Professional Documents
Culture Documents
(PDF) Sejarah Dan Perkembangan Epidemiologi
(PDF) Sejarah Dan Perkembangan Epidemiologi
(PDF) Sejarah Dan Perkembangan Epidemiologi
P O L T E K K E S K E M E N K E S J A K A R T A II
a-a &-a+( %!%a+$a+( "!+ a,#t< "!+ !/a/ t!-7a$#+ a "!+ a,#t< $a+ *"a a *+t*,
%!+(!+$a'#,a++ a< /# a $#-*+*t ,! /!'a,a+( t!'a4 $#%*'a# !7a, >a%a+
,!$&,t!-a+ Y*+a+# ,*+&< '!/#4 $a-# $*a"*'*!%"at a/a$ a+( 'a%"a*; T!-$a"at
/!/!-a"a t!&-# 4#"&t! # a+( /!-4*/*+(a+ $!+(a+ ,! !4ata+ $a+ "!+ a,#t "a$a
%a+* #a a+( $#/a4a "a$a /a(#a+ #+#: T!&-# K& %&(!+#, E%"at E'!%!+< T!&-
# G!+!-a # S"&+ta+< T!&-# H*%&-< $a+ T!&-# M#a %a;
Empedocles (490–430 SM); E%"!$& '! a$a'a4 !&-a+( =#' *= "-a S& -at! <
$&,t!-< a t-a.a+< $a+ &-at&- Y*+a+#< a+( t#+((a' $# A(-#(!+t*%< !/*a4 ,&ta $#
S# #'#a; E%"!$& '! %!+*+7*,,a+< $#a t!'a4 %!%"-a,t#,,a+ !"#$!%#&'&(# t!-a"a+;
Pa$a %a a #t* "!+$*$*, !/*a4 ,&ta $!,at $!+(a+ A(-#(!+t*%< a#t* S!'#+*+ta<
t!+(a4 $#'a+$a !"#$!%# "!+ a,#t $!+(a+ (!7a'a "a+a !"!-t# %a'a-#a; E%"!$& '!
%!+$!t!, #< "!+ !/a/+ a t!-'!ta, "a$a (!+a+(a+ a#- $a+ -a.a a+( /!-# # a#-
t!-,&+ta%#+a #; E%"!$& '! %!+(ata # %a a'a4 #t* $!+(a+ %!%/*,a ,a+a'
t!-* a+ $a+ %!+(& &+(,a+ (!+a+(a+ a#- ,! 'a*t; D!+(a+ %!%/*,a $*a
*+(a# /! a- $a+ %!+(4*/*+(,a++ a $!+(a+ 'a*t< %!+(!-#+(,a+ -a.a<
E%"!$& '! /!-4a #' %!+*-*+,a+ !"#$!%# a+( %!+7a+(,#t# "!+$*$*, S!'#+*+ta;
E%"!$& '! /!-4a #' %!%/*at S!'#+*+ta !/*a4 ,&ta !4at $!+(a+ # t!% #-
#(a # a+(
$#/#a a#+ a; Ka- a a+#ta # #+# /# a $#"a+$a+( !/a(a# P-&7!,
K! !4ata+ Ma a-a,at "!-ta%a $# %*,a /*%# Stat4a,&* !t a';< 200 ;
Aristoteles (384-3 SM)! A-# t&t!'! a$a'a4 !&-a+( =#' *= $a+ #'%*.a+ Y*+a+#<
/!-a a' $a-# Sta(#-a; A-# t&t!'! %!-*"a,a+ =#' *= $a+ #'%*.a+ !-/a /# a;
T*'# a++ a %!+ a,*" a+!,a */7!,; T*'# a+ -! %#+ a t!+ta+( a+at&%#
%a+* #a t#$a, $#,!t!%*,a+< t!ta"# /a+ a, ,a- a+ a t!+ta+( /#+ata+(
%!+*+7*,,a+ /a4.a
$#a t!'a4 %!+((*+a,a+ "!+(a%ata+ 'a+( *+( $a+ "!-/a+$#+(a+ a+at&%#
a+ta- "! #! %!'a'*# $# !, # "!+ a ata+ ; A-# t&t!'! %!%/!-#,a+ =&+$a #
/a(# %!t&$!
#'%#a4; "umoralisme ; H*%&-a'# %! ata* H*%&-# %! a$a'a4 t!&-# a+(
%!+7!'a ,a+ /a4.a t*/*4 %a+* #a $## # ata* $#/!+t*, &'!4 !%"at /a4a+ $a a-
a+( $# !/*t 4*%&- a#-a+ ; K!!%"at 4*%&- #t* a$a'a4 !%"!$* 4#ta%< !%"!$*
,*+#+(< ='!(%a '!+$#- < $a+ $a-a4
"ippocrates (3##- $0 SM); H#""& -at! a$a'a4 !&-a+( =#' *= $a+ $&,t!- Y*+a+#
"a a S& -at! < a+( $#,!+a' !/a(a# Ba"a, K!$&,t!-a+ M&$!-+< H#""& -at!
%!%/!-#,a+ ,&+t-#/* # /! a- $!+(a+ ,&+ !" ,a* a # "!+ a,#t a+( $#,!+a' $a'a%
!"#$!%#&'&(# $!.a a #+#< /a4.a "!+ a,#t t!-7a$# ,a-!+a #+t!-a, # a+ta-a 4& t
a(!+t !+@#-&+%!+t "!+7a%* a(!+ '#+(,*+(a+ ; Da'a% /*,*+ a a+( O+ A#- <
at!- a+$ P'a ! T!+ta+( U$a-a< A#-< $a+ T!%"at‖ a+( $#t!-7!%a4,a+
F-a+ # A$a%< H#"& -at! %!+(ata,a+< "!+ a,#t t!-7a$# ,a-!+a ,&+ta, $!+(a+
7a>a$ 4#$*"< $a+ /!-4*/*+(a+ $!+(a+ '#+(,*+(a+ !, t!-+a' %a*"*+ #+t!-+a'
! !&-a+( R& ,!t< 1999 Ba++# A & at#at! < 2001 G-a%%at# & $a+
D#a%a+t# < 2003 Sa-a #< 2010 ;
H#""& -at! ?0 3 SM
A4'# E"#$!%#&'&(# a+( "!-ta%a
M!+7!'a ,a+ t!-7a$#+ a "!+ a,#t $a-# $a a- a+( -a #&+a'
B*,* a+( $#t*'# : E"#$!%# I< E"#$!%# II< O+ A#- < at!- < a+$ P'a !
M!%"!-,!+a',a+ # t#'a4 !"#$!%# $a+ !+$!%# 11 S!7a-a4 "!-,!%/a+(a+
!"#$!%#&'&(#
Era %oma&i
Pa$a a/a$ ,!t#(a< !,#ta- 00 ta4*+ "a a H#""& -at! < &-a+( &-a+( R&%a.# t!'a4
%!%/*at a a4 7#.a t!+ta+( ,!4#$*"a+ %!-!,a; atata+ ,*a+t#tat#= a a4 7#.a
t!- !/*t $a"at $#"a+$a+( %!-*"a,a+ "-!,*- &- ta/!' 4#$*" '#=! ta/'! $a'a%
/!+t*, a+( "a'#+( "-#%#t#=; Ta/!' 4#$*" $a'a% a-t# a+( ! *+((*4+ a< a#t*
ta/!' a+( /!-# # "-&"&- # "-&/a/#'#ta &-a+( *+t*, %!'a+( *+(,a+ 4#$*"+ a
"a$a t#a" t#a" *%*-< /a-* $# #"ta,a+ 13 a/a$ ,!%*$#a+ &'!4 J&4+ G-a*+t $#
I+((-# R& ,!tt< 1999 ;
Epidemiologi Modern
J&4+ G-a*+t
A+a'# # $ata %&-ta'#ta $a'a% ta4*+ 1??2
M!'a,*,a+ ,*a+t#=#,a # a+( "!-ta%a $a-# "&'a ,!'a4#-a+< ,!%at#a+ $a+
,!7a$#a+ "!+ a,#t
M!+ atat "!-/!$aa+ 'a,# 'a,# $a+ "!-!%"*a+< ,!%at#a+ /a # a+( t#+((#<
"!-/!$aa+ *-/a+ -*-a'< $a+ @a-#a # %* #%a+
#''#a+ Fa--
M!'a,*,a+ "!+(*%"*'a+ $ata ! a-a # t!%at#, $a+ tat# t#, ,!%at#a+ $# I+((-#
Ba"a, Stat# t#, @#ta' %&$!-!+ $a+ *-@!#'!+
M!%"!-'*a a+a'# # $ata %&-/#$ta $a+ %&-ta'#ta !"#$!%#&'&(#
M!'#4at !=!, tat* "!-,a.#+a+< "!,!-7aa+ $a+ ,!t#+((#a+ S!7a-a4 "!-,!%/a+(a+
!"#$!%#&'&(# K&+ !" ,&+ta(#&+ $a+ T!&-# (!-% "!+ a,#t
I(+at> S!%%!'.!# 1 1
1 ?5 A4'# O/ t!t-# $a-# H*+(a-#a
D!%a% +#=a $a"at $#-!$*, # 7#,a "a-a $&,t!- %!+ * # ta+(a+ !/!'*%
%!+&'&+( "!- a'#+a+ 1 S!7a-a4 "!-,!%/a+(a+ !"#$!%#&'&(#
E$.a-$ J!++!-
M!+$*,*+( t!&-# F-a a t&-#*
M!+!-#%a t!&-# (!-% "!+ a,#t
P!+!%* @a, #+ a a- a,4#- ta4*+ 1 00
L&*# Pa t!*-
B!-,&+t-#/* # $a'a% %!+(*at,a+ t!&-# (!-% "!+ a,#t $!+(a+
%!+$!%&+ t-a #,a+ !=!,t#@#ta #%*+# a # "a$a "!+ !(a4a+ -a/#! $a'a% ta4*+
1 5
B!'*% %a%"* %!+(# &'a # @#-* -a/#! %!+(4a'a* t!&-# %#a %a
Ja%! L#+$
M!'a,*,a+ t*$# !"#$!%#&'&(# !,"!-#%!+ "a$a !t#&'&(# $a+ "!+(&/ata+
*-@ 1 53
Ma,a+ 7!-*, %!-*"a,a+ &/at *+t*, *-@
P L Pa+*%
St*$# !"#$!%#&'&(# ,'a #, t!+ta+( "!+ a,#t a%"a, $# "*'a* Fa-&! 1 5
20 S!7a-a4 "!-,!%/a+(a+ !"#$!%#&'&(#
J&4+ S+&. 1 13
1 5 A4'# a+! t! #
M!'a,*,a+ !-#a' #+@! t#(a # ,&'!-a $# L&+$&+
Ba"a, E"#$!%#&'&(# La"a+(a+
M!'a,*,a+ t*$# !"#$!%#, ,&'!-a 1 5
Da./!-< Ka++!'< $a+ L !''< 19?3; G&-$&+< a t!''#< H7&-t'a+$< Ka++!'< $a+
Da./!-< 19
R# !t !"#$!%#&'&(# "a$a "!+ a,#t ,-&+#,
AAR 2011 ; 4at # %&'! *'a- !"#$!%#&'&( Q aa -;&-(; D#a, ! A(* t* 2011;
A%!-# a' a+ !- S& #!t 2009 ; Sta 4!a't4 ; 4tt": ...; a+ !-;&-
( H!a't4 I+=&-%at#&+=&-H!a't4 a-!P-&=! #&+a' a+ !-
tat# t# 2009 '#$! -!@;""t; D#a, ! A(* t* 2011;
B!+7a%#+ MR< H*%%!- RA< E/!- t!#+ I < !t a' 200 ; S!'= -!"&-t!$ 4!a't4 a+$
a$*'t %&-ta'#t -# ,: a+ a+a' # &= a* ! "! #=# %&-ta'#t ; S& S #
M!$59:129 30?;
B&$!'&+ < D&4!-t JA< 4!+ < R& #+( MA< !# NS 2009 ; U ! &=
+&+ t!-&#$a' a+t##+='a%%at&- $-*( a+$ -# , &= !+$&%!t-#a' a+ !-; A% J
E"#$!%#&' 1 0:1512 151 ;
B* , < L'&"# A< N 7!-a E< T!--# M 199 ; T4! 4a''!+(! &= E"#$!%#&'&( :
I *! a+$ S!'! t!$ R!a$#+( ; S #!+t#=# P*/'# at#&+ N&; 505; Pa+ A%!-# a+
H!a't4 O-(a+#>at#&+; a 4#+(t&+< D