Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

TƏDRİSDƏ MoTİvASİYA vƏ İKT-DƏN

İSTİFADƏNİN ƏHƏMİYYƏTİ
Gözəl Mustafayeva,
Heydər Əliyev adına liseyin müəllimi

Məqalədə coğrafiya fənninin tədrisində motivasiya-problemli vəziyyət yaradaraq

öyrənmənin və bu zaman İKT resurslarından istifadə etməyin müəllim və şagird üçün
əhəmiyyəti vurğulanmışdır.

Açar sözlər: motivasiya, informasiya texnologiyaları, internet, coğrafiya, nümayiş

üsulu, kompüter, vizual görüntülər.
Ключевые слова: мотивация, информационные технологии, интернет, гео-
графия, демонстрирующие метод, компьютер, визуальные съемки.
Key words: motivation, information technology, internet, geography, demonstrating
a method, computer, visual shooting.
Motivasiya fəal dərsin ən mürəkkəb
və mühüm mərhələsidir. Çünki dərsin gedişi,
ilk növbədə, motivasiyanın necə keçiril-
məsindən asılıdır. Motivasiyanın yaradılma-
sının müxtəlif yolları vardır. “Motivasiya”
latın sözü olub “sövqetmə”, “oyatmaq”
mənası verir. Motivasiya insan münasi-
bətlərinə istiqamət verən ən önəmli
amillərdən sayılır. Motivasiya yaradılaraq
şagird düşünməyə məcbur edilməli, o,
fəaliyyətinə həvəsləndirilməli, müəllim
sualları yönəldici səmtə istiqamətlən-
dirilməli, şagird təfəkkürünün inkişaf
etdirilməsinə şərait yaradılmalıdır. Suallar,
əsasən, təfəkkür prosesini aktuallaşdıran
şəkildə qurulmalıdır. Belə suallar müxtəlif
zamanlarda müxtəlif xarakterdə ola bilər.
XXI əsrdə həyatımızın bütün sahə-
lərində yaşanan sürətli inkişaf dünyanı qlo-
bal bir məkan halına gətirmişdir. Bu da insan
və məkan əlaqələrini araşdıran coğrafiyanın
tədrisinin əhəmiyyətini artırmışdır.
Coğrafiya insanlıq tarixi qədər
qədim olan bir elmdir. Yerin müxtəlif
ərazilərinin təbii şəraiti və təsərrüfatı haq-
qında insanların konkret biliklərə olan prak-
tik tələbatı hələ uzaq keçmişdə coğrafiyanın
meydana gəlməsinə səbəb olmuşdur. Hər bir
xalq öz ölkəsi, həmçinin başqa ölkələr haq-
qında ən zəruri faktiki biliklərə yiyələnməyə
can atırdı. Müasir dövrdə coğrafiya təkcə
şəhər, göl, çay adlarının əzbərlənməsi üçün
deyil, düzgün üsul və vasitələrlə öyrənilərək,
proqnozvermə, dəyərləndirmə, müqayisə-
etmə, səbəb-nəticə əlaqələrini qurma kimi
vacib bacarıqlar formalaşdıran bir elmə
çevrilməkdədir.
Bu səbəbdən öyrənmə prosesində
şagirdin dərsə qarşı olan motivasiyası
hədəflərə çatılması baxımından əhəmiyyətli
bir faktordur. Motivasiya istəkləri, arzuları,
tələbləri, impulsları və maraqları əhatə edən
ümumi bir anlayışdır. Motivasiya termini
mənşəcə latın sözü olub, hərəkət mənasına
gələn “avtor” sözündən götürülmüşdür.
Motivasiya - bir işi bacarmaq üçün lazımlı
olan istəyi o işi edəcək kəslərdə yaratmaq və
şiddətləndirmək deməkdir. Motivasiyanı
meydana gətirən üç faktor var: tədrisi
nəzərdə tutulan mövzunu başlamaq,
istiqamətləndirmək və inkişaf etdirmək.
Motivasiya fərdi bir hadisədir. Birini
motivasiya edən hər hansı bir vəziyyət və ya
hadisə başqasını motivasiya etməyə bilər.
Şagirdin məktəbdəki müvəffəqiyyəti təhsil
sisteminin keyfiyyətinin göstəricisi olaraq

108

olduqca əhəmiyyətlidir. Şagirdlərin coğrafi-
ya dərslərindəki müvəffəqiyyətlərinə təsir
edən faktorlardan biri də dərsdə qurulmuş
məqsədəuyğun motivasiyadır. Bu səbəbdən
coğrafiya dərsində şagirdlərin öyrənmə
prosesində motivasiya səviyyələrinin nəzərə
alınması olduqca faydalıdır.
Motivasiya şagirdlərin gündəlik
həyatdan götürülmüş gerçək, ya da gerçəyə
yaxın problemləri qruplar halında əməkdaş-
lıq içində həll etməyə çalışdıqları bir
öyrənmə yanaşmasıdır. Bu yanaşmanın bir
çox faydaları olmasına baxmayaraq, bunla-
rın içərisində ən əhəmiyyətlisi şagirdlərə
öyrənməyi öyrətməkdir. Bu yanaşmada
şagirdlər əldə etdikləri məlumatları istifadə
edərək problemləri həll etməyə çalışdıqları
üçün problem ilə əlaqədar mövcud məlu-
matları araşdırma və bunları şərh bacarığını
da qazandırır.
Şagirdlər özləri üçün müəyyən bir
məna daşıyan problemləri həll etmək üçün
yaradılmış motivasiyaya maraq göstərirlər.
Onlar bu problemi həll etməkdən ötrü
məlumatları axtarır, tapır, onlar arasında
əlaqələr qurmağa çalışırlar.
İllərlə coğrafiya fənni izahat və sual-
cavab üsulları ilə tədris edildiyindən şagir-
din dərsə qarşı marağının zəifləməsinə səbəb
olmuşdur. Dərsləri beynəlxalq təcrübə əsas
götürülməklə modernləşdirmənin tələbləri
səviyyəsində təşkil etməklə kompüterdən
istifadənin imkanları daha genişdir.
Coğrafiyanın tədrisində nümayiş
üsulunun əhəmiyyəti danılmazdır. Bu üsulla
müxtəlif fakt və hadisələri göstərərək izah
etmək və açıqlamaq çox effektli nəticələr
verir. Bu fənnə aid mövzular, ümumiyyətlə,
vizual olduğu üçün nümayiş üsulu coğrafi-
yada tez-tez müraciət edilən üsullardandır.
Nümayiş üsulu şagirdləri əzbərçilikdən
uzaqlaşdırmaqda, mənimsəmənin və yadda-
saxlamanın təmin edilməsində ən təsirli
vasitələrdən biridir.
“Azərbaycan məktəbi” 2016/6
Coğrafiyanın tədrisində internet,
kompüter və coğrafi məlumat sistemləri
kimi müxtəlif texnologiyaların istifadəsi
indiki dövrdə daha aktualdır. Bu da onunla
əlaqədardır ki, şagirdlər tələb olunan bilik və
bacarıqlara yiyələnmək, müəllimlər isə
təhsil proqramlarında verilmiş standartları
reallaşdırmaq üçün kompüter və internetdən
istifadə edirlər. Standarta və məqsədə uyğun
olaraq seçilmiş elektron materiallar,
öyrədilən mövzunu canlı hala gətirir, dərsi
zənginləşdirir, şagirdlərin maraq sahələrini
genişləndirir və öyrənmə motivasiyasını
yüksəldir. Kompüter, müxtəlif təhsil proq-
ramları, internet kimi texnologiyaların,
xüsusilə Google earth, Google Map və CBS
kimi məkan öyrənmə proqramlarının coğra-
fiyanın tədrisinə xüsusi faydası onunla izah
olunur ki, bu kimi texnologiyalar şagirdlərin
xəritə oxuma və tərtib etmə bacarıqlarını
inkişaf etdirir.
Müəllim coğrafiyanın tədrisi zamanı
İKT-dən istifadə etməklə şagirdlərdə zehni
inkişafa kömək edir.
Rəyçi: dos. H.Cəfərov
Г.Мустафаева
Мотивация в обучении и польза от
применения ИКТ
Резюме
В статье говорится о важности
учебной мотивации в преподавании гео-
графии создавая проблемную ситуацию,
и используя ресурсы ИКТ.
G.Mustafayeva
The importance of motivation and
İCT in education
Summary
The article said about the importance
of geography teaching and learning motiva-
tion, creating a problematic situation and use
İCT resources for teachers and students
value.
109