1.

Šta je uključeno u snimanju terena; Šta se mjeri kod tahimetrijske

metode snimanja, koji instrumenti se koriste kod snimanja polarnom
metodom, navedite njihove osnovne karakteristike.
Pod snimanjem se podrazumijeva terenska mjerenja i računska obrada podataka
mjerenja, na osnovu kojih se odredjuju relativne koordinate karakterističnih tačaka terena u
odnosu na tačke mreže za snimanje. Izvodi se u cilju dobijanja informacija za izradu
topografskih podloga (karte, planovi, crteži) u odgovarajućoj razmjeri na kojima su
predstavljeni dijelovi površine Zemlje sa prirodnim i vještačkim objektima.

Po tahimetrijskoj metodi za svaku tačku detalja snimaju se prostorne polarne koordinate u

odnosu na stajališnu tačku i početni pravac . Pri tome se odredjuje horizontalno rastojanje (d)
detaljne tačke od stajališne tačke, horizontalni ugao () izmedju pravca na detaljnu tačku i
početnog pravca i vertikalni ugao, odnosno visinska razlika izmedju stajališne i detaljne tačke
(H).

Snimanje se vrši tahimetrima. Tahimetri su instrumenti za mjerenje relativnih polarnih

koordinata u svrhu odredjivanja položaja novih detaljnih tačaka u horizontalnoj i vertikalnoj
ravni. Tahimetri se sastoje iz dvije osnovne mjerne jedinice: jedinice za mjerenje uglova-
teodolita, i jedinice za mjerenje dužina-daljinomjera. Tip tih mjernih jedinica odredjuje
konstrukciju tahimetra. S obzirom na različite konstrukcije teodolita i daljinomjera postoje
različite konstrukcije tahimetara. Budući da daljinomjerna jedinica daje osnovne karakteristike
tahimetra, razlikuju se dvije osnovne grupe tahimetara:
- optički tahimetri
- elektronski tahimetri

2. Fotogrametrija, definicija, podjela, instrumenti, primjena.

Fotogrametrija je metod indirektnog mjerenja za odredjivanje objekta po obliku, veličini i položaju iz
fotografske slike. Fotogrametrijska metoda snimanja zasniva se na fotografskom snimanju terena, na
osnovu kojeg se izradjuju planovi snimljenog terena
Prema načinu, odnosno mjestu snimanja, razlikuje se terestička i aerofotogrametrija
Zavisno od broja snimaka koji se koriste za izradu plana ili karte razlikuje se fotogrametrija jednog
snimka i stereo fotogrametrija. Prema načinu, odnosno mjestu snimanja, razlikuje se terestička i
aerofotogrametrija. Kod aerofotogrametrije snimanje se vrši iz vazduha sa
aerofotogrametrijskom kamerom koja se nalazi u avionu, montirana na podu aviona. Kod
terestičke fotogrametrije snimanje se vrši pomoću fototeodolita, instrumenta koji se sastoji od
fotoaparata i teodolita.
 3. Povezivanje jamskih poligonih vlakova kroz jedno okno. Objasnite uz
pomoć skice metod priključnih trouglova, koji geometrijski elementi
se mjere na površini, koji u jami, za koje tačke se računaju privremene
koordinate.

Da bi se mogla uspostaviti geometrijska veza kroz jedno okno potrebno je kroz okno
projicirati jednu stranicu, čiji smjerni ugao se odredjuje mjerenjima na površini. Preko ove
stranice se, mjerenjima u jami, odredjuje smjer prve strane jamskog poligonog vlaka.
Projiciranje strane sastoji se u projiciranju dvije tačke viskovima kroz okno, koje fiksiraju
vertikalnu projekcionu ravninu. Smjerni ugao te ranine isti je na cijeloj dubini okna, to jest
spojnica viskova na površini i u jami ima isti smjerni ugao. Greška projiciranja viskova
dovodi do zaokretanja te vertikalne ravnine, a time i do greške prenošenja smjernog ugla.

Metoda priključnih trouglova najčešće se koristi kod povezivanja kroz jedno okno. Na površini
i u jami formiraju se trouglovi čiju zajedničku stranu odredjuju viskovi spušteni u oknu.
Trougao na površini odredjuju viskovi i trajno stabilizirana tačka (I) u blizini okna, čije su
koordinate ranije odredjene. Trougao u jami čine viskovi i tačka A, koja je stabilizirana na
jamskom horizontu u blizini okna.

Mjerenje geometrijskih elemenata na površini za odredjivanje koordinata viskova, odnosno

direkcionog ugla strane odredjene viskovima povezivanje viskova sa površinom.

Mjerenje geometrijskih elemenata za odredjivanje koordinata dviju trajno stabiliziranih tačaka

na odgovarajućem jamskom horizontu.

Na površini i u jami formiraju se odredjene geometrijske figure u kojima se mjere uglovnei

dužinske veličine, iz kojih se mogu sračunati koordinate prvih tačaka jamskog poligonog vlaka.
 4. Određivanje pomjeranja tačaka površine terena iz podataka
geodetskog mjerenja.

U periodu masovne eksploatacije uglja, vršena su sistematska geodetska mjerenja za praćenje

pomjeranja površine terena i proučavanje procesa pomjeranja stijenskog masiva. Na bazi
rezultata tih mjerenja nastaju i prve metode za prognozu uticaja podzemne eksploatacije na
površinu terena. Mreža tačaka za praćenje, uobičajeno se postavljala po profilnim linijama u
pravcu pružanja i pada sloja. Ove tačke su označavane kao radni reperi. Izvan zone očekivanih
pomjeranja, na obadvije strane profilne linije, stabilizovane su 2-3 tačke, osnovni reperi, na
rastojanju izmedju oko 50 m. Takođe, praćenje pomjeranja površine terena može se vršiti i u
mreži tačaka koje nisu postavljene po profilnim linijama. U tom slučaju tačke su povezane u
jedinstvenu mrežu, koju čine tačke osnovne mreže (stabilne tačke) i tačke u zoni pomjeranja
(tačke na objektu). Stabilnost tačaka osnovne mreže ispituje se posebnim metodama obrade
rezultata mjerenja.

5. Koja je razlika između karte i plana; koje se razmjere koriste za

planove a koje za karte.

Karte se kaže da su umanjene, sadržajno nadopunjene i objašnjene slike dijelova površine

Zemlje. Planovi se izradjuju na bazi direktnih mjerenja na terenu. Prema namjeni razlikuju se
katastarski planovi i situacioni planovi. Katastarski planovi uglavnom su radjeni na bazi
fotogrametrijskog odnosno aerofotogrametrijskog snimanja, a u skladu sa zakonom o premjeru
i katastru nekretnina. Za potrebe inženjerskeprakse rade se tkz. situacioni planovi na bazi
detaljnog snimanja terena nezavisno od snimanja za potrebe katastra.
Pri izradi planova koriste se razmjere:1:500, 1:1000, 1:2000, 1:2500 i 1:5000.
Karte: 1: 5000 i 1:10000
 6. Obilježavanje tačaka sa zadatim koordinatama, uz pomoć skice
objasnite metodu obilježavanja presjekom pravca, elementi za
obilježavanje i terenski postupak.

Za obilježavanje na terenu tačaka zadatih koordinatama, potrebno je imati dvije poznate tačke.
Zavisno od terenskih uslova i medjusobnog položaja poznatih i obilježavane tačke mogu se
koristiti slijedeće metode obilježavanja:
-polarni metod,
-metod presjecanja pravaca
-metod linearnog presjeka (lučni presjek)
-ortoganalni metod

Obilježavanje pravca podrazumijeva obilježavanje dodatnih tačaka po pravcu na kome su već

obilježene dvije tačke. Kod obilježavanja pravca na površini razlikuju se dva slučaja:
-kada se date tačke pravca dogledaju
-kada se date tačke pravca ne dogledaju.
Manje tačan metod obilježavanja tačaka je pomoću trasirki, odnosno prizmi, dok za tačnije
obilježavanje se koristi teodolit.
Obilježavanje tačaka na pravcu, kada se date tačke ne dogledaju, pomoću trasirki prikazano je
na slici a.

Za tačnije obilježavanje tačaka na pravcu, kada se date tačke ne dogledaju, na terenu se, u
pomoćnom poligonu, izmjeri dovoljan broj elemenata iz kojih se mogu izračunati uglovi
izmedju obilježavanog i pomoćnih pravaca. Prema slici b,
za obilježvanje tačaka na pravcu AB, u pomoćnomtrougluΔABP izmjere se stranice a i b i ugao
δ u pomoćnoj tački P. Iz mjerenih elemenata računaju se uglovi  i . Obilježavanje se zatim
svodi na obilježavanje horizontalnog ugla  i/ili , odnosno pravca koji sa privremenim
stranicama AP i BP zatvaraju računate uglove. Pri obilježavanju uglova treba voditi računa o
smjeru podjele na horizontalnom krugu. Ako podjela raste u smjeru kazalje na satu, prema slici
b, u tački A, očitanju horizontalnog kruga na tačku P treba dodati ugao ’ = 360-.
 7. Povezivanje jamskih poligonih vlakana kroz 2 okna (objasniti skicu
koji elementi se mjere, kako se određuje ugao između osa x jamskog I
površinskog koo sistema).
Priključenje i orjentacija jame kroz dva okna moguća je, ako su okna spojena rudarskim
prostorijama. Kroz okna se viskovima projicira po jedna tačka na odgovarajući horizont u
jami. Opažanjima od poznatih tačaka na površini odrede se koordinate (x,y) viskova V1 i
V2 u površinskom koordinatnom sistemu. U jami se izvrše mjerenja u poligonom vlaku
postavljnom izmedju viskova V1 i V2.

Radovi pri povezivanju organizuju se tako, da se mjerenja u jamskom poligonom vlaku obave
prije ili poslije samog povezivanja. Nakon spuštanja i fiksiranja viskova u oknu, vrši se mjerenje
veznih uglova (1, n) na prvoj i posljednoj tački jamskog poligonog vlaka i rastojanja (d1,..dn)
od tih tačaka do viskova. Spuštanje viskova u oknu i odredjivanje njihovog mirnog položaja
vrši se na već opisani način. Kod povezivanja kroz dva okna greška projiciranja viskova manje
utiče na tačnost orjentacije, budući da je rastojanje izmedju viskova znatno veće (napr. za
rastojanje okana od 50 m i grešku projiciranja 5 mm, greška orjentacije je 20'').

Iz koordinata viskova na površini sračuna se smjerni ugao (21vPv) pravca odredjenog

viskovima i rastojanje (Dp) izmedju viskova.

Na osnovu mjerenja u jami sračunaju se koordinate jamskih poligonih tačaka u lokalnom

koordinatnom sistemu. Za osu y lokalnog jamskog sistema usvaja se pravac prve strane jamskog
poligonog vlaka, a koordinatni početak je tačka odredjena prvim viskom. U ovom
koordinatnom sistemu smjerni ugao prve strane vlaka je 90 stepeni.

8. Obilježavanje projektovanih objekata na terenu (obilježavanje tačaka

sa zadatom visinom-skica terenski postupak)
Obilježavanje projektovanih objekata sastoji se u obilježavanju na terenu položaja glavnih
tačaka i linija, po kojima je u procesu gradnje moguće dosta jednostavno odrediti položaj svih
detalja objekta. Obilježavanje se zasniva na mjerama i podacima datim projektom. Projektom
je objekat kao cjelina geometrijski definisan i odredjen je njegov položaj na terenu. Položaj
objekta na terenu odredjuje se vezivanjem glavnih linija i tačaka objekta za koordinatni sistem
geodetske osnove.

Obilježavanje tačke sa zadatom kotom. Prije visinskog obilježavanja, tačka treba je da je

položajno obilježena. Način obilježavanja visina zavisi od potrebne tačnosti i rastojanja izmedju
tačaka. Najčešće se vrši metodom geometrijskoh nivelmana. Nivelir se postavi na sredini
rastojanja izmedju repera R i tačke A na kojoj treba obilježiti zadatu visinu (sl.10.10). Na reper
R postavi se letva i očita odsječak lr.
 9. Uglovni pokazatelji zone pomjeranja iznad otkopanog prostora (skica
uglovi uticaja otkopavanja)
Uglovni pokazatelji zone pomjeranja su:
-granični uglovi (uglovi uticaja)
-uglovi punih pomjerenja
-ugao maksimalnog ulijeganja

Uglovni pokazatelji zone pomjeranja odredjuju se po glavnim presjecima u pravcu

pružanja i pada sloja.Pod glavnim presjecima podrazumijevaju se presjeci vertikalnim
ravninama kroz tačku maksimalnog ulijeganja na površini.

10. Koja je razlika između smjernog ugla i azimuta?

Orijentacija duži na Zemljinoj površini izvodi se pomoću azimuta. Azimut je ugao koji
zaklapaju ravan meridijana i kosi presjek Zemljine lopte sa tjemenom u presjeku te dvije ravni.
Azimut na lopti mjeri se posebnim postupcima pozicione astronomije ili izračunava iz
geografskih koordinata po vrlo komplikovanim formulama sverne trigonometerije, koje nisu u
nastavnom planu ovog kursa, pa se neće dalje elaborirati.