See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/326261166

MODEL PREVENTIVNOG ORGANIZOVANJA U ODRŽAVANJU SISTEMA ZA

TRANSPORT TRAKASTIM TRANSPORTEROM

Article · July 2018

CITATIONS READS

0 88

2 authors, including:

Nemanja Paprica
University of Banja Luka
4 PUBLICATIONS 0 CITATIONS

SEE PROFILE

All content following this page was uploaded by Nemanja Paprica on 08 July 2018.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 U NI V E R Z I T E T U BA NJ O J L U C I
MA Š I NS K I F A K U L T E T B A NJ A L U K A

UN I V E R S I T Y O F B A NJ A L U K A
F A C U L T Y OF ME C H A NI C A L E NG I N E E R I NG

Katedra za hidro i termoenergetiku

Predmet: Osnove teorije održavanja

SEMINARSKI RAD:

MODEL PREVENTIVNOG ORGANIZOVANJA U ODRŽAVANJU

SISTEMA ZA TRANSPORT TRAKASTIM TRANSPORTEROM

Dajana Borković, 9206 dr. Zdravko N. Milovanović, red. prof.

Nemanja Paprica, 9406 doc. dr. Stevo Borojević, asistent

Datum:
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

SADRŽAJ

1. Suština i značaj savremenog pristupa organizacije rada za razmatrani tehnički sistem .. 3

2. Uloga upravljačke funkcije u savremenom pristupu organizacije rada.................... 5
3. Održavanje kao organizacioni sistem ................................................................... 7
3.1. Cilj sistema održavanja .................................................................................. 7
3.2. Razgraničenje i veze sistema održavanja sa okolinom ................................... 8
3.3. Proces održavanja i njegovi dijelovi ................................................................ 9
3.4. Elementi sistema održavanja ......................................................................... 9
4. Principi organizovanja održavanja .......................................................................10
4.1. Opšte ............................................................................................................10
4.2. Održavanja u osnovnoj organizacionoj cjelini ................................................11
4.3. Održavanje u široj organizacionoj cjelini ........................................................11
5. Prikaz organizovanja procesa održavanja ...........................................................12
5.1. Organizaciona struktura ................................................................................12
5.2. Priprema poslova održavanja........................................................................13
5.3. Priprema rada u sistemu „čovjek – mašina – materijal – metode“....................14
5.4. Organizovanje pripreme održavanja .............................................................14
5.4.1. Planska priprema ...................................................................................14
5.4.2. Konstrukciona priprema .........................................................................14
5.4.3. Tehnološka priprema .............................................................................15
5.4.4. Razvoj i unaprijeđenje održavanja ..........................................................15
5.4.5. Operativno planiranje .............................................................................16
5.4.6. Lansiranje ..............................................................................................16
5.4.7. Dispečiranje ...........................................................................................16
5.4.8. Poslovi materijalnog obezbjeđenja .........................................................17
5.4.9. Ekonomsko – finansijski poslovi .............................................................17
5.4.10. Organizovanje preventivnog održavanja .............................................17
5.5. Kontrola kvaliteta u održavanju .....................................................................17
5.6. Organizovanje službe za tehničku dijagnostiku .............................................18
6. Organizacioni standardi u funkciji održavanja ......................................................18

1
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

7. Planiranje i upravljanje održavanjem ...................................................................19

7.1. Planiranje održavanja ...................................................................................19
7.2. Razvrstavanje održavanja.............................................................................20
7.3. Knjigovodstveno razvrstavanje održavanja ...................................................20
7.4. Tehnološko razvrstavanje održavanje ...........................................................20
7.5. Vremensko razvrstavanje održavanje ...........................................................21
7.6. Dokumentacija ..............................................................................................21
7.7. Godišnje planiranje tekućeg i investicionog održavanja .................................22
8. Mrežno planiranje u održavanju ...........................................................................23
8.1. Obrada mrežnog dijagrama ..........................................................................23
8.2. Izrada i lansiranje planova.............................................................................23
8.3. Vođenje remonta ..........................................................................................24
8.4. Rezervni dijelovi i njihovo planiranje ..............................................................24
9. Zaključna razmatranja .........................................................................................26
10. Literatura .............................................................................................................27

2
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

1. Suština i značaj savremenog pristupa organizacije rada za

razmatrani tehnički sistem

Trakasti transporter, (u daljem tekstu: tehnički sistem) je sistem za transport materijala,

(najčešće sipkastog, praškastog i komadnog) sa jedne tačke na drugu. Po svojim osobinama,
trakasti transporter je univerzalna mašina, veoma fleksibilna u pogledu mjesta rada, dužine
transporta, količine transportovane materije, brzine transporta, itd. Koristi se u velikom broju
poslovnih sistema kao pouzdan i jeftin način transporta.
Najvažnija primjena, sa stanovišta termoenergetike je sistem transporta trakastim
transporterom u sistemima velikih termoenergetskih postrojenja, tj. sistema rudnik –
termoelektrana i tim aspektom upotrebe trakastog transportera će se ovaj rad baviti. Trakasti
transporter u ovakvoj konfiguraciji ima ulogu transporta svježe otkrivke sa rudnika do
postrojenja za proizvodnju uglja i/ili transporta čistog uglja od rudnika do termoelektrane.
Jedan način dopreme do trakastog transportera je takav da mašine za iskopavanje rude
pune rudničke dampere otkrivkom, a zatim damperi istovaraju materijal na jednu ili više
centralnih sabirnica, odakle se materijal kupi sistemom trakastog transportera, te završava u
sistemu za proizvodnju uglja, te dalje do termoelektrane. Ovakav slučaj transporta pogonskog
goriva za termoelektranu od rudnika do termoelektrane je zastupljen u Termoelektrani
„Stanari“, te u Termoelektrani „Ugljevik“.
Ovakvi transporteri mogu biti dužine od 500 do 5000 metara, pa čak i duži. Jedan trakasti
transporter (Slika 1.1) čini dva bubnja, od kojih je jedan pogonski a jedan zatezni i jedna
beskrajna traka, koja prelazi preko njih. Pogonski bubanj dobija kretanje od elektromotora
preko reduktora. Traka naliježe svojom dužinom na male valjke, čime se spriječava ugib same
trake. Za povećanje ugla obuhvata trake oko pogonskog bubnja služi valjak za upravljanje. Iz
razloga što se traka isteže u toku eksploatacije (uticaj vlažnosti, temperature i starenja u toku
rada), a da bi se spriječilo eventualno proklizavanje preko pogonskog bubnja, vrši se čeono
zatezanje trake. [1]

Slika 1.1 Šema trakastog transportera

3
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Trakasti transporteri mogu biti izvedeni sa: gumenom (plastičnom) trakom, čeličnom
trakom, trakom od pletene žice, itd. [2]
Kapacitet trakastih transportera koji transportuju sipkaste materijala dostižu
vrijednosti i od nekoiko tona na čas, a u specijalnim slučajevima i do 1000 tona na čas. [1]
Dobre osobine trakastog transportera u odnosu na mnoga druga transportna sredstva su
[2]:

 kontinualan prenos robe,

 mala specifična potrošnja energije zbog relativno male mase radnog organa i malih
otpora kretanju,
 jednostavna ugradnja u malom prostoru, mogućnost transporta i na velikim
distancama, neutralno ponašanje radnog organa u odnosu na promjenu kvaliteta robe
koja se transportuje,
 relativno nizak nivo buke u odnosu na druge vrste uređaja,
 niski troškovi održavanja i ekspoatacije,
 dobre mogućnosti za rad sa drugim pretovarnim i pomoćnim uređajima (vage, brojači
i dr).
Loše osobine trakastog transportera [2]:

 kod konvencionalne konstrukcije trakastog transportera, koja se najviše i koristi u

transportu masivne rasute robe, veličina nagiba je ograničena trenjem između trake i
materijala, tako da njihova primjena nije svuda moguća,
 standardne trake su osjetljive hemijske uticaje, na visoke temperature i na poremećaje
koji nastaju kada dođe do lijepljenja materijal na bubnjeve i valjke,
 veliko zaprašivanje transportera, do koga dolazi pri transportu određeni vrsta robe,
komplikuje zaptivanje ležajeva i izaziva povećanje investicione i tekuće troškove,
 pri transportu grubih materijala sa oštrim ivicama lako dolazi do oštećenja trake, što
predstavlja veliki problem zbog visoke cijene trake,
 trakasti transporter nema osobinu aktivnog zahvatanja tereta, pa je za zatvaranje
neophodna primjena odgovarajućeg sredstva za postavljanje tereta na traku.
Najracionalnije je, ako je to tehnološki svrsihodno, da se transporter postavi iza
uređaja iz koga roba izlazi slobodnim padom.

U ovom radu, autor će se baviti, kao što je već napomenuto, trakastim transporterima za
prenos otkrivke/uglja sa rudnika do termoelektrana, te u tom pogledu značaj održavanja
tehničkog sistema trakastog transportera u sistemu rudnik – termoelektrana je višestruk, ne
samo za sam poslovni sistem termoenergetskog preduzeća, nego i čitavog elektroenergetskog
sistema u kome preduzeće posluje.

4
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Elektroenergetski sistem, koji je uglavnom vođen i u vlasništvu pojedinih država, je kičma

energetskog sektora jedne države, i kao takav igra veliku ulogu u održavanju i razvoju
ekonomiji države. Termoelektrane, kao inegralni dijelovi elektroenergetskog sistema, nose
teret gotovo neprestanog rada na mreži, tj. neprestanog isporučivanja električne energije
mreži i krajnjim korisnicima. Trakasti transporteri igraju važnu ulogu u procesu proizvodnje
električne energije i njihov zastoj u radu se negativno odražava na funkcionisanje
termoelektrane, tako što stvara probleme u dobavi pogonskog goriva termoelektrani. Znači,
zastoj trakastog transportera u sistemu rudnik – termoelektrana za sobom nosi potencijalne
ogromne posljedice. Ako termoelektrana i rudnik nemaju rezervni način dobave pogonskog
goriva elektrani u dovoljnim količinama i dovoljnim tempom, zastoj trakastog transportera
dovodi do zastoja i ispadanja iz mreže čitavog termoenergetskog bloka elektrane koji se napaja
pogonskim gorivom preko trakastog transportera.
Savremeni pristup ogranizaciji rada, zasniva se na iskustvima klasične i neoklasične teorije
organizacije i razvoju modernih naučnih disciplina. Osnov savremenog pristupa organizaciji
rada je dinamičko usklađivanje i usmjeravanje skupa različitih međusobno povezanih i ciljno
usmjerenih aktivnosti radnog procesa. Razvoj savremenog pristupa organizaciji rada ima
poseban značaj za izučavanje i unaprijeđenje organizacije održavanja. Za izučavanje složenosti
funkcionisanja održavanja radne organizacije i njegovog dinamičkog usmjeravanja može se
efikasno koristiti savremeni sistemski pristup.

2. Uloga upravljačke funkcije u savremenom pristupu organizacije

rada

Upravljanje proizvodnjom i održavanjem u jednom poslovnom sistemu ostvaruje se

usklađivanjem skupa povratnih sprega, kojima se reguliše ponašanje pojedinih komponenti
poslovnog sistema, kao što su: kadrovi, oprema, materijal ili pojedine organizacione cjeline.
Sve ove komponente imaju specifične oblike vlastite povratne sprege, koja se razlikuje po
složenosti, smjeru i obliku funkcionisanja. Pojedine povratne sprege predstavljaju dijelove
zajedničke upravljačke sprege poslovnog sistema. Povratna sprega je „sistem“ koji omogućava
dobijanje povratne informacije o nekom procesu u poslovnom sistemu i predstavlja glavni
oslonac u procesu upravljanja u poslovnom sistemu. Na osnovu povratne sprege i njezinim
poređenjem sa referetnim vrijednostima, koje su usvojene kao one vrijednosti koje treba da
se postignu da bi sistem optimalno funkcionisao, vršimo korigovanje poslovnih procesa u
pravcu postizanja što veće efektivnosti sistema.
Nasloženija i najvažnija pojedinačna povratna sprega pripada kadrovskoj komponenti
poslovnog sistema. Razlog ovoga je to što su kadrovi, tj. ljudi najveći potencijal i najveća
vrijednost preduzeća, tako da poslovni rezultat preduzeća u velikoj mjeri zavisi od
motivisanosti kadrova ka ostvarivanju što boljih poslovnih rezultata.

5
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Najvažniji posao rukvodećeg organa je da svojom vještinom organizacije i motivacije

kadrova u preduzeću ubrza proces savlađivanja prepreka u poslovanju preduzeća i da na taj
način upravlja preduzećem usput koristeći metode iz menadžmenta ljudskim resursima.

Pored regulacije kadrovskog sistema, proizvodni poslovni sistem mora posebnu pažnju da
posveti funkcionisanju tehničkog sistema. Regulacija funkcionisanja ovog sistema može se
vršiti automatski ili uz pomoć radnika. Automatsko regulisanje vrši se na principu
„termostata“, bez prisustva radnika, na osnovu ugrađenih standarda. Radnik ugrađuje
standarde u toku konstruisanja ili ekspolatacij, a nakon toga sistem postaje samoregulirajući.
Regulacija funkcionisanja ovih sistema se najčešće vrši pomoću negativne povratne sprege.
Ovi sistemi koji ulaze u sastav proizvodnog poslovnog sistema imaju zatvorenu radnu spregu,
koja obezbjeđuje potpune informacije o ostvarenom ponašanju. Na osnovu primljenih
informacija, šalju se automatski impulsi za buduće korektivno djelovanje. Zaoštravanjem
borbe na skoro svim unosnijim tržištima, proizvodni poslovni sistemi su primorani da nalaze
načine smanjenja ukupne cijene proizvodnje roba i/ili usluga koje isporučuju na tržište, dok u
isto vrijeme teže ka povećanju kvaliteta tih roba i/ili usluga. Smanjenje troškova se najčešće
ogleda u uvođenju automatike u proizvodni proces, jer dugoročno je jeftinije razviti, pustiti u
rad i održavati sistem upravljanja i regulacije procesa, nego zapošljavati radnika koji će svoje
puno radno vrijeme posvetiti samo regulaciji funkcionisanja procesa. Današnjim
eksponencijalnim razvojem informacionih, upravljačkih, dijagnostičkih i ostalih relevantnih
tehnologija došli smo u situaciju gdje pojedini poslovni sistemi mogu uspostaviti tzv. „potpunu
automatizaciju“ svog poslovnog procesa, gdje na jednom kraju ulazi osnovni materijal i/ili
polufabrikat, a na drugom kraju izlazi gotov proizvod gdje čovjek u međuvremenu nema
nikakav fizički kontakt sa sredstvima rada ili sa materijalima u procesu.
Zbog otvorenosti informacione povratne sprege, što znači da na sistem djeluju poremećaji
koje ne možemo predvidjeti, a koji su stohastičkog karaktera, stvarno stanje proizvodnog
poslovnog sistema je samo djelomično određeno i zbog toga će stvarni rezulati, uvijek,
odsupati od željenih. Efikasnost njenog funkcionisanja može se povećati približavanjem
principima samoregulacije, što zahtjeva potpuniju informisanost i učestalije upravljačke
impulse.
Bez obzira na specifičnosti pojedinih procesa proizvodnog poslovnog sistema, njegova
upravljačka funkcija treba da obuhvati ove faze:

 postavljanje standarda i karakteristika za ulaze i izlaze,

 prihvatanje informacija o karakteristikama ulaza i izlaza (izvještavanje),
 pripremanje oblika, odnosno analiza informacija o karakteristikama ulaza i izlaza,
 donošenje odluka o regulisanju procesa,
 čuvanje, odnosno, pamćenje informacija o stanjima procesa sa odgovarajućim
problemima i uputstvima,
 komuniciranje informacija,
 korekcija ponašanja pojedinih procesa na osnovu upravljačkih odluka.

6
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Iz gore navedenih pasusa, jasno se vidi da je kvalitetno i efikasno upravljanje poslovnim

sistemom neophodan dio poslovnog procesa jednog uspješnog preduzeća, čak bi rekli i njegov
ključni dio. Ono čemu svaka kompleksna proizvodna organizacija treba da teži je stvaranje što
potpunije slike o svakom aspektu stanja preduzeća relevatnih za ostvarivanje funkcije cilja
preduzeća. Ovo je veoma kompleksan zadatak, ali istovremeno i jedan od najvažnijih. Potpuna
ili što potpunija slika o stanju preduzeća, omogućava funkciji upravljanja da vrši korekcije
prema podacima na mjestima koje podbacuju u performansama i vrše neophodne zahvate na
otklanjanju bilo kakvih smetnji koje onemogućavaju procesu da ispunjava svoje unaprijed
određene kvote.

3. Održavanje kao organizacioni sistem

3.1. Cilj sistema održavanja

Održavanje je funkcija preduzeća kojoj je povjerena stalna kontrola nad postrojenjima i

obavljanje određenih popravki i revizija, čime se omogućava stalna funkcionalna sposobnost i
očuvanje proizvodnih postrojenja, pomoćnih postrojenja i ostale opreme [3].
Osnovni ciljevi sistema održavanja su:

 održavanje tehničkog sistema u stanju rada,

 ostvariti što je moguće manje troškove održavanja,
 skraćenje vremena redovnih intervencija na tehničkim sistemima,
 održavanje stepena tehničke zaštite od povreda ljudi,
 što ekonomičnije korišćenje energije i sirovina,
 održavanje stepena zaštite životne sredine.

Cilj održavanja u našem konkretnom slučaju, sistema trakastog transportera u sistemu

rudnik – termoelektrana je pored gore navedenih još i održavanje kontiuiteta dostave
pogonskog goriva termoelektrani, što za sobom povlači i funkcionisanje čitavog
termoenergetskog bloka elektrane. Vidimo da je sistem transporta u sistemu rudnik –
termoelektrana jedan od ključnih procesa u termoenergetskim postrojenjima za proizvodnju
električne energije.
U hipotetičkom slučaju, a uzećemo najgori mogući scenario ispadanja iz mreže
termoenergetskog bloka kao posljedicu otkaza sistema transporta trakastim transporterom,
možemo primjetiti da dolazi do enormnih gubitaka zbog zastoja bloka i njegovog ponovnog
pokretanja zbog relativno malog mehaničkog kvara na sistemu trakastog transportera, koji se
dobrim preventivnim djelovanjem vjerovatno mogao spriječiti. U ovakvim slučajevima
opravdano se postavlja pitanje odgovornosti inženjera i tehničara nadležnih za održavanje
sistema trakastog transportera.

7
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

3.2. Razgraničenje i veze sistema održavanja sa okolinom

Okolina sistema održavanja je neki proizvodni, poslovni ili drugi proces ili sistem u sklopu
koga sistem održavanja funckioniše. Kao što je napomenuto na početku, ovaj rad se bazira na
sistemu transporta trakastim transporterom (tehnički sistem) u sistemu rudnik –
termoelektrana, tako da je okolina našeg tehničkog sistema preduzeće koje se bavi
proizvodnjom električne energije pomoću velikih energetskih kotlova, koje u svom sastavu i
neposrednoj geografskoj blizini ima rudnik uglja. U Republici Srpskoj imamo tri takva
preduzeća, od koga su dva u većinskom vlasništu Republike: Rudnik i termoelektrana Ugljevik
i Rudnik i termoelektrana Gacko. Dok je rudnik i novoizgrađena termoelektana u Stanarima u
vlasništu Srbijanske EFT Grupe.
Granice sistema održavanja prema okruženju mogu biti različite, zavisno od uključivanja,
dijelova procesa, podsistema održavanja u naš sistem održavanja.
Sadržaj čistog održavanja je:
o otklanjanje otkaza,
o pregledi tehničkog stanja, čišćenje i podmazivanje,
o traženje i otklanjanje slabih mjesta,
o kontrolni pregledi i
o planske opravke.
Dodatno je moguće uz „čiste“ radove održavanja uvrstiti još:
o proizvodnja rezervnih dijelova u sopstvenim radionicama,
o skladištenje i nabavka rezervnih dijelova i materijala za održavanje,
o rekonstrukcija, izrada i montaža novih tehničkih sistema,
o energetika (grijanje, komprimirani vazduh, prenos električne energije, voda...),
o usluge proizvodnje i
o druge djelatnosti (čišćenje, čuvanje itd.).
Ulazni podaci u sistem održavanja su:

 resursi i novac:
 rad,
 tehnički sistem,
 rezervni dijelovi i materijali za održavanje,
 energija, itd.
 podaci o tehničkom sistemu:
 investicioni podaci o tehničkom sistemu,
 podaci o upotrebi tehničkog sistema,
 podaci o stanju tehničkog sistema, itd.

8
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

 ekonomsko – socijalni faktori:

 status održavanja,
 kultura korisnika tehničkog sistema,
 upravljanje i rukovođenje proizvodnim sistemom
Rezultati ili izlazni podaci sistema održavanja su:

 raspoloživost tehničkog sistema,

 produžena raspoloživost tehničkog sistema,
 sigurnost rada,
 ekonomičnost korišćenja energije i sirovina,
 zaštita okoline itd.

3.3. Proces održavanja i njegovi dijelovi

Proces održavanja u okviru sistema održavanja je jedinstven i pojedine dijelove sistema

povezuje baš ovaj proces. Vrstu i sadržaj procesa u okviru sistema održavanja opredjeljuje
odarana metoda održavanja.
Bez procesa, sistem održavanja je mrtav. Bez dobro odabrane strategije i djelovanja svih
dijelova procesa, sistem održavanja nije efikasan, neomogućuje postizanje cilja i pojedinačnih
rezultata, koje od sistema očekujemo.

3.4. Elementi sistema održavanja

Fizički elementi sistema održavanja su:

 radnici i stručnjaci,
 tehnički sistem na održavanju (sa prostorom),
 rezervni dijelovi i materijal za održavanje,
 energija za odvijanje procesa.
Apstraktni elementi sistema su:

 organizaciona struktura rada,

 definicija procesa sistema (pravila ponašanja),
 i dr.
Najvažni elementi sistema održavanja su ipak ljudi, jer su oni ti koji svojim intelektom,
znanjem i vještinama pokreću čitav poslovni proces. Bez ljudi ne bi bilo ni tehničkih
sistema za održavanje.

9
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

4. Principi organizovanja održavanja

4.1. Opšte

Principi organizovanja održavanja proizilaze iz karakteristika radova održavanja, koji su:

 u velikoj mjeri neponavljajući,

 pretežno kratkog karaktera,
 prostorno rasprostranjenji na većoj ili manjoj udaljenosti,
 često traže saradnju više struka radnika,
 neki radovi su na prvi pogled bez cilja.
Principi organizovanja su dakle:

 racionalna podjela rada – ne prevelika i po mogućnosti po tehničkim sistemima,

 smanjenje broja i skraćivanje komunikacija,
 jedinstvo odgovornosti raznih struka radnika za „zdravlje“ tehničkih sistema, a ne
za opravku „svoje“ struke,
 njegovanje „preventivne klime“, a suzbijanje potsticanja „opravljanja“,
 moralno i materijalno priznanje za rezultate sistema, a ne za proces,
 strukovni princip organizovanja – podjele rada kod jednostavnog posla malog
obima,
 funkcionalni pristup organizovanja kod kompleksnog posla velikog obima.

Industrijski sistemi neprekidnog toka materijala, kao što je u suštini naš sistem
transporta trakastim transporterom na relaciji rudnik - termoelektrana, su u opštem slučaju
sistemi redno vezanih dijelova u kojima otkaz jednog dijela sistema, po pravilu rezultuje u
otkazu sistema, što ima krajnje negativne posljedice na izlazne efekte sistema. Ovdje se
postavlja veliki izazov za inženjere odgovorne za održavanje, da iznađu načine alternativnog
transporta do termoelektrane u slučaju otkaza sistema trakastog transportera. Generalno,
funkcija održavanja je odgovorna za nesmetan rad sistema, bez zastoja i držati sistem u tzv.
stanju „u radu“ u okviru dozvoljenjih granica, što je veoma složen i kompleksan zadata, čija se
složenost i kompleksnost povećavaju sa složenosti tehničkog sistema nad kojim se vrši proces
održavanja.
Funckija održavanja će uspješno obavljati svoje zadatke ako su ispunjenji sljedeći uslovi:

 usvojena politika (strategija) održavanja,

 odgovarajuća organizacija i informacioni sistem,
 potrebna kadrovska struktura,
 odgovarajuća oprema (mašine, alati i pribor).

10
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Aktivnosti i poslove održavanja u savremenoj industriji karakteriše porast složenosti

tehničkih sistema, veliko učešće hidraulike, pneumatike i elektronike u strukturi tehničkih
sistema, visoki gubici sistema u stanju otkaza, visoki troškovi opravke itd.

4.2. Održavanja u osnovnoj organizacionoj cjelini

Planiranje, projektovanje i
organizacija
Samostalne službe

Rudnik Poslovi iskopavanja rude

Održavanje

Slika 4.1 Održavanje u osnovnoj organizacionoj jedinici

4.3. Održavanje u široj organizacionoj cjelini

Mješoviti holding
"Elektroprivreda"

Zavisno Zavisno Zavisno Zavisno "Rudnik i Zavisno

preduzeće 1 preduzeće 2 preduzeće 3 preduzeće 4 termoelektrana" preduzeće 6

Rudnik

Termoelektrana

Slika 4.2 Održavanje u široj organizacionoj jedinici

Iz organizacione šeme vidimo da je holding „Elektroprivreda“ podijeljena na nekoliko

zavisnih preduzeća, od kojih je jedno preduzeće ono na koje se ovaj rad bazira. To fiktivno
preduzeće se zove „Rudnik i termoelektrana“, te ono u svom sastavu ima dva organizacione
jedinice: Rudnik i Termoelektrana. U sklopu OJ Rudnik se nalazi služba održavanja, potpuno
nezavisna od OJ Termoelektrana i njezinih službi.

11
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Takođe, iz gore navedenih šema možemo utvrditi da je ovakav način organizacije

održavanja decentralizovan, te je razbijen na održavanje rudnika i održavanje termoelektrane.
Prednosti decentralizovanog održavanja su:

 efikasne intervencije pri otkazima,

 specijalizaciju kadrova za održavanje date opreme,
 uprošćene tokov informacija,
 podjela ogovornosti za ispravnost čitavog sistema termoelektrana – rudnik, itd.
Nedostaci decentralizovanog održavanja su:

 nema zajedničke politike održavanja na nivou organizacije (najčešće),

 povećan broj radnika zbog dupliranja poslova,
 neracionalno korišćenje kapaciteta.
Održavanje u rudniku, se prvenstveno oslanja na vlastite kapacitete u pogledu obavljanja
poslova održavanja, što znači da je održavanje većinom unutrašnje. Služba održavanja u
Rudniku posjeduje svoje remontne radionice i jedinice za opravku i prozivodnju pojedinih
rezervnih dijelova, dok se u nekim slučajevima teže havarije na sistemima transporta ili
sisemima otkrivke moraju angažovati eksterni kapaciteti.

5. Prikaz organizovanja procesa održavanja

5.1. Organizaciona struktura

Organizacijom procesa održavanja treba da se obezbjedi uslovi za njezino što efikasnije

odvijanje i realizaciju. Polazeći od ciljeva održavanja, projektuje se organizacija odžavanja koja
u svojoj strukturi ima dvije osnovne grupe poslova, koji se u okviru određenih organizacionih
cjelina i izvršavaju:
o priprema poslova održavanja i
o neposredni poslovi održavanja (operativno izvršenje poslova).
Jedna organizacija procesa održavanja u svom sasatavu može imati sljedeće
organizacione jedinice:

o tehnička priprema,
o operativna priprema,
o ekonomsko-finansijski poslovi,
o preventivno održavanje,
o investiciono održavanje,
o tehnička kontrola,

12
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Održavanje

Opšti poslovi

Ekonomsko-
Tehnička Operativna Preventivno Investiciono Tehnička
finansijski
priprema priprema održavanje održavanje kontrola
poslovi

Operativni plan Knjigovodstvo

Osnovna Mašinska Prijemna
Plan sredstva radionica kontrola

Obračun Radionica za pl.

Projektovanje i Lansiranje proizvodnje i Alati i pribor i vanplanske Ispitna stanica
konstruisanje održavanja popravke

Obračun ličnih Energetske i

Dispečiranje druge Elektro Kontrola
Tehnologija dohodaka
instalacije radionica tačnosti

Razvoj i Materijalno Finansijska Građevinski Sredsta

Kontrola
unaprijeđenje objezbjeđivanje operativa objetki unutrašnjeg
opravki
održavanja transporta

Upravljanje
Dizalice
zalihama

Dijagnostički
centar

Slika 5.1 Organizacija procesa održavanja

Naša organizacija održavanja u sklopu Rudnika će imati sljedeće organizacione cjeline:

o priprema, koja će vršiti poslove i tehničke i operativne pripreme,

o održavanje, koje će se baviti konkretnim operativnim izvršavanjem svih poslova
održavanja i
o tehnička dijagnostika, kojoj će biti povjereni poslovi utvrđivanja operativnih stanja svi
tehničkih sistema unutar rudnika, te tako i objekta našeg rada sistema trakastog
transportera.

5.2. Priprema poslova održavanja

Razvoj pripreme rada u održavanju je tekao uporedo sa povećanjem složenosti tehničkih

sistema koje je čovjek konstruisao i nadzirao. Sve studije rada su pokazivale da je adekvatna
priprema poslova na kraju uvijek donosila njihovo bolje i kvalitetnije izvršenje, nego „ poslovna
anarhija“ koja nastaje kada se cilj pokušava dostići bez jasno preciziranih koraka. Ovakvo
stihijsko vođenje rada dovodi do čestih nepotrebnih radnji i nepotrebnog trošenja resursa, što
je, u visoko takmičarskom okruženju u kojem savremeni poslovni sistemi rade, nedopustivo.

13
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Priprema rada se velikom brzinom razvijala u ratom razrušenim zemljama Evrope i Dalekog
istoka, kao što su Njemačka i Japan, što je i jedan dio razloga zašto su ove zemlje danas na
veoma visokom nivou tehničkog razvoja.

5.3. Priprema rada u sistemu „čovjek – mašina – materijal – metode“

Sistem „čovjek – mašina – materijal – metode“ posmatra poslovni sistem kao isprepletenu
strukturu u kojoj dominiraju upravo ova 4 faktora: ljudi, tehnički sistemi, materijali i metode.
U takvom pogledu na sistem, proizvodnja i normalno funkcionisanje sistema se ne može
odvijati bez funkcije održavanja, a održavanje ima zadatak da poslovni sistem održi u stanju „u
radu“ u okviru prihvaćenih tolerancija stanja sistema.
Da bismo vodili kvalitetan proces održavanja, moramo prvo obezbjediti dobru pripremu
svih aspekata procesa, što pripada prvoj organizacionoj jedinici: priprema

5.4. Organizovanje pripreme održavanja

5.4.1. Planska priprema

Naš hipotetički Rudnik, koji posluje u sklopu zavisnog preduzeća „Elektroprivrede“

zvanog „Rudnik i termoelektrana“ koje u svom poslovnom sistemu ima dvije, skoro pa
potpuno podjelenje cjeline: Rudnik i Termoelektranu, ima u svom sastavu, između ostalog,
sistem za transport trakastim transporterom.
Planska priprema održavanja ima sljedeće zadatke:
o Upoznavanje i pravljenje pregleda svih tehničkih sistema, gdje se naravno ubraja i trakasti
transporter, kao jedan od glavnih transportnih sistema u Rudniku,
o Izrada programa rada jedinice održavanja sa stanovišta tehnološkog procesa,
o Izrada konkretnih planova: materijala, rezervnih dijelova, alata, pribora i vremena, radne
snage, kapaciteta i dr;
o Usaglašavanje plana održavanja sa planom proizvodnje,
o Izrada finansijskog plana ukupnog prihoda, troškova i dohotka za proces održavanja.
5.4.2. Konstrukciona priprema

Projektno – konstrukciona priprema održavanja obuhvata sljedeće osnovne aktivnosti i

poslove:
o projektovanje novih sastavnih dijelova i/ili sistema,
o definisanje defaktacionih lista,
o definisanje projektno – konstrukcione dokumentacije (sastavnice, crteži i sl.),
o izrada pregleda rezervnih dijelova sa njihovim radnim vijekom (katalog),
o izrada pregleda gotove robe, odnosno dijelova koji se izrađuju u sopstvenim radionicama,
o definisanje montažne šeme,

14
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

o izrada crteža temelja za montiranje tehničkih sistema,

o izrada svih tehničkih uputstava o osvajanju, rukovanju i održavanju tehničkih sistema,
o definisanje i sprovođenje standardizacije tehničkih sistema i njihovih sastavnih dijelova,
o definisanje primarnog radnog vijeka tehničkog sistema,
o konačno definisanje predloga za zamjenu ili modernizaciju zastarjelih tehničkih sistema (ili
njihovih sastavnih dijelova),
o izrada šeme rasporeda opreme, šeme elektro i fluidnih instalacija, mreže saobraćajnica i
dispozicija objekata,
o izbor postupaka obrade i montaže i
o stalno održavanje ažurnosti projektno – konstrukcione i ostale dokumentacije, koju
izrađuje i izdaje konstrukciona priprema.
5.4.3. Tehnološka priprema

Tehnološka priprema poslova održavanja obuhvata sljedeće glupe poslova:

o definisanje tehnologije izvođenja aktivnosti preventivnog održavanja,
o definisanje tehnološke dokumentacije za:
 izradu rezervnih dijelova,
 demonatažu, pranje i čišćenje dijelova,
 regeneraciju dijelova i
 montažu funkcionalnih cjelina višeg reda uključivo i tehničke sistema u cjelinu.
o izrada normativa za preventivne radove:
 normativ vremena rada,
 normativ materijala i rezervnih dijelova,
 normativ ostalih resursa.
o određivanje alata i pribora za potrebe preventivnog, investicionog i korektivnog
održavanja tehničkih sistema,
o utvrđivanje obima i strukture radne snage za potrebe održavanja (broj radnika i struktura
zanimanja),
o utvrđivanje obima i strukture osnove pomoćne opreme za potrebe održavanja,
o učešće pri nabavci i montaži nove opreme.
5.4.4. Razvoj i unaprijeđenje održavanja

Ovdje se definišu osnovni prijedlozi za razvoj i unaprjeđenje procesa održavanja:

o metoda održavanja (posebno održavanje prema stanju),
o organizacije rada jedinice održavanja,
o informacionog sistema,
o tehnologije rada,
o tehnološke pripreme rada,
o tehnologija obrade informacija,

15
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

o kadrova za potrebe jedinice održavanja,

o produktivnosti, rentabilnosti i ekonomičnosti rada,
o društvenog i ličnog standarda radnika i
o ekonomije rada i dr.
5.4.5. Operativno planiranje

U operativno planiranje održavanja spada:

o izrada operativnog plana preventivnog održavanja (nedeljni, mjesečni, kvartalni),
o terminiranje – izrada terminskih planova,
o kontrola rokova, podešavanje aktivnosti,
o izrada operativnih planova za:
 kadrove,
 rezervne dijelove i materijal,
 alate, pribore i transportna sredstva,
 potrošni materijal,
 dijagnostiku stanja,
 kooperaciju i dr.
o usaglašavanje operativnih termina sa proizvodnom jedinicom,
o izrada finansijskog stanja, ukupnog prihoda, troškova i dohotka za proces
održavanja,
o praćenje i analiza izvršenja planova,
o praćenje ponašanja tehničkih sistema u toku rada i dr.
5.4.6. Lansiranje

Na osnovu operativnih planova lansirno odjeljenje u okviru operativne pripreme radi sljedeće
poslove:
o definiše i umnožava radioničku dokumentaciju,
o kompletira tehničko – tehnološku dokumentaciju za potrebe procesa održavanja,
o lansira procesno – operativnu dokumentaciju u radionice preventivnog i
investicionog održavanja i dr.
5.4.7. Dispečiranje

Na osnovu terminskih planova i radioničke dokumentacije, ovo odjeljenje vrši obezbjeđenje

radionica materijalom, dijelovima i drugim resursima. U okviru ovog odjeljenja često se
postavlja i organizaciona jedinica unutrašnjeg transporta, koja u okviru jedinice održavanja vrši
transport materijala i dijelova u procesu održavanja.

16
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

5.4.8. Poslovi materijalnog obezbjeđenja

U okviru operativne pripreme održavanja zadatak materijalnog obezbjeđenja je da:

o izrađuje narudžbenice potrebnog repromaterijala sa dinamikom snabdjevanja,

o izrađuje konkretne specifikacije rezervnih dijelova i vrši radnje u vezi sa
održavanjem određenog nivoa rezervnih dijelova,
o obezbjeđuje planirane usluge iz kooperacije,
o vodi računa o magacinima rezervnih dijelova u okviru održavanja,
o vodi kartoteku stanja repromaterijala, rezervnih dijelova i drugih resursa potrebnih
za održavanje tehničkih sistema, i dr.
5.4.9. Ekonomsko – finansijski poslovi

U okviru održavanja organizaciono postoji jedinica koja izvršava ekonomsko – finansijske

poslove vezane za aktivnosti održavanja tehničkih sistema. Ova OJ obavlja sljedeće poslove:
o vođenje materijalnog i pogonskog knjigovodstva održavanja,
o obračun ukupnog prihoda, troškova i dohotka,
o obračun ličnih dohodaka u održavanju,
o vođenje finansijske operative u održavanju,
o prati propise koji regulišu interno poslovanje i dr.
5.4.10. Organizovanje preventivnog održavanja

Organizacija preventivnog održavanja obuhvata održavanje sljedećih sistema:

o Održavanje osnovne opreme (otklanjanje otkaza, pregledi, kontrola,
podmazivanje, dijagnostika i dr.),
o održavanje alata i pribora i
o održavanje energetskih i drugih sistema
5.5. Kontrola kvaliteta u održavanju

Uloga kontrole kvaliteta u održavanju je da vrši mjerenja po programima i dokumentaciji

pripreme održavanja, prikuplja, obrađuje podatke i dostavlja relevantne informacije u čvorove
odlučivanja. Kontrola kvaliteta nože biti: preventivna kontrola, kontrola izrade, kontrola
opravki i statističke analize.
Data podjela rada podrazumjeva odgovarajući stručni kadar i opremu:
Zadaci tehničke kotrole održavanja mogu se dati kao: pregled geometrijske tačnosti
dijelova, prijem i kontrola izrade rezervnih dijelova, kontrola polufabrikata i dr.

17
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

5.6. Organizovanje službe za tehničku dijagnostiku

Strategije održavanja prema stanju koriste veliki broj informacija i podataka. Povećavaju
se zahtjevi u oblasti obrade i analize podataka sa ciljem da se osigura blagovremeno
preduzimanje određenih aktivnosti u održavanju.
To uslovljava neophodnost proširenja jedinice za dijagnostiku tehničkog stanja sistema (na
nivou radne organizacije) i usavršavanje njene organizacione strukture.
Sve informacije o tehničkom stanju sistema i njegovih sastavnih dijelova, o njihovom nivou
pouzdanost, raspoloživosti, troškova održavanja, treba da budu dostupne svim nivoima
organizacione strukture. Pri tome, za svaki od tih nivoa neophodno je odrediti i koja se
konkretna pitanja analize i ocjene stanja sistema rješavaju. Za čuvanje, obradu i analizu svih
informacija neophodan je i savremeni računarski centar.
Dijagnostički centar na nivou poslovnog sistema treba da obavlja sljedeće poslove:
o sakupljanje informacija i analiza tehničkog stanja i nivoa pouzdanosti tehničkih
sistema,
o dijagnostika i anticipacija stanja sistema,
o razrada operativnih preporuka za eksploataciju sastavnih dijelova sistema na
osnovu informacija o njihovom tehničkom stanju i nivou pouzdanosti,
o sakupljanje i razrada podataka o iskustvima u primjeni strategije održavanja prema
stanju,
o uvođenje posebnih strategija održavanja prema stanju.
Naš posmatrani tehnički sistem – sistem trakastih transportera nema predviđen
sofisticirani dijagnostički sistem, nego se glavnina dijagnostike obavlja za vrijeme redovnih
remonta ili prevenivnih periodičnih pregleda od strane osoblja na licu mjesta ili u remontnoj
hali.

6. Organizacioni standardi u funkciji održavanja

Mjere za povećanje poslovnog uspjeha se najćešće sprovode sa ciljem:

o povećanja stepena iskorišćenja kapaciteta,
o povećanja stepena iskorišćenja radnog vremena,
o smenjenja troškova,
o smanjenja ciklusa proizvodnje,
o smanjenja škarta,
o boljeg održavanja tehničkih sistema,
o adekvatnije kadrovske strukture i poboljšanja organizacije,
o unapređenja stvaralaštva i adekvatnijeg nagrađivanja,
o i dr.

18
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Poznato je pozitivno djelovanje standardizacije, unifikacije i tipizacije na povećanje

produktivnosti i poslovnog uspjeha u cjelini, pa nema potrebe za posebnim dokazivanjem.
Poslovna organizacija u kojoj se nalazi naš tehnički sistem ima uvedene relevantne
internacionalne, nacionalne i interne standarde. Najvažniji i najopširniji standardi su: ISO
9001:2008 koji reguliše kvalitet, ISO 18001 koji reguliše zaštitu zdravlja i bezbjednost na radu
i ISO 14001 koji reguliše zaštitu životne sredine.
Cilj i svrha izrade standarda iscrpjela bi se kroz zadovoljavanje sljedećih momenata:
o jedinstven odnos prema svim elementima poslovnog sistema,
o organizaciono postavljanje svih činilaca na najadekvatniji način,
o podizanje stepena organizovanosti na viši nivo,
o mogućnost višefunkcionalnog tretmana standarda,
o bolje i kvalitetnije korišćenje resursa poslovanja,
o mogućnost korišćenja standarda za adekvatno mjerenje i vrijednovanje
rezultata rada,
o uklapanje standarda u opšti sistem regulisanja poslovnog sistema,
o mogućnost bržeg preduzimanja organizacionih mjera,
o svrsihodnije i adekvatnije upravljanje poslovnim sistemom,
o stvaranje objektivnih uslova za što povoljnije ostvarivanje ekonomskih principa
rentabilnosti, ekonomičnosti, produktivnosti i likvidnosti.

Standardom se tačno, potpuno i nedvosmisleno definiše neki pojam, tj. element poslovnog
sistema – tako da ne dozvoljava nikakvo odstupanje i naknadna pitanja, razmišljanja i sumnju
u pogledu shvatanja i identifikovanja samog poslovnog činioca.

7. Planiranje i upravljanje održavanjem

7.1. Planiranje održavanja

Planiranje održavanja predstavlja definisanje svih postupaka i događaja koji utiču na

optimalnost procesa održavanja.
Osnovni ciljevi sistema za planiranje održavanja su:

 ostvarenje maskimalnih proizvodnih učinaka na bazi povećane produktivnosti,

smanjenih troškova i povećanog kvaliteta, uz povišenje efikasnosti,
 ravnomjerno opterećenje proizvodnih mjesta troškovima,
 ostvarivanje najvišeg nivoa pouzdanosti tehničkih sistema u radu,
 obezbjeđenje odgovarajućih uslova za ostvarenje fleksibilnog proizvodnog sistema,
spremnog da reaguje na uticaje okruženja...

19
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

U okviru planiranja održavanja razlikujemo nekoliko osnovnih funkcija:

 izrada programa održavanja,

 izrada plana održavanja,
 tehnološki postupci,
 vremenski normativi,
 normativi materijala i rezervnih dijelova,
 planiranje sredstava za rad,
 obrada radne dokumentacije,
 obrada tehničke dokumentacije,
 izrada plana traženja i otklanjanja slabih mjesta,
 izrada plana modernizacije i rekonstrukcije.

Planom održavanja potrebno je odrediti u kom obimu treba izvesti odgovarajuće radove
preventivnog održavanja, da bi se obezbijedio optimalan režim eksploatacije sistema
trakastog transportera.

Planiranje održavanja je veoma složen i važan zadatak, a uspješnost obavljanja ovog zadatka
jedino je moguća uz sudjelovanje proizvodnje kao korisnika sredstava za rad, plansko-
analitičke službe i računovodstva koji raspolažu odgovarajućim podacima i informacijama.

7.2. Razvrstavanje održavanja

Razvrstavanje održavanja je izvršeno na osnovu sledećih vidova:

 Knjigovodstveno,
 tehnološko i
 vremensko.

7.3. Knjigovodstveno razvrstavanje održavanja

Suštinu knjigovodstvenog razvrstavanje čini zakon o utvrđivanju i obračunavanju ukupnog

prihoda u osnovnim organizacijama udruženog rada. Bitno je razlikovati tekuće održavanje
(troškovi manjih opravki tehničkog sistema koji se pojavljuju redovno) od investicionog
održavanja (troškovi većih opravki).

7.4. Tehnološko razvrstavanje održavanje

Ova vrsta razvrstavanja namijenjena je prije svega održavaocima za međusobno

sporazumijevanje prikom obavljanja zadataka održavanja. Ono obuhvata sledeće aktivnosti:
opravke, preventivne preglede, čišćenje, kontrolne preglede, otkrivanje i otklanjanje slabih
mjesta, podmazivanje i zamjena maziva, male, srednje i velike planske opravke.

20
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

7.5. Vremensko razvrstavanje održavanje

U odnosu na nastale otkaze razlikujemo:

 Korektivno održavanje i
 Preventivno održavanje

Aktivnosti pojedinih opredjeljenja međusobno su povezane, a te veze prikazane su u tabeli 1.

Tabela 7.1 Veze između pojedinih

RAZVRSTAVANJE ODRŽAVANJA
KNJIGOVODSTVENO TEHNOLOŠKO VREMENSKO
Opravke KOREKTIVNO
ODRŽAVANJE
 Preventivni pregledi
 Čišćenje
 Kontrolni pregledi
TEKUĆE ODRŽAVANJE  Otkrivanje i
otklanjanje slabih
mjesta PREVENTIVNO
 Podmazivanje i ODRŽAVANJE
zamjena maziva
 Male planske opravke
 Srednje planske
INVESTICIONO ODRŽAVANJE opravke
 Velike planske opravke

7.6. Dokumentacija

Za planiranje tekućeg i investicionog održavanja koristi se:

 Specifikacije rezervnih dijelova,

 Dokumentacija o zamjeni maziva I podmazivanja,
 Dokumentacija o dijagnostici,
 Dokumenatacija o preventivnim pregledima,
 Dokumentacija o normativima vremena za planske opravke
 Crteži sklopova I pojedinih dijelova…

21
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

7.7. Godišnje planiranje tekućeg i investicionog održavanja

Osnove za izradu godišnjeg plana tekućeg i investicionog održavanja su:

 kontinuirani srednjoročni plan održavanja,

 godišnji plan proteklog razdoblja,
 podaci koje dobijamo iz dokumentacije o održavanju i
 podaci i ocjena trenutnog stanja tehničkog sistema.

U izradi ovakvog plana učestvuje tim stručnjaka iz održavanja i proizvodnje.

Sam proces izrade zahtjeva:

 Izradu specifikacije tehničkog sistema u sklopu pojedinih tehnoloških linija ili grupa za
pojedine naručioce,
 Određivanje potrebne vrste održavanja za tehniči sistem koji je specificiran,
 Određivanje orijentacionih termina opravki i vremena zastoja na tehničkom sistemu,
 Određivanje normative vremena i materijala za opravke na tehničkom sistemimu,
 Izrada kalkulacija za opravke tehičkog sistema,
 Usklađivanje prijedloga plana sa naručiocima,
 Usklađivanje potrebe kapaciteta izvođača s raspoloživim kapacitetima.
Nakon izrade plana održavanja pristupa se usklađivanju s naručiocima:

 tehničkog sistema koji će se održavati,

 vrste održavanja na tehničkom sistemu,
 mogućih datuma opravki na tehničkom sistemu,
 vremena zastoja zbog održavanja i
 cijene usluga.

Poslije usklađivanja plana održavanja sa naručiocima, pravi se poređenje raspoloživih i

potrebnih kapaciteta s ciljem racionalnog iskorištenja raspoloživih kapaciteta.

22
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

8. Mrežno planiranje u održavanju

Proces održavanje se ne može zamisliti bez tehnike mrežnog planiranja.

Ovom tehnikom se postiže:

 Visok stepen koordinacije, razgraničenje nadležnosti i odgovornosti

 Poboljšanje i usavršavanje tehnologije upravljanja
 Razgraničenje planiranja kapaciteta, planiranja tehnologije izvršenja i vremenskog
planiranja...

8.1. Obrada mrežnog dijagrama

Obrada mrežnog dijagrama obuhvata sledeće faze:

 Analiza strukture
 Analiza vremena
 Analiza resursa

Pri izradi mrežnog dijagrama neophodno je sačiniti spisak svih aktivnosti potrebnih za
remont, ali i izvršiti opis posmatranih aktivnosti. Druga faza obuhvata skraćivanje vremena
trajanja određenih aktivnosti (prekokvremenim radom ili uzimanjem radne snage iz drugih
radnih jedinica), a time se i ukupno vrijeme remonta skraćuje. Treća faza (analiza resursa)
omogućava racionalno korišćenje remonta i na taj način se ostvaruju minimalni troškovi.

8.2. Izrada i lansiranje planova

Podatke za izradu plana za remont trebaju prikupljati referenti i tehnolozi pridržavajući se

sledećeg:

 sakupljene podatke pripremiti za mrežnu tehniku planiranja,

 procjenu vremena za svaku aktivnost vršiti u dogovoru sa rukovodiocem izvođača
radova,
 odrediti potreban broj radnika za svaku aktivnost, razvrstanu po strukama,
 na osnovu prikupljenih podataka, grupa za izradu i analizu planova, izrađuje kompletan
plan remonta,
 uskladiti plan remonta sa planom proizvodnje,
 izraditi organizacionu šemu
 plan remonta i organizaciona šema šalje se svakom izvođaču radova, a jedan primjerak
se daje vođi remonta.

23
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

8.3. Vođenje remonta

Kako u procesu remonta tehničkog sistema sudjeluje više izvođača različitih struka, potrebna
je jedna osoba koja će vršiti koordinaciju između pojedinih rukovodioca radova. Svaki
rukovodilac radova je odgovoran vođi remonta, dok je vođa remonta direktno podređen
direktoru održavanja ili proizvodnje.
Glavni zadaci vođe remonta su:

 Da prati pripremne radove i otklanja eventualne nastale probleme,

 Da prati i upisuje vrijeme početka svake aktivnosti, kao i njeno trajanje,
 Odgovoran za sprovođenje plana remonta,
 Odgovoran za pridržavanje propisa o zaštiti na radu,
 Da obavijesti kompetentna lica o problemima koje on i rukovodioci radova ne mogu
riješiti...

8.4. Rezervni dijelovi i njihovo planiranje

U sistemu rudnik-termoelektrana, trakasti transporter igra glavnu ulogu u održavanju radne

sposobnosti cjelokupnog sistema, jer u suštini predstavlja most koji omogućava kontinuitet
dobave rude, a time i neprestanu proizvodnju električne energije. Zbog toga je je potrebno
smanjiti moguće zastoje u poizvodnji, a jedan od načina jeste snabdijevanje rezervnim
dijelovima. Kako se dijelovi tehničkog sistema oštećuju, troše ili jednostavno stare, uvijek je
značajno držati određene rezervne dijelove na zalihama.
Svaki tehnički sistem,pa konkretno i sistem o kojem je riječ u ovom radu, ima sledeću podjelu
sastavnih dijelova:

 Netrošivi dijelovi
 Rezervni dijelovi:
 Namjenski rezervni dijelovi i
 Standardni rezervni dijelovi.

Koliko dijelova, koje dijelove i kojim količinama držati u magacinima, složena su pitanja na
nivou procesa održavanja i potrebno im je posvetiti veliki značaj.
Kako rad održavanja tehničkog sistema treba da bude kontinuiran i kako u velikoj mjeri zavisi
od raspoloživih rezervnih dijelova, to se postavlja složen zadatak da se na vrijeme obezbijedi
potreban rezervni dio uz mogući minimum troškova. Upravo iz navedenih razloga
posmatrani tehnički sistem ima mogućnost izrađivanja dijelova u sopstvenim radionicama,
odnosno korišćenja usluga specijalizovanih proizvođača, ili u krajnjem slučaju naručivanjem
kod proizvođača originalne ili slične opreme.

24
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

Posebnu pažnju zaslužuju proizvodnje rezervnih dijelova u sopstvenim pogonima i neki od

zadataka koji treba da budu ispunjeni su:
• Izvršavanje plana proizvodnje u skladu sa potrebama održavanja utvrđenim
rokovima za isporuku,
• Izrada felksibilnih planova proizvodnje zbog mogućih otkaza i zastoja u
osnovnoj proizvodnji,
• Potpuna kontrola proizvodnje rezervnih dijelova u svakom momentu,
• Održavanje nedovršene proizvodnje u razumnim granicama,
• Obezbjeđenje pune zaposlenosti radnika i mašina kako u sopstvenim
radionicama tako i na poslovima za potrebe održavanja tehničkog sistema.

Važno je još reći da se uvoz opreme i rezervnih dijelova od eksternih dobavljača znatno
smanjuje i da se sam proces uvoza obavlja organizovanije. Što znači da je sazrela
neophodnost oslanjanja na domaće resure, čime se omogućuje supstitucija najvažnijih
potreba (sirovina, repromaterijala, opreme, rezervnih dijelova...), a time razvoj domaće
industrijske proizvodnje i eksploatacije postojećih prirodnih, tehničkih i naučnih potencijala.

25
Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

9. Zaključna razmatranja

Proizvodnja električne energije u elektroenergetskom sistemu jedne države je veoma

važan ekonomsko – socijalni faktor njenog razvoja, te je stepen efikasnosti u proizvodnji
energije u velikoj mjeri mjerilo razvijenosti društva u kome sistem djeluje. Svaki proizvodni
sistem, pa i onaj koji proizvodi električnu energiju, kao preduslov svog dugoročnog
nesmetanog rada, u svojoj poslovnoj strukturi ima funkciju održavanja. Održavanje kao
inegralni dio jednog proizvodnog preduzeća se stara o svim tehničkim sistemima, o njihovom
trenutnom i budućem stanju, te za glavni cilj ima održavanje sistema u stanju rada. Funkcija
održavanja postiže svoj cilj kompleksnom organizacionom strukturom, planiranjem budućih
aktivnosti do najsitnijih detalja, optimizacijom rada, povećanjem preventivnih mjera, a
smanjenjem korektivnih mjera i dr.
Termoelektrane, koje najčešće kraj sebe imaju i velika nalazišta uglja te pripadne rudnike,
su osnovni proizvođači električne energije u Republici Srpskoj. U RS imamo tri velika sistema
rudnika i termoelektrana i sve one, uz više ili manje odstupanja, posluju na isti način. Zavisno
preduzeće u svom sastavu ima dvije radne jedinice, rudnik i termoelektranu. Tehnički sistem,
za koji razrađujemo organizaciju održavanja u ovom radu, sistem trakastih transportera, ima
krucijalnu ulogu u transportu uglja, kako u samom rudniku, tako i od rudnika do
termoelektrane. On je glavni sistem transporta uglja u sistemu rudnik – termoelektrana, te
predstavlja glavnu arteriju za transport pogonskog goriva do termoelektrane, te njegovim
dugoročnijim zastojem, termoelektrana može da pretrpi velike gubitke zbog nedostatka
pogonskog goriva.
Zbog svega gore navedenog, u sistemima rudnik – termoelektrana se velika pažnja
posvećuje upravo sistemu trakastog transportera, kao glavno transportnog sistema u rudniku.
Organizaciona strukuta održavanja u jednom preduzeću za proizvodnju električne enegije sa
radnim jedinicama rudnik i termoelektrana ima i dvije posebne organizacione jedinice
održavanja, jednu u sklopu termoelektrane, a drugu u sklopu rudnika. Služba održavanje u
sklopu rudnika je ono održavanje koje je zaduženo za tehnički sistem trakastog transportera,
te njega u ovom radu razrađujemo. Služba održavanja u rudniku je podijeljena na sljedeće tri
organizacione jedinice: priprema, održavanje i tehnička dijagnostika, koja svaka ima
karakterističnu funkciju u samom procesu održavanja. Priprema je zadužena za planiranje i
pripremu svih aspekata važnih za samo operativno izvođenje održavanja. Održavanje je
zaduženo za organizaciju samog operativnog održavanja, a tehnička dijagnostika služi za
dobijanje jasne slike o stanju tehničkog sistema u toku vremena i u datim uslovima
eksploatacije.
Proces održavanja u 21. vijeku je prestao biti nužno zlo i teret za organizaciju i prerastao u
integralni dio svakog proizvodnog procesa koji omogućuje, ako se pravilno izvodi, organizaciji
da postigne svoj poslovni cilj sa što boljim postotkom uspjeha te zadovolji i korisnike i
stejkholdere preduzeća.

26
 Dajana Borković i Nemanja Paprica Seminarski rad iz Osnova teorije održavanja

10. Literatura

[1] „Transportni sistemi“ prof. dr Dragiša Tolmač, prof. dr Slavica Prvulović. Univerzitet u
Novom Sadu, Tehnički fakultet „Mihajlo Pupin“ Zrenjanin, 2012. god.
[2] “Mehanizacija pretovara I“ Milorad Vidović
[3] „Održavanje i pouzdanost tehničkig sistema“ dr. Ljubiša Papić, dr. Zdravko N.
Milovanović. Istraživački centar za upravljanje kvalitetom i pouzdanošću DQM Prijedor,
2007. god.
[4] „Organizovanje održavanja“ – skripta
[5] „Planiranje i upravljanje održavanjem“ - skripta

27

View publication stats