Πλαίσιο ελεύθερου θέματος ΠΕ04

ΑΞΟΝΕΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΑΝΟΙΚΤΟ

ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΚΛΑΔΟΥ ΠΕ04
1. Τίτλος
Γράψτε ένα τίτλο για το σενάριο σας
Πειραματική διερεύνηση του νόμου της θερμιδομετρίας στο εικονικό εργαστήριο
ΣΕΠ.
2. Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές
Σε περίπτωση κατά την οποία προτείνετε διαθεματικό σενάριο,
αναφέρετε ποια γνωστικά αντικείμενα ή γνωστικές περιοχές
εμπλέκονται στο σενάριο.
Φυσική : θερμότητα. Στη φυσική της Β τάξης γυμνασίου προτείνεται από το
αναλυτικό πρόγραμμα η διδασκαλία της ενότητας : Πως μετράμε τη
θερμότητα – Νόμος της θερμιδομετρίας – ειδική θερμότητα στερεών – υγρών.
3. Γνώσεις και αντιλήψεις των μαθητών
Αναφέρετε προηγούμενες γνώσεις που πρέπει να έχουν διδαχθεί οι
μαθητές καθώς και πιθανές αντιλήψεις για τα υπό μελέτη φαινόμενα και
έννοιες

Οι μαθητές θα πρέπει να έχουν διδαχθεί και να γνωρίζουν τις έννοιες

της θερμότητας και της θερμοκρασίας καθώς και τις διαδικασίες μέτρησης
της θερμοκρασίας ενός σώματος με τη χρήση θερμομέτρου. Επίσης θα
πρέπει να είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της θερμικής ισορροπίας και να
γνωρίζουν ότι η θερμότητα είναι μια μορφή ενέργειας που μεταφέρεται από
ένα σώμα υψηλότερης θερμοκρασίας σε ένα χαμηλότερης.
Από έρευνες που έχουν γίνει γνωρίζουμε ότι οι μαθητές δυσκολεύονται
να διακρίνουν μεταξύ τους τα μεγέθη θερμότητα και θερμοκρασία. Δεν
έχουν αντιληφθεί την διαφορά τους που έγκειται στην εκτατικότητα του
μεγέθους θερμότητα από την εντατικότητα του μεγέθους θερμοκρασία.
Έτσι αρκετοί μαθητές πιστεύουν ότι η θερμοκρασία ενός σώματος
εξαρτάται από τις διαστάσεις του και το γεωμετρικό του σχήμα. Επίσης
αντιλαμβάνονται τη θερμοκρασία σαν κάποια ιδιότητα της ύλης και
αποδίδουν σε κάποια συστατικά την ιδιότητα του θερμού και του ψυχρού.
Επίσης δεν αναγνωρίζουν το φαινόμενο της θερμικής ισορροπίας , δηλαδή
ότι κάποια σώματα που βρίσκονται σε επαφή θα αποκτήσουν τελικά την
ίδια θερμοκρασία .
4. Στόχοι
Διατυπώστε τους στόχους του σεναρίου σας. Οι στόχοι μπορεί να είναι
γνωστικοί, όπως κατανόηση εννοιών, μπορεί να αναφέρονται σε
δεξιότητες, όπως στοιχεία πειραματικής διαδικασίας με ή χωρίς ΤΠΕ,
σε στάσεις κλπ
γνωστικοί στόχοι
Να κατανοήσουν την εξάρτηση της ποσότητας θερμότητας που μεταφέρεται
κατά τη διάρκεια μιας θερμικής αλληλεπίδρασης , από περισσότερες της
μιας παραμέτρου.
Να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο επιδρά η κάθε παράμετρος στην
εξέλιξη του φαινομένου.
Να εξοικειωθούν με την επιστημονική διαδικασία : πρόβλεψη –
πειραματικός έλεγχος – εξήγηση ,συμπεράσματα.
στόχοι που αναφέρονται σε ανάπτυξη δεξιοτήτων
Από τεχνολογική άποψη να εξοικειωθούν με τη χρήση αντικειμένων στο
εικονικό εργαστήριο .
Να καταλάβουν τη χρησιμότητα της εφαρμογής των ΤΠΕ στη διαδικασία
διερεύνησης φυσικών φαινομένων.
παιδαγωγικοί στόχοι
Να αναπτύξουν πνεύμα συνεργασίας με τα μέλη της ομάδας τους και με το
σώμα της τάξης συνολικά.
Να αναπτύξουν χαρακτηριστικά αυτενέργειας και βούλησης .
Να μάθουν να ανταλλάσσουν απόψεις με τους συμμαθητές τους και να
καταλήγουν ομαδικά σε συμπεράσματα μέσα από το πνεύμα που διέπει ο
διάλογος και η αποδοχή των απόψεων των άλλων.

5. Λογισμικό – συνδυασμός λογισμικών

Αναφέρετε ποιο ή ποια λογισμικά θα χρησιμοποιήσετε κατά τη
διεξαγωγή του σεναρίου σας. Αιτιολογήστε την επιλογή σας.
Ως λογισμικό εννοούμε κάθε περιβάλλον ΤΠΕ που μπορεί να
αξιοποιηθεί στη διδασκαλία, όπως λογισμικό γενικής χρήσης (π.χ.
προγράμματα επεξεργασίας κειμένου, λογιστικών φύλλων),
εκπαιδευτικό λογισμικό στην περιοχή των Φυσικών Επιστημών
(π.χ.προσομοιώσεις), το διαδίκτυο κλπ.
Το εικονικό εργαστήριο Θερμότητας ΣΕΠ (Ψύλλος κ.α. 2000) δίνει τη
δυνατότητα να διεξαχθούν πειράματα στα οποία η παρεχόμενη θερμότητα δίνεται
από δύο εστίες θερμανσης υψηλής ή χαμηλής ροής και η θερμότητα που
παρέχεται στο υπο θέρμανση σώμα αναπαριστάται γραφικά συναρτήσει του
χρόνου. Έτσι μπορούμε ανα πάσα χρονική στιγμή να μετράμε τη θερμότητα που
προσφέρθηκε στο σώμα από το διάγραμμα ή επίσης να την υπολογίζουμε
πολλαπλασιάζοντας το ρυθμό παροχής θερμότητας με τη χρονική διάρκεια
παροχής της.
 Δίνεται η δυνατότητα να εισάγουμε διάφορα υγρά και στερεά σώματα , να τα
θερμομετρούμε και η εξέλιξη της θερμοκρασίας τους συναρτήσει του χρόνου
παρέχεται επίσης γραφικά. Έτσι η σχέση μεταξύ του ποσού θερμότητας και της
μεταβολής της θερμοκρασίας που προκαλείται γίνεται μετρήσιμη και αντιληπτή.
Το ίδιο ισχύει και για τη παράμετρο της μάζας του υλικού που χρησιμοποιούμε
όπως και του είδους του υλικού μια και έχουμε τη δυνατότητα να εισάγουμε
διάφορετικά υλικά και να πειραματιστούμε με αυτά.
Το εικονικό εργαστήριο ΣΕΠ είναι ένα λογισμικό ανοιχτού τύπου το οποίο δίνει
τη δυνατότητα στο μαθητή να αναπτύξει πρωτοβουλίες και να δοκιμάσει
διάφορες καταστάσεις. Η παρουσίαση των μεγεθών θερμότητας και
θερμοκρασίας σε διαγράμματα συναρτήσει του χρόνου είναι ένα πλεονέκτημα
του ΣΕΠ το οποίο δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να έχει και μια πιο
μαθηματική αναπαράσταση της εξέλιξης των φαινομαίνων θέρμανσης , ψύξης
ώστε να αξιοποιήσει και τις μαθηματικές του δεξιότητες.

6. Διάρκεια
Σημειώστε πόσες διδακτικές ώρες (περίπου) απαιτούνται για την
υλοποίηση του σεναρίου σας. Αν ο χρόνος δίνεται με την εκφώνηση,
τότε μπορείτε να τον προσαρμόσετε στις ανάγκες της δικής σας
εκδοχής. Μπορείτε βέβαια να μην κάνετε καμία τροποποίηση.
Η διάρκεια υλοποίησηςς του διδακτικού αυτού σεναρίου είναι περίπου 2-3
διδακτικές ώρες.

7. Οργάνωση τάξης & απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή

Αναφέρετε την υλικοτεχνική υποδομή που κρίνετε απαραίτητη για την
υλοποίηση του σεναρίου. Θα μπορούσε να είναι το σχολικό
εργαστήριο, ή 2-3 υπολογιστές στην τάξη ή ένας υπολογιστής με
βιντεοπροβολέα κ.λπ.
Εξηγήστε πως θα οργανώσετε την τάξη σας (π.χ. οργάνωση σε ομάδες,
κάθε παιδί σε ένα υπολογιστή, χρήση ενός μόνου υπολογιστή στην τάξη
κλπ.).

1
Πλαίσιο ελεύθερου θέματος ΠΕ04

Το σενάριο αυτό μπορεί να υλοποιηθεί είτε στο εργαστήριο πληροφορικής με

σχηματισμό ομάδων 2-3 μαθητών σε κάθε υπολογιστή , είτε στο εργαστήριο φυσικών
επιστημών με χρήση ενός υπολογιστή και βιντεοπροβολέα όπου πάλι σχηματίζουμε
ομάδες 3-4 μαθητών μια και ο σκοπός μας είναι να αναπτύξουμε την συνεργατική
μάθηση και να αφήσουμε τους μαθητές μας να αλληλεπιδράσουν μεταξύ τους.
Βέβαια στη περίπτωση η/Υ – βιντεοπροβολέα η αυτενέργεια των μαθητών
περιορίζεται σημαντικά αλλά η επιλογή ανήκει στο διδάσκοντα ανάλογα με το υλικό
που διαθέτει , το χρόνο που μπορεί να αφιερώσει και άλλους παράγοντες.
8. Περιγραφή και αιτιολόγηση του σεναρίου
Περιγράψτε τις προτεινόμενες δραστηριότητες των μαθητών οι
οποίες συν-αποτελούν το σενάριο, τις διδακτικές μεθόδους που
προτείνετε, τις ενέργειες του εκπαιδευτικού, τη συναρμογή τους με
τις ενέργειες των μαθητών και τους διδακτικούς στόχους.
Τεκμηριώστε την προστιθέμενη παιδαγωγική αξία από την χρήση των
ΤΠΕ

Πρώτα από όλα πρέπει να εξηγηθεί στους μαθητές ο σκοπός της άσκησης , δηλαδή η
διερεύνηση της σχέσης της θερμότητας με τις παραμέτρους μεταβολή θερμοκρασίας
– μάζα σώματος και είδος υλικού σώματος.
Επίσης πρέπει να δοθεί λίγος χρόνος για να εξοικειωθούν οι μαθητές με το
περιβάλλον του εικονικού εργαστηρίου θερμότητας ΣΕΠ και με την λειτουργία των
βασικών του εργαλείων με μια σύντομη επίδειξη από τον εκπαιδευτικό .
Τα φύλλα εργασίας είναι τρία και ακολουθούν το πρότυπο : Πρόβλεψη –
πειραματικός έλεγχος – συμπέρασμα .
Προτρέπουν το μαθητή να σχεδιάσει μια πειραματική διαδικασία για να ελέγξει τη
πρόβλεψή του αλλά τον καθοδηγούν και στην εκτέλεση της.
Αξιοποιούν τις δυνατότητες που μας παρέχουν οι νέες τεχνολογίες με τη χρήση του
εικονικού εργαστηρίου ΣΕΠ και των ωφελημάτων που προκύπτουν από τη χρήση
τους (πολλαπλή αναπαράσταση φαινομένων , επανάληψη του φαινομένου χωρίς
ιδιαίτερο χρονικό κόστος κλπ..)
Το πρώτο φύλλο εργασίας
Καλεί του μαθητές να προβλέψουν τη σχέση παροχής θερμότητας και μεταβολής της
θερμοκρασίας μιας ποσότητας νερού.
9. Φύλλα εργασίας
Γράψτε συνοπτικά τα κύρια σημεία φύλλου εργασίας για τους μαθητές
το οποίο να καλύπτει μέρος του σεναρίου και να περιέχει 2- 3
δραστηριότητες.
1.1 Πρόβλεψη
Αν θερμάνουμε με ένα γκαζάκι (σταθερής παροχής θερμότητας)μια ποσότητα
νερού , για διαφορετικά χρονικά διαστήματα (t ,2t ,3t) προφέροντάς του με , τι
πιστεύετε ότι θα έχουμε σαν αποτέλεσμα :
α. Η μεταβολή της θερμοκρασίας θα είναι ανάλογη του χρόνου ;
β. θα είναι αντιστρόφως ανάλογη;
γ. Η θερμοκρασία θα διατηρείται σταθερή ;
 δ. τίποτα από τα προηγούμενα.
1.2 Σχεδιασμός πειράματος
Περιγράψτε ένα πείραμα που θα μας οδηγήσει στον έλεγχο της υπόθεσης που
κάνατε :

1.3 Πειραματικός έλεγχος

Στο εικονικό εργαστήριο θερμότητας του ΣΕΠ επιλέξτε τα εργαλεία :
θερμόμετρο – δοχείο των 250ml- και λύχνος bunsen σε χαμηλή παροχή
θερμότητας (Παροχή = 180J/s)
Γεμίστε το δοχείο με νερό έως τα 100 ml αρχικής θερμοκρασίας 100 C ,
τοποθετήστε μέσα στο δοχείο το θερμόμετρο , και τοποθετήστε το δοχείο με το
νερό και το θερμόμετρο πάνω στην εστία παροχής θερμότητας.
Εκκινήστε το πείραμα και σταματάτε το ανά 10 C σημειώνοντας στον παρακάτω
πίνακα τις μετρήσεις χρόνου και παρεχόμενης θερμότητας. Μην ξεχνάτε ότι Q =
(180 J/s) x t
t (s) θ Δθ Q = Παροχή x t
0 10 0
20 10
30 20
40 30
50 40
60 50

Κατασκευάστε ένα διάγραμμα Q – Δθ και σημειώστε τα σημεία του πίνακα και

σχεδιάστε το διάγραμμα .
1.4 Συμπεράσματα
Από το προηγούμενο διάγραμμα και θυμούμενοι από τα μαθηματικά ότι ποσά
ανάλογα παριστάνονται με μια ευθεία διατυπώστε το συμπέρασμα που βγαίνει .:
……………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………..
1.5 Αξιολόγηση
Ελέγξτε την πρόβλεψη που είχατε κάνει . Είχατε προβλέψει ορθά :
Ναι ….. όχι …..

10. Πρόσθετες πληροφορίες

Σημειώστε πρόσθετες πληροφορίες που θεωρείτε αναγκαίες για την αξιολόγηση του
σεναρίου σας. Για παράδειγμα, προσαρμογές, επεκτάσεις ή άλλες αλλαγές στο
περιεχόμενο ή στις διαδικασίες που θεωρήσατε αναγκαίες με σύντομη αιτιολόγηση.
 ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ

Αναπτύξτε, με βάση τους παραπάνω άξονες, ένα σενάριο για το αντικείμενο

«Μέτρηση θερμότητας - μελέτη του νόμου της θερμιδομετρίας» στη
Φυσική της Β’ Γυμνασίου.