REHIYON XI REHIYON NG DAVAO

-Malawak na kapatagan na may matataas na lugar - Matatabang

lupa na angkop na pang agrikultura PANANIM :
Palay,Abaka,Tubo,Niyog,Rami,Pinya,Kape,Kalaw
,Saging,Dalanghita o Dalandan at mga Suha.
PINAGKAKAKITAAN : Pagsasaka,Pangingisda at Pagtotroso
- Kilala rin ang rehiyon sa pagiging pangunahing pinagkukunan
ng mga yamang mineral tulad ng ginto gayundin ang mga
marmol.
- Naninirahan dito’y mga Cebuano,Tagalog,Ilokano at Ilonggo
- Katutubo : Bagobo, Mandayas, Mansaka at Bilaan -Wikang
ginagamit : Cebuano, Tagalog, Ilokano at Ilonggo.
“TUWAANG” ng mga Bagobo na binibigkas sa mga
kasalan,lamayan,taniman at iba pang mga pagdiriwang. -
Mayaman din ang rehiyon sa mga bugtong at awiting bayan.
“DAWOT” na natatanging awitin ng mga Mandaya
“ATINGAN” na awit ng mga Bagobo sa lalawigan ng Davao bilang
awit na panghele o pag-ibig. Tinatawag namang
“TUD-UM” ito ng mga Mandaya-Mansaka
“OPPAD” ay isang mahabang awitin na ang ipinahahayag ay ayon
sa karanasan ng tao lalo na kung kabayanihan.
-LIKHANG KAMAY NG MGA T’BOLI : Kahusayan sa pagtatali at
paghuhukay ng abaka na tinatawag nilang
“TINALAK”. Napapanatili pa rin nila ang mga katutubong paraan
ng pagbuburda, paggawa ng basket at pag-ukut magpahanggang
ngayon. - Musika at mga katangi-tanging katutubong sayaw ang
mga di mapapantayang ambag ng mga katutubo sa kanilang
kultura.
KATUTUBONG SAYAW :
“TANGONGO” sayaw ng mga may edad na at ng mga mag-
asawa; Ang “BALITI” at “KAMARAG” ay mga uri ng sayaw na ang
sumasayaw ay sabay sa galaw ng sahon ng baliti;
“SAMPAK” naman ang sayaw ng mga lalaking nag-aaway.
“KULINTANG” na ang pag-awit ay sinasabayan ng tugtog ng
instrumentong “BOLANGBOLANG”, isang uri ng tambol na
ginagamit ng mga babae; “GIMPAN” isang tambol na kahoy ng
mga Bagobo at ang
“T’ONGGONG” para sa mga T’BIOLI na may kasamang balat ng
baboy at tinutugtog sa pamamagitan ng kamay o patpat. May
mga instrumento silang pang musika na yari sa kawayan tulad ng
tinatawag nilang
“ALPA” na higit sa kilala na tawag na LUD, ang Dilaan ay
tinatawag namang K’ ring ng mga Bagobo at ang “LANTOY” o
“TOWALI” ng mga Mandaya. Ang “DIWAGAY” naman ang
sinaunang biyulin mula sa BILAAN. Ang
“TEU” naman ay instrumentong hinihipan ng mga T’BOLI.

BAGOBO MANDAYAS MANSAKA BILAAN T’BOLI

PANINIWALA AT KAUGALIAN
-Ang mga Mansaka ay gumagamit ng iba’t ibang katawagan sa
pagbubuklod ng kanilang pamilya tulad ng :
ama,Anakun para sa “niece/nephew”;
ina,Arrayon para sa “parents/relatives”;
Babo para sa “aunt”,
Igagaw para sa “cousin”;
Bana para sa “husband”;
Kimod para sa bunsong anak;
bayaw at hipag para sa “sister in law”
PASAKAYOD : pagbisita ng magulang ng lalake sa babaeng
mapapangasawa nito upang makilala.
PAMUKU : magkikita ang pamilya ng magkabilang panig para
pag-usapan ang halaga ng dote.
PAGTAWAN : ang lalake ay maninilbihan na sa mga magulang
ng babae. KASAMONGAN : magpapasya na ang mga magulang
tungkol sa kasal. Kung payag na ang magkabilang panig ,
itatakda na ang araw ng kasal at paghahandaan ito.
- Isa ito sa pinakabagong lalawigan ng Pilipinas.Napapaligiran ng
Davao at Davao Gulf sa kanluran, Agusan del Sur sa Hilaga at
Davao Oriental sa Silangan at Timog.Sa buong taon ang
Compostela Valley ay hindi dinadalaw ng anumang bagyo
bagamat nakakaranas din ito ng tag-ulan. Ang kapital nito ay
binubuo ng 235 na barangay. Munisipalidad ay 11 : Nabunturan.
Compostela, Laak San Vicente, Mabini (Dona Alicia), Maco,
Maragusan (San Mariano),Maivab, Monkayo, Montavista, New
Bataan at Pantukan. Ito ay naging isang “Melting Pot of Migrants”
tulad ng mga tagalog at bisaya. Mayroon din namang pangkat ng
mga Mansaka, Mandaya, Manobo, Dibabawon. Manguangon at
Talaingod. Ang lambak ay lupang agrikultural, kung kaya ang
pangunahing produkto ay bigas, mais, saging, niyog, gulay,
prutas, kape at “timber”.
- Itinuturing lugar o mina ng mga saging Kilala bilang “Green
Gold Country” dahil sa malawak na taniman ng saging at
mayaman din ito sa ginto. Ang Kapital nito ay Tagum. Bimubuo
ng 203 barangay at walong munisipalidad –
Asuncion,Carmen,Kapalong,New
Corella,Panibo,Sto.Tomas,Talaingod at Braulio Dujali. Marami sa
populasyon ay migrante mula Visayas at Luzon. Pangunahing
sinasalita dito ay Cebuano at minsan ay Tagalog. Naninirahan din
dito ay mga Mandaya,Mansaka,Dibabowon at Ata.Ang kanilang
kasuotan ay ay mahabang manggas na damit para sa lalaki at
malong para sa babae.
9. Ang Kapital ng Davao del Sur ay Digos binubuo ng 517 na
barangay. 15 ang munisipalidad-Bansalan, Hagonoy, Padada,
Sta.Cruz, Magsaysay, Matanao, Kiblawan, Malaglag, Sulop,
Sta.Maria, Molita, Don Marcelino, Saranggani at Jose Abad
Santos. Karamihan sa naninirahan dito ay mulas sa Visayas at
Luzon. Laging sinadalita ay Cebuano at Tagalog at mangilanngilan
na Davaoeno – kung saan ito ay “Pidgin Spanish na sinasalita sa
lungsod ng Zamboanga” nananahann din dito ang mga
Bilaan,Bagobo,Manobo,Tagalacao at Samal. Ang produkto dito ay
mga mais,bigas,niyog,saging,tubo,kape,kakaw,durian,mangga at
lanzones. Mayaman din sa lugar na ito sa “Fish Product”, mineral
tulad ng ginto,tanso,lead copper at chromium. Ginaganap dito
ang “Kadayawan Festival of Davao”tuwing ikatlong linggo ng
Agosto ay kababakasan ng mayamang kultura ng lalawigan.
-Ang lalawigan ay napapaligiran sa gawing kanluran ng
Compostela Valley at ng Davao Gulf at ng probinsya ng Agusan
del Sur at ng maliit na bahagi ng Surigao del Sur sa Hilaga.
Binubuo ng 183 na barangay at 11 na munisipalidad
–
Mati,Baganga,Banaybanay,Boston,Caraga,Cateel,Gov.Generoso,L
upon, Manay,San Isidro at Tarragagona. Mati ang kapital nito
Bumubuo sa populasyon nito karamihan ay mula sa Visayas o
“Visayan Migrants” at iba ring naninirahan tulad ng Mandayas at
Manobo. Wika : Cebuano,Ilonggo at Filipino. Marami sa kanilang
produkton ay saging abaca,mais,palay,prutas,kape,tabako,gulay
at isda. Mayaman din sila sa ginto,nickel,manganese,bato at
buhangin at chromite.
BUGTONG NG MGA MANDAYA Tuong san tutukanon ko Tagbi
na dadalaga ay Matigam mana I sang kasigulman Sagot: LIGWAN
Yakataligpag yang mangod Wayang magulang Sagot: Pana
Tagadi ako Tagadi ako Sagot: Siki Hulaan mo ito Maliit pang bata
Nananahi na sa dilim Sagot: Honey Bee Ang bata ay Nakalilipad
Nagbubuntong hininga nalang ang matanda Sagot: Pana at Busog
Hintayin mo ako Hintayin mo ako Sagot : Paa
BUGTONG NG MGA MANOBO (ATUKON) Linew man duntaa
heya ne Nelingut te ligewana Sagot: Sikan is mata Buntud man
guntaanheyan ne emun Ed-ahaah nu ne egkiramkiram da, Ne
emun egkewaan nu ne egkekawe mo Sagot: Sikan is izung Isang
lawa Napapaligiran ng Fishing Pole Sagot: Mga Mata Isang
bundok na di halos makita ngunit abo ito ng mga kamay Sagot:
Ilong
SALAWIKAIN NG MGA MANDAYA
1. Yang ataog aw madudog di da mamauli = Ang itlog kapag
nabasag na, di na maaaring maisauli pa.
2. Eng makaan sang kalumluman mamaimo sang makupo = Ang
kumain ng bugok na itlog ay sinasabing tamad.
3.Kallandong pa ng syumbang kabilae pa nang similat = Walang
maitatago sa ilalim ng sikat ng araw.
SALAWIKAIN NG MANOBO
1. Anoy man tu karabaw na upat tu kubong di paka hidjas =
Kung ang kalabaw na apat ang paa ay nagkakamali pa, paano na
ang tao.
2. Bisan bato nu bantilis mai duon panahons nu ug kahilis
gihapon = Antg bato kahit gaano katigas, matitibag kapag
nababad sa tubig.
3. Tu buhi angod tu atoijog basta maguong on kunad ug kaolin =
Ang babae ay tulad ng itlog kapag nabasag na hindi na mabubuo
pa.
 “Kung ang aking bigas ay ninakaw ng kung sinuman sumpain
siya at paluwain ang kanyang mata pamagain ang kanyang
buong katawan hanggang siya’y mawalan ng hininga.”

KWENTONG BAYAN
- The Lost Children - Bakiwos and the woman who had wartz
MAIKLING KWENTO -Tinampikan TULA (Davao del Sur)
– PAGGIKAN SA SUMILON ni Jeneen Garcia (Davao Oriental)
– PAYAG ni Errol Merquita
MGAMANUNULAT NG REHIYON XI
Jose Angliongto -Sumulat ng nobelang “THE SULTENATE” na
handog niya sa mga “young overseas Chinese”.
-Siya ay mula sa lungsod ng Davao -Naging kolumnista siya ng
Mindanao Times at naging tagapamahala ng Mindanao Publishers
Inc.
-Siya’y naging pangulo rin ng Davao Jaycees at Continental
Containers Corporation.
-Naging miyembro rin siya ng Armed Forces of the Philippines,
Corps of Engineers at may ranggong First Lieutenant.
Josephine Malay Dischoso-Naging isa sa mga manunulat ng UP
Summer Writers Workshop noong 1974. -Kilala rin sa larangan ng
panitikan at sa pagpinta
Aida Rivera Farol -Naging editor ng “Lands and Coral” -Sumulat
ng maikling kwento na “Bridge of Tomorrow” noong 1948.
Pepito Deiparine -Kilala sa palayaw na Peps.
-Kilala rin siya sa “bi-lingual Fictionist” makata at kolumnista