PREZENTACJA FIRMOWA

PA L N I K I N A P E L L E T

NAGRZEWNICA POWIETRZA z pełna automatyka, możliwość zaprogramowania

NA PELLET temperatury w ciągu dnia i nocy.
Urządzenia Orte Power model 24, 35, 45, 80, 130,
250 dostarczane są jako zintegrowane urządzenie INFORMACJE DODATKOWE
grzewcze w skład którego wchodzi nagrzew- Kraj produkcji: Polska.
nica o mocy od 24 kW do 250 kW z palnikiem Producent: Orte Polska Sp. z o.o.
oraz zasobnikiem na pellet wraz z podajnikiem. Gwarancja: 2 lata.
Urządzenia Orte przeznaczone są do ogrzewania Usługi: gwarancja dostaw paliwa, pomoc tech-
pellets
pomieszczeń w budynkach gdzie nie ma, bądź nie niczna 24/7, kompleksowe wsparcie, doradztwo na
chcemy wykorzystywać instalacji wodnej. Ciepło etapie koncepcji systemu nadmuchowego, dobór
wytwarzane w nagrzewnicy w postaci podgrzane- urządzeń, nadzór podczas uruchomienia, serwis,
go powietrza bezpośrednio (model Orte Power 24) obsługa gwarancyjna i pogwarancyjna, szkolenia
lub przy pomocy kanałów powietrznych (model dla instalatorów, dystrybutorów, użytkowników,
Orte Power 35-250) dostarczane jest do ogrzewa- doradztwo techniczne, montaż, pomoc techniczna
nego pomieszczenia. 24/7, dostawy paliwa.
Dostępne są modele nagrzewnic Orte Power: Certyfikaty i Nagrody:
24, 35, 45, 80, 130, 250, gdzie przepływ ogrzanego z deklaracje zgodności CE,
powietrza wynosi od 1500 do 15 200 m3/h. Przy tak z deklaracje właściwości użytkowych zgodne
zróżnicowanej mocy urządzeń, mogą znaleźć one z PN-EN 14785:2009,
zastosowanie nie tylko w domach jednorodzin- z świadectwo Instytutu Energetyki Instytutu
nych, ale też w budynkach o dużo większej kuba- Badawczego, jednostki notyfikowanej nr 1452 nr
turze np.: biurach, biurowcach, budownictwie wie- OS/157/CUE kwalifikujące urządzenia w zakresie
lorodzinnym, magazynach, halach przemysłowych emisji do 5 klasy wg PN-EN 303-5:2012,
i sportowych, szklarniach oraz innych budynkach, z laureat Eco Design MTP 2014.
gdzie potrzebne jest źródło szybko dostarczanego Pozostała oferta:
ciepła. z pellet,
z brykiet, tel. 608 435 105
ZALETY
z tanie i powszechne dostępne ekologiczne i czy-
z drewno kominkowe,
z koszyki na pellet.
www.pellets4you.pl
ste paliwo – pellet,
z brak przykrego zapachu, kurzu, przeciągu,
z wysoka sprawność urządzenia i dodatkowa
oszczędność poprzez skrócenie czasu nagrzewania
pomieszczeń,
z prosta i wygodna obsługa (automatyczne wygar-
nianie popiołu), ORTE POLSKA Sp. z o.o.
z nie wymaga instalacji grzewczej – może stać się ul. Słoneczna 1, 96-321 Oddział
elementem już istniejącego systemu nadmucho- www.orte.pl
wego, www.nagrzewnicenapellet.pl
z niskie koszty montażu i eksploatacji, e-mail: biuro@orte.pl
z ogrzewa powietrze i wymusza jego cyrkulację,

150
 DAJEMY CI
CZYSTE CIEPŁO
do 10 lat gwarancji

KOCIOŁ PELLETOWY
AGAT 10 kW

z Automatyczne rozpalanie i wygaszanie palnika,

automatyczne czyszczenie palnika
z Modulacja mocy palnika

z Komora ceramiczna kotła

z Wysoka sprawność cieplna sięgająca 95,5%

z Niski pobór energii elektrycznej (klasa A++)

z Zabezpieczenia (podwójny ślimak, czujniki

temperatury)
z Łatwe i szybkie rozpalanie (grzałka ceramiczna)

z Prosta obsługa

z Do 10 lat gwarancji

KOCIOŁ NA EKOGROSZEK
TOPAZ 13 kW

z Ceramiczna komora kotła

z Wysoka sprawność cieplna sięgająca 95,9%

z Automatyczna praca kotła

z Zwiększenie bezpieczeństwa użytkowania dzięki

zastosowaniu czujników
z System osuszania paliwa

z System równoważenia ciśnień w retorcie

z Czujnik ruchu ślimaka

z Do 10 lat gwarancji

Infolinia kotłów Zębiec: 41 230 78 70 www.zebiec.pl

 P O D G R Z E WAC Z E I   W Y M I E N N I K I
PREZENTACJA FIRMOWA

Z E S TA L I N I E R D Z E W N E J

ZASTOSOWANIE
Do zastosowań zarówno w mieszkaniach i domach jednorodzinnych, jak
i w budynkach wielorodzinnych i obiektach użyteczności publicznej (szkoły, gale-
rie handlowe); przygotowanie ciepłej wody użytkowej przy współpracy z kotłami
c.o., kolektorami słonecznymi, pompami ciepła itd. lub za pomocą palnika gazo-
wego; w przypadku wymienników multiwalentnych możliwość podpięcia wielu
źródeł ciepła.

ZALETY
z polski producent,
z ponad 30 lat doświadczenia w produkcji urządzeń grzewczych,
z wysoka jakość: bezpieczeństwo, długowieczność i higieniczność wody dzięki
zastosowaniu stali nierdzewnej (wszystkie zbiorniki i wężownice),
z wykonanie z atestowanych materiałów wyłącznie europejskich producen-
tów,
z szeroka gama produktów, realizacja zamówień nietypowych (do 4000
litrów),
z estetyczna obudowa metalowa, izolowana pianką poliuretanową,
z dostępne również w rozbieralnej izolacji i płaszczu skay,
z wszystkie produkty wyposażone są w zawory bezpieczeństwa,
z urządzenia nie wymagają wymiany anody ochronnej – obniżone koszty
eksploatacyjne,
z economy – linia wymienników solarnych, w których zastosowane rozwiąza-
nia pozwoliły uzyskać przystępną cenę, nie obniżając przy tym wartości użyt-
kowych urządzenia.

INFORMACJE DODATKOWE
Kraj produkcji: Polska
Gwarancja:
z 8 lat na zbiorniki do 300 litrów
z 5 lat na zbiorniki od 400 do 1000 litrów
Dystrybucja (formy sprzedaży): sieć hurtowni i punktów detalicznych
Aprobaty i certyfikaty: certyfikaty CE, Deklaracje Zgodności, Atest
Higieniczny PZH, system zarządzania jakością zgodny z normą PN-EN ISO 9001

TERMICA spółka jawna

ul. Oleśnicka 32 b, 33-200 Dąbrowa Tarnowska
tel. 14 642 28 95, faks 14 644 11 33
www.termica.pl, e-mail: biuro@termica.pl

NAZWA POJEMNOŚĆ [l] MOC PALNIKA [kW] MOC WYMIENNIKA (70/10/45oC) [kW] SPOSÓB MONTAŻU

Wymienniki dwupłaszczowe 100-140 – 16,6-24,7 wiszące poziome

Wymienniki multiwalentne „zbiornik w zbiorniku”

300/100-800/260 – 28,6/36,8-66,4/76,6 (płaszcz/wężownica) stojące
z wężownicą

Podgrzewacze gazowe 80-150 5,6-8 – wiszące lub stojące

Podgrzewacze gazowe z wężownicą 100-150 5,8-8 10,3-17,1 stojące

Wymienniki z jedną wężownicą 100-1000 – 16,8-76 stojące

Wymienniki z dwiema wężownicami 200-1000 – 15,4/21,6-36/72 (wężownica I/wężownica II) stojące

Wymienniki do pomp ciepła 200-500 – 31,8/32,1-65,1/70,2 (wężownica I/wężownica II) stojące

152
 GRZEJNIKI
I  O G R Z E WA N I E
P O D Ł O G OW E
Tradycyjne grzejniki czy nowoczesna Jaka moc grzejnika?
podíogówka? To jeden zddylematów, Dobór mocy grzejnika zależy od zapotrzebowania na ciepło da-
nego pomieszczenia oraz parametrów pracy instalacji. Nie ma
przed którym stojÉ inwestorzy potrzeby precyzyjnego wyliczania jego mocy, bo warunki jego
pracy ulegają ciągłym zmianom, a  w  pomieszczeniu mogą też

budujÉcy domy. Tymczasem wcale nie funkcjonować tzw. obce źródła ciepła, choćby oświetlenie. Ponad-
to moc grzejników określa się dla ekstremalnie niskich temperatur

trzeba stawiaË na jedno zdtych

zewnętrznych (-20°C) które występują rzadko i  przez krótki czas.
Wystarczające więc będzie przyjmowanie wskaźnikowej mocy
grzejników, która w  domach ocieplonych, zgodnie z  aktualnymi
rozwiÉzaï – najkorzystniejsze jest wymaganiami, wynosi 50–70 W/m². Moc taką powinien uzyski-
wać grzejnik przy nominalnych parametrach pracy instalacji np.
bowiem poíÉczenie obu sposobów 70/50/20 i jeśli są one inne, to trzeba ją skorygować współczynni-
kiem podawanym przez producenta grzejników.

rozprowadzania ciepía.

FOT. ALPLAST
Jak działają grzejniki?
Grzejniki przekazują ciepło na zasadzie konwekcji albo promieniowania.
Konwekcja to inaczej ruch powietrza w  pomieszczeniu. Grzejnik ogrzewa
otaczające go powietrze. Cieple powietrze, jako lżejsze, unosi się do góry,
a na jego miejsce napływa od dołu powietrze chłodniejsze. Promieniowanie
polega natomiast na przekazywaniu ciepła w postaci fal elektromagnetycz-
nych. Grzejnik oddający ciepło na drodze promieniowania ogrzewa nie po-
wietrze, tylko powierzchnie (np. meble, ściany, człowieka, który znajduje się
w pomieszczeniu). W niewielkim stopniu wzrasta również temperatura po-
wietrza w pomieszczeniu, gdyż część ciepła przekazywana jest także przez
konwekcję. Typowo konwekcyjnym grzejnikiem jest konwektor, grzejniki
płytowe przekazują ciepło zarówno na drodze konwekcji, jak i  promienio- Grzejniki ozdobne
wania, a ogrzewanie płaszczyznowe jest typowo promieniującym systemem
Grzejniki są zazwyczaj dobrze widoczne – w sezonie grzewczym
grzewczym.
nie wolno ich bowiem zasłaniać grubymi zasłonami czy meblami.
konwekcja Przy wyborze warto więc zadbać, by były dopasowane stylistycz-
nie do wnętrza. Nie powinno być z tym problemu, ponieważ asor-
tyment w tym segmencie jest bardzo bogaty.
Niektórzy producenci oferują tzw. grzejniki ozdobne, które
wręcz należy wyeksponować. Prezentują się bardzo efektownie –
mogą mieć formę rzeźby, wieszaka czy ekranu przypominającego
obraz.
promieniowanie

A
FOT. JA
G

Ogrzewanie grzejnikowe – dwa sposoby przekazywania ciepła do pomieszczenia.

153
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

Jaki grzejnik wybrać?

W sprzedaży dominują grzejniki wodne. Oto najpopularniejsze typy:
z płytowe – produkowane są ze stali, w wersji z ożebrowaniem konwekcyjnym i bez niego. Mogą pracować w instalacjach nisko- i wysokotemperaturo-
wych, a ich temperatura jest zbliżona do tej, jaką ma woda płynąca w instalacji. Nie nadają się jednak do instalacji grawitacyjnych, ze względu na duże opory
hydrauliczne oraz otwartych, w których woda grzewcza ma kontakt z powietrzem (korozja). Grzejniki te mogą być jedno-, dwu- lub trzypłytowe, co odpo-
wiednio wpływa na moc nominalną przy tych samych wymiarach – zmienia się tylko jego grubość. Grzejniki mogą być wyposażone w radiatory – dodatkowe
ożebrowanie z blachy zwiększa emisję ciepła, na drodze konwekcji. W domach jednorodzinnych najczęściej montuje się grzejniki dwupłytowe z podwójnym
radiatorem (oznaczenie typu 22) lub jednopłytowe z radiatorem (typ 11). Mają małą pojemność wodną (kilkakrotnie mniejszą niż żeliwne), szybko się nagrze-
wają i reagują na zmiany zapotrzebowania na ciepło. Oddają ciepło przez promieniowanie oraz konwekcję w różnych proporcjach, zależnie od temperatury
wody w obiegu i budowy samego grzejnika (ożebrowanie konwekcyjne);
z żeberkowe – obecnie produkowane modele żeliwne charakteryzują się dużą pojemnością wodną i cieplną oraz małymi oporami przepływu (nadają się
do instalacji działających bez pompy obiegowej). Są odporne na korozję i bardzo trwałe.
W sprzedaży są też modele wykonane z aluminium. Są chętnie wykorzystywane przy remontach, gdyż łatwo zastąpić nimi stare grzejniki żeliwne. Od-
powiadają im bowiem pod względem wielkości i mocy, nadają się też do instalacji grawitacyjnych oraz otwartych. Takie grzejniki szybko się nagrzewają.
Niestety, są podatne na uszkodzenia mechaniczne – łatwo o ukruszenie fragmentu „żeberka”. Ze względu na zagrożenie elektrokorozją nie wolno ich jednak
stosować w instalacjach miedzianych, chyba że zastosujemy odpowiedni inhibitor korozji;
z konwektorowe – elementem grzewczym są rury wyposażone w aluminiowe lub miedziane ożebrowanie, umieszczone w obudowie, która się nie na-
grzewa, jest co najwyżej letnia. Tego typu grzejniki przekazują ciepło do pomieszczenia głównie na drodze konwekcji, czyli ogrzewając przepływające przez
nie powietrze. Przepływ ten może być przy tym grawitacyjny (naturalny), bądź wymuszony wentylatorem. W tym drugim wariancie konwektory zasilane
zimną wodą mogą latem chłodzić wnętrza – nazywa się je wówczas klimakonwektorami. Konwektory są lekkie, mają małą pojemność wodną i szybko się
nagrzewają, bardzo dobrze więc uzupełniają podłogówkę, która wolno się nagrzewa. Konwektory mają niestety też wady – sprzyjają unoszeniu się kurzu
(ze względu na intensywny ruch powietrza) i bywają kłopotliwe w czyszczeniu. Chociaż w niektórych modelach można łatwo zdjąć obudowę i wyczyścić
ożebrowanie ssawką odkurzacza.
Rodzajem konwektorów są grzejniki kanałowe, które montuje się w  kanałach w  podłodze. Grzeją szybko i  efektywnie. System kanałów grzewczych
rozmieszczonych wzdłuż dużych przeszkleń ogrzewa wnikające w głąb pomieszczenia chłodne powietrze, a także działa jak kurtyna z ciepłego powietrza,
osuszając szyby;
z drabinkowe – tego typu urządzenia ze stali, powszechnie zwane łazienkowymi, oferowane są w różnych kształtach i kolorach. Mają małą pojemność
wodną – dzięki temu – małą bezwładność cieplną jednak ich moc grzewcza jest zazwyczaj niewielka. Najlepiej sprawdzają się jako uzupełnienie stosowa-
nego w łazience ogrzewania podłogowego.

A może urządzenie na prąd?
Alternatywą dla grzejników wodnych są modele na prąd. Mogą
być zarówno podstawowym sposobem ogrzewania domu, jak
i  stanowić uzupełnienie systemu centralnego ogrzewania. Ten
rodzaj grzejników, zależnie od budowy, może oddawać cie-
pło przez promieniowanie lub przez konwekcję (podobnie jak
grzejniki wodne). Na rynku dostępne są urządzenia elektryczne,
przystosowane do powieszenia na ścianie lub przenośne, wypo-
sażone w nóżki lub kółka. Pierwszy typ podłącza się przeważnie
do sieci elektrycznej przez puszkę instalacyjną, rzadziej wtyczkę.
Dostępne w  sprzedaży modele mają rozmaitą moc, zwykle do
2500 W. Najczęściej jest ona regulowana, a grzejnik ma wbudo-
wany termostat. W katalogach niektórych producentów znajdu-
ją się uproszczone metody doboru grzejników. Na ich podstawie
można samodzielnie określić potrzebną moc urządzeń. Jeśli jed-
nak ogrzewanie elektryczne ma być podstawowym systemem
grzewczym w domu, dobór grzejników najbezpieczniej jest zle-
cić projektantowi z uprawnieniami.
Tego typu urządzenia mają wiele zalet: łatwość montażu,
szybkość nagrzewania pomieszczenia (poza olejowymi i marmu-
rowymi), bezpieczeństwo i prostota obsługi, sprawność sięgają-
ca prawie 100% (niemal cała dostarczana energia elektryczna
zamieniana jest w ciepło), przystępna cena. Niestety, dużą wadą
ogrzewania elektrycznego jest wysoki koszt energii elektrycznej.
Innym rozwiązaniem dla tych, którzy chcą ogrzewać dom prą-
dem, jest zakup grzejników akumulacyjnych. Nie są najtańsze
i sporo ważą, ale pozwalają zaoszczędzić na kosztach ogrzewa-
nia. Wszystko dzięki specjalnej budowie, która umożliwia aku-
mulowanie ciepła. Tego typu urządzenia pobierają prąd w tań-
szej taryfie i oddają go w postaci ciepła w czasie, gdy obowiązuje
droższa taryfa.
FOT. REGULUS-SYSTEM
Zobacz jak
zamontowaÊ
grzejnik kanaïowy
Najlepsza lokalizacja – miejsce strat ciepła
Ogólną zasadą przy wyborze miejsca na zainstalowanie grzejników są takie
miejsca, gdzie występują największe straty ciepła. Dzięki temu uzyskuje się op-
tymalną cyrkulację powietrza i równomierne ogrzewanie pomieszczenia. Miej-
scem „z wyboru” są więc strefy pod oknami, a także w pobliżu drzwi. Jeśli okno
– zwłaszcza duże – sięga do samej podłogi, to najkorzystniej będzie umieścić
w podłodze grzejnik kanałowy przykryty ozdobną kratką. Jeśli z jakichś wzglę-
dów nie można ich tak zamontować, to instalujemy je po bokach okna przy
czym lepiej założyć dwa mniejsze po obu stronach niż jeden duży.
W przypadku zakładania grzejnika na ścianie wewnętrznej powinniśmy nad
nim umieścić osłonę odchylającą (parapet), co skieruje cyrkulację powietrza
do środka pomieszczenia. W  przeciwnym razie na ścianie szybko pojawią się
ciemne smugi z osiadającego kurzu, jak również będzie mniej korzystny rozkład
temperatury pomieszczenia. Obudowanie grzejnika czy też przysłonięcie go
zasłonami sprawia, że zmniejsza się jego przekazywanie ciepła do pomieszcze-
nia. Jednak niekorzystne skutki obniżonej wydajności grzewczej są najczęściej
nieodczuwalne, gdyż zasłona na oknie daje dodatkową izolację termiczną, co
w pewnym stopniu kompensuje mniejszą moc grzejnika.

154
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

Jak montować grzejniki?

Większość instalowanych grzejników to grzejniki płytowe z zasilaniem dolnym. Doprowadzane do nich rury mogą wychodzić bezpośrednio z podłogi lub
ze ściany. Lepsze jest podłączenie ścienne, gdyż rury są wtedy praktycznie niewidoczne, nie trzeba przycinać posadzki i wygodniej się sprząta. Estetyczne
i wygodne podłączenie grzejników umożliwiają zestawy przyłączeniowe, wyposażone w zawory odcinające (można dzięki temu zdemontować grzejnik bez
opróżniania instalacji) i złączki przystosowane do zaciśnięcia na różnych rodzajach rur.
Jeśli rury prowadzone są w podłodze, precyzyjne wykonanie odgałęzienia jest dość skomplikowane, zwłaszcza w przypadku instalacji z rur elastycznych,
których nie można zbyt mocno wyginać. W instalacjach z miękkich rur miedzianych lub rur warstwowych problem ten można rozwiązać wykonując podłą-
czenia z rur i kształtek miedzianych.
W niektórych systemach rur polipropylenowych dostępne są specjalne zespolone kształtki przyłączeniowe, które również pozwalają na wykonanie próby ciś-
nieniowej instalacji bez konieczności zaślepiania końcówek rur. Na zakończeniu rur przy podłączeniu do baterii musi być zawsze zamontowane (na sztywno
do ściany) kolano. Zapobiega to uszkadzaniu rur i połączeń przy montażu lub demontażu armatury.

FOT. ATLANTIC POLSKA

Jakie są zalety i wady podłogówki?
Największą zaletą ogrzewania podłogowego jest to, że gwarantuje równo-
mierny rozkład ciepła w całym pomieszczeniu – w przeciwieństwie do grzejni-
ków, które emitują ciepło tylko w miejscu zainstalowania. Poza tym przy wy-
korzystaniu nowoczesnych, niskotemperaturowych źródeł ciepła, takich jak
pompa ciepła czy kocioł kondensacyjny, pozwala obniżyć koszty ogrzewania.
Oszczędności uzyskuje się jednak nawet przy stosowaniu tradycyjnych źródeł
ciepła. Jako komfortowa odbierana jest bowiem temperatura nawet o 2 stop-
nie niższa niż w sytuacji, gdy pomieszczenie ogrzewają grzejniki. Wadą tego
rozwiązania są istotne ograniczenia co do sposobu wykończenia podłogi. War-
to też pamiętać, że zbyt dużej części posadzki nie można zastawić meblami.

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY OGRZEWANIE KANAŁOWEGO?

Ogrzewanie podłogowe cechuje duża bezwładność cieplna, natomiast znacznie bardziej sterowalne grzejniki ścienne wymagają wygospodarowania
na nie miejsca na ścianach. Grzejniki kanałowe umożliwiają grzanie z dynamiką grzejników ściennych lecz umieszczone są w posadzce, w rejonach,
gdzie brak miejsca na ścianach – najczęściej są to okolice dużych przeszkleń, wiatrołapy, specyficzna lub pełna zabudowa itp. Istotną ich zaletą jest
możliwość szybkiego uruchamiania i przerywania ogrzewania oraz łatwe sterowanie jego intensywnością. Mogą ogrzewać pomieszczenia samo-
dzielnie lub pełnić funkcję ogrzewania wspomagającego.
Kanał grzewczy przykryty jest ażurowym drewnianym lub metalowym estetycznym podestem, który jest jego jedynym widocznym elementem.
Podest posezonowy, założony w miejsce podestu ażurowego po zakończeniu sezonu grzewczego, ochroni wnętrze kanału przed zabrudzeniem,
a przy tym czasowo całkowicie zamaskuje kanał grzewczy, gdyż użytkownik może go wypełnić materiałem, z którego wykonana jest otaczająca kanał
podłoga.
Najmniejsza całkowita wysokość zestawu kanałowego wraz z podestem to zaledwie 8 cm. Korzystając z systemu kanałów grzewczych, można
ogrzewać wybrane segmenty obiektu, pomijając pozostałe – jest to tzw. ogrzewanie strefowe. Jest to zatem rozwiązanie o uniwersalnym zastosowa-
niu sprawdzające się w budynkach mieszkalnych, apartamentowcach, obiektach sportowych, budowlach sakralnych, a także w lokalach usługowych,
salonach wystawienniczych, samochodowych i wszystkich obiektach, w których konieczne jest częściowe lub całkowite wyeliminowanie ogrzewa-
nia z zastosowaniem grzejników ściennych.
Grzejniki kanałowe mogą stanowić element hybrydowej dystrybucji ciepła.
Bogusław Wójcik
Właściciel
REGULUS-system

155
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

Bardzo ważny projekt!

Aby system podłogowy funkcjonował prawidłowo, musi być właściwie zaprojektowany. Przy ogrzewaniu grzejnikowym, ewentualne zmiany na etapie eks-
ploatacji można wprowadzić stosunkowo prosto. Przykładowo gdy stwierdzimy, że jakieś pomieszczenie jest niedogrzane, zwykle wystarczy zmienić tempe-
raturę wody, ostatecznie można też wymienić grzejnik na większy lub efektywniejszy. Przy podłogówce jest to znacznie bardziej skomplikowane. W analo-
gicznej sytuacji podwyższenie temperatury wody zasilającej może bowiem spowodować, że przekroczona zostanie dopuszczalna temperatura podłogi. A to
wpłynie nie tylko na komfort w pomieszczeniu, ale może też skutkować uszkodzeniami posadzki. Zaś np. zagęszczenie rurek w pętli wymagałoby zniszczenia
całej podłogi.
Żeby uniknąć kosztownych przeróbek, opracowanie projektu należy zlecić fachowcowi. Uwzględni on zapotrzebowanie cieplne budynku oraz parametry
techniczne zastosowanych materiałów instalacyjnych. Fachowa dokumentacja przyda się też dlatego, by w razie kłopotów w trakcie eksploatacji, można było
ustalić, kto ponosi za nie odpowiedzialność.

FOT. PIPELIFE
Ogrzewanie wodne czy elektryczne?
Ogrzewanie podłogowe można wykonać w  dwóch wariantach: wodnym i  elektrycznym.
W tym pierwszym źródłem ciepła w jest woda – ogrzana przez kocioł bądź pompę ciepła,
a następnie doprowadzona do pomieszczenia rurami ułożonymi pod posadzką. W ogrze-
waniu elektrycznym ukryte w podłodze przewody nagrzewają się podczas przepływu prą-
du elektrycznego.
Systemy te różnią się zarówno sposobem montażu, jak i stopniem skomplikowania. O ile
do działania ogrzewania elektrycznego wystarczy element grzejny (przewody, ewentualnie
maty lub specjalne folie), podłączenie do instalacji elektrycznej i termostat, to w wariancie
wodnym system składa się z rurek, źródła ciepła, automatyki sterującej, pompy obiegowej
i rozdzielacza. Gdy woda podgrzewana jest w kotle na paliwa stałe, niezbędny jest dodat-
kowo układ mieszający, obniżający temperaturę cieczy w obiegu (nie powinna ona prze-
kraczać 55°C, podczas gdy woda opuszczająca tego typu kocioł powinna mieć temperaturę
70–90°, a na powrocie przynajmniej 60°C).
Jakie są wady i zalety obu wariantów?
Wodne ogrzewanie podłogowe:
+ niższe koszty eksploatacji w porównaniu z ogrzewaniem grzejnikowym;
+ idealnie nadaje się do współpracy z niskotemperaturowymi źródłami ciepła, takimi jak
pompa ciepła;
+ możliwe jest przeznaczenie instalacji do chłodzenia domu latem (np. we współpracy
z pompą ciepła);
– kosztowna i pracochłonna instalacja;
– wymaga montażu źródła ciepła (kotła);
– w sezonie grzewczym trzeba je uruchamiać, aby nie doszło do zamrożenia przewodów;
– musi być zaplanowane na etapie projektowania domu (obciążenie stropów);
– poważne błędy wykonawcze czy eksploatacyjne mogą skutkować zalaniem budynku
wodą z instalacji c.o.
Elektryczne ogrzewanie podłogowe:
+ stosunkowo proste w instalacji;
+ nie zajmuje miejsca w domu (brak kotłowni);
+ dość łatwe sterowanie temperaturą w pomieszczeniach;
+ można je zamontować w domach remontowanych;
+ nie ma ryzyka zamarznięcia instalacji;
– dość drogie w eksploatacji – ze względu na koszt energii elektrycznej.

Jakie rury do wodnego ogrzewania?

W instalacjach ogrzewania podłogowego stosowane są miękkie rury miedziane, rury polipropylenowe (PP) oraz rury warstwowe typu PE-X/Al/PE. Każdy
rodzaj rur ma nieco inne właściwości, ale praktycznie nie ma istotnych różnic w ich trwałości i niezawodności. Decydujące znaczenie mają tu jakość samego
materiału oraz prawidłowe wykonanie instalacji. Rury miedziane są stosunkowo drogie i przy układaniu w ogrzewaniu podłogowym powinny być osłonięte
tzw. peszlem – koszulką ochronną z tworzywa. Zabezpiecza to miedź przed korozyjnym oddziaływaniem wylewki betonowej i umożliwia zachodzenie zjawi-
ska rozszerzalności cieplnej rur. Rury polipropylenowe do ogrzewania podłogowego muszą mieć tzw. barierę antydyfuzyjną – w postaci specjalnej folii, która
zapobiega przenikaniu tlenu do wody grzejnej. Rury te można układać bezpośrednio w wylewce betonowej, jednak długość prostych odcinków nie może
przekraczać 5 m. Rury PP wymagają układania w dość sztywnych uchwytach lub montażu na gorąco, ponieważ zagięcia mają tendencję do prostowania się.
Tych wad pozbawione są rury warstwowe, produkowane w różnych zestawieniach poszczególnych warstw – najczęściej z polietylenu sieciowanego (PE-X),
aluminium (Al) i polietylenu wysokiej gęstości (PE). Warstwa aluminium zabezpiecza przed dyfuzją tlenu, zmniejsza rozszerzalność cieplną rury i zapewnia
tzw. brak pamięci kształtu – po wygięciu rura nie wraca do poprzedniej formy. Przy montażu ogrzewania podłogowego, niezależnie od rodzaju użytych rur,
należy przestrzegać zasady układania pętli grzewczych z jednego odcinka, bez jakichkolwiek złączek. Jego długość nie powinna przekraczać 50 m. Rury
montuje się w układzie zygzakowym – z podziałem na sekcje o długości do ok. 100 m.

156
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

Jak wykonać ogrzewanie wodne?

Ze względu na specjalną konstrukcję podłogi, to rozwiązanie należy zaplanować na etapie projektowania domu. Prace trzeba prowadzić w budynku za-
mkniętym, z osadzonymi oknami i drzwiami, zwykle po wykonaniu instalacji elektrycznej, wodnej i sanitarnej i po zakończeniu wewnętrznych robót tynkar-
skich. Minimalna temperatura otoczenia w trakcie montażu nie powinna być mniejsza niż 5°C, optymalna to 15–20°C.
Na równym, oczyszczonym i suchym podłożu układa się warstwy izolacji
przeciwwilgociowej (podłoga na gruncie) i  cieplnej. W  przypadku podło- rozdzielacz
gi na gruncie powinna mieć ona grubość 15–20 cm, natomiast na stropie
pomiędzy kondygnacjami ogrzewanymi wystarczy 3–5 cm. Następnie
wzdłuż całego obrysu płyty grzewczej mocuje się izolację brzegową. Ta-
śma musi zostać poprowadzona także w dylatacjach – są one niezbędne, posadzka
gdy powierzchnia płyty przekracza 40 m² lub gdy długość któregokolwiek
z boków wynosi więcej niż 8 m. Aby jastrych miał możliwość swobodnego
kurczenia i rozszerzania się przy zmianach temperatury i wilgotności, przy
ścianach i innych elementach konstrukcyjnych (słupy, piony przechodzące
wylewka betonowa
przez strop) należy pozostawić szczeliny szerokości 1,5–2 cm. Wypełnia się 7-10 cm
je paskami styropianu, specjalną taśmą lub innym elastycznym materiałem.
Następnie tworzy się pętle rur grzewczych, najczęściej o całkowitej długoś-
folia polietylenowa
ci do 100 m. Przewody trzeba zakotwiczyć do izolacji za pomocą spinek lub
szyn montażowych. Jeżeli nie da się uniknąć tego, aby rury przechodziły
przez dylatacje, w tych miejscach należy je zabezpieczyć za pomocą peszla.
Kolejnym krokiem jest wykonanie próby szczelności instalacji na wodę pod
ciśnieniem 0,6 MPa przez dobę. Następnie rury ogrzewania wodnego za-
lewa się płynnym jastrychem cementowym lub anhydrytowym o grubości
minimum 6,5 cm (z czego 4–4,5 cm znajduje się nad rurami). W przypadku
ograniczonej nośności stropu, można zastosować specjalny jastrych o bar-
dzo dużej wytrzymałości, który może mieć zaledwie 3 cm grubości powyżej
rur. W celu zwiększenia plastyczności zaprawy, dodaje się do niej specjalne
emulsje, tzw. plastyfikatory, dzięki którym jastrych lepiej przylega do rur ze
wszystkich stron. Po dojrzewaniu jastrychu, który wynosi od 7 do 28 dni, styropian rura grzejna
konieczne jest wygrzanie płyty grzewczej, aby wyparował z  niej nadmiar
wilgoci. Schemat wodnego ogrzewania podłogowego.

Jak zrealizować ogrzewanie elektryczne? posadzka z pïytek ceramicznych

Można je wykonać w nowo budowanym domu, ale najczęściej stosowa- zasilanie 230 V
ne jest w trakcie remontów, np. w budynkach, w których system grzewczy wylewka betonowa
oparty jest wyłącznie na grzejnikach. Ponieważ podłogówka elektryczna 3–5 cm
działa zupełnie niezależnie od nich i od kotła, remont nie wiąże się z inge- termostat
rencją w istniejący system grzewczy, a jedynie z koniecznością zdemonto-
wania posadzki.
W nowym budynku lub gdy chcemy potraktować jastrych jako akumula-
tor ciepła nagrzewany tylko w czasie obowiązywania drugiej taryfy za ener-
podïoĝe
gię, prace instalacyjne polegają na ułożeniu pętli z przewodu grzewczego
w jastrychu, podobnie jak w przypadku montowania rur grzewczych. Prze-
wody przytwierdza się do podłoża specjalną taśmą montażową, a odległo-
ści pomiędzy równoległymi odcinkami kabla powinny wynosić 5–15 cm.
Stosuje się dwa rodzaje przewodów – zwykłe (stałooporowe) i samore-
gulujące. Te pierwsze, uruchamiane przez regulator z termostatem, grzeją
zawsze z  pełną mocą. Aby nie rozgrzały nadmiernie podłogi i  nie uległy
uszkodzeniu, nie należy ich układać w miejscach, w których odbiór ciepła
jest utrudniony (np. pod dywanami i  meblami). Przewody samoregulują- wylewka betonowa
ce – zazwyczaj także włączane i  wyłączane przez termostat – grzeją tym 1–2 cm czujnik
temperatury
mocniej, im niższa jest temperatura w otoczeniu kabla. Są droższe od stało-
oporowych, ale dzięki ich zastosowaniu można wyeliminować ryzyko prze- izolacja cieplna przewód
grzania podłogi i lepiej dopasować do potrzeb ilość oddawanego ciepła. grzejny
Jeżeli w pomieszczeniu jest już wylewka i nie chcemy w nią ingerować,
Schemat elektrycznego ogrzewania podłogowego.
możemy zastosować jeden z  trzech innych wariantów. Specjalne cieńsze
od standardowych przewody zatapia się w warstwie kleju do płytek lub układa pod panelami podłogowymi. Podobne zastosowanie mają maty grzejne,
czyli siatki z tworzywa sztucznego, w które wplecione są przewody. Pod panele przewidziane są też folie z naniesionymi elementami grzejnymi o bardzo
małej grubości (ok. 0,2 mm). Te trzy rozwiązania stosowane są szczególnie chętnie w systemach ogrzewania strefowego, np. jako uzupełnienie grzejników.
O ich popularności decyduje przede wszystkim łatwość wykonania – wystarczy tylko ułożyć matę i podłączyć zasilanie elektryczne.
Przy ogrzewaniu elektrycznym w każdym pomieszczeniu montuje się termostat z możliwością programowania temperatury innej dla dnia i nocy.

157
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

Jak dobrać kocioł i instalację

do podłogówki? UWAGA NA BŁĘDY!
Wodne ogrzewanie podłogowe może współpracować z każdym źródłem
ciepła, pod warunkiem że temperatura zasilania części podłogowej nie
Brak projektu. Rozstaw i ukształtowanie rur grzewczych muszą być do-
przekroczy 55°C. Ogrzewanie podłogowe wykonane jest jako oddzielny
stosowane do parametrów wody zasilającej w instalacji, grubości wylewki,
obieg. Dzięki temu może ono pracować niezależnie od pozostałej części
materiału posadzki oraz zapotrzebowania cieplnego. W przeciwnym razie
instalacji, a  także pozwala na uzyskanie pożądanej temperatury w  sy-
ogrzewanie będzie nieskuteczne, a eksploatacja droga. Brak dokumenta-
stemie tzw. domieszania wody zasilającej. Umożliwia to współpracę np.
cji przysporzy też kłopotów w razie awarii. Projekt przyda się również po
z kotłem węglowym o wyższej temperaturze wody zasilającej. Niezależ-
to, aby łatwo rozliczyć wykonawcę z rzetelności wykonania zleconej pracy.
ny obieg podłogowy wymaga zamontowania termostatycznego zaworu
czterodrożnego i dodatkowej pompy obiegowej.
Zła organizacja robót. Ogrzewanie podłogowe powinno być wykonane
po rozprowadzeniu wszystkich innych instalacji i  zakończeniu prac tyn-
karskich. W przeciwnym razie może dojść do uszkodzenia zarówno prze-
wodów grzejnych, jak i elementów pozostałych instalacji.
FOT. ZAME
L

Nieprzygotowane podłoże. Przed pracami instalatorskimi trzeba je wy-

czyścić i wysuszyć. Montaż na mokrym podłożu prowadzi często do póź-
niejszego pojawiania się nieprzyjemnych zapachów. Musi być ono też
wyrównane, ponieważ jastrych powinien mieć zbliżoną grubość na całej
powierzchni. Zbyt cienka warstwa to ograniczenie wytrzymałości i trwa-
łości, z  kolei zbyt gruba będzie skutkować dużą bezwładnością cieplną
posadzki.

Brak dylatacji. Nie zaplanowanie szczelin bądź wykonanie ich w  przy-

padkowy sposób stwarza ryzyko pękania (lub wybrzuszania się) zarówno
posadzki, jak i samej wylewki.

Jak wykończyć podłogę?

FOT. IMMERGAS
W  przypadku zastosowania ogrzewania podłogowego, przy wyborze
materiału posadzkowego trzeba zawsze sprawdzić, czy producent do-
puszcza stosowanie go na podłogi ogrzewane. Ponadto należy zwrócić
uwagę na to, czy dobrze przewodzi on ciepło i czy nie będzie utrudniał
jego przekazania do pomieszczenia. Zdolność do hamowania prze-
pływu ciepła określa się mianem oporu cieplnego R. Dla warstwy nad
ogrzewaniem podłogowym nie powinien on przekraczać 0,15 m²·K/W.
Wartości oporu cieplnego popularnych materiałów posadzkowych
znacznie różnią się między sobą. Przykładowo dla płytek ceramicznych
grubości 10 mm na zaprawie klejowej parametr ten wynosi 0,02, dla
parkietu grubości 24 mm – 0,12, natomiast dla dywanu lub wykładziny
grubości 15 mm – 0,15. Z powyższego wynika, że na ogrzewaniu podło-
gowym najlepiej sprawdzają się posadzki ceramiczne bądź kamienne,
które dobrze przewodzą ciepło. Klej do ich przyklejania ma być odporny
na wysoką temperaturę i trwale elastyczny, aby przejmował naprężenia
występujące między podłożem i posadzką.
Podłogę można też wykończyć panelami, parkietem i wykładziną (dy-
wanową lub z tworzywa sztucznego), ale – jak wspomniano – muszą być
one przeznaczone do układania na ogrzewaniu podłogowym.
FOT. ELEKTRA

158
 GRZEJNIKI I OGRZEWANIE PODOGOWE

UWAGA NA BŁĘDY! Czym jest ogrzewanie ścienne i sufitowe?

Elementem grzejnym domu, oprócz ogrzewania podłogowego, mogą
też być jego ściany lub sufit. Ogrzewanie ścienne układane jest po-
dobnie jak podłogowe i  osłaniane tynkiem tradycyjnym lub płytami
Nieprzestrzeganie zaleceń producenta systemu podłogowego. Ukła-
gipsowo-kartonowymi. Zasadność stosowania takiego rozwiązania
dając pętle rur grzewczych trzeba zwrócić uwagę na ich dopuszczalną
jest jednak dość problematyczna, gdyż rury, ułożone na ścianach ze-
długość i minimalny promień gięcia. Niestosowanie się do instrukcji po-
wnętrznych, zwiększają straty ciepła (większa różnica temperatur), jak
woduje wzrost oporów hydraulicznych, skutkujący niedogrzewaniem
też ograniczają możliwość zawieszenia czegokolwiek na ścianie (łatwo
fragmentów podłogi. Zbyt gwałtowne załamania mogą też doprowadzić
wtedy przedziurawić rurę). Z założenia ogrzewanie ścienne i sufitowe
do uszkodzenia rur.
przeznaczone są głównie do współpracy z pompą ciepła, która może
wówczas pracować w  niskich temperaturach wody zasilającej (30–
Użycie nieodpowiednich rur. W  ogrzewaniu podłogowym stosuje się
35°C). W ogrzewaniu sufitowym wykorzystuje się też elektryczne folie
przewody charakteryzujące się dobrą przewodnością cieplną, odpornoś-
grzewcze emitujące promieniowanie podczerwone. Jednak w domach
cią na przenikanie tlenu i dużą wytrzymałością. Zastosowanie produktów
jednorodzinnych praktycznie nie mają one zastosowania, gdyż narzu-
niskiej jakości może skutkować ich uszkodzeniem, a bez rozbierania pod-
cają sposób wykończenia sufitu.
łogi nie da się ich wymienić.

FOT. LUXBUD
Łączenie rur w podłodze. Aby uniknąć awarii, należy tak dobierać prze-
wody, aby nie łączyły się w  miejscach, które zostaną zakryte wylewką.
Takie punkty są „strategiczne”, bo to na połączeniach osadzają się zanie-
czyszczenia, co skutkuje usterkami.

Montaż szafek i rozdzielaczy dopiero po ułożeniu rur. Taki sposób or-

ganizacji robót może prowadzić do uszkodzenia elementów wykonanej
już instalacji.

Brak próby szczelności. Przed wylaniem jastrychu instalację trzeba na-

pełnić wodą, a po kilku godzinach sprawdzić, czy ciśnienie w niej nie spad-
ło nadmiernie. Na tym etapie dużo łatwiej zlokalizować i usunąć przeciek
niż po zalaniu przewodów podkładem.

Nieodpowiednia posadzka. Przed zakupem materiałów wykończenio-

wych należy upewnić się, że są one przystosowane do ogrzewania podło-
gowego. Nie zaleca się stosowania grubych drewnianych parkietów i pu-
szystych dywanów. Blokują one bowiem ciepło, które wytwarza instalacja,
co powoduje, że jest ona nieskuteczna i droga w eksploatacji.
FOT. HADWAO

Dlaczego system mieszany?

Czy podłogówka może współpracować
z kotłem na paliwo stałe?
Ogrzewanie podłogowe może być zasilane również z  kotła na paliwo
stałe, pod warunkiem zamontowania w  obiegu kotłowym wymiennika
ciepła. Dzięki temu instalacja grzewcza będzie pracować w  układzie za-
mkniętym z ciśnieniowym naczyniem wzbiorczym. Konieczne jest także
zamontowanie na obiegu ogrzewania podłogowego zaworu czterodroż-
nego – pozwoli to obniżyć temperaturę zasilania podłogówki.
W  domach jednorodzinnych najkorzystniejszy jest system ogrzewania
mieszanego – gdy funkcjonuje ogrzewanie grzejnikowe i  podłogowe.
Dzięki temu łączymy zalety obu systemów, a jednocześnie eliminujemy
przynajmniej częściowo wady każdego z nich. Zastosowanie wyłącznie
ogrzewania grzejnikowego wymaga przede wszystkim znalezienia od-
powiedniego miejsca do ich zamontowania, co często utrudnia przewi-
dzianą aranżację wnętrz. Jeśli nie znajdziemy dla nich miejsca pod ok-
nami, to przy innej lokalizacji nie tylko będą przeszkadzać, ale również
nie zapewnią równomiernej temperatury. Podobnie w pomieszczeniach
wysokich np. w salonie otwartym aż po dach trudno będzie uzyskać po-
żądaną temperaturę przy podłodze, gdyż pojawia się efekt kominowy,
gdzie ciepłe powietrze szybko wędruje pod dach.
Z kolei sama podłogówka ogranicza możliwości dowolnego wykoń-
czenia podłogi jak i rozstawienia mebli, a duża bezwładność cieplna in-
stalacji ogranicza szybkie reagowanie na zmiany temperatury zewnętrz-
nej. Natomiast dzięki połączeniu obu systemów uzyskujemy większą
swobodę w  aranżacji wnętrz, równomierny rozkład temperatury oraz
dynamiczne reagowanie na zmiany pogodowe.

159
PREZENTACJA FIRMOWA

ZAWORY I GŁOWICE TERMOSTATYCZNE

ZASTOSOWANIE
W instalacjach centralnego ogrzewania (pompowych i grawitacyjnych) oraz
instalacjach zasilanych z sieci ciepłowniczych

CHARAKTERYSTYKA
Głowice Sensity
Rodzaje:
z z wbudowanym czujnikiem cieczowym Sensity M28, M30 współpracujące
z wkładkami HEIMEIER, SENSO IFD współpracujące z wkładkami DANFOSS
z ze zdalnym czujnikiem cieczowym – SENSO-S, SENSO RI-S; dł. kapilary 2-8 m
z ze zdalną nastawą – dł. kapilary 2-8 m
Regulacja temperatury pomieszczenia [°C]: od +5 do +29
Funkcje nastawy:
z całkowite zamknięcie zaworu
z ograniczenie lub blokada temperatury granicznej dolnej i górnej
z zabezpieczenie przed kradzieżą
Zawory
Rodzaje: proste, kątowe, axialne (osiowe), TERMOTRIAXE® (podłączane z prawej
lub lewej strony grzejnika)
Materiał: mosiądz niklowany
Średnica [mm]: 10, 15, 20
Regulacja: z płynną nastawą wstępną (proste i kątowe) lub bez
Kvs [m3/h]: 0,025-0,5; wartość stała niezależnie od średnicy
Czynnik grzewczy: woda temp. +120°C, ciśnienie robocze 1 MPa
Orientacyjna cena netto: 40 zł

INFORMACJE DODATKOWE
Kraj produkcji: Francja
Dystrybucja: w sprzedaży hurtowej i detalicznej przez sieć dystrybutorów
Aprobaty i certyfikaty: ISO 9001, Aprobata Techniczna COBRTI INSTAL nr
AT/97-01-0076
Usługi: bezpłatne szkolenia dla wykonawców i projektantów, klientów indywi-
dualnych i handlowców, transport, doradztwo techniczne, bezpłatne katalogi
produktów dostępne na CD i w Internecie, oprogramowanie COMAP OZC (obli-
czanie zapotrzebowania na moc cieplną budynku), COMAP C.O. (wspomaganie
projektowania instalacji c.o. i optymalizacji istniejących układów instalacji)
Pozostała oferta: zawory podpionowe, zawory powrotne, łączniki instalacyjne
z miedzi i brązu, armatura do instalacji c.o., system dystrybucji wody użytkowej
i grzewczej

NOWOŚĆ:
COMAP BIOFLOOR – system ogrzewania podłogowego

COMAP POLSKA Sp. z o.o.

ul. Annopol 4A, 03-236 Warszawa
tel. 22 679 00 25, faks 22 679 18 48
www.comap.pl, e-mail: comap@comap.pl

160
 E L E K T R Y C Z N E S Y S T E M Y G R Z E WC Z E ,

PREZENTACJA FIRMOWA
O G R Z E WA N I E P O D Ł O G OW E
I   P R Z E C I WO B L O D Z E N I O W E

Automatyka: sterowniki EMDR-10, VIA-DU-20, HTS-D, AT-TS-13, RAYSTAT-M2,

RAYSTAT-ECO-10 z funkcją PASC (sterowanie proporcjonalne do temperatury
otoczenia)

INFORMACJE DODATKOWE
Kraj produkcji: USA, UE
Oprogramowanie: bezpłatny program do projektowania TraceCalc Pro dla
projektantów oraz darmowe katalogi produktów, dostępne na płytach CD
i w internecie
Gwarancja: do 20 lat
Aprobaty i certyfikaty: ISO 9001, CE, VDE, SEMKO, NEMKO, GOST-R
Pozostała oferta:
z szeroki asortyment mat, przewodów i systemów sterowania do ogrzewania
podłogowego i ochrony przeciwoblodzeniowej
z elektryczne systemy grzewcze stosowane w przemyśle

ZASTOSOWANIE
Elektryczne ogrzewanie podłogowe do każdego rodzaju podłogi – drewnianej,
ceramicznej, kamienia naturalnego. Systemy samoregulujące, optymalizujące
użycie energii oraz stałooporowe.

Automatyka: termostaty: R-TE (ekonomiczny), NRG-DM (z zegarem sterującym),

GREEN LEAF, SENZ i SENZ WIFI

Systemy zabezpieczające przed zamarzaniem i oblodzeniem.

FROSTOP, FS-C-2X – samoregulujący system zabezpieczania rynien, rur, przyłą-

czy i systemów tryskaczowych przed zamarzaniem i oblodzeniem
Moc jednostkowa [W/m]:
z 18 w temp. +5°C (FROSTOP BLACK)
z 10 w temp. +5°C (FROSTOP GREEN)
z 31 w temp. +5°C (FS-C-2X)
EM2-XR – samoregulujący system zabezpieczania powierzchni ciągów komuni-
kacyjnych przed śniegiem i lodem
Moc jednostkowa [W/m]: 90 w temp. 0°C
EM-MI-PACK – system ogrzewania zapobiegający oblodzeniu asfaltowych pod-
jazdów; przewody w izolacji mineralnej
Moc [W]: od 1270 do 4290
EM2-CM – stałooporowe, zakończone fabrycznie maty grzewcze do usuwania
śniegu i lodu z pasów jezdnych, chodników i schodów
Moc jednostkowa [W/m2]: 300
EM4-CW – stałooporowe, zakończone fabrycznie przewody grzewcze, stosowa-
ne na dużych powierzchniach, o nieregularnych kształtach, schodach, chodni-
kach; napięcie 400 V
Moc jednostkowa [W/m]: 25
Budowa samoregulującego przewodu grzejnego: przewód o przekroju
owalnym zawierający dwie żyły miedziane w oporowym rdzeniu polimerowym,
izolację wewnętrzną z modyfikowanego poliolefinu, ekran z ocynowanej siatki
miedzianej, izolację zewnętrzną z modyfikowanego poliolefinu
Maks. długość obwodu grzejnego [m]: 80-100
Długość przewodów przyłączeniowych: dowolna
Napięcie zasilania [V]: 230
Mocowanie do podłoża: na zewnątrz rur pod izolacją cieplną (FROSTOP,
FS-C-2X), luźno w rynnach i rurach spustowych (FROSTOP), na siatce zbrojenio- nVent Thermal Polska Sp. z.o.o.
wej (EM2-XR) ul. Cybernetyki 19, 02-677 Warszawa
Izolacja cieplna: wełna mineralna, pianka poliuretanowa tel. 22 331 29 50, faks 22 331 29 51
Cechy szczególne: system łączenia i zakańczania przewodów oparty na tech- www.nVent.com, e-mail: salesPL@nvent.com
nologii materiałów termokurczliwych

161
 R E G U L U S ®- S Y S T E M
PREZENTACJA FIRMOWA

– N I S KOT E M P E R AT U R O W E G R Z E J N I K I N A C Z A S I E

OGRZEWANIE PODŁOGOWE KANAŁOWE – CANAL OGRZEWANIE PODŁOGOWE KANAŁOWE – CANAL VENT

OGRZEWANIE WEWNĄTRZŚCIENNE – INSIDE GRZEJNIK ŚCIENNY – SOLLARIUS

GRZEJNIK ŚCIENNY – REGULLUS GRZEJNIK ŚCIENNY – DECOR

CO WYRÓŻNIA GRZEJNIKI REGULUS®-SYSTEM?

z wielka powierzchnia grzewcza przy relatywnie małej masie własnej – niska

bezwładność cieplna – łatwa sterowalność
z wysoka sprawność w niskich temperaturach zasilania (pompy ciepła, kotły
kondensacyjne)
z hybrydowa dystrybucja ciepła – mogą być łączone z ogrzewaniem podło-
gowym płaszczyznowym w jeden układ dystrybucji ciepła, zasilany ze wspólne-
go rozdzielacza wodą o tej samej temperaturze
z miedziano-aluminiowa konstrukcja gwarantuje doskonałe przewodnictwo
cieplne i wysoką odporność na korozję
z odporność na zmienne i wysokie ciśnienie w instalacji – ciśnienie robocze REGULUS®-system
1,5 MPa ul. Grażyńskiego 51, 43-300 Bielsko-Biała
z niska waga – grzejniki są bardzo lekkie przez co łatwe w transporcie, monta- tel. 33 812 36 69, 33 815 10 25
żu, w tym również na ścianach gipsowo-kartonowych www.regulus.com.pl
z kolor w cenie – grzejniki w kolorach z palety RAL K7 bez dopłaty, w cenie regulus@regulus.com.pl
katalogowej

162
 POMPY CIEPŁA,
KO L E K TO R Y ,
F OTO WO L TA I K A
RosnÉce koszty energii idcoraz

FOT. GALMET
wi×ksza āwiadomoāË ekologiczna
inwestorów sprawiajÉ, Ėe
alternatywne Ĕródía energii bardzo
zyskujÉ na popularnoāci.

Jak działa pompa ciepła?

Zadaniem pompy ciepła jest zasilanie w ciepło instalacji centralnego ogrzewania oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej. Urządzenie to bazuje na dar-
mowej energii, zmagazynowanej w gruncie, wodzie lub w powietrzu zewnętrznym.
Pompa ciepła działa na podobnej zasadzie, jak lodówka. Ciepło z otoczenia – tzw. źródła dolnego – przekazywane jest przez wymiennik ciepła (parownik)
wypełniony oziębionym gazem (czynnikiem roboczym). Czynnik roboczy pod wpływem ciepła z otoczenia ogrzewa się i przechodzi w postać gazową. Na-
stępnie sprężarka spręża gaz – jego objętość maleje, za to temperatura rośnie. W skraplaczu gaz oddaje ciepło, które trafia do układu odbiorczego (źródła
górnego), a ochłodzony przepływa przez zawór rozprężny, wraca do parownika i cały cykl rozpoczyna się ponownie.
Pompa nie wytwarza więc ciepła, tylko czerpie je ze źródła dolnego i przetwarza na użyteczną postać. Aby mogła działać, potrzebne jest zasilanie z sieci.

skraplacz Zasada działania pompy ciepła.

pompa obiegowa

sprÚĝarka

parownik

pompa obiegowa zawór

ěródïo górne ěródïo dolne
rozprÚĝny
(instalacja grzewcza budynku)

163
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

Jakie źródło dolne?

Pompa może czerpać ciepło z takich źródeł, jak:
z grunt – ziemia, zasilana promieniowaniem słonecznym, jest ogromnym akumulatorem energii cieplnej. Można ja pozyskać na różne sposoby. Najtań-
szym rozwiązaniem jest gruntowy kolektor poziomy, czyli zakopane zazwyczaj na głębokości ok. 1,5 m wężownice z rur wypełnionych niezamarzającym
wodnym roztworem glikolu etylowego lub propylowego. Płyn ten, krążąc w rurach, odbiera ciepło z gruntu, a następnie przez wymiennik ciepła przekazuje
je pompie ciepła. Innym wariantem są kolektory pionowe. Umieszczone są w pionowych odwiertach, głębokich na przynajmniej kilkadziesiąt metrów.
Wymaga to użycia specjalistycznego sprzętu wiertniczego, co podraża inwestycję, ale kolektory pionowe – w przeciwieństwie do poziomych – praktycznie
nie zajmują powierzchni na posesji. Ciepło z gruntu można też pozyskać układając w ziemi kolektor ziemny w systemie z bezpośrednim odparowaniem.
Są to miedziane rury, w których zamiast glikolu krąży czynnik roboczy pompy ciepła. Rurociąg pełni funkcję parownika, dzięki czemu wyeliminowany jest
jeden wymiennik ciepła – pomiędzy płynem niezamarzającym w kolektorze ziemnym a czynnikiem roboczym pompy. Taki układ ma większą sprawność
energetyczną;
z woda gruntowa lub powierzchniowa – bardzo dobrze akumuluje ciepło, temperatura wody podziemnej wynosi zwykle ok. 10°C. Aby pozyskać ener-
gię z gruntu, potrzebne są dwie studnie – czerpna i zrzutowa. Woda zasysana z pierwszej przepływa przez wymiennik pompy ciepła i ochłodzona trafia
do studni zrzutowej. Mankamentem tego
rozwiązania jest to, że wody gruntowe często a b
zawierają duże ilości żelaza i manganu, któ-
re zatykają filtry i wymiennik pompy ciepła.
Bardzo wydajne są też kolektory poziome
na dnie zbiornika wodnego (stawu, rzeki).
Działają analogicznie do gruntowych kolek-
torów poziomych, ale woda jest znacznie
lepszym nośnikiem ciepła niż grunt. Dodat-
kowo w  tym przypadku nie ma problemu
z nadmierną ilością minerałów;
z powietrze – nie jest najlepszym aku-
mulatorem ciepła, ale urządzenia powietrz-
ne (składające się z  wymiennika i  wentyla- c
d
torów wymuszających ruch powietrza) są
tańsze i  łatwiejsze w  montażu od grunto-
wych. Ponadto w  tym przypadku nie ma
znaczenia wielkość działki, rodzaj gruntu czy
jakość wody gruntowej. Jednak ze względu
na mniejszą efektywność ich pracy, często
w okresie dużych mrozów wymagają wspo-
magania ze strony tradycyjnych instalacji
grzewczych (kocioł, kominek).

Pompa ciepła może pozyskiwać energię na różne sposoby: z gruntu za pomocą kolektora poziomego (a) lub
pionowego (b), z wody gruntowej bądź powierzchniowej (c) z powietrza (d).

Czym jest źródło górne?
Źródło dolne, z  którego pompa odbiera
ciepło, to tylko jeden z  elementów syste-
mu. Drugim jest źródło górne, czyli ta część
domowej instalacji grzewczej, która przeka-
zuje ciepło do pomieszczeń. Ze względu na
niską temperaturę wody w obiegu w insta-
lacji z pompą i duże powierzchnie grzejne,
najlepsze jest ogrzewanie płaszczyznowe
(podłogowe, sufitowe, ścienne). Może ono
pracować przy temperaturze wody nie prze-
FOT. HEWALEX
Czy pompę ciepła można wykorzystać do chłodzenia
pomieszczeń?
Pompowanie ciepła do instalacji grzewczej to nie jedyne zastosowanie pomp ciepła. Niektóre mo-
dele nadają się też do klimatyzowania pomieszczeń. Jest to możliwe dzięki odwróceniu kierunku
przepływu ciepła – to pobierane z budynku jest przekazywane do dolnego źródła. Aby optymalnie
wykorzystać taki tryb pracy, instalację wewnętrzną należy rozbudować o  klimakonwektory, czyli
grzejniki z funkcja nadmuchu powietrza, zasilane wodą z pompy ciepła. Można też kupić urządzenia
podobnie jak jednostki wewnętrzne klimatyzatorów. Te umieszcza się możliwie wysoko, a ich pracą
steruje się za pomocą pilota. Dobre efekty daje również chłodzenie sufitowe.

kraczającej 40°C. Znacznie mniej skuteczne

są grzejniki ścienne, dlatego stosuje się je
w ostateczności, np. w remontowanych do-
mach. Decydując się na ten wariant trzeba
pamiętać, aby grzejniki były odpowiednio
duże i  były dostosowane do pracy z  wodą
o niższej temperaturze.

164
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

Co to jest COP? Kiedy pompa ciepła się opłaca?

Najważniejszym parametrem określającym skuteczność
działania pompy ciepła jest COP (ang. Coefficient of Perfor-
mance). Jest to stosunek otrzymanej ilości ciepła do zużytej
energii napędowej. Zależy on od dwóch czynników:
z różnicy temperatury między źródłem dolnym, czyli miej-
scem, z którego pompa pobiera ciepło, a źródłem górnym,
czyli instalacją grzewczą,
z sprawności samej pompy ciepła.
Przykładowo, gdy COP = 5, to przy pobranej z sieci elek-
trycznej mocy 1 kW, ogrzejemy dom z mocą 5 kW, z czego
4 kW pozyskamy za darmo z  otoczenia. W  domowych in-
stalacjach współczynnik COP pompy ciepła wynosi zazwy-
czaj 3–5. Sprawność tego typu urządzeń zdecydowanie
przewyższa więc inne, tradycyjne urządzenia produkujące
ciepło.
FOT. DE DIETRICH
Zakup pompy ciepła warto rozważyć przede wszystkim wtedy, gdy nie ma dostępu do
gazu lub trzeba by budować bardzo długie przyłącze (kilkaset metrów). Pompa ciepła
to najtańsze ogrzewanie. Koszty ogrzewania i c.w.u. dla domu 200 m² wynoszą około
2000 zł/rok, jeśli zastosowano właściwe rozwiązania. To niewiele w porównaniu z kwo-
tą co najmniej 4000 zł/rok dla ogrzewania gazem (cena ciągle rośnie!), albo co najmniej
7000 zł/rok dla ogrzewania prądem. No tak, ale ile trzeba zainwestować, żeby tak tanio
ogrzewać dom? Porównajmy opłacalność ogrzewania pompą ciepła z najbardziej po-
pularnym ogrzewaniem gazowym. Na eksploatacji oszczędzamy ok. 2000 zł/rok. A jak
wygląda porównanie kosztów inwestycji? Zasadnicze składniki kosztów inwestycyj-
nych dla systemu z pompą ciepła to pompa ciepła, zbiornik c.w.u. i tzw. dolne źródło.
Pompa ciepła o  mocy 7–10 kW, wystarczająca dla domu ok. 200 m², kosztuje ok.
15 000 zł. Za zbiornik c.w.u. zapłacimy 2000–6000 zł, a za dolne źródło od 3000 do 15 000 zł,
w zależności od rodzaju systemu. Koszt pozostałych części tzw. węzła (pompy obiego-
we, armatura instalacyjna) i jego montażu wynosi 5000 zł do 8000 zł i jest porównywalny
z analogiczną pozycją kosztową ogrzewania gazowego. Zatem pozostaje nam porównać
koszt trzech zasadniczych elementów (pompa ciepła + zbiornik c.w.u. + dolne źródło)
dla systemu z pompą ciepła z kosztem innych trzech elementów (kocioł +zbiornik c.w.u.

+ przyłącze) dla ogrzewania gazowego. W pierwszym przypadku otrzymujemy kwotę

20 000–36 000 zł. W drugim zaś wiele zależy od rodzaju wybranego kotła i rozwiąza-
nia c.w.u. (od 4000 zł do 12 000 zł), a przede wszystkim od długości przyłącza; koszt
przyłącza wynosi od 5000 zł dla kilkunastu metrów do 12 000 zł dla dwustu metrów.
Zatem całkowity koszt inwestycji w systemie z pompą ciepła wynosi 25 000–44 000 zł
i  może być 10 000–20 000 zł wyższy niż dla systemu ogrzewania gazowego, ale też
mogą to być wydatki porównywalne, jeśli w ogrzewaniu gazowym wybierzemy drogi
kocioł kondensacyjny i długość przyłącza gazowego będzie znaczna. Zatem wydatki
inwestycyjne na system z  pompą ciepła mogą być porównywalne z  wydatkami na
ogrzewanie gazowe, a w najgorszym razie będą o 10 000 zł do 20 000 zł większe i zwró-
cą się po 5–10 latach dzięki oszczędności ok. 2000 zł/rok na eksploatacji. Zauważmy,
że dla kotłów nie uwzględniliśmy jeszcze kosztów komina (2000–3000  zł), który jest
zbędny w przypadku pompy ciepła. Do przeszłości należą już zniechęcające kosztory-
sy w granicach 60 000–70 000 zł za całkowity system ogrzewania pompą ciepła wraz
z  montażem. Najczęściej kosztorysy firm zamykają się obecnie kwotą w  przedziale
30 000–40 000 zł.

E K S P E R T ra d z i . . .

CZY POMPA CIEPŁA MOŻE WSPÓŁPRACOWAĆ Z GRZEJNIKAMI?

Pompa ciepła to nowoczesne, praktycznie bezobsługowe rozwiązanie będące synonimem komfortu i luksusu. Jest ekologicznym źródłem czystej,
zielonej i praktycznie darmowej energii. Dzięki zaawansowanej technologii pozwala na ogrzewanie budynku energią z zasobów naturalnych:
powietrza lub gruntu. Wyposażona w inteligentny sterownik umożliwia zarządzanie pracą pompy zdalnie za pomocą tabletu lub smartfonu.
Pompa ciepła jest rozwiązaniem, które najczęściej wybierane jest jako system ogrzewania nowo budowanych domów, przede wszystkim w po-
łączeniu z ogrzewaniem podłogowym. Warto jednak pamiętać, że pompy ciepła zarówno gruntowe jak i powietrzne, mogą być stosowane
również w instalacjach mieszanych, gdzie ogrzewanie podłogowe łączone jest z grzejnikami, ale również w budynkach, w których występują
tylko grzejniki. W każdym z tych przypadków inaczej dobiera się moc urządzenia niezbędnego do komfortowego ogrzania budynku.
W instalacjach z grzejnikami należy uwzględnić zbiornik c.o., który będzie pełnił funkcję bufora ciepła dostarczanego przez pompę ciepła
i zasilał instalację grzewczą.
Dystrybucja ciepła na poszczególne obiegi grzewcze obsługiwana jest przez sterownik pompy ciepła. Bez względu na rodzaj pompy ciepła
i instalacji wybierając urządzenie do konkretnego budynku należy zadanie to powierzyć dedykowanym instalatorom lub projektantom.

mgr inż. Julia Sobaszek

Krajowy doradca ds. pomp ciepła
GALMET

165
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

Jak działają kolektory słoneczne?

Konstrukcje solarów są bardzo różne, ale ogólna zasada ich działania zawsze taka sama. Najważniejszym elementem kolektora jest metalowy absorber
pokryty warstwą pochłaniającą promieniowanie słoneczne. Pozyskane ciepło trafia do rur, w których znajduje się ciecz – mieszanina wody z substancjami
zapobiegającymi zamarzaniu, przeważnie glikolem. Po ogrzaniu w kolektorze płyn solarny trafia do domu, gdzie oddaje ciepło w zbiorniku magazynującym
wodę. Najczęściej jest to zbiornik ciepłej wody użytkowej (c.w.u.). Jeżeli jednak chcemy wykorzystać wodę do ogrzania domu, może to być tzw. zasobnik
wody grzewczej.

Elementy instalacji solarnej.

kolektory sïoneczne
– wbnich nagrzewa siÚ od
sïoñca czynnik roboczy górna wÚĝownica
(glikol) zasilana przez
kocioï grzewczy –
wbrazie potrzeby
dogrzewa wodÚ
wbzasobniku

zawór
bezpieczeñstwa

pompa obiegowa

naczynie wzbiorcze
– zapobiega
nadmiernemu
wzrostowi ciĂnienia
kocioï grzewczy
wbinstalacji
– zapewnia
ciepïo potrzebne
do podgrzania
c.w.u. zimÈ oraz
dolna wÚĝownica zasobnika,
wbpochmurne dni,
przez którÈ przepïywa podgrzany
gdy kolektory sÈ
wbkolektorze pïyn
niewydolne

obramowanie
zbuszczelnieniem

pokrycie
ze szkïa solarnego

absorber
orurowanie

welon szklany

izolacja boczna

izolacja dolna
obudowa
zbaluminium

króÊce
przyïÈczeniowe
Budowa kolektora płaskiego.

166
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

Jak wiele energii można pozyskać ze słońca?

Choć nie mieszkamy w gorącym klimacie, nawet w Polsce słońce dostarcza tyle energii, aby zaspokoić nasze zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania
i przygotowania ciepłej wody. Roczna suma pro-
mieniowania przypadająca na 1 m² powierzchni 180
gruntu wynosi bowiem aż ok. 1000 kWh. Nieste-
ty, nie jesteśmy w stanie wykorzystać całej docie- 160
rającej do nas energii, choć producenci kolekto-
rów wciąż udoskonalają oferowane przez siebie 140
konstrukcje. Poza tym cechą naszego klimatu
jest bardzo nierównomierny rozkład promie- 120

niowania słonecznego w  ciągu roku. Ok. 80%

100
energii ze słońca możemy odebrać w sześć naj-
cieplejszych miesięcy roku (choć nawet latem,
80
gdy słońce bywa przesłonięte przez chmury, ko-
lektory pracują mniej wydajnie). W  pozostałym
60
okresie, kiedy energia jest nam najbardziej po-
trzebna, cierpimy na niedobór słońca. Co więcej, 40
na najzimniejsze miesiące roku, czyli grudzień,
styczeń i luty, przypada zaledwie ok. 6% z rocz- 20
nej sumy energii. Dlatego też w naszym klimacie
instalacja solarna może jedynie być uzupełnie- 0
niem podstawowego źródła ciepła.

Miesięczne sumy promieniowania słonecznego w kWh/m².

Jak wykorzystać energię słoneczną? Kiedy instalacja solarna się opłaca?

Płyn podgrzany przez słońce może być wykorzystywany do
ogrzewania ciepłej wody użytkowej lub do wspomagania c.o.
Niestety, najwięcej energii słonecznej dostajemy nie wtedy, kie-
dy dom trzeba ogrzewać, tylko wtedy, gdy należy go chłodzić.
Aby wspomóc c.o., można by teoretycznie zamontować dużą
liczbę kolektorów, ale na niewiele się to zda. Po pierwsze taka
Czas zwrotu z  inwestycji w  instalację solarną nie dla każdego jest taki sam. Ko-
lektory opłacają się tym bardziej, im więcej zużywamy w domu ciepłej wody. Za-
kup zwróci się więc znacznie szybciej w przypadku dużej rodziny, niż wtedy, gdy
w domu mieszkają dwie osoby.

FOT. HEWALEX
inwestycja byłaby bardzo kosztowna. Po drugie – niezależnie od
wielkości pola kolektorów, zimą temperatura wody podgrzanej
przez słońce będzie niewystarczająca. Jest jeszcze kwestia za-
gospodarowania nadmiaru ciepła latem. Co prawda można je
wykorzystać np. do podgrzewania wody w ogrodowym basenie,
ale taka infrastruktura jest w  naszym kraju rzadkością. Dlatego
w  polskich warunkach kolektory służą przede wszystkim do
przygotowania ciepłej wody użytkowej (c.w.u.).
FOT. DE DIETRICH

Kolektor płaski czy rurowy?

Na polskim rynku najpopularniejsze są dwa rodzaje kolektorów: płaskie i rurowe.
W tych pierwszych absorber ma postać prostokątnej metalowej płyty z miedzi lub
aluminium, pokrytej powłoką poprawiającą zdolność pochłaniania promieniowa-
nia słonecznego i ograniczającą oddawanie ciepła. Ciepło odbiera od niego oruro-
wanie, wypełnione niezamarzającym płynem, który krąży pomiędzy kolektorami
i wężownicą w zasobniku wody, przekazując jej ciepło. Kolektor umieszczony jest
w  szczelnej, izolowanej obudowie. W kolektorach próżniowych absorber jest za-
zwyczaj podzielony na wąskie pasy – po jednym w każdej rurze próżniowej. Łączy
je szyna zbiorcza, w której krąży niezamarzający płyn roboczy, odbierający ciepło
z kolektora.
Jakie są zalety i wady obu rozwiązań? W kolektorach płaskich powierzchnia ab-
sorbera jest duża, dlatego są one bardzo wydajne w sezonie letnim – zbierają pro-
mieniowanie z dużej powierzchni. Niestety, w chłodnych porach roku tracą sporo
ciepła do otoczenia. W  tych okresach lepiej sprawdza się świetnie zaizolowany
– dzięki próżni – kolektor rurowy. Niestety, jego cena jest o 20–30% wyższa od
modelu płaskiego. Taka inwestycja ma sens wtedy, gdy zależy nam na jak najwięk-
szym uzysku energii w skali całego roku.

167
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

FOT. RUUKKI
Ile kolektorów Jakie jest najlepsze miejsce do
zamontować? zamontowania kolektorów?
Najczęściej spotykanym błę- Aby jak najlepiej wykorzystać promieniowanie słoneczne, ko-
dem jest przewymiarowanie lektory trzeba odpowiednio ustawić względem stron świata.
instalacji solarnej. Zakup zbyt Najkorzystniejsza jest ekspozycja południowa. Lokalizacja po
dużej liczby kolektorów to nie- stronie wschodniej lub zachodniej jest również możliwa, ale
potrzebny wydatek, ponieważ w  takim przypadku należy zwiększyć powierzchnię kolekto-
zimą i  tak nie poprawią one rów. Skierowanie ich na północ nie ma sensu, ponieważ na
w istotny sposób uzysku ener- kolektory praktycznie nie będzie padać najefektywniejsze pro-
gii. A latem oznaczają kłopot – mieniowanie bezpośrednie. Z podobnych powodów nie nale-
co zrobić z  nadmiarem ciepła. ży montować tych urządzeń w miejscach zacienionych przez
W domu, w którym mieszkają 4 drzewa, sąsiednie budynki, a także kominy i lukarny na dachu.
osoby, wystarczają 2–3  kolek-
tory płaskie lub 2 próżniowe.
O  większej liczbie urządzeń
Czy kolektory można montować tylko
można pomyśleć np. wtedy, na dachu?
gdy konieczne jest podgrzanie
wody w  przydomowym base- Dach to najbardziej typowa lokalizacja tych urządzeń. Nie
nie. znaczy to jednak, że jedyna. Jeżeli na dachu nie ma miejsca,
lub umieszczenie tam kolektorów byłoby nieefektywne, moż-
na rozważyć zamontowanie ich na ścianie budynku lub bez-
Czy kolektory mogą współpracować z każdym pośrednio na gruncie. W  takim wypadku trzeba zastosować
kotłem grzewczym? specjalny stelaż, stanowiący oparcie dla urządzenia. Ważne, by
wybrane miejsce przez większą część dnia było intensywnie
Tak. Rodzaj podstawowego źródła ciepła w  domu nie ma wpływu na działanie oświetlane przez słońce.
instalacji solarnej. Jak już wspomniano, zainstalowanie kolektorów ma za duży
wpływ na komfort mieszkańców korzystających z  zasypowego kotła na paliwo
stałe. Dzięki instalacji solarnej nie ma konieczności rozpalania go poza sezonem Na co zwrócić uwagę
grzewczym, aby przygotować c.w.u. poza kolektorami?
Kolektory są sercem instalacji, ale nie można zapomnieć też
o ważnym elemencie – zasobniku. Najbardziej rozpowszech-
Pod jakim kątem powinno się ustawić solary? nione są zbiorniki dwuwężownicowe – do dolnej przyłącza się
kolektory słoneczne, a do górnej kocioł grzewczy. Trzeba bo-
Kolektory są zazwyczaj montowane na dachach, a te mają przeważnie kąt nachy- wiem pamiętać, że kolektor często tylko wstępnie podgrzewa
lenia około 45°. To optymalne rozwiązanie, ponieważ w  przedziale 30–60° ilość wodę, ale uzyskanie niezbędnej temperatury 35–40°C umoż-
uzyskiwanej energii jest największa. Jeżeli jednak zależy nam na sezonowym liwia dopiero dogrzanie jej przez kocioł, grzałkę lub pompę
zróżnicowaniu uzysku energii, możemy je nachylić pod innym kątem. Kąt do 30° ciepła.
pozwoli pozyskać najwięcej energii latem, natomiast powyżej 60° zwiększy uzysk Kluczowe jest właściwe dobranie pojemności zasobnika.
ciepła wiosną, jesienią, a szczególnie zimą. Zbyt mały nie będzie w  stanie latem wchłonąć całego ciepła
z kolektora. Z kolei za zbyt duży nie tylko więcej zapłacimy, ale
wiosną i jesienią bardzo duża objętość wody będzie zbyt sła-
FOT. VIESSMANN

bo ogrzana. Poza tym niepotrzebnie będzie zajmował miejsce.

Przyjmuje się, że zbiornik powinien mieć pojemność 1,5–2 razy
większą niż dzienne zapotrzebowanie na ciepłą wodę. W przy-
padku 4-osobowej rodziny daje to 300-400 l.
Dobierając zasobnik należy też zwrócić uwagę, aby wę-
żownica przeznaczona do przyłączenia kolektorów miała od-
powiednio dużą powierzchnię. Dzięki temu wymiana ciepła
będzie bardziej efektywna. Mała wężownica, typowa dla zbior-
ników współpracujących z  kotłem, po prostu się nie nadaje,
ponieważ płyn solarny ma niszą temperaturę niż woda kotło-
wa i przekazywanie ciepła nie jest tak efektywne.
FOT. NIBE-BIAWAR

168
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

E K S P E R T ra d z i . . .

CZY POŁĄCZENIE POMPY CIEPŁA I PANELI FOTOWOLTAICZNYCH

W JEDNEJ INSTALACJI SIĘ OPŁACA?
JAK JE ZREALIZOWAĆ, ŻEBY ZYSKAĆ NAJWIĘCEJ?

Przepisy dotyczące efektywności energetycznej budynków są obecnie skonstruowane w taki sposób, aby zachęcić inwestorów do jak najpełniej-
szego wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Odpowiedzią na coraz bardziej restrykcyjne przepisy budowlane jest stosowanie w nowych
budynkach systemu ogrzewania i produkcji c.w.u. skompletowanego z pompy ciepła oraz instalacji PV. System taki to połączenie idealne i jak
najbardziej opłacalne. W przypadku instalacji PV popularnym i korzystnym obecnie rozwiązaniem jest praca w systemie „on-grid”, w którym
to instalacja fotowoltaiczna podłączona jest do sieci elektrycznej dostawcy energii, i pracując z nadwyżką energii latem, wysyła ją do sieci.
W okresie zimowym, kiedy produkcja energii elektrycznej jest mniejsza niż zapotrzebowanie budynku na energię, prosument ją odbiera nie-
malże w całości. Mimo dużych kosztów inwestycyjnych, na tego typu rozwiązania można uzyskać wsparcie finansowe w postaci preferencyjnych
kredytów lub dotacji.
Kamil Rosa
Dział Techniczny
IMMERGAS POLSKA
FOT. HEWALEX

Co jest potrzebne poza panelami,

aby instalacja była kompletna?
Drugim ważnym elementem jest falownik, którego zadaniem jest
przetwarzanie uzyskanego z ogniw prądu stałego na przemienny,
którym zasilane są domowe urządzenia. Do tego dochodzi nie-
zbędne okablowanie i aparatura zabezpieczająca. W układzie, gdy
jesteśmy podłączeni do sieci i sprzedajemy do niej prąd, niezbędny
jest też specjalny licznik i zabezpieczenia, żeby w wyłączonej, np.
z powodu prac naprawczych sieci, nie pojawiło się napięcie pocho-
Zobacz jak dzące z  naszej instalacji. Stanowiłoby to zagrożenie dla pracują-
dobraÊ instalacjÚ
fotowoltaicznÈ
cych przy niej ludzi.

E K S P E R T ra d z i . . .

DLACZEGO POMPY CIEPŁA SĄ TANIE W EKSPLOATACJI?

Pompy ciepła to urządzenia pełniące głównie funkcje grzewcze, choć w ostatnim czasie wykorzystuje się je również do chłodzenia. Aby dostarczać
ciepło do obiektu potrzebna jest energia cieplna. Większość energii w urządzeniach grzewczych pochodzi ze spalania paliw kopalnych: gazu ziem-
nego, oleju opałowego, węgla lub przetwarzania energii elektrycznej w energię cieplną. Za te wszystkie paliwa trzeba płacić w zależności od zużycia.
Pompy ciepła są również napędzane energią elektryczną, ale mają szczególną cechę – z jednej jednostki energii elektrycznej potrafią wytworzyć
cztery a nawet pięć jednostek energii cieplnej. „Sprawność” działania 400–500%, skąd się to bierze? Pompy ciepła oprócz energii elektrycznej wy-
korzystują do swojej pracy naturalne, bezpłatne, powszechne dostępne źródła ciepła, jakimi są powietrze lub grunt (w zależności od typu urządze-
nia). To z tych źródeł pochodzi około 70-80% energii potrzebnej do ogrzewania i to dlatego pompy ciepła są tanie w eksploatacji. Trzeba jednak
pamiętać, że pełny sukces z eksploatacji urządzenia uzyskuje się poprzez prawidłowe zaprojektowanie instalacji grzewczej oraz instalacji dolnego
źródła, w przypadku pomp ciepła czerpiących ciepło z gruntu.

Grzegorz Łukasik
Product Manager
BOSCH TERMOTECHNIKA

169
 POMPY CIEPA, KOLEKTORY, FOTOWOLTAIKA

Czym są ogniwa fotowoltaiczne?

Panele fotowoltaiczne (PV) produkują energię elektryczną. Ze względu na wysoką cenę, ich wykorzystanie w instalacjach dostarczających przynajmniej kilka
kW mocy, np. na potrzeby domu jednorodzinnego, jest wciąż rzadkie. Jednak samo używanie pojedynczych ogniw lub ich baterii – zwanych panelami foto-
woltaicznymi (solarnymi, słonecznymi) – nie jest wcale nowością. Stosuje się je np. w kalkulatorach i do zasilania ulicznej sygnalizacji świetlnej.
Ogniwo słoneczne jest elementem półprzewodnikowym, tworzącym złącze typu p-n. Pod wpływem padającego nań promieniowania słonecznego (fo-
tonów) powstaje siła elektromotoryczna, bo elektrony przemieszczają się do obszaru n, zaś tzw. dziury do obszaru p. Wynikiem tego ruchu ładunków jest
powstanie różnicy potencjałów, czyli prądu elektrycznego.
Dlaczego ogniwa grupuje się w panele? Bo pojedyncze ogniwo najpopularniejszego rodzaju, czyli zbudowane na bazie krzemu, daje napięcie zaledwie
ok. 0,5 V. Łącząc je szeregowo, uzyskujemy odpowiednio wyższą, użyteczną wartość. Z praktycznego punktu widzenia, najważniejsza jest znajomość kilku
podstawowych zasad rządzących działaniem instalacji fotowoltaicznych:
z natężenie uzyskiwanego prądu elektrycznego, a więc ilość energii, zależy od intensywności promieniowania słonecznego;
z sprawność przemiany energii słonecznej w elektryczność waha się w szerokich granicach od kilku do ponad 20%, zależnie od budowy ogniw. Jednak ich
ceny także są bardzo różne, dlatego najlepiej jest przeliczać cenę na uzyskiwaną moc elektryczną (zł/kW);
z w panelach uzyskujemy prąd stały, a znakomita większość domowych urządzeń zasilana jest prądem przemiennym. Trzeba więc go przetworzyć, co wy-
maga dodatkowych urządzeń (falownika);
z magazynowanie energii elektrycznej w  akumulatorach jest kosztowne i  niepraktyczne, dlatego najbardziej pożądanym rozwiązaniem jest możliwość
odsprzedaży nadwyżek energii do sieci.
Elektryczność jest znacznie bardziej uniwersalną formą energii, niż ciepło pozyskiwane w kolektorach słonecznych. Można ją wykorzystać do zasilania
wszelkich urządzeń elektrycznych, ale także do ogrzewania lub przygotowania ciepłej wody.

Zasada działania ogniwa fotowoltaicznego.

promieniowanie sïoneczne
póïprzewodnik
typu n przewodnik

zïÈcze
p-n

odbiornik
prÈdu
póïprzewodnik
typu p przewodnik

FOT. DE DIETRICH

Jak montować ogniwa?

Zasady montażu są podobne jak w  przypadku kolektorów
słonecznych. Trzeba znaleźć odpowiednią ekspozycję, gdzie
jak najdłużej świeci słońce. Miejsce może być oddalone od
domu nawet nieco dalej, ponieważ w tego typu instalacjach
przewody mogą być długie i można je układać dowolnie. Żeby
uniknąć dużych strat energii, wystarczy po prostu zwiększyć
ich przekrój.
Analogicznie wygląda kwestia kąta nachylenia. Co prawda
niektóre duże instalacje wyposażone są w zaawansowane sy-
stemy, dzięki którym panele PV np. automatycznie ustawiają
się względem słońca, ale nie polecam takiego rozwiązania do
małych instalacji domowych. Nie tylko ze względu na wzrost
kosztów, ale i fakt, że są to elementy mechaniczne, potencjal-
nie zawodne i wymagające fachowej konserwacji.

170
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Joanna i Mariusz – Członkowie Klubu Budujących wie niezauważalnie. Już nie palimy w kominku, więc salon przestał być kotłownią.
Dom, pompę ciepła użytkują od maja 2017 r. Monterzy odradzili nam np. kupno wyższego modelu pompy, modułu chłodzące-
go pomieszczenia i uruchamianie pompy tylko w II taryfie prądu. Dzisiaj przeczy-
Dom: murowany, dwukondygnacyjny, pow. 170 m2. Ogrzewany też kominkiem taliśmy informację, że ministerstwo ma wprowadzić nową taryfę dla urządzeń pro-
z płaszczem wodnym i wentylowany grawitacyjnie. Czterech użytkowników. ekologicznych takich jak pompa, więc ewentualnie z niej skorzystamy. Żałujemy
Pompa ciepła: gruntowa, dwufunkcyjna, działająca w systemie solanka-woda; jednego – że nie trafiliśmy na ostatnich wykonawców w 2014 r., przed moderniza-
moc grzewcza 8–12 kW; COP 4,71. Wbudowany wężownicowy zasobnik c.w.u. o poj. cją kominka i c.o. Wydaliśmy wtedy 12 000 zł! Szczęśliwie koszt instalacji z pompą
180 l i grzałka elektryczna o mocy 9 kW. Do instalacji dodano bufor c.o. o poj. 280 l. udało się nam zmniejszyć o 10 000 zł. Ubiegaliśmy się o dotację ze środków gmin-
Używana do – ogrzewania domu i przygotowywania c.w.u. Źródło dolne – 3 ko- nych o wys. 5000 zł. Drugie tyle zaoszczędziliśmy na promocji producenta pompy.
lektory pionowe o gł. 67 m. Źródło górne – mieszane, wodne ogrzewanie podło- O dotacji dowiedzieliśmy się z ulotki i ze strony internetowej gminy. Przed rozpo-
gowe (na parterze) i grzejniki. częciem inwestycji urzędnik przyjechał do nas na obejrzenie kotłowni, zrobił zdję-
Decyzja: Mariusz – do pompy ciepła mieliśmy trzy podejścia. Pierwsze przed cia. Po realizacji wystąpiliśmy o wpłatę na nasze konto, a kontroler ponownie poja-
budową domu, drugie – 10 lat po przeprowadzce, a trzecie – w maju 2017 r. Już wił się na powykonawczą inwentaryzację i archiwizację zdjęciową.
na początku drogi do własnego domu byliśmy skłonni założyć gruntową pom- Koszty: instalacja z pompą ciepła – 60 000 zł minus dotacja ze środków gminnych
pę, bo nie ma u nas sieci gazowej i musieliśmy wybrać inny rodzaj ogrzewania. 5000 zł oraz upust producenta na model pompy ciepła 5000 zł.
Krzyknięto nam wtedy za pompę i kolektor poziomy 70 000 zł. Za połowę tego za-
montowaliśmy wtedy kocioł na gaz płynny, podłogówkę na parterze i w łazience
na poddaszu oraz grzejniki na ścianach. Do kominka w salonie włożyliśmy żeliw-
ny wkład i DGP z mechaniczną cyrkulacją ciepła. Żeby oszczędzić na drogim ga-
zie płynnym, dużo paliliśmy w kominku – Joanna pracowała w domu, więc mo-
gła doglądać ognia. Po pierwszych latach takiego grzania nie byliśmy zadowoleni
z obudowy kominka i sposobu rozprowadzania ciepłego powietrza, dlatego wkład
obudowaliśmy od nowa. Ciepło rozchodziło się lepiej, lecz wciąż ogrzewało tylko
powietrze i zaczęliśmy żałować, że nie ogrzewa wody w całej instalacji c.o. i w za-
sobniku c.w.u. W  2014 r. zdecydowaliśmy się na dołożenie płaszcza wodnego
i połączyliśmy go z instalacją c.o., przeorganizowaliśmy automatykę całego systemu
grzewczego i zabezpieczyliśmy ją mocnym zasilaczem UPS, żeby chronić kominek
w trakcie awarii sieci elektrycznej. Tuż przed tą modernizacją sprowadziliśmy fachow-
ców od pompy ciepła – wciąż chodziła nam po głowie. Rozmawialiśmy o budowie pio-
nowego źródła dolnego i kiedy doszło do szczegółów, pojawiły się informacje, które
nas odstraszyły, a nie zachęciły do jego budowy. Okazało się, że będziemy musieli zde-
montować spory fragment ogrodzenia, czyli wyciąć kilka słupków i podmurówkę, jak
również wyciąć 6–8 tui o wys. 3 m, żeby na działkę za domem wjechał duży samochód
z wiertnią. Ponadto podczas odwiertów zniszczy się kawał już zagospodarowanego à Wbinstalacji c.o. zbpompÈ ciepïa ibkominkiem zbpïaszczem wodnym pracuje
ogrodu. Tak rozległe zniszczenia terenu odwiodły nas od pompy, dlatego „poszliśmy” bufor c.o. obpoj. 280 l.
w płaszcz wodny. Modernizacja kominka i instalacji c.o. dała niższe koszty ogrzewania
i wszystko było okej dopóki żona nie podjęła pracy poza domem. System grzewczy
działał często na kotle gazowym, a koszty ogrzewania wzrosły. Widząc je, zrezygno-
waliśmy z drogiego gazu płynnego i  zdecydowaliśmy się na pompę ciepła.
Rady i przestrogi:
– Na początku zamierzaliśmy kupić powietrzne urządzenie, lecz żadna z  czte-
rech firm, z którymi rozmawialiśmy, nie dawała nam gwarancji, że w budynku bę-
dzie ciepło podczas silnych mrozów. Pomogli nam pracownicy kolejnej firmy.
Zaproponowali, że zrobią dwie wyceny – z pompą powietrzną oraz z gruntową
i pionowymi kolektorami. Kiedy zapytaliśmy o zniszczenia na działce towarzyszące od-
wiertom, zapewnili, że mogą je wykonać przy pomocy małej wiertni wjeżdżającej na
wózku. Kosztorys pierwszy opiewał na 25 000 zł, drugi na 60 000 zł. Zdecydowaliśmy
się na droższy wariant, bo daje większy komfort cieplny.
– Joanna: tak jak obiecali monterzy, wykonanie trzech kolektorów pionowych oraz
doprowadzenie rury do domu nie zdemolowało działki. W sumie musieliśmy posiać
trawę na pow. 50 m2. Przyłącze do domu poprowadzili w rowie o dł. 15 m, szer. 1 m
i gł. 2 m, resztę zajął obszar z odwiertami. Do wykopania i zakopania rowu zastoso-
wali minikoparki, a wózek z wiertnią bez problemu przejechał po chodniku. Rada – à WejĂcie przyïÈcza (od kolektorów
warto poszukać firmy dobrze wyposażonej w sprzęt i nie godzić się na niszczenie pionowych) do pomieszczenia
ogrodu i ogrodzenia. Ich naprawa też jest droga. Odwierty i przyłącze do domu były gospodarczego ibrozdzielacze.
gotowe po siedmiu dniach. Monterzy doprowadzili rury do pomieszczenia gospo-
darczego, dodali rozdzielacze i na tym zamknęli I etap prac. Umówiliśmy się z nimi,
że II etap rozpoczniemy, kiedy zużyjemy resztkę gazu płynnego ze zbiornika. Szkoda
było go marnować.
– Mariusz: choć dwufunkcyjna pompa ma wbudowany zbiornik o poj. 180 l, do in-
stalacji grzewczej monterzy dodali jeszcze bufor c.o. o poj. 280 l. Demontaż kotła ga-
zowego i zabezpieczenia UPS, skonfigurowanie nowego układu i jego automatyki
zajęło 3 dni. Teraz podczas awarii prądu funkcjonowanie c.o. podtrzyma mocny aku-
mulator. Pierwsze miesiące działania pompy ciepła utwierdziły nas w przekonaniu, że  Gruntowa pompa
warto było ją zamontować. Jest efektywna i cicha.Ustawiliśmy automatykę na tryb ciepïa obmocy 8 kW dziaïa
ekonomiczny i to wystarcza. W domu jest ciepło, a rachunki za prąd wzrosły pra- wbsystemie solanka-woda.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Ada i Rafał – Czytelnicy Budujemy Dom,
powietrzną pompę ciepła użytkują od 2016 r.
Dom: dwukondygnacyjny, pow. 215 m2. Ogrzewany kotłem na pelety, wentylo-
wany grawitacyjnie. Dwoje stałych użytkowników.
Powietrzna pompa ciepła: system powietrze/woda, kompaktowa z wmonto-
wanym zasobnikiem c.w.u. o poj. 254 l; moc grzewcza 1,3 kW, COP = 3,1 (jeśli
powietrze 15°C/woda 55°C). Używana do – przygotowywania c.w.u. (w planach
– doprowadzenie chłodzenia do sypialni na poddaszu i piwniczki).
Decyzja: kiedy postanowiliśmy ogrzewać dom kotłem na pelety, bo na naszym
terenie nie ma gazu z sieci, powstało pytanie – czym ogrzejemy wodę użytko-
wą w okresie od maja do października, kiedy wyłączymy kocioł. Rozważaliśmy
różne opcje i zainteresowaliśmy się powietrznymi pompami ciepła. Mogły ten
problem rozwiązać łatwo, bez rozkopywania działki, tanio i ekologicznie. Do
zakupu pompy powietrze-woda namawiał nas znajomy, który ma podobny sy-
stem i bardzo go chwalił. Pojechaliśmy do niego i po wizycie stwierdziliśmy, że
skoro koszt nie jest ogromny, mało ryzykujemy, a możemy zyskać wygodę i ni-
skie koszty podgrzewania wody. I tak się właśnie stało.
Rady i przestrogi:
– Ada: pompa ciepła jest świetna. Nie była bardzo droga, pracuje cicho, jej mon-
taż okazał się łatwy – trwał kilka godzin, najdłużej monter „bawił się” przy pod-
łączaniu jej do domowych instalacji. Najbardziej cieszymy się z niskich opłat za
prąd. Elektrownia przysyła nam rachunki raz na pół roku i nie ma specjalnej róż-
nicy w kosztach za prąd w okresie kiedy pompa działa i jest wyłączona. To dla
nas informacja, że urządzenie „zjada” go bardzo mało. Dzięki pompie nie musi-
my w lecie palić w kotle na pelety i na pół roku zapominamy, że mamy w domu
kotłownię – pompa niczego od nas nie chce! Małym wyjątkiem jest wyjazd na
urlop, bo wtedy na regulatorze zmieniamy tryb jej pracy. Dwa przyciśnięcia pal-
cem i koniec. Obsługa na regulatorze jest prosta, intuicyjna. Nie przysparza nam
żadnego kłopotu. W zasobniku c.w.u. mogą rozwinąć się bakterie Legionella,
dlatego zaprogramowaliśmy raz na 2 tygodnie podniesienie temperatury wody
do 65°C. Na co dzień wystarcza nam temperatura 45°C.
– Rafał: na początku, kiedy monter zapytał, czy chcemy wykorzystywać pompę
do chłodzenia pomieszczeń, nie podjąłem tematu. Chciałem się zorientować, jak
pracuje i za ile. Teraz już wiem, że chłodzenie przyda się w piwniczce pod scho-
dami i w naszej sypialni na nagrzewającym się poddaszu. Skoro pompa czerpie
powietrze przez otwór w północnej ścianie, przetwarza je w sobie i podgrzewa
wodę w zasobniku, a potem mocno schłodzone wyrzuca na zewnątrz rurą po-
prowadzoną przez ścianę wschodnią, pomyślałem, że grzechem byłoby go nie
wykorzystywać. Chcę je rurami skierować do pomieszczeń wymagających schło-
dzenia. Już rozmawiałem o tym z monterem i przyjedzie do nas przed najbliż-
szym latem. Innym radzę od razu pomyśleć o chłodzeniu domu, bo warto! Jest
to sposób dużo tańszy od prądożernych klimatyzatorów.
Koszty: pompa ciepła 6000 zł, materiały i montaż 2500 zł. Eksploatacja – prąd
w całym budynku rocznie 2100 zł.
à KrótkÈ czerpniÚ powietrza zbzewnÈtrz à Kratka wyrzutni powietrza
ibdïuĝszÈ wyrzutniÚ utworzono zbrury zbPVC na wschodniej Ăcianie domu
obĂrednicy 160bmm. (za rogiem znajduje siÚ
czerpnia).
Mira – Czytelniczka Budujemy Dom, gruntową
pompę ciepła użytkuje od 2016 r.
Dom: murowany, parterowy, pow. 93 m2. Wentylacja grawitacyjna. Dwoje sta-
łych użytkowników.
Pompa ciepła: gruntowa, system solanka/woda, model z wbudowanym zasob-
nikiem c.w.u. o poj. 178 l; moc grzewcza 6 kW, COP 4,66. Używana do – ogrzewa-
nia domu i c.w.u. Źródło dolne – 2 kolektory pionowe o gł. 80 m. Źródło górne
– ogrzewanie podłogowe.
Decyzja: po śmierci męża byłam już w wieku 50+ i musiałam podjąć życiowe de-
cyzje – zbudowałam nowy mniejszy dom i założyłam w nim ogrzewanie z grunto-
wą pompą ciepła. W poprzednim miałam już do czynienia z takim urządzeniem
i znałam jego rozliczne zalety. Konsultowałam z monterem różne rodzaje dolnych
źródeł, ale powiedział – jeśli chce mieć Pani z nim spokój na resztę życia, polecam
wydrążenie głębokich sond pionowych. Ciepło będzie stałe, stabilne, niedrogie.
Wiedziałam o tym z praktyki, bo poprzednia pompa też pracowała z kolektorami
pionowymi, tyle że w wielkim domu górnym źródłem były grzejniki na ścianach.
W nowym, świetnie ocieplonym, założyłam samą podłogówkę. Taki nowoczesny
system grzewczy ma mi na lata zapewnić tani komfort cieplny. Nie wstrzeliłam się
w dopłaty gminne do pompy. Były możliwe przed moją budową i po niej.
Rady i przestrogi:
– Przed odwiertami zgłosiłam w starostwie zamiar budowy bardzo głębokich
sond i zleciłam wykonanie projektu geodezyjnego. Zdobił je geodeta współpra-
cujący z ekipą od odwiertów. Wykopanie i oprzyrządowanie sond, przy użyciu
specjalnego ciężkiego sprzętu, trwało 3 dni. Przygotowaniem reszty instalacji
c.o. zajęło się dwóch hydraulików. Bez pośpiechu i „napinki” pracowali tydzień,
bo podłogówka jest gęsto ułożona. Wystąpiłam do elektrowni o możliwość roz-
liczania opłat za prąd w dwóch taryfach. Formalności w rejonowym zakładzie
były proste. Urządzenie dobrał monter. Po podłączeniu ustawił je tak, żeby dzia-
łało głównie w godzinach obowiązywania tańszej taryfy prądowej. Zadał tempe-
raturę 43°C wody w zasobniku, a wody w podłogówce – zasilanie 27°C, powrót
19°C. Temperatura powietrza w pomieszczenia przy takich ustawieniach osiąga
nawet 24°C. Jeśli rozszczelnię okna spada do 21°C. Nie zmieniam ustawień na re-
gulatorze pompy, chyba że wyjeżdżam na dłużej, ma funkcję urlop. Przy takim
systemie grzewczym jak mój, mogłabym łatwo założyć chłodzenie powierzch-
niowe, ale dom jest parterowy i znakomicie zaizolowany termicznie, więc na ra-
zie nie miałam takiej potrzeby. Może zrobię to w przyszłości.
– Syn zamontował w swoim domu przy pompie oddzielny licznik, bo chciał wie-
dzieć, ile zużywa prądu, ale ja nie bawiłam się w takie rozwiązanie. Wiem, że urzą-
dzenie jest tanie w eksploatacji.
Koszty: odwierty i cała instalacja c.o. 60 000 zł; eksploatacja – prąd (wszystkie
urządzenia elektryczne w budynku, dwutaryfowy licznik) średnio 165 zł/m-c, czy-
li rocznie ok. 2000 zł.
à Wbmarcu 2016 r. wywiercono 2 pionowe kolektory
obgï. 80 m. Uĝywano duĝej wiertni na ciÚĝarówce.
 Wbgruntowej pompie ciepïa
obmocy 6 kW jest zasobnik
c.w.u. obpoj. 178 l.

Bogumiła – Członkini Klubu Budujących Dom,
kolektory użytkuje od 2008 r.
Instalacja solarna: kolektory płaskie; łączna powierzchnia ok. 4,5 m2; kąt
nachylenia dachu 40°; wystawa południowa. Inne elementy – instalacja o  dł.
2 × 15 m, wypełniona mieszaniną wody i glikolu; bufor c.w.u. o poj. 300 l.
Cel: przygotowywanie c.w.u.
Liczba stałych użytkowników: 4 osoby obecnie, potem 2.
Decyzja: po postawieniu budynku o pow. 238 m2 wodę użytkową i tę w instala-
cji c.o. ogrzewał kocioł na olej opałowy i byliśmy z mężem z tego zadowoleni, bo
olej był jeszcze tani. Jednak wkrótce zaczął drożeć i mąż postanowił włączyć do
systemu grzewczego kolektory słoneczne. Chodziło głównie o tanie podgrzewa-
nie wody w okresie, kiedy kocioł nie pracuje, dlatego wybrał kolektory płaskie,
nie rurowe. W  domu wykorzystujemy sporo wody – na przykład bardzo lubię
kąpiele z hydromasażem – a woda ze studni ma temperaturę ok. 4°C, więc zale-
żało nam na chociażby wstępnym ogrzaniu jej tanią energią, pozyskaną od
słońca. Dodanie kolektorów najsilniej odczuliśmy w pierwszym roku. Opłaty za
olej zmniejszyły się o ok. 35%. Polecamy tego rodzaju instalację, choć nadal nie
jest tania. Przed rozpoczęciem budowy naszej, sprawdziliśmy możliwości dofi-
nansowania. Niestety, nie było wtedy refundacji. Montaż nie był bardzo kłopot-
liwy, trwał 1 dzień, ale instalacja jest dość długa.
Rady i przestrogi:
– Instalacja ma 2 razy po 15 m, ponieważ kolektory znajdują się po przeciwnej
stronie budynku, niż kotłownia. Dwuspadowy dach, z nachyleniem 40° i połacią
zwróconą wprost na południe, był idealny do 3 kolektorów. Fajne jest to, że
z  daleka wyglądają jak okna i  nie oszpecają dachu. W  kotłowni przy garażu
udało się zmieścić duży bufor na wodę. Montaż oddaliśmy w ręce pracowników
specjalistycznej firmy, znajdującej się w okolicy. Dzięki temu mamy blisko rów-
nież serwis, którego instalacja potrzebuje co kilka lat. Wkrótce „strzeli” jej 10 lat,
ale dotąd nie było żadnej poważnej awarii, tylko okresowe standardowe napra-
wy. Należy wymieniać uszczelki i glikol. Obecnie znowu trochę kapie z instalacji.
– W lecie bez problemu woda w zasobniku osiąga, dzięki słońcu, temperaturę
70°C i więcej. Nigdy nie mieliśmy kłopotu z przegrzaniem się cieczy roboczej, np.
w  czasie urlopu – jeśli część z  nas wyjeżdża na dłużej, w  domu zawsze ktoś
zostaje i na bieżąco korzysta z wody. Fachowcy zapewnili, że dzieje się tak rów-
nież dlatego, że układ solarny jest po prostu dobrze zaprojektowany i wykona-
ny. Jest w  nim odpowiednio dobrany bufor na wodę i  naczynie wzbiorcze,
zabezpieczające przed przegrzaniem glikolu.
Koszty: instalacja z montażem 13 000 zł; serwis 150 zł.
Á Pïaskie
kolektory pracujÈ
na poïudniowej
poïaci dachu
obnachyleniu 40°.
Á Kolektory przez kilka miesiÚcy
wbroku zastÚpujÈ kocioï na olej
opaïowy wbogrzewaniu c.w.u.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Dorota i Piotr – Członkowie Klubu Budujących
Dom, kolektory próżniowe użytkują od czerwca
2012 r.
Instalacja solarna: kolektory próżniowe, 16 rur; kąt nachylenia 30°; wystawa
południowa. Inne elementy – instalacja o dł. 2 × 12 m, wypełniona glikolem;
zasobnik c.w.u. o poj. 300 l; automatyczny regulator solarny; naczynie wzbior-
cze, zawory i  pompy solarne, automatyczny sterownik. Gwarancja –
3 lata.
Cel: przygotowywanie c.w.u., wstępne podgrzewanie wody w instalacji c.o. oraz
do rozkładanego basenu.
Liczba stałych użytkowników: 4 osoby.
Decyzja: w zasadzie nie planowaliśmy zakładania instalacji solarnej, ale podczas
oglądania kotłów grzewczych na gaz z  sieci, sprzedawca przekonał nas do jej
założenia. Po prostu dał korzystną cenę na cały komplet – kocioł, duży zasobnik
c.w.u., kolektory i usługę montażu. Wybraliśmy wydajniejsze od płaskich kolek-
tory próżniowe, ponieważ zależało nam na uzyskaniu jak największych oszczęd-
ności. Sprzedawca argumentował, że przy odpowiednim natężeniu światła będą
działały również w  zimie. Nie staraliśmy się o  dopłatę do instalacji, w  naszej
gminie jej nie oferowano, jednak okazyjna cena dała pewnie akurat tyle, co
dałoby dofinansowanie. Instalacja solarna nie przysparza nam żadnego kłopotu,
jest bezusterkowa i bezobsługowa, lecz z perspektywy sześciu lat użytkowania
wiemy, że rury próżniowe nie mają optymalnej lokalizacji.
Rady i przestrogi:
– Żałujemy, że części rur nie umieściliśmy na zachodniej połaci dachu. Dlaczego?
Bo w  południe, kiedy temperatura wody w  zasobniku osiąga maksimum, po
prostu najczęściej nie ma nikogo w  domu, a  w  popołudniowych godzinach
słońce już nie dociera do kolektorów. Ciepłej wody potrzebujemy rano i późnym
popołudniem, więc przy naszym trybie życia przydałyby się jeszcze rury ogrze-
wane zachodnim słońcem. Plusem instalacji jest rzeczywiście tanie i  szybkie
produkowanie ciepłej wody użytkowej w lecie. Mając jej pod dostatkiem, wpad-
liśmy na pomysł, żeby wykorzystywać ją w rozkładanym basenie. Pierwsza por-
cja w  sezonie zawsze jest gorąca! Potem wielokrotnie dolewamy ciepłą wodę
wężem, bo w nocy stygnie, ponadto dzieci skaczą do basenu i ją rozchlapują.
Dzięki kolektorom kąpiemy się w komfortowo ciepłej wodzie oraz o kilka tygo-
dni wydłużamy okres basenowy – zwykle zaczynamy z początkiem maja, koń-
czymy prawie w październiku.
– Gdybyśmy dziś planowali instalacje w nowym budynku, pewnie „poszlibyśmy”
w panele fotowoltaiczne, szczególnie gdyby jeszcze było oferowane dofinanso-
wanie – wszelkie dotacje bardzo mocno wpływają na decyzję zakupu.
Fotowoltaika produkuje prąd, a  ten daje większe możliwości wykorzystania
w gospodarstwie domowym.
Koszty: kolektory, kocioł grzewczy, zasobnik c.w.u., montaż 18 000 zł.
à Przewody zbcieczÈ roboczÈ poprowadzono na nieuĝytkowym poddaszu
ibpoïÈczono zbkolektorem zespalajÈcym 16 rur próĝniowych.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Marta i Krzysiek – Czytelnicy Budujemy Dom,
kolektory próżniowe użytkują od 2013 r.
Instalacja solarna: kolektory próżniowe, 30 rur; kąt nachylenia 30°; ekspozy-
cja w stronę południa. Inne elementy – instalacja (z elastycznych rur Inox) o dł.
2 × 1,5 m, wypełniona mieszaniną wody i glikolu; 2 zasobniki c.w.u. o poj. 80 l
i 120 l; automatyczny regulator solarny, naczynie wzbiorcze, zawory i pompy
solarne.
Cel: przygotowywanie c.w.u. i wstępne podgrzewanie wody w instalacji c.o.
Liczba stałych użytkowników: 2 osoby.
Decyzja: Marta – cel zamontowania kolektorów próżniowych był jeden – zale-
żało nam na zmniejszeniu kosztów ogrzewania wody użytkowej. Fachowiec,
który zakładał u  nas instalację solarną, opowiadał, że na specjalistycznych
szkoleniach wykładowcy szczegółowo przedstawiali różnice między kolektora-
mi płaskimi i rurowymi. Doradził nam te drugie ze względu na większą wydaj-
ność oraz wskazał model z  grubszym szkłem. Mówił, że nawet jeśli pęknie
jedna próżniowa rura, pozostałe nie przestaną pracować. Wystarczy wtedy
wymienić 1 mały element, a nie cały kolektor, jak w przypadku płaskich. To nas
ostatecznie przekonało do zakupu droższych próżniowych wyrobów.
Rady i przestrogi:
– Krzysiek – mamy proste zabezpieczenia przed przegrzaniem się cieczy robo-
czej – odpowietrznik na dachu – nazywamy go „gwizdkiem” – oraz plastikowy
baniak, do którego spływa nadmiar rozprężonej cieczy roboczej. Oczywiście,
jest jeszcze naczynie wzbiorcze i zawory bezpieczeństwa. Wodę, ogrzaną ener-
gią słońca, gromadzimy w dwóch zbiornikach. Umieściliśmy je na strychu, tuż
pod kolektorami i nad główną łazienką z wanną, prysznicem i kotłem na gaz
z sieci. Instalacja jest zatem bardzo krótka, nie ma w niej dużych strat ciepła.
Montaż trwał 1 dzień, nie był skomplikowany. Fachowiec z pomocnikiem prze-
bili rury, przez dach, na strych i tam podłączyli resztę elementów. Poprosiliśmy
go o wysokiej jakości materiały i osprzęt – powiedział, że będzie z nimi trochę
drożej. Kilkaset złotych nie stanowi dużej różnicy, za to jest później różnica
w  wytrzymałości i  trwałości instalacji. Na automatyce solarnej sprawdzam
niekiedy parametry instalacji – jak każda wymaga czujnego oka i nadzoru, ale
jest to bezobsługowy samograj, więc nieraz o niej zapominam. Już raz serwi-
sant wymienił ciecz roboczą po tym, jak woda w instalacji odparowała i glikol
zgęstniał. Przejrzał wtedy śrubunki, uszczelki, zabezpieczenia. Kosztowało to
z  przyjazdem 200 zł. Zapowiedział się z  powrotem po upływie 4–5 lat. Czas
amortyzacji kosztów inwestycyjnych obliczamy na 7–8 lat. Zaczynamy myśleć
o  dodaniu paneli fotowoltaicznych, bo wciąż przybywa nam urządzeń elek-
trycznych, lecz dopóki przeciętna instalacja do domów jednorodzinnych kosz-
tuje 30 000 zł, nie zamówimy jej.
Koszty: instalacja z montażem 15 000 zł.
à Kolektory próĝniowe sÈ
maïo widoczne na poïaci dachu
obnachyleniu 30°.
à Instalacja jest bardzo
à Dwa zasobniki c.w.u. obpoj. 80 l krótka – elastyczne rury Inox
ib120 l zamontowano na strychu. (wbotulinie) majÈ dï. 1,5 m.
Sylwia i Przemek – Członkowie Klubu Budujących
Dom, ogniwa fotowoltaiczne użytkują od lipca
2016 r.
Instalacja solarna: panele fotowoltaiczne – polikrystaliczne, moc zainstalo-
wana 5 kW; łączna powierzchnia paneli PV 32 m2 (20 szt. × 1,6 m2); kąt nachyle-
nia paneli 35°; wystawa południowa i  zachodnia. Inne elementy – falownik,
licznik dwubiegunowy, aparatura zabezpieczająca, okablowanie.
Cel: produkcja prądu do ogrzewania i chłodzenia pomieszczeń, zasilanie oświet-
lenia i elektrycznych urządzeń domowych, odsprzedaż nadwyżki prądu do sieci
dostawcy prądu.
Liczba stałych użytkowników: 4 osoby.
Decyzja: koniecznie chcieliśmy wykorzystywać w  domu odnawialną energię
słoneczną, bo warto iść z duchem czasów. Po dwóch latach od przeprowadzki,
w grudniu 2015 r., założyliśmy na dachu instalację solarną z ogniwami fotowol-
taicznymi o mocy zainstalowanej 5 kW. Formalności z elektrownią trwały jeszcze
do lipca 2016 r. – dopiero wtedy system został wyposażony w licznik dwubiegu-
nowy. Zużywamy dużo prądu – w samej kotłowni mamy kocioł na gaz z sieci,
pompę ciepła i duży zasobnik c.w.u. – dlatego poszliśmy w stronę fotowoltaiki,
a nie podgrzewania wody użytkowej przez słońce. Nie ukrywamy – spory wpływ
na decyzję zakupu miała możliwość dofinansowania instalacji z dotacji do kre-
dytu BOŚ. Preferencyjnie oprocentowany kredyt, na 1% w skali roku, będziemy
spłacać 5 lat. Dzięki niemu zmniejszyliśmy koszty inwestycyjne o  40%, czyli
w naszym przypadku o 14 000 zł. Fotowoltaika bardzo dobrze się sprawdza, bo
daje oszczędności w domowym budżecie i jest bezobsługowa.
Rady i przestrogi:
– Przemek: instalacje fotowoltaiczne staniały, lecz nadal są drogie, więc warto
szukać dotacji. Moja była szeroko rozpropagowana, nietrudno było znaleźć
informacje o niej w Internecie, gazetach, bilbordach itp. Nie spodziewałem się,
że zainteresowanie tego typu instalacjami i dofinansowaniem jest aż tak duże!
Kiedy składałem papiery w  banku, urzędniczka powiedziała mi, że zdążyłem
z  nimi w  ostatniej chwili, bo pula jest już „pod korek”, prawie wyczerpana.
Uczulam na to, bowiem nie ociągałem się z decyzją i zebraniem papierów. Były
gotowe po 2 dniach. Niezbędne podania skompletowali dla mnie wykonawcy
z firmy instalacyjnej, ja je szybko wypełniłem i zaniosłem, gdzie trzeba. Nie cze-
kałem długo na przyznanie kredytu, poza tym urzędnicy banku nie przeprowa-
dzali u  nas inspekcji przed- i  powykonawczej. Sam montaż trwał 2 dni, bo
paneli PV jest aż 20. Fachowcy umieścili je na południowej i zachodniej połaci
dachu, a  kable przeciągnęli przez kanał techniczny w  kominie. Obyło się bez
prucia ścian. Najdłużej, pół roku, trwały formalności i podpisanie umowy z PGE.
Przewlekłość procedur jest karygodna! Chwilę „boksowałem się” z urzędnikami
w trakcie formułowania umowy, znalazłem w niej błędy. W końcu zjawił się u nas
elektryk z odpowiednim licznikiem i instalacja ruszyła.
– Wyprodukowany prąd przeznaczamy na pracę pompy ciepła, która ogrzewa
albo chłodzi pomieszczenia, kierujemy do urządzeń grzewczych, ponadto –
lodówki, czajnika elektrycznego, telewizora, pralki, piekarnika, kuchenki indukcyj-
nej itd. Nadwyżki odprowadzamy do sieci elektrycznej, odsprzedając je PGE
w proporcji 8:10, czyli jeśli przesyłamy 10 kW do sieci PGE, 8 kW mamy za darmo.
Na początku oszacowaliśmy z  różnymi fachowcami – a  konkretnie monterami
paneli PV i z PGE – że na bieżąco w domu zużyjemy ok. 50% energii elektrycznej,
wytworzonej przez panele fotowoltaiczne. Zapiski z lipca i sierpnia 2016 r. skory-
gowały ten szacunek – rzeczywiste zużycie sięgnęło 20–30%, reszta trafiała do
sieci. Z  ostatnich półrocznych rozliczeń wynika natomiast, że w  porównaniu
z  kosztami zużycia prądu sprzed założenia paneli fotowoltaicznych, obecnie
oszczędzamy miesięcznie średnio 200 zł. Dla nas to dobry wynik, bo teraz za prąd
płacimy ok. 110 zł miesięcznie, zamiast 300 zł. Rozliczenie następuje co pół roku
i to sprawia, że pewne ważne miesiące się zahaczają i bilansują wyprodukowaną
u  nas nadwyżkę prądu ze zwiększonym zużyciem w  miesiącach zimowych.
Oceniamy, że koszty instalacji zwrócą się po 8 latach od założenia instalacji.
– Firmę wykonawczą wybraliśmy przez Internet, ale nie jest to firma Krzak.
Sprawdziliśmy jej dokonania – m.in. realizowała zamówienia publiczne i to nam
wystarczyło. Usługę zaprojektowania i  zamontowania instalacji z  panelami PV
wykonała profesjonalnie i szybko. Wszystko działa na szóstkę!
Koszty: instalacja z  montażem 35  000 zł minus dotacja 14  000 zł (realnie do
spłaty przez 5 lat 21 000 zł).
 O G R Z E WA N I E P R Z Y S Z Ł O Ś C I
S Y S T E M G R Z E WC Z Y I M M E R G A S Z G O D N Y
PREZENTACJA FIRMOWA
Z   WA R U N K A M I T E C H N I C Z N Y M I 2020
Przykładowa instalacja z wykorzystaniem
hybrydowej pompy ciepła Magis Combo
oraz paneli fotowoltaicznych.
Przepisy dotyczące efektywności energetycznej budynków są obecnie kon-
struowane w taki sposób, żeby zachęcić inwestorów do jak najpełniejszego
wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Coraz częściej mówi się o ekologii
i zmniejszaniu kosztów ogrzewania, które ze względu na ciągły wzrost cen paliw
są sporym obciążeniem budżetu. Już teraz dąży się do tego, by domy były jak
najbardziej samowystarczalne i pozyskiwały energię z otoczenia, nie eksploatując
wyczerpalnych zasobów ziemi.
Obecnie jedną z wygodniejszych form ogrzewania domów są gazowe kotły
kondensacyjne – ich podstawową zaletą jest duża sprawność grzewcza, bezobsłu-
gowość oraz ekologiczność.
Jednak w nowoczesnym budownictwie coraz częściej stosuje się systemy
grzewcze wykorzystujące energię skumulowaną w gruncie, wodzie czy w powie-
trzu. Stąd coraz większą popularnością cieszą się rozwiązania kompleksowe, łatwe
w obsłudze, zapewniające komfort i bezpieczeństwo użytkowników, a przy tym
energooszczędne.
Produkty takie jak pompy ciepła, panele solarne czy fotowoltaiczne okazują się
znacznie tańsze w użytkowaniu, ponieważ pobierają ciepło z otoczenia i wyko-
rzystują je do ogrzewania domu. Powoli zastępują konwencjonalne sposoby
ogrzewania budynków i stanowią główne źródło ciepła. Mimo dużych kosztów
inwestycyjnych, na tego typu rozwiązania można uzyskać wsparcie finansowe
w postaci preferencyjnych kredytów lub dotacji.
Natura i technologia w ogrzewaniu
– nowoczesne rozwiązania grzewcze dla domów i obiektów firmy Immergas
Wychodząc naprzeciw trendom, wymogom rynku i uwarunkowaniom praw-
nym, firma Immergas – czołowy producent branży grzewczej, posiada w swojej
ofercie – oprócz całej gamy gazowych kotłów kondensacyjnych – najnowszej
generacji pompy ciepła, panele solarne i fotowoltaiczne oraz szeroki asortyment
akcesoriów dodatkowych, czyli wszystko, co pozwala na stworzenie zintegrowa-
nego i ekologicznego systemu grzewczego dla domów, mieszkań i obiektów.
Nowością produktową marki Immergas jest system hybrydowy Magis
Combo – autonomiczny system grzewczy składający się z pompy ciepła powie-
trze-woda typu split zintegrowanej z gazowym kotłem kondensacyjnym. Takie
połączenie uniezależnia ją od innych źródeł ciepła. Posiada możliwości ogrze-
wania, chłodzenia oraz produkcji ciepłej wody użytkowej. To rozwiązanie, we
współpracy z instalacją fotowoltaiczną, ze znaczną nadwyżką spełnia wymagania
WT2020 wobec wskaźnika zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną
EP.
176
Hybryda Magis Combo posłużyła jako modelowy przykład do wyliczeń
w autorskim projekcie, jakim jest Dom Optymalny. To modelowy dom energo-
oszczędny zaprojektowany przez utytułowanego w Polsce i za granicą architekta
Roberta Koniecznego. Do współpracy nad projektem Domu Optymalnego zostali
zaproszeni specjaliści z różnych dziedzin po to, aby finalnie powstał jednoro-
dzinny budynek mieszkalny spełniający najwyższe standardy nowoczesnego
budownictwa. Jednym z głównych zadań energetycznych, jakie miał spełniać
Dom Optymalny było zapewnienie ciepła w sposób bezpieczny, możliwie nie-
skomplikowany i tani. Do realizacji tego zadania Immergas zaproponował insta-
lację z wykorzystaniem hybrydowej pompy ciepła Magis Combo oraz paneli
fotowoltaicznych. Takie rozwiązanie grzewcze, oprócz tego, że spełnia warunki
techniczne, które zaczną obowiązywać wraz z końcem roku 2020, gwarantuje
znaczne oszczędności wynikające z wykorzystania energii pochodzącej ze źródła
odnawialnego oraz zapewnia samowystarczalność energetyczną budynku.
System Magis Combo, dostępny w ofercie Immergas, występuje w 2 wer-
sjach: dwufunkcyjnej (Magis Combo) oraz jednofunkcyjnej (Magis Combo Plus)
z możliwością podłączenia zasobnika c.w.u. Jednostka zewnętrzna powietrznej
pompy ciepła jest dostępna w trzech wersjach o mocy: 5, 8 i 10 kW. Jednostka
wewnętrzna zawiera elementy kotła kondensacyjnego o mocy 27 kW na potrzeby
podgrzewu ciepłej wody i 24 kW na potrzeby centralnego ogrzewania, zinte-
growane z modułem hydraulicznym pompy ciepła. Rozwiązania konstrukcyjne
i technologiczne pozwalają na pracę pompy ciepła do temperatury zewnętrznej
-20°C. Pompa ciepła jest w stanie zasilać instalację czynnikiem o temperaturze
55°C. Magis Combo zajmuje niewiele miejsca. Szczególnie dobrze sprawdzi się
w nowych domach o podwyższonej izolacyjności termicznej, ale może też być
z powodzeniem zastosowany w systemach modernizowanych.
Więcej o ofercie Immergas dowiedz się u oficjalnych dystrybutorów firmy oraz
na stronie www.immergas.pl
IMMERGAS POLSKA Sp. z o.o.
ul. Dostawcza 3a, 93-231 Łódź
tel. 42 649 36 00
www.immergas.pl, e-mail: biuro@immergas.pl
 KO M I N Y
I  KO M I N K I

FOT. KOMIN-FLEX
Komin peíni wdkaĖdym domu bardzo
waĖnÉ rol× – odprowadza na
zewnÉtrz zuĖyte powietrze oraz dym
idspaliny, powstajÉce we wszelkiego
rodzaju urzÉdzeniach grzewczych.
Jednym zdnich moĖe byË kominek,
traktowany jako efektowna dekoracja
salonu lub przeciwnie – peíniÉcy rol×
podstawowego Ĕródía ogrzewania
caíego budynku.

Jaki komin?
Informacje dotyczące przewodów kominowych są ważnym elementem każdego projektu architektonicznego. Dlatego też komin należy dobrać się już na
etapie projektowania budynku, po określeniu elementów systemu grzewczego i wentylacyjnego. Przekrój i materiał kanałów dopasowuje się bowiem w za-
leżności od rodzaju i parametrów kotła (i kominka). Planując zakup tego urządzenia, trzeba się zapoznać z jego dokumentacją techniczną. Określone są w niej
następujące parametry komina:
z odporność na temperaturę;
z odporność na działanie kondensatu;
z stopień szczelności;
z przekrój;
z wysokość.
W poniższej tabeli wyjaśniamy, jak odczytywać kody umieszczone na etykietach produktów:

Oznaczenie kodowe kominów prefabrykowanych

Przykładowe
Znaczenie Uwagi
oznaczenie kodowe
maksymalna
T 450 Liczba wskazuje dopuszczalną temperaturę spalin w °C
temperatura spalin
N – w kominie panuje podciśnienie w stosunku do
pomieszczenia z kotłem
P – nadciśnienie do 200 Pa
N klasa ciśnienia
H – nadciśnienie do 5000 Pa
Dodatkowo używa się jeszcze cyfry 1 lub 2; 2 oznacza większe dopuszczalne nieszczelności.
Uwaga! Komin klasy P2 lub H2 można instalować jedynie na zewnątrz budynku!
odporność na działanie W – do instalacji, w których powstaje kondensat
W
kondensatu D – tylko jeśli nie występuje zjawisko kondensacji
1 – gdy spalane są paliwa gazowe i płynne o zawartości
siarki do 50 mg/m³
1 odporność na korozję
2 – paliwa gazowe, płynne oraz drewno
3 – paliwa gazowe, płynne oraz stałe
odporność na pożar
sadzy oraz wymagana
G – odporne na pożar sadzy
Gxx minimalna odległość
O – nieodporne na pożar sadzy
w mm od elementów
palnych w mm

177
 KOMINY I KOMINKI
Jakie kanały?
Zużyte powietrze, dym i spaliny odprowadzane są przez komin przez następujące ka-
nały:
z dymowe – są przeznaczone do podłączenia kotłów węglowych, kominków oraz pie-
ców wolno stojących (tzw. kozy). Zazwyczaj mają średnicę 15, 18 lub 20 cm;
z spalinowe – służą do podłączenia kotłów gazowych i olejowych, a także gazowych
ogrzewaczy wody. Najczęściej mają średnicę do 8 cm, przy czym wymagane wymiary
określa producent w dokumentacji kotła;
z wentylacyjne – przeznaczone są do odprowadzania powietrza w systemie wentyla-
cji grawitacyjnej. Ich wymiary to najczęściej 14 × 14 cm (lub średnica 15 cm).
Zaleca się grupowanie w jednym kominie kilku kanałów o różnym przeznaczeniu. Ko-
miny utrudniają bowiem aranżację wnętrz, dlatego im jest ich mniej, tym lepiej. Poza
tym wykonanie komina oznacza konieczność zrobienia otworów w stropie i dachu, co
podnosi koszty inwestycyjne. Każdy element wystający z  dachu to również miejsce
potencjalnych przecieków. Do tego dochodzą kwestie estetyczne – dach, szczególnie
niewielkich rozmiarów – wygląda lepiej bez nadmiaru „wypustek”.
Schemat rozmieszczenia w kominie
kanałów wentylacyjnych, dymowych
i spalinowych.
Jaka wysokość?
Wysokość komina zależy od warunków stawianych przez producenta kotła lub ko-
minka. On też określa minimalny ciąg kominowy. Z reguły kominy nie powinny być
niższe niż 4 m, ale są też wyjątki. Odrębną sprawą jest wyprowadzenie komina po-
nad dach – zależy to od rodzaju pokrycia dachowego oraz kąta nachylenia dachu.
Jakie są zalety systemów kominowych?
Systemy kominowe to nic innego, jak kominy składane na budowie z przygotowa-
nych fabrycznie elementów. W przeciwieństwie do kominów murowanych, można
je stosować przy kotłach gazowych i olejowych. To dlatego, że spaliny z wymienio-
nych urządzeń, zawierające duże ilości pary wodnej, są obojętne dla tego typu prze-
wodów. Z tego powodu systemy kominowe są dziś tak popularne.
Inną przyczyną ich upowszechnienia jest łatwość montażu. O  ile w  przypadku
kominów murowanych łatwo o błędy wykonawcze, to przewody systemowe mon-
tuje się dość łatwo – pod warunkiem, że prace prowadzone są starannie i zgodnie
z instrukcją producenta. Dodatkową zaletą jest to, że w ramach systemu danej firmy
można kupić wszystkie niezbędne elementy – trójniki, wyczystki, czapy, nasady ko-
minowe i elementy uzupełniające, a na kompletny wyrób dostaniemy gwarancję.
Ponadto kominy systemowe zajmują w domu zazwyczaj mniejszą powierzchnię, niż
tradycyjne kominy z cegły.
Jak zbudowane są kominy systemowe?
Modele prefabrykowane oferowane są w różnych wersjach, dostosowanych do każ-
dego rodzaju paliwa i kotła bądź kominka. Ich konstrukcja jest warstwowa i składa
się z:
z kanału wewnętrznego odprowadzającego dym lub spaliny;
z obudowy, która izoluje kanał dymowy lub spalinowy od otoczenia;
z ocieplenia z wełny mineralnej między rurą wewnętrzną a obudową (chroniącego
kanał kominowy przed wychłodzeniem, a obudowę przed przegrzaniem) lub pustki
pozwalającej na doprowadzenie powietrza potrzebnego do spalania.
178
czapka
kominowa
przewody
wentylacyjne
przewód
spalinowy
wlot dylatacja
przewodu
wentylacyjnego
przewód
dymowy
kocioï
wyczystka
kominek
trzon
Kiedy zdecydować się
na komin murowany?
Kominy murowane nadają się dla kominków i kotłów zasypo-
wych (bez podajnika). Nie są raczej zalecane do kotłów z po-
dajnikiem, bo temperatura spalin w nich jest niższa i może
dochodzić do kondensacji pary wodnej ze spalin, na co tego
rodzaju kominy są nieodporne. Zdecydowanie najbardziej
szkodliwe dla nich jest mało intensywne palenie świeżym
drewnem (wilgotność ponad 20%). Powstaje wówczas dużo
pary wodnej – w wyniku odparowania wody – i dochodzi do
kondensacji, bo dym ochładza się nadmiernie, zanim zdąży
opuścić komin.
Wznosi się je podobnie jak mury – z  drobnowymiaro-
wych cegieł spajanych zaprawą. Powinny to być pełne ce-
gły ceramiczne bardzo dobrej jakości, klasy wytrzymałości
nie niższej niż 15. Użycie cegieł otworowych (kratówki) jest
niedopuszczalne, nie należy również łączyć cegieł zwykłych
i szamotowych, bo mają inny współczynnik rozszerzalności
termicznej i spoiny pomiędzy nimi łatwo pękają. Do wykona-
nia kanałów wentylacyjnych powszechnie wykorzystuje się
pustaki (najczęściej ceramiczne lub silikatowe), bo muruje
się z nich znacznie szybciej.
Dobre wykonanie tradycyjnego komina w nie mniejszym
stopniu, co od jakości materiału, zależy od umiejętności mu-
rarza. Niestety, o błędy jest nietrudno – typowym jest niesta-
ranne spoinowanie. Ponadto murowanie z małych cegieł jest
praco- i  czasochłonne. Dlatego tradycyjne kominy z  cegły
wznosi się coraz rzadziej. Innym powodem, dla którego tracą
one na popularności, jest upowszechnienie się kotłów gazo-
wych i olejowych. Wydobywające się z nich spaliny zawierają
duże ilości pary wodnej, a poza tym mają stosunkowo niską
temperaturę, co sprawia, że para skrapla się w  przewodzie
kominowym. Powstały w ten sposób kondensat, ze względu
na znaczną zawartość agresywnych substancji chemicznych,
działa niszcząco na cegłę.
 KOMINY I KOMINKI

Z czego komin systemowy?

Ze względu na materiał użyty do budowy kanału, kominy systemowe dzieli się na:
z stalowe – w zależności od źródła ciepła, stosuje się różne rodzaje stali. Produkty żaroodporne przeznaczone są na kanały dymowe do kominków i kotłów
zasypowych. Są odporne na bardzo wysoką temperaturę (ponad 600°C), ale wrażliwe na kondensat. Stal kwasoodporną wykorzystuje się przede wszystkim
na kanały spalinowe do kotłów gazowych i olejowych. Można ją stosować również w przypadku nowoczesnych kotłów na paliwa stałe, w których tempera-
tura spalin nie przekracza 300°C. Wyroby emaliowane przewidziane są do kotłów z podajnikiem oraz kominków. Charakteryzują się dużą odpornością na
kondensat i wysoką temperaturę;
z ceramiczne – tego typu produkty są cały czas unowocześniane. Przykładowo zastosowanie kwasoodpornej krzemionki do wykonania wewnętrznych
elementów przewodu kominowego sprawia, że komin jest niewrażliwy na działanie agresywnych składników kondensatu. Inne zalety ceramiki to trwałość
i odporność na zmiany temperatury. Wyroby ceramiczne są dość ciężkie, co w przypadku niewystarczającej nośności podłogi na gruncie może oznaczać
konieczność wykonania osobnego fundamentu;
z hybrydowe – to produkty ceramiczno-stalowe, których przewód wewnętrzny jest ceramiczny, obudowa zaś – stalowa. Taki komin jest więc lżejszy, łatwiej-
szy w montażu i nie wymaga fundamentu.

Czym są systemy powietrzno-spalinowe?

Wraz z kotłami z zamkniętą komorą spalania upowszechniły się tzw. systemy powietrzno-spalinowe. Umożliwiają one też wyprowadzenie spalin bezpośred-
nio przez ścianę zewnętrzną domu, bez potrzeby
prowadzenia długiego komina przez wyższe kon-
powietrze czerpane do spalania spaliny
dygnacje. rura wewnÚtrzna
Tego typu przewody wykonywane są ze stali kwa- (spalinowa) usuwane
zbkotïa
soodpornej lub z tworzywa sztucznego. Ze wzglę-
du na budowę, nazywane są też rurą w rurze (oraz
skrótami SPS – system powietrzno-spalinowy lub
LAS – z niemieckiego Luft-Abgas System) – elemen-
tem umieszczonym w obudowie odprowadzane są
spaliny, natomiast dzięki przestrzeni pomiędzy rurą
wewnętrzną a obudową do kotłów doprowadzane rura zewnÚtrzna
jest powietrze niezbędne do spalania. (osïonowa)
Uwaga! Systemy powietrzno-spalinowe można
stosować tylko w  domach wolnostojących i  przy
kotłach o mocy do 21 kW. Przekrój przez koncentryczny system powietrzno-spalinowy.

Do czego służą nasady kominowe?

W przypadku, gdy ciąg kominowy jest słaby, a obligatoryjnie także na przewodach dymowych i spalinowych w II i III strefie obciążenia wiatrem (patrz mapa),
stosuje się nasady kominowe. To elementy produkowane przeważnie z odpornej na wysoką temperaturę stali ocynkowanej, miedzi bądź stali chromoni-
klowej. Mocuje się je na szczycie komina, a ich zadaniem jest stabilizacja i wspomaganie ciągu kominowego. Urządzenia te zabezpieczają również przewód
kominowy przed powstawaniem ciągu wstecznego, który powoduje cofanie się spalin oraz chronią kominy przed wiatrami opadającymi (fenami), które
mogą powodować przyduszenie komina i zanik ciągu.
W sprzedaży dostępne są modele:
z stałe – wykorzystują energię kinetyczną wiatru do wytworzenia podciśnienia
w przewodzie kominowym. Ustawione są zawsze w takim samym położeniu. Stosuje
się je na zakończeniach przewodów wentylacyjnych i spalinowych gazowych;
z samonastawne – dzięki mechanizmowi obrotowemu, ustawiają się zgodnie z kie-
runkiem wiatru, osłaniając wylot przewodu kominowego. Po zawietrznej stronie
wytwarza się podciśnienie, które wzmacnia ciąg kominowy. Są bardziej wydajne od
modeli stałych. Mogą być montowane zarówno na przewodach wentylacyjnych, dy-
mowych, jak i spalinowych;
z obrotowe – ich głowice wprawiane są przez wiatr w ruch obrotowy. Im silniej wie-
je, tym w  przewodzie kominowym powstaje większe podciśnienie, które zwiększa
i stabilizuje ciąg oraz zapobiega ciągowi wstecznemu. Są bardzo wydajne. Stosuje się
je na przewodach wentylacyjnych.
Aby uniezależnić nasadę od wiatru, można zastosować model hybrydowy. Ma on
wentylator wyciągowy, umieszczony tak, żeby nie blokował grawitacyjnego ruchu
powietrza, dymu lub spalin. Wentylator włącza się tylko wówczas, gdy naturalny ciąg
jest niewystarczający. Urządzenia hybrydowe stosuje się do wspomagania wentylacji
grawitacyjnej wywiewnej oraz działania kominów odprowadzających spaliny z  ko-
tłów na paliwo stałe i kominków.
Strefy obciążenia wiatrem w Polsce.
Nasady kominowe należy montować w domach
znajdujących się w II lub III strefie.

179
 KOMINY I KOMINKI

Gdzie umieścić komin? Jak konserwować komin?

Kominy sytuuje się najczęściej wewnątrz budynku. Dzięki takiej lokalizacji, prze-
wód prawie na całej swojej długości jest osłonięty przed niekorzystnymi wpły-
wami atmosferycznymi – deszczem, mrozem itp. Z tego też powodu, jak również
ze względów estetycznych, wylot najlepiej umieścić w najwyższej części dachu
– blisko kalenicy, dzięki czemu ponad pokrycie będzie wystawała tylko jego nie-
wielka część.
Kominy zewnętrzne wykonuje się zazwyczaj podczas remontów, gdy nie-
możliwe jest przebicie się przez stropy i  dach, lub gdy takie przedsięwzięcie
wiązałoby się z dużymi kosztami i nakładem pracy. Składają się one z wewnętrz-
nego przewodu ze stali, dopasowanego do rodzaju współpracującego z  nim
kotła, izolacji chroniącej przed wychłodzeniem spalin oraz rury osłonowej na
zewnątrz. Tego typu komin umieszcza się na konsoli wsporczej, przymocowanej
do ściany, ewentualnie na niewielkim fundamencie. Dodatkowo co kilka metrów
rurę należy przytwierdzić do muru.
FOT. JøTUL
Aby komin działał skutecznie, a  eksploatacja była bezpieczna,
trzeba regularnie kontrolować jego stan. Zgodnie z obowiązu-
jącymi przepisami, kanały dymowe muszą być czyszczone co
3 miesiące w okresie użytkowania, natomiast spalinowe – co 6
miesięcy. Drożność kanałów wentylacyjnych należy sprawdzać
nie rzadziej, niż raz w  roku. Przeglądów powinien dokonywać
kominiarz, choć w domach jednorodzinnych dopuszcza się tak-
że samodzielne czyszczenie.
Tyle prawo – praktyka pokazuje, że wymogi te są powszech-
nie lekceważone. Tymczasem zaniedbania w tym zakresie mogą
mieć bardzo groźne skutki – zgromadzona w  kominie sadza
może się nawet zapalić. Lepiej więc nie ryzykować, szczególnie
że cena podstawowego przeglądu kominiarskiego (120–200 zł)
nie jest zbyt wygórowana.

Jaki kominek?
Na naszym rynku dominują kominki przysto-
sowane do współpracy z instalacją dystrybucji
gorącego powietrza (DGP) lub z  tzw. płasz-
czem wodnym. Popularne przez lata paleniska
otwarte – ze względu na niską efektywność
grzewczą i  ryzyko zadymienia wnętrz – sto-
sowane są obecnie sporadycznie i  traktowa-
ne przede wszystkim jako element wystroju
wnętrza.

Z czego obudowa?
Obudowę wkładów kominkowych wykonuje
się z  dowolnych materiałów niepalnych. Naj-
częściej dzieli się ona na dwie części – dolną
z  cokołem i  ściankami bocznymi oraz okap.
Część dolną można zrobić według własnego
pomysłu lub wykorzystać gotowe elementy
obudów, przeznaczone do konkretnych mo-
Jak pracuje kominek z płaszczem wodnym? deli kominków, dostępne w  wielu formach
stylistycznych i  z  różnych materiałów. Okap
Pod względem funkcjonowania kominek z płaszczem wodnym pracuje podobnie jak kocioł na pa- murowany można pozostawić odsłonięty od
liwo stałe, zapewniając jednocześnie bezpośrednie ogrzanie pomieszczenia, w którym jest posta- strony wewnętrznej. Z kolei elementy te wyko-
wiony. Ogrzana w otaczającym komorę spalania płaszczu woda kierowana jest do grzejników lub nane z  płyty gipsowo-kartonowej najczęściej
instalacji ogrzewania podłogowego (płaszczyznowego), skąd po schłodzeniu powraca do kominka. izoluje się wełną mineralną. Tak naprawdę nie
Kominki z  płaszczem wodnym wymagają wykonania podłączeń przewodów hydraulicznych jest to konieczne, ponieważ okap bez izolacji
zgodnie ze schematem instalacji, przy czym warto zapewnić sobie możliwie łatwy demontaż obu- po prostu nagrzewa się i  oddaje dodatko-
dowy, pozwalającej na dostęp do jej wnętrza. wo ciepło do pomieszczenia. Płyty odmiany
Wkłady kominkowe mogą być przystosowane do pracy w jednym z dwóch systemów. W ukła- ognioodpornej należy ułożyć dwuwarstwo-
dzie z otwartym naczyniem wzbiorczym analogicznym do tradycyjnego sposobu zabezpieczenia wo. Jeśli przewidujemy połączenie wkładu
kotłów montaż jest dość kłopotliwy, choćby dlatego, że naczynie musi znaleźć się powyżej najwy- kominkowego z instalacją DGP, niezależnie od
żej położonego grzejnika. Alternatywą jest zakup wkładu wyposażonego w układ zabezpieczenia tego, czy będzie to system grawitacyjny czy
przed przegrzaniem – zwykle wężownicę schładzającą – który może pracować w zamkniętym sys- nawiewny, w  okapie montujemy przegrodę
temie ogrzewania. Takie rozwiązanie jest mniej kłopotliwe wykonawczo, ale wymaga podłączenia poziomą z otworem pozwalającym na osadze-
domu do sieci wodociągowej. W układzie z własnym hydroforem brak prądu oznacza również brak nie rury wylotowej do podłączenia skrzynki
wody do schłodzenia wkładu. Dobrym rozwiązaniem będzie wyposażenie układu grzewczego rozdzielaczowej lub aparatu nawiewnego.
z  kominkiem w  zbiornik akumulacyjny. Dzięki niemu palenie może się odbywać zawsze z  mocą W  zewnętrznej części tego systemu rury roz-
nominalną, a więc z najwyższą sprawnością i najmniejszą ilością zanieczyszczeń. Nadmiar ciepła, prowadzające muszą być ocieplone – nawet
którego akurat w tym momencie nie potrzebujemy, przejmuje woda w zbiorniku. Mając taki zapas gdy przebiegają przez pomieszczenia ogrze-
ciepła możemy dzięki dodatkowej pompie i zaworowi mieszającemu w szerokim zakresie regulo- wane. W przeciwnym razie w okresie kiedy nie
wać temperaturę wody zasilającej grzejniki – niezależnie od aktualnej intensywności wytwarza- korzystamy z kominka, na ściankach rur może
nia ciepła w kominku. Problemem może być jednak znalezienie miejsca dla izolowanego cieplnie wykraplać się wilgoć z powietrza. Ponadto izo-
zbiornika, którego pojemność powinna wynosić 500–1000 l. lacja cieplna dodatkowo wygłusza kanały.

180
 KOMINY I KOMINKI

Czym jest kominek z DGP?

W tego typu modelach powietrze z pomieszczenia trafia przez otwór powietrze jest rozprowadzane
do pozostaïych pomieszczeñ
u dołu obudowy wkładu, a potem ogrzewa się, przepływając między
przez system rur
ściankami obudowy a  wkładem kominkowym. Następnie część wy-
pływa przez wyloty do pomieszczenia, w  którym stoi, a  reszta roz-
prowadzana jest specjalnymi kanałami do innych części domu. W ten
sposób można ogrzać jednocześnie kilka wnętrz.
Instalację wykonuje się najczęściej z izolowanych przewodów alu- kratka
miniowych o średnicy od 100 do 160 mm. Umieszcza się je pod pod- wentylacyjna
wieszanymi sufitami, w piwnicy lub na nieużytkowym poddaszu. Je-
żeli jest ono nieogrzewane, należy pomyśleć o zwiększeniu grubości
izolacji kanałów, aby uniknąć strat ciepła. Wyloty ciepłego powietrza
najlepiej umieścić w ścianach i sufitach, a na ich końcu zainstalować
odpowiednio kratki i anemostaty.
Ciepło może być dystrybuowane z kominka do kolejnych pomiesz- czÚĂÊ
czeń w sposób grawitacyjny lub wymuszony. W tym pierwszym wa- przewód dymowy ogrzanego
powietrza
riancie powietrze przenosi się na drodze samoczynnej cyrkulacji. Ze
wypïywa do
względu na małe ciśnienie i opory przepływu w kanałach, jest on mało pomieszczenia,
efektywny – ciepłe powietrze można przesyłać tylko do pomieszczeń w którym
znajdujących się w obrębie komina. W najlepszym przypadku wystar- stoi kominek,
czy to do ogrzania pomieszczenia z kominkiem oraz 2–3 przylegają- zasuwa kominkowa przez wyloty
cych do niego wnętrz. System grawitacyjny sprawdzi się więc tylko umieszczone
w mniejszych, wąskich domach. w górnej
czÚĂci okapu
Rozprowadzenie powietrza w większych, rozłożystych budynkach dystrybutor
wymaga zamontowania dmuchawy, która wspomoże przetłaczanie
powietrze ogrzewa
ciepła przez znacznie dłuższe kanały. Poprawnie dobrany pod kątem
siÚ, przepïywajÈc
wydajności wentylator umieszcza się zwykle w głównym kanale na- miÚdzy
wiewnym, powyżej kominka, np. na strychu. Aby zapewnić właściwą Ăciankami obudowy
cyrkulację powietrza w domu, niezbędne będzie pozostawienie szcze- i wkïadu powietrze
lin pod drzwiami odgradzającymi wszystkie ogrzewane pomieszcze- konieczne
nia. Decyzję o zakupie kominka z dystrybucją gorącego powietrza naj- do procesu
zimne powietrze spalania wpïywa
lepiej podjąć jeszcze na etapie projektowania domu, kiedy najłatwiej wpïywa pod z pomieszczenia
będzie rozplanować instalację i wyloty powietrza. obudowÚ do kominka
Dobrze wykonany system DGP jest bardzo wydajny i  pozwala otworami, przez otwór,
uniezależnić się od innych źródeł energii. Jego wadą jest to, że wraz umieszczonymi znajdujÈcy siÚ
w dolnej czÚĂci pod drzwiczkami
z powietrzem rurami przenosi się kurz. Można co prawda zainstalować
kominka kominka
filtry, ale zwiększają one opory przepływu powietrza.

Wkład kominkowy z systemem DGP.

Co z dopływem powietrza? Jaki opał?

Zgodnie z  wymaganiami formalnymi, do kominka musi być zapewniony do-
pływ powietrza zewnętrznego, niezbędnego do prawidłowego spalania. Pra-
widłowy napływ zapewnimy poprzez zamontowanie oddzielnego kanału łą-
czącego kominek z powietrzem zewnętrznym, ew. przez nawiewniki okienne
lub ścienne . Zależnie od typu wkładu kominkowego, powietrze doprowadzane
jest bezpośrednio do króćca powietrznego wkładu lub – gdy nie jest on do tego
przystosowany – musimy wyprowadzić wylot w pobliże otworów wlotu do ko-
mory spalania i przykryć ozdobna kratką.
Choć niektórzy producenci dopuszczają, aby w kominku palić bry-
kietami drzewnymi lub węglem brunatnym, najczęściej stosowa-
nym opałem jest drewno. Najlepiej do tego celu nadają się twarde
odmiany drewna liściastego: brzoza, dąb bądź drewno z  drzew
owocowych. Drewno drzew iglastych w  czasie palenia strzela
gradem iskier. Chociaż tworzy to zupełnie inny efekt niż przy spo-
kojnym paleniu się drewna liściastego i  ma wielu zwolenników,
jednak dla instalacji kominowej
FOT. DOVRE

i  samego kominka nie jest dobre.

Drewno iglaste zawiera bowiem
dużo żywicy i podczas spalania za-
Koza zamiast kominka? nieczyszcza palenisko i komin. Wil-
gotność drewna nie powinna być
Kominek to nie jedyna opcja, aby mieć w domu kontakt z żywym ogniem. Dużą większa niż 20%, dlatego powinno
popularnością cieszą się też piece wolnostojące, zwane potocznie kozami. być ono składowane min. 1,5 roku.
Tego typu urządzenie jest znacznie lżejsze od kominka, nie wymaga obudo- Czas pracy bez uzupełniania opału
wy, a  jedynie podłączenia do osobnego przewodu kominowego. Warunkiem zależy od urządzenia i  wynosi za-
jest zabezpieczenie przed wysoką temperaturą podłogi, ściany i stropu w jego zwyczaj 8–10 godzin.
pobliżu i odsunięcie wszystkich mebli i elementów wyposażenia na bezpieczną
odległość. Kozy są nie tylko lokalnym źródłem ciepła, ale i ozdobą – dzięki róż-
norodnej stylistyce można je dopasować do każdego wnętrza.

181
 KOMINY I KOMINKI

UWAGA NA BŁĘDY! Na co zwracać uwagę

przy wyborze kominka?
Wybierając kominek należy zwrócić uwagę nie tylko na
jego estetykę. Inne istotne parametry, to:
Pozostawienie resztek sadzy w remontowanym kominie.
z moc – wbrew pozorom podawana przez producentów
Przed rozpoczęciem remontu, należy dokładnie oczyścić kanały dymowe i  spalinowe.
maksymalna moc urządzenia nie ma większego znacze-
Zabieg ten wymaga szczególnej staranności, jeśli kanał będziemy wykorzystywać jako
nia – bardziej liczy się nominalna moc grzewcza, wylicza-
powietrzny, połączony z  kotłem z  zamkniętą komorą spalania. Pozostawienie resztek
na jako średnia z  trzech godzin palenia w  określonych
sadzy może doprowadzić do zanieczyszczenia palnika i wymiennika ciepła oraz awarii
warunkach testowych; błędem jest kupowanie kominka
kotła.
o zbyt dużej mocy, której potem i tak się nie wykorzystu-
je;
Nieuwzględnienie schładzania ścianek komina.
z sprawność – ten parametr (wyrażany w  procentach)
Przy montażu rur powietrzno-spalinowych, lub wykorzystaniu istniejącego kanału do
oznacza, jaka część energii powstającej podczas spalania
doprowadzenia powietrza niezbędnego do spalania, trzeba wziąć pod uwagę znaczne
drewna przy paleniu z mocą nominalną jest odzyskiwana
schładzanie ścianek zewnętrznych (zwłaszcza w  górnym odcinku komina). Może ono
w postaci ciepła;
spowodować wykraplanie się pary wodnej, np. na poddaszu (zatem konieczne będzie
z rodzaj paliwa – w większości kominków pali się drew-
ułożenie tam ocieplenia).
nem, ale niektórzy producenci dopuszczają także brykie-
ty drzewne, ewentualnie węgla brunatnego;
Brak kwasoodpornego wkładu przy współpracy z kotłem gazowym lub olejowym.
z materiał – wkłady żeliwne są cięższe od stalowych,
Przystosowanie komina do współpracy z  takimi kotłami wymaga wstawienia wkładu
bardziej odporne na korozję i  trwalsze; stalowe wystę-
ze stali kwasoodpornej – nie tylko ze względu na obowiązujące przepisy, ale również
pują natomiast przeważnie w bardziej nowoczesnej sty-
dlatego, że wkład zapobiega szybkiemu niszczeniu komina (pozostałości sadzy w połą-
listyce;
czeniu z wilgotnymi spalinami z kotła gazowego oddziałują bowiem niszcząco na kanał
z czas pracy bez uzupełniania opału – im dłuższy, tym
kominowy).
wygodniej, choć podawane przez producentów wartości
(nawet 12 godzin) trzeba traktować orientacyjnie, tym
Podłączenie do jednego kanału dwóch urządzeń.
bardziej, że bardzo dużo zależy od jakości drewna opało-
Do jednego kanału dymowego czy spalinowego nie wolno podłączać dwóch urządzeń
wego: gatunku, wilgotności i średnicy polan. Faktycznie
grzewczych, np. kotła węglowego i kominka. Dopuszczalne jest to tylko w przypadku
jest to czas utrzymania żaru przy minimalnej intensyw-
kotła gazowego i podgrzewacza z zamkniętą komorą spalania.
ności spalania;
z sposób otwierania drzwiczek – większość kominków
Za mały przekrój kanału kominowego.
otwierana jest na bok, ale w  sprzedaży są też wkłady
Przekrój kanału nie może być mniejszy, niż króćca przyłączeniowego w kotle. Trzeba też
z  szybą podnoszoną do góry (tzw. gilotyny) – bardziej
zwrócić uwagę, by rura przyłączeniowa nie była osadzona zbyt głęboko, zmniejszając
przypominają otwarte paleniska i łatwiej jest wkładać do
prześwit w kominie.
środka opał;
z okres gwarancji – podobnie jak w przypadku innych
Niewłaściwe wyprowadzenie kanałów wentylacyjnych.
urządzeń – im dłuższy, tym lepiej (maksymalnie sięga
Powinny być wyprowadzone na przestrzał przez boczne ścianki komina – zapewni to
10 lat).
prawidłowy ciąg i  zapobiegnie wstecznemu wtłaczaniu powietrza przez wiatr. Kanały
dwurzędowe można wyprowadzić do góry, zakładając nasadki wentylacyjne (typu H lub

FOT. KRATKI
obrotowe).

Niedostateczny ciąg kominowy.

Istotny wpływ na uzyskanie właściwego ciągu kominowego ma to, czy zapewniony jest
dopływ powietrza zewnętrznego. Doprowadzenie go do palenisk z  otwartą komorą
spalania nie może odbywać się poprzez kanały wentylacyjne, lecz poprzez oddzielny
nawiewnik w postaci otworu w ścianie zewnętrznej (tzw. zetkę) lub rurę nawiewną.

Niewłaściwy montaż wyczystki. Zobacz jak

Lokalizacja wyczystki ma zapewniać do niej łatwy dostęp (pozwalający na usunięcie
nagromadzonych osadów). Wyczystka powinna być zamykana podwójnymi, szczelnymi
drzwiczkami. Przy kanałach spalinowych ze zbieraczem skroplin, należy zapewnić ich
odprowadzenie do zbiornika lub kanalizacji.
Nietrwałe zwieńczenie komina.
Popularne zwieńczenie z drążonych cegieł klinkierowych nie jest zbyt trwałym rozwią-
zaniem, gdyż woda wnika poprzez spoiny w otwory cegieł, doprowadzając z czasem do
pęknięć i wykruszeń. W takiej sytuacji warto dodatkowo zamocować osłonę z blachy za-
krywającej wierzch komina.
Nieszczelna obróbka blacharska.
Przy naprawie odcinka komina ponad dachem, szczególną uwagę trzeba zwrócić na
szczelne zamocowanie obróbki blacharskiej wokół komina. Powinna być zagłębiona
w  jego ściankach i  uszczelniona silikonem. Zbyt płytkie osadzenie blachy – zwłaszcza
przy obmurówce ceglanej z wgłębionymi spoinami – sprawi, że woda opadowa będzie
przenikać wzdłuż fug, powodując zawilgocenie poddasza.
dziaïa
biokominek
A może biokominek?
Ciekawą alternatywą dla kominków są biokominki. Tego
typu urządzenia opalane są etanolem w postaci płynnej
lub żelowej. Ponieważ paliwo praktycznie całkowicie się
spala, możemy je instalować też w pomieszczeniach bez
przewodów kominowych, pod warunkiem, że będziemy
je regularnie wietrzyć. Biokominki nie stanowią źródła
ciepła, lecz dzięki atrakcyjnej formie mogą być efektow-
ną ozdobą salonu. Dostępne są zarówno modele wol-
nostojące (nie tylko prostokątne, ale i okrągłe, w kształ-
cie walca itp.), jak i  przeznaczone do wkomponowania
w meble lub zawieszenia na ścianę.

182

Ania i Jarek – Członkowie Klubu Budujących
Dom, wolnostojącą kozę użytkują od 2015 r.
Dom: murowany, parterowy, pow. 100 m2, ogrzewany powietrzną pompą ciepła
i wentylowany instalacją z rekuperatorem krzyżowym.
Koza grzewcza: ze stali, z cylindrycznym korpusem, komorą spalania akumulują-
cą ciepło, panoramiczną szybą i systemem „czysta szyba”; moc nominalna 8 kW,
sprawność do 78%. Lokalizacja – w salonie, przy centralnej ścianie. Komin z ka-
nałem dymowym – systemowy, o przekroju 200 mm. Kanał nawiewny – z PVC,
100 mm. Paliwo – drewno drzew liściastych. Piec używany – dla przyjemności.
Decyzja: postawiliśmy systemowy komin do kotła gazowego, jednak po pertur-
bacjach z doprowadzeniem do domu sieci gazowej, ostatecznie zamontowali-
śmy pompę ciepła. Żeby wykorzystać istniejący, ale nieużywany, komin, kupili-
śmy kozę. Wybraliśmy cylindryczny model z półokrągłą szybą, przez którą widać
dużo ognia. To był znakomity zakup!
Rady i przestrogi:
– W dole korpusu został fabrycznie wmontowany wlot z przepustnicą, przez któ-
ry możemy odpowiednio regulować dopływ świeżego powietrza przez kanał na-
wiewny o średnicy 100 mm. Zrobiliśmy go z rury PVC. Koza ma system potrójnego
dopowietrzania komory spalania – świeże powietrze jest doprowadzone pod ruszt,
a powietrze wtórne przez otwory w ściance tylnej. Działa też kurtyna powietrzna,
chroniąca szybę przed szybkim zabrudzeniem. Opał dopala się dzięki zastosowa-
niu w palenisku dwóch deflektorów, stalowego i Acumotte. Komora spalania jest
wyłożona materiałem akumulującym ciepło, który sprawia, że korpus ze stali jest
ciepły przez kilka godzin od wygaśnięcia ognia. Palenie w kozie należy do czynno-
ści przyjemnych, ale mała szerokość i głębokość komory wymusza cięcie drewna na
krótkie kawałki, o dł. 20 cm. Jest natomiast dość wysoka, więc mieści 8–12 kloców.
Wadą jest opadanie rozżarzonego drewna i dopalanie się go przy szybie, dlatego
nie możemy wtedy otwierać drzwiczek, a potem część popiołu spada na podłogę.
Uczulamy na to – posadzka koniecznie musi być ognioodporna i łatwa do umycia.
Zauważyliśmy, że najdłużej spalają się okrąglaki, nie drewno łupane. Rozgrzane i sty-
gnące urządzenie wydaje dźwięki – „pyka”, co dla niektórych może być minusem.
– Zamówiliśmy komplet – kozę z usługą monterską.
Koszty: koza 2200 zł, materiały i robocizna 300 zł; użytkowanie – spala się 1 mp.
drewna za 200–240 zł; czyszczenie komina 150 zł.
à Pod popielnikiem znajduje
siÚ fabryczny wlot Ăwieĝego
powietrza ibprzepustnica.
Á Koza grzeje caïym korpusem
ibstalowÈ rurÈ, odprowadzajÈcÈ
spaliny do systemowego komina.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Bożena – Członkini Klubu Budujących Dom, ko-
minek z płaszczem wodnym użytkuje od 2004 r.
Dom: murowany, dwukondygnacyjny, pow. 340 m2, ogrzewany kotłem na olej opa-
łowy, albo kominkiem z płaszczem wodnym.
Kominek z płaszczem wodnym: żeliwny wkład, z paleniskiem wyłożonym szamo-
tem, moc 24 kW. Lokalizacja – w salonie, przy zewnętrznej ścianie, w centralnym
miejscu. Komin z kanałem dymowym – murowany, 220 mm, wkład ceramiczny.
Kanał nawiewny – z PVC, 100 mm. Paliwo – drewno drzew liściastych, teraz grab.
Kominek używany – do doraźnego ogrzewania domu i c.w.u.
Decyzja: kiedy budowałam kominek, olej opałowy był tani, więc wkład z płasz-
czem wodnym traktowałam jako drugie źródło ogrzewania pomieszczeń i c.w.u.
Obecnie przydaje się do obniżenia kosztów oleju opałowego. Koniecznie chciałam
mieć kominek z jak największym „oknem”, żeby cieszyć się widokiem ognia oraz
z ładnie wyglądającym paleniskiem. Z racji dużej powierzchni mieszkalnej, musiał
mieć odpowiednio dużą moc.
Rady i przestrogi:
– Monter okazał się doświadczonym specem – ustawień na sterownikach nie mu-
siałam potem zmieniać. Instalacja z kominkiem od czternastu lat działa efektywnie.
Kiedy pali się w kominku, od czasu do czasu słychać bulgotanie wody. Automatyka
kieruje ją ze zbiornika na wkładzie najpierw do grzejników, następnie ewentual-
nie do zasobnika c.w.u. o pojemności 250 l. Po pięciu latach eksploatacji wezwa-
łam serwisanta, ponieważ usłyszałam inny niż dotąd chlupot wody. Wymiana roz-
szczelnionego naczynia wyrównawczego kosztowała 600 zł. Innym razem musiał
założyć nowy filtr i dokonać przeglądu instalacji za 150 zł. Samo spalanie polan jest
naprawdę efektywne. Wystarczają 2 lub 3 kloce wysokokalorycznego drewna, by
woda w instalacji szybko stała się gorąca, i co jeszcze ważne – drewno spala się po-
woli i do końca, na miałki popiół. To zasługa dopracowanego paleniska i jego para-
metrów technicznych. System szybrów daje możliwość regulacji dopływu świeże-
go powietrza przez kanał nawiewny, bezproblemowego rozpalania ognia, a potem
sterowania intensywnością palenia. Szybko się tego nauczyłam. Szybkę czyszczę
często, żeby widzieć ogień, wykorzystując mokry popiół i gazety. Popiół z szuflady
i rusztu wybieram co 2 palenia.
Ostrzegam – instalacja kominka z płaszczem wodnym jest kosztowna i skompliko-
wana! Trzeba się do niej odpowiednio przygotować. Montaż wkładu i włączenie go
w moją instalację z kotłem na olej opałowy trwały jeden dzień, ale inne działania –
typu wylanie solidnego postumentu, postawienie komina i dodanie ceramicznego
wkładu, doprowadzenie instalacji elektrycznej, wykonanie obudowy – były dłuższe
i droższe, niż 3000 zł, które wydałam na sam osprzęt wkładu, m.in. pompy, zawory,
zabezpieczenia i robociznę. Dla dodatkowego bezpieczeństwa w salonie zamon-
towałam czujnik dymu. Ciąg polepsza strażak na kominie.
Koszty: wkład z montażem 10 000 zł (w tym samo urządzenie 7000 zł); użyt-
kowanie – drewno 3–5 mp. × 200 zł/mp.; czyszczenie komina raz w roku 250 zł.
à System szybrów jest maïo wi-
doczny, lecz umoĝliwia dozowa-
nie powietrza zbzewnÈtrz, ïatwe
rozpalanie ognia ibdïugie spalanie
drewna.
Á Otwór rewi-
zyjny zapewnia
dostÚp do waĝ-
nych elemen-
tów instalacji
przy wkïadzie
zbpïaszczem
à ¿eliwny wkïad zbpïaszczem wodnym wodnym.
ma duĝÈ szybÚ, wysokÈ zimnÈ
obudowÚ ibefektownÈ ramÚ zbdrewna.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Maria i Krzysztof – Czytelnicy Budujemy Dom,
kominek z wymuszonym systemem DGP użyt-
kują od 2000 r.
Dom: w konstrukcji sumikowo-łątkowej, dwukondygnacyjny, pow. 200 m2, ogrze-
wany kominkiem z DGP, kotłem na gaz z sieci i instalacją solarną.
Kominek: zamknięty żeliwny wkład o mocy 18 kW; na korpusie 7 żeber radiacyj-
nych. Obudowa – tzw. zimna, z ognioodpornych płyt g-k oraz wełny mineral-
nej z ekranem aluminiowym. System DGP – z dmuchawą, elastyczne rury sta-
lowe o śr. 200 mm. Komin – murowany, w kanale dymowym wkład ceramiczny
o przekroju 220 mm. Kanał nawiewny – z rury PVC o śr. 100 mm. Paliwo – drew-
no drzew liściastych (dąb, grab, olcha). Kominek używany w celu – ogrzewania
domu. Lokalizacja – w centrum budynku.
Decyzja: od początku traktowaliśmy kominek jako podstawowe źródło ciepła
i dlatego poprowadziliśmy od niego promieniście system rur DGP z elektrycz-
ną dmuchawą. Kocioł na gaz z sieci i grzejniki zamontowaliśmy dopiero po roz-
budowie domu. Służy on do dogrzania wnętrz podczas największych mrozów
i przygotowywania ciepłej wody. Kilka lat temu na zewnętrznych ścianach poło-
żyliśmy dodatkowe ocieplenie o gr. 10 cm i od tego momentu znowu wystarcza
głównie ogrzewanie kominkiem.
Rady i przestrogi:
– Podczas budowy domu murarze przygotowali betonowy cokół pod ciężki kominek
oraz wymurowali komin z szerokim przewodem dymowym. Kiedy kupiliśmy żeliwny
wkład, monterzy włożyli do przewodu, od góry, wkład ceramiczny. Zadbaliśmy rów-
nież o dostarczanie dużej ilości świeżego powietrza – rurą z przepustnicą i cyrkula-
cyjnie, poprzez kratki w obudowie kominka, zamontowane przy podłodze. Zimne
powietrze pobieramy rurą z łazienki z sauną – znajduje się za ścianą z kominkiem
– której rzadziej używamy i uchylamy w niej okno. Obudowa kominka z ogniood-
pornych płyt g-k i wełny z ekranem gromadzi dużo ciepła, bo jest szeroka i wysoka
na 3 m. Do uwolnienia ciepła spod niej służą kratki oraz DGP z rurami, skierowany-
mi do dwóch łazienek, sypialni, pokoju telewizyjnego. Najwięcej ciepła ulatuje do
otwartych pomieszczeń dziennych. Salon jest wysoki – na 5 m – i cyrkulacja grawi-
tacyjna dobrze tu funkcjonuje. Mechaniczny układ DGP od początku się sprawdza
– raczej nie brudzi ścian i sufitów, dmuchawa działa cicho, zapach przypalonego
kurzu wyczuwa się tylko pierwszego dnia po dłuższym niepaleniu.
– Krzysiek: palę tylko suchym drewnem! Z wkładem „po zęby” kominek wytrzy-
muje 8 godzin, dokładam drewna 3 razy na dobę. Kominiarz przyjeżdża raz w roku,
ale kilka razy sam czyszczę komin. Starannie zeskrobuję tłusty nalot ze strażaka.
Sadzę z wyczystki wybieram 2 razy w roku. Popiół z popielnika – raz w tygodniu.
Koszty: wkład 4500 zł; obudowa 4000 zł; użytkowanie – drewno 15 mp. × 180 zł/mp.;
czyszczenie komina i wyczystki 150 zł.
 Pïyty zbtrawertynu wokóï
drzwiczek zamkniÚtego wkïadu
majÈ kojarzyÊ siÚ zbszerokÈ ramÈ
obrazu. Obrazem jest ogieñ.
Á Kratka przy podïodze ibciÚgno
przepustnicy wbrurze doprowadzajÈ-
cej Ăwieĝe powietrze zbzimnej ïazien-
ki zbsaunÈ.
Gienia – Czytelniczka Budujemy Dom, kominek
z grawitacyjnym rozprowadzaniem ciepła
użytkuje od 2000 r.
Dom: w konstrukcji szkieletu drewnianego, parterowy, pow. 105 m2. Ogrzewany
kominkiem i kotłem na gaz z sieci. Wentylacja grawitacyjna.
Kominek: żeliwny wkład z komorą wyłożoną szamotem, moc 12 kW, sprawność do
76%. Obudowa – zimna i gorąca. Komin z kanałem dymowym – murowany, o śr.
200 mm, z wkładem ceramicznym. Kanał nawiewny – z PVC, przekrój 150 mm.
Paliwo – mieszane drewno drzew liściastych. Kominek używany do – ogrzewa-
nia domu. Lokalizacja – w salonie, w centrum budynku.
Decyzja: odkąd przeszłam na emeryturę, ogrzewam dom głównie kominkiem,
a kocioł gazowy wykorzystuję tylko do dogrzania oranżerii w okresie silnych mro-
zów oraz podgrzania wody użytkowej. Mój brat produkował kiedyś żeliwne ko-
minki i z synami montował je u klientów, więc dobrał dla mnie model i pokierował
pracami. Specjalnie na potrzeby kominka wymurowałam z rozbiórkowej cegły ce-
ramicznej krótkie ścianki dzielące przestrzeń dzienną od prywatnej. U ich zbiegu,
na betonowym postumencie, brat zamontował wkład i obudowę.
Rady i przestrogi:
– Po kilku pierwszych latach użytkowania kominka nie byłam do końca zadowo-
lona z obudowy. Poprosiłam brata o modernizację. Polegała na domurowaniu
z cegły ceramicznej narożnika i połączeniu nim istniejących ścianek działowych
oraz na poprowadzeniu, wewnątrz powiększonej obudowy, dłuższej rury spali-
nowej. Wcześniej nie było „ciepłego” narożnika z cegieł, tylko obudowa z płyt g-k.
Przylegające do niej ściany, co prawda, nagrzewały się od gorącego powietrza, ale
to było za mało. Teraz jest o niebo lepiej. W sercu domu utworzył się duży akumu-
lator ciepła – żałuję jednak, że nie było mnie stać na cegłę klinkierową albo szamo-
tową. Oprawiliśmy w nim dwie kratki – przez dolną do wnętrza obudowy zasysa
się zimniejsze powietrze zalegające przy podłodze, przez drugą – gorące wydo-
staje się spod obudowy kominka i kieruje w stronę łazienki i sypialni. Przeszklone
drzwiczki i kratka z przodu przekazują gorące powietrze do strefy dziennej i oran-
żerii. Szybkiemu ogrzaniu domu sprzyja lokalizacja kominka w samym jego środ-
ku. Wszędzie jest ciepło, nawet do 24°C.
– Z samego wkładu jestem zadowolona. Daje radę już 18 lat. Wygodne są szczegól-
nie dzielone drzwiczki, o dwóch krótkich skrzydłach. Łatwiej się nimi operuje, w po-
równaniu z jednym dużym skrzydłem rozwieranym na bok. Radzę jednak uważać
przy ładowaniu drewna. Pewnie dokładając polan, uderzyłam nimi tylną płytę sza-
motową. Pękła i muszę ją wymienić. Rok temu brat założył nowe uszczelki wokół
drzwiczek, kupiłam je w hipermarkecie. Popiół wyjmuję z szuflady raz w tygodniu
i rozsypuję na pryzmie kompostowej. Jest czysty, bo palę drewnem drzew liścia-
stych, grabem, olchą, brzozą. Szybę myję specjalnymi preparatami.
Koszty: wkład 4000 zł, materiały 500 zł, robocizna własna; użytkowanie – drew-
no 12 mp. × 150 zł/mp.; czyszczenie komina 180 zł.
à TylnÈ czÚĂÊ obudowy kominka
à ¿eliwny wkïad celowo tworzy naroĝnik wymurowany zbcegïy
zaopatrzono wbgrawitacyjny ceramicznej. Osadzono wbnim dwie duĝe
sposób rozprowadzania ciepïa, kratki, uïatwiajÈce cyrkulacjÚ gorÈcego
ĝeby pracowaï bez prÈdu. powietrza.

S Y S T E M Y KO M I N O W E WA D E X
ZASTOSOWANIE
Systemy kominowe produkcji PPH WADEX S.A. przeznaczone są do odprowa-
dzania spalin z urządzeń grzewczych opalanych gazem, olejem opałowym
oraz ekologicznymi paliwami stałymi. Stosowane są w budynkach jedno-
i wielorodzinnych oraz w obiektach użyteczności publicznej i przemysłowych.
Konstrukcja systemów umożliwia zastosowanie ich również do odprowadzania
spalin, wytwarzanych przez urządzenia technologiczne w procesach przemy-
słowych, a także w układach wentylacyjnych.
ZALETY
Wszystkie elementy systemów kominowych wykonane są ze stali nierdzew-
nych pochodzących z najlepszych europejskich hut. Sprawdzone rozwiązania
technologiczne oraz dokładność wykonania gwarantują łatwy i szybki montaż
oraz długoletnie użytkowanie instalacji. Szeroki asortyment pozwala zbudo-
wać nawet najbardziej złożony system kominowy. Rozbudowana sieć dystry-
bucji PPH WADEX S.A. zapewnia dostępność towaru na terenie całego kraju
oraz poza jego granicami.
CHARAKTERYSTYKA
Jednościenne systemy kominowe:
SPU – stosowany jako wkład do istniejących szachtów kominowych w celu
odprowadzania spalin z urządzeń grzewczych, opalanych gazem lub olejem
opałowym, pracujących w podciśnieniu; elementy systemu wykonane są ze
stali nierdzewnej o grubości 0,5–0,8 mm; w ofercie także elementy owalne oraz
przewody elastyczne;
SPUż – stosowany jako wkład do istniejących szachtów kominowych w celu
odprowadzania spalin z urządzeń grzewczych, opalanych drewnem i ekologicz-
nymi paliwami stałymi, pracujących w podciśnieniu; elementy systemu wykona-
ne są ze stali nierdzewnej z grupy żaroodpornych o grubości 1 mm; asortyment
zawiera również elementy owalne;
TURBO – stosowany do kotłów kondensacyjnych, opalanych gazem lub olejem
opałowym, pracujących w nadciśnieniu; elementy systemu produkowane ze
stali nierdzewnej i kwasoodpornej o grubości 0,5 mm (system rozdzielczy) oraz
koncentryczny;
SPUk – przeznaczony do odprowadzania spalin z kotłów kondensacyjnych
opalanych gazem lub olejem opałowym, pracujących w nadciśnieniu; elementy
systemu wykonane są ze stali nierdzewnej o grubości 0,5–0,8 mm;
TURBO PPH – system odprowadzania spalin wykonany z polipropylenu (PPH),
przeznaczony do kotłów kondensacyjnych o maks. temperaturze spalin 120°C;
ZSPS – zintegrowane systemy powietrzno-spalinowe służące do odprowadza-
nia spalin i doprowadzania powietrza do kotłów kondensacyjnych opalanych
gazem lub olejem opałowym, pracujących w nadciśnieniu, włączonych do tego
samego przewodu spalinowego. System ZSPS jest w każdym przypadku rozwią-
zaniem indywidualnym, PPH Wadex S.A. służy pomocą na etapie projektowania;
PREZENTACJA FIRMOWA
KSK – system kaskadowy przeznaczony do odprowadzania spalin z kilku urzą-
dzeń grzewczych opalanych gazem lub olejem opałowym, zainstalowanych
w kotłowni, z których spaliny odprowadzane są do jednego, zbiorczego przewo-
du spalinowego;
WK – elementy przyłączeniowe do kotłów stałopalnych wykonane z blachy
czarnej DC01 o grubości 2 mm (rury, kolana, redukcje itp.).
Dwuścienne (izolowane) systemy kominowe:
DWW – stosowany jako komin zewnętrzny w celu odprowadzania spalin z urzą-
dzeń grzewczych opalanych gazem lub olejem opałowym, pracujących w pod-
ciśnieniu; elementy systemu są wykonane ze stali nierdzewnej i kwasoodpornej
o grubości 0,5–0,8 mm; izolacja o grubości 50 mm wykonana jest z wełny mine-
ralnej w postaci łupek;
DWWż – stosowany jako komin zewnętrzny w celu odprowadzania spalin
z urządzeń grzewczych opalanych drewnem lub ekologicznymi paliwami stały-
mi, pracujących w podciśnieniu; przewód spalinowy wykonany jest z materiału
zaliczanego do gatunku żaroodpornych o grubości 1 mm; izolacja z wełny cera-
micznej o grubości 50 mm;
DWWk – stosowany jako komin zewnętrzny w celu odprowadzania spalin
z kotłów kondensacyjnych opalanych gazem lub olejem opałowym, pracują-
cych w nadciśnieniu; przewód spalinowy wykonany jest ze stali nierdzewnej
o grubości 0,5–0,8 mm; izolacja wykonana jest z wełny mineralnej o grubości
50 mm w postaci łupek.
INFORMACJE DODATKOWE
Usługi: szkolenia, doradztwo techniczno-handlowo-projektowe; usługi wykra-
wania, cięcia i zaginania różnego rodzaju materiałów; realizacja nietypowych
elementów wg wytycznych klienta
Pozostała oferta: półwyroby oraz wyroby gotowe ze stali nierdzewnej dla
potrzeb sektora sanitarnego, motoryzacyjnego i budownictwa.
PPH WADEX S.A.
ul. Jerzmanowska 8, 54-519 Wrocław
tel.: +48 71 336 70 80, +48 71 336 80 26, fax: +48 71 336 70 87
www.wadex.pl, e-mail: sprzedaz@wadex.pl
185
 W O DA W  D O M U
WdkaĖdym domu potrzebna jest woda. Woda z wodociągu – jakie formalności?
MoĖna jÉ pozyskiwaË zdwíasnej studni Aby skorzystać z  zewnętrznej sieci wodociągowej niezbędna jest
zgoda lokalnego zakładu wodociągowego. To właśnie w  niej po-
lub czerpaË zdwodociÉgu. Zdpozoru winno znaleźć się ustalenie, że budynek ma zostać podłączony do
miejskiej lub gminnej sieci wodociągowej. Dom oraz przyłącze po-

wydaje si×, Ėe pierwsza opcja jest winny być również naniesione na sytuacyjno-wysokościową mapę
działki. Jeśli doprowadzenie wody musi przebiegać przez inne
działki, należy uzyskać pisemną zgodę ich właścicieli. Z wymienio-
korzystniejsza, bo woda jest nymi dokumentami należy udać się do zakładu wodociągowego.
Jego pracownicy ustalą techniczne warunki przyłączenia, m.in.
darmowa. Wdpraktyce idtak miejsce wpięcia przyłącza oraz zakres niezbędnej rozbudowy sieci.
Inwestor powinien otrzymać również projekt umowy, która zosta-
poniesiemy koszty, bo b×dzie ona nie zawarta po wykonaniu prac. W treści warunków powinno być
zawarte oświadczenie zakładu wodociągowego zapewniające do-

wymagaía uzdatniania.
Czy projekt instalacji jest niezbędny?
W  domach jednorodzinnych nie ma formalnego wymogu sporządzania
szczegółowego projektu instalacji wodociągowej. Najlepiej jednak instala-
cję wodną rozprowadzić na podstawie projektu, w którym określa się: trasę,
średnice, materiał i rodzaj rur, miejsce zamontowania zaworów, wodomierza
i  urządzenia hydroforowego (jeśli są potrzebne). Najczęściej projektuje się
jednocześnie instalację wodną i  kanalizacyjną. Podczas montażu instalacji
bez projektu może zdarzyć się bowiem tak, że wykonawca będzie namawiał
nas do zrobienia instalacji w technologii, do której ma niezbędne oprzyrzą-
dowanie i doświadczenie, a nie w takiej, która dla naszego jest domu najlep-
sza. Warto zatem powierzyć zaprojektowanie instalacji sanitarnych upraw-
nionemu projektantowi, a wykonawcy – jego skrupulatną realizację.
Potrzebny wodomierz
stawę wody na działkę.
Na podstawie warunków technicznych wykonuje się projekt przy-
łącza. Powinien to zrobić specjalista z  odpowiednimi uprawnie-
niami. Najlepiej skorzystać z usług projektanta wskazanego przez
zakład wodociągowy. Przy późniejszym uzgadnianiu projektu
w  Zespole Uzgadniania Dokumentacji (ZUD) – działającym przy
starostwie, jego pozycja będzie zdecydowanie lepsza niż człowieka
z zewnątrz. Pomyślne załatwienie spraw w ZUD, pozwala zwrócić
się do urzędu miejskiego lub gminnego o zatwierdzenie projektu
i wydanie zezwolenia na budowę. Po otrzymaniu tego dokumentu
geodeta może wytyczyć trasę przyłącza w terenie. Jego wykonanie
jest obowiązkiem właściciela wodociągu, który oczywiście może
wynająć do tego celu specjalistyczną firmę.
Po zakończeniu prac (czas trwania zależy od długości przyłącza),
trzeba ponownie wezwać geodetę. Sprawdza on, czy przebieg
przewodu jest zgodny z  projektem. Jest to tak zwana inwentary-
zacja powykonawcza przyłącza wodociągowego. W  razie stwier-
dzenia jakichś odchyleń, odnotowywane są one na projekcie.
Sprawdzenia samej instalacji oraz jej odbioru powinien dokonać
uprawniony inspektor (np. z  ramienia spółki wodnej). Dokumen-
tację wszystkich tych czynności należy przekazać właścicielowi
wodociągu. To on z  kolei występuje do starostwa o  opinię, czy
dokumentację inwentaryzacyjną można uznać za uzgodnioną.
Uzyskanie dokumentu w starostwie otwiera drogę do podpisania
umowy na dostawę wody.
FOT. DAIKIN

Aby stać się pełnoprawnym odbiorcą wody wodociągowej należy zainstalo-

wać wodomierz. Przeważnie montuje go zakład wodociągowy. On również
decyduje, jaki rodzaj urządzenia jest potrzebny. Może jednak pozostawić tę
sprawę odbiorcy i ograniczyć się do sprawdzenia, czy wodomierz został zain-
stalowany we właściwy sposób. Końcowym etapem procesu podłączania się
do wodociągu jest odbiór przyłącza z wodomierzem. Dokonuje tego zakład
wodociągowy. Jeżeli jest on również dostarczycielem wody ciepłej, to drugi
przewód musi być także zaopatrzony w wodomierz.
Uwaga! Na przyłączu wodociągowym powinien znaleźć się zawór anty-
skażeniowy, który zapobiega cofaniu się wody z instalacji domowej do sieci
wodociągowej, w przypadku spadku ciśnienia w tej ostatniej. Za wodomie-
rzem warto zamontować przynajmniej prosty filtr do wody, zatrzymujący
grubsze zanieczyszczenia (piasek itp.), co zapobiegnie przyspieszonemu zu-
życiu elementów armatury w instalacji wodnej.

186
 WODA W DOMU

Co z jakością wody z sieci?

Jakość wody z sieci musi odpowiadać normom, które określają: zawartość soli mineralnych, bezpieczeństwo bakteriologiczne oraz cechy organoleptyczne
(smak, zapach). Zakład wodociągowy jest zobowiązany do stałego monitorowania jakości wody. Jeśli stwierdzi zanieczyszczenie, którego nie jest w stanie
usunąć na bieżąco, ma prawo odciąć dopływ wody. Klienci są wówczas obsługiwani ze źródeł awaryjnych (beczkowozy).
Utarło się przekonanie, że woda z sieci musi mieć nieprzyjemny smak chloru, którego związków dodaje się w celu dezynfekcji. Obecnie coraz częściej zamiast
chloru stosuje się inne środki. Inną dosyć powszechną zmorą odbiorców było jeszcze do niedawna zanieczyszczanie wody produktami procesów korozyj-
nych. Ta bolączka również odchodzi powoli w przeszłości. Nowoczesne materiały instalacyjne nie psują bowiem jakości wody.

Jaki rodzaj studni?

Najpopularniejsze przed laty studnie kopane, zabezpieczone cembrowiną
a
z kręgów betonowych, drąży się obecnie sporadycznie. Jeżeli ujęcie wody prze- studnia kopana
znaczone ma być jedynie do celów gospodarczo-budowlanych, można zdecy-
dować się na wbijaną lub wkręcaną studnię wąskorurową, zwaną popularnie
abisyńską. Gdy poziom wody znajduje się na głębokości do 7 m, będzie to naj-
prostsze i najtańsze rozwiązanie. Studnie abisyńskie mają niestety istotną wadę
– dość szybko się zamulają, a wtedy zazwyczaj trzeba wykonać je od nowa.
Znacznie większa trwałość i mniejsza podatność na wszelkiego rodzaju zanie-
czyszczenia cechuje studnie wiercone. Wykonuje się je przy użyciu wiertnic, co
pozwala na czerpanie z  warstw wodonośnych znajdujących się nawet na głę-
bokości kilkudziesięciu metrów. Nie oznacza to przy tym wcale, że po zrobieniu
odwiertu zawsze trzeba pompować wodę z tak dużej głębokości, bowiem dość statyczny poziom wody
często jej poziom stabilizuje się na głębokości znacznie mniejszej niż ta, na której (ustalony wbwyniku zestaw
napotkano warstwę wodonośną. naturalnego ciĂnienia hydroforowy
Wybór rodzaju studni najlepiej poprzedzić rozeznaniem wśród właścicieli są- hydrostatycznego)
siednich działek, a jej wykonanie powierzyć miejscowej firmie studniarskiej. Fa-
chowcy przeważnie dobrze znają układ warstw wodonośnych na swoim terenie
działania, a to pozwala zwykle ograniczyć koszty budowy ujęcia wody i pobierać
wodę o odpowiednich właściwościach.

b c
zawór zwrotny
rura ssawna

rura studni

rura osïonowa

pompa gïÚbinowa poziom wody

poziom wody
zestaw filtr zestaw
filtr hydroforowy hydroforowy

Rodzaje studni: kopana (a), wąskorurowa (b), wiercona (c).

Jakie formalności przy studni?

Od strony prawnej wykonanie studni nie jest zbyt skomplikowane. Jeśli została ona uwzględniona w zatwierdzonym już planie zagospodarowania działki, to
niczego więcej załatwiać nie musimy. Jeśli nie, zamiar budowy studni na potrzeby gospodarstwa domowego wystarczy zgłosić w starostwie powiatowym,
określając we wniosku jej rodzaj i lokalizację. Procedura uproszczona, zwalniająca od konieczności uzyskania pozwolenia wodno-prawnego, dotyczy tylko
studni o głębokości do 30 m i poborze docelowym nieprzekraczającym 5 m³ na dobę, lecz zwykle dla domu jednorodzinnego nie potrzebujemy więcej. O ile
urząd w ciągu 21 dni nie zgłosi sprzeciwu, można rozpoczynać prace.
Lokalizacja studni powinna spełniać określone w przepisach wymogi zachowania odpowiedniej odległości od innych obiektów na terenie działki, ale nie
jest to konieczne, jeżeli woda będzie wykorzystywania jedynie do celów gospodarczych.

187
 WODA W DOMU

Jakie usytuowanie studni?

Lokalizacja miejsca poboru wody względem sąsiadujących obiektów podlega prze- 5m
15 m
pisom ministerialnego rozporządzenia. Zgodnie z nim ujęcie wody musimy umieścić
co najmniej: 7,5 m
z 5 m od granicy działki (wyjątkiem jest studnia wspólna na granicy dwóch działek),
z 7,5 m od osi rowu przydrożnego,
z 15 m od zbiornika gromadzenia nieczystości (szamba),
z 30 m od najbliższego przewodu rozsączającego oczyszczalni przydomowej, jeże-
li odprowadzane są do niej ścieki oczyszczone biologicznie w stopniu określonym
30 m
w przepisach dotyczących ochrony wód.

Co jest potrzebne, aby pobierać wodę ze studni?

FOT. WIMEST
W  budownictwie jednorodzinnym najczęściej stosuje się pompy powierzch-
niowe (samozasysające). Zazwyczaj montuje się je w budynku i łączy ze studnią
rurą ssawną. Tego typu urządzenia sprawdzają się pod warunkiem, że tzw. wy-
sokość ssania (czyli głębokość, z której mają zasysać wodę) nie przekracza 7–8 m
(wynikający z praw fizyki limit wynosi ok. 10 m, ale w praktyce uwzględnione
muszą zostać straty spowodowane m.in. oporami hydraulicznymi i  nieszczel-
nościami). Pompy powierzchniowe są tanie i z tego powodu stosowane niemal
w każdej sytuacji, kiedy to tylko możliwe. Dostępne są najczęściej w zestawach
hydroforowych, a więc razem z silnikiem elektrycznym i zbiornikiem wody. Nie-
kiedy montuje się je w studzienkach, co pozwala nieco obniżyć wysokość ssania
i zminimalizować uciążliwości wynikające ze sporej hałaśliwości.
Jeżeli lustro wody znajduje się na głębokości większej niż 8 m, do pobiera-
nia wody niezbędna będzie pompa głębinowa. Pompy takie mają kształt walca
o średnicy ok. 90 mm, który należy opuścić do studni (średnica rury studzien-
nej w studni wierconej to zwykle 100–125 mm). Pracują zanurzone w wodzie,
a dzięki temu mogą tłoczyć ją z niemal dowolnej głębokości. Cechuje je wysoka
sprawność, ale też wyższa cena niż w  przypadku urządzeń samozasysających.
Inna wada to konieczność wyjmowania ze studni w  razie awarii. Mimo tego,
pompy głębinowe bywają wybierane przez wymagających inwestorów w sytu-
acji, kiedy można też skorzystać z tańszej pompy powierzchniowej, a to z tego
powodu, że rozwiązuje to problem hałaśliwej pracy.
W typowych instalacjach w domach jednorodzinnych stosuje się pompy, któ-
re potrafią zapewnić po stronie tłocznej ciśnienie około 4 barów (0,4 MPa) przy
przepływie 20–30 l/min. Nie ma sensu montowanie pompy o wydajności więk- Gdzie magazynować wodę?
szej niż rzeczywiście potrzebna, ponieważ grozi to wysysaniem wody ze studni
i  awaryjnym wyłączaniem urządzenia (zadziała zabezpieczenie przed tzw. su- Powszechnie wykorzystywane kiedyś zbiorniki bezprzepono-
chobiegiem). Przy małej wydajności studni lepiej wybrać pompę o niewielkim we (kłopotliwe w  obsłudze, ponieważ wymagały dość częstego
przepływie i  zbiornik hydroforowy o  dużej pojemności. Będzie on wówczas dopompowywania powietrza do zbiornika) zostały praktycznie
pełnił funkcję swoistego bufora, umożliwiającego duży pobór wody po stronie wyparte przez zbiorniki przeponowe, wyposażone w  gumową
instalacji domowej. przeponę oddzielającą poduszkę gazową od przestrzeni, w której
znajduje się woda. Zbiorniki przeponowe są przeważnie znacznie
mniejsze od tych dawnego typu – zazwyczaj montuje się 50–60-li-
FOT. UST-M

Zobacz jak trowe, a  dostępne są nawet naczynia kilkunastolitrowe. Jednak

podïÈczyÊ gdy w pomieszczeniu, w którym montujemy zbiornik hydroforo-
zmiÚkczacz wody
wy, mamy wystarczająco dużo miejsca, to lepiej nie przesadzać
z jego miniaturyzowaniem. Spowoduje to częste włączanie pom-
py, co wpłynie negatywnie na trwałość napędzającego ją silnika
oraz zwiększy zużycie energii (nie wspominając już o uciążliwo-
ściach związanych z hałasem i wahaniami ciśnienia wody). Warto
zastosować zbiornik większy, np. 100-litrowy, co wydłuży okresy
między załączeniami pompy. Należy pamiętać, że jeśli w przewi-
dywalnej przyszłości realne jest podłączenie domu do sieci wo-
dociągowej, to pompa i  zbiornik powinny zostać usytuowane
w budynku tak, by wykonanie ewentualnego zewnętrznego przy-
łącza nie wymagało większych przeróbek w instalacji wodnej ani
rujnowania zagospodarowanej już działki.

188
 WODA W DOMU

Instalacja z miedzi czy tworzywa sztucznego?

Powszechnie stosowana przed laty stal ocynkowana nie jest już praktycznie wykorzystywana do wykonywania instalacji. Obecnie do tego celu używa się
przede wszystkim tworzywa sztucznego i miedzi.
Rury z tworzyw sztucznych – na rynku jest wielka różnorodność tworzyw, różniących się zarówno własnościami, sposobem montażu, jak i ceną. Materiał
ten jest bardzo odporny na korozję, ma małe opory przepływu i słabo przewodzi ciepło. Poza tym jest lekki i dobrze tłumi drgania. Niestety nie jest odpor-
ny na działanie wysokiej i niskiej temperatury – im wyższa jest temperatura pracy rur, tym szybciej ulegną zniszczeniu. Warto też dobrze wybrać materiał
na instalację w pomieszczeniach, które zimą są tylko trochę dogrzewane (np. piwnica lub garaż). Maksymalna i minimalna temperatura pracy zależy od
rodzaju tworzywa. W instalacjach ciepłej i zimnej wody stosuje się rury z polietylenu sieciowanego (PE-X), z polibutylenu (PB), z polipropylenu (PP) i z PP
z wkładką aluminiową, z chlorowanego polichlorku winylu (PVC-C) i rury wielowarstwowe (typu PE-X/Al/PE-X). W zależności od rodzaju materiału łączy się je
przez zgrzewanie, klejenie lub za pomocą łączników. Najłatwiejsze w montażu są rury
wielowarstwowe PE-X/Al/PE-X – łączy się je za pomocą złączek zaciskowych, a dzięki
temu, że są bardzo elastyczne, zmniejszamy ilość potrzebnych złączek i kolanek. Popu-
larnym rozwiązaniem są też rury z PP-3 z wkładką aluminiową, ale ich montaż wymaga
fachowca i specjalistycznego sprzętu, a ponieważ rury są sztywne, użyjemy dużo dro-
gich kształtek. Warto przeprowadzić kalkulację łączną materiałów i  robocizny, zanim
dokonamy wyboru.
Rury miedziane – są wybierane przede wszystkim przez przeciwników plastiku. Jed-
nak mają też zalety ważne dla wszystkich: są odporne na wysoką temperaturę i koro-
zję i są łatwe w montażu. Mają gładkie ścianki wewnętrzne, dzięki czemu nie zarastają
osadami, działają na wodę bakteriostatycznie i bakteriobójczo. Są produkowane jako
miękkie i półtwarde – łączone poprzez lutowanie albo jako twarde – łączone metodą
spawania. Do popularnego prowadzenia rur w szlichcie podłogowej stosuje się zazwy-
czaj łatwe do gięcia rury miękkie i półtwarde, rury twarde najczęściej montuje w ko-
tłowni. Jedynym ograniczeniem w  stosowaniu rur miedzianych jest woda kwaśna –
wtedy należy wybrać rury miedziane cynowane od wewnątrz. Ponieważ miedź dobrze
przewodzi ciepło, wymagają stosowania dodatkowo otulin izolacyjnych.
Rury miedziane i z tworzyw sztucznych mają jedną wspólną wadę: wydłużają się pod
wpływem temperatury wody, która nimi płynie. Szczególnie dotyczy to tworzyw
sztucznych (średnio wydłużają się 10 razy bardziej niż miedź), dlatego do ciepłej wody
przeznaczone są rury z wkładką metalową, która ogranicza ich wydłużalność. Zjawisku
wydłużania się rur przeciwdziała się stosując m.in. rury osłonowe (peszle), zakrzywianie
trasy rur i  specjalne obejmy do rur. Takie rozwiązania zazwyczaj w  domach jednoro-
dzinnych wystarczają.
FOT. PIPELIFE

EK SPER T r a d z i ...

NA CZYM POLEGA GALWANICZNE UZDATNIANIE WODY?

Na rynku pojawiły się w ostatnim czasie galwaniczne uzdatniacze wody Energywater®, w których zastosowano przemiennie ogniwa tytanowo-cyn-
kowe i miedziane. Urządzenia te w zasadniczy sposób różnią się od stacji uzdatniających. Są od nich znacznie tańsze i łatwiejsze w montażu. Mimo
dużo niższej ceny uzyskiwany efekt jest równie dobry. Jak wygląda cały proces galwanicznego uzdatniania wody od strony fizyki i chemii i dlaczego
jest on tak skuteczny?
W wodzie sieciowej transportowany jest wodzie rozpuszczony jest wapń Ca+2. Jest on główną przyczyną zanieczyszczenia rurociągów i wymien-
ników ciepła przez kamień, który znajduje się w wodzie jako wodorowęglan wapnia Ca(HCO3)2. Pod wpływem hydrodynamiki wody i zmiany
temperatury wody, wodorowęglan wapnia rozkłada się na tlenek węgla CO2 i słabo rozpuszczalny węglan wapnia (kalcyt).
Energywater® wykorzystuje do uzdatniania zasadę elektrochemiczną. Podczas przepływu wody przez uzdatniacz powstaje w nim różnica poten-
cjałów o napięciu od 0,7 do 1 wolta. Anoda tytanowo-cynkowa uzdatniacza Energywater® uwalnia jony cynku. Tlenek węgla CO2 znajdujący się
w wodzie wiąże się z kationami cynku i tworzy węglan cynku ZnCO3. Z kalcytu CaCO3 krystalizującego w układzie trójkątnym powstaje aragonit
CaCO3, krystalizujący w układzie rombowym, który z łatwością wypłukiwany jest z instalacji wodnej.
Aragonit transportowany razem z wodą szlifuje dodatkowo istniejące osady kamienia w rurociągu. Wolne aniony cynku mają tendencję do łą-
czenia się z już osadzonym wapniem, a tym samym do wypłukiwania osadów wapnia i związków wapna z systemu wodnego. Kolejnym pozytywnym
efektem funkcjonowania uzdatniacza Energywater® jest przekształcenie powierzchniowych, oksydowanych warstw metalu za pomocą reakcji re-
dukcji cynku. Istniejące warstwy kamienia wodnego i rdzy są stale usuwane w mikroskopijnych ilościach i w formie roztworu są wypłukiwane
z systemu. Po usunięciu osadu kamienia wodnego, na powierzchni rurociągu stopniowo utworzy się antykorozyjna warstwa ochronna – magnetyt,
co skutkuje zatrzymaniem dalszej korozji systemu. W efekcie z instalacji wodnej usuwany jest kamień i nie powstają nowe osady. Woda uzdatniona
przez Energywater® zachowuje wszystkie składniki mineralne; wapń, magnez, sód, potas oraz pierwiastki śladowe: miedź, selen, cynk niezbędne
dla naszego zdrowia.
Alfred Owczarek
Dział techniczny CIEPŁO-TECH sp.j.
Wyłączny przedstawiciel marki Energywater® w Polsce

189
 WODA W DOMU

Wymagania dotyczące wody

Woda płynąca z kranu powinna być czysta, smaczna, bezwonna
i  bezbarwna. Ta dostarczana przez wodociągi co prawda musi
spełniać normy, ale bywa niesmaczna lub zbyt twarda (twar-
dość zależy od lokalizacji domu – patrz mapa). To i tak nic w po-
równaniu do problemów, jakie sprawia woda pobierana z własnej
studni. Często dodatkowo zawiera ona związki żelaza i manga-
nu. Są to typowe zanieczyszczenia spotykane w  wodach pod-
ziemnych pochodzenia naturalnego. Objawem są zabarwienia
armatury, a także rdzawy kolor cieczy. Przy wyższych stężeniach,
zabrudzenia zmieniają również jej smak i zapach. Często spoty-
kanym problemem jest też przekroczenie dopuszczalnych norm
jodu amonowego, który nie ma organoleptycznych objawów.
Tego typu przypadki występują głównie w  miejscach hodowli
zwierząt. W wodzie ze studni mogą się również pojawić drobno-
ustroje. Jest ich tym więcej, im płycej położone jest zwierciadło
wody. Aby poprawić jej jakość, stosuje się filtrację, która usuwa
z cieczy niepożądane substancje.

Mapa twardości wody w Polsce. W naszym kraju dominuje woda średnio twarda i twarda,
średnio miękka (3–7 dH) dostępna jest głównie na terenach położonych na południu.

Jakie rodzaje filtrów?

W sprzedaży dostępnych jest wiele rodzajów filtrów, a najczęściej stosowane to:
z mechaniczne (wstępne) – umieszcza się na początku instalacji wodociągowej i w razie potrzeby także bezpośrednio przed filtrami innego typu, zaworami
itp. Ich zadaniem jest zatrzymywanie piasku, rdzy i zawiesin występujących w wodzie. Bez nich mogłoby dojść do uszkodzeń zaworów i filtrów na dalszych
etapach oczyszczania, a nawet do mechanicznego uszkodzenia rur. Wkład filtracyjny może mieć postać metalowej lub plastikowej siatki, którą – w zależności
od rodzaju – należy wyczyścić bądź wymienić. Filtry jednorazowe mogą być też wykonane z włókniny, pianki polipropylenowej lub sznurka. Urządzenia
samoczyszczące wymagają okresowego przeglądu, a w przypadku niskiej jakości wody – dodatkowego wyczyszczenia elementu filtracyjnego;
z odżelaziacze – ich zadaniem jest usunięcie z wody nadmiaru żelaza i ewentualnie również manganu (odżelaziaczo-odmanganiacze). Podstawą procesu
jest natlenienie wody i w ten sposób wytrącenie z niej żelaza. Jako złoża stosuje się rozmaite materiały, niektóre z nich wymagają okresowej regeneracji
nadmanganianem potasu (KMnO4). Tego typu filtry muszą być podłączone do kanalizacji, ponieważ trzeba je regularnie płukać – wytrącone przez wodę
żelazo trafia do ścieków. Płukanie może być uruchamiane ręcznie bądź automatycznie przez sterownik. W odżelaziaczach wody niezbędna jest okresowa
konserwacja filtru, czyszczenie lub wymiana inżektorów oraz sprawdzanie poszczególnych elementów systemu uzdatniania wody;
z zmiękczacze – umieszcza się w grupie filtrów jako końcowy element stacji uzdatniania wody. Ich najważniejszym elementem jest zbiornik filtracyjny,
wypełniony żywicą jonowymienną, zmniejszającą zawartość jonów wapnia i magnezu w wodzie, zamieniając je na jony sodu. W skład zmiękczacza wchodzi
też zbiornik na solankę, do którego regularnie trzeba wsypywać sól tabletkowaną. Trzeci element urządzenia, głowica sterująca, kieruje przebiegiem filtracji
wody i regeneracji złoża. Zmiękczacze potrzebują okresowego sprawdzenia, czyszczenia lub wymiany inżektorów;
z wielofunkcyjne – są zbudowane i działają podobnie jak zmiękczacze, ale dodatkowo usuwają żelazo i mangan. Niektóre filtry potrafią też zmniejszyć
zawartość jonu amonowego;
z węglowe – dzięki zawartemu w  nich aktywnemu węglowi, usuwają wiele zanieczyszczeń – od metali ciężkich, przez chlor, związki azotu, pestycydy
i związki organiczne. Ponadto poprawiają smak i zapach wody. Urządzenia te dobiera się w zależności od jakości wody oraz tego, czy działają w układzie
z innym filtrem, czy samodzielnie. Jeśli są jedynym elementem filtracji, wówczas konieczne są częstsze zabiegi serwisowe. Filtry trzeba regularnie wymieniać
(ewentualnie płukać), ponieważ z czasem spada ich skuteczność;
z odwrócona osmoza – to proces, który zachodzi dzięki półprzepuszczalnej membranie o  bardzo małych
porach, przez które przenikają cząsteczki wody, ale zatrzymują się w niej bakterie, wirusy i wiele innych zanie-
czyszczeń. Urządzenie, poza membraną, składa się z minimum dwóch filtrów mechanicznych, filtra węglowe-
go i mineralizatora, który poprawia smak wody pozbawionej większości minerałów. Umieszcza się go bezpo-
średnio przed wybranym punktem czerpania wody, najczęściej w  szafce kuchennej pod zlewozmywakiem.
Aby system działał prawidłowo, konieczne jest podłączenie urządzenia do kanalizacji i zastosowanie wysokie-
FOT. SECURA

go ciśnienia wody (zwykle przynajmniej ok. 2,5 bara), które zwiększa wydajność filtracji. Ze względu na niską
wydajność tych układów, potrzebny jest jeszcze zbiornik na oczyszczoną wodę. Wkłady filtrów wymienia się co
3– 6 miesięcy, zaś membranę – co 3–4 lata;
z kuchenne – stosuje się je przeważnie jako uzupełnienie centralnego oczyszczania wody lub wtedy, gdy
na początku domowej instalacji wodnej nie zastosowano innych filtrów do uzdatniania. Urządzenie montuje
się pod zlewozmywakiem z osobną wylewką, a filtry dobiera w zależności od problemów z wodą. Standardo-
wym rozwiązaniem w przypadku wody z sieci z zapachem chloru jest zestaw dwóch wkładów mechanicznych
i wkładu węglowego. Częstotliwość ich wymiany zależy od jakości i intensywności zużycia wody. Wkłady pian-
kowe, węglowe, zmiękczające wymienia się co 3–6 miesięcy lub częściej, jeśli jakość wody jest nieodpowiednia.

190
 WODA W DOMU

Jak dobrać technologię uzdatniania wody?

Dobór optymalnej technologii uzdatniania wody powinna poprzedzić jej analiza. Badanie pozwoli określić ewentualną obecność i ilość szkodliwych substan-
cji. Można je zlecić firmie sprzedającej urządzenia do uzdatniania wody, ale bardziej niezależną opinię uzyskamy od ekspertów z sanepidu, wyspecjalizowa-
nych laboratoriów bądź placówek działających przy uczelniach medycznych.
Na podstawie wyników badania wody wybiera się odpowiednie filtry. Określenie sposobu dezynfekcji to zadanie dla specjalisty, który weźmie pod uwagę
rodzaj i ilość zanieczyszczeń, liczbę domowników i odbiorników wody w budynku oraz wielkości jej zużycia.

Na czym polega naświetlanie wody

promieniami ultrafioletowymi?
To jeden ze sposobów dezynfekcji wody. W przeciwieństwie do chlorowania,
nie wprowadza się do niej żadnej chemii, dlatego nie ma problemu z jej nie-
przyjemnym smakiem i zapachem. Wadą tego sposobu dezynfekcji jest wyłącz-
nie miejscowe działanie. Jeżeli więc bakterie namnożą się dalej w instalacji niż
miejsce naświetlania – np. w zasobniku wody lub rurach – to dezynfekcja lampą
UV będzie nieskuteczna. Dlatego takie urządzenia montuje się blisko punktu
poboru wody do picia, zazwyczaj jako element zestawu filtracyjnego w szafce
pod zlewem. Promienniki UV trzeba regularnie wymieniać, zwykle raz na rok.
FOT. UST-M

FOT. UST-M

Gdzie montować filtry?

Filtry powinny być umieszczone w domu (nie w prowizorycznych
studzienkach) – może to być kotłownia, garaż, miejsce, które
uchroni urządzenie elektroniczne przed zniszczeniem oraz zbior-
niki z wodą przed niską temperaturą. W przypadku wody wodo-
ciągowej, podłączenie filtrów wykonuje się za wodomierzem, a je-
śli dom jest zasilany wodą z  własnego ujęcia, zaraz za wejściem
wody do budynku. Na stację uzdatniania wody potrzebna jest
odpowiednia powierzchnia oraz wysokość pomieszczenia. Przy
rozbudowanych stacjach (kilka stopni filtracji), poszczególne ele-
menty nie muszą stać obok siebie, choć jest to najbardziej prak-
tyczne. Najłatwiej zaplanować układ urządzeń pod ścianą. Lampę
bakteriobójczą UV osadza się na ścianie w  pozycji pionowej lub
poziomej. Szafka sterująca musi wisieć na wysokości min. 120 cm
od posadzki.

191
 G A L WA N I C Z N E U Z DAT N I AC Z E WO D Y
PREZENTACJA FIRMOWA

E N E R G Y WAT E R ®

Energywater® to przepływowy galwaniczny uzdatniacz wody. Jego pierwszą Uzdatniacz galwaniczny Energywater® MWD działa na zasadzie mokrych
i podstawową funkcją jest eliminacja kamienia z instalacji i zabezpieczenie jej połączeń galwanicznych bez zewnętrznego zasilania elektrycznego. Wewnątrz
przed jego ponownym osadzaniem się. Cała reszta zalet to pochodne głównej uzdatniacza znajdują się naprzemiennie elektrody miedziane i cynkowo-tytano-
funkcji. Energywater® zabezpiecza sanitariaty, prysznice, krany, wszystkie urzą- we. Woda przepływając przez rdzeń uzdatniacza Energywater® wytwarza ener-
dzenia AGD podłączone do instalacji oraz urządzenia wykorzystujące wodę gię elektryczną o potencjale od 0,65 do 0,85 V. To właśnie zachodząca wewnątrz
sieciową, wydłużając ich żywotność. Spełnia więc taką funkcję jak stacje uzdat- rdzenia reakcja fizyczno-chemiczna powoduje eliminację z wody cząsteczek
niające będąc przy tym nieporównywalnie tańszy w zakupie i użytkowaniu. Ma kalcytu, powodujących powstawanie osadów kamienia.
też znaczną przewagę nad innymi tego typu urządzeniami – woda uzdatniona
przez Energywater® zachowuje wszystkie składniki mineralne – wapń, magnez, KORZYŚCI I OSZCZĘDNOŚCI WYNIKAJĄCE Z INSTALACJI ENERGYWATER
sód, potas oraz pierwiastki śladowe – miedź, selen, cynk niezbędne dla naszego Jest to niepowtarzalne rozwiązanie, dostępne cenowo dla każdego, bardzo
zdrowia. łatwe w montażu i nie generujące żadnych dodatkowych kosztów w trakcie
użytkowania. Eliminuje kamień z instalacji i znacznie wydłuża żywotność pod-
JAK TO WŁAŚCIWIE DZIAŁA? łączonych do niej urządzeń, zwłaszcza drogich wymienników znajdujących się
Uzdatniacz galwaniczny Energywater®, w odróżnieniu do stacji uzdatniających, w naszych urządzeniach grzewczych. Uzdatniacz Energywater® jest jednorazo-
zmienia strukturę samych minerałów zawartych w przepływającej przez niego wą inwestycją na co najmniej 10 lat, a ponadto nie wymaga czynności obsłu-
wodzie, ale nie zmienia jej składu chemicznego. Co takiego się w takim razie gowych. Eliminuje również koszty chemicznego czyszczenia rur. Szeroka gama
dzieje, skoro ten sam skład chemiczny przed zastosowaniem uzdatniacza modeli umożliwia zastosowanie Energywater® w każdej instalacji grzewczej
Energywater® powoduje osad kamienia, a po jego zastosowaniu nie tylko go i sanitarnej.
eliminuje ale oczyszcza jeszcze instalację z już nagromadzonych osadów?
W dostarczanej do naszych domów wodzie transportowany jest m.in. wapń.
Pod wpływem dynamiki i zmiany temperatury, wytrąca się z niego kalcyt,
główny winowajca osadów niszczących nasze instalacje i sprawca wszelkich
trudności w utrzymaniu sanitariatów, kranów, pryszniców, sprzętów AGD itd.
Kalcyt ma formę trójkątną, sprzyjającą wczepianiu się w ścianki rur, łączeniu
się kolejnych jego cząstek i nawarstwiania osadów. Tutaj właśnie przychodzi
z pomocą galwaniczny uzdatniacz wody Energywater®. Jony cynku uwalniane
przez jego rdzeń, powodują, że zamiast kalcytu wytrącany jest argonit, który ma
strukturę rombu. Cząsteczki argonitu nie tylko są wypłukiwane z instalacji, ale
też odrywają istniejące osady a nawet delikatnie oczyszczają rury z powstającej
rdzy, wydłużając żywotność instalacji i niższe straty energii.

CIEPŁO-TECH sp.j.
Wyłączny przedstawiciel marki R
Energywater® w Polsce
tel. 797 727 403
environmental product
www.energy-water.pl

192
 K A N A L I Z AC JA
Niemal kaĖda domowa instalacja Czy projekt instalacji kanalizacyjnej
jest niezbędny?
kanalizacyjna dziaía na podobnej
Zgodnie z  obowiązującymi przepisami taki dokument nie jest wy-
zasadzie. Ācieki zdsanitariatów, magany. Jednak instalację kanalizacyjną często projektuje się jedno-
cześnie z instalacją wodną. Niestety zdarza się, że wskazówki zawarte

umywalek, pralek itp. spíywajÉ pod w projekcie architektonicznym są mało użyteczne. Dlatego opraco-
wanie planu instalacji najlepiej zlecić fachowemu instalatorowi. Waż-

wíasnym ci×Ėarem do wspólnych

ne, by wcześniej poznał on życzenia inwestorów w kwestii rozmiesz-
czenia urządzeń sanitarnych, a zwłaszcza misek ustępowych, wanien
i  kabin prysznicowych. Dość często na tym etapie ich wyobrażenia
przewodów zbiorczych, adnast×pnie dotyczące rozplanowania pomieszczeń sanitarnych trzeba zresztą
modyfikować, niekiedy w dość znacznym stopniu.
przez przewód odpíywowy
wyprowadzane sÉ poza budynek.
Potem mogÉ trafiË do kanalizacji
zbiorczej, szamba lub przydomowej
oczyszczalni ācieków.
Najkorzystniejsza jest pierwsza opcja

FOT. PIPELIFE
– niestety, nie jest dost×pna dla
wszystkich.

Jakie są formalności przed podłączeniem instalacji do sieci kanalizacyjnej?

Lokalną siecią kanalizacyjną zarządza najczęściej miejscowy zakład wodociągów i kanalizacji. O możliwości przyłączenia się do sieci decydują warunki tech-
niczne określone w dokumencie wydawanym na wniosek właściciela posesji. Wykonaniem przykanalika zajmuje się zakład wodociągowo-kanalizacyjny,
a wyprowadzeniem podłączenia do budynku – właściciel. Formalności
związane z przyłączeniem załatwia z reguły wykonawca, zwłaszcza że pion
studzienka
przyłączenia wykonuje się najczęściej zbiorowo dla wszystkich posesji kanalizacyjny
rewizyjna
wzdłuż budowanego kolektora ściekowego. Na odprowadzenie ście-
ków zawiera się z  zakładem wodno-kanalizacyjnym umowę, w  której
objętość ścieków ustala się na podstawie wskazań wodomierza zamon-
towanego na rurze doprowadzającej wodę do budynku. Jeżeli planuje-
my ogród podlewać wodą wodociągową, to warto wystąpić do zakładu
wodociągów i  kanalizacji o  założenie dodatkowego licznika wody na
przewodzie zasilającym kran ogrodowy. Wówczas woda wykorzysty-
wana do podlewania nie będzie obciążana kosztem wywozu ścieków.
Koszty przyłączenia ustala się na podstawie lokalnych przepisów –
mogą być określone ryczałtowo lub za metr bieżący przyłącza, średnio
łączny koszt wykonania przyłącza 4–10 tys. zł. Koszty eksploatacyjne
odprowadzanych ścieków siegają nawet 10 zł/m3.

Sposób przyłączenia domowej instalacji poziom

do publicznej sieci kanalizacyjnej. kanaï uliczny przykanalik kanalizacyjny

193
 KANALIZACJA

Jak zasady obowiązują przy wykonywaniu instalacji kanalizacyjnej?

1. Ścieki przemieszczają się w instalacji kanalizacyjnej grawitacyjnie, niezbędne jest zatem zachowanie odpowiednich spadków przewodów (około 2 proc.,
czyli 2 cm na 1 m długości rury) w kierunku odpływu ścieków.
2. Rury kanalizacyjne są dość grube (od 40 mm, w wypadku przewodów do podłączenia umywalek, do 110 mm, w przypadku rur odprowadzających nie-
czystości z misek sedesowych), tak więc nie można ukryć ich
w ścianach, a co najwyżej za ekranami maskującymi. Rury pro- odpowietrzenie
wadzi się też w kanałach instalacyjnych, a w domach podpiw-
niczonych – pod sufitem w piwnicy.
2. Podejścia (prawie poziome odcinki przewodów kanalizacyj-
nych, łączące poszczególne urządzenia sanitarne z  pionami)
nie powinny mieć długości przekraczającej 3 m, bo kompliku-
je to wykonanie instalacji.
3. Wszystkie urządzenia podłączane do instalacji kanaliza-
cyjnej muszą zostać zasyfonowane, tzn. przyłączone za po-
średnictwem wypełnionego wodą odcinka przewodu, który
zapobiega cofaniu się nieprzyjemnych woni do pomieszczeń
(wyjątkiem jest miska sedesowa, w której rolę syfonu pełni od-
powiednio ukształtowany odpływ). Rada praktyczna – w przy- podejĂcia zbiorcze
podejĂcia
padku wanien i kabin prysznicowych zdecydowanie warto za- pojedyncze
montować nowoczesne syfony, które można czyścić od góry,
bo eliminuje to np. konieczność rozbierania obudowy wanny
w celu wyczyszczenia syfonu.
4. Piony, przynajmniej te odprowadzające ścieki z misek ustę-
powych, powinny być wyposażone w wyprowadzone ponad piony kanalizacyjne
dach budynku przewody napowietrzające. Zapobiegają one
powstawaniu podczas spływu ścieków podciśnienia, które
przewód zbiorczy
skutkuje wysysaniem wody z  syfonów i  rozchodzeniem się
syfon piÚtrzÈcy
nieprzyjemnych woni.
5. Przygotowując projekt instalacji nie wolno zapomnieć
o  trójnikach rewizyjnych, które pozwalają na w  miarę bez-
problemowe udrażnianie rur w  sytuacji, gdy dojdzie do ich
zapchania (co może się zdarzyć nawet w zupełnie prawidłowo
wykonanej instalacji). odprowadzenie Ăcieków urzÈdzenie podnoszÈce do Ăcieków przewód ciĂnieniowy

Z czego wykonać szambo?

Przed laty szamba wykonywano samodzielnie, z  kręgów betonowych. Obecnie powszechnie wykorzystuje się zbiorniki prefabrykowane z  betonu lub
laminatów (kupując zbiornik, należy zadbać o to, by wraz z nim otrzymać certyfikat szczelności, który będzie potrzebny do odbioru budowlanego). Żaden
przepis nie zakazuje jednak samodzielnego wykonania szamba, ale trzeba zwrócić uwagę na to, czy w pozwoleniu na jego budowę (lub na budowę domu)
nie zapisano wymogu zastosowania zbiornika certyfikowanego.
Prefebrykowane zbiorniki betonowe są obecnie najczęściej wybierane do budowy przydomowych szamb, głównie z tego powodu, że oferta rynkowa
jest bardzo szeroka, a ceny – przystępne. Są proste w montażu (wystarczy tylko opuścić je do przygotowanego wcześniej wykopu), nie wymagają dodat-
kowego kotwienia ani dociążania. Porządnie wykonane zbiorniki są trwałe, odporne na
korozję i uszkodzenia mechaniczne, a odpowiednio zaimpregnowane – służą bezproble-
mowo przez lata. Jedyny istotny minus to konieczność dowiezienia ciężkiego zbiornika
(lub jego elementów) na miejsce posadowienia oraz użycia dźwigu samochodowego
w celu opuszczenia do wykopu. Nie w każdych warunkach jest to możliwe.
Prefabrykowane zbiorniki z  tworzyw sztucznych (laminatów) również występują
na rynku w ogromnej różnorodności. Do ich niewątpliwych zalet należą: lekkość, która
bardzo ułatwia transport i montaż (w kilka osób zbiornik można łatwo przesunąć tam,
gdzie samochód nie wjedzie), całkowita szczelność i znakomita odporność na agresyw-
ne substancje chemiczne zawarte w ściekach. Niestety, są podatne na uszkodzenia me-
chaniczne, co powoduje konieczność zachowania ostrożności przy montażu. Najwięk-
szą wadą jest jednak możliwość wypchnięcia pustego zbiornika na powierzchnię przez
wody gruntowe – sprawia to, że raczej nie korzysta się z nich tam, gdzie poziom wód jest
wysoki. Wypchnięciu można przeciwdziałać poprzez kotwienie zbiornika w gruncie, ale
na terenach podmokłych czy gliniastych będzie to nieco ryzykowne rozwiązanie. W ta-
kich warunkach lepiej postawić na zbiornik z betonu, któremu nie grozi ani wypchnięcie,
ani zniszczenie pod wpływem parcia hydrostatycznego. W razie krótkotrwałego podnie-
sienia się poziomu wód gruntowych, lepiej żeby zbiornik był wypełniony, co zrównowa-
ży napór z zewnątrz. FOT. SZAMBA EKO

194
 KANALIZACJA

E K S P E R T ra d z i . . .

POMPOROZDRABNIACZE – CO TO JEST I DLACZEGO WARTO JE STOSOWAĆ?

Pomporozdrabniacz jest urządzeniem elektrycznym, zasilanym ze zwykłego gniazdka 230 V, zaopatrzonym w pompę wraz z nożem tnącym służą-
cym do rozdrabniania i przetłaczania ścieków fekalnych, papieru toaletowego i odpadków organicznych. Wewnątrz znajduje się elektroniczny
system sterujący pracą pompy, oraz system załączania i wyłączania urządzenia. Pomporozdrabniacz po rozdrobnieniu ścieków, może przetłoczyć
je zarówno w pionie, jak i w poziomie. Stosujemy je głównie w sytuacjach gdy chcemy stworzyć łazienkę lub WC w pomieszczeniu, w którym nie
mamy dostępu do pionów kanalizacyjnych. Pomporozdrabniacz montujemy bezpośrednio za toaletą i możemy do niego podłączyć pozostałe przy-
bory w łazience takie jak umywalka, prysznic czy bidet. Na rynku dostępne są również takie modele które można zabudować w ścianie, a także takie
z własnym stelażem. Warto dodać, że sprawny instalator wykona montaż takiego urządzenia wraz z całą instalacją w ciągu jednego dnia, a czasami
wystarczą na to tylko 2 godziny. Koszt zakupu urządzenia i rur oraz robocizny wynosi zwykle mniej niż 3000 zł. Pomporozdrabniacze to rozwiąza-
nie dla oszczędnych i ceniących wygodę klientów. Na rynku mamy kilku producentów mających w swojej ofercie pompy i rozdrabniacze sanitarne.
Aby wybrać rozsądnie i nie mieć późniejszych problemów warto zwrócić uwagę na kilka aspektów. Po pierwsze, musimy dobrze poznać swoje po-
trzeby i sprawdzić ile przyborów chcielibyśmy podłączyć do takiego urządzenia. Po drugie, warto zwrócić uwagę na moc silnika. W rozwiązaniach
domowych w zupełności wystarczą urządzenia o mocy od 250 W do 400 W. Nie pobierają one dużo prądu, a przy tym pozwalają na tłoczenie
ścieków na znaczne odległości. Parametry tłoczenia, również są istotne przy wyborze rozdrabniacza. Po czwarte, decydując się na zakup tego typu
urządzenia sprawdźmy dokładnie producenta. Na rynku obecnych jest wiele urządzeń pochodzących z Chin, ich trwałość budzi wiele zastrzeżeń.
Ostatnim aspektem na który koniecznie trzeba zwrócić uwagę jest gwarancja i serwis. Wielu producentów, w przypadku awarii urządzenia wyma-
ga od klienta odłączenia go od przyborów i wysłania do wewnętrznego serwisu.
Marcin Wojciechowski
Specjalista ds. marketingu
SFA Poland

A może przydomowa oczyszczalnia ścieków?

Tego typu rozwiązanie to często jedyna opcja dla inwestorów, których działka nie ma dostępu do sieci kanalizacyjnej. Jej największą zaletą są niskie koszty
eksploatacyjne. Innym atutem jest to, ze nie trzeba martwić się o regularny wywóz ścieków – jak w przypadku szamba. Trzeba jednak pamiętać, że oczysz-
czalnia będzie niekłopotliwa w użytkowaniu tylko wtedy, gdy będzie solidnie wykonana.
Oczyszczalnia musi być dopuszczona w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a jeśli tego planu nie przyjęto – w decyzji o warunkach
zabudowy. Inny wymóg dotyczy wielkości działki – powinna ona mieć rozmiary pozwalające na wybudowanie oczyszczalni zgodnie z przepisami, z których
najtrudniejszym do spełnienia jest najczęściej warunek zachowania 30-metrowej odległości między miejscem odprowadzania ścieków a studnią.

Czym charakteryzują się oczyszczalnie kompaktowe?

zïoĝe
biologiczne
Tego typu oczyszczalnie są trwałe i nie potrzeba na nie dużo miejsca na działce. Niestety są
droższe od oczyszczalni z drenażem rozsączającym.
Najbardziej rozpowszechnione są oczyszczalnie ze złożem biologicznym. Niezależ-
nie jednak od biochemicznych szczegółów procesu oczyszczania ścieków, wszystkie kon-
strukcje tego rodzaju łączy to, że proces ten odbywa się nie w gruncie, lecz w szczelnych
zbiornikach (lub wydzielonych komorach jednego zbiornika), przez które ścieki przepływa-
ją do momentu, kiedy ich stan pozwala na odprowadzenie do studni chłonnej albo wód
powierzchniowych, np. rowu melioracyjnego. Jakość oczyszczonych ścieków pozwala też
najczęściej używać ich bez problemu do podlewania ogrodu.
Przy ocenie rozmaitych konstrukcji należy uwzględnić obecność i zapotrzebowanie na
energię elektryczną rozmaitych komponentów mechanicznych, takich jak pompy czy na-
powietrzacze. Konieczność ich zasilania generuje bowiem koszty eksploatacyjne, to samo
dotyczy utrzymania w pełnej sprawności technicznej. Zawsze trzeba też oszacować koszty
okresowego czyszczenia, ewentualnej wymiany wkładów czy złóż filtracyjnych itd. Nieza-
leżnie od rodzaju oczyszczalni, decyzja o wyborze firmy, której powierzymy jej wykonanie,
powinna być poprzedzona starannym rozeznaniem. osadnik
gnilny
Oczyszczalnia ze złożem biologicznym.

195
 KANALIZACJA

Czym jest oczyszczalnia z drenażem rozsączającym?

To najpopularniejszy rodzaj przydomowej oczyszczalni. Spływające z domu ścieki trafiają w nich najpierw do osadnika gnilnego, przypominającego zwykłe
szambo, którego zadaniem jest oddzielenie zanieczyszczeń stałych. Jego pojemność powinna być tak obliczona, by ścieki „leżakowały” w nim nie krócej niż
48 godzin (czym dłużej, tym lepiej). Następnie przez studzienkę rozdzielczą przepływają one do perforowanych rur drenażowych, ułożonych w warstwie
żwiru lub tłucznia na głębokości 0,6–1,2 m poniżej poziomu gruntu, ale co najmniej 1,5 m powyżej tzw. najwyższego poziomu wód gruntowych (gdy jest on
zbyt wysoki, problem można rozwiązać poprzez budowę wypiętrzonego ponad poziom terenu kopca, w którym prowadzi się dreny). Warunkiem wykonania
takiej oczyszczalni jest spełnienie wymogu minimalnej odległości od studni (licząc od najbliższego przewodu rozsączającego), a jej prawidłowe funkcjono-
wanie zależy przede wszystkim od odpowiedniej przepuszczalności gruntu (odpadają grunty gliniaste). Decydując się na oczyszczalnię tego typu, trzeba
zdawać sobie sprawę z tego, że:
z zajmuje ona sporą powierzchnię (ok. 100 m² dla 4-osobowej rodziny, a w niekorzystnych warunkach nawet trzy razy tyle), na której (i w odległości 3 m
wokół niej) można uprawiać tylko płytko korzeniącą się roślinność;
z nawet dobrze wykonany system drenażowy wymaga zwykle po 10–15 latach oczyszczenia i przełożenia rur, czyli – w praktyce – wykonania od nowa.

a kominek studzienka
napowietrzajÈcy rozdzielcza

rury
drenarskie
dopïyw
ĝwir Ăcieków
min. 1,5 m

poziom wód gruntowych osadnik gnilny osady

b c

geowïóknina

warstwa
perforowana rura ĝwiru
drenaĝowa

Oczyszczalnia z drenażem rozsączającym (a). Przekrój przez dren (b) i sposób ułożenia tych elementów (c).

Jaka wielkość zbiornika?

FOT. PIPELIFE

Im większe szambo, tym lepiej, ponieważ rzadziej trze-

ba będzie je opróżniać. Co więcej, za przyjazd większe-
go wozu asenizacyjnego zapłacimy tylko trochę więcej
niż za przyjazd pojazdu mniejszego. Warto więc, by
szambo było co najmniej tak pojemne jak największe
operujące w  okolicy beczki. Wynika z  tego, że najlep-
szym wyborem będzie zbiornik o pojemności 8–10 m³
(większe podlegają bardziej restrykcyjnym przepisom
odnośnie lokalizacji).

196

Artur – Czytelnik Budujemy Dom, biologiczną
oczyszczalnię użytkuje od 2011 r.
Działka: pow. 1000 m2; grunt ilasty, z wysoko zawieszonymi wodami podskór-
nymi.
Oczyszczalnia ścieków: z filtrem biologicznym (materiałem nośnym dla bakte-
rii jest moduł wykonany z pofałdowanej geowłókniny), z przepompownią i kop-
cem. Osadnik gnilny o  poj. 2 m3. Przepustowość 0,86 m3/doba. W  kopcu dren
o dł. 10 m. Liczba mieszkańców – 3 osoby.
Decyzja: mieszkam na terenie bez sieci kanalizacyjnej i  nie zanosi się, żeby
powstała, a na dodatek badania geotechniczne wykazały, że na mojej działce są
wysoko zawieszone wody podskórne. Geodeci od razu podpowiedzieli, żebym
szukał technologii z kopcem filtrującym. Wybrałem innowacyjną szwedzką tech-
nologię biologiczną, której częściami składowymi jest przepompownia i kopiec
filtracyjny ze specjalnymi pakietami drenującymi. Producent i krajowy dystrybu-
tor modeli zadbali o wyposażenie ich w certyfikaty i polskie aprobaty technicz-
ne. Musiałem je dołączyć do zgłoszenia inwestycji w  starostwie powiatowym.
W  zasadzie wszelkie wymagane papiery wręczyli mi do ręki monterzy z  firmy
dystrybuującej i montującej ten rodzaj oczyszczalni. Powiedzieli, że za 30 dni od
ich złożenia zaczynają u mnie kopać. I tak zrobili. Zainteresowałem się dotacja-
mi, ale wtedy lokalne władze nie pomagały w takich inwestycjach.
Porady i przestrogi:
– Monterzy przywieźli do mnie gotowy zestaw elementów oraz materiały do
utworzenia kopca – piasek, żwir, geowłókninę. Na grubej warstwie kruszywa
ułożyli gotowe poduchy filtracyjne z – jak podają opisy techniczne – reduktora-
mi biologicznymi, a na nich jeden dren o dł. 10 m. Całość przykryli geowłókniną
i obsypali ziemią. Jako obsługę zalecali co rok lub co 2 lata opróżniać osadnik
gnilny. Nie zakazali stosowania proszków, tabletek do zmywarek, chemii gospo-
darczej. Do mycia sedesu i prania mogę używać typowych, nawet silnych prepa-
ratów. Dozowanie bakterii nie jest konieczne, można to robić, albo nie. Ja ich nie
wsypuję. Choć za osadnikiem gnilnym jest przepompownia, nie słychać pracy
pompy. Dwa lata temu się zepsuła, kupiłem nową i sam ją zamontowałem na
miejscu poprzedniej. Żadna sztuka. Oczyszczalnia zamortyzuje się u  mnie po
8–10 latach. Dzięki niej 3 osoby codziennie używają wanny o poj. 350 l i prysz-
nica.
Koszty: budowa – urządzenie, materiały na kopiec, robocizna 15 000 zł; badanie
geotechniczne 800 zł; eksploatacja – wybranie ścieków raz w  roku 180  zł;
wymiana pompy w przepompowni ścieków 200 zł.
WnÚtrze
przepompowni
zbzanurzonÈ
pompÈ.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Mira – Czytelniczka Budujemy Dom, drenażową
oczyszczalnię użytkuje od 2016 r.
Działka: pow. 19 500 m2, grunt piaszczysty.
Oczyszczalnia ścieków: z drenażem rozsączającym. Elementy instalacji – istnie-
jące szambo o  poj. 10 m3 przekształcono w  osadnik gnilny (dodano pompę);
dwukomorowy zbiornik ze złożem filtracyjnym i  studzienka rozprowadzająca
wykonane z polietylenu. W poletku filtrującym o wym. 2 × 10 × 0,6 m dwie rury
perforowane o  dł. 10 m, ułożone na warstwie grubego kruszcu, zakończone
kominkiem napowietrzającym. Liczba mieszkańców – 2, okresowo 3 osoby.
Decyzja: na początku zbudowałam szczelne betonowe szambo. Użytkowałam je
w  nowym domu przez 3 miesiące do momentu, kiedy na kilka dni zjechali się
goście. Szybko zapełnili zbiornik, a ja złapałam się za głowę. Błyskawicznie zdecy-
dowałam się na oczyszczalnię. Zadzwoniłam do fachowca, który się tym zajmuje
i od niego dowiedziałam się o możliwości uzyskania dotacji. Pełna nadziei poje-
chałam do gminy, lecz tam okazało się, że mogę wybrać jedno z trzech wskaza-
nych biologicznych urządzeń. Każde za kilkanaście tysięcy złotych, a  dotacja
pokrywała zaledwie część kosztów. Do zapłaty zostawało ok. 10 000 zł.
Podziękowałam i za połowę tej ceny zbudowałam prostą oczyszczalnię drenażo-
wą, której elementem jest istniejące szambo – chciałam je wykorzystać, bo wyda-
łam na nie 2200 zł. Montaż oczyszczalni nastąpił po tygodniu, akurat wstrzeliłam
się w moment, kiedy ktoś inny zrezygnował z usług mojego fachowca.
Porady i przestrogi:
– Pan Łukasz przyjechał ze swoim pracownikiem, materiałami, ciężkim sprzętem.
Wkopali plastikowy dwukomorowy zbiornik z filtrem nieopodal szamba, wykona-
li poletko filtrujące o gł. ok. 80 cm. Do jego utworzenia w piaszczystym rodzimym
gruncie zużyli wywrotkę kruszywa, włókninę, dreny o śr. 200 mm. Ponieważ istnie-
jące szambo jest głębokie, założyli w nim pompę, która miesza ścieki i podaje je
do następnej komory oczyszczalni. Prace trwały 2 dni. Monter wręczył mi na
końcu certyfikaty i aprobaty oczyszczalni, udzielił gwarancji na 2 lata.
– Dobrze, że tak szybko zdecydowałam się na zmianę w instalacji odprowadza-
jącej ścieki, choć dwukrotnie poniosłam koszty. Pewnie przepłaciłam o  te
2200 zł. Za 4–5 lat wyjdę na swoje. Obsługa oczyszczalni jest tania i prosta. Raz
w roku umawiam szambiarkę, która opróżnia osadnik gnilny, czyli stare szambo.
Ciekawe, że cena tej usługi od razu skoczyła o  100 zł, choć polega na tym
samym, co wcześniej. Żeby nie podrażać kosztów obsługi, razem z synem wyj-
mujemy raz na rok kosz filtracyjny z plastikowego zbiornika. Elementy filtracyj-
ne, wyglądające jak węgiel, rozsypujemy na trawniku i płuczemy wodą z węża.
Do domowej instalacji kanalizacyjnej zapuszczam co 20 dni, przez zlew, bakte-
rie. Kupuję dobry i  drogi preparat, mając nadzieję, że co droższe to lepsze.
Dawkę w  tabletkach dobieram do ilości mieszkańców. Zużywam rocznie
1,5 opakowania. Unikam silnych środków do mycia prysznica i zlewu, używam
octu. Sedes wolę częściej myć szczotką i wodą z octem, zamiast wlewać chemię.
Do prania stosuję łagodne płyny, a nie agresywne proszki.
Koszty: budowy – 5500 zł, eksploatacji – raz w roku wybranie ścieków 300 zł;
preparat bakteryjny 105 zł.
 Wbdrugiej komorze
zbiornika zbPVC zbiera
siÚ tzw. szara woda,
która potem przepïywa
do drenów wbpoletku
filtrujÈcym.
Á Obie pokrywy
dwukomorowego
zbiornika ïatwo
siÚ zdejmuje.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Joanna i Wiktor – Czytelnicy Budujemy Dom,
drenażową oczyszczalnię użytkują od 2005 r.
Działka: pow. 1800 m2, grunt ilasty.
Oczyszczalnia ścieków: z  drenażem rozsączającym. Dwukomorowy osadnik
gnilny o poj. 2 m3. Poletko filtracyjne z rurami ułożonymi promieniście, najpierw
o  dł. 30 i  35 m, potem przedłużone o  100 m. 2 kominki wentylacyjne. Liczba
mieszkańców – 2 osoby.
Decyzja: oczyszczalnię urządziliśmy dla wygody i  możliwości swobodnego,
choć naturalnie rozsądnego, korzystania z wody. Użytkując szambo, musieliby-
śmy ją oszczędzać i  ponosić wysokie koszty wywozu ścieków. Przed budową
domu zleciliśmy badanie geotechniczne gruntu, które wykazało, że metr pod
powierzchnią zaczyna się warstwa ilasta. Stwierdziliśmy jednak, że fachowiec od
oczyszczalni poradzi sobie z trudniejszym podłożem. Ale tak się nie stało. Pod
koniec budowy, widząc dno kieszeni, wybraliśmy montera młodszego i tańsze-
go. Starszy i doświadczony fachowiec wycenił swoją usługę o 500 zł drożej i do
dziś żałujemy złego rozstrzygnięcia naszego prywatnego castingu na wykonaw-
cę. Na naprawę wadliwie założonej oczyszczalni wkrótce musieliśmy wyłożyć
3000 zł.
Porady i przestrogi:
– Wiktor – 2 lata po montażu, akurat na Gwiazdkę, we wszystkich odpływach
pod prysznicami i  w  sedesach zgromadziła się woda. Na działce też zrobił się
basen. Zadzwoniłem do montera z reklamacją, lecz powiedział, że upłynął okres
gwarancji i będzie interweniował za opłatą. Ponieważ przetestowałem na odpły-
wach rynnowych, że nasz grunt przyjmuje tylko określoną ilość wody opadowej,
kiedy fachowiec przyjechał, kazałem mu wykopać dodatkowe rowy na całej
działce o łącznej dł. 100 m i poprowadzić dodatkowe dreny. Właśnie to koszto-
wało 3000 zł. Od tamtej pory mamy spokój z  rozsączaniem wody do gruntu.
Wniosek – na początku podłoża drenującego i rur było za mało, albo sączki się
zamuliły. Nieco później znowu oczyszczalnia stanęła. Tym razem zatkało się
kolanko w  rurze kanalizacyjnej między budynkiem i  osadnikiem gnilnym.
Poprosiłem wtedy o  pomoc tego odrzuconego montera, starszego wiekiem
i stażem, choć był na mnie obrażony. Kazał mi odkopać rurę – miała zły spadek,
a  kolanko za ostry kąt – i  instruował, jak temu zaradzić. Dalsza eksploatacja
oczyszczalni była i jest bezproblemowa i tania.
– Joanna – raz na 2 lata przed zimą wzywamy szambiarza do opróżnienia osadni-
ka gnilnego. Co kilka tygodni wsypujemy przez sedes tani preparat bakteryjny
z hipermarketu. Nie zauważyliśmy różnicy po podawaniu droższego, więc wolimy
tani. Choć starszy fachowiec zabronił stosowania kreta do udrażniania rur, zdarzy-
ło się go użyć. Żeby tłuszcz ze smażenia kolejny raz nie zatkał rur, wycieram go
teraz z patelni ręcznikiem papierowym. Jeszcze o budowie oczyszczalni – zwróci-
łam się do władz gminy o dotację, lecz odpowiedzieli, że będzie to ewentualnie
możliwe wtedy, kiedy zgłosi się jeszcze kilku sąsiadów. Byliśmy jedynymi chętnymi
i  sprawa dotacji upadła. Projekt oczyszczalni przygotował architekt, którego
poprosiliśmy o adaptację gotowego projektu. Uzyskanie pozwolenia na budowę
domu z oczyszczalnią drenażową automatycznie zastąpiło konieczność oddziel-
nego zgłoszenia inwestycji.
Koszty: budowa – badanie geotechniczne 600 zł, montaż oczyszczalni z roboci-
zną 6000 zł; dodanie rur drenujących 3000 zł; eksploatacja – wybranie ścieków
„mała beczka” 120 zł; preparat bakteryjny 28 zł/opakowanie.
Marek – Czytelnik Budujemy Dom, oczyszczalnię
ścieków użytkuje od 2005 r.
Oczyszczalnia ścieków: hydroponiczna, z plastikowo-mineralnym złożem bio-
logicznym, porośniętym roślinnością makrofitową (sitowie, pałki wodne, glony).
Elementy składowe – dwukomorowy betonowy osadnik wstępny o poj. 10 m3
(w  drugiej komorze przepompownia), główny moduł (reaktor) zbudowany na
zasadzie koncentrycznych rowów cyrkulacyjnych ze złożem filtracyjnym, kaska-
da wodna (jako odbiornik wody lub osadnik wtórny). Liczba mieszkańców –
5 albo 6 osób.
Decyzja: koniecznie chciałem uniknąć wybierania co 2 tygodnie ścieków
z szamba – w tamtych latach kosztowało to ok. 120 zł, obecnie aż 230 zł – dlate-
go postanowiłem założyć oczyszczalnię. Tuż przed budową domu jechałem na
rowerze przez las, okalający peryferyjną dzielnicę mojego miasta, i zauważyłem
w jakimś ogrodzie piękne miejsce. Zatrzymałem się i zapytałem właściciela, co
to jest, a on odpowiedział, że to oczyszczalnia ścieków. Był zachwycony tą tech-
nologią, więc poprosiłem o namiary na firmę wykonawczą. Trafiłem z tym urzą-
dzeniem w  dziesiątkę! Fantastycznie działa, wymaga minimalnej obsługi,
z oczyszczonej wody korzystają rośliny, wiewiórki i ptaki, lęgną się w niej żaby.
Mam blisko serwis, monterzy reagują natychmiast i są pomocni. Urządzenie ma
tę zaletę, że na kaskadzie wodnej widać, czy oczyszczania działa. Tego nie ma
w  innych. Przy tego rodzaju technologii musiałem jedynie zadbać o  to, żeby
kondensat z kotła grzewczego nie odpływał do ścieków. Stosuję więc specjalny
granulat neutralizujący.
Porady i przestrogi:
– Oczyszczalnia zajmuje mało miejsca. Główny reaktor to walec o  średnicy
i  wysokości 2 m, wykonany z  tworzywa sztucznego i  wypełniony filtrami.
Podczas montażu, który trwał dzień, koparka natrafiła na wielki głaz, więc walca
nie udało się wkopać niżej. Dla mnie to nie problem, bo wokół nasypałem ziemi
i posadziłem rośliny. Teraz kopiec jest najładniejszym miejscem na mojej działce.
Na szczycie oczyszczalni, w  obrębie walca, rosną rośliny wodne, m.in. pałki.
W końcu lata, zgodnie z zaleceniem monterów, co roku obcinam je, żeby zmniej-
szyć ich ciężar i  nacisk na elementy oczyszczalni. Korzenie nie mogą niszczyć
filtrów. Obsługa polega jeszcze na wybieraniu ścieków 1 albo 2 razy w roku, żeby
odciążyć urządzenie. U mnie nie potrzeba wrzucać do domowej instalacji kana-
lizacyjnej preparatów bakteryjnych. Monterzy zaraz po uruchomieniu wlali duży
słoik zsiadłego mleka i  to koniec. W  budynku nigdy nie pojawił się przykry
zapach z rur kanalizacji. Przy samej oczyszczalni za to kilka razy, lecz zdarza się
to tylko wtedy, kiedy jedna z pomp napowietrzających się zepsuje. Po wymianie
– zazwyczaj robię to sam – wszystko wraca do normy. Na przestrzeni 12 lat
wymieniłem 4 pompy. Kupuję sprzęt dobrej jakości, żeby zapewnić oczyszczalni
najwyższą sprawność, a sobie odjąć pracy. Pomp nie słychać, nikomu nie prze-
szkadzają w wypoczynku na zewnątrz. Co 2 lata wzywam serwisanta do przeglą-
du urządzenia. Sprawdza pompy, filtry, nieraz dosypuje keramzytu.
Koszty: budowa z robocizną 12 000 zł netto; eksploatacja – 1 lub 2 razy w roku
wybranie ścieków każdorazowo za 230  zł; pompa napowietrzająca 400 zł/szt.;
serwis oczyszczalni 300 zł.

Gïówny moduï oczyszczalni ze

à Dwukomorowy osadnik
gnilny zabezpieczono
stalowymi kratami.
zïoĝem plastikowym ibmineralnym,
poroĂniÚtym makrofitami (tu
sitowiem ibpaïkÈ wodnÈ – zostaïy
wïaĂnie przyciÚte), staje siÚ
à DomowÈ instalacjÚ kanalizacyjnÈ wentyluje elementem dekoracyjnym ogrodu.
siÚ przez przewód kominowy.
 PREZENTACJA FIRMOWA
P O M P O R O Z D R A B N I AC Z E S FA

Remont mieszkania czy domu może nastręczać problemów. Jednym z nich
jest umieszczenie kuchni lub łazienki w zupełnie nowym miejscu, w którym
brakuje pionów kanalizacyjnych.
Remontując dom często stajemy przed problemem rozmieszczenia na nowo
pomieszczeń sanitarnych. Zdarza się że stworzenie kuchni lub łazienki w żąda-
nym miejscu jest utrudnione lub niemożliwe ze względu na położenie pionów
kanalizacyjnych. W takich wypadkach zagląda nam w oczy widmo kosztownego
i czasochłonnego remontu i przeprojektowywania kanalizacji na nowo. Na szczę-
ście nie jest to jedyne wyjście. Z pomocą przychodzą urządzenia do tłoczenia
ścieków od SFA.
Dlaczego SFA?
To my 60 lat temu wymyśliliśmy ideę pomporozdrabniaczy. Przez ten czas stali-
śmy się światowym liderem w branży i zaufały nam miliony klientów na całym
świecie. Nasi naukowcy od lat prowadzą badania nad ciągłym ulepszaniem pro-
duktów i szukaniem nowych rozwiązań. Wszystkie nasze urządzenia i podzespoły
pochodzą z certyfikowanych fabryk z Francji.
Urządzenia przeznaczone do współpracy z podwieszanymi miskami WC
są instalowane w pewnej odległości do stelaża WC i tu również mamy możliwość
podłączenia dodatkowych przyborów. Oferujemy urządzenia kompletne – stelaż
z wbudowanym rozdrabniaczem, umożliwiający podłączenie dowolnej miski WC
dostępnej na rynku lub pomporozdrabniacz do zabudowy w ścianie.
Pompy do ścieków szarych są urządzeniami przetłaczającymi ścieki z całej
kuchni, łazienki, pralni bez WC. Zastosowanie tych urządzeń pozwala na dowol-
ną aranżację pomieszczeń bez względu na położenie pionów kanalizacyjnych.
Istnieje możliwość stworzenia wyspy kuchennej bez konieczności kosztownych
prac adaptacyjnych.
Wszystkie urządzenia objęte są dwuletnią gwarancją. Ważnym aspektem jest
bardzo sieć 55 punktów serwisowych na terenie całego kraju. Naprawa urządzeń
następuje bezpośrednio w miejscu zainstalowania urządzenia.
Więcej informacji na temat urządzeń SFA znajdziecie Państwo na stronie inter-
netowej www.sfapoland.pl.

Czym jest pomporozdrabniacz?

Pomporozdrabniacz jest urządzeniem elektrycznym zasilanym 230 V zaopa-
trzonym w pompę wraz z nożem służącym do rozdrabniania i przetłaczania
ścieków fekalnych, papieru toaletowego i odpadków organicznych. Wewnątrz
znajduje się system elektroniczny sterujący pompą wraz z systemem załączania
urządzenia. Urządzenie po rozdrobnieniu ścieków może przetłoczyć je zarówno
w pionie, jak i poziomie.

Rodzaje urządzeń oferowanych przez SFA

SFA posiada w swojej ofercie ponad 60 urządzeń, dzięki czemu bardzo łatwo zna-
leźć odpowiednie rozwiązanie dostosowane do konkretnych potrzeb. Największą SFA Poland Sp. z o.o.
grupę stanowią pomporozdrabniacze i pompy domowe. Charakteryzują się ul. Białołęcka 168
zwartą budową i mocą silników do 500 W. Pozwalają na rozdrobnienie ścieków 03-253 Warszawa
i przetłoczenie ich na wysokość 5 m i do 100 m w poziomie. W grupie tej wyróż- tel. +48 22 732 00 32/33
niamy m.in. urządzenia przystawkowe są to urządzenia, które montowane są www.sfapoland.pl
bezpośrednio za miską WC. W niektórych modelach można również podłączyć
jednocześnie kilka przyborów: WC, umywalka, wanna, prysznic, pralka.

199
 Ł AZIENKOWY
ODPŁYW LINIOWY
Tytuíowe rozwiÉzanie to nowoczesny
Dlaczego warto zdecydować się na
element, który coraz cz×āciej odpływ liniowy?

zast×puje tradycyjny brodzik Łazienkowy odpływ liniowy wygląda bardzo nowocześnie. Zastępuje
tradycyjny brodzik – woda prysznicowa spływa do specjalnej listwy

prysznicowy. Nie tylko āwietnie si×

w podłodze. To rozwiązanie polecane szczególnie osobom starszym,
o mniejszej sprawności ruchowej.
Listwa, którą można dopasować do wystroju każdego wnętrza, to
prezentuje, ale jest teĖ bardzo jedyny widoczny element odpływu, pozostałe ukryte są pod posadz-
ką. W takim wariancie można zastosować kabinę typu walk-in, czyli
wygodny wduĖytkowaniu. otwartą, nie odcinającą przestrzeni prysznica od reszty łazienki.
Odpływ liniowy sprawdza się w  małych pomieszczeniach oraz
o nietypowym kształcie – w których trudno zamontować standardo-
wy brodzik. Listwę można bowiem zaplanować nawet w wąskiej, dłu-
FOT. KESSEL

giej wnęce. Lokalizacja korytka jest dowolna, choć najczęściej umiesz-

cza się je przy ścianie. Niekiedy w centralnej części strefy prysznicowej
lub na jej obrzeżach. Podłogę prysznica na ogół wykłada się tymi sa-
mymi płytkami, co resztę wnętrza, uzyskując jednolitą płaszczyznę.
Dzięki temu łazienka wygląda modnie i przestronnie.
Oprócz standardowych odpływów podłogowych, znajdziemy wer-
sje ścienne, które bardzo dobrze sprawdzają się w pomieszczeniach
z  ogrzewaniem podłogowym (w  przypadku odpływu podłogowe-
go, syfon powinien znajdować się przynajmniej 30 cm od przewodu
grzewczego – w przeciwnym razie będzie wysychał) oraz tam, gdzie
konstrukcja podłogi nie pozwala na zainstalowanie w niej systemu.

FOT. VABO

Kiedy zaplanować odpływ?

Odpływ liniowy to rozwiązanie, o którym najlepiej pomyśleć na etapie projektu domu. Później można go zamontować podczas generalnego remontu po-
mieszczenia (o ile konstrukcja podłogi/stropu na to pozwala), bo konieczne będzie m.in. skucie płytek w celu wykonania podejścia kanalizacyjnego. W no-
wym budynku planuje się odpowiednią grubość poszczególnych warstw podłogi (łącznie przynajmniej 15 cm) tak, aby móc zmieścić w niej kanał prysznico-
wy z syfonem oraz podejście kanalizacyjne (rurę układaną ze spadkiem w kierunku pionu).
Najmniej problematyczny jest montaż odwodnienia na parterze z podłogą na gruncie, ze względu na znaczną grubość ocieplenia. W przypadku zamieszka-
nego już budynku, możliwość przeprowadzenia prac należy uzgodnić z fachowcem – szczególnie, gdy dotyczy to łazienki na piętrze. Powinien on sprawdzić,
czy strop nie jest zbyt cienki, oraz czy zagłębienie na podejście nie przyczyni się do uszkodzenia konstrukcji. Rury odprowadzające nie mogą przecinać się
z belkami stropowymi – mogłyby je bowiem osłabić. Nie zaleca się podnosić poziomu posadzki w łazience w celu zamontowania systemu – powinna znaj-
dować się na równi z innymi wnętrzami.

200
 AZIENKOWY ODPYW LINIOWY

Elementy odpływu liniowego

Jego głównym elementem jest rynienka odpływowa (korytko, kanał), wbudowana w podłogę i przykryta listwą (rusztem, maskownicą), znajdującą się na
poziomie posadzki. Woda z prysznica leci bezpośrednio na podłogę, ale nie zalewa łazienki, tylko kieruje się do rynienki, dzięki odpowiedniemu spadkowi
posadzki. Następnie kierowana jest do odpływu. Syfon montowany pod korytkiem zapobiega wydostawaniu się z instalacji nieprzyjemnego zapachu (po-
dobnie jak w przypadku brodzika) – zgromadzona w nim woda oddziela powietrze w łazience od tego z rury odpływowej.

pïytki – ukïada siÚ ze spadkiem min. 2% wbkierunku wpustu, pozostawiajÈc

szczelinÚ obszerokoĂci 5 mm pomiÚdzy jego brzegiem abpïytkami; uïoĝona izolacja przeciwwilgociowa – moĝna
terakota powinna wystawaÊ 2 mm ponad ruszt zastosowaÊ foliÚ wbpïynie nakïadanÈ
dwukrotnie wbzaleĝnoĂci od gÚstoĂci waïkiem,
pÚdzlem lub szpachlÈ albo specjalnÈ zaprawÚ,
tzw. szlamÚ izolacyjnÈ
ruszt – to górna pokrywa rynny
odpïywowej; stanowi jedyny widoczny
element odwodnienia

klej do pïytek
– powinien byÊ
wodoodporny
ibobpodwyĝszonej
elastycznoĂci

rynna odpïywowa – naleĝy podejĂcie kanalizacyjne –bspadek

jÈ osadziÊ tak, aby górna rur odprowadzajÈcych powinien
czÚĂÊ znalazïa siÚ minimalnie wynosiÊ 2,5%
poniĝej planowanej posadzki; jastrych – kiedy
wokóï rynny moĝna uïoĝyÊ „dojrzeje” pokrywa
koïnierz zbpolipropylenu, siÚ go izolacjÈ
przyklejany na izolacjÚ przeciwwilgociowÈ;
przed tÈ czynnoĂciÈ
beton warto
zaimpregnowaÊ
regulowane nóĝki – uïatwiajÈ gruntem, który
ustawienie rynny na odpowiedniej zminimalizuje jego
syfon – stanowi zaporÚ przed nieprzyjemnymi
wysokoĂci ibwypoziomowanie jej pylenie
zapachami zbkanalizacji; warto wybraÊ model
zbsitkiem zatrzymujÈcym zanieczyszczenia

Przekrój przez podłogę w strefie prysznicowej z odwodnieniem liniowym.

Zobacz jak
Na co zwrócić uwagę przy wyborze przeprowadziÊ montaĝ
odpływu? odpïywu liniowego

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na wysokość systemu od-

wodnienia. Standardowo wynosi ona 12 cm, ale są też modele 8 cm,
które łatwiej zmieścić w  podłodze. Długość i  głębokość rynienki
dobieramy według uznania – nie ma to dużego wpływu na efektyw-
ność odprowadzania wody. W tej kwestii najważniejszym parame-
trem jest przepustowość syfonu. Warto również zadbać o  to, by
miał specjalną membranę, zapobiegającą wysychaniu w nim wody
(i  jednocześnie wydostawaniu się nieprzyjemnego zapachu z  ka-
nalizacji). Odpowiednio do potrzeb możemy dobrać także kształt
odpływu – do wyboru mamy standardowe proste rynienki, narożne
(w kształcie litery L) i łukowe (doskonałe do zaokrąglonych kabin).
Listwa przykrywająca korytko – jedyny element systemu widoczny
w pomieszczeniu – może mieć bardzo różny wygląd. Jedni dobie-
rają ją tak, żeby optycznie zlewała się z posadzką, inni decydują się
na model dekoracyjny, przykuwający uwagę. W każdym przypadku
warto zainwestować w materiały wysokiej jakości, wszak narażone
FOT. RADAWAY

będą na działanie wody, zmiany wilgotności i nacisk.

201
 AZIENKOWY ODPYW LINIOWY
Jaki materiał wybrać?
W  sprzedaży dostępne są odwodnienia z  różnych materiałów. Listwa
zwykle jest wykonana ze stali nierdzewnej w wersji błyszczącej lub ma-
towej, pełnej (woda odpływa wąską szczeliną wokół maskownicy) bądź
perforowanej. Znajdziemy też wyroby ze szkła, ceramiki, tworzywa
sztucznego czy drewna egzotycznego. Wszystkie muszą być jednak
odporne na wodę, zmiany wilgotności, środki czystości i kosmetyki. Ich
powierzchnia powinna wykazywać właściwości antypoślizgowe. Produ-
cenci oferują również listwy przeznaczone do wklejenia odpowiednio
przyciętych płytek podłogowych (ceramicznych, kamiennych). Dzięki
takiemu rozwiązaniu, odpływu praktycznie nie widać. Wymagający in-
westorzy mogą zainwestować w produkty z podświetleniem LED, włą-
czającym się np. przy kontakcie z wodą.
FOT. VIEGA
Jak wykonać hydroizolację?
Po wykonaniu spadku należy zadbać o  hydroizolację przegród w  ła-
zience. Izolację przeciwwodną nanosi się na całą powierzchnię podłogi,
a także na otynkowane ściany natrysku do wysokości co najmniej 1,5 m.
W tym celu stosuje się materiały płynne – folię lub masę izolacyjną. W na-
rożnikach używa się taśmy uszczelniającej, a w szczelinach przy odwod-
nieniu – silikonu.
Na tak zabezpieczonym podłożu można mocować płytki – najlepiej
takie, które zminimalizują ryzyko poślizgnięcia się. Układanie elementów
rozpoczyna się od strony odpływu. Na całej posadzce łazienki i na ścia-
nach w  obrębie natrysku zaleca się przygotowanie elastycznych spoin
wodoodpornych (najlepiej epoksydowanych).
FOT. KESSEL
202
FOT. VABO
Jak montować odpływ?
Prace montażowe powinien przeprowadzić wykwalifikowany fachowiec,
bo po zainstalowaniu elementów odpływu i ułożeniu płytek ewentualne
usterki trudno jest naprawić.
Rura odprowadzająca – czyli podejście kanalizacyjne – musi być
zamontowana z  przynajmniej 1,5% spadkiem w  kierunku pionu kana-
lizacyjnego. Rynienkę osadza się na nóżkach o regulowanej wysokości,
ustawiając je tak, by górna powierzchnia rusztu znajdowała się 1–2 mm
poniżej górnego poziomu posadzki. Pamiętajmy, że po podłączeniu
wszystkich elementów systemu – przed zabudowaniem ich – trzeba wy-
konać próbę szczelności.
Najwięcej trudności podczas instalacji sprawia zazwyczaj ułożenie
odpowiedniego spadku (pozwalającego na swobodny spływ wody do
odpływu) oraz zapewnienie szczelności. Po zainstalowaniu rynienki for-
muje się 2,5% spadek z ok. 5 cm warstwy jastrychu w deskowaniu. Na-
chylenie podłogi może być jednolub dwustronne – zależnie od aranżacji
strefy prysznicowej. Ten drugi wariant gwarantuje szybsze odprowadza-
nie wody.
Po stwardnieniu wylewki można przystąpić do wykonania uszczelnie-
nia wokół kołnierza korytka, przy użyciu specjalnej taśmy (membrany
wodoszczelnej). Dostępne w sprzedaży gotowe zestawy odwodnienio-
we – zawierające wszystkie niezbędne elementy – ułatwiają przepro-
wadzenie prac instalacyjnych. Fabrycznie wklejony kołnierz zapewnia
szczelność połączenia korytka z membraną.
Z uwagi na brak brodzika, bardzo ważne jest staranne wykonanie hy-
droizolacji – nie tylko w obrębie samego prysznica, ale na podłodze ca-
łej łazienki oraz na ścianach natrysku do wysokości przynajmniej 1,5 m.
W  związku z  tym, przed ułożeniem płytek, podłoże pokrywa się kilka-
krotnie izolacją w postaci płynnej folii. Nanosi się ją pędzlem bądź wał-
kiem – zgodnie z dołączoną do niej instrukcją. Płytki zaczynamy układać
od strony odpływu, przyklejając je na zaprawę wysokoelastyczną (z uwa-
gi na obecność płynnej folii). Do spoinowania okładziny najlepiej użyć
fugi epoksydowej – trwałej, wodoodpornej i wodoszczelnej.
 PREZENTACJA FIRMOWA
ODPŁYW ŚCIENNY ERGO

ZASTOSOWANIE Wyposażenie podstawowe

Odpływy ERGO mogą być stosowane w ścianach pełnych jak również z korpus
w ścianach gipsowo-kartonowych. Niska zabudowa, zaledwie 75 mm, to z wyjmowany osadnik syfonu
idealne rozwiązanie do nowych budynków, jak i starego budownictwa, a także z pokrywa w wersji FORUM lub PLENUM
do budynków jednorodzinnych.
INFORMACJE DODATKOWE
ZALETY Producent: VABO
z Odpływ ścienny ERGO charakteryzuje się trwałą i wytrzymałą konstrukcją Gwarancja: 2 lata
wykonaną w pełni ze stali nierdzewnej. ERGO wyposażony jest w zintegrowany
syfon z korpusem rynny ze stali nierdzewnej.
z Innowacyjne rozwiązania zastosowane w odpływach ERGO zostały
zaprojektowane tak, aby spełnić wymagania najbardziej wymagających
Klientów, jak również by w pełni wystylizować łazienkę. Dzięki nowoczesnym
wzorom maskownic z blachy nierdzewnej od najlepszych dostawców
europejskich, tworzą unikalny efekt w łazience. Na uwagę zasługuje również
łatwość czyszczenia.

CHARAKTERYSTYKA
Rodzaj elementu: prosty
Rodzaj maskownicy: standard
Typ: z kołnierzem
Materiał
z korpus: stal nierdzewna
z maskownica: stal nierdzewna
Przepustowość: 45 l/s
Układ przewodu odpływowego: poziomy
Liczba przewodów dopływowych: 3
Średnica przewodu odpływowego: 50 mm
Wymiary:
z wysokość kołnierza: od 65 do 120 mm (górna krawędź kołnierza)
z wysokość całkowita: od 80 do 135 mm (górna krawędź płytki)
z szerokość całkowita 362 mm
Wymiary kratki (szer./dł.) [mm]: 335/82
Wysokość zamknięcia lustra wody: 35 mm INTER-PLAST Z. BODZIACHOWSKA-KLUZA SPÓŁKA JAWNA
Zabudowa: niska − 75 mm ul. Meliorantów 67 A, B, 42-200 Częstochowa
Sposób uszczelnienia: kołnierz do uszczelnień płynnymi masami izolacyjnymi tel. 34 36 27 909, 34 36 27 904, 34 36 27 667, faks 34 36 27 909
Kolor: stal szczotkowana www.vabo.pl, e-mail: zamowienia@vabo.pl

203
 W E N T Y L AC JA
I  K L I M AT Y Z AC JA
Sprawnie dziaíajÉca wentylacja –

FOT. FOTOLIA
grawitacyjna lub mechaniczna – jest
niezb×dna wdkaĖdym budynku. Coraz
wi×cej wíaācicieli domów nie
poprzestaje jednak na tym elemencie
iddecyduje si× teĖ na klimatyzacj×.
Nowoczesne klimatyzatory nie tylko
chíodzÉ pomieszczenia, ale mogÉ Jakie substancje groźne dla zdrowia
mogą znajdować się w powietrzu
równieĖ odāwieĖaË lub nawilĖaË w pomieszczeniach?

powietrze. 1. Dwutlenek węgla, który wytwarzamy oddychając. Ten związek

Ile świeżego powietrza należy dostarczać
do budynku?
Wymogi dotyczące tej kwestii określają odpowiednie przepisy. Zgodnie
z  nimi, każda wentylacja w  domu jednorodzinnym musi spełniać następu-
jące wymagania:
z zużyte powietrze powinno być usunięte z kuchni, łazienek, toalet oraz po-
mieszczeń pomocniczych (spiżarnia, garderoba);
z do pozostałych wnętrz trzeba doprowadzić świeże powietrze;
z wewnątrz budynku – pomiędzy pomieszczeniami, do których trafia powie-
trze z zewnątrz, a pomieszczeniami, z których jest usuwane – należy zapew-
nić swobodny przepływ powietrza. Najczęściej osiąga się to pozostawiając
szczelinę pomiędzy dolną krawędzią drzwi i  podłogą, lub instalując drzwi
z otworami w dolnej części.
Poza tym wentylacja musi gwarantować usunięcie zużytego powietrza w ilo-
ści co najmniej:
z z kuchni z kuchenką gazową – 70 m³/h;
z z kuchni z kuchenką elektryczną lub łazienki – 50 m³/h;
z z oddzielnego WC – 30 m³/h;
z z pomieszczeń pomocniczych (spiżarnia, garderoba itp.) – 15 m³/h;
z z pokoju oddzielonego od wymienionych pomieszczeń więcej niż 2 para-
chemiczny jest niebezpieczny co prawda tylko w dużych stężeniach,
jednak w mniejszych powoduje rozmaite dolegliwości – bóle głowy,
uczucie zmęczenia, duszności. Powstaje również w  wyniku pracy
kuchenek, kominków, kotłów czy pieców. Jeżeli do pomieszczenia
nie będzie doprowadzone świeże powietrze w  odpowiedniej ilości,
w wyniku spalania w wymienionych urządzeniach, może powstać tle-
nek węgla, czyli czad, który jest śmiertelnie niebezpieczny.
2. Para wodna – również wytwarzamy ją oddychając, ale też gotując,
prasując czy susząc pranie. Jej nadmiar skutkuje trwałym zawilgoce-
niem budynku, co prowadzi do rozwoju grzybów domowych. Poza
tym wilgotne powierzchnie są pożywką dla roztoczy (żyjących w ku-
rzu domowym i w pleśni), które mogą stać się przyczyną alergii.
3. Materiały budowlane użyte do wzniesienia i wykończenia domu –
także wydzielają pewną ilość niepożądanych substancji.
4. Meble, wykładziny i  inne elementy wyposażenia – również
w nich mogą znajdować się substancje, które trafiają potem do po-
wietrza, którym oddychamy.
FOT. ISTPOL

mi drzwi lub położonego na innej kondygnacji – 30 m³/h.

Taka sama ilość świeżego powietrza musi w tym czasie napływać do po-
zostałych wnętrz (sypialni, salonu itp.). W typowym domu jednorodzinnym
daje to w  sumie około 200 m³/h. Przepisy pozwalają zmniejszyć intensyw-
ność wentylacji w godzinach nocnych, jednak nie więcej niż o 40%. Ponadto
w  kuchniach zaleca się zamontowanie dodatkowych urządzeń pozwalają-
cych okresowo zwiększyć strumień usuwanego powietrza do przynajmniej
120 m³/h. Tę funkcję spełniają okapy kuchenne. Przy czym nie mogą one
ograniczać drożności kanałów, gdy są wyłączone.

204
 WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

Jakie są zasady dotyczące projektowania instalacji wentylacyjnej?

Sporządzenie dokumentacji technicznej dotyczącej wentylacji to zadanie dla projektanta. Powinien on:
z zaplanować trasy kanałów wentylacyjnych o średnicy 100–250 mm. Można je umieścić np. w sufitach podwieszanych, na poddaszu, w ściankach kolanko-
wych itp.;
z doprowadzić do każdego z pomieszczeń budynku co najmniej jeden przewód wentylacyjny;
z rozmieścić kanały wentylacyjne tak, by powietrze wywiewane było z łazienek, toalety i kuchni, a nawiewane do sypialni, pokoi dziennych, salonu i gabi-
netu;
z zapewnić swobodną wymianę powietrza pomiędzy pomieszczeniami, a więc zaznaczyć w opisie projektu, że drzwi powinny mieć odpowiednie podcięcia
lub otwory wentylacyjne.

Jak działa wentylacja grawitacyjna?

To najpopularniejszy sposób wymiany powietrza w budownictwie jednorodzinnym. Polega na wykorzystaniu naturalnego zjawiska konwekcji, czyli ruchu
powietrza wywołanego różnicą jego gęstości i ciśnienia. Chłodne, gęstsze powietrze z zewnątrz wypiera z wnętrza domu powietrze zużyte, które ma wyższą
temperaturę i jest rzadsze.
Ze względu na coraz szczelniejsze okna pionowe kanaïy
i  drzwi, bardzo trudno o  odpowiedni na- wentylacyjne usuwajÈce
wiew. Dlatego wymaga się zakładania w ra- usuwanie powietrza zuĝyte powietrze
mach okiennych lub w  ścianach zewnętrz-
nych specjalnych nawiewników. Istotny jest
napïyw powietrza przez
też swobodny przepływ powietrza pomię-
nawiewniki/nieszczelnoĂci
dzy pomieszczeniami. Z  tego powodu od-
dzielające je drzwi muszą być podcięte tak,
aby między ich dolną krawędzią a podłogą
była szczelina wysokości przynajmniej 1 cm.
Drzwi do łazienek i WC powinny być podcię-
te znacznie bardziej lub mieć w dolnej czę-
ści specjalne kratki lub otwory.
Zużyte powietrze wydostaje się z budyn-
ku pionowymi kominami wentylacyjnymi
wyprowadzonymi ponad dach. Im są one
wyższe, tym intensywniejsza jest wymiana
powietrza.

Schemat działania wentylacji grawitacyjnej. Chłodne powietrze zewnętrzne dostaje się do domu przez
nawiewniki bądź nieszczelności, zaś ciepłe z wnętrza ucieka pionowymi kanałami wentylacyjnymi.

Jak regulować wentylacją grawitacyjną?

Sprawnie funkcjonujący system wentylacji naturalnej zwykle wymaga zastosowania pewnych zabiegów dostosowujących jego sprawność do aktualnych
(chwilowych) potrzeb.
Przesłona kratki wentylacyjnej – to stosowane od bardzo dawna rozwiązanie umożliwiające ograniczenie przepływu powietrza. Ruchome żaluzje umiesz-
czone w kratce wentylacyjnej umożliwiają stopniowe zmniejszanie powierzchni przekroju wlotu do komina wentylacyjnego (maksymalnie o 2/3). Dzięki
temu w chłodne lub mroźne dni zmniejszony zostaje odpływ ciepłego powietrza.
Nawiewniki – montowane w górnych częściach ram okiennych lub ścian zewnętrznych są nieodzowne ne w przypadku stosowania nowoczesnej,
szczelnej stolarki. Dzięki nim możliwy jest napływ świeżego powietrza i funkcjonowanie wentylacji naturalnej
uralnej w szczelnych budynkach. Do-
datkową korzyścią jest kontrolowanie ilości dostarczanego powietrza przez przysłony:
z mechaniczne (ręczne), w których domownicy regulują stopień otwarcia przepustnicy nawiewnika, choć oć zawsze pozostawiona jest
szczelina umożliwiająca napływ świeżego powietrza. Zalecane są głównie w pomieszczeniach z urządzeniami
niami gazowymi takimi,
jak kotły, termy, podgrzewacze;
z ciśnieniowe (samoregulujące), które są zamykane lub otwierane w zależności od różnicy ciśnienia powietrza we-
wnętrznego i zewnętrznego;
z higrosterowane (automatyczne) działające w zależności od ilości pary wodnej zajmującej się w pomiesz-
miesz-
czeniu. Przy wilgotności względnej powietrza poniżej 35% nawiewnik jest przymknięty, natomiast po--
wyżej 70% w pełni otwarty.
Nasady kominowe – to urządzenia dzięki, którym stabilizowany, a czasami wręcz wytwarzany
jest ciąg kominowy. Chronią kanały wentylacyjne przed ciągiem wstecznym oraz deszczem.
Oczywiście poprawnie działają tylko wtedy, gdy wieje wiatr, ponieważ wykorzystują jego energię
CO

do wytworzenia podciśnienia w przewodzie kominowym.

RE
AE
T.
FO

Zobacz
jak dziaïajÈ
nawiewniki
205
 WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

Jakie są wady wentylacji grawitacyjnej?

W domach jednorodzinnych, które są stosunkowo niskie (a szczególnie na poddaszach użytkowych, gdzie kanały wentylacyjne są krótkie), wentylacja grawi-
tacyjna jest niezbyt skuteczna. Działanie tego typu systemu uzależnione jest również od warunków zewnętrznych. Im mniejsza różnica temperatury w domu
i na zewnątrz – tym wentylacja pracuje gorzej. To jedna z wad wentylacji grawitacyjnej – podczas upału może w ogóle nie spełniać swojej roli. Trzeba też
wspomnieć, że wraz z usuwanym powietrzem wentylacyjnym, z domu ucieka drogocenne ciepło.

Jak pracuje wentylacja mechaniczna?

W tym wariancie ruch powietrza wymuszają tu wentylatory, niezbędne jest więc zasilanie elektryczne. Zalety takiego rozwiązania są jednak bezdyskusyjne.
Wentylacja mechaniczna spełnia swoje zadania w  każdych warunkach pogodowych. Daje przy tym możliwość precyzyjnej kontroli wymiany powietrza.
Przykładowo możemy zwiększyć jego dopływ, gdy w domu przebywa więcej osób. Ponadto w tym wariancie nie ma konieczności stawiania kominów wen-
tylacyjnych – potrzebna jest za to czerpnia i wyrzutnia powietrza wentylacyjnego.
Dom można wyposażyć w jeden z trzech rodzajów instalacji:
z nawiewną – świeże powietrze jest tłoczone do budynku przez wentylatory, a zużyte wypychane na zewnątrz specjalnymi kanałami za pomocą stworzo-
nego w ten sposób nadciśnienia. To rozwiązanie praktycznie niespotykane jednak w domach jednorodzinnych;
z wywiewną – wentylator usuwa zużyte powietrza na zewnątrz, a powstające podciśnienie powoduje zasysanie powietrza z zewnątrz. W naszym kraju
rzadko wietrzy się w ten sposób całe budynki, za to popularne jest stosowanie okapów w kuchniach i małych wentylatorów wyciągowych w łazienkach;
z nawiewno-wywiewną – zarówno czerpanie, jak i  usuwanie powietrza wymuszane jest przez wentylatory. To najczęściej stosowany rodzaj wentylacji
mechanicznej w domach jednorodzinnych. W tym wariancie możliwy jest odzysk ciepła (rekuperacja). Zużyte powietrze oddaje swe ciepło świeżemu, na-
wiewanemu.
Niezależnie od wybranego wariantu, trzeba pamiętać o regularnym (przynajmniej raz w roku) kontrolowaniu czystości przewodów wentylacyjnych i w razie
potrzeby usuwaniu zanieczyszczeń z przewodów wentylacyjnych.
wyrzutnia powietrza

Zasada działania
wentylacji mechanicznej napïyw powietrza przez usuwanie powietrza
wywiewnej. Nawiew nawiewniki/nieszczelnoĂci przez wentylator/
świeżego powietrza wentylatory
odbywa się przez
nawiewniki w oknach
lub ścianach, ale jego
usuwanie wymuszają
wentylatory.

wyrzutnia powietrza
centrala wentylacyjna
zbwentylatorem
nawiewnym
czerpnia ibwyciÈgowym
powietrza dla
caïego domu

Sposób działania
mechanicznej wentylacji
nawiewno-wywiewnej. Tu
zarówno za dostarczanie
świeżego powietrza,
jak i usuwanie zużytego
odpowiadają wentylatory.
wyciÈg nawiew

206
 WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

FOT. RAFA (RADE.PL)

EK SPER T r a d z i ...

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ WYBIERAJĄC

KRATKI WENTYLACYJNE?

Z uwagi na estetykę oraz higienę pomieszczenia, w łazience i kuchni ważne jest

stosowanie elementów odpornych na rdzę. Kratki plastikowe owszem – są od-
porne na rdzę – ale bardzo często po kilku latach parcieją i żółkną. W kratkach
lakierowanych lub chromowanych często po pewnym czasie rdza i tak przebija
się spod powłoki farby bądź warstwy chromowanej.
Jedynie kratki wentylacyjne wykonane w 100% ze stali nierdzewnej zapew-
niają zachowanie pełnej estetyki oraz higieny użytkowania. Na polskim rynku
jest paru producentów kratek wentylacyjnych ale tylko dwóch-trzech z nich
wytwarza kratki wentylacyjne i drzwiczki rewizyjne wykonane w 100% ze stali
nierdzewnej.
Ważne jest także utrzymanie kratek w czystości, pozwala to zachować odpo-
wiednią higienę w łazienkach i kuchniach. Tę funkcję łatwo osiągnąć poprzez
kupno kratek wentylacyjnych z ramką montażową, którą umieszcza się na stałe
w otworze wentylacyjnym, a następnie w taką ramkę wkłada się kratkę. Takie
rozwiązanie pozwala na wyciągnięcie kratki i późniejsze jej oczyszczenie.
Konrad Frączek
Prezes firmy RADE.PL
RAFA KONRAD FRĄCZEK
FOT. VENTIA
Jakich przewodów nie stosować
do wykonywania instalacji?
Do wykonywania instalacji wentylacyjnych niestety naj-
częściej stosuje się elastyczne przewody harmonijko-
we, często w wersji nieizolowanej. Choć ich jakość jest
zazwyczaj niska, instalatorzy chętnie je stosują, bo są
pakowane w  wersji sprasowanej w  niewielkie kartony,
a  więc są tanie i  łatwe w  transporcie. Tanie przewo-
dy umożliwiają instalatorom wykonywanie instalacji
w atrakcyjnej cenie – wynikające z tego różnice w ofer-
tach firm mogą sięgać kilku tysięcy złotych. Inwestorzy
chętnie przystają na tańsze wersje, nie wiedząc, że insta-
lacja wentylacyjna z  marnych jakościowo przewodów
może wymagać wymiany już po kilku latach. Po 3–4 la-
tach funkcjonowania instalację wentylacyjną powinno
się oczyścić. Jeśli jest wykonana z przewodów nietrwa-
łych, które „rozłażą się w  rękach”, nie będzie to możli-
we. Kiedy stracą szczelność, spowoduje to niewłaściwe

funkcjonowanie instalacji.

FOT. ALNOR

Montaż instalacji – zadanie dla fachowca

Nawet najlepszy rekuperator zamontowany w źle wykonanej instalacji wentylacyjnej nie będzie dobrze działać. Dlatego montaż instalacji wentylacyjnej
należy powierzyć profesjonalnej firmie z długoletnią praktyką. Na naszym rynku niewiele jest firm, które mają wystarczające doświadczenie w wykonywaniu
takich instalacji, więc większość instalatorów, zwłaszcza tych, którzy podejmują się każdego zadania, uczy się na błędach popełnianych u swoich klientów.
Szanujący się instalator powinien przed rozpoczęciem montażu przedstawić projekt instalacji zawierający obliczenia umożliwiające właściwy dobór rekupe-
ratora oraz poszczególnych elementów instalacji wentylacyjnej (czerpni i wyrzutni powietrza, kanałów wentylacyjnych z nawiewnikami i kratkami wyciągo-
wymi oraz rekuperatora).

207
 WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

E K S P E R T ra d z i ...

JAKIE RURY NAJLEPIEJ STOSOWAĆ

W INSTALACJI WENTYLACJI MECHANICZNEJ?

Trudno jest jednoznacznie określić, który system kanałów jest najlepszy. Każde z dostępnych na rynku rozwiązań moje swoje zalety i mniejsze lub
większe wady. Cena, szybkość montażu, izolacyjność itp. Tradycyjne kanały okrągłe ze stalowej blachy ocynkowanej SPIRAL uzupełniają ofertę na
system rekuperacji, użyteczne wszędzie tam gdzie nie ma potrzeby prowadzenia kanałów pod posadzką (np. poddasze, kanały czerpne i wyrzutowe
z centrali). Kanały okrągłe tzw. spiro są najbardziej typowymi rozwiązaniami przy wentylacji mechanicznej z rekuperacją – są to rozwiązania tańsze od
systemu rozdzielaczowego przy użyciu przewodów elastycznych z tworzywa sztucznego HDPE.
Kanały spiralne sztywne mają duże średnice, wysoką wytrzymałość i trwałość, wymagają jednak dodatkowej izolacji w przeciwnym razie może
dojść do kondensacji – szczególnie jest to istotne na odcinku od czerpni powietrza do rekuperatora. Przewody wentylacyjne z blachy ocynkowanej
należy zaizolować wełną mineralną lub kauczukiem w celu przeciwdziałania wykraplania się wilgoci. Coraz większą popularność zdobywają elastycz-
ne kanały z tworzywa sztucznego do dystrybucji powietrza w instalacjach wentylacji z rekuperacją. Elastyczne, okrągłe przewody wentylacyjne z two-
rzywa sztucznego dzięki małej średnicy – dostępne średnice 63, 75 i 90 mm lub kanały o przekroju owalnym 132 × 52 mm – pozwalają ukryć insta-
lację w stropach, wylewkach lub sufitach podwieszanych. Przewody te (np. system FLX-HDPE) charakteryzuje wysoka odporność mechaniczna
i szczelność, co więcej zewnętrzne karbowanie (falowanie) przewodu nadaje dużą elastyczność przez co montaż jest niezwykle prosty w wykonaniu.
Warstwa wewnętrzna przewodów elastycznych jest gładka dzięki czemu opory przepływu powietrza są niskie. Kolejnym sposobem rozprowadzenia
wentylacji mogą być kanały elastyczne (aluminium+poliester) i elastyczne izolowane. Duża zaletą jest łatwość zmiany kierunku, ominięcia przeszko-
dy (jedne przewód może być prostką, kolanem lub odsadzką) . Niestety wadą takiego rozwiązanie są duże opory powietrza i praktycznie brak możli-
wości czyszczenia instalacji. Zleca się ograniczenie użycia takich przewodów do niezbędnego minimum, na krótkich odcinkach.

Artur Kołacz
Kierownik Produktu
ALNOR

Czym jest rekuperacja?

kanaïy wywiewne
Rekuperacja to wentylacja mechaniczna z odzy-
czerpnia
skiem ciepła. Rozwiązanie to zdobywa w  ostat-
nich latach coraz większą popularność. Nic w tym
dziwnego, bo tradycyjna grawitacyjna jest w wie-
lu domach po prostu nieskuteczna, a  do tego
energochłonna. W nowych budynkach wymiana
powietrza powoduje nawet połowę całkowitych
strat ciepła. Żeby je ograniczyć, najlepiej zdecy-
dować się na rekuperator. W  domach energo-
oszczędnych takie urządzenie jest wręcz nie-
zbędne.

Schemat działania
rekuperacji – powietrze
usuwane jest z pomieszczeń centrala wentylacyjna
o najwyższej wilgotności
i poziomie zanieczyszczenia kanaïy wywiewne
powietrza (kuchnia, łazienka), wyrzutnia
natomiast do pozostałych
trzeba dostarczyć świeże.

208

FOT. PRO-VENT
Jak zbudowany jest rekuperator?
Centrala wentylacyjna jest dość skomplikowanym urządzeniem. Jej naj-
ważniejszym elementem jest wymiennik ciepła, dzięki któremu powie-
trze dostarczane do domu ogrzewa się od usuwanego. Rekuperator nie
mógłby działać bez wentylatorów – nawiewnego i wywiewnego – które
wymuszają przepływ powietrza przez wymiennik oraz w całej instalacji.
Inne elementy składowe to filtry oczyszczające powietrze, sterownik po-
zwalający na regulację intensywności wymiany powietrza oraz oczywi-
ście obudowa, w której schowane są wszystkie podzespoły. W zależno-
ści od modelu, centrala może być też wyposażona w różne urządzenia
zwiększające jej możliwości i wpływające na komfort obsługi.
FOT. AL
NOR
Jakie są najważniejsze parametry przy
wyborze rekuperatora?
Najważniejsze parametry to wydajność – czyli przepływ powietrza przez
centralę – oraz spręż – zdolność do pokonania oporów przepływu
powodowanych przez sieć kanałów, filtry itd. Wartości te są ściśle powią-
zane. Otóż im mniejsze są opory przepływu, określane także mianem
straty ciśnienia, tym większy jest przepływ powietrza. Dlatego te dwie
wielkości zawsze trzeba rozpatrywać łącznie. Podanie maksymalnego
przepływu i maksymalnego sprężu o centrali nie mówi nic, bo nie są one
osiągane w tym samym czasie. Taka prezentacja danych jest raczej spo-
sobem na wprowadzenie w  błąd niezorientowanego klienta. Poważni
producenci zamieszczają w  dokumentacji wykresy, pokazujące zależ-
ność pomiędzy wydajnością i sprężem. W domach jednorodzinnych za
typową wartość tego ostatniego parametru uważa się 150–200 Pa przy
wydajności ok. 200 m3/h. Jednak to tylko dane orientacyjna i bez projek-
tu określającego długość, średnice i przebieg kanałów wentylacyjnych
nie możemy jej dokładnie określić. W domach podobnej wielkości, ale
z odmiennie zaprojektowaną instalacją wentylacyjną różnice mogą być
diametralne. Nie dajmy się też nabrać na podawanie parametrów przy
niewielkim przepływie powietrza, np. 100 m3/h. Obniżenie przepływu
powoduje automatycznie, że – przy zachowaniu tych samych średnic rur
– prędkość powietrza będzie niższa, a  więc i  opory jego przepływu
mniejsze. Jeżeli więc chcemy porównywać centrale, zawsze żądajmy
podania ich parametrów przy takim samym przepływie powietrza
i sprężu (stracie ciśnienia).
WENTYLACJA I KLIMATYZACJA
Jaki typ wymiennika wybrać?
Wymiennik ciepła, czyli właściwy rekuperator w centrali wentylacyjnej,
może mieć różną budowę, wielkość, być wykonany z różnych materia-
łów (tworzywo sztuczne, aluminium, miedź, specjalny impregnowany
papier). Ostatecznie dla inwestora najważniejsze są osiągane parametry
– przepływ powietrza, straty ciśnienia (wpływają np. na wymaganą moc
wentylatorów), sprawność odzysku ciepła. Jednak warto też wiedzieć,
jakie są specyficzne cechy różnego rodzaju wymienników. Na polskim
rynku dominują ich trzy zasadnicze typy.
Krzyżowe, w których kanały z wywiewanym (ciepłym) i nawiewanym
(zimnym) powietrzem są ustawione prostopadle. Są proste w budowie,
tanie i łatwe do czyszczenia. Jednak ich sprawność jest niska – poniżej
70%. Dlatego spotyka się także centrale z dwoma ułożonymi szeregowo
wymiennikami. Właśnie ze względu na niską sprawność coraz bardziej
tracą one na popularności. Są średnio podatne na zamarzanie konden-
sujących w  wymienniku skroplin (wilgoci z  ochładzanego powietrza
usuwanego).
Przeciwprądowe, podobne do krzyżowych, ale z kanałami nawiew-
nymi i  wywiewnymi ułożonymi równolegle – powietrze płynie w  nich
w  przeciwnych kierunkach, stąd nazwa „przeciwprądowe”. Sprawność
odzysku ciepła rośnie i może sięgać ponad 90%. Wadą jest wzrost opo-
rów przepływu, trudność czyszczenia i podatność na zaszronienie zama-
rzającymi skroplinami. To obecnie najpopularniejszy typ wymienników.
Obrotowe, Mają kształt walca z kanałami biegnącymi równolegle do
jego osi. Walec ten się obraca i  tymi samymi kanałami przepływa na-
przemiennie powietrze usuwane (podgrzewa wymiennik) i nawiewane
(ochładza go). Zasada działania jest więc zupełnie inna niż w pozosta-
łych wymiennikach. Sprawność może sięgać nawet ponad 90%. Jed-
nak największą zaletą jest całkowita odporność na szronienie, nawet
w skrajnie niskiej temperaturze (strugi powietrza nawiewanego osusza-
ją kanały). Nie bez przyczyny są one popularne w  Skandynawii. Słabą
stroną wymienników obrotowych jest pewna skłonność do mieszania
się strumieni powietrza nawiewanego i usuwanego oraz ryzyko awarii
obracającego je silnika.
FOT. REKUPERATORY.PL (ROHA)
Jak działają klimatyzatory?
Klimatyzatory działają na podobnej zasadzie jak domowe lodówki.
Czynnik chłodniczy o  niskiej temperaturze wrzenia odparowuje w  pa-
rowniku, odbierając przy tym ciepło z otaczającego go powietrza. W naj-
popularniejszych klimatyzatorach typu split to właśnie parownik wraz
z  wentylatorem znajduje się w  chłodzonym pomieszczeniu. Następnie
sprężarka zwiększa ciśnienie czynnika roboczego, w wyniku czego jego
temperatura gwałtownie rośnie. Czynnik oddaje swe ciepło do otocze-
nia w tzw. skraplaczu. W klimatyzatorach split na zewnątrz znajduje się
właśnie sprężarka, skraplacz oraz wentylator. W ten sposób ciepło pobra-
ne z pomieszczenia trafia poza budynek, a ponadto sprężarka, będąca
najgłośniejszym elementem urządzenia, nie hałasuje wewnątrz domu.
209
 WENTYLACJA I KLIMATYZACJA

Jakie są typy klimatyzatorów? Jakie filtry stosuje się

Popularne klimatyzatory domowe są mogą być jedno- lub dwuczęściowe.
Jednoczęściowe – typu monoblok najczęściej są przenośne. Są niezbyt
efektywne i niestety głośne. W praktyce nadają się do sporadycznego użyt-
ku.
Dwuczęściowe – typu split składają się z  jednostki zewnętrznej i  we-
wnętrznej. Na zewnątrz budynku montowane są te elementy, które najbar-
dziej hałasują (sprężarka, skraplacz i  zawór rozprężny), w  pomieszczeniu
pozostaje jednostka wewnętrzna, w  której znajduje się parownik i  filtry,
a jedynym źródłem szumów jest wentylator. Wentylator może mieć kilka bie-
gów: im wyższy, tym urządzenie głośniej pracuje.
Czym jest system multi-split?
Jeżeli chcemy zamontować klimatyzatory w  kilku pomieszczeniach, warto
zastosować system multi-split. Zamiast kilku jednostek zewnętrznych – po
jednej do każdego klimatyzatora, możemy kupić jedną, o  odpowiednio
większej mocy i podłączyć do niej poszczególne klimatyzatory. W ten sposób
kupujemy tylko jedną jednostkę zewnętrzną zamiast kilku.
Duże znaczenie ma także fakt, że na takim rozwiązaniu zyska elewacja bu-
dynku – zamontujemy na niej tylko jedno urządzenie, a nie kilka. Również
niższe są koszty zużycia energii i mniejszy hałas. Niestety może być większy
kłopot z ukryciem rur freonowych. Poszczególne jednostki wewnętrzne łą-
czy się z jedną zewnętrzną i często prowadzi się je po ścianach w poszcze-
gólnych pomieszczeniach.
FOT. DAIKIN
w klimatyzatorach?
Tego typu urządzenia mogą być wyposażone w różne filtry:
z z  węglem aktywowanym – absorbują szkodliwe gazy i  opary
występujące w  pomieszczeniu, a  mogące być one źródłem uczule-
nia. Działanie węgla aktywowanego polega na wiązaniu szkodliwych
substancji w porach filtra;
z włókninowe – materiałem filtracyjnym są włókna szkła, plastiku,
tworzyw naturalnych, metali itp. Grube włókna wykorzystywane są
w filtrach zgrubnych i dokładnych, a drobne – w filtrach bardzo do-
kładnych i zawiesinowych (HEPA, ULPA). Niektóre filtry włókninowe
można czyścić wodą, co wydłuża ich eksploatację;
z elektrostatyczne – wychwytują cząstki działając na zasadzie ła-
dunków elektrostatycznych. Służą do usuwania większych cząste-
czek, np. pyłków czy zarodników pleśni;
z fotokatalityczne – na skutek działania światła na tlenek tytanu
w filtrach tych tworzą się nadtlenek wodoru (H2O2) oraz rodniki wo-
dorotlenowe (OH). Mają one silne właściwości utleniające: mogą roz-
łożyć na bezzapachowy dwutlenek węgla i wodę wszelkie substancje
wydzielające nieprzyjemne zapachy. Silne utleniacze usuwają rów-
nież bakterie, pleśń i unieszkodliwiają wirusy.
Jakie dodatkowe funkcje mogą mieć
klimatyzatory?
Oprócz głównej funkcji – chłodzenia – klimatyzatory mogą mieć też
dodatkowe. Jedne z popularniejszych to ogrzewanie i oczyszczanie

powietrza. Dzięki różnym filtrom urządzenie może zatrzymywać

pyłki, bakterie, kurz, neutralizować nieprzyjemnie zapachy czy dym
tytoniowy. To szczególnie ważne dla alergików. Inne opcje to od-
świeżanie dodatkowym tlenem, jonizacja powietrza, nawilżanie,
osuszanie itp.

Gdzie zamontować klimatyzator?

Ze względu na miejsce montażu klimatyzatory dzieli się na:
z ścienne – to najpopularniejsza opcja. Jednostka wewnętrzna za-
wieszona jest na ścianie pod sufitem;
z sufitowo-przypodłogowe – można je instalować zarówno pod
sufitem, jak i przy podłodze;
z kasetowe – przeznaczone do montowania w  pomieszczeniach
z sufitem podwieszanym;
z kanałowe – w tym wariancie jednostka znajduje się w innym po-
mieszczeniu (np. gospodarczym), a z chłodzonym wnętrzem łączą go
kanały powietrzne.

Jak zbudowany jest wymiennik gruntowy?

Wymiennik gruntowy jest bardzo prosty w konstrukcji. Wystarczy w ziemi rozprowadzić rury, którymi będzie przepływać powietrze wentylacyjne, albo wyko-
nać szczelne złoże żwirowe, gdzie powietrze będzie płynąć między kamykami żwiru. Rurowy wymiennik gruntowy jest nazywany przeponowym. W ogródku
zakopuje się system rur, którymi przepływa powietrze. Przepływając przez ten system będzie się ochładzać od ścianek rur stykających się z dużo chłodniej-
szym gruntem. Jeżeli rury będą odpowiednio długie, powietrze wypływające z wymiennika może mieć nawet o 12°C niższą temperaturę niż na dworze! Dzię-
ki temu zamiast 40-stopniowego upału można mieć w domu tylko 28–30°C! Żwirowy wymiennik gruntowy, zwany bezprzeponowym, tworzy warstwa żwiru
ułożona na folii w wykopie, przykryta od góry folią i przysypana ziemią. Powietrze wpływa do wymiennika przez stojącą w ogrodzie czerpnię i przepływając
pomiędzy kamieniami ochładza się o 10–12°C. Umieszczona w ogrodzie czerpnia powietrza jest wyposażona w filtr oczyszczający zasysane powietrze. Przed
wpłynięciem do instalacji w domu powietrze jest ponownie oczyszczane, ale tutaj możemy użyć dowolnego, satysfakcjonującego nas filtra. Oczyszczone
dwukrotnie powietrze pozbawione jest kurzu i pyłków. System ten może współpracować z wentylacją z odzyskiem ciepła. Chociaż system ten jest bardzo tani
w eksploatacji, nie uda nam się regulować ani ilości ani temperatury powietrza wentylacyjnego w poszczególnych pomieszczeniach.

210
 R E K U P E R ATO R Y

PREZENTACJA FIRMOWA
– G WA R A N C JA Z D R O W E G O P O W I E T R Z A

Prawidłowo działająca wentylacja z odzyskiem ciepła zapewnia komfort cieplny Rekuperator HRU-WALL jest urządzeniem jednorurowym (wewnątrzściennym)
oraz odpowiednią jakość powietrza wewnątrz budynków. Na rynku funkcjonują wyposażonym w wymiennik ceramiczny, który posiada maksymalny odzysk
rozmaite rozwiązania, które realizują te cele w różnym stopniu, najczęściej do 90% (odzysk nominalny η=74,3% zgodnie z normą EN 13141-8:2011).
wspólnie z urządzeniami grzewczymi czy klimatyzacyjnymi z rodziny HVAC. Rekuperator miejscowy HRU-WALL to idealne rozwiązanie do usuwania CO2
i innych wewnętrznych lotnych zanieczyszczeń oraz do zapobiegania proble-
Głównie stosuje się dwa rozwiązania: mom z kondensacją i pleśnią, które uszkadzają budynek i szkodzą zdrowiu
CENTRALNE – tradycyjny system z centralą rekuperacyjną i układem kanałów. mieszkańców. Rekuperator kompaktowy HRU-WALL posiada między innymi filtr
Jest to dobre rozwiązanie dla nowobudowanych obiektów, w których już pod- przeciwkurzowy, który można usunąć od wewnątrz w celu przeprowadzenia
czas fazy projektowej planuje się rozmieszczenie kanałów i centrali. W zależno- konserwacji. Obudowa urządzenia wykonana jest z wysokiej jakości tworzy-
ści od wyboru rekuperatora jest możliwe podłączenie urządzenia z kanałami wa ABS zapewniającego trwałą konstrukcję, odporną na wstrząsy i działanie
zarówno od góry, jak i od dołu. Dzięki temu urządzenie możemy schować na promieni UV. Rura teleskopowa umożliwia dostosowanie do grubości ściany.
poddaszu lub piwnicy. W celu optymalizacji miejsca w pomieszczeniu jednostki Zaawansowana technologia wentylatora, znacząco wpływa na niskie zużycie
można też podwieszać pod sufitem. energii (średni koszt użytkowania dwóch urządzeń to niespełna 30 zł w skali
Centrale HRU-MinistAir charakteryzują się wysokim odzyskiem ciepła (ponad roku). Jednocześnie oszczędności wynikające z odzysku ciepła wentylacyjnego
90% odzysku). Ponadto centralą można zarządzać mobilnie przez Wi-Fi. Zegar pozwalają na obniżenie rachunku o 50-60% (ponad 500 zł rocznie).
tygodniowy umożliwia nam zaprogramowanie pracy urządzenia.
Dostępne są dwie wersje urządzenia. Centrala HRU-MinistAir-W-250 do
małych domków charakteryzuje się lekką konstrukcją i niewielkimi wymiarami.
Jej wydajność sięga do ok. 250 m3/h, natomiast HRU-MinistAir-W-450 stosowa-
ne do większych obiektów charakteryzuje się wydajnością na poziomie
ok. 450 m3/h.
Rekuperatory HRU-Ergo charakteryzują się nie tylko odzyskiem ciepła.
Dzięki zaawansowanej technologii wymiennika entalpicznego (przeciwprądo-
wego) odzyskują ciepło i wilgoć z powietrza. Odległość pomiędzy włóknami
w materiale wymiennika odpowiada wielkości cząstek wilgoci. Dlatego, większe
cząsteczki np. zapachów są nieprzepuszczane przez wymiennik. Zapobiega to
przenikaniu zanieczyszczeń do świeżego powietrza. Ponadto wydajność reku-
peratorów sięga (w zależności od modelu) od 250 do 1000 m3/h.

DECENTRALNE – pojedyncze urządzenia w pomieszczeniach działające

naprzemiennie w trybie nawiew-wywiew bez potrzeby prowadzenia kanałów. Alnor Systemy Wentylacji Sp. z o.o.
Najczęściej wykorzystywany sposób przy już wybudowanym domu/obiekcie. Aleja Krakowska 10, 05-552 Wola Mrokowska
Z powodu braku miejsca na rozprowadzenie sieci kanałów oraz łatwy i szybki tel. 22 737 40 00, faks 22 737 40 04
sposób montażu urządzenia w pomieszczeniach jest to niezwykle popularne www.alnor.com.pl, e-mail: alnor@alnor.com.pl
rozwiązanie. System przeznaczony jest do małych i średnich pomieszczeń.

211
PREZENTACJA FIRMOWA

N OW O C Z E S N E K R AT K I W E N T Y L AC Y J N E

CIACHO STAŁA

NEMO

ZAMYKANA
W naszych domach i mieszkaniach coraz częściej gości nowoczesne wzornic-
two. Swoje wymarzone cztery kąty wyposażamy w najnowszej generacji sprzęty
AGD, RTV, a niebanalny design pojawia się także w wykończeniu kuchni czy
łazienki. Kratki wentylacyjne i drzwiczki rewizyjne wykonane ze stali nierdzew-
nej (satyna, chrom) podkreślą nowoczesny styl każdego wnętrza.
Kratki wentylacyjne i kominkowe, a także pozostałe akcesoria wentylacyjne
powinny współgrać z wystrojem wnętrz, w których są montowane i poza cecha-
mi funkcjonalnymi powinny także być elementem dekoracyjnym pomieszczeń.
Kratki wentylacyjne firmy RAFA KONRAD FRĄCZEK wyróżniają się na rynku
właśnie pod względem estetyki, nowoczesnego wyglądu i jakości wykonania,
przy jednoczesnym zachowaniu bardzo dobrych parametrów technicznych dys-
trybucji i odbioru powietrza.
Firma oferuje niepowtarzalne kratki wentylacyjne z wyjątkowym designem –
oryginalne, autorskie wzory zaprojektowane przez Konrada Frączka. Wyjątkowa
jakość wykonania wyrobów pozwala zastosować kratki nie tylko w domowej AIR
wentylacji, ale także w hotelach, biurach czy nowoczesnych domach.
Kratki wentylacyjne mają za zadanie nie tylko wyciąganie powietrza
z pomieszczenia, ale zastosowane rozwiązania pozwalają również na wyrów-
nanie ciśnienia w sąsiadujących pomieszczeniach. Wybrane modele kratek sto-
sowane są jako kratki nawiewno-wywiewne. Kratki kominkowe AIR stosowane
są jako estetyczna osłona wylotów ciepłego powietrza w systemach kominko-
wych.
Ofertę nowoczesnych kratek uzupełniają również pozostałe akcesoria wenty-
lacyjne, kominkowe i instalacyjne, w tym m.in. czerpnie i wyrzutnie powietrza,
nawietrzaki podokienne, anemostaty, drzwiczki rewizyjne, drzwiczki do szach- RAFA KONRAD FRĄCZEK
tów. ul. Owocowa 15, 55-002 Łany
tel. 713 811 508
Ze szczegółową ofertą firmy można zapoznać się na stronie: e-mail: sklep@rade.pl, www.kratki24.pl, www.rade.pl
www.kratki24.pl oraz www.rade.pl

212
 CENTRALNE
ODKURZANIE
Odkurzacze centralne stajÉ si×
Czym jest odkurzacz centralny?
standardem wdnowo budowanych Odkurzacz centralny to tak naprawdę cały system: jednostka cen-
tralna (czyli właściwy odkurzacz) i sieć rur zakończonych gniazdami
domach. Wielu inwestorów docenia ich przyłączeniowymi rozmieszczonymi w kilku miejscach w domu. Naj-
częściej system uruchamia się samoczynnie, po włożeniu do gniaz-
bezsprzeczne zalety: cichÉ idwydajÉ da elastycznej rury ssącej; pozostałe punkty podłączenia pozostają
wtedy hermetycznie zamknięte. Kurz i inne zanieczyszczenia zassane
prac×, adtakĖe komfort uĖytkowania. przez odpowiednio dobrane końcówki na wężu ssącym wędrują rura-
mi do filtra zintegrowanego z turbiną jednostki centralnej.

Dlaczego warto?
Odkurzacz centralny tylko w niewielkim stopniu przypomina swój tradycyjny odpowiednik. Co oczywiste – też służy do sprzątania i jest wyposażony w silnik.
Na tym jednak podobieństwa się kończą. Jednostka odkurzacza centralnego zamontowana jest na stałe z dala od pomieszczeń mieszkalnych (np. w piwnicy),
dlatego odgłosy wydawane podczas pracy nie są uciążliwe dla domowników. Ponadto urządzenia nie trzeba dźwigać, co z pewnością docenią właściciele
domów wielokondygnacyjnych. Odpada też problem z plątaniną kabli, ponieważ przewody elektryczne ukryte są w ścianach. Wspomniany silnik ma zaś
dużo większą moc niż urządzenie tradycyjne, dlatego odkurzanie centralne jest dużo bardziej wydajne.
Wreszcie kwestia zdrowia. W typowych odkurzaczach domowych, zassane powietrze – wraz z alergenami – wraca do pomieszczenia. W przypadku urzą-
dzenia centralnego kurz jest natomiast wydmuchiwany poza budynek. To ogromna zaleta dla alergików.
Odkurzacz centralny ma jeszcze jeden atut. Jest wyposażony w długi wąż, dzięki któremu łatwo dostać się do wysoko zamocowanych mebli i rzadziej
używanych zakamarków. Tego typu urządzenia mogą być też wyposażone w całą gamę końcówek sprzątających, umożliwiających utrzymanie w czystości
bardzo różnych nawierzchni.

Czym różnią się od siebie jednostki centralne?

Kluczowym elementem instalacji jest jednostka centralna. Oferowane w sprzedaży modele różnią się nie tylko ceną, ale także m.in. wydajnością, budową,
poziomem emitowanego hałasu i okresem gwarancji. Oto najważniejsze parametry, jakimi należy kierować się przy wyborze jednostki:
z podciśnienie i wydajność – pierwsza z cech podawana jest zazwyczaj w kPa, druga – w m³/h. Oba parametry mają wpływ na to, jaką siłę ssania ma jed-
nostka. W praktyce to od niej zależy, jak skuteczne będzie sprzątanie. Często eksponowana przez producentów moc również ma znaczenie, ale parametr ten
w różnym stopniu – w zależności od budowy jednostki – przekłada się na siłę ssania;
z budowa – konstrukcje omawianych urządzeń dzielą się na dwa typy. Modele kompaktowe mają wszystkie elementy w jednej obudowie. W jednostkach
typu split silnik oddzielony jest natomiast od pozostałych elementów. Takie rozwiązanie wymaga wygospodarowania większej ilości miejsca, z drugiej strony
rozdzielenie ułatwia zastosowanie większych i skuteczniejszych filtrów;
z sposób filtracji – w jednostkach centralnego odkurzania stosuje się różne metody oddzielania zebranych zanieczyszczeń. W najprostszym wariancie –
separacji workowej – kurz i inne nieczystości trafiają do worka. Niestety, wraz z napełnianiem się pojemnika spada siła ssąca jednostki, co oczywiście nie
jest korzystne. Bardziej zaawansowaną metodą jest separacja cykloniczna, polegająca na tym, że zassane powietrze wiruje, na skutek czego cięższe zanie-
czyszczenia opadają na dół, do pojemnika na śmieci, a oczyszczone powietrze wydmuchiwane jest na zewnątrz domu. W tym wariancie poziom zapełnienia
zbiornika nie ma wpływu na pracę urządzenia. Innym sposobem jest separacja cykloniczna z dodatkowym filtrem – z papieru, poliestru, bawełny bądź
tzw. odwróconym workiem;
z pojemność zbiornika na kurz – ma wpływ na to, jak często trzeba go opróżniać. Zazwyczaj producenci oferują zbiorniki 20- lub 30-litrowe. Trzeba pamię-
tać, że prawidłowa praca jednostki zależy też od regularnego oczyszczania zbiornika. Należy to robić przynajmniej raz na 3 miesiące;
z poziom hałasu – informację na ten temat (wyrażoną w dB) znajdziemy w specyfikacji produktu. Im cichsza praca, tym lepiej, choć – jak wspomniano –
jednostkę i tak warto umieścić z dala od pomieszczeń mieszkalnych. Wówczas jej głośność nie jest specjalnie istotna;
z dodatkowe wyposażenie – urządzenia mogą mieć wiele przydatnych elementów. Jednym z nich jest wyświetlacz, informujący o stanie napełnienia
pojemnika na kurz, ewentualnych usterkach itp. Przydatne jest też wbudowane gniazdo ssące na korpusie. Wyposażona w nie jednostka, zamontowana
w garażu, pozwoli łatwo sprzątać zarówno to pomieszczenie, prowadzący do niego podjazd, jak i samochód;
z okres gwarancji – podobnie jak w przypadku innych urządzeń, im dłuższy, tym lepiej. Standardowo producenci jednostek centralnego odkurzania udzie-
lają na nie 5 lat gwarancji.

213
 CENTRALNE ODKURZANIE

Jaką rolę pełnią gniazda ssące?

Elementy te zlokalizowane są na końcu rurociągu, w ścianach, i służą do podłączenia węża do sprzątania. Gniazda oferowane są w różnych wzorach i kolo-
rach, co pozwala łatwo dopasować je do wystroju wnętrza. Aby sprzątanie było wygodne, trzeba zaplanować ich odpowiednią liczbę. Gniazd nie może być
za mało, ponieważ trudno będzie dotrzeć wężem ssącym do wszystkich zakątków pomieszczeń. Przyjmuje się, że jedno gniazdo powinno przypadać na ok.
60–80 m² powierzchni podłogi.
Ważna jest nie tylko odpowiednia liczba tych elementów, ale także ich właściwe rozmieszczenie. Najlepiej, gdy zaplanujemy je w centralnie położonych
punktach domu, takich jak korytarz czy dolna część klatki schodowej. Optymalnie umieścić je w pomieszczeniach, które wymagają najczęstszego odkurzania
– w kuchni, przedpokoju itp. Gniazda osadza się z dala od mebli i drzwi, w miejscach, do których jest wygodny dostęp.

Na jakie niestandardowe gniazda ssące można

się zdecydować?
W  systemie centralnego odkurzania często spotykanym rozwiązaniem są
gniazda ssące, które nie wymagają podłączenia węża. W przypadku automa-
tycznej szufelki ssanie załącza się po otwarciu klapki lub naciśnięciu przy-
cisku. Szufelkę montuje się w ścianie na wysokości posadzki, dzięki czemu
można łatwo wmieść do środka piasek, okruchy i  inne nieczystości. Szcze-
gólnie przyda się w kuchni i przedpokoju, czyli pomieszczeniach wyjątkowo

FOT. SANTECH
narażonych na zabrudzenia.
W  kuchni sprawdzi się też szufelka podblatowa, która zasysa odpadki
automatycznie po wysunięciu z szafki. Tego typu urządzenie umieszcza się
z reguły pod kuchennym blatem roboczym.
Innym rodzajem jest gniazdo ssące ze zwijanym wężem. Jest on krótki,
chowa się w kasetce, zamontowanej np. w szafce kuchennej lub w garażu. To
dość wygodne rozwiązanie do szybkiego sprzątania.
FOT. BEAM

Jaki wąż wybrać?

Wąż, który wtyka się do gniazda ssącego, powinien być elastyczny,
solidny, lekki i odpowiednio długi. Najczęściej oferowane są modele
o długości 9 m, choć w sprzedaży są nawet 15-m węże. Trzeba jednak
pamiętać, że choć te dłuższe pozwalają odkurzyć większą powierzch-
nię, są ciężkie, nieporęczne i  trudne w  przechowywaniu. Poza tym
zwiększają opory przepływu powietrza. Niezależnie od długości, wąż
warto ukryć w bawełnianym pokrowcu, dzięki czemu podczas sprzą-
tania zminimalizujemy ryzyko uszkodzenia mebli i narożników ścian. FOT. VACUFLO

Jakie akcesoria?
Do węża mocuje się rozmaite akcesoria do sprzątania. Wybrać można nie tyl-
ko standardowe szczotki i ssawki, podobne jak te stosowane w odkurzaczach
przenośnych. W  skład zestawu odkurzającego może wchodzić np. ssawka
szczelinowa, pozwalająca posprzątać trudno dostępne miejsca, specjalna
szczotka do wyczesywania zwierząt, turboszczotka służąca do czyszczenia
dywanów i tapicerek, czy końcówka do usuwania kurzu z żaluzji lub klawia-
tury komputera.

214
 CENTRALNE ODKURZANIE

FOT. COMFORT SYSTEM

Czym jest separator?
To urządzenie przeznaczone do usuwania rozsypanego popiołu z oko-
lic kominka lub kotła, szkła czy liści z przydomowego tarasu – gene-
ralnie śmieci, które lepiej żeby nie trafiły do rurociągu, bo mogą go
zanieczyścić lub uszkodzić. Podłącza się je do instalacji centralnego
odkurzania za pomocą węża ssącego. We wnętrzu separatora umiesz-
czone są filtry, dzięki czemu zanieczyszczenia nie trafiają do rurociągu,
ale zatrzymują się w pojemniku.

Gdzie umieścić jednostkę centralną?

Jednostkę należy umieścić z dala od części mieszkalnej domu. Może to
być np. piwnica, kotłownia, garaż. Ważne, by pomieszczenie było su-
che. Trzeba przy tym pamiętać, że im dłuższy rurociąg, tym mniejsza
jest wydajność pracy jednostki.
Urządzenie najczęściej mocuje się do ściany – na takiej wysokości,
aby mieć wygodny dostęp do pojemnika na kurz, który trzeba regular-
nie opróżniać. Planując lokalizację należy mieć na uwadze, że do jed-
nostki podłączony jest nie tylko rurociąg ssący, ale również wyrzutnia Czym jest Hide-A-Hose?
powietrza, której wylot musi się znajdować na zewnątrz budynku. Dłu-
gość tego elementu nie powinna przekraczać 6 m. Najlepiej, gdy wylot Pod nazwą Hide-A-Hose kryje się system centralnego odkurzania z wężem
nie jest wyeksponowany na elewacji, szczególnie na ścianie frontowej. ukrytym w ścianie. System ten uwalnia nas od noszenia, rozwijania, a po
Wyrzutni nie należy też umieszczać blisko okien i drzwi. Aby nie przy- skończonej pracy zwijania i chowania standardowego węża. Aby posprzą-
krył jej śnieg, powinna się znajdować co najmniej 50 cm nad gruntem. tać, wystarczy tylko wyjąć wąż z  gniazda HAH, zablokować go przy od-
Dobrze jeżeli rura wyrzutni wystaje na kilkadziesiąt centymetrów ze powiedniej długości, dołożyć rękojeść z rurą teleskopową i zamontować
ściany, wówczas wyrzucane powietrze nie brudzi elewacji. końcówkę do sprzątania. Z  pewnością jest to system bardziej wygodny
w obsłudze w porównaniu z tradycyjnym systemem centralnego odkurza-
nia. Nie musimy martwić się o dodatkowe miejsce na przechowanie węża,
FOT. ECOMAX

który w systemie Hide-A-Hose schowany jest w instalacji.

W  sprzedaży są węże o  różnej długości. Najdłuższe mają nawet 18 m
i pozwalają posprzątać w zasadzie cały dom. Trzeba jednak pamiętać, że im
dłuższy jest wąż, tym trudniej nim operować, dlatego w budownictwie jed-
norodzinnym zaleca się węże nie dłuższe niż 12 m.
Producenci oferują kasety do montowania przed i po pracach tynkar-
skich, dostępne w gotowych zestawach instalacyjnych. Nowością w tym
systemie jest kaseta z  wbudowanym ruchomym króćcem przyłączenio-
wym, który dzięki możliwości manewrowania w różne strony znacznie uła-
twia osadzenie gniazda ssącego, a także pozwala w łatwy sposób ustawić
odpowiedni kąt podejścia instalacji. Montaż instalacji Hide A  Hose różni
się od tradycyjnego systemu przede wszystkim tym, że używamy specjal-
nych łagodnych łuków 90°, 45° i 22,5° oraz wydłużamy rurę, w której ukryty
jest wąż o 10%, aby mógł się swobodnie w niej schować.

Zobacz jak

FOT. TOP VAC

dziaïa odkurzacz
centralny

Jak sprawdzić poprawność wykonania

instalacji?
Przed zabetonowaniem rur wykonawca powinien sprawdzić spraw-
ność i  szczelność instalacji, robiąc próbę: ciśnieniową i  elektryczną.
Ciśnieniowa wymaga zamknięcia rurociągu (np. gniazdkami w  płyt-
kach montażowych) i  połączenia dowolnego odkurzacza w  miejsce,
gdzie ma pracować jednostka centralna. Na ostatnim gniazdku przy-
kłada się miernik podciśnienia. Jeśli podciśnienie przy odkurzaczu jest
do 5–15% wyższe niż na najdalej położonym gniazdku – system jest
sprawny. Jeśli nie, oznacza to, że instalacja jest nieszczelna, np. na łą-
czeniach rur. Aby uniknąć uszkodzenia instalacji podczas dalszych prac
budowlano-wykończeniowych, po próbie ciśnieniowej końcówki rur
należy zamknąć specjalnymi płytkami lub okleić szczelnie grubą taśmą
montażową.

215
 CENTRALNE ODKURZANIE
Komu zlecić wykonanie projektu
i montaż?
Projektowaniem i montażem odkurzaczy zajmują się wyspecjalizo-
wane firmy, a także instalatorzy centralnego ogrzewania i do nich
należy poprowadzenie rur i przewodów we właściwy sposób, do-
bór jednostki centralnej oraz wybór miejsca zainstalowania. Ogólną
zasadą jest, aby rury prowadzone były możliwie najkrótszą drogą
i z minimalną liczbą kolanek.
FOT. BEAM
Jak dbać o odkurzacz?
Worki na kurz należy wymieniać dwa, trzy razy w  roku, a  wkłady
w filtrach – raz na pięć lat (papierowe) lub na dziesięć lat (tkanino-
we). Filtry papierowe są jednorazowe, tkaninowe po wytrzepaniu
lub upraniu mogą być używane wielokrotnie. Poza tym poprawnie
zamontowana instalacja centralnego odkurzania nie wymaga kon-
serwacji.
Czy system odkurzacza centralnego
może się zatkać?
Takie przypadki się zdarzają, ale sporadycznie i przeważnie są efek-
tem błędów popełnionych podczas montażu – wadliwie wykona-
nych połączeń rur czy nieodpowiedniego zamontowania łączników.
Aby przeciwdziałać przedostaniu się w głąb rurociągu zbyt dużych
przedmiotów zassanych przypadkowo przez wąż, w  instalacji sto-
suje się specjalne przewężenia w gniazdach ssących i ostre kolana
umiejscowione tuż za nimi.
216
Kiedy zamontować odkurzacz centralny?
Montaż instalacji centralnego odkurzania nie jest zbyt skomplikowany – o ile
zaplanuje się go na etapie projektowania domu. Pozwoli to ustalić optymalny
przebieg rurociągu. Instalacja nie powinna rzucać się w  oczy i  mieć jak naj-
mniejszą ilość załamań, które wpływają na sprawność pracy systemu. Ponie-
waż elementy rurociągu mają niewielką średnicę (50–55 mm), łatwo je ukryć
– choćby w przestrzeniach stropu. Odkurzacz centralny można też zamonto-
wać w istniejącym domu, choć będzie się to wiązało z koniecznością wykucia
w ścianach bruzd na rury bądź wykonania zabudowy z płyt g-k.
Montaż na etapie stanu surowego domu prowadzi się przed ułożeniem in-
stalacji wodociągowej i  kanalizacyjnej oraz przed wykonaniem podłóg. Aby
podczas użytkowania odkurzacza na łączeniach nie zatrzymywały się zabru-
dzenia, trzeba zwrócić uwagę na staranne połączenie rur. Łączy się je na klej
– ważne, by usunąć jego nadmiar, a końcówki elementów pozbawić ostrych
krawędzi. W przeciwnym razie w tych miejscach będą osadzać się zanieczysz-
czenia tamujące ruch powietrza.
FOT. TOP VAC
Czy wszystkie elementy systemu powinny
pochodzić od jednego dostawcy?
Tak. Nie warto kupować orurowania w  jednej firmie a  jednostki centralnej
w innej, bo w sytuacji niesprawnego działania systemu nie będzie wiadomo,
kto za to odpowiada i kto usterki ma naprawić (wykonawca orurowania czy
dostawca odkurzacza). Zdecydowanie bezpieczniej jest zamówić cały sys-
tem jako kompleksową (choć np. dwuetapową) usługę z zapisem w umowie
potwierdzającym, że za sprawne działanie systemu odpowiada wykonawca
i ewentualne uszkodzenia, które mogą powstać podczas instalacji, ów wyko-
nawca naprawi na własny koszt. A my zapłacimy za całość, tylko po sprawdze-
niu działania systemu.
 I N S TA L AC J E
E L E K T R YC Z N E
OdprzyíÉczeniu dziaíki do sieci
Przyłącze do sieci
elektrycznej najlepiej pomyāleË – w ziemi czy napowietrzne?
Z  wnioskiem do lokalnego zakładu energetycznego o  przyłączenie
jeszcze przed rozpocz×ciem budowy do sieci powinno się wystąpić jak najwcześniej. To dlatego, że proce-
dury mogą trwać nawet kilka miesięcy.
domu. Kolejnym zadaniem jest Sporządzenie projektu przyłącza – i jego późniejsze wykonanie – to
zadanie dla elektryka z uprawnieniami. Jeżeli biegnie ono przez dział-

sporzÉdzenie projektu instalacji – ki sąsiadów, do dokumentacji trzeba dołączyć ich zgody.

Samo przyłącze nie jest zbyt skomplikowane. Głównym jego ele-

naleĖy je zleciË elektrykowi

zduprawnieniami. RolÉ specjalisty jest
teĖ wykonanie instalacji idpodíÉczenie
mentem są przewody łączące nieruchomość z  siecią energetyczną.
Na ich końcu znajduje się złącze, czyli skrzynka, którą umieszcza się
przeważnie w linii ogrodzenia posesji, do której prowadzi przyłącze.
W skrzynce znajduje się licznik energii i osprzęt zabezpieczający.
Przyłącze można wykonać na dwa sposoby – prowadząc kable w zie-
mi lub jako napowietrzne. Zaletą pierwszego rozwiązania jest to, że
kable są znacznie mniej podatne na uszkodzenia, np. przez piorun lub

osprz×tu elektroinstalacyjnego. połamane drzewo. Z kolei przyłącza napowietrzne są tańsze i łatwiej-

sze do wykonania.
a Sposoby
doprowadzenia
prądu na posesję:
Docelowe czy budowlane? przyłącze
napowietrzne
(a), przyłącze
Przyłącze może być wykonane jako docelowe lub budowlane, zwane pro- kablowe z linii
wizorką. Jeżeli na działce nie ma żadnego budynku, choćby gospodarczego, napowietrznej
przyłącze będzie wykonane jako budowlane, co wiąże się z wyższymi opłata- (b), przyłącze
kablowe z linii
mi za energię elektryczną (tzw. prąd budowlany). Jednak przyłącze budowla- kablowej (c).
ne warto od razu wykonać tak, aby w przyszłości mogło posłużyć za docelo-
we (docelowa lokalizacja licznika i odpowiednio grube przewody). Wówczas
po zakończeniu budowy wystarczy podpisać nową umowę, a żadne zmiany
techniczne w przyłączu nie będą potrzebne.
b
FOT. STEINEL

217
 INSTALACJE ELEKTRYCZNE

Jaka moc przyłączeniowa?

Projekt instalacji elektrycznej budynku musi zawierać informację o tzw. mocy przyłączeniowej. Zapotrzebowanie przeciętnego domu jednorodzinnego na
moc wynosi zazwyczaj 10–15 kW. Aby obliczyć rzeczywiste zapotrzebowanie, trzeba uwzględnić wszystkie urządzenia elektryczne, jakie mają być zainsta-
lowane w domu. Największy chwilowy pobór prądu powodują przepływowe ogrzewacze wody, następnie wszelkie urządzenia grzewcze – kuchenka elek-
tryczna, grzejniki ścienne lub ogrzewanie podłogowe. Drobne sprzęty gospodarstwa domowego, komputery, zestawy kina domowego mają zwykle moc
od kilkudziesięciu do kilkuset W. Moc urządzeń jest zawsze podawana na tabliczkach znamionowych, można też ją sprawdzić w katalogach producentów.
Typowa moc domowych urządzeń elektrycznych Trzeba pamiętać, że choć różnego rodzaju urządzeń elektrycznych
jest w każdym domu bardzo dużo, nigdy nie pracują one wszystkie rów-
Typ urządzenia Moc [kW]
nocześnie. Gdy nie zainstalowaliśmy urządzeń grzewczych (kocioł elek-
Przepływowy ogrzewacz wody (zależnie od wydajności) 4–24 tryczny, ogrzewacze wody, kuchenka), zwykle wystarcza moc o połowę
Pojemnościowy podgrzewacz wody 1,5–2,5 mniejsza, niż wynikająca ze zsumowania mocy jednostkowej wszyst-
Płyta kuchni elektrycznej 8–10
kich sprzętów. Także ogrzewacze pojemnościowe, piece akumulacyjne
i  ogrzewanie podłogowe pracują przeważnie w  godzinach nocnych
Piekarnik elektryczny 2–2,5
(przy rozliczaniu dwustrefowym), gdy z innych urządzeń nie korzystamy.
Czajnik elektryczny 2 Jeśli jednak większość poboru mocy to zasilanie ogrzewaczy przepły-
Pralka automatyczna 2 wowych, to trzeba się liczyć z tym, że będziemy faktycznie potrzebować
jej dużo, gdy ktoś z domowników gotuje lub zmywa, a ktoś inny bierze
Zmywarka 1–1,5
prysznic w łazience.
Odkurzacz 1,5 Nie warto określać ilości potrzebnej mocy z dużym zapasem. Będzie
Urządzenie hydroforowe 0,8–1,5 się to bowiem wiązało z wyższą opłatą za przyłączenie, więcej też zapła-
Grzejnik elektryczny 1–2
cimy w trakcie eksploatacji.
FOT. WAGO

Jaki licznik wybrać?

Rodzaj licznika energii elektrycznej zależy od umowy zawartej na dostawę
energii elektrycznej. Zależnie od rodzaju przyłącza może być to licznik jedno-
lub trójfazowy. Jeśli zdecydujemy się na korzystanie z tańszego prądu „nocne-
go”, zostanie zamontowany licznik dwutaryfowy z zegarem sterującym.

Dlaczego stosuje się zabezpieczenia
przeciwprzepięciowe?
Bezpieczniki chroniące obwód elektryczny przed skutkami zwarcia
lub przeciążenia to wyłączniki nadmiarowo-prądowe, chroniące od-
biorniki szczególnie wrażliwe na chwilowe skoki napięcia wielokrot-
nie przekraczające wartość nominalną 230 V.
Charakterystykę prądowo-czasową oznacza się literami B, C lub D
i dobiera w zależności od tzw. prądu rozruchu odbiorników:
z o charakterystyce B – do oświetlenia i urządzeń grzewczych,
z o  charakterystyce C – do silników i  transformatorów, ponieważ
takie wyłączniki pozwalają na pobór znacznie wyższego prądu roz-
ruchowego przez krótki czas,
z o  charakterystyce D – do silników elektrycznych o  szczególnie
trudnym rozruchu (takich, które startują pod obciążeniem np.,
w pompach hydroforowych).
Skoki te wywołane są głównie wyładowaniami atmosferycznymi.
Zabezpieczenia takie powinny być stosowane szczególnie w obwo-
dach zasilających komputer i inne urządzenia elektroniczne. Standar-
dowo w domu montowany jest w rozdzielnicy głównej ogranicznik
przeciwprzepięciowy dla całej instalacji, a  bezpośrednio przy urzą-
dzeniach elektronicznych instalowane są tzw. listwy przeciwprzepię-
ciowe. Charakteryzują je dwa parametry: prąd nominalny i charakte-
rystyka prądowo-czasowa.
Po zadziałaniu ogranicznika należy go wymienić, co sygnalizuje
zmiana barwy w okienku kontrolnym.
Czym są obwody?
Domowa instalacja elektryczna dzieli się na mniejsze fragmenty, zwane obwo-
dami. Każdy z nich ma w tablicy rozdzielczej własne zabezpieczenie nadmia-
rowoprądowe, wyłączające go w  razie przeciążenia lub zwarcia. Inne zabez-
pieczenia zwykle są wspólne dla kilku obwodów. Generalnie jednego obwodu
nie powinno tworzyć więcej niż 10 gniazd lub 20 źródeł światła montowanych
na stałe. Jednak w domach jednorodzinnych warto przyjąć ostrzejsze kryteria.
Dobrze, jeśli na każdej kondygnacji są przynajmniej dwa obwody oświetlenio-
we. Gdy jeden z nich się wyłączy, nie zapanują kompletne ciemności.
Podział na obwody powinien być logiczny i  racjonalnie uzasadniony, np.
oświetlenie parteru na lewo od wejścia to jeden obwód, a na prawo – drugi.
Dobrze też, gdy pomieszczenia położone po przeciwnych stronach korytarza
czy holu mają gniazda zasilane z odrębnych obwodów – dzięki temu w razie
remontu czy awarii, będzie można łatwo zasilić niezbędne narzędzia elektrycz-
ne, nie używając długich przedłużaczy.
W  dużych pomieszczeniach, takich jak salon, warto rozdzielić gniazda na
dwa obwody.
Co to jest rozdzielnica?
Rozdzielnica, zwana też tablicą rozdzielczą, to urządzenie, w którym zbiegają
się wszystkie obwody. Są w nim też zamontowane elementy zabezpieczające
przed przeciążeniem instalacji czy porażeniem prądem – wyłączniki nadmiaro-
woprądowe i różnicowoprądowe, ograniczniki przepięć.
Tablica rozdzielcza powinna być zamontowana w pobliżu wejścia do budyn-
ku, na wysokości wzroku dorosłego człowieka, aby dostęp do niej był wygodny
i łatwy, co jest ważne, gdy trzeba szybko wyłączyć napięcie w całej instalacji,
np. z powodu pożaru. Rozdzielnica musi być na tyle duża, by nie wymieniając
jej, dało się za jakiś czas zamontować dodatkowe urządzenia.

218
 INSTALACJE ELEKTRYCZNE

FOT. STANLEY
Czy potrzebna jest instalacja
odgromowa?
Przepisy nakazują montaż instalacji odgromowych w nastę-
pujących budynkach mieszkalnych:
z wyższych niż 15 m i  o  powierzchni przekraczającej
500 m2, jeśli stoją w zabudowie rozproszonej
z wykonanych z materiałów palnych i pokrytych takimi ma-
teriałami jak na przykład gont lub trzcina
z stawianych w  miejscach, które są szczególnie narażone
na wyładowania burzowe (np. wzgórza).
Myśląc o bezpieczeństwie swojego domu, nie warto kie-
rować się tylko i  wyłącznie przepisami prawa. Ważny jest
również rozsądek. Jeżeli dom stoi samotnie, z  dala od in-
nych zabudowań oraz wysokich drzew, to bez względu na
wymagania natury formalnej, warto go wyposażyć w insta-
lację odgromową. W stosunku do wartości całego domu nie
jest to duży wydatek, a dobrze zaprojektowana i wykonana
instalacja odgromowa zabezpiecza budynek przed wyła-
dowaniami atmosferycznymi. Warto pomyśleć o niej już na Z jakich przewodów wykonuje się instalację?
etapie projektowania domu. W  niektórych rozwiązaniach
bowiem pewne elementy trzeba zrobić w trakcie budowy, W instalacjach domowych stosuje się wyłącznie przewody miedziane o przekroju
np. uziom fundamentowy. dostosowanym do obciążenia obwodu (najczęściej 1,5 lub 2,5 mm²) prowadzone
pojedynczo lub w postaci przewodów wielożyłowych.
Obwody zasilające:
FOT. MD BUD

z jednofazowe – prowadzone są trzema przewodami (roboczym, neutralnym

i ochronnym),
z trójfazowe – pięcioma przewodami (3 robocze, neutralny i ochronny).
Przewody mają różną barwę izolacji, a zaciski przyłączeniowe różne oznaczenia li-
terowe. I tak przewody:
z robocze – mają izolację czarną lub brązową i oznaczenie literą L (L1, L2, L3 w ob-
wodach trójfazowych),
z neutralne – izolację niebieską, a zaciski oznaczone literą N,
z ochronne – izolację żółto-zieloną i oznaczenie PE.
Niekiedy część obwodów wykonuje się bez przewodu ochronnego i wtedy zasi-
lanie może być realizowane dwoma przewodami, a przewód niebieski pełni funkcję
przewodu neutralno-ochronnego o oznaczeniu PEN.

Czym są strefy ochronne w łazience?

Ze względów bezpieczeństwa, w łazience
wokół wanny i  brodzika należy wydzielić
strefy. Strefa 0 i  1 obejmuje wewnętrzny
i zewnętrzny obrys wanny i w tym obsza-
rze nie wolno instalować żadnych łączni-
ków, gniazd oraz urządzeń elektrycznych
(z  wyjątkiem podłączonych na stałe pod-
grzewaczy i  urządzeń do hydromasażu
w  wannach). Strefa 2 obejmuje obszar
o  szerokości do 60 cm od obrysu wanny
bądź brodzika i  można tam zamontować
jedynie oprawy oświetleniowe bryzgosz-
czelne II klasy ochronności. Dopiero poza
tym obszarem dopuszczalne jest stoso-
wanie gniazd i  łączników oraz urządzeń
elektrycznych. Ich obwody muszą być za-
bezpieczone wyłącznikiem różnicowoprą-
dowym o prądzie nie większym niż 30 mA.
Same gniazda i  łączniki ochronią przed
wodą obudowy o klasie przynajmniej IP44.

219
 INSTALACJE ELEKTRYCZNE

Jak rozprowadzać przewody?

Przewody elektryczne można ułożyć na kilka sposobów:
z w tynku – to najpopularniejsza opcja. W nowych domach układamy wówczas przewody na nieotynkowanych ścianach. Następnie przykrywa je tynk
grubości co najmniej 0,5 cm ponad grubość przewodu;
z w bruzdach ściennych – to rozwiązanie mniej popularne, bo bardziej pracochłonne. Przewody umieszcza się pod tynkiem, w rurkach osłonowych zwa-
nych peszlami. Warto je zastosować, gdy ściana ma zostać pokryta okładziną, np. boazerią czy płytkami ceramicznymi;
z na tynku – w listwach z tworzywa sztucznego. Ten wariant jest łatwy w wykonaniu, ale mało estetyczny;
z wewnątrz ścian szkieletowych lub w wylewce podłogowej – w tych wariantach przewody należy zabezpieczyć, układając je w peszlach;
z pod płytami gipsowo-kartonowymi lub w przestrzeni nad sufitem podwieszanym.
Przewody należy prowadzić w linii prostej – poziomo lub pionowo, nigdy na skos przez ścianę.
Aby podczas przyszłych remontów nie uszkodzić przypadkowo okablowania, warto poprosić elektryka o sporządzenie planów instalacji z wytyczonymi
trasami przewodów. Dodatkowo można sfotografować ściany przed otynkowaniem.
Pamiętajmy, że okablowanie trzeba rozprowadzić nie tylko w domu, ale także na posesji: przy bramie, w ogrodzie, na tarasie. Umożliwi to doprowadzenie
prądu do oświetlenia ogrodowego, a także do domofonu czy gniazd w ogrodzie – np. do zasilania kosiarki, elektrycznego grilla czy piły elektrycznej. Na
zewnątrz stosuje się specjalne kable o odpowiednio solidniejszej izolacji, niż te układane w budynkach.

20 10 10 10 20
10 20 20 20
20 30 15
10
20 30

115
30
10
15 20

15
15 15

10 30
15
30 15
15

15
Schemat ze strefami wyznaczonymi na instalację elektryczną.

Jaką funkcję pełni wyłącznik

różnicowoprądowy?
Wyłączniki różnicowoprądowe chronią domowników
przed porażeniem prądem elektrycznym. Stosowanie
tych aparatów jest wymagane przez obowiązujące
FOT. EATON (MOELLER)

od 2002 roku przepisy. Prawidłowo zainstalowane

elementy wyłączają zasilanie w przypadku, gdy życie
lub zdrowie domowników jest zagrożone porażeniem
prądem. Takie sytuacje mogą się zdarzyć gdy dowol-
ne urządzenie elektryczne ulegnie uszkodzeniu i  na
jego obudowie pojawi się napięcie. W takiej sytuacji
wyłącznik odłączy dopływ prądu, chroniąc tym sa-
mym osobę dotykającą urządzenia przed porażeniem
prądem.

220

Czym jest osprzęt elektroinstalacyjny?
To wszystkie elementy, które służą do obsługi urządzeń elek-
trycznych. Do tej kategorii zalicza się przede wszystkim łączniki
i gniazda, ale także puszki elektroinstalacyjne oraz listwy i kanały
elektroinstalacyjne.
FOT. KONTAKT SIMON
Z jakich materiałów wykonywane są
łączniki?
Łączniki wykonywane są z różnych materiałów (tworzywo sztucz-
ne, stal nierdzewna, drewno, szkło) i oferowane są w różnych wa-
riantach – jako dotykowe i bezdotykowe, pojedyncze, podwójne
i potrójne itp. Dobiera się je tak, aby pasowały do przeznaczenia
i wystroju wnętrza.
FOT. LIVOLO
INSTALACJE ELEKTRYCZNE
Jakie rodzaje łączników się stosuje?
Łączniki wykorzystuje się nie tylko do włączania lub wyłączania światła, ale także
do sterowania ogrzewaniem, klimatyzacją, roletami, żaluzjami czy markizami. Ze
względu na sposób montażu, wyróżnia się następujące modele:
z podtynkowe – to najczęściej stosowana wersja. Osadza się je w schowanych
w ścianach puszkach instalacyjnych, montowanych podczas układania instalacji
elektrycznej;
z natynkowe – przytwierdza się je bezpośrednio do podłoża, bez użycia puszek.
Są mniej estetyczne od podtynkowych, dlatego stosuje się je przede wszystkim
w pomieszczeniach gospodarczych, piwnicach, na strychach;
z wtynkowe – to wersja pośrednia między oboma wymienionym, spotykana
obecnie sporadycznie. Umieszcza się je w  puszkach instalacyjnych o  grubości
tynku.
Jakie są typy gniazd?
Gniazda występują w  wariancie natynkowym, wtynkowym, oraz spotykanym
najczęściej – podtynkowym. Mocuje się je na wkręty bądź zaczepy rozpierające.
Najpopularniejsze są gniazda pojedyncze, przeznaczone dla jednego odbiornika,
ale bez problemu kupimy też modele podwójne, potrójne, a nawet poczwórne.
Każde gniazdo wtyczkowe powinno być wyposażone w styk ochronny w postaci
bolca, który jest połączony z przewodem ochronnym. Niektóre produkty zaopa-
trzone są w przesłonę torów prądowych, uniemożliwiającą włożenie do gniaz-
da przedmiotów innych niż wtyczka. Takie modele warto stosować w  pokojach
dziecięcych. Z  kolei do pomieszczeń narażonych na rozbryzgi wody, takich jak
łazienka czy pralnia, przeznaczone są specjalne gniazda bryzgoszczelne, oznaczo-
ne symbolem IP 44. Wyposażone są w  przesłonę i  uszczelkę, które zapobiegają
wnikaniu do wewnątrz wilgoci i drobnych zanieczyszczeń.
Oprócz produktów standardowych, stosuje się też gniazda dopasowane do nie-
co rzadziej używanych wtyczek. W  sprzedaży są specjalne modele telefoniczne,
komputerowe, antenowe, służące do wetknięcia kabli HDMI czy golarek, wyposa-
żone w porty USB itp.
Czym są kody IP?
Na oprawach oświetleniowych i  osprzęcie umieszczony jest dwucyfrowy kod
IP, który informuje o stopniu odporności na wnikanie ciał stałych (w tym pyłu) –
pierwsza cyfra, oraz wody – druga cyfra.
Pierwsza cyfra kodu Druga cyfra kodu
0 – brak ochrony 0 – brak ochrony
1 – przedmioty o średnicy ≥ 50 mm 1 – krople wody padające pionowo
2 – przedmioty o średnicy ≥ 12 mm 2 – krople wody padające pod kątem do 15°
3 – przedmioty o średnicy ≥ 2,5 mm 3 – krople wody padające pod kątem do 60°
4 – przedmioty o średnicy ≥ 1 mm 4 – bryzgi wody z dowolnego kierunku
5 – pył i kurz 5 – strugi wody z dowolnego kierunku
6 – całkowita pyłoszczelność 6 – fale
7 – całkowite zalanie
8 – długotrwałe zanurzenie
FOT. MERTEN
221
 INSTALACJE ELEKTRYCZNE
Gdzie montować łączniki i gniazda?
Łączniki powinny być zamontowane tak, aby trafiać na nie intuicyjnie. Przeważnie
umieszcza się je wewnątrz pomieszczeń, po tej samej stronie ściany co klamka
drzwi, około 140 cm nad poziomem podłogi. W pokojach dziecięcych i przezna-
czonych dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich, najwygodniejsza
będzie wysokość 90–100 cm. W  przypadku mniejszych pomieszczeń, takich jak
łazienka, spiżarnia czy kotłownia, łączniki instaluje się przeważnie przed wejściem.
Na schodach, ale także w  dłuższych korytarzach, dobrze sprawdzają się tzw.
łączniki schodowe, którymi można zapalać i gasić światło z dwóch miejsc. Dobrym
rozwiązaniem są łączniki z diodą świecącą, które łatwo odnaleźć w ciemności. Sto-
suje się je przede wszystkim w korytarzach i łazienkach.
Jeśli chodzi o gniazda, ich liczbę warto zaplanować z odpowiednim zapasem.
Liczba urządzeń elektrycznych ciągle rośnie, dlatego gniazda warto wykonać na-
wet tam, gdzie na razie nie przewidujemy żadnych odbiorników pobierających
prąd.
FOT. OSPEL
Zobacz jak
zamontowaÊ
ïÈcznik Ăcienny
Jakie są rodzaje puszek?
W instalacjach podtynkowych łączniki i gniazda osadza się w puszkach elektroin-
stalacyjnych. Montuje się je w trakcie układania przewodów, jeszcze przed otyn-
kowaniem ścian. Dostępne są w różnych kształtach – walca, kwadratu lub prosto-
kąta, w  wersji pojedynczej lub kilkusekcyjnej. Ich parametry muszą być zgodne
z wymaganiami producenta wybranego osprzętu. Najlepiej gdy wszystkie puszki
są głębokie – mieści się w nich każdy rodzaj osprzętu.
Najczęściej stosuje się modele podtynkowe, znacznie rzadziej – natynkowe.
W sprzedaży dostępne są też puszki podłogowe, polecane do tych pomieszczeń,
w których odbiorniki energii – lampy, sprzęt audio i wideo – będą umieszczone
z dala od ścian. Produkty te są szczelne, dlatego bez obaw można czyścić posadz-
kę na mokro. Ich specjalne, wodoodporne wersje, przeznaczone są np. na tarasy.
Jaką rolę pełnią listwy i kanały
elektroinstalacyjne?
Elementy te służą do maskowania przewodów instalacyjnych, które nie są ukryte
w ścianach. Wyglądają podobnie, choć kanały mają większy przekrój niż listwy.
Dostępne są w wersji jedno- lub wielokomorowej. Elementy te wykonane są prze-
ważnie z  tworzywa sztucznego lub aluminium. Łatwo się je docina na wymiar,
a dzięki gotowym narożnikom i rozgałęźnikom można je dopasować do kształtu
pomieszczeń. Układa się je zazwyczaj przy podłodze, ścianach lub suficie. W razie
potrzeby można je zamaskować lub ukryć w listwach do wykańczania podłóg.
222
Jakie są zasady dotyczące doboru
oświetlenia?
Dobór oświetlenia i  jego rozmieszczenie jest kwestią indy-
widualną. Warto jednak skorzystać z  kilku wskazówek, które
wpłyną na komfort domowników:
z w  pomieszczeniach pomocniczych, do których wchodzi
się tylko na krótko, a  więc wiatrołapu, garażu, piwnicy, po-
mieszczenia gospodarczego i warsztatu, najlepiej zastosować
żarówki zwykłe lub halogenowe, które osiągają pełną jasność
zaraz po włączeniu i nie są zbyt wrażliwe na częste włączanie
i wyłączanie. Nie ma sensu używać tu świetlówek energoosz-
czędnych, które więcej kosztują, a poza tym w takich pomiesz-
czeniach – ze względu na niską temperaturę – mogą świecić
słabo. Szkodliwa może być też dla nich panująca tam wilgot-
ność. Poza tym byłyby narażone na uszkodzenia mechaniczne;
z w kuchni sprawdzą się zarówno żarówki zwykłe, halogeno-
we, diody LED, jak i świetlówki. Te ostatnie warto wykorzystać
do oświetlenia blatów roboczych, gdzie potrzebne jest dobre,
równomierne oświetlenie. Świetlówki warto umieścić bezpo-
średnio nad blatem, pod szafkami wiszącymi;
z w łazience i toalecie można zamontować zarówno żarów-
ki zwykłe, jak i halogenowe oraz LED-y. Zaletą żarówek jest to,
że ich światło nadaje przyjemny, naturalny odcień skórze, co
ułatwia takie zabiegi, jak makijaż czy golenie. Choć oświetlenie
ogólne łazienek nie musi być intensywne, to warto porządnie
i  równomiernie oświetlić lustro nad umywalką oraz toaletką.
Dobrym pomysłem jest zainstalowanie po obu jego stronach
lamp.
Jak oświetlić otoczenie domu?
Niektóre miejsca w otoczeniu domu, takie jak brama wjazdo-
wej, podjazd czy wejście do domu, wymagają odpowiedniego
świetlenia. O  doborze źródeł światła decyduje sposób pracy
oświetlenia: stały, gdy lampę uruchamia np. czujnik zmierz-
chowy, lub chwilowy, gdy steruje nią np. czujnik ruchu. Do
oświetlenia o  charakterze stałym najlepsze będą żarówki so-
dowe niskoprężne, stosowane także jako oświetlenie uliczne.
Są wyjątkowo energooszczędne i bardzo trwałe, choć nie na-
dają się do częstego załączania. W roli oświetlenia chwilowego
najlepiej zastosować żarówki halogenowe. Dobre są też LED-y,
ale zwykle mają niewielką moc. Wszystkie oprawy stosowane
na zewnątrz powinny być odporne na niekorzystne warunki
atmosferyczne. Dobrze sprawdzą się też oprawy najazdowe,
które można umieścić w podjeździe – pod warunkiem, że bę-
dzie on zawsze starannie odśnieżony. Ze śniegiem i lodem nie
będzie problemów, gdy zainstalujemy kable lub maty przeciw-
oblodzeniowe.
FOT. SPOTLINE
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Kuba – Czytelnik Budujemy Dom,

osprzęt i oświetlenie dobierał w 2004 r.
Osprzęt elektroinstalacyjny: z PVC w kolorze stali Inox, gniazda EIB, łączniki
modułowe z sześcioma albo ośmioma przyciskami, niektóre dodatkowo z ter-
mostatami. Czujnik ruchu i zmierzchu sprzężony z oświetleniem schodów na
piętro.
Oświetlenie: ze stali Inox, żyrandole z  żarówkami halogenowymi, kinkiety
LED na ścianach, lampa górna z regulowanymi reflektorkami, oprawy ścienne
schodowe.
Decyzja:12 lat temu zleciłem wykonanie szczegółowego projektu instalacji
elektrycznej, bo chciałem w  sposób automatyczny sterować oświetleniem,
zewnętrznymi roletami i kilkoma innymi instalacjami, np. grzewczą i alarmo-
wą. Żona długo oswajała się z ceną takiego systemu, a szczególnie osprzętu.
Nie wierzyła, że jedno „inteligentne” gniazdo – z  termostatem, z  czterema
klawiszami do sterowania oświetleniem i czterema do regulacji rolet – może
kosztować 2500 zł. Dopiero kiedy przekonała się w praktyce, że na przykład
w salonie w jednym miejscu możliwe jest włączanie wszystkich i konkretnych
lamp, ustawianie temperatury w  pomieszczeniu oraz operowanie czterema
roletami, uznała taki wielofunkcyjny osprzęt za superwygodny i wart swojej à Nowe ĝyrandole majÈ halogenowe ĝarówki 10 Wbib20 W. Reflektorki
Ăcienne nad zdjÚciami – diody LED wbciepïym odcieniu Ăwiatïa (4 W).
ceny. Szybko nauczyła się nim operować.
Rady i przestrogi:
– Teść jest elektrykiem, więc potrafił położyć rozbudowaną instalację według
projektu. Pomagałem mu przy tym, bo inteligentne rozwiązania to mój konik.
Zużyliśmy 5 km przewodów. Gniazda i  łączniki zasilają przewody sygnałowe
o napięciu 12 V. Zamontowaliśmy dwie rozdzielnice i starannie osadziliśmy w ścia-
nach gniazda. Żeby zaczęły działać, najpierw musiał zaprogramować je specjalista.
Do każdego gniazda podpinał komputer, komunikował się z danymi instalacjami
i urządzeniami, następnie zadawał scenariusze dotyczące przyszłych przycisków,
sterowników i programatorów. Uruchamiając je teraz, przesyłam sygnał do roz-
dzielnicy, co ma się w  danym momencie dziać w  budynku. Do takich gniazd
mogłem później dobrać z  katalogu dowolną ramkę oraz potrzebną w  danym
miejscu ilość modułów. Wybrałem osprzęt z dobrego tworzywa, imitującego stal
Inox, bo w  kuchni mamy sprzęt AGD w  tej wersji, a  w  drzwiach takie klamki
i zamki. Stylizację Inox pociągnęliśmy z żoną jeszcze dalej – podczas niedawnego
remontu kupiliśmy do strefy dziennej stalowy żyrandol, kinkiety i lampę z haloge-
nami. Wracając do łączników – w firmowym katalogu oferowano osprzęt bezdo-
tykowy, jednak był wtedy megadrogi. Ramki i  łączniki udało nam się świetnie
dobrać. Łatwo się je zdejmuje do umycia i ponownie mocuje. Przez 13 lat wyko-
rzystywania tworzywo się nie zniszczyło. Tylko w jednym najczęściej używanym
łączniku poluzowały się przyciski, ale przeniosłem go tam, gdzie jest potrzebny
rzadziej. Największe zalety takiego osprzętu to wielofunkcyjność, estetyka, à OsprzÚt elektroinstalacyjny à Gniazda EIB musiaï
wbjednej zbdwóch rozdzielnic. zaprogramowaÊ specjalista – teraz
oszczędność miejsca. Bez nich na ścianach byłaby cała bateria osprzętu! Przyciski
przesyïajÈ sygnaï do rozdzielnicy,
już na samym początku dobrze opisałem. Czytelność funkcji ma duże znaczenie. co ma siÚ wbdanym momencie
Zdecydowałem się na pogrupowanie tych przewidzianych do oświetlenia w gór- dziaÊ wbbudynku.
nej części modułu, a do rolet w dolnej. Rozmieściłem je w układzie poziomym,
pionowy też wchodził w  grę. Serwisant, który programował gniazda, doradził
wygodny układ – dotykając jednym palcem 2 przyciski, mogę równocześnie
zapalić lampy i opuścić rolety.
– Świetnie sprawdzają się łączniki z termostatem, bo zastępują osobne regula-
tory pokojowe. Według zaprogramowanych ustawień, albo na nasze żądanie,
termozawory na instalacji c.o. otwierają lub zamykają głowice. Mogę śledzić na
wyświetlaczu pracę systemu grzewczego. W określonych miejscach mam łączni-
ki, którymi mogę zamknąć albo otworzyć cały dom, są sprzężone z systemem
alarmowym. Inne wyłączają w całym budynku światło, kolejne – opuszczają lub
otwierają wszędzie rolety. Tego rodzaju osprzęt daje nieograniczone możliwo-
ści, ale nie chciałem z tym przesadzić, żeby domownicy, rodzice i goście nie mieli
kłopotu.
– Przy schodach na piętro i w systemie alarmu zamontowałem czujniki ruchu.
Ten przy schodach na piętro jest dodatkowo zmierzchowy, bo zależało mi na
stałym świetle w  nocy. Włożyłem do halogenów na ścianie żarówki o  ciepłej
barwie i niskim natężeniu światła. Zaspane dzieci lepiej czują się z takim łagod-
nym światłem, wędrując do łazienki. Oprawki ścienne oraz czujnik też są zasila-
ne przewodami 12 V.
Koszt: instalacja z  osprzętem elektroinstalacyjnym w  całym budynku à Ramka ibmoduïowy ïÈcznik zbtermostatem oraz przyciskami do sterowania
oĂwietleniem ibroletami zewnÚtrznymi (wyjÚte zbgniazda EIB do umycia).
40 000 zł; robocizna własna.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Ada – Czytelniczka Budujemy Dom, Czesia – Czytelniczka Budujemy Dom,

osprzęt i oświetlenie dobierała w 2015 r. osprzęt i oświetlenie w kuchni dobierała w 2011 r.
Osprzęt elektroinstalacyjny: z barwionego PVC – w tym: 3 gniazda antenowe, Osprzęt elektroinstalacyjny: ramki z drewna, gniazda wtykowe i łączniki z PVC
gniazdo internetowe, 12 łączników schodowych dwuklawiszowych, w kolorze grafitowym.
4 łączniki krzyżowe. Oświetlenie: 5 górnych lamp z  żarówkami energooszczędnymi, pod górnymi
Oświetlenie: m.in. żarówki halogenowe, diody i taśmy LED. szafkami kuchennymi podwójne taśmy LED.
Decyzja: mam dużo punktów elektrycznych, bo zależało mi na możliwości Decyzja: rozbudowałam kuchnię o miejsce ze stołem i spiżarnię. W starej części
zmiany w  przyszłości umeblowania i  dołożenia potrzebnego sprzętu. Dobrze wykorzystałam poprzednią instalację elektryczną, ale zmodernizowałam tu
przemyślałam to, gdzie punkty będą przydatne. Chodziłam z  elektrykiem po oświetlenie i  kupiłam nowy osprzęt. W  drugiej części wszystko jest nowe.
domu i pokazywałam mu miejsca, w których ma je wyprowadzić. Zaznaczaliśmy Starannie dobrałam ilość gniazd i  łączników, bo teraz w  kuchni mam więcej
kredą lokalizację na ścianach. Kiedy ukończył pracę, sfotografowałam przebieg sprzętu AGD. Wybrałam osprzęt dekoracyjny, z drewna i plastiku. Pogrupowałam
całej instalacji elektrycznej. Choć planowałam zastosowanie LED-ów, wszędzie go w moduły po 2 i 3 elementy. Kompletując oświetlenie, położyłam nacisk na
jest to instalacja z napięciem 230 V. W łazience przy sypialniach chciałam mieć: dobre oświetlenie blatów roboczych oraz stołu w nowej jadalni. Poszłam też na
mocne światło górne i  boczne przy lustrze, umilające kąpiel łagodne światło oszczędzanie energii elektrycznej. Pod ciągami górnych szafek umocowałam
w obudowie wanny oraz równie delikatne pod sufitem podwieszanym, żeby nie taśmy LED, w  pięć górnych „zwisów” wkręciłam żarówki energooszczędne,
oślepiało w nocy, kiedy ktoś korzysta z WC. Wyprowadziłam w łazience jeszcze każda o  mocy odpowiadającej 80 W  zwykłych żarówek. Starannie dobrałam
gniazdo wtykowe do grzałki w  grzejniku i  bryzgoszczelne przy umywalce do barwę światła, chciałam koniecznie pracować przy ciepłej, a nie trupiobladej.
suszarki i jedno na zapas pod oknem. W salonie, sypialniach, gabinecie postara- Rady i przestrogi:
łam się o  położenie instalacji teletechnicznych, np. telewizyjnej, antenowej, – Nie żałowałam pieniędzy na taśmy LED. Zastosowałam podwójne i  dobrej
internetowej i  wykończyłam je wielomodułowym osprzętem we wspólnej firmy, żeby nie mieć z nimi kłopotu. Warto było! Fantastycznie oświetlają blaty
ramce. Dla ukrycia przewodów w ścianach zamurowałam plastikowe „przelotki” robocze. Światło poprzednich punktowych halogenów denerwowało mnie
z  przewodów wentylacyjnych. Nie i  nierównomiernie oświetlało pole do prac kuchennych. Teraz oświetlenie jest
lubię białego osprzętu, ani w kolorze równe, przyjazne i  dostatecznie intensywne. Lekkie oprawy „zwisów” z  alumi-
ecru, bo trzeba je idealnie dopasować nium mają prosty ponadczasowy styl. Specjalnie je tak dobrałam. Pasują do
do koloru ścian. Mam sporo mebli licznych urządzeń kuchennych. Na obecne górne światło też nie narzekam.
i  podłóg z  drewna, więc wybrałam Kuchnia zrobiła się jasna, ale nastrojowa.
osprzęt pod ich kolor i  ze średniej – Osprzęt elektroinstalacyjny kupiłam w hipermarkecie budowlanym, dopaso-
półki cenowej. wując kolorystykę i materiały do umeblowania. Jest ładny i praktyczny. Dobrze
Rady i przestrogi: wyliczyłam liczbę tzw. punktów. W nowej części nie muszę już, jak w starej nad
– Osprzęt z  marketu budowlanego blatami, używać „złodziejki”.
nie jest zły. Tworzywo wygląda Koszt: lampy górne 100 zł/szt.; taśmy LED 1000 zł; osprzęt elektroinstalacyjny
dobrze, nie rysuje się, nie odznacza trzymodułowy ok. 100 zł/szt. (razem z drewnianą ramką).
się na nim kurz i  palce. Seria była
długa, więc dobrałam wszystkie ele-
menty, pojedyncze i wielomodułowe.
Szczególnie zadowolona jestem
z  opraw na instalacjach teletechnicz-
nych i  ukrycia licznych kabli
w ścianach.
– Do tradycyjnej instalacji 230 V trud-
no było mi dobrać diody i taśmy LED,
zazwyczaj działają na zasilaniu 12 V. Ã Przy umywalce wbïazience
I  halogeny, i  taśmy LED w  górnej znajduje siÚ bryzgoszczelne gniazdo
wtykowe ibïÈcznik do oĂwietlenia
łazience świecą ciepłą barwą światła, lustra.
taka pasowała do wystroju. W dolnej
natomiast musiałam zastosować
oświetlenie z  zimnym światłem, bo
ciepłe okropnie „gryzło się” z grafito-
wą kolorystyką ścian i posadzki.  
Koszt: osprzęt 20–80 zł/szt.
à Wbdobudowanej czÚĂci jadalnianej nad stoïem zawisïy 3 lampy górne
zbĝarówkami energooszczÚdnymi.

 Podwójne
taĂmy LED pod
szafkami górnymi
lepiej oĂwietlajÈ
à TaĂmy LED zbciepïym ïagodnym blaty robocze,
Ăwiatïem, umocowane nisko niĝ poprzednie
wbobudowie wanny, tworzÈ miïy punktowe
nastrój podczas kÈpieli. halogeny.

Katarzyna – Czytelniczka Budujemy Dom,
osprzęt i oświetlenie w remontowanej łazience
dobierała w 2015 r.
Osprzęt elektroinstalacyjny w  rodzinnej łazience: ze szczotkowanej stali
nierdzewnej, tylko wewnątrz szafki nad umywalką z PVC.
Oświetlenie: podsufitowe oprawy z  halogenami, taśmy LED pod podwiesza-
nym sufitem, lampa LED nad lustrem.
Decyzja: przed remontem nad lustrem w łazience było punktowe oświetlenie
i górne pod sufitem. Mąż kupił nowe oprawy sufitowe oraz poziomą lampę LED
nad lustro, a  ja postanowiłam uatrakcyjnić wnętrze podwieszanym sufitem
z  taśmami ledowymi. Do taśm pociągnęliśmy z  istniejącego gniazda obwód
i dodaliśmy łączniki. A do nowego ozdobnego grzejnika z grzałką elektryczną
zamontowaliśmy gniazdo wtykowe, bo w zimne letnie dni chętnie suszymy na
nim ręczniki. Stary plastikowy osprzęt wymieniliśmy na ładniejszy i trwalszy – ze
stali szlachetnej. Wygląda super.
Rady i przestrogi:
– Podwieszany sufit i łagodne nastrojowe światło taśm LED „robią” całą łazienkę!
Mąż naszukał się w Internecie podwójnych opraw sufitowych, bo zależało mu na
minimalistycznym designie, a  w  zasadzie są niepotrzebne. Nie korzystamy
z nich. Kiedy świecą tylko te dwie lampy pod sufitem, w łazience jest dość ponu-
ro. Gdy zapalamy taśmy ledowe, wnętrze staje się przytulne i delikatnie jasne.
Lampa LED nad lustrem też była trudna do zdobycia przez Internet, na dodatek
nie była tania, ale okazała się warta grzechu. Emituje białe światło, które rzeczy-
wiście ułatwia mi zrobienie makijażu, a mężowi golenie.
– Polecam ukrycie w szafce łazienkowej gniazd wtykowych. Podpięłam tam na
stałe suszarkę i kiedy jest potrzebna, łatwo ją wyjmuję i potem znowu wkładam
na półkę. Duża wygoda i jednocześnie porządek.
Koszt: taśmy LED z zasilaczem 180 zł; lampy podsufitowe 200 zł/szt.; lampa LED
nad lustrem (w promocji) 700 zł; osprzęt ze stali nierdzewnej 400 zł.
à Wbwyremontowanej ïazience
pojawiï siÚ sufit podwieszany
podĂwietlony taĂmami LED oraz dwie
nowe lampy pod sufitem.
à Gniazdo wtykowe do grzaïki à Do suszarki ibinnego drobnego
elektrycznej, zamontowanej sprzÚtu przydajÈ siÚ gniazda
wbgrzejniku drabince. wtykowe wbszafce nad umywalkÈ.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Bogusia – Czytelniczka Budujemy Dom,
oświetlenie zewnętrzne założyła w 2015 r.
Oświetlenie na domu: oprawy stopień ochrony IP 44; na ścianach – kinkiety
jedno- i dwupunktowe, ze stali szlachetnej; żarówki halogenowe 3,5 W, barwa
światła ciepła biel. W podbitce dachu – małe wpuszczane oprawy LED. Instalacja
elektryczna – zasilana prądem z sieci 230 V, 6 obwodów.
Oświetlenie na działce: słupki o wys. 40 i 60 cm; fontanna w formie kuli ze stali
nierdzewnej podświetlana diodą LED. Instalacja elektryczna – zasilana prądem
z sieci 230 V, 4 obwody.
Decyzja: o  oświetleniu zewnętrznym rozmawiałam z  architektką wnętrz pod-
czas budowy domu, ale ostatecznie zaprojektowałam je sama. Spójność i syme-
tria to podstawy aranżacji. Elewacje ozdobiłam boniowaniem i okręgami, więc
postanowiłam je jeszcze podkreślić subtelną iluminacją, pasującą do jasno-
i  ciemnoszarego tynku. Kupiłam 14 kinkietów z  dwoma lub jedną żarówką.
Rzucają snopowe światło w  górę i  w  dół, a  na balkonach i  w  piwnicy – tylko
w  dół. Wybrałam oprawy ze stali nierdzewnej, z  jednej serii. Dookoła domu,
w podbitce okapu, zamontowałam 21 oczek LED. W niedużym ogrodzie zapro-
jektowałam niskie słupki wzdłuż ścieżek i podjazdu, a wyższe przy parkingu. Są
w tym samym minimalistycznym stylu, co kinkiety na ścianach. Całość dopełni-
łam fontanną na rabacie przed domem. W otworze kuli, wykonanej ze stali nie-
rdzewnej, też jest delikatne światło, które podkreśla drgający strumień wody.
Rady i przestrogi:
– Elektryk podzielił instalację na wiele obwodów, co bardzo polecam, ponieważ
mogę w rozmaity sposób operować lampami. Na razie steruję światłem ręcznie
łącznikami w domu, lecz dla wygody i oszczędzania energii zamierzam wkrótce
dodać programator czasowy oraz czujniki zmierzchu i ruchu.
– Po obu stronach drzwi wejściowych i  wykuszów tarasowych mam po
2 kinkiety ze światłem góra-dół. Przy takim symetrycznym układzie strefy
użytkowe są równo oświetlone. Ale traktuję to jako dekorację. Kiedy potrzebu-
ję, żeby na moim podwórku zrobiło się widno, zapalam oczka w podbitce. Dają
mocne konkretne światło! Przydają się m.in. podczas wieczornego podlewania
kwiatów w donicach. Z obu rodzajów oświetlenia jestem bardzo zadowolona.
Z nimi jest praktycznie, a zarazem efektownie.
– Choć na miejskiej ulicy jest w nocy jasno od latarni, zamówiłam reflektorki
halogenowe do podświetlenia każdego słupa w  ogrodzeniu. Zamierzam
zamocować je na ziemi od strony ulicy, podkreślając fakturę kształtek betono-
wych, imitującą łupany granit.
Koszt: kinkiety 99–120 zł/szt.; słupki 130–160 zł/szt.; fontanna z  oświetlonym
strumieniem wody 3200 zł.
à Drzwi wejĂciowe ibtarasowe oĂwietlajÈ 2 kinkiety zbĝarówkami góra-dóï.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Basia i Marcin – Członkowie Klubu Budujących

Dom, oświetlenie zewnętrzne założyli w 2012 r.

Oświetlenie na domu i budynku gospodarczym: oprawy IP 44; kinkiety ze

świetlówkami kompaktowymi 8 W, halogeny z czujnikiem ruchu i zmierzchu,
lampy wiszące z żarówkami tradycyjnymi o mocy 60 W. Instalacja elektryczna
– zasilana prądem z sieci 230 V, 5 obwodów w domu i 2 w budynku gospodar-
czym.
Oświetlenie na działce: oprawy IP 44; kinkiety przy wjeździe na posesję
i słupki o wys. 40 cm ze świetlówkami kompaktowymi o mocy 6–8 W; lampki
solarne do wbijania w ziemię. Instalacja elektryczna – zasilana prądem z sieci
230 V, kabel YKY, 2 obwody.
Decyzja: samodzielnie zaprojektowaliśmy instalację zewnętrzną. Oprócz uzy-
skania po zmroku dobrego użytkowego oświetlenia domu i  działki, zależało
nam na iluminacji robiącej wrażenie na przechodniach, gościach. Chcieliśmy,
żeby cały nasz teren ładnie wyglądał w ciemności. Zadbaliśmy o widny wjazd,
bo wcześniej na ulicy nie było latarni. Na murki przy furtce i bramie kupiliśmy
3 kinkiety – z nimi widoczny jest numer domu, zamki, domofon. Wzdłuż drogi
do garażu zainstalowaliśmy 4 słupki o  wys. 40 cm. Przy garażach głównym
i gospodarczym – reflektory z dużymi gwintami na świetlówki kompaktowe. Ã Kinkiety iboĂwietlony nimi po zmroku taras.
Od razu dodaliśmy do nich czujniki ruchu i zmierzchu. Na ścianach mamy kin-
kiety elewacyjne, w stropie wiaty grillowej zawiesiliśmy górne lampy. Celowo
nie założyliśmy halogenów w  podbitce okapów, jest z  nimi za dużo zabawy.
Wymagają sporo pracy przy ciągnięciu instalacji, kupna dużej ilości opraw
wpuszczanych i żarówek, a potem doglądania, czy wszystkie świecą oraz sta-
nia na nieporęcznej długiej drabinie podczas wymiany. Na początku wykorzy-
staliśmy żarówki energooszczędne z ciepłą barwą światła około 2000–3000 K,
a także z tradycyjnym gwintem. W 2012 r. były one o wiele tańsze od ledowych,
ale obecnie przepalone sukcesywnie zaczniemy wymieniać na LED-y, bo sta-
niały i nareszcie można w nich przebierać.
Rady i przestrogi:
– Basia: Oświetlenie daje efekt, jakiego oczekiwaliśmy. Jest subtelne na ścia-
nach i  wzdłuż podjazdu, a  mocniejsze w  strefach przed garażami oraz pod
wiatą grillową. Brakuje tylko bardzo silnych lamp, mąż planuje reflektory
o  mocy np. 300 W, do oświetlenia z  góry podwórka przed i  za domem. Na
podwórku niekiedy musi być bardzo widno. W szczytach budynku mamy już
wyprowadzone do nich kable. Ponadto praktyka pokazała, że w  ogrodzie
przydałoby się jeszcze kilka słupków. W newralgicznych miejscach wbijamy
lampki solarne, które je jako tako zastępują.
– Marcin: świetlówki kompaktowe dają radę od 5 lat, dotąd nie wymienia-
łem ani jednej z nich. Czujniki ruchu i zmierzchu zapewniają oszczędności,
à Halogen nad gïównym garaĝem ma 2 Ăwietlówki kompaktowe oraz
ale zamierzam dodać programatory czasu. Również do nich mam gotowe czujniki ruchu ibzmierzchu.
przewody. Jako inżynier automatyk w trakcie budowy domu przewidziałem
różne warianty w instalacji elektrycznej i systematycznie wciąż coś dokła-
dam do domowego systemu inteligentnego. Ale przyznaję się – szewc bez
butów chodzi. Instalację w środku wykonał elektryk – dopilnowałem, żeby
obwody zewnętrzne zabezpieczył oddzielnymi bezpiecznikami: nadmiaro-
woprądowym i  różnicowoprądowym – ale ja sam wkopałem na gł. 40 cm
kable YKY do lamp-słupków. Zgodnie ze sztuką nad kablami ułożyłem nie-
bieską folię, żeby nikt nie uszkodził ich podczas prac ogrodowych. Kiedy
przyszli brukarze do utwardzenia podjazdu, wykonali z  kostek podstawy
słupków. Przykręciłem do nich śrubami lampy. Przy niektórych z nich oraz
na tarasach i pod wiatą grillową zamontowałem zewnętrzne gniazda, które
bardzo się przydają, m.in. do sprzętu ogrodowego. Polecam takie rozwiąza-
nie.
Koszt: instalacja elektryczna 30 zł/punkt; słupki 150 zł/szt.; kinkiety 70 zł/szt.,
halogeny z czujnikami ruchu 200–250 zł/szt.

à Kinkiety, przymocowane do murków przy furtce ibbramie, oĂwietlajÈ

wjazd na posesjÚ, domofon, numer.

Krysia – Członkini Klubu Budujących Dom,
oświetlenie zewnętrzne założyła w 2005 r.
Oświetlenie na domu i wolnostojącym garażu: oprawy z klasą szczelności IP
44; 3 kinkiety, lampa wisząca, halogen z czujnikiem ruchu; świetlówki kompak-
towe o mocy 11 W. Instalacja elektryczna – zasilana prądem z sieci 230 V.
Oświetlenie na działce: 10 stalowych słupków o  wys. 120 cm sterowanych
czujnikiem zmierzchu; lampy solarne, w  altanie wisząca lampa z  miedzi.
Instalacja elektryczna – zasilana prądem z sieci 230 V.
Decyzja: byłam tak pochłonięta ważniejszymi aspektami budowy i wyposaże-
nia domu, że sam dobór lamp zewnętrznych potraktowałam „lajtowo”.
Naturalnie wcześniej wraz z  elektrykiem bardzo starannie zaprojektowałam
instalację dla domu i ogrodu, ale tuż przed przeprowadzką po prostu pojecha-
łam do pobliskiego sklepu oświetleniowego i  wybrałam najtańsze kinkiety
i  lampy-słupki. Instalacja elektryczna na 230 V jest przemyślana i  fachowo
położona, bo starałam się dobrze i  bezpiecznie oświetlić dom i  ogrodzoną
część posesji o pow. 6000 m2, lecz o wyborze lamp już nie mogę tego powie-
dzieć.
Rady i przestrogi:
– Absolutnie odradzam kupno tanich lamp. Najmniej sprawdzają się lampy-
-słupki. Kupiłam je wraz z podstawami do wkopania w podłoże, ale źle się trzy-
mają w gruncie. Ponadto mrówki przechodzą z ziemi do wnętrza obudów stalo-
wych o wys. 120 cm i zakładają w nich gniazda. Przez 12 lat użytkowania zdarzy-
ło się nawet kilka razy, że pogryzły w lampach fabryczne kable. Widząc zniszcze-
nia, za każdym razem błogosławiłam elektryka za to, że wydzielił w  ogrodzie
kilka obwodów i ochronił je bezpiecznikami, a siebie – za to, że nie oszczędza-
łam na instalacji elektrycznej. Dla pewności wzywam go raz na 2 lata do przeglą-
du instalacji i  ogrodowych lamp. Rozkręca wtedy wszystkie słupki i  czyści je
wewnątrz. Słupek najbliżej bramy przejechała ciężarówka. To dla mnie znak, że
źle wskazałam jego miejsce. Zmienię je, gdy kupię do ogrodu nowe lampy. Tym
razem będą solidne, o  wysokiej jakości. Z  tandetnymi wyrobami zawsze jest
tylko kłopot.
– Dom i ogród znajdują się w lesie, dlatego postawiłam na oświetlenie funkcjo-
nalne, a nie dekoracyjne. Zbyt udziwnione kłóciłoby się z charakterem budynku
i działki. Halogen przy garażu wyposażyłam w czujnik ruchu. Obwody ze słupka-
mi – w czujnik zmierzchowy. Kinkiety powiesiłam tylko przy tarasie i gospodar-
czym wejściu do domu. Wiszące lampy – na ganku i w altanie, znajdującej się
w głębi ogrodu. Słupki – wzdłuż drogi do domu i do stawu oraz wokół stawu. To
wszystko. Więcej stałych punktów świetlnych nie potrzeba. Ruchome, w postaci
lampek solarnych, dodałam dla nastroju. Zabawne są wiszące lampki – świecą
kolorowym światłem, które odbija się w stalowej ażurowej obudowie, kręcącej
się w powiewach wiatru.
Koszt: instalacja 35 zł/punkt; kinkiety 60 zł/szt.; słupki 80 zł/szt.; lampa wisząca
na ganku 70 zł; lampa wisząca z kloszem z miedzi 200 zł; lampki solarne – wiszą-
ce 100 zł/szt., z ostrzem do wbijania w ziemię – 15 zł/szt.
à Kinkiety ze Ăwietlówkami
à ¥wietlówki kompaktowe kompaktowymi (ibciepïÈ barwÈ
wbsïupkach dziaïajÈ przez caïÈ noc Ăwiatïa) dobrze sprawdzajÈ siÚ na
ibwymagajÈ wymiany co 4 lata. tarasie za domem.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Rafał – Członek Klubu Budujących Dom,
oświetlenie zewnętrzne założył w 2013 r.
Oświetlenie na domu: IP 65, 2 rodzaje kinkietów na ścianach, 1 reflektor z czuj-
nikiem ruchu i zmierzchu nad garażem; wszędzie oświetlenie LED o mocy 3 albo
4,5 W. Instalacja elektryczna – zasilana prądem z sieci 230 V, 5 obwodów.
Oświetlenie na działce: o szczelności IP 65, 4 latarnie żeliwne o wys. 140 cm
i 220 cm, żarówki energooszczędne. Instalacja elektryczna – zasilana prądem
z sieci 230 V, kable YKY, 2 obwody.
Decyzja: nie chciałem lamp w podbitce dachu (bo mnie i żonie bardziej podoba
się oświetlenie rozchodzące się po ścianach), ani lamp najazdowych w  kostce
brukowej. Przy budynku firmy, w  której pracuję, kiedyś pełno było opraw
w nawierzchni… a już ich nie ma, więc wyciągnąłem z tego wnioski. Nie wygląda-
ły dobrze, bo się zabrudziły. U siebie wybrukowaną drogę do domu o dł. 70 m oraz
spory dziedziniec oświetliłem żeliwnymi latarniami. Elewacje natomiast – dwoma
rodzajami kinkietów. Wybrałem solidne stalowe oprawy, klasy IP 65, na dobrych
uszczelkach. Kolor farby proszkowej, którą zostały wykończone, dopasowałem do
koloru dachówki i marmolitu na podmurówce. W zależności od potrzeb, na każdej
ze ścian zamontowałem 2–5 szt. kinkietów, w  sumie jest ich 15. Nad garażem
zamocowałem reflektor z czujnikiem ruchu i zmierzchu. Instalację elektryk wypro-
wadził na zewnątrz podczas budowy domu. Wyodrębnił do niego 5 obwodów
zewnętrznych, do działki 2. Ułożył kable w konkretnych miejscach, które potem
czekały, aż otynkuję elewację i kupię lampy. Dobierałem je rok po przeprowadzce
– jest ich dużo, dlatego chciałem spokojnie przejrzeć oferty i  przygotować się
finansowo.
Rady i przestrogi:
– Specjalne kable ziemne do latarni ogrodowych sam poprowadziłem w rowach
o gł. 50 cm, przed utwardzeniem drogi i dziedzińca. Tu biegną w warstwie pod-
budowy. Wzdłuż krawężnika zakopałem je nieco płycej, na gł. 30  cm. Latarnie
żeliwne są ciężkie, więc zamontowałem je śrubami do dużych, masywnych płyt
chodnikowych. Latarnie wyposażyłem w energooszczędne żarówki, bo palą się
przez całą noc.
– Nie brakuje nam wokół budynku górnego światła. Ścienne ledy dobrze oświe-
tlają wybrukowaną opaskę, taras, wejścia do domu. Wszędzie jest dostatecznie
widno, bez intensywnej iluminacji. Reflektor nad garażem okazuje się najbar-
dziej praktyczny, ma czujniki ruchu i  zmierzchu. Polecam zastosowanie takich
czujników. Jednocześnie ostrzegam, że światło kinkietów rzeczywiście ukazuje
nierówności ścian. U nas stało się tak w jednym miejscu, gdzie murarze nierów-
no zaciągnęli tynk baranek 2 mm. Wypukłości widać, jeśli stanie się z  boku.
Dobrze, że nie jest to ściana frontowa, tylko boczna. Dopiero teraz przepaliły się
2 ledy w kinkiecie na garażu, reszta nadal działa.
Koszt: kinkiety 145 zł/szt. plus żarówki LED 18 zł/szt.; latarnie wysoka i niskie –
razem 3000 zł plus żarówki energooszczędne.
 TylnÈ ĂcianÚ zbtarasem
oĂwietlono dwoma
rodzajami kinkietów
(obklasie IP 65), bocznÈ
– tylko kinkietami ze
Ăwiatïem góra-dóï.
à Najsilniej Ăwieci reflektor nad garaĝem (LED obmocy 30 W), który
wspóïpracuje zbczujnikiem ruchu ibzmierzchu.
 DOM BEZPIECZNY
I  I N T E L I G E N T N Y

FOT. JABLOTRON
Instalacja alarmowa wddomu
jednorodzinnym to dziā wdzasadzie
koniecznoāË. Szczególnej ochrony
wymagajÉ budynki poíoĖone na
uboczu, gdzie pod nieobecnoāË
domowników nie moĖna liczyË na
czujne oko sÉsiadów. System ochrony
warto zintegrowaË zdinstalacjÉ
inteligentnego budynku. Pozwoli to
dodatkowo podnieāË komfort
mieszkania idzmniejszyË koszty
eksploatacyjne. Czym wideodomofon różni się
od domofonu?
Wideodomofon to nowocześniejsza wersją domofonu. Ma funkcję
FOT. GDE POLSKA

identyfikacji głosowej, a dzięki kamerze pozwala dodatkowo na ob-

serwację gości przy furtce. Szczególnie dobrze sprawdza się wtedy,
gdy wejście na posesję nie jest widoczne z domu, zasłonięte np. przez
roślinność bądź słabo oświetlone.

Jaki system wybrać – bezprzewodowy czy

Jakie są podstawowe elementy ograniczające
dostęp na posesję?
Najprostszym elementem (obok ogrodzenia) jest domofon, który w większo-
ści domów zastąpił tradycyjny dzwonek. Dzięki identyfikacji głosowej umoż-
liwia wpuszczanie na posesję wyłącznie pożądanych osób. System domofo-
nowy składa się z zamontowanej przy furtce stacji bramowej z mikrofonem,
głośnikiem i przyciskiem przywoławczym, oraz z umieszczonego w budynku
unifonu z głośnikiem, mikrofonem i przyciskiem do otwierania furtki.
przewodowy?
Sygnał pomiędzy stacją bramową a domofonem/wideodomofonem
może być przesyłany drogą radiową lub przewodami. Wariant bez-
przewodowy jest polecany szczególnie do wykończonych już do-
mów. Odpada bowiem problem kucia ścian i przeciągania kabli. Zasi-
lanie trzeba doprowadzić tylko do kasety zamontowanej przy furtce.
Najwygodniej poprowadzić przewody bezpośrednio ze skrzynki złą-
cza elektrycznego, którą umieszcza się przeważnie w pobliżu – w linii
ogrodzenia.
W  systemie przewodowym konieczne jest ułożenie w  ziemi
przewodów, które połączą urządzenia zamontowane przy bramie
i w domu. Kable umieszcza się na głębokości 60–70 cm (w ogrodzie)
lub nieco płycej pod podjazdem. Przewód ułożony w wykopie trzeba
obsypać kilkucentymetrową warstwą piasku – wyeliminuje to naprę-
żenia związane z ruchami gruntu. Przynajmniej 10 cm ponad kablem
należy ułożyć pas niebieskiej folii ostrzegawczej, która uchroni go
przed przypadkowym uszkodzeniem podczas prac w ogrodzie. Prze-
wody w  domu ukrywa się pod tynkiem lub na ścianach, w  specjal-
nych listwach elektroinstalacyjnych.

228
 DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY

Analogowy czy cyfrowy?

Wybierając domofon lub wideodomofon, trzeba zwrócić uwagę na tryb, w jakim pracują. W budownictwie jednorodzinnym instaluje się głównie proste
modele analogowe. Ich popularność wynika generalnie z niskiej ceny. Niestety, idą za nią ograniczone możliwości, dlatego warto rozważyć zakup urządze-
nia cyfrowego. Co prawda takie modele są przeznaczone głównie do budynków wielolokalowych (ponieważ służą do przesyłania wielu sygnałów jednym
przewodem, co ułatwia ułożenie okablowania), ale niektóre ich funkcje są bardzo przydatne także w domach jednorodzinnych. Przede wszystkim można
zamontować w budynku kilka unifonów, co pozwoli na obsługę domofonu na każdej kondygnacji. Poza tym urządzenia cyfrowego możemy używać jako
zamka szyfrowego przy furtce.

Od czego zacząć planowanie instalacji alarmowej?

Skuteczność działania każdej instalacji alarmowej w dużej mierze zależy od projektu. Jego wykonanie najlepiej zlecić profesjonalnej firmie. Projekt będzie
dopasowany do takich czynników, jak:
z lokalizacja domu – na włamanie bardziej narażone są budynki położone na uboczu, do których łatwiej – niezauważonym – dostać się intruzowi;
z kształt domu – budynki o skomplikowanym kształcie wymagają zainstalowania większej liczby czujników alarmowych niż proste bryły;
z liczba drzwi i okien – to strategiczne miejsca, wymagające szczególnej ochrony. Najbardziej narażone na ataki są drzwi tarasowe i balkonowe oraz te
otwory, które zlokalizowane są w oddaleniu od wzroku sąsiadów;
z profil właścicieli domu – o podwyższonym poziomie ochrony powinny pomyśleć osoby zamożne oraz te, które są często nieobecne w domu.

zewnÚtrzna czujka ruchu

czujka kontaktronowa
wewnÚtrzna czujka ruchu
strefa detekcji
manipulator
syrena zewnÚtrzna

syrena wewnÚtrzna
czujnik czadu
Przykładowy schemat rozmieszczenia elementów instalacji alarmowej. czujnik gazu ziemnego

Jaki wariant alarmu wybrać?

Podobnie jak w przypadku domofonów i wideodomofonów, elementy instalacji alarmowej mogą się komunikować ze sobą na dwa sposoby:
z drogą radiową – w tym przypadku nie ma znaczenia, czy na alarm zdecydujemy się w nowym, czy użytkowanym już domu. Montaż instalacji nie wiąże
się bowiem z kuciem ścian, aby ukryć przewody. Jest więc szybki i niekłopotliwy. Zaletą wersji bezprzewodowej jest też możliwość modyfikacji instalacji alar-
mowej – np. zmiany ustawienia czujników – na etapie eksploatacji. Wadą zaś konieczność regularnej wymiany baterii w urządzeniach. Ponadto w modelach
bezprzewodowych zdarzają się zaniki zasięgu czujników;
z poprzez przewody – największą zaletą tego typu instalacji jest niezawodność. Na ten wariant najlepiej zdecydować się na etapie stanu surowego, gdy
przewody łączące elementy instalacji alarmowej da się łatwo ukryć pod tynkami. Co prawda kable można też umieścić w specjalnych listwach instalacyjnych
biegnących po ścianach, ale nie będzie to wyglądało zbyt estetycznie.

229
 DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY

FOT. OPTEX
Czy alarm montuje się tylko
wewnątrz budynku?
Nie. Choć instalacja alarmowa wielu inwestorom kojarzy się
tylko z wnętrzem domu, warto ją zaplanować także wokół
budynku – na ogrodzeniach i  posesji. Dzięki temu intruz
może się spłoszyć jeszcze przed dotarciem do domu, co
pozwoli uniknąć zniszczenia okna czy drzwi podczas próby
włamania.
Na ogrodzeniach montuje się czujniki wibracyjne. W razie
próby sforsowania bariery wyślą one informację do centrali
alarmowej i nastąpi uruchomienie alarmu.
Na ogrodzeniu, ale także na obwodzie budynku – na ścia-
nie domu przy oknach i drzwiach, przy bramie garażowej –
umieszcza się bariery mikrofalowe i bariery podczerwie-
ni. Te rodzaje czujników wysyłają wiązki promieniowania,
których przecięcie uruchamia alarm. Aby ograniczyć liczbę
fałszywych alarmów trzeba je montować tak, aby wykrywa- Zobacz jak
ły intruza jak najbliżej budynku. zabezpieczyÊ dom
przed wïamaniem

Czy monitoring jest potrzebny?

Monitoring jest przydatny, ponieważ umożliwia obserwację tego, co dzieje się na posesji. W skład systemu monitoringu wchodzi monitor, kamery prze-
mysłowe, rejestrator, a także przewody zasilające i sygnałowe – o ile urządzenia nie komunikują się bezprzewodowo. Dla prawidłowego działania instalacji
kluczowe jest odpowiednie rozmieszczenie kamer. Muszą być one zamontowane tak, aby swoim zasięgiem obejmowały miejsca najbardziej zagrożone
włamaniem: okna oraz drzwi tarasowe i boczne. Skuteczność systemu zwiększymy łącząc go z instalacją alarmową oraz usługą firmy ochroniarskiej.
Aby ograniczyć koszty, niektóre kamery możemy zastąpić niedrogimi atrapami, których zadaniem będzie odstraszanie złodziei. Z wyglądu nie różnią się
one od prawdziwych, niektóre modele wyposażone są nawet w świecącą diodę i czujnik ruchu, dzięki czemu ustawiają się w kierunku poruszającego się
obiektu.
FOT. SATEL

Jak oświetlić otoczenie domu?

Newralgiczne miejsca na posesji, takie jak furtka, drzwi wejściowe do budynku i po-
dejście do nich, a także drzwi tarasowe, należy dobrze doświetlić, stosując specjalne
oprawy oświetleniowe o zwiększonej szczelności. Im widniej jest bowiem w otoczeniu
domu, tym trudniej dla włamywacza. Dobrym pomysłem jest zastosowanie czujni-
ków ruchu, które włączają światło na ustalony czas w momencie, gdy ktoś znajdzie się
w polu ich działania.

FOT. LANGE ŁUKASZUK

Z czego składa się instalacja

alarmowa?
Instalacja alarmowa składa się z takich elementów, jak:
z centrala alarmowa,
z urządzenia sterujące,
z czujniki,
z sygnalizatory.

230
 DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY

EK SPER T r a d z i ...

NA CO NALEŻY ZWRÓCIĆ UWAGĘ WYBIERAJĄC REJESTRATOR?

Wybór rejestratora nie jest łatwy, gdyż w obrębie jednego producenta mamy wiele linii oraz modeli. Dobry rejestrator powinien mieć szereg
funkcji ułatwiających jego sprawne użytkowanie. Obecnie bardzo istotna jest jakość funkcji sieciowych pozwalających na zdalny podgląd
i przeglądanie nagrań. Rejestrator musi posiadać dostęp i możliwość konfiguracji przez chmurę (niezbędne gdy jest podłączony przez Inter-
net mobilny 3G/LTE), własny darmowy serwis DDNS, aplikację na telefony Android, iPhone oraz iPad, a także możliwość łączenia się
z komputerów z Windows oraz MacOS. Chmura powinna umożliwiać zarządzanie wieloma urządzeniami przypisanymi do konta, a także
udostępnianie wybranych kamer innym użytkownikom. Powiadomienia push pozwalają na natychmiastowe informowanie użytkownika
posiadającego smartfona np. o wykryciu ruchu bez konieczności ręcznego sprawdzania czy coś się nie wydarzyło. Rejestrator powinien po-
siadać nie tylko funkcję prostego wykrywania ruchu, ale i elementy analityki obrazu np. wykrywanie przekroczenia linii czy wtargnięcie
w obszar. Te funkcje pozwalają łatwiej wyszukiwać zdarzenia eliminując fałszywe alarmy. Ze względu na rosnące rozdzielczości kamer
(standardem stają się kamery 4Mpx i więcej) należy pomyśleć o najnowszych kodekach H.265/H.265+, które pozwalają zaoszczędzić miejsce
na dysku. Ostatnią sprawą jest prowadzenie przez producenta lub dystrybutora wsparcia technicznego w postaci infolinii oraz łatwo dostęp-
nych aktualizacji firmware’ów i instrukcji.

Mariusz Kania
Dział Techniczny
GDE POLSKA

Jaką rolę pełni

centrala alarmowa?
FOT. SATEL

To najważniejszy element całej instalacji alar-

mowej. Centrala odpowiada za rejestrowanie
wszystkich zdarzeń – odbiera i  interpretuje
sygnały z  czujników alarmowych, a  w  razie
konieczności uruchamia alarm i  powiadamia
o  tym agencję ochrony. Centralę alarmową
dobiera się w  zależności od liczby i  rodzaju
zamontowanych w  domu czujek, ale zawsze
warto wybrać model z  większą liczbą wejść
i wyjść, aby w przyszłości możliwe było rozbu-
dowanie systemu.
Urządzenie to należy dobrze ukryć przed
włamywaczem – np. w garderobie, szafie wnę-
kowej, na poddaszu itp.

FOT. SOMFY
Czym są urządzenia
sterujące?
To elementy służące do obsługi systemu
alarmowego. Należą do nich manipulatory
(klawiatury z wyświetlaczem), piloty, brelo-
ki i karty zbliżeniowe. Dzięki nim domow-
nicy komunikują się z  centralą alarmową
– aktywują i  dezaktywują system, a  także
programują i wprowadzają zmiany w insta-
lacji. Manipulatory montuje się najczęściej
w  łatwo dostępnym miejscu, w  pobliżu
drzwi wejściowych lub w garażu (jeśli tam-
tędy domownicy dostają się do budynku),
aby móc szybko wydać polecenie centrali
alarmowej. Dzięki aplikacjom mobilnym
do sterowania systemem alarmowym moż-
na wykorzystywać również smartfony.

231
 DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY
Jakie czujniki wybrać?
Czujniki dzieli się na trzy podstawowe grupy:
z czujniki ruchu – sygnalizują obecność intruza na chronionym obszarze. W sprzeda-
ży są modele wykorzystujące mikrofale, podczerwień lub dualne – reagujące na oba
rodzaje promieniowania naraz. Te ostatnie są najbardziej skuteczne, ponieważ dzięki
nim można wyeliminować fałszywe alarmy. Właściciele małych zwierząt domowych
powinni wybrać czujki z regulowanym progiem czułości, które można ustawić tak, aby
nie reagowały na ruch czworonożnych pupili. Czujki montuje się najczęściej w naroż-
nikach pomieszczeń. Ich pole widzenia nie może być ograniczone, np. przez meble.
Z kolei bariery mikrofalowe i podczerwieni emitujące wiązki promieniowania, których
przecięcie uruchamia alarm, umieszcza się na ogrodzeniu, na ścianie domu przy oknach
i drzwiach oraz przy bramie garażowej;
z czujki chroniące okna i drzwi – sygnalizują ich otwarcie. Składają się z dwóch ele-
mentów: magnesu zamontowanego na skrzydle okna lub drzwi oraz z  kontaktronu
umieszczonego na ościeżnicy. Oddalenie ich od siebie powoduje uruchomienie alarmu.
Inną odmianą są czujki stłuczeniowe, które reagują na dźwięk rozbitego szkła w oknie
lub w  drzwiach tarasowych. Z  kolei czujki wibracyjne uruchamiają alarm w  trakcie
wstrząsów wywołanych przy próbie wyważania drzwi lub okien. Można je umieścić
także na ogrodzeniu – zadziałają podczas próby jego sforsowania. Specjalne czujki
przeznaczone są również do zamków drzwiowych – uruchomią alarm w momencie ma-
nipulowania w nim;
z czujki sygnalizujące pożar lub awarie instalacji domowych – w kuchni, przy ko-
minkach i kotłach grzewczych umieszcza się czujki dymu reagujące na dym i wysoką
temperaturę. W pomieszczeniach, w których pracuje kominek lub kocioł, montuje się
też czujki czadu, ostrzegające o  niebezpiecznym stężeniu tlenku węgla. Pod sufitem
umieszcza się czujki reagujące na wysokie stężenie gazu ziemnego, a  przy podłodze
urządzenia alarmujące o wycieku gazu płynnego. Również przy podłodze montuje się
czujki zalania, ostrzegające o wycieku wody.
FOT. SATEL
Po co montuje się czujniki?
Zadaniem czujników jest odbieranie sygnałów o potencjalnym zagrożeniu. Rozmiesz-
cza się je w następujących strefach:
z peryferyjnej – chroni granicę działki;
z zewnętrznej – zabezpiecza bezpośrednie otoczenie domu;
z obwodowej wewnętrznej – przebiega wzdłuż linii okien i drzwi;
z wewnętrznej przestrzennej – obejmuje wnętrze budynku.
232
Jaką rolę pełnią sygnalizatory?
To elementy znajdujące się na końcu instalacji alarmowej.
Błyskającym światłem i sygnałem dźwiękowym informują
o uruchomieniu alarmu. Dzielą się na:
z wewnętrzne – emitują dźwięk o natężeniu bliskim gra-
nicy bólu, który ma zmusić intruza do opuszczenia budyn-
ku;
z zewnętrzne – ich zadaniem jest przyciągnięcie uwagi
otoczenia.
Informacja o  uruchomieniu alarmu trafia jednocześnie
do właściciela domu oraz agencji ochroniarskiej. Warto pa-
miętać o  zaprogramowaniu zaszyfrowanego kodu, który
w razie napadu i szantażu wyłączy alarm, ale jednocześnie
będzie sygnałem o zagrożeniu dla patrolu interwencyjne-
go. Sygnalizatory powinny być odporne na działanie czyn-
ników atmosferycznych. Należy je zainstalować w  miej-
scach niedostępnych dla włamywacza.
FOT. SATEL
Czym jest inteligentny budynek?
Postępująca automatyzacja w wielu dziedzinach życia wkro-
czyła również do prywatnych domów, a elektroniczne urzą-
dzenia coraz częściej zastępują nas przy codziennej kontroli
i  obsłudze instalacji domowych i  wyposażenia domu. Po-
wstał nawet termin „inteligentny dom”, którym określamy
budynki wyposażone w  układy kontrolno-sterujące m.in.
ogrzewaniem, oświetleniem, wentylacją, w  zależności od
nastawionego programu i  zmieniających się warunków
otoczenia. Instalacje inteligentne służą nie tylko wygodzie
mieszkańców, ale przyczyniają się również do oszczędnego
gospodarowania energią, zapewniają właściwy mikroklimat
pomieszczeń, zwiększają bezpieczeństwo i  komfort życia
mieszkańców.
FOT. SUKCES TECHNOLOGY GROUP
 DOM BEZPIECZNY I INTELIGENTNY

FOT. YALE
Czy warto kupić sejf?
Choć sejfy kojarzą się raczej z bankami, coraz częściej można je spotkać
również w prywatnych domach. Są bardzo przydatne do przechowywa-
nia nie tylko kosztowności, dział sztuki, biżuterii czy gotówki, ale także
ważnych dokumentów.
Sejfy dzieli się na kilka rodzajów – w zależności od ich wielkości i miejsca
montażu:
z meblowe – ukrywa się je w szafach bądź wbudowuje w biurko;
z ścienne – wmurowuje się je w ścianę w zamaskowanym miejscu. Są
lekkie i niewielkich rozmiarów, ale taki sejf i tak warto zaplanować już
podczas projektowania domu, by przemyśleć jego położenie i  odpo-
wiednio zaprojektować przegrodę;
z wolnostojące – tego typu modele są bardzo ciężkie, dlatego przed
montażem trzeba sprawdzić, czy strop lub podłoga mają wystarczającą
wytrzymałość;
z mocowane na stałe do podłogi (ewentualnie do ściany) – w domach
jednorodzinnych stosunkowo rzadko stosowane.
Sejfy różnią się też klasami odporności. Jest ona oznaczana jako S1, S2,
Czy instalację alarmową warto zintegrować
z systemem inteligentnego budynku?
O, I i dalej cyframi rzymskimi aż do X. Najłatwiej sforsować skrytki klasy
S1, najtrudniej – klasy X. Zdecydowanie tak! Dzięki temu nie tylko zwiększymy poziom bezpie-
Dobry sejf powinien stanowić zabezpieczenie nie tylko podczas wła- czeństwa, ale także poprawimy komfort mieszkania i zmniejszymy kosz-
mania, ale również pożaru. Modele ognioodporne nie ulegną zniszcze- ty eksploatacyjne domu. Szacuje się, że instalacja inteligentna pozwala
niu nawet podczas działania na zewnątrz bardzo wysokiej temperatury ograniczyć zużycie energii elektrycznej i gazu nawet o 30%.
(ok. 1000°C). W sprzedaży są też sejfy wodoszczelne, które nienaruszo- Możliwości tego typu instalacji są ogromne, o czym świadczą poniż-
ne przetrwają zalanie. sze przykłady:
Uwaga! Sejf najlepiej podłączyć do instalacji alarmowej – w razie pró- z programując włączanie światła czy muzyki pod naszą nieobecność
by jego sforsowania, zaalarmowana zostanie agencja ochrony. w domu, wysyłamy sygnał, że budynek nie jest pozbawiony opieki;
z w  momencie wtargnięcia do środka nieproszonego gościa, system
może np. rozjaśnić światła we wszystkich pomieszczeniach i na posesji,
co może spłoszyć intruza;
Jak automatyka wpływa z instalacja połączona z czujnikami alarmowymi uruchomi intensywną
na komfort cieplny? wentylację w momencie wydobywania się śmiertelnego czadu, odetnie
gaz w razie jego wycieku, bądź zamknie dopływ wody podczas zalania;
Urządzenia automatyki, zaliczane do instalacji „inteligentnego domu”,
z dzięki czujnikom temperatury i  wilgotności gruntu umieszczonym
w  budynkach jednorodzinnych dotyczą przede wszystkim instalacji
w ogrodzie można zaprogramować samoczynne podlewanie trawnika;
grzewczej i  wentylacyjnej, gdyż to właśnie ich sprawne działanie de-
z intensywność oświetlenia zewnętrznego można dopasować do pory
cyduje o komforcie korzystania z pomieszczeń. Możliwości rozbudowy
dnia;
automatyki sterowania tymi instalacjami zależą głównie od rodzaju
z automatyczne sterowanie może być wykorzystane do regulowania
zainstalowanych urządzeń grzewczych i  wentylacyjnych. Większość
pracy rolet zewnętrznych i osłon przeciwsłonecznych, a także wentylacji
nowoczesnych kotłów gazowych i  olejowych jest wyposażona w  elek-
i klimatyzacji;
troniczne układy sterowania, które można wykorzystać do współpracy
z podczas naszej nieobecności w domu lub w momencie otwarcia okna
z  samoczynną regulacją ogrzewania. W  najprostszych rozwiązaniach
system może wyłączać ogrzewanie.
pracą systemu steruje termostat pokojowy o  programowanej w  cyklu
Wykonanie systemu inteligentnego budynku wiąże się ze sporymi
dobowym lub tygodniowym temperaturze dla jednego, wybranego po-
nakładami finansowymi, ale daje niezaprzeczalne korzyści. Podobnie jak
mieszczenia. W pozostałych temperaturę ustawia się za pomocą termo-
w przypadku instalacji alarmowej, musi być jednak dobrze zaprojekto-
statycznych zaworów przygrzejnikowych. W rozbudowanych systemach
wany, dlatego zadanie to należy zlecić fachowcom.
regulacji w  każdym pomieszczeniu znajduje się oddzielny termostat
podłączony do centralnego urządzenia sterującego, który umożliwia
zaprogramowanie indywidualnie różnej temperatury w różnym czasie. FOT. ZAMEL

Obiegiem wody do poszczególnych grzejników sterują wtedy elektroza-

wory. W systemach ogrzewania o dużej bezwładności cieplnej (np. przy
ogrzewaniu podłogowym) stosowane są termostaty pogodowe podają-
ce informacje o temperaturze zewnętrznej. Wysyłane przez nie sygnały
są analizowane przez mikroprocesor, który ustala parametry ogrzewania
z  pewnym wyprzedzeniem, aby uniknąć przegrzania lub niedogrzania
przy zmianach pogody. Wyposażenie domu w wentylację mechaniczną
pozwala na zautomatyzowanie wietrzenia i dostosowanie intensywno-
ści pracy systemu do aktualnych potrzeb. W przypadku wzrostu zawarto-
ści pary wodnej czujniki wilgotności powietrza uruchomią wydajniejszą
wentylację, a gdy powietrze będzie zbyt suche, zaczną pracować nawil-
żacze. Elektroniczny sterownik uruchamiający wentylację może również
współpracować z  układem sterowania ogrzewaniem, wysyłając sygnał
o zwiększonym zapotrzebowaniu na ciepło. Rozbudowane systemy ste-
rowania mikroklimatem pomieszczeń są zawsze projektowane indywi-
dualnie, z uwzględnieniem potrzeb i trybu życia mieszkańców domu.

233
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW

Arek – Członek Klubu Budujących Dom,

instalację inteligentną użytkuje od 2016 r.
Parametry domu: pow. 235 m2, 2 kondygnacje.
Mieszana otwarta instalacja inteligentna służy do sterowania: automatem w bramie wjazdowej i w ga-
rażowej, kilkoma kamerami na zewnątrz i wewnątrz domu, kontaktronami na drzwiach wejściowych i oknach
tarasowych, termostatem na kotle gazowym, mikroodbiornikami radiowymi wpiętymi w puszki pod łącz-
nikami oświetleniowymi, gniazdami z drogą radiową.
Radiowa komunikacja z systemem inteligentnym następuje przez: komputer, tablet, smartfony, smart
watch, włączniki naścienne, piloty.
Decyzja: już podczas budowy domu wiedziałem, że po przeprowadzce zastosuję konkretną centralę, więc
niektóre urządzenia, np. automaty do bram wjazdowej i garażowej oraz kamery i kontaktrony, sukcesywnie
kupowałem u tego samego producenta. Jednak nie chciałem operować systemem zamkniętym, opartym
tylko na sprzęcie od producenta centralki. Uzbrajając system 3 lata po przeprowadzce, włączyłem w niego
tzw. radio uniwersalne, które przekazuje informacje do mojej centralki z urządzeń od innych producentów.
Chcę w przyszłości mieć więcej możliwości rozszerzenia systemu. Wybrałem bardziej rozbudowaną techno-
logicznie drogę radiową. Zdecydowałem się na ten system, bo jest niedrogi, intuicyjny, wygodny i bezpiecz-
ny. Bezpieczeństwo było dla mnie kluczowe.
Rady i przestrogi:
– Najbardziej mi odpowiada system „w chmurze”, ponieważ do jego elementów i haseł nie mają dostępu obcy,
np. monterzy, operatorzy kamer. Sam nim zarządzam, i tylko ja i moja rodzina mamy do niego dostęp. Radzę to
wziąć pod uwagę! Żeby mój system zadziałał, potrzebne było podłączenie do stałego źródła Internetu i zasila-
nia, wybranie instalacji i urządzeń, z którymi ma współpracować, a następnie skonfigurowanie systemu. Można
to zrobić samodzielnie, albo korzystając z telefonicznej konsultacji z doradcą technicznym, albo wzywając fir- Ã Arek obsïuguje domowÈ automatykÚ poprzez
darmowÈ aplikacjÚ.
mowego montera. Z dodaniem mikroodbiorników radiowych do zwykłych łączników i z założeniem gniazd
z drogą radiową radzi sobie każdy elektryk. Po konfiguracji systemu ściągnąłem darmową aplikację na telefon.
Identyczną aplikację mają w telefonach również żona i syn, córka jest na razie zbyt mała. Wszyscy świetnie ją
obsługują, bo jest bardzo czytelna i intuicyjna. Co jeszcze ważne – bezprzewodowa centralka zasilana jest bate-
riami i na aplikacji wyświetla mi się poziom naładowania baterii. Oceniam, że baterie wytrzymają ok. 3 lata. Już
się przekonałem, że podczas braku prądu zasilacz awaryjny w centrali podtrzymuje pracę systemu przez 3 dni.
– Kocioł gazowy pochodzi od innego producenta niż centrala, ale to nie przeszkodziło we włączeniu go w do-
mową automatykę. Dodałem na nim termostat z radiem i mogę teraz sterować kotłem przez aplikację, z do-
wolnego miejsca na świecie. Dla oszczędzania gazu reguluję temperaturę w każdym z pomieszczeń stosow-
nie do pory dnia i trybu życia domowników. Widzę na wykresie, jak temperatura kształtowała się dzień po
dniu w kolejnym miesiącu.
– Chętnie buduję scenariusze oświetleniowe. Na przykład podczas świąt Bożego Narodzenia lampki na cho-
ince włączają się o godz. 17:00, i gasną o 1:00. Dzieje się to, dzięki wpięciu kabla z lampkami do gniazda z od-
biornikiem radiowym. Steruję również oświetleniem w ogrodzeniu i w ogrodzie. Światło w zimie zapala się
o 16:00, gaśnie o 24:00. W lecie zmieniam ustawienia. Oświetlenie na schodach na poddasze uruchamia czuj-
nik ruchu. Zapala lampki LED, a chwilę później je gasi. Na okres wyjazdów urlopowych w pomieszczeniach sy-
muluję światłem obecność mieszkańców oraz sprawdzam przez kamery stan domu na zewnątrz i wewnątrz. Ã Centrala, czyli serce systemu inteligentnego, ma
– Zdalne operowanie bramą wjazdową, garażową i kontaktronami na drzwiach telefonem komórkowym przy- wbdolnej czÚĂci wbudowany zasilacz.
daje się, kiedy ktoś z rodziny zapomni kluczy, albo nie ma przy sobie pilota do bramy. Syn często gubi klucze,
więc przez aplikację może otworzyć wejścia. Telefon zawsze ma przy sobie, w przeciwieństwie do kluczy!
Dostarczanie przesyłki kurierskiej podczas naszej nieobecności też jest możliwe. Kurierzy są w szoku, kiedy spo-
za domu otwieram im bramę i jeszcze daję znać, że dokładnie widzę jak wchodzą, wychodzą i gdzie zostawiają
paczkę. Kamery rejestrują obraz i dźwięk. Działają również na podczerwień, czyli w nocy także „widzą” i „słyszą”.
– Przed uzbrojeniem budynku w system inteligentny, strzegłem mienie tylko zewnętrznym monitoringiem.
Teraz korzystam z dwóch zabezpieczeń. Drogą radiową przebiegają impulsy między centralą a kontaktronami,
zamocowanymi na drzwiach zewnętrznych i oknach tarasowych, oraz czujnikami zbicia szyb i ruchu. Aplikacja
rejestruje czas zamknięcia i otwarcia kontaktronów, więc mogę monitorować, kto i kiedy wchodzi i wycho-
dzi. Lubię np. wiedzieć o której godzinie dzieci wróciły ze szkoły. Poleciłem systemowi, żeby przy próbie wła-
mania wysłał żonie i mnie alert, zamknął drzwi, garaż i bramę wjazdową, zapalił światło, wzbudził sygnał
dźwiękowy. Pod centralką systemu jest tzw. baza, w której znajduje się syrena alarmowa. Polecam również
założenie czujnika dymu. Zaalarmował, kiedy pomieszczenia zadymiły się od palenia w kominku. Dostaliśmy
wtedy z żoną SMS z alertem. Bezprzewodowe aparaty są dobre bo można je zamontować w dowolnym cza-
sie. Wielu stawiających dom sposobem gospodarczym w fazie budowy nie myśli o tak szczegółowych prze-
wodowych zabezpieczeniach.
– Poprosiłem elektryka o położenie przewodów pod specjalne karnisze z odbiornikiem radiowym. Zamierzam
dopiero je kupić, a na zewnątrz zamontować czujnik natężenia światła. Wszystko po to, żeby zdalnie opero-
wać zasłonami na dużych przeszkleniach. W planach mam jeszcze dodanie czujnika czadu oraz wpięcie ist-
niejącego wideodomofonu, by móc sprawdzać historię, kto zawitał pod naszą nieobecność. Wideodomofon
zrobi zdjęcie każdemu, kto go użył. Kiedy założę nad tarasem markizę z czujnikiem wiatru, też wejdzie w do-
mową automatykę. Systemy oferowane przez producentów tych osłon są droższe.
Koszty: centrala systemu 1200 zł; mikroodbiorniki radiowe 150–250 zł; gniazda radiowe 170–200 zł; auto-
à Czujnik ruchu zapala lampki LED na schodach na
mat do bramy garażowej 700–1000 zł; automat do bramy wjazdowej 1500 zł.
poddasze.

à Rozdzielnica ze sterownikiem znajduje siÚ wbgaraĝu.
à Przez tablet ibaplikacjÚ moĝna sterowaÊ instalacjami
iburzÈdzeniami domowymi, np. temperaturÈ
wbpomieszczeniach.
à Elementy instalacji sterujÈ zaworami na rozdzielaczach
obwodów grzewczych ibwspóïpracujÈ zb20 czujnikami
temperatury.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Janek – Członek Klubu Budujących Dom,
instalację inteligentną użytkuje od 2009 r.
Parametry domu: pow. 300 m2, 2 kondygnacje.
Mieszana otwarta instalacja inteligentna służy do sterowania: zaworami mieszającymi na
rozdzielaczach w obiegach grzewczych, oświetleniem domu i ogrodu, zewnętrznymi roletami
na oknach pionowych i dachowych, wejściem i wjazdem na posesję i do garażu, automatycznym
systemem nawodnienia w ogrodzie, systemem napełnienia zbiornika z deszczówką.
Komunikacja z instalacją następuje przez: komputer, telefony komórkowe, tablet, aplikację,
piloty, łączniki naścienne.
Decyzja: początkowo automatyka była tylko moim hobby, ale po latach zrobiłem z niej sposób na
zarabianie. Obecnie projektuję i zakładam różne systemy kontroli w budynkach przemysłowych,
lecz pierwszy profesjonalny system testuję od ośmiu lat we własnym domu. Starannie go przemy-
ślałem, zaprojektowałem i oddałem koledze elektrykowi do wykonania. Skonfigurowałem go w taki
sposób, żeby oszczędzać na kosztach użytkowania domu, czyli energii elektrycznej, gazie, wodzie,
oraz żeby ułatwić sobie i rodzinie obsługę instalacji i sprzętów domowych. Lubię używać automa-
tyki tam, gdzie daje to wymierny efekt! Nie lubię tzw. bajeru. Celowo nie przekombinowałem sys-
temu wariacjami typu sceny świetlne i scenariusze muzyczne! Mój system jest funkcjonalny i prosty,
ale obejmuje bogaty zakres funkcji. Starałem się za rozsądną cenę uzyskać maksymalnie duży efekt
funkcjonalny. Mam poczucie, że mi się udało! System działa bezusterkowo.
Rady i przestrogi:
– Do ułożenia przewodowego systemu elektryk zużył wiele kilometrów kabli. Na przykład każde źró-
dło światła jest obsługuje osobny biały kabel i biegnie do rozdzielni. Od każdego łącznika biegnie ka-
bel sterowniczy. W systemie działają dwie rozdzielnie z osobnymi sterownikami z zabezpieczeniem
przeciwko przepięciom w sieci. Część obwodów zdublowałem na wypadek awarii któregoś sterow-
nika. Domu nie może opanować ciemność. Na wypadek awarii sieci elektrycznej w „szafach” zapro-
jektowałem obwody do agregatu prądotwórczego i wyprowadziłem je do domku ogrodnika, gdzie
go zamontuję. Urządzenia jeszcze nie kupiłem, lecz zrobię to szybko, bo w tym roku już przez 3 doby
brakowało prądu. Zarchiwizowałem na zdjęciach każdy centymetr instalacji inteligentnej. Dotąd ni-
czego w niej nie musiałem naprawiać. Nie zaprojektowałem kurtyn świetlnych, ale w ciągach komu-
nikacyjnych, kuchni, pomieszczeniach technicznych zastosowałem czujniki ruchu, które włączają
i wyłączają światło. Mając troje dzieci, wiem, że nie pilnują gaszenia lamp, dlatego automatyka robi
to za nie. Przed wyjazdem na urlop włączam tryb wakacje i wtedy system żyje zadanymi sekwen-
cjami – reguluje oświetleniem w domu i w ogrodzie, podnosi i opuszcza rolety zewnętrzne. Przy tak
wielu urządzeniach, punktach świetlnych i elektrycznej kuchni – oszczędności w zużyciu prądu są
spore, opłaty miesięczne wynoszą 340 zł.
 – Główne profity uzyskuję jednak, sterując ogrzewaniem. Rocznie za gaz płacę najwyżej 4200 zł, co
nie jest wysokim kosztem za przygotowanie c.w.u. dla pięcioosobowej rodziny oraz ogrzewanie tak
dużego domu. Nie kupiłem interfejsu do automatyki od producenta kotła gazowego, choć chciałem
to zrobić, bo żądał za niego w 2009 r. ponad 10 000 zł! Do regulacji temperatury wody w c.o. używam
fabrycznego sterownika na kotle, a moja inteligencja domowa zajmuje się zarządzaniem zaworami
mieszającymi na rozdzielaczach w poszczególnych obiegach grzewczych. W pomieszczeniach za-
montowałem 20 czujników temperatury, które ją wspomagają. Do każdego pomieszczenia starannie
zaprogramowałem temperaturę na cały tydzień, na dzień, na noc, na weekend. Bardzo przydaje mi
się zdalne sterowanie temperaturą w spiżarce, w której przechowuję wino. Zamiast stosowania do
chłodzenia prądożernych chłodziarek, wymyśliłem patent z czujnikiem temperatury i wentylatorem
wyciągowym oraz rurami prowadzonymi przez ściany i posadzkę. „Inteligencji” ustawiłem następu-
jąco zadania – w momencie gdy temperatura na zewnątrz spadnie poniżej 13°C, włącza się wentyla-
tor, który zasysa z zewnątrz zimne powietrze, przepuszcza przez spiżarnię i wyrzuca na dwór. Rada
ogólna – systemem domowej automatyki absolutnie warto objąć ogrzewanie wody użytkowej i tej
w c.o. Widzę to po rachunkach, które są podobne do domów z o wiele mniejszym metrażem, niż mój.
– Rolet zewnętrznych mam bardzo dużo, dlatego do sterowania nimi przydają się zarówno łączniki,
piloty, jak i aplikacja. Mogę nimi zarządzać pojedynczo lub całościowo. Podobnie rozwiązałem ope-
rowanie bramą wjazdową i garażową.
– Zbieram do podziemnego zbiornika deszczówkę. Specjalnie do niego kupiłem sondę hydrosta-
tyczną i z systemu automatyki prowadziłem do niej podłączenie. Chcę na bieżąco znać poziom za-
pełnienia zbiornika i wykorzystywać wodę opadową w instalacji nawadniania ogrodu, którą wypo-
sażyłem w czujnik deszczu. W zbiorniku zamontowałem wydajne pompy oraz 2 pływaki. Pierwszy
– chroni pompy przed tzw. suchobiegiem, drugi – wysyła impuls do systemu, że do zbiornika w okre-
sie suszy trzeba dolać wody ze studni. Wtedy sterownik dolewa wody do 1/3 zbiornika, a reszta „cze-
ka” na deszczówkę.
– Żona i dzieci nie mają problemu z obsługą systemu poprzez aplikację. Sprawnie operują czytelnymi
ikonami i zadaniami. Końcowa rada – nie warto nazbyt komplikować systemu inteligentnego, bo im
bardziej jest złożony, tym większa jest możliwość awarii. Części są drogie, specjaliści również! Istnieje
potencjalne zagrożenie, że właściciele zostaną przez nich naciągnięci na duże koszty.
Koszty: projekt własny. Materiały i wykonanie instalacji 50 000 zł.
PREZENTACJA FIRMOWA
D O B R Z E M I E S Z K AĆ I N T E L I G E N T N I E
Technologie inteligentne obecne są w każdej dziedzinie życia. Dzięki nim
klasyczne produkty zyskują nową funkcjonalność. Szczególnym miejscem
na zastosowanie technologii inteligentnych jest dom i jego otoczenie, i to
w tej przestrzeni znalazło się również miejsce, żeby takie urządzenia, jak
brama garażowa, brama wjazdowa czy drzwi zostały podłączone do inteli-
gentnego świata internetu rzeczy.
236
Jeśli przeanalizujemy różne dziedziny życia i wykorzystanie w nich funkcjo-
nalności, połączenie z internetem staje się kolejnym etapem rozwoju produktów
i usług. Internet rzeczy zaczyna wyznaczać sposób organizacji naszego życia.
Stajemy się smart, a cała gama rozwiązań konsumenckich pozwala nam na
zwiększenie wygody i bezpieczeństwa. Począwszy od zakupów, przez zdalne
sterowanie sprzętem w celu uniknięcia wypadków, monitoring warunków
 PREZENTACJA FIRMOWA
pogodowych czy ochronę dóbr osobistych. Katalog produktów i usług, które zabezpieczony jest indywidualnie ustalonym hasłem, a cały system szyfrowania
mogą być powiązane z internetem rzeczy, jest ogromne. Przykładem może być opiera się na technologii stosowanej w bankowości mobilnej. Domownicy mogą
wykorzystanie podłączenia urządzeń do internetu w motoryzacji, sporcie i tury- więc spać spokojnie. Bramy i drzwi w wersji smart są również ściśle związane ze
styce, a także kulturze i sztuce (muzea, kina) oraz wielu miejscach użyteczności spełnieniem oczekiwań co do oszczędności zużycia energii i w końcu związane
publicznej (lotniska, hotele, sklepy). Upowszechnienie stało się integralną częścią są z wygodą. Inteligentne sterowniki do bram i drzwi nie tylko pozbawiają nas
samych produktów, a zmieniając je w komputery, poszerzyło obszar korzyści konieczności noszenia przy sobie pęku kluczy i pilotów, a niekiedy pozwalają też
z ich posiadania. Urządzenia mogą informować o swoim stanie lub o warunkach zaoszczędzić na ubezpieczeniu budynku.
zewnętrznych. Możemy monitorować dany produkt za pomocą wysyłanych do
niego poleceń, a co więcej, dzięki wbudowanym w niego algorytmom, może Marcin Szostek
on sam uczyć się użytkownika. Inteligentny produkt na podstawie algorytmów Menedżer produktu Technologie Inteligentne
zbierających dane w czasie, uzupełnionych o dane historyczne, może zwięk- WIŚNIOWSKI
szać swoją wydajność oraz prowadzić diagnostykę. Ostatecznie inteligentne
przedmioty mogą wpłynąć na podniesienie standardu życia użytkowników
i zwiększenie bezpieczeństwa w każdej strefie, w której nastąpi implementacja
inteligentnych rozwiązań.
Szczególnym miejscem wykorzystania inteligentnych rozwiązań jest dom.
Automatyka budynkowa to mnóstwo udogodnień: monitoring posesji, czujniki
ruchu, inteligentne nawadnianie, termostaty uczące się użytkowników. Do
innych możliwości należy dozór warunków zewnętrznych i wewnętrznych, jak
chociażby obecność płynów w budynkach i zagrożeń instalacji. Inteligencja
wkroczyła do domów w postaci lodówek, zdalnych pralek, które potrafią wyko-
rzystywać energię w niższych taryfach. Sterując żarówkami, termostatami czy
klimatyzacją, możemy kontrolować zużycie mediów. Co najważniejsze, możemy
też zwiększyć bezpieczeństwo najbliższych dzięki systemom kamer czy alarmów.
Rozwój technologii mobilnych i coraz bardziej wszechstronny dostęp do sieci
otworzył kolejny etap w procesie ewolucji internetu rzeczy. Zmiany widoczne
są również w zakresie bram garażowych, bram wjazdowych oraz drzwi wejścio-
wych, które już teraz mogą porozumiewać się z użytkownikami. Do systemu
inteligentnego domu można podłączyć także furtkę, drzwi boczne do garażu
czy automatyczne drzwi tarasowe. Co możemy zyskać? Stały kontakt z domem
z każdego miejsca na świecie. Do obsługi wystarczy telefon lub tablet z odpo-
wiednią aplikacją sterującą. Z jej poziomu użytkownik ustawi scenariusz dnia,
w którym zaplanuje, kiedy bramy czy drzwi mają się otworzyć i zamknąć. Poza
scenariuszem również będzie mógł sterować dostępem do swojej posesji i domu
– np. gdy dziecko zapomni kluczy, a nikogo nie będzie w domu lub, gdy kurier
będzie chciał zostawić na paczkę za ogrodzeniem. Dodatkowo inteligentny dom
to również wykorzystywana w telefonach geolokalizacja. Dzięki tej funkcji brama
wykryje użytkownika, gdy będzie w pobliżu i zacznie się otwierać. To idealne roz-
wiązanie dla osób mieszkających przy ruchliwych ulicach i wszędzie tam, gdzie WIŚNIOWSKI Sp. z o.o. S.K.A.
oczekiwanie na wjazd na posesje wiąże się z tamowaniem ruchu. 33-311 Wielogłowy 153
Inteligentny dom niesie jego domownikom niebanalne korzyści. Jest to tel. 18 44 77 111, faks 18 44 77 110
przede wszystkim poczucie posiadania kontroli nad domem oraz poczucie www.wisniowski.pl
bezpieczeństwa – zarówno swojego, jak i bliskich. Dostęp do aplikacji sterującej

237
 GDE POLSKA
– I M P O R T E R I   D Y S T R Y B U TO R P R O D U K TÓW
PREZENTACJA FIRMOWA
Z A P E W N I A JĄC YC H KO M F O R T I   B E Z P I E C Z E Ń S T WO
W TWOIM DOMU
Systemy wideodomofonowe COMMAX
Marka COMMAX to wysokiej jakości produkty umożliwiające zbudowanie
pewnego i niezawodnego połączenia audio-wideo pomiędzy wejściem na teren
posesji a odbiornikiem w domu. Szeroki wybór zarówno paneli wejściowych, jak
i odbiorników pozwala na dostosowanie systemu do indywidualnych wymagań
Klienta, a  duże możliwości rozbudowy systemu sprostają oczekiwaniom
w dziedzinie funkcjonalności.
Jakość i  design monitorów został doceniony przez wiele organizacji, które
wyróżniły szereg produktów licznymi nagrodami. Proste połączenie z innymi
systemami (kontrola dostępu, system monitoringu) zwiększa funkcjonalność
systemu wideodomofonowego – sterowanie dodatkowymi wejściami, bramą
wjazdową, podgląd z  dodatkowych kamer monitoringu, połączenie audio
z dodatkowymi monitorami czy unifonami – funkcje te są dostępne z poziomu
monitorów COMMAX.
238
Elementy wykonawcze kontroli dostępu SCOT
Dopełnieniem kontroli dostępu do posesji za pomocą wideodomofonu są
elementy wykonawcze (elektrozaczepy, zwory elektromagnetyczne) oraz
akcesoria dodatkowe (przyciski wyjścia, radiolinie, kontrolery przejścia). Wysoka
jakość i  niezawodność produktów SCOT pozwala zapewnić odpowiednią
ochronę i komfort użytkowania posesji.
Systemy monitoringu wizyjnego MAZi
Monitoring – coraz częściej wykorzystywane w budownictwie jednorodzinnym
narzędzie poprawiające komfort i  bezpieczeństwo. Szeroki wybór produktów
MAZi – analogowych, HDTV, IP – pozwala na zbudowanie prostych i niezawodnych
systemów poglądu i rejestracji obrazu. Podłączenie do domowej sieci LAN pozwala na
podgląd obrazów na żywo, a także zapisanych zdarzeń na komputerach domowych.
Darmowa aplikacja na systemy Android oraz iOS umożliwia także zdalny monitoring
posesji za pomocą urządzeń mobilnych.
GDE POLSKA
Włosań, ul. Świątnicka 88, 32-031 Mogilany
tel. 12 256 50 25, 12 256 50 35
biuro@gde.pl, www.gde.pl
 E L E WAC J E
Elewacja to wizytówka kaĖdego domu,

FOT. CAPAROL
widoczna juĖ na pierwszy rzut oka.
PoniewaĖ stale jest wystawiona na
dziaíanie niekorzystnych warunków
atmosferycznych, powinna byË nie
tylko estetyczna, ale takĖe trwaía,
odporna na wilgoË, mróz oraz silne
nasíonecznienie.

Jak wykończyć ściany

Kiedy wybrać materiał elewacyjny?
O sposobie wykończenia i kolorystyce elewacji należy pomyśleć już na etapie
projektowania domu. Parametry te zawarte są bowiem w projekcie budynku.
Pod uwagę należy wziąć nie tylko osobiste preferencje i koszty, ale również
to, by elewacja komponowała się z otoczeniem budynku.
Czy konstrukcja ścian ma wpływ
na wybór elewacji?
Tak, wybór materiału wykończeniowego na przegrody zewnętrzne w dużej
mierze zależy od tego, jak wykonane są ściany. W naszym kraju aż ok. 90%
z  nich powstaje w  technologii murowanej, jako jedno-, dwu- lub trójwar-
stwowe. Jednowarstwowe w założeniu przeznaczone są do bezpośrednie-
go tynkowania. Z  reguły wykańczane są tynkiem cementowo-wapiennym,
choć jeśli ściana jest wystarczająco gładka, można zastosować tynk cienko-
warstwowy.
W  ścianach dwuwarstwowych wykończenie zależy od sposobu zamo-
cowania ocieplenia. W  metodzie lekkiej mokrej, gdzie styropian lub wełnę
mineralną przytwierdza się bezpośrednio do muru, wykończenie stanowi
tynk cienkowarstwowy, których chroni izolację i stanowi ozdobę budynku.
w domu szkieletowym?
W domu szkieletowym elewacje wykonuje się z szalówki drewnianej,
sidingu lub ociepla płytami styropianowymi i  pokrywa cienkowar-
stwowym tynkiem. W każdym przypadku na zewnętrznej stronie płyt
poszyciowych OSB mocuje się wiatroizolację chroniącą elementy
drewniane przed zawilgoceniem w  przypadku przeniknięcia wody
przez elewację. Można również zastosować obmurówkę z  klinkieru,
łupanej cegły silikatowej lub ozdobnych bloczków betonowych za-
chowując 3-cm odstęp od ściany szkieletowej i  zapewniając u  dołu
elewacji możliwość odpływu wody, która ewentualnie może przenik-
nąć pod obmurówkę. W  przypadku tynkowania ścian o  konstrukcji
szkieletowej – drewnianej lub metalowej – stosuje się jednocześnie
dodatkową warstwę ocieplenia – najczęściej 5–6-cm wykonaną z ry-
flowanych płyt styropianowych. Kanały utworzone przez wycięcia
w  styropianie umożliwiają wentylację i  osuszenie styku z  płytami
poszyciowymi. Na dole ocieplenia umieszcza się perforowaną listwę
startową, która umożliwia spłynięcie wody spod pokrycia. Na tak
przygotowane podłoże nakłada się tynk cienkowarstwowy.
Niekiedy, zamiast płyt ryflowanych stosuje się zwykły styropian
odsunięty od poszycia z  płyt OSB pionowymi paskami styropianu
grubości 2–3 cm.
FOT. TERMO ORGANIKA

W metodzie lekkiej suchej, w której ocieplenie układa się na ruszcie drew-

nianym lub metalowym, całość osłania wiatroizolacją i okładziną elewacyjną
z drewna lub PVC.
Ściany trójwarstwowe składają się z  trzech warstw: muru i  ocieple-
nia, a  trzecim elementem jest murowana ścianka elewacyjna o  grubości
8–12 cm, mocowana do muru za pomocą kotew. Jej zadaniem jest ochrona
termoizolacji przed działaniem czynników atmosferycznych i uszkodzeniami
mechanicznymi. W tej roli najlepiej sprawdza się cegła klinkierowa (ewentu-
alnie silikatowa), która jest odporna na niską temperaturę, deszcz i  słońce,
a dodatkowo stanowi ozdobę elewacji. Zastosowanie innych materiałów, np.
cegieł ceramicznych, może się wiązać z koniecznością ich otynkowania.

239
 ELEWACJE

FOT. LAKMA
Czym charakteryzują się tynki cienkowarstwowe?
Tynki cienkowarstwowe stosowane są powszechnie na ściany dwuwarstwowe,
ocieplone metodą lekką mokrą. Oferowane są w postaci suchej mieszanki do roz-
robienia z wodą lub masy gotowej do nakładania, nie wymagającej malowania.
Nie aplikuje się ich bezpośrednio na ocieplenie, ale na warstwę zaprawy klejowej,
w której zatopiona jest siatka z włókna szklanego. Tynk nakłada się jedną warstwą
o grubości 2–10 mm, przy użyciu pacy nierdzewnej, zaczynając od góry ściany.
Tynki cienkowarstwowe oferowane są w wielu kolorach i odmianach:
z mineralne – charakteryzują się wysoką paroprzepuszczalnością. Z tego wzglę-
du są zalecane do tynkowania ścian ocieplonych wełną mineralną. Niestety, nie są
zbyt odporne na wodę;
z akrylowe – są odporne na wodę, elastyczne i dobrze chronią ścianę przed wodą
opadową. Z uwagi na ich niską paroprzepuszczalność, nie aplikuje się ich na wełnę
mineralną;
z silikonowe i  silikatowe – ze względu na wyższą od produktów mineralnych
i akrylowych cenę są mniej popularne. Charakteryzują się za to większą od nich trwa-
łością. Ponadto są odporne na działanie czynników zewnętrznych. Silikonowe dzię-
ki własnościom hydrofobowym nie przyciągają cząsteczek wody, utrudniają osa-
dzanie się brudu, a opady deszczu przyczyniają się do samooczyszczania elewacji.

Jakie są zalety i wady tynków grubowarstwowych?

Produkty grubowarstwowe, zwane też tradycyjnymi, uzyskuje się mieszając piasek, cement, wapno i wodę. Stosuje się je na ścianach jednowarstwowych
z ceramiki poryzowanej lub bloczków z keramzytobetonu oraz na ścianach trójwarstwowych, z warstwą elewacyjną murowaną z pustaków ceramicznych lub
zwykłych cegieł. Ze względu na dużą wagę i grubość (warstwa takiego tynku ma 2–3 cm) nie nadają się na ściany dwuwarstwowe.
Tradycyjny tynk dobrze przepuszcza parę wodną, ale ma średnią trwałość i wymaga pomalowania. Jego przygotowanie jest też bardziej pracochłonne
niż tynku cienknkowarstwowego. Zazwyczaj nakłada się go w 2 lub 3 warstwach. Pierwszą, zapewniającą dobrą przyczepność, stanowi obrzutka z mocnej
zaprawy cementowej z dodatkiem wapna. Przed jej całkowitym stwardnieniem nakłada się kolejną warstwę wyrównującą – tzw. narzut z zaprawy cemento-
wo-wapiennej. Wykończenie wykonywane jest z gładzi przeznaczonej do malowania.
FOT. BAUMIT

Czym malować elewację?

W  sprzedaży jest wiele farb przeznaczonych do
malowania elewacji. Największą popularnością
cieszą się produkty akrylowe, dające możliwość
malowania na intensywne kolory. Są odporne na
blaknięcie, a  wykonane z  nich powłoki można
zmywać wodą pod ciśnieniem. Charakteryzu-
ją się jednak słabą paroprzepuszczalnością, co
może skutkować wykraplaniem się pary wodnej
w  warstwie ocieplającej. Konsekwencją może
być trwałe zawilgocenie ścian oraz obniżenie się
ich parametrów termoziolacyjnych. Wysoką pa-
roprzepuszczalnością i  trwałością charakteryzują
się natomiast farby silikonowe, które – podobnie
jak tego typu tynki – wykazują również własności
hydrofobowe. Warto stosować je w pobliżu ruchli-
wych dróg oraz w rejonach o dużym zanieczysz-
czeniu powietrza. Trwałe ale mniej odporne na
zanieczyszczenia są farby silikatowe.

W jakich warunkach tynkować?

Optymalna temperatura do tynkowania to 5–20°C. W niższej proces wiązania niektórych tynków wydłuża się, co może skutkować powstawaniem wykwitów
na elewacji. Tynkowanie na mrozie może skutkować nawet odpadaniem tynku od ściany. Niewskazana jest również zbyt wysoka temperatura, w której tynk
za szybko wysycha. Efektem mogą być widoczne łączenia poszczególnych etapów nakładania zaprawy. Zbyt sucha masa jest też trudniejsza w aplikowaniu.
Tynkowania nie należy prowadzić także przy silnym wietrze, który może dodatkowo wychładzać lub wysuszać elewację.
Kolejnym przeciwwskazaniem jest prowadzenie prac w czasie opadów deszczu. W tym przypadku chodzi nie tylko o możliwe uszkodzenie świeżego po-
krycia elewacji, ale także zawilgocenie podłoża, od którego będzie się odspajał tynk.

240
 ELEWACJE

FOT. FOVEO-TECH (ŚNIEŻKA)

Czy elewacja musi oddychać?
Problem „oddychania” ścian zewnętrznych, a więc i zapewnienia również wysokiej paroprzepuszczalności elewacji zależy przede wszystkim od rodzaju uży-
tych materiałów ściennych i ociepleniowych. Z doświadczeń wynika, że realne zagrożenie wykraplania się pary wodnej, a w konsekwencji zawilgoceniem
muru może występować przy ociepleniach z wełny mineralnej lub w ścianach budowanych z materiałów o dużej nasiąkliwości i niskim podciąganiu kapilar-
nym – głównie dotyczy to betonów komórkowych.
Dlatego tynki elewacyjne – jak i farby oraz inne rodzaje okładzin ściennych – powinny zapewniać dobrą paroprzepuszczalność, która umożliwi odparowa-
nie wilgoci jeśli dojdzie do okresowego zawilgocenia. Taką możliwość zapewniają tynki wysokoparoprzepuszczalne oraz pustki wentylacyjne w przypadku
wykonywania elewacji w formie ścianki lub okładziny. Zmniejsza to ryzyko wykraplania się pary wodnej w okresie zimowym w przekroju ściany. Należy więc
dążyć do takiego zestawienia warstw ściennych, aby te o dużym oporze dyfuzyjnym znalazły się po stronie wewnętrznej, natomiast materiały o wysokiej
izolacji cieplnej – na zewnątrz. W praktyce jednak nie zawsze można przestrzegać tych zaleceń, ale o prawidłowości budowy muru pod kątem jego paroprze-
puszczalności decydują odpowiednie obliczenia.
FOT. AUSTROTHERM

Czy tynk ma wpływ na izolacyjność cieplną ściany?

Ze względu na niewielką grubość tynk praktycznie nie wpływa na zwiększenie izolacyj-
ności termicznej ściany – nawet w przypadku nałożenia tzw. tynku ciepłochronnego. Jed-
nak samo otynkowanie ściany – niezależnie od rodzaju nałożonego tynku – wpływa na
zmniejszenie strat cieplnych dzięki wyrównaniu powierzchni zewnętrznej ściany, a także
uszczelnieniu wszelkich spoin. Wyraźne zmniejszenie strat ciepła po otynkowaniu wystę-
puje zwłaszcza w ścianach jednowarstwowych murowanych na pióro i wpust, gdzie nawet
przy dużej staranności wykonania na połączeniach elementów powstają szczeliny.

FOT. PROFILE VOX

Czym jest siding?

Siding jest okładziną składającą się z pojedynczych pa-
neli: winylowych, stalowych bądź aluminiowych. Mocu-
je się je do ściany za pomocą rusztu drewnianego lub
metalowego. Siding może być łączony z  innymi mate-
riałami elewacyjnymi, np. z cegłą lub kamieniem. Siding
ma postać listew (pojedynczych, podwójnych lub po-
trójnych), które na elewacji montowane są poziomo.
Poszczególni producenci oferują listwy o  różnym pro-
filu: płaskie lub łamane (pojedynczo lub podwójnie);
powierzchnia listew może być gładka lub naśladować
strukturę drewna.

241
 ELEWACJE

E K S P E R T ra d z i ...

GDZIE WARTO STOSOWAĆ – WEWNĄTRZ CZY NA ZEWNĄTRZ – CEGŁY

RĘCZNIE FORMOWANE?

Podstawowym zastosowaniem cegieł ręcznie formowanych są elewacje wszelkiego rodzaju budynków i budowli, ale dzięki swojemu niepowta-
rzalnemu urokowi bardzo często znajdują zastosowanie również we wnętrzach jako element wykończenia ścian, na ścianki działowe, barki,
kominki itd. Ceglane elewacje są bardzo praktyczne, niemalże nie wymagają konserwacji, a domy z taką elewacją są jak dobre wino, im „starsze
tym lepsze” nie tracąc z czasem wartości, a wręcz ją zyskując.
Cegły i płytki ręcznie formowane doskonale sprawdzą się zarówno w stylu loftowym, który łączy niebanalne aranżacje z nutą ekstrawagancji
oraz w stylu bardziej tradycyjnym, nadając mu niepowtarzalny charakter. Ponadto są produktem oryginalnym, ponadczasowym, niczego nie
imitującym. Szeroka gama barw pozwala nadać każdemu wnętrzu naturalnego i niepowtarzalnego wyglądu. Dodatkową zaletą jest fakt, że
zarówno cegły, jak i płytki występują w tych samych kolorach, co daje możliwość łatwego ich łączenia. Nawet niewielki element lub powierzch-
nia domu ozdobiona płytkami, doda mu uroku i  wyjątkowości. W takich miejscach czujemy się dobrze i chcemy do nich wracać.
Nasze produkty to klasyka w najlepszym wydaniu, której nie brakuje przysłowiowego „pazura”. Cegły i płytki Vandersanden świetnie współ-
grają z drewnem, szkłem lub aluminium, dodając im nowoczesności i bezprecedensowego stylu. Ich unikatowy charakter dodaje pomieszczeniu
ciepła i elegancji.
Karol Brożyna
Sales Manager Poland
VANDERSANDEN
FOT. VANDERSANDEN

Z czego wykonywać zewnętrzną warstwę przegrody

trójwarstwowej?
W  technologii trójwarstwowej najczęściej stosuje się dwa rodzaje cegieł: zwykłe i  klinkierowe. Dużą
popularnością cieszą się szczególnie te drugie. Są bardzo trwałe, odporne na uszkodzenia mechaniczne
oraz działanie czynników atmosferycznych. Charakteryzują się bardzo niską nasiąkliwością, dlatego nie
wchłaniają trwale wilgoci ani brudu. Nie można też nie wspomnieć o ich walorach estetycznych – klin-
kier wygląda bardzo elegancko, zatem tego typu elewacja stanowi niewątpliwą ozdobę budynku.
Cegły elewacyjne można murować równocześnie ze wznoszeniem warstwy konstrukcyjnej – o  ile
dom ociepla się styropianem. W przypadku zastosowania wełny mineralnej, prace prowadzi się zazwy-
czaj w  dwóch etapach. Najpierw stawia się ściany konstrukcyjne i  mocuje do nich wełnę. Następnie
wznosi się warstwę elewacyjną, którą należy połączyć kotwami z warstwą nośną. Cegły klinkierowe wy-
magają zastosowania specjalnej zaprawy do klinkieru. Pozwoli to uniknąć powstawania wykwitów na
elewacji.
Uwaga! Pomiędzy izolacją z wełny mineralnej a warstwą elewacyjną należy utworzyć pustkę wenty-
lacyjną. Umożliwia ona odprowadzenie wilgoci, która może wnikać w ocieplenie w wyniku kondensacji
pary wodnej przenikającej z wnętrza budynku lub na skutek przenikania wody przez ścianę elewacyjną. FOT. KING KLINKER

Do czego wykorzystuje się profile styropianowe?

Elementy przestrzenne w postaci profili, gzymsów i zwieńczeń wykonanych z go-
towych lub przyciętych na budowie kształtek styropianowych stanowią dodatkową
dekorację elewacji. Elementy te w zależności od ich grubości klejone są bezpośred-
nio do ściany lub na już umocowanym ociepleniu. W  razie potrzeby dodatkowo
mocuje się je kołkami do styropianu lub nabija na zbrojenie zakotwione w ścianie.
Powierzchnie tych elementów pokrywa się dwiema warstwami siatki zbrojącej
z włókna szklanego zatopionej w zaprawie klejowej i tynkuje tynkiem cienkowar-
stwowym, w  ten sam sposób, jak pozostałą część ściany. Na elewacji można też
umieścić elementy dekoracyjne z drewna np. imitujące konstrukcje pruskiego muru.
Elementy te przykręca się długimi kołkami mocującymi na powierzchni otynkowa-
nej elewacji. Oczywiście drewno musi być starannie zaimpregnowane i pokryte la-
kierem dekoracyjnym.

242
 ELEWACJE

FOT. WIENERBERGER
Z czego wynika popularność klinkieru?
Cegłę klinkierową produkuje się ją z  glin wysokiej jakości. Jej
właściwości to: bardzo mała nasiąkliwość (ok. 5%), duża mrozo-
odporność, wytrzymałość na ściskanie i trwałość. Z różnych glin
uzyskuje się wyroby o różnych odcieniach, dlatego dla uzyskania
jednolitego wyglądu elewacji zawsze powinno się mieszać cegły
z  kilku palet. Nadawanie nowemu budynkowi indywidualne-
go wyglądu ułatwiają też specjalne kształtki elewacyjne, które
umożliwiają podkreślenie niektórych detali lub same stanowią
o kształcie elementów architektonicznych, takich jak kunsztow-
nie wykonane występy muru lub gzymsy. Mogą to być kształt-
ki o  różnych profilach z  gotowym kapinosem, zapobiegającym
podciekaniu wody deszczowej pod występami murów, zwień-
czenia murów czy kształtki pilastrowe. Dostępne są także cegły
zwane przegubowymi, ułatwiające uzyskanie wypracowanych
detali wklęsłych i wypukłych załamań murów. Uformowanie ła-
godnych krawędzi węgarków umożliwią cegły o główce zaokrą-
glonej na jednym końcu. Właśnie dzięki różnorodności kształtek
stało się możliwe wykonanie nawet najbardziej wymyślnych
detali. Cegły klinkierowe mogą być perforowane, szczelinowe
oraz pełne. W murze z cegieł perforowanych lub szczelinowych
zaprawę murarską nakłada się na tyle grubo, aby perforacja
została w  całości przykryta, bo inaczej do warstwy elewacyjnej
łatwo wnikałaby woda, która zamarzając w  perforacjach, może
rozsadzać mur.
FOT. KING KLINKER

EKSP ER T r a dz i . . .

JAKIE SĄ ZALETY ELEWACJI

WYKONANEJ Z KLINKIERU?

Romantyczne biele, modne szarości, intrygujące zielenie, nasycone czernie,

klasyczna czerwona cegła, ciepły bursztyn... Decydując się na różne kolory
klinkieru możemy uzyskać niezwykłe efekty wizualne na elewacji domu, ale
– jak to często bywa – produkt produktowi nierówny. Co to oznacza w przy-
padku klinkieru elewacyjnego? Otóż materiały wysokiej jakości nie tylko po-
służą przez lata, choć to z pewnością rzecz nie do przecenienia. Równie istotny
jest trwały montaż, odporność na warunki atmosferyczne, a także łatwość
utrzymania w czystości – aspekty, które w przypadku wyrobów marnej jakości
okazują się niemałym problemem w trakcie eksploatacji.
Inwestor, który decyduje się na wykonanie elewacji domu z klinkieru powi-
nien sprawdzić, czy wybrany przez niego produkt rzeczywiście jest elewacyjną
płytką klinkierową, czy płytką prasowaną. Gdzie tkwi różnica? Prawdziwy
klinkier jest produkowany wyłącznie metodą ciągnioną, co gwarantuje długo-
wieczność wyrobów, odporność na czynniki niszczące, trwałość koloru i od-
porność na zabrudzenia.

Michał Wilk
Kierownik Działu Kontroli Jakości
KING KLINKER

243
 ELEWACJE
Jakie są zalety płytek elewacyjnych?
Aby uzyskać elewację o wyglądzie cegły, można zastosować specjalne
płytki elewacyjne, imitujące ten materiał. Wykonane są z różnych mate-
riałów, np. z betonu, klinkieru a nawet z tworzywa sztucznego. Produkty
te dostępne są w wielu odcieniach kolorystycznych. Mają różną grubość
– od 1,5 do 3,5 cm i zazwyczaj są lekkie, nadają się więc do mocowania
na ociepleniu ścian dwuwarstwowych. Są bardzo łatwe w  układaniu –
przytwierdza się je do zagruntowanej wcześniej ściany, stosując mrozo-
odporną, elastyczną zaprawę klejową. Zaprawę należy aplikować zarów-
no na płytki, jak i na podłoże. Po ułożeniu okładziny, spoiny wypełnia się
zaprawą do spoinowania.
W  sprzedaży dostępne są też płytki elewacyjne imitujące kamień.
Układa się je zazwyczaj bezfugowo. Można nimi dekorować zarówno
całe ściany, jak i ich fragmenty.
Niektóre firmy oferują również kompletne systemy elewacyjne z wy-
korzystaniem płytek elewacyjnych. W ich skład wchodzą płyty ocieple-
niowe, elementy montażowe, chemia i zewnętrzna okładzina.
Nabywając płytki elewacyjne, należy zwrócić uwagę nie tylko na ich
walory estetyczne, ale także inne parametry. W  przypadku ścian dwu-
warstwowych elementy te nie mogą być zbyt ciężkie. Ważne jest też, by
płytki były mało nasiąkliwe, mrozoodporne i  nie blakły pod wpływem
słońca.
FOT. ELKAMINO DOM
Czy elewacja z drewna jest trwała?
Trwałość takiej elewacji zależy też w dużej mierze od rodzaju zastoso-
wanego drewna. Najlepiej sprawdzają się gatunki egzotyczne – cedr,
merbau czy meranti. Są bardzo odporne na warunki atmosferyczne i nie
wymagają konserwacji. Niestety, sporo kosztują. Alternatywą jest drew-
no rodzime: sosna, świerk, modrzew, dąb itp. Wykonaną z nich elewację
trzeba co kilka lat odnawiać, stosując specjalne lakiery i impregnaty.
FOT. BRUK-BET
244
Czy na elewacji warto zastosować drewno?
Drewno na elewacji to ostatnio bardzo modne rozwiązanie. Można nim
pokrywać całe ściany, choć nowocześniej prezentują się domy, gdzie
materiał ten ozdabia tylko fragmenty budynku.
Tego typu oblicówka to pierwszy wybór w przypadku ścian dwuwar-
stwowych ocieplanych metodą lekką suchą, choć drewno można też
z powodzeniem mocować do przegród wykonanych w innych techno-
logiach. Wiąże się to z koniecznością wykonania drewnianego (rzadziej
stalowego bądź aluminiowego) rusztu, przymocowanego do ściany, do
którego przytwierdza się oblicówkę. Deski łączy się na wpust i wypust
lub zakład, a mocuje do rusztu wkrętami lub ocynkowanymi gwoździa-
mi. Prowadzi się je pionowo albo poziomo. Ten pierwszy sposób jest bar-
dziej polecany, ponieważ po oblicówce pionowej łatwiej spływa woda
deszczowa.
Czy okładziny z kamienia nie są za ciężkie
na elewację?
Popularne materiały elewacyjne, takie jak granit, marmuru czy piasko-
wiec, ważą sporo, dlatego należy je mocować (na zaprawę cementową)
do warstwy konstrukcyjnej ścian – do muru w  przypadku przegród
jednowarstwowych lub do grubych ścian osłonowych w  technologii
trójwarstwowej. Zastosowanie ich jako wykończenia przegród dwu-
warstwowych wymaga użycia stalowych kotew, osadzanych w  ścianie
nośnej.
Ze względu na dużą wagę, wysoką cenę i to, że nie przepuszczają pary
wodnej (są układane bezspoinowo), okładzinami kamiennymi wykańcza
się zazwyczaj tylko fragmenty ścian, przeważnie części cokołowe.
W jaki sposób można wykończyć cokoły?
Cokół to dolny pas ściany, który jest szczególnie narażony na uszkodze-
nia mechaniczne, zabrudzenie i  zawilgocenie. Materiały użyte do jego
wykonania powinny być zatem odporne na trudne warunki atmosfe-
ryczne i  uszkodzenia mechaniczne. Do wykańczania cokołowej części
ścian zewnętrznych można zastosować:
z płytki klinkierowe lub silikatowe – imitują mur z  cegieł klinkiero-
wych lub silikatowych. Płytek klinkierowych – w  przeciwieństwie do
silikatowych – nie trzeba zabezpieczać środkiem hydrofobizującym, po-
nieważ są nienasiąkliwe;
z płytki i płyty kamienne – na cokoły najczęściej stosuje się wapienie
i piaskowce, choć zdarzają się cokoły z granitu i marmuru. Wapienie i pia-
skowce wymagają zabezpieczania środkiem hydrofobizującym;
z płytki lastrykowe – składają się z dwóch warstw – z betonu zwykłego,
stanowiącej konstrukcję nośną, i  ozdobnej – z  betonu ze szlachetnym
kruszywem: marmurowym, granitowym bądź bazaltowym. Płytki lastry-
kowe dobrze jest zabezpieczyć środkiem hydrofobizującym;
z sztuczny kamień – są to płytki z betonu z dodatkami uszlachetnia-
jącymi i wypełniaczami, dzięki którym są mrozoodporne i mają wygląd
kamienia naturalnego. Okładzina ze sztucznego kamienia wymaga spo-
inowania; można zabezpieczyć ją środkiem hydrofobizującym;
z płytki żywiczne – imitują cegłę klinkierową lub piaskowiec. Są cienkie
– zaledwie 3-milimetrowe i  elastyczne, dlatego można nimi pokrywać
nawet powierzchnie łukowe i zaginać je na narożnikach ściany. Nie wy-
magają zabezpieczania środkiem hydrofobizującym;
z tynk mozaikowy – zawiera drobne kruszywo średnicy od 0,8 do
3 mm i po ułożeniu przypomina tynk płukany. Nie należy nakładać go na
tynki wapienne, ciepłochronne oraz podłoża z tworzyw sztucznych. Nie
wymaga zabezpieczania środkiem hydrofobizującym.

Ania i Szymon – Członkowie Klubu Budujących
Dom, elewację układali w 2015 r.
Dom: dwupiętrowy, pow. 173 m2. Ściany – dwuwarstwowe, z  poryzowanych
pustaków ceramicznych o gr. 25 cm i styropianu o gr. 15 cm.
Elewacje: tynk – cienkowarstwowy, akrylowy, barwiony w masie na kolor biały;
gzyms – otynkowany. Oblicówka – z modrzewia polskiego. Wnęka przy głów-
nym wejściu i cokół – obłożone okładziną z klinkieru.
Decyzja: Ania – mój tato, który organizował naszą budowę, odradzał użycie
drewna na elewacjach ze względu na konieczność konserwacji w  przyszłości.
W  miejscu pasa oblicówki proponował tynk w  innym kolorze. Tymczasem ja,
przy wybieraniu gotowego projektu, za ciekawe urozmaicenie wysokich ścian
uznałam daleko wysunięte gzymsy dachu, duże narożne okna oraz właśnie pas
drewna na poziomie piętra. Kolorystyka też mi pasowała. Antracytowy kolor
dachówki kontrastuje z białym tynkiem, a ich surowość ociepla naturalne drew-
no. I tu jest ten smaczek! Dla pewności zrobiłam z mężem komputerową wizu-
alizację elewacji z samym tynkiem w dwóch kolorach. Jak na dłoni pokazała, jak
bardzo budynek stracił na urodzie. Wybrałam więc trwałą okładzinę z polskiego
modrzewia, którą zaimpregnowano przemysłowo, potem jeszcze na miejscu
matowym barwiącym lakierem. Konserwacja drewna nas nie przeraża. Okładzina
ma 3 lata i oceniamy, że kolejny raz pomalujemy ją dopiero za 5 lat. Impregnat
nie wypłowiał, a deski nie popękały i nie zwichrowały się.
Rady i przestrogi:
– Szymon: żona znalazła w Internecie program komputerowy i w nim kreowała
wizualizacje dotyczące wykończenia domu. Pod względem wizualnym drewno
jest wspaniałe, ale ostrzegamy – przytwierdzanie i „pasowanie” okładziny wyso-
ko na ścianach, szczególnie na narożnikach, jest kłopotliwe dla fachowców.
U  nas mieli jeszcze dodatkowe zadanie. Zależało nam, żeby na zewnątrz
i  wewnątrz domu i  bez względu na rodzaj użytego drewna miało ono jeden
kolor – orzecha amerykańskiego. Z tym pojawiły się pewne problemy, bo każdy
producent lakierów i bejc ma własny wzornik i nieraz te same odcienie się róż-
nią. Wcześniej budowlańcy marudzili przy konstruowaniu wysuniętych gzym-
sów pod dachem. Nawet rzucili pomysł, żeby z nich zrezygnować. Na to się nie
zgodziliśmy, ponieważ mają olbrzymie znaczenie dla wyglądu bryły.
Koszty: tynk 120 zł/m2 (w  cenie ocieplenie), okładzina z  drewna 350 zł/m2,
z klinkieru 250 zł/m2.
Á Solidnie
zaimpregnowanÈ
okïadzinÚ
zbmodrzewia
polskiego
zamontowano na
felc ibwkrÚty.
Ä Najatrakcyjniejsze
elementy elewacji
to szerokie gzymsy
pod dachem, duĝe
naroĝne okna ibpas
drewna na poziomie
piÚtra.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Martyna – Członkini Klubu Budujących Dom,
elewację układała w 2014 r.
Dom: dwukondygnacyjny, pow. 176,40 m2. Ściany – dwuwarstwowe z poryzo-
wanych pustaków ceramicznych o gr. 24 cm i styropianu o gr. 18 cm i 23 cm (na
piętrze).
Elewacje: tynk – mineralny o  fakturze baranka 1,5 mm, pomalowany farbą
fasadową; pod nimi zaprawa klejowa na siatce. Obróbka stropodachu i para-
pety – z  płaskiej blachy. Cokół – wykończony tynkiem mozaikowym. Rynny
i rury spustowe – z PVC. Oświetlenie – lampy LED.
Decyzja: architekt, który zaprojektował cały dom, przewidział dwie wersje
wykończenia ścian zewnętrznych. Jedna obejmowała położenie tynków i okła-
dziny z  kompozytu w  kształcie dużych kasetonów. Druga – samego tynku
w dwóch kolorach, poprzecinanego pionowymi boniami. Kosztorys wykonania
poszczególnych wariantów rozstrzygnął sprawę – przyjęliśmy do realizacji
drugi, pierwszy był kilkakrotnie droższy. Nie wydawało się nam, żeby kasetono-
wa okładzina była super i  warta tylu pieniędzy. Elewacja bez niej jest także
interesująca. Bardzo spodobała nam się zaproponowana elegancka jasno-
i ciemnoszara kolorystyka tynku, bo dobrze koresponduje z zielenią na działce,
nie konkuruje z  nią. Pasuje również do zewnętrznych żaluzji, które koniecznie
chcieliśmy mieć na oknach. Lamelki żaluzji biegną poziomo, natomiast bonio-
wanie na elewacjach – pionowo i to dekoruje ściany zewnętrzne. Niekiedy mniej
znaczy więcej. Wybraliśmy kompletny system chemii przewidzianej do tynko-
wania, który oferuje jeden z uznanych producentów, czyli zaprawę klejową, tynk
mineralny i  farbę fasadową. Rodzaj tynku polecili zaprzyjaźnieni spece w  tej
dziedzinie, przekonując nas, że na zacieniony i zadrzewiony teren z podwyższo-
ną wilgotnością powietrza ten wyrób najlepiej się sprawdzi, ponieważ jego
składniki mają wysokie zasadowe pH, które w naturalny sposób zapobiega roz-
wojowi glonów i  innych mikroorganizmów. Rzeczywiście, daje radę. Jesteśmy
zadowoleni z wyglądu elewacji, użytych materiałów i kolorystyki. Dom wygląda
nowocześnie.
Rady i przestrogi:
– Warstwa izolacji ścian ze styropianu z  grafitem jest gruba i  bez problemu
pozwoliła na wyżłobienie rowków o  gł. 2 cm pod gotowe plastikowe listwy
z siatką, tworzące boniowanie. Wykonawcy kładli je na etapie zaciągania izolacji
cieplnej zaprawą klejową. Kasety pod żaluzje zaizolowali styrodurem. Izolacja na
ścianach, bonie, siatkowanie z zaprawą klejową powstały jesienią, dopiero wio-
sną następnego roku rozpoczęło się tynkowanie. Pogoda była odpowiednia,
temperatura wynosiła 10–15°C, prace trwały ok. 2 tygodnie. Tynk został dwu-
krotnie pomalowany farbą – chodziło o wydobycie głębi kolorów oraz dokładne
zamknięcie porów.
– Do lata 2017 r. elewacje wyglądały idealnie. Farba nigdzie się nie łuszczyła i nie
miała żadnego widocznego nalotu, nawet w  okresie intensywnego pylenia
brzóz i sosen. Ostatnie lato, jesień i zima były jednak deszczowe, więc na północ-
nej ścianie pojawiły się zielone wykwity. Mąż zamierza je usunąć na wiosnę
myjką ciśnieniową.
Koszty: termoizolacja ze styropianu, tynk i farba (z ułożeniem) 43 000 zł, w tym
ocieplenie i klej na siatce 12 000 zł, robocizna 13 000 zł.
à Ze wzglÚdu na leĂne Ărodowisko,
elewacjÚ wykoñczono tynkiem
mineralnym.
Á Dopiero po czterech latach
ibdïugotrwaïych deszczach na
póïnocnej Ăcianie pojawiï siÚ zielony
nalot.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Czesia i Mietek – Członkowie Klubu Budujących
Dom, elewację układali w 2011 r.
Dom: dwukondygnacyjny, pow. 332 m2. Ściany – stare – z  bloczków betono-
wych i z ceramicznych pustaków + pustka powietrzna; nowe – trójwarstwowe,
z ceramicznych pustaków, styropianu i cegły (dziurawki lub klinkierowej).
Elewacje: nowe – cieniowana cegła klinkierowa; tynk mineralny, faktura bara-
nek 1,5 mm, pomalowany farbą fasadową; okładzina listwowa z blachy stalowej
o  gr. 0,7 mm, z  powłoką cynkową i  lakierowymi powłokami poliestrowymi.
Parapety – z PVC. Cokół – wykończony okładziną klinkierową.
Decyzja: Czesia – stary dom „klocek” z 1982 r. miał mury z bloczków betono-
wych i  na zewnątrz z  pustaków ceramicznych, które otynkowaliśmy tynkiem
tradycyjnym, a  piętro obłożyliśmy białym sidingiem. W  2011 r. zarządziliśmy
rozbudowę oraz lifting bryły i fasady. Sama zaprojektowałam elementy elewacji,
starając się ukryć, że dom został powiększony. Z  nowej części chciałam mieć
szeroką panoramę na ogród, stąd wzięło się mocno przeszklone z trzech stron
skrzydło z salonem-oranżerią. Zastosowałam tu duże „ciepłe” okna o wysokości
całych kondygnacji, a spore fragmenty ścian zaplanowałam z cegły klinkierowej.
Tam, gdzie jej nie ma, pojawiają się nowoczesna okładzina listwowa z  blachy
i tynk mineralny. Kolor cieniowanej bordowo-srebrnej cegły dobrałam do koloru
okien i blachy. Pomysł na użycie tej ostatniej zrodził się podczas wykańczania
tzw. ogniomuru na płaskim stropodachu. Pomyślałam, że taki nowocześniejszy
siding, tyle że wykonany z metalu, nada nowoczesny sznyt elewacjom. I tak się
stało. Podoba mi się mój miks starego z  nowym, bo daje spokój, harmonię
i pasuje do ogrodu.
Rady i przestrogi:
– Mietek: Po ślubie córki spieszyło mi się z  tynkowaniem rozbudowanego
domu i popełniłem błąd – niepotrzebnie naciskałem na prowadzenie prac przy
deszczowej pogodzie. Ekipa ostrzegała, że warunki są nieodpowiednie, lecz nie
zważałem na nie. Efekt – tynki mineralne kładzione maszynowo zjeżdżały,
potem w  kilku miejscach powierzchniowo popękały, tworząc pajęczynkę.
Przestrzegam więc przed pójściem w moje ślady! Poprosiłem o tynki możliwie
najbardziej gładkie, żeby nie trzymały kurzu, i  to było dobre posunięcie.
Pomalowano je farbą na biało. Ja też uważam, że udały się elewacje z  blachy.
Trzej dekarze w  ciągu trzech dni przytwierdzili blaszane elementy według
instrukcji polskiego producenta, czyli na ruszcie-podkładzie z  listew drewnia-
nych. Rozpoczynali od dołu, używając specjalnej monterskiej listwy startowej
i  dalej odpowiednich listew – podziałowych, krawędziowych i  innych. Robota
szła szybko, bo posiadali specjalistyczne narzędzia. Kiedy zostało trochę listew,
nie zwróciłem ich sprzedawcy, tylko na prośbę żony zleciłem obłożenie nimi
nieplanowanego fragmentu ściany. Polecam ten materiał, wygląda nowocze-
śnie, nie brudzi się, nie blaknie.
Koszty: klinkier 4500 zł, blacha elewacyjna 3090 zł i robocizna (z obróbką ognio-
murów) 4000 zł, maszynowe tynki mineralne z ułożeniem 3500 zł i farba fasado-
wa 1000 zł.
à Na elewacjach wbnowym
skrzydle domu królujÈ cegïa
klinkierowa, blaszana okïadzina
listwowa ibduĝe przeszklenia.
 Przeciwlegïe dobudowane
skrzydïo takĝe wykoñczono
tynkiem, okïadzinÈ zbblachy
ibcegïÈ klinkierowÈ.
Asia i Tomek – Członkowie Klubu Budujących
Dom, elewację układali w 2016 r.
Dom: dwukondygnacyjny, pow. 206 m2. Ściany – dwuwarstwowe z poryzowa-
nych pustaków ceramicznych o  gr. 24 cm i  styropianu „dalmatyńczyk” o  gr.
15 cm.
Elewacje: tynk – cienkowarstwowy, silikonowy, barwiony w  masie na kolor
jasnoszary, faktura baranek 1,5 mm; przy głównym wejściu – okładzina z betonu
imitująca łupany granit. Podbitka i parapety – z blachy. Cokół – z marmolitu.
Decyzja: zbudowaliśmy dom na terenie zalesionym i przy oranym polu, dlatego
wybraliśmy tynk trwały, odporny i  zmywalny. Co do jego kolorystyki, to nie
trzymaliśmy się wskazań z gotowego projektu, zgadza się tylko grubość ścian
zewnętrznych i izolacji styropianowej. Nam podoba się tynk jasnoszary, prawie
biały, bo fajnie podbija ciemny antracytowy kolor blachodachówki, okładziny
betonowej na ganku oraz atrakcyjnej kutej balustrady na balkonie od frontu.
Zimną kolorystykę podstawowych elementów elewacji skontrastowaliśmy ele-
mentami z  drewna, np. drzwiami dębowymi, a  także elementami imitującymi
drewno, m.in. okleinowanymi ramami okien, podbitką z blachy. Mamy elewacje
proste i przejrzyste, bez udziwnień.
Rady i przestrogi:
– Asia: Lubię prostotę, ale chciałam mieć na przednim balkonie dekoracyjną
balustradę. Zaprojektowałam ją sama, starając się stworzyć z niej główną ozdo-
bę, a wykonał ją na zamówienie ślusarz. Klasyczna elewacja ma teraz pazur, nie
wieje nudną. Balustrada nie jest ze stali nierdzewnej, ani zabezpieczonej prosz-
kowo, więc będzie wymagała malowania lakierem co kilka lat, za to miała dobrą
cenę. Ogólnie jestem zadowolona z  wyglądu wszystkich elewacji. Wyglądają
prosto, świeżo i  jasno. Rzeczywiście, tynk silikonowy nie brudzi się od kurzu
i  drzew. Zacieki zrobiły się tylko przy kranach, od wody z  wodociągu. Łatwo
można je umyć myjką ciśnieniową.
– Tomek: czterem tynkarzom wykonanie tynków zajęło 4 dni. Zrobiliby to szyb-
ciej, gdyby nie musieli poprawiać po poprzednikach miejsc z krzywo położonym
klejem na styropianie i  siatce. Krzywe były wnęki przy oknach i  drzwiach.
Dopiero kiedy nowa warstwa zaprawy klejowej wyschła, mogli zacząć właściwe
tynkowanie. Rada – do ocieplenia i wykończenia elewacji warto zatrudnić firmę
wyspecjalizowaną w tym zakresie i dokładnie kontrolować ich pracę. Fachowcy
od wszystkiego często robią byle jak ważne detale i trzeba po nich poprawiać.
Podmurówkę – ma powierzchnię raptem 30 m2 – wykończyliśmy marmolitem.
Okładzinę z  betonu położyliśmy w  podcieniu przy drzwiach wejściowych, na
ścianie o  pow. 8 m2, chcieliśmy wyróżnić strefę wejściową. Materiał okazał się
praktyczny, bo się nie brudzi od rąk (mamy troje dzieci). Kupiliśmy go w dobrej
cenie w hipermarkecie budowlanym. Został przytwierdzony na mrozoodporny,
elastyczny klej, metodą „mokre na mokre”. Na końcu sam go zaimpregnowałem
specjalnym preparatem. Po tym szorstka powierzchnia okładziny zrobiła się
gładka i  ma mniej porów, w  które wchodzi kurz. Fajny efekt za niską cenę.
Jeszcze jedna rada – za każde najmniejsze udziwnienie, czy ozdobę na ścianie,
fachowcy liczą dodatkowo duże pieniądze. Wykończenie naszych prostych ele-
wacji było tanie, a skutek nas satysfakcjonuje. 
Koszty: tynk silikonowy 4000 zł + marmolit 600 zł, robocizna 4000 zł. Okładzina
z betonu 600 zł i robocizna 600 zł + impregnat 30 zł; balustrada na zamówienie
4200 zł.
à Elewacje wykoñczono cienkowarstwowym tynkiem silikonowym
wbjasnoszarym kolorze.
 W Y K W I T Y N A M U R AC H

PREZENTACJA FIRMOWA
– PRZYC ZY NY I ZA PO BIE GA NIE

Dość często białe naloty na murach są kojarzone

w występowaniem wapna w zaprawie murarskiej. Fot. 1.
Jest to głównie spowodowane białą barwą nalotu,
która jest automatycznie kojarzona z białym wap-
nem hydratyzowanym dodawanym do zaprawy
murarskiej.

Na zdjęciu nr 1 widać białe naloty, jednak podło-

że jest wykonane z żelbetu, a na nim na kleju zo-
stały ułożone płytki wykończeniowe – w podłożu
konstrukcyjnym ani wykończeniowym nie ma do-
datku wapna!
Pierwszym warunkiem wystąpienia wykwitów
jest występowanie w murze soli rozpuszczalnych.
Do powstania wykwitów potrzebne jest jeszcze
przetransportowanie soli rozpuszczalnych z wnę-
trza muru na jego elewację. Nośnikiem tego trans-
portu jest w murach woda. W przypadku muro-
wanych ścian ważnym elementem wpływającym
zasadniczo na możliwość ruchu wody w murze jest
zaprawa murarska. Jeżeli składnikiem zaprawy jest
wapno, jak np. w zaprawie cementowo-wapiennej
to przez swoje właściwości wapno zapewnia więk-
szą szczelność muru niż w przypadku zapraw ce-
mentowych.
Dodanie wapna do zaprawy zwiększa szczelność
muru i przyczynia się w związku z tym do zmniejsze-
nia prawdopodobieństwa wystąpienia wykwitów.

Rys. 1

Czy możliwe jest zupełne uniknięcie wykwitów na

murze jeżeli stosuje się zaprawy cementowo-wa-
pienne?
Niestety nie jest to możliwe. Mur podlega działa-
niu wody atmosferycznej. Nawet najlepiej wymuro-
wana ściana nie jest na całej powierzchni doskona-
le szczelna, ponieważ zarówno elementy murowe,
jak i zaprawy zawsze są w pewnym stopniu nasiąkli-
we. Zaprawy będą zawierać pewne ilości cementu
portlandzkiego, który jest źródłem soli rozpuszczal-
nych. Źródłem soli rozpuszczalnych mogą być także
elementy murowe oraz piasek stosowany w zapra-
wach, chociaż jest to o wiele rzadsze zjawisko.
Działaniem racjonalnym i skutecznym jest ta-
kie projektowanie i wykonywanie murowanych
obiektów, aby w maksymalnym stopniu unikać
przyczyn powstawania wykwitów.
1. Należy stosować odpowiednie zaprawy zapew-
niające szczelność fug muru.
2. Elementy murowe np. cegły powinny mieć małą
nasiąkliwość.
3. Dobór kolorystyczny elewacyjnych elementów
murowych powinien stanowić podkład, na którym
nieznaczne wykwity nie są ostro eksponowane np.
Fot. 2
zdjęcie nr 2. Piasek używany do wykonania zapra- tać, że użycie środków chemicznych do czyszczenia
wy powinien być płukany. wykwitów w rezultacie może doprowadzić do jesz-
4. Wszelkie materiały budowlane przed wbudowa- cze większych przebarwień na elewacji.
niem powinny być chronione przed zawilgoceniem
np. po rozpakowaniu z foliowego opakowania pa-
lety, elementy murowe powinny być niezwłocznie
wbudowane.
5. Hydroizolacje od strony podłoża powinny sku-
tecznie zapobiegać wnikaniu do muru wody
z gruntu.
6. Wszelkie obróbki blacharskie i inne zabezpie-
czenia przed wodą z atmosfery (włącznie z rozwią- Stowarzyszenie Przemysłu Wapienniczego
zaniem cokołów) powinny być przemyślane na eta- ul. Toruńska 5
pie projektu i później konsekwentnie wykonane. 30-056 Kraków
7. Jeżeli już pojawią się na elewacji wykwity nale- www.wapno-info.pl
ży usuwać je za pomocą miękkiej szczotki i pamię-

247
PREZENTACJA FIRMOWA
E L E WAC J E K L I N K I E R OW E
ZASTOSOWANIE
Elewacje budynków jedno- , wielorodzinnych oraz różnego rodzaju obiektów
użyteczności publicznej. Płytki klinkierowe można stosować do obkładania np.
filarów, murków, elementów małej architektury ogrodowej, obudowy komin-
ków, a także wykończenia wszelkiego rodzaju ścianek we wnętrzach. Płytki sto-
sowane są zarówno przy renowacjach, jak i na nowo powstających obiektach.
ZALETY
z proces produkcji oparty jest na tradycyjnej metodzie wyrobu klinkieru w tzw.
„technologii wyrobów ciągnionych”, dzięki czemu wyroby mają wyjątkowo
naturalny wygląd oraz bardzo dobre parametry techniczne
z płytki elewacyjne wyróżniają się małą nasiąkliwością (płytki poniżej 4%), są
mrozoodporne, wytrzymałe, odporne na uderzenia i ścieranie
z powierzchnia płytek jest twarda i odporna na zarysowania, a wykończona
nimi elewacja przez dziesiątki lat nie traci na intensywności koloru i nie wymaga
odnawiania
z bogactwo kolorów
CHARAKTERYSTYKA
Wymiary [mm]:
z płytki elewacyjne (dł./szer./gr.): RF 250/65/(9-14), NF 240/71/(10-14);
z płytki kątowe RF (dł. 1/dł.2/szer./gr.): 120/35/65/(9-14), 250/120/65/(9-14),
z płytki kątowe NF (dł./szer./gr.): 115/240/71/(10-14)
Zapotrzebowanie [szt./m2]:
z Format RF − ok. 50 (z fugą ok. 12 mm)
z Format NF − ok. 48 (z fugą ok. 12 mm)
Kolory: trzy kolekcje Dream House, Old Castle i Free Art., które zawierają ponad
60 kolorów.
z Kolekcja Dream House. To klasyczne kolory: szarości i czernie, tradycyjne
czerwienie i żółcie oraz stonowane brązy. Wszystkie kolory wyróżniają się
naturalnym charakterem i gładkim licem, zgodnym z wyglądem tradycyjnego
klinkieru.
z Najnowsza kolekcja Old Castle. Płytki o nieregularnym kształcie lica, z któ-
rych każda odznacza się niepowtarzalną fakturą i charakterem. Stanowią gwa-
rancję na uzyskanie bezpretensjonalnego, naturalnego efektu.
z Kolekcja Free Art. To kolekcja otwarta i elastyczna pełna zdecydowanych,
nasyconych i odważnych barw, która chętnie przyjmie w swe kręgi nietuzinko-
248
we pomysły architektów i inwestorów. W ramach tej kolekcji oferowane będą
płytki tworzone na specjalne zamówienie, glazurowane, a także unikatowe
dekory.
Montaż: zaleca się stosowanie elastycznych zapraw oraz fug przeznaczonych
tylko do klinkieru; pomiędzy płytkami należy pozostawić spoiny, najczęściej
stosowane szerokości to 8–14 mm; podłoże: dowolne, czyste, zaizolowane,
zagruntowane.
Nasiąkliwość [%]: <4
Mrozoodporność: 100 cykli (1000 cykli dla najnowszej kolekcji Old Castle)
Wytrzymałość na zginanie [N/mm2]: powyżej 13
Siła łamiąca [N]: powyżej 800
Klasyfikacja: A1/A1fl
Norma odniesienia: PN-EN 14111:2013
INFORMACJE DODATKOWE
Kraj produkcji: Polska.
Aprobaty i certyfikaty: Deklaracja Właściwości Użytkowych, Deklaracje
Zgodności, produkty spełniają wymagania norm europejskich, oznaczone są
znakiem CE.
Pozostała oferta: z kształtki parapetowe z daszki i kształtki ogrodzeniowe z
stopnice schodowe z płytki podłogowe z cokoły i listwy wykończeniowe
Klinkier Przysucha S.A.
Skrzyńsko, ul. Przemysłowa 56, 26-400 Przysucha
tel. 48 675 21 80, faks 48 675 25 39
www.kingklinker.com, e-mail: handel@klinkierprzysucha.pl
 PREZENTACJA FIRMOWA
Płytka klinkierowa 29 Just white. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza, ogrodzenia Płytka klinkierowa HF 54 Roman theatre. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza,
i mała architektura. ogrodzenia i mała architektura.

Płytka klinkierowa HF 38 Never land. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza, ogrodze- Płytka klinkierowa HF41 Gothic smile. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza, ogro-
nia i mała architektura. dzenia i mała architektura.

Płytka klinkierowa HF 20 Monastic cellar. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza, Płytka klinkierowa HF14 Sun city. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, wnętrza, ogrodzenia
ogrodzenia i mała architektura. i mała architektura.

249
 VA N D E R S A N D E N
PREZENTACJA FIRMOWA

CEGŁY PŁYTKI BRUKI

ZASTOSOWANIE
z elewacje wszelkiego rodzaju budynków
z elementy dekoracyjne we wnętrzach
z ogrodzenia i mała architektura

ZALETY
z najwyższa jakość, trwałość połączone z wyjątkową estetyką i elegancją
z niezwykle szeroka oferta kolorystyczna, idealnie dopasowana do potrzeb
nowoczesnej i tradycyjnej architektury
z nieograniczone możliwości zastosowań
z stylistyczna uniwersalność – w zależności od koloru cegły, barwy fugi, rodzaju
wiązania, uzyskać można każdorazowo inny styl i klimat
z płytki ręcznie formowane powstają poprzez odcięcie lica od cegły, zachowu-
jąc tym samym jej unikalnym wygląd
z dzięki swojej grubości (ok. 2 cm) idealnie sprawdzają się jako okładziny,
a w połączeniu z narożnikami, wyklejona nimi ściana nie różni się wizualnie od
tradycyjnie wymurowanej z cegieł
z dostępny w ofercie specjalny format cegieł ZERO pozwala na nowoczesne
murowanie bezfugowe

CHARAKTERYSTYKA
Asortyment: w każdym kolorze dostępne są zarówno cegły, płytki,
jak i narożniki.
Mrozoodporność: pełna.
Zapotrzebowanie: ok. 58 szt./m2 (w formacie DF).

VANDERSANDEN
Siedziba: Riemsterweg 300 Spouwen, Belgia
www.vandersanden.pl

250
 PREZENTACJA FIRMOWA
Cegły i płytki ręcznie formowane – 13 Viola. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, elementy Cegły i płytki ręcznie formowane – 60 Oud Brabant. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków,
dekoracyjne we wnętrzach, ogrodzenia i mała architektura. elementy dekoracyjne we wnętrzach, ogrodzenia i mała architektura. Projekt: Mango Studio

Cegły i płytki ręcznie formowane – 80 Oude Leie. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, ele- Cegły i płytki ręcznie formowane – 22 Lyssoise. Zastosowanie: elewacje wszelkiego rodzaju budynków, ele-
menty dekoracyjne we wnętrzach, ogrodzenia i mała architektura. menty dekoracyjne we wnętrzach, ogrodzenia i mała architektura.

Bruki klinkierowe – Terra Carbona Antica. Zastosowanie: tarasy, podjazdy, chodniki, place, ogrody i inne tereny Bruki klinkierowe – Calau 45. Zastosowanie: tarasy, podjazdy, chodniki, place, ogrody i inne tereny zielone.
zielone.

251
 ŚCIANY, OKŁADZINY,
S U C H A Z A B U D OWA
Najpopularniejszym sposobem
Czym charakteryzują się tynki
wykoïczenia ācian jest tynkowanie. cementowo-wapienne?

TakÉ przegrod× moĖna potem np.

Najbardziej rozpowszechnionym sposobem wykończenia ścian
wewnętrznych jest zastosowanie tynku cementowo-wapiennego.
Produkty te charakteryzują się dużą wytrzymałością oraz odporno-
pomalowaË, wytapetowaË lub ozdobiË ścią na zawilgocenie. Można je stosować we wszystkich pomieszcze-
niach, również w  tych o  podwyższonej wilgotności – łazienkach,
okíadzinÉ āciennÉ. Decyzj× warto kuchniach, pralniach – zwłaszcza jako podłoże przewidziane do
malowania lub tapetowania oraz jako podkład pod płytki ceramiczne.

uzaleĖniË nie tylko od walorów Ich wadą jest długi czas schnięcia (ok. 4 tygodnie) oraz uciążliwość
przygotowania zaprawy tynkarskiej na budowie. Dlatego w budow-

estetycznych danego pokrycia, ale

nictwie jednorodzinnym najczęściej wykorzystuje się gotowe mie-
szanki, gwarantujące wysoką jakość pokrycia. Takie tynki nakłada się
ręcznie lub – przy dużej powierzchni – agregatem tynkarskim, na
takĖe jego wíasnoāci uĖytkowych oraz podłoża o  maksymalnej wilgotności 3%. Tynkowanie odbywa się
najczęściej w jednym (jeśli kolejną warstwą będzie gładź) lub dwóch
stanu ācian, które majÉ byË nim cyklach technologicznych – cienka obrzutka i narzut. Przeciętna gru-
bość tynku wynosi 15–20 mm, przy czym, w  razie konieczności,

udekorowane. można dodać warstwę po związaniu poprzedniej.

Jak nakładać tynki gipsowe?

Gdzie można stosować tynki gipsowe?
Tynki gipsowe przewidziane są do wykończenia ścian i sufitów pomieszczeń,
w  których wilgotność utrzymuje się stale na niskim poziomie (do 70%).
Ponieważ przy ich użyciu uzyskuje się najbardziej gładkie powierzchnie,
tego rodzaju tynki są dobrym podłożem pod powłoki malarskie i tapety. Ich
zaletą jest krótki czas schnięcia – po ok. 14 dniach można przystąpić do
dalszych prac. Największą wadą jest podatność na uszkodzenia, co wynika
z  tego, że tynk gipsowy jest znacznie bardziej miękki od cementowo-
-wapiennego (choć w sprzedaży są już tynki gipsowe o zwiększonej twardo-
ści).
FOT. SOLBET
Tynki gipsowe produkuje się w  dwóch wersjach: ręcznej, przezna-
czonej do prac na niewielkiej powierzchni, oraz maszynowej – nakła-
da się je agregatem tynkarskim. Grubość nałożonej warstwy powinna
wynosić odpowiednio minimum 5 i  8 mm. Natomiast maksymalna
grubość tynku na ścianie nie może przekroczyć 25 mm. Chłonne
podłoża trzeba koniecznie zagruntować, aby zbyt szybko nie odcią-
gnęło wody z zaprawy, a elementy stalowe wystające z muru należy
pokryć farbą antykorozyjną. Prace tynkarskie powinno się prowadzić
w  temperaturze 5–25°C, unikając bezpośredniego nasłonecznienia
oraz przeciągów.

Jak uzyskać idealnie gładką ścianę lub

sufit?
Najlepiej na otynkowaną już powierzchnię nałożyć gładź tynkarską.
W sprzedaży występują jako suche mieszanki, które są gotowe do uży-
cia po wymieszaniu z  odpowiednią ilością wody lub jako gotowe do
użytku masy bez mieszania z wodą. Zawierają szereg dodatków, zwięk-
szających przyczepność i  wytrzymałość, ułatwiających szlifowanie,
wyrównujących barwę, regulujących szybkość wiązania. Na przegrodę
nanosi się cienką warstwę gładzi (2–3 mm), po wstępnym stwardnieniu
zwilża się powierzchnię, a następnie ostatecznie ją wygładza.
Innym sposobem na wykończenie ścian wewnętrznych jest zasto-
sowanie suchego tynku z  płyt gipsowo-kartonowych. Dzięki temu
można uzyskać idealnie gładką powierzchnię i skrócić prace wykoń-
czeniowe w  domu. Zaletą jest też możliwość ukrycia pod płytami
instalacji elektrycznej czy cienkich rur.

252
 ८CIANY, OKADZINY, SUCHA ZABUDOWA

Jak wykonać ściankę szkieletową? Jak mocuje się suche tynki?

Do postawienia potrzebne będą systemowe profile stalowe typu
U (tzw. przypodłogowe) profile typu C (słupkowe) oraz profile drzwio-
we o  zwiększonej grubości blachy. Zależnie od przyjętej grubości
ściany ich szerokość może wynosić 50, 75 lub 100 mm. Standardowo
wykorzystuje się profile o szerokości 50 mm. Pracę rozpoczyna przy-
cięcie profili U na odpowiednią długość. Od spodu profili przyklejana
jest elastyczna taśma brzegowa, która zabezpiecza przed przenosze-
niem drgań na ściankę i  niweluje nierówności podłoża. Wzdłuż
wyznaczonych linii na podłodze i  suficie, kołkami rozporowymi
mocuje się przygotowane profile. W podobny sposób mocuje się do
ścian skrajne profile słupkowe C wstawione końcami w profil w pod-
łodze i  na suficie. W  miejscu ich styku dodatkowo mocuje się je
dwoma wkrętami samonawiercającymi po obu stronach. Następnie
kolejno wstawia się w profil dolny i górny i przykręca profile słupkowe
w  rozstawieniu co 60 cm. Pokrycie z  płyt gipsowo-kartonowych
wykonuje się najpierw jednostronnie, po ich przycięciu na wymiar ok.
1 cm mniejszy niż wysokość pomieszczenia.
Do przykręcania płyt używa się samonawiercających wkrętów
rozmieszczonych w odstępach ok. 20 cm. Jeśli przewidujemy pokry-
cie ściany dwiema warstwami płyt, to pierwszą warstwę przykręca się
co ok. 50 cm. W  jednostronnie pokrytej płytami ściance działowej
można ukryć potrzebne instalacje wykorzystując do ich przeprowa-
dzenia nacięcia w słupkach. Następny etap to wypełnienie przestrze-
ni między słupkami wełną mineralną o  grubości 4 cm (dla profili
50  mm). Pokrycie płytami z  drugiej strony wykonuje się w  taki sam
sposób jak poprzednio, z tym że miejsca łączenia płyt powinny wypa-
dać na innych słupkach (pierwszą układaną płytę przecina się na pół).
W zależności od tego, czy mur jest równy, czy też podłoże wymaga korekty,
płyty mocuje się do ścian bezpośrednio na klej lub na dodatkowych pasach
korygujących (ewentualnie na stelażu z  systemowych profili stalowych).
W pierwszym przypadku należy oczyścić powierzchnię, wszystkie elementy
stalowe stykające się z klejem zabezpieczyć antykorozyjnie, a chłonne pod-
łoże pomalować emulsją gruntującą. Płyty mocuje się na klej o  grubości
1,5–2 cm, nakładany punktowo w  postaci placków o  średnicy ok. 10 cm,
w rozstawie 30–40 cm w pionie i poziomie. Przyklejanie i korygowanie uło-
żenia płyt powinno nastąpić nie później, niż po 15–20 minutach od sporzą-
dzenia masy klejowej.
Gdy podłoże wymaga wyrównania, płyty mocuje się do pasów kierunko-
wych, utworzonych z pasków płyty (o szerokości ok. 8 cm) i przyklejonych co
60 cm. Klej nanosi się na pasy pacą zębatą, co zapewnia równomierną jego
grubość na całej powierzchni mocowania. Na stykach płyt przykleja się
taśmę z  włókna szklanego lub perforowaną taśmę papierową, a  na nią
2–3  warstwy szpachli gipsowej. Po przeszlifowaniu uzyskujemy idealnie
gładką powierzchnię do wykończenia farbą lub tapetą.
Czym są tynki japońskie?
To materiał, który po wymieszaniu z wodą nakłada się na ścianę za pomo-
cą pacy. Składa się ze spoiwa, barwników oraz dodatków, takich jak baweł-
na, jedwab czy brokat. Tynki japońskie nadają wnętrzu elegancji oraz
poprawiają jego akustykę. Ponieważ warstwa ma ok. 2–3  mm grubości,
można pod nią ukryć niewielkie niedoskonałości ścian. Zaletą takiego
pokrycia jest możliwość wielokrotnego użycia – powłokę po namoczeniu
da się usunąć, a  zdjęty materiał, po zarobieniu wodą, ponownie ułożyć
w innym miejscu.

E K S P E R T ra d z i . . .

JAKIE SĄ ZALETY STOSOWANIA GŁADZI BEZPYŁOWYCH?

Wygładzanie ścian i sufitów nie musi wiązać się z uciążliwym pyłem, który towarzyszy szlifowaniu powierzchni. Możemy uniknąć tego etapu
– wystarczy, że zamiast tradycyjnej gładzi gipsowej zostanie użyta gładź bezpyłowa.
W ofercie producentów oprócz standardowych gładzi gipsowych znajdziemy również produkty, które umożliwiają wygładzanie ścian na
mokro. Ich zastosowanie nie tylko ułatwia prace wykończeniowe, ale również je przyspiesza. Nie musimy bowiem czekać aż gładź zwiąże, aby
poprzez szlifowanie uzyskać idealnie gładką powierzchnię.
Bezpyłowa gładź szpachlowa SOLBET ROYAL FINISH PLUS 14.2 ma postać gotowej do użycia masy, którą przed nanoszeniem wystarczy
jedynie wymieszać. Dzięki temu wykonawca nie musi rozrabiać suchej mieszanki z wodą i sprawdzać czy konsystencja masy jest właściwa.
Decydując się na przygotowaną fabrycznie, gotową gładź mamy pewność, że masa została odpowiednio rozrobiona i charakteryzuje się dobry-
mi właściwościami roboczymi.
Gładź bezpyłową rozprowadza się po powierzchni ściany pacą, dociskając ją do podłoża. Już podczas nanoszenia gładzi zaleca się wstępne
wygładzanie powierzchni pacą. Zabieg ten ułatwi uzyskanie oczekiwanego efektu. Idealnie gładką powierzchnię uzyskuje się poprzez jej deli-
katne zacieranie po uprzednim zwilżeniu wodą. Wygładzone w ten sposób ściany nie wymagają już dodatkowego szlifowania. Oszczędzamy
więc sporo czasu, a dzięki pominięciu etapu szlifowania odchodzi również problem sprzątania uciążliwego pyłu. Jest to rozwiązanie bardziej
komfortowe pod względem wykonawczym niż zastosowanie tradycyjnych gładzi wymagających szlifowania na sucho.

Beata Augustowska
Ekspert z portalu:
www.zaprawy-kleje.pl

253
 ८CIANY, OKADZINY, SUCHA ZABUDOWA
Czym różnią się płyty g-k?
Standardowe płyty g-k mają grubość 12,5 mm i szerokość 1200 mm,
a  ich długość wynosi 2000–3000 mm. Produkowane są w  następują-
cych odmianach:
z A – standardowa płyta gipsowo-kartonowa;
z H – płyta g-k o zmniejszonym stopniu wchłaniania wody (H1 – nasią-
kliwość ≤ 5%; H2 – nasiąkliwość ≤ 10%; H3 – nasiąkliwość ≤ 25%);
z F – płyta o  zwiększonej spójności rdzenia przy działaniu wysokiej
temperatury, wzmocniona włóknem szklanym;
z E – płyta do zastosowania jako usztywnienie w ścianach zewnętrz-
nych w technologii szkieletowej;
z R – płyta o  zwiększonej wytrzymałości i  odporności na niszczące
obciążenia wzdłużne i poprzeczne;
z I – płyta o zwiększonej twardości powierzchni.
Spotykane są wciąż także stare określenia poszczególnych rodzajów
płyt g-k:
z GKB – płyta standardowa;
z GKBI – o zwiększonej odporności na wodę, impregnowana;
z GKF – o zwiększonej odporności na ogień;
z GKFI – o zwiększonej odporności na ogień i wilgoć (płyta kompakto-
wa).
W jakich warunkach należy malować?
Optymalna temperatura do malowania wnętrz to 15–20°C, zaś wilgot-
ność powietrza – ok. 60%. W takich warunkach farba nie będzie wysy-
chać zbyt szybko, co pozwoli na równomierne jej nakładanie i ewentu-
alne poprawki.
Powierzchnia przeznaczona do malowania powinna być gładka (wcze-
śniej należy naprawić ewentualne nierówności) i  odkurzona. Tynk
trzeba zagruntować preparatem gruntującym. Gruntowanie wzmacnia
podłoże, wyrównuje jego chłonność i ułatwia nakładanie farby.
Farbę można nakładać zarówno szerokim pędzlem, jak i  wałkiem,
choć to drugie narzędzie jest wygodniejsze. Pozwala na uzyskanie
gładkiej powierzchni bez smug, a korzystając z wałka na drążku, prace
będziemy mogli prowadzić z  poziomu podłogi. Wąski pędzel będzie
natomiast potrzebny do zaaplikowania farby w  narożach i  trudno
dostępnych miejscach. Duże powierzchnie można też malować pisto-
letem natryskowym lub agregatem malarskim.
Czy są jakieś uniwersalne zasady
dotyczące malowania?
Podczas malowania należy kierować się instrukcją producenta. Kilka
zasad jest jednak uniwersalnych. Oto wskazówki, które ułatwią malo-
wanie:
z większość farb przed otwarciem pojemnika wymaga wstrząśnięcia a
następnie starannego wymieszania;
z malowanie rozpoczyna się od sufitu, od nałożenia farby wzdłuż
styku ze ścianą. Sufit należy malować pasami prostopadłymi do okna;
z w  przypadku ścian malowanie zaczyna się za pomocą pędzla od
brzegów i trudno dostępnych miejsc, takich jak gniazdka i wyłączniki;
następnym krokiem jest rozprowadzenie farby wałkiem;
z przeważnie nakłada się dwie warstwy farby, przy czym drugą można
zaaplikować po upływie czasu określonego przez producenta;
z taśmę odcinającą kolory odrywa się przed całkowitym wyschnię-
ciem farby;
z ewentualne poprawki wykonuje się po wysuszeniu ściany, rozpro-
wadzając farbę lekko nasączonym wałkiem na większej powierzchni;
z większość farb ma długi okres dojrzewania – po którym uzyskuje
pełną wytrzymałość na zmywanie – zazwyczaj 2–4 tygodnie. Do tego
czasu nie należy w żaden sposób czyścić pomalowanej powierzchni.
254
W jaki sposób rozprowadzić rury i przewody?
Rozprowadzenie instalacji elektrycznej, wodno-kanalizacyjnej i  grzewczej
wykonuje się przed nałożeniem tynków i  okładzin ściennych. Instalacje
rurowe ze względu na średnice rur prowadzone są w bruzdach wykutych
w ścianie lub też za ekranami bądź ściankami instalacyjnymi.
Z  kolei przewody elektryczne można prowadzić w  dwojaki sposób –
w bruzdach lub bezpośrednio w warstwie tynku. Drugi sposób stosuje się
głównie w przypadku prowadzenia instalacji po trudnych do bruzdowania
ścianach, np. betonowych lub gdy są one przewidziane do wykończenia
tynkiem cienkowarstwowym – np. z dokładnie wymurowanych bloczków
silikatowych lub z betonu komórkowego.
Elektryczną instalację wtynkową wykonuje się wtedy, gdy ściany będą
pokryte tynkiem o grubości przynajmniej 1,5 cm. Przy większej liczbie rów-
nolegle prowadzonych przewodów – ze względu na słabą przyczepność
tynku do izolacji przewodów – przed otynkowaniem należy je otulić siatką
tynkarską lub rozsunąć na 1–2 cm w  celu umożliwienia bezpośredniego
styku tynku ze ścianą.
FOT. ŚNIEŻKA
Zobacz
instruktaĝ
malowania Ăcian
Czym są powłoki dekoracyjne?
Ciekawym sposobem na wykończenie wnętrz jest zastosowanie – zamiast
zwykłych farb – powłok dekoracyjnych. To metody pracochłonne i wyma-
gające większych nakładów finansowych, dlatego w ten sposób dekoruje
się najczęściej pojedyncze ściany lub ich fragmenty.
W sprzedaży dostępne są np. farby dekoracyjne przeznaczone do krycia
zarówno surowych, jak i otynkowanych powierzchni. Zawierają wypełnia-
cze w  postaci opiłków metali, łusek brokatowych, cząsteczek kwarcu czy
dolomitu, włókiem celulozy itp. Z kolei pomalowany już mur można pokryć
specjalną farbą transparentną z  dodatkiem brokatu oraz hologramami,
np. miniaturowymi serduszkami czy gwiazdami, która świetnie ozdobi po-
kój dziecięcy.
W salonie czy kuchni znakomicie prezentują się ściany pokryte farbami
strukturalnymi. Dzięki nim możemy uzyskać praktycznie dowolną bar-
wę i strukturę: imitację tkanin, betonu z charakterystycznymi pęknięciami
i wżerami, starego, przetartego tynku czy też gładkiej, odbijającej światło
powierzchni. Farby strukturalne mogą również imitować naturalne kamie-
nie, marmur czy drewnianą mozaikę. Osiągnięcie takich efektów wymaga
dużej wprawy (farbę często nakłada się pacą), dlatego takie prace warto
powierzyć fachowcowi.
 ८CIANY, OKADZINY, SUCHA ZABUDOWA

Jakimi farbami malować ściany?

Najczęściej stosowaną metodą ostatecznego wykończenia ścian jest malowanie. W ten sposób możemy ozdobić każdy gładki tynk bądź płyty gipsowo-
-kartonowe. Oferta rynkowa jest ogromna, a  stojąc przed wyborem rodzaju farby należy uwzględnić warunki użytkowania pomieszczenia, odporność
powłoki na zabrudzenia oraz połysk i  pożądaną trwałość barwy. Najpopularniejsze są farby emulsyjne – z  reguły są najtańsze, ale mało odporne, oraz
akrylowe – nieco droższe, ale zarazem trwalsze. Najtrudniej brudzą się farby lateksowe; są też znacznie bardziej wytrzymałe na zmywanie, dlatego poleca-
ne są do kuchni i łazienek.
FOT. KAEM (HARDY)

Jakie tapety są w sprzedaży?

Jak wykończyć ściany papierem
dekoracyjnym?
Tego typu powłoka jest dosyć kłopotliwa w  wykonaniu, ale
efekt będzie bardzo ciekawy. Na zagruntowaną ścianę nakłada
się specjalną farbę służącą jako klej, a w niej zatapia się zgnie-
ciony arkusz papieru, dociskając go wałkiem malarskim. Na-
stępnie całą powierzchnię należy pomalować, a po wyschnię-
ciu nałożyć warstwę bejcy dekoracyjnej. Kolejnym krokiem
jest przetarcie powierzchni (kolistymi ruchami) gąbką, po wy-
schnięciu – nałożenie innego koloru bejcy, a potem powtórze-
nie czynności z gąbką. W ten sposób uzyskamy nierówną po-
wierzchnię, w której fragmenty jednego koloru przebijają przez
warstwę wierzchnią.
Najtańsze, ale i  najmniej trwałe, są tapety papierowe. Nadają się do wszystkich
pomieszczeń, choć w tych najbardziej narażonych na zabrudzenia (pokoje dziecięce)
lepiej sprawdzą się tapety winylowe. Są odporne na wilgoć i łatwo zmywalne. Mogą
mieć podkład papierowy lub z  flizeliny. Ciekawą dekorację mogą stanowić tapety
tekstylne, które imitują rozmaite materiały, lub raufaza – gruba, o ziarnistej struk-
turze (np. z  wiórkami drewna pomiędzy warstwami papieru), bądź wykonana
z  włókna szklanego tapeta przeznaczona do malowania. Innym wariantem jest
zastosowanie fototapety, która urozmaici każde wnętrze. Fototapety mogą obrazo-
wać zabytki czy naturę, ale możemy też zlecić wykonanie produktu, na którą nanie-
sione będzie np. nasze ulubione zdjęcie.
Jak ozdobić ścianę przy pomocy szablonu
dekoracyjnego?
Tego typu szablony umożliwiają tworzenie na wymalowanej już ścianie różnorakich
wzorów, a nawet całych kompozycji. Szablon można wykonać samodzielnie, wyko-
rzystując sztywny materiał (np. cienką tekturę) lub zakupić gotowy model z tworzy-
wa sztucznego, który można wykorzystać wielokrotnie. Użycie szablonu jest bardzo
proste – wystarczy przykleić go do ściany taśmą malarską, a następnie nanieść na
wzór farbę lub pastę dekoracyjną. Potem trzeba już tylko oderwać szablon (od góry)
i cieszyć się efektem.

E K S P E R T ra d z i . . .

MODNE PŁYTY WIELKOFORMATOWE – JAK JE MONTOWAĆ?

Płyty wielkoformatowe są obecnie coraz częściej stosowane we wnętrzach prywatnych, jak i w obiektach użyteczności publicznej. Ich stonowa-
ne wzory i imponujący rozmiar sięgający 120 × 240 cm pozwalają na uzyskanie eleganckiej, jednolitej powierzchni. Jednak wizualnie atrakcyj-
na okładzina powstanie tylko wtedy, gdy zostanie prawidłowo zaprojektowana i wykonana. Gresy o dużych formatach nie powinny sprawić
problemu doświadczonemu glazurnikowi, choć wymagają nieco większej precyzji. W pierwszej kolejności, przed ich układaniem, należy odpo-
wiednio przygotować podłoże – musi być ono równe, zwarte, nośne i suche. Co ważne, jeśli przy ostukiwaniu zostaną stwierdzone odspojenia,
czyli „głuche odgłosy”, to należy je skuć. Podłoże powinno być oczyszczone ze wszelkich zabrudzeń. Następnie należy sprawdzić każdą z wiel-
koformatowych płyt – jej wymiar, jakość lica, odcień – i wyciągnąć ostrożnie dłuższym bokiem z opakowania. Przydatne do tego celu będą
specjalne przyssawki. Glazurnik musi umieścić je na stole montażowym i wyczyścić wilgotną szmatką. Gdy płyty nie wymagają docięcia, można
przystąpić do ich przyklejania, używając zaprawy klejącej klasy C2S1. Następnie nakłada dwie warstwy na płytę (kontaktową oraz grzebienio-
wą), równolegle do krótszego boku i dodatkowo jedną warstwę na ścianę. Płytę z klejem należy docisnąć do ściany. Aby mieć pewność, że
szczelnie przylega, glazurnik, używając przyssawek, musi przesunąć ją w górę i w dół. Jedna z ostatnich czynności jest regulacja prostoliniowo-
ści i szerokości spoiny. Używa się w tym celu podwójnej przyssawki ze śrubą rzymską lub dwóch przyssawek i ścisku stolarskiego. Z kolei do
wypoziomowania nadają się kliny dystansowe stosowane co 25–30 cm. Gdy zaprawa klejąca stwardnieje, usuwa się kliny dystansowe, przemy-
wa powierzchnię płyt i przystępuje do fugowania.

Krzysztof Kulig
Product Manager
CERAMIKA TUBĄDZIN

255
 ८CIANY, OKADZINY, SUCHA ZABUDOWA

E K S P E R T ra d z i ...

CZYM POWINIEN CHARAKTERYZOWAĆ SIĘ DOBRY KLEJ HYBRYDOWY?

Przede wszystkim siłą i bezpieczeństwem – musi spełniać coraz wyższe wymagania kleju, zachowywać swoją moc i szybkość łączenia, ale jed-
nakowo być nieszkodliwy dla zdrowia. Musi być bezpieczny zarówno dla dorosłych jak i dla dzieci, nie powodować alergii i podrażnień.
Są to kryteria wymagane podczas stosowania w budynkach użyteczności publicznej np. przedszkolach, szpitalach.
Hybryda powinna wykazywać się wysoką przyczepnością podczas prac, gdzie znajdują się ciągle nowe, „trudne” do sklejania podłoża
(np. tworzywa sztuczne). Klej powinien być mocny, niezawodny oraz spełniać swoje zadanie w każdych warunkach. Pożądaną cechą jest również
stała elastyczność utwardzonej spoiny, którą wyróżnia tzw. pamięć odkształceń.
Innymi cechami godnymi uwagi są na pewno: odporność na starzenie, możliwość malowania, stabilność wobec żółknięcia lub korozji,
oraz dostępność trasparentnej, krystalicznie czystej spoiny.
Warto zawsze przeczytać na każdym kleju treść ostrzeżeń, które zazwyczaj znajdują się na tylnej części opakowania, które pozwolą zdiagno-
zować czy znajdują się w nim szkodliwe substancje np. izocyjaniny.

Marcin Nadera
Szef Produkcji
CX-80 POLSKA

Czy warto zdecydować się na tapety?

Dzięki bardzo bogatej ofercie rynkowej tego typu produkty można łatwo dopasować do każdego wnętrza. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że tapeto-
wanie jest bardziej pracochłonne i droższe od malowania. Poza tym w przypadku zastosowania cienkiej fototapety ściana musi być idealnie gładka. Ale już
wybierając typową tapetę nie musimy się martwić drobnymi chropowatościami powierzchni.

W jaki sposób tapetować ściany?

Sposób przyklejania zależy od rodzaju tapety. Te na podłożu papierowym wymagają naniesienia kleju pędzlem na spodnią ich powierzchnię oraz odczeka-
nia, aż materiał nasiąknie i zmięknie. Produkty na podkładzie flizelinowym i z włókna szklanego układa się na ścianie pokrytej klejem. W przypadku tapety
wzorzystej, trzeba zwrócić uwagę na tzw. raport, czyli odległość między powtarzalnym elementem wzoru (nie może bowiem dojść do przesunięcia wzoru
w kolejnych brytach). Ponadto ilość potrzebnej tapety może być większa, niż to wynika z obliczeń (przy dużym raporcie może być sporo odpadów).

EK SPERT r ad z i. . .

JAK WYBRAĆ ODPOWIEDNI SYSTEM POZIOMOWANIA PŁYTEK?

Niektórzy podczas remontów wciąż wolą stosować krzyżyki, które niegdyś były bardzo popularne. Obecnie coraz częściej odchodzi się od tego typu
rozwiązania. System poziomujący płytki dużo efektywniej zapobiega przemieszczaniu się kafli podczas ich układania i wiązania kleju. Co najważ-
niejsze, płytki pozostają w stabilnej, pierwotnej pozycji, a podłoga ma bardzo estetyczny wygląd.
Pamiętajmy, że każdy system poziomujący, bez względu na producenta, jest jednorazowy. Klipsy nigdy nie nadają się do ponownego użycia,
ponieważ odłamuje się je od płytek wraz z klinem. Zwykle zarówno klipsy, jak i kliny kupujemy w paczkach lub wiaderkach. Dobrze jest więc kupić
większe ich ilości, aby podczas prac nagle nie zabrakło nam tych ważnych elementów.
Narzędzia do glazury, jakimi są kliny i klipsy do poziomowania, znacznie skracają czas pracy, podnoszą jej wydajność, a także usprawniają dzia-
łania. Przy okazji, nie wymagają posiadania żadnej profesjonalnej wiedzy dotyczącej korzystania z tego systemu. System może być wykorzystywany
nie tylko na podłogi, ale także na ściany, dzięki czemu uzyskujemy wymarzoną powierzchnię, idealnie gładką i równą. Eliminujemy niedoskonało-
ści nie tracąc czasu i nie wydając przy tym fortuny na inne, alternatywne rozwiązania. Klipsy do poziomowania płytek stosuje się na dużą skalę do
układania wszelkiego rodzaju płytek, a więc ceramiki, gresu czy płytek podłogowych rektyfikowanych bądź ściennych.
Andrzej Smakulski
Właściciel
AS PPUH

256
 ८CIANY, OKADZINY, SUCHA ZABUDOWA

Jakie są zalety płytek ceramicznych? Jak układać okładziny z kamienia?

Płytki ceramiczne są najpopularniejszym materiałem do wykańczania
ścian w  kuchni i  łazience. Wybierać można spośród wielu rozwiązań,
wzorów i rozmiarów, a dzięki nowoczesnym klejom płytki można przy-
klejać do każdego nośnego podłoża. Warunkiem jest jedynie jego sta-
bilność i dobre zespolenie z murem.
FOT. PROFILE VOX
Z kolei w salonie, ale i w holu, znakomicie prezentują się okładziny z kamie-
nia. Granit, marmur, trawertyn czy piaskowiec nadadzą dostojeństwa każ-
demu wnętrzu. Chyba jedyną wadą kamienia jest jego wysoka cena. Na
szczęście podobny efekt uzyskamy stosując tańsze okładziny imitujące
kamień. Elementy wykonane z  barwionych mieszanek gipsu i  betonu
świetnie upiększają salon z kominkiem czy klatkę schodową.
Tego typu okładziny – zarówno naturalne, jak i sztuczne – układa się na

odpylonej powierzchni przeważnie bezspoinowo, na zaprawie klejowej.

Część z  nich wymaga impregnacji, co pozwala ożywić barwę i  chronić
przed zabrudzeniem. Mimo takiego zabezpieczenia, ściany z  fakturą nie
sprawdzą się w domach, w których mieszkają osoby uczulone na kurz i roz-
tocza. Powierzchnie z  głębokimi wytłoczeniami bardzo trudno bowiem
utrzymać w czystości.

Jak mocować do ściany panele i boazerię?

Popularne okładziny ścienne, takie jak panele z MDF pokryte folią dekora-
cyjną lub drewnianym fornirem, panele z  PVC bądź drewniana boazeria,
można zamontować na każdym, nawet nieotynkowanym podłożu. Ścianę
wystarczy oczyścić i przytwierdzić do niej w poziomie co 40–50 cm drew-
niane listwy o  przekroju 2 × 3, a  prostopadle do nich dociętą na wymiar
boazerię lub panele za pomocą wkrętów lub specjalnych klamerek. W naro-
żach, przy podłodze oraz w  miejscach styku z  sufitem przybija się listwy
maskujące w  kolorze pokrycia. Boazeria wymaga jeszcze pomalowania
lakierem bezbarwnym lub lakierobejcą przeznaczoną do wnętrz.

FOT. DULUX
Kiedy warto wykończyć ściany korkiem?
Jeśli w pomieszczeniu chcemy wytłumić hałas, dobrym rozwiązaniem
będzie okładzina z korka. Materiał ten charakteryzuje się ponadto wła-
ściwościami antyelektrostatycznymi, a  także odpornością na wilgoć
i korozję biologiczną. Dodatkowo korek ociepla wyłożoną nim ścianę.
Ułożenie jest proste – poszczególne płyty mocuje się do oczyszczonej
ściany na klej, przeznaczony do tego materiału.

Czym się kierować przy doborze kolorów farb?

Decydując się na kolor ścian nie pod uwagę warto wziąć nie tylko osobiste preferencje, ale także wielkość i rozkład pomieszczenia, jego przeznaczenie oraz
wyposażenie.
Udane zestawienia kolorystyczne mogą skorygować proporcje niezbyt kształtnego wnętrza. Jaśniejsze kolory optycznie je powiększają, ciemniejsze –
zmniejszają. Sufit pomalowany na biało kontrastujący z barwnymi ścianami sprawi, że pomieszczenie wyda się wyższe. Podobną rolę pełnią pionowe pasy
wymalowane na ścianach. Z kolei pasy poziome wydłużają optycznie krótkie ściany, dzięki nim wnętrze wyda się też bardziej przytulne.
Na etapie wyboru barwy ścian warto mieć już zaplanowane wyposażenie wnętrza. Płaszczyzny powinny być bowiem dopasowane barwą do mebli.
Ciemne sprzęty będą bardziej wyeksponowane na tle jasnych ścian, jaśniejsze – na odwrót.
Niektórzy wierzą w psychologiczną moc kolorów i ich wpływ na samopoczucie ludzi. Zwolennicy koloroterapii przekonują, że stonowane kolory uspoka-
jają, a intensywne pobudzają. Przykładowo pomarańczowy zwiększa optymizm, zielony wywołuje uczucie bezpieczeństwa i równowagi, zaś żółty stymulu-
je pracę mózgu, poprawia myślenie i pamięć.
Jeszcze inni kierują się modą. Przez lata w pomieszczeniach mieszkalnych dominowała biel, a w kuchniach i korytarzach lamperia. Dziś nie ma już po tym
śladu, a trendy często się zmieniają. Jeszcze kilka lat temu na topie były kolory żywe, ciepłe, teraz z kolei przyszedł czas na barwy nieco zimniejsze. Standar-
dem jest też malowanie ścian w tym samym pomieszczeniu na różne kolory.
Wybór kolorystyki warto poprzedzić wstępną wizytą w sklepie z farbami, gdzie dostępne są setki próbek kolorów i rodzajów farb. Trzeba jednak wziąć
pod uwagę, że barwy wyglądają zupełnie inaczej w różnych miejscach, co wynika z rozbieżności ich oświetlenia.

257
 PŁYTKI ŚCIENNE I PODŁOGOWE:
PREZENTACJA FIRMOWA

Ś W I E T N Y P R Z E P I S N A N O WO C Z E S N E
LUB STYLOWE WNĘTRZE

Jak zaaranżować wnętrze ciekawe, funkcjonalne, a przy tym zgodne z naj-

nowszymi trendami? Jak wybrać piękną elewację budynku, materiał na
schody czy taras? Odpowiedź na to pytanie jest prosta – pomyśl o odpo-
wiednich płytkach!

Firma Elkamino Dom zajmuje się produkcją różnego rodzaju płytek ściennych,
podłogowych, tarasowych, schodowych i parapetowych. Płytki są wykonane
głównie na bazie cementu, producent posiada jednak w ofercie także kamień
dekoracyjny gipsowy. Znakomitej jakości komponenty i duże doświadczenie
w produkcji gwarantuje wysoką jakość produktów.

NATURA
Nie da się ukryć, że w aranżacji wnętrz mocno zauważalnym trendem jest
obecnie powrót do natury, rozumiany jako zainteresowanie naturalnymi i trady-
cyjnymi materiałami używanymi w budownictwie od wieków. Do łask wróciło
drewno, kamień, beton, ceramika – wybieramy je zarówno na elewacje, jak
i do wykańczania wnętrz. Oferta firmy Elkamino Dom wychodzi naprzeciw tym
oczekiwaniom. Około dziesięciu propozycji kolorystycznych ceglanych płytek,
od szarografitowej poprzez m.in. brązową, beżową, gotycką do białej, a także
wiele rodzajów, od płaskich ściennych po narożne schodowe, parapetowe, pod-
łogowe i tarasowe, sprawia, że coś dla siebie znajdzie miłośnik nowoczesnych
aranżacji i wnętrz stylizowanych. Płytki mają grubość 1,5 lub 3,5 cm. Są przezna-
czone na elewacje, tarasy, schody zewnętrzne i do wykańczania wnętrz, ścian,
podłóg, schodów i parapetów.

STARA CEGŁA
Płytki wyglądające jak autentyczna wiekowa cegła to absolutny trend – świetnie
się odnajdą we wnętrzach rustykalnych, ale przede wszystkim znajdą zasto-
sowanie we wnętrzach inspirowanych loftami i atmosferą starych fabryk. To
również znakomite rozwiązanie na tarasy czy schody: wyglądają jakby miały
sto lat, ale są odporne na warunki atmosferyczne, bardzo trwałe, mają znacznie
mniejszą grubość i co najważniejsze – aż trudno uwierzyć, że to nie jest zwy-
czajna stara cegła!

STARA CEGŁA BIAŁA

To kolejny modny trend, widoczny także w tym sezonie. Pomalowana na biało
cegła przywołuje sielski widok wiejskiej chaty, gdzie białe ściany świadczyły kie-
dyś o dbałości o czystość i estetykę. Obecnie płytki w stylu starej cegły bielonej
świetnie wpasowały się we wnętrza nowoczesnych mieszkań i domów. W ofer-
cie marki Elkamino Dom dostępne są białe płytki w stylu starej cegły, z charak-
terystycznymi, dodającymi uroku wyżłobieniami i rysami. Świetnie się sprawdzą
we wnętrzach w skandynawskim lub minimalistycznym stylu. Dodadzą nasze-
mu mieszkaniu stylu i elegancji.

BETON ARCHITEKTONICZNY
Ciekawym pomysłem na elewację czy wnętrze jest zastosowanie betonu
architektonicznego – to znakomity pomysł do wnętrz w stylu loft czyli indu-
strialnych. W ofercie Elkamino Dom znajdziemy płyty z betonu architektonicz-
nego produkowane w kilku rozmiarach. Niewielka grubość (od 1,5 do 2,5 cm)
i niewielka waga płyt dają dużo możliwości uzyskania efektu „fabrycznej” ściany.
Możemy wybrać bardziej gładką lub bardziej porowatą powierzchnię. Płyty
standardowo produkowane są w kolorze szarobetonowym, istnieje jednak moż-
liwość wykonania praktycznie każdego koloru. Płyty można montować kotwiąc
je do ścian, można także je kleić (każda z płyt jest dodatkowo wyposażona
w wąsy montażowe).
Więcej informacji i pełna oferta firmy Elkamino Dom na stronie internetowej
www.elkaminodom.pl.

Elkamino Dom
ul. Gen. Skokowskiego 99, 96-313 Jaktorów
tel./fax: 22 724 42 25
e-mail: biuro@elkaminodom.pl, www.elkaminodom.pl

258
 PODŁOGI
Píytki ceramiczne, parkiet, deski
warstwowe, admoĖe panele?
Materiaíy na posadzki róĖniÉ si× nie
tylko wyglÉdem, sposobem
konserwacji idmontaĖu, ale równieĖ
cenÉ. WybierajÉc materiaí, jakim
b×dzie wykoïczona podíoga, warto
przeanalizowaË, jakie ma zalety
idwady.
FOT. BARLINEK
260
Jakie są zalety i wady parkietu
drewnianego?
Parkiet ceniony jest przede wszystkim za naturalny wygląd. Każdy
jego element ma niepowtarzalną strukturę i  kolorystykę. Poza tym
drewno jest miłe w dotyku, ciepłe i bardzo trwałe – dodatkowo moż-
na je wielokrotnie odnawiać. Dobrze izoluje termicznie, dlatego par-
kiet nie jest wskazany na ogrzewanie podłogowe – zarówno ogrzewa-
nie, jak i sama posadzka wymagają wówczas specjalnego wykonania.
Do wad tego rodzaju posadzek należy zaliczyć wysoką cenę i praco-
chłonny montaż.
FOT. ZŁOTY SĘK
Jakie rodzaje parkietu są do wyboru?
Parkiet dostępny jest w kilku odmianach:
z tradycyjny – składa się z  drewnianych deszczułek łączonych na
pióro i wpust, które układa się komponując różne wzory (jodełka, ce-
giełka drabinka itp.). Ma grubą warstwę użytkową, dlatego można go
wielokrotnie szlifować i odnawiać;
z lamelowy – w tym wariancie deszczułki są cieńsze i węższe od tra-
dycyjnych. Poza tym pozbawione są pióra i wpustu – układa się je na
styk;
z mozaikowy – składa się ze znacznie mnieszych i wąskich elemen-
tów, które są naklejone na siatkę i ułożone według rozmaitych wzo-
rów;
z przemysłowy – charakteryzuje się wąskimi, ale grubszymi desz-
czułkami. Są one układane na sztorc i  połączone w  płyty taśmą sa-
moprzylepną, którą zrywa się po ułożeniu. Parkiet przemysłowy jest
bardzo wytrzymały, dlatego bardzo dobrze sprawdza się w miejscach
o dużym natężeniu ruchu;
z bruk drewniany – jest równie trwały, jak parkiet przemysłowy.
W przeciwieństwie do pozostałych modeli, jego elementy wycinane
są w poprzek słojów. Układa się je na styk lub ze szczelinami, wypeł-
nianymi masą zalewową.
 PODOGI

FOT. PROFILE VOX

Kiedy układać posadzki z drewna?
Z  układaniem drewnianej podłogi w  nowym domu nie warto się
spieszyć. Wcześniej trzeba zakończyć wszystkie mokre prace, łącznie
z  ułożeniem glazury i  terakoty. Dom powinien być już ogrzewany,
a ściany, stropy i tynki suche – inaczej parkiet, wysuszony do wilgot-
ności w granicach 10%, będzie chłonął wilgoć z powietrza jak gąbka.
Najlepsze efekty osiąga się, kiedy dobrze wysuszony parkiet układa
się w pomieszczeniu o wilgotności powietrza wynoszącej około 60%.
Jeśli deszczułki zostaną ułożone na zbyt wilgotnym podłożu, mogą
się odkształcać.

Na co zwracać uwagę
przy wyborze drewna na parkiet?
Bardzo duży wpływ na wygląd parkietu ma klasa drewna, z  jakie-
go jest on wykonany. Producenci tego typu podłóg dzielą drewno
przeważnie na trzy podstawowe klasy. Pierwsza to brak przebarwień,
sęków i innych niedoskonałości. W drugiej klasie mogą występować
Jak należy montować parkiet?
niewielkie sęki i pęknięcia, różnice barwy, a usłojenie może być mniej
Montaż parkietu wymaga nie tylko wprawy i  staranności, ale także dużo
regularne. W  drewnie trzeciej klasy dopuszcza się pełne sęki, biel
czasu i sporych nakładów. Ponieważ drewno musi się zaaklimatyzować, po
i kontrastową kolorystykę.
zakupie trzeba je umieścić i rozpakować w pomieszczeniu, w którym będzie
Z kolei trwałość podłogi z drewna zależy w dużej mierze od jego
montowane, przynajmniej na 48 godzin. Podłoże – jastrych, płyty wiórowe,
gatunku. Parkiety wykonuje się najczęściej z odmian średnio twar-
OSB, mfp lub gipsowo-włóknowe – musi być suche, odkurzone i  zagrun-
dych, np. dębu czy jesionu. Coraz większą popularność zdobywa-
towane preparatem wchodzącym w skład zestawu do przyklejania parkie-
ją podłogi z  drewna egzotycznego, takiego jak kempas, merbau,
tów. Klej należy rozprowadzać pacą zębatą lub wałkiem stopniowo, aby nie
orzech afrykański czy jatoba. Jest ono znacznie trwalsze od rodzi-
stwardniał przed ułożeniem posadzki. Po przyklejeniu elementów trzeba
mego, bardziej odporne na ścieranie i  zarysowania, ale przy tym
odczekać od 2 do 14 dni (w zależności od rodzaju kleju), a potem można
znacznie droższe.
przystąpić do cyklinowania. Na koniec na drewno nanosi się:
z lakier – tworzy na powierzchni parkietu dodatkową warstwę, która chro-
ni go przed uszkodzeniami mechanicznymi. Powłoka może połyskiwać, być
półmatowa lub matowa. Renowację takiej podłogi przeprowadza się co kil-
Czy lakiery do parkietów są szkodliwe ka lat – w zależności od stopnia twardości użytego lakieru i intensywności
dla zdrowia? użytkowania;
z olej – na wierzchu nie tworzy się warstwa ochronna, ponieważ olej wnika
Popularne dawniej powłoki wykonywane z  użyciem dwuskładniko- w  drewno, konserwując je i  impregnując. W  porównaniu z  parkietem la-
wych lakierów epoksydowych, mimo wysokiej trwałości zostały prak- kierowanym, powierzchnia jest bardziej matowa i  naturalna, ale wymaga
tycznie wyeliminowane przez nowe, bardziej przyjazne środowisku regularnej konserwacji. Przynajmniej raz w  roku trzeba ją olejować, a  co
lakiery wodorozcieńczalne – np. poliuretanowo-akrylowe. Są prak- 1–2 lata – polerować.
tycznie bezwonne, nie wydzielają szkodliwych oparów ani podczas
malowania, ani po jego zakończeniu, a utworzona z nich elastyczna
powłoka, choć mniej odporna na ścieranie, nie łuszczy się i nie pęka.

FOT. DĄBEX
Czym charakteryzują się deski
warstwowe?
Są zbudowane z warstw naturalnego drewna. Na wierzchu najlepiej
sprawdzają się twardsze odmiany (gatunki egzotyczne, dąb, jesion)
– szczególnie w  pomieszczeniach intensywnie eksploatowanych.
Spodnie warstwy to zaś miękkie drewno krajowe. Miękkie drewno
w  warstwie wierzchniej – sosny, świerku, jodły – można stosować
w sypialni bądź garderobie.
Ich popularność rośnie, ponieważ wykonana z  nich podłoga jest
pozbawiona wad, jakimi charakteryzuje się posadzka z  drewna lite-
go – nie skrzypi i  jest łatwa w  montażu – jako podłoga pływająca.
Można je użytkować zaraz po ułożeniu – nie wymagają cyklinowania
ani lakierowania, ponieważ wykończone są fabrycznie lakierem bądź
olejem. Można je odnawiać poprzez cyklinowanie i ponowne lakiero-
wanie lub olejowanie (zazwyczaj tylko 1–2 razy).
Wadą desek warstwowych jest wyższa – w porównaniu do paneli
– cena.

261
 PODOGI

Z czego wynika popularność paneli podłogowych?

Jeszcze kilka lat temu panele uchodziły za marną imitację drewna. Dostępne obecnie modele prezentują się bardzo efektownie, są trwałe i łatwe w montażu.
Oferowane są w szerokiej gamie wzorów i kolorów. W przeciwieństwie do parkietu, nie trzeba ich cyklinować, lakierować ani impregnować, nie wymagają też
specjalnych zabiegów pielęgnacyjnych podczas eksploatacji. Ogromnym atutem paneli jest przystępna cena. Wadą – słaba izolacyjność akustyczna. Chodząc
po nich, łatwo usłyszeć charakterystyczne stukanie. Hałas można nieco zredukować, stosując podkład wygłuszający.

FOT. BALTIC WOOD

Jakie rodzaje paneli są w sprzedaży?
Producenci oferują następujące typy paneli:
z laminowane – to najpopularniejszy rodzaj. Wykonane są z czterech
warstw – na dwóch konstrukcyjnych znajduje się laminat lub papier
dekoracyjny, który decyduje o wyglądzie panela. Ostatnią stanowi war-
stwa żywicy melaminowej lub overlay (substancją mineralną z korun-
dem), która zabezpiecza przed ścieraniem, wysoką temperaturą i świa-
tłem słonecznym oraz szkodliwym działaniem środków chemicznych.
Panele laminowane oferowane są w różnych klasach ścieralności – od
AC1 do AC6 (im wyższa, tym panel ma lepszą odporność na ścieranie).
Do domu należy wybierać produkty klasy przynajmniej AC3;
z drewniane – wierzchnią warstwę stanowi twarde drewno, pokryte
lakierem, woskiem lub olejem. Są droższe od laminowanych, ale naj-
bardziej przypominają tradycyjną podłogę drewnianą. To jedyna od-
miana paneli, którą można cyklinować – ale ze względu na niewielką
grubość drewna – tylko 1–2 razy;
z winylowe – od spodu warstwy konstrukcyjnej znajduje się korek,
który tłumi odgłosy kroków i zapewnia izolację termiczną, zaś na wierz-
chu – dekor pokryty przezroczystym PVC. Panele winylowe są anty-
poślizgowe, miękkie i ciepłe w dotyku. Można je stosować także w po-
mieszczeniach o dużej wilgotności.
FOT. WICANDERS

Czym różnią się wykładziny dywanowe?

Wykładziny dywanowe różnią się wytrzymałością, odpornością na plamy
oraz odkształcenia, dlatego przy wyborze powinno się uwzględnić specy-
fikę pomieszczenia, w  którym mają się znaleźć. W  sypialni można ułożyć
dekoracyjną wykładzinę welurową lub pętelkową ciętą o długim i gęstym
runie. Obie są miękkie, ciepłe w dotyku, dają poczucie komfortu. Do pokoju
dziecięcego warto wybrać wykładzinę na ocieplającym podłogę podkła-
dzie filcowym. Taką wykładzinę warto również ułożyć w pomieszczeniach
na parterze, znajdujących się nad zimnymi piwnicami. W przedpokoju naj-
odpowiedniejsza będzie wykładzina pętelkowa z  łatwego do czyszczenia
i odkurzania polipropylenu.

Zobacz jak
ukïadaÊ podïogÚ
FOT. WINDMÖLLER POLSKA
korkowÈ

Jak układać deski warstwowe i panele?

Wyroby te można łatwo ułożyć samodzielnie, praktycznie na każdym
równym podłożu. Podobnie jak parkiet, należy je po zakupie pozosta-
wić na ok. 2 dni w pomieszczeniu, w którym będą montowane. Pierw-
szym krokiem jest rozłożenie folii paroizolacyjnej, która zapobiega za-
wilgoceniu posadzki od spodu. Na niej umieszcza się piankę lub matę
wyrównującą. Ponieważ panele i deski warstwowe tworzą tzw. podło- Jak zamocować wykładzinę?
gę pływającą – nie przytwierdzoną do niższych warstw podłogi – ele-
menty brzegowe należy oddylatować od ścian za pomocą klinów dy- Wykładzinę można przykleić do podłoża klejem lub taśmą dwustronnie kle-
stansowych. Panele układa się rzędami, najlepiej prostopadle do ściany jącą lub układać na kauczukowym podkładzie i nie przyklejając do podłoża
z oknem – dzięki temu linie styku będą mniej widoczne. Elementy łączy mocować za pomocą listew przyściennych. Arkusze wykładziny układa się
się ze sobą najczęściej na zatrzaski, bez użycia kleju. Ostatnim krokiem prostopadle do okna, czyli kierunku padania światła tak, by linie połączeń
jest usunięcie klinów i zamocowanie do ścian za pomocą kołków listew były mniej widoczne. Zamiast listew można zastosować, zrobiony z resztek
wykończeniowych. wykładziny, obrębiony cokół.

262
 PODOGI

Czym się kierować przy wyborze płytek ceramicznych?

Wygląd płytek jest ważny, ale nie mniej istotne jest to, by wybrane przez nas produkty spełniały wymagania techniczne. Ścieralność należy dobrać do inten-
sywności użytkowania podłogi. Do sypialni, po której się chodzi boso lub w miękkich pantoflach, wystarczy klasa I. W łazience przyda się klasa II, w przedsion-
ku – III. W pomieszczeniu, w którym podłoga może być mokra (zwłaszcza w łazience) płytki powinny mieć właściwości przeciwpoślizgowe. W kuchni z kolei
warto wziąć pod uwagę odporność na szok cieplny, czyli szybkie podgrzanie (np. od gorącej kropli tłuszczu) i nagłe ostudzenie. W obu tych pomieszczeniach,
a także w garażu istotna jest odporność na plamienie, ponieważ środki czyszczące bywają aktywne chemicznie. Istotna jest też nasiąkliwość – tym mniejsza,
im mniejsza jest porowatość materiału płytek. Zazwyczaj wystarcza, jeśli nie przekracza ona 6%.
W mokrej strefie łazienki lepiej jednak, żeby była mniejsza niż 3%. I wreszcie twardość, określana liczbami od 1 do 10. W domu mieszkalnym wystarcza
wartość 5–6.

FOT. TUBĄDZIN
Jak układać płytki ceramiczne?
Przed rozpoczęciem prac należy rozplanować ułożenie wzo-
rów płytek. Na początku należy przygotować zaprawę klejącą
mieszając, najlepiej za pomocą wiertarki z mieszadłem, suchą
mieszankę z odpowiednią ilością wody. Następnie za pomocą
pacy zębatej należy nanieść klej na powierzchnię podłogi. Do
zachowania równych odstępów między płytkami służą krzy-
żyki dystansowe.
Po utwardzeniu się kleju, min. po 24–36 h za pomocą gu-
mowej packi należy nanieść na szczeliny pomiędzy płytkami
masę do spoinowania. Gdy spoiny przeschną, powierzchnię
płytek należy oczyścić wilgotną gąbką, a  po jej całkowitym
wyschnięciu usunąć proszkowy nalot suchą szmatką. Przez
kilka pierwszych dni fugi powinno się spryskiwać wodą, aby
zaprawa lepiej związała.
FOT. TORLYS

Jakie są zalety podłóg z korka?

Niewątpliwą jego zaletą jest naturalność. Ponadto korek nie pochłania wody, jest
odporny na działanie grzybów i pleśni. Panele korkowe są gotowe do eksploatacji
bezpośrednio po montażu. Mogą być łączone na zatrzask lub przyklejane bezpo-
średnio do podłoża. Podłoga z korka jest elastyczna i trwała, odporna na naprężenia
i miejscowy nacisk, a zintegrowany podkład korkowy skutecznie wygłusza odgłos
kroków.

FOT. PALLMANN

Jak dbać o posadzkę?

Aby podłoga służyła nam przez lata, trzeba o nią dbać. Podstawą jest usuwanie na bieżąco zanieczyszczeń, zwłaszcza rozlanej wody. Choć materiały posadz-
kowe są w różny sposób zabezpieczone przed wilgocią, nie należy ich narażać na dłuższy kontakt z żadnymi cieczami. Podłogę trzeba więc regularnie czyścić
wilgotną, a nie mokrą, szmatką lub mopem. Najlepiej używać do tego zalecanych przez producenta posadzki środków pielęgnacyjnych. Zamiatać i odkurzać
trzeba zaś szczotką i końcówkami z miękkim włosiem.
Dom warto wyposażyć w wycieraczki – ich zadaniem jest zatrzymywanie nanoszonego z zewnątrz na podeszwach butów piachu, który – szczególnie
w połączeniu z wodą – działa na podłogę podobnie jak papier ścierny. W miejscu, w którym będzie stał obrotowy fotel, przyda się specjalna mata ochronna,
a do nóg krzeseł i często przesuwanych mebli należy przykleić filcowe podkładki. W miejscach najintensywniej użytkowanych dobrze sprawdzi się dywan.

263
 TEAIS
PREZENTACJA FIRMOWA
– KO M P L E K S O W E R O Z W I Ą Z A N I A D L A
B U D O W N I C T WA
O FIRMIE
Teais jest specjalistycznym producentem i dystrybutorem z branży budowla-
nej. W 1980 r. firma rozpoczęła działalność i produkcję specjalnych systemów
hydroizolacyjnych. Od tego momentu głównym pomysłem było wytwarzanie
odpowiednich produktów rozwiązujących wiele problemów w budownictwie.
Firma dba o jakość produktów i uznanie klientów przez co jest obecnie rozpo-
znawalną marką. Teais Polonia otworzył oddział w Polsce, którego zadaniem jest
dystrybucja produktów na terenie kraju i we wschodniej części Europy.
OFERTA FIRMY
Teais oferuje szeroki asortyment produktów, stosowanych podczas realizacji
inwestycji lub w czasie prowadzenia remontów, modernizacji obiektów i reno-
wacji zabytków.
Główne kategorie produktów:
z kleje – na bazie cementu oraz specjalnego cementu, specjalne o wysokiej
zawartości polimerów, zwiększające przyczepność, elastyczne, żywiczne i spe-
cjalne
z dodatki do betonów – upłynniacze, plastyfikatory, dodatki powodujące
szybkie wiązanie i przyspieszające utwardzanie oraz zwiększające przyczepność,
środki opóźniające wiązanie, barwniki, włókna szklane, poliestrowe, polipropy-
lenowe, stalowe, polipropylenowe i szklane
z materiały izolacyjne – tkaniny z włókna szklanego
264
z środki antyadhezyjne – specjalne produkty uwalniające beton z form i sza-
lunków, pozwalające nadać i uzyskać oczekiwany efekt, specjalne środki dla
form wykonanych z gumy
z zaprawy specjalne – zaprawy techniczne, szybko lub natychmiast wiążące,
cementowe specjalne, regenerujące, specjalne na bazie żywic epoksydowych.
z środki czyszczące – do usuwania pozostałości cementu lub wapna, do czysz-
czenia metali i kamienia różnego typu (np. marmur, granit, piaskowce), do róż-
nych powierzchni posadzek przemysłowych, specjalne produkty do szkła, środki
do odtłuszczania i usuwania kamienia oraz usuwające graffiti
z hydroizolacje – na bazie żywicy poliuretanowej, do nawierzchni garaży,
piwnic, szybów wind, do basenów i zbiorników wodnych, na bazie asfaltowych
membran lub arkuszy PVC
z rozpuszczalniki
z posadzki i chodniki – jednolite posadzki na bazie żywic epoksydowych,
epoksydowo-cementowe, strukturalne, przeciwpoślizgowe, specjalne produkty
do wykładzin szybko odprowadzających wodę, powłoki z lakieru, ochronne do
posadzek, pasty specjalne i wyrównawcze
z tynki – dekoracyjne i hydroizolacyjne, cienkowarstwowe, jednowarstwowe
do prac konserwatorskich, do wyrównywania powierzchni, kompozycje akry-
lowych past, powłoki dekoracyjne wapienne, elastyczne stiuku, wizualizacyjne
imitujące granitowy kamień
z materiały gruntujące – do uszczelniania lub jako warstwy wiążące, podkłady
antykorozyjne metali żelaznych, pozwalające na przyszłe zastosowanie różnych
powłokowych systemów malarskich lub wykończeniowych, materiały gruntują-
ce na bazie żywic do zabezpieczenia antykorozyjnego w formie bariery, mate-
riały gruntujące i łączące do podłoży z metali kolorowych, materiały gruntujące
do podłoży mineralnych, specjalne materiały gruntujące pod farby odporne na
wysokie temperatury
z farby – dekoracyjne i przemysłowe, dekoracyjne do fasad, do wnętrz, deko-
racyjne i oddychające, syntetyczne na bazie żywic alkidowych, powłoki do
zastosowań przemysłowych, farby o specjalnych właściwościach efektów świetl-
nych, takich jak fluorescencja, blask i odbicie, farby z najwyższą odpornością na
różne temperatury (od 120°C do 600°C), powłoki na bazie żywic epoksydowych,
specjalne farby
z materiały stosowane do drewna – do zabezpieczenia, ochrony i dekoracji
podłoży drewnianych, lakiery alkidowe, zmniejszające ryzyko rozprzestrzeniania
 niające, dwuskładnikowe, na bazie żywic epoksydowych,

PREZENTACJA FIRMOWA
hydro ekspansywne masy uszczelniające, pianki poliure-
tanowe
z materiały ogniotrwałe – ogniotrwały beton, włókna
ceramiczne, farby odporne na temp. do 1750°C, kleje
odporne na temp. do 1700°C, papier z włókien ceramicz-
nych odporny na temp. do 1260°C
z sprzęt – pistolet do fugowania.

Posadzki sportowe Teais oferuje również posadzki do

wykonania boisk piłki ręcznej, siatkówki lub koszykówki,
kortów tenisowych lub kortów do squasha:
z ESLURRIS SINTETICO – produkt na bazie jednorodnej
mieszanki frakcjonowanych kruszyw mineralnych i termo-
plastycznych dodatków emulsji żywic syntetycznych; ide-
alny do wykonania wierzchniej warstwy boisk sportowych,
ścieżek w ogrodach, alejek w parkach
z PAVIAIS A.C. – dwuskładnikowy produkt na bazie żywi-
cy poliuretanowej; stosowany do wykonania posadzek
boisk sportowych, w laboratoriach, izbach szpitalnych,
salach komputerowych, a także w halach i magazynach.

TEAIS POLONIA
się ognia, specjalne kleje do drewna, barwniki, warstwy wierzchnie i podkłado- ul. Główna 6, 61-005 Poznań
we na bazie nitrocelulozy do renowacji drewnianych belek, lazury do drewna tel. (+48) 61 639 47 51
chroniące i zapewniające długowieczność www.teais.pl
z materiały uszczelniające, dylatacje – elastyczne kity o zwiększonej przy- e-mail: biuro@teais.pl
czepności, jednoskładnikowe poliuretany, silany o wysokiej przyczepności
do podłoża, elastyczne kity na bazie silikonu, masy uszczelniające o wysokiej
odporności chemicznej, strukturalne masy akrylowe, specjalne masy uszczel-

265
 W PRENUMERACIE
jest taniej niż myślisz
Rabat 33% przy zakupie prenumeraty rocznej (59,70 z‘)
lub dwuletniej (119,40 z‘)

Rabat 15% przy zakupie e-prenumeraty rocznej

(40,50 z‘) lub rabat 30% przy zakupie e-prenumeraty
dwuletniej (66,80 z‘)

Prenumeratorzy wydania drukowanego za równoleg‘e

z papierowym e-wydania p‘acथ jedynie 20% ceny:
dop‘ata do e-prenumeratyrównoleg‘ej wynosi
tylko 9,50 z‘/rok lub 19,00 z‘/2 lata

Jeĝli zamówisz prenumeratÛ Budujemy Dom na www.avt.pl

po raz pierwszy lub przedĄuľasz jÇ po zalogowaniu do swojego
Panelu Prenumeratora na www.avt.pl,
otrzymasz kody rabatowe na bezpĄatne pobranie dowolnych
czasopism w wersji elektronicznej ze strony www.UlubionyKiosk.pl

Prenumeratorzy Budujemy Dom zyskujÇ od 30 do 50% zniľki na

zakupy na www.UlubionyKiosk.pl (wystarczy podaÉ numer swojej
prenumeraty podczas skĄadania zamówienia)

Czekamy na zamówienia
www.avt.pl/prenumerata
AVT-Korporacja sp. z o.o., ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa,
ING Bank ८lथski 18 1050 1012 1000 0024 3173 1013

Szanowny Kliencie, od 25 maja 2018 roku w krajach Unii Europejskiej obowiÇzuje Ogólne rozporzÇdzenie o ochronie danych osobowych (RODO).
ZachÛcamy do zapoznania siÛ z poniľszÇ klauzulÇ informacyjnÇ.

Administratorem Twoich danych jest AVT-Korporacja sp. z o.o. z siedzibथ ul. Leszczynowa 11, 03-197 Warszawa, e-mail: prenumerata@avt.pl.
Chodzi o dane osobowe, które zbieramy, aby móc wys‘aध Ci nasze czasopisma w formie drukowanej lub elektronicznej oraz inne towary (np. prezenty),
a tak঒e w innych prawnie usprawiedliwionych celach, w tym marketingu bezpo९redniego naszych produktów i us‘ug (tzw. uzasadniony interes
administratora). Podanie danych jest dobrowolne, ale niezbषdne do zrealizowania zamówienia na prenumeratष.

Twoje dane osobowe mogथ byध przekazane Poczcie Polskiej, która bषdzie dostarczaध do Ciebie przesy‘ki. Bez Twojej zgody nie przeka঒emy
i nie bषdziemy dokonywaध obrotu (nie u঒yczymy, nie sprzedamy) Twoich danych osobowych innym osobom lub instytucjom. Twoje dane osobowe
mo঒emy przekazaध jedynie podmiotom uprawnionym do ich uzyskania na podstawie obowiथzujथcego prawa (np. sथdy lub organy ९cigania) – ale tylko
na ich ঒थdanie w oparciu o stosownथ podstawष prawnथ. Bषdziemy przetwarzaध Twoje dane osobowe przez 5 lat od zakoड़czenia roku obrachunkowego,
w którym wystथpi‘a ostatnia p‘atno९ध. Dane osobowe do celów marketingowych bषdziemy przetwarzaध do czasu wycofania przez Ciebie zgody na
przetwarzanie lub do czasu usuniषcia danych.

Informujemy, ঒e masz prawo do ঒थdania od administratora dostषpu do Twoich danych, ich sprostowania, usuniषcia, ograniczenia ich przetwarzania,
wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania Twoich danych lub ich przenoszenia. W ka঒dej chwili mo঒esz odwo‘aध zgodष na przetwarzanie Twoich
danych osobowych oraz mo঒esz za঒थdaध, by Twoje wszystkie dane zosta‘y przez nas usuniषte.
S Y S T E M P O Z I O M O WA N I A P Ł Y T E K

Producent systemu poziomowania płytek, krzyżyków, klinów i tetek do układania glazury i terakoty

A.S. PPUH
ul. Orzeszkowej 4, 05-816 Reguły
tel./faks 22 723 46 74
www.as-krzyzyki.pl, e-mail: as@as-krzyzyki.pl
 S C H O DY
Schody sÉ niezb×dnym elementem Jakie są wymagania dotyczące balustrad?
kaĖdego domu pi×trowego lub Minimalna wysokość balustrady to 90 cm, a  poręcz nie może być
umiejscowiona zbyt blisko ściany. Choć przepisy nie regulują tego
zdpoddaszem. Odich usytuowaniu w  domach jednorodzinnych, tralki wypełniające balustradę nie po-
winny być od siebie oddalone o więcej niż 12 cm (aby pomiędzy nimi

idsposobie wykonania trzeba pomyāleË nie zakleszczyło się dziecko).

FOT. FERMACELL
juĖ na etapie projektowania budynku.

Kiedy wykonuje się schody?

Zależy to od technologii ich wykonania. Najpopularniejszy wariant – scho-
dy żelbetowe – wylewa się w deskowaniu na etapie stanu surowego. Biegi
gotowe wykonane z drewna, stali czy szkła montuje się natomiast w trakcie
wykańczania wnętrz.

Jakie konstrukcje mamy do wyboru?

Schody różnią się nie tylko kształtem, ale także konstrukcją. W najpopular-
niejszym wariancie elementem nośnym są boki (policzki) schodów. Innym
rozwiązaniem jest oparcie stopni na belce centralnej, ustawionej w osi ich
biegu. W modelach spiralnych konstrukcję stanowi słup nośny, przymoco-
wany do stropów dołem i górą. Z kolei w schodach bolcowych (półkowych)
konstrukcja jest niewidoczna, ponieważ stopnie przytwierdzane są z jednej
strony bezpośrednio do ściany.

Jakie powinny być schody?

Najważniejsze jest to, by schody nie były zbyt strome. Ich nachylenie musi być mniejsze niż 45º, optymalny kąt to 30–35º. Zgodnie z przepisami wysokość
stopni nie może przekraczać 19 cm, równo-
cześnie suma podwójnej wysokości stopnia
nosek
i  jego szerokości musi wynosić od 60 do
65 cm. W praktyce oznacza to, że głębokość
to przynajmniej 22 cm, bo: porÚcz
2 × 19 cm + 22 cm = 60 cm.
Jednak wygodna wysokość to nie więcej
spocznik
niż 17 cm i  głębokość przynajmniej 25  cm.
Z pozoru różnica centymetra czy dwóch wy-
daje się niewielka, ale w  codziennym użyt-
kowaniu naprawdę się ją odczuwa. Szero-
kość biegu nie może być mniejsza niż 80 cm.
To minimum, aby schody były komfortowe szerokoĂÊ stopnia
w użytkowaniu, powinny mieć 100–120 cm
szerokości. Zaleca się, aby w biegu było nie balustrada
więcej niż 17 stopni, a  ich liczba powinna
być nieparzysta. stopnica razem
Jeżeli chodzi o materiały wykończeniowe – tworzÈ
podstopnica stopieñ
– należy wybierać takie, aby biegi były nieśli-
skie i łatwe do sprzątania. wysokoĂÊ stopnia bieg
policzek

Najważniejsze elementy schodów.

268
 SCHODY

Jaki kształt mogą mieć biegi?

Ze względu na kształt wyróżnia się następujące typy schodów:
z jednobiegowe – najprostszy do wykonania wariant. Mankamentem jest konieczność pokonywania wielu stopni bez odpoczynku;
z dwubiegowe – w tym najpopularniejszym, wygodnym rozwiązaniu, dwa biegi skierowane w tę samą stronę łączy spocznik;
z łamane – odmiana schodów dwubiegowych, ze spocznikiem narożnym. W tym modelu biegi skierowane są do siebie pod kątem prostym;
z trójbiegowe – również są wygodne, ale ponieważ zabierają dużo miejsca, w budownictwie jednorodzinnym stosuje się je rzadko;
z zabiegowe – dość skomplikowane do wykonania. Wadą jest też różna głębokość stopni, co nie ułatwia chodzenia;
z wachlarzowe – wyglądają efektownie, ale nadają się tylko do dużych, otwartych pomieszczeń;
z spiralne – zajmują najmniej miejsca, ale są niewygodne, szczególnie dla małych dzieci i osób starszych.
Wybór kształtu schodów zależy przede wszystkim od ich lokalizacji oraz przestrzeni, jaką dysponujemy (patrz ramka Najlepsze miejsce na schody). Gene-
ralnie w mniejszych pomieszczeniach lepiej sprawdzą się schody prostsze, niemasywne, zajmujące niewiele miejsca. Na większych metrażach można sobie
pozwolić na biegi o bardziej skomplikowanych kształtach, masywne, z ozdobną balustradą.

a b c

d
e f g

Rodzaje schodów: jednobiegowe (a), dwubiegowe (b), łamane (c), trójbiegowe (d), zabiegowe (e), wachlarzowe (f), spiralne (g).

FOT. M. SZYMANIK
Czym charakteryzują się
schody żelbetowe płytowe?
To najczęściej wybierana przez inwestorów
opcja. Tego typu konstrukcje powstają na eta-
pie budowy stanu surowego. Schody żelbeto-
we są wytrzymałe, ognioodporne, nie skrzypią,
mogą mieć rozmaity kształt (choć w przypadku
bardziej skomplikowanych konstrukcji trudniej
wykonać deskowanie – trzeba więc zatrudnić
doświadczoną ekipę) i dowolne wykończenie.
Przy wykonaniu stropu, wyprowadzone
z  jego boku pręty łączy się ze zbrojeniem
schodów. Element ten musi być zakotwiony
również na dole – w fundamencie osadzonym
w gruncie bądź w stropie niższej kondygnacji.
Płytę tworzy się wylewając beton w  pochyl-
nym, podpartym od spodu deskowaniu. Be-
ton nie może mieć zbyt rzadkiej konsystencji,
Jak wykończyć biegi żelbetowe?
aby nie wypływał z szalunku. W zależności od
Najtańszym rozwiązaniem jest zastosowanie farby do betonu (po wcześniejszym usunięciu
tego, jak umiejscowione są schody, ich boczne
wszystkich nierówności), ale efekty mogą pozostawiać wiele do życzenia. Lepszym pomysłem jest
krawędzie zamyka się deskowaniem policzko-
ułożenie wykładziny dywanowej, którą przytwierdza się do podłoża specjalnym klejem. W innym
wym z obu stron lub tylko z jednej – gdy przy-
wariancie schody wykańcza się płytkami ceramicznymi. Warto wybrać produkty antypoślizgowe,
legają do ściany.
najlepiej z  ryflowaną powierzchnią. Jednak najczęściej stosowanym materiałem wykończenio-
Uwaga! Pierwszy i  ostatni stopień muszą
wym do schodów z betonu jest drewno. Mocuje się je do podłoża kołkami lub klejem do parkietu
mieć tak dobraną wysokość, aby po ułożeniu
(od strony ściany należy umieścić materiał amortyzujący). Warto wybierać gatunki twarde i wy-
warstw podłogowych nie różniły się wysoko-
trzymałe, takie jak dąb czy jesion, albo drewno egzotyczne (merbau, tek, heban, jatoba), ale ma
ścią od pozostałych.
ono swoją cenę.

269
 SCHODY
Czy warto wybrać schody gotowe?
Wśród biegów gotowych najchętniej wybierane są te z drewna. Mate-
riał ten, ceniony za naturalność, pasuje w zasadzie do każdego wnętrza.
Do ich produkcji wykorzystuje się najczęściej rodzime gatunki drewna
– dąb, buk, jesion, klon, modrzew, sosnę czy świerk.
Schody gotowe, oferowane np. w  marketach budowlanych, mają
modułową, samonośną konstrukcję. Zazwyczaj policzkową lub ze stop-
niami opartymi na belce centralnej (często wspornik ten wykonany jest
z metalu). Modele drabiniaste, składające się z dwóch belek policzko-
wych i przymocowanych do nich stopnic, są przeważnie dość strome
(kąt nachylenia do 60º), dlatego prowadzą raczej do rzadziej użytkowa-
nych pomieszczeń, np. na strych.
Tego typu schody można łatwo (z instrukcją) zamontować we wła-
snym zakresie – na etapie wykańczania domu. Wystarczy tylko przy-
twierdzić je do podłogi i stropu lub ściany za pomocą kołków rozpo-
rowych.
FOT. ATRIUM
Zobacz jak
zamontowaÊ
schody gotowe
Czy schody można wykonać ze szkła?
Tak, choć w schodach szklanych sama konstrukcja wykonana jest za-
zwyczaj ze stali, a  szklane są tylko stopnie, czasami też balustrada.
Oczywiście elementy wsporcze mogą być prawie niewidoczne, dzięki
czemu biegi dodadzą lekkości każdemu wnętrzu. Takie konstrukcje
świetnie prezentują się szczególnie w  nowoczesnych, minimalistycz-
nych przestrzeniach mieszkalnych. Stosuje się w nich przezroczyste lub
mleczne szkło hartowane – kilka warstw połączonych jest specjalną
folią, co gwarantuje bezpieczne użytkowanie. Powierzchnia może być
pokryta warstwą antypoślizgową (np. wykonaną metodą sitodruku).
Schody szklane powstają na zamówienie, mogą mieć więc kształt ide-
alnie dopasowany do wnętrza.
FOT. HARTGLASS
270
Jakie są zalety schodów na zamówienie?
Takie rozwiązanie daje dużo większe możliwości niż w przypadku schodów
gotowych, oferowanych w  szerokiej sprzedaży. Przede wszystkim to pro-
ducent dopasuje parametry schodów do pomieszczenia – a nie na odwrót.
Do punktu sprzedaży najlepiej udać się więc z projektem domu. Montażu
dokonuje przeważnie wyspecjalizowana ekipa, co ogranicza ryzyko popeł-
nienia błędu na tym etapie. Schody na indywidualne zamówienie to także
większa swoboda wyboru konstrukcji i materiału, z jakiego wykonane będą
biegi. Obok najpopularniejszych modeli drewnianych policzkowych i z bel-
ką nośną, oferowane są np. bardzo modne ostatnio schody dywanowe,
w których stopnie i podstopnie połączone są ze sobą przy krawędzi. Taki
sposób wykonania sprawia, że wyglądają tak, jakby powstały z  jednego
kawałka drewna. Zamiast drewna rodzimego, można zastosować gatunki
egzotyczne – merbau, heban, jatobę czy mahoń. Jest nie tylko trwalsze, ale
także świetnie się prezentuje.
Schody na zamówienie mogą mieć niemal dowolny kształt. Inwestorzy z za-
sobnym portfelem mogą się zdecydować choćby na efektowne biegi wa-
chlarzowe, które będą ozdobą każdego wnętrza. Można je wyposażyć np.
w ręcznie kute balustrady. Takie rozwiązanie świetnie sprawdzi się w otwar-
tych wnętrzach.
FOT. SCHODY PRUDLIK
Czy warto wybrać metalowe schody spiralne?
Metal to materiał plastyczny, z którego można łatwo wykonać schody o do-
wolnej konstrukcji. Nic więc dziwnego, że większość z  nich ma spiralny
kształt.
Takie rozwiązanie to propozycja przede wszystkim dla inwestorów dys-
ponujących ograniczoną ilością miejsca. Schody spiralne nie są zbyt wy-
godne w użytkowaniu. Nie da się po nich przenieść np. większych mebli.
Sprawdzają się więc w szczególnych przypadkach, np. jako droga na rza-
dziej użytkowane poddasze.
Ponieważ metal przenosi drgania, a  stąpanie po nim potęguje odgłos
kroków, lepiej zdecydować się na schody ze stopniami wykończonymi
drewnem, które zdecydowanie lepiej tłumi dźwięki.
FOT. RINTAL

FOT. ZAMEL
Jakie schody na strych?
Najwygodniejsze są schody składane. Ich konstrukcja to rama (którą
wbudowuje się w strop) z klapą, do której przymocowane są schody.
Składają się one z 2–3 segmentów, wsuwających się jeden w drugi lub
składających się na zawiasach tzw. taśmowych. Po rozłożeniu schody
przypominają tradycyjną drabinę ze szczeblami. Klapa jest zamykana
na zatrzaskowy zamek. Otwiera się ją naciskając na spust zamka przy
pomocy drążka. Gwałtownemu opadnięciu całej schodowej konstruk-
cji przeciwdziała skomplikowany mechanizm zawiasów, wysięgników
i  sprężyn. Kąt nachylenia takich schodów wynosi ok. 60–65°. Można
wybierać wśród modeli wykonanych z drewna, stali bądź aluminium.
Specyficzną odmianą schodów strychowych są schody nożycowe.
Różnią się sposobem składania i kształtem stopni. Profile boczne po-
szczególnych elementów składają się w harmonijkę, a zamiast szczebli
są pręty. Dlatego te schody mogą być produkowane wyłącznie ze stali
lub aluminium.
FOT. FAKRO
SCHODY
Jak oświetlić schody?
Schody nie powinny być oświetlone jedynie oprawami sufitowymi, bo świa-
tło z nich nie dotrze w wystarczającej ilości w okolice stóp – czyli tam, gdzie
jest najbardziej potrzebne. Dlatego przy schodach trzeba zaplanować do-
datkowe oświetlenie. Jednym z rozwiązań mogą być kinkiety umieszczane
na ścianie, do której schody przylegają. Innym oprawy instalowane jak naj-
bliżej stopnic – im niżej znajduje się źródło światła, tym lepiej. Optymalnym
zatem rozwiązaniem są oprawy montowane w podstopnicach lub – w przy-
padku schodów ażurowych – na spodzie stopni.
Gdzie zaplanować schody?
Przez lata schody umieszczano w zasadzie tylko w wydzielonej klatce scho-
dowej lub w  korytarzu. Najważniejszą zaletą takiego rozwiązania jest na-
turalny podział wnętrza na strefę dzienną (głośną) z salonem na parterze
oraz prywatną (cichą) z sypialniami na piętrze. Niestety, aby wydzielić klat-
kę schodową, potrzeba nawet 10 m². I choć przestrzeń pod biegami moż-
na zagospodarować, np. robiąc tam szafę czy schowek, to i tak nie każdy
może sobie pozwolić na „stratę” takiej powierzchni. Dlatego coraz częściej,
szczególnie w mniejszych domach, schody spotyka się w salonach. Zajmują
one tam ok. 5–7 m² powierzchni. Co prawda taka aranżacja zaburza podział
domu na strefę głośną i cichą, ale z drugiej strony odpowiednio dobrane
schody mogą stanowić niewątpliwą ozdobę wnętrza.
FOT. TECHNISTONE
Jakie dane są potrzebne przy zamawianiu
schodów?
Ważne są wymiary miejsca przewidzianego na schody, wielkość otworu
w stropie i jego grubość oraz wysokość kondygnacji (z uwzględnieniem wy-
sokości warstw wykończeniowych podłogi). Doradca techniczny na miejscu
wykonuje dokładne pomiary i do nich dostosowuje projekt. Inwestor wy-
biera rodzaj schodów, materiał na konstrukcję, stopnie i balustrady i akcep-
tuje jeden z kilku zaproponowanych projektów. Wpłaca zaliczkę i czeka na
montaż.
271
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Bożena – Członkini Klubu Budujących Dom,
spiralne schody użytkuje od 2005 r.
Parametry domu: murowany, powierzchnia 340 m2, dwie kondygnacje, wyso-
kość dolnej do antresoli 3,20 m.
Schody: spiralne, z  klejonego drewna sosnowego, szer. biegu 90–110 cm.
Konstrukcja – policzkowa. Stopnie – 17 szt., o wys. 17 cm, gł. do 33 cm. Balustrada
– o wys. 97 cm, słupki i poręcze – 7 x 7 cm. Oświetlenie – 2 kinkiety. Lokalizacja
– w centrum domu, w salonie.
Decyzja: sama wskazałam architektce miejsce na klatkę schodową i opowiedzia-
łam stolarzowi jak konstrukcja ma wyglądać. Okazał się artystą, nie tylko zwy-
kłym rzemieślnikiem! Kiedy przyjechał z wykonanym zamówieniem i wniósł do
salonu piękną kręconą wangę środkową, wiedziałam że w lot pojął moje intencje.
Wcześniej długo z nim rozmawiałam o materiale, kształcie. Tłumaczyłam mu np.
że chciałabym, żeby schody i poręcze wyglądały, jak spływająca gęsta śmietana.
Usilnie namawiał mnie na drewno dębowe, albo jesionowe, lecz ja upierałam się
przy sosnowym. Uprzedzał, że takie stopnie szybko się wytrą, zaczną skrzypieć,
a ja mówiłam, że właśnie o taki efekt najbardziej mi chodzi. Wreszcie zrezygno-
wał z dalszej perswazji i zgodził się na sosnę. Zdecydowanie sprzeciwił się wybra-
niu desek z… sękami. Powiedział, że jest uczciwym fachowcem i nie może tego
zrobić. Po miesiącu wrócił z gotowymi schodami. Kiedy je zamontował, oniemia-
łam z wrażenia. Szczególnie zauroczyły mnie wygięte wangi i dusza wyprofilo-
wana w łezkę. Majstersztyk!
Rady i przestrogi:
– W zasadzie spiralne schody same stabilnie stoją na szerokiej podstawie i tyl-
ko dla nadania większej sztywności policzkowej konstrukcji stolarz przymocował
ją do stropu przy antresoli i do podłogi na parterze. Wygiętą balustradę „złapał”
na metalowy uchwyt i również przykręcił do stropu. Montaż zajął mu pół dniów-
ki. Tak jak go prosiłam, użył odpowiednio wysezonowanego i obrobionego drew-
na sosnowego, ale niczym go nie wykańczał. Zrobiłam to sama po montażu, wo-
skami w kilku kolorach, ponieważ zależało mi na upodobnieniu sosny do drewna
egzotycznego, z którego mam meble. Woskowanie powtarzam raz, albo 2 razy
w roku. Zawsze kładę kilka warstw. Najpierw barwiącymi woskami, po nich idzie cie-
niutka warstwa bezbarwna, schnie 3 dni i zaczynam polerowanie miękkimi szma-
tami. Zapach woskowanego drewna jest fantastyczny. Przez kilka miesięcy widać,
że drewno jest odświeżone i zadbane, potem matowieje.
– Schody są przewygodne! Mimo, że bieg tworzy szereg nieforemnych wachlarzo-
wych stopni, chodzi się po nich bezpiecznie i komfortowo. Nie lubię masywnych
balustrad i poręczy. Moje są delikatne i znajdują się na dobrej wysokości, rozkłada-
jąc obie ręce można się na nich wesprzeć. To bardzo pomaga przy schodzeniu, ale
tak samo przydaje się w wędrówce w górę. Minęło 13 lat, a ciągle bezskutecznie
czekam na pierwsze skrzypnięcie i wytarcie się drewna.
Koszty: 28 000 zł.
Á Spiralne schody
wykonano zbdrewna
sosnowego, które Boĝena
wïasnorÚcznie woskuje.
à Artystycznie wygiÚte
policzki (wangi) sÈ
najwiÚkszÈ ozdobÈ klatki
schodowej.
Monika i Łukasz – Członkowie Klubu Budujących
Dom, dwubiegowe schody użytkują od 2011 r.
Parametry domu: murowany, pow. 143 m2, dwie kondygnacje, wysokość dol-
nej 2,85 m.
Schody: o szer. 101 cm, dwubiegowe ze spocznikiem na wys. 2/3 kondygna-
cji. Konstrukcja – żelbetowa, wykonana w stemplowanym szalunku. Stopnie –
11+6 szt. o wys. 17,5 cm, gł. 30 cm. Wykończone klejonym warstwowo drewnem
merbau. Spocznik – o wym. 103 x 195 cm. Balustrada – o wys. 100 cm; wykona-
na z drewna i stali. Oświetlenie – 2 kinkiety oraz taśmy LED. Lokalizacja – w cen-
trum domu, w salonie.
Decyzja: Łukasz – choć w projekcie gotowym architekci narysowali schody ażu-
rowe, woleliśmy oprzeć je na tradycyjnej konstrukcji z żelbetu. Nasi murarze sami
dobrze rozliczyli wszelkie wymiary lanej konstrukcji. Później parkieciarz wykoń-
czył ją klejonym drewnem merbau, wycinając stopnice z… blatów kuchennych.
To jego prosty, pomysłowy patent! Blaty kupiliśmy w tym samym sklepie z drew-
nem egzotycznym, co parkiet merbau. Podstopnice wykończyłem sam, przykle-
iłem resztki płyt gresu, którym wykończyliśmy część posadzek na parterze. Pod
względem materiałów schody są kontynuacją wystroju przestrzeni dziennej. Nie
chcieliśmy mieć w salonie, pod biegiem, wolnej przestrzeni, bo taka zawsze wy-
gląda dziwnie, nie wiadomo jak ją wykończyć i tylko zbiera kurz. Zamknęliśmy ją
ścianką, pozostawiając wąską wnękę na szafkę. Wykorzystaliśmy natomiast wyższą
wnękę pod spocznikiem i urządziliśmy w niej spiżarnię z wejściem od strony anek-
su gospodarczego przy garażu. Dwa lata mieszkaliśmy bez balustrady, ale biegi
są szerokie, więc czuliśmy się bezpiecznie – córka miała już wtedy 11 lat. Klejoną
ramę balustrady stolarz również wykonał z drewna egzotycznego. Drewno zabej-
cował na odpowiedni kolor. Balustrada ma poprzeczki ze stali nierdzewnej, wy-
gląda lekko. Nie widać na niej elementów montażu do schodów, ściany i stropu.
Taśmy LED przykleiłem pod co drugą stopnicą. Dobrze oświetlają trakt góra-dół,
zapalamy je łącznikiem schodowym.
Rady i przestrogi:
– Monika: poprosiliśmy parkieciarza, żeby parkiet i stopnice z blatów kuchennych
pomalował matowym dwuskładnikowym lakierem, bo takie zabezpieczenie drew-
na jest najwygodniejsze w późniejszym użytkowaniu. Nie chcieliśmy bawić się
w olejowanie, woskowanie. Lakier jest twardy i wytrzymały, nie rysuje się. Myjemy
go ciepłą wodą z delikatnym płynem. Przez 7 lat użytkowania na drewnie nie ma
śladów zniszczenia, chociaż mamy psa i kota. Listwy, obrysowujące stopnie, stano-
wią dobrą ochronę przed ochlapywaniem ścian podczas mycia schodów. Warto je
mieć! Same schody są wygodne. Spocznik jest obszerny, a przestrzeń nad nim wy-
soka, więc możemy swobodnie obrócić na nim długie przedmioty i meble, na stry-
chu przechowujemy np. meble ogrodowe i parasol.
– Łukasz: z precyzyjnym wylaniem żelbetowej konstrukcji, co zawsze jest ogrom-
nie trudne, murarze poradzili sobie dobrze. Dolne stopnie od razu miały idealne
wymiary, tylko w górnych trochę się rozjeżdżały. Klejąc podstopnice, musiałem
nanosić coraz grubszą warstwę kleju, niwelując zbyt dużą głębokość, a w tych na
poddaszu nawet podkładałem kawałek płyty g-k. Wykańczanie schodów nie było
drogą przez mękę!
Koszty: schody 8500 zł, balustrada 3500 zł.
Á WïaĂciciele zabudowali
przestrzeñ pod konstrukcjÈ
zbĝelbetu, pozostawili tylko
wnÚkÚ na wÈskÈ szafkÚ.
à Spocznik obwym. 103
x 195 cm jest wygodny
wbprzenoszeniu sprzÚtu
ibmebli.

Bogusia – Członkini Klubu Budujących Dom,
schody użytkuje od 2016 r.
Parametry domu: murowany, o pow. 420 m2, 3 kondygnacje.
Schody: o szer. 120 cm, jednobiegowe do piwnicy, zabiegowe na poddasze
użytkowe. Konstrukcja – żelbetowa, w szalunku z desek. Stopnie – wys. 17 cm,
gł. 29 cm, wykończone płytami granitu multicolor green. Podstopnice – z gra-
nitu w kolorze czarnym. Balustrada – wys. 100 cm, ze stali nierdzewnej i harto-
wanego szkła. Oświetlenie – halogeny na ścianie zamontowane co 3–4 stopnie.
Lokalizacja – w wewnętrznym holu.
Decyzja: schody są u nas częścią reprezentacyjnej strefy dziennej, dlatego starałam
się wykończyć je solidnie i materiałami pasującymi do wystroju parteru. Podłogi
wykończyłam szarym granitem, więc poleciłam kamieniarzom położyć go również
na schodach, z tym że na podstopnicach zastosowałam czarny kamień. Wybrałam
granit, ponieważ jest to kamień bardzo twardy i trwały, z nim na pewno uniknę
remontu przez kilkadziesiąt lat. Jeśli nawet wierzchnia polerowana powierzchnia
kamienia lekko się zarysuje, łatwo będę mogła ją odnowić specjalnymi środka-
mi. Zamówiłam balustrady ze stali nierdzewnej i hartowanego szkła, projektant-
ka wnętrz podpowiedziała jeszcze o dodaniu wzdłuż bocznej ściany poręczy ze
stali. Ze względu na bezpieczeństwo sześcioletniego synka balustrada jest pełna.
Na bocznej ścianie, co 3 stopnie, kazałam zamontować halogeny LED. Zapytałam
kamieniarza, co myśli o oświetleniu stopni taśmami LED. Absolutnie mi to odra-
dził, mówiąc że LED-y będą odbijać się w kamieniu i wszystkiego będzie za dużo.
Rady i przestrogi:
– Nie mogę ukrywać – polerowany granit jest twardy i śliski, a kanty schodów ostre.
Dlatego kupiłam wszystkim domownikom obuwie z gumowanymi podeszwami
i nauczyłam syna, że po schodach chodzi się tylko powoli, trzymając poręczy. Na
początku trochę się bałam o jego bezpieczeństwo. Na szczęście ani on, ani nikt inny
nie pośliznął się na schodach. Balustrada o wys. 1 m bardzo pomaga w chodzeniu
od poziomu -1, przez parter, do poziomu +1 a poręcz na bocznej ścianie jest bar-
dzo wygodna. Radzę koniecznie założyć poręcze z obu stron.
– Jestem zadowolona z wyglądu schodów, bo cały wystrój parteru wygląda spój-
nie i elegancko. Celowo wybrałam granit z niebrudzącym się wzorem i kolorem,
ale i tak w praktyce wyszła mała rzecz – oświetlone z boku halogenami stopnie
są na wysokości wzroku i widać na ich gładkiej powierzchni każdy pyłek i okruch.
Granit jest bardzo łatwy w pielęgnacji, bo kamieniarze zaimpregnowali go i na-
kazali używać do mycia tylko ciepłej wody. Ja niekiedy używam jeszcze wilgot-
nych chusteczek z preparatem do kamienia, wtedy pięknie się błyszczy. Szerokość
i nachylenie biegów oceniam jako komfortowe.
Koszty: schody z materiałem i robocizną 32 500 zł + balustrady i poręcze 12 900 zł.
à Schody wykoñczono trwaïymi materiaïami: granitem, stalÈ nierdzewnÈ,
szkïem oraz oĂwietlono bocznymi halogenami LED (zaïoĝono je co 3 stopnie).
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Basia i Marcin – Członkowie Klubu Budujących
Dom, schody użytkują od 2007 r.
Parametry domu: murowany, pow. 170 m2, dwie kondygnacje, wysokość dolnej
kondygnacji do antresoli 3 m.
Schody: jednobiegowe, szer. 92 cm. Konstrukcja – wspornikowa i na jednej bel-
ce. Stopnice – 17 szt. o gł. 30 cm, gr. 4 cm; wykonane z klejonego drewna dębo-
wego, zabezpieczonego olejem i woskiem. Balustrada – wys. 90 cm, wykona-
na z drewna dębowego, rozstaw tralek co 18 cm, pochwyt 6 x 5 cm. Oświetlenie
– halogeny przy stopniach. Lokalizacja – w salonie i kuchni, w centrum budynku.
Decyzja: kiedy projektowaliśmy dom, wymyśliliśmy minimalistyczne schody
wspornikowe bez balustrady. Na ścianie miały wisieć tylko drewniane stopnice.
Realizację awangardowego projektu zweryfikowało życie. Mieliśmy trudności
ze znalezieniem wykonawcy potrafiącego wykonać takie schody, a później do-
szła jeszcze troska o bezpieczeństwo córek. Kiedy znaleźliśmy doświadczonego
stolarza, uzgodniliśmy, że zgodnie z pierwotnym projektem stopnice zamontu-
je do ściany na długich kotwach chemicznych, lecz doda na ich końcu nieplano-
waną wcześniej balustradę, a pod nią i pod biegiem – belkę z klejonego drewna.
Wybraliśmy drewno dębowe.
Rady i przestrogi:
– Marcin: w trakcie budowy najpierw zleciłem wylanie w ścianie salonu, na okre-
ślonej wysokości wzdłuż zaplanowanego długiego biegu schodów, ukośnej żel-
betowej belki. Była uwzględniona w projekcie budynku, a potrzebna – do wkle-
jania w nią kotew chemicznych. Musiałem uważać, żeby potem zmieściły się pod
nią drzwi do gabinetu! Kiedy przyszedł czas na zbudowanie biegu, rzemieślnik
przywiózł na miejsce materiał i sprzęt, bez pośpiechu rozpoczął pracę. Pracował
starannie, ale wolno. Uprzedził mnie, że jest stary i zamierza działać w swoim ryt-
mie. Dla nas najważniejszy był efekt końcowy, na który cierpliwie czekaliśmy.
W trakcie montażu drewnianej belki pod balustradę, okazało się, że klejone drew-
no trochę popękało, dlatego poprosiłem o pokrycie jej fornirem dębowym. Fornir
zasłonił brzydkie miejsca. Na etapie mocowania kotew i stopnic – każdą stopnicę
przytrzymują 2 kotwy – prace ślimaczyły się, bo wklejanie kotew wymaga precy-
zji. Ale schodów systematycznie przybywało. Fragmenty kotew, widoczne mię-
dzy ścianą a drewnianymi stopnicami, wykonawca zasłonił metalowymi tuleja-
mi, więc te łączenia wyglądają ładnie. Ostatnio zauważyłem, że tylko przy jednym
z nich wykrusza się tynk.
– Basia: przykleiłam na brzegu stopnic antypoślizgowe taśmy, bo kiedy ich jeszcze
nie było, córki urządzały sobie ze schodów zjeżdżalnię. Bałam się wypadku, połama-
nia, mimo że bieg jest teraz bardziej płaski niż zaplanowany na początku, w trakcie
budowy stolarz dodał jeden stopień. To była dobra zmiana, podobnie jak dodanie
balustrady. Bezpieczeństwo na schodach jest najważniejsze! Stolarz zaimpregno-
wał drewno olejem z barwnikiem i od tamtej pory raz zawoskowałam balustradę,
bo się trochę wytarła. Schody są bardzo wygodne, świetnie nosi się po nich długie
przedmioty, nie zajmują dużo miejsca, zdobią strefę dzienną. Skrzypią, ale to miły
dźwięk pracującego drewna.
Koszty: schody z balustradą i robocizną 26 000 zł.
Á Widok od doïu na dekoracyjny
aĝurowy bieg schodów.
à Stopnice zbklejonego dÚbu
zamocowano na kotwach
chemicznych do ĝelbetowej belki
(wylanej wbĂcianie). Widoczne
fragmenty kotew zakryto
ozdobnymi metalowymi tulejami.
 N AW I E R Z C H N I E
Alejki wdogrodzie idpodjazdy dla Od czego zacząć planowanie traktów
na posesji?
samochodów to elementy spotykane
Otoczenie domu warto zaprojektować – podobnie jak robi się z pla-
niemal na kaĖdej posesji. MoĖna je nem budynku. Mimo że w  tym pierwszym przypadku jest znacznie
łatwiej, prace najlepiej zlecić specjalistom i zatrudnić architekta krajo-

wykonaË na wiele sposobów,

brazu. Jeżeli nie możemy sobie pozwolić na taki wydatek, z pomocą
przyjdą nam producenci nawierzchni ogrodowych, którzy przy zaku-
pie materiałów oferują bezpłatne projekty lub programy do aranżacji
róĖniÉcych si× nakíadem pracy posesji.
Najważniejsze jest określenie położenia i wielkości podjazdu dla sa-
idārodków. NiezaleĖnie od wybranego mochodu oraz chodników. Choć obszerne place ułatwiają manewro-
wanie autem, nie są wskazane na mniejszych działkach, na których

rozwiÉzania, utwardzona nawierzchnia mogłyby zdominować otoczenie domu. Przyjmuje się, że minimalna
szerokość podjazdu to 3 m, a długość 6 m. Wygodny chodnik łączący

powinna byË stabilna, komfortowa

furtkę z wejściem do domu powinien mieć 1,2–1,5 m szerokości, na-
tomiast ścieżki w ogrodzie mogą być węższe – zazwyczaj wystarczy
0,8–1 m. Powinny one prowadzić wszędzie tam, gdzie często się cho-
wduĖytkowaniu iddobrze komponowaË dzi – w kierunku grilla, altany, domku z narzędziami, placu zabaw czy
oczka wodnego. Utwardzić warto też te miejsca, w  których w  przy-
si× zdotoczeniem domu. szłości będziemy chcieli wznieść inne konstrukcje.
Warto pamiętać, że choć nawierzchnie ogrodowe o nieregularnych
kształtach wyglądają efektownie, to w  przypadku wielu materiałów
ułożenie łuków, zaokrągleń czy wcięć jest bardziej pracochłonne i co
za tym idzie – pochłonie więcej środków.

Jaki kolor nawierzchni?

FOT. POLBRUK
Dobór kolorystyki jest kwestią gustu, ale specjaliści radzą, by nie przesadzać
z mieszaniem barw – 2 albo 3 odcienie w ogrodzie to maksimum. W przy-
padku kostki dobrym pomysłem jest wydzielenie w obrębie podjazdu innym
kolorem traktu dla pieszych. Ważne, by nawierzchnia dobrze komponowała
się z elewacją domu, pasowała do ogrodzenia i elementów małej architektu-
ry oraz nie dominowała nad ogrodową roślinnością. Bo choć podjazd i trakty
piesze pełnią ważną rolę na posesji, powinny pozostać tłem dla znajdujących
się na niej obiektów.
FOT. IBF

Jakie są zalety kostki betonowej?

Kostka betonowa to najczęściej wybierany materiał do wykańczania
nawierzchni ogrodowych. Popularność zawdzięcza przystępnej cenie
i  zróżnicowanemu wzornictwu (drobne elementy lepiej prezentu-
ją się na mniejszych powierzchniach, większe – ułożone w rozmaite
wzory – lepiej wyglądają na większych płaszczyznach). Podczas gdy
jeszcze kilka lat temu bruk betonowy dostępny był tylko w szarym ko-
lorze, teraz do dyspozycji mamy także inne barwy. Inną zaletą kostki
jest żywotność – prawidłowo zbudowana nawierzchnia posłuży na-
wet 50 lat.

274
 NAWIERZCHNIE

FOT. SEMMELROCK
Czy alejki i podjazd z betonu to dobry pomysł?
Wylewany beton był przez laty najpopularniejszym materiałem, z  którego
wykonywano alejki i podjazd na posesji. Tego typu trakty nie prezentują się
jednak zbyt estetycznie i łatwo pękają, dlatego materiał ten został wyparty –
przede wszystkim przez kostkę betonową. Dostępna jest w szerokiej gamie
wzorów i kolorów, co pozwala uzyskać dużo ciekawsze efekty, niż w przypad-
ku tradycyjnego betonu.

Czy impregnacja kostki jest niezbędna?

Kostkę należy zaimpregnować (o ile nie jest zaimpregnowana fabrycznie), co
ją wzmocni, uszczelni i uodporni na czynniki atmosferyczne. Zmniejsza się
też w ten sposób jej nasiąkliwość (ok. 10%), dzięki czemu mrozoodporność
wzrasta o ok. 50%, a odporność na ścieranie o ok. 40%.
Zaimpregnowana nawierzchnia jest też mniej podatna na powstawanie
wykwitów na skutek działania wody i wilgoci. Impregnat nanosi się po uło-
żeniu nawierzchni.
FOT. LIBET

Jak prawidłowo wykonać podbudowę pod kostkę?

Trwałość nawierzchni z kostki zależy jednak przede wszystkim od właściwego wykonania podbudowy. Prace zaczyna się od usunięcia humusu i osadzenia
po bokach wykopu krawężników. Kolejnym krokiem jest ułożenie pasów geowłókniny. Dzięki temu podbudowa kostki jest oddzielona od gruntu rodzime-
go. Następnie usypuje się 10–30 cm tłucznia (grubsza warstwa na podjeździe), który pełni rolę warstwy nośnej i filtracyjnej, a potem zagęszcza podbudowę
wibratorem. Kolejną warstwę stanowi 5 cm piasku, na którym – po wyrównaniu – układa się kostkę. Jej brzegi należy dobijać gumowym młotkiem, aby ele-
menty ciasno do siebie przylegały. Aby zmniejszyć nasiąkliwość nawierzchni, zwiększyć jej odporność na ścieranie i powstawanie wykwitów, kostkę należy
zaimpregnować – o ile nie zrobiono tego fabrycznie. Na końcu szczeliny pomiędzy elementami wypełnia się piaskiem.
FOT. BUSZREM

Jak układać płyty ażurowe z betonu?

Płyty ażurowe znajdują zastosowanie zwłaszcza do wykonywania
podjazdów dla samochodów. Zaletą tego materiału jest szybkie
przesiąkanie wody opadowej do podłoża. Ponadto otwory w płytach
zwiększają przyczepność nawierzchni.
Elementy te dostępne są w różnych kształtach i kolorach. Najpo-
pularniejsze są płyty szare, czerwone i brązowe. Ich grubość na pod-
jeździe dla samochodów osobowych powinna wynosić przynajmniej
10 cm.
Płyty ażurowe układa się na takiej samej podbudowie, jaką wy-
konuje się pod kostkę. Jeżeli jednak będą one wypełnione nie kru-
szywem, a żyzną ziemią, w której wyrośnie trawa, 5-cm warstwa pod-
kładowa piasku powinna być wymieszana z kompostem. Po obsianiu
kratek trawą trzeba pamiętać o jej regularnym podlewaniu. Poza tym
przez kilka pierwszych tygodni od siewu, należy ograniczyć do mini-
mum wchodzenie i wjeżdżanie na płyty.

275
 NAWIERZCHNIE

Jaka grubość kostki? Czym charakteryzuje się bruk drewniany?

Na ścieżkach i  podjazdach dla samochodów osobowych stosuje się ele-
menty o  chropowatej, antypoślizgowej powierzchni, o  grubości przynaj-
mniej 6  cm. Dla pojazdów przekraczających 3,5 t zaleca się użycie kostki
o grubości minimum 8 cm. Warto taką ułożyć również przed bramą wjazdo-
wą, gdzie przeważnie zatrzymują się samochody dostawcze, kurierskie itp.
FOT. BUSZREM
Wykonane z niego ścieżki ogrodowe świetnie się prezentują – wyglą-
dają naturalnie i  bardzo dobrze komponują się z  zielenią. Niestety,
nie są tak trwałe, jak nawierzchnie z betonu. Poza tym pod wpływem
wody robią się bardzo śliskie. Najdłużej posłużą elementy dębowe.
Są jednak droższe od mniej trwałego bruku sosnowego lub świerko-
wego.
Takie wykończenie traktu może mieć postać impregnowanych ko-

stek (najczęściej o wymiarach 10 × 10 × 5 cm) lub bali o średnicy od

8 cm wzwyż. Jeżeli podłoże jest przepuszczalne, po usunięciu humu-
su wystarczy usypać 5–10 cm warstwę piasku i po jego zagęszczeniu
ułożyć drewniane elementy. W  przypadku podłoża gliniastego, pod
piaskiem niezbędna będzie dodatkowa 10–15 cm warstwa filtrująca
ze żwiru.
Bruku nie należy układać na styk, ponieważ drewno pod wpływem
warunków atmosferycznych pęcznieje i się kurczy. Szczeliny pomię-
dzy elementami uzupełnia się drobnym piaskiem.
Zaimpregnowane kostki i bale dostępne są w cenie 40–60 zł/m².

FOT. KAMAL
Zobacz jak
czyĂciÊ kostkÚ
betonowÈ
Czy podjazd można wykonać z kruszywa?
Tak, wielu inwestorów decyduje się na ten wariant, co wynika z  niskich
kosztów inwestycyjnych. Trzeba jednak pamiętać, że kruszywo należy regu-
larnie uzupełniać, a wiosną ubijać. Poza tym podłoże łatwo zarasta roślin-
nością, dlatego trzeba ją systematycznie usuwać. Podczas długotrwałych
opadów i roztopów nawierzchnia może również rozmiękać.
Aby wydłużyć jej żywotność, należy wykonać ją z kilku warstw materiału
o  różnym uziarnieniu – im wyżej, tym drobniejszy. Podobnie jak w  przy-
padku poprzednich nawierzchni, prace zaczyna się od usunięcia humusu,
ułożenia geowłókniny i  wysypania ok. 20 cm warstwy tłucznia. Na takiej
Z czego wykonać krawężniki,
podbudowie tworzy się 10 cm warstwę z grubego żwiru oraz wierzchnią, obrzeża i palisady?
ok. 5 cm warstwę z miału kamiennego lub żwiru dekoracyjnego. Nie należy
stosować kruszywa z miękkich skał – dolomitu, marmuru – i pokruszonych Wszystkie wymienione elementy mogą być betonowe, kamienne lub
cegieł, ponieważ będą się pylić. Układając kolejne warstwy, trzeba pamiętać z tworzyw sztucznych.
o polewaniu ich wodą i dokładnym ubijaniu. Obrzeża należy układać tak, by nie wystawały ponad płaszczyznę
nawierzchni.
Krawężniki natomiast wkopuje się w grunt tak, by nieco wystawa-
ły ponad ścieżkę. Na podjazdach i w innych miejscach, gdzie będą się
Czym są płyty deptakowe? poruszać samochody, krawężniki muszą być osadzone na ławach be-
tonowych. Na ścieżkach przeznaczonych dla pieszych wystarczające
Wykonane z tych elementów ścieżki ogrodowe wyglądają naturalnie i ory-
będą obrzeża.
ginalnie. Wariant ten jest również bardzo łatwy i szybki w realizacji.
Palisady polecane są do układania na niewysokich nasypach, gdyż
Oferowane w sprzedaży płyty deptakowe mają zazwyczaj nieregularne,
zapobiegają osuwaniu się ziemi.
owalne kształty. Betonowe elementy o średnicy 40–60 cm mogą mieć fak-
turę kamienia lub imitować drewno. Jeżeli ziemia pod trawnikiem nie jest
grząska, płyty można układać (w odstępie kilkunastu centymetrów) bezpo-
FOT. ELEKTRA

średnio na trawie – szczególnie przy wytyczaniu rzadziej używanych trak-

tów. Podłoże można też utwardzić, usypując cienką warstwę żwiru i piasku.

Jak zabezpieczyć trakty na posesji

przed oblodzeniem?
Na ścieżkach i  podjazdach z  kostki brukowej może być ślisko, ale można
temu zapobiec, jeśli pod nawierzchnią zainstaluje się system przeciwoblo-
dzeniowy. Mogą go tworzyć:
z kable grzejne, których długość dobiera się zależnie od wielkości po-
wierzchni i potrzebnej mocy grzewczej (na powierzchniach odkrytych po-
trzeba 250–300 W/m2);
z maty grzejne, produkowane w  gotowych zestawach przygotowanych
do bezpośredniego ułożenia.

276
 TA R A S Y
Najpopularniejszym sposobem na Czy taras jest potrzebny?
wykonanie tarasu jest uíoĖenie kostki Pytanie to można uznać za retoryczne, ponieważ możliwość posiada-
nia tarasu to jeden z  najważniejszych argumentów za własnym do-
betonowej na gruncie. Wielu mem. W  ciepłe dni jest on idealnym miejscem do relaksowania się,
pracy czy spożywania posiłków blisko natury. W budownictwie jed-

zwolenników majÉ teĖ tarasy na norodzinnym element ten zastąpił balkony, które spełniały tę funkcję
na piętrach przed laty, a obecnie są znacznie mniej popularne.

betonowej píycie, wykoïczone

píytkami. Ale to nie jedyne warianty. Czy są jakieś ogólne zasady dotyczące
budowy tarasów?
Amatorzy naturalnych rozwiÉzaï Aby taras dobrze spełniał swoją rolę, musi być solidnie wykonany –
jest przecież stale wystawiony na działanie niekorzystnych warunków
mogÉ wybraË drewno, adinwestorzy atmosferycznych – deszczu, śniegu, bardzo niskiej i  wysokiej tem-
peratury. Letni salon nie może być też zbyt mały. Aby wygodnie się

zdzasobniejszym portfelem – bardzo z  niego korzystało, powinien pomieścić przynajmniej standardowej

wielkości stół ogrodowy z  czterema krzesłami. Do tego należy doli-

modny ostatnio kompozyt.

czyć miejsce na grill lub przestrzeń dla dzieci. Dlatego wygodny taras
powinien mieć minimum 20 m² powierzchni.

FOT. LIBET
Kiedy zaplanować taras?
Technologia jego budowy jest często określona w  projekcie budowlanym,
co nie oznacza, że nie można wprowadzać w  nim poprawek. Ten element
można również wykonać w istniejącym budynku, choć w takim przypadku
prace budowlane są uciążliwsze i droższe (ze względu na dodatkowe koszty
transportu materiałów) niż podczas wznoszenia domu.
FOT. OPOCZNO

Zobacz jak
wykonaÊ taras
na gruncie

Czy taras na płycie wykończony płytkami

jest dobrym wyborem?
Tego typu taras jest od lat jednym z najpopularniejszych rozwiązań.
Niestety, bardzo często podczas jego wykonywania popełniane są
błędy, co skutkuje odspajaniem się płytek od podłoża. Brak dylatacji,
zastosowanie do klejenia płytek kleju zwykłego zamiast elastyczne-
go, nierównomierne naniesienie zaprawy klejącej pod płytki czy za-
stosowanie elementów ceramicznych o zbyt dużych rozmiarach – to
najważniejsze z nich. Dlatego decydując się na tę technologię, prace
należy zlecić doświadczonej ekipie wykonawczej.

278
 TARASY

Jak prawidłowo wykonać taras na płycie wykończony płytkami?

Prace zaczyna się od usunięcia ziemi urodzajnej, wyrównania terenu, usypania warstwy piasku i dokładnego zagęszczenia podwaliny. Na tak przygotowanej
powierzchni wylewa się betonową płytę o grubości ok. 10 cm. Beton powinien mieć klasę co najmniej C12/15. Na płycie tarasu koniecznie trzeba umieścić
hydroizolację – w postaci dwóch warstw papy podkładowej na osnowie z włókien szklanych lub folii z tworzyw sztucznych. Następnie tworzy się warstwę
wyrównawczo-spadkową o grubości przynajmniej 4 cm, wykorzystując beton (klasy przynajmniej C12/15) lub masę posadzkową. Każdy taras musi mieć min.
1% spadek w kierunku ogrodu, dlatego jeśli sama płyta betonowa nie ma takiego nachylenia, to należy odpowiednio ukształtować warstwę spadkową. Ko-
lejnym krokiem jest ułożenie izolacji podpłytkowej z elastycznej zaprawy wodoszczelnej lub płynnej folii. Jej zadaniem jest ochrona przed wnikaniem przez
spoiny i mikropęknięcia wody w betonowe podłoże. Następnie układa się płytki, aplikując zaprawę zębatą pacą zarówno na podłoże, jak i na kafelki. Istotne
jest, aby klej został rozprowadzony równomiernie – w przeciwnym razie pod płytkami zostaną puste przestrzenie, w których będzie zatrzymywać się woda.
Po dociśnięciu płytki dochodzi do wyciśnię-
cia zaprawy na całym jej obwodzie.
Uwaga! Na tarasie muszą być wykona- elastyczna zaprawa pïytki ceramiczne
ne dylatacje, które niwelują naprężenia uszczelniajÈca
mogące powodować pękanie poszczegól- (folia wbpïynie lub,
tzw. szlam izolacyjny)
nych warstw. Najważniejsza jest ok. 2-cm
szczelina oddzielająca taras od ścian domu.
Wypełnia się ją elastycznym materiałem – dylatacja
taśmą dylatacyjną, ewentualnie paskiem brzegowa
styropianu. Dylatacje o szerokości ok. 1 cm,
wypełniane specjalnym silikonem, tworzy
się też w płycie dociskowej i pomiędzy płyt-
kami. Powinny one dzielić powierzchnię ta-
rasu na pola o wymiarach 3 × 3 m.
warstwa
Aby zniwelować naprężenia konstrukcji,
wyrównawczo-
które powstają na skutek zmian tempera- -spadkowa
tury, należy stosować wyłącznie elastyczną (beton lub masa hydroizolacja
zaprawę i fugę (szerokości minimum 5 mm). posadzkowa, (zbpapy lub folii)
Z tego samego powodu warto wybrać płyt- min. 4 cm)
ki o  niezbyt dużych rozmiarach – o  boku
pïyta betonowa
20–30 cm. Dobierając ceramikę na taras
(10 cm) klej elastyczny
warto zainwestować w  produkty wysokiej
jakości – nienasiąkliwe, antypoślizgowe,
zagÚszczony piasek
odporne na ścieranie, a  przede wszystkim
grunt rodzimy
mrozoodporne. Jeżeli nie zastosujemy się
do tych rad, posadzka może ulec zniszcze-
niu już po pierwszej zimie. Taras na płycie wykończony płytkami.

FOT. BRUK-BET
Jak układać płytki na tarasie?
Zaprawę klejącą nakłada się zębatą pacą zarówno na płyt-
kę, jak i na podłoże. Elastyczny klej powinien pokrywać całe
podłoże i  spodnią stronę płytki, aby w  pustych przestrze-
niach nie gromadziła się woda i nie powodowała po jakimś
czasie odspajania się okładziny.
Do fugowania płytek przystępuje się najczęściej po 2–
3 dniach od ich przyklejenia. Spoina powinna mieć szero-
kość min. 5 mm. Nadmiar masy usuwa się pacą ze zwilżoną
gąbką, ruchami ukośnymi w stosunku do siatki fug
Płytki cokołowe należy oddylatować od pozostałych.
Szczelinę dylatacyjną narożnika wypełnia się sznurem dyla-
tacyjnym, a następnie zakrywa go warstwą silikonu.

Czy betonową płytę tarasową

można wykończyć malując farbą?
Tak, to jeden z  tańszych wariantów wykonania tarasu. Do
malowania przeznaczone są specjalne farby do betonu,
o różnych kolorach. Nadają nawierzchni szczelność, antypo-
ślizgowość i umożliwiają uzyskanie innego koloru niż szary.
Farbę nakłada się na oczyszczoną i  zagruntowaną specjal-
nym preparatem do gruntowania betonu płytę.

279
 TARASY

Czym charakteryzuje się taras z powłoką?

To rozwiązanie zyskujące na popularności. Polega na naniesieniu na betonową płytę żywicy poliuretanowej bądź epoksydowej. Pokrywając nimi betono-
we podłoże można uzyskać idealnie równą,
trwałą i łatwą w pielęgnacji powierzchnię.
W zależności od grubości i sposobu ukła- powïoka zbĝywicy
dania, tego typu posadzki dzieli się na:
z cienkowarstwowe – nakłada się je tech- dylatacja brzegowa
niką malarską w  dwóch lub trzech war-
stwach o grubości 0,5–1 mm;
z grubowarstwowe, samorozlewne –
kilka warstw lakieru podkładowego i  na-
wierzchniowego o grubości 2–5 mm rozpro-
wadza się za pomocą pac, a następnie roluje
wałkiem kolczastym w celu odpowietrzenia;
warstwa
z grubowarstwowe, szpachlowe – grub-
wyrównawczo-
sza warstwa (często z  dodatkiem kruszyw) -spadkowa
rozprowadzana jest i  zacierana ręcznie lub (beton lub masa
mechanicznie. posadzkowa,
Żywice występują w wielu wariantach ko- min. 4 cm)
hydroizolacja
lorystycznych. Na tarasy polecane są przede
(zbpapy lub folii)
wszystkim odporne na promieniowanie UV pïyta betonowa
produkty poliuretanowe. (10 cm)
Wykonanie tego typu posadzki nie jest pro- zagÚszczony piasek preparat
ste (i tanie), wymaga bowiem zastosowania gruntujÈcy do
odpowiednich proporcji żywic, niezbęd- betonu
nych przerw technologicznych, specjali-
stycznych narzędzi itp. Dlatego takie prace grunt rodzimy
Warstwy tarasu na płycie z powłoką z żywicy.
warto zlecić fachowej ekipie.

Z czego wynika popularność tarasów na gruncie?

Wykonanie betonowej płyty – czyli wariant, który dominował przez lata – jest dość kosztowne i czasochłonne, dlatego wielu inwestorów wybiera prostsze
i tańsze rozwiązanie – taras z nawierzchnią z kostki. Można go wykończyć betonową kostką lub płytami tarasowymi. Oferta rynkowa w tym segmencie jest
bardzo szeroka, co pozwala na uzyskanie dowolnych wzorów i kolorów oraz dopasowanie nawierzchni do charakteru budynku. Wygląd tarasu zależy też od
odległości pomiędzy progiem drzwi tarasowych a poziomem terenu na posesji. Kostkę bądź płyty można ułożyć na równi z powierzchnią działki, na niewiel-
kim nasypie (ze zboczami ze skalniakiem lub trawą), bądź na sporym podwyższeniu – z brukowanymi schodami. Niezależnie od wysokości posadowienia,
taras musi mieć ok. 1% spadek.

Jak wykonać taras na gruncie wykończony kostką betonową?

Roboty zaczyna się od usunięcia humusu
i  ułożenia pasów geowłókniny na utwar-
kostka betonowa
dzonym, ale przepuszczalnym podłożu.
Zadaniem tego materiału jest oddzielenie
podbudowy kostki od gruntu rodzimego.
Pierwszą warstwę stanowi ok. 20 cm żwiru
lub kruszywa łamanego (frakcja 4–31 mm),
a kolejną podsypka piaskowa (5 cm). Po jej
wyrównaniu, układa się betonową kostkę
lub płyty, dobijając ich brzegi gumowym
młotkiem. Jeżeli materiał nie jest zaim-
pregnowany fabrycznie, należy to zrobić
podsypka cementowo-
samemu. Takie zabezpieczenie zmniejsza piaskowa
nasiąkliwość nawierzchni, zwiększą jej od- (5 cm)
porność na ścieranie oraz uodparnia na
powstawanie wykwitów. Ostatnim krokiem geowïóknina
jest wypełnienie fug drobnym piaskiem. ĝwir lub kruszywo ïamane
(frakcja 4–31 mm),
warstwa 20 cm

Schemat wykonania tarasu na gruncie grunt rodzimy

wykończonego kostką betonową.

280
 TARASY

A może taras drewniany?

To propozycja dla inwestorów ceniących
bardziej naturalne rozwiązania. Tego typu
konstrukcja musi być oparta na solidnych
podstawach. Może to być betonowa pły-
ta, ale znacznie tańsze będzie wykonanie deski tarasowe
z tego materiału jedynie punktowych pod-
belka
pór (o przekroju np. 20 × 20 cm) lub wyko-
przyĂcienna
rzystanie bloczków fundamentowych.
Elementy te lokuje się na równym podło-
żu, co 1–1,5 m. Na nich, za pomocą kotew
lub kątowników, montuje się drewniane
legary o  przekroju dostosowanym do ob-
ciążenia tarasu. Uwaga! Ponieważ drewno
w  zetknięciu z  wilgotnym betonem ulega
biologicznej korozji, oba materiały należy
rozdzielić papą (można ją też zastąpić me-
talowymi łącznikami w kształcie litery „U”). metalowe
Deski umocuje się do legarów – za po- kÈtowniki
mocą wkrętów ze stali nierdzewnej bądź betonowe do mocowania
sïupki legarów
łączników typu click – wzdłuż spadku,
fundamentowe
aby spływała po nich woda opadowa. Ich
maksymalna szerokość to 15 cm – szersze wyrównany
łatwiej się wypaczą. Odprowadzaniu wody grunt
z powierzchni i poprawieniu wentylacji słu-
ży też zachowanie między deskami szczelin
o szerokości 0,5–1 cm. Sposób wykonania tarasu drewnianego.

FOT. DLH GLOBAL

Jakiego drewna użyć?
Na tarasie można zastosować drewno europejskie, impregnowane
przemysłowo (nasycone preparatem chroniącym przed wilgocią
i  korozją biologiczną), np. świerk lub sosnę. Jest ono jednak dość
miękkie, mało odporne na uszkodzenia mechaniczne i podatne na
zawilgocenie.
Zdecydowanie bardziej odporne na wilgoć, korozję biologiczną
i  ścieranie są egzotyczne gatunki drewna. Tek, bangkirai czy lapacho
są bardzo gęste i zawierają dużo garbników – naturalnych substancji
impregnujących, ale ich cena jest nawet kilkukrotnie wyższa niż drew-
na europejskiego. Trwałość tarasu z drewna zależy nie tylko od rodzaju
zastosowanego budulca, ale także od jego regularnej pielęgnacji. Naj-
ważniejszym zabiegiem konserwacyjnym jest olejowanie, które należy
wykonywać przynajmniej dwa razy w roku.
FOT. BONDEX

281
 TARASY

Czym charakteryzują się tarasy z kompozytu?

To alternatywa dla tarasów z drewna. Zastępujące deski panele kompozytowe WPC (Wood Plastic Composite) wytwarza się z włókien drzewnych i PVC. Po-
łączenie tych dwóch materiałów daje ciekawe rezultaty. Panele wyglądają naturalnie, przypominają drewno, a jednocześnie nie mają jego wad – są odporne
na zmienne warunki atmosferyczne oraz na wilgoć, nie ulegają więc zniekształceniom. Ich powierzchnia może być gładka lub ryflowana (z rowkami ułatwia-
jącymi odprowadzanie wody opadowej). Dzięki szczotkowaniu na etapie produkcji, ich wierzchnia warstwa jest antypoślizgowa.
Profile dostępne są w zestawach do samodzielnego montażu, który nie jest skomplikowany. Do równego podłoża – np. betonowej płyty bądź nawierzchni
z kostki brukowej – wkrętami mocuje się legary. Ich rozstaw podaje producent – najczęściej jest to ok. 30 cm. W kolejnym etapie na wspornikach umieszcza
się klipy montażowe, a w nie wpina profile. Po ułożeniu nawierzchni należy zamontować listwy wykończeniowe i zaślepki.

kompozytowe
deski tarasowe

powïoka
uszczelniajÈca

pïyta
legary betonowa

podsypka
cementowo-piaskowa
(5 cm)
kruszywo ïamane grunt rodzimy
(frakcja 4–31 mm),
Budowa tarasu kompozytowego warstwa 20 cm
na betonowej płycie.

EK SPERT r ad z i...

CZY WYROBY Z BETONU SPRAWDZĄ SIĘ W PRZYDOMOWYM OGRODZIE?

Beton jest bardzo odporny na warunki atmosferyczne, po zmoczeniu nie jest śliski, trudniej się brudzi, nie porasta glonami, jest mało nasiąkli-
wy i odporny na mróz. Nie bez znaczenia jest duża trwałość betonu, którą jeszcze można zwiększyć, nanosząc na jego powierzchnię odpowied-
nie impregnaty.
Betonowe produkty mogą mieć dowolną barwę, zależnie od użytego pigmentu i różną fakturę. Dzięki temu spośród wielu wzorów można
wybrać takie, które będą pasowały do ogrodów tradycyjnych, nowoczesnych czy rustykalnych.
Ciekawą propozycją mogą być uniwersalne nawierzchnie wykonane z betonu, który imituje naturalne drewno. Wytwarzane są one ze spe-
cjalnie dobranej mieszanki betonowej wzbogaconej dodatkowo plastyfikatorem, czyli środkiem zmiękczającym, emulgującym, pozwalającym
na uzyskanie odpowiednich parametrów mechanicznych obrabianej substancji. Oprócz standardowego zbrojenia stosuje się w nich również
zbrojenie rozproszone, które dodatkowo zwiększa odporność na ścieranie i zginanie.
Produkty z betonu wizualnie niczym nie różnią się od oryginału z drewna. Faktura elementów jest nierówna, szorstka i porowata. Także
barwy do złudzenia odwzorowują kolory drewna występującego w naturze. Doskonałe imitacje drewna stanowią idealne zastępstwo natural-
nego budulca, a przede wszystkim pozbawiają nas problemu jakim jest stała troska o wygląd i trwałość elementów naturalnych. Są wyjątkowo
wygodne w użytkowaniu i konserwacji. Z betonowej nawierzchni bez problemu usuwamy lekkie zabrudzenia, takie jak rozlane napoje, czy ślady
po grillowaniu, jak i silne zanieczyszczenia, np. olejami oraz smarami samochodowymi.

Ewa Sontowska
Doradca handlowy
FUTURE GARDENS

282
 OGRODZENIA
I B R A M Y W JA Z D OW E
Ogrodzenie to waĖny element Co mówią przepisy?

otoczenia domu. Przede wszystkim

Ogrodzenia o  wysokości do 2,20 m nie trzeba zgłaszać w  urzędzie.
Należy natomiast sprawdzić, czy wytyczne dotyczące jego wyglądu,
wysokości czy rodzaju zastosowanego materiału nie wynikają z prze-
wyznacza granice dziaíki idjest pisów miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Uwaga! Ostro zakończone elementy ogrodzenia, stanowiące za-
barierÉ dla intruzów, adczasami takĖe grożenie dla ludzi i zwierząt, można umieszczać na wysokości ponad
1,80 m.

haíasu. Dodatkowo peíni funkcj×

dekoracyjnÉ. Powinno byË wi×c nie Lepsze pełne czy ażurowe?

tylko solidne idestetyczne, ale takĖe Przepisy wprawdzie już nie nakazują, żeby płot przylegający do uli-
cy był ażurowy od wysokości 60 cm, jednak warto zadbać o  to, by

dobrze dopasowane do stylu domu

w ogrodzeniu były prześwity. Ogrodzenie pełne od strony ulicy jest
wątpliwym zabezpieczeniem przed włamaniem. Ochroni nas przed
ciekawskimi spojrzeniami z zewnątrz, ale ewentualny złodziej, który
idjego otoczenia. dostanie się do ogrodu będzie czuł się w nim bezpiecznie.

Czy obecnie wznosi się ogrodzenia

Kiedy wykonywać ogrodzenie?
Ogrodzenie stawia się zazwyczaj po zakończeniu budowy domu – na czas
jej trwania działkę otacza przeważnie tymczasowy parkan. Takie rozwiązanie
jest najbardziej zalecane, ponieważ postawiona za wcześnie docelowa barie-
ra, której koszt jest często niemały, mogłaby ulec uszkodzeniu, np. podczas
transportu materiałów budowlanych.
z kamienia?
Kamień nie jest materiałem tanim i tak łatwo dostępnym jak kiedyś,
dlatego wznosi się z  niego zazwyczaj tylko podmurówkę. Stanowi
ona oparcie dla lżejszych przęseł – najczęściej z drewna bądź metalu.
Takie ogrodzenia prezentują się niezwykle elegancko i są bardzo so-
lidne. Ich trwałość zależy od rodzaju zastosowanego kamienia – naj-
większą charakteryzuje się granit, bazalt, sjenit, kwarcyt i porfir.

Jaki jest najpopularniejszy rodzaj ogrodzeń?

Obecnie do ogradzania posesji wykorzystuje się najczęściej przęsła i panele. Ich podstawę stanowi zazwyczaj solidna podmurówka z cegieł, bloczków lub
wylewana z betonu. Tego typu ogrodzenia można kupić w zestawie ze słupkami i wszystkimi niezbędnymi akcesoriami.
W  tym segmencie oferta jest bardzo różnorodna. Zwolennicy naturalnego drewna mogą zdecydować się na solidne przęsła ze sztachet prostych lub
profilowanych bądź delikatniejsze panele. Jeszcze delikatniejsze, bardzo lekkie, są panele z cienkich prętów metalowych, które mogą być płaskie lub wypro-
filowane. Dużą popularnością cieszą się przęsła ze stalowych rur i kształtowników.
Bardziej solidne są ogrodzenia ofero-
wane w postaci odlewów z żeliwa. Mocne a b c
i efektowne, bogato zdobione, są ręcznie
kute przęsła stalowe, wykonywane w za-
kładach kowalstwa artystycznego. W tym
przypadku trzeba się jednak liczyć z dość
wysoką ceną zakupu.

Niektóre metalowe słupki osadzane w betonie,

które stanowią oparcie dla paneli i siatki,
wymagają dodatkowego podparcia. Stosuje
się je w przypadku słupków końcowych (a),
narożnych (b) oraz pośrodku długiego płotu (c).

283
 OGRODZENIA I BRAMY WJAZDOWE

Z czego można wykonać część konstrukcyjną ogrodzenia?

Oprócz kamienia można wykorzystać cegły silikatowe i klinkierowe. Oferowane są w rozmaitych fakturach i kolorach. Nie wymagają wykończenia. Inaczej jest
z cegłami zwykłymi, które trzeba otynkować, a następnie pomalować lub przykleić płytki.
Mur można również wznieść z bloczków silikatowych bądź betonowych, które także występują w wielu barwach i fakturach. Ich zaletą jest możliwość wy-
konania tzw. suchego muru, bez używania zaprawy. Umożliwiają to specjalnie wyprofilowane zamki, ułatwiające dopasowanie elementów. Po wzniesieniu
muru bloczki zbroi się prętami stalowymi i wypełnia betonem.
Kolejnym sposobem na wykonanie muru jest wylanie cokołu z betonu w deskowaniu lub wymurowanie go z pustaków. Taka konstrukcja wymaga poma-
lowania lub obłożenia płytkami.

a b

sïupek
przÚsïo zbrojenie sïupka

daszek przÚsïo drewniane

ceramiczny
lub betonowy

gïÚbokoĂÊ
fundamentu pod
podmurówka
podmurówkÈ
obwysokoĂci
–b60 cm
20–30 cm

gïÚbokoĂÊ fundamentu pod

sïupkami – 80–140 cm
poziom
dylatacja gruntu
odlegïoĂÊ
desek od gruntu stopa fundamentowa kotew stalowa wysuniÚcie fundamentu ponad pozioma izolacja
– min. 10 cm obgïÚbokoĂci ok. 60 cm poziom gruntu – 15–20 cm przeciwwilgociowa

Sposób wykonania fundamentu punktowego pod słupki (a) oraz posadowienia ogrodzenia z podmurówką (b).

FOT. KONSPORT
Czym charakteryzują się ogrodzenia z PVC?
Ogrodzenia z tworzywa są bardzo lekkie i łatwe w montażu. Są też wytrzy-
małe i odporne na warunki atmosferyczne. Wznosi się je z zamkniętych pro-
fili o przekroju kwadratowym lub prostokątnym, barwionych w masie (naj-
częściej na biało lub brązowo), odpornych na mróz i promienie UV. Panele
mogą mieć kształt sztachet, płotów lamelowych oraz pełnych segmentów
z ażurami u góry. Plastikowe sztachety łączy się wkrętami, kołkami lub na
zatrzask, ale można kupić też gotowe panele, które wymagają jedynie przy-
mocowania do słupków.
Długość przęseł to 150–230 cm, wysokość 80–180 cm. Słupki ogrodze-
niowe z  PVC mają wewnątrz wzmocnienia ze stalowych kształtowników
ułożonych w  kwadrat. Przęsła przytwierdza się do nich kątownikami me-
talowymi lub wsuwa w wyprofilowane prowadnice. Również w podstawie
słupka znajduje się wzmocnienie. Słupki mocuje się kołkami rozporowymi Zobacz jak
najczęściej do specjalnych cokołów. zaplanowaÊ
ogrodzenie
FOT. LEGI

Czym są gabiony?
To rodzaj ogrodzeń, które są obecnie bardzo modne. Znakomicie pre-
zentują się przy budynkach o nowoczesnej architekturze. Ich podsta-
wowym budulcem są kamienie, które umieszcza się w specjalnych ko-
szach z metalowej siatki ocynkowanej ogniowo. Zazwyczaj wymagają
punktowych fundamentów – pod poszczególnymi koszami. Czasami
spotyka się też wersje, w  których kamienie zastąpione są przez tłu-
czeń, szkło lub drewno.
Gabiony są bardzo trwałe, solidne i szczelne. Stanowią skuteczną
barierę przed hałasem i kurzem.

284
 OGRODZENIA I BRAMY WJAZDOWE

Jakie zalety ma siatka z rolki?

Przede wszystkim jest tania. Zastosowanie tego materiału to też najprostszy sposób na ogrodzenie nieruchomości. Siatka rozciągnięta na metalowych słup-
kach wykonana jest przeważnie ze stalowego drutu ocynkowanego lub powleczonego dodatkowo tworzywem. Im średnica drutu i gęstość siatki większa,
tym ogrodzenie jest sztywniejsze.

FOT. ALTAX
A może płot drewniany?
Drewno od lat cenione jest za naturalny wygląd, dlatego wciąż ma wie-
lu zwolenników. Tradycyjne ogrodzenia zbite z surowych desek lub bali
najlepiej prezentują się na działkach wiejskich, leśnych, podmiejskich
i w gospodarstwach agroturystycznych, którym nadają swojski charak-
ter. Bardzo dobrze pasują do budynków, w których okiennice czy ganki
również wykonane są z drewna.
Trzeba jednak pamiętać, że płot z drewna wymaga regularnej kon-
serwacji.
FOT. JONIEC

Czy są jakieś przepisy dotyczące parametrów

furtki i bramy?
Furtka nie może mieć szerokości mniejszej niż 90 cm. Tyle mówią przepisy.
W praktyce lepiej zdecydować się na nieco szersze wejście – będzie wygod-
niejsze. Zazwyczaj lokalizuje się je na wprost drzwi wejściowych do domu.
Trzeba też pamiętać o  furtce do śmietnika i  ewentualnie dodatkowej, po
przeciwnej stronie ogrodu.
Zgodnie z przepisami szerokość bramy nie może być mniejsza niż 2,4 m,
ale w  tym przypadku również lepiej zaplanować szerszy wjazd (co naj-
mniej 4 m). Umożliwi to wygodne manewrowanie samochodem osobo-
wym i ewentualny wjazd pojazdowi dostawczemu (z transportem mebli,
sprzętu AGD etc.).

E K S P E R T ra d z i . . .

JAK WYKONAĆ STABILNE OGRODZENIE NA POCHYŁYM TERENIE?

Budując ogrodzenie na pochyłym terenie należy dołożyć szczególnej staranności, aby poprawnie wykonać ławy fundamentowe. Trzeba zwrócić
szczególną uwagę na rodzaj gruntu, na którym posadowione będzie ogrodzenie. Jeżeli teren narażony jest na ruchy ziemi lub osunięcia – koniecznie
należy wykonać ekspertyzę geologiczną i skonsultować cały projekt budowy ogrodzenia z konstruktorem. Może to zapobiec przykrym następstwom,
np. przechyleniu lub całkowitemu obsunięciu się ogrodzenia.
W przypadku ogrodzenia, które będzie posadowione w poprzek wzniesienia bardzo ważne jest, aby wykonać dobry jego drenaż. Spływająca ze
stoku woda musi być odprowadzona tak, aby nie wnikała w fundament i ogrodzenie. Zapobiegnie to nasiąkaniu betonu, a co za tym idzie powsta-
waniu wykwitów wapniowych i pękaniu rdzenia betonowego i elementów ogrodzenia.
Na terenach pochyłych można budować ogrodzenia na dwa sposoby: jeśli linia budowanego ogrodzenia pokrywa się z linią terenu, wówczas
bloczki układamy zgodnie ze spadkiem terenu; jeśli ogrodzenie budowane jest kaskadowo, wówczas nierówności terenu niwelujemy wykonując
podmurówkę w linii poziomej tworząc schodkowe uskoki. W celach wizualnych zaleca się wykonanie stopni dostosowanych do wysokości bloczka
lub wielokrotności wysokości bloczka.
Łukasz Gołąb
Dyrektor Handlowy
JONIEC®

285
 OGRODZENIA I BRAMY WJAZDOWE

FOT. WIŚNIOWSKI
Na jaką bramę wjazdową można się
zdecydować?
Do wyboru są dwa rodzaje bram:
z rozwierane – przez lata najbardziej popularne. Zazwyczaj składają się
z dwóch skrzydeł, otwieranych do wnętrza działki. Nie sprawdzą się więc na
posesji z krótkim podjazdem do garażu, gdzie nie ma miejsca na rozwieranie
skrzydeł. Aby zapewniały wygodny wjazd, powinny się otwierać pod kątem
co najmniej 90 stopni;
z przesuwne – coraz częściej zastępują bramy rozwierane. Nie zajmują
miejsca na podjeździe – skrzydło (rzadziej dwa) porusza się wzdłuż ogrodze-
nia, po jego wewnętrznej stronie. Stosuje się je tam, gdzie za parkanem nie
ma wiele miejsca (żadnych przeszkód, np. roślin, nie może być też na drodze
otwierającej się bramy). Producenci oferują modele samonośne lub na rol-
kach, poruszające się po szynie. Te pierwsze wyposażone są w przeciwwagę,
która równoważy ciężar skrzydła, zawieszonego na wysięgniku. Dzięki temu
brama porusza się bez dotykania podłoża, co jest bardzo wygodne w chłod-
niejszych porach roku – skrzydło nie przymarznie do nawierzchni, ani nie za-
blokują go np. opadłe liście, jak to ma miejsce w przypadku bram na rolkach.
FOT. BENINCA

Czy bramę warto wyposażyć w napęd?

Zdecydowanie tak. Dzięki temu zyskamy komfort i  bezpieczeństwo użytkowania. Możliwość sterowania skrzy-
dłem za pomocą pilota czy smartfona – bez wychodzenia z auta – docenimy zwłaszcza zimą i podczas opadów.
Automatyczna brama powinna mieć systemy zapewniające bezpieczeństwo, np. zestaw fotokomórek, które zapo-
biegają przycięciu przez zamykające się skrzydło samochodu czy przechodzącego człowieka. Dobrym rozwiąza-
niem – gdy nie planujemy furtki – jest też funkcja niepełnego otwarcia.
O automatyce najlepiej pomyśleć podczas zakupu bramy. Dzięki temu najłatwiej będzie dopasować moc i ro-
dzaj siłowników.

E K S P E R T ra d z i ...

NA CO ZWRÓCIĆ UWAGĘ WYBIERAJĄC AUTOMATYKĘ

DO BRAM WJAZDOWYCH?

Szeroko pojęte bezpieczeństwo to warunek konieczny i niezbędny do zachowania spokoju i ochrony własnego mienia. Ważne jest, aby każdy pro-
ducent, dystrybutor sprzedawca czy montażysta automatyki do bram zadbał o bezpieczeństwo swoich klientów i polecił czy zamontował odpowied-
nie urządzenie. Automatyka do bram, aby stać się pełnowartościowym gwarantem bezpieczeństwa musi spełnić wiele warunków.
Każdy siłownik do bram powinien być nienawrotny – przekładnia jest tak skonstruowana, że przy braku napięcia zasilającego nie ma możliwości
otworzyć bramy ręcznie bez odblokowania jej kluczykiem osobistym. Zastosowanie samohamowności daje gwarancję, że nikt niepożądany nie
otworzy naszej bramy. Ważne w tym wszystkim jest to, aby materiały z których wykonana jest przekładnia samohamowna były trwałe. Wszystkie
siłowniki powinny mieć odblokowanie na klucz osobisty. Każdy system automatyki do bram, aby spełniał wszelkie standardy i normy bezpieczeństwa
musi posiadać wiele niezależnych systemów dbających o bezpieczeństwo użytkownika.
Pierwszym, najczęściej stosowanym zabezpieczeniem jest linia fotokomórek znajdująca się w świetle przejazdu. Para fotokomórek (nadajnik
i odbiornik) tworzą niewidoczną linię świetlną której przecięcie (na skutek przejścia, przejechania pojazdu, itp.) powoduje cofnięcie się ruchu bramy
w fazie zamykania. Można tak skonfigurować system, aby przecięcie linii fotokomórek w fazie otwierania bramy spowodowało jej zatrzymanie. Tego
typu rozwiązanie powoduje, że stojąca w świetle bramy osoba lub pojazd (linia fotokomórek przecięta) nie zostanie zgnieciona. W siłownikach do
bram rezydencyjnych do użytku przydomowego najpewniejszym systemem bezpieczeństwa jest czujnik amperometryczny lub enkoder. W przy-
padku siłowników na napięcie 24 Vdc stosuje się czujniki amperometryczne.
Kolejną ważną cechą mającą wpływ na bezpieczeństwo jest spowolnienie w końcowych fazach biegu siłownika. Brama w chwili dojazdu do
słupka wyhamowuje swój bieg i powoli się domyka lub otwiera. Takie zachowanie zwiększa bezpieczeństwo użytkownika, optymalizuje pracę si-
łownika oraz zapewnia jego żywotność.
Ostatnim, ale nie mniej ważnym od innych elementem bezpieczeństwa jest lampa ostrzegawcza. Sygnalizuje ona ruch bramy informując osoby
w jej pobliżu o zachowanie ostrożności.
Andrzej Pawluk
Dyrektor Naczelny
BENINCA POLONIA

286

Bogusia – Czytelniczka Budujemy Dom,
ogrodzenie stawiała w 2015 r.
Ogrodzenie od frontu: dł. 33 m; słupki i podmurówka z kształtek betonowych,
imitujących łupany granit, wykończenia z gotowych elementów; przęsła ze sta-
li ocynkowanej, zabezpieczonej proszkowo farbą. Fundament – o gł. 1,20 m,
liniowy, zbrojony. Furtka – o szer. 1 m, z elektrozaczepem i wideofonem. Brama
– o szer. 6 m, jednoskrzydłowa z napędem, przesuwna.
Decyzja: nie chciałam zasłaniać działki i domu szczelnym ogrodzeniem. Wolałam
postawić od strony ulicy płot ażurowy. Zależało mi na zastosowaniu elementów
nie potrzebujących konserwacji i wyglądających nowocześnie. Ostatecznie zesta-
wiłam 2 materiały – gotowe kształtki betonowe i przęsła ze stali, które wykonał
ślusarz. Mają w sobie elementy półokrągłe, które nawiązują do wykuszy budyn-
ku. Wzór znalazłam w Internecie. Kolorystyka ogrodzenia i domu jest identyczna.
Przęsła są czarne, jak dachówka ceramiczna na dachu, szare są natomiast kształt-
ki ogrodzeniowe i okładzina betonowa na domu. Zamówiłam też bardzo szeroką
bramę przesuwną, która ułatwia teraz wjazd z ulicy do garażu i na parking za do-
mem. Furtka też jest wygodna, ale my z mężem rzadko jej używamy, bo zazwy-
czaj poruszamy się samochodami.
Rady i przestrogi:
– Planując ogrodzenie, inspirowałam się np. zdjęciami w Internecie. Jednak koń-
cowy efekt najlepiej widać na żywo, dlatego oglądałam płoty na innych posesjach
i kilkakrotnie odwiedziłam ogród pokazowy przy składzie z materiałami na ogro-
dzenia. Elementy z betonu spodobały mi się ze względu na trwałość, praktycz-
ność i nowoczesny wygląd. Teraz wiem, że są jeszcze bezobsługowe. Sprzedawca
zaoferował wyroby zaimpregnowane w produkcji i pasujące do nich gotowe cza-
py i elementy wykończeniowe oraz usługę projektową, montażową, transporto-
wą. W fazie wykonawczej zdałam się na jego doświadczenie. To on podczas wizji
lokalnej ustalił szczegółowe parametry ogrodzenia, ja poprosiłam tylko o szeroką
bramę i wygodną furtkę, wskazałam stylistykę.
– W  dwa dni przygotował z  pracownikami głębokie i  zbrojone fundamenty.
Kiedy związały, postawił z kształtek podmurówkę i słupki, na których umoco-
wał uchwyty przęseł. W środek słupków przy bramie i furtce wpuścił stal zbroje-
niową. Przęsła ze stali zamontował w kolejnym etapie, po związaniu elementów
z betonu. Jestem zadowolona z funkcjonalności materiałów i wyglądu ogrodze-
nia. Nie odznacza się kurz, ani ślady błota, a jeśli się pojawiają, to zmywa je deszcz.
– Kupiliśmy działkę ogrodzoną z 3 stron siatką przez sąsiadów, my posadziliśmy
wzdłuż niej żywopłot z żywotników. Na czas budowy od frontu zamontowaliśmy
ogrodzenie prowizoryczne. Obecne wznieśliśmy po ukończeniu budowy domu.
Koszty: ogrodzenie od frontu (z siłownikami i napędem) 32 000 zł.
à Jednoskrzydïowa
przesuwna brama
zbnapÚdem, obszer. 6 m,
uïatwia wjazd do garaĝu ibna
parking zbtyïu dziaïki.
 Ogrodzenie zbgotowych
betonowych ksztaïtek
ibocynkowanej stali
zabezpieczonej proszkowo.
DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Joanna i Piotr – Czytelnicy Budujemy Dom,
ogrodzenie stawiali w 2014 r.
Ogrodzenie od frontu: dł. 32 m; gotowe panele, o wym. 250 × 150 cm, z ocynko-
wanego drutu o gr. 5 mm i prefabrykowana podmurówka z betonu. Furtki – 3 szt.
o szer. 1,20 m – główna z elektrozaczepem i wideofonem, 2 przy śmietniku z zam-
kami na klucz. Brama – o szer. 4 m, przesuwna, jednoskrzydłowa z napędem.
Bok ogrodzenia – wykonany z siatki i paneli betonowych (każde przęsło, złożo-
ne z 3,5 gotowych poziomych elementów, ma szer. 2 m i wys. 1,7 m). Fundament
– stopy o gł. 60 cm, przy furtce i bramie przesuwnej – o gł. 100 cm.
Decyzja: Joanna: nasz dom ma masywną nowoczesną bryłę, dlatego zależało
mi na lekkim, przejrzystym i prawie niewidocznym ogrodzeniu od frontu. Inaczej
całość wyszłaby zbyt ciężka. Od ulicy ogrodziliśmy działkę ażurowymi przęsłami
z drutu, a tylko od strony jednego sąsiada zbudowaliśmy płot z litych betono-
wych przęseł. Lubię wyroby ze stali ocynkowanej i betonowe, bo pasują do no-
woczesnej architektury. Od producenta betonowych paneli dowiedziałam się, że
ozdobną fakturę można wykonać fabrycznie wyłącznie po jednej stronie, dlate-
go poprosiłam go o wybranie dla nas paneli z możliwie wyraźnie odciśniętym ry-
sunkiem desek po „tylnej” stronie. Przednią, z imitacją cegieł, zwróciliśmy w stro-
nę sąsiada, tylną „odeskowaną” w stronę działki. Pionowy rysunek desek pasuje
do dachu pokrytego płaską blachą na rąbek stojący. Z ogrodzenia jestem zado-
wolona, ponieważ widzę to, co dzieje się na drodze, a lite panele z boku osłaniają
naszą rodzinną strefę wypoczynkową.
Rady i przestrogi:
– Piotr: oba rodzaje przęseł wraz z usługą montażu zamówiliśmy u tego samego
producenta. Doradził, żeby kupić takie z grubszego drutu, czyli o gr. nie 4, tylko
5 mm. Producent i wykonawca ogrodzenia w jednej osobie miał dużo klientów – od
momentu zdjęcia pomiarów czekaliśmy kilka miesięcy – 2 razy przekładał terminy.
Ale opłacało się czekać. Kiedy już przyjechał ze wszystkimi elementami, samo sta-
wianie ogrodzenia trwało dzień. Pod elementy betonowe jego pracownicy wyko-
pali doły o gł. 60 cm, osadzili słupki, następnie wsunęli panele w fabryczne profile.
Słupki systemowe do elementów drucianych osadzili w suchym betonie, a tylko
pod słupki przy bramie i furtce wylali na mokro głębsze i zbrojone fundamenty.
Bramę i furtkę zamontowali po przerwie technicznej. Systemowe rozwiązania są
praktyczne, niedrogie, funkcjonalne, chwila moment i już stoją gotowe. Beton
zaczyna trochę zachodzić glonami, więc zamierzamy go umyć i zaimpregnować.
Koszty: ogrodzenie od frontu i na jednym boku działki, wraz z usługą monterską
9000 zł (bez napędu bramy).
à Dom ma masywnÈ bryïÚ,
dlatego przednie ogrodzenie
jest lekkie ibprzejrzyste.
 Prefabrykowane
deski podwalinowe pod
drucianymi przÚsïami.
 DO८WIADCZENIA INWESTORÓW
Dorota i Janek – Członek Klubu Budujących
Dom, ogrodzenie stawiali w 2008 i 2012 r.
Ogrodzenie od frontu: dł. 12 m; wykonane z cegieł klinkierowych oraz przę-
seł z kutej stali (ocynkowanej i zabezpieczonej specjalną farbą). Fundament –  nowej w dwóch różnych rozmiarach i ze sztachet olchowych, zaimpregnowa-
o gł. 1,20 m, liniowy, zbrojony. Furtki – o szer. 1,20 m; główna z elektrozaczepem
i wideofonem; do śmietnika i drewutni bez niego. Brama – o szer. 4,5 m, dwuskrzy-
dłowa, z napędem. Reszta ogrodzenia – dł. 153 m, z systemowych paneli (z dru-
tu ocynkowanego o gr. 5 mm, powleczonego tworzywem sztucznym w kolorze
RAL 6005), wym. 250 × 160 cm; prefabrykowana podmurówka betonowa (wym.
każdego elementu 250 × 20 × 5 cm).
Decyzja: po zakupie działki ogrodziliśmy ją systemowymi panelami z drutu i pre-
fabrykowaną podmurówką. Z przodu zostawiliśmy wolną przestrzeń wjazdową.
Po zakończeniu budowy zamknęliśmy ją dekoracyjnym ogrodzeniem. Zależało
nam na jego trwałości, dlatego mamy tu murki z klinkieru oraz przęsła z kutej stali.
Tradycyjne materiały i styl tego fragmentu ogrodzenia nawiązują do bryły domu.
W tym miejscu zgrupowaliśmy ważne funkcjonalne strefy – wejściową, wjazdo-
wą, gospodarczą ze śmietnikiem i drewutnią (na 16 mp. drewna). Czarny klinkier
i farbę na kutej stali dobraliśmy do koloru dachu.
Rady i przestrogi:
– Przęsła stalowe zrobił rzemieślnik z Bydgoszczy, ale my dobraliśmy ornamenty.
Przekonał nas, żeby ocynkowanej stali nie malować proszkowo – bo po uderzeniu
farba odpryskuje – tylko zabezpieczyć ją specjalną farbą. Zapewnił, że elementy
nie będą wymagać konserwacji. Skrzydła bramy, z licznymi grotami i ornamenta-
mi (np. liście i owoce winogron), są bardzo ciężkie, dlatego zawiesił je na zawiasach
kulkowych, a te z kolei na długich kołkach chemicznych, głęboko wpuszczonych
w murowane słupki o szer. 36 cm. Dzięki takim zawiasom brama lekko się rozwie-
ra i nie wymaga smarowania. Montując skrzydła, wykonawca pamiętał, że muszą
współpracować z siłownikami napędu oraz o tym, żeby groty na elementach ku-
tych przy otwieraniu bramy i furtek nie uderzały w daszki murków i nie ogranicza-
ły rozwarcia bramy. Co jest jeszcze ważne w ogrodzeniu? To, czego nie widać, czyli
fundamenty. U nas są szerokie i głębokie, dobrze zbrojone, więc w zimie nie mamy
żadnego problemu z pracą bramy i furtek. Podczas stawiania słupków z klinkie-
ru nie można zapomnieć o solidnym zbrojeniu i położeniu przewodów elektrycz-
nych oraz montażu skrzynki na listy. Ponadto trzeba zwracać uwagę na szerokość
przejść i przejazdu. Światło bramy dobrze dopasowaliśmy – bez trudu mieści się
w nim np. ciężarówka z drewnem opałowym. Furtki również są wygodne w użyt-
kowaniu. Co dolega naszemu ogrodzeniu? W tym roku zauważyliśmy białe wykwi-
ty na fugach między cegłami, a jeśli chodzi o jego resztę – słupki systemowe mają
dennie rozwiązane kapturki, chociaż nie są to tanie wyroby z hipermarketu bu-
dowlanego. Wlewa się przez nie woda i podczas mrozów rozsadza słupki na dole.
Złego słowa nie powiemy za to o grubszych i powlekanych panelach drucianych.
Koszty: strefa wjazdowa z fundamentami 46 000 zł, w tym elementy stalowe kute
15 600 zł. Reszta ogrodzenia 17 868 zł + 22% VAT.
à Eleganckie frontowe ogrodzenie zostaïo wykonane zbklinkieru ibprzÚseï zbkutej
stali.
Robert – Czytelnik Budujemy Dom,
ogrodzenie stawiał w 2014 r.
Ogrodzenie od frontu: dł. 25 m i wys. 1,5 m; wykonane z obijanej cegły beto-
nych Drewnochronem i pomalowanych olejem. Fundament – o gł. 0,7–1,20 m.
Podmurówka – z cegły, o wys. 35 cm. Furtki – główna o szer. 1,10 m, w śmietni-
ku o szer. 1,45 m. Brama – przesuwna o szer. 4 m, jednoskrzydłowa, z napędem.
Reszta ogrodzenia – z prefabrykowaną podmurówką z betonu oraz z goto-
wych paneli z ocynkowanego drutu o gr. 5 mm, pomalowanego farbą proszkową.
Decyzja: do postawienia przedniego ogrodzenia wybrałem sztachety olcho-
we i obijaną cegłę betonową, bo bardzo mi się spodobała w punkcie sprzeda-
ży. Wybrałem ją również ze względu na ciekawy i nieograny kolor, chciałem mieć
ogrodzenie inne niż sąsiedzi. Cegłę kupiłem na sztuki, podobnie jak sztachety.
Rady i przestrogi:
– Sprawdziłem u producenta, czy sztachety zostały zaimpregnowane. Okazało się,
że dwukrotnie kąpano je w wannach z Drewnochronem. Wiem z doświadczenia, że
ten preparat łuszczy się po kilku latach, więc postanowiłem przeciwdziałać temu
zjawisku. Rok po zamontowaniu sztachet, pomalowałem je specjalnym olejem.
Zapobiegł łuszczeniu się impregnatu! Wcześniej kilka niezaolejowanych sztachet
użyłem w ogrodzie i na nich impregnat odpada.
– Podczas przerwy technicznej na mojej budowie zleciłem murarzom przygotowanie
fundamentów pod ogrodzenie, a potem stawiałem je samodzielnie. Trochę wystra-
szyło mnie żmudne wiercenie, na sztachety, otworów w stalowych ramach bramy
i furtek. Ręka mi odpadała po takiej pracy. Na przęsłach ułatwiłem sobie robotę, po-
przez zamontowanie drewnianych poprzeczek i łączenie sztachet, drewno do drew-
na, odpowiednimi wkrętami. Szło łatwiej i szybciej. Od strony ulicy sztachety nie są
podziurawione, bo wkręty przykręcałem od strony ogrodu i na dodatek wkrętami
o takiej długości, żeby w sztachetę wchodziło tylko gwintowanie. Metoda spraw-
dziła się. Tam, gdzie drewno przylega do drewna, wkręty trzymają się mocno i sta-
bilnie. Tam, gdzie użyłem drewna i metalu, śruby zrywają się i muszę je wymieniać.
– Cegły ogrodzeniowe kładłem na placki zaprawy, bez fug. Miało być prosto i suro-
wo, bez ozdób, czap, ornamentów. Sprzedawca zalecił mi zaimpregnowanie cegieł,
lecz oczywiście miałem 100 innych obowiązków i tego nie zrobiłem. W efekcie od
północnej strony pojawiły się na nich czarne kropki z glonami. Wiosną umyję cegły
i dwukrotnie zaimpregnuję jakimś dobrym preparatem.
– Brama przesuwna o szer. 4 m to „świat i ludzie”! Wygodnie się w nią skręca z sze-
rokiej ulicy. Furtka w śmietniku o szer. 1,45 cm pozwala łatwo manewrować kubła-
mi. Minimalna szer. głównej furtki to 1,10 m (metrowa byłaby za ciasna). Wady ogro-
dzenia – przez klapę listownika wlewa się do niego woda, na cegłach pojawiają białe
wykwity od zaprawy. Żałuję, że użyłem białej, a nie szarej. 
Koszty: cegły ogrodzeniowe z betonu 2 i 4 zł/szt., sztachety 2000 zł, robocizna własna.
à Do stalowej ramy bramy
przytwierdzono sztachety na Ăruby.
 Od strony ulicy
sztachety nie sÈ
podziurawione wkrÚtami.
Najmocniejsza automatyka do bram
JAKOŚĆ
BENINCA od blisko 40 lat produkuje we wła-
snych fabrykach wysokiej jakości automatykę
do bram, szlabany i akcesoria uzupełniające.
Przekładnie mechaniczne wykonane ze stali
i brązu zapewniają bezawaryjne, wieloletnie
działanie. 100% MADE IN ITALY.
ESTETYKA
BENINCA ma własny zespół projektowy.
Produkty Beninca zostały wielokrotnie
nagrodzone za styl i nowoczesny wygląd na
międzynarodowych targach i  wystawach.
Nagrodzone w konkursie Instytutu Wzornictwa
Przemysłowego DOBRY WZÓR.
pełna oferta i autoryzowani dystrybutorzy na www.beninca.pl
BEZPIECZEŃSTWO
BENINCA dba o  bezpieczeństwo użytkow-
ników. Siłowniki do bram garażowych JIM
standardowo wyposażone są w 2 rozwiązania
zabezpieczające przed zgnieceniem: enkoder
i system przeciążenia amperometrycznego
– w  przypadku napotkania na przeszkodę
brama wyposażona w napęd Beninca zatrzy-
muje się i cofa.
e-mail: dz.handlowy@beninca.pl
PREZENTACJA FIRMOWA

O G RO D Z E N I A J O NIE C ®

OGRODZENIA ŁUPANE GORC®

z Niepowtarzalny wygląd
z Kolory wiernie oddające barwy natury
z Wielość rozwiązań aranżacyjnych

OGRODZENIA MODUŁOWE ROMA

z Nowoczesny design
z Minimalizm formy
z Prosty i szybki montaż

F.P.U.H. JONIEC®
Mieczysław Joniec
34-650 Tymbark 109
tel./faks 18 332 55 38
tel. kom. 602 539 182
www.joniec.pl

290