Consumentenrecht

Auteurs: M.Anthonis, A.Bouazza

Titularissen: Sarah Gondry

Sociaal Werk
Sociaal juridische dienstverlening
SAW
Academiejaar:2016-2017
INHOUD

INLEIDING ________________________________________________________________ 5

1. Cursusomschrijving ___________________________________________________ 5

2. Doelstelling __________________________________________________________ 5

3. Leerwijzer ___________________________________________________________ 6

HOOFDSTUK I: DE NOTIE “SCHULD” _______________________________________ 7

1. Definitie van “schuld” _________________________________________________ 7

2. Het ontstaan van schulden _____________________________________________ 7

HOOFDSTUK II: SCHULDEN UIT OVEREENKOMSTEN – EEN SITUERING _______ 8

1. Het contract – de verbintenis uit overeenkomst: definitie ___________________ 8

2. Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten ______________________________ 8

3. Contractuele aansprakelijkheid _________________________________________ 8

4. Het bewijs van overeenkomsten _______________________________________ 10

5. Het schriftelijk bewijs van overeenkomsten – een schematisch overzicht van de

regelgeving ______________________________________________________________ 11

6. Conclusie: __________________________________________________________ 15

HOOFDSTUK III: SCHULDEN UIT “VERBINTENISSEN BUITEN OVEREENKOMST”17

1. Algemene situering __________________________________________________ 17

2. Oneigenlijke contracten _______________________________________________ 17

3. Misdrijven en oneigenlijke misdrijven - situering ________________________ 19

4. De buitencontractuele aansprakelijkheid – een nadere duiding _____________ 19

5. De buitencontractuele aansprakelijkheid in het Burgerlijk Wetboek: art. 1382 tot en

met art. 1386 B.W. ________________________________________________________ 20

6. Het foutbegrip in de sfeer van de buitencontractuele aansprakelijkheid _____ 23

7. Buitencontractuele aansprakelijkheid en “schade” ________________________ 24

Consumentenrecht
2SJD 1
www.kdg.be
 8. Buitencontractuele aansprakelijkheid en het noodzakelijk causaal verband tussen

schuld en schade _________________________________________________________ 25

9. Gedeelde aansprakelijkheid – aanvaarding van risico – overheidsaansprakelijkheid

26

10. Enkele begrippen uit de sfeer van de (buitencontractuele) aansprakelijkheid _ 27

11. Buitencontractuele aansprakelijkheid en art. 1386 bis van het B.W. – een curiosum!

27

12. De bewijslast bij buitencontractuele aansprakelijkheid ____________________ 28

13. Slotbedenking rond buitencontractuele aansprakelijkheid _________________ 28

HOOFDSTUK IV: DE AANSPRAKELIJKHEID VOORTVLOEIEND UIT WETTELIJKE

BEPALINGEN: “BURGERPLICHTEN”________________________________________ 30

HOOFDSTUK V: DE POSITIE VAN DE SCHULDEISER IN EEN SCHULDCONTEXT: HET

ZOEKEN NAAR “ZEKERHEID” _____________________________________________ 31

1. VII.1. Persoonlijke zekerheden (Zie art. 2011, 2014, 2021, 2028 B.W.e.v.) _____ 31

2. Zakelijke zekerheden _________________________________________________ 31

A. Pand (zie art. 2071, 2073, 2074, 2078, 2079, 2084 B.W. e.v.) _______________ 31

B. Retentierecht ______________________________________________________ 32

C. Hypotheek________________________________________________________ 32

i. Definitie________________________________________________________ 32

ii. Soorten hypotheken _____________________________________________ 34

D. Voorrechten ______________________________________________________ 34

i. Definitie________________________________________________________ 34

ii. Vergelijking tussen voorrecht en hypotheek ________________________ 35

iii. Soorten voorrechten _____________________________________________ 36

HOOFDSTUK VI: DE POSITIE VAN DE SCHULDENAAR IN ZIJN ZOEKTOCHT NAAR

BESCHERMING ___________________________________________________________ 37

Consumentenrecht
2SJD 2
www.kdg.be
 1. Isoleren vermogen dat tot onderpand dient van de schuldeisers ____________ 37

2. Kennis van zaken met betrekking tot de regelgeving die door de overheid werd

uitgewerkt met het oog op de bescherming van de onfortuinlijke schuldenaar! ____ 37

3. Noot in de sfeer van het publiek recht : Immuniteit van uitvoering _________ 37

HOOFDSTUK VII: DE RECHTSPLEGING (BURGERLIJK PROCESRECHT) BIJ DE

INVORDERING VAN EEN SCHULD _________________________________________ 38

1. Heropfrissing indeling van ons recht : verschil “procesrecht” in de privaatrechtelijke

sfeer versus procesrecht in de publiekrechtelijke sfeer _________________________ 38

2. Situering procesrecht in de privaatrechtelijke sfeer _______________________ 40

3. Schematische voorstelling van een "burgerlijk proces" ____________________ 42

HOOFDSTUK VIII: DE COLLECTIEVE SCHULDENREGELING _________________ 54

1. Algemene situering __________________________________________________ 54

2. Inhoudelijke situering van de wet ______________________________________ 54

A. Principe __________________________________________________________ 54

B. Wat dient de schuldenaar concreet te doen? ___________________________ 55

3. Wat is de onderliggende “filosofie”?____________________________________ 55

4. De procedure________________________________________________________ 55

5. De minnelijke aanzuiveringsregeling ___________________________________ 56

6. De gerechtelijke aanzuiveringsregeling _________________________________ 57

HOOFDSTUK IX: CONSUMENTENKREDIET _________________________________ 59

1. Wat is een consumentenkrediet? _______________________________________ 59

2. Waarom zijn consumentenkredieten belangrijk? _________________________ 60

3. Een consumentenkrediet kan verschillende vormen aannemen. ____________ 62

4. Loonoverdracht _____________________________________________________ 66

HOOFDSTUK X: WET 6 APRIL 2010 BETREFFENDE DE MARKTPRAKTIJKEN EN

CONSUMENTENBESCHERMING ___________________________________________ 69
Consumentenrecht
2SJD 3
www.kdg.be
 1. Inleiding____________________________________________________________ 69

A. De ontdekking van de consument ____________________________________ 69

B. Het Wetboek van Economisch Recht _________________________________ 70

2. Toepassingsgebied ___________________________________________________ 70

3. Informatie van de markt ______________________________________________ 70

A. Prijsaanduiding ___________________________________________________ 70

B. Benaming, samenstelling en etikettering van producten _________________ 70

C. Aanduiding van de hoeveelheid _____________________________________ 70

D. Geregistreerde benamingen _________________________________________ 71

E. Vergelijkende reclame ______________________________________________ 71

F. Promoties inzake prijzen____________________________________________ 71

G. Uitgeputte voorraad _______________________________________________ 71

4. Verboden praktijken _________________________________________________ 72

A. Inleiding _________________________________________________________ 72

B. Oneerlijke handelspraktijken t.a.v. consumenten _______________________ 72

i. Oneerlijke handelspraktijken ______________________________________ 73

ii. Misleidende handelspraktijken ____________________________________ 73

iii. Agressieve handelspraktijken _____________________________________ 74

Consumentenrecht
2SJD 4
www.kdg.be
INLEIDING

1. Cursusomschrijving

Consumentenrecht: “ what’s in a name?”

Dit containerbegrip herbergt heel wat ladingen. In de brede zin van het woord mag men er
van uitgaan dat het de burger – consument beschermt tegen de spelers “op de (vrije?) markt
” die in een duidelijke machtspositie verkeren.
Onze Vlaamse overheid stelt aangaande de lading die wordt gedekt door het begrip
‘consumentenrecht’: “Er bestaan regels en afspraken om producten en diensten te kopen en
verkopen. Dat is het consumentenrecht”1

Loopt het behoorlijk fout met de bescherming van de consument door de overheid of springt
de burger ondoordacht om met de precaire balans tussen zijn inkomsten en uitgaven, dan
komt de onfortuinlijke consument mogelijk in een schuldsituatie terecht.

In de context van deze cursus wordt vooral accent gelegd op dit schuldgegeven vanuit
verschillende invalshoeken. Meer en meer mensen komen in onze samenleving immers in een
situatie terecht waarin zij hulp nodig hebben om uit de schulden te geraken. Meer en meer
(schuld-)hulpverleners worden dus in de praktijk geconfronteerd met schuldproblemen op de
werkvloer. De student krijgt in deze syllabus geen lijvige theorie opgediend met tal van
verwijzingen: de “kapstokken” uit de regelgeving met betrekking tot het onderwerp
“schulden” worden enkel beknopt meegegeven en geduid. Als zodanig wordt dan ook geen
“handboek” aangereikt maar wel een leidraad bij het vinden van een weg in het
schuldenlabyrint.

2. Doelstelling
Een vanzelfsprekende verworvenheid na het doorlopen van dit schuldverhaal onder de
noemer “consumentenrecht”, is het vlot kunnen raadplegen van relevante websites en andere
info om probleemoplossende informatie te ontsluiten.
Tevens wordt de student geacht in staat te zijn gericht en efficiënt te kunnen doorverwijzen
nadat deze syllabus uitvoerig is toegelicht.

1 Zie
http://www.vlaanderen.be/nl/werk/consumentenzaken/klachten/consumentenrec
ht-consumentenbescherming-en-bemiddeling-bij-geschillen
Consumentenrecht
2SJD 5
www.kdg.be
3. Leerwijzer
In deze syllabus worden naast materies uit het verbintenissenrecht en het consumentenrecht
sensu stricto (bv. regelgeving omtrent consumentenkredieten), ook materies aangeraakt uit het
burgerlijk procesrecht (procedures bij privaatrechtelijke betwistingen, onder andere met
betrekking tot schulden).

Zo komen onder meer aan bod:

 Het procedure-aspect van een burgerlijke schuld(invordering): de fasen van een

burgerlijke procedure t.e.m. de fase van “de gedwongen tenuitvoerlegging”, meer
bepaald de fase van het “beslag”.
 De collectieve schuldenregeling

HOOFDSTUK I: DE NOTIE “SCHULD”

1. Definitie van “schuld”

“Een schuld is een verbintenis die door de schuldenaar niet of nog niet is nagekomen.”

Kortom: het is meteen duidelijk dat wanneer men zich verbonden heeft ten aanzien van anderen
om iets te doen, te laten of te betalen, men ook kan worden “aangesproken” op dit engagement.
Men loopt m.a.w. “aansprakelijkheid” op.
Men kan uiteindelijk zelfs voor de rechter “ter verantwoording” worden geroepen.
Men is “verantwoordelijk” voor zijn schulden.

2. Het ontstaan van schulden

Belangrijke wetenswaardigheid: verbintenissen komen lang niet altijd voort uit overeenkomsten

!!!

Verbintenissen vloeien voort uit:

- overeenkomsten, maar net zo goed uit
- oneigenlijke overeenkomsten, uit
- misdrijven en oneigenlijke misdrijven en niet in het minst…
- uit het burgerschap zelf (fiscale en parafiscale schulden)!

Consumentenrecht
2SJD 6
www.kdg.be
HOOFDSTUK II: SCHULDEN UIT OVEREENKOMSTEN – EEN SITUERING

1. Het contract – de verbintenis uit overeenkomst: definitie

Zie art. 1101 van het Burgerlijk Wetboek:

“Een contract is een overeenkomst waarbij één of meer personen zich jegens één of meer andere

verbinden iets te geven, te doen, of niet te doen.”

Voor de totstandkoming van een contract is vereist dat partijen de bedoeling hebben om zich te verbinden,

het bestaan van deze wil om zich te verbinden wordt op soevereine wijze door de rechter vastgesteld (Cass.,

2 december 1875, Pas., 1876,I, 37)

2. Eenzijdige en wederkerige overeenkomsten2

 Eenzijdig: alleen ten laste van één partij ontstaan verbintenissen (zie art. 1103 B.W.: een
contract is eenzijdig, “wanneer een of meer personen verbonden zijn jegens een of meer
andere, zonder enige verbintenis voor laatstgenoemden.”)

Kortom:

Wanneer slechts één der partijen rechten verkrijgt, dan is het contract eenzijdig.

 Wederkerig: wanneer de contractanten zich wederkerig ten opzichte van mekaar verbinden
zodat van in het begin verbintenissen ontstaan voor iedere partij (art. 1102 B.W.)

Kortom:

Een contract is wederkerig wanneer het voor beide partijen een schuld, respectievelijk

een schuldvordering doet ontstaan, wijzigt of teniet doet.

2 Noteer de vrij kunstmatige opdeling tussen eenzijdige en wederkerige verbintenissen. Een eenzijdige verbintenis kan immers zeer gemakkelijk

worden omgebogen naar een wederkerig contract. Bvb: een schuldbekentenis kan gemakkelijk worden omgebogen naar een

leningsovereenkomst.

Consumentenrecht
2SJD 7
www.kdg.be
3. Contractuele aansprakelijkheid

Wie contracten afsluit, begeeft zich ipso facto op het terrein van de “contractuele

aansprakelijkheid.”

Wie zich niet of slecht aan afspraken houdt, kan hierop worden aangesproken en afgerekend.

Wat betreft de wettelijke grondslag van de leer van de contractuele aansprakelijkheid: zie in

eerste instantie art. 1134 B.W. (“La convention fait la loi des parties” – “alle overeenkomsten

die wettig zijn aangegaan, strekken degenen die deze hebben aangegaan, tot wet.”).

Zie ook:

Art. 1135 B.W.: Overeenkomsten verbinden niet alleen tot hetgeen er uitdrukkelijk is in opgenomen, maar
ook tot alle gevolgen die er door de billijkheid, het gebruik of de wet er worden aan toegekend volgens de aard
ervan.
Art. 1142 B.W.: Iedere verbintenis om iets te doen of niet te doen wordt opgelost in schadevergoeding,

ingeval de schuldenaar de verbintenis niet nakomt.

Art. 1149 B.W.: De aan de schuldeiser verschuldigde schadevergoeding bestaat, in het algemeen, in het

verlies dat hij heeft geleden en in de winst die hij heeft moeten derven, behoudens de hierna gestelde

uitzonderingen en beperkingen.

Art. 1153 B.W.: Inzake verbintenissen die alleen betrekking hebben op het betalen van een bepaalde geldsom,
bestaat de schadevergoeding wegens vertraging in de uitvoering nooit in iets anders dan in de wettelijke
intrest, behoudens de bij de wet gestelde uitzonderingen.
Die schadevergoeding is verschuldigd zonder dat de schuldeiser enig verlies hoeft te bewijzen.
Zij is verschuldigd te rekenen van de dag der aanmaning tot betaling, behalve ingeval de wet ze van

rechtswege doet lopen.

Indien er opzet van de schuldenaar is, kan de schadevergoeding de wettelijke intrest te boven gaan.

Art. 1184 B.W.: In wederkerige contracten is de ontbindende voorwaarde altijd stilzwijgend begrepen, voor

het geval dat een van beide partijen haar verbintenis niet nakomt.

In dit geval is het contract niet van rechtswege ontbonden. De partij jegens wie de verbintenis niet is
uitgevoerd, heeft de keus om ofwel de andere partij te noodzaken de overeenkomst uit te voeren, wanneer de
uitvoering mogelijk is, ofwel de ontbinding van de overeenkomst te vorderen, met schadevergoeding.

De ontbinding moet in rechte gevorderd worden, en aan de verweerder kan, naar gelang van

de omstandigheden, uitstel worden verleend.

Consumentenrecht
2SJD 8
www.kdg.be
Verder zal duidelijk worden hoe consumentenkredieten, zich inschrijven, met hun specifieke

dwingende rechtsbepalingen, in het verbintenissenrecht

4. Het bewijs van overeenkomsten

Gelet op het belang dat administratieve en andere “stukken” hebben op de werkvloer van de

SJD’er is het noodzakelijk voor elke SJD’er te weten dat men aandacht dient te hebben voor het

juridisch gegeven dat het ondertekenen van een “geschrift” , veel meer is dan een formaliteit die

een consensus weergeeft. Zoals de Romeinen reeds terecht stelden: “verba volant, scripta manent”!

“Woorden vliegen”, “geschriften blijven.”

Wat partijen gezegd hebben of niet gezegd hebben blijkt in een (burgerlijke) procedure

gewoonlijk weinig relevant te zijn, het is vluchtig, het vervliegt! We zitten meteen op een

belangrijk terrein in de sfeer van het verbintenissenrecht: het bewijs van rechtshandelingen. Het

is van cruciaal levensbelang dat men belangrijke engagementen, afspraken, contracten, … op

papier zet, onderschrijft, ondertekent! Zoals overigens verder in de cursus duidelijk zal worden

is de regelgeving betreffende het “op papier zetten” ook geconformeerd aan het digitaal tijdperk

waarin we leven.

5. Het schriftelijk bewijs van overeenkomsten – een schematisch overzicht van de regelgeving

EENZIJDIG WEDERKERIG

1. ELEMENTAIRE VEREISTEN 1. ELEMENTAIRE VEREISTEN

(schriftelijk bewijs) (schriftelijk bewijs)

Art. 1326 B.W. Art. 1325 B.W.

1. Eigenhandig geschreven, x partijen die belang hebben-> x aantal

2. Indien niet:
exemplaren
minstens vermelden:
Vermelden hoeveel exemplaren zijn op-
"goed voor"/”goedgekeurd voor"
gemaakt op de onderhandse akte zelf

Cijfer in letters !!!

(Aantal exemplaren: NIET IN “CARBON”)
Ondertekening ELEMENTAIR
Ondertekening ELEMENTAIR

Consumentenrecht
2SJD 9
www.kdg.be
 Zie ook echter: Zie ook echter:
Wet van 20 oktober 2000 tot invoering van
Wet van 20 oktober 2000 tot invoering van
het gebruik van telecommunicatiemiddelen
het gebruik van telecommunicatiemiddelen
en van de elektronische handtekening in de
en van de elektronische handtekening in de
gerechtelijke en de buitengerechtelijke
gerechtelijke en de buitengerechtelijke
procedure.
procedure.
------------------------------------------------------------
------------------------------------------------------------
2. BEWIJS (door getuigen)
2. BEWIJS (door getuigen)
Art. 1341 B.W.
Art. 1341 B.W.
> 375 EUR: noodzakelijk een geschreven akte
> 375 EUR: noodzakelijk een geschreven akte

3. Uitzonderingen 3. Uitzonderingen

3.1. Art. 1347 B.W. : Indien niet voldaan : 3.1. Art. 1347 B.W. : Indien niet voldaan :

toch begin van schriftelijk bewijs !!! toch begin van schriftelijk bewijs !!!

Dit kan door de rechter worden aangevuld Dit kan door de rechter worden aangevuld

met getuigenissen en vermoedens !!! met getuigenissen en vermoedens !!!

(Zie art. 1349 B.W.) (Zie art. 1349 B.W.)

3.2. Art. 1348 B.W. 3.2. Art. 1348 B.W.

Wanneer de schuldeiser zich geen schriftelijk
Zie eerste kolom.
bewijs kon verschaffen!!!

Het betreft zowel zedelijke onmogelijkheid

als natuurlijke onmogelijkheid.

De volgende gevallen worden in art. 1348

B.W. niet limitatief opgesomd!

-Misdrijven - oneigenlijke misdrijven

-Bewaargevingen uit noodzaak

-Onmogelijkheid akte op te maken

Zie eerste kolom

Consumentenrecht
2SJD 10
www.kdg.be
 -Titel verloren onvoorzien en door over-

macht veroorzaakt toeval

3.3. In het privaatrecht van de handelaars 3.3. In het privaatrecht van de handelaars

(handelsrecht) gelden deze regels niet !!! (handelsrecht) gelden deze regels niet !!!

(Zie art. 1341 B.W.) (Zie art. 1341 B.W.)

4. Wat indien er geen stuk werd opgemaakt: 4. Wat indien er geen stuk werd opgemaakt:

altijd hopeloos - uiteraard in de hypothese altijd hopeloos - uiteraard in de hypothese

dat de hiervoor voorziene uitzonderingen dat de hiervoor voorziene uitzonderingen

niet van toepassing zijn ? niet van toepassing zijn ?

Bv.Vergeten kwijting te vragen van de

betaling van de waarborg bij het aangaan

van een huurovereenkomst

Oplossingen via het gerechtelijk
Oplossingen m.a.w. via het gerechtelijk
privaatrecht
privaatrecht

b.v.: gedingbeslissende eed

5. Wat indien er wel degelijk een stuk is 5. Wat indien er wel degelijk een stuk is

geweest, doch dit werd verloren? geweest, doch dit werd verloren?

(Zie ook hoger)

Zijn er nog mogelijkheden? Zie hoger.

->creativiteit

6. Wat indien een stuk niet werd opgemaakt 6. Wat indien een stuk niet werd opgemaakt

dat tot bewijs kon dienen ? dat tot bewijs kon dienen?

Rechtzetten van scheve situaties : Zie eerste kolom.

Consumentenrecht
2SJD 11
www.kdg.be
 Voorbeelden:

- ophalen van een stuk zonder facturatie

- prestatie: maken trap, nog geen factuur

jaren na datum!

(integratie privaatrecht handelaars binnen

het algemeen privaatrecht = het burgerlijk

recht)

- factureren jaren na prestatie en voeren van

een procedure

Oplossing via materieel recht gecombineerd

met het gerechtelijk privaatrecht.

Enkele typesituaties ter illustratie:

1. A leent 500 EUR aan B

A maakte getypte tekst met alle ingrediënten van een schuldbekentenis

B ondertekent deze tekst.

Er is 1 getuige.

Rechtsgevoel versus juridische realiteit:

2. Geen schriftelijk huurcontract werd opgemaakt tussen A en B

B, huurder, wordt op straat gezet na 6 maanden

B heeft 1 maal de huur voldaan via een overschrijving

De huurwaarborg werd betaald, doch er is geen betalingsbewijs hieromtrent.

Rechtsgevoel versus juridische realiteit:

3. A ontleent B 1 000 EUR in een café

Een 8 tal mensen zijn hiervan getuige.

Er werd helemaal geen geschrift opgemaakt

Consumentenrecht
2SJD 12
www.kdg.be
 Rechtsgevoel versus juridische realiteit:

4. Onderhands werd een leningcontract opgemaakt: 50 000 EUR werd ontleend.

Het contract werd niet geregistreerd.

Het ging verloren in een brand

De lener beweert geen exemplaar te hebben gehad

Via de bank kan wel worden aangetoond dat maandelijks stortingen gebeurden aan de ontlener.

Verschillende getuigen waren niet alleen op de hoogte van het bestaan van de lening, doch zelfs van

het bedrag dat werd ontleend.

Rechtsgevoel versus juridische realiteit:

5.Een student vergeet het ontvangstbewijs te vragen na de betaling van zijn huurwaarborg. Wat

zijn de kansen wanneer hij deze borg na de huurperiode terugvraagt en de huisbaas “herinnert”

zich de betaling niet?

6. Een stuk houdende een schuldbekentenis is gewoon verloren gegaan.

Quid ?

6. Conclusie:
In ons rechtsverkeer wordt enorm veel belang gehecht aan een degelijk geschrift met het oog op

het bewijs van de verbintenis die er door « gedragen » wordt.

Bovendien kan rustig worden beweerd dat de handtekening van degene die zich verbindt, vaak
reeds een begin van schriftelijk bewijs inhoudt.

Het Hof van Cassatie zegt aangaande de ondertekening van een bepaald stuk het volgende: “Door

een akte te ondertekenen erkennen partijen het geschrevene als van hen. Het louter feit dat de ondertekenaar

de taal niet kent waarin de akte is opgesteld, is niet voldoende om hem te ontslaan van de regel krachtens

dewelke hij door de loutere ondertekening gebonden is, als had hij de vermeldingen van de akte tot de zijne

willen maken”3

3 Cass. 30 april 1942, Arr. Cass. 1942, 48.

Consumentenrecht
2SJD 13
www.kdg.be
Een akte ondertekenen impliceert gewoon het zelf plaatsen van naam en voornaam met het

oogmerk een handtekening te plaatsen.

Een geldige handtekening vereist niet dat naam en voornaam voluit worden geschreven.

De voornaam mag zelfs gedeeltelijk of helemaal niet worden vermeld.

Ook de naam mag slechts gedeeltelijk worden vermeld.

Kortom: het volstaat dat de handtekening de naam voldoende duidelijk weergeeft opdat niet zou

kunnen getwijfeld worden aan de identiteit van de ondertekenaar, noch aan zijn vaste wil om

zich de inhoud van de tekst eigen te maken.4

De handtekening vormt dus in principe gewoon een herkenningsteken.

Een onleesbaar teken volstaat voor zover het bestendig wordt gebruikt!5 Een “paraaf” is echter

niet voldoende!

Hoe dan ook: de volkse wijsheid dat "een handtekening verbindt", krijgt duidelijk zijn beslag in

het rechtsverkeer.

Het verdient dus warm aanbevolen, meer dan twee keer na te denken, voor men zijn

handtekening onder een “stuk” plaatst.

Het hoeft geen betoog dat een juridisch "gaaf" stuk heel wat minder bewijsproblemen zal

opleveren eenmaal een geschil voor de rechtbank dient te worden beslecht.

Het komt er met andere woorden op neer wil men zijn rechten zo goed mogelijk beschermen in

een geschrift, doet men er goed aan alle terzake geldende plichtplegingen, zo nauwkeurig

mogelijk te voldoen en dit liefst nog wel in een geest van “In der beschränkung zeigt sich erst der

Meister”!

4 Cass. 28 juni 1982, RCJB 1985, 57, noot. M. VAN QUICKENBORNE

5 R.DEKKERS, Handboek Burgerlijk Recht, Brussel, Bruylant, 1971, II, nr. 654.

Consumentenrecht
2SJD 14
www.kdg.be
Dus: geen overbodige ballast op papier, maar kort en bondig en vooral “ad rem”, meer bepaald

met oog voor wat juridisch relevant is en niet voor wat literair oogt.

De SJD’er dient er zich dan ook van bewust te zijn dat e-mails, en andere moderne

communicatiemiddelen wel degelijk volwaardige en juridisch voldragen dragers kunnen zijn

van overeenkomsten tussen partijen.

Het recht volgt de maatschappelijke en technische evolutie:

Wet van 20 oktober 2000 tot invoering van het gebruik van
telecommunicatiemiddelen en van de elektronische handtekening in de
gerechtelijke en de buitengerechtelijke procedure (B.S. 22 december 2000)

- Art. 1322 B.W. werd aangevuld als volgt:

“Kan, voor de toepassing van dit artikel, voldoen aan de vereiste van een handtekening, een geheel van

elektronische gegevens dat aan een bepaalde persoon kan worden toegerekend en het behoud van de

integriteit van de inhoud van de akte aantoont”

- Art. 2281 B.W werd aangevuld en luidt nu als volgt:

“Wanneer een kennisgeving schriftelijk dient te gebeuren om door de kennisgever te kunnen worden

aangevoerd, wordt ook een kennisgeving per telegram, telex, telefax, elektronische post of enig ander

telecommunicatiemiddel dat resulteert in een schriftelijk stuk aan de zijde van de geadresseerde, als

een schriftelijke kennisgeving beschouwd. Hetzelfde geldt wanneer de kennisgeving slechts daarom

niet in een schriftelijk stuk resulteert aan de zijde van de geadresseerde omdat deze een andere wijze

van ontvangst hanteert.

De kennisgeving gaat in bij ontvangst ervan in de vormen genoemd in het eerste lid.

Ontbreekt een handtekening in de zin van artikel 1322, dan kan de geadresseerde de kennisgever

zonder onnodig uitstel verzoeken om een origineel ondertekend exemplaar na te zenden. Doet hij dit

niet zonder onnodig uitstel, of gaat de kennisgever zonder onnodig uitstel op dit verzoek in, dan kan

de geadresseerde het ontbreken van een handtekening niet aanvoeren.”

Zie in dit verband ook:

Consumentenrecht
2SJD 15
www.kdg.be
Wet van 9 juli 2001 houdende vaststelling van bepaalde regels in verband met het juridisch

kader voor elektronische handtekeningen en certificatiediensten (B.S. 29 september 2001)

Deze regelgeving omtrent de “elektronische handtekening” die vanuit Europees richtsnoer

geïnspireerd is, is uitermate complex.

De elektronische handtekening is iets anders dan “de handtekening” as such, die gewoon een met

de hand aangebracht identificatieteken is.

HOOFDSTUK III: SCHULDEN UIT “VERBINTENISSEN BUITEN OVEREENKOMST”

1. Algemene situering

Art. 1370 B.W.:

Sommige verbintenissen ontstaan zonder dat er enige overeenkomst is, noch van de zijde van degene

die zich verbindt, noch van de zijde van degene tegenover wie hij verbonden is.

De ene ontstaan uit kracht van de wet alleen; de andere vinden hun oorsprong in de eigen daad van

degene die verbonden is.

De eerste zijn de verbintenissen die buiten de wil om ontstaan, zoals verbintenissen tussen naburige

eigenaars, (…)

De verbintenissen die hun oorsprong vinden in de eigen daad van degene die verbonden is, ontstaan

ofwel uit oneigenlijke contracten, ofwel uit misdrijven of oneigenlijke misdrijven; zij maken het

onderwerp uit van deze titel.

2. Oneigenlijke contracten
Art. 1371 B.W.: Oneigenlijke contracten zijn geheel vrijwillige daden van de mens, waaruit enige

verbintenis ontstaat jegens een derde, en soms een wederzijdse verbintenis voor beide partijen.”

° De zaakwaarneming

Zie art. 1372 B.W.

Consumentenrecht
2SJD 16
www.kdg.be
Deze rechtsfiguur veronderstelt dat een persoon zonder enige wettelijke of contractuele

verplichting de zaken van een ander behartigt en te zijnen voordele een rechtshandeling of een

materieel feit pleegt.

De zaakwaarneming onderscheidt zich van de lastgeving (zie hoger) omdat het handelen van

de lasthebber steunt op een contract! M.a.w. bij de lastgeving is er een contract voorhanden en

bij de zaakwaarneming niet.

De zaakwaarneming veronderstelt dus de afwezigheid van een wettelijke of een contractuele

verplichting.

De daad die wordt gesteld moet niet alleen nuttig zijn, doch ook noodzakelijk voor het behoud

van het kwestieus patrimonium.

Zowel verplichtingen in hoofde van de zaakwaarnemer als in hoofde van de eigenaar wiens

zaak behoorlijk is waargenomen.

° De onverschuldigde betaling

Zie art. 1376 B.W.

Voorwaarden:

1. er is een betaling geweest of er moet minstens materieel gesproken een daad gesteld zijn
die het uitzicht heeft van een betaling.
2. de betaling is niet verschuldigd
3. diegene die betaalde moet de bedoeling hebben gehad een verschuldigde betaling te
doen, terwijl door hem niets verschuldigd was

Wat onverschuldigd werd betaald kan worden teruggevorderd. De modaliteiten van deze

terugvordering staan in functie van de – al dan niet - goede trouw van degene die de

onverschuldigde betaling genoot.

Consumentenrecht
2SJD 17
www.kdg.be
° De verrijking zonder oorzaak

Deze rechtsfiguur werd geconcipieerd vanuit de rechtsleer en rechtspraak.

Er is pas verrijking zonder oorzaak, wanneer er in het vermogen van de verarmde een

verschuiving intreedt ten voordele van het vermogen van iemand die verrijkt wordt, zonder dat

hiervoor een juridische oorzaak kan worden aangeduid.

Anders gezegd: er is geen sprake van een verrijking zonder oorzaak wanneer de

vermogensverschuiving haar oorsprong vindt in een contractuele , een wettelijke of een

natuurlijke verbintenis of in de duidelijke eigen wil van diegene die verarmd werd.

BV:

- een huurder doet met uitdrukkelijke toestemming van de verhuurder verbeteringswerken aan

het verhuurde goed.

3. Misdrijven en oneigenlijke misdrijven - situering

 Recapitulatie: onderscheid contractuele – buitencontractuele aansprakelijkheid.

In de sfeer van het burgerlijk recht, begrijpt men onder “aansprakelijkheid” (zie hoger onder

definitie “schuld”) dat een persoon met zijn vermogen6 instaat voor de nadelige gevolgen die

anderen ondergaan van een bepaalde handeling of voorval. Wie aansprakelijkheid heeft

opgelopen kan hierop m.a.w. worden afgerekend. Dit laatste mag je letterlijk én figuurlijk

opvatten.

In ieder geval: in de context van het burgerlijk recht spreken we over de “burgerrechtelijke”

of het synoniem ervan, de “civielrechtelijke” aansprakelijkheid. 7

6 Zie art. 7 en 8 van de Hypotheekwet – titel XVIII (art. 2092-2203 van het Burgerlijk Wetboek vervangen bij art. 1 van de Wet van 16 december

1851 (B.S., 22 december 1851)!

7 Zie in het Romeins, respectievelijk Frans recht: “ius civilis” (burgerlijk recht) en “droit civile” (burgerlijk recht).

Consumentenrecht
2SJD 18
www.kdg.be
Binnen deze burgerrechtelijke of civielrechtelijke aansprakelijkheid wordt vervolgens een

onderscheid gemaakt tussen de contractuele (zie hierboven) en de buitencontractuele

aansprakelijkheid waaromtrent meer in dit hoofdstuk.

 Van contractuele aansprakelijkheid is sprake, wanneer er tussen twee of meer

personen een geldige overeenkomst werd afgesloten en één van de contractpartijen
wegens een haar toerekenbare niet-, niet tijdige of niet behoorlijke nakoming van haar
contractuele verplichtingen, door de andere partij (en) kan worden aangesproken tot
vergoeding van de schade voortvloeiend uit deze contractuele tekortkoming.

 Kortom: elke andere burgerrechtelijke aansprakelijkheid is per definitie

buitencontractueel.8

4. De buitencontractuele aansprakelijkheid – een nadere duiding

De buitencontractuele aansprakelijkheid wordt in ons Burgerlijk Wetboek beschreven onder

de rubriek “Misdrijven en oneigenlijke misdrijven” (Hoofdstuk II van het Burgerlijk Wetboek

- eerste artikel = artikel 1382 B.W.

De buitencontractuele aansprakelijkheid is de aansprakelijkheid die een persoon kan oplopen voor

de schade die aan een andere persoon werd berokkend, buiten een contractueel verband.

5. De buitencontractuele aansprakelijkheid in het Burgerlijk Wetboek: art. 1382 tot en met art.
1386 B.W.
Deze buitencontractuele aansprakelijkheid wordt in ons Burgerlijk Wetboek beschreven onder

de artikelen 1382 tot en met 1386bis en dit als volgt:

- de aansprakelijkheid voor eigen foutief gedrag (art. 1382 en 1383 B.W.)

- de aansprakelijkheid voor het foutieve gedrag van de personen voor wie men moet instaan (art. 1384

B.W.)

- de aansprakelijkheid voor gebrekkige zaken (art. 1384 eerste lid, B.W.)

- dieren (art. 1385 B.W.) en

- ingestorte gebouwen (art. 1386 B.W.).

8 Van Gerven, W., Verbintenissenrecht, Boekdeel 2, Leuven, Acco, 2000, 235-236

Consumentenrecht
2SJD 19
www.kdg.be
Het dient in deze context overigens van in den beginne vermeld dat deze buitencontractuele

of extracontractuele aansprakelijkheid in de rechtsleer en in de rechtspraak op zeer

uiteenlopende manieren wordt benoemd. Nu weer wordt gewaagd van “aansprakelijkheid uit

onrechtmatige daad”, dan weer spreekt men over delictuele en quasi-delictuele

aansprakelijkheid. Ook duikt nu en dan, tot meerdere eer en glorie van het Romeins recht (“lex

aquilia”), het begrip “aquiliaanse aansprakelijkheid” op.

Om de verwarring nog groter te maken, hebben sommige juristen het gewoon over de

“burgerlijke aansprakelijkheid” zonder meer, als specifiek verwijzend naar de

buitencontractuele aansprakelijkheid (zie in het Franse juridisch jargon: “responsabilité civile”

= de “burgerlijke aansprakelijkheid” op basis van art. 1382 e.v.)

Al deze vlaggen dekken nochtans dezelfde lading!

Het Burgerlijk Wetboek zelf, heeft het over de “verbintenissen die men buiten overeenkomst”

kan oplopen op basis van “misdrijven” en “oneigenlijke misdrijven.”

(Titel IV. Verbintenissen buiten overeenkomst – Hoofdstuk II Misdrijven en oneigenlijke

misdrijven)

Het kan nu al worden benadrukt: de buitencontractuele aansprakelijkheid voor eigen foutief

gedrag, onderstelt het voorhanden zijn van drie noodzakelijke bestanddelen, te weten:

(1) een fout

(2) een schade en

(3) een causaal (oftewel oorzakelijk) verband tussen beide

De hiervoor aangehaalde artikelen uit het Burgerlijk Wetboek, worden hieronder letterlijk

weergegeven:

1382: “Elke daad van de mens, waardoor aan een ander schade wordt veroorzaakt, verplicht degene door

wiens schuld de schade is ontstaan, deze te vergoeden.”

Consumentenrecht
2SJD 20
www.kdg.be
1383: “Ieder is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke hij door zijn daad, maar ook voor die welke

hij door zijn nalatigheid of door zijn onvoorzichtigheid heeft veroorzaakt.”

1384: “Men is aansprakelijk niet alleen voor de schade welke men veroorzaakt door zijn eigen daad maar

ook voor die welke veroorzaakt wordt door de daad van de personen voor wie men moet instaan, of van zaken

die men onder zijn bewaring heeft.”

“De vader en de moeder zijn aansprakelijk voor de schade veroorzaakt door hun minderjarige kinderen”

“De meesters en zij die anderen aanstellen, voor de schade door hun dienstboden en aangestelden

veroorzaakt in de bediening waartoe zij hen gebezigd hebben.”

“De onderwijzers en de ambachtslieden, voor de schade door hun leerlingen en leerjongens veroorzaakt

gedurende de tijd dat deze onder hun toezicht staan.”

“De hierboven geregelde aansprakelijkheid houdt op, indien de ouders, onderwijzers en ambachtslieden

bewijzen dat zij de daad welke tot die aansprakelijkheid aanleiding geeft, niet hebben kunnen beletten.”

Samenloop ts. art. 1384 B.W., 3° lid en art. 18 arbeidsovereenkomstenwet

Art. 18 van de wet van 3 juli 1978 betreffende de arbeidsovereenkomsten: verhaal werkgever mogelijk : “Ingeval de
werknemer bij de uitvoering van zijn overeenkomst de werkgever of derden schade berokkent, is hij enkel
aansprakelijk voor zijn bedrog en zijn zware schuld.
Voor lichte schuld is hij enkel aansprakelijk als die bij hem eerder gewoonlijk dan toevallig voorkomt.

Ook de laatste alinea van art. 18 is vermeldenswaard:

“De werkgever kan de vergoedingen en de schadeloosstellingen die hem krachtens dit artikel verschuldigd zijn en die

na de feiten met de werknemer zijn overeengekomen of door de rechter vastgesteld, op het loon inhouden in de

voorwaarden als bepaald bij artikel 23 van de wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming van het loon der

werknemers.”.

1385: “De eigenaar van een dier, of, terwijl hij het in gebruik heeft, degene die zich ervan bedient, is

aansprakelijk voor de schade die door het dier is veroorzaakt, hetzij het onder zijn bewaring stond, dan wel

verdwaald of ontsnapt was.”

Consumentenrecht
2SJD 21
www.kdg.be
1386: “De eigenaar van een gebouw is aansprakelijk voor de schade door de instorting ervan veroorzaakt,

wanneer deze te wijten is aan verzuim van onderhoud of aan een gebrek in de bouw.”

Bedoelde artikelen handelen dus wel degelijk zowel over het burgerlijk misdrijf (intentioneel

schade berokkenen) als over het oneigenlijk misdrijf (geen schade-intenties : onachtzaamheid,

onvoorzichtigheid).

De burgerrechtelijke aansprakelijkheid moet wel fundamenteel worden onderscheiden van de

strafrechtelijke verantwoordelijkheid.

Onder strafrechtelijke verantwoordelijkheid wordt verstaan, dat een persoon door een

rechtscollege ter verantwoording kan worden geroepen en een door de wet bepaalde straf of

andere sanctie kan opgelegd krijgen voor een in de wet omschreven strafbaar feit waaraan

hij schuldig wordt bevonden.

De strafrechtelijke verantwoordelijkheid mobiliseert steeds ook de burgerlijke aansprakelijkheid,

althans wanneer deze strafrechtelijke verantwoordelijkheid gepaard gaat met schade!

Kortom: in het kielzog van strafrechtelijke verantwoordelijkheid volgt zeer vaak een

“burgerlijke partij” die de aansprakelijkheid van de dader aantoont/wil aantonen en het

daaruit voortvloeiende recht om schadeloos gesteld te worden.

Typesituaties: verkeersongevallen: inbreuken op de wegcode, strafwetboek (slagen en

verwondingen).

De bewezen fout op strafrechtelijk gebied valt bovendien samen met de burgerlijke fout.

Het Hof van Cassatie oordeelde dat het gebrek aan voorzichtigheid of voorzorg in de zin van art.

418 e.v. van het Strafwetboek overeenstemt met de nalatigheid of onvoorzichtigheid in de zin van

art. 1383 B.W.9

9 Cass. 19 februari 1988, Arr. Cass. 1987-88, 795; Pas. 1988, 733; RW. 1988-89, 159

Consumentenrecht
2SJD 22
www.kdg.be
Belangrijke noot: geldboetes in het kader van de Wegverkeerswet en burgerlijke

aansprakelijkheid.

Art. 67 van de Wegverkeerswet stelt: “Zij die overeenkomstig art. 1384 van het Burgerlijk Wetboek

burgerrechtelijk aansprakelijk zijn voor schadevergoeding en kosten, zijn insgelijks aansprakelijk voor

de geldboete”.

Kortom: ouders, werkgevers enz. weten waar zij aan toe zijn op basis van dit artikel uit de

Wegverkeerswet!

Doorgaans wordt aangenomen dat de werkgever of de vennootschap die de geldboete

betaalde waartoe zijn aangestelde werd veroordeeld, op grond van art. 1251, 3° B.W. tegen die

aangestelde een regresrecht heeft om terugbetaling te bekomen van die geldsom.

De geldsom waarvan de werkgever terugbetaling vordert, heeft immers betrekking op de

strafrechtelijke verantwoordelijkheid van zijn aangestelde en niet op zijn burgerrechtelijke

aansprakelijkheid !!

Een zeer breed jurisprudentieel spectrum wordt bestreken door de materie van de

buitencontractuele aansprakelijkheid !

6. Het foutbegrip in de sfeer van de buitencontractuele aansprakelijkheid

De eerste noodzakelijke voorwaarde opdat er sprake kan zijn van buitencontractuele

aansprakelijkheid is de fout! Kortom, de “dader” in een buitencontractuele

aansprakelijkheidscontext moet juridisch schuldig zijn. Hij moet foutief hebben gehandeld.

Dit betekent dat hij “toerekeningsvatbaar” moet zijn: over een autonome wil dient te beschikken!

Zie wat dit betreft echter verder (art. 1386 bis B.W.)

Bij het opduiken van meerdere fouten bepaalt de feitenrechter in welke mate de fout van elke

“dader” heeft bijgedragen tot de schade.

Consumentenrecht
2SJD 23
www.kdg.be
Hoe schuldig moet hij (=de dader) verder zijn, hoe foutief moet hij hebben gehandeld opdat er

van aansprakelijkheid sprake is?

1.1.1.1 Wat is met andere woorden het schuldcriterium bij de buitencontractuele aansprakelijkheid?

De *aquiliaanse fout dient beoordeeld te worden volgens het criterium van de normaal

zorgvuldige en omzichtige persoon, die in dezelfde omstandigheden verkeert.10

(*begrip is afgeleid uit het Romeins recht, de “Lex Aquilia”, kortom “aquiliaanse”
aansprakelijkheid is gewoon een synoniem voor “buitencontractuele aansprakelijkheid”)

Het verdient hierbij vermelding dat het enige tegengif dat succesvol tegen aansprakelijkheid kan

worden gehanteerd de verzekering is.

Lang niet alle aansprakelijkheden kunnen echter met een verzekering worden afgewenteld!

Zo kan men zich nooit verzekeren tegen strafrechtelijke verantwoordelijkheid (die overigens als

zodanig buiten het bestek valt van een cursus verbintenissenrecht!) of tegen opzet!

7. Buitencontractuele aansprakelijkheid en “schade”

Belangrijk:

“De omstandigheid een ander schade te berokkenen is op zichzelf geen fout”11

Enkele voorbeelden: bij eerlijke concurrentie, het moeten verlaten van een huurwoonst na een

wettelijke opzeg, overmacht in de sfeer van contracten, enz...

Er dient wél schade te zijn opdat buitencontractuele aansprakelijkheid aan de orde kan komen!

Deze voorwaarde is evident, toch wordt ze vaak vergeten!

10 Cass. 30 april 1976, Arr. Cass. 1976, 980

11 Cass. 3 mei 1958, Arr. Cass. 1958, 690
Consumentenrecht
2SJD 24
www.kdg.be
Let wel: de volledige schade dient te worden vergoed!

Noot:

- Zie in deze zin bij buitencontractuele aansprakelijkheid: het begrip “vergoedende

intresten” (versus moratoire intresten op contractueel gebied en gerechtelijke intresten in
het kader van een rechtsgeding!).

- Dat schade zeer volledig wordt vergoed in een context van buitencontractuele
aansprakelijkheid, manifesteert zich vooral naar aanleiding van verkeersongevallen.
Talrijke schaderubrieken komen dan immers “bovendrijven”: Het betreft hier een zeer
gespecialiseerde tak van het recht. Vaak genereren banale verkeersongevallen gigantische
schadeclaims. Een greep uit enkele schadeposten:

- materiële schade (wagen, gsm,…)

- tijdelijke werkonbekwaamheid (loonverlies)

- blijvende invaliditeit (blijvende schade na consolidatie)

- esthetische schade (littekens,...)

- intresten (vanaf datum ongeval/gemiddelde datum tot datum van betaling)

- gerechtskosten (dagvaarding, rechtsplegingvergoeding,...)

Zie wat het bovenvermelde betreft: het begrip van de “nieuwe indicatieve tabel”.

Context: al naargelang het rechtsgebied en zelfs naargelang de rechtbank in kwestie worden zeer

uiteenlopende criteria gebruikt qua schadevergoeding bij verkeersongevallen.

Deze “indicatieve tabel” tracht enige uniformiteit in te voeren qua schadevergoedingscriteria.

Zelfs de toekomstige schade (in causaal verband met de initiële fout), kan nog worden verhaald!

…”het herstel van een toekomstig nadeel, dat de zekere voortzetting van een actuele schade is,

kan door de rechter worden bevolen, wanneer dit nadeel voor onmiddellijke schatting vatbaar

is” 12

12 Cass. 12 januari 1950, Pas. 1950, I, 311; Arr. Cass. 1950, 290
Consumentenrecht
2SJD 25
www.kdg.be
Indien de schade wordt veroorzaakt door de “gezamenlijke fouten” van verschillende personen

dan is het zo dat ieder van hen jegens de getroffene die geen fout heeft begaan, gehouden is tot

volledige vergoeding van de schade.

Praktische noot voor de beroepspraktijk:

In het werkveld geconfronteerd met dit soort materies (schadedossiers in functie van

buitencontractuele aansprakelijkheid) is dus grote omzichtigheid aan de orde: in ieder geval dient

een deskundige te worden geraadpleegd teneinde de concrete gevolgen van een ongeval in al

zijn elementen te kunnen inschatten.

8. Buitencontractuele aansprakelijkheid en het noodzakelijk causaal verband tussen schuld en schade

Opdat sprake kan zijn van buitencontractuele aansprakelijkheid zijn niet alleen fout en schade

noodzakelijke voorwaarden: het dient bovendien bewezen dat er een oorzakelijk verband

bestaat tussen beide.

Het Hof van Cassatie is hier zeer duidelijk in:

“Ingeval een vordering is gesteund op artikel 1382 B.W. dient men naast de fout en de schade ook het

causaal verband tussen beide elementen aan te tonen.”13

“De rechter beoordeelt soeverein de ernst van de respectieve fouten van de partijen betrokken in een ongeval

en stelt op die wijze de aansprakelijkheid van elk van hen vast voor de veroorzaakte schade”14

Zie verder in deze context: de equivalentietheorie.

Elk feit zonder hetwelk het schadegebeuren zich niet zou hebben voorgedaan

zoals het zich in concreto voordeed, dient als oorzaak van dit gebeuren te

worden aangemerkt.

Wanneer een gemeentelijke buurtweg een grote kuil vertoont, die hem moeilijk

13 Cass. 27 maart 1980, Arr. Cass., 1979-80, 946; Pas. 1980, I, 931
14 Cass. 27 januari 1981, Pas. 1981, I, 553
Consumentenrecht
2SJD 26
www.kdg.be
berijdbaar maakt, en de bestuurder van een tractor dan maar via een

bosweggetje zijn veld poogt te bereiken, maar daarbij in het oog gekwetst

wordt door een laag hangende nauwelijks zichtbare tak, is de gemeente, die

voor de veiligheid en het gemak van het verkeer moet zorgen, en wiens

nalatigheid voor de tractorbestuurder de aanleiding was om een ommetje via

het bos te maken, voor deze schade aansprakelijk.15

9. Gedeelde aansprakelijkheid – aanvaarding van risico – overheidsaansprakelijkheid

Gedeelde aansprakelijkheid:

In bepaalde omstandigheden is het helemaal niet denkbeeldig dat het slachtoffer mede

aansprakelijk wordt gesteld voor zijn eigen schade:

-Bv.: niet omgorden van een veiligheidsgordel: door de fout van het slachtoffer is de schade

groter! Naar evenredigheid zal het slachtoffer dan ook zelf moeten bijdragen!

-Bv.: meerijden met manifest dronken persoon (in de hypothese dat het ongeval werd

veroorzaakt door de alcoholintoxicatie van de bestuurder!) Het slachtoffer begaat een fout!

Het is dus helemaal niet denkbeeldig dat het slachtoffer in heel wat gevallen een deel van de

schade zelf zal moeten vergoeden: het betreft hier overigens een soeverein beoordelingsterrein

van de rechter.

Aanvaarding van risico:

-Bv.: contactsporten!!! – waar beginnen – al dan niet opzettelijke - “slagen en verwondingen”- zie

zeer recente rechtspraak!!) Zie de talloze vonnissen en arresten in de sfeer van slagen en

verwondingen op voetbalvelden!

Overheidsaansprakelijkheid:

15 Cass. 16 juni 1966, RW 1966-67, 1229

Consumentenrecht
2SJD 27
www.kdg.be
 Ook de overheid wordt gevat binnen de buitencontractuele aansprakelijkheidsregels!

Het Cassatiearrest (het bekende “Flandria-arrest”16) poneerde reeds in het begin van de 20e

eeuw dat ieder burgerlijk recht aanspraak maakt op rechtsbescherming, ongeacht of het door een

particulier dan wel door een administratieve overheid wordt geschonden, en dat het tot de

exclusieve bevoegdheid van de gewone rechter behoort om schadevergoeding toe te kennen voor

de miskenning van dit burgerlijk recht door de administratieve overheid.

10. Enkele begrippen uit de sfeer van de (buitencontractuele) aansprakelijkheid

- Begrip “exoneratieclausule” of ook aansprakelijkheidsbeperkende clausule genoemd (clausule

waarbij men zijn aansprakelijkheid afwentelt): weinig of geen draagkracht indien eenzijdig –

zoals bv. “het bestuur is niet verantwoordelijk voor ongevallen”!

- Begrip “ex aequo et bono”: De rechter begroot de schade naar billijkheid…

11. Buitencontractuele aansprakelijkheid en art. 1386 bis van het B.W. – een curiosum!

- Het betreft hier een uitermate merkwaardig én belangrijk artikel uit het Burgerlijk Wetboek

m.b.t. de buitencontractuele aansprakelijkheid van mensen die ofwel chronisch ofwel tijdelijk niet

toerekeningsvatbaar zijn.

Art.1386bis B.W.: “ Wanneer aan een ander schade wordt veroorzaakt door een persoon die zich

in staat van krankzinnigheid bevindt, of in een staat van ernstige geestesstoornis of

zwakzinnigheid die hem voor de controle van zijn daden ongeschikt maakt, kan de rechter hem

veroordelen tot de gehele vergoeding of tot een gedeelte van de vergoeding waartoe hij zou zijn

gehouden, indien hij de controle van zijn daden had.

De rechter doet uitspraak naar billijkheid, rekening houdende met de omstandigheden en met de

toestand van de partijen.”

16 Cass. 5 november 1920, Pas. 1920, I, 193

Consumentenrecht
2SJD 28
www.kdg.be
12. De bewijslast bij buitencontractuele aansprakelijkheid
Artikel 870 Ger.W. stelt dat iedere partij het bewijs moet leveren van wat zij aanvoert (Actori

incumbit probatio). Dit geldt zowel voor de fout, de schade als het causaal verband. Er bestaat

evenwel een omkering van de bewijslast in het kader van artikel 1384 BW. Dit artikel handelt

over de aansprakelijkheid van ouders en onderwijzers. Zowel de fout als het causaal verband

worden hier vermoed. Omdat het bewijs soms een grote last kan zijn, aanvaardt de rechtspraak

wel het indirect bewijs van het causaal verband. Hiervoor moet de eiser aantonen dat alle andere

redelijke verklaringen, behoudens de aangevoerde, uitgesloten zijn. De eiser mag voor het bewijs

van het causaal verband alle bewijsmiddelen gebruiken. De eiser moet de rechter overtuigen van

het bestaan van de aangevoerde feiten, deze mag geen ernstige twijfels meer hebben.

Gerechtelijke zekerheid moet worden geboden door de eiser. De strengheid waarmee de rechter

de aangevoerde bewijsmiddelen beoordeelt, varieert. Het is diezelfde rechter die de feiten

vaststelt waarop hij zijn redenering steunt.

13. Slotbedenking rond buitencontractuele aansprakelijkheid

Het terrein van de aansprakelijkheid, zelfs in het algemeen gesproken, maar vooral wat betreft

de buitencontractuele aansprakelijkheid, is een uitermate “glad” en gevaarlijk gebied.

De grote Belgische rechtsgeleerde De Page, stelt in zijn gerenommeerd werk omtrent Burgerlijk

recht dat het positief recht een waar spektakel toont met betrekking tot dit rechtsterrein.17 Wie

zich er op begeeft mag m.a.w. alle hoop op enige rechtszekerheid of voorspelbaarheid laten

varen…of, zoals aangegeven aan de toegangspoort tot de hel van Dante: “Lasciate ogni speranza,

voi che’ntrate” (Wie hier binnentreedt mag alle hoop laten varen)!

De rechter heeft in de sfeer van de buitencontractuele aansprakelijkheid een verregaande

appreciatiebevoegdheid die grotendeels ontsnapt aan de controle van het Hof van Cassatie.

Remedie tegen deze bron van rechtsonzekerheid: voorzichtigheid én pro- activiteit via

verzekeringen!

17 DE PAGE, H., Traité élémentaire de droit civil belge, 1952-1975, boekdeel 2, Brussel, Bruylant, 901
Consumentenrecht
2SJD 29
www.kdg.be
HOOFDSTUK IV: DE AANSPRAKELIJKHEID VOORTVLOEIEND UIT
WETTELIJKE BEPALINGEN: “BURGERPLICHTEN”

Vaak onderschat!

Parafiscale en fiscale schulden kunnen worden opgelopen op tal van overheidsniveaus.

Het is niet alleen de federale of de Vlaamse overheid die belastingen int (bv. personenbelasting

en “grondlasten”).

Ook de gemeentelijke overheid heft tal van belastingen waarvan de burger zich vaak niet eens

bewust is, maar die een grote impact hebben op zijn budget (bv. “opcentiemen”).

Het hoeft dus geen betoog dat de overheid zelf één van onze grootste schuldeisers is in het leven

van de doorsnee burger die meerderjarig is geworden.

Bovendien is de overheid soms een bevoorrechte schuldeiser!

HOOFDSTUK V: DE POSITIE VAN DE SCHULDEISER IN EEN SCHULDCONTEXT:

HET ZOEKEN NAAR “ZEKERHEID”

Anticipeert op situaties waarbij de schuldenaar in moeilijkheden zou komen.

Zoekt m.a.w. naar zekerheden, naar een onderpand voor zijn vordering, een verhaalsmo-

gelijkheid kortom wanneer insolvabiliteitsproblemen zouden opduiken.

GRADATIE ZEKERHEDEN:

1. Persoonlijke zekerheden (Zie art. 2011, 2014, 2021, 2028 B.W. e.v.)
De schuldeiser mikt in feite op de persoon van de schuldenaar of zijn borgen.

De klaarblijkelijke solvabiliteit van de persoon in kwestie wordt als voldoende waarborg

biedend beschouwd.

Verschillende mogelijkheden:

- meerdere contractanten verbinden zich of

- borgstelling

In deze context signaleren we tevens de figuren van:

... loonoverdracht (contractuele sfeer- consumentenkredieten)

Consumentenrecht
2SJD 30
www.kdg.be
... loondelegatie (gerechtelijke sfeer : bv. kortgeding)

... loonbeslag (gedwongen tenuitvoerlegging: beslag onder derden)

2. Zakelijke zekerheden

In tegenstelling tot bij de persoonlijke zekerheden wordt een vermogensbestanddeel van de

schuldenaar “geïsoleerd” uit diens vermogen en dit bij wijze van zekerheid voor de

schuldeiser.

A. Pand (zie art. 2071, 2073, 2074, 2078, 2079, 2084 B.W. e.v.)
Contract waarbij de schuldenaar aan zijn schuldeiser een zaak afgeeft tot zekerheid van de schuld.

De schuldeiser is dan bevoorrecht voor zijn vordering op het pand dat zich in zijn bezit bevindt.
B. Retentierecht

Recht krachtens hetwelk de houder van andermans zaak, schuldeiser met betrekking tot deze zaak, de zaak

onder zich mag houden tot hij door zijn schuldenaar betaald wordt.

Deze figuur is gegroeid uit de rechtsleer en -praktijk.

Toepassingen overal: privé-sfeer (garage houdt wagen in van een dubieuze debiteur), beroepspraktijk (bv.

schulden van een volwassene in een opvangtehuis)

C. Hypotheek

i. Definitie
Een zakelijk recht op een onroerend goed, verbonden ter voldoening van een verbintenis.

Enkele belangrijke artikelen uit de Hypotheekwet (deze wet is geïntegreerd in het Burgerlijk

Wetboek!)

Art. 41 HW: Hypotheek is ondeelbaar en blijft voor het geheel bestaan op al de verbonden onroerende

goederen, op elk van die goederen en op ieder gedeelte ervan.

Zij volgt die goederen, in welke handen zij ook overgaan. (eigen nadruk)
Art. 42 HW: Hypotheek komt tot stand in de gevallen en overeenkomstig de vormen bij de wet toegelaten.

Consumentenrecht
2SJD 31
www.kdg.be
Art. 43 HW: Er zijn wettelijke hypotheken, bedongen hypotheken en testamentaire hypotheken. (zie verder

in de cursus)

Het betreft, zoals hierboven aangegeven, een zakelijk recht op uitsluitend onroerende goederen

(behalve schepen !!), alsmede op onroerende zakelijke rechten zoals vruchtgebruik, erfpacht en

opstalrecht

E = Vg + Ne
Volle eigendom = vruchtgebruik + naakte eigendom

Op E(eigendom) is m.a.w. hypotheek mogelijk, doch eveneens op V(rucht)gebruik

Let wel: dit laatste is niet alleen juridisch-technisch een wetenswaardigheid.

In de praktijk zijn er heel wat situaties op een bijzonder interessante manier mee te benaderen

(Voorbeelden uit de praktijk: financiering bouw van een jeugdtehuis, financiering van een

sportinfrastructuur, …)

De zakelijke subrogatie

De zakelijke subrogatie of de “zaakvervanging” is een rechtsfiguur die het mogelijk maakt dat

een zakelijk recht toch blijft voortbestaan, al verdwijnt het vermogensbestanddeel waarop het

zakelijk recht is gevestigd. Door de “zaakvervanging”, wordt het zakelijk recht voortgezet op het

vermogensbestanddeel dat in de plaats getreden is van het oorspronkelijke onderpand.

Bv. In de context van een hypotheek op een (afgebrand) huis: de hypotheek gaat over op vergoe-

ding (hypotheek bezwaart het geld i.p.v. het onroerend goed waarop de hypotheek was

gevestigd!

Een woning = 120 000 EUR

X = Y

Hypotheek op een woning = Hypotheek op de tegenwaarde in geld

uitgekeerd door de verzekeringsmaatschappij!

Consumentenrecht
2SJD 32
www.kdg.be
- Afgebakend recht: "specialiteitsprincipe"

- de inschuld moet afgebakend zijn

- bedrag waarvoor hypotheek wordt ingeschreven

- goed waarop hypotheek wordt gevestigd dient eveneens duidelijk gespecificeerd

- Publiciteitsbeginsel :

- het recht heeft pas uitwerking wanneer er publiciteit werd aan gegeven
middels een inschrijving op het kantoor van de bewaarder van hypotheken

Art. 81 HW: Tussen de schuldeisers onderling neemt de hypotheek niet eerder rang dan van de dag der

inschrijving in de registers van de bewaarder gedaan, in de vorm en op de wijze dat de wet voorschrijft

Schuldeisers die op dezelfde dag inschrijven: samenlopende hypotheken van dezelfde

dagtekening.

BESLUIT: De hypothecaire schuldeiser heeft voorrang op de "gewone" schuldeisers

ii. Soorten hypotheken

Zie art. 43 en 44 HW

- Wettelijke

Vb. van minderjarigen en onbekwamen op goederen van de voogd, OCMW context materiele

dienstverlening)

Belang beroepspraktijk: bescherming van de hoger geciteerde zwakkeren ten aanzien van hun

"beschermheren"!

- Conventionele

Via contract: vb. lening

Let wel op in deze context :

Art. 76 HW: De bedongen hypotheek kan slechts worden toegestaan bij een authentieke akte of bij een

in rechte of voor notaris erkende onderhandse akte.

Consumentenrecht
2SJD 33
www.kdg.be
Volmachten tot het vestigen van een hypotheek moeten in dezelfde vorm gegeven worden. (eigen

nadruk en onderlijning)

- Testamentaire

Art. 44, 3 lid HW: De testamentaire hypotheek is de hypotheek die door een erflater wordt gevestigd op

een of meer onroerende goederen, bepaaldelijk aangewezen in het testament, tot waarborg van de door hem

gemaakte legaten.

(Weinig belang beroepspraktijk)

D. Voorrechten

i. Definitie

Zie art. 7, 8 (hoger in de cursus!) en 9 HW

Het voorrecht is een recht dat een schuldeiser krachtens de wet en uit hoofde van de aard van

de schuldvordering bekomt en waardoor hij voorrang verkrijgt boven de andere schuldeisers,

zelfs de hypothecaire.

Het voorrecht duikt pas op, wordt pas "zichtbaar" wanneer verschillende schuldeisers in

samenloop komen!

Enkele kenmerken:

 krachtens de wet = niet gerechtelijk, niet bedongen !!

 in functie van de schuldvordering (de aard van de schuldvordering is dus

determinerend)

 voorrang impliceert hoe dan ook samenloop van schuldeisers en een ontoereikend
vermogen in hoofde van de schuldenaar

Consumentenrecht
2SJD 34
www.kdg.be
 ii. Vergelijking tussen voorrecht en hypotheek

Voorrecht Hypotheek

° Wet  Wet/bedongen/testament

° Aard van de vordering ° Om het even welke vordering

° Roerende en onroerende goederen ° Op onroerende goederen = regel

° Voorrang ontstaat omwille van de aard van

de vordering: ° Datum inschrijving bepalend

geen voorrangsregeling in

functie van datum waarop de

voorrang is ontstaan

M.a.w. : dezelfde rang en

dus pondspondsgewijze

verdeling ten aanzien van

de voorrechthoudende schuld-

eiser

iii. Soorten voorrechten

 Op alle roerende en onroerende goederen

- Gerechtskosten (in het gemeenschappelijk belang van de schuldeisers gemaakt)

- Ereloon advocaat in strafzaken (niet de gerechtskosten)

- Gerechtskosten van de staat in strafzaken

 Voorrechten op alle roerende goederen

- Begrafenissen

- Kosten van de laatste ziekte

- Loon en vergoedingen van werknemers

Consumentenrecht
2SJD 35
www.kdg.be
  Voorrechten op bepaalde roerende goederen
Zie ook art. 21/22/23 HW

- Kosten behoud van de zaak

- Verhuurder van een huis : voor deze vorderingen :

(Zie art. 20 HW)

- Huurgelden die vervallen zijn (laatste 2 jaar)

- Huurherstellingen

Let wel: "De eigenaar kan beslag leggen op de roerende goederen die zijn huis of zijn hoeve stofferen,
wanneer zij buiten zijn toestemming zijn weggebracht, en hij behoudt daarop zijn voorrecht, mits hij ze
heeft opgeëist binnen de tijd van veertig dagen, wanneer het roerende goederen betreft die een hoeve
stoffeerden; en binnen de tijd van vijftien dagen, wanneer het roerende goederen betreft die een huis stoffeer-
den."
 Voorrechten op bepaalde onroerende goederen
Deze voorrechten op bepaalde onroerende goederen zijn vermeld in art. 27 HW.

 Rangregeling van de onroerende voorrechten in geval van samenloop

Ingeval van een samenloop van diverse voorrechten op bepaalde onroerende goederen, biedt de

datum van openbaarmaking in beginsel uitsluitsel omtrent de rangregeling van de voorrechten

(conform het beginsel “prior tempore, potior iure”)

HOOFDSTUK VI: DE POSITIE VAN DE SCHULDENAAR IN ZIJN ZOEKTOCHT

NAAR BESCHERMING
Zal anticiperen op de situatie waarbij patrimonium ter delging van een schuld zal worden

aangesproken.
Mogelijke afweer:
1. Isoleren vermogen dat tot onderpand dient van de schuldeisers
Cfr.

- huwelijkscontract

- oprichten rechtspersoon: VZW, vennootschap

2. Kennis van zaken met betrekking tot de regelgeving die door de overheid werd uitgewerkt
met het oog op de bescherming van de onfortuinlijke schuldenaar!

- Gerechtelijk Wetboek dat bescherming van het loon inschreef

Consumentenrecht
2SJD 36
www.kdg.be
- Nieuw beslagrecht (mogelijkheid verkoop uit de hand van in beslag genomen onroerende

goederen)

- Nieuwe regeling omtrent faling en gerechtelijk akkoord

- Wet betreffende de collectieve schuldenregeling (zie verder)

3. Noot in de sfeer van het publiek recht: Immuniteit van uitvoering

Zie verder!

HOOFDSTUK VII: DE RECHTSPLEGING (BURGERLIJK PROCESRECHT) BIJ DE

INVORDERING VAN EEN SCHULD
1. Heropfrissing indeling van ons recht : verschil “procesrecht” in de privaatrechtelijke sfeer
versus procesrecht in de publiekrechtelijke sfeer

ZEER SCHEMATISCHE VOORSTELLING

Privaatrecht Publiekrecht

*Burgerlijk recht – **Handelsrecht Zeer heterogeen: o.a.

Grondwet,

Fiscaal recht,

Adm. Strafrecht enz.

Materieel recht
Materieel recht
(B.v.: art. 145 bis Decreet
= *Burgerlijk Wetboek (B.W.)
R.O.)
(cfr. Art. 1382 B.W. – B.A.)
=objectief recht > subjectief
= **Wetboek van Koophandel etc.(Wetb.v.Kh.)
recht
Rechtsbescherming via:

+
Formeel recht (procesrecht)

= Gerechtelijk wetboek (Ger.W.)

Formeel recht (niet apart
= aparte codex voor het procesrecht
gecodificeerd)
Consumentenrecht
2SJD 37
(B.v.: art.115 Decreet - www.kdg.be

R.O.beroep B.D.)
rechtsbescherming
(cfr. Art. 1050 Ger.W.: beroep)

(=burgerlijk procesrecht – gerechtelijk privaatrecht)

Noot:
1. De juridische werkelijkheid is complexer dan bovenstaand model
(Bv. Strafrecht – Strafvordering)

(Bv. Sociaal recht – “sui generis” (cfr. “atypisch” ziektebeeld!)

2. Geen strikte scheiding tussen beide “rechtsblokken”

Vbn:

- Figuur uit het gerechtelijk privaatrecht (minnelijke schikking – art. 731 G.W.) kan worden

gebruikt door de overheid

- Overheid kan worden gegrepen in het privaatrecht: overheidsaansprakelijkheid

- In de praktijk kunnen rechtsblokken verregaand interfereren: wet op de overheidsopdrachten

en regelgeving gemeentelijk comptabiliteit versus privaatrecht

3. Situering van de opdeling privaatrecht - publiek recht

Privaatrecht Publiekrecht

Horizontaal Verticaal

= =

Burger Burger Overheid

Burger

“Vrij” – weinig Dwingend recht

bepalingen van dwingend recht

Consumentenrecht
2SJD 38
www.kdg.be
2. Situering procesrecht in de privaatrechtelijke sfeer

Indien de regelgeving door de "rechtsonderhorigen" spontaan wordt nageleefd is er uiteraard

geen probleem.

Wat echter indien burgers dwarsliggen?-->Een optreden van de overheid is dan vereist om een

recht te doen erkennen of te doen eerbiedigen.

Ons procesrecht bepaalt op welke manier de staat de naleving van het recht nastreeft, m.a.w. hoe

recht wordt gepleegd of hoe recht wordt bedeeld.

Kortom: wanneer we spreken over regelgeving met betrekking tot de rechterlijke organisatie,

rechtspleging en rechtsbedeling spreken we over formeel recht.

De vraag is m.a.w. aan de orde op welke manier "de Staat" (rechterlijke macht en uitvoerende

macht) de naleving van het recht kracht bijzet.

Onderscheid wordt in die context gemaakt tussen

1. objectief recht (ganse pakket van rechtsregels),

2. subjectief recht (het objectief recht in hoofde van het rechtssubject - wanneer
rechtssubject objectief recht inroept doet het appel op "rechtsbescherming")

en

3. rechtsvordering (=de bevoegdheid om een beroep te doen op het gerecht teneinde een
betwist recht te doen erkennen of een geschonden recht te doen eerbiedigen)

De rechterlijke macht zal dus eerst recht moeten spreken ("rechtspraak", "jurisprudentie",

“jurisdictie"), kortom bestaan en betekenis van rechtsregels moeten vaststellen én de

toepasselijkheid ervan op een concrete situatie.

De rechter zal de partijen tenslotte kunnen veroordelen om iets te doen of om zich van iets te

onthouden.
Consumentenrecht
2SJD 39
www.kdg.be
Nadat de burger een "uitvoerbare titel" heeft bekomen, zal hij de uitvoerende macht tenslotte om

medewerking kunnen verzoeken indien aan het "bevel" van de rechter niet spontaan wordt

gehoor gegeven.

Zeer concreet: de "winnende" partij, zal steun krijgen van gerechtsdeurwaarders en ambtenaren

van de openbare macht (politie, rijkswacht) om een uitspraak daadwerkelijk "hard te maken".

Het procesrecht wordt in het privaatrecht ofwel burgerlijk procesrecht genoemd ofwel

gerechtelijk privaatrecht.

Het is terug te vinden in het "Gerechtelijk Wetboek".

Kortom: het "burgerlijk procesrecht" maakt slechts een fractie uit van "het procesrecht".

In de sfeer van het publiekrecht is het procesrecht veel meer eigenaardig t.a.v. de verschillende

rechtstakken waarop het is betrokken en dus in zijn globaliteit ook veel ondoorzichtiger.

B.v.: hypothese burgerlijk proces: burger A heeft schuld ten aanzien van burger B

Afwikkeling van burgerlijk proces: situering zie verder

Cfr. hypothese betwisting in de publieke sfeer : burger A heeft schuld ten aanzien van gemeente

X naar aanleiding van de niet betaling van een belasting

Enkele kenmerken:

° Transparant (openbaar karakter rechtszittingen)

Let wel: bekende uitzonderingen in het beroepsveld:

- Zittingen voor de raadkamer in kortgeding

- Voorlopige en dringende maatregelen voor de vrederechter

° Accusatoir

Partijen nemen initiatief (cfr. verschil met het publiekrecht vaak: bv.: strafproces)

De rechter is in principe slechts "voorzitter", hij aanvaardt of verwerpt de "middelen" die door de

partijen worden aangevoerd.

Soms kan een rechter "ambtshalve" optreden, m.n. wanneer een wet van openbare orde

(dwingend recht) dient te worden gerespecteerd.

Consumentenrecht
2SJD 40
www.kdg.be
Rechters hebben echter in de praktijk ook heel wat middelen ter beschikking om achter de

waarheid te komen.

- persoonlijke verschijning van de partijen bevelen

- getuigenverhoor bevelen

- deskundigen aanstellen om de inschatting van een schade te bekomen

Kortom, de rechter kan wél op eigen initiatief ingrijpen om zich een beeld te vormen van het

waarheidsgehalte van de beweringen van partijen.

° Formalistisch

Het Gerechtelijk Wetboek staat inderdaad bol van de vormvoorschriften die op straffe van

nietigheid dienen te worden gerespecteerd.

In de sfeer van de arbeidsrechtbank daarentegen is dit formalisme opvallend gemilderd.

3. Schematische voorstelling van een "burgerlijk proces"

Chronologisch verloop van een procedure

SFEER VAN DE WETGEVER RECHTERLIJKE MACHT UITVOERENDE MACHT

- "de norm"

A. Fase voor eigenlijke B. Procesfase C. Gedwongen tenuitvoer-

rechtsingang legging

A. Fase voor rechtsingang

Voorafgaandelijk: Men dient te benadrukken dat steeds aanspraak op/betwisting van een recht

bestaat.

Zonder aanspraak op een recht (erkenning of eerbiediging ervan) is geen geschil mogelijk dat

gaandeweg tot een proces kan leiden.

Notie: "tergend en roekeloos geding"

Indien u geconfronteerd wordt met een al te ijverige eisende partij die zonder enige

rechtsgrond u met procedures verontrust en u op kosten jaagt of wanneer u een kennelijk

gegronde eis heeft en uw verweerder voert een op niets slaand verweer, kan u aanspraak
Consumentenrecht
2SJD 41
www.kdg.be
maken voor deze procesvoering op grond van een vordering wegens tergend en roekeloos

geding.

A.1. Pogingen tot minnelijke regeling zonder rechter

- Informele contacten etc.

- Belang situering contactvaardigheid, communicatieve talenten, compromisvaardigheid etc.

- Officiële aanmaningen = ingebrekestellingen = inverwijlstellingen

(Notie: moratoire interest (=verwijlsinterest))

A.2. Minnelijke schikking via rechter (art. 731 G.W.)

- Belang van het P.V. van verzoening: Na de uitnodiging door de rechter en na de bemiddeling

vormt het daaruit voorvloeiend akkoord een proces-verbaal. Dit document heeft dezelfde kracht

als een vonnis van de rechtbank.

A.3. Arbitrage

Art. 1676 Gerechtelijk Wetboek : "Ieder geschil dat reeds is ontstaan of nog kan ontstaan uit een bepaalde

rechtsbetrekking, waarover een dading mag worden aangegaan, kan bij overeenkomst aan arbitrage worden

onderworpen."

Kortom: Partijen kiezen in feite hun eigen rechter!

Notie: problematiek uitvoerbaarheid van een arbitragebeslissing!!

(Zie bv. art. 1710 Ger.W. : "De tenuitvoerlegging van een scheidsrechterlijke uitspraak kan slechts

plaatsvinden nadat zij, op verzoekschrift van de belanghebbende partij, door de voorzitter van de rechtbank

van eerste aanleg uitvoerbaar is verklaard, zonder dat de partij tegen wie de tenuitvoerlegging is verzocht,

aanspraak kan maken om in deze stand van het geding te worden gehoord.")

Consumentenrecht
2SJD 42
www.kdg.be
B. Procesfase

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Rechtsin- Inlei- Uit- Beraad Uit- Uitgifte Beteke- Termij- Def.

gang dende wisse- spraak vonnis ning nen be- Vonnis

(Dagvaar- zitting ling roep

ding) argu- (verzet)

men-

ten

B.1. Rechtsingang :

Meest "klassieke" wijze = dagvaarding

Zie echter ook: verzoekschrift, vrijwillige verschijning en zelfs, zoals in de sfeer van het sociaal

recht, de aangetekende brief.

Let wel:

Bij de dagvaarding dient de "dagvaardingstermijn" te worden gerespecteerd.

Het betreft hier de termijn tussen de betekening van de dagvaarding en de inleidende zitting.

- Algemene regel = 8 dagen op straffe van nietigheid van de dagvaarding

- Uitzonderlijk = 2 dagen: kortgeding

- Zeer uitzonderlijk: zelfs nog korter!

B.2. Inleidende zitting

- "Verzending naar de rol"

- "Uitstel op vaste datum"

- “Uitstel sine die" (letterlijk: "zonder dag", dus op onbepaalde datum)

- Verstek kan worden gevorderd zelfs op de inleidende zitting!

- Akkoordvonnis zelfs mogelijk!

(Consensus tussen partijen wordt gevat in een uitvoerbare titel)

Noot:

- Partijen mogen eigen zaak pleiten!

Consumentenrecht
2SJD 43
www.kdg.be
- Voor vrederechter, rechtbank van koophandel en arbeidsgerechten: ander regime mogelijk dan

vertegenwoordiging via advocaat

- Advocaten genieten dus in principe pleitmonopolie doch zie terzake wel de werking van art.

728 van het Gerechtelijk Wetboek!

B.3. Uitwisseling argumentatie, kortom eigenlijk proces.

Begrip "conclusie" of "besluit".

In de loop van het proces worden zowel rechtshandelingen als feiten bewezen of niet bewezen.

Kortom: dit is het eigenlijke "verweer ten gronde", de eigenlijke juridische argumentatie die in de

loop van het proces wordt ontwikkeld rond feiten die aan de basis liggen van het proces.

Let wel: in een proces kan de "aangevallen" partij, eveneens in de tegenaanval gaan.

We spreken in casu over een "tegenvordering".

Men spreekt dan van de oorspronkelijke eis (die in de loop van het geding nog kan worden

uitgebreid bij wijze van additionele vordering) en van "incidentele" eis (= de eis die wordt gefor-

muleerd bij wijze van "tegenaanval" in de loop van het geding).

B.3.1. Bewijsmogelijkheden in een proces

- Schriftelijk bewijs:

° Authentieke akten: valsheidsprocedure (onderscheid intellectuele - materiële valsheid)

° Onderhandse akten: echtheidsprocedure

- Getuigenverhoor: ambtshalve/initiatief van partijen

- Persoonlijke verschijning van partijen: ambtshalve/initiatief van partijen

- Plaatsbezoek: ambtshalve/initiatief van partijen

- Deskundige: ambtshalve/initiatief van partijen

Consumentenrecht
2SJD 44
www.kdg.be
B.3.2. Verweer tijdens proces
- Processuele excepties: worden niet tegen de eis als zodanig opgeworpen, doch deze excepties

werpen wel een hinderpaal op tegen het onderzoek door de rechter.

Zij tasten het vorderingsrecht als zodanig niet aan!!

Bv. de "exceptie van onbevoegdheid" (declinatoire exceptie): de verwerende partij stelt dat de eiser

voor de verkeerde rechtbank heeft gedagvaard.

Verkeerd: kan zowel slaan op de materiële als op de territoriale bevoegdheid van de rechter.

- Middelen van niet ontvankelijkheid: Deze worden niet opgeworpen tegen de eis als zodanig,

wél tegen het recht de eis in te stellen.

Beletten dus wel de vordering opnieuw in te stellen.

Zij vinden hun grondslag in het materiële recht.

Vb. kracht van gewijsde: er is reeds een vonnis in de betreffende zaak

Vb. verjaring

B.3.3. Enkele marginale procedures:

- Regeling rechtsgebied (art. 645 G.W.)

- Onttrekking van de zaak aan de rechter (art. 648 G.W.)

- Ontkentenis van proceshandelingen

Art. 848 Ger. W.: "Ingeval een proceshandeling wordt verricht namens een persoon, buiten iedere

wettelijke vertegenwoordiging, zonder dat deze die handeling, zelfs stilzwijgend, heeft gelast, toegelaten of

bekrachtigd, kan hij de rechter verzoeken die handeling van onwaarde te verklaren.”

B.4. Zaak in beraad

Zaak wordt "in beraad genomen".

Zodra het wederzijds aanvoeren van argumenten is gestopt (dus na het "sluiten van de debatten")

is de zaak "in staat van wijzen".

Consumentenrecht
2SJD 45
www.kdg.be
M.a.w.: is voor de rechter het ogenblik aangebroken om zich te buigen over de door de partijen

aangebrachte argumentatie en vonnis uit te spreken.

Art. 770 Ger. W.: wanneer de rechter de zaak in beraad houdt om het vonnis uit te spreken,

bepaalt hij de dag voor die uitspraak, die moet geschieden binnen een maand na het sluiten van

de debatten.

Art. 772 Ger. W.: "Indien een verschijnende partij gedurende het beraad een nieuw stuk of feit

van overwegend belang ontdekt, kan zij, zolang het vonnis niet uitgesproken is, de heropening

van de debatten vragen."

B.5. Uitspraak

Na de uitspraak is het proces afgelopen, althans wanneer het vonnis minnelijk uitgevoerd wordt.

B.6. Uitgifte van het vonnis

Indien de spontane uitvoering op zich laat wachten: uitgifte van het vonnis wordt gelicht op de

griffie van de rechtbank.

Het betreft een vonnis dat is bekleed met het formulier van tenuitvoerlegging, luidend als volgt:

"Gelasten en bevelen aan alle daartoe gevorderde gerechtsdeurwaarders dit vonnis ten uitvoer te leggen.

Aan onze procureurs-generaal en aan onze procureurs bij de rechtbanken van eerste aanleg er de hand aan

te houden en aan alle bevelhebbers en officieren van de openbare macht daartoe de sterke hand te lenen

wanneer zij daartoe wettelijk gevorderd worden."

B.7. Betekening van het vonnis

Weigert de partij tegen wie het vonnis is bekomen de spontane uitvoering, dan wordt het vonnis

betekend.

Noot: geplogenheden binnen de advocatuur: geen betekening vooraleer te verwittigen aan de

advocaat van tegenpartij dat inderdaad zàl worden betekend! (Het betreft hier uiteraard slechts

een deontologische regel die niet in rechte kan worden afgedwongen)

B.8. Termijnen van hoger beroep of verzet

Consumentenrecht
2SJD 46
www.kdg.be
Noot: de rechter kan wel de voorlopige tenuitvoerlegging van het vonnis toelaten.

"Het vonnis is uitvoerbaar bij voorraad"

M.a.w. : uitvoering van het vonnis is mogelijk op eigen risico.

Vonnissen gewezen in het kader van een kortgeding zijn uiteraard steeds uitvoerbaar bij

voorraad.

Wanneer deze termijnen verstrijken zonder verzet of hoger beroep: dan is het gewezen vonnis

definitief.

Het vonnis gaat m.a.w. "in kracht van gewijsde".

B.9. Definitief vonnis

Noot: Het Gerechtelijk Wetboek biedt ons wel nog de mogelijkheid om nog beroep te doen op de

rechter voor een "uitlegging en verbetering van het vonnis".

Art. 739 Ger. W.: “De rechter die een onduidelijke of dubbelzinnige beslissing heeft gewezen, kan die

uitleggen, zonder evenwel de daarin bevestigde rechten uit te breiden, te beperken of te wijzigen.

C. Gedwongen tenuitvoerlegging
1. Uitvoerbaar 2. Bevel 3. Beslagprocedures

vonnis -Uitvoerend beslag

(voorondersteld) 1. op roerend goed

1.1. Voorafgaand 2. op onroerend goed

3. onder derden (b.v. loonbe-

slag)

C.1.1. Voorafgaand:

Enkele essentiële bepalingen uit het Gerechtelijk Wetboek:

- Art. 1386 Ger. W.: "Vonnissen en akten kunnen alleen ten uitvoer worden gelegd op overlegging van de

uitgifte of van de minuut, voorzien van het formulier van tenuitvoerlegging dat de Koning bepaalt."

Consumentenrecht
2SJD 47
www.kdg.be
- Art. 1393 Ger. W. : "Overhandiging van de uitgifte van het vonnis of van de akte aan de

gerechtsdeurwaarder geldt als volmacht voor alle tenuitvoerleggingen" (eigen onderlijning)

Dit artikel is duidelijk met betrekking tot de positionering van de deurwaarder in de fase van het

beslag! Eenmaal de uitgifte van een vonnis in handen kan de deurwaarder enkel “gestopt”

worden door zijn opdrachtgever en in de procedure, door de beslagrechter!

Zie verder met betrekking tot de procedure:

- Art. 1395 Ger. W. : “Alle vorderingen betreffende bewarende beslagen (,middelen tot tenuitvoerlegging

((...) en tegemoetkomingen van de Dienst voor alimentatievorderingen bedoeld in de wet van 21 februari

2003 tot oprichting van een Dienst voor alimentatievorderingen bij de FOD Financiën)) worden

gebracht voor de beslagrechter.”

- Art. 1413 G.W. : "Iedere schuldeiser kan in spoedeisende gevallen aan de rechter toelating vragen om op

de voor beslag vatbare goederen van zijn schuldenaar bewarend beslag te leggen."

- Art. 1415 G.W. : "Verlof om bewarend beslag te leggen mag niet worden verleend dan wegens een

schuldvordering die zeker en opeisbaar is, en die vaststaande is of vatbaar voor een voorlopige raming"

- Art. 1414 G.W. : "Elk vonnis, zelfs al is het niet uitvoerbaar niettegenstaande verzet of hoger beroep, geldt

als toelating om bewarend beslag te leggen voor de uitgesproken veroordelingen, tenzij anders is beslist."

- Art. 1495 G.W. : "Geen veroordelende beslissing kan worden ten uitvoer gelegd dan nadat zij aan de partij

is betekend."
…

C.2.: Het bevel

Aan het uitvoerend beslag op roerende goederen gaat vooraf: een bevel aan de schuldenaar dat

tenminste één dag voor het beslag wordt gedaan en betekening van de titel bevat indien hij

nog niet betekend was.

Uitvoerend beslag op onroerende goederen daarentegen kan niet worden gedaan dan "vijftien

dagen na het bevel" (zie art. 1566 Ger. W.)

Consumentenrecht
2SJD 48
www.kdg.be
In een beslagprocedure is het bevel het zoveelste ultimatum aan de schuldenaar: indien geen

betaling volgt, zal worden uitgevoerd.

C.3.1: Uitvoerend beslag op roerend goed

Het P.V. van beslag bevat een nauwkeurige en omstandige beschrijving van de in beslag

genomen voorwerpen, onder meer en naar gelang van het geval, door er de voornaamste

kenmerken, het gewicht, de maat of de inhoud aan te geven (art. 1506 van het Ger. W.)

In het P.V. : tevens opname plaats, dag en uur van de verkoop.

BELANGRIJK:

Conform art. 1408 van het Ger. W. kunnen een aantal goederen niet meer worden in beslag

genomen.

Dit artikel dient echter in nauwe samenhang te worden gelezen met artikel 1513 van het

Gerechtelijk Wetboek, luidend als volgt:

"De vervolging wordt voortgezet ondanks alle bezwaren van de schuldenaar tegen wie het beslag geschiedt,

en tot dat de beslagrechter voor wie zij worden gebracht, heeft beschikt."

Kortom: enerzijds heeft de wetgever een bescherming voorzien voor heel wat roerende goederen

van de beslagene (let op de vele interpretatiegeschillen die kunnen ontstaan!), anderzijds kan de

deurwaarder rustig “doorgaan” tot de beslagene zich tot de beslagrechter wendt!

In een context van mogelijke misbruiken door de deurwaarder duikt dan ook de notie op van:

“Tergend en roekeloos beslag”

In de context van dergelijke betwisting is het uiteraard de beslagrechter die het laatste woord

heeft en vonnist.

Consumentenrecht
2SJD 49
www.kdg.be
Revindicatie

Art. 1514 Ger. W. luidt als volgt:

“Degene die beweert eigenaar te zijn van het geheel of een gedeelte van de in beslag genomen

voorwerpen, kan tegen de verkoop verzet doen bij exploot, betekend aan de beslaglegger, aan de beslagen

schuldenaar en aan de gerechtsdeurwaarder, en houdende dagvaarding van de beslaglegger en van de

beslagen schuldenaar, met vermelding in het exploot van de bewijzen van eigendom, op straffe van

nietigheid. In het exploot worden ook de andere beslagleggers die eveneens op deze goederen beslag

hebben gelegd, vermeld met alle relevante gegevens voor de in het derde lid bedoelde oproeping.]

De vordering schorst de vervolging (enkel wat betreft de gerecidiveerde goederen). Er wordt uitspraak

over gedaan door de beslagrechter.”

Revindicatie slaat als begrip dus op de mogelijkheid in hoofde van diegene die zich ten onrechte

beslagen voelt, om tegen dit al dan niet vermeend ten onrechte gedaan beslag te reageren voor

de beslagrechter.

De navolgende artikelen regelen o.a. de verkoop van de in beslag genomen goederen.

Het spreekt voor zich dat slechts de goederen verkocht worden die nodig zijn tot betaling van

schuldvorderingen en kosten .

C.3.2.: Uitvoerend beslag op onroerend goed

Ook hier (art. 1564 Ger. W.) wordt, zoals hierboven vermeld, het beslag voorafgegaan door een

"ultimatum".

Zie art. 1560 Ger. W. : merk op hoe ook vruchtgebruik, erfpacht en opstalrecht kunnen "beslagen"

worden.

Het betreft een zéér dure beslagprocedure, kortom, "tergend en roekeloos beslag" is hier mogelijk

een haalbare kaart voor de beslagrechter!

Let wel: moeilijk te voorspellen in hoeverre de beslagrechter op een vordering zal ingaan =

soeverein interpretatieterrein van de beslagrechter!

Consumentenrecht
2SJD 50
www.kdg.be
C.3.3.: Uitvoerend beslag onder derden

Zie art. 1539 Ger.W. : “De schuldeiser die een uitvoerbare titel bezit, kan bij deurwaardersexploot

uitvoerend beslag leggen onder derden op de bedragen en zaken die deze aan zijn schuldenaar verschuldigd

zijn.”

Kortom: beslag wordt gelegd bij de schuldenaar van de schuldenaar. Vb. Werkgever van de ex-

echtgenoot i.h.k.v. betaling van onderhoudsgelden.

Loonbeslag is dus slechts één vorm van uitvoerend beslag onder derden!

Ook hier, net zoals bij het roerend beslag, is een vrij verregaande bescherming ingebouwd van

het inkomen.

Zie concreet: art. 1409 van het Gerechtelijk Wetboek.

Opgepast: de bedragen in kwestie worden ieder jaar aangepast!

Aandachtspunten:

- Typesituatie omtrent beslag: schuldenaar woont in bij solvabele derde : gevaren hieromtrent

(reeds gesignaleerd als aandachtspunt hoger in de cursus)

- Tergend en roekeloos beslag (foutief (cfr. art. 1382 B.W.) beslag: schade wordt “ex aequo et

bono” begroot

- Verzoekschrift beslagrechter: beslag bij derden: niet te verwarren met beslag onder derden!

Principe: de beslagrechter kan steeds worden verzocht om beslag te mogen leggen op de

goederen van de schuldenaar, waar ze zich ook bevinden!

Kortom: de schuldenaar is in wezen nooit “veilig”…

C.3.4.: Immuniteit van uitvoering ten aanzien van "de overheid".

Situering van art.1412 bis Ger. W.

1. Dit artikel stelt als regel dat goederen van publiekrechtelijke rechtspersonen niet vatbaar zijn

voor beslag.

Kortom: ze zijn hiervoor "immuun".

Consumentenrecht
2SJD 51
www.kdg.be
2. Toch wordt dit principe verregaand ingeperkt: deze rechtspersonen zullen immers alleen nog

maar uitvoeringsimmuniteit genieten ten aanzien van de goederen die ze nodig hebben om hun

taak te kunnen uitoefenen en om de continuïteit van de openbare dienst te verzekeren. Het artikel

is van toepassing op de goederen toebehorend aan de Staat, de Gemeenschappen en de

Gewesten, de provincies en de gemeenten, de instellingen van openbaar nut en in het algemeen,

aan alle publiekrechtelijke rechtspersonen.

3. De publiekrechtelijke rechtspersonen kunnen een lijst opstellen van de voor beslag in

aanmerking komende goederen (zie K.B. van 5 april 1995 tot uitvoering van art. 1412bis van het

Gerechtelijk Wetboek)

Indien deze lijst niet werd opgemaakt of onvoldoende onderpand verschaft voor uitvoering, kan

er toch beslag worden gelegd op die goederen die kennelijk niet nuttig zijn voor de uitoefening

van hun taak of de continuïteit van de openbare dienst.

Dergelijke goederen zijn nochtans precies diegene die op de bewuste lijst kunnen worden

vermeld.

Het opmaken van de lijst hoger vermeld is bovendien niet verplicht.

Een schematische voorstelling:

I. Figuren in het rechtsverkeer

a. Fase voor eigenlijke rechts- b. Procesfase c. Gedwongen tenuitvoer-

ingang legging

Notaris -Advocaat -Advocaat

Uitvoerbare titels -Rechter (rol uitgespeeld)

- Advocaat -Deurwaarder (“officiële

- Deurwaarder boodschapper”) -Deurwaarder

(boodschapper) -Griffier (te duchten)

Bewarend beslag -Anderen

-Anderen -Beslagrechter

Consumentenrecht
2SJD 52
www.kdg.be
 II. Impact SJD’er

a. Fase voor eigenlijke rechts- b. Procesfase c. Gedwongen tenuitvoer-

ingang legging

-Dialoog “Schoenmaker blijf bij je - Dialoog

- Communicatie leest” - Communicatie

- Beantwoorden van brieven - Kennis

- Elementaire kennis van

gevaren in deze fase: vb.

aandringen van verzekeraars

op dading

BELANGRIJK ONBELANGRIJK BELANGRIJK

HOOFDSTUK VIII: DE COLLECTIEVE SCHULDENREGELING

Voorafgaande bemerking:

In deze rubriek worden enkele belangrijke algemene principes weergegeven in het kader van de

desbetreffende regelgeving.

Deze dienen uiteraard genuanceerd en gedifferentieerd te worden in functie van het bredere pakket

regelgeving met betrekking tot deze materie én de rechtsleer en rechtspraak die hieromtrent ondertussen is

ontstaan.

1. Algemene situering

Bij wet van 05 juli 1998 (B.S. 31 juli 1998 – “wet betr. de collectieve schuldenregeling en de

mogelijkheid van verkoop uit de hand van de in beslag genomen onroerende goederen”) werd

in het Gerechtelijk Wetboek een titel IV ingevoegd houdende de rechtsfiguur van de “collectieve

schuldenregeling”.

Consumentenrecht
2SJD 53
www.kdg.be
Het was de bedoeling van de wetgever om tegemoet te komen aan de uitzichtloze situatie

waarin duizenden in ons land verkeerden en verkeren met betrekking tot schulden.

Deze wetgeving is zonder meer revolutionair en in zijn concrete gevolgen ronduit

spectaculair: de rechter kan zonder meer in bepaalde situaties zelfs schulden
kwijtschelden!

2. Inhoudelijke situering van de wet

A. Principe
De volgende mogelijkheid (zie art. 1675/2 van het Gerechtelijk Wetboek) wordt gecreëerd:

“Elke natuurlijke persoon met woonplaats in België, die geen koopman is in de zin van art. 1
van het Wetboek van Koophandel kan, indien hij niet in staat is om, op duurzame wijze, zijn
opeisbare of nog te vervallen schulden te betalen en voor zover hij niet kennelijk zijn
onvermogen heeft bewerkstelligd, bij de rechter een verzoek tot het verkrijgen van een collectieve
schuldenregeling indienen”

Indien de persoon in kwestie vroeger handelaar is geweest, kan hij het verzoek slechts
indienen ten minste zes maanden na het stopzetten van zijn handel of, indien hij failliet werd
verklaard, na de sluiting van het faillissement.

B. Wat dient de schuldenaar concreet te doen?

Hij stelt onder toezicht van de arbeidsrechtbank aan zijn schuldeisers een minnelijke
aanzuiveringsregeling voor.
Indien over deze aanzuiveringsregeling geen akkoord wordt bereikt, kan de rechter een
gerechtelijke aanzuiveringsregeling opleggen.

3. Wat is de onderliggende “filosofie”?

De aanzuiveringsregeling strekt ertoe de financiële toestand van de schuldenaar te

herstellen, in het bijzonder hem in staat te stellen in de mate van het mogelijke zijn schulden
te betalen en tegelijkertijd te waarborgen dat hijzelf en zijn gezin een menswaardig leven
kunnen leiden.

4. De procedure
De vordering tot collectieve schuldenregeling wordt ingeleid bij verzoekschrift voor de
arbeidsrechtbank (zie art. 1675/4 Gerechtelijk Wetboek).

De rechter doet uitspraak over de toelaatbaarheid van de vordering en dit binnen de acht
dagen na de indiening van het verzoekschrift.

Consumentenrecht
2SJD 54
www.kdg.be
Als de rechter het verzoek toelaatbaar acht, stelt hij in zijn beschikking, met diens akkoord een

schuldbemiddelaar aan en, in voorkomend geval, een gerechtsdeurwaarder en/of een notaris.

Als schuldbemiddelaar kunnen slechts worden aangewezen:

- de advocaten, de ministeriële ambtenaren of de gerechtelijke mandatarissen in de uitoefening

van hun beroep of ambt;
- de overheidsinstellingen of de particuliere instellingen, die daartoe door de bevoegde

overheid zijn erkend. Deze instellingen doen hiervoor een beroep op natuurlijke personen die

aan de door de bevoegde overheid bepaalde voorwaarden voldoen.

De schuldbemiddelaar moet onafhankelijk en onpartijdig zijn tegenover de betrokken partijen.

Hij/zij kan dus worden gewraakt indien er wettige redenen zijn om te twijfelen aan deze

vooronderstelde onpartijdigheid of onafhankelijkheid.

De rechter kan, indien hij een verzuim vaststelt in hoofde van de schuldbemiddelaar, hiervan

kennis geven aan de Procureur des Konings.

De schuldbemiddelaar is gebonden door het beroepsgeheim.

In de beschikking doet de rechter tevens uitspraak over de toekenning al dan niet van

volledige of gedeeltelijke rechtsbijstand.

De beschikking van toelaatbaarheid van de vordering, doet een toestand van samenloop

ontstaan tussen de schuldeisers en heeft de opschorting van de loop van de interesten en de

onbeschikbaarheid van het vermogen van de verzoeker tot gevolg.

Alle middelen van tenuitvoerlegging die strekken tot betaling van een geldsom worden
geschorst.
De reeds gelegde beslagen behouden hun bewarende werking.

Indien de dag van de gedwongen verkoop van de in beslag genomen roerende of onroerende

goederen reeds voor de beschikking van toelaatbaarheid was bepaald en door aanplakking

bekendgemaakt, geschiedt deze verkoop voor rekening van de boedel.

De beschikking van toelaatbaarheid maakt het onmogelijk voor de verzoeker om verder:

Consumentenrecht
2SJD 55
www.kdg.be
 - een daad te stellen die een normaal vermogensbeheer te buiten gaat

- een daad te stellen die een schuldeiser zou bevoordelen (behalve betaling

onderhoudsgeld – géén achterstallen echter)

- zijn onvermogen te vergroten

Iedere daad die de schuldenaar stelt in weerwil van de gevolgen verbonden aan de

beschikking van toelaatbaarheid is niet tegenstelbaar aan de schuldeisers.

5. De minnelijke aanzuiveringsregeling

De schuldbemiddelaar stelt een ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling op dat de

noodzakelijke maatregelen bevat om “de financiële toestand van de schuldenaar te herstellen,
met name hem in staat te stellen in de mate van het mogelijke zijn schulden te betalen en
tegelijkertijd te waarborgen dat hij zelf en zijn gezin een menswaardig leven kunnen leiden”
(zie hoger).

Alleen niet betwiste schuldvorderingen of die welke bij een titel, zelfs een onderhandse, zijn

vastgesteld, kunnen in het ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling worden

opgenomen ten belope van de aldus verantwoorde bedragen.

De schuldbemiddelaar zendt het ontwerp van minnelijke aanzuiveringsregeling bij een ter

post aangetekende brief met ontvangstbericht naar de schuldenaar, in voorkomend geval

diens echtgenoot, en de schuldeisers.

De regeling moet door alle belanghebbende partijen goedgekeurd worden.

Bij instemming bezorgt de schuldbemiddelaar de minnelijke aanzuiveringsregeling, het

verslag van zijn werkzaamheden en de dossierstukken aan de rechter.

De rechter doet uitspraak op stukken en neemt akte van het gesloten akkoord.

6. De gerechtelijke aanzuiveringsregeling

Wanneer de schuldbemiddelaar vaststelt dat geen overeenkomst over een minnelijke

aanzuiveringsregeling kan worden bereikt en in ieder geval wanneer binnen de vier

Consumentenrecht
2SJD 56
www.kdg.be
maanden te rekenen van zijn aanwijzing geen overeenkomst kon worden bereikt, maakt hij

een proces-verbaal op met het oog op een gerechtelijke aanzuiveringsregeling.

De rechter roept vervolgens de partijen op en doet uitspraak uiterlijk vijftien dagen na het
sluiten van de debatten.

De rechter kan, met inachtname van het principe van de gelijkheid onder de schuldeisers, een

gerechtelijke aanzuiveringsregeling opleggen die onder meer de volgende maatregelen kan

bevatten:

- uitstel of herschikking van betaling van de schulden in hoofdsom, interesten en kosten

- vermindering van de conventionele rentevoet tot de wettelijke rentevoet

- opschorting voor de duur van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling van de gevolgen van

de zakelijke zekerheden

- gehele of gedeeltelijke kwijtschelding van de moratoire interesten, vergoedingen en kosten

Het vonnis geeft de looptijd van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling aan, die de vijf jaar

niet mag overschrijden.

De rechter maakt die maatregelen afhankelijk van de vervulling door de schuldenaar van

passende handelingen om de betaling van de schuld te vergemakkelijken of te waarborgen.

Hij maakt ze ook afhankelijk van het zich onthouden door de schuldenaar van daden die zijn

onvermogen zouden doen toenemen.

Indien de hierboven geciteerde maatregelen niet volstaan, kan de rechter op vraag van de

schuldenaar besluiten tot elke andere gedeeltelijke kwijtschelding van schulden zelfs van

kapitaal onder de volgende voorwaarden:

- alle goederen die voor beslag in aanmerking komen, worden te gelde gemaakt op initiatief

van de schuldbemiddelaar, conform de regels inzake de gedwongen tenuitvoerleggingen. De

verdeling heeft plaats met inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers, onverminderd

de wettige redenen van voorrang.

Consumentenrecht
2SJD 57
www.kdg.be
- na de tegeldemaking van de voor beslag vatbare goederen maakt het saldo nog

verschuldigd door de schuldenaar, het voorwerp uit van een aanzuiveringsregeling met

inachtname van de gelijkheid van de schuldeisers, behalve wat de lopende

onderhoudsverplichtingen betreft.

Het vonnis duidt de looptijd van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling aan, die ligt tussen

drie en vijf jaar.

De rechter kan geen kwijtschelding verlenen voor volgende schulden:

- de onderhoudsgelden die niet vervallen zijn op de dag van de uitspraak houdende

vaststelling van de gerechtelijke aanzuiveringsregeling

- de schulden die een schadevergoeding inhouden, toegestaan voor het herstel van een

lichamelijke schade veroorzaakt door een misdrijf

- de schulden van een gefailleerde die overblijven na het sluiten van een faillissement

HOOFDSTUK IX: CONSUMENTENKREDIET

Bronnen:

 http://economie.fgov.be/nl/consument/consumentenkrediet/#.U7vuS_l_s2E

 http://www.mijngeldenik.be/nl/consumentenkrediet/wat-zijn-consumentenkredieten

 http://www.eerstehulpbijschulden.be/schulden-wat-nu/lening-krediet-
verzekering/consumentenkrediet
 http://moneytalk.knack.be/economie/geld-en-beurs/geldzaken/vakantie/strengere-
regels-voor-consumentenkredieten/article-1194898782933.htm
 http://economie.fgov.be/nl/consument/#.U70-gfl_s2F
 http://economie.fgov.be/nl/consument/Garantie/#.U70-y_l_s2F

1. Wat is een consumentenkrediet ?

Een consumentenkrediet is elk krediet dat in principe wordt aangegaan voor de aankoop van
iets anders dan vastgoed, dit kan bijvoorbeeld de aankoop van een nieuwe wagen of een
huishoudtoestel zijn. Maar je kan ook een krediet aangaan om verbouwingen, een
huwelijksfeest,… te financieren. Het consumentenkrediet is strikt geregeld door de Wet op
het Consumentenkrediet.

Consumentenrecht
2SJD 58
www.kdg.be
2. Waarom zijn consumentenkredieten belangrijk?

Kredieten zijn niet enkel interessant voor de consument maar zijn ook van groot belang voor
de Belgische economie. Dankzij kredieten kan je je budget soepeler beheren en de betaling van
een aankoop of dienst spreiden of uitstellen. Zonder deze kredieten zou je soms een aankoop
moeten uit- of afstellen.
De sectoren die het meest geïmpacteerd worden door het consumentenkrediet zijn de
autoindustrie, de meubelindustrie, de productie van huishoudtoestellen en in mindere mate
de kledingindustrie.

1.2 Let op! « Geld lenen kost ook geld »

Geld lenen kost geld. Krediet mag nooit gezien worden als een bijkomende bron van
inkomsten! Op het geleende bedrag moeten namelijk interesten betaald worden. Neem dus
nooit een krediet als je niet zeker bent dat je dit zal kunnen terugbetalen.

Heel wat mensen hebben één of meerdere consumentenkredieten lopen. Denk bijvoorbeeld

aan een lening om de aankoop van een wagen af te betalen. De wet geldt ook als een

consument van zijn bank ‘in het rood mag gaan’ op zijn rekening en voor kredietkaarten

(waaraan een kredietopening is verbonden) uitgereikt door een winkelketen of supermarkt.

Betalingsproblemen

Steeds meer mensen met een consumentenkrediet hebben problemen om het krediet af te

betalen. Volgens recente cijfers zouden er dat 320.000 zijn. Vandaar dat de wetgever

gemeend heeft de regels inzake het consumentenkrediet te moeten verstrengen. Ook aan de

reclameregels worden een ganse reeks wijzigingen aangebracht. De nieuwe wet die nog

onder de vorige legislatuur werd gestemd, werd gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad van

21 juni 2010. Ze treedt in werking op 1 december 2010. Maar wat verandert er uiteindelijk

zoal concreet?

Betere bescherming voor de consument

Wanneer u een consumentenkrediet afsluit, moet u naast de eigenlijke

ontwerpkredietovereenkomst voortaan ook kosteloos een informatiefiche krijgen. Het gaat

hier om een gestandaardiseerde fiche met daarop een aantal verplichte vermeldingen (iedere

kredietverlener dient dus eenzelfde model te gebruiken). Deze fiche is opgesteld in een

Consumentenrecht
2SJD 59
www.kdg.be
eenvoudige taal en moet de kredietnemer toelaten om de offertes van de verschillende

aanbieders van het krediet met elkaar te vergelijken.

Een tweede belangrijke bescherming voor de kredietnemer houdt in dat de kredietverlener

het bedrag van het krediet niet meer in cash geld (concreet dus in bankbiljetten) mag

overhandigen aan de kredietnemer. Het kredietbedrag moet via een overschrijving worden

gestort of via een bankcheque worden overhandigd.

Bedenktijd

De nieuwe wet voorziet een langere bedenktijd voor de consument om van het krediet af te

zien nadat dit is afgesloten (op bepaalde kredieten die via tussenkomst van een notaris moeten

worden gesloten vindt deze regel evenwel geen toepassing). Waar deze bedenktijd vroeger 7

dagen bedroeg, wordt deze voortaan gebracht op 14 dagen. Deze bedenkmogelijkheid bestaat

trouwens enkel voor de consument. Voor de kredietverstrekker bestaat deze mogelijkheid

niet. De kredietnemer die uiteindelijk afziet van de kredietovereenkomst moet daar geen

enkele reden voor te geven. Het is wel aangewezen dit via een aangetekende brief ter kennis

te brengen om een bewijs te hebben en latere discussies te vermijden.

De bedenktermijn gaat concreet in op de dag van het sluiten van de kredietovereenkomst of

op de dag waarop de consument de contractuele voorwaarden en informatie (zo de

aflossingstabel) ontvangt, als die dag later valt dan de dag waarop de kredietovereenkomst

werd gesloten.

Ging het om een verkoop op afbetaling en gaat de consument/kredietnemer over tot een

herroeping ervan, dan dient deze wel dadelijk de ontvangen goederen terug te geven.

Bovendien moet de kredietnemer aan de kredietgever de verschuldigde rente betalen voor de

periode van opname van het krediet.

Ging het om een ‘echte lening’ bij de bank en ontving de kredietnemer intussen reeds het

kapitaal van het krediet, dan moet hij dat binnen de 30 dagen na de herroeping terugbetalen

aan zijn bankier. Dit bedrag moet bovendien worden vermeerderd met de rente op dit bedrag

vanaf de ontvangst van de gelden tot de terugbetaling.

Consumentenrecht
2SJD 60
www.kdg.be
De nieuwe wet maakt het ook mogelijk om de kredietovereenkomst te herzien in het belang

van de consument, en dit in onderling akkoord tussen de kredietverlener en de consument.

Hiervoor moet dus niet langer langs de vrederechter te worden gegaan. Dit kan bv. gebeuren

als de consument het financieel moeilijk heeft en zijn afbetalingslast over een langere termijn

wil spreiden.

Nieuwe reclameregels

In de reclame over consumentenkredieten moet een verplichte waarschuwing worden

opgenomen. Meer bepaald moet daarin de zin staan: “Let op, geld lenen kost ook geld”.

Verder is het niet langer toegelaten reclame te maken voor de hergroepering of centralisatie

van kredieten. Het gaat hierbij om reclame die zich richt naar mensen met meerdere kredieten

en waarbij men aangeeft dat het interessanter is die leningen te vervangen door één enkele

globale lening. Het hergroeperen van kredieten zelf blijft wel toegelaten; enkel de reclame

erover wordt verboden.

Zwaardere sancties

In de pers werd de laatste tijd vooral gewezen op de strengere sancties die in de wet worden

opgenomen. Wat daarbij vooral werd benadrukt, is dat de kredietgever die wetens en

willens een kredietovereenkomst afsluit waarvan men redelijkerwijze moet aannemen dat de

consument niet in staat zal zijn verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst na te leven,

hiervoor kan worden gesanctioneerd. De wet voorziet in zo’n geval gevangenisstraffen van 8

dagen tot één jaar en een geldboete van 26 tot 100.000 euro of één van deze straffen alleen.

3. Een consumentenkrediet kan verschillende vormen aannemen.

1. Lening op afbetaling
2. Verkoop op afbetaling
3. Financieringshuur
4. Kredietopening
5. Overbruggingskrediet
6. Geoorloofde debetstand op een rekening

Elk van deze vormen worden hierna verder in detail besproken.

Consumentenrecht
2SJD 61
www.kdg.be
 1. Lening op afbetaling

De lening op afbetaling is een lening met een bepaalde looptijd en vaste maandelijkse
termijnen.
Het tijdstip waarop de lening volledig moet zijn terugbetaald ligt op voorhand vast. Elke
maand betaal je op dezelfde dag (bv. de 5e) een vast bedrag terug.

Vb. De financiering van renovatiewerken aan uw woning.

Voordelen:

- U kent op voorhand de looptijd van het krediet en het maandelijks terug te betalen bedrag.

- U weet precies hoeveel u betaalt en u kent op voorhand de totale kost van het krediet. Boven
5.000 EUR zijn de maximumtarieven van een lening op afbetaling minder hoog dan die van
een kredietopening.

Tip: om renovatiewerken aan uw woning te financieren kan een hypothecaire lening

interessanter zijn op het vlak van rentevoeten en fiscale voordelen

Nadelen:

- Het terug te betalen bedrag en de looptijd liggen vast.

- U moet het voorziene bedrag op de afgesproken datums terugbetalen.

- De kredieten voor een bedrag lager dan 1.250 euro zijn over het algemeen duurder aangezien
het toegepaste tarief meestal gelijk is aan de maximumtarieven zoals voorzien in de wet

2. Verkoop op afbetaling

We spreken van “verkoop op afbetaling” als je een goed koopt of een dienst aanschaft, en
wanneer je die aankoop in maandelijkse schijven betaalt.

Vb. aankoop in de supermarkt van een televisietoestel via een krediet dat door de supermarkt

werd toegekend

Voordelen:

- U wenst een duidelijk geïdentificeerd goed of een duidelijk geïdentificeerde dienst te kopen.

- U kent op voorhand de looptijd van het krediet en het maandelijks terug te betalen bedrag.

- U weet precies hoeveel u betaalt en u kent op voorhand de totale kost van het krediet.

- Het tarief kan interessant zijn want de kredietgever kan over een zekerheid beschikken.

- Het contract kan bijvoorbeeld een “eigendomsvoorbehoud” bevatten, d.w.z. een clausule die

ertoe strekt dat u slechts eigenaar wordt wanneer u het krediet volledig hebt terugbetaald.
Consumentenrecht
2SJD 62
www.kdg.be
Hiermee beperkt de kredietgever het risico aangezien hij het gekochte goed gewoon kan

terugnemen als u niet betaalt. Daardoor kan hij een lager tarief voorstellen.

Nadelen:

- Het terug te betalen bedrag en de looptijd liggen vast.

- U moet de voorziene bedragen op de afgesproken datums terugbetalen

Een bijzondere vorm is het “ballooncontract”, al kan dat ook een lening op afbetaling zijn.
Meestal financier je er een auto mee. Je betaalt het krediet dan terug in kleine maandelijkse
bedragen en 1 groot bedrag op het einde van het contract. Om dat laatste grote bedrag terug
te betalen krijg je drie opties

- Je betaalt het bedrag en houdt de auto

- Je betaalt het bedrag door de auto terug te geven
- Je betaalt het bedrag door de auto terug te geven en koopt een andere auto die je eventueel
opnieuw financiert.

Het voordeel is dat je altijd met een relatief nieuwe auto kan rijden, het nadeel is dat je altijd
aan het afbetalen bent.

Let op: lees ook goed de voorwaarden over het gebruik van de auto, bijvoorbeeld, het contract
bepaalt dikwijls het aantal kilometers dat je maximaal mag rijden zonder extra te betalen.

Het ballooncontract verschilt van een financieringshuur (‘leasing’) doordat je onmiddellijk

eigenaar wordt van de auto. Bij een financieringshuur blijft de kredietgever-verhuurder
eigenaar tot het einde van de overeenkomst, waarna je kan kiezen om de auto te kopen.

Let ook op met reclame voor een autokrediet die de kleine maandbedragen in de verf zet.
Dikwijls gaat het dan om een ballooncontract.

De verkoper mag u niet vragen om al een bedrag te betalen zolang u de kredietovereenkomst

niet hebt ondertekend. Zelfs als uw kredietaanvraag wordt aanvaard, dan nog mag uw
verkoper u niet om een voorschot vragen. U kunt dit kredietaanbod immers nog perfect
weigeren. Pas op het moment dat u de kredietovereenkomst ondertekent, kan uw verkoper u
vragen om een voorschot te betalen.

Let op bij het betalen van een voorschot in contanten. In de strijd tegen het witwassen en de
financiering van terrorisme is het namelijk niet toegelaten om bedragen van meer dan 3.000
euro contant te betalen.

3. Financieringshuur (leasing)

Consumentenrecht
2SJD 63
www.kdg.be
Financieringshuur is een overeenkomst waarbij je een goed huurt en waarbij je na afloop van
de huurtermijn de mogelijkheid hebt om het gehuurde goed te kopen.

Vb. een nieuw voertuig kopen zonder dat u er noodzakelijkerwijs eigenaar van wordt.

Voordeel:

- Laag tarief.

Nadelen:

- Op het einde van het krediet bent u niet de eigenaar van het door het krediet beoogde goed.

- Als u er de eigenaar van wil worden moet u een bijkomend bedrag betalen. Dat bedrag noemt

men de restwaarde.

4. Kredietopening
Met een kredietopening beschik je over een geldreserve die je kunt gebruiken in functie van je
behoeften. Vaak beschik je over een kaart.

Vb. Over een reserve beschikken voor onverwachte uitgaven.

Voordelen:

- Er is slechts sprake van één contract.

- U moet geen nieuwe aanvraag indienen wanneer u geld nodig hebt.

- U geniet een zekere vrijheid t.o.v. de kredietgever en u kunt de kredietopening gebruiken

wanneer u dat wenst. Maar, pas op voor de nulstellingstermijn!

Nadelen:

- Het is vaak moeilijk de totale kost van het krediet te bepalen aangezien de uit te voeren

berekeningen ingewikkeld zijn.

- Bovendien worden er soms kosten aangerekend zonder dat u het doorhebt.

- De kost van een kredietkaart is hoger dan die voor andere gewone bankkaarten (bv.

Bancontact). Het maximumtarief is vaak hoger wanneer de kredietopening een kaart omvat

dan wanneer dat niet zo is.

U bent er sneller toe geneigd opnieuw te lenen aangezien u:

Consumentenrecht
2SJD 64
www.kdg.be
 - het krediet vrij kunt gebruiken en
- omdat het maandelijks terug te betalen bedrag lager is dan bij een lening/ verkoop op
afbetaling.
De keuze tussen het ene of het andere type van krediet hangt af van uw bedoeling.

Het is in ieder geval steeds aangewezen meerdere voorstellen te vragen en ze met elkaar te
vergelijken.

5. Overbruggingskrediet
Bij een overbruggingskrediet krijg je gedurende een korte periode geld voorgeschoten, in

afwachting van de ontvangst van een aanzienlijk bedrag. Wanneer je het verwachte bedrag

ontvangen hebt, kun je met een deel hiervan het overbruggingskrediet in één keer

terugbetalen.

6. Geoorloofde debetstand op een rekening

De geoorloofde debetstand op een rekening is een bijzondere vorm van kredietopening. Hij
laat je toe om op je zichtrekening onder nul (“in het rood”, “in de min”) te gaan als je niet of
niet meer over voldoende geld op je rekening beschikt, en toch

- betalingen moet verrichten in een winkel,

- geld moet afhalen aan een bankautomaat,
- overschrijvingen moet doen, enz…

4. Loonoverdracht
De kredietgever kan u vragen om een document te ondertekenen tot loonoverdracht. Als u
dan uw krediet niet kunt terugbetalen, kan hij uw werkgever vragen om hem de achterstallige
bedragen met uw loon te betalen.

Pas op! U bent niet verplicht om dit document te ondertekenen.

Maar om de loonoverdracht uit te voeren moeten er een aantal voorwaarden vervuld zijn.
Bovendien is een gedeelte van uw loon beschermd en kan dat dus niet overdragen worden.

De voorwaarden om een loonoverdracht uit te voeren:

1. Het document tot loonoverdracht dat u tekende moet:

- gescheiden zijn van de kredietovereenkomst.
- de artikelen 28 tot 32 bevatten van de wet van 12 april 1965 betreffende de bescherming
van het loon der werknemers
2. De kredietgever moet u met een aangetekende brief, of met een brief van een deurwaarder,
laten weten dat hij de loonoverdracht wilt uitvoeren
3. De kredietgever informeert tegelijk uw werkgever

Consumentenrecht
2SJD 65
www.kdg.be
4. U hebt zich niet verzet bij uw werkgever binnen de tien dagen nadat de kredietgever de
brief verstuurde (dus niet wanneer u hem ontvangt)
5. De kredietgever stuurt een voor echt verklaarde kopie van het document tot
loonoverdracht dat u tekende naar de werkgever
Uw werkgever zal dan een deel van uw loon rechtstreeks aan de kredietgever geven.

Welk gedeelte van uw loon mag de werkgever overdragen aan de kredietgever?

Het gedeelte van uw loon dat uw werkgever mag overdragen aan de kredietgever vindt u op
de website werk.belgie.be. De bedragen voor 2016 staan in een tabel onder de titel "De voor
beslag en overdracht vatbare inkomstenschijven voor het jaar 2016”

VERZET TEGEN LOONOVERDRACHT

Waarom zou u zich verzetten tegen de loonoverdracht?

Bijvoorbeeld omdat

- u het niet eens bent met het door de kredietgever geëiste bedrag
- u liever betalingsfaciliteiten krijgt

Wat moet u doen om zich te verzetten tegen loonoverdracht?

Binnen de tien dagen nadat de kredietgever u een brief stuurde, stuurt u een brief,
aangetekend of via een deurwaarder, naar uw werkgever. Daarin zegt u dat u zich verzet tegen
de loonoverdracht. U hoeft niet uit te leggen waarom u zich verzet.

Wat gebeurt er als u zich verzet hebt tegen loonoverdracht?

Binnen de 5 dagen nadat u uw protestbrief verstuurde naar uw werkgever, informeert hij de

kredietgever. Hij doet dat ook aangetekend of via een deurwaarder.

De kredietgever gaat naar de vrederechter waar u woont om hem te vragen de loonoverdracht

te bevestigen.

Uw werkgever mag immers niets inhouden van uw loon zolang de loonoverdracht niet
bekrachtigd werd door de vrederechter.

Als u dat wilt, kunt u de vrederechter vragen om betalingsfaciliteiten of om de gevraagde

bedragen te onderzoeken. U kunt de vrederechter ook vragen om, ofwel de overdracht te

beperken tot een bepaald bedrag, ofwel de bedragen die niet overgedragen kunnen worden te

verhogen.

Consumentenrecht
2SJD 66
www.kdg.be
De vrederechter beslist uiteindelijk of hij de loonoverdracht bekrachtigt of niet. Hij informeert

uw werkgever over zijn beslissing binnen de 5 dagen. Als hij de loonoverdracht bekrachtigt,

moet uw werkgever de loonoverdracht uitvoeren vanaf uw eerstvolgende loon. Als hij de

loonoverdracht niet bekrachtigt, mag uw werkgever niets van uw loon aan de kredietgever

overdragen.

HOOFDSTUK X: WET 6 APRIL 2010 BETREFFENDE DE MARKTPRAKTIJKEN EN

CONSUMENTENBESCHERMING

1. Inleiding

De vrijemarkteconomie is gebaseerd op de vrijheid van mededinging. Dat betekent dat de

marktdeelnemers toegang moeten krijgen tot de markt en in de mogelijkheid gesteld moeten
worden om zich op die markt te handhaven. Het spreekt vanzelf dat die vrijheid niet
onbeperkt geldt. De marktdeelnemers moeten hun vrijheid aanwenden in die zin dat ze de
vrijheid van anderen op die markt niet in het gedrang brengen; anders is er sprake van
onrechtmatige mededinging. Die ‘anderen’ kunnen concurrenten maar ook consumenten zijn.
Transparantie en eerlijke handelspraktijken, die het vertrouwen van consumenten in de markt
bevorderen, vormen een essentieel onderdeel van een goed functionerende markt. Daarvoor
zijn een aantal spelregels nodig. Die beschermen de consumenten in eerste instantie zelf maar
ook de eerlijke concurrentie. Eerlijke concurrentie en consumentenbescherming zijn dus
bouwstenen van hetzelfde geheel.

A. De ontdekking van de consument

De allereerste Belgische wet die handelspraktijken reglementeerde, dateert van 14 juli 1971.
Die wet hield het dag op dag twintig jaar vol en werd op 14 juli 1991 vervangen door de Wet
betreffende de Handelspraktijken, de voorlichting en de Bescherming van de Consument
(WHPC). Na bijna twintig jaar en een dertigtal wijzigingen, de meeste omzettingen van
Europese regels, werd de WHPC opgeheven en vervangen door de Wet van 6 april 2010
betreffende Marktpraktijken en Consumentenbescherming (WMPC).

Op 40 jaar tijd is de markt uiteraard grondig gewijzigd. De Belgische markt ruimde traag maar

zeker plaats voor een Europese markt, met steeds meer Europese reglementering.

Consumentenrecht
2SJD 67
www.kdg.be
De Belgische wetgever moet daarom bijzondere aandacht hebben voor de regelgeving en

marktomstandigheden in andere landen. Belgische en buitenlandse ondernemingen

concurreren immers op dezelfde markten.

De consument is evenmin dezelfde als twintig, laat staan veertig jaar geleden. Zijn blikveld en

consumptiemogelijkheden zijn niet langer lokaal. De steeds verdere integratie van internet in

zijn dagelijkse leven doet hem vergelijken, kiezen en consumeren over de grenzen heen. De

consument is beter geïnformeerd, assertiever en de informatie waarover hij beschikt, is

exponentieel toegenomen.

B. Het Wetboek van Economisch Recht

Anno 2013 wordt geleidelijk het Wetboek van Economisch Recht (WER) ingevoerd. Het WER

is hoofdzakelijk een vormelijke vernieuwing. De economische wetgeving was immers

verspreid over een groot aantal wetten, elk met hun eigen definities en mechanismen. Het

overzicht was zoek.

Het WER is dus vooral een codificatieoperatie. Het wetboek bestaat uit verschillende

thematische wetboeken, genummerd met Romeinse cijfers. Er worden momenteel 18 boeken

voorzien.

Hoewel codificatie het hoofddoel is, wordt van de gelegenheid gebruik gemaakt om een aantal

dingen te stroomlijnen. Zo is er één boek met definities, één boek met algemene principes, één

boek over controle en sancties, en één boek (Boek VI) over ‘Marktpraktijken en

Consumentenbescherming’. Het is grotendeels een overname van de WMPC. De meeste regels

stammen immers uit de Europese wetgeving en die laat weinig of geen ruimte voor

wijzigingen.

2. Toepassingsgebied

WER – Boek VI omvat regels die van toepassing zijn op relaties tussen ondernemingen

onderling (business-to-business of B2B) en op de relaties tussen ondernemingen en

consumenten (business-to-consumer of B2C). Met de komst van het WER is Boek VI van

toepassing op alle producten en alle ondernemingen.

Consumentenrecht
2SJD 68
www.kdg.be
3. Informatie van de markt

A. Prijsaanduiding

De consument heeft het recht de prijs van het product of de dienst te kennen. De prijs wordt

als één van de belangrijkste, zo niet het belangrijkste informatie-element beschouwd.

B. Benaming, samenstelling en etikettering van producten

De regeling van de benaming, samenstelling en etikettering van de producten en de diensten

betreft in de eerste plaats de taal die ervoor wordt gebruikt. De vermeldingen,

gebruiksaanwijzingen en garantiebewijzen moeten minstens in een voor de gemiddelde

consument begrijpelijke taal worden opgesteld.

Aanduiding van de hoeveelheid:

Ook hier heeft de wetgever gedetailleerde regels vastgelegd met betrekking tot de aanduiding

van hoeveelheid, zodat de consument duidelijk geïnformeerd wordt over de hoeveelheid van

het goed en de omvang van zijn aankoop. De aanduiding van de hoeveelheid is verplicht voor

goederen die ‘geconditioneerd’ zijn. Dat betekent dat ze bij de verpakking of bij de fabricage

al verdeeld, gemeten of gewogen zijn.

C. Geregistreerde benamingen

Een geregistreerde benaming is een geografische benaming van een land, een streek of een

plaats die dient om een product aan te wijzen dat er zijn herkomst heeft. Bovendien wijst de

benaming erop dat het product specifieke kenmerken bezit die verband houden met de streek

waar het vervaardigd wordt.

Vb. Geraardbergse mattentaarten,…

D. Vergelijkende reclame

Vergelijkende reclame is toegelaten sinds 1 oktober 1999. Toen werd de Europese Richtlijn

95/55 (PB van 23 oktober 1997) in de Belgische wetgeving opgenomen.

Consumentenrecht
2SJD 69
www.kdg.be
Art. I.8, 14° WER definieert vergelijkende reclame als: ‘elke vorm van reclame waarbij een

concurrent en/of door een consument aangeboden goederen of diensten uitdrukkelijk of

impliciet worden genoemd.’

Vergelijkende reclame is evenwel slechts toegestaan onder een aantal specifieke voorwaarden.

Vb. Vergelijking Carrefourprijs met Delhaizeprijs

E. Promoties inzake prijzen

Er zijn verschillende omstandigheden waarin een onderneming promoties kan aankondigen

en doorvoeren.

Er zijn in de eerste plaats de ‘gewone’ promoties, waarbij de onderneming prijzen verlaagt om

de verkoop te bevorderen. Maar promoties kunnen ook in bijzondere omstandigheden

plaatsvinden, zoals in het kader van solden of een uitverkoop. De prijsvermindering kan ook

gevoerd worden onder de vorm van de verspreiding van kortingsbonnen. Aan al die

mogelijkheden zijn verschillende, specifieke regels verbonden.

F. Uitgeputte voorraad

Reclame maken met aantrekkelijke prijzen voor een product dat slechts zeer beperkt (of zelfs

niet) in voorraad is, wordt ook wel ‘lokvogelpraktijken’ genoemd. Om paal en perk te stellen

aan bepaalde excessen heeft de wetgever de situatie van een uitgeputte voorraad omkaderd.

Wanneer een onderneming buiten haar verkoopinrichting een in de tijd begrensde reclame

voor één of meerdere goederen aankondigt met vermelding van de prijs, en de voorraad van

de betrokken goederen zijn uitgeput, dan is ze verplicht aan de consument een titel (bv.

reservatiebewijs) af te geven die recht geeft op de aankoop van het betrokken goed. De

verplichting geldt enkel voor goederen van meer dan 25,00 EUR.

De wet staat enkele afwijkingen toe. De onderneming hoeft het goed niet ‘na te leveren’ indien

ze:
Consumentenrecht
2SJD 70
www.kdg.be
- niet meer onder dezelfde voorwaarden een nieuwe voorraad van de betrokken goederen kan

aanleggen;

- de betrokken goederen na uitputting van haar voorraad niet langer te koop wenst aan te

bieden en zij dat ook duidelijk maakt in de reclame;

- het aantal voorradige goederen voor elk van de verkoopinrichtingen waarvoor de reclame

werd gemaakt, in de desbetreffende reclame heeft vermeld.

Consumentenrecht
2SJD 71
www.kdg.be
4. Verboden praktijken

A. Inleiding

Dit onderdeel behandelt de limieten van het handelen in een economische relatie en legt

m.a.w. de grens van het toelaatbare vast.

De wet omvat enerzijds de oneerlijke handelspraktijken t.a.v. consumenten. Dat is de

omzetting van de Richtlijn oneerlijke handelspraktijken (Richtlijn 2005/29/EG van het

Europees Parlement en de Raad van 11 mei 2005 betreffende oneerlijke handelspraktijken van

ondernemingen jegens consumenten op de interne markt).

Anderzijds voorziet de WER ook een aantal regels om ongeoorloofde marktpraktijken ten

aanzien van niet-consumenten (doorgaans ondernemingen) aan banden te leggen.

We beperken ons tot de ongeoorloofde marktpraktijken jegens consumenten.

B. Oneerlijke handelspraktijken t.a.v. consumenten

Het begrip ‘handelspraktijk’ is veel ruimer dan reclame. We brengen even de definitie van

‘handelspraktijk’ in herinnering:

‘Iedere handeling, omissie, gedraging, voorstelling van zaken of commerciële communicatie, met

inbegrip van reclame en marketing, van een verkoper, die rechtstreeks verband houdt met de

verkoopbevordering, verkoop of levering van producten of diensten aan consumenten.’

Onder de noemer oneerlijke handelspraktijken wordt op drie niveaus omschreven welke

praktijken niet door de beugel kunnen. Ze graderen van algemeen naar specifiek. In eerste

instantie worden ‘oneerlijke handelspraktijken’ in het algemeen gedefinieerd. Vervolgens

definieert de wet meer specifiek misleidende handelspraktijken, misleidende omissies en

agressieve handelspraktijken. Die praktijken zijn per se ook ‘oneerlijk’.

Consumentenrecht
2SJD 72
www.kdg.be
 i. Oneerlijke handelspraktijken

Een handelspraktijk wordt als oneerlijk beschouwd wanneer:

- zij in strijd is met de vereisten van professionele toewijding (vb. geen relevante vakkennis,

zijn producten en diensten niet kennen,…);

- zij het economisch gedrag van de consument op wie zij gericht is, m.b.t. het product of de

dienst, wezenlijk verstoort of kan verstoren (vb. manipulatie, misleiden, onder druk zetten,…)

ii. Misleidende handelspraktijken

Een eerste grote categorie oneerlijke handelspraktijken zijn de misleidende handelspraktijken.

Ze vallen uit elkaar in twee soorten: de misleidende handelingen en de misleidende omissies.

We spreken van een misleidende handeling als de handelspraktijk gepaard gaat met onjuiste

informatie of informatie die de consument bedriegt.

Vb. Een verkoper die met mooie brochures en foto’s een vakantiewoning op een exotische

bestemming verkoopt, terwijl het (nog) niet bestaat.

Vb. Een verkoper die zich bij de consument thuis aanmeldt en voorwendt dat het om een

technische interventie van zijn telefoonmaatschappij gaat, terwijl hij eigenlijk voor de

concurrente maatschappij abonnementen tracht te verkopen.

Een tweede vorm van misleidende praktijken zijn de omissies: de weglatingen of niet-

handelingen. Het zijn de handelspraktijken waarbij essentiële informatie die de consument

nodig heeft om een geïnformeerd besluit over een transactie te nemen, weggelaten wordt.

Vb. Bij een reclame per sms kan niet worden verwacht dat alle gegevens op die manier worden

verstrekt: naam van het bedrijf, adres- en contactgegevens, de algemene voorwaarden,… Dat

neemt niet weg dat die gegevens geraadpleegd moeten kunnen worden voor de consument

Consumentenrecht
2SJD 73
www.kdg.be
tot koop overgaat, bijvoorbeeld op een website. M.a.w. de beperkingen van een medium zijn

geen excuus om essentiële informatie niet beschikbaar te stellen.

iii. Agressieve handelspraktijken

In derde instantie verbiedt de wet agressieve handelspraktijken. Waar de misleidende

praktijken veeleer betrekking hebben op het al dan niet verstrekken van informatie, handelen

de agressieve handelspraktijken over de relatie tussen onderneming en consument als

dusdanig.

Men zou kunnen stellen dat ze bepaalde tolerantiegrenzen stelt aan de commerciële

overtuigingsmethoden.

Een handelspraktijk is agressief als hij door intimidatie, dwang, inclusief het gebruik van

lichamelijk geweld, of ongepaste beïnvloeding, de keuzevrijheid of de vrijheid van handelen

van de consument met betrekking tot het product of de dienst aanzienlijk beperkt of kan

beperken, waardoor hij ertoe wordt gebracht of kan worden gebracht over een transactie een

besluit te nemen dat hij anders niet had genomen.

Vb. Geen neen accepteren. Een stofzuigerverkoper die bij een demonstratie bij de consument

thuis blijft aandringen om de demonstratie verder te zetten, ook al heeft de consument al

duidelijk aangegeven niet geïnteresseerd te zijn.

Consumentenrecht
2SJD 74
www.kdg.be