RASYONEL SAYILAR

A. Rasyonel Sayı 3
Boyanmış kısmı gösteren kesir sayısı dir.
12
a
a ve b birer tam sayı ve b  0 olmak üzere, biçiminde 3
b kesri “ on ikide üç” şeklinde okunur.
12
yazılabilen sayılara rasyonel sayı denir.

Rasyonel sayılar kümesi Q ile gösterilir.

2. Bir Kesrin Genişletilmesi veya Sadeleştirilmesi
a
Q  { : a ve b tam sayı ve b  0 } dır. a
b kesrinin pay ve paydası sıfırdan farklı bir k tam sayısıyla,
b
çarpıldığında veya bölündüğünde kesrin değeri değişmez.
a Bu işleme kesrin genişletilmesi veya sadeleştirilmesi denir.
ifadesinde a ya pay, b ye de payda denir.
b

a  Pay Sonuç
Kesir Çizgisi 
b  Payda
a a.k
 , k  0 ( Kesrin Genişletilmesi )
b b.k
Örnek:
a a:k
 , k  0 ( Kesrin Sadeleştirilmesi )
3 2 4 3 3 0 b b:k
 ,  , , , ,
7 3 5 2 1 1

ifadeleri birer rasyonel sayıdır. Örnek:

2
Uyarı kesrini 2 ile genişlettiğimizde elde edilecek kesri bulalım.
3

0 Çözüm:
  0 dır. ( b  0 )
b
2 2.2 4
 
a 3 3.2 6
 tanımsızdır.
0

Örnek:
B. Kesir ve Çeşitleri
2
kesrini -4 ile genişlettiğimizde elde edilecek kesri
3
1. Kesir bulalım.

Bir birimin bölündüğü eşit parçalardan birini veya birkaçını Çözüm:

göstermeye yarayan sayılara kesir denir.
2 2.( 4)  8 8
  
Örnek: 3 3.( 4)  12 12

Yandaki şekilde bir bütün 12 Örnek:

parçaya bölünmüş ve bu
parçalardan 3 tanesi boyanmıştır. 45
kesrini sadeleştirerek en sade biçimini bulalım.
60

1
Çözüm: 5. Bileşik Kesir

45 45 : 5 9 : 3 3 İşaretine bakılmaksızın payı paydasından büyük veya payı

   paydasına eşit olan kesirlere bileşik kesir denir.
60 60 : 5 12 : 3 4

Örnek:
3. Denk Kesirler
7 11 7 14
a a , ,  ,  , 2 , 1
kesrinin genişletilmesi veya sadeleştirilmesiyle ye eşit 3 4 2 3
b b
a ifadeleri birer bileşik kesirdir.
pek çok kesir elde edilebilir. Bu kesirler ye denktir denir.
b

Sonuç
Örnek:
 (  1,1 ) aralığındaki her reel sayıya basit kesir denir.
3
kesrini sıra ile 1, 2, 3, 4 ve 5 ile genişleterek bu kesre
5  ( - ,1 ] aralığındaki her reel sayıya bileşik kesir
denk kesirler elde edelim; denir.

3 6 9 12 15  [ 1,  ) aralığındaki her reel sayıya bileşik kesir

, , , ,
5 10 15 20 25 denir.

Yukarıdaki kesirler birbirine denktir. Bunu aşağıdaki gibi

gösterebiliriz. 6. Tam Sayılı Kesir

Sıfır hariç bir tam sayı ve basit kesir ile birlikte yazılan
3 6 9 12 15
    kesirlere tam sayılı kesir denir.
5 10 15 20 25

Örnek:
Uyarı
1 4 3 1 1
a c 3 , 5 , 2 , 3 ,1
 ise, a.d  b.c dir. 2 7 8 4 3
b d
ifadeleri birer tam sayılı kesirdir
4. Basit Kesir
Kural
İşaretine bakılmaksızın payı paydasından küçük olan
kesirlere basit kesir denir.
b b
a şeklindeki bir tam sayılı kesir, a  şeklinde
c c
Örnek: yazılabilir.

2 3 2 6 4
, ,  ,  , ,0 Örnek:
3 4 5 13  5
3
ifadeleri birer basit kesirdir. 2 tam sayılı kesrini bileşik kesre çevirelim.
13

2
Çözüm: a c ac
  
b b b
3 2.13  3 26  3 29
2   
13 13 13 13 a c a.d  b.c
  
b d b.d
Örnek:
Örnek:
13
bileşik kesrini tam sayılı kesre çevirelim.
4 2 5 2 5 7.2 3.5 14  15 29
      
3 7 3 7 7.3 3.7 21 21
Çözüm: ( 7) ( 3)

13
kesrinin payını paydasına bölelim.
4 Örnek:

3 5 3 5 6 5 6  5 11
      
2 4 2 4 4 4 4 4
( 2) (1)

13 1 Örnek:
Buna göre  3 tür.
4 4
1 1 4 1 24 1 24  1 25
4 4      
6 6 1 6 6 6 6 6
Örnek: ( 6) (1)

17
 bileşik kesrini tam sayılı kesre çevirelim. 2. Çıkarma İşlemi
3
Paydaları eşit olan kesirler çıkarılırken; payların farkı pay
Çözüm: olarak, ortak payda ise payda olarak yazılır. Paydaları eşit
olmayan kesirler çıkarılmadan önce paydalar eşitlenir.
17
 kesrinin payını paydasına bölelim.
3
Örnek:

7 5 7 5 21 10 11
     
4 6 4 6 12 12 12
( 3) ( 2)

17 2
Buna göre   5 tür. Örnek:
3 3
2
 4 işleminin sonucunu bulalım.
C. Rasyonel Sayılarda Dört İşlem 5

1. Toplama İşlemi Çözüm:

Paydaları eşit olan kesirler toplanırken; payların toplamı pay 2 2 4 2 20 2  20 18

olarak, ortak payda ise payda olarak yazılır. Paydaları eşit 4     
5 5 1 5 5 5 5
olmayan kesirler toplanmadan önce paydalar eşitlenir. (1) ( 5)

3
Örnek: 6. Çarpma İşlemi

3 5 7 Rasyonel sayılar çarpılırken; kesirlerin paylarının çarpımı

  işleminin sonucunu bulalım. paya, paydalarının çarpımı paydaya yazılır.
2 6 24

Çözüm: a c a.c
. 
b b b.d
3 5 7
  kesirlerin paydaları eşit olmadığından, önce
2 6 24
Örnek:
paydalar eşitlenir. Sonra, işlemler yapılır.
3 5 3.5 15
3 5 7 36 20 7 36  20  7 49 .  
       4 7 4.7 28
2 6 24 24 24 24 24 24
(12) ( 4) (1)
Örnek:
Uyarı
4 3 10
. . işleminin sonucunu bulalım.
Paydaları eşit olmayan kesirlerin paydaları eşitlenirken, bu 5 14 9
sayıların e.k.o.k. u göz önüne alınır. Söz gelimi; paydası 2
ve 3 olan iki kesrin paydaları e.k.o.k.( 2;3 ) = 6 da eşitlenir. Çözüm:
Paydası 4 ve 6 olan iki kesrin paydaları e.k.o.k.( 4;6 ) =12
de eşitlenir. 2 1 2
4 3 10 4 3 10 2.1.2 4
. .  . .  
5 14 9 5 14 9 1.7.3 21
Örnek: 1 7 3

2 1 2
2  3  işleminin sonucunu bulalım.
3 6 9 Örnek:

Çözüm: 3 2
( ).( 3 ) işleminin sonucunu bulalım.
2 5
Önce tam sayılı kesirleri düzenleyelim.
Çözüm:
2 2
2 2
3 3 2 2 3.5  2 17
3 3   olduğu için,
5 5 5 5
1 1 1
3  ( 3  )  3 
6 6 6 3 17 3.17 51
( ).( )  -  dur.
2 5 2.5 10
olduğuna göre,

2 1 2 2 1 2 2 1 2 Uyarı
2  3   2   3    1   
3 6 9 3 6 9 3 6 9
b a b a.c  b
 a    dir.
1 2 1 2 c 1 c c
   
1 3 6 9
(18) ( 6) ( 3) ( 2) b a b a.b a.b
 a.  .   dir.
c 1 c 1.c c
 18  12  3  4 5
  dir.
18 18

4
4. Bölme İşlemi Örnek:

Bölme işleminde; bölünen kesir aynen yazılır, bölen kesir 1 3 1 1 1

ters çevrilerek çarpılır. (   )  (1   ) işleminin sonucunu bulalım.
4 2 6 4 6
a Çözüm:
b  a : c  a . d  a.d dir.
c b d b c b.c
d

Örnek:

3 5 3 7 21
:  . 
4 7 4 5 20
Örnek:
Örnek:
3 1
2:  3. işleminin sonucunu bulalım.
3 5 2
2 4
 işleminin sonucunu bulalım. Çözüm:
5 5
3
3 1 5 1 10 3
2:  3.  2.  3.  
Çözüm: 5 2 3 2 3 2
( 2) ( 3 )
3 2 3
2 4 1 4 2 3 3 1 6 3 20 9 11
    .  .      dır.
5 5 5 5 1 5 4 5 5 20 6 6 6
3 3 1 ( 4) (1)

24 3 27
   dir. Örnek:
20 20 20
1
( 2 : 5).( 3 : 4)  işleminin sonucunu bulalım.
5. İşlem Önceliği 4

Toplama-çıkarma, çarpma-bölme ve üs alma işlemlerinden Çözüm:

bir kaçının birlikte bulunduğu işlemlerde işlem sırası
şöyledir:

1. Parantez içleri
2. Üs alma
3. Çarpma-bölme işlemleri
4. Toplama-çıkarma işlemleri

Uyarı
Örnek:
Çarpma-bölme işlemleri ve toplama-çıkarma işlemleri kendi
aralarında sıralamaya konulmamıştır. Bunun için
1 3 4 2
problemlerde parantezler kullanılarak işlemin akışı 1  [  ( :  )] işleminin sonucunu bulalım.
sağlanmıştır. 2 2 5 3

5
Çözüm: D. Ondalık Kesirler

1 3 4 2 1 3 5 2 Ondalık kesirler, paydaları 10 un tam kuvvetleri olan

1  [  ( :  )]  1   .  kesirlerdir. Bir kesrin ondalık kesre çevrilebilmesi için, kesrin
2 2 5 3 2 2 4 3
paydası 10 un tam kuvvetleri biçiminde veya 10 un tam
kuvvetlerine dönüştürülebilecek biçimde olmalıdır.
1 1 15 2
   
1 2 8 3 Bir kesrin virgül kullanılarak yazılımı, bu kesrin ondalık
( 24) (12) ( 3) ( 8) açılımıdır.

24  12  45  16
 Örnek:
24

17
 tür.
24

Örnek: olduğuna göre,

1 5
3 1 2  2,5  2,50  2,500  2,5000... olur.
 2
2 2
3 işleminin sonucunu bulalım. Bu sayı sıfır devirli bir ondalık açılımdır.
2
1
1
2 Örnek:
3
2
Çözüm: kesrinin ondalık açılımını yazalım:
3
Bu tip kesirlerde ilk önce ana kesir çizgisi tespit edilir. Daha
sonra ana kesir çizgisinin payında yukarıdan (üst uçtan) ana 2
kesir çizgisine doğru, paydasında ise aşağıdan (alt uçtan) kesrinin paydası, 10 un tam kuvvetleri biçimine
3
ana kesir çizgisine doğru işlem yapılır. getirilemez.

Kesrin payını, paydasına bölelim:

Yandaki bölme işleminde, bölünen daima 2

kalanını verir.
Bölme işlemine devam edilse de sıfır kalanı
hiçbir zaman bulunamaz.
Bölümün 0,6 dan sonraki bütün rakamları 6
olarak devam eder.

2
Buna göre, kesrinin ondalık açılımı, 6 nın devrettiği bir
3
devirli ondalık açılımdır.

2
 0,666...  0, 6 biçiminde yazılır.
3

6
Örnek: Çözüm:

2 214 107
kesrinin ondalık açılımını bulalım. 2,14  
5 100 50

Çözüm:
Örnek:
2 4
  0,4 tür. 3,05 ondalık kesrini rasyonel sayıya çevirelim.
5 10
( 2)
Çözüm:
Bu kesrin ondalık açılımı pay, paydaya bölünerek de
bulunabilir. 305 61
3,05  
100 20

Örnek:
E. Ondalık Kesirlerde Dört İşlem
13
rasyonel sayısını ondalık kesre çevirelim.
25
1. Toplama İşlemi
Çözüm: Ondalık kesirler alt alta toplanırken virgüller ve aynı isimli
basamaklar alt alta gelecek şekilde yazılır. Doğal sayılarda
13 52 olduğu gibi (virgül düşünülmeden) işlem yapıldıktan sonra
  0,52
25 100 bulunan sonuç virgüller hizasından virgülle ayrılır.
( 4)

Örnek:
Örnek:
12,35  3,27 işleminin sonucunu bulalım.
14
rasyonel sayısını ondalık kesre çevirelim. Çözüm:
5

Çözüm: olduğundan 12,35  3,27  15,62 dir.

14 28
  2,8
5 10
( 2)
Örnek:

Örnek: 1,7  2,37  3,042 işleminin sonucunu bulalım.

0,8 ondalık kesrini rasyonel sayıya çevirelim. Çözüm:

Çözüm:
1,7  1,700 olur.

8 4 2,37  2,370 olur.

0,8  
10 5

olduğuna göre, 1,700  2,370  3,042  7,112

Örnek:
dir.
2,14 ondalık kesrini rasyonel sayıya çevirelim.

7
2. Çıkarma İşlemi Örnek:

Ondalık kesirler alt alta çıkarılırken virgüller ve aynı isimli 0,004 ile 12 sayılarını çarpalım.
basamaklar alt alta gelecek şekilde yazılır. Doğal sayılarda
olduğu gibi (virgül düşünülmeden) işlem yapıldıktan sonra Çözüm:
bulunan sonuç virgüller hizasından virgülle ayrılır.

Örnek:

32,42  17,435 işleminin sonucunu bulalım.

Buna göre, 12 . 0,004  0,0048 dir.
Çözüm:
Örnek:
olduğuna göre, 32,42  17,435  14,985 tir.
0,04 . 10  1,4 . 100  12,34. 1000 işleminin sonucunu
bulalım.

Çözüm:
Örnek:
0,04 . 10  0,4 (ondalık kısım 1 basamak kaydırıldı)
4,5  2,32  2,1 işleminin sonucunu bulalım.

Çözüm: 1,4 . 100  140 (ondalık kısım 2 basamak kaydırıldı)

olduğuna göre, 12,34. 1000  12340 (ondalık kısım 3 basamak kaydırıldı)

4,5  2,32  2,1  4,72 dir. Buna göre,

0,04 . 10  1,4 . 100  12,34. 1000  0,4  140  12340

3. Çarpma İşlemi
İki ondalık kesri çarpmak için, çarpanların virgülü yokmuş
gibi düşünülerek çarpma işlemi yapılır. Bulunan çarpımda,
çarpanların ondalık kısımlarındaki basamak sayılarının
toplamı kadar basamak (sağdan itibaren) virgülle ayrılır.
Eksik basamaklar varsa yerine sıfır yazılır.
Örnek:
 2480,4 olur.
4. Bölme İşlemi
Bölme işlemi yapılırken ondalık kesri virgülden kurtarmak
için pay ve paydadan virgül kaç basamak kaydırılırsa
diğerlerinden de o kadar basamak kaydırılır.
Eksik basamaklar varsa yerine sıfır yazılır.

12,34 . 7,3 işleminin sonucunu bulalım.

Örnek:
Çözüm:
0,42
işleminin sonucunu bulalım.
0,04

Çözüm:

Buna göre, 12,34 . 7,3  90,082 dir.

0,42 42 21
  olur.
0,04 4 2

8
Örnek: abc.100 abc.10
   100  10  110
abc abc
13,2
işleminin sonucunu bulalım.
0,48
Örnek:
Çözüm:
a ve b iki basamaklı, ab ve ba dört basamaklı doğal
13,2 1320 55 sayılar olmak üzere,
 
0,48 48 2
ab ba
.
a, b b, a
Örnek:
işleminin sonucunu bulalım.
13,2 11,2
 işleminin sonucunu bulalım. Çözüm:
0,48 1,12
xy ve kr iki basamaklı olmak üzere,
Çözüm:

a  xy ve b  kr olsun. Buna göre,

13,2 11,2 1320 1120
    10  10  20 olur.
0,48 1,12 132 112
ab ba xykr krxy xykr.100 krxy.100
.  .  .
a, b b, a xy, kr kr , xy xy, kr .100 kr , xy.100
Örnek:
xykr.100 krxy.100
2,3 10  .  100.100  10000 dir.
 işleminin sonucunu bulalım. xykr krxy
10 2
5

Çözüm: F. Devirli Ondalık Açılımlar

2,3 10 5 Bir rasyonel sayı ondalıklı yazıldığında, ondalıklı kısımdaki

  0,23  10.  0,23  25  25,23 sayılar belli bir rakamdan sonra sonsuza kadar tekrar
10 2 2
ediyorsa (devrediyorsa) bu sayıya devirli ondalık açılım
5 denir.

Örnek: 3,444...  3, 4

a, b, c onluk sayma sisteminde birer rakam ve abc üç 12,3424242...  12,342

basamaklı bir doğal sayı olmak üzere,
5,34551551551...  5,34551
abc ab, c

a, bc a, bc
19,373373373...  19, 373
işleminin sonucunu bulalım.
sayıları birer devirli ondalık açılımdır.
Çözüm:

abc ab, c abc.100 ab, c.10.10

  
a, bc a, bc a, bc.100 a, bc.100

9
Devirli Ondalık Açılımın Rasyonel sayıya 2.Yol
Dönüştürülmesi
73  17
a 12,73  12  0,73  12 
Bir devirli ondalık açılımı şeklinde yazarken; 90
b
66 12.90  66 1146
 Virgül ve devreden dikkate alınmadan; okunan  12   
90 90 90
sayıdan, devretmeyen sayı çıkarılarak paya yazılır.

 Paydaya ise virgülden sonraki devreden basamak

sayısı kadar 9 ve sağına devretmeyen basamak sayısı Örnek:
kadar sıfır yazılır.
12,79 devirli ondalık açılımı rasyonel sayıya çevirelim.
a, b, c, d, e birer rakam olmak üzere,
Çözüm:
abcde  abc
a, bcde  dir.
9900 1279  127 1152 : 9 128
12,79     1,28
90 90 : 9 10
Örnek:
Sonuç
0,4734 devirli ondalık açılımı rasyonel sayıya çevirelim.
Devreden rakam sadece 9 ise 9 un solundaki basamaktaki
Çözüm: rakam sayısal değeri bakımından 1 arttırılıp devreden 9
atılır.
4734  47 4687
0,4734  
9900 9900 Örnek:

Örnek: 2,349  2,35

3,042 devirli ondalık açılımı rasyonel sayıya çevirelim. 0,29  0,3

Çözüm: 2, 9  3 tür.

3042  30 3012 : 6 502

3,042   
990 990 : 6 165 Örnek:

2,4 9
Örnek: işleminin sonucu kaçtır?
1,249

12,73 devirli ondalık açılımı rasyonel sayıya çevirelim. Çözüm:

Çözüm:
2,49  2,5
1.Yol
1,249  1,25 olduğu için,
1273  127 1146 : 6 191
12,73   
90 90 : 6 15 2,49 2,5 250
   2 dir.
1,249 1,25 125

10
Örnek: G. Rasyonel Sayılarda Sıralama

3, 6  1, 4 işleminin sonucu kaçtır? Pozitif rasyonel sayılar sıralanırken aşağıdaki üç kuraldan

biri kullanılır.
Çözüm:
Kural

Paydaları eşit olan pozitif iki rasyonel sayıdan, payı küçük

olan daha küçüktür.

Örnek:
3, 6  1, 4  2, 2
4 5 6 7
  
Örnek: 9 9 9 9

3, 2  3, 5 işleminin sonucu kaçtır? Kural

Çözüm: Payları eşit olan pozitif iki rasyonel sayıdan, paydası küçük
olan daha büyüktür.

Örnek:

4 4 4 4
  
9 7 5 3
3, 2  3, 5  6, 7

Kural
Örnek:
Pay ve paydası arasındaki farkı eşit olan pozitif kesirlerin
pay ve paydasındaki sayılar büyüdükçe; basit kesirlerin
3, 7  4, 5 işleminin sonucu kaçtır? değeri artar, bileşik kesirlerin değeri azalır.
Çözüm:
Örnek:
3, 7  3,777...
3 1 11 27
, , ,
4, 5  4,555... 4 2 12 28

sayıları taraf tarafa toplarken bir önceki örnekte olduğu gibi Pay ve paydası arasındaki farkı eşit olan yukarıdaki basit
işlem yaptığımızda bir karışıklık olabilir. Bu durumda, kesirlerin pay ve paydasındaki sayılar büyüdükçe değeri
aşağıdaki işlemler yapılır. artar.

Buna göre, bu sayıların sıralanışı;

37  3 45  4 34 41 75
3, 7  4, 5       8, 3 1 3 11 27
9 9 9 9 9    dir.
2 4 12 28

3, 7  4, 5  8, 3

11
Örnek: Çözüm:

5 11 38 49 a, b, c nin işaretleri düşünülmeden,

, , ,
2 8 35 46
10 100 1000
, ,
Pay ve paydası arasındaki farkı eşit olan yukarıdaki bileşik 13 103 1003
kesirlerin pay ve paydasındaki sayılar büyüdükçe değeri
azalır. kesirleri, pay ve paydaları arasındaki farkı 3 olan basit
kesirlerdir.
Buna göre, bu sayıların sıralanışı;
Bundan dolayı
5 11 38 49
   dır.
2 8 35 46 10 100 1000
  tür.
13 103 1003

Örnek: Fakat a, b ve c negatif sayı olduklarından dolayı,

2 4 13 10 100 1000
, ,    olur.
3 5 15 13 103 1003

rasyonel sayılarını küçükten büyüğe doğru sıralayalım. Buna göre, a  b  c dir.

Çözüm:
Kural
2 4 13
, , kesirlerinin paydalarını eşitlersek,
3 5 15 Pozitif ondalık kesirlerde karşılaştırma yapılırken, soldan
sağa doğru, aynı basamaktaki rakamlar karşılaştırılır.
2 10 4 12 13 13
 ,  ,  olur. Bu karşılaştırmada, sayı değeri büyük olan rakamın yer
3 15 5 15 15 15 aldığı kesir, diğerlerinden büyük olur.
( 5) ( 3) (1)

10 12 13 2 4 13 Örnek:
  olduğu için,   tir.
15 15 15 3 5 15
3,278  3,269  2,998

Uyarı
Örnek:
Negatif sayılar karşılaştırılırken önce sayıların işaretine
bakılmaksızın sıralama yapılır. Sonunda pozitif sayılar için x  2,46 , y  2, 46
bulunan sıralamanın tam tersi alınır.
sayılarını sıralayalım.
Örnek:
Çözüm:
10 100 1000 Bu iki ondalık kesrin tam kısımları aynı, onda birler
a , b , c
13 103 1003 basamağındaki rakamlar aynı, yüzde birler basamağındaki
rakamlar da aynıdır. Birinci ondalık kesrin binde birler
olduğuna göre, a, b ve c arasındaki sıralamayı bulalım. basamağındaki rakam 0, ikinci ondalık kesrin binde birler
basamağındaki rakam 4 tür.

4  0 olduğundan 2,4646...  2,4600 olup y  x tir.

12
Örnek: Çözüm:

3 9 3 4
, 0,83 , ve kesirlerinin paydalarını eşitlersek,
4 10 4 5

sayılarını sıralayalım. 3 a 4 15 a 16
     olur.
4 b 5 20 b 20
Çözüm: ( 5) ( 4)
Verilen sayıları sıralamak için birkaç yöntem kullanılabilir.
Biz burada sayıların ondalık açılımlarını yazarak sıralama 15 a 16 a
  eşitsizliğinde verilenlere uygun kesri
yapacağız. 20 b 20 b
yoktur.
3 75
  0,75 tir. Kesirleri tekrar genişletirsek;
4 100
( 25)
15 a 16 30 a 32
     olur.
9 20 b 20 40 b 40
 0,9 dur. ( 2) ( 2)
10

a 31
0,9  0,83  0,75 olduğu için Bu eşitsizlikte,  tır.
b 40
9 3
 0,83  tür.
10 4 Uyarı

a c a 1 a c c
H. İki Rasyonel Sayıla Arasına Sayı Yazma  ise,  .(  )  dir.
b d b 2 b d d
İki rasyonel sayı arasına pek çok rasyonel sayı yazılabilir.
Ancak belli şartlarda iki rasyonel sayı arasına sonlu sayıda
rasyonel sayı yazmak mümkündür. a c 1 a c
, ve .(  ) sayıları sayı doğrusu üzerinde
b d 2 b d
İki kesir arasına belli şartları sağlayan sayılar yazmak için; 1 a c a c
gösterilirse, .(  ) nin ve ye eşit uzaklıkta
2 b d b d
1. İki kesrin paydaları eşitlenir.
olduğu, diğer bir ifadeyle orta noktada olduğu görülür.
2. İstenen şartları sağlayan sayıları bu kesirlerin arasına
yazmak için genişletme veya sadeleştirme işlemi
yapılır.

Örnek:

a ve b pozitif tam sayı olmak üzere,

a  50

3 a 4
 
4 b 5

a
olduğuna göre, nin en küçük değerini bulalım.
b

13
Çözümlü Sorular 23
Buna göre, bu kesir dir.
65

3a  c
1.  0 olduğuna göre aşağıdakilerden hangisi
c 23
kesinlikle doğrudur.  0,35 tir.
65
A) a  0 B) c  0 C) a  0

D) a  c  0 E) c  0
1 1 1 1 1 1
Çözüm: 4.  (  )  (   ) işleminin sonucu kaçtır?
3 2 5 4 2 5
3a  c
 0 ise, 3a  c  0 ve c  0 Çözüm:
c

ise, c  3a ve c  0

ise, a  0 ve c  0 dır.
1 1 43 7
   
3 4 12 12
3 ( 4 ) ( 3)

2. 4  3  1 işleminin sonucu kaçtır?

5 4 10
1 1
5 ( 3  )  (  2)
5. 3 3 işleminin sonucu kaçtır?
Çözüm: 1
4
2
3
Çözüm:
4  3  1  3 . 1  3. 5  1  3  15  1
5 4 10 4 5 4 10 20 4 10
5 (1) ( 5) ( 2)

3 75 2 3  75  2
   
20 20 20 20

70 7 1 1 1 1 1
  6. (1  ).(1  ).(1  ).(1  ).(1  ) işleminin
20 2 2 3 4 5 6
sonucu kaçtır?
3. 2, 3, 5, 6 rakamlarının ikisinden oluşturulan iki Çözüm:
basamaklı bir sayı pay, diğer ikisinden oluşturulan iki
basamaklı bir sayı da payda olmak üzere elde
edilebilecek pozitif kesirlerden en küçüğünün yaklaşık
değeri aşağıdakilerden hangisidir?

A) 0,35 B) 0,39 C) 0,41 D) 0,45 E) 0,49

Çözüm:

Bu şartlara uygun en küçük kesir; payı en küçük ve paydası

en büyük olan kesirdir.

14
 1 1 3 2 1 Çözüm:
7. 2 .  :  işleminin sonucu kaçtır?
2 3 4 5 4
2 2.k
e denk olan kesir olsun.
Çözüm: 3 3.k

1 1 3 2 1 5 1 3 5 1 Bu kesrin pay ve paydasının toplamı

2 .  :   .  . 
2 3 4 5 4 2 3 4 2 4
2.k  3.k  5.k olur.
5 15 1 Yani pay ile paydanın toplamı 5 in katı olmalıdır.
  
6 8 4
( 4 ) ( 3) ( 6) Seçeneklerde bu koşula uyan yalnızca 45 vardır.

20  45  6 19
  13 34 45 27
24 24 10.   x olduğuna göre,  toplamının x
29 61 29 61
türünden değerini bulunuz.
8. a, b, c sıfırdan farklı reel sayılardır.
Çözüm:
a
b.c

kesrindeki a, b, c sayılarının her birini 3 ile

a
böldüğümüzde oluşan yeni kesir, kesrinin kaç
b.c
katıdır?

Çözüm:
2 1 x  A
a
kesrindeki a, b, c sayılarının her birini 3 ile bölünürse
b.c 3xA
sonuç,
A3x
a
3  a . 3 . 3  3. a olur.
b c 3 b c b.c 1
. 11. 1  kesrinin kısaltılmışını bulunuz.
3 3 1 1

a 1 1
1
a a
Bu durumda, oluşan yeni kesir nin 3 katıdır.
b.c
Çözüm:

9. Bir kesrin payı ve paydası birer tam sayıdır.

2
Buna göre, e denk olan bu kesrin pay ve paydasının
3
toplamı aşağıdakilerden hangisi olabilir?

A) 12 B) 24 C) 32 D) 45 E) 54

15
 Çözüm:


1
1 5
1 5  x olsun.
12. Pozitif bir sayıyı 0,125 ile bölmek, bu sayıyı kaç ile 5
çarpmaktır?

Çözüm:
olur.
125 1
0,125  
1000 8

olduğu için x herhangi bir pozitif sayı olmak üzere, x 5x

1 x x
5 5
x x
  8.x tir.  5  x  5x
0,125 1
8
 5  4x
Buna göre, pozitif bir sayıyı 0,125 ile bölmek, bu sayıyı 8 ile
çarpmaktır. 5
x olur.
4

1
1 1 2 0,0045
 15. kesrinin değerini bulunuz.
13. 2 2 işleminin sonucu kaçtır? 0,15
1 1

3 1 Çözüm:
1
3
0,0045 45 45 3
    0,03
Çözüm: 0,15 1500 15.100 100

y
16. 0,2  1,3  1,1  x  eşitliğinde x ve y, 5 ten küçük
5
birer doğal sayı olduğuna göre, y kaçtır?

Çözüm:

y
0,2  1,3  1,1  x 
5

y
2,6  x 
5

1
5 y
1 2  0,6  x 
14. 1  5 işleminin sonucu kaçtır? 5
5
6 y
2 x
10 5

16
 3 y 1
2 x 20. x pozitif bir ondalık sayı olmak üzere, x 
2 5 20
işleminin sonucu bir tam sayıdır.
olduğuna göre; x  2 , y  3 tür.
Buna göre, x in virgülden sonraki kısmı kaçtır?

Çözüm:
0,15 2,02 30
17.   işleminin sonucu kaçtır?
1,5 0,2 0,05 1
x  1 olsun.
Çözüm: 20

0,15 2,02 30 15 202 3000 1

     x 1  1  0,05  1,05 olur.
1,5 0,2 0,05 150 20 5 20

Bu durumda, x in virgülden sonraki kısmı 05 tir.

1 101
   600
10 10
21. b sıfırdan farklı bir rakam olmak üzere,
102
  600
10 b  0, b  0,0b
b, bb  0, b  0,0b
 10,2  600
işleminin sonucu kaçtır?
 589,8
Çözüm:

18. (0,632  0,24  0,128).(1,2  0,2) işleminin sonucu b  0, b  0,0b b, bb b.1,11

   1,11 dir.
kaçtır? b, bb  0, b  0,0b b b

Çözüm:
0,02  0, 2
22. işleminin sonucu kaçtır?
0, 3  0,03

Çözüm:

olduğu için, 2 2

90 9 2  20
(0,632  0,24  0,128).(1,2  0,2)  1.1  1 dir. 0,02  0, 2 (1) (10)  18 2
  90    tür.
0, 3  0,03 3 3 30  3 27 3

9 90 90
19. 0,96.( 0,22  0,2) işleminin sonucu kaçtır? (10) (1)

Çözüm:
3, 5  1, 3
23. işleminin sonucu kaçtır?
2, 3  1, 2

olduğundan 0,96.( 0,22  0,2)  0,96.0,02  0,0192 dir.

17
Çözüm: y 50 45
4 
x 90 90
35  3 13  1 32 12 20
 
3, 5  1, 3
 9 9  9 9  9 y 360  50  45
2, 3  1, 2 23  2  12  1 21  11 32 
x 90
9 9 9 9 9
y 455 91
20 9 20 5  
 .   dir. x 90 18
9 32 32 8
x ve y aralarında asal iki doğal sayı ise,
24. x ve y devirli ondalık açılım olmak üzere,
x  18 ve y  91 dir.

x  0, 3 ve y  0, 18 olduğuna göre, Buna göre, x  y  18  91  109 dur.

xy
kaçtır?
x.y 26. a, b, c birer pozitif tam sayı olmak üzere,

Çözüm: b 55
a 
c  0, 5 14
3 1
x  0, 3  
9 3 olduğuna göre a  b  c toplamı kaçtır?

18 2 Çözüm:
y  0, 18  
99 11
55 14.2  27 27 3 3
 2 2 2
olduğu için, 14 14 14 14 5
1
9 9
xy x y 1 1 11 17
     3 olur.
x.y x.y x.y y x 2 2 olduğuna göre,

b 55
25. x ve y aralarında asal iki doğal sayı olmak üzere, a 
c  0, 5 14

xy b 3
 5, 5  0,5 a 2 olur.
x 5 5
c 1
9 9
olduğuna göre x  y kaçtır?
Buna göre, a  2 , b  3 , c  1 ve a  b  c  6 dır.
Çözüm:

xy 3 5
 5, 5  0,5 0, 7 

x 7 13 işleminin sonucu kaçtır?
27.
14 2 10
x y 5 5  
 5  27 7 39
x x 9 10

y 50 45
1 5 
x 90 90

18
Çözüm: 8 9 10 8 9 10
  olduğu için,    dir.
12 12 12 12 12 12
3 5 7 3 5
0, 7 
  
7 13  9 7 13  3 Buna göre, x  y  z dir.
14 2 10 2 7 3 5 2
  .(   )
27 7 39 3 9 7 13
30. 0, 1  a  b  c  0, 2
28. a ve b sıfırdan ve birbirinden farklı birer rakam olmak
olduğuna göre, a, b, c sayıları sırasıyla aşağıdakilerin
üzere,
hangisindeki sayılar olabilir?

a, b  b, a 6 11 12 4 6 7 5 6 7
A) , , B) , , C) , ,
0, a  0, b 45 45 45 27 27 27 36 36 36

kesrinin değeri kaçtır? 2 5 6 7 9 15

D) , , E) , ,
Çözüm: 18 18 18 54 54 54

Çözüm:
ab  a ba  b

a, b  b, a
 9 9 1 2
0, a  0, b a b 0, 1  a  b  c  0, 2 ise abc
 9 9
9 9 ( 4) ( 4)

10a  b  a  (10b  a  b)
4 8
9 ise abc dır.
 36 36
ab
9
5 6 7
Buna göre; a, b, c sayıları sırasıyla, , , olabilir.
8a  8b 36 36 36

 9
ab
n5
9 31. ifadesi basit kesir belirttiğine göre, n in
2
alabileceği kaç farklı tam sayı değeri vardır?
8.( a  b) 9
 .  8 dir.
9 ab Çözüm:

n5
2 3 5 ifadesi basit kesir olabilmesi için,
29. x   , y   , z   2
3 4 6
n5
rasyonel sayılarını büyükten küçüğe doğru sıralayınız.  1  1 olmalıdır.
2
Çözüm:
n5
 1  1  2  n  5  2
Verilen kesirlerin paydalarını eştleyelim: 2

2 8 3 9 5 10  2  5  n  5  5  2  5
x  , y  , z 
3 12 4 12 6 12
( 4) ( 3) ( 2)  7  n  3 tür.

n in alabileceği 3 farklı tam sayı değeri vardır. ( -6, -5, -4 )

19
32. a , pozitif bir ondalık kesirdir. Çözüm:

1
a ifadesi bir tam sayı olduğuna göre, a nın tir.
8
virgülden sonraki kısmını bulunuz.

Çözüm:
1
1 32
a   1 olsun. 36. 4 : 3 işleminin sonucu kaçtır?
8 1 5
23
4
1 125
a 1 1  1  0,125  0,875 olur.
8 1000 Çözüm:
(125)
1 1 21
Buna göre, a nın virgülden sonraki kısmı (ondalıklı kısmı) 32 5
3
4 :  4 .  4 . 5   21. 5  7
5
875 tir. a nın virgülden önceki kısmı (tam kısmı) sabit bir
1 5 13 3 5 3 5 3
sayı değildir. 23 2 
4 4 4

1
33. .( 0,6  0,56) işleminin sonucu kaçtır? 3 1 1 3
0,02 37. 4.10  2.10  3.10  5.10 işleminin
sonucu kaçtır?
Çözüm:
Çözüm:
1 100 100 4
.( 0,6  0,56)  .0,04  . 2 3 1 1 3
0,02 2 2 100 4.10  2.10  3.10  5.10

 4.1000  2.10  3.0,1  5.0,001

1
34. işleminin sonucu kaçtır?  4000  20  0,3  0,005
1
3
1
3  4020,305
3

Çözüm:
1 1 1 1 2 3
38. a    olduğuna göre,  
1 1 1 1 8 4 5 6 4 5 6
    dir. ifadesinin a cinsinden eşitini bulunuz.
1 1 3 21 21
3 3 3
1 8 8 3 Çözüm:
3
3 3
1 2 3 1 1 1 1 2 1 2
       a 
4 5 6 
4
56 5 6 5 6
1 1 1 1
35. (1  ).(1  ).(1  ).(1  ) işleminin sonucu a
4 9 16 25
kaçtır?
1 1 8 15a  8
a  a  tir.
5 3 15 15
( 3) ( 5)

20
 1 23 1 3 3
1 41.  :  işleminin sonucu kaçtır?
1 x 6 4 4 2
39. A  x  1 olduğuna göre A nın x türünden
1 Çözüm:
1
1
1
1 x 23 1 3 3 23 1 4 3 23 1 3
 :    .    
değerini bulunuz. 6 4 4 2 6 4 3 2 6 3 2

Çözüm: 23 1 3 23  2  9
   
6 3 2 6
(1) ( 2) ( 3)

12
 2
6

0,66  0,0066  0,000066

42. işleminin sonucu kaçtır?
0,000066

Çözüm:

0,66  0,0066  0,000066 0,666666


0,000066 0,000066

666666
  10101
66


1 43. (2,6  1,8.0,2) : (0,84  0,76) işleminin sonucu kaçtır?
1 2
40. 1  2 sonsuz zincir kesrinin değeri kaçtır? Çözüm:
2

Çözüm: (2,6  1,8.0,2) : (0,84  0,76)  (2,6  0,36) : 1,60

 2,24
1  2,24 : 1,60 
2 1,60
1
1 2  x olsun.
2 224 14
   1,4
160 10

olur. 2  0,2 0,2  0,02

44.  işleminin sonucu kaçtır?
1  0,9 0,03

x 2x Çözüm:
1 x  x  2  x  2x
2 2
2  0,2 0,2  0,02 2,2 0,18
    22  6  16
2 1  0,9 0,03 0,1 0,03
 2  3x  x  olur.
3

21
 0, 8  0,8 48. a ve b sıfırdan farklı rakamlar olmak üzere,
45. işleminin sonucu kaçtır?
0,7  0, 7
0, a  0, b
Çözüm: 0, a  0, b

8 8 1 1 işleminin sonucu kaçtır?

  8.(  )
0, 8  0,8 10 9   8
 9 10  Çözüm:
0,7  0, 7 7 7 1 1 7
 7.(  )
10 9 10 9 a b

0, a  0, b 10 10  a  b . 9  9 dur.

0, a  0, b a b 10 a  b 10
46. a  0, 20 , b  0, 03 , c  1, 16 
9 9
olduğuna göre a  b  c kaçtır?
49. 0,45  0,0045  0,000045 0,00000045 ...
Çözüm:
işleminin sonucunu bulunuz.

20 Çözüm:
a  0, 20 
99
Verilen terimleri alt alta yazıp toplayalım:
3
b  0, 03 
99

16
c  1, 16  1  0, 16  1 
99

olduğuna göre,

20  3  16 33 1 4 buna göre verilen ifadenin toplamı,

abc 1  1   1  tür.
99 99 3 3
45 5
0, 45   olur.
99 11
47. x  0 olmak üzere

x x x
a , b , c
5 6 7

sayılarını küçükten büyüğe doğru sıralayınız.

KONU BİTMİŞTİR.
Çözüm:

Payları eşit olan negatif kesirlerden payı büyük olan daha

büyük olduğu için,

a  b  c dir.

22