Professional Documents
Culture Documents
Nayadepika PDF
Nayadepika PDF
2
यायद पका
ीमदिभनव-धमभूषण-यित- वरिचता
यायद पका
(जैन यायशा य वेिशका)
भारतवष य अनेका त व त ् प रष
सन ् २००४
3
यायद पका
यायद पका
वषय-सूची
वषयाः अनु छे द सं या
१. माणसामा य काशः
१. माण-नय- ववेचन य पी ठका १
२. वधायाः करण वृ ेः कथनम् २
३. माणसामा य य ल णकथनम ् ८
४. माण य ामा यिन पणम ् १८
५. सौगतीय माणल ण य समी ा २४
६. कुमा रलभ ट य माणल ण य समी ा २५
७. भाकर य माणल ण य समी ा २६
८. नैयाियकानां माणल ण य समी ा २७
२. य काशः
१. माणं धा वभ य य य ल णकथनम ् १
२. सौगतीय य य िनरासः ३
३. नैयाियकािभमत य स नकष य य विनरासः ७
४. य ं धा वभ य सां यवहा रक य ल णपुर सरं भेदिन पणम ् ११
५. पारमािथक य ं ल िय वा त े दानां पणम् १३
६. अव या द य याती य य व ितपादनम ् १७
७. ास गक सव िस ः २१
८. सामा यतः िस य साव य याहित साधनम ् २४
३. परो काशः
१. परो माण य ल णम ् १
२. परो माणं प चधा वभ य त य यया तरसापे व ितपादनम ् ३
३. मृ तेिन पणम ् ४
४. यिभ ान य िन पणम ् ८
५. तक य िन पणम ् १५
६. अनुमान य िन पणम ् १९
4
यायद पका
७. साधन य ल णकथनम ् २१
८. सा य य ल णकथनम ् २२
९. अनुमानं धा वभ य वाथानुमान य िन पणम ् २५
१०. वाथानुमान या ग ितपादनम ् २६
११. धिमण धा िस े िन पणम ् २८
१२. पराथानुमान य िन पणम ् ३१
१३. पराथानुमान योजकवा य य ित ा-हे तु पावयव य य ितपादनम ् ३३
१४. नैयाियकािभमतप चावयवानां िनरासः ३४
१५. व जगीषुकथायां ित ाहे तु पावयव य यैव साथ यिमित ३६
१६. वीतरागकथायामिधकावयव योग यौिच यसमथनम ् ३८
१७. बौ ािभमत ै यहे तुल ण य िनरासः ३९
१८. नैयाियकािभमतपा च यहे तुल ण य िनरासः ४१
१९. अ यथानुपप न वमेव हे तोल णिम युपपादनम् ५२
२०. हे तुं विध ितषेध पा यां धा वभ य तयोरवा तरभेदानां कथनम ् ५४
२१. हे वाभासानां चातु व यमु वा तेषां िन पणम् ६२
२२. उदाहरण य िन पणम ् ६६
२३. उदाहरण स गाददाहरणाभा
ु स य कथनम ् ६८
२४. उपनयिनगमनयो तदाभासयो ल णकथनम ् ७४
२५. परो माणभेद यागम य िन पणम ् ७५
२६. आ य ल णम ् ७६
२७. अथ य ल णम ् ७८
२८. स वं धा वभ य योर यनेका ता मक व पणम ् ८१
२९. नयं व पतः कारत िन य स भ गी ितपादनम ् ८४
5
यायद पका
ीमदिभनव-धमभूषण-यित- वरिचता
याय-द पका
१. माणसामा य काशः
6
यायद पका
२,८) इित।
ल णिनदशः।
7
यायद पका
[ माणसामा य य ल णकथनम ्]
नानाको यवल बनाभावा न संशयः। वपर तैकको टिन याभावा न वपयय इित
8
यायद पका
9
यायद पका
स य वात।् तद ु म—
् ‘‘ ोऽ प समारोपा ा क् ’’ (पर ामुखम ् १-५) इित।
ाना वाभावा च। ‘‘िनराकारं दशनं साकारं ानम ्’’ (सवाथिस ः २-९) इित
10
यायद पका
11
यायद पका
ामा यमु प ौ परत एव, ौ तु कदािच वतः कदािच परत इित। तदु ं
12
यायद पका
सौगता दिभर प क पतं माणल णं सुल णिमित येषां म ताननु मः। तथा
ह—
२४. ‘‘अ वसंवा द ानं माणम ्’’ ( माणवाितकम ् २-१) इित बौ ाः।
ल ियतुमश य वात।्
13
यायद पका
माणं िशवः’’ ( यायकुसुमा जिलः ४-६) इित यौगा सरे णोदयनेनो वात।्
पर परा याि ल ण य।
14
यायद पका
२. य काशः
[ माणं धा वभ य य य ल णकथनम ्]
वशद त य िम यथः।
ख व नर ती या वचना मा
ू दिल गा चो प ना ानादयम न र यु प न-
[सौगतीय य य िनरासः]
15
यायद पका
‘‘नाथालोकौ कारणम ्’’ (२-६) इित। ामा य य चाथा यिभचार एव िनब धनं
क च व मादे व जायते।
भवता नाऽ युपग यते इित चेत ्; यो यतैव वषय ितिनयमकारणिमित ूमः।
16
यायद पका
िन वक पक प वं य य।
त था—
17
यायद पका
क वा य य व पं न भवतीित थतम।्
ानमेव य ं िस म।्
18
यायद पका
१२. ननु पूव पूव ानगृह ताथ ाहक वादे तेषां धारावा हकवद ामा य स ग
य मु यते। तद ु ं पर ामुख—
े ‘‘इ यािन यिनिम ं दे शतः
सां यवहा रकम ्’’ [२-५] इित। इदं चामु य य म ्, उपचारिस वात।्
व तुत तु परो मेव, मित ान वात।् कुतो नु ख वेत मित ानं परो िमित?
ुत ाने परो िमित ह सू ाथः। उपचारमूलं पुनर दे शतो वैश िमित कृतं
व तरे ण।
19
यायद पका
२९) इ या ा पत वात।्
20
यायद पका
परो ल ण वात।्
ह स भगवान।्
[ ास गक सव िस ः]
सू मा त रतदराथाः
ू क यिच य ाः, अनुमेय वात ्, अ या दवत ्,
21
यायद पका
तावे—
‘‘सू मा त रतदराथाः
ू य ाः क यिच था।
अनुमेय वतोऽ या द रित सव सं थितः॥’’ [का रका ५] इित।
रामादयः, दरा
ू दे श व कृ ा मेवादयः। एते वभावकालदे श व कृ ाः पदाथा
सवषाम यनुमय
े मा े ववादाभावात।्
त चाहत इित कथम ्? क यिच दित सवना नः सामा य ापक वा दित चेत ्;
22
यायद पका
सव ो नासौ िनद षः, यथा र यापु ष इित केवल यितरे किल गकमनुमानम।्
माणाबािधत वा सु यव थतमेव।
23
यायद पका
24
यायद पका
३. परो काशः
[परो माण य ल णम ्]
काशयदपल
ु धं, तथा परो मपीित न सामा यमा वषय वं परो ल णम ्, अ प
25
यायद पका
[ मृ तेिन पणम्]
26
यायद पका
िस म।्
[ यिभ ान य िन पणम ्]
इ या द।
27
यायद पका
यु मती, च ष
ु ा रसादे र प तीित स गात।्
28
यायद पका
माणम तीित।
अ यथा गो वल णो म हष इ या द वस श व यय य, इदम मा
दरिम
ू यादे यय य स ितयोिगक य थक् माण वं यात।् ततो
[तक य िन पणम ्]
29
यायद पका
कालोपसंहारे ण वषयीकरोित।
सव पसंहारवती ह याि ः।
30
यायद पका
िनण तम।्
[अनुमान य िन पणम ्]
31
यायद पका
व ानमनुमानं वदबु
ु धाः’’ [१-१३-१२०] इित। साधना ायमाना ूमादे ः
वा काथः।
[साधन य ल णकथनम ्]
32
यायद पका
[सा य य ल णकथनम ्]
सा याभासम।् कं तत ्? व ा द। व ं य ा दबािधतम।्
सा य य ानमनुमानिमित िस म।्
33
यायद पका
[ वाथानुम ान या ग ितपादनम ्]
२६. अ य च वाथानुमान य ी य गािन— धम , सा यम ्, साधनं च।
त ा नम वम ्’ इित।
34
यायद पका
[धिमण धा िस े िन पणम ्]
माण वक प िस वम।्
35
यायद पका
[पराथानुमान य िन पणम ्]
धूमव वोपप ेः’— इित वा। अनयोहतु योगयो वैिच यमा म।् पूव
36
यायद पका
37
यायद पका
कम योजनैर यैरवयवैः ।
ोतुरनुिम यनुदयात।् तद ु म—
् ‘‘एत यमेवानुमाना गम ्’’ (पर ामुखम ् ३-
38
यायद पका
तद ु म ्—
ल णा े तो प ते।
39
यायद पका
प धम वम ्, सप े स वम ्, वप ा यावृ रित हे तो ी ण पा ण। त
40
यायद पका
महानसः, यो योऽ नमा न भवित स स धूमवा न भवित, यथा महा दः, तथा
41
यायद पका
वम ्’ [ ] इित वचनात।्
42
यायद पका
43
यायद पका
44
यायद पका
५१. य प स ितप नमै ीपु ेषु याम वमै ीतनय वयोः सहभावोऽ त
45
यायद पका
सह शत यायेनसुतरां िस मेव।
कृ कोदयादौ हे तु विमित। तद ु म ्—
अ यथानुपप न वं य कं त प चिभः।
ना यथानुपप न वं य कं त प चिभः॥ [ माणपर ा पृ
७२] इित।
46
यायद पका
‘वृ भ व यित विश मेघा यथानुपप ेः’ इ य मेघ वशेषः। मेघ वशेषो ह
५५. ननु काय कारणानुमापकम तु, कारणाभावे काय यानुपप ेः। कारणं
47
यायद पका
विध पो हे तुदिशतः।
विधसाधको हे तुः।
48
यायद पका
हे तुः। तदे वं विध ितषेध पतया वध य हे तोः कितिचदवा तरभेदा उदा ताः।
49
यायद पका
काऽनुपप रित ?
50
यायद पका
[उदाहरण य िन पणम ्]
51
यायद पका
ितपादनस भवात।्
[उदाहरण स गाददाहरणाभास
ु य कथनम ्)]
व ते इ यस भवात।्
52
यायद पका
अस य वचन वाददाहरणाभास
ु एव। अ ा तवचनं तु, अ वय या ौ
प मुदाहरणम।्
53
यायद पका
वर यते।
54
यायद पका
िनब धनमथ ानिम यु मागमल णं िनद षमेव। यथा— ‘‘स य दशन ान-
[आ य ल णम ्]
सित परम हतोपदे शकः। िमते यादावेवो यमाने ुतकेविल वित याि ः,
ानुरोधादपसजन
ु वेनेित भावः। नैवं वधः िस परमे ी, त यानुपदे शक वात।्
िनरासः।
55
यायद पका
नेह ल यते।
[अथ य ल णम ्]
अ यथा—
इित द नागदिशतदषणगण
ू सर स गात।् पृ थुबु नोदराकारा ददशना-
56
यायद पका
प ड थास-कोश-कुशूल-घट-कपालादयः पयायाः।
57
यायद पका
गगनार व दिमित।
58
यायद पका
कु डलं केयूरं चोपनय नुपनेता कृती भवित, सुवण पेण कटकाद नां भेदाभावात।्
िस े ः।
59
यायद पका
माचायसम तभ वािमिभः—
इ य ा येवमेव व ेयम ्, स पे
ू णा प भेदेऽसतः अथ याका र वास भवात।्
60
यायद पका
ीमदिभनवधमभूषणाचाय वरिचतायां
61