Professional Documents
Culture Documents
Deprem Etkisi Altında Çelik Yapılar - Erkan Özer
Deprem Etkisi Altında Çelik Yapılar - Erkan Özer
1
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
KAPSAM
1. Giriş
2. Depreme
p dayanıklı
y bina tasarımında modern y
yaklaşımlar
ş
6. Sonuçlar
2
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
GİRİŞ
İ İ
• Deprem bölgelerindeki bina taşıyıcı sistemlerinin yeterli
d
dayanım, rijitlik
ijitlik ve süneklik
ü klik koşullarını
k ll sağlayacak
ğl k şekilde
kild
tasarımını öngören başlıca ulusal ve uluslararası yönetmelikler :
DBYBHY 2007
2007, ASCE 7
7-10,
10 AISC 341
341-10,
10 EC8
EC8-2003
2003 vb.
b
• Gerçekleştirilen kuramsal ve deneysel araştırmaların
sonuçlarına ve pratik gereksinimlere bağlı olarak bu
yönetmeliklerin belirli aralıklarla güncellenmesi gündeme
gelmektedir.
• ASCE 7-16, AISC 341-16, EC8 (New Generation)
• Türkiye
Tü ki BiBina D
Deprem Yö
Yönetmeliği
liği (2018)
3
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Bu seminerde,
a)) D
Depreme d
dayanıklı
kl çelik
lik bina
bi tasarımında
t d uygulanan
l
modern yaklaşımlar özetlenecek
4
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
5
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
Dayanıma Göre
Tasarım
Kapasite Tasarımı
İlkeleri
6
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Dayanım kriteri
şy
Taşıyıcı sistemin elemanları ile birleşim
ş ve ek detayları,
y ,
güvenli taşıma kapasiteleri dış yükler ve deprem yükü
azaltma katsayısı ile azaltılmış deprem etkilerinden oluşan
toplam iç kuvvetlere eşit veya daha büyük olacak şekilde
boyutlandırılır.
• Rijitlik kriteri
Eşit yerdeğiştirme kuralı uyarınca, deprem yükü azaltma
katsayısı ile bölünmemiş elastik deprem yüklerinden
oluşan yatay yerdeğiştirmeler ve göreli kat ötelemelerinin
kendilerine ait sınır değerleri aşmaması sağlanır.
7
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
8
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
9
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
10
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Performans düzeyleri
• Kesintisiz kullanım (KK) performans düzeyi
• Sınırlı hasar (SH) performans düzeyi
• Kontrollü hasar (KH) (can güvenliği) performans düzeyi
• Göçmenin önlenmesi (GÖ) performans düzeyi
11
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
12
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
13
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
14
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
15
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
16
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
b) Tasarımda,
T d Dayanım
D Esaslı
E l GKT ve YDKT Yaklaşımlarının
Y kl l
Kullanılması
• Gelişmiş ülkelerde,
ülkelerde yapısal tasarım alanında meydana
gelen gelişmelere paralel olarak, tasarım yönetmelikleri
belirli aralıklarla yenilenmektedir.
• Buna karşılık, TS 648 (1980) çelik yapılar standardında uzun
yıllar herhangi bir revizyon ve iyileştirme yapılmamıştır.
• Büyük bir bölümü deprem riski altında bulunan ülkemizde,
2007 Türk Deprem Yönetmeliği’nde yer alan tasarım kuralları
ile çelik binaların tasarımı kuramsal alandaki gelişmeleri
ile,
izleyecek ve uygulamadaki gereksinimleri kısmen karşılayacak
düzeye getirilmeye çalışılmıştır.
17
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
18
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
Rn /Ω ≥ Ra
Rn : karakteristik dayanım
Ω : güvenlik katsayısı
Rn/ Ω : g
güvenli dayanım
y
Ra : deprem etkili GKT yük birleşimi ile belirlenen gerekli dayanım
19
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
ΦRn ≥ Ru
Rn : karakteristik dayanım
φ : dayanım katsayısı
φ Rn : tasarım dayanımı
Ru : deprem etkili YDKT yük birleşimi ile belirlenen gerekli dayanım
20
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• D
Dayanıma Gö
Göre Tasarım
T Yöntemlerinin
Yö t l i i Uygulama
U l Esasları
E l
• Bu tasarım yöntemlerinde, çelik yapı elemanlarının ve birleşimlerin
d
dayanımlarının
l hesabında
h b d sünek
ü k olan
l akma
k sınır d
durumu ve sünek
ü k
olmayan kırılma sınır durumu uygun dayanım katsayıları ile
gözönüne alınabilmektedir.
g
21
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
c) Malzeme Koşulları
• Bu yönetmelik
B ö t lik k kapsamında,
d ÇÇelik
lik Y
Yapılar
l YöYönetmeliğinde
t liği d
tanımlanan tüm yapısal çelikler (S235, S275, S355, S460)
kullanılabilir. Ancak, doğrusal
ğ olmayan
y davranış şg
göstermesi
beklenen elemanlarda kullanılacak yapısal çeliğin karakteristik
akma gerilmesi 355 N/mm2 değerini aşmamalıdır.
● Başlıklarının kalınlığı en az 40 mm olan hadde profillerinde,
kalınlığı en az 50 mm olan levhalar ve bu levhalar ile imal edilen
yapma profillerde
profillerde, minimum Charpy
Charpy-V-Notch
V Notch (CVN) dayanımı
(Çentik Tokluğu) değeri en az 21° C’de 27 Nm (27 J) olacaktır.
22
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
23
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
24
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
25
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
e) Enkesit Koşulları
26
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
27
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
28
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
29
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
30
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
31
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
● K l
Kolon gövdesi
ö d i ve başlıklarının
b l kl t
tam penetrasyonlu
t l küt kaynak
k k
ile birleştirildiği eklerin, kolon enkesit yüksekliğinden az
olmamak koşulu ile
ile, kiriş başlıklarının kolona birleşim
düzlemlerine daha yakın bölgelerde teşkil edilmesine izin
verilebilir.
32
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
33
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
34
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
35
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
36
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
Di
Diyagonal
l çapraz X çapraz T V çapraz
Ters V çapraz K çapraz
37
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
38
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
39
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
40
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
41
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
42
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
● Bağ kirişleri geniş başlıklı hadde I profili veya yapma I enkesitli olacak,
gövde düzlemi içinde takviye levhaları bulunmayacaktır.
● Bağ kirişleri yanal doğrultuda desteklenecektir
desteklenecektir.
● Çapraz elemanların bağ kirişine yük aktardığı uçlarında rijitlik levhaları
düzenlenecektir.
● Bağ kirişinin uçlarındaki rijitlik levhaları (4.8.5.1)
43
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Merkezi ççaprazlı
p çelik ç
ç çerçevelerin
ç elemanlarının ç
çekme ve
basınç kuvvetleri altında simetrik olmayan çevrimsel
davranışları ve basınç kuvvetleri altında burkulma nedeniyle
güç tükenmesine ulaşmaları burkulması önlenmiş çaprazlı çelik
çerçeve tipinin geliştirilmesine neden olmuştur.
• Burkulması
B k l ö l
önlenmişi çaprazlı
l çelik
lik çerçeveler,
l çekme
k ve
basınç kuvvetleri altında simetrik ve sünek davranış
sergilemeleri, yapı sistemi için büyük bir yatay rijitlik
sağlamaları ve yüksek enerji sönümleme özellikleri ile
günümüzde tercih edilen etkin deprem kuvveti taşıyıcı
sistemler arasındadır.
44
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
geleneksel
l k l burkulması önlenmiş
ö
çapraz eleman çapraz eleman
manto
aderanssız
tabaka
çelik
çekirdek
burkulması önlenmiş
şççapraz
p eleman
geleneksel çapraz eleman
45
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Tasarım esasları
46
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
47
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
m)) Diyafram
Di f içi
i i dikme
dik ve b
başlık
l k elemanları
l l (Kat
(K t Döşemelerinde
Dö l i d
Yatay Kuvvetlerin Düşey Taşıyıcılara Aktarılması)
48
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
1 2 3 4 5
A
Y atay K uvvet
T aşıyıcı Ç erçeve y
D iyafram D iyafram
D ikm esi D ikm esi
x
B
Y atay K uvvet Y atay K uvvet
T aşıyıcı Ç erçeve D iyafram T aşıyıcı Ç erçeve
D ikm
ik esii
D iyafram
i f B aşlığı
lğ
49
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Diyafram başlıkları
başlıkları, döşeme düzlemindeki yatay kuvvetlerin
düşey taşıyıcı elemanlara aktarılması sırasında meydana gelen
eğilme etkilerini temsil eden, çekme ve basınç kuvvetleri çifti
gözönüne
ö ö ü alınarak
l k boyutlandırılır.
b tl d l
50
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
51
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
52
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
53
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
54
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
55
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• Günümüzde ve g
gelecekte çelik
ç y
yüksek binaların ve diğer
ğ
özel binaların giderek daha geniş bir uygulama alanına
p olacağı
sahip ğ gözönünde
g tutularak, depreme
p dayanıklı
y
çelik binaların yerdeğiştirme ve şekildeğiştirme esaslı
performansa göre tasarımı’nın da yönetmelik kapsamı
içinde yer alması öngörülmüştür.
56
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
● P f
Performansa göre
ö tasarım
t şu adımlardan
d l d oluşmaktadır.
l kt d
a) DD-2 Tasarım depremi için ön boyutlandırma
b) DD-3 veya DD-4 servis depremi ile DD-1 en büyük
deprem için eleman ve bina bazında değerlendirme
57
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• DD 2 T
DD-2 Tasarım depremi
d i için
i i ön
ö boyutlandırma
b tl d
• Çelik yapı sistemi, tasarım depremi altında, doğrusal-
elastik
l tik teoriye
t i göre
ö boyutlandırılır.
b tl d l
• İnşaat alanının depremselliğine ve binanın önem
derecesine bağlı olarak belirlenen deprem spektrumu ve
bina önem katsayısı kullanılır.
• Analizde mod birleştirme
ş yöntemi
y uygulanır
yg ve minimum
taban kesme kuvveti kuralı esas alınır.
• Boyutlandırma, çelik yapı tasarımının ilgili yönetmelik
kuralları doğrultusunda gerçekleştirilir.
• Tasarımda önceki pratik uygulamalardan edinilen
dene imlerden de yararlanılır.
deneyimlerden ararlan l r
58
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
59
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
• DD 4 Servis
DD-4 S i depremi
d i için
i i değerlendirme
d ğ l di
• DD-4 servis depremi altında çelik yapı sisteminin (KK) kesintisiz
kullanım koşullarını sağladığı kontrol edilir
edilir.
• Kesintisiz kullanım için, servis depremi altında hesaplanan iç
kuvvetlere ait etki(talep)/kapasite oranlarının
i) Sünek davranışa sahip iç kuvvetler için E/K ≤ 1.5
ii) Sünek davranışa sahip olmayan iç kuvvetler için E/K ≤ 0.7
koşullarını sağlaması gerekir.
• İç kuvvet kapasitelerinin hesabında, fyk karakteristik malzeme
dayanımları yerine ortalama (beklenen) malzeme dayanımları
(1.17 fyk) kullanılır.
• Bu koşulların sağlanmaması
ğ halinde ön boyutlandırma
y uygun
yg
şekilde tekrarlanır.
60
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
61
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
62
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
63
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
64
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
65
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
66
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
r) Bölüm:9 Ekleri
• Deprem etkisi altında çelik binaların tasarımı bölümünün ekleri
(3) alt bölümden meydana gelmektedir.
67
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
SONUÇLAR
• 2007 Türk Deprem Yönetmeliği’nin güncellenmesi çalışmaları
çerçevesinde,
i d ülkemizde
ülk i d giderek
id k daha
d h genişi bir
bi uygulama
l
alanına sahip olan
a) çelik yapı sistemlerinin ve çelik - betonarme kompozit
yapı elemanlarının depreme dayanıklı olarak tasarımını
b) çelik binaların şekildeğiştirme ve yerdeğiştirme esaslı
performansa göre boyutlandırılmasını
öngören araştırmaların sonuçlarının yönetmelik kapsamı içine
alınması öngörülmüştür.
• Bu sunumda, TBDY-2018 yönetmeliği içinde yer alan başlıca
k
konulara
l yer verilmiştir.
il i ti
68
İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI – İSTANBUL ŞUBESİ
TEŞEKKÜR
• Yenii Türk
Y Tü k D
Deprem Yö
Yönetmeliği
t liği hazırlanması
h l çalışmalarını
l l
başlatan ve destekleyen AFAD Afet ve Acil Durum
Yönetimi’ne
69