J.U. MJEŠOVITA SREDNJA ŠKOLA „HASAN KIKIĆ“ Školska godina: 2018/2019.

GRADAČAC
Srednja elektrotehnička škola
Tehničar elektroenergetike
Predmet: Elektromotorni pogoni

REFERAT

Tema: Prekidački reduktantni motor

Učenik: Profesor:
Mehić Muharem IV-4 Elvir Peštalić

Gradačac, maj, 2019

Opis motora i princip rada

Princip rada prekidačkog reluktantnog motora se zasniva na težnji elektromagnetnog

sistema da zauzme položaj u kome je akumulisana elektromagnetna energija minimalna.
Konstrukcija prekidačkog reluktantnog motora je vrlo jednostavna. Motor posjeduje isturene
polove na statoru i na rotoru. Na statoru su koncentrični namotaji postavljeni tako da
naspramnom paru polova odgovara jedan namotaj. Na rotoru nema namotaja. Na slici 1. je
prikazan poprečni presjek prekidačkog reluktantnog motora sa 6 polova na statoru i četiri
pola na rotoru.

Slika br. 1. Poprečni presjek prekidačkog reduktantnog motora 6/4.

Za razumijevanje načina rada prekidačkog reluktantnog motora bitno je uočiti zavisnost

induktivnosti jedne faze motora od međusobnog položaja rotora i statora. U opštem slučaju
ova zavisnost je vrlo složena i teško ju je analitički predstaviti. Međutim, uz pretpostavku da
se mogu zanemariti efekti zasićenja magnetskog materijala ova zavisnost se može
linearizovati. Za prekidački redukatantni motor tipa 6/4 sa jednakom širinom statorskih i
rotorskih polova idealizovan dijagram zavisnosti induktivnosti faze od međusobnog položaja
rotora i statora prikazan je na slici 2. Za nulti ugao je uzet ugao pri kome se statorski i
rotorski pol potpuno preklapaju. To je jedan od dvanaest međusobno ravnopravnih
ravnotežnih položaju mogućih kod motora ovog tipa. Generalno, za dozvoljene kombinacije
broja polova statora i rotora, važi da je broj ravnotežnih položaja jednak proizvodu broja
polova rotora i broja pari polova statora.
Slika br. 2. Zavisnost induktivnosti jedne faze motora od međusobnog položaja rotora i statora.
(jednaka širina statorskih i rotorskih polova)

Promjena smjera obrtanja

Za pravilno funkionisanje prekidačkog reduktantnog motora potrebno je pobuđivati fazne namotaje

odgovarajućim redoslijedom. Promjena smjera obrtanja vrši se prostom promjenom redoslijeda
uključivanja pojedinih faza. Podrazumijeva se da je elektromagnetni moment motora veći od
momenta opterećenja. Na slici 3. je prikazano nekoliko uzastopnih pozicija rotora prekidačkog
reduktantnog motora pri negativnom smjeru obrtanja, a na slici 4., pri pozitivnom smjeru obrtanja.
Prva pozicija prikazana na slici 3. dobijena je pobudom samo faza A motora. Za pomjeranje u sljedeću
poziciju potrebno je ukinuti pobudu fazi A, a pobuditi fazu B (zatamnjeni polovi). Kada je dostignuta
druga pozicija, poklopljeni polovi rotora i polovi faze B, ukidanjem pobude fazi B i pobuđivanjem faze
C prelazi se na treću poziciju. Treća pozicija prikazuje kako se, pobuđivanjem faze A i ukidanjem
pobude fazi C, prelazi na prvu poziciju. Na sličan način se mogu razmotriti i pozicije rotora prikazane
na slici 4.

Slika 3. Uzastopne pozicije rotora prekidačkog reduktantnog motora za pozitivan smjer obrtanja
Slika 3. Uzastopne pozicije rotora prekidačkog reduktantnog motora za negativan smjer obrtanja.

Režimi rada prekidačkog reduktantnog motora

U zavisnosti od generisanog elektromagnetnog momenta, koji zavisi od položaja strujnog

impulsa u odnosu na trenutnu poziciju rotora razlikujemo motorski i generatorski režim rada.
Ako je strujni impuls pozicioniran u okviru zone gdje je promjena induktivnosti pozitivna tada
motor radi u motorskom režimu, a ako je strujni impuls pozicioniran u zoni sa negativnom
promjenom induktivnosti tada motor radi u generatorskom režimu. Pri realizaciji
elektromotornih pogona sa prekidačkim reduktantnim motorom, zbog induktivnog karaktera
faznih namotaja, nije moguće ovako brzo uspostavljanje i ukidanje fazne struje, tako da
postoje zone unutar kojih je prisutan motorski režim rada i zone tokom kojih je prisutan
generatorski režim rada.

Prednosti i mane pogona sa prekidačkim reluktantnim motorom

Prednosti pogona sa prekidačkim reluktantnim motorom su:

• Motor je jednostavne i robustne konstrukcije. Mehanička konstrukcija rotra i statora je vrlo
jednostavna.
• Za izradu prekidačkog reduktantnog motora ne koriste se stalni magneti, što snižava cijenu motora i
povećava pouzdanost.
• Na rotoru nema namotaja. Time su redukovani gubici na rotoru, što je jako značajno jer nema
efikasnog načina za odvođenje toplote sa rotora. Takođe je eliminisana i opasnost od razlijetanja
rotorskog namotaja usljed dejstva centrifugalnih sila pri velikim brzinama obrtanja.
• Zahvaljujući jednostavnoj konstrukciji sopstveni moment inercije rotora je manji tako da su
dinamička svojstva poboljšana u odnosu na druge tipove motora.
• Otpornost na ispad jedne ili više faza motora.
• Visoka efikasnost motora, čak veća od efikasnosti asinhronog motora.
• Za rad motora nisu potrebne četkice, što vodi povećanju pouzdanosti.
• Postoje topologije kod kojih je eliminisana mogućnost kratkog spoja na jednosmjernom međukolu.
• Temperaturne varijacije parametara motora su male u poređenju sa motorima sa permanentnim
magnetima.
• Međusobni uticaj faza je mali, tako da je moment svake od faza moguće nezavisno kontrolisati.

Mane pogona sa prekidačkim reluktantnim motorom su:

• Neophodan detektor pozicije rotora.
• Ne mogu funkcionisati bez energetskog pretvarača.
• Usljed isturenih polova na rotoru i statoru, nivo buke može biti značajan.
• Većina energetskih pretvarača zahtjeva je složena za povezivanje.
• Startovanje motora je po specifičnoj proceduri.
• Postojeće topologije energetskog pretvarača uopšte ne koriste, ili ne koriste na efikasan način
elektronske module koji se koriste za pogon sinhronog i asinhronog motora.
• Veliki broj kontrolnih parametara(napon, struja, ugao uključenja i ugao isključenja).
• Upravljački algoritmi se bitno mijenjaju sa svakom izmjenom geometrijskih ili magnetskih osobina
motora.
• Jedna od bitnih mana pogona sa prekidačkim reduktantnim motorom je nedostatak kadrova koji
dobro poznaju problematiku vezanu za ovaj tip motora.