textbookSUPPORTIVE4 Thermeobook Fullver3

Mühendislikte Temel
Termodinamik
(Termo-akışkan sistemler ders kitapları serisi-1)
2
1
H2O
P1=300kpa
Qkay=60kj/kg
Doç. Dr. Bülent Yeşilata
Mayıs-2007, Şanlıurfa
Mühendislikte Temel
Termodinamik
(Termo-akışkan sistemler ders kitapları serisi-1)
2 1
H2O
P1=300kpa
Qkay=60kj/kg
Mayıs-2007, Şanlıurfa
Bu kitabın tüm sorumluluk ve hakları yazara ait
olup, kitabın yazarından izin almadan herhangi bir
şekilde çoğaltılması yasaktır (Mayıs 2007).
Yazar İletişim Bilgileri:
Doç. Dr. Bülent Yeşilata, Harran Üniversitesi

Makina Mühendisliği Bölümü, Osmanbey
Kampüsü, Şanlıurfa 63100.
Telefon ve Faks:
0.414.344 0020 x1094 (tel);
0. 414 344 0030 (faks)
e-mail:
(1) byesilata@yahoo.com
(2) byesilata@harran.edu.tr
Önsöz ve Teşekkür
Termodinamik dersi Makina Mühendisliği eğitiminde öğrencilerin en fazla zorlandığı

derslerden biri konumundadır. Uluslarası seviyede bu alanda yazılmış çok sayıda kitap olduğu
gibi, Türkçe literatürde de bu konuda yazılan kitapların sayısı her geçen gün artmaktadır.
Ancak; mevcut kitapların çok azı, temel konuların tümünde öğrenciye yeterli alt yapıyı
ürkütmeden kazandıracak niteliktedir. Bazı kitaplarda ise, ağırlık verilen konular lisans
öğrenimi müfredatında daha yüzeysel geçilen konulardır. Kısacası, tüm üniversitelerin
Makina Mühendisliği Bölümlerinde ortak izlenebilecek referans Termodinamik kitaplarının
sayısı sınırlıdır. Bu nedenle, birçok üniversitede bölüm öğretim üyelerinin kendi ders
notlarına paralel bir kitap ile dersi yürütmeleri benimsenen bir uygulama durumundadır.
Anadolu Üniversitelerinde ağırlıklı olarak kendini gösteren sıkıntılardan biri ise; her
yönüyle referans kitap olmaya aday olmuş Türkçe Termodinamik kitaplarının ücretlerindeki
yükseklik ve teminindeki zorluklardır. Bu sıkıntılar aşılsa bile, öğrenci sürekli olarak
sınavdaki başarıyı daha çok önemsemekte ve bu nedenle ders notları + referans kitap
birlikteliğini kendi lehine kullanamamaktadır. Özellikle Termodinamik-I dersi için konuların
referans kitaplardaki kapsamlı açıklamalarını okudukça, öğrenci derslerde öğrendiklerinin
kendisine yetmediğini düşünerek, özgüvenini kaybeder hale gelmektedir. Termodinamik
dersinin en önemli özelliği olan ‘bir konunun ilk okunduğunda çok kolay anlaşılması ve
derinlere inildikçe hiç anlaşılmadığının fark edilmesi’ gerçeği dikkate alındığında, öğrenciye
sunulacak ders kitabının, yeterince yalın ve detaysız olması (özellikle Termodinamik-I için)
gerekmektedir. Konuya fazlasıyla merak saran öğrencilerin literatürde mevcut kapsamlı
kitaplara yönelmesinin isteğe bağlı bırakılması, öğretim elemanının daha fazla sayıda
öğrenciyi başarıya sürüklemesi için en iyi yöntemlerden biri olarak gözükmektedir. Öğrenci,
Termodinamik-I dersinde fiziksel kavramları, problem çözümleriyle öğrenmeyi tercih
etmektedir.
Bu ders kitabı; Makina Mühendisliği Bölümü’nde dört yıl boyunca, her iki dönem
öğrettiğim Termodinamik-I ve Termodinamik-II derslerinde elde ettiğim ve bir kısmını
yukarıda açıkladığım tecrübeler doğrultusunda yazılmış derleme niteliğinde bir kitaptır. Kitap
dersi alan öğrencileri ürkütmeyecek şekilde öğrenmeye sevk eden yalın bir dille ve özellikle
ilk dört bölümü fazla detaya girmeden, sadece konuların ana hatlarına değinen bir yaklaşımla
yazılmıştır. Konuya meraklı ve alt yapısı güçlü öğrencilerin bu kitaba ek olarak, kaynaklar
listesinde sunulan referans kitaplardan en az birini de takip etmesinin çok faydalı olacağını
belirtmek isterim. Bu kitabın ilk dört bölümünün Termodinamik-I, son altı bölümünün ise
Termodinamik-II dersleri kapsamında verildiği varsayılarak; öğrencinin bilgilerini test
edebileceği, her iki derse ait çözümlü değerlendirme sınav soruları (ara sınav ve final
sınavlarında sorulmuş) kitabın dördüncü ve onuncu bölümlerinden sonra verilmiştir.
Bu kitabın yazımında, derlenmesinde, hataların düzeltilmesinde, katkısından söz
edilmesi gereken çok sayıda kişi söz konusudur. Bu kapsamda özellikle, çalışma
arkadaşlarım; Zeynel Abidin Fıratoğlu, Metin Aydın, Yusuf Işıker ve Fatih Durmaz’a
gönülden teşekkürü bir borç bilirim. Şüphesiz yazım süresince en büyük fedakarlık eşim ve
çocuklarımdan geldi, kendilerine minnettarım. Bu ders kitabının, elinizdeki ilk versiyonunda
çeşitli yazım hataları ve eksiklikleri ile karşılaşmanız mümkündür. Kitabın bu versiyonunun
kullanıcılarının yazar açısından önemi büyük olup, öneri ve düzeltmelerini tereddütsüz
bildirmeleri takdir ve minnettarlıkla karşılanacaktır. Bu katkılara, kitabın yakın gelecekte
istenilen kaliteye ulaşması için şiddetle gereksinim vardır. Kitabın sadece Makina
Mühendisliği Bölümü öğrencilerine değil, Termodinamik dersi alan diğer mühendislik
branşlarına ve Meslek Yüksek Okulu (MYO) öğrencilerine, arzulanan faydayı sağlaması en
büyük temennimdir.
iii
Yazarın Kısa Özgeçmişi
Yazar doktora çalışmasını 1999 yılında Amerika'nın Pennsylvania eyaletindeki Lehigh

Üniversitesi'nde tamamlamıştır. Geniş bilimsel araştırma konularında önemli bir kısmı
uluslararası seviyede saygın dergilerde yayınlanmış eserlere sahip olan yazar, 2002 Ağustos/
2003 Ocak tarihleri arasında dünyada mühendislik eğitimi ve araştırmaları konusunda birinci
sırada kabul edilen Massachusetts Institute of Technology (MIT)’de ziyaretçi araştırmacı
olarak çalışmıştır. Polimerik akışkan teknolojisi, uçak türbini malzemelerinde oksidasyon
modellemesi, mikro-akışkan sistemler ve fotovoltaik pillerle enerji üretiminde optimizasyon
konularında çalışmaktadır. Mart/2004’de Doçent ünvanı almaya hak kazanmış olup, iyi
seviyede İngilizce bilmektedir.
iv
İÇİNDEKİLER
Önsöz ve teşekkür ............................................................................................................... iii

Yazarın kısa özgeçmişi........................................................................................................ iv
İçindekiler ........................................................................................................................... v
1. Bölüm: Giriş ve temel kavramlar .................................................................................... 1

1. Bölüme ait çözümlü problemler .......................................................................... 12
2. Bölüm: Saf maddelerin termodinamik özellikleri .......................................................... 19
3. Bölüm: Kapalı sistemlerde Termodinamiğin I. Kanunu ................................................. 37
4. Bölüm: Açık sistemlerde Termodinamiğin I. Kanunu ....................................................59
1.,2.,3. ve 4. Bölüm için çözümlü değerlendirme sınavları.................................................73
5. Bölüm: Termodinamiğin II. Kanununa giriş...................................................................101
6. Bölüm: Entropi ve hesap yöntemi................................................................................... 113
7. Bölüm: Ekserji ve maksimum kullanılabilirlik analizi ...................................................131
8. Bölüm: Gaz akışkanlı güç çevrimleri..............................................................................141
9. Bölüm: Buhar güç çevrimleri.......................................................................................... 159
10. Bölüm: Soğutma çevrimi .............................................................................................. 173
5.,6.,7., 8. ve 9. Bölüm için çözümlü değerlendirme sınavları............................................179
Kaynaklar ............................................................................................................................ 203
Ekler .................................................................................................................................205
v
vi
1. BÖLÜM
GİRİŞ ve TEMEL KAVRAMLAR
Termodinamik ve Uygulama Alanları

Termodinamik, enerji dönüşüm olaylarını inceleyen bilim dalıdır. Makine
mühendisliğinde ise, bu enerji dönüşümüyle makine arasındaki ilişkiyi inceler. Bazı temel
uygulama alanları şunlardır:
• Isıtma ve iklimlendirme sistemleri
• Buzdolabı, nemlendiriciler ve diğer soğutucular...
• Duş sistemleri, ütü, saç kurutma makinesi, su ısıtıcıları...
• Bilgisayar, TV ve VCR...
• Taşıt motorları, jet ve roket motorları
• Nükleer güç üniteleri
• İnsan vücudu-çevre ilişkisi
• Güneş enerjisi sistemleri
Termodinamiğin uygulama alanları yukarıda yazdıklarımızla sınırlı değildir. Günlük
hayattaki bir çok olayın termodinamiksel açıdan açıklaması vardır. Örneğin; belli bir
yükseklikten bırakılan bir taşın yükseklikten dolayı sahip olduğu potansiyel enerji atıldığında
kinetik enerjiye dönüşür. Yani enerji bir şekilden, başka bir şekle dönüşür (Termodinamiğin
1. yasası: enerji var veya yok edilemez, sadece biçim değiştirir ). Diğer bir örnek ise; masada
duran sıcak bir fincan kahve düşünelim. Kahvenin sıcaklığı çevre sıcaklığından yüksek
olduğu için kahve dış çevreye ısı verir (Termodinamiğin 2. yasası: ısının güç harcamadan
geçişi sadece sıcak cisimlerden soğuk cisimlere olur).
Sistem ve sınıflandırılması
Termodinamik incelemelerde gerekli analizlerin yapılabilmesi için olayın etkisi altında
kalan ilginç yani gerekli bölgenin bir sınır içerisine alınması gerekir. Bu sınırlı alana sistem,
sistemin dışında kalan kısma çevre, sistemi çevreden ayıran kısma sınır adı verilir. Bu
kavramlara örnek olmak üzere; Şekil 1’de bir piston-silindir ikili sistemi gösterilmiştir.
sınır
sistem
çevre
Şekil 1.1 Sistem, sınır, ve çevre kavramlarının piston-silindir ikili sistemi ile gösterilmesi
-1-
Sistem sınıflandırması için standart bir yaklaşım bulunmamakla birlikte, basitliği sebebiyle bu
kitapta Şekil 1.2’ de gösterilen sınıflandırma önerilmektedir.
Sistem
Akış özelliğine göre İzole özelliğine göre
Açık (akışlı) Kapalı (akışsız)

İzoleli (adyabat) İzolesiz (diyabat)
Kararlı akışlı Kararsız Akışlı

( mg = mç ) ( mg ≠ mç )
mg mç
dq=0 dq≠0
Şekil 1.2. Sistemlerin sınıflandırılması
Açık sistem
Kontrol hacmi olarak adlandırılır. Kontrol yüzeyinden kütle ve enerji girişi vardır.
Kapalı sistem
Kontrol kütlesi olarak da adlandırılır. Kontrol yüzeyinden enerji girişi var, fakat kütle geçişi
yoktur.
Kapalı ve açık sistemlere uygulanan formüller farklıdır. Bu nedenle çözümlemeye

başlamadan önce sistemin türünü belirlemek çok büyük önem taşır. Şekil 1.3’de her iki sistem
arasındaki temel farkı gösteren bir şematik gösterim verilmektedir.
kütle enerji
kapalı sistem
Şekil 1.3. Açık ve kapalı sistemlerin şematik tanımlaması
-2-
Özellik
Termodinamik bir sistem içerisinde bulunan bir maddenin iş yürütecek ve enerji dönüşümünü
sağlayacak bazı karekteristik büyüklüklere sahip olması gerekir. Bu büyüklüklere “
Termodinamik Özellik “ adı verilir.
Özellik
Sisteme bağımlı Sistemden bağımsız öz.

( İntensive-Yaygın öz. ) ( Ekstensive-Yeğin öz. )
m m/2 m/2
v v/2 v/2
u u u
P P P
T T T
Şekil 1.4. Sisteme bağımlı ve bağımsız özelliklerin belirlenmesi için bir yaklaşım
Özgül Büyüklükler
Birim miktar için yaygın özellikler “özgül” ön eki ile ifade edilir.
m
Özgül Kütle ( Yoğunluk ) ρ= ( kg / m3 )
V
V
Özgül Hacim υ= =1/ρ ( m3 / kg )
m
G
Özgül Ağırlık γ= = ρ*g ( N/m3 )
V
E
Özgül Enerji - e= (Joule / kg)
m
Enerji ve sınıflandırılması
Enerji sistemde bir değişiklik meydana getirme özelliğine denir. Termodinamik kapsamında
çok sık olarak kullanılan iç enerji ise; madde moleküllerinin çeşitli şekillerdeki (dönme,
öteleme, titreşim) hareketlerinden oluşan ve depo edilen enerjidir. Bir sistemin toplam
enerjisi, sistemin sahip olduğu iç ve dış (kinetik + potansiyel) enerjilerin toplamıdır. Sembolik
gösterimle sistem enerjisi için aşağıdaki eşitlik yazılabilir:
Es = Edış + Eiç = Ek + Ep + U
-3-
Enerji
Depo halinde Geçiş halinde*
Dış enerji İç enerji Isı enerjisi Mekanik enerji
Kinetik E. Potansiyel E.
*sistemin özelliği olamaz
Şekil 1.5. Enerjinin sınıflandırılması
Durum (hal) değişimi ve denge

Eğer verilen bir sisteme ait özelliklerde herhangi bir değişiklik olmuyor ve sistemin
özellikleri ölçülebiliyor veya hesaplanabiliyorsa elde edilen bu özellikler sistemin durumunu
tanımlar. Bu özelliklerden herhangi birinin değişmesi sistemin durum değişimine sebep olur.
Sistem içerisinde enerji transferine yol açacak özelliklerin homojen dağılması sonucu ortaya
çıkan çalışma şartları ise denge olarak adlandırılır. Termodinamikte denge konumundan çok
küçük sapma olduğu durumda da sistem sanki-dengeli gibi kabul edilir.
Bir sistemin termodinamik dengede olabilmesi için termik, mekanik ve kimyasal
olarak dengede olması gerekir. Termik denge, sıcaklığın sistemin her yerinde aynı değere
sahip olması iken mekanik denge sistemin her yerinde basıncın aynı olması anlamına
gelmektedir. Kimyasal denge ise sistemin kimyasal özelliğinin değişmemesi yani sistemde
kimyasal reaksiyon gerçekleşmemesi halidir.
P=0,98 bar
T=276 K
P=1 bar
T=275 K
P=0,99
T=275,5
Şekil 1.6. Sanki-dengeli durum değişimine uygun olarak sistemin farklı üç noktasındaki
basınç ve sıcaklık değerlerindeki küçük değişimler.
-4-
Isı Enerjisi
Farklı sıcaklıktaki 2 ortam arasında transfer edilen mikroskobik (düzensiz) seviyede geçiş
halindeki enerjidir.
T1>T2 T1=T2
T1 T2 T1 T2
Q≠0 Q=0
(ısı geçişi mevcut) (ısı geçişi yok)
Şekil 1.7. Isı enerjisinin geçiş koşulu
Isı enerjisi transfer türleri

Cisimler arasında ısı geçişi 3 türlü gerçekleşir.
i) İletim yoluyla ısı geçişi (kondüksiyon)
T1>T2
kA(T1 − T2 )
T1 Q=
L
A
T2 k: Isı iletim katsayısı
L
İletim ile ısı transferine örnek olarak bir ucu ateşe konulan demir çubuğun diğer ucunun kısa
bir süre sonra ısınması verilebilir.
ii) Taşınım yoluyla ısı geçişi (konveksiyon)
T∞ (akışkan)
Ts>T∞
V
Q = hA(Ts − T∞ )
Ts (katı yüzey)
h: Isı taşınım katsayısı
Isı taşınımına aşağıdaki önekleri vermek mümkündür:

• kalorifer-hava teması
-5-
• kalorifer-su teması
• araba radyatörünün soğutma sistemi
iii) Işınım yoluyla ısı geçişi (radyasyon)
T2 T1>T2
Q = σεA(T14 − T24 )
T1
σ= Stefan-Boltzman sabiti=5.67*10-8 W/m2K4

T1= Cismin sıcaklığı
T2= Çevre sıcaklığı
ε= Yayma katsayısı
Sıcaklık
Moleküler iç kinetik enerjinin dışa karşı tepkisidir.
1 3
2=
2
mV 2 kT
V= moleküler ortalama hız

k= Boltzman sabiti
Sıcaklık ölçme metodları

i) Genişlemeli sıcaklık ölçerler.
• Metal genişlemeli sıcaklık ölçerler
• Sıvı genişlemeli sıcaklık ölçerler
• Gaz genişlemeli sıcaklık ölçerler
ii) Elektrik özellikli sıcaklık ölçerler

• Isıl çift (termokupl)
• Direnç termometresi
• Termistör
iii) Optik özellikli sıcaklık ölçerler
• Pirometreler
Sıcaklık ve ısı enerjisi arasındaki temel farklar

• Sıcaklık sistemin bir özelliğidir, ısı sistemin özelliği değildir.
• Sıcaklık ısı olmadan tanımlanabilir, fakat ısı sıcaklık olmadan tanımlanamaz.
• Sıcaklık duyu organlarıyla hissedilebir, fakat ısı geçişi hissedilemeyebilir.
• Sıcaklık moleküllerin kinetik enerjilerinin ortalamasıyla orantılıdır, ısı ise moleküllerin ve
atomların taşıdığı toplam enerjidir.
-6-
Enerjilerin işaret kuralı
Isı enerjisi için; sisteme eğer dışardan ısı giriyorsa (+), sistemden dışarı ısı atılıyorsa
işaret (-) alınır. Mekanik enerji için; sisteme iş giriyorsa işaret (-) iş çıkıyorsa işaret (+) alınır.
Isı enerjisi Mekanik enerji
(-) (-) (+)

(+)
Basınç
Bir akışkanın temas ettiği yüzeye veya başka akışkan kütlesine uyguladığı kuvvetin
birim alana düşen kısmına basınç denir.
F
A P= ( N/m2 )
A
F
Bir noktadaki gerçek basınç mutlak basınç diye adlandırılır. Küçük ve orta büyüklükteki
basınç farkları genellikle manometre ile ölçülür. Manometrede civa su,alkol veya yağ
kullanılır. SI birim sisteminde basınç, Pascal (Pa=N/m2) birimi ile ifade edilir.
Pm Pc Pm=Pa + Pc (atmosfer basıncı üstündeki basınçlar)

Pm=Pa – Pv (atmosfer basıncı altındaki basınçlar)
Pm
Pa
Pv
P=0
Statik, dinamik ve toplam basınç

Bir akışkanın kendisine göre bağıl hızı 0 olan yüzeye yaptığı basınçtır. Buna örnek olarak
baraj göllerinde biriken durgun suyun yaptığı basınç verilebilir.
Ps= ρgh=γ.Δh
-7-
Akışkanın kinetik enerjisinden dolayı oluşan basınca dinamik basınç denir ve
1
PD= ρV2
2
formülü ile hesaplanır. Toplam basınç statik ve dinamik basınçların toplamına verilen isimdir.
Basıncın yükseklikle değişimi
Stratosfer
Traposfer
10769 m Atmosfer
z=0
Deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça, atmosfer basıncının değeri azalmaktadır. Bu

azalma miktarını belirlemek için,
∂P P
= − ρg = − ( )g
∂z RT
denkleminde, sıcaklıkla yükseklik arasındaki lineer ilişki
T = T0 − αΔz = T0 − α ( z − z 0 )
kullanılıp, denklem integre edilirse;
g / αR
⎡T − α ( z − z 0 ) ⎤
P ( z ) = P0 ⎢ 0 ⎥
⎣ T0 ⎦
bağıntısı elde edilir. Bu bağıntıda; P(z) ve P0 sırasıyla; herhangi bir z yüksekliğindeki basınç
ile seçilen z0 referans yüksekliğindeki basınç değerlerini, T0 referans yükseklikteki sıcaklık
değerini, α sıcaklığın yükseklik ile değişim katsayısını ve R ise hava için özel gaz sabiti
değerini göstermektedir. Referans yükseklik olarak deniz seviyesinin seçilmesi durumunda
z0=0, P0=0.98x105 N/m2 ve T0=288 K değerleri geçerlidir. Literatürde diğer parametreler
için; R=287 J/kgK, g=9.8067 m/s2, ve α=6.5x10-3 değerleri önerilmektedir. Sıcaklığın
yükseklikle lineer olarak azaldığı durum genellikle atmosfer tabakasına kadar geçerlidir.
Deniz seviyesinden yaklaşık 11 km yükseklikten itibaren sıcaklık artık yükseklik ile değişmez
ve yaklaşık T* =220K değerinde sabit kalır. Bu durumda basınç yükseklik ilişkisi için
yukarıda tanımlanan yöntemle elde edilen,
− g ( z − z* )
P ( z ) = P* exp( )
RT*
bağıntısı kullanılır.
-8-
Bir akışkanın sıkıştırılması veya genişletilmesi sırasında yapılan iş
P1,V1,T1,A P2,V2,T2 dw=Fdx=PAdx=Pdv
dx
P-V diyagramında iş değeri durum değişimini gösteren eğrinin altında kalan alandır.
P
1
2
2
W1,2= ∫ Pdv
1
V
V1 V2
dV
V2>V1 W1,2>0 iş üreten sistem

V2<V1 W1,2<0 iş tüketen sistem
SI BİRİM SİSTEMİ
Fiziksel büyüklük
Bir sistemin ölçülebilir özelliğidir. Yani fiziksel nesnelerin,olayların ve hallerin ölçülebilen
özellikleridir.
Birim
Fiziksel büyüklüğün keyfi olarak seçilen ölçü değerini belirler.
Boyut
Fiziksel büyüklüğün uluslararası standartlarca kabul edilmiş olan ilişkisini gösteren bir
değerdir.
Örnek: P = 80 W ifadesinde; P fiziksel büyüklük, 80 miktar, W ise keyfi seçilmiş birimdir.
Boyut kavramını örneklerle açıklamakta fayda vardır:

mLL
İs FL 2 mL2
Güç = = = T = 3 gücün boyutsal ifadesi
Zaman T T T
-9-
V
m
Kuvvet m * a
Basınç = = 2 = T 2
= ML−1T − 2 basıncın boyutsal ifadesi
Alan L L
Bazı fiziksel büyüklüklerin sembol ve boyutları aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Fiz.büy. Sembol Boyut

Uzunluk L L
Alan A L2
Hacim V L3
Zaman t T
Hız V LT-1
İvme a LT-2
Kütle m m
Enerji ve İş E ML2T-2
Basınç P ML-1T-2
Özgül hacim υ L3/m
Hacimsel debi Q L3/t
SI birim sistemi: Temel SI birimleri, Türetilmiş SI birimleri ve Yardımcı SI Birimleri olmak

üzere 3 kısımda incelenebilir. Temel birimler ;
Uzunluk metre (m)

Kütle kilogram (kg)
Zaman saniye (s)
Sıcaklık Kelvin (K)
olarak verilmekte olup, tüm fiziksel büyüklüklere ait birimler bu temel birimler yardımıyla
türetilebilirler. Türetilmiş SI birimlerine bazı örnekler aşağıda verilmektedir:
Hız m/s
İvme m/s2
Kütlesel Debi kg/s
Hacimsel debi m3/s
Kuvvet kg. (m/s2) = Newton (N)
Enerji N.m = Joule (J)
Güç J/s = Watt (W)
Basınç N/m2 = Pascal (Pa)
Özgül ısı J/kgK
Isı iletim katsayısı W/mK
Isı taşınım katsayısı W/m2K
Yardımcı SI birimleri ise,
Düzlem açısı Radyan (rad )

Hacim açısı Steradyan
şeklinde tanımlanmıştır.
- 10 -
SI birimlerinin üst katları
Çarpım Faktörü Önek Adı Simge
1018 Exa E
1015 Peta P
1012 Tera T
109 Giga G
106 Mega M
103 Kilo k
102 Hekto h
101 Deka da
SI birimlerinin ast katları
Çarpım Faktörü Önek Adı Simge
10-18 Atto a
10-15 Femto f
10-12 Piko p
10-9 Nano n
10-6 mikro μ
10-3 Mili m
10-2 Santi cm
10-1 Desi d
Birim Dönüşüm Tabloları

Termodinamik birim dönüşümlerinin en çok kullanıldığı derslerin başında
gelmektedir. Bir çok sorunun çözümünde birim analizi ön plana çıkmakta ve birim analizi
yapılmadığı takdirde sorunun çözümü yapılamamaktadır. Bu nedenle birim dönüşümlerinin
iyi öğrenilmesinde çok büyük bir fayda vardır. Aşağıda Termodinamikte en çok kullanılan
bazı birimlerin dönüşümleri verilmiştir:
1 N = 1 kg m / s2 1 kp / cm2 = 9, 8067 x 104 Pa

1 h = 3600 s 1 Torr = 1,332 x 102 kpa
kgm 1 kg 1 mm-Hg = 1,332x102 Pa
1 Pa = 1N / m2 = 1 2 2
=1 2 1 m2 = 104 cm2 = 106 mm2
s m s m
kg 1 m3 = 103 lt = 103 dm3
5
1 bar = 105 Pa = 10 1 kilopound = 1 kp = 9, 8065 N
s2m 1 dyne = 10 -5 N
kgm kgm 2 1 erg = 10 –7 J
1 J = 1Ws = 1 Nm = 1 2 m = 1 2
s s 1 dyn cm = 10 -7 J
J Nm kgm 1 kg 2 m 2 1 kcal = 4, 1868 x103 J
1 W = 1 =1 =1 2 m =1 1 kWh = 3,6 x 106 J
s s s s s3 1 kpm = 9,8067 J
5 2
1 bar = 10 pa = 10 kpa 1 Btu = 1,0551 x 10 3 J
1 atm = 1, 0133 x 104 Pa 1 PSh = 2,6478 x 106
1 at = 9, 8067 x104 Pa 1 W = 3,413 Btu / h
- 11 -
ÇÖZÜMLÜ PROBLEMLER
1.1. Şekilde görülen suyla dolu tankın ağırlığını hesaplayınız?

Varsayımlar Tüm tank hacminde suyun yoğunluğunun sabit olduğu kabul edilmiştir.
(Suyun yoğunluğu (ρs) : 1000 kg /m3)
Çözüm:
Tanktaki suyun kütlesi:
ms=ρsVtank= (1000 kg/m3)(0.2 m3) =200 kg
Vtank=0.2 m3
Sistemin toplam kütlesi:
H2O
mtoplam= ms + mtank = 200 + 3 = 203 kg
Sistemin toplam ağırlığı : N mtank = 3kg

Wtoplam= mg = (203 kg)(9.807 m / s2 )[ kg m] /s2
= 1991N
1.2. Yerçekimi ivmesi deniz seviyesinde 9.807 m/s2 olup yüksekliğe bağlı olarak her metrede
yaklaşık olarak 3.32*10-6 1/s2 kadar azalma göstermektedir. Herhangi bir cismin deniz
seviyesinde Wd olan ağırlığının 1/100 oranında azalacağı yüksekliği hesaplayın?
Çözüm:
Denizden z (m) yükseklikte bir cismin ağırlığı:
W= mg = (m kg)[(9.807 m / s2 )– (3.32*10-6 1/s2 )(z m)] (1)
Herhangi bir cismin ağırlığının yüzde bir oranında azalması:

W= 0.99Wd= (m kg)(0.99)(9,807 m/s2) (2)
Denklem 1 ve Denklem 2 birbirine eşitlenirse:

(m kg)(0.99)(9,807 m/s2) = (m kg)[(9.807 m / s2 – 3.32*10-6 1/s2 (z m)]
z = 29.539 m
1.3. 1000 MW’lık bir nükleer güç santralının yıllık yakıt sarfiyatını hesaplayın?
Varsayımlar 1-Santral yıl boyunca sürekli çalışmaktadır. 2-Santralın çalışma verimi yıl
boyunca sürekli sabit kalmaktadır. 3-Santralde yakıt olarak Uranyum-235 kullanılmaktadır.
(Uranyum-235 ısıl değeri (qU-235) = 6.73*1010, Santralın enerji dönüşüm verimi = 0.3 )
Çözüm:
Santralın enerji tüketim miktarı:
Üretilen güç / Enerji dönüşüm verimi = (1000 MW) / (0.3) = 3333 MW = 3,333*106 kj/s
Yıllık enerji tüketimi:
Anlık enerji tüketim miktarı / 1 yıl =(3.333*106 kj/s ) / (365*24*3600 s /yıl )
=1.051*1014kj/yıl
Yıllık yakıt tüketimi:
Yıllık enerji tüketimi 1,051*1014 kj / yıl
=
Tüketilen yakıtın ısıl değeri 6,73*1010 kj /kg
= 1562 kg / yıl
- 12 -
1 . 4 . 200000 haneli bir şehrin elektrik ihtiyacı bir doğal gaz santralinden karşılanmaktadır.
Şehirde kullanılan buzdolapları tarafından tüketilen enerji dolayısıyla santral tarafından
atmosfere verilen CO2 hesaplayın.
Varsayımlar 1-Hane başına bir buz dolabı olduğu varsayılmıştır.
(Bir doğal gaz santralı yaklaşık olarak KWh başına 0.50 kg CO2 üretilmektedir, Bir dolabın
yıllık enerji tüketimi 700 KWh dir. )
Çözüm:
Santralın yalnızca buzdolapların sarf ettiği enerji dolayısıyla atmosfere verdiği CO2 :
(Elektrik tüketim miktarı)(Santralın ürettiği birim KWh başına santralın ürettiği CO2 )
=(200000 hane)(700 KWh/hane)(0.50 kg/KWh)
=8.26*107 CO2 kg/yıl
=82.600 CO2 ton/yıl
1. 5. Deniz seviyesinde bulunan bir tankın şekil de görüldüğü gibi efektif basıncı 30 kpa
olarak ölçülüyor. Tanktaki mutlak basıncı hesaplayınız?
(Deniz seviyesinde dış basınç (Patm)= 1 atm (755mmHg (civa)), Hg (civa) yoğunluğu (ρHg)
=13600 kg/m3)
Çözüm:
Dış basınç :
ρHgg h = (13600 kg/m3)(9.807 m/s2)(0.775 m)=103.3 kpa 30 kpa
Tanktaki mutlak basınç : Pm=?

Pm=Patm - Pefektif =103.3 – 30
Pm = 73.3 kpa Patm =755 mmHg
1. 6 . Bir dağcının dağa çıkmadan önce barometresi 930 kpa gösterirken dağın tepesine
ulaştığında barometredeki değer 780 kpa değerine kadar düşmektedir. Dağın dip ve tepe
noktasındaki basınç değerlerinden yararlanarak dağın yüksekliğini hesaplayınız?
Varsayımlar Yüksekliğe bağlı olarak havanın yoğunluğunda ve yerçekimi ivmesinde
meydana gelecek olası değişmeler ihmal edilmiştir.
(ρhava= 1,2 kg /m2) 0.780 bar
Çözüm:
Dağın tepe ve alt noktaları arasındaki hava sütununun birim

alana uyguladığı kuvvet :
Whava= Palt - Ptepe
7 . gDeniz
(ρhava
1. h)havayüzeyinden
= Palt - Ptepe30m derinlikte yüzen bir dalgıç üzerine etki eden basıncı
N N
hesaplayınız?
3 2
(1.2 kg/m )(9.708 m/s )(h)[ 2 ][ ]
kg m/s 10 N/m2
5
=(0.930 – 0.780) bar
h= 1289 m
0.930 bar
- 13 -
1. 7 . Deniz yüzeyinden 30m derinlikte yüzen bir dalgıç üzerine etki eden basıncı
hesaplayınız?
Varsayımlar Derinliğe bağlı olarak deniz suyunun yoğunluğunda meydana gelebilecek olası
değişimler ihmal edilmiştir.
( Deniz suyunun yoğunluğu (ρds) = 1030 kg / m3)
Çözüm
Dalgıç üzerine etki eden basınç:
P= Patm + ρdsgh kPa
=(101 kpa) + (1030 kg/m3)(9.807 /s2)(30 m)[ 1000 N/m3 ]
=404 kpa
1. 8. Şekilde görülen tankın içerisindeki efektif basınç 80 kpa dır. Şekildeki gibi sisteme
bağlanan bir manometrede akışkan olarak su ve civa kullanılması halinde manometrenin
kollarındaki akışkan seviyeleri arasındaki farkı hesaplayın?
Çözüm
Tankın içerisindeki efektif basınç ve mano-
metrenin kolları arasındaki akışkan seviyeleri
arasındaki farkla ilişkisi:
Pgaz Pefe=8 kPa
Pgaz=ρAg h h=
ρ Ag
(a) Manometrede civa kullanılması halinde : Gaz
Pgaz 80 kpa
h= = =0.60 m
ρ Ag (13600 kg/m3)(9.807 m/s2)
h=?
(b) Manometrede su kullanılması halinde :
Pgaz 80 kpa
h= = =8.16 m
ρ A g (1000 kg/m3)(9.807 m/s2)
1. 9. Şekilde görüldüğü gibi bir borudaki hava basıncı akışkan olarak civanın kullanıldığı bir
monometre ile ölçülmektedir. Şekilde görülen monometrenin kolları arasındaki akışkan
seviyeleri yardımıyla borudaki basıncına göre durumunu açıklayın ve borudaki mutlak basıncı
hesaplayın?
(Patm= 100 kpa, ρciva=13600 kg /m3)
Çözüm
(a) Borunun yanındaki manometre kolunda bulunan
akışkanın seviyesinin manometre diğer kolundaki akışkan
seviyesinden düşük olması dolayısıyla:
Pmutlak > Patm h= 15mm
olacağından borudaki efektif basınç atmosfer basıncından
daha düşüktür.
(b) Borudaki mutlak basınç :
Pmutlak= Patm + Pefektif
=(100 kpa) + (13600 kg / m3)(9.807 m/s2)(0.015 m)
=102.0 kpa
- 14 -
1. 10. Şekil de görüldüğü gibi bir piston-silindir çifti içerisindeki gaz yay ve pistonunu
ağırlığıyla sıkıştırılmaktadır. Pistonun dengede kalabilmesi için silindir içerisindeki gazın
pistona uygulaması gereken tepki basıncını hesaplayın?
Çözüm
Piston dengede olduğundan piston üzerine etki
eden kuvvetler: Fyay
60 N
PA – (Patm A + W +Fyay) =0 Patm
Silindirin içindeki gazın tepki basıncı:

A= 35 cm2
P
mg + Fyay P=?
P = Patm + W= mg
A
(4kg )(9.807 m / s 2 ) + 60 ⎡ kpa ⎤
= (95kpa)+ −4 2 ⎢ 2 ⎥
35 * 10 m ⎣1000 N / m ⎦
=123.4 kpa
1. 11. Şekilde görülen ve 140 kg yük kapasitesine sahip balon helyum gazı ile çalışmaktadır.
Balonun ilk serbest bırakılışında yanı ilk andaki ivmesini hesaplayınız?
Varsayımlar İp ve balonun kendi ağırlığı ihmal edilmiştir.
(mhava= 1.16 kg/m3, helyumun yoğunluğu ise yaklaşık olarak havanın 1/7 kadardır.)
Çözüm
Balonun hacmi :
D
( )3
4π (5m)3
VBal= 4π 2 = = 523.6m3
3 3
Havanın kaldırma kuvveti : D=10 m
Fk = ρhavag Vbalon 1
ρHe= ρ hava
⎡ N ⎤ 7
=(1.16 kg/m3)(9.807 m/s2)(523.6 m3) ⎢ 2⎥
⎣ kgm / s ⎦
Balonun toplam kütlesi :
1.16
mHe= ρHe VHe= ( kg / m3 )(523.6m3 ) = 86.8kg
7
mtop= mHe + myük = 86.8 +140 =226.8 kg
Toplam ağırlık:
W = mtopg= (226.8 kg)(9.807 m/s2) = 2224.2 N
Balona etki eden net kuvvet :

Fnet= Fk – W = 5956.5 – 2224.2 = 3732.3 N
Balonun ilk andaki ivmesi:

Fnet 3732.2 N ⎡ kgm / s 2 ⎤ 140 kg
a= = ⎢ ⎥
mtop 2268.8kg ⎣ N ⎦
= 16.5 m/s2
- 15 -
1. 12. Şekilde görüldüğü gibi içerisindeki mutlak basıncı 115 olan su borusuna ağzı açık bir
tüb bağlanmıştır. Atmosferik basıncın 92 kpa olduğu durumda suyun tüb içerisinde ulaçacağı
yüksekliği hesaplayın?
Çözüm
Boru içindeki mutlak basınç:
Pmutlak= Patm + (ρg h)tüb
Patm=92 kpa
Tüb içindeki suyun seviyesi :
h=?
P − Patm
h = mutlak
ρg
su
(115 − 92)kpa ⎡ kgm / s 2 ⎤ ⎡1000 N / m 2 ⎤
= ⎢ ⎥⎢ ⎥
(1000kg / m 3 )(9.807 m / s 2 ) ⎣ N ⎦ ⎣ kpa ⎦
= 9.69 m
1. 13. Şekilde görülen 10 yüksekliğindeki silindir eşit hacimde su ve sıvı yağ ile doludur.
Silindirin üst ve alt noktaları arasındaki basınç farkını hesaplayın?
(ρsyağ= 850 kg/m3, ρsu: 1000kg/m3)
Çözüm
Her iki noktaya da aynı dış basınç etkileyeceğinden Sıvı yağ
silindirin üst ve alt noktaları arasındaki basınç farkı her h=10m
iki sıvının efektif basınçlarını toplamı olacaktır ve bu
basınç: su
ΔP = ΔPsya + ΔPsu = (ρgh)sya + ((ρgh)su
[(850kg / m )(9.807m / s
3 2
] ⎡
)(5m) + (1000kg / m 3 )(9.807 m / s 2 )(5m) ⎢
kpa ⎤
2 ⎥
⎣1000 N / m ⎦
=90.7 kpa
1.14. Bir uçağın yüksekliği barometre yardımıyla tespit edilecektir. Barometre yeryüzünde
753 mm Hg gösterirken uçağın bulunduğu noktada 690 mmHg gösterdiğine göre uçağın
yerden yüksekliğini hesaplayın?
Varsayımlar Yüksekliğe bağlı hava yoğunluğundaki olası değişme ihmal edilmiştir.
(ρhava= 1.20 kg/m3, ρciva(Hg)=13600 kg/m3)
Çözüm
690
n yüksekliğindeki ve yeryüzündeki basıncın paskal
cinsinden ifadesi:
P=ρHg g h
n=?
n yükseklikteki basınç:
⎡ N ⎤⎡ kpa ⎤
(13600kg/m3)(9.807 m/s2)(0.69m) ⎢ 2 ⎥⎢ 2 ⎥
=91.96 kpa
⎣ kgm / s ⎦ ⎣1000 N / m ⎦ 753
Yerdeki basınç:
⎡ N ⎤⎡ kpa ⎤
(13600kg/m3)(9.807 m/s2)(0.753m ⎢ 2 ⎥⎢ 2 ⎥
=100.36 kpa
⎣ kgm / s ⎦ ⎣1000 N / m ⎦
- 16 -
Yer ve n yüksekliği arasında hava sütununun birim yer yüzeye uyguladığı kuvvet (ağıtlık) iki
noktanın basınç farkına eşittir ve bu:
Whsü/A=Py - Pn
(ρhavag n)= Py - Pn
⎡ N ⎤⎡ kpa ⎤
(1.20 kg/m3)(9.807 m/s2)(n) ⎢ 2 ⎥⎢ 2 ⎥
=(100.36 – 91.96)
⎣ kgm / s ⎦ ⎣1000 N / m ⎦
n=7.14 m
1.15. Sıcaklıkları farklı olan iki cisim şekilde görüldüğü gibi temas ettirilmiştir. Cisimler
arasındaki ısı transferinin doğrultusunu ve süresini açıklayınız?
Çözüm TA<TB
Isı transferi sıcaktan soğuğa doğru olmasından dolayı
her iki aynı sıcaklığa ulaşana dek ısı transferi B’den A B
A’ya doğru olacaktır.
1. 16. 18 0C’yi 0F, K ve R cinsinden ifade ediniz?

Çözüm
Değişik sıcaklık ölçüleri arasındaki ilişkiden yararlanılırsa:
T(K)= T(0C) + 273 = 18 0C +273 = 291 K
T(0F)=1.8T(0C)+32=1.8(180C)+32= 64.4 0F
T(R)=3.58T(0C)+460=3.58(180C)+460= 524.4 R
1. 17. Bir evin ısı kaybı iç ve dış ortam arasında birim 0C sıcaklık farkı için 3000 kj/h’dir. Bu
evin iç ve dış sıcaklık farkının birim 0F, R ve K’lik fark için ısı kaybını hesaplayın?
Çözüm
1 K fark 1 oC farka eşit olduğundan birim K sıcaklık farkında da evin ısı kaybı:
3000 kj/h
1 0C fark 1.8 0F ve 1.8 R farka karşılık geldiğinden birim 0F ve R sıcaklı farkı için ısı kaybı:
3000/1.8= 1667 kj/h
- 17 -
- 18 -
2. BÖLÜM
SAF MADDELERİN TERMODİNAMİK ÖZELLİKLERİ
Saf madde
Saf madde, her noktasında aynı ve değişmeyen bir kimyasal bileşime sahip olan
maddeye denir. Saf maddenin sadece bir tek kimyasal element veya bileşimden oluşması
gerekmez. Değişik kimyasal elementlerden veya bileşiklerden oluşan bir karışımda, düzgün
dağılımlı homojen olduğu sürece saf madde tanımına uyar. Örnek olarak hava değişik
gazlardan oluşan bir karışımdır. Kimyasal bileşimi her noktada aynı ve değişmez olduğu için
saf maddedir. Buna karşılık zeytinyağı – su karışımı saf madde değildir. Çünkü suyun
yoğunluğu yüksek olduğundan altta toplanır ve her yerde aynı kimyasal özellikler bulunamaz.
Maddenin katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel fazı vardır.Katı fazında moleküller
yerlerinde hemen hemen sabittir. Belli bir sıcaklıktan sonra molekül hızları ve momentumları
artar ve bir noktada kendilerini bir arada tutan kuvvete üstün gelerek ayrılırlar. Bu nokta
erime noktasıdır. Sıvı fazında molekül kümeleri birbirlerinin üzerinden akarlar. Gaz fazında
ise moleküller rastgele bir hareket içindedir.
katı sıvı gaz
Şekil 2.1 Moleküler yapının şematik gösterimi
İç enerji, özgül iç enerji, entalpi

Maddenin kendi yapısındaki moleküllerin hareketlerinden dolayı sahip olduğu
enerjidir. Bir sistemin toplam iç enerjisinin, kütlesine oranına ise özgül iç enerji denir.
U
u= (J/kg)
m
Entalpi ise iç enerji ile akış işinin toplamına verilen bir isim olup, genellikle özgül
değerler kullanılarak hesaplanır ve h ile gösterilir.
h = u + Pυ (J/kg)
Sıkıştırılmış sıvı ve doymuş sıvı
Sıkıştırılmış sıvı ve doymuş sıvı kavramları ileriki konularda tekrar karşımıza çıkacağı
için ne anlama geldiklerinin çok iyi öğrenilmesinde fayda vardır.
İçinde 20 ˚C sıcaklık ve 1 atm basınçta su bulunan bir piston-silindir düzeneği
düşünelim (1 Hali). Bu koşullarda su sıkıştırılmış sıvı fazındadır. Bu terimler suyun henüz
- 19 -
buharlaşma aşamasına gelmediğini anlatan ifadelerdir. Suyu ısıtmaya devam edersek su çok
az genleşir. Fakat pistondaki basınç değişmez. Çünkü pistonun ağırlığı ve atmosfer basıncı
değişmemektedir. Suyu 100 ˚C ye kadar ısıttığımızı düşünelim. Bu noktada su hala sıvı
fazındadır. Fakat bu noktadan sonra en ufak bir ısı geçişi bile bir miktar sıvının
buharlaşmasına neden olacaktır. Buharlaşma başlangıcı olan bu hal doymuş sıvı olarak
adlandırılır (2 Hali).
Doymuş buhar – kızgın buhar
Buharlaşma sürecinin ortalarında silindirin içi yarı sıvı ve yarı buhar ile doludur (2-3
arası). Buharlaşma başladıktan sonra sıvının tümü buhara dönüşünceye kadar sıcaklıkta bir
artış olmayacaktır. Başka bir deyişle bu hal değişimi süresince sıcaklık sabit kalır. Tüm sıvı
buhara dönüştükten sonra, silindirin içi yoğuşmanın sınırında olan buharla dolu hale gelir.
Yoğuşmanın sınırında olan buhara doymuş buhar denir (3 Hali). Doymuş buhara ısı enerjisi
verildikçe yeniden bir sıcaklık artışı olacak ve buhar kızgın buhar ismini alacaktır (3-4 arası).
Doymuş karışım
2 3
100 °C Kızgın buhar
1 Sıkıştırılmış sıvı
20°C
Şekil 2.2. Suyun faz değişim safhaları
2 ile 3 hali arasında bulunan bir madde doymuş sıvı-buhar karışımı diye bilinir, çünkü
aradaki hallerde sıvı ve buhar fazları bir arada ve dengede bulunurlar. Saf maddenin herhangi
bir safhasındaki termodinamik özelliklerin bulunmasında kullanılan diyagramlara bir örnek
olmak üzere Şekil 2.3 de su için T-V diyagramı şematik olarak gösterilmektedir.
Kritik Nokta
Vf = Doymuş sıvının özgül hacmi
Vg = Doymuş buharın özgül hacmi
Kızgın Vfg =Vg ile Vf’nin farkı,
x=0 Yaş buhar x=1 Buhar
Bölgesi Vfg = Vg-Vf
Sık.Sıvı Böl. Doymuş Sıvı hfg = Buharlaşma entalpisi (veya
buharlaşma gizli ısısı),
Doymuş hfg = hg-hf
Buhar Eğrisi
Doymuş sıvı eğrisi
Gizli Buharlaşma ısısı
V
0 Vf Vg
Şekil 2.3 Su için T-V diyagramı
- 20 -
Kuruluk derecesi
Şekilde gösterilen ‘x’ kuruluk derecesidir. Doymuş sıvı buhar karışımının özellikleri
kuruluk derecesiyle hesaplanır.
Buhar kütlesi m g
x= = , mT = m f + m g
Toplam kütle mT
x=0 ‘da karışımda hiç buhar yoktur. Hepsi sıvıdır. Buna karşın x=1’de ise karışımın hepsi
buhardır. Buharın kütlesine göre kuruluk derecesi azalıp çoğalabilir. Yaş buhar safhasındaki
özellikler aşağıdaki formüllerle hesaplanabilir:
hx = hf + x hfg vx = vf + x vfg ux = uf + x ufg
Basınç-kaynama sıcaklığı ilişkisi

Aşağıda su için verilen diyagramda görüleceği üzere, tüm maddelerin kaynama sıcaklığı
basınçla doğru orantılı olarak artar.
P
5 bar
0,2
T (°C)
61 152
Referans hali ve referans değerler

İç enerji, entalpi ve entropi değerleri doğrudan ölçülemez. Bu nedenle uygun bir
referans halinin seçilmesi ve uygun özellik veya özelliklere bu nokta da sıfır değerinin
atanması gerekir. Su için 0,01 ˚C sıcaklıktaki doymuş sıvı hali referans hal olarak seçilmiş,
bu haldeki h ve s değerleri sıfır olarak alınmıştır.
Gazlar ve durum denklemleri
Saf maddelerin özellikleri termodinamik tablolar ya da grafikler yardımıyla çok kolay
bulunabilir. Gaz safhasında bulunan maddelerin termodinamik özellikleri durum denklemleri
yardımıyla bulunabilir.
Gazlar
İdeal gaz davranışlı Gerçek gaz davranışlı
- 21 -
İdeal gazlar
Düşük ve orta basınçlarda gaz molekülleri arasındaki boşluklar veya mesafeler
oldukça fazladır. Ayrıca sıcaklığı yüksek olan gaz molekülleri arasındaki mesafeler fazla ve
hızları büyüktür. Gaz molekülleri arasındaki mesafenin büyüklüğü, komşu bir molekülün
diğer bir molekül üzerine etkisini azaltır. Bu nedenle moleküllerin birbirine olan tesirleri
ihmal edilebilir. Ayrıca sürtünmeler çok az olduğundan viskozite (μ) değerleri yaklaşık “0”
dır. Moleküllerin çok küçük ve birbirinden uzakta olmaları nedeniyle moleküller arası çekim
kuvvetleri ihmal edilebilir. Bu şartlara uyan gazlara ideal gaz denir.
Bir İngiliz fizikçisi olan Robert Boyle 1662 ‘de vakum odasında yaptığı deneylerde bir
gazın basıncının hacmiyle ters orantılı olduğunu bulmuştur. 1802 ‘de Fransız Charles ve J.
Gay-Lussac düşük basınçlarda bir gazın hacminin sıcaklıkla orantılı olduğunu deneylerle
kanıtlayarak
T
P=R veya Pv = RT
v
bağıntısını elde ettiler. İdeal (mükemmel) gaz denklemi adı verilen bu denklemde R orantının
denkleme dönüştürülmesi sırasında ortaya çıkan ve özel gaz sabiti adı verilen çarpandır.
Denklemde P mutlak basıncı, T mutlak sıcaklığı, υ özgül hacmi göstermektedir. Gaz sabiti
R’nin her gaz için ayrı bir değeri vardır ve M mol kütlesi olmak üzere,
R
R= u ( kJ/kg K )
M
formülü ile hesaplanır. ‘Ru’ üniversal gaz sabitidir. Değişik birimlerde Ru ‘nun bazı değerleri
aşağıda verilmiştir:
8,314 kJ / ( kmol K
Ru = 8,314 kPa.m3 / (kmol K )
0,08314 bar.m3 / ( kmol.K )
İdeal gaz denklemi; V=mυ ve n=m/M bağıntıları kullanılarak aşağıda verilen farklı formlarda
yazılabilir:
PV = mRT
PV = nRu T
Pv = Ru T
Son denklemde v molar özgül hacmi temsil etmektedir. İdeal bir gazın iki değişik haldeki
özellikleri arasındaki ilişkiyi veren denklem ise,
P1V1 P2V2
=
T1 T2
şeklinde yazılabilir.
Özgül ısılar ve özgül ısılar arasındaki bağıntılar
Bir ideal gazın sabit basınçta ve sabit hacimde tanımlanan özgül ısıları için;
dq dh
cP = ( )P =
dT dT
dq du
cv = ( )v =
dT dT
bağıntıları söz konusudur. Bu iki bağıntı yardımıyla bir gazın özel gaz sabiti (R) ve adyabatik
üs katsayısı (k);
- 22 -
R = c p − cv , k = c p / cv
olarak yazılabilir. Yukarıda verilen bağıntılar yardımıyla, özgül ısıların R ve k cinsinden
ifadesinin,
k 1
cp = R, cv = R
k −1 k −1
olduğu görülebilir.
Sıkıştırılabilme çarpanı
Mükemmel gaz denklemi basit ve kullanışlıdır. Fakat gazlar kritik nokta ve doyma
eğrisi yakınlarında mükemmel gaz davranışından önemli ölçüde uzaklaşırlar. Verilen bir
sıcaklık ve basınçta mükemmel gaz davranışından sapma ‘Sıkıştırılabilme Çarpanı’ adı
verilen ve ‘Z’ ile gösterilen bir parametre kullanılarak bulunabilir. Sıkıştırılabilme Çarpanı,
v gercek
Z=
v ideal
şeklinde tanımlanır ve ideal gaz denklemi ile,
Pv
Z= veya Pv = ZRT
RT
şeklinde ilişkilendirilebilir. Dolayısıyla υideal=RT / P olmaktadır. İdeal gazlar (örneğin hava,
azot, oksijen, hidrojen) için Z =1‘dir. Gerçek gazlar için Z, 1’den büyük veya küçük olabilir.
Z değeri 1’den ne kadar uzaklaşırsa, mükemmel gaz davranışından uzaklaşma o kadar
fazladır. Z’ nin değeri gazın cinsi ile direkt ilişkilidir.
Kritik sıcaklık ve kritik basınç
Konunun başlangıcından bu yana düşük ve yüksek sıcaklık kavramlarını kullandık.
Fakat bunlara bir sınır koymadık. Bir maddenin sıcaklığına veya basıncına yüksek veya düşük
diyebilmek için kritik sıcaklığını veya kritik basıncını göz önüne almak gerekir. Değişik
gazlar verilen bir basınç ve sıcaklıkta birbirinden farklı davranabilirler. Fakat kritik sıcaklık
ve basınçlarına göre belirlenen indirgenmiş sıcaklık ve basınçlarda davranışları birbirine
benzer. İndirgenmiş sıcaklık (TR) ve indirgenmiş basınç (PR) aşağıdaki gibi tanımlanır:
P T
PR = ve TR =
Pcr Tcr
Sıkıştırılabilme çarpanı Z, aynı indirgenmiş sıcaklık ve basınçta tüm gazlar için

aynıdır. Bu olaya karşılıklı haller ilkesi adı verilir. Yapılan ölçüm ve deney sonuçları
birleştirilerek tüm gazlar için geçerli olan genelleştirilmiş sıkıştırılabilme diyagramı elde
edilmiştir. Genelleştirilmiş sıkıştırılabilme diyagramı Şekil 2.4’de gösterilmiştir. Diyagramda
farklı gazlar için deneysel olarak elde edilen ‘Z’değerleri sembollerle gösterilmiştir. Sürekli
çizgiler tüm gazlar için genelleştirilmiş teorik değerleri temsil etmektedir. Deneysel
değerlerle, teorik değerler arasındaki maksimum hata miktarı % 1-2 civarında olduğundan,
tüm gazlar için ‘Z’ değerleri, diyagramdaki sürekli çizgiler kullanılarak elde edilebilir.
Genelleştirilmiş sıkıştırılabilme diyagramından aşağıdaki sonuçlar çıkarılabilir:
i) Çok düşük basınçlarda (PR <<1) gazlar sıcaklık ne olursa olsun mükemmel gaz gibi
davranırlar.
ii) Yüksek sıcaklıklarda (TR>>2), basınç çok yüksek (PR>>1) olmadığı sürece gazlar
mükemmel gaz gibi davranırlar.
iii) Mükemmel gaz davranışından uzaklaşma en çok kritik nokta yakınlarında olur.
- 23 -
Şekil 2.4. Genelleştirilmiş sıkıştırılabilme diyagramı
Gerçek gaz davranışını kapsayan denklemler

i) Van der Walls Hal Denklemi
En çok bilinen, kullanımı basit, hassasiyeti yüksek olmayan ve 2 sabit içeren
denklemdir.
a
(P + )(v − b) = RT
v2
Denklemdeki ‘a / v2’ terimi moleküller arası çekimi ‘b’ ise gaz moleküllerinin kapladığı
hacmi hesaba katar ve
27 R 2 Tcr 2 RTcr
a= ve b=
64 Pcr 8Pcr
eşitlikleri kullanılarak istenilen değerler hesaplanır.
ii) Beattie – Bridgeman Hal Denklemi
Beattie – Bridgeman denklemi 0,8 ρcr ‘ye kadar olan yoğunluklar için oldukça hassas
sonuçlar verir. ρcr maddenin kritik noktadaki yoğunluğudur.
- 24 -
RuT c A
P= 2
(1 − 3 )(v + B) − 2
v vT v
Denklemdeki A ve B katsayıları,
a b
A = A0 ( 1 − ) ve B = B0 ( 1 − )
v v
İfadeleri ile verilmektedir.
iii) Diğer hal denklemleri
Literatürde kabul görmüş diğer hal denklemlerinden en önemli ikisi ise; Benedict-
Webb-Rubin denklemi ve Etki katsayılı denklemdir. Benedict-Webb-Rubin denkleminde 8
sabit vardır. Geniş aralıkta çok hassas sonuçlar verir. Etki katsayılı denklemde ise sabit sayısı
dikkate alınan terime bağlı olarak 16’ya kadar çıkmaktadır. Bu denklemin matematiksel yükü
ağır fakat hassasiyeti oldukça yüksektir.
- 25 -
2. 1. Tablodaki boş yerleri doldurunuz.

T, 0C P, kpa ϑ , m3kg Faz durumu
1 50 12.35 4.16 Doymuş karışım
2 120.23 200 0.0010605 Doymuş buhar
3 250 400 0.5951 Kızgın buhar
4 110 600 0.001052 Aşırı soğutulmuş
1. Satır:
T1= 50 0C ϑ s = 0.0010121 m 3 / kg
ϑ s < ϑ1 < ϑb olduğundan faz durumu:
ϑ1 =4.16 m3/kg ϑb = 12.027 m 3 / kg Doymuş sıvı-buhar karışımı
Doymuş sıvı-buhar karışımı bölgesinde basınç doyma basıncına eşittir ve bundan dolayı:
P1 = P doy (T 0 ) = 12.35 kpa
50 c
2. Satır:
P2 = 200 kpa Doymuş buhar olduğundan dolayı:

doymuş buhar ϑ 2 = ϑ s = 885,680.10-3 m3 / kg
T2 = Ts = 120.210 0C
3. Satır:
250 0C sıcaklıkta Ps = 3.973 MPa
0
T3 = 250 C P3 < Ps olması dolayısıyla faz durumu:Kızgın buhar
P3 = 400 kpa Kızgın buhar tablosundan
Özgül hacim: ϑ3 = 0.5952 m3/kg
4. Satır:
1100C sıcaklıkta Ps= 0.14327 MPa
0
T4 =110 C P4 > Ps olması dolayısıyla faz durumu: Aşırı soğutulmuş
P4 =600 kpa Bu faz durumu için doymuş değerleri alınabildiğinden dolayı
Özgül hacim: ϑ 4 = ϑ s = 0.001052 m3/kg
T, 0C P, kpa u, kj/kg x Faz durumu

1 130 0.2761 2300 0.879 Doymuş karışım
2 150.85 600 669.90 0.000 Doymuş sıvı
3 400 500 2563.2 ........ Kızgın buhar
4 90 700 376.85 ........ Aşırı soğutulmuş
1. Satır:
T1 = 1300C us=546.090 kj/kg us<u1<ub olduğundan faz durumu:

u1 = 2300 kj /kg ub= 2539.5 kj/kg Doymuş sıvı-buhar karışımı
- 26 -
Kuruluk derecesi:
u − u s 2300 − 546.09
x= 1 = = 0.879
u sb 1993.41
Doymuş sıvı-buhar karışımı bölgesinde basınç doyma basıncına eşittir ve bundan dolayı:
P2 = Pdoy (T = 130°C ) = 0.27028 Mpa
2. Satır
Doymuş sıvı olduğundan dolayı:
P2=600 kpa T2 = Ts = 158.830C
Doymuş sıvı u2 =us = 669.720 kj/kg
Faz durumu doymuş sıvı olması sebebiyle kuruluk derecesi (x) = 0.00
3. Satır:
500 kpa basınçta Ts = 158.850C
0
T3 = 400 C T3 > Ts olması dolayısıyla faz durumu : Kızgın buhar
T3 = 500 kpa Kızgın buhar tablosundan
u3 = 2963.7 kj/kg
Faz durumu kızgın buhar yanı tek fazlı olması dolayısıyla kuruluk
derecesi söz konusu değildir.
4. Satır:
900C sıcaklıkta Ps = 70.18 kpa
0
T4 = 90 C P4 > Ps olması dolayısıyla faz durumu: Aşırı soğutulmuş
P4 = 700 kpa Bu faz durumu için doymuş sıvı değerleri alınabildiğinden dolayı
Özgül hacim: u4 = us = 376.970 kj/kg
Faz durumu aşırı soğutulmuş yanı tek fazlı olması dolayısıyla kuruluk
T ,0C P, kpa h, kJ/kg x Faz durumu
1 13.63 325 1435.57 0.4 Doymuş karışım

2 160 617 1682 0.482 Doymuş Karışım
3 177.69 950 753.02 0.00 Doymuş sıvı
4 80 500 334.91 ...... Aşırı soğutulmuş
5 550 800 3161.7 ....... Kızgın buhar
1. Satır :
0<x<1 olması dolayısıyla faz durumu: Doymuş sıvı-buhar karışımı
P1 = 325 kpa Bu faz durumu için doymuş sıvı değerleri alınabildiğinden dolayı:
x = 0.4 T1 = Ts( P1 = 325kpa) = 136.270C
Entalpi(kj/kg):
h1 = hs + xhsb =573.19 + 0.4*2155.41 = 1435.354 kj/kg
2. Satır:
1600C sıcaklığında hs = 675.47 kj/kg, hb =2757.40 kj/kg
T2 = 1600C hs<h2<hb olması dolayısıyla faz durumu: Doymuş sıvı-buhar karışımı
h2 =1682 kj/kg Bu faz durumu için doymuş sıvı değerleri alınabildiğinden dolayı:
P2 = Pdoy( T2 = 160 0 C ) = 618.23 kpa
- 27 -
h2 − hs 1682 − 675.47
Kuruluk derecesi (x) = = =0.483
hsb 2757.4 − 675.47
3. Satır:
Kuruluk derecesi(x) = 0.00 olması dolayısıyla faz durumu: Doymuş sıvı
P3 = 950 kpa T3 = Ts( P3 = 950kpa) = 177.660C
x = 0.00 h3 = hS( P3 = 950kpa) =752.74 kj/kg
4. Satır:
800C sıcaklıkta Ps= 47.41 kpa
T4 = 800C P4 > Ps olması dolayısıyla faz durumu : Aşırı soğutulmuş
P4 = 500 kpa Bu faz durumu için doymuş sıvı değerleri alınabildiğinden dolayı:
h4 = hs( T4 = 80 0 C ) = 335.01 kj/kg
Faz durumu aşırı soğutulmuş yanı tek fazlı olması dolayısıyla kuruluk
5. Satır:
P5 =800 kpa basınçta hb = 2768.3 kj/kg
P5 = 800 kpa h5 > hb olması dolayısıyla faz durumu: Kızgın buhar
h = 3161.7 kj/kg Kızgın buhar tablosundan:
T5 = 5500C
Faz durumu kızgın buhar yanı tek fazlı olması dolayısıyla kuruluk
2.4. Şekilde görüldüğü gibi 20 cm çapında bir kap suyla dolu olup üzeri kütlesi 4 kg olan bir
kapak ile kapatılmıştır. Atmosferik basıncın 101 kpa suyun kaynamaya başlama sıcaklığını
hesaplayınız.
Çözüm:
Patm=101 kpa
Suyun kaynama yanı buharlaşmaya başlama sıcaklığı suyun mkapak=4kg
buhar basınç kuvvetinin suyun üzerindeki basınç
kuvvetlerinin toplamına eşit olduğu andır ve bu denge
durumundan dolayı suyun buharlaşma basınç (efektif
basınç) kuvveti: T=?
H2O
W
PbuA = PatmA + W Pbu = Patm +
A
(4kg )(9,807 m / s ) ⎡
2
kpa ⎤
=(101kpa) + ⎢ 2 ⎥
π (0,1m) 2
⎣1000kg / ms ⎦
Patm
= 102.25 kpa
Suyun 102.25 kpa doyma sıcaklığı:

T = Tdo(102.25kpa) = 100,2 0C
Pefe(bu)
W=mg
- 28 -
2. 5. 2.5 m3 hacimli rijit bir 75 0C sıcaklığında 5 kg su-buhar karışımı içermektedir. Tanktaki
suyu tamamen buharlaştırmak yanı doymuş buhar fazına getirmek amacıyla su ısıtma
işlemine tabi tutulmaktadır. Isıtma işlemi sonucunda suyun varacağı doyma sıcaklığını tespit
edip suyun başlangıç durumundan doymuş buhar fazına ulaşana dek izlediği trendi T- ϑ
diyagramında gösteriniz.
Çözüm:
Hacim sabit olması dolayısıyla ısıtma işlemi başlangıcında ve
sonucunda özgül hacim eşittir ve dolayısıyla:
H2O
V 2.5m 3 75 0C
ϑ = = = 0,5m 3 / kg
m 5kg
Su tamamen buharlaştığında:
ϑ 2 = ϑü = 0.5 m3/kg
Bu noktadaki özgül hacme karşılık gelen doyma sıcaklığı tablodan:
T=Tdo( ϑ g = 0.5m 3 / kg )= 140.7 0C
Isıtma işleminin T- ϑ diyagramında izlediği trend:
T(0C)
2
1
ϑ (m 3 / kg
2. 6. Bir piston silindir çifti 800 kpa basınçta denge halinde olan 0.1 m3 su ve 0.9 m3 buhar
içermektedir. Sabit basınçta suyun sıcaklığı 350 0C ulaşana dek sisteme ısı transfer
edilmektedir.
Ç (a) Suyun ilk sıcaklığını
(b) Toplam kütleyi
(c) İşlem sonundaki hacmi
(d) Isı transferi işleminin P- ϑ diyagramında izlediği trendi H2O
Tespit ediniz. P= 800 kpa
Çözüm:
Çözüm
Çözüm
(a)
İlk anda iki fazı bir arada denge olduğundan tanktaki sıcaklık 800 kpa
basınçtaki doyma sıcaklığıdır ve bu:
T=Tdoy(P=800 kpa)= 170.41 0C
İlk andaki özgül hacimler tablodan,
ϑ s = 0.0011148m 3 / kg , ϑb = 0.24034m 3 / kg
- 29 -
(b)
Toplam Kütle:
V 0.1m 3
ms = s = = 89.7 kg
ϑ s 0.001115m 3 / kg
Vb 0.9m 3
mb = = = 3.74kg
ϑb 0.2404m 3 / kg
mt = ms + mb = 89.7 + 3.74 = 93.44 kg
( c)
Isı transferi işlemi sonucunda suyun ulaştığı 3500C sıcaklığında Pdoy( 350 0 C ) < 800 kpa
olduğundan tank içerisindeki su kızgın buhar bölgesindedir ve bu bölgede suyun özgül
hacmi: (tablodan) ϑ 2 = 0.3544 m3 /kg ve hacmi:
V2 = mt ϑ 2 = (93.44 kg)(0.3544m3/ kg) = 33.1 m3
2. 7. 0.5 m3 Hacimli rijit bir kap 1000C sıcaklıkta sıvı- buhar karışımı içermektedir. Suyun
sıcaklığı kritik noktaya ulaşana dek kap ısıtma işlemine tabi tutuluyor. İlk andaki karışımın
su fazındaki kısmının kütlesini ve hacmini hesaplayınız?
Çözüm:
T(0C)
KR
Isıtma işlemi boyunca hacim sabit olması dolayısıyla:
ϑ1 = ϑ 2 = ϑ kr =0.003155 m3/kg (Tablodan)
Kap içerisindeki toplam kütle:

V 0.5m 3 Vkr
m= = = 158.48kg
ϑ1 0,003155m 3 / kg
1000C sıcaklıkta suyun:

ϑ s = 0.0010435m 3 / kg ϑ (m 3 / kg
Tablodan
ϑb = 16.718m 3 / kg
İlk andaki karışımın kuruluk derecesi:

ϑ −ϑ s 0.003155 − 0,0010435
x1= 1 = = 0.0001263
ϑ sb 16.718 − 0,0010435
Karışımdaki sıvı fazın kütlesi ve hacmi:
ms=(1-x1)mt= (1-0.0001263)(158.48) = 158.46 kg
Vs=msVs=(158.46 kg)(0.0010435 m3/ kg) = 0.165 m3
2. 8. Bir piston-silindir çifti içerisinde 3000C sıcaklıkta ve 1MPa basınçta

8 kg kütleye sahip kızgın buhar bulunmaktadır. Buharın kütlesenin yarısı
yoğunlaşıncaya dek sabit basınçta buhar soğutma işlemine tabi
tutulmaktadır. H2O
(a) Soğutma işlemini T- ϑ diyagramında gösteriniz. 3000C
1Mpa
(b) Soğutma işlemi sonucundaki sıcaklığı tespit ediniz.
(c) İşlem boyunca meydana gelecek hacim değişimini hesaplayınız.
- 30 -
Çözüm:
(a)
(b)
İşlem sonucunda silindirde doymuş sıvı-buhar karışımı olması dolayısıyla işlem sonucundaki
sıcaklık 1MPa basınçtaki doyma sıcaklığıdır.
T=Tdoy(1MPa)= 179.9 0C
(c)
Soğutma işlemi sonucunda sistemin kuruluk derecesi, x=0,5
Tablolardan 1 ve 2 durumu için akışkanın özgül hacmi:
P1 =1 MPa
T1= 300 0C ϑ1 = 0.2579m 3 / kg
P2= 1 MPa ϑ s = 0 .0011272 m 3 / kg ϑ 2 = ϑ s + xϑ sb

x=0.5 ϑ sb = 0 .1932328 m 3 / kg = 0.0011272 + 0.5(0.1932328 − 0.0011272)
=0.0978 m3 /kg
Soğutma işlemi boyunca ki hacim değişimi:
ΔV = m(ϑ2 − ϑ1 ) = (0.8kg )(0.0977 − 0.2580)m 3 / kg
= -0.128 m3
2.9. Araç tekerleğindeki havanın sıcaklığı aracın tekerleğe uyguladığı basınca bağlıdır. Hava
sıcaklığının 25 0 C olduğu anlarda tekerlerdeki basınç normalde 210 kpa olmalıdır. 0.025 m3
hacminde bir tekerdeki havanın sıcaklığı; 50 0C ulaşması durumunda tekerlek basıncının
alacağı değeri ve bu sıcaklıkta tekerlekteki basıncın tekrar normal basınca ulaşabilmesi için
tekerden boşatılması gereken hava miktarını hesaplayınız (R= 0.287kpam 3 / kgK )?
Varsayımlar Spesifik durumlarda hava, gaz davranışı gösteril, işlem boyunca hacmin sabit
olduğu kabul edilmiştir.
Çözüm:
İlk durumda tekerlekteki mutlak basınç:
P1= Pefek +Patm= 210 + 100 = 310 kpa
Havanın birer ideal gaz davranışı gösterdiği ve hacmin sabit kaldığı varsayıldığından dolayı:
P1V1 P2V2 T 323K
= P2 = P1 2 = (310kpa) =336 kpa
T1 T2 T1 298K
Basınçtaki artış miktarı:

ΔP = P2 − P1 = 336 − 310 =26 kpa
- 31 -
2. 10. 30 0C sıcaklıkta ve 150 kpa basınçta hava içeren 0.015 m3 hacimli bir tekerleğin
basıncını sabit sıcaklıkta ve atmosferik basıncın 98 kpa olduğu bir ortamda 200 kpa çıkarmak
için tekerleğe eklenilmesi gereken hava miktarını hesaplayın?
Varsayımlar Hava spesifik durumlarda ideal gaz davranışı gösteril, İşlem boyunca tekerleğin
hacminin sabit kaldığı varsayılmıştır.
(R = 0.287 kpa m3 / kg K )
Çözüm:
Tekerleğin her iki durumdaki mutlak basıncı
P1 = Pefek1 + Patm = 150 + 98 =248 kpa
P2= Pefek2 + Patm = 200 +98 = 298 kpa
Tekerleğin ilk durumdaki kütlesi:

PV ( 298kpa )(0.015m 3 )
m1 = 1 = = 0.04277kg
RT2 (0.287kpam 3 / kgK )
Tekerleğin hava eklendikten sonraki kütlesi:

PV (298kpa)(0.015m 3 )
m2 = 2 = = 0.05140kg
RT2 (0.287kpam 3 kpa / kgK
Eklenmesi gereken hava miktarı:
Δm = m2 − m1 = 0.0514 − 0.04277 = 0.0086 kg
2.11. Rijit bir tank 150 kpa ve 200C 10 kg hava içermektedir. Tanktaki basınç 250 kpa ve
300C ulaşana dek tanka hava eklenme işlemi uygulanmaktadır.Eklenmesi gereken hava
miktarını hesaplayınız?
Çözüm:
Tankın hacmi:
m RT (10kg )(0.287kpam 3 / kgK )( 293K )
V = 1 1 = = 5.606m 3
P1 (150kpa )
Hava eklenmesi işleminden sonra tankın kütlesi:
P2V (250kpa)(5.606m 3 )
m2 = = = 16.12kg
RT (0.287kpam 3 / kgK )(303K )
Eklenmesi gereken hava miktarı:
Δm = m2 − m1 = 16.12 − 10 =6.12 kg
2.12. 1 MPa basınçta ve 4000C sıcaklıktaki kızgın buharın özgül hacmini (a) İdeal gaz
denklemi ile (b) sıkıştırma çarpanıyla ve (c) buhar tablosun dan tespit ediniz.
(Pkr =22.09 Mpa, Tkr = 647.3 K, R = 0.4615 kpa m3/kgK)
Çözüm:
(a)
İdeal gaz denklemi ile
RT (0.4615kpam 3 / kgK )(673K )
ϑ= = = 0.03106 m3/kg
P 10kpa)
- 32 -
(b ) Sıkıştırma çarpanıyla
P 10 MPa
PR = = = 0.453
Pkr 22.09 MPa
z = 0.84 (Grafikten)
T 673K
TR = = = 1.04
Tkr 607.3K
ϑ = zϑideal = (0.84)(0.03106 m 3 / kg = 0.02609 m3/kg
(c) Kızgın buhar tablolarından

P = 10 Mpa
T = 4000C ϑ =0.0264 m3/kg
2. 13. 1 m3 hacimli; 25 0C sıcaklıkta ve 500 kpa basınçta hava içeren A tankı şekilde
görüldüğü gibi 35 0C ve 200kpa basınçta 5kg kütleye sahip diğer B tankına bir valf vasıtasıyla
birleştirilmiştir. Aradaki valf açılıp sistemin 200C çevre sıcaklığıyla termal dengeye
ulaşmasına izin verilmektedir. Sistem dengeye ulaştığında B tankındaki basıncın alacağı
değeri hesaplayın?
Varsayımlar Hava spesifik durumlarda ideal gaz davranışı gösteril.
(R= 0.287 kpam3 /kgK)
Çözüm:
A tankının kütlesi:
⎛PV ⎞ (500kpa)(1m 3 )
mA= ⎜⎜ A A ⎟⎟ = 3
⎝ RT A ⎠ A (0.287 kpam / kgK )(298 K )
= 5.846 kg
Hava Hava
VA=1m3 mB=5 kg
B tankının hacmi:
TA=250C T=350C
⎛ m RT ⎞ (15kg )(0.287 kpam 3 / kgK )(303K ) PA=500kpa PB=200kpa
VB= ⎜⎜ 1 B ⎟⎟ =
⎝ PB ⎠ 200kpa
3
= 2.21m
Valf açıldıktan sonra sistemin toplam hacmi ve kütlesi:
V = VA + VB = 1 + 2.21 = 3.21 m3
B
m= mA + mB = 5.846 + 5 = 10.846 kg
B
Termal dengeye sistem ulaştığında B tankındaki basınç:
mt RT2 (10.846kg )(0.287kpam 3 / kgK )

P2 = =
Vt (3.21m 3 )
= 284.1 kpa
2. 14. 1.6 MPa basınçta ve 2250C sıcaklığındaki gazın özgül hacmini (a)İdeal gaz denklemi
ile, (b)Sıkıştırılabilme çarpanı ile ve (c) Tablodan tespit edip ideal gaz denklemi ve
sıkıştırılabilme çarpanıyla yapılan tespitlerdeki sapma yüzdesini hesaplayın.
(Pkr = 22.09 MPa, Tkr = 647.3 K, R = 0.4615 kpa m3/kgK)
- 33 -
Çözüm:
(a) İdeal gaz denklemi ile
RT (4.04815kpam 3 / kgK )(498K )
ϑ= = = 0.14364 m3/ kg
P (1600kpa)
(b) Sıkıştırılabilme çarpanı ile

P 1.6 MPa
PR = = = 0.072 z = 0.935 (Grafikten)
Pkr 22.09 MPa
T 498 K
TR= = 0.769
Tkr 647.3K
ϑ = z ϑideal = (0.935)80.14364 m3/kg)
(c) Kızgın buhar tablosundan

P = 1.6 MPa
T = 2250C ϑ = 0.13254m 3 / kg
ϑideal − ϑtablo 0.14366 − 0.13254

ϑideal …..sapma yüzdesi = = * 100 = % 8.1
ϑtablo 0.13254
ϑ sııkış − ϑtablo 0.13430 − 0.13254
ϑ sııkış ….sapma yüzdesi = = *100 = % 1
ϑtablo 0.13254
2. 15. Yarıçapı 10 m ne boş kütlesi 80 kg olan bir sıcak hava balonunun atmosferik
basıncın 90 kpa ve çevre sıcaklığının 150C olduğu bir ortamda 195 kg kütlelik bir yükle
harekete başlıya bilmesi için balonun içindeki havanın olması gereken sıcaklığı
hesaplayınız.
Varsayımlar: Havanın ideal gaz davranışı gösterdiği varsayılmıştır (R= 0.287 kJ /kg K)
Çözüm:
Balonun hacmi:
4π (10) 3
Vbol = 4 π r /3 = 3
= 4189m 3
3
Çevre havanın öz kütlesi :
P 90kpa
ρ çh = = 3
= 1.089kg / m 3
RT (0287 m kpa / kgK )(288 K )
Çevre havanın balona uyguladığı kaldırma kuvveti:

Fk = ρ çh gVbol
⎡ N ⎤
=(1.089 kg/m3)(9.807 m/s2)(4189 m3) ⎢ 2 ⎥
= 44700 N
⎣ kgm / s ⎦
Balonun içindeki havanın kütlesi(mbih):
Balonun harekete başlayabilmesi için ilk anda balona etli eden kuvvetlerin toplamının sıfır
olması gerektiğinden,
- 34 -
⎡ N ⎤
0 = Fk – (mbih + 80 kg + 195 kg )(9.807 m/s2) ⎢ 2 ⎥
⎣ kgm / s ⎦
Fk
mbhi = − (80kg + 195) = 4287 kg
9.80m / s 2
Bolunun içindeki havanın olması gereken sıcaklığı:

PV (90kpa)(4418.9m 3 )
T= = = 301.5 K
mbih R (4287 kg )(0.287 kpam 3 / kgK )
2. 16. 4 L hacimli rijit bir tank 2 kg kütleye sahip 500C sıcaklıkta sıvı-buhar karışımı
içermektedir. Tank içerisinde tek faz elde edilinceye dek tanka ısı transfer etme işlemi
uygulanmaktadır.Sonuç olarak tankın içindeki fazın buhar mı yoksa sıvı olacağını tespit
ediniz. Tankın hacmi 4L değil de 400 L olsaydı sonuç ne olurdu.
Çözüm:
Tank rijit olduğundan V/m oranı yanı özgül hacim işlem boyunca değişmeyip sabit kalacaktır.
Bundan dolayı tankın içindeki özgül hacim değeri su için kritik değer olan 0.003155 m3/kg
değerinden daha küçük olması halinde sıvı aksi takdirde buhar fazındadır.
0.004m 3
V=4L ϑ= = 0.002 m3 < ϑ kr olduğundan sıvı fazda
2kg
0.4m 3
V=400 L ϑ= = 0.2 m3 < ϑ kr olduğundan buhar fazda
2kg
2. 17. 20 m3 hacimli bir tank 250C sıcaklığında ve 800 kpa basınçta nitrojen içermektedir.
Tanktaki basıncın 600 kpa basınca ve 200C sıcaklığa ulaşabilmesi için tanktan boşaltılması
gereken nitrojen miktarını hesaplayınız.
Çözüm:
İlk durumda tanktaki nitrojenin kütlesi
P1V (800kpa)(20m 3 )
m1 = = =180 kg
RT1 (0.2968kpam 3 / kgK )(298 K )
N2
İkinci durumda tanktaki nitrojenin olması gereken kütlesi: 800 kpa
280C
PV (600kpa)(20m 3 )
m2= 2 = =136 kg 20 m3
RT2 (0.2968kpam 3 / kgK )(293K )
Tanktan boşatılması gereken nitrojenin kütlesi:

Δm = m1 − m2 = 180.9 − 138 = 42.9 kg
- 35 -
- 36 -
3. BÖLÜM
KAPALI SİSTEMLERDE TERMODİNAMİĞİN I. KANUNU
I. Yasaya giriş
Birinci bölümde enerjinin kendilinden var veya yok edilemeyeceği vurgulanmış,
sadece biçim değiştirebileceği belirtilmişti. Bu ilke deneysel sonuçlara dayanır. Buna
termodinamiğin birinci yasası veya enerjinin korunumu ilkesi denir. Birinci yasanın bir
başka basit anlatımı; sistem ile çevresinin etkileşimi sırasında sistem tarafından kaybedilen
enerji, çevrenin kazandığı enerjiye eşit olmak zorundadır. Enerji bir sistemin sınırlarından
birbirinden farklı iki biçimde geçebilir: iş ve ısı . Bunlar arasındaki ayrımı doğru yapmak
gerekir.
Isı geçişi (transferi)

İki sistem arasında (veya sistemle çevresi arasında), sıcaklık farkından dolayı
gerçekleşen enerji geçişi olarak tanımlanır. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, aynı
sıcaklıktaki iki sistem arasında ısı geçişi olmaz. Isı geçişinin yönü sıcak olandan soğuk olana
doğrudur. Isı enerji geçişini vurgular. 1 ve 2 halleri arasındaki bir hal değişimi için ısı geçişi,
Q12 veya sadece Q ile gösterilir. Daha önce belirtildiği gibi, sisteme olan ısı geçişi pozitif (+),
sistemden dışarıya olan ısı geçişi ise negatif (-) işaretle gösterilir. Birim kütle için ısı geçişi ;
Q
q= ( kJ / kg )
m
şeklinde ifade edilir. Isı geçişinin olmadığı hal değişimi Adyabatik Hal Değişimi diye
adlandırılır.
İş
Bir kuvvetin belirli bir yol boyunca etkide bulunması sonucu aktarılan enerjidir. 1 ve 2 halleri
arasında yapılan iş W12 veya W ile gösterilir.
Mekanik iş
Bir sistemin, durum değiştirirken sistem sınırından herhangi bir kütle alışverişi olmadan
çevresiyle yaptığı makroskobik seviyede enerji alışverişi olayıdır. Sistem içerisinde iş üretimi
sırasında madde alışverişi vardır. Fakat iş alışverişi yapılırken madde geçişi sözkonusu
değildir. İş yola bağımlıdır, W=f(dr).
2
W12 = ∫ Fdr
1
Elektrik İşi :
V potansiyel farkından dolayı Δt süresince yapılan elektrik işi ;
W = V I Δt ( kJ )
olarak tanımlanır.
- 37 -
Hareketli Sınır İşi (Akış İşi )
Mekanik uygulamada en çok karşılaşılan iş çeşidi; bir piston-silindir düzeneğinde bir
gazın sıkıştırılması veya genişletilmesidir. Sıkıştırma veya genişleme sırasında yapılan iş akış
işi diye adlandırılır. Ws ile gösterilir.
P
1 dA = PdV
P 2 Wnet
P 1
δWs = F.dS = P.A dS = P dV ‘den

2
Ws = ∫ PdV
1
(kJ)
Yukarıdaki açıklamalardan da anlaşılacağı üzere eğer V sabitse iş değeri “ sıfır”dır.
Kontrol kütle sistemi için kütlenin korunumu kanunu
P
Yandaki piston-silindir düzeneği ele alınacak olursa
(kontrol kütle), sisteme kütle giriş- çıkışı olmadığından
sıkıştırmadan önceki kütle miktarı ile sıkıştırmadan sonraki
kütle miktarı eşittir.
Termodinamiğin birinci kanunu ve kapalı sistemlere uygulanması

Termodinamiğin I.kanunu “Enerjinin Korunumu” prensibinin sınırlı sistemlere
uygulanmasıdır. Belirli bir işleme tabii tutulmuş sisteme; işlem esnasında ısı veya iş şeklinde
bir enerji eklenmiş yada çıkarılmış ise, eklenen enerjinin hiçbir kısmı sistem içinde yok
edilemez. Çıkarılan enerjinin hiçbir kısmı ise, sistem içinde yaratılmamıştır. Enerjinin
- 38 -
bulunduğu şekilden başka bir şekle dönüşebilmesi için uygun özellikte bir makineye ihtiyaç
vardır.
Wnet
Eüretilen
Eg Eç
Esis
m
Qnet
Esis = Eiç + Edış

(Epot + Ekin)
Esis = Eg – Eç Qnet – Wnet = U
Qnet = Sistem sınırlarından net ısı geçişi

Wnet = Sistem sınırlarından net iş çıkışı
Diferansiyel formda,
du
dq – dWkapalı = du; δq-δwk = du; q& − w& =
dt
Bu ifadeler iki ayrı durum (1 ve 2) integrallenirse;
2 2 2
∫ dq − ∫ dWk = ∫ du
1 1 1
q12 - W12 = U2-U1
Not:
1) Sisteme iş giriyorsa (-), sistemden iş çıkıyorsa (+), sisteme ısı giriyorsa (+), istemden ısı
çıkıyorsa (-) işaretleri kullanılır.
2) Kapalı sistem işi aşağıdaki formül ile hesaplanır:
2
W kapalı = W k = ∫ pdV
1
İdeal gazların durum değişimleri
1
2
- 39 -
İdeal koşullarda, 1 durumundan 2 durumuna geçerken termodinamik özelliklerden en az birisi
sabit kalır. Durum değişimlerinin tümünü ifade edebilen ve gazın basınç ve hacmi arasındaki
ilişkiyi belirleyen genel bir bağıntı mevcuttur. Bu bağıntı,
PVN = sabit = c
şeklinde olup, N katsayısının aldığı farklı değerler, aşağıda belirtilen farklı durum
değişimlerini tanımlar:
N=0 ise P=c yani sabit basınçta durum değişimi,

N=∞ ise V=c yani sabit hacimde durum değişimi,
N=1 ise T=c yani sabit sıcaklıkta durum değişimi,
N = k>1 ise dq =0 adyabatik durum değişimi (sabit entropide d.d.),
N = 1<n<k ise politropik durum değişimi (tüm özellikler değişken).
İdeal Gazlar için (kapalı sistemlerde) durum değişim formüllerinin türetimi
1) Sabit basınçta durum değişimi
dU = dq – dWk
dq = dU + P.dV (h=u + PV )
q12 = c p (T2 − T1 )
Özellikler arasındaki bağıntılar:
V1 T1
P1V1 = R.T1 P=sbt iken……………… =
V2 T2
P2.V2 = R.T2
2) Sabit hacimde durum değişimi
dU = dq – dWk
2 2 2
∫c
1
v. dT = ∫ dq − ∫ PdV
1 1
q12 = cv (T2 − T1 )
P1 T1
P1V1 = R.T1 V=iken……………… =
P2 T2
P2.V2 = R.T2
3) Sabit sıcaklıkta durum değişimi
- 40 -
dU = dq – dWk
2 2 2
∫ cv.dT = ∫ dq − ∫ P.dV
1 1 1
2
dq = dWk = ∫ P.dV
1
PV = c’den
2 2
c
∫ P.dV = ∫
1 1
V
dV
V2
q12 = Wk12 = P1V1 ln
V1
P1 P2
P1V1 = P2.V2 ………………… =
V 2 V1
4) Adyabatik durum değişimi
Adyabatik durum değişiminde ısı alışverişi olmadığından dq = 0’dır.
dU = – dWk
R.(T1 − T2 ) 1
W12 = = ( P1 .V1 − P2 .V 2 )
k −1 k −1
P1V1k = c = P2V2k
k −1
P2 V T1 V T2 P
= ( 1 )k = ( 2 ) k −1 =( 2) k
P1 V2 T2 V1 T1 P1
5) Politropik durum değişimi
P.VN =c ve N=n (n: politropik üs) olmak üzere, adyabatik durum değişiminde bulunan
formüllerde sadece k yerine n yazılır ve hesaplama yapılır. Politropik üs değeri 1<n<k
eşitsizliğine uygun olarak değişir.
R.(T1 − T2 ) 1
W12 = = ( P1 .V1 − P2 .V 2 )
n −1 n −1
dU = dq – dWk
(T2 − T1 )
dq = c v (T2 − T1 ) + R
1− n
R
q12 = (c v + )(T2 − T1 ) = c n (T2 − T1 )
1− n
- 41 -
Son denklemdeki ‘cn’ politropik özgül ısı olarak tanımlanır ve yukarıdaki ifadenin
sadeleştirilmesiyle,
c v (n − k )
cn =
(n − 1)
şeklinde yazılabilir (sayısal değeri ‘0’ dan küçüktür). Özellikler arasındaki bağıntılar:
n −1
P2 V T1 V T2 P
= ( 1 )n = ( 2 ) n −1 =( 2) n
.
P1 V2 T2 V1 T1 P1
- 42 -
3. 1. İç ve dış yüzeyi arasındaki kalınlığı 0.5 cm olan 2*2 ebatlarında pencerenin kışın iç ve
dış yüzeyi arsanda sıcaklık farkı 70C’dir. Ortalama pencerenin ısı iletim katsayısı 0.78
W/(m0C) ise kışın pencerenin 5 saatlik bir periyotta yapacağı ısı kaybını hesaplayın. Camın
kalınlığı 0.5 cm değilde 1 cm olsaydı sonuç nasıl değişildi?
Çözüm
(a)
Statik şartlar altında pencerenin ısı kaybı:
ΔT
q = kA
L
0 70 C
=(0.78 W/m C)(2*2) = 4368 W
0.005m
Beş saatlik içerisinde yapılan ısı transferi:
Q = q Δt = (4.368 mkj/s)(5*3600s) = 78.624 kj 100C
(b) İletimle ısı transferi ile kalınlık arasında: 30C

1
Qα şeklinde bir ilişki mevcut olması dolayısıyla kalınlığın 2
L
katına yani 1 cm olması halinde ısı kaybı 39.31 kj olacaktır: 0.5cm
3. 2. 200C sıcaklığındaki bir odanın ortasında 5 cm çapında ve dış yüzey sıcaklığının 700C
olan bir balon şekilde görüldüğü gibi asılıdır. Balondan çevreye transfer olacak toplam ısı
miktarını hesaplayın.
(Balonun taşınım katsayısı (hbal ) = 15 W/(m2 0C), balonun neşretme katsayısı ( ε bal) =50.8 ,
σ = 5.67*
Çözüm
Balonun yüzey alanı:

Abal = π 2 D 2 =3.14(0.005m)2 = 0.00785 m2 Thava=200C
Taşınım ile çevreye olan ısı transferi: 700

5 cm
Qtaş= hbalATbaly
=(15W/(m0C))(0.00785m2)(700C) = 5.89 W
Radyasyonla çevreye olan ısı transferi:

Qrad = ε bal σA(Tbal
4
− TÇ4 )
[ ]
= 0.8(0.007854m2)(5.67*10-8 W/m2K4) (343K ) 4 − (293K ) 4 = 2.31 W
Çevreye olan toplam ısı transferi:
Qtop=Qtaş + Qrad = 5.89 + 2.31 = 8.20 W
- 43 -
3. 3. 20 cm çaplı, iletim katsayısı 80.2 W/(m0C) ve kabuk kalınlığı 0.4 cm olan bir küre 00C
sıcaklıkta donmuş su ile doludur. Kürenin dış yüzeyi 50C ise çevreden donmuş suya transfer
edilen ısı miktarını ve donmuş suya transfer bu ısı dolayısıyla suyun erime hızını hesaplayın.
Varsayımlar Kürenin iç yüzeyi ile donmuş suyun aynı sıcaklıkta olduğu kabul edilmiştir,
(Küre kabuğunun ısı iletim katsayısı (kkü) = 80.2 W /(m0C), Suyun erime katsayısı yanı gizli
ısısı (hsb) =333.7 kj/kg)
Çözüm 50C
Kürenin alanı:
A= πD 2 = 3.14(0.2m) 2 = 0.126m 2
Donmuş su
Donmuş suya transfer edilen ısı: 00C
ΔT ⎛ (5 − 0) 0 C ⎞
Q = k kü A = (80.2W / m 0 C )(0.126m 2 )⎜⎜ ⎟⎟ =12.632W
L ⎝ 0.004m ⎠
Donmuş suyun erime hızı:

Q 12.632kj / s
m& er = = =0.038 kg/s
hsb 333.7kj / kg
3. 4. Bir silindir 200 kpa basınçta ve 5 kg kütleye sahip doymuş su buharı içermektedir.
Silindir içerisindeki suyun sıcaklığı 3000C ulaşana dek su ısı transferi işlemine tabi
tutulmaktadır. Bu işlem boyunca yapılan sınır işini hesaplayın.
Çözüm
1- durumda
P1=200 kpa
ϑ1 = ϑb = 0,88568m 3 / kg
Doymuş buhar
2- durumda 200 kpa için T2 > Ts( P = 200kpa ) olmasından dolayı kızgın buhar
P2=200 kpa
bölgesindedir ve dolayısıyla:
T2=3000C
ϑ = 1.3163m 3 / kg
Sınır işi:
2
W1-2 = ∫ PdV = P (V2 − V1 ) = mP (ϑ 2 − ϑ1 )
1
⎡ kJ ⎤
=(5kg)(200kpa)(1.3163-0.88568)m3/kg ⎢ ⎥
⎣ kPam 3 ⎦
= 43.05 kJ
3. 5. Bir piston silindir çifti ilk anda sıcaklığı 300 K, basıncı 150 kpa ve hacmi 0.2 m3 olan
nitrojen gazı izotermal bir işlem sonucunda 800 kpa basınca kadar sıkıştırılmaktadır. Bu
işlem boyuncu sınır işini hesaplayın.
- 44 -
Çözüm P(kpa
Sınır işi: )
2
2
W= ∫ PdV
1
İşlem izotermal olduğundan:
PV T1-2= 3000C
P = 1 1 ve dolayısıyla: bi
V
1
2
P1V1 V P
W1-2 = ∫
1
V
dV = P1V1 ln 2 = mRT ln 1
V1 P2 V(m3)
150kpa ⎡ kj ⎤
=(150kpa)(0.2m3)( ln )⎢ ⎥ = -50.2kj
800kpa ⎣ kpam 3 ⎦
3.6. Bir gazın 0.42 m3olan ilk hacmi 0.12 m3 hacmine ulaşana dek sıkıştırılmaktadır. Bu işlem
boyunca hacim basınç arasında P(V) =aV+b şeklinde bir ilişki bulunmaktadır. Bu
fonksiyondaki a = -120 kpa/m3 ve b= 600 kpa olduğuna göre işlem boyunca sınır işini (a) P-V
diyagramını çizip bu diyagramdan yararlanarak (b) ilk ve son nokta arasında sınır işini integre
ederek hesaplayın.
Çözüm
(a) Hacim ile basınç arasında lineer bir ilişki bulunduğundan dolayı P-V diyagramında işlemin
izlediği trend düz bir çizgi olacaktır. Sınır işi PdV olması dolayısıyla bu iş P-V
diyagramındaki işlem eğrisinin altındaki alandır.
P1 = aV1 + b =(-1200 kpa/m3)(0.42m3) + (600kpa)

2
=96kpa P2
P2 = aV2 + b =(-1200 kpa/m3)(0.12m3) + (600kpa)
= 456kpa
P + P2
Wsınır(1-2) = Alan= 1 (V2 − V1 ) P1 1
2
(96 + 456) ⎡ kj ⎤
= (0.12 − 0.42)m 3 ⎢ 3⎥
= -82.8 kj
2 ⎣ kpam ⎦
0.1 0.42
(b) Sınır işin işlem boyunca integre edilmesiyle tespiti:
2 2
V 2 − V12
Wsınır(1-2) = ∫ PdV = ∫ (aV + b)dV = a 2 + b(V2 − V1 )
1 1
2
(0.12 2 − 0.42 2 )m 6
=(-1200kpa/m3) + (600kpa)(0.12 − 0.42)m 3
2
= -82.8 kj
- 45 -
3. 7. Şekilde görülen bir piston silindir çifti 150 kpa basınçta ve 250C sıcaklıkta 50 kg
kütleye sahip içermektedir. İlk olarak şekilde görülen 0.1 m2 alanlı pistonun yaya ulaşmasını
silindir içerisindeki suyu genişlemesi yoluyla sağlamak amacıyla suya ısı transfer ediliyor.
Yay sabiti 100 kN/m olan yaya piston ulaştığında suyun hacmi 0.2 m3 ulaşıyor. Daha sonra
pistonun 20 cm daha yükselene dek suyu tekrardan ikinci bir ısı transferi işlemi
uygulanmaktadır. (a) İki işlem sonucunda basıncın ve sıcaklığın ulaştığı değerleri bulup P-V
diyagramında gösteriniz ve (b) her iki işlem boyunca yapılan işi hesaplayın.
Çözüm
(a)Olayda anlaşılacağı iki işlem üç durum söz konusudur.İlk
işlem sırasında pistona etki eden basınç kuvvetleri
değişmediğinden dolayı ilk işlem boyunca basınç sabit olup
dolayısıyla da ilk durumdaki basınç ikinci durumdaki basınca
eşittir (P1 = P2 ).
İki işlem sonundaki basınç yanı P3 ise:
F kx (100kN / m)(0.2m) ⎡ kpa ⎤
P3 = P2 + s = P2 + = ⎢⎣ kN / m 2 ⎥⎦
A A 0.1m 2
= 350kpa
Her üç durumdaki hacim:
T1=250C A=0.1m2
P1=150 kpa H2O
ϑ1 = ϑ s (T = 250 Cm
V1= m ϑ1 =(50kg)(0.001003 3= 0.001003m3 / kg
) /kg)=0.22m
3
m=50 kg
V2=0.2 m3
V3=V2+x23 A =(0.2m3)+(0.2m)(0.1m2) =0.22
İki işlem sonundaki sıcaklık:
V 0.22m 3
ϑ3 = 3 = = 0.0044m 3 / kg
m 50kg
ϑ s = 0.0010786m 3 / kg
P3= 350 kpa ϑ s < ϑ3 < ϑb olması dolayısıyla iki işlem sonucunda
ϑb = 0.52418m 3 / kg silindirdeki su doymuş sıvı-buhar karışımı olduğundan:
T3 = Ts ( P3 =350 kpa ) =138.880C

Her iki işlemin izlediği trendin P-V diyagramında gösterimi:
P(kpa) 2 ile 3 durum arasındaki basınç

arasındaki değişim:
kx
P2−3 = P2 + denkleminden
A
3 görüleceği üzere yalnızca x
değişkenine bağlı olup bu
değişkende bağıntıya lineer bağlı
1 olduğundan P-V diyagramındaki
2
iki ile üç arasındaki durum
değişimi doğrusaldır,
V(m3)
- 46 -
(b) Yapılan iş P-V diyagramındaki olayı ifade eden eğrinin altındaki alan olması dolayısıyla
P + P3
W1-2-3 = P1 (V2 − V1 ) + 2 (V3 + V2 )
2
⎡ (150 + 350)kpa ⎤ ⎡ kj ⎤
= ⎢(150kpa)(0.2 − 0.05)m 3 + (0.22 − 0.2)m 3 ⎥ ⎢ 3⎥
⎣ 2 ⎦ ⎣ kpam ⎦
=27.5 kj
3. 8. Bir piston silindir çifti 100 kpa basınçta, 300 K sıcaklıkta ve 2 kg kütleye sahip nitrojen
gazı içermektedir. Nitrojen sıcaklığı 360 K ulaşana dek piston vasıtasıyla politropik sıkıştırma
işlemi uygulanmaktadır. Bu işlem boyunca yapılan sınır işini hesaplayın.
(PVn =sabit, n = 1.4)
Çözüm P(kpa)
Sınır işi:
2
P1V1
W1-2 = ∫ PdV → P =
1 Vn
2
PVn=sabit
2
dV P2V2 − P1V1 mR(T2 − T1 )
= ∫ (PV )1 1
n
= =
V 1− n 1− n
1 1
(2kg )(0.2968kj / kgK )(360 − 300) K
=
1 − 1.4
= -89 kj
V(m3)
3. 9. Bir kapalı sistem üç işlemli bir çevrime maruz kalmaktadır. İlk işlem adyabatik bir
süreçte gerçekleşiyor olup bu işlem sırasında sistem 50 kj iş yapmaktadır. İkinci işlem sırasına
sisteme 200 kj ısı transferi olup bu işlem sırasında herhangi bir iş söz konusu olmamaktadır.
Ve son olarak da sistemin ilk durumuna geri dönebilmesi için sistem üzerinde 90kj iş ve Q3
kadar bir ısı transferi veya ısı alımı söz konusu olduğuna göre Q3 ısısının olması gereken
büyüklüğü hesaplayın.
Çözüm P(kpa)
Termodinamiğin birinci kanunu bir çevrin boyunca: 2 3

Egir –Eçık = ΔE sis = 0
(Q-W)1 + (Q-W)2 +(Q-W)3 =0

(0+50)+(200-0)+(Q3 – 90)=0 →
Q3 =-160 kj 1
V(m3)
- 47 -
3. 10. Şekildeki 20 L radyatör 300kpa basınçta ve 2500C sıcaklıkta kızgın buhar ile doludur.
Radyatörün giriş ve çıkış valfleri kapatılıp bu kapatma işleminden sonra radyatörün
basıncının 100 kpa basınca düşmesi durumunda radyatörden odaya olacak ısı transferini
hesaplayız.
Çözüm
Termodinamiğin birinci kanununa göre:
Egir –Eçık = ΔE sis
W= KE = PE = 0 olması dolayısıyla:
-Q= ΔU = ΔU = m(u 2 − u1 ) Buhar
Qç = m(u2 – u1) V= sabit
Su buharı tablosundan:
P1=300 kpa ϑ1 = 0.7965kj / kg Qç=?
T1=2500C u = 2728.9kj / kg
1
P2 = 100kpa ϑ s = 0.0010432m 3 / kg , ϑb = 1.6939m 3 / kg

u s = 417.4kj / kg , u sb = 2088.2kj / kg
Hacim ve kütle değişmediğinden dolayı: ϑ1 = ϑ 2 =0.7964 m3/kg

ϑ s < ϑ 2 < ϑb olması sebebiyle: radyatörün içerisindeki su doymuş sıvı-buhar karışımı
fazında olup kuruluk derecesi:
ϑ − ϑs 0,7965 − 0.0010432
x2 = 2 = =0.47
ϑsb 1.6939 − 0.0010432
u2=us + xusb =417.46kj/kg+0.47*2088.7kj/kg=1398,85 kj/kg
Radyatörün içerisindeki su kütlesi:

V 0,020m 3
m= 1 =
ϑ1 0.7964m 3 / kg
Radyatörün odaya transfer ettiği ısı:

Qç = m(u1-u2)
=(0.0251kg)(2728.9-1398.85)kj/kg = 33.4 kj
3. 11. Çok iyi yalıtılmış bir tank 5 kg kütleye sahip olup 100 kpa basınçta doymuş sıvı-
buhar karışımı fazında su içermekte olup kütlesinin ¾ sıvıdır. 110 V gerilim ve 8 A akım
çeken bir elektrik ısıtıcısı vasıtasıyla tanktaki su tümüyle buhar fazına geçene dek ısıtma
işlemi uygulanmaktadır. Uygulanan ısıtma işleminin süresini hesaplayıp işlemi T-V
diyagramında gösteriniz.
Çözüm
Egi –Eçı = ΔE sis H2O
Q=KE=PE=0 olduğundan dolayı: V= sabit
Welektrik ısı = Δ U=m(u2 –u1)
- 48 -
Tablolardan
P1=100kpa ϑ s =0,0010432, ϑb = 1.6939 m 3 / kg
mb
x1= = 0.25 us=417.4kj/kg , usb =2088.2 kj/kg
mt
ϑ1 = ϑ s + x1ϑ sb =0,001043+ 0.25(1.6939 – 0,0010432) = 0.42426 m3/kg
u1 =us + x1 usb=417.36 + 0.25(2088.2) = 939.4 kj/kg
İşlem boyunca hacim ve kütle değişmediğinden

ϑ1 = ϑ2 = 0.42426m 3 / kg
u2 = ub( ϑ =0,42426 m 3 / kg )=2556.7 kj/kg
Doymuş buhar
Isıtma işleminin süresi:

Welektrik ısı = Δ U=m(u2 –u1) =
⎡1000VA ⎤
(110 V)(8 A)( Δ t) = (5 kg)(2556.7 – 939.4)kj/kg ⎢ ⎥→
⎣ kj / s ⎦
Δt = 9189 s =153.2 dak
3. 12. Şekilde görüldüğü gibi pistonun hareketi sınırlandırılmış bir piston silindir çifti 200 kpa
basınçta ve 3 kg kütleye sahip doymuş sıvı-buhar karışımı fazında su içermektedir. Suyun
basıncını iki katına çıkarmak amacıyla iki işlemli bir ısı transferi olayı gerçekleştiriliyor. İlk
işlemde pistonu, pistonu sınırlayan noktaya kadar hareketini silindir içerisindeki suya ısı
transferi işlemi uygulamak şeklindedir. Pistonun ulaştığı bu noktada suyun hacmi ise 60
litredir. Daha sonra ise suyun basıncını iki katına çıkarmak için tekrardan ikinci bir ısı
transferi işlemi uygulanmaktadır. (a) Bu olayı P-V diyagramında gösterip iki işlem sonunda
sıvı miktarını (b) İki işlem sonucunda sıcaklığın ve sınır işinin ulaşacağı değeri hesaplayıp iki
işlem boyunca sisteme olan ısı transferi miktarını tespit ediniz.
Çözüm
(a)
İlk işlem boyunca pistona etki eden kuvvetlerde herhangi bir değişim görülmediğinden ilk
işlem sırasında basınç sabittir. İkinci işlem ise sabit hacimde gerçekleşmesi nedeniyle P-V
diyagramında gösterimi yatay düz bir çizgidir.
P(kpa)
1 2 H2O
200kpa
Doymuş sıvı
V(m3)
- 49 -
Egir - Eçık = Esis
KE = PE =0 olduğundan
Qgi -Wsın iş = Δ U = m(u2 – u1)
Qgi = m(u2 – u1)+ Wsın iş
Tablolardan
P1 = 200 kpa ϑ1 = ϑs ( P =200kpa ) = 0.0010605m 3 / kg
Doymuş sıvı u1 =us(P=200kpa) = 504.49 kj/kg
V3 0.06
ϑ 2 = ϑ3 = = = 0.02m 3 / kg
m 3
ϑ s = 0.0010836m 3 / kg ,ϑb = 0.46238m 3 / kg
P3 =400 kpa
u s = 604.22kj / kg , u sb = 1948.88kj / kg
ϑ s < ϑ3 < ϑb olması dolayısıyla üçüncü durumda su doymuş sıvı-buhar karışımı olacağından
dolayı buhar kütlesinin toplam kütleye oranını ifade eden kuruluk derecesi söz konusudur.
3- Durumdaki kuruluk derecesi:
ϑ − ϑs
x3 = 3 = 0.041
ϑsb
u3 = us +x3usb =604.31 + 0.041(1948.88) = 684.12 kj/kg
İki işlem sonunda sistemde sıvı olarak kütle:

msı=(1 – x3 ) mtop
= (1-0,041)3 = 2.88 kg
(b)
İki işlem sonunda silindir içerisindeki su doymuş sıvı-buhar karışımı fazında olması
dolayısıyla son durumdaki sıcaklık 400 kpa basınçtaki doymuş sıvı değeridir.
T3 =TS( P = 400kpa ) =143.6100C
2-3 Durumları arasında yanı ikinci işlem boyunca hacim değişmediğinden dolayı bu işlem
boyunca sınır işi söz konusu değildir. Toplam iş yalnızca 1-2 durumları arasında
gerçekleşen iştir.
İki işlem boyunca gerçekleşen toplam sınır işi:
2
Wtop = ∫ PdV = P (V2 − V1 ) = mP (ϑ 2 − ϑ1 )
1
⎡ kj ⎤
=(3kg)(200kpa)(0.02 – 0.0010605) m3/kg ⎢ 3⎥
⎣ kPa.m ⎦
=11.3636 kj
İki işlem boyunca sisteme transfer edilen ısı:

Q = m(u3 – u1 ) + Wtop
=(3kg)(684.12-504.49)kj/kg + 11.3634
=550.25 kj
- 50 -
3. 13. İki rijit tank şekilde görüldüğü gibi bir valf vasıtasıyla birleştirilmiştir. 0.2 m3
hacimli A tankı kuruluk derecesi 0.8 olan 400 kpa basınçta doymuş sıvı- buhar karışımı
fazında su içerirken 0.5 m3 hacimli B tankı 200kpa basınçta ve 2500C sıcaklıkta
bilinmeyen bir fazda su içermektedir. Tankların arasındaki valf açılıp iki tankın birleşik
bir sistem oluşturmasına ve oluşan birleşik sistemin çevre ile ısı alış verişine izin veriliyor.
Valf açılıp meydana getirilen birleşik sistem 250C sıcaklıkta olan çevreyle termal
dengeye ulaştığında sistem basıncının alacağı değeri ve sistemden çevreye bu işlem
boyunca olan ısı transferini hesaplayın.
Çözüm
H2O H2O
Termodinamiğin birinci kanunu: PA= PB =200kpa
W=KE = PE = 0 olduğundan 400kpa TB=2500C
Egi – Eçı = Δ Esis (A) (B)
-Q = ΔU = (ΔU A ) − (ΔU B )
Q = -[U2,A+B – U1A – U1B]
= -(m2,topu2-(m1u1)A - (m1u1)B
Tablolardan
A-Tank
P1A = 400 kpa ϑ s = 0.0010836 m 3 / kg , ϑb = 0.46238m 3 / kg
x1A =0.8 u s = 604.22kj / kg , u sb = 1948.88kj / kg
ϑ1 A = ϑ s + x1ϑ sb =0.0010836+ 0.8(0.46238-0.0010836) = 0.3701m3/kg

u1A =us + x1usb =604.22 + 0.8(1948.88) =2163.32 kj/kg
B-Tank
P1B = 200 kpa ϑ1B =1.1989 m3/kg
T1B = 2500C u1B =2731.2 kj/kg
Tanklarda bulunan suyun kütlesi:

V 0.2m 3
m1A= A = = 0.540kg
ϑ1 A 0.3702m 3 / kg
VB 0.5m 3
m1B= = = 0.417kg
ϑ1B 1.1989m 3 / kg
Tanklardaki toplam kütle veya birleşik sistemin kütlesi:

mtop = m1A + m1B = 0.540 +0.417 =0.957 kg
Birleşik sistemin
T2 = 250C ϑ s = 0.00100305 m 3 / kg , ϑb = 43.416 m 3 / kg
ϑ 2 = 0.731 m3/kg us =104.825 kj/kg, ub= 2409.15 kj/kg
- 51 -
ϑ s < ϑ 2 < ϑb olması dolayısıyla birleşik sistem termal dengeye ulaştığında sistemdeki su
doymuş sıvı-buhar karışımı fazındadır. Bu nedenle termal dengeye ulaştığında sistemdeki
suyun basıncı 250C sıcaklıktaki doyma basıncıdır.
P2 = Pdoy(T=25 0 C ) = 3.175 kpa
Birleşik sistemin kuruluk derecesi:

ϑ − ϑs 0.731 − 0.00100305
x2 = 2 = = 0.0168
ϑsb 43.416 − 0.00100305
u2 =us+x2usb =104.825 +0.0168(2409.15) = 145.3 kj/kg
İki işlem boyunca sisteme transfer edilen ısı:

Q = -[(0.957)(145,3) – (0.540)(2163.32) - (0.417)(2731.4)]
=2168.05 kj
3. 14. 4m*5m*7m ebatlarındaki oda şekilde görüldüğü gibi bir buhar radyatörüyle
ısıtılmaktadır. Radyatörün kapasitesi 10000 kj/h olup ayrıca odadaki havayı sirküre etmek
amacıyla 100 W bir fan kullanılmaktadır. Odanın ısı kaybı 500 kj /h olduğuna göre oda
sıcaklığının; ilk sıcaklığı olan 100C’den 200C çıkma süresini hesaplayın.
(Cp =0.718 kj/kg0C)
Çözüm
4m*5m*7m
Termodinamiğin birinci kanunu:
Egir –Eçık =UEsis
buhar 5000 kj/h
10000 kj/h
KE=PE=0J
Wfan
Qgir + Wfan –Qçık =UU=mCv(T2 – T1)
veya
. . .
(Q gir + W fan − Q çıı )Δt = mC v1 (T2 − T1 )
Odadaki havanın kütlesi:
V=4*5*7=140 m3
P1V (100kpa)(140m 3 )
m= = = 172.4kg
RT1 (0.287kpam 3 / kgK )
İşlemin gerçekleşme süresi:
[(10000 –5000)/3600 )kj/s +0.1kj/s] = (172.4kg)(0.718 kj/kg0C)(20-10)0C
Ut = 831 s
- 52 -
3.15. Bir piston silindir çifti 250C sıcaklık ve 300kpa basınçta 15 kg kütleye sahip su
içermektedir. Bir elektrik ısıtıcısı vasıtasıyla silindirdeki suyun sıcaklığı 250C’den 770C
yükseltiliyor. Bu işlem sırasında sistemin toplam ısı kaybı 60 kj oluğuna göre böylesi bir
işlem için gerekli olan elektrik enerjisi işini hesaplayın.
Çözüm
Egir – Eçık =UEsistem
KE =PE = 0 olması dolayısıyla: H2O
Welektrik – Qkayıp –Wsınır P1=300kpa
Welektrik=UU +Wsınır +Qkayıp
UH=UU+Wsınır olması dolayısıyla:

Qkay=60kj/kg
Welektrik=m( h( 77 0 C ) − h( 250 C ) ) +Qkay
P1=300kpa h( 250 C ) = 298.18kj / kg
0
İT1=25 C
işlem boyunca pistona etki eden basınç kuvvetleri değişmediğinden P1 =P2
P2=300kpa h = 350.49kj / kg
T2=770C ( 77 0 C )
İşlem için gerekli elektrik işi:

⎡ kWh ⎤
Welektrik = [(15kg)(350.49 – 298.18)kj/kg + (60kj)] ⎢ ⎥
⎣ 3600kj ⎦
= 0.235 kW
3.16. Bir piston-silindir çifti 0.8kg nitrojen içermektedir. İlk anda 100 kpa basınç ve 270C
sıcaklıkta olan nitrojen gazı basınç ile hacim arasında PVn =sabit ilişkisinin bulunduğu bir
sıkıştırma işlemiyle (politropik ) hacmi yarıya indirgenmektedir.Bu işlem boyunca yapılan
sınır işini ve sistemden dışarıya olan ısı kaybını hesaplayın.
(R=0.2968 kpa m3/kgK ,n=1.3, CV=0.744 kj/kgK)
Wsınır=?
Çözüm
KE=PE=0 olması dolayısıyla:

Wgir – Qçık =UU =m(u2 –u1) N2
P1=100 kpa
Sıkıştırma işlemi sonucu basınç ve sıcaklık: T1=270C Qkay=?
1.3
⎛V ⎞
P1V11.3 = P2V21.3 → P2 = ⎜⎜ 1 ⎟⎟ P1 = 21.3 (100kpa) = 246.2kpa
⎝ V2 ⎠
P1V1 P2V2 P V 246.2kpa

= → T2 = 2 1 T1 = 0.5(300 K ) = 369.3K
T1 T2 P1 V2 100kpa
- 53 -
İşlem boyunca yapılan sınır işi:
2
Wsınır = - ∫ PdV
1
2
1 dV P V − P1V1 mR (T2 − T1 )
P = PV1 1
1 .3
→ Wsıını = ∫ P1V11.3 1.3 = − 2 2 =−
V 1 .3
1 V 1 − 1 .3 1− n
(0.8kg )(0.2968kj / kgK )(369.3 − 300) K
= = 54.8 kj/kg
1 − 1 .3
Sistemin toplam ısı kaybı:

Qkay = Wsınır – mCv (T2 – T1)
=54.8kj – (0.8 kg)(0.744 kj/kgK)(369.3 -300)K
=13.6 kj
3.17. 400 kpa basınçta ve 300C sıcaklıkta hava içeren 0.4 m3 hacimli bir rijit tank şekilde
görüldüğü gibi pistonun silindir içerisindeki yüksekliği sıfır noktada olan bir piston-silindir
çiftiyle valf vasıtasıyla bağlanmıştır. Silindir içerisindeki pistonun yukarı doğru hareket
edebilmesi için minimum pistonun alt yüzeyine 200 kpa kadar basıncın etki etmesi
gerekmektedir. Aradaki valf açıldıktan belli bir süre sonra sistem 200 kpa basınçta dengeye
ulaşmaktadır. Bu işlem sırasında sırasın da havanın sıcaklığının 300C sıcaklıkta sabit
kalabilmesini temin etmek amacıyla sisteme ısı transfer edilmektedir. Sisteme yapılan bu ısı
transferinin büyüklüğünü hesaplayınız.
Çözüm

Egir – Eçık =Esistem
Hava ideal bir gaz olarak varsayıldığından Hava

ve ideal gazlar içinde: T=sabit
u=u(T) ilişkisi söz konusu olmasından
dolayı sabit sıcaklıkta gerçekleşen
işlemdeki iç enerjideki değişim UU=0
olacağından:
u1=u2
Qgir=?
Dolayısıyla:
Qgir –Wsınır =UU =0 →
Qgir =Wsınır
Denge durumundaki hacim:

P1V1 P2V2 P T 400kpa
= → V2 = 1 2 V1 = (0.4m 3 ) = 0.8m 3
T1 T2 P2 T1 200kpa
Pistona etki edecek basınç kuvveti 200kpa basınçta sabit kalacağından:

2
Wsınır= Qgir = ∫ PdV = P (V2 − V1 ) = (200kpa )(0.8 − 0.4)m 3
1
=80 kj
- 54 -
3. 18. İzole edilmiş yatay bir silindir şekilde görüldüğü gibi bir piston tarafından ikiye
bölünmüştür. Silindirin bir tarafında 1 m3 hacminde 500 kpa basınca ve 800C sıcaklığa sahip
nitrojen bulunurken diğer köşesinde 1m3 hacminde 500kpa basınca ve 250C sıcaklığa sahip
helyum gazı bulunmaktadır. Serbest bırakılan sisten piston boyunca meydana gelen ısı
transferi işlemi sonucunda termal dengeye ulaşıyor. Silindir içerisindeki gazların oda
sıcaklığındaki sabitlerini kullanarak sistemin termal dengeye ulaştığı noktayı tespit edip bu
işlemin pistonun üzerindeki etkisini açıklayınız.
(RHe =2.0739 kJ/kgK, CvHe =3.1156 kJ/kg0C, R N 2 =0.2968 kJ/kgK, C VN 2 =0.743kJ/kg0C)
Çözüm
Silindir içerisindeki gazların kütleri:
⎛ PV ⎞ (500kpa)(1m 3 ) N2 He
m N 2 = ⎜⎜ 1 1 ⎟⎟ = 1 m3 1m3
⎝ RT1 ⎠ N (0.2968kpam 3 / kgK )(353K ) P1=500kpa P1=500kpa
2
=4.77 kg T1= 800C T1=250C
⎛ PV ⎞ (500kpa)(1m 3 )
m He = ⎜⎜ 1 1 ⎟⎟ = 3
⎝ RT1 ⎠ He (2.0769kpam / kgK )(353K )
=0.808 kg
Termodinamiğin birinci kanununa göre işlemin matematiksel ifadesi:
0=UU = (ΔU ) N 2 + (ΔU ) He
0 =(mCv(T2 – T1) N1 + (mCv(T2 – T1)He
(4.77kg)(0.743kj/kg0C)(T2 – 80)0C + (0.808kg)(3.1156kj/kg0C)(T2 – 25)0C =0
T2 = 57.20C
Hareket ancak basınç farkından kaynaklanan bir olay olduğundan dolayı işlem boyunca
pistonun hareketi söz konusu değildir.
3.19. Pistonlu bir silindirde 500 kPa basınç, 300 K sıcaklık ve 0,01 m3 hacminde bir gaz (cp =
1,004 kJ/kgK, cv = 0,717 kJ/kgK) bulunmaktadır. Gaz aşağıda tanımlanan şekillerde durum
değiştirmektedir. Her bir hal değişimi için son durumdaki özellikler (P,V,T) ve durum
değişimleri sırasındaki iş ve ısı enerjisi değerlerini bulunuz?
a) Gaz sabit basınçta ısıtılarak hacmi 0,1 m3’e çıkartılıyor.

b) Gaz P.V=c bağıntısına uygun olarak durum değiştirmekte ve hacmi 0,1 m3 değerine
çıkartılmaktadır.
c) Gaz P.V1,3 =c bağıntısına göre durum değiştirmekte ve hacmi 0,1 m3 değerine
çıkartılmaktadır.
d) Piston sabit tutularak gazdan ısı çekilmekte ve basınç 100 kPa değerine
düşürülmektedir.
e) Sistem izoleli halde iken hacim 0,1 m3 değerine çıkartılmaktadır.
- 55 -
Çözüm:
R = cp – cv =0,287 kJ/kgK
P1V1 500 x0,01

m= = = 0,058 kg
RT1 0,287 x300
a) P = c durum değişimi için,
W12 = P(V2 – V1) ⇒ W12 = 500.(0,1- 0,01 ) = 45 kJ

q12 = mcp(T2 – T1) ⇒ 1,004 . 0,058 .( 3000 – 300 ) = 157,22 kJ
T1 V1
= ⇒ T2 = 3000 K
T2 V 2
b) PV = c ⇒ RT = PV1 olduğundan T = c durum değişimi sözkonusudur.

V 0,1
W12 = q12 = P1V1 ln 2 = 500.0,01. ln = 11,51 kJ
V1 0,01
P1V1 = P2V2 ⇒ P2 = 50 kPa
c) PV1,3 = c
cp 1,004
k= = = 1,4 ⇒ 1,4 ≠ 1,3 olduğundan Politropik durum değişimidir.
cv 0,717
n
W12 = ( P1V1 – P2V2 ) olduğundan P2 bulunmalıdır.
n −1
P2 V 0,01 1,3
= ( 1 ) n ⇒ P2 = 500. ( ) ⇒ P2 = 25,06 kPa
P1 V2 0,1
P2 değeri yukarıdaki formülde yerine konulursa W12 değeri bulunur.
n−k
q12 = mcn (T2 – T1 ) ve cn = cv ( ) olduğundan T2 bulunmalıdır.
n −1
T1 V 1,3 − 1,4
= ( 2 ) n −1 ⇒ T2 = 150 K ⇒ cn = cv ( ) = −0,239 kJ/kgK
T2 V1 1,3 − 1
q12 = -0,239 ( 150 – 300 ) = 2,08 kJ
d) V = c ve P2 = 100 kPa
P1 T 500 300
dq = mcv (T2 – T1 ) ⇒ T2 bulunmalıdır. = 1 ⇒ = ⇒ T2 = 60 K
P2 T2 100 T 2
q12 =0,058.(60-300) = -9,98 kJ (dışarı ısı veriliyor)
e) Adyabatik durum değişimidir.
- 56 -
k
W12 = ( P1.V1 – P2.V2 ) olduğundan P2 bulunmalıdır.
k −1
P2 V 0,01 1,4
= ( 1 ) k ⇒ P2 = 500.( ) ⇒ P2 = 19,90 kPa
P1 V2 0,1
P2 değeri yardımıyla W12 tespit edilir. Adyabatik durum değişimi olduğundan, q12 = 0.
T1 V
= ( 2 ) k −1 ⇒ T2 = 119,43 K
T2 V1
3.20. Piston silindir ikilisinden meydana gelmiş bir sistemde silindir içinde 7 bar basıncında
0,75 kg hava (cp = 1,004 kJ/kgK, cv = 0,717 kJ/kgK) bulunmaktadır. Bu gaz P.V1,27=c
şartlarına uyacak şekilde 1,4 bar basınca kadar genişletilmektedir. Gazın başlangıçtaki özgül
hacmi 0,25 kg / m3 ‘tür. Buna göre ; gazın son hacmini, genişleme başlangıcı ve sonundaki
sıcaklıkları ve elde edilen iş miktarını hesaplayınız.
Çözüm:
cp 1,004
k= = = 1,4 ⇒ 1,4 ≠ 1,27 olduğundan politropik durum değişimidir.
cv 0,717
V1 = m. v ⇒ V1 = 0,1875 m3
P2 V
= ( 1 ) k ⇒ V2 = 0,665 m3
P1 V2
P1V1 = mRT1 ⇒ T1= 610 K
P2V2 = mRT2 ⇒ T2 = 432,5 K
1
W12 = ( P1V1 – P2V2 ) = 141,5 kJ
n −1
- 57 -
- 58 -
4. BÖLÜM
AÇIK SİSTEMLERDE TERMODİNAMİĞİN I. KANUNU
Açık (akışlı) sistemlerin sınıflandırılması
Açık Sistem ( Akışlı )
Kararlı akışlı Kararsız akışlı

dm dm
= 0 ⇒ m& g = m& ç ≠ 0 ⇒ m& g ≠ m& ç
dt dt
Not: Açık sistemlerde enerji depolanması sözkonusu değildir.
Kararlı akışlı sistemler ve özellikleri
V2
V1 kararlı akış şartı
ρ1 V1 A1 = ρ2 V2 A2
A1 A2
1) Sistemin herhangi bir kesitinden belirli bir zaman süresinde geçen akışkan kütlesi eşit
olmalıdır.
Δm
m& = = ρVA ……………kütlesel debi (kg/s)
Δt
m&
V& = = VA ……………….hacimsel debi (m3/s)
ρ
∑ m& g = ∑ m& ç
2) Sistemin tayin edilen herhangi bir kesitinde akışkan özellikleri zamana göre
değişmemelidir.
3) Kontrol hacmine iş veya ısı şeklinde transfer olan enerjiler dengeli ve homojen olmalıdır
(enerjinin Korunumu).
Kararlı akışlı sistemlerde Termodinamiğin I. Kanunu
Q=Qnet, W=Wnet olmak üzere,
Q − W = ∑ m& g E g − ∑ m& ç E ç
- 59 -
Sisteme giren akışkanın enerjisi; kinetik, potansiyel, akış enerjileri ile iç enerjinin
toplamından oluşmakta olup,
Q W
m& ç
m& g
Zg Zç
z=0 (ref.)
1 2
Eg = Ek + Ep + u+ EA = V + gZ +u+ Pv
2
şeklinde yazılabilir. Eğer sistemde tek giriş ve tek çıkış varsa ve sistem kararlı akışlıysa
( ∑ m& g = ∑ m& ç = m& ), termodinamiğin I. Kanunu aşağıdaki formülle ifade edilebilir:
⎡ V 2 − V1 2 ⎤
Q − W = m& ⎢(h2 − h1 ) + 2 + g ( Z 2 − Z 1 )⎥ .
⎢⎣ 2 ⎥⎦
Eğer Ek =Ep << Δh ise, denklem aşağıdaki basit forma dönüşür:
Q − W = m& ( h2 − h1 )
Bu denklemin diferansiyel formda ifadesi ise
dq − dW = dh = Δh
şeklindedir.
Kararlı akışlı sistemlere örnekler
Lüle: Giriş kesiti çıkış kesitinden daha büyüktür.Yani daralma sözkonusudur. Dolayısıyla
çıkış hızı giriş hızından büyüktür. Lüle için aşağıdaki koşulları geçerlidir:
Difüzör: Çıkış kesiti giriş kesitinden büyüktür.Yani genişleme sözkonusudur. Yayıcı da

denilmektedir.
Lüle ve difüzör için genellikle aşağıdaki koşulları geçerlidir:
Q ≅ 0, W = 0, ΔE k ≠ 0, ΔE P ≅ 0
1 2 1 2
Lüle Difüzör
- 60 -
Türbin: İçeriye alınan yüksek enerjili akışkan pervaneyi çevirir. Pervaneye bağlı dinamo
pervanenin dönmesiyle elektrik enerjisi üretilir. Enerjisi azalmış akışkan sistemi terkeder.
Kompresör: Düşük basınçtaki akışkanın, yüksek basınca sıkıştırılması için kullanılan ve iş

tüketen sistemlerdir.
Türbin ve kompresör için genellikle aşağıdaki koşullar geçerlidir:
Q ≅ 0, W ≠ 0, ΔE k ≅ 0, ΔE P ≅ 0
P1
P2> P1
(+) W (-)W
P1
P2< P1
Türbin Kompresör
Isı değiştirgeçleri: İki farklı akışkanın birbirine karışmadan ısıl dengenin sağlandığı
sistemlerdir (örneğin; radyatör ve kalorifer sistemi).
Karışım odaları: Farklı sıcaklıktaki akışkan sıcaklıklarının dengelenmesinde kullanılan ve

ısıl dengenin akışkanların karışması sonucu elde edildiği sistemlerdir (örneğin banyo
bataryalarında sıcak ve soğuk suların karıştırılıp ılık su elde edilmesi).
Isı değiştirgeci ve karışım odaları için genellikle aşağıdaki koşullar geçerlidir:

Q ≠ 0, W = 0, ΔE k ≅ 0, ΔE P ≅ 0
T 2g
T1
T 1g
T3
T 1ç
T2
T 2ç
Isı değiştirgeci Karışım odası
- 61 -
İdeal Gazlar için (açık sistemlerde) durum değişim formüllerinin türetimi
İdeal gazlarda; Ek =Ep << Δh olduğundan, Termodinamiğin I. Kanununun diferansiyel formda

ifadesi,
dq − dW A = dh = Δh
şeklindedir.
1) Sabit basınçta durum değişimi

2
dW A = − ∫ vdP , P = c ise dWA = 0’dır.
1
q12 = ( h2 – h1 ) = cp ( T2 - T1 )
Özellikler arasındaki bağıntılar (kapalı sistem ile aynı):
V1 T1
P1V1 = R.T1 P=c iken……………… =
V2 T2
P2.V2 = R.T2
2) Sabit hacimde durum değişimi
dh = dq – dWA
2
dW A = − ∫ v.dP , W12 = v.( P1 − P2 )
1
q12 = ( h2 – h1 ) + v ( P1 – P2 )
P1 T1
P1V1 = R.T1 V=c iken…………… =
P2 T2
P2.V2 = R.T2
3) Sabit sıcaklıkta durum değişimi
T = c ise dh = dq – dWA formülündeki dh = cp dT bağıntısı “0” olur. Bu durumda ispatı

daha önce yapıldığı üzere ;
P1
W12 = q12 = P1 .V1 . ln
P2
4) Adyabatik durum değişimi
Adyabatik durum değişiminde ısı alışverişi olmadığından dq = 0’dır.
kR (T1 − T2 ) k
W12 = = ( P1V1 − P2V 2 )
k −1 k −1
- 62 -
k −1
P2 V T1 V T2 P
= ( 1 )k = ( 2 ) k −1 =( 2) k
P1 V2 T2 V1 T1 P1
5) Politropik durum değişimi
Kapalı sistemlerde uygulandığı üzere; adyabatik durum değişiminde bulunan formüllerde

sadece k yerine n yazılır. Politropik üs değeri 1<n<k eşitsizliğine uygun olarak değişir.
nR (T1 − T2 ) n
W12 = = ( P1 .V1 − P2 .V2 )
n −1 n −1
c v (n − k )
q12 = (T2 − T1 ) = c n (T2 − T1 )
(n − 1)
n −1
P2 V T1 V T2 P
= ( 1 )n = ( 2 ) n −1 =( 2) n
.
P1 V2 T2 V1 T1 P1
Önemli Not:
Kararsız akışlı sistemlerde en yaygın uygulamalar; sadece kütle girişi olup, kütle çıkışı
olmayan (örneğin bir piknik tüpünün şarjı sırasındaki gaz takviyesi) ya da sadece kütle çıkışı
olup kütle girişi olmayan (örneğin bir piknik tüpünün kullanımı sırasındaki gaz tüketimi)
uygulamalardır. Bu tür sistemler giriş ve çıkış kütlesel debileri arasında fark olması nedeniyle
akışkan ya da gaz deposundaki başlangıç kütlesinin artımı ya da azalması ile kendini
gösterirler. Bu özelliklerinden dolayı bazı literatürde yarı- açık, yarı-kapalı sistem olarak
tanımlanmıştır. Daha karmaşık bir sistem olması nedeniyle, problem çözümlerinde bazı
varsayımlara gereksinim duyulur. En geçerli varsayım akışın düzgün ve dengeli olması
ilkesine dayanır ki, bazı literatürde bu nedenle Düzgün Akışlı Dengeli Açık (DADA) sistem
olarak tanımlanırlar. Bu tür sistemlere ait problem çözüm tekniklerinin anlaşılabilmesi
amacıyla ‘Çözümlü Problemler’ ve ‘Çözümlü Değerlendirme Sınavları’ bölümlerinde yeterli
sayıda uygulama verilmiştir.
- 63 -
Lüle, Difüzör
4. 1. MPa basınçta ve 5000C sıcaklıktaki buhar lüleye 80m/s hızla girip 2MPa basınç ve
4000C sıcaklıkta terk etmektedir.Lülenin giriş kesiti 50cm2 olup lülenin ısı kaybı 90 kj/s
kadardır. (a) Buharın debisini, (b) buharın çıkış hızını ve (c) lülenin çıkış kesitini
hesaplayınız.
Çözüm
Qkay
Tablolardan:
P1=5MPa ϑ1 = 0.0686m 3 / kg
T1=5000C h1=3434.7 kj/kg
1 2
P2=2MPa ϑ 2 = 0.15120m / kg
3
T2=4000C h2 = 3248.3 kj/kg
(a)
Yalnızca tek giriş çıkış olduğundan
. . 1 1
m1 = m 2 = V1 A1 = (80m / s )(50 * 10 − 4 m 2 )
ϑ1 0.0686(m 3 / kg )
= 5.831 kg/s
(b)
Kontrol hacmi için termodinamiğin birinci kanunu
Egir – Eçık = UEsistem=0

. .
E gir = E çıı
. V12 . . V22 . . V22 − V12
m(h1 + ) = Q kay + m(h2 + ) → − Qka = m(h2 − h1 + )⇒
2 2 2
⎡ V 2 − (80m / s) 2 ⎡ kj / kg ⎤ ⎤
− 90kj / s = (5.831kg / s ) ⎢3248.3 − 3434.7 + 2 ⎢1000m 2 / s 2 ⎥ ⎥
⎣ 2 ⎣ ⎦⎦
V2 =590.2 m/s
(c)
Lülenin çıkış alanı
.
.
. 1 m ϑ 2 (5.831kg / s )(0.1512 m 3 / kg )
m = V2 A2 → A2 = =
ϑ2 VA 590.2m / s
A2 =15*10-4 m2
- 64 -
4. 2. Hava 80 kpa basınçta ve 1270C sıcaklıkta 230 m/s hızla bir difüzöre 600kg/h akış
debisiyle girmekte ve 100 kpa basınçta 30 m/s hızla ayrılmaktadır. (a) havanın çıkış
sıcaklığını (b) difüzörün çıkış kesitini hesaplayın.
(R=0.287kpa m3/kgK)
Çözüm
Sistemde yalnızca bir giriş çıkış olması nedeniyle
. . .
m = m1 = m 2
. .
Difüzörde Q = W =PE=0 olması dolayısıyla difüzür için
termodinamiğin birinci kanunu: Hava
. V12 . V22 1 2
m(h1 + ) = m(h2 + )
2 2
0 = h2 – h1 +V22 − V12
V22 − V12 (300m / s ) 2 − (230m / s) 2 ⎡ kj / kg ⎤

h2 = h1- =400.98 kj/kg- ⎢⎣1000m 2 / s 2 ⎥⎦
2 2
= 426.98 kj/kg
tespit edilen h2 değeri için tablodan karşılık gelen T2 sıcaklığı:
T2 = T(h=426.98kj/kg) = 425.6 K
(b)
Difüzör çıkışındaki havanın özgür hacmi:

RT2 (0.287 kpam 3 / kgK )
ϑ2 = = = 1.221m 3 / kg
P2 100kpa
.
.
. 1 mϑ 2 (600 / 3600kg / s )(1.221m 3 / kg
m= A2V2 → A2 = =
ϑ2 V2 30m / s
=0.0678 m2
4. 3. R-134a 700kpa basınçta ve 140m/s hızda doymuş buhar olarak difüzöre girmekte ve
difüzörü 800 kpa basınçta ve 400C sıcaklıkta terk etmektedir. Bu işlem boyunca kontrol
hacmine dışarıdan 3 kj/s ısı transferi olduğuna eğer çıkış kesiti giriş kesitinden %80 daha
büyükse (a) çıkış hızını (b) akışkan debisini hesaplayın.
3kj
Çözüm
Tablolardan
R-134a
P1=700 kpa ϑ1 = 0.0292m 3 / kg
Doymuş buhar 1 2
h1 = 413.34 kj/kg
P2 = 800kpa ϑ2 = 0.0270m 3 / kg
T2 = 400C h2 = 424.59 kj/kg
- 65 -
(a) Yalnızca tek giriş çıkış olması dolayısıyla
. .
m1 = m 2
1 1 ϑ A 0.0270m 3 / kg
A2V2 = A1V1 → V2 = 2 1 V1 ) = (140m / s ) ≈ 71 m/s
ϑ2 ϑ1 ϑ1 A2 0.02920m 3 / kg
(b) Kontrol hacmi için termodinamiğin birinci kanunu:
. .
E gir = E çıı
Difüzörde W=PE =0 oldupundan difüzör için termodinamiğin birinci kanunu
. . .
Q gir + m(h1 + V12 / 2) = m(h2 + V22 / 2)
. . V22 − V12
Q gir = m[h2 − h1 + ]
2
.
. (71m / s ) 2 − (140m / s ) 2 ⎡ kj / kg ⎤
3 kj/s = m(424.59 − 413.34 + ⎢⎣1000m 2 / s 2 ⎥⎦ →
2
.
m ≈ 0.65 kg/s
Türbin ve Kompresör
4. 4. 10MPa basınçta ve 4500C sıcaklıkta buhar türbine 80 m/s hızla girmekte 100kpa basınca
ve kuruluk derecesi 0.92 olan doymuş sıvı-buhar karışımı fazında türbini terk etmektedir.
Gerçekleşen işlem adriyabatik ve sistemde dolaşan buhar debisi 15 kg/s ise (a) buharın kinetik
enerjisindeki değişmeyi (b) türbinin çıkış gücü (c) türbinin giriş kesitini hesaplayın.
Çözüm
P1= 10MPa
Tablolardan
T1= 4500
P1= 10MPa ϑ1 = 0.0298m 3 / kg V1= 80m/s
T1= 4500C h1 = 3242.3 kj/ kg
P2 =100 kpa
x2 = 0.92 h2=hs + x2hsb=191.81 + 0.92(2392.09) H2O
= 2392.5 kj/kg
(a) Wtür
Kinetik enerjideki değişim
V 2 − V12 (50m / s ) 2 − (80m / s ) 2 ⎡ kj / kg ⎤
UkE = 2 = ⎢⎣1000m 2 / s 2 ⎥⎦
2 2
= -1.95 kj/kg P2 =100kpa
(b) x2= 0.92
Kontrol hacmi .çim Termodinamiğin birinci kanunu V2 = 50 m/s
. .
E gir = E çıı
.
Q = ΔPE = 0 olması dolayısıyla
- 66 -
. V12 . . V2
m(h1 + ) = W tür + m(h2 + 1 )
2 2
. . V − V1
2 2
W tür = − m(h2 − h1 + 2 )
2
=-(2kg/s)(2392.5-3242.3-1.95)kj/kg
=10.2 MW
(c)
Türbinin giriş kesiti:
.
. 1 mV1 (12kg / s )(0.0298m 3 / kg )
m= A1V1 → A1 = = = 0.00447 m2
ϑ1 V1 80m / s
4.5. Giriş kesiti 60 cm2 ve çıkış gücü 250kW olan ve bir türbine argon gazı 900 kpa basınçta
ve 4500C sıcaklıkta 80m/s hızla girmekte ve adriyabatik bir işlem sonucunda türbini 150 kpa
basınçta ve 150m/s hızla ter etmektedir. Argon gazının bu şartlarda türbini terk etme
sıcaklığını hesaplayınız.
(Rar=0.2081 kpam3/kgK, Cpar=0.5203 kj/kg0C)
Çözüm
P1=900kpa
Türbin girişinde argon gazının özgül hacmi: T1= 4500C
Argon ideal gaz davranışı gösterdiğinden dolayı V1= 80m/s
RT1 (0.2801kpam 3 / kgK )(723K ) A1=60 cm2
ϑ1 = = = 0.167 m 3 / kg
P1 900kpa
Akış debisi:
. 1 1 Argon
m= A1V1 = (0.006m 2 )(80m / s )
ϑ1 3
0.167m / kg
= 2.874kg / s Wtür=250kw
Kontrol hacmi için termodinamiğin birinci kanunu:
. .
E gir = E çıı Q=PE=0 →
2
. V . . V2 P2 =150kpa
m(h1 + ) = Wtür + m(h2 + 2 )
1
V2 =150 m/s
2 2
T2 = ?
. . V22 − V12
Wtür = − m(h2 − h1 + ) → h2 –h1 = Cp(T2 – T1)
2
250kj/s = -
⎡ (80m / s) 2 − (150m / s) 2 ⎡ kj / kg ⎤ ⎤
(2.874kg/s) ⎢(0.5203kj / kg 0 C )(T2 − 400 0 C ) + ⎢1000m 2 / s 2 ⎥ ⎥ →
⎣ 2 ⎣ ⎦⎦
T2 =2670C
- 67 -
4. 6. Hava bir kompresöre 100 kpa basınç ve 250C sıcaklık olan çevre şartlarında ihmal
edilebilecek bir hızla girmekte olup 1MPa basınçta ve 3470C sıcaklıkta 90m/s hız ile
kompresörü terk etmektedir. Kompresörün aşırı ısınmasını önlemek amacıyla yapılan
soğutma işlemi nedeniyle sistemden 1500kj/ dak ısı kaybı olmaktadır. 250 kW giriş gücüne
sahip böylesi bir kompresörün akış debisini hesaplayın.
Çözüm
Tablodan Qkay=1500kj/dak P2=1 MPa
T1 =250C =298 K → h1= h(T = 228 K ) =298.2kj/kg T2=3470C
T2=3470C=620 K → h2= h(T =620 K ) =628.67 kj/kg V2 =90
/
. . Wkomp=250KW
E gir = E çıı PE=0 → hava
. . V12 . . V2
W komp + m(h1 + ) = Qka + m(h2 + 2 ) P1= 100 kpa
2 2 T1 =250C
. . . V22 − V12
Wko − Q ka = m(h2 − h1 + )
2
.
⎛ 1500 ⎞ (90m / s ) 2 − 0 ⎡ kj / kg ⎤
⎜− kj / s ⎟ − (−250kj / s ) = m(628.07 − 298.2 + ⎢1000m 2 / s 2 ⎥
⎝ 60 ⎠ 2 ⎣ ⎦
m=0.67 kg/s
4. 7. Helyum gazı bir kompresör yardımıyla 120 kpa basınçtan 700 kpa basınca dek
sıkıştırılmaktadır. Helyum gazının kompresöre giriş sıcaklığı 310K iken çıkış sıcaklığı 400K
kadar işlem boyunca yükselmektedir. Sıkıştırma işlemi sırasında 20kj/kg kaybı meydana gelip
kinetik enerjide ihmal edilebilecek bir değişim görülmesi durumunda akış debisini 90 kg/dak
olabilmesi için gerekli kompresör gücünü hesaplayın. P2=700kpa
(Cphe = 5.16926 kj/kgK) 20 kj/kg T =400K
1
Çözüm
. .
E gir = E çıı KE=PE=0 → Wkomp= ?
. . . .
hely
W komp + m h1 = Q kay + m h2 →
. . . . P1= 120kpa
W komp − Q kay = m(h2 − h1 ) = mC pHe (T2 − T1 ) → T1 =310K
.
W kopm = (−0 / 60kg / s )(20kj / kg ) + (90 / 60kg / s )(5.1926kj / kgK (430 − 360) K
=965 kW
- 68 -
Kısma Vanası
4. 8. 8 MPa basınçta ve 5000C sıcaklığında buhar çok iyi yalıtılmış bir kısma vanası ile
basıncı 6 MPa kadar kısılmaktadır. Kısılma sonu sıcaklığını hesaplatın.
Çözüm
1 P1 =8 Mpa
T1=5000C
Girişte buharın entalpisi (Tablodan)
P1=8 MPa h1= 3399.5 kj/kg H20
T1= 500 0C
. .
E gir = E çıı Q=W=KE=PE=0 →
. .
m1 h1 = m 2 h2 → h1 = h2
P1=6 MPa Tablodan

h2 =3399.5 kj/kg T2 =490.10C
P2= 6MPa
T2 = ?
2
4. 9. Bir buhar güç santralinde buhar 20000 kg/h akış debisiyle kondensere kuruluk derecesi
0.95 ve 20 kpa basınçta girip yine 20 kpa basınçta doymuş sıvı olarak kondenseri terk
etmektedir. Kondenserdeki soğutma işlemi santral yakınlardaki bir nehrin suyuyla
gerçekleştirilmektedir. Termal kirliliğe meydan verilmesi için soğutucu olarak kullanılan
nehir suyunun 100C daha fazla ısınmasının önlenmesi gerektiği bir durumda gerekli olan
soğutucu su debisini hesaplayın.
(Csu =4.18 kj/kg0C) P3= 20 kpa
x3=0.9
Çözüm .
Tablolardan m 3 = 20000kg / h
P3 = 20kpa h3 =hs + x3(hsb)

x3 =0.95 = 251.42+0.95(2357.48)=2491kj/kg
T1
P4 = 20 kpa h4 =hs(20kpa)=251.42 kj/kg Su
Doymuş sıvı
Kütle korunumu prensibi:

. . . . .
m gir = m çıı → m1 = m 2 = m su
. . .
m 3 = m4 = m su T1+10

. . P4 =20kpa
E gir = E çıı Q=W=KE=PE=0 → Doymuş sıvı
- 69 -
. . . .
m1 h1 + m 3 h3 = m 2 h2 + m 4 h4 →
. . . h3 − h4 . h − h4
m su (h2 − h1 ) = m buha (h3 − h4 ) → m su = m buha = 3
h2 − h1 C su (ΔT )
(2491 − 251.42)kj / kg
= (20000 / 3600kg / s )
(4.18kj / kg 0 C )(10 0 C )
=298kg/s
4. 10. Şekilde görüldüğü gibi 0.5 kg/s akış debisine sahip 800C sıcaklığındaki su 200
sıcaklığındaki soğuk suyla karıştırılıp 420C sıcaklıkta su elde edilmektedir. Olayın gerçekleşe
bilmesi için soğuk suyun akış debisinin olması gereken değerini hesaplayın. Her üç durumun
içinde basınç 250 kpa’dır.
Çözüm T1=80 0C
.
250 kpa basıncı için her üç durumdaki m1 = 0.5kg / s
sıcaklık doyma sıcaklığının altında olması
dolayısıyla su tüm durumlarda aşırı T3= 420C
soğutulmuş fazdadır. Aşırı soğutulmuş faz
için yaklaşık olarak doymuş sıvı fazındaki T2 =200C
değerler alınabileceğinden Tablolardan .
m2 = ?
h1= hs (T =800 C ) = 335.01kj / kg
h2 = hs (T = 200 C ) = 83.914kj / kg
h3 = hs (T = 420 C ) = 175.89kj / kg
. . . . .
m gir − m çıı = 0 → m1 + m 2 = m 3

. .
E gir = E çıı Q=W=KE=PE=0 →
. . . . . . .
m1 h1 + m 2 h2 = m 3 h3 → m1 h1 + m 2 h2 = (m 1 + m 2 ) h3
. h1 − h3 . (335.01 − 175.89)kj / kg
m2 = m1 = (0.5kg / s) = 0.865 kg/s
h3 − h2 175.89 − 83.914)kj / kg
Boru ve Borudaki akış

4. 11. 5m*6m*8m ebatlarında bir oda şekilde görüldügü gibi boru içerisine yerleştirilmiş bir
elektrik ısıtıcısı ile ısıtılmaktadır. Odanın ısı kaybı 200 kj/dak olup odadaki havayı
boruboyunca 200 W bir fan sirküre etmektedir. İlk sıcaklığı ve basıncı sırasıyla 150C ve 90
kpa olan odanın sıcaklığını 15 dakika gibi bir sürede 250C sıcaklığına çıkartabilmek için (a)
Elektrik ıstıcısının ne kadar ğüçte olması gerektiğini ve (b) Boru boyunca sirküle olan
havanının birim zamanda sıcaklığındaki artışı hesaplayın.
Varsayımlar 1-Kinetik ve potansitel enerjideki değişim ihmal edilmiştir, 2-Boru boyunca
gerçekleşen işlemin adriyabatik olduğu varsayılmıştır,
( Odadaki havanın gaz sabiti(R)= 0.287 kpam3/kgK, Cp=1.005kj/kg/K, Cv =0.718 kj/kgK)
- 70 -
Çözüm
Odadaki havanın kütlesi
PV
m= 1
RT1 5m*6m*8
3
(98kpa)(240m )
=
(0.287 kpam 3 / kgK )(288K )
= 285.7 kg
(a)
Sistemi olarak seçilen odadan
herhangi diş ortama kütle geçişi
olmadığından dolayı sistem kapalı
çevrimli bir sistemdir ve
termodinamiğin birinci kanununa
göre kapalı sistemlerde enerji
değişimi:
Egir – Eçık =UEsis KE = PE = 0

Wgir + Wfan – Qçık =UU
. . .
Ut( W gir + W çıı − Q çıı = mCv (T2 − T1 )
Gerekli elektrik ısıtıcısı gücü :

. . .
W gir = Q çıı − W + mCv (T2 − T1 ) /Ut fan
(0.2kj/s) + (284.7kg)(0.718kj/kg0C)(25 - 15)0C

= (200/60kj/s) –
(15 * 60s)
= 5.4 kW
(b)
Şekilde görüldüğü gibi sistem olarak elektrik ısıtıcısının içinde bulunduğu boru göz önüne
alınırsa havanın sirkülasyonu nedeniyle sistemden bir kütle alış verişi olacağından bir kontrol
hacmi söz konusudur ve birim zamanda borudaki enerji değişimi termo dinamiğin birinci
kanuunna göre:
Egir – Eçık = UEsistem=0 2

. .
1
E gir = E çıı Q=KE=PE=0 →
. . . .
W gir + W fan + m h1 = m h2
. . . .
W gir + W fan = m(h2 − h1 ) = m C p (T2 − T1 )
. .
W gir − W (5.4 + 0.2)kj / s
ΔT = T2 − T1 = = = 6.70C
fan
.
mC p (50 / 60kg / s)(1.005kj / kgK )
4.12. 15 kW güç girdisi olan bir pompa ile uzunluğu 200m olan bir inşaata kuyudan su
pompalanmaktadır. Su yüzeyinin yerden derinliği 40 m olduğu ve ısı ve sürtünmelerin ihmal
edildiği böylesi bir sistemde pompalana bilecek su debisini hesaplayın.
- 71 -
Çözüm
. .
E gir = E çıı Q=KE=0 →
. . .
W gir + m(h2 − gz1 ) = m(h2 + gz 2 )
. . 200
W gir = m[h2 − h1 + g ( z 2 − z1 )]
.
. . .
W gir
W gir = m g ( z 2 − z1 ) → m =
g ( z 2 − z1 )
15kj / s⎡1000m 2 / s 2 ⎤ 40
= ⎢ ⎥ =638 kg/s
(9.807 m / s 2 )(240m) ⎣⎢ kj / kg ⎦⎥
4. 13. Çok iyi yalıtılmış 2 m3 hacimli ve 100 kpa basınçta 220C sıcaklıkta hava içeren bir tank
şekilde görüldüğü gibi içerisinde 600 kpa basınçta ve 220C sıcaklığında hava akışı olan bir
boru hattı ile valf vasıtasıyla birleştirilmiştir. Aradaki valf açılıp tanktaki basıncın boru
hattındaki basınca eşit oluncaya dek valf açık konumda konum da bekletilip bu noktadan
sonra kapatılmaktadır. Tankın içerisine yerleşmiş bir termometre bu işlem sonunda tanktaki
sıcaklığı 770 göstermektedir. (a) Gerçekleşen bu işlem boyunca boru hattından tanka giren
hava kütlesini ve (b) İşlem boyunca tanka olan ısı transferini hesaplayın.
Çözüm
Hava tablosundan:
600 kpa
h1=295.17 kj/kg
295 K 220C
u1=210.49 kj/kg
350 K → u 2 = 250.02kj / kg
Kütle korunumu prensibi: mgir – mçık = Δm sis → m sis
Termodinamiğin birinci kanunu: Egir – Eçık = UEsistem=0 100 kpa
. . 22 0C
E gir = E çıı W=KE=PE=0 →
Qgir + m1h1 =m2u2 –m1u1
(a) İşlem boyunca boru hattından tanka transfer olan kütle:

P1Vtan k (100kpa)(2m 3 )
m1= = = 2.362 kg
RT1 (0.287 kpam 3 / kgK )(298K )
P2Vtan k (600kpa)(2m 3 )
m2= = = 11.946 kg
RT1 (0.287kpam 3 / kgK )(350 K )
Δm = m2 − m1 = 11.946 − 2.362 = 9.584 kg
(b) Tanka işlem esnasında kütle transferiyle gerçekleşen ısı transferi:
Qgir = -m1h1 + m2u2 – m1u1

= -(9.584kg)(295.17kj/kg) + (11.946kg)(250.03kj/kg) – (2.362kg)(210.49kj/kg)
= -339.3 kj
- 72 -
BÖLÜM 1, 2, 3 ve 4
için
Genel Değerlendirme Sınavları
ve
Çözümleri
- 73 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- A1* : SORULAR
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 09/12/1999 tarihli ara sınav sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1 (40p).
a) Termodinamik biliminin amacını bir cümle ile açıklayınız ve uygulama alanları ile ilgili birkaç
örnek veriniz? (5p)
b) Boyut ile birim arasındaki farkı bir cümle ya da bir örnek ile açıklayarak aşağıdaki büyüklüklerin
boyutlarını ve SI birim sistemindeki birimlerini yazınız? (5p)
⇒ yoğunluk, özgül hacim, basınç, kütlesel debi, özgül iç enerji
c) Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız? (10p)
1kp = ..... N 1kWh = ..... kcal
1kW = ..... kJ/h 1bar = ..... kN/m2
2 3
1kp/cm = ..... Pa 1kg/ m = ..... g/cm3
1bar = ..... mSS(metre su sütunu) 500 MW = ..... kW
1W = ..... Btu/h 1kcal/mh°F = ..... W/mK
d) Aşağıda verilen büyüklüklerden hangileri termodinamik bir sistemin özelliği olarak
değerlendirilebilir ve söz konusu özelliklerden hangileri sistem boyutlarına bağlı olarak değişen
özelliklerdir? (5p)
⇒ yoğunluk, özgül hacim, hacim, basınç, iç enerji, özgül entalpi, ısı enerjisi, mekanik enerji
e) Aşağıdaki kavramlar arasındaki farkı birer cümle ya da basit bir formül ile ifade ediniz? (15p)
⇒ kütle - ağırlık ⇒ sıcaklık – ısı
⇒ yoğunluk - özgül ağırlık ⇒ ısı enerjisi – iç enerji
⇒ açık sistem – kapalı sistem ⇒ adyabat sistem – diyabat sistem
⇒ iç enerji - entalpi ⇒ mutlak basınç – cihaz basıncı
⇒ mutlak basınç – vakum basıncı ⇒ toplam basınç – statik basınç
SORU 2(15p). CO2 gazı bir silindir içerisinde sıkıştırılmak suretiyle hacmi 0.3 m3 den 0.1 m3
değerine düşürülüyor. Durum değişimi sırasında gaz basıncındaki değişim ‘kPa’ olarak P = a / V2
( a pozitif bir katsayı, V hacim) ifadesiyle verildiğine göre;
a) ‘a’ katsayısının birimi nedir? (3p)
b) Durum değişimi sırasında transfer edilen mekanik işin değerini ‘a’ katsayısının bir fonksiyonu
olarak tespit ediniz ve işaretini belirleyiniz? (12p)
SORU 3 (20p). 6000 kg/h debisindeki hava kararlı akış şartlarına sahip ve dış ortama karşı izole
edilmiş bir difüzöre 230 m/s hızla girmekte ve difüzörü 30 m/s hız ve 100 kPa basınç ile
terketmektedir. İdeal gaz şartlarında bulunan havanın (Rhava= 0,287 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004 kJ/kgK)
difüzöre girişteki entalpisi 401 kJ/kg olduğuna göre;
a) Sistemdeki potansiyel enerji değişimini ihmal ederek Termodinamiğin I. Kanunu yardımıyla
havanın difüzör çıkışındaki entalpi ve sıcaklık değerini tespit ediniz? (12p)
b) Difüzör çıkış kesitinin değerini belirleyiniz? (8p)
SORU 4 (35p). Bir piston – silindir ikilisi içerisinde bulunan 0.5 m3 hacmindeki Helyum gazı 150 kPa
basınç ve 20°C sıcaklık değerlerine sahip iken politropik şartlarda sıkıştırılarak 400 kPa basınç ve
140°C sıcaklık değerlerine ulaşmaktadır. İdeal gaz şartlarında bulunan Helyum gazı için
Rhelyum= 2,077 kJ/kgK ve cv,helyum= 3,115 kJ/kgK olduğuna göre;
a) Silindir içerisinde bulunan gazın kütlesini hesaplayınız? (5p)
b) Sıkıştırma sonundaki gaz hacmini tespit ediniz? (5p)
c) Politropik üs katsayısını belirleyerek Helyum gazı için eldeki verilerle hesaplanabilecek adyabatik
üs katsayısıyla kıyaslayınız? (8p)
d) Verilen şartlardaki durum değişimini P-V diyagramında gösteriniz? (5p)
e) Politropik sıkıştırma sırasında transfer edilen iş ve ısı enerjisi değerlerini (kJ olarak) tespit ediniz?
(12p)
Not: Toplam puan 110’ dur.
- 74 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- A1 : ÇÖZÜMLER
1.
c)
1kp = 9.81 N 1kWh = 860 kcal
1kW = 3600 kJ/h 1bar = 100 kN/m2
1kp/cm2 = 9.81*104 Pa 1kg/ m3
= 10-3 g/cm3
1bar = 0.02 mSS(metre su sütunu) 500 MW = 5*105 kW
1W = 3.4 Btu/h 1kcal/mh°F = 2.3 W/mK
2.
(1)
(2)
P1-2 = a / V2
CO2 W1-2(a) =?
V1=0.3 m3
CO2
V1=0.1 m3
(a) P=
V
a
2
[
⇒ a = PV 2 kPa(m 3 ) 2 ] → a =kPam6 veya kNm4
2
1 1
∫ PdV = a ∫ V dV = −a(
−2
(b) W1-2 = − ) = -6,64a
1 1
V2 V1
a > 0 olduğundan W1-2 < 0
3.
Vç = 30 m/s
Vg= 230 m/s Pç =100 mpa
Hava Aç = ?
, 1 2
m g1 = 600kg / h hç =?
Tç =?
(a) Kontrol hacmi için termodinamiğin birinci kanunu:

. .
E gir = E çıı
Difüzörde W=PE =0 olduğundan difüzör için termodinamiğin birinci kanunu:
→ →
. . Vg
. Vç
E g − E ç = m g (hg + ) − mç (hç + )=0→
2 2
- 75 -
1 →2 →2 1 ⎡ kj / kg ⎤
hç = hg − (V ç − V g ) = (401kj / kg ) − [(30m / s ) 2 − (230m / s ) 2 ]⎢ = 427 kj/kg
⎣1000m / s ⎥⎦
2 2
2 2
hç 427 kj / kg
Tç = = = 425.6 K
Cp 1.004kj / kgK
(b) Tek kütle girişi ve çıkışı olması dolayısıyla:
. . → Pç
m g = m ç = ρ ç Aç V ç =→ ρ ç = ⇒
RTç
,
m RTç (0,287kj / kgK )(425.6 K )
Aç = →
= = =0.0678 m2
Vç Pç (100kPa)
4.
(1) (2)
P1− 2V1n−=2? = sabit
He
P1=100 kPa
W1-2=?
V1=0.5 m3 He
T1=200C P2 = 400kPa
T2 = 140 0C
V2=?
m=?
(a) İdeal gaz denkleminden:

P1V1 (100kPa)(0.5m 3 )
m= = =0.123kg
RT1 (2.077kJ / kgK )(293.15 K )
(b) İdeal gaz denkleminden:

mRT2 (0.123kg )(2.077kJ / kgK )(413.15K )
V2 = = =0.264m3
P2 (400kPa)
(c )
ln( P2 / P1 ) ln((400kPa) /(100kPa))
P1V1n = P2V2n ⇒ n = = =1.536
ln(V1 / V2 ) ln((0.5m 3 ) /(0.264m 3 ))
R R (2.077 kJ / kgK )
CV = ⇒k= +1 = + 1 = 1.66
(k − 1) CV (1.004kJ / kgK )
k>n>1
- 76 -
(d) Gerçekleşen işlemin P-V diyagramı:
(kPa)
2
400
P1V11.536 = sabit
1
100
0.264 0.5 m3
(e)
2
P1V1n
W1-2 = ∫ PdV → P =
1 Vn
⇒
2
dV P2V2 − P1V1 mR (T2 − T1 )
∫ PV = =
n
W1-2 = 1 1
1 V n
1 − n 1− n
(0.123kg )(2.077 kJ / kgK )(413.15 − 293.15) K
= = -57.2 kJ
1 − 1.536

dQ=du +dw ⇒ Q1− 2 = mCV (T2 − T1 )
= (0.123kg )(1.0443 .115kJ / kgK )( 413.15 − 293.15) K − 57.2kJ
= -11.2 kJ
- 77 -
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 30/11/2000 tarihli ara sınav sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1 (50p).
a) Aşağıdaki fiziksel büyüklüklerin boyutlarını ve SI birim sistemindeki birimlerini yazınız? (16p)
Basınç, sıcaklık, özgül hacim, özel gaz sabiti, hacimsel debi, sıkıştırılabilme faktörü, indirgenmiş
basınç, indirgenmiş sıcaklık
Not: Boyut analizinde kütle için 'M', uzunluk için 'L', zaman için 'T' ve sıcaklık için 'θ' sembollerini
kullanınız.
b) Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız? (16p)
T=10°C = ..... °F 1kJ = ..... kcal
ΔT=10°C = ..... °F 1kWh = ..... kJ
1bar = ..... kPa 1gr/s = ..... kg/h
1Pa = ..... mSS(metre su sütunu) 1cm3 = ..... m3
c) Aşağıdaki termodinamik sistemlerden hangileri 'Kontrol Kütle Sistemi' olarak değerlendirilebilir?
(8p)
⇒ piston-silindir sistemi ⇒ pompa
⇒ türbin ⇒ elektrikli radyatör
⇒ lüle ⇒ kompresör
⇒ sızdırmaz adyabat tank ⇒ sızdırmaz diyabat tank
d) Bir silindir içerisinde bulunan bir gaz, piston vasıtasıyla V1 hacminden V2 hacmine sıkıştırılıyor.
Sıkıştırma işlemi sırasında gazın basıncı P=aV+b olacak şekilde lineer değişiyor (a ve b sabit). Durum
değişimi süresince harcanan iş değerini veren formülü türetiniz ve işlemi P-V diyagramında
gösteriniz? (10p)
SORU 2(20p). İçerisinde 40°C sıcaklık ve 200 kPa basınçta hidrojen gazı (H2) bulunan 0.5 m3
hacmindeki rijit bir tank (A tankı) hacmi ihmal edilebilir bir boru-vana sistemiyle içerisinde 20°C
sıcaklık ve 600 kPa basınçta H2 gazı bulunan 1 m3 hacmindeki diğer bir rijit tanka (B tankı) bağlıdır.
Aradaki vana açılarak iki gazın karışması temin edilmekte ve bir süre sonra sistem 15°C sıcaklıktaki
çevre ile termik denge şartları oluşturmaktadır. H2 gazının ideal gaz şartlarına uygun davranış
gösterdiği gerçeğinden hareketle;
a) Son durumdaki denge basıncını tespit ediniz? (15p)
b) Tanklardan biri için (örneğin A tankı) Termodinamiğin I. Kanununu uygulayarak iç enerjisi ve
çevreye transfer edilen enerji arasındaki ilişkiyi yorumlayınız? (5p)
SORU 3 (30p). Kararlı akışlı ve adyabatik şartlarda çalıştığı varsayılan bir kompresöre 18 kg/s
debisindeki hava (Rhava= 0,287 kJ/kgK) emilmekte ve bu gaz kompresörde sıkıştırılarak yüksek
basınçta kompresörü terketmektedir. Havanın girişteki hız, basınç ve yoğunluk değerleri sırasıyla 100
m/s, 96 kPa ve 1.19 kg/m3 iken bu değerler çıkış kesitinde 160 m/s, 340 kPa ve 2.68 kg/m3 olacak
şekilde değişmiştir. Söz konusu sistem için;
a) Sistemdeki potansiyel enerji değişimini ihmal ederek Termodinamiğin I. Kanunu yardımıyla
kompresör tarafından tüketilen güç değerini veren ifadeyi türetiniz? (10p)
b) Havanın giriş ve çıkış kesitlerindeki sıcaklığını belirleyiniz? (10p)
c) Giriş kesitinin çıkış kesitine oranını tespit ediniz? (10p)
Bonus soru (15p): Sabit sıcaklıkta durum değiştiren ideal bir gaz için mekanik iş değerinin açık ve
kapalı sistemlerde aynı formül ile hesaplanabileceğini gösteriniz?
- 78 -
1.
b)
T=10°C = 50 °F 1kJ =1/4.1868 kcal
ΔT=10°C = 18 °F 1kWh = 3600 kJ
1bar = 100 kPa 1gr/s = 3.6 kg/h
1Pa = 10-4 mSS(metre su sütunu) 1cm3 = 10-6 m3
c)
piston-silindir sistemi
elektrikli radyatör
sızdırmaz adyabat tank
sızdırmaz diyabat tank
d)
2
W1-2 = ∫ PdV → P = aV + b ⇒
1
2 2
1
= ∫ (aV + b)dV = ( aV 2 + bV )
1
2 1
1
= a (V22 − V12 ) + b(V2 − V1 )
2
P ve V birbirine göre değişimleri lineer olması dolayısıyla P-V diyagramı şekildeki gibidir:
P(kPa)
2
V(m3)
2.
H2 gazı için:
R 8.314kj / molK
R2= = = 4.157 kj / kgK
μ H2 2kg / mol H2 (A) H2 (B)
VA=0.5m3 VB =1 m3
TA=400C TB=400C
Tanklardaki H2 gazının kütlesi:
PA=200kpa PB=600kpa
PAV A (200kPa)(0.5m 3 )
mA= = = 0.077 kg
RH 2 T A (4.157kj / kgK )(313K )
150C
3
PBV B (600kPa)(1m )
mB = = = 0.492kg
R H 2 TB (4.157 kj / kgK )(293K )
(a) Karışma sonrası sistemin kütlesi ve hacmi:

ms= mA + mB = 0.57 kg
B
Vs =VA + VB = 1.5 m3
B
- 79 -
Sistem çevreyle termal dengeye ulaştığı andaki sistem basıncı:
mS RH 2 TS (0.57 kg )(4.157kj / kgK )(288K )
PS = = = 454.6 kPa
VS 1.5m 3
(b) Termodinamiğin birinci kanunu:

du = dq - dwk ⇒ Δu = dq ⇒ İç enerjideki değişim çevreye transfer edilen ısı enerjisiyle
0 direkt ilişkilidir.
3.
(a)
. . . . . . .
Q − W = ∑ m g θg - ∑m θç ⇒ m g = m ç = m P2=340kPa
ç
ρ 2 =2.68 kg/m3
V2= 160 m/s
θ = h + EP + Ek → EP=0
1
θ =h+ V 2
2
. . .
⎡ 1 ⎤ Wkomp=?
W = m( θg - θç) = m ⎢(h g − hç ) + (V g2 − Vç2 )⎥ hava
⎣ 2 ⎦
(b) .
P Pg Pç P1= 96 kPa , m1 = 18 kg/s
P= ρRT → T = ⇒ Tg = , Tç =
ρR ρg R ρç R ρ1 =1.19 kg/m3
→ T g =281 K , Tç=442K
(c )
. . Ag ρçV ç
m g = m ç ⇒ ρ g Ag V g = ρ ç Aç V ç ⇒ =
Aç ρgV g
Ag
→ = 3.6
Aç
- 80 -
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 01/11/2001 tarihli 1. ara sınav sorularıdır.
Süre: 90 dak.
SORU 1 (45p).
a) Aşağıdaki fiziksel büyüklüklerin boyutlarını ve SI birim sistemine uygun birimlerini yazınız? (15p)
Fiziksel büyüklük Boyut Birim (SI) Fiziksel büyüklük Boyut Birim (SI)
basınç özgül iç enerji
özgül ağırlık ısı iletim katsayısı
mekanik enerji Stefan-Boltzman sabiti
Not: Boyut analizinde kütle için 'M', uzunluk için 'L', zaman için 'T' ve sıcaklık için 'θ' sembollerini
kullanınız.
b) Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız? (20p)
1 kp = ..... N 1 kWh = ..... kcal
2 3
1 kp/cm = ..... Pa 1 m /s = ..... lt/h
1 kpm = ..... J 1 kJ = ..... kWh
1 mss = ..... Pa 1MN = ..... Pa m2
1W = ..... Btu/h 1 kcal/mh°F = ..... W/mK
c) İçerisinden sıcak su geçmekte olan bir borudan, boru yüzey sıcaklığı ile çevre sıcaklığı arasındaki
birim °C fark nedeniyle çevreye transfer edilen ısı enerjisinin değeri 1000 J/s' dir. Bu değeri birim
sıcaklık farkını °F, K ve R alarak ifade ediniz? (5p)
------------------- (birim °F) ------------------- (birim K) ------------------- (birim R)
d) Aşağıda verilen fiziksel büyüklüklerden hangileri termodinamik bir sistemin özelliği olarak
değerlendirilebilir (parantezlere ‘x’ işareti koyunuz)? (5p)
yoğunluk ( ) iç enerji ( ) ısı enerjisi ( ) mekanik enerji ( ) kinetik enerji ( ) potansiyel enerji ( )
SORU 2(15p). Dış ortama 20 MJ/h ısı enerjisinin kaybedildiği bir laboratuarda sıcaklığın sürekli
olarak 20 °C’ da tutulması gerekmekte ve bu amaçla otomatik olarak devreye giren bir elektrikli ısıtıcı
kullanılmaktadır. İstenen sıcaklık sağlanmış şartlarda laboratuarda çalışmaya başlayan 30
araştırmacıdan her biri laboratuar ortamına yaklaşık olarak 100 W ısı enerjisi yaydığına göre, verilen
şartlar için elektrikli ısıtıcının devreye girmesinin gerekli olup olmadığını belirleyiniz?
SORU 3(20p). Bir piston-silindir sistemi içerisinde bulunan bir gazın başlangıçtaki hacmi V1 olup, bu
gaz P.V = c (c: sabit sayı) şartlarında durum değiştirmektedir. Gazın son durumdaki hacmi V2=2V1
olduğuna göre;
a) Durum değişimi sırasında transfer edilen mekanik iş değerini veren formülü türetiniz? (10p)
b) Aynı gazın P = c şartlarında durum değiştirdiğini göz önüne alarak mekanik iş değerini belirleyiniz
ve işlemi P-V diyagramında gösteriniz? (5p)
c) Aynı gazın V = c şartlarında durum değiştirdiğini göz önüne alarak mekanik iş değerini belirleyiniz
ve işlemi P-V diyagramında gösteriniz? (5p)
SORU 4(20p). Bir kanalda 30 m/s hızla akmakta olan havanın (ρhava=1.2 kg/m3) basıncını ölçmek için
aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi bir ‘U’ manometresi kullanılmaktadır. Manometre sıvısı civa
(ρciva=13600 kg/m3) olup, manometrede civa yüzeyleri arasındaki seviye farkı 15 mm olarak
belirlenmiştir. Ölçümün yapıldığı atmosfer basıncı 100 kPa olduğuna göre kanal içerisindeki hareketli
havanın statik, dinamik ve toplam basıncını bulunuz?
h= 15mm
Hava
- 81 -
1.
a)
Fiziksel büyüklük Boyut Birim (SI) Fiziksel büyüklük Boyut Birim (SI)
basınç M/LT2 Pa= N/m2 özgül iç enerji L2/T2 J/kg
özgül ağırlık M/L2T2 N/m3 ısı iletim katsayısı ML /T3θ W/mK
mekanik enerji ML2/T2 J Stefan-Boltzman sabiti M/T3θ4 W/m2K4
Çözüm
N kgm 1 kg M
Basınç → Pa = 2
= 2 2
= 2 =
m s m s m LT 2
J Nm kgm 2 / s 2 m 2 L2
Özgül İç Enerji → = = = 2 = 2
kg kg kg s T
N kgm 1 kg M
Özgül Ağırlık → 3
= 2 3
= 2 2 = 2 2
m s m s m LT
W Nm / s kgm 2 / s 3 kgm ML
Isı İletim Katsayısı → = = = 3 = 3
mK mK mK s K T θ
kgm kgm 2 ML2

Mekanik Enerji → J = Nm = 2 m = = 2
s s2 T
W Nm / s kgm 2 / s 3 M
Stefan-Boltzman sabiti → = = = 3 4
2
m K 4 2
m K 4 2
m K 4
T θ
b)
1 kp = 9.81 N 1 kWh = 860 kcal
1 kp/cm2 = 9.81*104 Pa 1 m3/s = 3.6*106 lt/h
1 kpm = 9.81 J 1 kJ = 1/3600 kWh
1 mss = 9.81*103 Pa 1MN = 106 Pa m2
1W = 3.41 Btu/h 1 kcal/mh°F = 2.09 W/mK
Çözüm
1kp = 9.81 N 1kWh =3600 kJ/s = 860 kcal
9.81N 1000lt
1kp/cm2= −4 2
= 9.81*10-4Pa 1m3/s = =3.6*106
10 m (1 / 3600) s
h 1 kJ
1kpm = 9.81Nm = 9.81 J 1kJ = 1kJ = h = 1 /3600 kWh
3600 s 3600 s
N m2 N
1 mss = ρ su g1m = 9.81 * 10 3 2
= 9.81*103Pa 1MN = 10 6 N 2
= 10 6 2 m 2 = 10 6 Pa m2
m m m
- 82 -
c)
(5000/9)J/s (birim °F) 1000 J/s (birim K) (5000/9)J/s (birimR)
Çözüm
5 0
Birim Δ0 F , ΔR → fark Δ C ’ye ve birim ΔK fark da Δ0 C ’ye eşdeğer olması dolayısıyla
9
J 50 C 5000
Birim Δ0 F → için ısı kaybı: 1000 0 * 0 = J / s 0 F , Δ0 F = ΔR olması dolayısıyla;
s C 9( F ) 9
5000
Birim ΔR → için ısı kaybı : J / sR
9
Δ0 C = ΔK olduğundan birim ΔK → için ısı kaybı: 1000 J / sK
d)
yoğunluk
iç enerji
kinetik enerji
potansiyel enerji
Çözüm
Şekilde görüldüğü gibi potansiyel enerji, kinetik

enerji, iç enerji ve yoğunluk gibi termodinamik 2
büyüklükler çevrim boyunca değişmediğinden yanı
noktasal büyüklük olmaları dolayısıyla durumu
ifade den termodinamik özelliklerdir. Q,W
Bunu yanı sıra mekanik enerji ve ısı enerjisi
şekilden anlaştıracağı üzere noktasal olmayan yola 1
bağımlı ve termodinamik açıdan durumu ifade
etmeyen büyüklüklerdir.
2.
Laboratuar
. 20 *10 6 j
Q kayıa = 20MJ / h = = 5.56kW
3.6 *10 3 s
. W
Q kazanç = 100 * 30kişi = 3kW
kişi
. .
Q kayıa > Q kazanç olması dolayısıyla sıcaklığın düşmemesi için ısıtıcı devreye girecektir.
- 83 -
3.
(a)
(1) (2) 2 2
c
∫ W = ∫ PdV → P = V olması dolayısıyla:
1 1
PV=c 2
dV V
W1− 2 = ∫ c
2
= c ln V 1 = c ln 2 = cln2
1
V V1
(b)
(1) (2) 2 2
∫ W = ∫ PdV → P = c olması dolayısıyla:

1 1
P=c 2
W1− 2 = ∫ cdV = cV 1 = c(V2 – V1)
2
(c)
(1) (2) 2 2
∫ W = ∫ PdV → V = c olması dolayısıyla:

1 1
V=c 2
W1− 2 = ∫ PdV = cV 1 = c(V2 – V1)
2
1 0
4.
Statik basınç → Ps = Pmutlak = Patm + ρ civa gh = 102kPa

1 2
Dinamik basınç → Pd = ρ hava V h = 0.54 kPa
2
Toplam basınç → PT = Ps + Pd = 102.54 kPa
- 84 -
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 01/12/2001 tarihli 2. ara sınav sorularıdır.
Süre: 90 dak.
SORU 1 (30p). Aşağıdaki tabloda soru işareti ile belirtilen kısımları ‘Su ve Su Buharı Termodinamik
Özellikler Tablosu’ nu kullanarak doldurunuz?
T (0C) P,(kPa) h (kj/kg) x (-) Faz durumu

? 325 ? 0.4 ?
160 ? 1682 ? ?
? 950 ? 0.00 ?
80 500 ? ? ?
? 800 3161.7 ? ?
SORU 2 (30p). Bir piston-silindir ikilisi içerisinde 250C sıcaklık ve 300 kPa basınçta 15 kg su
bulunmaktadır. Sistemde bulunan bir elektrikli ısıtıcı vasıtasıyla silindirdeki suyun sıcaklığı 250C’den
770C yükseltilmekte ve bu süreçte piston sabit basınçta yukarı doğru hareket etmektedir. Sistemin
yalıtımlı olmamasından dolayı, bu işlem esnasında dış ortama kaybettiği ısı enerjisinin toplam değeri
60 kJ olup,
a) Termodinamiğin I. Kanununu sisteme uygulayarak elektrikli ısıtıcı tarafından tüketilen enerjinin
hesaplanabileceği formülü türetiniz?
b) Tüketilen elektrik enerjisinin değerini ‘kW’ olarak hesaplayınız?
Hatırlatma: Sıkıştırılmış sıvı safhasında suyun herhangi bir noktadaki entalpisi için h=u+pv=cpT
eşitliği geçerli olup cp,su=4.1868 kJ/kgK değerine sahiptir.
SORU 3(30p). Hava bir kompresöre 100 kpa basınç ve 250C sıcaklık olan çevre şartlarında ihmal
edilebilecek bir hızla girmekte olup 1MPa basınçta ve 3470C sıcaklıkta 90m/s hız ile kompresörü terk
etmektedir. Kompresörün aşırı ısınmasını önlemek amacıyla yapılan soğutma işlemi nedeniyle
sistemden 1500 kJ/ dak ısı kaybı olmaktadır.
a) Termodinamiğin I. Kanunu bu sisteme uygulayarak kompresör tarafından tüketilen gücün
bulunabileceği denklemi türetiniz?
b) Tüketilen gücün 250 kW olması durumunda, kompresörde tarafından sıkıştırılması gerekli havanın
debisini belirleyiniz?.
SORU 4(10p). Bir kapalı sistem üç işlemli bir çevrime maruz kalmaktadır. İlk işlem adyabatik bir
süreçte gerçekleşiyor olup, bu işlem sırasında sistem 50 kJ iş yapmaktadır. İkinci işlem sırasında
sisteme sadece 200 kJ ısı transferi gerçekleşmekte ve son olarak da sistemin ilk durumuna geri
dönebilmesi için sisteme 90kJ iş verilmekte ve Q3 kadar bir ısı kaybı veya ısı alımı söz konusu
olmaktadır. Bu şartlara uygun Q3 ısısının değerini ve işaretini bulunuz?
P2=1 MPa
T2=3470C
V2 =90
/
H2O
P1=300kpa
Wkomp=250KW
Qkay=60kJ/kg hava
P1= 100 kPa

T1 =250C
Soru 2 Soru 3
- 85 -
1.
T,0C P,kpa h,kj/kg x Faz durumu
1 136.270 325 1435.354 0.4 Doymuş karışım

2 160 618.23 1682 0.4835 Doymuş Karışım
3 177.66 950 752.74 0.00 Doymuş sıvı
4 80 500 335.01 ...... Aşırı soğutulmuş
5 350 800 3161.7 ...... Kızgın buhar
2.
KE =PE = 0 olması dolayısıyla:
Welektrik – Qkayıp –Wsınır
Welektrik=UU +Wsınır +Qkayıp
UH=UU+Wsınır olması dolayısıyla:

Welektrik=m( h( 77 0 C ) − h( 250 C ) ) +Qkay
P1=300kpa
T1=250C h( 250 C ) = 298.18kj / kg
İşlem boyunca pistona etki eden basınç kuvvetleri değişmediğinden P1 =P2

P2=300kpa h = 350.49kj / kg
T2=770C ( 77 0 C )
İşlem için gerekli elektrik işi:

⎡ kWh ⎤
Welektrik = [(15kg)(350.49 – 298.18)kj/kg + (60kj)] ⎢ ⎥
⎣ 3600kj ⎦
= 0.235 kW
3.
Tablodan
T1 =250C =228 K → h1= h(T = 228 K ) =298.2kj/kg
T2=3470C=620 K → h2= h(T =620 K ) =628.67 kj/kg

. .
E gir = E çıı PE=0 →
. . V12 . . V2
W komp + m(h1 + ) = Qka + m(h2 + 2 )
2 2
- 86 -
. . . V22 − V12
Wko − Q ka = m(h2 − h1 + )
2
.
⎛ 1500 ⎞ (90m / s ) 2 − 0 ⎡ kj / kg ⎤
⎜− kj / s ⎟ − (−250kj / s ) = m(628.07 − 298.2 + ⎢1000m 2 / s 2 ⎥
⎝ 60 ⎠ 2 ⎣ ⎦
0
T2 = 267 C
4.
Termodinamiğin birinci kanunu bir çevrim boyunca:
Egir –Eçık = ΔE sis = 0
(Q-W)1 + (Q-W)2 +(Q-W)3 =0
(0+50)+(200-0)+(Q3 – 90)=0
Q3 =-160 kj
- 87 -
DEĞERLENDİRME SINAVI-B1* : SORULAR
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 21/01/2000 tarihli final sınavı sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1 (40p).
a) Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız? (15p)

1kpm = ..... J 1kJ = ..... kWh
1W = ..... kJ/h 1kg/h = ..... gr/s
1kp/cm2 = ..... at 1m3/s = ..... lt/h
1mss = ..... Pa 100 MN = ..... Pa m2
1Ws = ..... Btu 1kcal/m h°C = .....W/m2K
2
b) İdeal gazların durum değişimlerinde özellikler arasındaki bağıntının en genel haldeki ifadesinin
n
P.V = c (c: sabit bir sayı) olduğu bilinmektedir. Bu ifadedeki ‘n’ değerinin durum değişiminin
türüne göre hangi değerleri aldığını tüm durum değişimlerinin bir arada bulunduğu P-V
diyagramını çizerek gösteriniz ? (10p)
c) Kararlı akışlı açık bir sistemde tersinir adyabatik olarak durum değiştiren ideal bir gazın entalpi
k
değişiminin Δh = h2 − h1 = ( P2V2 − P1V1 ) = −W12 eşitliği ile hesaplanabileceğini gösteren
k −1
ifadeyi türetiniz? (15p)
SORU 2 (20p). Dış yüzeyleri yalıtımlı 0.5 m3 hacmindeki rijid bir tank içerisinde başlangıçta 100 kPa
basınçta ve 15°C sıcaklıkta hava bulunmaktadır. Tank Şekil 1’de görüldüğü üzere bir boru-vana
sistemi ile içerisinde 700 kPa basınç ve 120°C sıcaklık şartlarında hava akışının bulunduğu bir kanal
ile irtibat halindedir. Bir ara vana açılarak ana hattaki havanın tank içerisine girişi sağlanmış ve tank
içerisinde basınç 500 kPa değerine ulaştığında vana kapatılmıştır. Termodinamiğin I. Kanunu bu
düzgün akışlı dengeli açık sisteme uygulayarak tank içerisine giren gaz kütlesini ve vana kapatıldıktan
sonraki denge sıcaklığını tespit ediniz? (Rhava= 0,287 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004 kJ/kgK).
SORU 3 (40p). Şekil 2’de gösterildiği gibi bir termik makina çevrimi oluşturan ideal bir gaz (R= 0,26
kJ/kgK ve cp= 0.91 kJ/kgK) başlangıçta 100 kPa basınç ve 70°C sıcaklık şartlarında (1 noktası)
k
bulunmaktadır. Bu gaz önce tersinir adyabat bir şekilde (P.V = c) sıkıştırılarak 150°C sıcaklığa
ulaşmakta (2 noktası) ve daha sonra sabit basınç şartlarında bu gazdan ısı enerjisi çekilerek sıcaklığı
tekrar 70°C’ ye düşürülmektedir (3 noktası). Bu işlemden sonra gaz sabit sıcaklık şartlarında (P.V =
c) başlangıç şartlarına genişleyerek çevrimi tamamlamaktadır. Bu verileri esas alarak
f) Çevrimin net işini tespit ediniz? (15p)
g) Çevrim boyunca transfer edilen net ısı enerjisini belirleyiniz? (15p)
h) Çevrimin net iç enerji değişimini belirleyerek bu makinanın termodinamik çevrim şartlarına uygun
olup olmadığını tartışınız? (10p)
P
P=100k P=700kPa 3 2
Pa T=120 °C
T=15 °C
Şekil 1 1
V
Şekil 2
- 88 -
DEĞERLENDİRME SINAVI-B1 : ÇÖZÜMLER
1.
a)
1kpm = 9.81 J 1kJ = 1/3600 kWh
1W = 3.6 kJ/h 1kg/h = 1/3.6gr/s
1kp/cm2 = 1 at 1m3/s = 3.6*106 lt/h
1mss = 104 Pa 100 MN = 108 Pa m2
1Ws = 0.95*10-3 Btu 1kcal/m h°C = 1.163 W/m2K
2
2.
P=100k P=700kPa
Pa T=120 °C
T=15 °C
Her iki durumda sistemin kütlesi:

P V 100kPa * 0.5m 3
m1 = 1 1 = = 0.604kg
RT1 0.287kJ / kgK
P2V2 500kPa * 0.5m 3 871kgK
m2 = = ⇒ m2 =
RT2 0.287kJ / kgK T2

Egir –Eçık =UEsis
KE=PE=0J
Δu s = ( h g + Q ) − ( hç − W ) ⇒ u 2 − u1 = h g →
c v ( m 2T2 − m1T1 ) = m g c p Tg ⇒
0.717 kJ / kgK (871kgK − 0.584 kg 298 K ) = m g (1.004 kJ / kgK )(393 K ) ⇒ m g = 1.14kg
m1 + m g = 1.75kg → m 2T2 = 871kgK ⇒ T2 = 498 K
3.
(a)
Wnet = W12 + W23 + W31
W12 → Bu işlem sırasında Pϑ k = sabit olması dolayısıyla:

2 dϑ P ϑ − P1ϑ1 cp
W12= ∫ sabit k = 2 2 akışkan ideal gaz olması dolayısıyla k = ,
1 ϑ k −1 cv
P2ϑ2 − P1ϑ = RΔT ve R =cp – cv olduğundan P2 ⎛ T2 ⎞
k / k −1
=⎜ ⎟ →
P1 ⎜⎝ T1 ⎟⎠
W12 = −cv (T2 − T1 ) = −52kJ / kg
P2 = P3 = 2.082bar
W23 → Bu işlem sırasında P = sabit olması dolayısıyla:
3
W23= P ∫ ϑdϑ = akışkan ideal gaz olması dolayısıyla
2
W23 = R(T3 − T2 ) = −20.8kJ / kg

- 89 -
W23 → Bu işlem sırasında Pϑ = sabit olması dolayısıyla:
1 dϑ ϑ
W12= ∫ sabit = sabit ln 1 akışkan ideal gaz olması dolayısıyla
3 ϑ ϑ3
P3
W31 = RT3 ln = 65.4 kJ/kg
P1
Wnet= -7.4 kJ/kg
(b)
q netq = q12 + q 23 + q 31
1-2 Arasındaki işlemin adyabatik olması dolayısıyla

q12 = 0
2-3 Arasında
q 23 = c p (T3 − T2 ) = −72.8kJ / kg
3-1 Arasında
q31 = W31 = 65.4kJ / kg
q net = −7.4kJ / kg
(c)
∫ du = ∫ dq − ∫ dW ⇒ (du ) net = ( dq ) net − ( dW ) net = q net − Wnet
(du ) net = −7.4 − (−7.4) ⇒ (du ) net = 0
Net iç enerji değişimi “0” olması dolayısıyla söz konusu makinanın çalışması
termodinamiksel açıdan uygundur.
- 90 -
Süre: 100 dak.
SORU 1 (45p).
a) Aşağıdaki birim dönüşümlerini yapınız? (10p)
1 kp = ..... N 1 kWh = ..... kcal
2
1 kp/cm = ..... Pa 1W = ..... Btu/h
1 kp/cm2 = ..... at 1m3/s = ..... lt/h
1 mss = ..... Pa 1kcal/m2h°C = .....W/m2K
b) Bir odadan, oda sıcaklığı ile çevre sıcaklığı arasındaki birim °C fark nedeniyle çevreye transfer
edilen ısı enerjisinin değeri 3000 kJ/h' dır. Bu değeri birim sıcaklık farkını °F, K ve R alarak ifade
ediniz? (5p)
c) Sabit basınçta durum değiştiren ideal bir gaz için özgül ısı enerjisi değerinin açık ve kapalı
sistemlerin her ikisi için q12= cp (T2- T1) ile hesaplanabileceğini gösteriniz? (10p)
d) Politropik şartlarda durum değiştiren ideal bir gazın ilk ve son özellikleri arasında aşağıda verilen
bağıntıların geçerliliğini kanıtlayınız? (10p)
n −1
n
T1 ⎛ P2 ⎞ n ⎛V ⎞
=⎜ ⎟ = ⎜⎜ 1 ⎟⎟
T2 ⎜⎝ P1 ⎟⎠ ⎝ V2 ⎠
e) Kinetik ve potansiyel enerjilerin ihmal edildiği ve kütle giriş çıkışının olmadığı termodinamik bir
sisteme ait aşağıdaki data tablosu verilmektedir. Tabloda verilen değerler yardımıyla boş
bırakılan (soru işaretli) yerleri doldurunuz? (10p)
Q12 (kJ) W12 (kJ) U1 (kJ) U2 (kJ) ΔU (kJ)

50 -20 20 ? ?
? 20 ? 50 30
-25 -80 ? 160 ?
? 150 20 ? -100
SORU 2(35p). Bir piston-silindir sistemi içerisinde bulunan 1 kg kütlesindeki azot gazının (N2)
başlangıçtaki sıcaklığı 127 °C, basıncı ise 500 kPa' dır. İdeal gaz şartlarında bulunan bu gaz aşağıda
verilen ardışık durum değişimlerine uğrayarak kapalı bir çevrim meydana getirmektedir.
(i) P.V1,4 = c (sabit) olacak şekilde hacmi ilk hacminin iki katına çıkarılmaktadır, (ii) P=c şartlarında
hacmi ilk hacmine eşit olacak şekilde sıkıştırılmaktadır, (iii) V=c şartlarında basıncı arttırılarak
başlangıç şartlarına ulaşmaktadır.
Azot gazı için sabit basınç ve sabit hacimdeki özgül ısı değerleri sırasıyla cp,Azot= 1,041 kJ/kgK ve
cv,Azot= 0,743 kJ/kgK olduğuna göre,
a) Verilen işlemleri P-V diyagramında gösteriniz? (10p)
b) Gazın her bir durum değişimi sonrası P, V, T değerlerini belirleyiniz? (10p)
c) Gaz tarafından her bir durum değişimi boyunca yapılan işi ve çevrimin net işini tespit ediniz?
(15p)
SORU 3(20p). Dış yüzeyleri yalıtımlı 10 m3 hacmindeki rijid bir tank içerisinde 1 bar basınç ve 15 °C
sıcaklık şartlarında hava bulunmaktadır (Rhava= 0,287 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004 kJ/kgK). Hava tank
içerisinden geçen bir helezonik borudan akmakta olan su buharının yoğuşması suretiyle ısıtılmaktadır
(Şekil 1). Isıtma işlemi başladıktan 5 dakika sonra havanın sıcaklığı 27 °C değerine ulaştığına göre,
boru içerisinden geçmekte olan su buharının debisini tespit ediniz?
Doymuş su Doymuş su
buharı sıvısı
Şekil 1 - 91 -
2.
(1) (2)
(3)
PV1.4=sabit P=sabit
N2
N2 P2=?
N2
P1= 500kPa T2=?
P1= P2
T1=1270C V2=2V1
T1=?
V1=? V3=V1
(a)
1-2 arasındaki durum değişimi işlemi
sırasında basınç ve hacim arasında
1 PV1.4=sabit ilişkisi olup ve ilişki gayri
P1
lineer olması dolayısıyla bu durum
değişimi P-V diyagramında bir eğridir.
2-3 arasındaki durum değişimi sırasında
basınç değişmediğinden P-V
2 diyagramında bu işlem yatayda düz bir
P2, P3 çizgidir. 3-2 arasındaki durum değişimi
3
sırasında hacim sabit olması dolayısıyla
P-V diyagramında bu işlem düşeyde düz
bir çizgidir.
V1,V3 V2
(b)
1-durum
P1= 500 kPa
T1=1270C
RT R 8.314 (0.297kJ / kgK )(400 K )
ϑ1 = 1 → R N 2 = = = 0.297 ⇒ ϑ1 = = 0.2296 m3/kg
P1 M N2 28 500kPa
2-durum
ϑ2 = 2ϑ1 ⇒ ϑ2 =0.4752 m3/kg
1.4 1.4
⎛ϑ ⎞ ⎛ 0.2376m 3 / kg ⎞
P2 =P1 ⎜ 1 ⎟⎟ = 500kPa⎜⎜ ⎟⎟ = 189.4 kPa
⎜ϑ 3
⎝ 2 ⎠ ⎝ 0.4752m / kg ⎠
P2ϑ 2 (189.4kPa)(0.4752m 3 / kg )
T2 = = = 302 K
R 0.297kJ / kgK
3-durum
P3 = P2 = 189.4 kPa
ϑ3 =ϑ 1= 0.2376 m3/kg
- 92 -
P3ϑ3 (189.4kPa)(0.2376m 3 / kg )
T3 = = =153K
R 0.297kJ / kgK
(c)
d(W) = PdV olması dolayısıyla:
1-2 durum değişimi sırasında:

2
1
W1-2= ∫ PdV → P = P1V11.4 ⇒
1 V 1. 4
P 2 ϑ 2 − P1ϑ1 (189.4kPa)(0.4752km 3 / kg ) − (500kPa)(0.2376m 3 / kg )
W1− 2 = = = 72kJ
1 − 1.4 1 − 1.4
2-3 durum değişimi sırasında:

3
W2-3 = ∫ PdV → P = sabit ⇒
2
W2-3 =P3( (ϑ 3 − ϑ 2 ) = 189.4kPa (0.2376 − 0.4752) m 3 / kg = - 45kJ
3-1 durum değişimi sırasında

1
W3-1 = ∫ PdV → ϑ3 = ϑ1 ⇒
3
W3-1 = 0
Toplam iş:
WTop=W1-2 + W2-3 + W3-1 = (72 + (-45)+ 0)kJ = 27kJ
3.
Tank içerisindeki havanın kütlesi ve havaya transfer edilen ısı:

PV (100kPa)(10m 3 )
mhava = 1 1 = =12.1 kg
RT1 (0.287kJ / kgK )(288 K )
. mhava c phava (T2 − T1 ) (12.1kg )(1.004kJ / kgK )(300 − 288) K
Q hava = = = 485W
Δt 5 * 60s
Suyun debisi:
. . .
Q su = Q hava = m su hsb olması dolayısıyla
.
. Q
m su = hava → Tablodan Ps= 100 kPa için hsb =2258 kJ/kg
hsb
. 0.485kJ / s
m su = = 3.7*10-4 kg/s = 0.37gr/s
2258kJ / kg
- 93 -
Süre: 100 dak.
SORU 1 (30p).
a) Sabit hacimde durum değiştiren ideal bir gaz için özgül ısı enerjisi değerinin açık ve kapalı
sistemlerin her ikisi için q12= cv (T2- T1) ile hesaplanabileceğini gösteriniz? (10p)
b) Adyabatik şartlarda durum değiştiren ideal bir gazın ilk ve son özellikleri arasında aşağıda verilen
bağıntıların geçerliliğini kanıtlayınız? (10p)
k −1
k −1
T2 ⎛ P2 ⎞ k ⎛V ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ = ⎜⎜ 1 ⎟⎟
T1 ⎝ P1 ⎠ ⎝ V2 ⎠
c) Kinetik ve potansiyel enerjilerin ihmal edildiği ve kütle giriş çıkışının olmadığı termodinamik bir
sisteme ait aşağıdaki data tablosu verilmektedir. Tabloda verilen değerler yardımıyla boş bırakılan
(soru işaretli) yerleri doldurunuz? (10p)
Q12 (kJ) W12 (kJ) U1 (kJ) U2 (kJ) ΔU (kJ)
? 36 12 ? 40
10 ? 40 ? 70
-20 ? ? 8 -30
-18 ? ? 24 -30
SORU 2 (40p). Bir termik güç santralinde yüksek basınç ve sıcaklıktaki buharı kullanarak elektrik
üreten ve adyabatik şartlarda çalışan bir türbine buhar 10 MPa basınç, 450°C sıcaklık ve 80 m/s hızla
girmektedir. Kararlı akış şartlarının sağlandığı türbinde genişleyerek güç üreten akışkan, türbini
kuruluk derecesi 0.92 olan yaş buhar fazında; 100 kPa basınç, 50 m/s hız ve 720 kg/dak debi ile
terketmektedir. Türbin giriş ve çıkışı arasında akışkanın potansiyel enerji değişimi ihmal edilebilecek
seviyede olduğuna göre;
(a) Türbin giriş ve çıkışındaki buharın termodinamik özelliklerini (özgül hacim, entalpi, sıcaklık)
belirleyiniz? (10p)
(b) Termodinamiğin I. Kanunu uygulayarak türbin gücünü (Wtür) veren formülü türetiniz? (10p)
(c) Türbin gücünü buharın kinetik enerji değişimini dikkate alarak ve almadan ayrı ayrı
hesaplayınız, aradaki farkı bir cümle ile tartışınız? (10p)
(d) Türbinin giriş kesitinin, çıkış kesitine oranını hesaplayınız? (10p)
SORU 3 (30p). Dış ortama karşı çok iyi bir şekilde yalıtılmış 2 m3 hacmindeki bir tank içerisinde
başlangıçta 100 kPa basınç ve 22°C sıcaklıkta hava vardır (Rhava= 0,287 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004
kJ/kgK). Tank şekilde görüldüğü gibi içerisinde 600 kPa basınçta ve 22°C sıcaklığında hava akışı olan
bir boru hattına arada bir valf kullanılarak birleştirilmiştir. Bir termodinamik işlem sırasında aradaki
valf açılarak tanktaki basınç ile boru hattındaki basınç arasında mekanik bir denge oluşturulmuş ve
daha sonra valf kapatılmıştır. Tank içerisinde bulunan havanın bu işlem sırasında sıcaklığı artmış ve
valf kapatıldığında son sıcaklık 77°C olarak tespit edilmiştir (Sıcaklık artışı nedeniyle tank içerisindeki
havadan boru içerisindeki akışkana doğru bir ısı kaybı söz konusudur). İşlem düzgün akışlı dengeli
açık sistem koşullarını sağlamakta ve işlem süresince kinetik ve potansiyel enerjilerdeki değişimler
ihmal edilecek seviyede olduğuna göre;
a) İşlem süresince boru hattından tanka giren havanın miktarını (kütlesini) belirleyiniz? (15p)
b) Termodinamiğin I. Kanununu bu sisteme uygulayarak, işlem süresince gerçekleşen ısı transfer
miktarını tespit ediniz? (15p)
P1= 10MPa Soru 2 Soru 3
T1= 450°C
V1= 80m/s
600 kpa
220C
H2O
Wtür
100 kpa
22 0C
2 m3
P2 =100kpa
x2= 0.92 - 94 -
V2 = 50 m/s
1.
(a)
dKE = dPE =0 olması halinde:
Kapalı Sistemler için:
du = dq − dWK ⇒ du = dq − ( Pdϑ) → ϑ = sabit olması dolayısıyla
2
2
q12 = ∫ du = ∫ cv dT = cv (T2 − T1 )
1
1
Açık Sistemler için:
dh = dq − dWA ⇒ dh = dq − (−ϑdP) → dh = du + Pdϑ + ϑdP olduğundan
du + Pdϑ + ϑdP = dq − ( −ϑdP ) → ϑ = 0 olması dolayısıyla
2 2
q12 = ∫ du = ∫ cv dT = cv (T2 − T1 )
1 1
(b)
k
P ⎛V ⎞
P V = P2V ⇒ 1 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ ve PV = RT ⇒
1 1
k
2
k
P2 ⎝ V1 ⎠
k k −1
RT1 / V1 ⎛ V2 ⎞ T ⎛V ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ 2 = ⎜⎜ 1 ⎟⎟
RT2 / V2 ⎝ V1 ⎠ T1 ⎝ V2 ⎠
k −1
k
P1 ⎛ RT2 / P2 ⎞ T ⎛P ⎞ k
= ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ 2 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟
P2 ⎝ RT1 / P1 ⎠ T1 ⎝ P1 ⎠
(c)
Q12(kJ) W12(kJ) U1(kJ) U2(kJ) Δ U(kJ) Q12 –W12 =U2 –U1 = Δ U

76 36 12 52 40 Q12 – 36 =U2 -12 = 40 ⇒ Q12 = 76kJ, U2 = 52kJ
10 -60 40 110 70 10 –W12 = U2 -40 = 70 ⇒ W12 = -60kJ, U2 = 110kj
-20 10 38 8 -30 -20 –W12 = 8 -U1 = -30 ⇒ W12 = 10kJ, U1 = 38kJ
-18 12 54 24 -30 -18 –W12 = 24 -U1 = -30 ⇒ W12 = 12kJ, U1= 54kJ
2.
(a)
P1= 10MPa P1=10MPa için T1Pd =10MPa < T1 ϑ1 = 0.0298m 3 / kg

T1= 4500C Olması dolayısıyla kızgın buhar h1 = 3242.3 kJ/ kg
tablosundan
h2 = hs + x2hsb=417.5 + 0.92(2257.4)
P2 =100 kPa = 2494.31 kJ/kg
x2 = 0.92
ϑ 2 = ϑ s + x2 ϑ sb =0.0010432+0.92(1.6929)
=1.55856m3kg
T2 = 99.640C
(b) Kontrol hacmi için Termodinamiğin birinci kanunu:

Egir – Eçık = UEsistem
- 95 -
. . . V12 . V2 . . .
Q − W tür = m g (h1 + + z1 ) − m ç (h2 + 2 + z 2 ) → Q = ΔPE = 0 ve m g = m ç
2 2
olması dolayısıyla:
. . V22 − V12
W tür = − m(h2 − h1 + )
2
(c )
. 50 2 − 80 2
W = −12kg / s( 2494.31kJ/kg – 3242.3kJ/kg+ )
2
=32.359 MJ
Kinetik enerjiyi ihmal edersek:
.
W = −12kg / s (2492.31kJ / kg − 3242.3kJ / kg )
= 9 MJ
(d)
Türbinin tek giriş ve çıkış kesiti olması dolayısıyla:
. . 1 1 A ϑV
m g = mç = A1V1 = A2V2 ⇒ 1 = 1 2 = 0.030541
ϑ1 ϑ2 A2 ϑ 2V1
3.
(a)

mgir – mçık = Δm sis → msis
şlem boyunca boru hattından tanka transfer olan kütle:
PV (100kPa)(2m 3 )
m1= 1 tan k = = 2.362 kg
RT1 (0.287kpam 3 / kgK )(298K )
P2Vtan k (600kPa)(2m 3 )
m2= = = 11.946 kg
RT1 (0.287 kPam 3 / kgK )(350 K )
m g = m 2 − m1 = 11.946 − 2.362 = 9.584 kg
(b)
Egir – Eçık = UEsistem W=KE=PE=0
Tanka işlem esnasında kütle transferiyle gerçekleşen ısı transferi:
Qtras = -m1h1 + m2u2 – m1u1 = -mg(cpT1)+m2(cvT2) – m1(cvT2)
= -2838.59+2997.85-499.59
= -340.332 kJ
- 96 -
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 24/01/2002 tarihli bütünleme sınavı sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1 (40p).
Bir piston-silindir ikilisi içerisinde başlangıçtaki basınç ve sıcaklığı sırasıyla 300 kPa ve 600 K olan
0.5 kg hava bulunmaktadır. Pistonun hareket etmesi sonrasında havanın hacmi başlangıçtaki hacminin
iki katına ulaşacak şekilde tersinir (sürtünmesiz) bir durum değişimi gerçekleşmektedir. Durum
değişimi sonrası havanın basıncı (P2) , sıcaklığı (T2) ve durum değişimi sırasında transfer edilen iş
(W12) ile ısı enerjisi (Q12) değerleri tespit edilmek istenmektedir. İstenilen bu verileri aşağıda
tanımlanan herbir durum değişimi için ayrı ayrı belirleyerek, bu durum değişim eğrilerinin her üçünü
de aynı P-V diyagramı üzerinde gösteriniz (cv,hava = 0,717 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004 kJ/kgK)?
a) n=0 b) n=1 c) n=1.3
Hatırlatma: İdeal gazların durum değişimlerinde özellikler arasındaki bağıntının en genel haldeki
n
ifadesinin P.V = c (c: sabit bir sayı) olduğu bilinmektedir. Bu ifadedeki ‘n’ değerinin durum
değişiminin türüne göre hangi değerleri aldığını değerlendirerek herbir şık için durum değişim türünü
tespit etmeniz mümkün olacaktır.
Öneri: Bulduğunuz sonuçları aşağıda verilen türde bir tabloya aktarınız?
P2 (kPa) T2 (K) W12 (kJ) Q12 (kJ)
a) n=0
b) n=1
c) n=1.3
SORU 2(35p).
Kararlı akış şartlarına sahip bir buhar türbininin girişinde basıncı, sıcaklığı ve hızı sırasıyla 40 bar, 450
°C ve 60 m/s olan buhar, genişleyerek iş ürettikten sonra türbini 10 kPa basınç, 0.9 kuruluk derecesi ve
170 m/s hız şartlarında terketmektedir. Giriş kesiti, çıkış kesitine oranla 2 m yüksekte olan türbine
herbir saatte ortalama olarak 20 ton buhar sevkedilmekte ve giriş - çıkış kesitleri arasında buhar birim
kütlesi başına dış ortama 10 kJ ısı kaybetmektedir. Verilen şartları göz önüne alarak,
a) Termodinamiğin I. Kanunu yardımıyla türbin gücünü veren formülü türetiniz ve türbin gücünü
bulunuz (kW olarak)?
b) Dış enerji (kinetik ve potansiyel) değişimlerini ihmal ederek türbin gücünü bulunuz ve (a)
şıkkında bulduğunuz değerle arasındaki farkı yorumlayınız?
c) Türbinin adyabatik olarak çalışmamasından dolayı ortaya çıkan güç kaybının değerini
belirleyiniz?
d) Türbin giriş ve çıkış kesitlerinin değerini belirleyiniz?
SORU 3(25p).
Başlangıçta tamamen boş olan 0.4 m3 hacmindeki ve dış ortama karşı yalıtımlı bir kap; içerisinden
25°C sıcaklık ve 600 kPa basınçta hava akışı olan bir boru hattına irtibatlı olup, boru ile tank arasında
bir valf (vana) mevcuttur. Tankın doldurulmasını sağlamak amacıyla valf açılmakta ve tank
içerisindeki basınç ile boru hattındaki basınç arasında mekanik denge oluşuncaya kadar dolum işlemi
devam etmektedir. Dolum işlemi düzgün ve dengeli akış koşullarına uygun şartlarda gerçekleştiğine
göre;
a) Termodinamiğin I. Kanunu yardımıyla tank içerisindeki gazın son durumdaki iç enerjisini
veren formülü türetiniz?
b) Tank içerisine giren gazın kütlesini ve son durumdaki sıcaklığını tespit ediniz?
(cv,hava = 0,717 kJ/kgK ve cp,hava= 1,004 kJ/kgK)
Soru 3
P=600kPa
T=25 °C
0.4 m3
- 97 -
1.
Gaz Sabiti:
R = cp – cv = 0.287 kJ/kgK
İlk ve son durumdaki hacim:
P1V1 = mRT1 = (0.5kg )(0.287kJ / kgK )(600 K ) = 0.287m 3
V2 = 2V1 = 0.574m 3
İlk ve son durum değişimi için V-T arasındaki ilişki:
n 1− n
mRT1 / V1 ⎛ V2 ⎞ T ⎛V ⎞
P V = P2V ⇒
1 1
k
2
k
= ⎜⎜ ⎟⎟ → 2 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟
mRT2 / V2 ⎝ V1 ⎠ T1 ⎝ V1 ⎠
P1 = 300kPa P2 = ?
T1 = 600 K T2 =?
3
V1 = 0.287 m W12 = ?
V2 = 0.574 m3 Q12 =?
(a) n = 0 için
P2V20 = P1V10 → P2 = P1 = 300 kPa

1− 0
T2 ⎛ V2 ⎞ T2
=⎜ ⎟ → = 21−0 ⇒ T2 = 1200 K
T1 ⎜⎝ V1 ⎟⎠ 600
W12 = PdV → P = sabit olduğundan

2
= P ∫ dV = (300kPa)(V2 − V1 ) = 86.1 kJ
1
Kapalı Sistemler için Termodinamiğin birinci kanunu:

Q12 − W12 = dU + dKE + dPE → dKE = dPE = 0 olması dolayısıyla
Q12 = m(u 2 − u1 ) + W12 = mcv (T2 − T1 ) + W12
= (0.5kg)(0.717kJ/kgK)(1200-600)+(86.1 kJ) =301.2 kJ
(b) n = 1 için
P2 V1
P1V11 = P2V21 → = ⇒ P2 = 150 kPa
P1 V2
1−1
T2 ⎛ V2 ⎞
=⎜ ⎟ → T2 = T1 = 600 K
T1 ⎜⎝ V1 ⎟⎠
sabit
W12 = PdV → P = olması dolayısıyla
V
V2
W12 = P1V1 ln = (300kPa)(0.287m 3 ) ln(2) = 59.68 kJ
V1
Q12 = m(u 2 − u1 ) + W12 = mcv (T2 − T1 ) + W12 → T2 = T1 olması dolayısıyla
- 98 -
Q12 = W12 = 59.68 kJ
(c) n = 1.3 için

1. 3
P2 ⎛ V1 ⎞
=⎜ ⎟ → P2 = 121.84 kJ
P1 ⎜⎝ V2 ⎟⎠
1−1.3
T2 ⎛ V2 ⎞
=⎜ ⎟⎟ → T2 = 487.35 K
T1 ⎜⎝ V1 ⎠
sabit
W12 = PdV → P = olması dolayısıyla
V 1.3
P2V2 − P1V1
W12 = = 53.88 kJ
1 − 1.3
Q12 = m(u 2 − u1 ) + W12 = mcv (T2 − T1 ) + W12

=(0.5kg)(0.717kJ/kgK)(487.35 –600) + 53.88 = 13.495kJ
P2 (kPa) T2(K) W12(kJ) Q12(kJ)

a) n=0 300 1200 86.1 301.2
b)n=1 150 600 59.68 59.68
c)n=1.3 121.84 487.35 53.88 13.49kJ
2.
.
m =20 ton/h = 5.55 kg/s
P1= 40 bar P1=40 bar için Td <T1 olması dolayısıyla kızgın buhar tablosundan
T1=4500 C h1=3331.2 kJ/kg, ϑ1 =0.08m3/kg
V1=60 m/s
V2=170m/s
z2 – z1 = -2m
P2=10 kPa h2 =hs + x2hsb
x2=0.9 =(191.81) + 0.9(2392.09) =2344.8 kJ/kg
ϑ 2 = ϑ s + x 2 ϑ sb
=(0.0010103) + 0.9(14.669) =13.203m3/kg
(a)
Kontrol hacmi için Termodinamiğin birinci kanunu:
. . . V12 . V22 . . .
Q 12 − W 12 = m g (h1 + + z1 ) − m ç (h2 + + z 2 ) → m g = m ç = m olması dolayısıyla:
2 2
. .
⎛ 1 ⎞ .
− W 12 = m⎜ ( h2 − h1 ) + (V22 − V12 ) + g ( z 2 − z1 ) ⎟ − Q 12
⎝ 2 ⎠
.
⎛ 1 ⎞
- W 12 = 5.55⎜ (2344.8 − 3331.2) + (170 2 − 60 2 )10 −3 + 9.81(−2) ⎟ − (−10)
⎝ 2 ⎠
=-5.55(-986.4 +12.65-19.62)-10
.
W 12 =5.503MW
- 99 -
(b)
dKe = dPE = 0 ise
. . .
− W 12 = m(h2 − h1 ) − Q 12 = (− 5.55(2344.8 − 3331.2) − 10) = 5.464MW
(c)
Türbin adyabatik olmamasından dolayı 10kJ/kg bir ısı kaybı meydana gelmekte olup bu
ısı kaybı 10kJ*5.55 kg/s =55KW’lık güç kaybına sebep olmaktadır.
(d)
. . 1 1
m1 = m 2 = A1V1 = A2V2 = 5.55kg / s ⇒
ϑ1 ϑ2
(5.55kg / s)(0.08m 3 / kg )
A1 = = 7.40*10-3
60m / s
(5.55kg / s)(13.203m 3 / kg )
A2 = = 0.431m2
170m / s
3.
(a)
Egir – Eçık = UEsistem W=Q=KE=PE=0

0 = -mgh1 + m2u2 – m1u1
= -mg(cpT1)+m2(cvT2) – m1(cvT2) → mg=m2 ve m1=0
u2= h1=cpT1 =cvT2
(b)
c p T1 (1.004)(298)
cpT1=cvT2 → T2 = = =417.28 K
cv 0.717
PV (600)(0.4)
mg = = = 2.004 kg
RT2 (0.287)(417.28)
- 100 -
5. BÖLÜM
TERMODİNAMİĞİN II. KANUNUNA GİRİŞ
Isıl Enerji Deposu

Yüksek ısıl enerji sığasına sahip başka bir deyişle kütlesi ve özgül ısısının çarpımı çok
yüksek olan cisimlere denir. Atmosferdeki, denizdeki ısı alış verişi bu kavramın en açık
örnekleridir. Bir cismin ısıl enerji deposu olabilmesi için illaki kütlesinin çok büyük olması
gerekmez. Örneğin; oda televizyon ikilisi ele alınırsa, televizyonun odaya verdiği enerji
odanın enerjisine göre çok küçük olması dolayısıyla televizyona göre oda ısıl enerji
deposudur. Eğer ısı kaynağı sonlu büyüklükte ise, sıcaklıklarda da sonlu değişmeler olacaktır.
Genelde iki ısı kaynağı ısı alışverişinde bulunan bir sistemde yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağı
(Y.S.I.K.) ile yapılan ısı alış verişine Qsıc, alçak sıcaklıktaki ısı kaynağı (A.S.I.K.) ile yapılan
ısı alışverişine de Qsoğ denilmektedir. Benzer şekilde ısı kaynaklarının sıcaklıklarına da Tsıc,
Tsoğ denilir. Bu olay Şekil 5.1’deki akış diyagramında kısaca özetlenmiştir.
Y.S.I.K Tsıc
Qsıc Qsıc
Sistem
Qsoğ Qsıc
A.S.I.K Tsoğ
Şekil 5.1. Isıl enerji deposu ve sistem arasındaki ilişki.
Isı Makinaları
İş doğrudan ısıl enerjiye dönüşebilir olmasına rağmen ısıl enerjinin işe dönüşebilmesi
için özel düzenlemelere gereksinim duyurulur. Isıl enerjinin işe dönüşmesini yanı yüksek
enerji kaynağından alçak enerji kaynağına ısı taşırken bir çevrim boyunca iş yaparak ısıl
enerjiyi mekanik enerjiye çeviren bu özel düzenlemelere ısıl makinalar denilmektedir.
Genelde bu sistemlerde sistem içerisinde ve sistemle çevre arasındaki ısı iletimi bir sıvı
aracılığıyla yapılıyor olup bu sıvıya aracı akışkan denir. Çok sayıda ısı makinası bulunmasına
rağmen bütün ısı makinaları şu ortak özelliklere sahiptirler:
• bütün ısı makinaları bir çevrim oluştururlar,
• bütün ısı makinaları yüksek sıcaklıktaki bir kaynaktan ısı alırlar,
- 101 -
• ısı makinaları ancak dışarıdan ısı yoluyla aldıkları enerjinin bir kısmını mekanik enerjiye
çevirirler,
• bütün ısı makinaları düşük sıcaklıktaki bir ısı kaynağına ısı verirler (aksi takdirde çevrim
gerçekleşmez).
Isıl makinalara verilebilecek en iyi örneklerden biri akış şeması Şekil 5.2’de verilen buhar
güç çevrimidir. Bu çevrimde aracı akışkan faz değişimlerine uğramakta ve çevreyle ısı alış
verişi yaparak iş üretmektedir. Kazanda, yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağından aracı akışkana
Qsıc miktarında ısı transferi gerçekleşir. Türbinde, akışkanın genişlemesi suretiyle iş üretilir.
Yoğuşturucu da, aracı akışkandan alçak sıcaklıktaki ısı kaynağına Qsoğ miktarında ısı transfer
edilmekte ve pompada ise çevrimin tamamlanabilmesi için aracı akışkan sıkıştırılarak tekrar
kazana gönderilmektedir. Çevrimin net işi ve termik verimi için sırasıyla,
Wnet = Wtür − W pompa = Qsı c − Qsoğ
Wnet
η=
Qsı c
denklemleri geçerlidir. Termodinamiğin I. Kanununun çevrimler için ifadesi
∫ dQ = ∫ dW
olduğundan net işi ve termik verim için daha sık kullanılan aşağıdaki bağıntılar elde edilebilir:
Wnet = Qsı c − Qsoğ
Qsı c − Qsoğ Q
ηısıl = = 1 − soğ .
Qsı c Qsı c
Qsoğ çevrimi tamamlamak için dışarı verilmesi gereken enerjiyi göstermektedir. Fakat
Qsoğ hiçbir zaman “0”olamaz. Bu nedenle bir ısı makinesinin net işi, her zaman giren ısıl
enerjiden azdır. Yani ısı makinelerinin verimi 1 (% 100) ’den düşüktür. İş yapan makinelerin
ısıl verimleri şaşılacak derecede düşüktür. Örneğin yakından bildiğimiz otomobil motorlarının
verimleri yaklaşık % 20 ‘dir. Başka bir deyişle bir otomobil motoru benzinin kimyasal
enerjisinin ancak % 20’sini mekanik işe dönüştürebilmektedir. Dizel motorları ve büyük gaz
türbinleri için bu değer % 30 , buharlı güç santralleri içinse % 40 civarındadır.
Qsıc
Qsoğ Sistem sınırı
Şekil 5.2. Buhar güç çevriminin akış şeması
- 102 -
Soğutma Makinaları
Isı alışverişi sıcaktan soğuğa doğrudur. Bu herkesçe bilinen doğal bir olgudur. Bunun
tersi kendiliğinden gerçekleşemez.Tersini sağlayan yani soğuktan sıcağa ısı geçişi sağlayan
makinalara Soğutma Makinaları denir. Soğutma makinalarının amacı soğutulan ortamdan ısı
çekerek ortamın ısısını çevre sıcaklığından aşağıda tutmaktır. Sistemde ısı iletiminde
kullanılan sıvıya da "soğutucu akışkan " denir. Soğutma makinasını oluşturan cihazlar Şekil
5.3’de gösterilmektedir. Kompresörde, buhar olarak gelen soğutucu akışkan sıkıştırılıp basıncı
arttırılır ve kızgın buhar olarak dışarı verilir. Kondenserde, soğutucu akışkandan Qsıc
miktarında ısı, yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağına transfer edilir. Genişleme valfinde,
kondenserde yoğuşturulan akışkanın basıncı kısılma işlemiyle evaporatör basıncına
düşürülür. Evaporatörde ise, düşük sıcaklıktaki ısı kaynağından soğutucu akışkana, Qsoğ
miktarında ısı transferi gerçekleşir. Çevrimin tükettiği net enerji ile soğutma etkinlik katsayısı
sırasıyla,
Wkomp = Qs ıc − Qsoğ
Qsoğ
COPSM =
Wkomp
denklemleriyle hesaplanabilir. Bu denklemlerden, soğutma etkinlik katsayısı için daha
kullanışlı olan aşağıdaki bağıntı elde edilebilir:
Qsoğ
COPSM = .
Qs ıc − Qsoğ
Qsıc
Kondenser
Genleşme Valfi Kompresör

Komplesör
Evaporatör
Qsoğ Sistem sınırı
Şekil 5.3. Soğutma çevriminin akış şeması.
Isı Pompaları
Düşük sıcaklıkta bir ortamdan yüksek sıcaklıktaki bir ortama ısı aktaran bir diğer
makinada "ısı pompası"dır. Soğutma makinası ile aynı çevrimi gerçekleştirir. Fakat kullanım
amacı farklıdır. Soğutma makinalarının amacı soğutulan ortamdan ısı çekerek ortamın ısısını
çevre sıcaklığından aşağıda tutmaktır. Isı pompalarının amacı ise ortamı sıcak tutmak için
düşük sıcaklıktaki bir ısıl enerji deposundan alınan ısı ısıtılmak istenen ortama vermektir. Bu
- 103 -
sistemlerde alçak sıcaklık ısı kaynağı çevre, toprak, hava ve ısıtılan ortam da odadır. Soğutucu
bir fan eğer ters çevrilirse dışarıdan ısı alıp içeriye verir. Eğer buzdolabının kışın kapısı açık
bırakılıp pencerenin önünde çalıştırılırsa ortama arkasındaki teller yardımıyla ısı verir.
Isı pompası için etkinlik katsayısı
Q
COPIP = s ıc
Wkomp
şeklinde tanımlanır. Isı pompaları, soğutma makinası ile aynı çevrimi gerçekleştiriyor olup,
birbirine ters iki amaç için kullanıldıklarından soğutma makinası ile ısı pompasının etkinlik
katsayıları arasında ilişki aşağıdaki gibidir.
Qs ıc Qsoğ
COPIP = = + 1 = COPSM + 1
Qs ıc − Qsoğ Qs ıc − Qsoğ
Termodinamiğin II. Kanunu ile ilgili ifadeler
Kelvin-Planck İfadesi: Tek ısı kaynağı kullanarak ısı çekmek suretiyle çevrim boyunca bunu
işe çeviren bir ısı makinasının gerçekleştirmek olanağı yoktur.
Clausius İfadesi: Isı kendiliğinden alçak sıcaklıktaki bir kaynaktan, yüksek sıcaklıktaki bir
kaynağa akmaz. Çevrede hiçbir etki bırakmaksızın ısıyı soğuk ısı kaynağından, yüksek
sıcaklıktaki ısı kaynağına nakleden bir makinanın gerçekleşmesinin olanağı yoktur.
Bu iki ifadeden; düşük ortamdan ısı alıp, yüksek sıcaklıktaki ortama güç harcamadan
aktaran bir makinanın yapılamayacağı anlaşılmaktadır. Burada vurgulanan, soğutma
uygulaması için dışarıdan sisteme bir işin girmesi gerekliliğidir. Buzdolabının çalışma
prensibi böyledir. Yukarıdaki her iki ifade de aynı şeyi açıklar. Yani eşdeğerdirler. Planck
ifadesine uymayan bir çevrim, Clausius ifadesine de uymaz ve Termodinamiğin II. Kanununa
ters düşer. Birine ters düşecek bir olayın, diğerine de ters düşeceği Şekil 5.4’de gösterilen ısı
pompası yardımıyla kanıtlanabilir.
Yüksek Sıcaklıktaki Isı kaynağı
Qsıc Qsıc
Isı Pompası Isı Makinası
Qsoğ Qsoğ
Alçak Sıcaklıktaki Isı kaynağı
Şekil 5.4. Isı pompası – ısı makinası ikilisi
Şekildeki ısı pompası Clausius ifadesine aykırı olarak herhangi bir iş harcamadan
düşük sıcaklıktan aldığı ısıyı, yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağına iletsin. Aynı kaynaklar
arasında, şekilde görüldüğü gibi Kelvin –Planck ifadesine uygun bir ısı makinası çalışsın Bu
ısı makinesı, yüksek sıcaklık ısı kaynağından Qsıc alsın ve alçak sıcaklık ısı kaynağına Qsoğ
- 104 -
iletsin ve bu esnada Wnet işi üretilsin. Şayet ısı pompası ısı makinası ve alçak sıcaklık
kaynağı bir sistem olarak ele alınırsa çevredeki net etki; yükse sıcaklıktaki ısı
kaynağından, Qs ıc − Qsoğ ısısının alınması ve Wnet işinin üretilmesidir, yani Kelvin-Plank
ifadesine aykırı bir ısı makinasının gerçekleşmesidir. Zira tek ısı kaynağı ile iş yapılamaz.
Tersinir ve Tersinmez Hal Değişimleri
Bir hal değişimi meydana geldikten sonra çevrede hiçbir etki bırakmadan tekrar
başlangıç konumuna dönebiliyorsa tersinir, dönemiyorsa tersinmez bir hal değişimidir.
Gerçekte doğada tersinir bir olayın gerçekleşmesi mümkün değildir. Kelvin–Planck ve
Clausius ifadeleri bunu onaylar mahiyettedir. Tersinir hal değişimi bir yönde gerçekleştikten
sonra çevre üzerinde hiçbir iz bırakmadan ters yönde de gerçekleşebilen yani dışarı verilen
ısıyla yapılan işin farkının sıfır olduğu bir işlemdir. Tersinmez hal değişiminde ise, çevre
sistem üzerinde bir miktar iş yaptığından dolayı sistem eski haline dönemez. Mühendislerin
doğada gerçekleşmesi mümkün olmayan böylesi bir hal eğişimi ile ilgilenmelerinin nedeni
tersinir hal değişiminin en iyi yakalamanın bir ölçüsü olmasıdır. Tersinmezlikler bir hal
değişimi sırasında sistemim sınırları gözetmeksizin tanımlanabilmelerine rağmen tersinirlik
hal değişimi sırasında içten ve dıştan olmak üzere iki şekilde tanımlanmaktadır.
Hal değişimleri sistem ile çevresi arasında bir etkileşimdir.Tümden tersinir bir hal
değişiminde gerek sistem, gerekse çevreyle ilgili bir tersinmezlik yoktur. Eğer sistem sınırları
içerisinde bir tersinmezlik yoksa "İçten Tersinir Hal Değişimi" olarak adlandırılır. Bu hal
değişiminde sistem bir dizi denge halinden geçer ve tekrar eski haline döner. Yani izlediği yol
aynıdır. Eğer sistem sınırları dışında herhangi bir tersinmezlik yoksa bu hal değişimi "Dıştan
Tersinir Hal Değişimi"olarak adlandırılır. Eğer hal değişimi sırasında sistemin içinde ve
dışında herhangi bir tersinmezlik yok ise bu hal değişimi "Tümden Tersinir " değişimi diye
adlandırılır.
Bir hal değişiminin tersinirlikten sapmasına sebep olan etkenlere "tersinmezlik" adı
verilir. Tersinmezliğin nedenleri sürtünme, ısı geçişi, kimyasal reaksiyonlar, malzemelerin
plastik şekil değiştirmesi, elektrik direnci gibi etmenlerdir. Bu gibi etmenleri bir işlem
boyunca tam anlamıyla ortadan kaldırmak mümkün olmadığından, mühendislik açısından
bunların olabildiğince minimize edilmesine çalışılır.
Termodinamik Çevrim
Sürekli iş üretebilmek veya tüketebilmek için ard arda dizilmiş işlemler topluluğuna
termodinamik çevrim denir. Bir termodinamiksel çevrimin en önemli özelliği çevrim sonunda
iç enerji ve entalpi gibi noktasal özelliklerdeki değişimin sıfır olmasıdır. Çevrim süresince
yola bağımlı ve noktasal olmak üzere iki büyüklük söz konusudur. Çevrim sonunda iş ve ısı
gibi yola bağımlı özelliklerde izlenen yola bağlı olarak bir değişim görünürken, noktasal
büyüklüklerde ise değişim görülmez. Matematiksel olarak bir çevrim; ∫ kapalı bir eğrinin
entegrali şeklinde gösterilir. Termodinamiğin I. Kanununa göre çevrimler için,
∫ dh = ∫ dq − ∫ dWk
eşitliği geçerli olup, çevrim boyunca termodinamiksel özelliklerin entegralinin yani
değişiminin “0” ( ∫ dh = ∫ dT = ∫ dV = ∫ dU = 0 ) olması dolayısıyla net iş ve net ısı enerjisi
arasında bir denge söz konusudur,
∫ dq = ∫ dWk ⇒ qnet = Wnet ,
Diğer bir anlatımla,
- 105 -
4 4
∑ qi = ∑Wi ⇒ q12 + q23 + q34 + q41........ = W12 + W23 + W34 + W41........
i =1 i =1
bağıntısı geçerlidir.
Carnot Çevrimi
Kelvin-Plank tarafından Termodinamiğin II. Kanununun yorumlanmasından
anlaşılacağı üzere, ısının işe çevrilebilmesi için, sıcak kaynaktan alınan ısının bir kısmının,
daha düşük sıcaklıktaki bir kaynağa verilmesi zorunluluğu mevcuttur. Bu nedenle, verimi
yüzde yüz olan bir makinanın yapılması mümkün değildir. Bir çevrim süresince, düşük
sıcaklık kaynağına verilecek ısının minimum, yani verimin maksimum alabilmesi için çevrim
boyunca gerçekleşen tüm işlemlerin tersinir olması gerekir. Günlük hayatta tersinir hal
değişimine rastlanmaz, fakat bu hal değişimi kullanılarak en yüksek değerler elde edilebilir.
En çok bilinen tersinir çevrim Fransız mühendis Sadi Carnot tarafından ortaya atılan "Carnot
çevrimi"dir. Carnot çevrimine göre çalışan makinaya Carnot ısı makinası adı verilir. Şekil
5.5’de P-V diyagramı görülen Carnot çevrimi; ikisi sabit sıcaklıkta, ikisi de adyabatik olmak
üzere dört tümden tersinir hal değişimi içerir.
Carnot çevrimi, verilen iki sıcaklık değeri arasında en yüksek verime sahip olan
çevrimdir. Carnot çevrimi uygulamada gerçekleşemez. Fakat gerçek çevrimlerin verimlerini
Carnot çevrimi ile kıyaslayıp bu çevrimlerde iyileştirmeler yapmak mümkündür. Bu
uygulamanın tersi "ters Carnot çevrimi" ya da “Carnot soğutma çevrimi” olarak bilinir.
Carnot çevrimi ve Kelvin –Plank ile Clausius’un Termodinamiğin II. Kanunu ile ilgili
ifadeleri yardımıyla, literatürde Carnot İlkeleri olarak bilinen aşağıdaki sonuçlara varılabilir:
• Aynı ısıl enerji deposuyla etkileşimde bulunan tersinmez ve tersinir iki makinadan;
tersinir olanının verimi, her zaman için tersinmezden daha büyüktür
• Aynı ısıl enerji deposuyla etkileşimde bulunan iki tersinir makinanın hal değişimleri ne
olursa olsun verimleri aynıdır
Adyabatik
Adyabatik Genişleme
Sıkıştırma
Şekil 5.5. Carnot çevrimi için P-V diyagramı.
Termodinamik Sıcaklık Ölçeği

Carnot ilkelerinden anlaşılacağı üzere; Carnot makinasının verimi, iş yapan akışkanın
fiziksel özelliklerine bağlı olmayıp, sadece çevrimin ısı alışverişinde bulunduğu kaynakların
- 106 -
sıcaklığına bağlıdır. Bundan yola çıkan Lord Kelvin, Carnot makinası veriminin direkt
sıcaklığın bir fonksiyonu olarak tespit edilebileceği sıcaklık ölçeği kavramını tanımlamıştır.
Bu tanımlama kısacası aşağıdaki gibidir.
Aralarındaki ilişkinin T1>T2>T3 şeklinde olduğu üç sıcaklık kaynağı arasında çalışan
üç Carnot makinasından meydana gelen Şekil 5.6’daki sistemi ele alalım. Sistemdeki A
makinası T1 sıcaklık kaynağından Q1 ısısını alıp T2 sıcaklığındaki kaynağa Q2 ısısını vermekte
ve WA işini yapmakta. Benzer şekilde; B makinası T2 sıcaklık kaynağından Q2 ısını alıp T3
sıcaklığındaki kaynağa Q3 ısısını vermekte ve WB işini yapmaktadır. T1 ve T3 kaynakları
B
arasında çalışan C makinası da; T1 kaynağından Q1 ısısını almakta, T2 kaynağına Q3 ısısını

vermekte ve WC işini yapmaktadır. Şekil 5.6’daki sistemde C makinasının yapacağı iş A ve B
makinalarının toplam işine eşit olacaktır, çünkü aksi bir durum termodinamiğin ikinci
kanununa aykırıdır.
T1
Q1
Q1
A
Q2 C
T2
Q2
B Q3
Q3
T3
Şekil 5.6. Üç sıcaklık kaynağı arasında çalışan üç Carnot makinasından meydana gelen
sistem
Carnot makinalarının verimlerinin sadece aralarında çalıştıkları ısı kaynaklarının

sıcaklığına bağlı olacağı göz önünde bulundurulursa, makinaların verimleri;
Q Q Q
η A = 1 − 2 = θ (T2 , T1 ) , η B = 1 − 3 = θ (T3,T2 ) ve η C = 1 − 3 = θ (T3 , T1 )
Q1 Q2 Q1
şeklinde olacaktır. Isı enerjileri için,
Q2 Q Q
= f (T2 , T1 ) , 3 = f (T3 , T2 ) ve 3 = f (T3 , T1 )
Q1 Q2 Q1
ilişkileri düşünülüp, yukarıdaki eşitsizliklerin ilk ikisi taraf tarafa çarpılır ve bulunan sonuç
üçüncü eşitlikle karşılaştırılırsa,
f (T2 , T1 ) * f (T3 , T2 ) = f (T3 , T1 )
elde edilir. Bu eşitliğin sağ tarafı sadece T3 ve T1 sıcaklıklarının bir fonksiyonu olması
dolayısıyla sol taraf T2 sıcaklığını içermemelidir. Bunun gerçekleşebilmesi için ise
ψ (T2 ) ψ (T3 ) ψ (T3 )
f (T2 , T1 ) = , f (T3 , T2 ) = ve f (T3 , T1 ) =
ψ (T1 ) ψ (T2 ) ψ (T1 )
şeklinde olmalıdır. Dolayısıyla;
- 107 -
Q2 ψ (T2 ) Q3 ψ (T3 ) Q3 ψ (T3 )
= , = ve =
Q1 ψ (T1 ) Q2 ψ (T2 ) Q1 ψ (T1 )
olur ve makinaların verimleri ise,
ψ (T2 ) ψ (T3 ) ψ (T3 )
ηA = 1− , ηB = 1 − ve η C = 1 −
ψ (T1 ) ψ (T2 ) ψ (T1 )
eşitlikleri ile tanımlanabilir. Sıcaklık ölçeğinin tespiti için eriyen buz ve kaynayan suyun
oluşturduğu yüksek ve alçak sıcaklık kaynakları arasında çalışan bir Carnot makinasının
bulunduğu düşünülmüş ve bu makinanın verimi deneysel metotlarla 0.268 olarak
saptanmıştır. Bu deneysel veriden yola çıkarak,
ψ (Tbuz ) T ( 0 C ) + 273.15
η Carnot = 1 − = 1 − 0 buz = 0.268
ψ (Tbuh ) T ( C ) buh + 273.15
eşitliğinden de anlaşılacağı üzere ψ (T ) = T(C0) +273.15 ilişkisi mevcuttur. Carnot makinası
veriminin direkt olarak çevrimin ısı alış verişinde bulunduğu kaynakların sıcaklığına bağlı
olarak tespit edilebileceği sonucuna dayanarak, Lord Kelvin T(K) = T(C0) +273.15 olan
Kelvin sıcaklık ölçeğini tanımlamıştır.
- 108 -
5.1. 24 ˚C sıcaklıktaki bir odada çalışırken, soğutulan hacmi 2˚C sıcaklıkta tutan ve etkinlik
katsayısı 13.5 olan bir buzdolabı geliştirildiği savunuluyor. Sizce bu sav doğrumudur?
Çözüm:
Bunun gerçekleştirilip gerçekleştirilemeyeceğini anlamak için ilk önce tersinir bir soğutma
makinesinin etkinlik katsayısı bulunur. Verilen etkinlik katsayısı eğer tersinir makinenin
etkinlik katsayısından büyükse ileri sürülen sav doğru değildir.
TL 275
COPSM = = = 12.5
TH − TL 297 − 275
Tersinir makinenin etkinlik katsayısı yani bu sıcaklık şartlarında çalışan bir ısı makinesinin
sahip olabileceği en büyük etkinlik katsayısı 12.5’tir. Bu durumda verilen etkinlik katsayısı
değeri gerçekleştirilemeyecek bir değerdir. Bundan dolayı ileri sürülen sav doğru değildir.
5.2. Etkinlik katsayısı 1.8 olan bir ısı pompası, bir eve 75000 kJ/h ısı vermektedir. Isı
pompasının,
a) Tükettiği elektrik gücünü hesaplayınız?
b) Çevre havadan çektiği ısıyı hesaplayınız?
Çözüm:
QH 75000 41666
a) COPıp = ⇒ 1,8 = ⇒ Wnet = 41666 kj/h= = 11.57 kW
Wnet Wnet 3600
b) Wnet = QH – QL ⇒ QL = QH – Wnet =75000 - 41666 = 33334 kj/h
5.3. 50 kW gücünde bir otomobil motorunun ısıl verimi % 25 ‘tir. Motor yakıtının ısıl değeri
qf =44000 kJ/kg olduğuna göre, motorun saatteki yakıt tüketimini hesaplayınız.
Çözüm:
W 50 kj
COP = net ⇒ QH = = 200 kJ / s
QH 0,25 s
QH 200 kj / s
m& f = = = 0,00455kg / s
qf 44000 kj / kg
5.4. 1500 sıcaklıkta doymuş suyun elde edilebildiği bir jeotermal kaynak üzerine Carnot
çevrimine göre çalışan bir jeotermal güç santrali kurulmuştur. Çevre sıcaklığının 280 C
olduğu bir ortamda çalışan santralin ısıl verimini hesaplayınız?
Çözüm:
Tsıc=1500C = 150 + 273.15 = 423.15 K
Tsoğ=280C=28+273.15 = 301.15 K
W Qs ıc − Qsoğ Ts ıc − Tsoğ 423.15 − 301.15
η = net = = = = 0.288
Qs ıc Qs ıc Ts ıc 423.15
- 109 -
5.5. İki sıcaklık kaynağı arasında çalışan bir ısı makinasının akış şeması şekilde verilmiştir.
Böylesi bir makinanın tersinir olup olmadığını veya mümkün olup olmadığını saptayınız?
Çözüm
Ts ıc − Tsoğ 1000 − 300 Tsıc=1000
ηC = = = 0.7
Ts ıc 1000
Qsıc= 400
Verilen Qsıc ve Qsoğ değerlerini kullanarak
Wnet
makinanın verimi:
Qs ıc − Qsoğ 400 − 100 Qsoğ=100

η= = = 0.75
Qs ıc 400 Tsoğ=300 K
η C < η olması dolayısıyla böylesi bir

makinanın olması olası değildir.
5.6. Carnot çevrimine göre çalışan bir ısı makinası ve soğutma makinası bir sistemde birlikte
kullanılmaktadır. Soğutma makinası –500C ve Çevre sıcaklık kaynakları arasında çalışırken
ısı makinası 2600C ve çevre sıcaklık kaynakları arasında çalışmaktadır. Akış şeması şekilde
görülen bu sistemde ısı makinasından elde edilen iş, soğutma makinasının tahrik edilmesinde
kullanılmaktadır. Isı makinasının yüksek sıcaklık ısı kaynağından çektiği ısının soğutma
makinasının soğuk ısı kaynağından çektiği ısıya oranını saptayınız?
Çözüm
WIsı Mak=Wsoğ Mak=Wnet
Tsıcak=2600C T0=200C
Ts ıc − T0 T0 − Tsoğ
Qs ıc ( ) = Qsoğ ( ) Qsıcak Q1
Ts ıc Tsoğ
Wnet
Qs ıc T0 − Tsoğ Ts ıc
=( )( )
Qsoğ Tsoğ Ts ıc − T0 Q0 Qsoğuk
T0=250C Tsoğuk=-5000C
Qs ıc 298.15 − 223.15 533.15
=( )( )
Qsoğ 223.15 533.15 − 298.15
Qs ıc
= 0.7623
Qsoğ
5.7. Tersinir bir çevrime göre çalışan ve aşağıda şematik şekli verilen bir makine 3 ısı kaynağı
ile ısı alışverişinde bulunmaktadır. Şekilde gösterilen Q3 ısısının yönünü ve
miktarını,makinenin yaptığı işi ve verimini bulunuz.(Q1=400 kj ve Q2 = - 800 kj )
Çözüm
W Qa dQ
η = net = 1 − ⇒∫ = 0 ………(Clausius ifadesi)
Qv Qv T
- 110 -
T1=400 K T2=200
Q1 Q2 Q3
+ + = 0 ⇒ Q3 = −750kj
T1 T2 T3
Q1 Q2
Wnet = ΣQv − ΣQa ⇒ Q1 + Q2 − Q3 = 450 kJ

Wnet
450
Q3 η = 1− ⇒ η = 0,375 ( % 37,5 )
750
T3=150 K
5.7. Bir ısı pompası yazın evin soğutulmasında kışın ise ısıtılmasında kullanılıp olup ev
içerisindeki sıcaklığın yıl boyunca 250C olması istenmektedir. Ev içerisi ile çevre arasında bir
derece sıcaklık farkı başına tabandan, duvardan ve çatıdan ısı transferi 300kJ ‘dur.
a) Kışın çevre sıcaklığı –20C ise , ısıtma pompasına verilecek güç en az ne olmalıdır?
b) a şıkkında tespit edilen pompa gücü sabit kalmak üzere, yazın dışarıdaki sıcaklık en fazla
ne olur?
Çözüm
a) Kışın evi ısıtmak için ısı pompası tarafından eve verilmesi gereken ısı:
Qs ıc = Q * ΔT
= 3000(298.15 − 271.15)
= 81090kJ / h
Carnot çevrimine göre çalışan bir ısı pompasında ancak harcanan iş minimum
olabileceğinden sistemin tesir katsayısı:
Q Ts ıc
COP = s ıc = →
Wnet Ts ıc − Tsog
81090 298.15
= = ⇒
Wnet 298.15 − 271.15
Wnet = 7343.38 kJ/h =2.0398 kW
b) Yazın dış sıcaklık daha yüksek olduğundan dolayı ısı pompası yazın soğutma pompası
görevi görür ve dolayısıyla dışardan evin içine olacak ısı:
Qsoğ = Q * ΔT
= 3000(Tsıı − 298.15)
Dış sıcaklığın en büyük olabilmesi için Tsıc en büyük olması ve dolayısıyla sistemin Carnot
çevrimine göre çalışması gerektiğinden sistemin tesir katsayısı:
Qsoğ Tsoğ
COP = = →
Wnet Ts ıc − Tsoğ
3000(Ts ıc − 298.15) 298.15
= =
7343.38 Tsıı − 298.15
Tsıc =325.165 K
- 111 -
- 112 -
6. BÖLÜM
ENTROPİ VE HESAP YÖNTEMİ
Entropi Kavramı ve Tanımı

Kelime anlamı olarak “Düzensizlik Derecesinin Belirlenmesidir.” Termodinamiğin –II
Kanunun bir sonucu olup, tersinir olmayan durumlarda işlemlerin çözümünde yardımcı olur.
Termodinamikte ısı enerjisinin işe çevrilemeyen kısmını hesaplamada, kullanılan entropi ,
tersinir adyabatik bir durum değişimi boyunca sabit kalan özellik olarak da tanımlanabilir.
Tersinir bir durum değişimi boyunca entropi değişimi şu formül ile ifade edilir.
⎛ dQ ⎞
ds = ⎜ ⎟ =0
⎝ T ⎠ tnir
Entropiyi Tanımlayan Matematik Bağıntı
Şekil 6.1. Alternatif çevrim oluşturma
Tersinir bir çevrimde A noktasından B noktasına 1 yolu, B noktasından A noktasına ise 2

yolu ile ulaştığını düşünürsek (2 nolu eşitlik yardımıyla),
dq dq
∫A1B T + B∫2 A T = 0
Bu sefer gidiş yönümüz aynı olmasına rağmen, tekrar A noktasına 3 yolu ile dönelim.
dq dQ
∫A1B T + B∫3 A T = 0
Yukarıdaki iki bağıntı yardımıyla:
dQ dQ
∫
B2 A
T
= ∫
B3 A
T
dq
Görüldüğü gibi “ ” oranı yola bağlı değildir. Dolayısıyla bu oran bir tam diferansiyeldir.
T
⎛ dQ ⎞
Sonuç: ds = ⎜ ⎟ = 0 eşitliği ile tanımlanan “s” büyüklüğünde değişme sadece sistemin
⎝ T ⎠ tnir
başlangıç ve son şartlarına bağlıdır. Yanİ iki durum arasında yola bağlı değildir. Bu
açıklamadan da anlaşılacağı gibi entropi de, iç enerji ve entalpi gibi sistemin bir özelliğidir.
- 113 -
Tersinir bir çevrimin entropi değişimi
Tersinir bir Carnot çevriminin verim ifadesinden;
Qa Ta Qa Qv
= ⇒ =
Qv T y Ta Ty
Qv Qa
+ =0⇒
[dq]3 + [dq]1 = 0
4 2
T y Ta Ty Ta
Bu ifadeden aşağıdaki sonuç çıkarılabilir:
dQ
∫ T =0 [2]
Sonuç: Tersinir bir çevrim boyunca dq oranının çevrim boyunca entegrali (toplamı) sıfıra
eşittir. T
Tersinir olmayan bir çevrimde entropi değişimi
Bir çevrimin çizilmesi sırasında herhangi bir tersinmezlik oluşuyorsa, örneğin
sürtünme varsa veya ısı kaynaklarının sıcaklıkları bu kaynaklarla temas eden akışkan
sıcaklığından farklı ise tersinmez bir çizim elde edilir.
Tersinmez bir Carnot çevrimi için verim ifadesi:
Q
(ηC )tmez = 1 − a < (ηC )tnir = 1 − Ta ⇒
Qv Ty
Qa Ta Qa Qv
< → <
Qv Ty Ta Ty
Qv Qa
+ <⇒
[dq]3 + [dq]1 < 0
4 2
T y Ta Ty Ta
dq
∫ T <0 [3]
dq
Sonuç: Tersinmez bir çevrim için oranının çevrim boyunca integrali sıfırdan küçüktür.
T
Çevrimler için genel sonuç (Clausius Eşitsizliği)
Denklem 2 ve Denklem 3’deki bağıntılar birleştirilirse çevrimler için aşağıdaki genel
sonuç elde edilir:
dQ
∫ T
≤ 0 (Clausis Eşitsizliği) [4]
dq
Clausius eşitsizliğne göre, çevrimler için oranı sıfırdan küçük veya sıfıra eşitir:
T
dq
∫T ≤ 0 ….. genel hal
dq
∫T = 0 …. tersinir çevrim
dq
∫T < 0 ….. tersinmez çevrim
- 114 -
Tersinmez Durum Değişimi İçin Entropi Bağıntısı
Şekil 7’de görülen P-V diyagramında 1-2 durum değişimleri (D.D.) tersinmez olsun. Bu
eğri üzerinde çok yakın A ve B noktalarını ele alalım ve sistemin A noktasından B noktasına
tersinmez bir süreçle gittiğini kabul edelim. A-B arasında sistemin entropisinde meydana
gelen değişimi hesaplamak için şekildeki gibi bir Carnot çevrimi oluşturalım. Tersinmez
Carnot çevrimi için:
ΔQv ΔQa
+ <0
Ty Ta
ΔQa
s A = s A' , s B = s B ' ⇒ s A' − s B ' =
Ta
ΔQv
+ s A' − s B ' < 0
Ty
ΔQv ΔQv
s A − sB + < 0 ⇒ sB − s A >
Ty Ty
Δ Qv
Δs > ifadesi sonsuz küçük tersinmez durum değişimi için:
Ty
dqtmez
ds > [5]
T
şeklinde ifade edilir.
dq
Sonuç: Tersinmez durum değişimi için entropi değişimi oranında büyüktür.
T
Durum Değişimleri İçin Genel Sonuç: Tersinir ve tersinmez durum değişimleri (DD) için
dq
entropi değişimi oranına eşit veya bu orandan büyüktür. Yani,
T
dq
ds ≥ ….. genel hal
T
dq
ds = …. tersinir DD
T
dq
ds > …. tersinmez DD.
T
Şekil 6.2. Tersinir ve tersinmez durum değişimlerinin değerlendirildiği P-V diyagramı.

- 115 -
Entropinin Artması İlkesi
Termodinamik değişime maruz kalan sistemlerin entropileri daima artan yönde değişir
Bir sistemin entropi değişimi hesaplanırken sistem ve çevresi birlikte değerlendirilir.
dS Top = ds sis + ds çev ≥ 0 …. genel hal

dS Top = ds sis + ds çev = 0 …. tersinir DD
dsTop = ds sis + ds çev > 0 …. tersinmez DD
İzoleli sistemlerde çevre ile ısı alışverişi olmayacağından

dq
ds çev = =0
To
dsTop = ds sis ≥ 0 …. genel hal
ds sis > 0 …. tersinmez DD
ds sls = 0 …. tersinir DD.
Teori: Entropinin artış ilkesi Termodinamiğin İkinci Kanunun bir sonucu olup bu ilkeye göre,
hal değişimine uğrayan bir sistem ve çevresi göz önüne alınırsa toplam entropi artar. Bu
ilkenin anlaşılması için şekildeki sistemi inceleyim:
Sistem sıcaklığı=T δW
δQ
Çevre sıcaklığı= T0
Şekil &.3. Sistem ve çevresi için entropi değişimi
T0 sıcaklığındaki çevreden, T sıcaklığındaki sisteme δQ miktarında ısı transferi gerçekleşiyor

ve sistemin yaptığı iş ise δW ’dir. Clausius eşitsizliği ne göre sistemdeki entropi değişimi:
δQ
dS sistem ≥
T
Çevre için δQ negatif olması dolayısıyla çevredeki entropi değişimi;
− δQ
dS çevre =
T0
şeklindedir. Toplam entropideki değişim ise;
δQ δ Q 1 1
dS sistem + dS çevre ≥ − veya dS sistem + dS çevre ≥ δQ ( − )
T T0 T T0
1 1
şeklinde olur. T0 > T olması dolayısıyla ( − ) ifadesi pozitiftir ve dolayısıyla toplam
T T0
entropideki değişim;
- 116 -
dS sistem + dS çevre ≥ 0
olacaktır. Eğer T > T0 olsa idi sistemden çevreye ısı transferi söz konusu olacağından
1 1
hem δQ , hem de ( − ) değeri negatif olacağından yine aynı sonuç çıkacaktır ve
T T0
dolayısıyla tüm durumlarda toplam entropideki değişim;
Δs top = Δsür = Δs sis + Δs çev ≥ 0
şeklinde olacaktır.
Sisteme ait Entropi Değişiminin Hesaplanması
i) Faz değişimi olan sistemler
Faz değişimleri sabit sıcaklıkta gerçekleştiğinden, faz değişimi boyunca entropideki
değişim buharlaşma/erime gizli ısısının, buharlaşma/erime sıcaklığına oranı olarak tanımlanır.
h fg
Δs sis = s 2 − s1 =
Tf
ii) Katı ya da sıvı içeren sistemler

Katılar ve sıvılar sıkıştırılamaz madde kabul edilir. Bunun nedeni bir hal değişimi
sırasında hacimlerinin neredeyse sabit kalmasıdır. Böylece sıkıştırılamaz maddelerde geçerli
olan cp = cv = c bağıntısı katı ve sıvılar için de geçerlidir. Birim kütle için entropi değişimi
dq cdT T
Δs sis = s 2 − s1 = ∫ =∫ = cort ln 2
T T T1
denklemi ile hesaplanır.
iii) Saf maddelerin farklı fazlarını içeren sistemler
Saf maddelerin entropi değişimleri hesaplanırken, maddenin bulunduğu faza bağlı
olarak her bir noktanın entropisi tablo ya da grafikler aracılığıyla tespit edilir. Bu noktasal
değerler gerçekte referans olarak seçilen bir noktaya göre ‘0’ kabul edilen entropi değerine
kıyasla bir değişimi ifade eder. Termodinamiğin III. Kanununa göre tüm saf maddelerin
mutlak sıfır noktasındaki entropi değeri ‘0’ olmakla birlikte, birçok saf madde tablolarında
entropinin ‘0’ olarak kabul edildiği referans noktaları daha farklıdır fakat bu hesaplamalara
bir hata yüklemez. Sonuçta saf maddenin iki farklı konumu arasındaki entropi değişimi,
Δs sis = s 2 − s1
formülü ile kolaylıkla hesaplanır. Saf maddelerin entropi değişimlerinin hesaplanmasındaki
en zor bölge doymuş sıvı-buhar karışımı bölgesidir. Bu noktada geçerli olan entropi değeri, S
= sf + xsfg formülü ile hesaplanır. Aşağıda verilen şekilde bir saf maddenin farklı fazlarında
entropi değerine tablo ve grafiklerden hangi verilerin bilinmesiyle ulaşılacağı şematik olarak
sergilenmiştir. Sıkıştırılmış sıvı için özellik değerleri verilmemişse, sıkıştırılmış sıvının
entropisi aynı sıcaklıktaki doymuş sıvının entropisine eşit kabul edilir. Bir hal değişimi
sırasında saf maddenin entropi değişimi, tablolardan tespit edilen ilk ve son hallerdeki entropi
değerlerinin farkıdır.
iv) İdeal gaz içeren sistemler
Entropinin hesaplanmasında en çok karşılaşılan durumlardan birisi de ideal gazların
entropi değişimlerinin hesabıdır. İdeall gazların entropi değişimlerinin hesabında kullanılan
üç temel formülün türetimi aşağıda verilmektedir:
- 117 -
dq = du + dw [6]
Tds = cv dT + PdV [7]
PV = RT → PdV + VdP = RdT [8]
PdV + VdP
dT = [9]
R
Denklem 9’daki ifade Denklem 2’de yerine konulursa;
⎡ PdV + VdP ⎤ dV
Tds = cv ⎢ ⎥ + RT [10]
⎣ R ⎦ V
c dV
ds = v [PdV + VdP] + R
RT V
cv
ds = [PdV + VdP] + R dV
PV V
dV dP dV
ds = cv + cv +R
V P V
2 2 2
dV dP dV dP
ds = (cv + R ) + cv → ∫ ds = ∫ c p + ∫ cv
V P 1 1
V 1
P
V P
Δs sis = s 2 − s1 = c p ln 2 + cv ln 2 [12]
V1 P1
Denklem 7’deki eşitliğin her iki tarafını “T” bölerek denklemi hacim ve sıcaklık gradyani
boyunca entegre etmek suretiyle de entropideki değişimi hesaplayabiliriz;
Tds = cv dT + PdV
dT P
ds = cv + dV
T T
dT dV
ds = cv +R
T V
2 2
dT dV
∫1 ∫ v T ∫1 R V
ds = c +
T2 V
Δs sis = s 2 − s1 = cv ln + R ln 2 [13]
T1 V1
Ayrıca Denklem 7’deki ifadeyi hacim ve sıcaklık gradyani boyunca entegre etmek suretiyle
de entropideki değişimi hesaplanabilir;
PV = RT ⇒ PdV + VdP = RdT

PdV = RdT − VdT
Tds = cv dT + [dT − VdP ]
Tds = (cv + R)dT − VdP
dT V
ds = c p − dP
T T
- 118 -
2 2 2
dT dP
∫1 ds = ∫1 c p T − ∫1 R p
T2 P
Δs sis = s 2 − s1 = c p ln − R ln 2 [14]
T1 P1
Entropi Üretimi ve Kayıp İş
Kapalı bir sistemin Termodinamiğin I Kanununa göre genel denkleminden
yararlanılarak aşağıda verilen entropi üretimi ve kayıp iş tanımlarına ulaşmak mümkündür;
du = dq − dw = dq − pdV
dq = du + PdV
Tds = du + PdV
( dw) tnir = PdV = ( dw) tmez + (dw) kay
Tds = du + dw + ( dw) kay
Tds = dQ + (dw) kay
dq (dw) kay
ds = +
T T Sistem içerisinde iş kaybından dolayı
dq oluşan entropi değişimi
ds = + dsür
T
Sistem ile çevresi arasındaki

ısı transferinden kaynaklanan
entropi değişimi
Kayıp iş değeri ise aşağıdaki formül ile hesaplanır:

Wkay = T0 ΔsTop
toplam entropi değ.
çevre sıc
Kapalı Sistemlerde Entropi Değişimi Hesabı

Kapalı bir sistemin sınırlarından kütle giriş ve çıkışı yoktur, bu nedenle entropi değişimi,
sistemin ilk ve son hallerdeki entropi farkıdır. Kapalı bir sistemin entropi değişimi, ısı
geçişiyle ilişkili olan entropi geçişi ve sistem sınırları içindeki entropi üretimine bağlıdır.
Formüle etmek gerekirse ;
2
dQ
Δs sis = ∫ + sür
1
T
Bu bağıntıda eşitliğin sol tarafı sistemin entropi değişimini, sağ taraftaki birinci terim ısı
geçişiyle ilgili entropi geçişini, sağ taraftaki ikinci ifade ise sistem sınırları içindeki entropi
üretimini ifade etmektedir. Bu bağıntı sözlü olarak şöyle ifade edilebilir. “Kapalı bir sistemin
hal değişimi sırasındaki entropi değişimi , sistem sınırlarından entropi geçişiyle sistem
sınırları içerisindeki tersinmezliklerden dolayı üretilen entropinin toplamına eşittir. Yine
yukarıdaki denklem daha önce yapıldığı gibi sayısız sistem için ifade edilebilir.
- 119 -
Toplam entropi değişiminin hesabından yola çıkılırsa, yukarıdaki denklem daha basit bir
form ile ifade edilebilir:
Δstop = sür = Δs sis + Δs çev
Sistem entropi değişimi, faz değişimi, katı malzeme ve ideal gaz içeren sistemler için daha
önce açıklandığı gibi hesaplanır. Çevrenin entropi değişimi için en uygun yol,
Qçev − Qsis
Δs çev = =
T0 T0
denkleminin kullanılmasıdır.
Açık Sistemlerde Entropi Değişimi Hesabı
Açık sistemde, kapalı sistemden farklı olarak kütle giriş çıkışının olmasından dolayı
kapalı sistem için belirtilen formüllere kütle giriş-çıkışından dolayı meydana gelen entropi
değişiminin de eklenmesi gerekir. Kontrol kütle için birim zamandaki entropi değişimi,
ds KH
ile gösterilir ve aşağıdaki şekilde hesaplanır:
dt
ds KH Q
= ∑ sis + ∑ m g .s g − ∑ mç .s ç + sür
dt T0
Yukarıdaki bağıntının sağındaki ilk terim ısı transferi, ikinci terim birim zamandaki kütle
geçişi ve üçüncü terim birim zamanda kontrol hacminde üretilen entropideki değişimi ifade
etmektedir. Birim zamanda üretilen entropi (ya da toplam entropi değişimi):
ds
sür = Δstop = Δs çev + ∑ m g .s g − ∑ mç .sç − KH
dt
n ⎛
− Qsis ⎞ n ⎛ Q ⎞
Δs çev = ∑ ⎜⎜ ⎟⎟ = ∑ ⎜ çev ⎟
⎜ ⎟
i =1 ⎝ T0 ⎠ i i =1 ⎝ T0 ⎠ i
denklemiyle verilmektedir. Tek giriş-çıkışlı ve tek çevre ortamı bulunan sistemlerde
yukarıdaki denklemin gerçekte;
Δstop = sür = Δs sis + Δs çev
denkleminin aynısı olduğu, sadece sistem entropi değişiminde kararsız akış terimi fazlalığı
bulunduğu kolaylıkla görülebilir. Kararsız akış teriminin (dsKH/dt)hesabı sistem koşullarına
bağlıdır ve en fazla kullanılan açık sistem türleri için geçerli değer ve eşitlikler aşağıda
verilmiştir:
a) Sürekli akışlı açık sistem;
ds KH
=0
dt
b) Düzgün akışlı dengeli açık sistem;
ds KH
= (m2 s 2 − m1 s1 ) KH
dt
İzantropik (Adyabatik) Verim

Şimdiye kadar ki anlatımlarda tüm gerçek hal değişimlerinde varolan tersinmezliklerden ve
bunların makinelerin verimlerini azaltıcı etkilerinden söz edildi. Bu nedenle tümüyle tersinir
hal değişimlerinden oluşan Carnot çevrimi , gerçek çevrimlerin karşılaştırılabileceği bir
“model çevrim” oluşturmuştu. İzantropik Hal Değişimi ise hem adyabatik hem de tersinir bir
- 120 -
hal değişimidir. Bu nedenle izantropik hal değişimi sürekli akışlı makineler için mükemmeli
simgeleyen bir model olarak seçilebilir. Gerçek hal değişimi izantropik hal değişimine ne
kadar yakın olursa, makinanın çalışması da o ölçüde iyi olacaktır. Bu nedenle gerçek bir
makinanın, modele ne ölçüde yaklaştığını sayısal olarak ifade eden parametre izantropik veya
adyabatik verim diye adlandırılır ve gerçek hal değişiminin izantropik hal değişiminden
sapmasını göstermektedir. İzantropik verim, aşağıda belirtildiği üzere iş üreten ve tüken
makinalar için farklı biçimde tanımlanır:
i) İş üreten makinalarda izantropik/adyabatik verim gerçek iş değerinin, izantropik koşullarda

elde edilebilecek işe oranıdır.
Wg
η ady =
Wady
ii) İş tüketen makinalarda izantropik/adyabatik verim izantropik koşullarda tüketilebilecek iş
değerinin, gerçek koşullarda tüketilen işe oranıdır.
Wady
η ady =
Wg
Sıcaklık-Entropi (T-s) Diyagramları

Özellik diyagramlarının, hal değişimlerinin termodinamik çözümlemesinde önemli
yardımı olur. İkinci yasa çözümlemesinde en çok kullanılan diyagramlardan biri aşağıda
verilen sıcaklık-entropi (T-s) diyagramıdır. T-s diyagramında hal değişimi eğrisi altında kalan
alan içten tersinir ısı geçişini gösterir. T-s diyagramında hal değişimi dikey bir doğrudur. Bu
beklenen bir sonuçtur, çünkü izantropik hal değişimi sırasında ısı geçişi yoktur, bu nedenle
hal değişimi eğrisi altında kalan alan sıfır olmalıdır. Farklı durum değişimlerinin T-s
diyagramı üzerindeki çizimleri aşağıda gösterilmektedir. T-s diyagramında P=sbt. eğrisinin
altında kalan alan, her zaman V=sbt. eğrisinin altında kalan alandan daha büyüktür. Çünkü
cp>cv eşitsizliğinden dolayı aynı sıcaklık sınırları altında transfer edilen ısı enerjisi P=sbt
şartlarında daha büyük olacaktır (dq=cpdT> dq=cvdT).
PVn=sbt
Şekil 6.4. Durum değişimlerinin T-s diyagramında gösterilmesi
- 121 -
Kıyaslama yapılabilmesi amacıyla aşağıda bir durum değişimine ait P-V ve T-s
diyagramları birlikte gösterilmiştir. P-V diyagramının altında kalan alan durum değişimi
sırasında gerçekleşen mekanik iş değerini verirken, T-s diyagramı altında kalan alan ise
durum değişimi süresince transfer edilen ısı enerjisi değerini vermektedir. Bu iki diyagramın
birlikte etkin ve doğru kullanımı sistemin tüm termodinamik parametrelerini değerlendirme
olanağı sağlamaktadır.
Şekil 6.5. P-V diyagramı ile T-s diyagramının kıyaslanması
P-V ve T-s diyagramlarının birlikte kullanımı termodinamik çevrimlerin analizi

açısından da büyük önem taşımaktadır. Örnek olmak üzere aşağıdaki şekilde Carnot çevrimi
için P-V ve T-s diyagramları gösterilmektedir. Bu diyagramlarda taralı alanlar sırasıyla
çevrimin net işi ve net ısı enerjisi değerlerinin sergilenmesi açısından büyük önem arz
etmektedirler.
P T
3
dqnet
4
dwnet
V s
Şekil 6.6. Carnot çevriminin P-V ve T-s diyagramlarında gösterimi
- 122 -
6.1. Bir ısı makinası, çevrimin her tekrarında 1000 K sıcaklığındaki bir ısıl enerji deposundan
600 kJ ısı almakta, bunun 150 kJ kadarını işe dönüştürmekte ve geri kalanını 300 K
sıcaklığındaki ısıl enerji deposuna vermektedir. Bu ısı makinasının Termodinamiğin İkinci
yasasına aykırı olup olmadığını ;
a-) Clausius eşitsizliğini göz önüne alarak
b-) Carnot ilkelerini göz önüne alarak belirleyin.
Çözüm:
Bir makinanın termodinamiğin ikinci yasasına uygun olup almadığı iki yolla anlaşılabilir.
Bunlar Clausius eşitsizliği ve Carnot ilkeleridir. Bu yöntemlerden birisine göre ikinci yasaya
uymayan bir sistem , diğer yönteme göre de ikinci yasaya uymaz.
a-)
dQ Qsıı Qsoğ 600kJ 450kJ
∫ T = Tsıı − Tsoğ ⇒ 1000 K − 300 K = −0,9kJ / K
dQ
∫ T < 0 olduğundan Clausius eşitsizliğine göre bu makina ikinci yasaya uygundur.
b-) Söz konusu ısı makinasının ısıl verimi, aynı sıcaklık şartlarında çalışan tersinir bir
makinanın verimi ile karşılaştırılırsa;
Qsoğ 450
η ısıl = 1 − ⇒ 1− = 0,25(%25)
Qsıı 600
Tsoğ 300
η tC = 1 − →1− = 0,70(%70)
Tsıı 1000
Verilen ısı makinası için η tC > η ısıl olması dolayısıyla bu sistem termodinamiğin II-kanununa
göre mümkündür, çünkü Carnot ısı makinesi belli sıcaklık şartları altında çalışan en yüksek
verime sahip makinadır.
6.2. 50 kg kütlesi olan, 500 K sıcaklığında bir demir döküm parça , 285 K sıcaklıktaki bir göle
atılmakta ve bir süre sonra parça göl suyu ile ısıl dengeye gelmektedir. Demirin ortalama
özgül ısısının ( Cort ) 0,45 kj/(kg.K ) olduğunu kabul ederek ;
a) Demir külçenin entropi değişimini hesaplayınız.
b) Göl suyunun entropi değişimini hesaplayınız.
c) Bu hal değişimi için toplam entropi değişimini hesaplayınız.
Çözüm:
a)
T2 285 K
ΔSdemir = m.( S2-S1 ) = m.Cort.ln ⇒ 50kgx0,45kj /( kg.K ) x ln
T1 500 K
ΔSdemir = -12,65 kj/K
b)
Göl suyunun entropi değişiminin hesaplanabilmesi için ilk önce göle geçen ısı değeri
bulunmalıdır. Termodinamiğin I.yasasından ;
0 0 0
Q-W = ΔU + ΔKE + ΔPE
- 123 -
Qdemir = ΔU=mCort(T2 – T1) = 50.0,45.( 285 − 500) = −4837 ,5 kJ
Qgöl = - Qdemir = +4837,5 kJ
Q göl + 4837,5kj
ΔSgöl = = = 16,97 kj / K
Tgöl 285K
c)
ΔStop = ΔSdemir + ΔSgöl ( −12,65 + 16,97 ) = 4,32 kJ/K.
6.3. Havanın basıncının 400 kPa’dan 300 kPa’a düşürülürken sıcaklığının 300 K’den, 600
K’ne çıkarılması esnasındaki sistem entropi değişimini hesaplayın. (cp=1.0035kJ/kgK)
Çözüm:
dq = du + dW → Tds = cV dT + PdV ve PdV = RdT − VdT olması dolayısıyla
dT V T P
ds = c p − dP → Δs = c P ln( 2 ) − R ln( 2 )
T T T1 P1
600 300
s 2 − s1 = 1.0035 ln( ) − 0.287 ln( )
300 400
6.4. Sabit basınçta ve 250C çevre şartlarında 1000C sıcaklığındaki 1 kg doymuş su buharı,
1000C sıcaklığındaki sıvı haline yoğuşmaktadır. Sistem ve çevredeki toplam net entropideki
değişimi hesaplayın?
Çözüm:
Sistem için su buharı tablosundan aşağıdaki değerler bulunur:
s sb = 6.0469kJ / kgK
hsb = 2256.43kJ / kg
Sistemdeki entropi değişimi:
ΔS sistem = ms sb = −1 * 6.0476kJ / K
Çevreye olan ısı transferi sonucu meydana gelen entropi değişimi:
Qçevre 1 * 2257
ΔS çevre = = = 7.57 kJ / kg
T0 298.15
Entropideki toplam değişim:
ΔS Top = ΔS sistem + ΔS çevre
= −6.0469 + 7.57 = 1.5224kJ / K
6.5. Sürtünmesiz bir piston-silindir düzeneğinde başlangıçta 1000C sıcaklığında doymuş sıvı –
buhar karışımı su bulunmaktadır. Daha sonra 250C sıcaklıktaki çevre havaya sabit basınçta bir
hal değişimiyle 600 kj ısı geçişi olmaktadır.
a) Suyun entropi değişimini hesaplayınız?

b) Çevre havanın entropisindeki değişimini hesaplayınız?
c) Bu hal değişiminin tersinir, tersinmez veya gerçekleştirilebilir olup olmadığını belirleyiniz?
- 124 -
Çözüm:
a-)
Qsistem − 600kj
ΔS sistem = = = −1,61kJ / K
Tsistem 373.15
Isı geçişi sudan çevreye olduğundan suyun hal değişimi sırasında entropisi azalır.
b)
Sistem tarafından kaybedilen ısı, çevre tarafından kazanılan ısıya eşittir ve dolayısıyla
çevredeki entropi değişimi:
Q + 600kj
ΔS çev = cev = = +2,01kJ / K
Tcev 298.15
c)
Toplam entropideki net değişim:
ΔS Top = ΔS slstem + ΔS çevre = −1.61 + 2.01 = 0.4kJ / K
Bu hal değişimi için entropi değişimi artıdır, dolayısıyla hal değişimi tersinmezdir.
6.6. 800 K sıcaklıktaki bir ısıl enerji deposundan a-) 500 K, b-) 750 K sıcaklığındaki bir ısıl
enerji deposuna 2000 kJ ısı geçişi olmaktadır. Hangi işlemin daha tersinmez olduğunu
belirleyin?
Çözüm:
a) 500K
Isıl enerji deposu ve 500K sıcaklığındaki kuyu arasındaki ısı Kuyu
transferi geçişiyle toplam entropide meydana gelen değişim:
− 2000
ΔS IED = = −2.5kJ / K 800K
800 Isıl enerji deposu
2000
ΔS Kuyu = = 4kJ / K
500
ΔS Top = ΔS IED + ΔS Kuyu = −2.5 + 4 = 1.5kJ / K 750K
Kuyu
b)
Isıl enerji deposu ve 750K sıcaklığındaki kuyu arasındaki ısı transferi geçişiyle toplam
entropide meydana değişim:
− 2000
ΔS IED = = −2.5kJ / K
800
2000
ΔS Kuyu = = 2.667 kJ / K
750
ΔS Top = ΔS IED + ΔS Kuyu = −2.5 + 2.667 = 0.167 kJ / K
Bu sonuçtan da görüldüğü gibi ikinci şıktaki entropi değişimi daha azdır. Bu nedenle
tersinmezlik daha azdır. Böyle olmasının sebebi ısıl enerji depoları arasındaki sıcaklık
farkının daha düşük olmasıdır.
- 125 -
6.7. Carnot çevrimine göre çalışan bir ısı makinası 7000 sıcaklığındaki yüksek sıcaklık ısı
kaynağından 700kJ ısı çekmekte ve 250C sıcaklığındaki alçak sıcaklık kaynağına bir miktar
ısı vermektedir.
a) Çevrimin verimini ve yapılan işi hesaplayın?
b) Isı makinasının çalıştığı kaynaklardaki entropi değişimini hesaplayın?
Çözüm:
a)
Isı makinasının verimi:
W Tsıı − Tsoğ 973.15 − 298.15
η = net = = = 0.694
Qsıı Tsıı 973.15
Yapılan iş:
Wnet = η * Qsıı = 0.694 * 700 = 485.537kJ
b)
Yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağındaki entropi değişimi:
δQ Q − 700
ds = → ΔS = sıı = = −0.719kJ / K
T Tsıı 973.15
Alçak sıcaklık kaynağına bırakılan ısı:
Qsoğ = Qsıı − Wnet
= 700 − 485.573 = 217.427kJ
Alçak sıcaklık kaynağındaki entropi değişimi:
Qsoğ 217.427
ΔS soğ = = = 0.729 kJ / K
Tsoğ 298.15
6.8. Başlangıçta 6 MPa ve 3000C’de bulunan 3 kg hava, bir silindir-piston çifti aracılığıyla
tersinir izotermal olarak 0.10 MPa basıncına kadar genişlemektedir.
a) İşlem boyunca yapılan ısı transferi miktarını hesaplayın?
b) Havanın entropisindeki değişimi bulunuz?
Çözüm:
a)
İşlem tersinir izotermal olduğu için, sıcaklık işlem boyunca sabittir ve iç enerjinin tanımı
gereği:
du = cV dT → u 2 − u1 = 0 dolayısıyla;
Q12 = W12 sıcaklık sabit olduğundan
2
V2 P
Q12 = W12 = ∫ PdV = P1V1 ln( ) = P1V1 ln( 1 )
1
V1 P1
P1 6
= mRT ln( ) = 3 * 0.287 * 573.15 * ln( ) = 2020.49kJ
P2 0.1
b)
Havanın entropisindeki değişim sıcaklık sabit olması dolayısıyla;
1
δQ Q12 2020.49
s 2 − s1 = ∫ = = = 3.525kJ / k
1
T T 573.15
- 126 -
6.9. İş akışkanı olarak su buharının kullanıldığı, Carnot çevrimine göre çalışan bir ısı
makinasının verimi 0.30’dur. İş akışkanına ısı transferi 3500C sıcaklıktaki yüksek sıcaklık
kaynağından yapılmakta olup bu işlem boyunca su doymuş sıvı halden doymuş haline
dönmektedir.
a) Doymuş sıvı ve buhar durumlarını dikkate alarak işlemleri T-s diyagramında gösteriniz?
b) Çevrimin çizilen T-s diyagramındaki her noktanın entalpisini tespit ediniz?
c) Birim kg akışkan başına yapılan işi hesaplayınız?
Çözüm
a)
T(K )
3 2
4 1
s(kJ/kgK )
b)
Doymuş sıvı tablosundan 3500C için doymuş sıvı ve buhar değerleri
h3 = hs = 1670.90kJ / kg , h2 = hb = 2563.6kJ / kg
s3 = s s = 3.7784kJ / kgK , s 2 = sb = 5.2110kJ / kgK
Alçak sıcaklıktaki ısı kaynağının sıcaklığı:
W Tsıı − Tsoğ
η = net = ⇒ Tsoğ = Tsıı * (1 − η )
Qsıı Tsıı
Tsoğ = 623.15 * (1 − 0.3) = 436.205 K = 163.055 K
4-1 durumları için entalpi değerlerinin tespiti:
Tsoğ = 163.055 K için doymuş sıvı ve buhar değerleri;
s s = 1.97245kJ / kgK , sb = 6.7235kJ / kgK
hs = 688.525kJ / kg , hb = 2760.7 kJ / kg
4-1 durumlardaki entropi değerleri;
s 4 = s3 = 3.7784kJ / kgK , s1 = s 2 = 5.211kJ / kgK
4-1 durumları karışım bölgesinde olmaları dolayısıyla kuruluk derecesi söz konusudur ve bu
durumdaki kuruluk dereceleri ve entalpi değerleri:
s − s s 3.7784 − 1.97245
x4 = 4 = = 0.38
s sb 4.75105
s −s 5.2110 − 1.97245
x1 = 1 s = = 0.68
s sb 4.75105
h4 = hs + xhsb = 688.525 + 0.38 * 2072.4 = 1476.04kJ / kg
h1 = hs + x1 hsb = 688.525 + 0.68 * 2072.4 = 2097.76kJ / kg
- 127 -
6.10. Bir silindir-piston çiftinde 0.4 m3 hacim içerisinde 200kPa basınçta ve 2500C
sıcaklığında hava bulunmaktadır. Hava daha sonra PVn=sabit bağıntısına göre tersinir olarak
sıkıştırılmaktadır. Sistemde son basınç 800kPa ve sıcaklık 1500C’dir
a) İzentropik sıkıştırma katsayısını bulunuz?
b) Havanın son hacmini hesaplayın?
c) Hava üzerinde yapılan iş ve ısı transferini hesaplayın?
d) Net entropi değişimini hesaplayın?
Çözüm:
a)
n −1 n −1
T2 ⎛ P2 ⎞ n 423.15 ⎛ 800 ⎞ n
= ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ =⎜ ⎟
T1 ⎝ P1 ⎠ 298.15 ⎝ 200 ⎠
423.15 n − 1 800 n −1
ln( )= ln( ) → 0.35 = (1.386)
298.15 n 200 n
n = 1.338
b)
Havanın son hacmi ideal gaz bağıntısı yardımıyla:
P T
V2 = V1 1 2
P2 T1
200 423.15
= 0 .4 = 0.142m 3
800 298.15
c)
Silindirdeki toplam kütle:
PV 200 * 0.4
m= 1 1 = = 0.935kg
RT1 0.287 * 298.15
Hava üzerinde yapılan iş:

P V − P1V1 mR(T2 − T1 )
W12 = 2 2 =
1− n 1− n
0.935 * 0.287(423.15 − 298.15)
= = −99kJ
1 − 1.338
İşlem boyunca yapılan ısı transferi:

Q12 = mcV (T2 − T1 ) + W12
= 0.935 * 0.7165( 423.15 − 298.15) = −15.49 kJ
d)
Sistemin entropisindeki değişim:
⎡ T P ⎤
ΔS sis = m ⎢c p ln( 2 ) − R ln( 2 )⎥
⎣ T1 P1 ⎦
⎡ 423.15 800 ⎤
= 0.935⎢1.0035 * ln( ) − 0.287 * ln( ) = 0.9596 kJ / K
⎣ 298.15 200 ⎥⎦
Çevrenin entropisindeki değişim:
− Q12 15.46
ΔS çevre = = = 0.059kJ / K
T0 298.15
- 128 -
Entropideki net değişim:
ΔS net = ΔS sis + ΔS çev
= 0.9596 + 0.0519 = 1.0115kJ / K
6.11. Sürekli akışlı açık sistem şartlarında çalışan bir karışım odasına şekilde görüldüğü gibi
100C sıcaklık ve 200 kPa basınçta 120 kg/dak ile giren su (A), burada 1500C sıcaklık ve 200
kPa basınçta su buharı (B) ile karışmaktadır. Karışım (C), karışma odasından 800C sıcaklık ve
200 kPa basınçta ayrılmaktadır. Bu işlem sırasında 200C sıcaklıktaki çevreye kaybedilen
120kJ/dak değerinde ısı enerjisi (Qçev) söz konusu olmaktadır. Karışma işlemi sırasında
herhangi bir şekilde mekanik enerji alış verişi söz konusu olmayıp, kinetik ve potansiyel
enerjideki değişim de ihmal edilebilecek seviyededir. Böyle bir sistemde tersinmezlikten
dolayı üretilen entropinin değerini ( ΔS ür = ΔS top ) ve kayıp enerji miktarını(Wkayıp)(kJ/dak.K)
tespit ediniz?
Çözüm:
. . . . .
∑ m g = ∑ mç ⇒ m A + m B = mC
. . . . . . . . .
Q − W = ∑ m ç hç − ∑ m g hg → W = 0 ⇒ Q = m C hC − m B hB − m A h A
A
T A = 10 0 ⎫
⎬h A = 42.021kJ / kg , s A = 0.15109kJ / kgK
PA = 200kPa⎭
B
TB = 150 0 C ⎫
⎬hB = 2769.1kJ / kg , s B = 7.2811kJ / kg
PB = 200kPa⎭
C
TC = 80 0 C ⎫
⎬hC = 335.010, s C = 1.0756kJ / kgK
PC = 200kPa ⎭
. . . . . . .
Q = −200kJ / dak = m C hC − (m A h A + m B hB ) → m C = m A + m B ⇒
.
m B = 14.52kg / dak
.
. . Q çev
ΔS Top = ∑ m ç s ç − ∑ m g s g +
Tçev
. . .
= m C sC − m A s A − m B s B ⇒
= 21.51kJ / dakK
Wkayıa = T0 ΔS Top = 21.51 * 293.15

= 6305.656kJ / dak
- 129 -
- 130 -
7. BÖLÜM
EKSERJİ VE MAKSİMUM KULLANILABİLİRLİK ANALİZİ
Enerjinin kullanılabilirliği
Dünyanın enerji kaynaklarının sınırlı olması gerçeğinin giderek daha geniş
kesimlerce anlaşılması, hükümetleri enerji politikalarını yeniden gözden geçirmeye ve enerji
savurganlığını önlemeye yöneltmiştir. Bu olgu, bilimsel çevreleri de enerji dönüşüm
araçlarını yeniden değerlendirmeye ve varolan sınırlı enerji kaynaklarından daha çok
yararlanabilmek için, yeni yöntemler geliştirmeye itmiştir. Termodinamiğin I.Kanunu;
enerjinin diğer bir enerji şekline dönüştürülebileceğini ve bir sistemden diğer bir sisteme
transfer edilebileceğini, bu sırada enerji toplamının sabit kalacağını ifade etmektedir.
Termodinamiğin II. Kanunu; ısı enerjisinin sadece belirli bir kısmının işe çevrilebileceğini,
çevrenin iç enerjisinden faydalanılarak iş elde edilemeyeceğini belirterek enerji
dönüşümlerini sınırlamaktadır. Ayrıca tüm doğal olayların tersinmez olduğuna dikkat
çekerek, enerjinin bir şekilden diğer bir şekle her dönüşümünde veya bir sistemden
diğer bir sisteme her transferinde insanların faydalanacakları kısmının azalacağını ve bu
nedenle de sürekli olarak değer kaybedeceğini ifade etmektedir. Bu değer; entropi artışı,
kullanılabilir enerji yani ekserji analizi, tersinmezlik ifadeleri ile açıklanabilmektedir.
Çeşitli amaçlarla kullandığımız enerjinin tümü önce çevreye, oradan uzaya

iletilerek insanlar tarafından bir daha hiçbir zaman kullanılamaz şekle dönüşür.
Dolayısıyla enerjinin tüketildiğinden sık sık söz edilir. Gerçekte tüketilen enerji değil,
enerjinin insanlar için faydalı iş yapabilme potansiyelidir. Diğer bir deyişle enerjinin miktarı
sabit kalır, fakat bu enerjinin verildiği bir ortamdan, elde edilecek maksimum işin miktarı
her dönüşümde ve sistemden sisteme her aktarılışta azalır ve sonuçta sıfıra eşit olur.
Verilen bir ortamda, bütün diğer enerji türlerine dönüştürülebilen enerjiye ekserji yada
kullanılabilir enerji adı verilir. Diğer enerji türlerine dönüştürülmesi olanak dışı olan enerjiye
ise kullanılamaz enerji yada anerji adı verilir. Bütün süreçlerde enerjinin asıl değerli kısmını
oluşturan ekserji tüketilmekte ve değerli olmayan anerjiye dönüşmektedir.
Enerjinin kullanılabilir kısmından olabildiği kadar çok faydalanabilmek için,

süreçlerdeki tersinmezliklerin giderilmesine çalışmak ve bunları tersinir süreçlere
olabildiği kadar yaklaştırmak gerekir. Aksi taktirde tersinmezlik nedeniyle belli
şartlarda çalışan bir sistemin çevreyle aynı şartlara getirilmesi mümkün olmamakta yani
ekserji kaybına uğramaktadır. Bu yolda harcanan çaba, makina boyutlarının büyümesi ve
ilk yatırım harcamalarının artması ile sonuçlanır. Süreçlerdeki enerji dönüşümlerinin en
elverişli şartlarda gerçekleşmesi için; sistemdeki elemanların entropi kaynakları
saptamak, nedenlerini ve bunlara etki eden faktörleri bulmak, azaltılmasının yollarını
araştırmak ve kullanılabilir enerji kaybına ne ölçüde katkıda bulunduklarını tespit temek
gerekir.
Ekserji Kavramı
Belirli bir haldeki sistemde bulunan enerjinin iş potansiyeli, sistemden elde
edilebilecek en fazla yararlı iştir. Bir hal değişimi sırasında yapılan iş, ilk hal, son hal ve
izlenen yola bağlıdır. Matematiksel ifadeyle;
- 131 -
İş = f ( ilk hal, hal değişiminin izlediği yol, son hal )
şeklinde tanımlanabilir. Kullanılabilirlik çözümlemesinde ilk hal belirlidir, bu nedenle
değişken değildir. İki hal arasında yapılan en çok iş, hal değişiminin tersinir olması
durumunda ve sonunda da sistemin ölü halde olmasıyla gerçekleşir. Bir sistemin ölü halde
olması, çevresiyle termodinamik dengede bulunması anlamına gelir. Ölü haldeyken
sistem çevreyle kimyasal reaksiyona girmez, ayrıca çevreyle arasında dengelenmeyen
manyetik, elektrik veya yüzey gerilme etkileri yoktur. Bir sistemin ölü haldeki
kullanılabilirliği sıfırdır. Bir sistemden en çok işi elde edebilmek için sistemin son halinin
ölü hal olmak zorunluluğu şöyle açıklanabilir; son haldeki sıcaklığı eğer çevre sıcaklığı
üzerinde veya altında ise, çevre sıcaklığıyla bu sıcaklık arasında çalışan bir ısı
makinası aracılığıyla iş yapılabilir. Sistemin son haldeki basıncı eğer çevre basıncının
üzerinde veya altında ise, bu basınç farkından yararlanarak genişleme işi yapılabilir.
Bir sistemden elde edilebilecek en çok iş, sistemin belirli bir başlangıç halinden,
tersinir bir hal değişimiyle çevrenin bulunduğu hale (ölü hale ) getirilmesiyle elde edilir.
Bu değer sistemin verilen başlangıç halindeki, yararlı iş potansiyelini veya iş yapma
olanağını göstermektedir ve kullanılabilirlik (ekserji) olarak adlandırılır. Ekserji; sistemin
yalnız çevre koşuluyla oluşan ısı transferiyle dengenin sağlanarak, maksimum teorik
yararlı işin elde edilmesidir. Sistemler arasında ekserji; enerji, entropi, kütle ve diğer sistem
özellikleriyle nakledilir. Ekserji; bir malzeme akışındaki maksimum elde edilebilirlik
miktarıdır.
Termodinamik Sistemlerde Ekserji Analizi
a) Kapalı sistemler
Kapalı sistemler için Termodinamiğin I. ve II. Kanunu denklemleri aşağıda verildiği
şekilde yazılabilir:
U 2 − U1 = Q − W (1)
Qçev
ΔS üret = ΔS Top = ΔS sis + ΔS çev = ( S 2 − S1 ) sis + (2)
Tçev
Denklemlerde U iç enerji, Q ısı enerjisi, W=Wg gerçek mekanik iş, S entropi, T sıcaklık ve
Sü=ΔSTop durum değişimi sırasında üretilen toplam entropi değişimini göstermektedir. Qçev=-Q
ve Tçev=T0 eşitlikleri yerine koyularak (2) denkleminden elde edilen Q bağıntısı (1)
denkleminde yerine yazıldığında durum değişimi süresince transfer edilen gerçek iş değeri,
W = W g = (U 1 − U 2 ) − T0 (S1 − S 2 )sis − T0 ΔS Top
olarak bulunur. Sistemin yararlı işi ile gerçek işi arasındaki

W y = W g − Wçevre = W g − P0 (V2 − V1 )
bağıntısından, yararlı iş için

W y = (U 1 − U 2 ) − T0 (S1 − S 2 )sis − T0 ΔS Top + P0 (V1 − V2 )
eşitliğine ulaşırız. Denklemde V2 ve V1 son ve ilk durumdaki hacim değerlerini P0 ise çevre
basıncını göstermektedir. Durum değişimi tersinir olarak gerçekleştiğinde entropi üretimi
olmaz ve bu nedenle ΔSTop=0 olur. Bu durum değişimi sırasında yapılan yararlı iş, sistemden
elde edilebilecek maksimum işi (iş tüketimi sırasında ise minimum işi) yani tersinir işi (Wtr)
verir:
Wmax = Wtr = (U 1 − U 2 ) − T0 (S1 − S 2 )sis + P0 (V1 − V2 )
- 132 -
Bu denklem T0 sıcaklık ve P0 basınçta bulunan çevresiyle ısı alış verişi olan
kapalı sistemin, 1 ve 2 halleri arasındaki en çok yararlı işi vermektedir. Belli bir halde
bulunan kapalı bir sistemden, elde edilebilecek en çok yararlı işi ifade eden kapalı sistem
kullanılabilirliği denklemde 1 halini verilen hal ile, 2 halini de ölü hal ile değiştirerek elde
edilir:
φ = E − E 0 = (U − U 0 ) − T0 (S − S 0 ) + P0 (V − V0 )
φ1 − φ 2 = E1 − E 2 = (U 1 − U 2 ) − T0 (S1 − S 2 ) + P0 (V1 − V2 )
Tersinir iş için
Wtr = φ1 − φ 2
yararlı iş için ise,

W y = Wtr − I = (φ1 − φ 2 ) − T0 ΔS Top
denklemleri kullanılabilir. Denklemde I sistemde tersinmezlikten dolayı kaybolan toplam iş

değerini göstermektedir.
b) Sürekli akışlı açık sistemler
Sürekli akışlı açık sistemler için Termodinamiğin I. ve II. Kanunu denklemleri ;
⎛ Vç2 ⎞ ⎛ V g2 ⎞
Q − W = ∑ mç hç +
⎜ + gZ ç − ∑ m g hg +
⎟ ⎜ + gZ g ⎟
⎜ 2 ⎟ ⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠ ⎝ ⎠
Qçev
S ü = ΔS Top = ∑ mç s ç − ∑ m g s g +
T0
Kapalı sistemler için izlenen yol takip edildiğinde durum değişimi süresince transfer
edilen gerçek iş değeri,
Wg = ∑ m g (e g − T0 s g ) − ∑ mç (eç − T0 s ç ) − T0 ΔS Top
⎛ Vç2 ⎞
eç = ⎜ hç + + gz ç ⎟
⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠
⎛ Vg 2
⎞
e g = ⎜ hg + + gz g ⎟
⎜ 2 ⎟
⎝ ⎠
olarak elde edilir. Açık sistemlerde sistem sınırları sabit olup çevreye karşı herhangi bir
genişleme işi söz konusu değildir. Bu nedenle,
W y = Wg
eşitliği geçerlidir. Tersinir iş için ΔSTop=0 olduğundan,

Wmax = Wtr = ∑ m g (e g − T0 s g ) − ∑ mç (eç − T0 s ç )
denklemi elde edilir. Verilen denklemde giriş hali verilen hal olarak, çıkış hali ise ölü hal
olarak alındığında, açık sistemden elde edilecek en çok yararlı iş, yani kullanılabilirlik
ψ = (h − h0 ) − T0 (s − s 0 ) + V 2 + gz
denklemi elde edilir.
- 133 -
Akış kullanılabilirliği için tanımlanan bu denklemde V0=0 ve z0=0 kabulü geçerli olmaktadır.
Bu durumda tersinir iş denklemi akış kullanılabilirliğinin fonksiyonu olarak,
Wtr = ∑ m gψ g − ∑ mçψ ç
denklemi ile ifade edilir. Tek giriş-çıkışı olan sistemlerde tersinir iş ifadesi
⎡
( ) ( )
Wtr = m(ψ g − ψ ç ) = m ⎢ hg − hç − T0 s g − s ç +
(
2
V g − Vç
2
) ⎤
+ g (z g − z ç )⎥
⎣⎢ 2 ⎦⎥
formunu alır. Yararlı iş ise,
W y = Wtr − I = (ψ g − ψ ç ) − T0 ΔS Top
denklemi ile hesaplanabilir. Denklemlerde mg giriş bölümündeki kütlesel debi, mç çıkış

bölümündeki kütlesel debi, ψg giriş bölümündeki kullanılabilirlik değeri, ψç ise çıkış
bölümündeki kullanılabilirlik değerini göstermektedir.
Termodinamiğin II. Kanun Verimi (Ekserji Verimi)
Birinci yasa verimi, olabilecek en iyiyi ölçü olarak almaz, bu nedenle bazen
yanlış değerlendirmelere yol açabilir. Bu yanlışlığı gidermek için, ikinci kanun
verimine (ηII) gerek duyulmuştur. İkinci kanun verimini açıklamaktaki amaç; tersinir hal
değişimlerine hangi ölçüde yaklaşıldığını belirtmek olup en basit tanımı; sistemden elde
edilen kullanılabilirlik değerinin, sisteme sağlanan kullanılabilirlik değerine oranı olarak
belirtilebilir.
E
η II = çııkan
E giren
E çıkan : Çıkış bölümündeki ekserji değeri
E giren : Giriş bölümündeki ekserji değeri
⎛ E kay ⎞
η II = 1 − ⎜⎜ ⎟
⎟
⎝ E giren ⎠
Ekay : Yok edilen kullanılabilirlik
Bir ısı makinesine sağlanan kullanılabilirlik, makineye sıcak kaynaktan verilen ısının
kullanılabilirliğindeki azalmadır. Bu da makineye verilen ısının kullanılabilirliği ile
makinenin düşük sıcaklıktaki ısıl enerji deposuna verdiği ısının kullanılabilirliği arasındaki
farktır. Makinenin net işi, makineden elde edilen veya geri kazanılan kullanılabilirliktir.
η
η II = ⇒ ( Isı makineleri için )
η tr
η : Gerçek ısıl verim
ηtr : Aynı koşulda en yüksek (tersinir ) ısıl verim
İkinci Kanun verimi; türbin, piston gibi iş yapan makineler için de tanımlanır. Bu
durumda ikinci kanun verimi, makineden elde edilen yararlı işin elde edilebilecek en
çok işe ( tersinir ) oranıdır:
- 134 -
Wy
η II = ⇒ ( iş yapan makineler için )
Wtr
Kompresörler, pompalar gibi iş gerektiren makineler için ikinci kanun verimi
şöyledir :
W
η II = tr ⇒ ( iş gerektiren makineler için )
Wy
Birbiriyle karışmayan iki akış arsındaki bir ısı değiştirgeci için, sağlanan
kullanılabilirlik, sıcak akışın kullanılabilirliğindeki azalmadır. Elde edilen veya geri
kazanılan kullanılabilirlik ise soğuk akışın kullanılabilirliğindeki artıştır. Bir soğutma
makinesi veya ısı pompası için, sağlanan kullanılabilirlik verilen iştir. Elde edilen veya geri
kazanılan kullanılabilirlik ise, ısı pompası için sıcak ortama verilen ısının kullanılabilirliği,
soğutma makinesi için soğuk ortamdan çekilen ısının kullanılabilirliğidir.
COP
η II = ⇒ (soğutma makineleri ve ısı pompaları için )
COPtr
- 135 -
7.1. Büyük bir kazan 1100 K sıcaklıkta sürekli olarak 3300 kW ısıl güç üretmektedir. Çevre
havanın sıcaklığını 25ºC kabul ederek bu kazanın kullanılabilirliğini hesaplayınız.
Çözüm
İlk önce elde edilebilecek max iş olan tersinir işi hesaplayalım.
T 298 K
ηtr = 1- 0 ⇒ 1 − ⇒ ηtr = 0 ,729 ( % 72,9 )
TH 1100 K
Böylece, bir ısı makinesi en iyi koşullarda bile bu azandan elde edilebilecek ısının ancak %
72,9 ‘unu işe dönüştürebilecektir. Enerjinin işe dönüştürülemeyen % 27,1 ‘lik kısmına ise
kullanılmayan enerji denir. Buna göre makinenin gücü ;
Wtr = ηtr .Q = ( 0,729 ) . ( 3000 kj/s ) = 2187 kW
7.2. Bir ısı makinesi 1200 K sıcaklıktaki bir kaynaktan ısı almakta ve 300 K sıcaklıktaki bir
ortama ısı vermektedir. Sıcak kaynaktan ısı makinesine geçen ısı 500 kj/s olup,ısı makinesinin
gücü 180 kW’tır. Bu makineden biri zamanda elde edilebilen tersinir işi ve birim zamanda
oluşan tersinmezliği hesaplayınız.
Çözüm
Tersinir iş Carnot ısı makinesinin bu sıcaklık şartlarında üretebileceği iştir. Soruda verilen
180 kW yararlı güçtür.
T ⎛ 300 K ⎞
Wtr = ηtr .QH = ( 1 − L ).QH = ⎜1 − ⎟.(500kW ) = 375kW
TH ⎝ 1200K ⎠
I = Wtr – Wy = ( 375-180 )kW = 195 kW
7.3. Bir piston silindir düzeneğinde başlangıçta 1 MPa basınç ve 300°C sıcaklıkta 0,05 kg su
buharı bulunmaktadır. Daha sonra buhar 200 kPa basınç ve 150°C sıcaklığa genişleyerek iş
yapmaktadır. Hal değişimi sırasında sistemden çevreye 2 kj ısı geçişi olmaktadır. Çevrenin T0
= 25°C ve P0 =100 kPa’da olduğunu kabul ederek ;
a) İlk ve son hallerde su buharının kullanılabilirliğini hesaplayınız.
b) Tersinir işi hesaplayınız.
c) Tersinmezliği hesaplayınız.
d) İkinci yasa verimini hesaplayınız.
Çözüm
Piston-Silindir düzeneği sistem sınırlarından kütle giriş çıkışı olmadığı için kapalı sistemdir.
Bu nedenle kapalı sistem için geliştirilen bağıntıların kullanılması gerekir.
1 Hali (ilk hal ): P1 = 1 Mpa; T1 = 300°C

Tablodan.......u1 = 2793,6 kj/kg; v1 = 0,2580 m3/kg; s1 = 7,1246 kj/(kg.K )
2 Hali ( son hal ) : P2 = 200 kPa; T2 = 150°C

Tablodan.......u2 = 2577,1 kj/kg C; v2 = 0,9599 m3/kg; s2 = 7,2811 kj/(kg.K )
Çevre Hali (ölü hal): P0 = 100 kPa; T0 = 25°C

- 136 -
Tablodan.......
u0 = uf ( 25 °C ) =104,825 kJ/kg;v0 = vf,( 25 °C)= 0,001003 m3 /kg;s0 = sf (25 °C)= 0,367205 kJ/(kg.K)
a)
Bu değerler kullanılarak ilk ve son hallerdeki kullanılabilirlikler ( Φ1, Φ2 )
Φ1 = m.[ ( u1-u2 ) – T0( s1-s0 ) + P0(v1-v2 ) ]
Φ1 = ( 0,05 kg){ ( 2793,6 - 104,825 )kj/kg –( 298 K).[((7,2811-0,367205 )kj/(kg.K )
+ ( 100 kpa ).[(0,9599 – 0,001003 ) m3/kg ]}[kj/(kpa.m3)]
Φ1 = 35,0 kJ
Φ2 = m.[ ( u2-u0 ) – T0( s2-s0 ) + P0( v2-v0 )]
formülünde değerler yukarıda olduğu gibi konulursa
Φ2 = 25,4 kJ bulunur.
b)
Wtr = Φ1 - Φ2 ⇒ ( 35,0 –25,4 ) kJ
Wtr = 9,6 kJ
Eğer 1 ve 2 halleri arasında tersinir bir hal değişimi olsaydı 9,6 kj iş üretilirdi.
c)
Q-W = ΔU = m.( u2 – u1 ) ⇒ −2kj − W = (0,05) kg .[ 2577 ,1 − 2793,6) kj / kg
W = 8,8 kj
Wy = W - Wçevre = W – P0( V2 – V1 ) = W – P0.m.( v2 – v1 )
Wy = 8,8 – ( 100.0,05.( 09599 – 0,2580 ) ⇒ Wy = 5 ,3 kJ
Böylece tersinmezlik ;
I = Wtr – Wy = ( 9,6 – 5,3 ) kj = 4,3 kJ olarak bulunur.
d)
Wy 5 ,3kj
İkinci yasa verimi ise ; ηII = = = 0 ,552 ( % 55,2 )
Wtr 9 ,6 kj
7.4. Sürekli akışlı açık sistem esasına göre çalışan bir kompresöre 100 kPa basınç ve 17°C
sıcaklıkta giren ideal gaz şartlarındaki çevre havası (cp= 1,004 kJ/kgK ve cv= 0.718 kJ/kgK),
kompresörü 700 kPa basınç ve 287°C sıcaklıkta terk etmektedir. Havanın debisi 0.1 kg/s olup
giriş ve çıkıştaki kinetik ve potansiyel enerji değişimleri ihmal edilebilecek seviyededir. Bu
şartlarda;
a) Kompresörü çalıştırmak için gerekli olan minimum gücü veren ifadeyi
Termodinamiğin I. ve II. Kanunlarından yararlanarak türetiniz?
b) Kompresör çıkışındaki havanın kullanılabilirliğindeki artış değerini tespit ediniz?
c) Kompresör için gerçek çalışma şartları altında geçerli Termodinamiğin II. Kanunu
verimini tespit ediniz?
Çözüm
a)
. . .
Termodinamiğin-I Kanunu → Q − W = m[Δh + ΔkE + ΔPE ]
. ⎛q ⎞
Termodinamiğin–II Kanunu → ΔS = m⎜ + sü ⎟
çev
⎜T ⎟
⎝ çev ⎠
Kinetik ve potansiyel enerjiler ihmal edilerek iki denklemden Q yok edilirse,
- 137 -
. .
Wg = m[(h1 − h2 ) − T0 ( s1 − s 2 ) − T0 sü ]
Kompresörü çalıştıracak minimum iş yanı tersinir iş şartı için sü=0 olması dolayısıyla;
. . . T P
W min = W ter = m[c p (T1 − T2 ) − T0 (c p ln 2 − R ln 2 )]
T1 P1
b)
. T P
ψ 2 = m[c p (T2 − Tçev ) − T0 (c p ln 2 − R ln 2 )]
T0 P0
560 700
ψ 2 = 0.1 * [1.004 * (560 − 290) + 290 * (1.004 ln − 0.286 ln )] = 24.1kW
290 100
c)
. 560 700
W ter = 0.1 * [1.004( 290 − 560) + 290 * (1.004 ln − 0.286 ln )] = −24.1kW
290 100
.
W y = 0.1 * [1.004(290 − 560) = −27.11kW
.
W ter − 24.1
η II = = = 0.88
Wy
.
− 27.11
7.5. 100 kPa ve 300 K şartlarındaki çevre havası kararlı izentropik şartlarda çalışan
kompresör tarafından 1 MPa basınca sıkıştırılmaktadır.
a) Kompresör için gerekli işi
b) Çıkış havasının ekserji değerini
c) Çıkış havasının çevre sıcaklığına indirgedikten sonra kompresörü terk ettiği durum için
ekserji değerini bulunuz
(Hava ideal gaz , k=1.4, R=0.287 kJ/kgK, kinetik ve potansiyel enerjiler ihmal edilebilir)
Çözüm
a)
( k −1 ) / k 0.4 / 1.4
⎛P ⎞ ⎛ 1000 ⎞
T2 = T1 ⎜⎜ 1 ⎟⎟ = 300⎜ ⎟ = 579.2 K
⎝ P2 ⎠ ⎝ 100 ⎠
3
Wkomp =
kRT1
k −1
[ ]
( P2 / P1 )( k −1 ) / k − 1 = 280.5 kJ / kg
b)
V 2 − V02 2
ψ 2 = ( h2 − h0 ) − T0 ( S 2 − S 0 ) + 2 + g( z 2 − z0 )
2
= 280.6 kJ / kg
c)
V32 − V02
ψ 3 = ( h3 − h0 ) − T0 ( S 3 − S 0 ) + + g( z 3 − z0 )
2
T P
S 3 − S 0 = c p ln 3 − R ln 3 = −0.661kJ / kgK
T0 P0
ψ 3 = 198 kJ / kg
- 138 -
7.6. Bir türbinde genişlemekte olan yanma gazlarının giriş ve çıkış şartları şekilde
gösterilmiştir. (T0 =250C, P0 = 100 kPa )
a) Türbin girişindeki yanma gazlarının ekserji değerini
b) Tersinir şartlarda türbinin ürettiği gücü bulunuz P1=6 MPa
(k=1.3, cp=1.15 kJ/kgK, R=0265 kJ/kgK ) T1=6000C
V1=80m/s
Çözüm
a)
V12
ψ 1 = h1 − h0 − T0 ( S 1 − S 0 ) + + gz 1
2
T P
S 1 − S 0 = c p ln 1 − R ln 1 = 1.025 kJ / kgK P2=50 kPa
T0 P0 T2=1000C
V2=140m/s
ψ 1 = 705.8 kJ / kg
b)
Ekserji dengesi
. . . .
χ in − χ out − χ kayek = χ sys
. . .
mψ 1 = W tr + mψ 2
. .
W tr = m( ψ 1 − ψ 1 ) = h1 − h2 + T0 ( S 2 − S 1 ) − ΔE k
T2 P
S 2 − S 1 = c p ln − R ln 2 = −0.0939 kJ / kgK
T1 P1
V22 − V12
ΔE k = = 19.2kJ / kg
2
Wtr = 240.3kJ / kg
- 139 -
- 140 -
8. BÖLÜM
GAZ AKIŞKANLI GÜÇ ÇEVRİMLERİ
Termodinamik çevrimlerin sınıflandırılması
Isı Makinası (Güç) Soğutma Makinası

Çevrimleri Çevrimleri
Gaz Akışkanlı Buhar Çevrimleri Soğutma Isı pompası

(İçten yanmalı Çev) (Dıştan yanmalı Çev)
Detaylı Analizi
Detaylı analizi Detayli Analizi Soğutma ve Klima
Motorlar Termik Güç Tekniği
Gaz Santralleri
Isı Makinaları ve temel özellikleri

Isı makinaları, ısının aracı akışkana nasıl verdiğine bağlı olarak içten yanmalı veya
dıştan yanmalı motorlar olarak ikiye ayrılır. Dıştan yanmalı motorlarda aracı akışkana verilen
enerji kazan, nükleer reaktör veya güneş gibi bir dış kaynaktan sağlanır. İçten yanmalı
motorlarda ise enerji sistem sınırları içerisinde yakıtın yanmasıyla aracı akışkana verilir.
Güç üreten makinelerin çoğunluğu daha önce de vurgulandığı gibi bir termodinamik
çevrime göre çalışır. Gerçek ısı makinelerinin çözümlenmesini yapmak zordur, çünkü
sürtünme gibi faktörler sözkonusudur. Bir çevrimin çözümlemesini yapabilmek için bazı
kabuller yapılır. Bunun için gerçek çevrime benzeyen fakat tamamen içten tersinir hal
değişimlerinden oluşan bir çevrim elde edilir. Bu çevrim “ideal çevrim” diye adlandırılır. Güç
çevrimlerinin çözümlemesinde yapılan basitleştirmeler ve kabuller aşağıda kısaca verilmiştir:
i) Çevrimde sürtünme yoktur. Bu nedenle aracı akışkan borulardan veya ısı

değiştiricilerden geçerken basıncı düşmez.
ii) Sıkıştırmaların ve genişlemelerin olduğu hal değişimleri sanki-dengeli bir
biçimde gerçekleşir.
iii) Sistemin elemanlarını birleştiren borular iyice yalıtılmıştır. Bu nedenle
planlanmayan bir ısı kaybı söz konusu değildir.
- 141 -
Gaz akışkanlı güç çevrimlerin sınıflandırılması
Gaz Akışkanlı Güç Çevrimleri
Tersinir (teorik) Çevrimler Tersinmez (gerçek) Çevrimler

Carnot Çevrimi ...... içten yanmalı Otto Çevrimi (Benzinli M.) içten
Stirling Çevrimi Diesel Çevrimi (Dizel M.) yanmalı
Ericson Çevrimi dıştan yanmalı
Brayton Çevrimi (Gaz Türbinleri)
İçten yanmalı- pistonlu motorlarda temel kavramlar

Sürekli akışlı sistemlerle ilgili şimdiye dek incelenen çevrimlerde; çevrim boyunca bir
sıkıştırma süreci, bir çevrime ısı verme süreci, bir genişleme süreci ve bir çevrimden ısı
çekme süreci içerdikleri ve bu süreçlerin her birinin ayrı bir cihaz içerisinde gerçekleştiği
görülür. Çevrimin gerçekleşmesinde pistonlu makinalar kullanılırsa aynı silindiri biri diğeri
ardına hem kompresör, hem de genişletici olarak kullanmak ve yakıtı da doğrudan doğruya
silindir içerisine yakarak cihaz sayısını bire indirmek olanağı doğar. Akışın sürekli olmaması
nedeniyle çok büyük güçler için elverişli olmayacağı hemen görülen böyle bir makine küçük
güçler için gerçeklendiği zaman çok hafif olur ve çok az yer kaplar. Bu nedenle de bu güç için
taşıtlarda hemen hemen sadece bu tip makinalar kullanılmaktadır. Bunlar yakıtın silindir
içerisine gönderilmesinde ve yakılmasında kullanılan yönteme göre benzin veya diesel
motoru olarak bilinirler.
Silindir içerisine sürekli olarak hareket eden pistonun belirli bir konumda silindir
içerisindeki gazın hacmi maksimumdur. Bu takdirde piston alt ölü noktada bulunuyor denir.
Pistonun üst ölü nokta adı verilen diğer bir konumda ise silindir içerisindeki gazın hacmi
minimumdur. Bu hacme ölü hacim, alt ölü nokta ve üst ölü nokta uzaklığa strok, alt ölü nokta
ile üst ölü nokta arasında kalan silindir hacmine ise strok hacmi adı verilir. Maksimum
hacmin minimum hacme oranı sıkıştırma oranı denilen;
V V
r = max = AÖN
Vmim VÜÖN
eşitlikle tanımlanır. Ortalama efektif basınç ise;

Wnet
Pm =
Vmax − Vmim
şeklindedir. Pistonlu makinalar ile ilgili değinilen bu temel kavramlar Şekil 8.1’de şematik
olarak gösterilmiştir.
Pistonlu makinalar bir çevrim tamamlanabilmesi için pistonun stroklar boyunca
hareket sayısına göre iki ve dört zamanlı makinalar olmak ikiye ayrılır: İki zamanlı
motorlarda çevrim boyunca piston iki strok uzunluğunda yer değiştirirken dört zamanlı
motorlarda dört strok uzunluğunda yer değiştirme hareketi yapar. Gerçek çevrimleri
birbirinden farklı olmakla beraber iki ve dört zamanlı motorlar için aynı ideal çevrim söz
konusudur.
Pistonlu makinaların gerçek (endikatör) P-V diyagramı Şekil 8.1’de gösterilmiştir. Piston
üst ölü noktadan alt ölü noktaya doğru hareket ederken emme supabı açıktır ve silindir
- 142 -
içerisine 0-1 eğrisi boyunca benzin motorlarında yakıt hava karışımı, diesel motorlarda ise
sadece hava emilir. Piston ters yönde hareket ederken subaplar kapalıdır ve emiliş olan
karışım veya hava 1-2 eğrisi boyunca sıkıştırılır. Benzin motorların bujide çıkan bir kıvılcım 2
noktasında karışımı tutuştururken diesel motorlarda ise sıkıştırma oranı çok büyük
olduğundan sıkıştırma süreci sonunda havanın sıcaklığı yakıtın kendi kendine tutuşma
sıcaklığının üzerine çıkar ve 2 noktasında silindir içerisine püskürtülen yakıt kendiliğinden
tutuşur. Yanma dolayısıyla 2-3 eğrisi boyunca basınç artar. 3-4 eğrisi boyunca genişleyerek iş
yapan gazların basıncı düşer ve 4 noktasında egzoz supabı açılır. Gazların hızla dışarı çıkması
nedeniyle silindir içerisindeki basınç düşer. Pistonun üst ölü noktaya doğru hareketi ile 4-0
eğrisi boyunca gazlar silindirden dışarıya atılır ve böylece çevrim tamamlanmış olur.
(a) (b)
P 3
Emme S. Egsoz S.
Ölü
2 Ge Biyel Hacim
ni
sl em
sik
e
Kurs
ist
Krank
irm
(Strok)
a
4
ØD
0 Egzost
Emme 1
v Vs V
ÜÖN AÖN
Şekil 8.1 (a) Otto Çevriminin Gerçek (Endikatör) diyagramı, (b) piston-silindir çiftinin şematik
şekli.
Tersinir Çevrimlerin Termodinamik Analizi

i) Carnot çevrimi
Çevrim iki izotermik, iki sabit basınç durum değişiminden meydana gelir. Önceki
bölümlerde değinildiği gibi tersinir durum değişimlerinde ısı geçişi sonlu sıcaklık farkında
gerçekleşiyorsa;
- 143 -
Qsıı T
= sıı
Qsoğ Tsoğ
olur. Bundan dolayı Carnot Çevriminin verimi; arasında çalıştığı ısı enerji depolarının
sıcaklıklarını bir fonksiyonu olup matematiksel açılımı;
Tsoğ T4 T
η ısıl = 1 − = 1− = 1− 3
Tsıı T1 T2
şeklindedir. İzentropik durum değişimleri göz önünde bulundurursa; izentropik sıkışma oranı
ve sıcaklıklar arasında;
1 /(1− k )
V V ⎛T ⎞
rv = 1 = 4 = ⎜⎜ 3 ⎟⎟
V 2 V3 ⎝ T2 ⎠
bağıntısı mevcuttur. Bu bağıntıdan verim sıkışma oranının bir fonksiyonu şeklinde;
η ısıl = 1 − rv1− k
tanımlanabilir. Carnot çevriminin T-S ve P-V diyagramları Şekil 8.2’de gösterilmiştir.
T P
Q 2
2 3
T sic
Q
3
T sog 1
1 4
Qç
Qç 4
S V
Şekil 8.2. Carnot çevriminin T-S ve P-V diyagramları.
ii) Stirling çevrimi

Carnot çevrimine benzemekle birlikte, çevrim iki izotermik (T=sbt) iki izohor (V=sbt)
durum değişiminden meydana gelmiştir. Bu çevrimin T-S ve PV diyagramları Şekil 8.3’de
gösterilmiştir.
- 144 -
T P
Q 2
T sic 2 3 Q
T=
sab
Rejenerasyon
Re
it
bit
je
it
ner
sab
a syo
V=sa
n 3
V=
T sog 1
1 4 T=s
Qç Qç abit
4
S V
Şekil 8.3. Stirling Çevriminin T-S ve P-V diyagramları.
iii) Ericson çevrimi

T-S ve P-V diyagramları Şekil 8. 4’de gösterilen Ericson Çevrimi iki izoterm (T=sbt),
iki izobar (P=sbt) durum değişiminden meydana gelir.
T P
Q
T sic 2 3 2 3 Q
T=
T=
b it
it
sab
sa
sa b
bi
P= s a
it
t
P=
T sog
1 4
Qç Qç 4
1
S V
Şekil 8.4. Ericson çevriminin T-S ve P-V diyagramaları
Tersinmez Çevrimlerin Termodinamik Analizi

i) Otto (benzinli motorlar) çevrimi
Otto çevrimini gerçek haliyle incelenmesi çok zor olduğundan aşağıda belirtilen
standart hava kabulleri doğrultusunda hesaplamalar yapılır:
Çevrime verilen ısı, yakıtın sistem sınırları içinde yanmasıyla sağlanır,

Çevrim sırasında kullanılan akışkan çevrim boyunca gaz fazındadır. Akışkanın çevrim
boyunca kimyasal bileşimi değişmesine rağmen, çevrim akışkanı hava kabul edilir,
- 145 -
Çevrim sonunda yanma gazları dışarıya atılıp, silindire yeni dolgu alındığı için çevrim
açık bir çevrim olmasına rağmen, zamansal sınırlar nedeniyle kapalı çevrim
hesaplamalarının kullanımı uygundur,
Çevrim sırasında kullanılan gazın (yani havanın) özelliklerinin oda sıcaklığındaki
değerlerden sapmadığı kabul edilir
Hava
Yanma Yanma sonu ürünleri Hava Isıtma Hava
Yakıt Odası Bölümleri
gerçek durum standart hava kabulü
Şekil 8.5. Standart hava kabullerinin şematik gösterimi.
Bu varsayımlar doğrultusunda, P-V ve T-S diyagramları Şekil 8.6’de gösterilen teorik

Otto çevrimi elde edilir. İki izentropik, iki izohor (V=sabit) durum değişiminden meydana
gelen ideal Otto Çevrimi benzinli motorların çalışma prensibini oluşturur. İdeal Otto çevrimi
ve gerçek Otto çevrimi P-V diyagramları bazında karşılaştırırsa, ideal otto çevriminde emme
ve eksozst eğrileri boyunca ki işlemlerin ortadan kalktığı görülür.
T 3 P
Q 3
Iz e
n tr
a b it Q op
V =s 4
ik
2 sa b it 2
V= Ize 4
Qç n tr
op
ik Qç
1
1
S V
Şekil 8. 6. Otto çevriminin teorik T-S ve P-V diyagramları.
Otto çevriminin ısıl verimi
qç
η Otto = 1 −
qg
T-s veya P-V diyagramından görüleceği gibi çevrimdeki ısı geçişlerinin büyüklüğünün
matematiksel ifadesi;
qç = q 41 = mcv dT = mcv (T1 − T4 ) → q 41 = mcv dT = mcv (T4 − T1 )

q g = q 23 = mc v (T3 − T2 )
- 146 -
şeklinde olur. Çevrimin verimi:
⎛T ⎞
T1 ⎜⎜ 4 − 1⎟⎟
mcv (T4 − T1 ) T −T T ⎠
η otto = 1 − → η otto = 1− 4 1 = 1− ⎝ 1
mcv (T3 − T2 ) T3 − T2 ⎛T ⎞
T2 ⎜⎜ 3 − 1⎟⎟
⎝ T2 ⎠
Adyabatik durum değişim için;
P3V3k = P4V4k ⎫⎪ V3 = V2 ⎫ P3 P4
⎬ → ⎬ ⇒ Taraf tarafa bölünürse; =
P2V2k = P1V1k ⎪⎭ V4 = V1 ⎭ P2 P1
V=sbt durum değişimi için;
P3V3 = RT3 ⎫ P3 T3 P4V4 = RT4 ⎫ P4 T4

⎬⇒ = ve ⎬⇒ =
P2V2 = RT2 ⎭ P2 T2 P1V1 = RT1 ⎭ P1 T1
olduğundan verim;
T
η otto = 1 − 1
T2
ii) Diesel (dizel motorlar) çevrimi
Diesel motorlarının çalışma prensibini oluşturan Diesel çevrimi iki izentropik, bir izohor
(V=sbt), bir izobar (P=sbt) durum değişiminden meydana gelir. Otto çevriminden başlıca şu
farkları vardır:
Silindir içerisinde karışım yerine yalnızca hava sıkıştırılır.

Ateşleme donanımı yoktur. Bunun yerine sıkıştırma işlemi sonucunda istenilen sıcaklığa
ulaşmış yanmaya hazır hava üzerine enjektör denen bir araç vasıtasıyla yalıt püskürtülerek
sabit basınçta yanma sağlanır.
Otto çevrimi için yapılan standart hava kabulleri Diesel çevrimi için de yapılırsa P-V ve T-S
diyagramları Şekil 8. 7’de gösterilmiş teorik Diesel çevrimine ulaşılır.
Diesel çevriminin ısıl verimi
qç
η Diesel = 1 −
qg
qç = q 41 = mcv dT = mcv (T1 − T4 ) → q 41 = mcv dT = mcv (T4 − T1 )
q g = q 23 = mc p (T3 − T2 )
şeklinde olur. Çevrimin verimi:
- 147 -
mc v (T4 − T1 ) T4 − T1
η Diesel = 1 − → η otto = 1 −
mc p (T3 − T2 ) cp
(T3 − T2 )
cv
T
T1 ( 4 − 1)
cp T −T T1
= k ⇒ η Diesel = 1 − 4 1 =
cv k (T3 − T2 ) T
kT2 ( 3 − 1)
T2
T T T
Bu matematiksel ifadede ki; 3 , 1 ve 4 bulunuşu sırasıyla aşağıda verilmiştir:
T2 T2 T1
2-3 durum değişimlerinde basınç sabit olduğundan;
V3 T3
= = rc ................... rc : kesme oranı
V2 T2
3-4 durum değişimleri izentropik olduğundan;
k −1 k −1
T4 ⎛ V3 ⎞ ⎛V ⎞
=⎜ ⎟ = ⎜⎜ 3 ⎟⎟
T3 ⎜⎝ V4 ⎟⎠ ⎝ V1 ⎠
k −1
V3 V3 V2 V T ⎛r ⎞
= ve 1 = rv ⇒ 4 = ⎜⎜ c ⎟⎟
V1 V2 V1 V2 T3 ⎝ rv ⎠
k −1
T4 T4 T3 T2 T ⎛r ⎞
= ⇒ 4 = ⎜⎜ c ⎟⎟ * rc * rvk −1 = rck
T1 T3 T2 T1 T1 ⎝ rv ⎠
Türetilen bu ifadeler denkleme yerleştirilirse ısıl verim için,

1 (rck − 1)
η Diesel = 1 −
k rvk −1 (rc − 1)
T P
Q Q
3 2 3
Iz
2 en
tro
4 pi
k
bit Ize
V=sa ntr 4
Qç op
ik
1 Qç
1
S V
Şekil 8.7. Diesel çevriminin teorik T-S ve P-V diyagramları.
- 148 -
iii) Brayton (gaz türbin motorları) çevrimi
Gaz türbinlerin çalışma esaslarını içeren Brayton çevriminin temel elemanlarını oluşturan
akış şeması Şekil 8.8’de gösterilmişidir. Brayton çevrimi de Otto ve Diesel çevrimi gibi açık
devreli çevrim olmasına rağmen Otto çevrimi için yapılan kabuller yapılarak, hesaplamalarda
bu çevrim de kapalı devre bir çevrim gibi düşünülür. Teorik P-V ve T-S diyagramları Şekil
8.9’da gösterilen Brayton çevrimi, iki izobar ve iki izotermik durum değişiminden meydana
gelir.
Y anm a
O d asi
3
2
T urbin
KKompresör
om pleso r
1 4
Şekil 8.8. Brayton çevriminin temel elemanlarının akış şeması.
T P
3
Tsic Q Q
2 3
Ize
ntr
op
Ize
ik
ntr
2
op
4
ik
1 Qç 2
Qç
Tsog
1
S V
Şekil 8.9. Brayton çevriminin T-S ve P-V diyagramları.
Brayton çevriminin ısıl verimi
qç
η Brayton = 1 −
qg
- 149 -
qç = q 41 = mc p dT = mc p (T1 − T4 ) → q 41 = mc p dT = mc p (T4 − T1 )
q g = q 23 = mc p (T3 − T2 )
şeklinde olur. Bu durumda çevrimin ısıl verimi:
⎛T ⎞
T1 ⎜⎜ 4 − 1⎟⎟
mc p (T4 − T1 ) T −T T
η Brayton = 1 − → η otto = 1 − 4 1 = 1 − ⎝ 1 ⎠
mc p (T3 − T2 ) T3 − T2 ⎛T ⎞
T2 ⎜⎜ 3 − 1⎟⎟
⎝ T2 ⎠
denlemiyle ifade edilebilir. Ancak, adyabatik durum değişimi için;
k −1
T4 ⎛ P4 ⎞ k
=⎜ ⎟
P3V3k = P4V4k ⎫⎪ T3 ⎜⎝ P3 ⎟⎠ P1 = P4
⎬→ ve
P2V2k = P1V1k ⎪⎭ k −1
P2 = P3
T1 ⎛ P1 ⎞ k
=⎜ ⎟
T2 ⎜⎝ P2 ⎟⎠
olduğundan, ısıl verim için daha kullanışlı ve daha basit formdaki,

T
η Brayton = 1 − 1
T2
- 150 -
8.1. Otto çevrimine göre çalışan dört silindirli bir motorun silindir çapı 80mm, strok (süpürme
uzunluğu) 75 mm. Sıkıştırma oranı 6.6’tür. Havanın ( k=1.4, R= 0.287 kJ/kgK) silindire giriş
şartları 1 bar, 510 C ve çevrimin maksimum basıncı 45 bar olduğuna göre;
a) Çevrimin P-V diyagramındaki her noktadaki basınç sıcaklık ve hacim değerleri
b) 1 kg hava tarafından yapılan iş
c) Çevrimin verimini bulunuz
Çözüm
a) V1 = V4 = Vs + V2 = ( V1 − V2 ) + V2
πd 2 π P
Vs = h= ( 80 * 10 − 2 ) 2 * 75 * 10 −3
4 4 3
= 3.77 * 10 −4 m 3 ve
İze
V 3.77 * 10 −4 Q ntr
V2 = 1 ⇒ V1 = = 4.468 * 10 −4 m 3 o pik
εv 1−
1
εv
2
V1 4.468 * 10 −4 İze 4
V2 = = = 7 * 10 −5 m 3 nt rop
εv 6.4 ik
k
Qç
P2 ⎛ V1 ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ = ( 6.4 )1.4 → P2 = 13.44bar 1
P1 ⎝ V2 ⎠
P2 P3 P V
= → P4 = 3 = 3.346 bar
P1 P4 13.44
k −1
T2 ⎛ P2 ⎞ k
0.4
= ⎜⎜ ⎟⎟ = ( 13.44 ) 1.4 = 2.1 → T2 = 680.4 K
T1 ⎝ P1 ⎠
P 45
T3 = T2 3 = 680.4 = 2276 K
P2 13.44
P
T4 = T1 4 = 324 * 3.346 = 1084 K
P1
b) q ç = c v ( T4 − T1 ) = 0.717( 1084 − 324 ) = 544.92 kJ / kg
q g = c v ( T3 − T2 ) = 0.717 ( 2276 − 680 ) = 1144.33kJ / kg
Wnet = q g − q ç = 1144.33 − 544.92 = 600 kJ / kg
1 1
c) η otto = 1 − = 1− = 0.524
ε k −1
v ( 6.4 )0.4
8.2. İzentropik sıkıştırma oranı 9 olan bir ideal otto çevriminde maksimum sıcaklık 2800 K
ve maksimum basınç 8 MPa’dır. Çevrimde 1 kg havaya 1500 kJ ısı verilmektedir.
a) Çevrimin ısıl verimin bulunuz?
b) Çevrimin her bir noktasındaki basınç ve sıcaklığı bulunuz?
c) Çevrimin 1 kg hava için yaptığı işi hesaplayınız?
- 151 -
Çözüm
1 1
a) η otto = 1 − = 1− = 1 − 9 −0.4 = 0.584
ε k −1
v 9 1.4 −1
q 23 1500
b) q 23 = q g = cv ( T3 − T2 ) ⇒ T2 = T3 − = 2800 − → T2 = 708 K
cv 0.717
T1 1
= = 9 −0.4 → T1 = 294 K
T2 ( ε v ) k −1
T3 T4 T
= ⇒ T4 = T1 3 → T4 = 1162 K
T2 T1 T2
P3 T3 T
= ⇒ P2 = P3 2 → P2 = 2.019 MPa
P2 T2 T3
P2
= ( ε v )k → P1 = 63.13kPa
P1
P3 P4
= → P4 = 369.11kPa
P2 P1
c) q ç = c v ( T4 − T1 ) → q ç = 622.87 kJ / kg
Wnet = q g − q ç → Wnet = 877.13kJ / kg
8.3. Sıkıştırma oranı 8 olan bir Otto çevriminde sıkıştırma başlangıcındaki basınç 100 kPa,
sıcaklık 300 K olup üst ölü noktada çevrime verilen ısının miktarı 2000 kJ/kg’dır. Çevrimde
gerçekleşen süreçlerin her birinin sonunda silindir içerisindeki basıncı ve sıcaklığın değerini,
çevriminin ısıl verimini ve ortalama efektif basıncı hesaplayınız.
Çözüm:
Şekil 8.7.’deki diyagramlar baz alınarak yapılacaktır
1-Durum
RT
P1=100 kPa, T1=300K , v1 = 1 = 0.861m 3 / kg
P1
2-Durum
k −1 k
T2 ⎛ v1 ⎞ P ⎛v ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ = 8 0.4 → T2 = 689.22 K , 2 = ⎜⎜ 1 ⎟⎟ = 81.4 → P2 = 1837.92kPa
T1 ⎝ v 2 ⎠ P1 ⎝ v 2 ⎠
v
v 2 = 1 = 0.1076m 3 / kg
r
3-Durum
2000
q 23 = cv (T3 − T2 ) → T3 = 689.22 + = 3480.56 K
0.7165
2-3 durum değişimleri sabit hacimde gerçekleştiğinden;
T3 P3 3480.56
= = → P3 = 9.281MPa
T2 P2 689.22
- 152 -
4-Durum
k k −1
P3 ⎛ v 4 ⎞ T ⎛v ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ = 81.4 → P4 = 504.9kPa , 3 = ⎜⎜ 4 ⎟⎟ = 8 0.4 → T4 = 1515.26 K
P4 ⎝ v3 ⎠ T4 ⎝ v3 ⎠
Çevrimin verimi:
1 1
η ısıl = 1 − k −1 = 1 − 0.4 = 0.565
r 8
Net iş:
Wnet = η ısıl * q 23 = 0.565 * 2000 = 1130kJ / kg
Ortalama efektif basınç:
Wnet 1130
Pef = = = 1499.86kPa
v1 − v 2 0.861 − 0.1076
8.4. Sıkıştırma oranı 7 olan bir otto çevriminde 101.35 kPa basınç ve 210C’deki 1 kg hava-
yakıt karışımı emilerek izentropik sıkıştırılmaktadır. Yanma işlemi sırasında akışkana
aktarılan ısı enerjisi 953.66 kJ’dur. Soğutma suyu ile çevreye aktarılan ısı enerjisi egzost
gazları ile aktarılanın %30’u, silindir cidarlarından çevreye aktarılan ısı ise egzost gazlarıyla
aktarılanın %8’i kadardır.
a) Net işi ve çevrimin termik verimini bulunuz?
b) Ortalama efektif basınç, Pef = Wnet /(Vmax − Vmin ) denklemi ile verildiğine göre “Pef”
basıncını bar olarak tespit ediniz?
Çözüm
P
a) Wnet = ∑ q g − ∑ qç + q sil = q 41 + 0.30 q 41 + 0.08 q 41 3
q 41 = cv ( T4 − T1 ) İze
Q nt r
op
ik
k −1
T2 ⎛ V1 ⎞
=⎜ ⎟ = ( 7 )1.4 −1 ⇒ T2 = 640.3 K 2
T1 ⎜⎝ V2 ⎟⎠ İze
ntr
4
op
ik Qç
953.66
q 23 = cv ( T3 − T2 ) ⇒ T3 = + 640.3 → T3 = 197.36 K
0.717 1
T3 1970.36 V
T4 = T1 = 294 = 904.36 K
T2 640.3
q41 = 0.717( 904.71 − 294 ) = 437.88 kJ / kg

∑q 41 = 1.38 q 41 = 604.27 kJ
Wnet = 653.66 − 604.27 = 349.39 kJ
Wnet 349.39
η otto = 1 − = 1− = 0.366
qg 953.66
- 153 -
b)
mRT1 0.287 * 294 V
P1V1 = mRT1 ⇒ V1 = = = 0.832m 3 → 1 = 7 ⇒ V2 = 0.1189 m 3
P1 101.35 V2
349.39
Pef = = 489.95kPa
0.832 − 0.1189
8.5. Sıkıştırma oranı 16 olan bir Diesel çevriminde sıkıştırma başlangıcındaki basınç P1 = 100
kPa, sıcaklık T1 = 300 K olup çevrime verilen ısının miktarı 1800 kJ/kg’dır. Çevrimde
gerçekleşen süreçlerin her birisinin sonunda silindir içerisindeki basıncın ve sıcaklığın
değerini, çevrimin ısıl verimini ve ortalama efektif basıncını hesaplayınız.
Çözüm
1-Durum
RT1
P1=100 kPa, T1=300K , v1 = = 0.861m 3 / kg ,
P1
2-Durum
1-2 durum değişimi izentropik olduğundan
T2 P2
= r k −1 → T2 = 300 *16 0.4 = 909.43K , = r k → P2 = 4850.3kPa ,
T1 P1
v
v 2 = 1 = 0.0538m 3 / kg
r
3-Durum
1800
q 23 = c p (T3 − T2 ) → T3 = 909.43 + = 2703.15 K ,
1.0035
2-3 durum değişimlerinde basınç sabit olduğundan
v3 T3 2703.5
= → v3 = * 0.0538 = 0.1599m 3 / kg
v 2 T2 909.43
4-Durum
3-4 durum değişimi izentropik olduğundan
k −1 0 .4
T4 ⎛ v3 ⎞ ⎛ 0.1599 ⎞
= ⎜⎜ ⎟⎟ → T3 = ⎜ ⎟ * 2703.15 = 1378.5 K
T3 ⎝ v 4 ⎠ ⎝ 0.861 ⎠
4-1 durum değişimi hacim sabit olduğundan
P4 T4 1378.5
= → P4 = *100 = 459.5kPa
P1 T1 300
Kesme oranı (rc):
v 0.1599
rc = 3 = = 2.972
v 2 0.0538
Çevrimin verimi:
1 r k −1 1 3.595
η ısıl = 1 − k −1 c = 1 − 0.4 = 0.57
r k (rc − 1) 16 1.4 *1.972
Net iş:
Wnet = η ısıl * q 23 = 0.57 *1800 = 1026.8kJ / kg
Ortalama efektif basınç:
- 154 -
Wnet 1026.8
Pef = = = 1272kPa
v1 − v 2 0.861 − 0.0538
8.6. Brayton çevrimine göre çalışan tersinir bir makinada kompresör girişinde havanın
sıcaklığı 300 K, kompresörün sıkıştırma oranı 6, çevrimin maksimum sıcaklığı 1200 K’dir
a) Kompresör ve türbini çıkışındaki sıcaklık değerlerini,
b) Kompresörün çektiği işin türbinin yaptığı işe oranını ve çevriminin verimini,
Çözüm
a)
k −1
T2 T3 ⎛ P2 ⎞ 2 0.4
= =⎜ ⎟ =6 1.4
= 1.6685 ⇒ T2=500.55 K, T4=719.2 K
T1 T4 ⎜⎝ P1 ⎟⎠
b)
w k = h 1 − h 2 = c p (T1 − T2 ) = 1.0035 * (300 − 500.55) = −201.25kJ / kg
w t = h 3 − h 4 = c p (T3 − T4 ) = 1.0035 * (1200 − 719.2) = 482.48kJ / kg
wk 201.25
= = 0.417
wT 482..48
w c p (T3 − T4 ) + c p (T1 − T2 )
η Brayton = net =
q c p (T3 − T2 )
T4 − T1 T 1
η Brayton = 1 − = 1− 1 = 1− k −1
= 0.40
T3 − T2 T2
⎛ P2 ⎞ k
⎜⎜ ⎟⎟
⎝ P1 ⎠
8.7. Bir dizel motorunda sıkıştırma başlangıç basıncı 100 kPa, sıcaklığı 150C, sıkıştırma oranı
15 ve çevrime verilen ısı miktarı 1600 kJ/kg’dır.
a) Çevrimin P-V diyagramın her noktasındaki basınç ve sıcaklıkları
b) Çevrimin verimini bulunuz
P
a) Q
k 2 3
P2 ⎛ V1 ⎞
= ⎜ ⎟ = (15) → P2 = 44.31bar
1.5
P1 ⎜⎝ V2 ⎟⎠ İz
en
tr o
T2 pi
= ( 15 )1.4 → T2 = 850 K k
T1 İz
en 4
t ro
qg pi
k
q g = c p ( T3 − T2 ) ⇒ T3 = + T2 → Qç
cp
1
T4 ⎛ V3 ⎞
k −1
⎛V ⎞
k −1
⎛V V ⎞ ⎛T V ⎞
k −1 k −1 V
= ⎜⎜ ⎟⎟ = ⎜⎜ 3 ⎟⎟ = ⎜⎜ 3 2 ⎟⎟ = ⎜⎜ 3 2 ⎟⎟ → T4 = 1262 K
T3 ⎝ V4 ⎠ ⎝ V1 ⎠ ⎝ V2 V1 ⎠ ⎝ T2 V1 ⎠
P4 T4 T
= ⇒ P4 = P1 4 → P4 = 4.382bar
P1 T1 T1
- 155 -
b)
1 1 ( rck − 1 )
η diesel = 1 − )
k ε vk −1 (rc − 1
V T
rc = 3 = 3 = 2.875
V2 T2
1 1 ( 2.875 1.4 − 1 )
η diesel = 1 − = 0.563
1.4 15 0.4 ( 2.875 − 1 )
8.8. Sıkıştırma başlangıcı basınç ve sıcaklıkları 100kPa ve 150C, maksimum sıcaklığı 2300 K
olan ve çevrime verilen ısı 1400 kJ/kg olan ideal otto ve diesel çevriminde iş yapan akışkan
olarak hava kullanılmaktadır.
a) Her iki çevrim için her P-V diyagramındaki her noktanın basınç ve sıcaklık değerlerin
bulunuz
b) Her iki çevrimin için sıkıştırma oranlarını ve çevrim verimlerini bulunuz
(k=1.4, R=0.287 kJ/kgK)
Çözüm
P T=2300K P
3 Q T=2300K
2 3
İze
Q23 nt r İz
op e nt
ik W34 ro
pi
k
2 İze
İze 4 ntr 4
ntr op
o pik ik
Q41 Qç
1bar
W12 1 T=288K 1 T=288K
V V
Otto çevrimi için
a)
qç
q g = cv ( T3 − T2 ) ⇒ T2 = T3 − → T2 = 347 K
cv
k k
P2 ⎛ T2 ⎞ −1
k ⎛ T2 ⎞ −1
k
= ⎜ ⎟ ⇒ P2 = P1 ⎜ ⎟ ⎜ ⎟ → P2 = 1.919bar
P1 ⎜⎝ T1 ⎟⎠ ⎝ T1 ⎠
P3 T3 T
= ⇒ P3 = P2 = 3 → P3 = 12.71bar
P2 T2 T2
T4 T3 T
= ⇒ T4 = T1 3 → T4 = 1909 K
T1 T2 T2
- 156 -
P4 T3 T
= ⇒ P4 = P1 3 → P4 = 6.62bar
P1 T2 T2
b)
1 1
V ⎛ P ⎞ k ⎛ T ⎞ k −1
ε v = 1 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ = 1.592
V2 ⎝ P1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
1 1
η otto = 1 − k −1 = 1 − = 0.17
εv ( 1.592 )0.4
qç
= 0.83 → q ç = 1162 kJ / kg
qg
Wnet = 1400 − 1162 = 238 kJ / kg
Diesel çevrimi için
a)
qç
q g = cv ( T3 − T2 ) ⇒ T2 = T3 − → T2 = 905 K
cv
k k
P2 ⎛ T2 ⎞ k −1 ⎛T ⎞ k −1
= ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ P2 = P1 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → P2 = 55bar
P1 ⎝ T1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
k −1 k −1 k −1 ⎡ 1
⎤
T4 ⎛ V3 ⎞ ⎛V ⎞ ⎛ V3 V 2 ⎞ T ⎛P ⎞ ⎥
k
=⎜ ⎟ = ⎜⎜ 3 ⎟⎟ ⎜
=⎜ ⎟
⎟ = ⎢ 3 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → T4 = 1063 K
T3 ⎜⎝ V4 ⎟⎠ ⎝ V1 ⎝ V2 V1 ⎠ ⎢ T P ⎠ ⎥⎥
⎠ ⎢⎣ 2 ⎝ 1 ⎦
P4 T4 T
= ⇒ P4 = P1 4 → P4 = 3.69bar
P1 T1 T1
b)
1 1
V1 ⎛ P2 ⎞ ⎛T ⎞ k k −1
εv = = ⎜⎜ ⎟⎟ = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → ε v = 17.5
V2 ⎝ P1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
V T
rc = 3 = 3 → rc = 2.54
V2 T2
1 1 ( rck − 1 )
η diesel = 1 − → η diesel = 0.60
k ε vk −1 ( rc − 1 )
Wnet = η diesel q g → Wnet = 840 kJ / kg
q ç = q g − Wnet → q ç = 560 kJ / kg
- 157 -
- 158 -
9. BÖLÜM
BUHAR GÜÇ ÇEVRİMLERİ
Giriş
Doğada katı sıvı ve gaz halinde depo edilmiş bulunan fosil yakıtlar ile çeşitli maden
filizleri halinde bulunan nükleer yakıtlar insanların faydalandıkları en önemli kullanılabilir
enerji kaynaklarıdır. Bu tür kaynaklardan yararlanılarak büyük miktarlarda faydalı iş elde
etmek veya elektrik enerjisi üretebilmek için günümüzde kullanılan yöntemler, bunların hava
ile karıştırılarak yakılmasını ve böylece kimyasal bağ enerjisinin yanma sonucunda oluşan
gazların iç enerjisi şekline dönüştürülmesini öngörmektedir. Aynı şekilde bir reaktörde
değişikliğe uğrayan nükleer yakıtın nükleer bağ enerjisi önce reaktörü soğutan akışkanın iç
enerjisi şekline daha sonra da elektrik enerjisine dönüştürülür.
Günümüzde enerji taşıyıcıların iç enerjisinden yararlanarak faydalı iş elde edebilmek
için kendilerine “ısı makinaları” adı da verilen çeşitli makinalar kullanılmaktadır. Bu
makinaların bazılarında (örneğin buhar makinaları) dolaşan ve kendisine iş yapan akışkan
ismi verilen akışkan belirli bir başlangıç halinde hareketle çeşitli ara hallerden geçtikten sonra
yeniden başlangıçtaki haline döner. Bunlara kapalı devreli makinalar denir. Diğerlerinde ise
yakıtların havayla karıştırılarak yakılması sonucu elde edilen gazlar doğrudan doğruya iş
yapan akışkan görevini yaparlar. İş yapan akışkanın sisteme taze hava şeklinde girmesi ve
sistemden atmosfere yanma ürünleri şeklinde atılması nedeniyle bu makinalara açık devreli
makinalar adı verilir. Akışkan çevrim boyunca faz değişikliğine uğruyorsa, bir buhar makinası
çevrimi, uğramıyorsa gaz makinası çevrimi söz konusu olur. Buhar makinalarında iş yapan
akışkan olarak genellikle su kullanılır. Bu bölümde buhar makinası çevrimleri incelenecek ve
bu çevrimlerle ilgili örnek problemler çözülecektir.
Buhar Makinası Çevrimleri
Buhar ile çalışan bir güç santralı temelde bir buhar kazanı, bir türbin, bir kondanser,
çeşitli pompalar, ısıtıcılar ve genişleme valflarından oluşur. Böylesi bir güç santralının
çalışması incelenirken önce;
ısının kazanda sabit basınçta aracı akışkana ısı transferinin gerçekleştiği,
ısının kondanserde sabit basınçta çekildiği,
pompalarda akışkanın izentropik olarak sıkıştırıldığı,
türbinde akışkanını izentropik genişlediği,
ısıtıcılarda gerçekleşen ısı taşınımının tersinir olduğu,
kinetik ve potansiyel enerjideki değişiminin ihtimal edilebilir düzeyde olduğu
varsayılacaktır. Böylece elde edilen ideal çevrimler üzerinde çeşitli değişkenlerin etkisi
incelendikten sonra sürtünmeler, basınç kayıpları gibi tersinmezliklerin etkisi göz önüne
alınabilecektir. Bir buhar makinasının temel elemanlarını içeren şematik akış diyagramı Şekil
9.1’de gösterilmiştir.
Carnot buhar çevrimi
T-S diyagramı Şekil 9.2’de gösterilmiş olan Carnot çevrimi; sabit basınçta gerçekleşen
buharlaşma ve yoğuşma sürecince sıcaklığın sabit kalması nedeniyle doymuş buharla çalışan
bir makinada Carnot çevriminin gerçekleşmesi ilk bakışta kolay gibi görülür. Bu amaçla Şekil
9.12’ şematik akış şeması referans olmak üzere bir pompanın 1 noktasın dan 2 noktasına
- 159 -
kadar izentropik olarak sıkıştığı akışkan 2 noktasından 3 noktasına kadar bir kazanda
buharlaştırılır. Bundan sonra izentropik olarak bir türbinde genişletilen buhar 4 noktası ile 1
noktası arasında bir kondanserde yoğuşturulur.
Her ne kadar 2-3, 3-4 ve 4-1 işlemleri uygulama yaklaşık olarak gerçekleşebilse de iki
fazlı akışkanı 1 noktası ile 2 noktası arasında kondanser basıncından kazan basıncına kadar
sıkıştırma olanağı yoktur. Sıkıştırma sırasında karışım içerisindeki buhar çabucak kızar, suyun
sıcaklığındaki artma ise çok az olur. Dolayısıyla su darbelerin önü alınamaz. Bu koşullarda
çalışan kompresörün verimi çok küçük olacağından türbinden elde edilen işin büyük bir
kısmının sıkıştırma işlemine harcaması gerekir. Ayrıca kondanserdeki yoğuşma işlemi tam 1
noktasında sona erdirecek şekilde bir kontrol uygulamak da söz konusu değildir. Bu nedenle
Carnot çevrimini buhar makinalarına uygulama imkanı pratikte yoktur.
Qg
3
Kazan
2
Pompa
1 4
Sistem siniri
Qç
Şekil 9.1. Buhar makinasının temel elemanlarını içeren şematik akış diyagramı.
T P
Q 2
2 3
T sic
Q
3
T sog 1
1 4
Qç
Qç 4
S V
Şekil 9.2. Carnot çevriminin T-S ve P-V diyagramı.
Rankine buhar çevrimi

Buhar güç santralleri için ideal Rankin çevriminin T-s diyagramı Şekil 9.3’de
gösterilmiştir. Bu diyagram baz olmak üzere çevrimi meydana getiren işlemler topluluğu:
- 160 -
1-2 : Pompada tersinir adyabatik sıkıştırma
2-3 : Kazanda sabit basınçta ısı transferi
3-4 : Türbinde tersinir adyabatik genişleme
4-1 : Kondanserde sabit basınçta ısı transferi
Kinetik ve potansiyel enerjideki değişim ihmal edilirse çevrim boyunca iş ve ısı

büyüklükleri T-s diyagramında alanlar cinsinden tanımlanabilir. Şekil 9.3’deki diyagram
referans alınırsa a-1-B-C-3-4-B noktalarının çevrele deki alan yüksek sıcaklıktaki ısıl enerji
deposundan sisteme transfer olan ısıyı ve a-1-4-b noktalarının çevrelediği alan ise sistemden
alçak sıcaklıktaki ısıl enerji deposuna transfer olan ısı miktarını göstermektedir.
Termodinamiğin 1 kanununa göre net iş ise iki alanın farkı yani 1-2-B-C-3-4 noktalarının
çevrelediği alandır. Isıl verimin alanlar cinsinde tanımı ise:
Wnet ALAN (1 − 2 − B − C − 3 − 4)
ηısıl = = (1)
Qg ALAN (a − 1 − 2 − B − C − 3 − 4 − b)
Çevrimin arasında çalıştığı ısıl enerji depolarının sıcaklıkları çevrimin enerji

analizinde önemli parametrelerdir. Çünkü çevrimin arasında çalıştığı ısıl enerji depolarının
sıcaklığındaki herhangi bir düşme veya yükselme Carnot çevriminde olduğu gibi Rankine
çevriminin veriminin direk etkisi söz konusudur. İdeal çevrim için yapılacak tüm
hesaplamalarda işlemler boyunca kinetik ve potansiyel enerjide meydana gelen değişim ihmal
edilecektir. Bu varsayım genelde gerçek çevrimler için yapılan hesaplamalarda göz önünde
bulundurur.
Rankine çevriminin verimi aynı maksimum ve minimum sıcaklıklar arasında çalışan

Carnot çevriminden daha düşüktür. Bu Şekil 9.3’deki diyagramdan açıkça görülebilir.
T
3 T max
A
B
C
Qg
1
4
Qç
a b
s
Şekil 9.3. Rankine çevriminin T-s diyagramı.
Diyagramdan görüleceği gibi Rankine çevriminin veriminin alanlar cinsinde tanımı

Denklem (1)’deki gibidir buna karşı aynı maksimum ve minimum sıcaklıklar arasından
çalışacak Carnot makinasının verimi ise 1-A-3-4 noktalarının çevrelediği alanın a-A-3-b
noktalarının çevrelediği alana oranıdır. Peki niye gerçekte buhar güç santralleri ideal Rankin
çevrimi temelinde çalışmaktadır. Bunun iki önemli nedeni vardır. İlki Carnot çevriminde
sıkıştırma işlemi boyunca, akışkanın sıvı-buhar karışımı yanı iki fazlı olmasıdır. Bilindiği
- 161 -
üzere iki fazlı akışkanın sıkıştırma işlemi sırasında pompa yapısında önemli olumsuzluklarla
karşılaşılmakta olup büyük verim düşmeleri söz konusu olmaktadır. Bu nedenle böylesine bir
sıkıştırma işlemi pratikte tercih edilmez. İkincisi ise akışkanın kızgın buhar durumu ile
ilgilidir. Rankin çevriminde buharını kızdırılama işlemi veya akışkana ısı transferi sabit
basınçta yapılırken Carnot çevriminde ise akışkana ısı transferi sabit sıcaklıkta gerçekleşir.
Kızdırma işlemi esnasında Carnot çevriminde sıcaklık sabit olduğunda dolayı basıncın
düşmesi söz konusudur. Bu işlem bir nevi herhangi bir genişleme işlemi sırasında akışkana
ısı aktarma anlamına gelmekte olup böylesi bir işlemin pratikte gerçekleşmesi mümkün
değildir.
Rankine Çevriminin Verimi Üzerinde Basınç ve Sıcaklığın Etkisi
Buharın kızdırma sıcaklığının artırılması ısının çevrime verildiği ortalama sıcaklığı
arıtılacağından verimin büyümesine neden olacaktır. Ayrıca artan kızdırma sıcaklığı ile
birlikte genişleme sonunda nem miktarı azalacağından türbinin verimi iyileşir ve kanatların
erozyonu tehlikesi azalır. Şekil 6.4’deki 1-2-B-C-3-4 ve 1-2-B-C-3’-4’ noktalarının
çevrelediği alanlar karşılaştırılsa bu sonuç kolayca çıkarılabilir.
T
3'
B
C
1
4 4'
Şekil 9.4. Kızdırma sıcaklığını artırılmasının Rankin çevrimi üzerindeki etkisinin T-s
diyagramı üzerinde gösterimi.
Rankine çevrimi yakından incelenirse akışkanı buharlaşma sıcaklığına kadar

ısıtabilmek için 2B eğrisi boyunca verilmesi gereken ısı miktarının buharlaşma sırasında BC
doğrusu boyunca verilen buharlaşma gizli ısısının yanında çok daha küçük olduğu görülür.
Kızdırma ısısı C3 eğrisi boyunca daha yüksek sıcaklıkta verilmektedir. Bununla beraber bu
ısının miktarı da buharlaşma gizli ısısının yanında küçük kalır. Dolayısıyla, özellikle
buharlaşma esnasında suyun sıcaklığının artırılması çevrime ısının verildiği ortalama sıcaklığı
büyük ölçüde aratılacağından çevrimin veriminde önemli bir artış görülür. Bu sonuç Şekil
9.5’deki diyagramdan kolayca anlaşılabilir. Çevrimin maksimum sıcaklığı sabit tutulup
basınç P değerinden P’ değerine çıkarılırsa elde edilen iş düşey olarak taranmış alan kadar
artar ve yatay olarak taranmış alan kadar azalır. Bunun sonucunda net iş yaklaşık olarak aynı
kalır buna karşılık kondanserde soğutma suyuna verilen ısının miktarı çapraz olarak taranmış
alan kadar azalır. Dolayısıyla verim yükselir. Türbinin çıkış basıncının azalması ısının
çevrimden dışarıya verildiği sıcaklığı düşüreceğinden verimi artırır. Bu Şekil 9.6’daki
diyagramdan kolayca anlaşılabilir.
- 162 -
T 3
B
C
2
2'
1 4
1'
4'
a' a b s
Şekil 9.6. Kondanser basıncının düşürülmesinin Rankin çevrimi üzerindeki etkisinin T-s
diyagramı üzerinde gösterimi.
Buhar çevrimlerde verimi yükselten diğer düzenlemeler

i) Ara kızdırma
Rankine çevriminde, sisteme ısı transferi işleminin gerçekleştiği basınç değerinin
yükseltilmesi, önceden de değinildiği gibi, verimde artışa neden olmaktadır. Ancak bu işlem
sırasında basınç değerinin yükseltilmesi, türbin çıkış veya kondanser basıncında düşme
meydana gelir. Türbin çıkış basıncını düşmesi ise genişleme esnasında nem oranının
artmasına ve dolayısıyla türbin kanatlarında korozyona neden olur. Genelde yüksek basınç
kullanılan buhar tesislerinde hem yüksek verim elde etmek hem de nem oranını yanı türbin
çıkışında akışkanın kuruluk derecesini düşülebilmek amacıyla buhar bir miktar genişledikten
sonra dışarıya alınır ve tekrar kızdırılırıp ikinci bir türbine gönderilerek kondanser basıncına
kadar genişletilir. Buna ara kızdırma denir ve optimum ara kızdırma basıncında buhar yeniden
çevrimin maksimum sıcaklığına kadar kızdırılırsa çevrimin verimi % 4-6 kadar iyileşir. Ara
kızdırmalı çevrimin elemanlarını içeren şematik şekil Şekil 6.7’de ve T-s diyagramı Şekil
9.8’de gösterilmiştir.
Qg
Kazan 4
3
Türbin_1 Türbin_2
Pompa
Kondenser
1 6
Qç
Şekil 9.7. Ara kızdırmalı çevrimin temel elemanlarını içeren şematik akış diyagramı.
- 163 -
T
Tmax
3 5
B
C 4
1 6
Şekil 9.8. Ara kızdırmalı Rankine çevriminin T-s diyagramı.
ii) Kazan besleme suyunun ara buhar ile ısıtılması

Önceki bölümde yapılan hesaplamalar ve incelemeler görüleceği gibi yüksek sıcaklıkta
verilen ısı miktarını artırmak suretiyle çevrimin veriminin artması söz konusudur.
Kondanserde soğutma suyuna verilen ısı miktarı azaltılabilse aynı şekilde bie verim artması
gerçekleşebilir. Bu amaç doğrultusunda türbinde kısmen genişleyerek iş yapmış olan
buhardan bir miktar alınarak bir eşanjörde kazan besleme suyunu ısıtılması için
kullanılmasıyla bahsedilen amaç gerçekleştirilebilir. Böylesi bir sistemin ve şematik akış
diyagramı Şekil 9.9’da, T-s diyagramı ise Şekil 9.10’da gösterilmiştir.
Qg
5
Kazan
4
isitici
Pompa 6
1
Pompa
3 2
Qç
Şekil 9.9. Ön ısıtmalı çevrimin temel elemanlarını içeren şematik akış diyagramı.
- 164 -
T
5
B
C
4
3 6
2
1
7
Şekil 9.10. Ön ısıtmalı Rankine çevriminin T-s diyagramı.
- 165 -
9.1. Kondanser basıncı 10 kPa olan bir Rankine çevriminin verimini hesaplayınız. Kazan
basıncı 2 MPa olup buhar kazandan doymuş buhar olarak ayrılmaktadır.
Çözüm
Verimin hesaplanabilmesi için işlem boyunca meydana gelen iş veya ısı değişimlerini
ilk etapta hesaplaması gerekir. Bunun yapılabilmesinin ilk koşulu ise her durumdaki entalpi
değerinin ve dolayısıyla her işlem boyunca entalpi değişimlerinin saptanmasıdır.
1-durum
P1= 10kPa ve akışkan doymuş sıvı fazında, özellik tablolarından:
h1=191.81 kJ/kg
ν1=0.001030 m3/kg
2-durum
P2 = 2 MPa ve akışkan sıvı fazda yanı sıkıştırılamaz olduğundan sıkıştırma işi:
W = ν 1 ( P2 − P1 ) = 0.00103(2000 − 10) = h2 − h1 ⇒ h2 = 193.8kJ / kg
3-durum
P3= 2 MPa ve akışkan doymuş buhar fazında, özellik tablolarından:
h3 = 2798.3 kj/kg
s3 = 6.339 kJ/kgK
4-durum
3-4 durum değişimi izentropik olduğundan s3 = s4 = 6.339 kJ/kgK ve sıvı-buhar karışımı
fazında bulunan akışkanını kuruluk derecesi,
s 4 = s s + x 4 s sb = 0.6492 + x 4 7.4996 → x 4 = 0.7587 entalpi değeri ise
h4 = hs + x 4 hsb = 191.81 + 0.7587 * 2392.1 = 2006.69kJ / kg
İşlem boyunca gerçekleşen iş veya ısı değişimi:

Sıkıştırma işi,
W12 = h2 − h1 = 2kJ / kg
Genişleme işi,
W34 = h3 − h4 = 792kJ / kg
Yüksek sıcaklıktaki ısıl enerji deposundan çevrime olan ısı transferi,
q 23 = h3 − h3 = 2605.7 kJ / kg
Çevrimden alçak sıcaklıktaki ısıl enerji deposuna olan ısı transferi,
q 41 = h4 − h1 = 1815.7kJ / kg
Çevrimin verimi:
w Q − Q41 W34 − W21 792 − 2
η ısıl = net = 32 = = = %30.3
Q32 Q32 Q32 2605.7
9.2. İdeal Rankine çevrimine göre çalışan bir buhar güç makinasında kazan basıncı 4 MPa,
kondanser basıncı 10 kPa’dır. Türbin girişinde buhar
a. doymuş buhar fazında,
b. 400 0C sıcaklığına kadar kızdırılmış halde bulunduğuna göre
çevrimin verimini hesaplayınız.
- 166 -
Çözüm
a)
Her iki şık için de Şekil 9.1 ve Şekil 9.3.’den görüleceği gibi 3-durum ve dolayısıyla 4-durum
değişimi hariç diğer tüm durumlardaki entalpi değerleri aynıdır.
1-durum
P1= 10kPa ve akışkan doymuş sıvı fazında, özellik tablolarından:
h1=191.81 kJ/kg
ν1=0.001030 m3/kg
2-durum
P2 = 2 MPa ve akışkan sıvı fazda yanı sıkıştırılamaz olduğundan sıkıştırma işi:
W = ν 1 ( P2 − P1 ) = 0.00103(4000 − 10) = h2 − h1 ⇒ h2 = 195.92kJ / kg
3-durum
P3= 4 MPa ve akışkan doymuş buhar fazında, özellik tablolarından:
h3 = 2800.8 kj/kg
s3 = 6.0696 kJ/kgK
4-durum
h4 = hs + x 4 hsb = 191.81 + 0.7228 * 2392.1 = 1920.8kJ / kg
Yukarıdaki ss, ssb, hs ve hsb değerleri özellik tablolarından bulunmuştur.

Sıkıştırma işi,
W12 = h2 − h1 = 4.11kJ / kg
Genişleme işi,
W34 = h3 − h4 = 880kJ / kg
q 23 = h3 − h3 = 2604.88kJ / kg
q 41 = h4 − h1 = 1728.99kJ / kg
Çevrimin verimi:
wnet Q32 − Q41 W34 − W21 880 − 4.11

η ısıl = = = = = %33.6
Q32 Q32 Q32 2604.88
b)
3-durum
P3= 4 MPa ve T3 =400 0C özellik tablolarından:
h3 = 3214.5 kj/kg
s3 = 6.7714 kJ/kgK
4-durum
- 167 -
h4 = hs + x 4 hsb = 191.81 + 0.817 * 2392.1 = 2146.16kJ / kg
Genişleme işi,
W34 = h3 − h4 = 1068.34kJ / kg
q 23 = h3 − h3 = 3018.58kJ / kg
q 41 = h4 − h1 = 1954.35kJ / kg
Çevrimin verimi:
w Q − Q41 W34 − W21 1068.34 − 4.11
η ısıl = net = 32 = = = %35.3
Q32 Q32 Q32 3018.58
9.3. Su buharının iş yapan akışkan olarak kullanıldığı bir Rankine çevriminde yoğuşturucu
basıncı 10 kPa ve kazan basıncı 2Mpa dır. Buharın türbine giriş sıcaklığı 360 0C ve iş yapan
akışkan pompaya doymuş sıvı olarak girdiğine göre bu çevrimin ısıl verimini bulunuz.
Çözüm
P1= P4 = 10 kPa, P2= P3 =2Mpa, T3 = 360 0C
3-durum
P3 = 2MPa s3=6.99 kJ/kgK
T3 = 3600C h3 = 3159.82 kJ/kgK
4-durum
P4 = 10kPa ss < s3 < sb olması dolayısıyla sıvı-buhar karışımı bölgesinde
s −s
s4 = s3 =6.99 kJ/kgK x = 4 s = 0.845 ,
s sb
h4 = hs +x*hsb = 191.9 + 0.845*2392 =2213.14 kJ/kg

1-durum
P1 = 10kPa h1 = hs =191.81 kJ/kg
Doymuş sıvı ϑ1 = 0.00101030m 3 / kg
2-durum
P2 = 2MPa h2= h1 + ϑ2 ( P2 − P1 ) = 193.91kJ / kg
ϑ2 = ϑ1 = 0.00101030m 3 / kg
Wnet Qç h − h1 2213.14 − 191.81

η ısıl = = 1− = 1− 4 = 1− = 0.3184
Qv Qv h3 − h2 3159.82 − 193.91
9.4. İdeal Rankine çevrimine göre çalışan bit buhar güç santralinde, santral buharın türbine
1MPa basınçta girişi ile çalışacak şekilde imal edilmiştir. Çevrimden ısı 400C sıcaklıkta
çekilmektedir. Türbinin çıkışında buharın kuruluk derecesi 0.95 den küçük olması için,
türbine giren kızgın buharın sıcaklığı ne olabilir. Bu şartlarda çevrimin ısıl verimi ne olur.
- 168 -
Çözüm
P3 = P1 =1 MPa, T1 = T4 =400C
4-durum
T4 = 400C h4 =hs + x*hsb= 167.5 + 0.95*2406=2453.675 kJ/kg
x=0.95 s4 =ss + x*ssb = 0.5723 + 0.95*(8.2559 – 0.5723)=7.872 kJ/kgK
1-durum
T1 =400C h1 = hs = 167.53 kJ/kg
Doymuş sıvı ϑ1 = ϑ s = 0.0010079m 3 / kg , P1= 7.380 kPa
2-durum
P2 =1 MPa h2 = h1 + ϑ1 ( P2 − P1 ) = 168.5kJ / kg
ϑ2 = ϑ1 = 0.0010079m 3 / kg
3-durum
P3 =1MPa h- s diyagramından T3 =5400C
s3 =s4 =7.872 kJ/kgK h3 = 3580 kJ/kg
qç h −h
η ısıl = 1 − = 1 − 4 1 = 0.329
qv h3 − h2
9.5. Ara kızdırmalı bir rankine buhar çevriminde 2 MPa basınçta ve 3500C sıcaklığındaki
kızgın buhar yüksek basınç türbine giriş yapmakta ve 600 kPa kadar genişleme olduktan
sonra buhar tekrar 3500C sıcaklığına kızdırılan buhar alçak basınç türbininde yoğuşturucu
basıncı olan 10 kPa kadar genişlemektedir. Alçak basınç türbinin çıkışında buharın kuruluk
derecesini ve çevrimin ısıl verimini bulunuz.
Çözüm
3-durum
P3 = 2 MPa h3 = 3137.7 kJ/kg
T3 = 3500C s3 = 6.9583 kJ/kgK
4-durum
P4 = 600 kPa h4 =2845.49 kJ/kg
s4 = s3 =6.9563 kJ/kgK
5-durum
T5 = 3500C h5 = 3166.1 kJ/kg
P5 = 600 kPa s5 = 7.5481 kJ/kgK
6-durum
s − s s 7.5481 − 0.6492
P6 = 10 kPa x= = = 0.9199
s sb 7.4996
s6 = s5 =7.5481 kJ/kgK h6= hs + x*hsb = 191.81 + 0.9199*2392.8=2392.947 kJ/kg
1-durum
P1 = 10 kPa h1 = hs =191.81 kJ/kg
- 169 -
2-durum
P2 = 2 MPa h2 =h1 + ϑ2 ( P2 − P1 ) = 193.82kJ / kg
3
ϑ2 = ϑ1 = 0.0010103m / kg
qç h6 − h1
ηısıl = 1 − = 1− = 0.3257
qv ( h3 − h2 ) + ( h5 − h4 )
9.6. Ara kızdırmalı bir buhar çevriminde 4 MPa basınç ve 4500C sıcaklıkta yüksek basınç
türbinine giren su buharı 0.4 MPa basınca kadar genişledikten sonra tekrar 4500C sıcaklığa
kızdırılmaktadır. Ara kızdırma işleminden sonra buhar alçak basınç türbininde yoğuşturucu
basıncına kadar genişlemektedir. Çevrimin net işini ve ısıl verimini bulunuz.
Çözüm
3-durum
P3 =4 MPa h3 =3331.2 kJ/kg
T3 =4500C s3 = 6.9386 kj/kgK
4-durum
P4 = 0.4 MPa h4 =2755.6 kJ/kg
s4 =s3=6.9386 kJ/kgK
5-durum
P5 = 0.4 MPa h5 =3379 kJ/kgK
T5 = 4500C s5 =8.0509 kJ/kg
6-durum
s − s s 8.0509 − 0.43675
T6 =30 0C x= = = 0.95
s sb 8.452 − 0.43675
s6 =s5 =8.0509 h6= hs + x*hsb =125.73 + 0.95*2430=2432.23 kJ/kg
1-durum
T1 = 300C h1 =125.73 kJ/kg
2-durum
P2 =4MPa h2 =h1 + ϑ ( P2 − P1 ) = 129.74kJ / kg
ϑ2 = ϑ1 = 0.0010044m 3 / kg
Wnet = WTYb +WTAb - WP = (h5 –h6)+(h3+h4)-(h2-h1)=7029.56 kJ/kg
qç h6 − h1
η ısıl = 1 − = 1−
qv (h3 − h2 ) + (h5 − h4 )
η ısıl = 0.397
- 170 -
9.7. İş yapan akışkan olarak su buharı kullanılan ön ısıtmalı (ara buhar almalı) bir buhar
çevriminde, kazanda 2 MPa basınç ve 3500C sıcaklıkta çıkan buhar türbine girmektedir.
Buhar türbinde 1MPa basınca genişledikten sonra buharın bir kısmı besleme suyunu ısıtmak
üzere türbinden çekilmekte ve karışımlı beslenme suyu ısıtıcısına yollanmaktadır. Türbinde
kalan buhar 10 kPa yoğuşturucu basıncına genişlemektedir. Yoğuşturucuda yoğuşan su bir
pompa vasıtasıyla 600 kPa basınçtaki besleme suyu ısıtıcısına pompalanmakta ve besleme
suyu ısıtıcısında türbinden gelen ara buhara karıştıktan sonra doymuş sıvı olarak ısıtıcıyı terk
etmekte ve daha sonra bir pompa vasıtasıyla karışım kazana pompalanmaktadır. Çevrimin ısıl
verimini bulunuz.
Çözüm
5-durum
P5 =2MPa h5 = 3137.7 kJ/kg
T5 =3500C s5 = 6.9583 kJ/kgK
6-durum
P6 =1 Mpa s6 > sb olması dolayısıyla kızgın buhar
s6=s5 =6.9583 kJ/kgK h6 =2852. 162 kJ/kg
7-durum
s − s s 6.9583 − 0.6492
P7 =10 kPa x= = = 0.8413
s sb 7.4996
s7 =s6 = 6.9583 kJ/kgK h7= hs + x*hsb = 191.81 +0.8413*2392.09=2204.275 kJ/kg
1-durum
P1 = 10 kPa h1 =hs =191.81 kJ/kg
2-durum
P2 =1MPa h2 =h1 + ϑ ( P2 − P1 ) = 192.81kJ / kg
3
ϑ2 = ϑ1 = 0.0010103m / kg
3-durum
P3 = 1MPa h3 =hs =762.52 kJ/kg
Doymuş sıvı ϑ3 = 0.0011272 m 3 / kg
4-durum
P4 = 2MPa
ϑ 4 = ϑ3 = 0.0011273m 3 / kg h4 =h3 + ϑ ( P4 − P3 ) = 763.647 kJ / kg
Besleme suyunun toplam debiye oranı

h − h2
h3 = h2 (1 − y ) + y * h6 → y = 3 = 0.2142
h6 − h2
- 171 -
Wnet =(h5 –h6) + (1-y)*(h6-h7) –(1-y)*(h2-h1) – (h4 –h3) =770.27 kJ/kg
Wnet 770.27
ηısıl = = = 0.3275
Qv h5 − h4
- 172 -
10. BÖLÜM
SOĞUTMA ÇEVRİMİ
Ters Carnot Çevrimi

Soğutma; çevre sıcaklığından daha düşük sıcaklıktaki ortamlar elde etmek ve bu düşük
sıcaklığı muhafaza etmek amacıyla gerçekleştirilen işlemler topluluğundan meydana gelen bir
çevrimdir. Bu çevrimin gerçekleşebilmesi için ısı enerjisinin sıcaklığı düşük bir ortamdan,
sıcaklığı daha yüksek bir ortama doğru akması gerekir. Bilindiği üzere Clausius’un
Termodinamiğin II Kanunu ile ilgili ifadesine uygun olarak; işlemler topluluğundan meydana
gelen herhangi bir çevrimde, çevrim dışarıdan bir güç almadan düşük sıcaklıktaki bir
kaynaktan ısı alarak, daha yüksek sıcaklıktaki bir diğer kaynağa ısı veremez ve dolayısıyla
soğutma olayının gerçekleşebilmesi için çevrim dışarıdan ek bir güce gereksinim duyar.
İdeal şartlarda soğutma çevrimini en iyi özetleyen çevrim ters Carnot çevrimidir. T-s
diyagramı Şekil 1’de verilen bu çevrimde ; 1-2 arasında düşük T1 sıcaklığındaki kaynaktan Q1
ısısı alınmakta, 2-3 arasında adyabatik sıkıştırma yapılmakta, 3-4 arasında T1’den daha
yüksek sıcaklıktaki T2 sıcaklığındaki kaynağa Q3 ısısı verilmekte ve 4-1 arasında adyabatik
genişleme ile sıcaklık tekrar T1’e düşürülmektedir.
T(K) Doymuş sıvı eğrisi Doymuş buhar eğrisi

si
lg e
Q2
Bö
si
si
ge
3
uç
4
ge
l
Bö
m
öl
l
tu
rB
ım
ğu
ha
rı ş
So
By
Ka
ırı
ın
ar
Aş
zg
uh
1 2
Kı
-B
vı
Sı
Q1
s(kJ/kgK)
Şekil 10.1. Ters Carnot çevriminin T-s diyagramı.
Soğutma sistemlerinde devrede dolaşan akışkanlar ‘soğutucu akışkan’ olarak

adlandırılmakta olup, bu akışkanların pratik olarak çalışılabilir basınçlarda faz değişim
sıcaklıklarının düşük olması şartı aranır. Bu gereklilik haricinde soğutucu akışkanlarda;
yağlama yağıyla uyum içinde bulunması, özgül hacmi küçük olması, yanıcı, patlayıcı ve
zehirli olmaması, malzemelere karşı korozif özelliği olmaması, devre dışı kaçakların kolayca
tespitine olanak sağlaması, ucuz ve kolay temin edilebilir olması ve çalışma ömrünün uzun ve
kararlı olması gibi temel şartları sağlaması istenir. Günümüzde bu şartların birçoğunu
sağlamaları nedeniyle; NH3 (amonyak), SO2 (kükürtdioksit), Freon serileri, CO2
- 173 -
(karbondioksit) , CH3CI (metilalkol), C2H5CI (etil klorür), C2H6 (etan) ve (CH3)3CH (izo
bütan) gibi soğutucu akışkanlar yaygın olarak kullanılmaktadır.
Soğutulacak ortam göz önünde bulundurularak geliştirilmiş bir çok soğutma devresi
bulunmaktadır. Bunların en yaygın olanları; Ejektörlü soğutma sistemi, Hava akışkanlı
soğutma sistemi, Absorbsiyonlu soğutma sistemi ve Buhar sıkıştırmalı soğutma çevrimleridir.
Bu bölümde, mekanik buhar sıkıştırmalı soğutma sistemlerine yönelik (çalışma prensibi,
termodinamik analiz, sistem temel ve ara elemanları) detaylı bilgi verilmiştir.
Ters Rankine Çevrimi
Uygulamada en çok rastlanan soğutma çevrimi mekanik buhar sıkıştırmalı soğutma
çevrimidir. T-s diyagramı Şekil 1.’de görülen ters Carnot çevriminin pratikte uygulanmasını
olanaksız kılan önemli sorunlar (2 noktasındaki yaş buhar fazındaki akışkanın sirkülasyonu ve
4-1 arasındaki s=sabit şartlarındaki basınç düşümü) nedeniyle mekanik buhar sıkıştırmalı
soğutma sistemlerinde ideal buhar sıkıştırmalı soğutma veya ters Rankine çevrimi olarak
bilinen bir termodinamik çevrim kullanılır. Bu çevrimin temel elemanlarını içeren şematik
şekil ve çevrimin T-s diyagramı Şekil 2’de verilmiştir.
Kondenser
T(K)
2
Genleşme Valfi Komplesör
4 1
s(kJ/kgK) Evaporatör
Şekil 10.2. İdeal Rankine soğutma çevrimi ve mekanik buhar sıkıştırmalı soğutma sisteminin
temel elemanları.
Şekilden görüleceği üzere, çevrim boyunca şu işlemler gerçekleşir:

Kompresörde; (1-2 durum değişimleri arasında) izentropik sıkıştırma
Kondenserde; (2-3 durum değişimleri arasında) sabit basınçta ısı transferi
Genleşme valfında; ( 3-4 durum değişimleri arasında) sabit entalpide genişleme
Evaporatörde; (4-1 durum değişimleri arasında) sabit basınçta ısı transferi
Mekanik Buhar Sıkıştırmalı Soğutma Sisteminin Çalışma Prensibi

Şekil 2’de görüleceği üzere mekanik sıkıştırmalı soğutma sistemi kompresör,
kondenser, genişleme valfı ve evaporatör olmak üzere dört ana elemandan meydana
gelmektedir. Kompresörün basmış olduğu yüksek basınçlı, kızgın buhar fazındaki soğutucu
akışkan kondenserde yoğuşur. Diyagramlardan da görüleceği üzere 2-3 durum değişimleri
arasında, yanı kondenser boyunca ilk önce kızgın buhar halindeki akışkanın kızgınlığı
alınmakta daha sonra ise sabit sıcaklıkta yoğuşma meydana gelmektedir. Kondenserden çıkan
- 174 -
yoğuşmuş, yüksek basındaki akışkan genişleme valfinde genişleme işlemine uğrayarak
basıncı evaporatör basıncına indirgenir. P-h diyagramında görüldüğü gibi ideal şartlarda 3-4
durum değişimleri arasında, yanı genişleme valfınde entalpi sabit olup değişmemektedir. 4-1
durum değişimleri arasında ise evaporatöre sıvı fazda giren akışkan, soğutulacak ortamdan ısı
alarak sabit basınç ve sıcaklıkta buharlaşır. 1-2 durum değişimleri arasında ise kompresör
elektrik motorundan aldığı hareketle, evaporatör basıncında bulunan soğutucu akışkanı
kondenser basıncına ulaşacak şekilde sıkıştırır ve soğutma çevrimi böylece tamamlanmış
olur.
Gerçek çalışma şartlarında ise durum Şekil 3’den görüleceği üzere daha farklıdır.
Örneğin, 3-4 arasındaki genişleme sabit entalpide ve 1-2 arasındaki sabit entropide
gerçekleşemez.
P(kPa) T(K)
2'
2
3 2 3
2'
3' 3'
4'
1'
4 1 4 4' 1
1'
h(kJ/kg) s(kJ/kgK)
Şekil 10.3. Gerçek çalışma koşullarının ideal çevrime ait P-h ve T-s diyagramları üzerinde
oluştursuğu sapmalar.
Mekanik Buhar Sıkıştırmalı Soğutma Sisteminin Elemanlarının İrdelenmesi

i) Temel elemanlar
Kompresör: Sıkıştırmalı soğutma makinalarının en önemli elemanları olan kompresör,
konstrüksiyon detayları kullanılan soğutucunun cinsine göre değişen ve temel gayesi,
evaporatör basıncındaki soğutucu akışkanı emerek daha yüksek basınçtaki kondensere
göndermek olan bir gaz pompasıdır. Kompresörün mekanik ve volumetrik veriminin tesisin
ekonomisi üzerinde etkisinin büyük olması dolayısıyla soğutma tesisinin cinsine ve
büyüklüğüne göre çeşitli kompresörler geliştirilmiş olup başlıca 5 ana grupta toplanabilirler.
(a) Pistonlu Kompresörler (e) Vidalı Kompresörler

(b) Rotatif Kompresörler (d) Türbo Kompresörler
(c) Hermetik kompresörler
Kondenser (Yoğuşturucu) : Kondenserin bir soğutma sistemindeki görevi, kompresörde
sıkıştırılmak suretiyle yüksek basınca çıkarılmış olan sıcak gazın soğutularak
yoğuşturulmasıdır. Bir soğutma sisteminde temelde evaporatörde çekilen ısı ile kompresör
tarafından akışkana kazandırılan toplam ısı kondenserde dışarı atılır. Tüm kondenserlerin
görevi aynı olmakla beraber bunların değişik tipleri vardır. Bunları başlıca üç grupta toplamak
mümkündür.
- 175 -
(a) Su ile soğutulan kondenserler
(b) Evaporatif Kondenserler
(c) Hava ile soğutulan kondenserler
Genişleme Valfı : Genleşme valfı, kondenserden yüksek basınçda çıkan soğutucu akışkanı,
arzu edilen evaporatör basıncına düşürmeye yarayan kısma elemandır. İdeal şartlarda bu
elemanda gerçekleşen basınç düşürme işlemi boyunca entalpinin sabit olduğu kabul edilir.
Genleşme valfı olarak küçük sitemlerde kılcal borular bu görevi yapmakla birlikte, daha
büyük sistemlerde el ayar valfı, otomatik genişleme valfı ve termik genişleme valfı gibi
elemanlar kullanılmaktadır.
Evaporatör (Buharlaştırıcı) : Temelde bir ısı değiştirgeci olan evaporatörler, genişleme
valfinde basıncı düşürülmüş olan soğutucu akışkanın buharlaştırılarak, çevre sıcaklığından
daha düşük sıcaklıktaki mahallerin elde edildiği kısımlardır. Soğutucu akışkanın cinsine bağlı
olarak çeşitli malzemelerden yapılmalarıyla birlikte genelde yapımlarında bakır ve çelik
borular kullanılır. Soğutulan ortamın hava, su veya hava su karışımı olmasına bağlı olarak
çeşitli tipleri geliştirilmiş olup konstrüksiyon açısından iki sınıfta değerlendirilebilir.
(a) Hava Soğutulmasında kullanılan evaporatörler
(b) Sıvıların soğutulmasında kullanılan evaporatörler
ii) Yardımcı elemanlar
Gerçek buhar sıkıştırmalı çevrimler birkaç yönüyle ideal buhar sıkıştırmalı çevrimden
farklıdır. Örneğin soğutucu akışkanın doymuş buhar olarak kompresöre girişini temin etmek
pek mümkün değildir veya kompresördeki sürtünme ve ısı hareketlerinden dolayı
kompresördeki sıkıştırma sabit entropide gerçekleşemez. Gerçek ve ideal çevrimlerin
üzerinde karşılaştırılabileceği Şekil 3’deki diyagramdan da görülebilecek tersinmezlikleri
minimize etmek ve sistemin oto kontrolünü temin etmek amacıyla soğutma makinalarında ara
elemanlar kullanılır. Aşağıda tanımlanan elemanlar, fonksiyonları ve işlevlerinin önemi
açısından soğutma sistemlerinde daha sık kullanılırlar. Ancak mevcut ara elemanların tümünü
teşkil etmezler.
Ara soğutucular: Kompresörde sıkıştırma sonu sıcaklığı sıkıştırma oranına bağlı olarak
değişmektedir. Sıkıştırma sonu sıcaklığının yüksek olması volumetrik verimi düşürerek
kompresörün yeteri kadar soğutucu gaz pompalamasını engeller. Bunu önlemek amacıyla
kademeli sıkıştırma yapılarak, soğutucu gaz ara soğutucuda soğutularak sıcaklığı düşürülür.
Ara soğutucu olarak kullanılan akışkan, devrede kullanılan akışkan olabileceği gibi, farklı bir
akışkanın kullanılması da mümkündür.
Evaporatör basınç regülatörü: Evaporatör çıkışında emme hattına bağlanan evaporatör
basınç regülatörün işlevi, evaporatör basıncını sabit tutulmasını temin etmektir.
Isı değiştirgeci: Isı değiştirgecinin görevi; evaporatörden çıkan soğutucu akışkanın
kompresöre daha yüksek bir sıcaklıkta emilmesini sağlayarak, bir gaz pompası olan
kompresöre soğutucu akışkanın bir miktarının sıvı fazda geçme ihtimalini ortadan kardırmak
ve dolayısıyla kompresörün olası performans düşüşünü minimize etmektir.
Yağ ayırıcılar: Soğutucu akışkana kompresör çıkısında muhtemel olarak karışacak olan yağ;
sistemi kirleteceğinden, kontrol ve ayar cihazlarını bozacağından ve kondenser ile
evaporatörde ısı geçişini güçleştireceğinden, soğutma sistemlerinde yağ ayırıcıları kullanılır.
Yağ ayırıcılarının, soğutucu akışkanla sürüklenen yağın kompresör çıkışında hemen soğutucu
akışkandan ayrılması ve ayrılan yağın tekrar kompresör karterine dönmesi olmak üzere iki
işlevi vardır.
- 176 -
Nem tutucular: Soğutma devreleri kapalı çalışan devreler olmalarına rağmen sisteme çeşitli
yollarla giren havanın içindeki suyun buzlanmasını önlemek amacıyla kondenserden hemen
sonra devreye genellikle seri olarak nem tutucular konulmaktadır. Bu elemanlarda nem tutucu
olarak siliko-jel, kalsiyum sülfat, kalsiyum klorür, baryum oksit gibi kimyasal maddeler
kullanılmaktadır.
iii) Kontrol elemanları
Termostat: Soğutulacak hacim, soğutulacak akışkan veya evaporatör gibi kısımların
sıcaklıklarını belirli değerler arasında kalmasını temin etmek amacıyla kullanılan cihazlardır
Mağnetik valflar: Otomatik genişleme valfı ile termik genişleme valfı gibi çeşitleri bulunan
bu valflar, soğutucu akışkanın sistem içerisinde yol almasını kumanda ederler. Soğutucu
akışkanın dolaştığı boruda bulunan valfın açılıp kapanması elektromanyetik yolla sağlanır.
Presostat: Presostatlar, evaporatör basıncına göre soğutma devresini kumanda eden kontrol
cihazlarıdır. Presostatları yüksek basınç presostatları ve normal basınç presostatları olmak
üzere iki gruba ayırmak mümkündür. Normal basınç presostatı, kompresörün emme kısmına
monte edilir ve devreyi basınç düşünce açar, basınç yükselince kapatır. Yüksek basınç
presostatı ise, kompresör ile kondenser arasına konur. Kondenser basıncı yükselince elektrik
devresi açılır ve kompresör çalışmaz.
Çek valflar: Sistem içerisindeki bağlantı elemanları içerisindeki akışın tek yönlü akmasını
temin eden valflardır.
Mekanik Buhar Sıkıştırmalı Soğutma Sisteminin Termodinamik Analizi

Çevrim boyunca gerçekleşen bu işlemlerin termodinamik analizini yapabilmek amacıyla,
kontrol hacmi için geçerli Termodinamiğin I. Kanununu veren,
Egir – Eçık = UEsist → dQ-dW=dh +dKE+dPE
denklemi kullanılarak aşağıda verilen denklemlere ulaşılabilir.
(a) Kompresörde gerçekleşen işlem;

dQ=dKE=dPE=0 kabulu yapıldığından
Wkomp =h2 –h1
(b) Kondenserde gerçekleşen işlem;

dW= dKE=dPE=0 kabulu yapıldığından
Qkonder =h3 –h2
(c) Genleşme valfında gerçekleşen işlem:

dW=dQ= dKE=dPE=0 kabulu yapıldığından
h3 =h4 yanı entalpi bu işlem boyunca sabit kalmaktadır.
(d) Evaporatörde gerçekleşen işlem:

dW= dKE=dPE=0 kabulu yapıldığından
Qevapo =h1 –h4
Soğutma sistemin etkinlik katsayısı ise:
- 177 -
Qevapo h1 − h4
COP = =
Wkomp h2 − h1
İdeal şartlarda soğutma makinalarının termodinamik analizlerinde Termodinamiğin I.

Kanunu’ nun matematiksel ifadesi yeterli iken, gerçek çalışma şartlarında işlemler boyunca
meydana gelen tersinmezlikler nedeniyle, analize termodinamiğin II. kanununda analize dahil
edilmesi gerekir. Örneğin yukarıda bahsedildiği üzere, ideal şartlarda kompresör boyunca
tersinir adyabatik yanı izentropik bir işlemin meydana geldiği varsayılır. Ancak, gerçekte
işlem adyabatik olmadığından, yanı işlem boyunca bir ısı transfer söz konusu olduğundan,
Q12 = T0 (s2 -s1)

ısı kaybını dikkate alınması gerekmektedir. Bu durumda kompresörde tüketilen gücün,
-W12 =h2 –h1 – T0(s2 –s1)

denklemi ile hesaplanması gerekmektedir.
- 178 -
BÖLÜM 5, 6, 7, 8 ve 9
için
Genel Değerlendirme Sınavları
ve
Çözümleri
- 179 -
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 25/03/2002 tarihli Termodinamik-II ara sınav sorularıdır.
Süre: 90 dak.
SORU 1 (35p).........(a) 10p, (b) 15p, (c) 5p, (d) 5p

Bilindiği üzere Carnot ısı makinası çevrimi, iki sabit sıcaklık ve iki adyabatik durum değişiminden
oluşan tümüyle tersinir bir çevrim olup, çevrimde TL ve TH sıcaklıklarındaki kaynaklardan QL ve QH
miktarlarında ısı alışverişleri söz konusudur. Çevrim koşullarını dikkate alarak,
a) Çevrimin P-v ve T-s diyagramlarını çizerek, net iş ve ısı enerjisi değerlerini ifade eden bölgeyi
ilgili diyagram üzerinde gösteriniz?
b) Isıl verim ifadesi ve çevrimin 1, 2, 3, ve 4 noktalarındaki özellikler arası ilişkilerden yararlanarak,
çevrim verimini sadece TL ve TH sıcaklıklarının bir fonksiyonu olarak türetiniz?
c) Çevrim için Clausius Eşitsizliği’nin geçerli olup olmadığını gösteriniz?
d) Çevrimin ters yönde çalışması durumunu göz önünde bulundurarak, tersinir ısı pompası ile tersinir
soğutma makinası performans katsayıları arasındaki ilişkiyi veren formülü türetiniz?
SORU 2. (20p).........(a) 10p, (b) 10p

Bir ısı makinesi 900°C sıcaklıktaki bir ısıl enerji deposundan dakikada 800 kJ ısı almakta ve 27°C
sıcaklıktaki çevre havasına ısı vermektedir. Isı makinesinden ideal koşullarda elde edilen gücün
tamamı bir soğutma makinesini çalıştırmada kullanılmaktadır. Soğutma makinası tarafından –5 °C
sıcaklıktaki bir odadan çekilen ısı yine 27°C sıcaklıktaki çevre havasına aktarılmaktadır.
a) Soğutulan odadan çekilebilecek maksimum ısı miktarını (kW olarak) bulunuz ?
b) Çevre havasına her iki makine tarafından atılan toplam ısı enerjisi miktarını (kW olarak) bulunuz ?
SORU 3. (20p).........(a) 15p, (b) 5p

Bir jet motorunun yanma odasındaki akışkana 1200 K sıcaklığındaki bir kaynaktan 72 MJ/h ısı enerjisi
transfer edilmekte ve akışkan vasıtasıyla çevrim boyunca 10 kW güç üretilerek, artık ısı 300 K
sıcaklıktaki çevre havasına atılmaktadır. Verilen şartlardaki jet motor çevriminin
a) Termodinamiğin II. Yasası’ na uygun olup olmadığını ‘Clausius Eşitsizliği’ ve ‘Carnot İlkeleri’
ışığında ayrı ayrı değerlendiriniz?
b) Çevrim içerisinde tersinmezliklerden dolayı üretilen toplam entropi miktarını belirleyiniz ?
SORU 4. (25p).........(a) 15p, (b) 10p

Sürekli akışlı açık sistem esasına göre çalışan 8 kW gücündeki bir kompresöre giren 10°C sıcaklıktaki
ideal gaz şartlarındaki hava, basıncı P1’ den P2’ ye yükselecek şekilde sıkıştırılmaktadır. Sıkıştırma
esnasında hava sıcaklığının sabit kalabilmesi için, kompresör yüzeyinden 25°C sıcaklıktaki çevreye ısı
transfer edilmektedir. Verilen şartlarda,
a) Kompresör içerisinde tersinmezliklerden dolayı oluşan kayıp enerjinin,
T P
Wkay = T0 ΔsTop = m& T0 (cP ln 2 − R ln 2 + qçev )
T1 P1
formülü ile hesaplanabileceğini gösteriniz?
b) Hava için; R= 0,287 kJ/kgK ve cP= 1.004 kJ/kgK değerlerini kullanarak kompresördeki kayıp iş
değerini (kW olarak) belirleyiniz?
- 180 -
1.
a)
b.
QH − QL T ( s − s 2 ) − TL ( s 4 − s1 )
η ısı = → dq = Tds ⇒ η ısıl = H 3 → ( s 3 − s 2 ) = ( s 4 − s1 )
QH TH ( s 3 − s 2 )
olduğundan
TH − TL
η Isı =
TH
c.
dQ QH QL Q T
∫ t
= +
TH TL
≤0 → Carnot veya gerçek çevrimde her zaman için H ≤ H olması
Q L TL
dolayısıyla Clausius eşitsizliği geçerlidir.
d.
TL TH
COPSP = , COPIP =
T H − TL TH − TL
T H − TL
COPIP − COPSP = = 1 ⇒ COPIP = COPSP + 1
TH − TL
2.
a)
Soğutulacak ortamdan çekilecek ısının maksimum
olabilmesi için sistemde çalışan makinaların Carnot
çevrimine göre çalışmaları gerekeceğinden; QHIM QHSM
W T − T LIM
ηC = net = HIM
Q HIM T HIM
W net (900 + 273) − (27 + 273)
= = → QLIM QLSM
800 900 + 273
W netIM = 595.2kJ / dak = 9.92 KW
WnetIM = WnetSM
- 181 -
Q LSM TLSM
COPSM = =
WnetSM T HSM − T LSM
Q LSM (273 + (−5)
= = → Q LSM = 4984.8kJ / dak = 83.08kW
595.2 (27 + 273) − (273 + (−5)
b)
Q LIM + Q HSM = ?
Isı makinası için;
W netSM = Q HIM − Q LIM → Q LIM = 204.8kJ / dak = 3.413kW
Soğutma makinası;
W netSM = Q HSM − Q LSM → Q HSM = 5580kJ / dak = 93kW
3.
a)
W net = Q H − Q L → Q L = 10kW
Carnot:
TH − TL 1200 − 300 Q − Q L 20 − 10
ηC = = = 0.75 , η ısıl = H = = 0.50
TH 1200 QH 20
QH=72 MJ/h =20kW

η C > η ısıl olması dolayısıyla Termodinamiğin II yasasına uygundur
Clausius:
dQ 20 − 10
∫
T
= +
1200 300
= −0.016667 kJ / sK
dQ
∫ T < 0 olması dolayısıyla Termodinamiğin II yasasına uygundur
b)
⎛Q Q ⎞ ⎛ Qçev ⎞
ΔS si = S sis + S çev = ⎜⎜ H + L ⎟⎟ + ⎜ ⎟
T
⎝ H T ⎜ T
L ⎠ sis ⎝ çev ⎠
⎟
⎛ 20 − 10 ⎞ ⎛ 10 ⎞
=⎜ + ⎟+⎜ ⎟ = 0.016667 kJ / sK
⎝ 1200 300 ⎠ ⎝ 300 ⎠
4.
a)
Qçev dS KH
ΔS Top = ∑ mç S ç − ∑ m g S g + + →
Tçev dt
. . .
dS KH
Sürekli akış sistemde = 0 ve m g = m ç = m olması dolayısıyla
dT
⎛ . ⎞
⎜
. Q çev ⎟
ΔSTop = m⎜ ( s ç − s g ) + ⎟
⎜ Tçev ⎟
⎝ ⎠
Termodinamiğin I yasasına göre,

dQ − dW = du ve h = u + PV → du = dh − PdV − VdP
- 182 -
dT VdP
dQ = Tds = c p dT − VdP → ds = c p − ve ideal gaz denkleminden
T T
2
2 dT dP T P
∫ ds = ∫
1
1
cp
T
− ∫ R
p
→ s 2 − s 1 = c p ln 2 − R ln 2
T1 P1
. ⎡ T P qçev ⎤
Wkay = To ΔSTop = m ⎢T0 (c p ln 2 − RIn 2 ) + ⎥
⎣ T1 P1 T0 ⎦
b)
P
T=sbt şartlarında dw = dq ⇒ W = q sis = − qçev = − RT1 ln 1
P2
. . ⎛ P qçev ⎞
W kay = m T0 ⎜⎜ − R ln 2 + ⎟
⎝ P1 T0 ⎟⎠
. . ⎛W W ⎞ . ⎛ 1 1 ⎞
W kay = m T0 ⎜⎜ + ⎟⎟ = W T0 ⎜⎜ − ⎟⎟ = 0.424kW
⎝ T1 T0 ⎠ ⎝ T1 T0 ⎠
- 183 -
SORU 1 (35p)..... (a) 10p., (b) 15p., (c) 10p.,

İdeal hava çevrimi koşullarına uygun olarak çalışan içten yanmalı bir motorun silindirinde kullanılan
karışım aşağıda tanımlanan durum değişimlerine uğramaktadır.
1-2 Alt ölü noktadan (AÖN), üst ölü noktaya (ÜÖN) izantropik sıkıştırma,
2-3 ÜÖN’ da sabit hacimde sisteme ısı geçişi,
3-4 ÜÖN’ da sabit basınçta sisteme yeni bir ısı geçişi ve bu esnada VÜÖN<V4<VAÖN
hacmine genişleme
4-5 V4 hacminden AÖN’ ya izantropik genişleme,
5-1 AÖN’ da sabit hacimde sistemden ısı çıkışı ve başlangıç şartlarına dönüş.
e) Çevrimi P-V ve T-S diyagramında gösteriniz?

f) Termik verim tanımı ve herbir durum değişimi süresince geçerli termodinamik özellikler
arasındaki bağıntılar yardımıyla, bu çevrim ısıl verimini veren ifadeyi en basit formda (örneğin
sıcaklıklar cinsinden) türetiniz?
g) Söz konusu çevrimde diğer koşullar aynı kalmak kaydıyla (aynı sıkıştırma ve püskürtme oranları
gibi); sabit hacimde sisteme ısı geçiş işlemi mevcut değilse, bu çevrim ‘İdeal Diesel Çevrimi’ ne
dönüşmekte olup, bu durumda sistemin termik veriminde artış mı yoksa bir azalma mı beklersiniz,
gösteriniz?
SORU 2. (40p).....(a) 10p., (b) 10p, (c) 10p, (d) 10p

İzantropik sıkıştırma oranı εv=9 olan ve ideal Otto çevrimine uygun olarak çalıştığı varsayılan 4
silindirli bir motorun çalışması sırasında silindir içerisindeki akışkanın ulaştığı maksimum basınç ve
sıcaklık sırasıyla 8 MPa ve 2800 K olarak belirlenmiştir. Çevrimde yanma işlemini temsil eden durum
değişimi sırasında akışkana aktarılan ısı enerjisi 1500 kJ/kg ve akışkan için sabit kabul edilebilecek
özgül ısı değerleri cp= 1,004 kJ/kgK ve cv= 0.718 kJ/kgK olduğuna göre,
b) Motorun ürettiği toplam özgül enerji değerini (kJ/kg) tespit ediniz?

c) Çevrimin ortalama efektif basınç değerini belirleyiniz?
d) Çevrimin termik verim değerini, belirtilen maksimum ve minimum sıcaklık sınırları arasında
çalıştığı varsayılan Carnot, Ericson ve Stirling çevrimi verimleriyle kıyaslayınız?
e) Çevrimde belirtilen akışkan yerine, diğer koşullar aynı kalmak kaydıyla, aşağıda özgül ısıları
verilen gazların kullanılması durumunda elde edilecek verim değerlerini kıyaslayınız?
LPG : cp= 1,71 kJ/kgK , cv= 1.57 kJ/kgK
Doğal Gaz : cp= 2.25 kJ/kgK , cv= 1.73 kJ/kgK
Hidrojen : cp= 14.3 kJ/kgK , cv= 10.2 kJ/kgK
SORU 3. (35p).....(a) 15p., (b) 10p, (c) 10p.

Sürekli akışlı açık sistem esasına göre çalışan bir kompresöre 100 kPa basınç ve 17°C sıcaklıkta giren
ideal gaz şartlarındaki çevre havası (cp= 1,004 kJ/kgK ve cv= 0.718 kJ/kgK), kompresörü 700 kPa
basınç ve 287°C sıcaklıkta terk etmektedir. Havanın debisi 0.1 kg/s olup giriş ve çıkıştaki kinetik ve
potansiyel enerji değişimleri ihmal edilebilecek seviyededir. Bu şartlarda;
a) Kompresörü çalıştırmak için gerekli olan minimum gücü veren ifadeyi Termodinamiğin I. ve
II. Kanunlarından yararlanarak türetiniz?
b) Kompresör çıkışındaki havanın kullanılabilirliğindeki artış değerini tespit ediniz?
c) Kompresör için gerçek çalışma şartları altında geçerli Termodinamiğin II. Kanunu verimini
tespit ediniz?
Not: Puan toplamı 110’ dur.
- 184 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- A2* : ÇÖZÜMLER
1.
a)
T P
Qg34
3 4
Qg34 4 Qg23
İz
Qg23 3 en
tro
sabit pi
2 V= 5 2 k
5
abit İze
Qç V=s ntr
op
1 ik Qç
1
S V
b)
Wnet QTg cv (T5 − T1 )
η ısıl = = 1− = 1− (1)
QTg QTç cv (T3 − T2 ) + c p (T4 − T3 )
c)
İdeal Diesel çevrime dönüştürül düğünde, çevrimin verimi:
QTg cv (T5 − T1 )
η ısılD = 1 − = 1− (2)
QTç c p (T4 − T3 )
Denklem (1)’deki cv (T3 − T2 ) parametresinin fazla olmasından dolayı verimde bir

azalma söz konusudur.
2.
a)
⎛ ⎞
Wnet ⎛ 1 ⎞ ⎜ 1 ⎟
η Otto = → Wnet = η Otto * q g = ⎜1 − k −1 ⎟ * q g = ⎜1 − 1.004 ⎟ * 1500 = 877.135kJ / kg
qg ⎜ ε ⎟ ⎜ −1 ⎟
⎝ v ⎠
⎝ 9 0.718 ⎠
b)
RTmax (1.004 − 0.718) * 2800
Vmin = = = 0.1001m 3 / kg ,
Pmax 8000
Vmax
εv = → Vmax = 0.9009m 3 / kg
Vmin
Wnet 877.135
OEB = = = 1.095MPa
Vmax − Vmin 0.9009 − 0.1001
c)
Tmim
η Carnot = η Stlrling = η Ericson = 1 − = 0.895
Tmax
- 185 -
η Carnot = η Stlrling = η Ericson > η Otto
d)
cp 1
k= ve η tto = 1 − ise
cv ε vk −1
LPG → k = 1.0891 ⇒ η LPG (Otto ) = 0.1778
DG → k = 1.3006 ⇒ η DG (Otto ) = 0.4833 η H (Otto ) > η DG (Otto ) > η LPG (Otto )

H → k = 1.4019 ⇒ η H (Otto ) = 0.5865
3.
a)
. . .
Termodinamiğin-I Kanunu → Q − W = m[Δh + ΔkE + ΔPE ]
. ⎛ q çev ⎞ →
Termodinamiğin–II Kanunu → ΔS = m⎜ + s üre ⎟
⎜T ⎟
⎝ çev ⎠
. .
W = m[( h1 − h2 ) − T0 ( s1 − s 2 ) − T0 s üre ]
Kompresörü çalıştıracak minimum iş yanı tersinir iş şartı için süre=0 olması dolayısıyla;
. . . T2 P
W mim = W ter = m[c p (T1 − T2 ) − T0 (c p ln − R ln 2 )]
T1 P1
b)
. T2 P
ψ = m[c p (T2 − Tçev ) − T0 (c p ln − R ln 2 )]
T0 P0
560 700
ψ = 0.1 * [1.004 * (560 − 290) + 290 * (1.004 ln − 0.286 ln )] = 24.1kW
290 100
c)
. 560 700
W ter = 0.1 * [1.004(290 − 560) + 290 * (1.004 ln − 0.286 ln )] = −24.1kW
290 100
.
W yay = 0.1 * [1.004(290 − 560) = −27.11kW
.
W ter 24.1
η II = .
= = 0.88
W yay 27.11
- 186 -
Süre: 90 dak.
Harran Üniversitesi Osman Bey Kampüsü’nün yakın gelecekte 20,000 kişiye (personel + öğrenci
sayısı) ulaşması öngörülen durum göz önüne alındığında elektrik, ısıtma ve soğutma ihtiyacı için
ekonomik çözümlere gereksinim olacaktır. Bu konuda,
elektrik ihtiyacı için Şekil 1’de şematik olarak gösterilen bir buhar güç santrali,
mahal ısıtması ve soğutması için ise, kışın ısıtma ve yazın soğutma makinası olarak kullanılacak
Şekil 2’de gösterilen bir ısı pompası sistemi,
kullanılması yönündeki önerilerin uygun olup olmadığını değerlendirmekten sorumlu bir Makina
Mühendisi olduğunuzu varsayarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
Soru 1 (50p). Yıl boyunca kesintisiz çalışacak olan buhar güç santrali, 900 K sıcaklığındaki kaynaktan
ısı almakta ve bir elektrik jeneratörüne bağlı bir türbinde iş ürettikten sonra, çevre havasına ısı transfer
etmektedir. Hesaplamaların aşağıdaki tabloda verilen referans aylara ait çevre sıcaklığı değerleri için
yapılması istenmektedir:
Ocak Nisan Ağustos
Tçev=-2°C Tçev=17°C Tçev=37°C
a. Kişi başına ortalama elektrik tüketimi 0.01 kW ve yüksek sıcaklıktaki ısı kaynağından sisteme olan
ısı transferinin maliyeti 100,000 TL/kWh olduğuna göre, tablodaki herbir ay için buhar güç
santralının teorik şartlarda gerçekleşebilecek minimum işletme maliyetini hesaplayınız.?
b. Hesaplama yapılan aylar bazında çevre sıcaklığı ile işletme maliyeti arasındaki ilişkiyi
Termodinamiğin II kanunu çerçevesinde açıklayınız?
c. Tablodaki herbir ay için santralin toplam entropi değişimini hesaplayarak, bu değerler ile işletme
maliyeti arasındaki ilişkiyi tartışınız?
Soru 2 (50p). Kurulması düşünülen soğutma makinası veya ısı pompası kompresörünün tahriki için
gerekli 20 kW gücün, güneş enerjisinden elektrik üreten bir fotovoltaik güç istasyonundan temini
tasarlanmaktadır. Kampus toplam iç mahal sıcaklığı ile çevre sıcaklığı arasındaki birim sıcaklık farkı
için meydana gelen ısı geçişi 480 kWh/gün olup, iç mahal sıcaklığının yıl boyunca ortalama 22 0C
olması arzulanmaktadır.
a. Tabloda çevre sıcaklığı verilen referans aylar için COP katsayısının alabileceği değerleri
hesaplayınız?.
b. Herbir referans ay için Termodinamiğin II. Kanunu ilkelerini (Clausius Eşitsizliği veya Carnot
İlkeleri) uygulayarak böylesi bir tasarımım mümkün olup olmadığını değerlendiriniz?
c. Tablodaki herbir ay için ısı pompası veya soğutma makinasının toplam entropi değişimini
hesaplayarak, bu değerler ile COP katsayısı arasındaki ilişkiyi tartışınız?
Osman Bey
Kampusu
Şekil 1. Buhar güç santralinin şematik akış diyagramı. Şekil 2. Isı pompası veya soğutma
makinasının şematik akış diyagramı.
- 187 -
1.
a)
Toplam elektrik ihtiyacı = 0.01kW * 20000 = 200kW
200kW
Türbin tarafından üretilmesi gereken mekaniksel güç = = 250kW
0. 8
Minimum işletme maliyeti ancak tersinmezliklerin ihmal edildiği durumlarda söz konusu olacağından:
Tsoğ Wnet
η Cornot = 1 − =
Tsıı Q sıı
Ocak;
271.15 K 250kW
η Cornot = 1 − = ⇒ Qsıı = 357.796kW →
900 K Qsıı
Aylık maliyet
gün saat sn kJ TL TL
= 30 * 24 * 3600 * 357.796 * 100000 = 25.576milyar
ay gün saat sn kJ ay
* 3600sn
sn
Nisan;
290.15 K 250kW TL
η Cornot = 1 − = ⇒ Qsıı = 368.943kW → Aylık maliyet = 26.656milyar
900 K Qsıı ay
Ağustos;
306.6 K 250kW TL
η Cornot = 1 − = ⇒ Qsıı = 381.453kW → Aylık maliyet = 27.746milyar
900 K Qsıı ay
b)
279.15 293.59
Ocak → η Carnot = 1 − = 0.6895 , Nisan → η Carnot = 1 − = 0.674
900 900
306.6
Ağustos → η Carnot = 1 − = 0.659.33
900
Ocak mal < Nisan mal < Agustos mal , η Car ( Ocak ) > η Car ( Nisan ) > η Car ( Ağğusto)
Yukarıda görüldüğü gibi Carnot verimi büyüdükçe işletme maliyeti azalmaktadır. Benzer
ilişki sıcaklık farkı ile işletme maliyeti arasında da mevcuttur.
2.
a)
Ocak
Tçev < 220C olduğundan mahallin ısıtılması yanı sistemin ısı pompası olarak kullanılması gerekir:
İç mahallin anlık ısı kaybı veya ısı pompası tarafından iç mahale verilmesi gereken ısı
- 188 -
kWh
(Qsıc) = 480 * (22 − Tçev ) = 480kW = 480kJ / s ,
24h
Qsoğ 480
COPIP = = = 24
Wnet 20
Nisan
Tçev < 220C olduğundan mahallin ısıtılması yanı sistemin ısı pompası olarak kullanılması gerekir:
İç mahallin anlık ısı kaybı veya ısı pompası tarafından iç mahale verilmesi gereken ısı
kWh
(Qsıc) = 480 * (22 − Tçev ) = 100kW = 100kJ / s
24h
Qsoğ 100
COPIP = = =5
Wnet 20
Ağustos
Tçev > 220C olduğundan mahallin soğutulması yanı sistemin soğutma makinası olarak kullanılması
gerekir: Çevreden iç mahale anlık ısı geçişi veya soğutma makinası tarafından iç mahalden çekilmesi
gereken ısı
kWh
(Qsoğ) = 480 * (22 − Tçev ) = 300 kW = 300kJ / s
24h
Qsoğ 300
COPIP = = = 15
Wnet 20
b)
Ocak
273.15 + 22
COPIPCarnot = = 12.3
(273.15 + 22) − (273.15 + (−2))
δQ 480 460
∫ T = − 295.15 + 271.15 = 0.0702
δQ
COPIP > COPIPCarnot , ∫ > 0 → olduğundan hem Carnot ilkelerine hem Clausius Eşitsizliğine
T
göre böylesi bir makine mümkün değildir.
Nisan
273.15 + 22 δQ 100 80
COPIPCarnot = = 59.03 , ∫ =− + = −0.063
(273.15 + 22) − (273.15 + (17)) T 295.15 290.15
δQ
COPIP < COPIPCarnot , ∫ < 0 → olduğundan hem Carnot ilkelerine hem Clausius Eşitsizliğine
T
göre böylesi bir makinanın tasarımı mümkündür.
Ağustos
273.15 + 22 δQ 300 320
COPIPCarnot = = 19.667 , ∫ =− + = −0.0153
(273.15 + 37) − (273.15 + 22) T 295.15 310.15
δQ
COPIP < COPIPCarnot , ∫ < 0 → olduğundan hem Carnot ilkelerine hem Clausius Eşitsizliğine
T
göre böylesi bir makinanın tasarımı mümkündür.
- 189 -
Süre: 110 dak.
SORU 1. (40p).....(a) 20p., (b) 20p.
Hacmi V (m3) olan rijit ve sızdırmaz bir kap içerisinde başlangıçta basınç ve sıcaklıkları sırasıyla P1
(kPa) ve T1 (K) olan ideal gaz şartlarındaki hava P0 basınç ve T0 sıcaklığındaki çevre ortamına ısı
kaybederek çevre ile termik denge oluşturduğuna göre,
a) Havanın ilk ve son durumdaki kullanılabilirlik değerleri ile tersinir iş ve kayıp iş büyüklüklerinin
hesaplanması için gerekli formülleri Termodinamiğin I. ve II. yasalarından yararlanarak türetiniz?
Yol gösterme: Sistemin kinetik ve potansiyel enerjilerindeki değişim ihmal edilebilecek seviyede
olup, tanımlanan problemde tersinir ve kayıp iş için aşağıdaki verilen (1) ve (2) eşitlikleri
türetilecektir.
Wter = m[(u1 − T0 s1 ) − (u2 − T0 s2 )] (1)
T0
Wkay = mT0 ( s2 − s1 ) = mT0cv ln (2)
T1
b) V= 0,5m3, P1=800 kPa, T1=700 K, P0=100 kPa ve T0=300 K değerlerini göz önüne alarak söz
konusu sistem için ilk ve son durumdaki kullanılabilirlikler ile Termodinamiğin II. Yasa verimini
tespit ediniz?
SORU 2 (40p).....(a) 15p., (b) 15p., (c) 5p., (d) 5p.
İzantropik (hacimsel) sıkıştırma oranı 12/1 olan ve ideal çevrim kabullerine uygun olarak çalışan bir
dizel motorda, yanma sonu ve başlangıç hacimleri arasındaki oran 2.1/1 değerine sahiptir. Sıkıştırma
işlemi başlangıcında havanın basınç ve sıcaklıkları sırasıyla 95 kPa ve 40 °C olduğuna göre,
a) Çevrimde oluşan maksimum sıcaklık ve basınç değerlerini belirleyiniz?
b) Çevrimin ısıl verim değerini tespit ediniz?
c) Çevrim için bulduğunuz verim değerini, aynı sıkıştırma oranına sahip ideal bir benzinli motor
çevriminin ısıl verimi ile kıyaslayınız?
d) Çevrim için bulduğunuz verim değerini, aynı maksimum ve minimum sıcaklık sınırlarına sahip
tümden tersinir bir çevriminin ısıl verimi ile kıyaslayınız?
SORU 3. (20p).....
Ideal Brayton çevrimine uygun olarak çalışan bir gaz türbini motorundan elde edilebilecek ısıl verimi
(ηBray) aşağıda verilen sıkıştırma öncesi ve sonrası basınç oranları (rP=P1/P2) için belirleyerek, rP ile
ηBray arasındaki ilişkiyi gösteren yaklaşık ölçekte bir grafik oluşturunuz ve elde ettiğiniz grafiği kısaca
yorumlayınız?
rP değerleri: 4, 8, 12, 16, 20, 24 ve 28.
NOT: Her üç soru için havaya ait aşağıdaki sabit değerleri kullanınız:
R= 0,287 kJ/kgK ve cv= 0.718 kJ/kgK.
- 190 -
1. a)
Termodinamiğin birinci yasası :

Q − W = u 2 − u1
Termodinamiğin ikinci yasası :
Qçev
süretim = ( s 2 − s1 ) sistem +
T0
İki denklem arasında ısı geçişi terimi yok edilirse, gerçek iş (tank rijit olduğundan çevre işi sıfırdır):
W ger = m[(u1 − u 2 ) − T0 ( s1 − s 2 ) − T0 süretim ] = m[(u1 − T0 s1 ) − (u 2 − T0 s 2 ) − T0 süretim ]
Tersinir durum değişimi boyunca süretim = 0 olduğundan tersinir iş:

Wter == m[(u1 − T0 s1 ) − (u 2 − T0 s 2 )]
Kayıp işi ise:

Wkay = Wter − W ger = T0 süretim = T0 ( s 2 − s1 ) + Qçevre
dq = Tds = du + dw = cv dT + PdV
olması nedeniyle kayıp iş
T0
Wkay = mT0 cv In + Qçev
T1
b)
Tank içerisindeki havanın ağırlığı :
P1V1
P1V1 = mRT1 → m = = 2kg
RT1
1-durumdaki kullanılabilirlik:
⎡ T0 ⎤
φ1 = m[(u1 − T0 s1 ) − (u 0 − T0 s0 )] = m ⎢(u1 − u 0 ) − T0 ( s1 − s0 ) = cV (T1 − T0 ) − cvT0 In ⎥⇒
⎣ T1 ⎦
φ1 = 938.106kJ
2-durumdaki kullanılabilirlik:
İkinci durumda çevre ile termik denge söz konusu olduğundan

φ2 = 0
Söz konusu işlem sonucunda meydana gelen kayıp iş:

T0
Wkay = mT0 cv In = 364.507kJ
T1
İkinci yasa verimi:
W ger Wter − Wkay

η II = = = 0.611
Wter φ1 − φ 2
- 191 -
2.
P
Q
2 3
Iz V1
en
tro = 12
pi V2
k
Ize V3 = 2.1V2
ntr 4
op P1 = 95kPa
ik
Qç T1 = 40 0 = 313K
1
V
Diesel çevriminin P-V diyagramı.
a)
P-V diyagramı baz olmak üzere her noktadaki basınç ve sıcaklık değerleri:
2- Durum
1-2 izentropik durum değişimi olduğundan
cp
P1V1k = P1V2k → k = = 1.4 ⇒ P2 = 3080.19kPa
cv
PV = RT olması nedeniyle;
k −1
k k k k
⎛ RT ⎞ ⎛ RT ⎞ P ⎛T ⎞ ⎛ P2 ⎞ T ⎛P ⎞ k
P1 ⎜⎜ 1 ⎟⎟ = P2 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → 2 = ⎜⎜ 1 ⎟⎟ ⎜⎜ ⎟⎟ → 2 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ ⇒ T2 = 845.68K
⎝ P1 ⎠ ⎝ P2 ⎠ P1 ⎝ T2 ⎠ ⎝ P1 ⎠ T1 ⎝ P1 ⎠
3-Durum
2-3 arası durum değişimi sabit basınçta gerçekleştiğinden P3 = P2 = 3080.19kPa
P2V2 = RT2 T3 V3
taraf tarafa bölersek = = 2.1 ⇒ T3 = 1776.39 K
P3V3 = RT3 T2 V2
4-Durum
V4 V1
V3=2.1V2 ve V1=V4 olması dolayısıyla; = = 5.71
V3 2.1V 2
3-4 arası durum değişimi izentropik olduğundan
P3V3k = P4V4k ⇒ P4 = 268.41kPa
k −1
T4 ⎛ P4 ⎞ k
= ⎜ ⎟ ⇒ T4 = 884.610 C
T3 ⎜⎝ P3 ⎟⎠
Yorum: Yapılan hesaplamalarda görüleceği gibi maksimum basınç ve sıcaklık değerine 3-durumunda
yanı yanma sonunda ulaşılmıştır.
b)
Wnet Q g − Qç Qç c (T − T )
η ısıl = = = 1− = 1 − v 4 1 = %56.14
Qg Qg Qg c p (T3 − T2 )
- 192 -
c)
⎛T ⎞
T1 ⎜⎜ 4 − 1⎟⎟
Wnet Q g − Qç Qç mcv (T4 − T1 ) T −T T
η otto = = = 1− = 1− = 1− 4 1 = 1− ⎝ 1 ⎠
Qg Qg Qg mcv (T3 − T2 ) T3 − T2 ⎛T ⎞
T2 ⎜⎜ 3 − 1⎟⎟
⎝ T2 ⎠
P
3
P3V3k = P4V4k ⎫⎪ V3 = V2 ⎫ P P
⎬ → ⎬ ⇒ 3 = 4
Ize P2V2k = P1V1k ⎪⎭ V4 = V1 ⎭ P2 P1
Q ntr
op V=sbt durum değişimi için;
ik
P3V3 = RT3 ⎫ P3 T3 P4V4 = RT4 ⎫ P4 T4
⎬⇒ = ve ⎬⇒ =
2 P2V2 = RT2 ⎭ P2 T2 P1V1 = RT1 ⎭ P1 T1
Ize 4 olduğundan verim;
ntr
opi T1 1
k η otto = 1 − = 1− = %62.99
Qç T2 k −1
⎛ V1 ⎞
⎜⎜ ⎟⎟
1 ⎝ V2 ⎠
V
Otto çevriminin P-V diyagramı
Yorum: Eşit sıkıştırma oranına sahip benzinli motorun ısıl verimi dizel motordan daha büyük
olmaktadır.
d)
Tümden çevrimde verim arasında çalıştığı ısıl verimlerin bir fonksiyonu olup;
Tmim 313
η ısıl = 1 − 1− = %82.38
Tmax 1776.39
Yorum: Yapılan hesaplamalardan görüleceği gibi tümden tersinir çevrimin verimi hem otto hem de
dizel çevriminden daha büyük değerler almaktadır.
3.
P
2 Q 3 Brayton çevriminin verimi:
Ize Wnet Q g − Qç Qg mc p (T4 − T1 )
ntr η Brayton = = = 1− 1− →
op Qg Qg Qç mc p (T3 − T2 )
Ize
ik
ntr
op
⎛T ⎞
ik
T1 ⎜⎜ 4 − 1⎟⎟
T −T T
= 1− 4 1 = 1− ⎝ 1 ⎠
1 2
Qç η Brayton
T3 − T2 ⎛T ⎞
T2 ⎜⎜ 3 − 1⎟⎟
V ⎝ T2 ⎠
Brayton çevriminin P-V diyagramı.
- 193 -
k −1
T4 ⎛ P4 ⎞ k
=⎜ ⎟ k −1
P3V3k = P4V4k ⎫⎪ T3 ⎜⎝ P3 ⎟⎠ P1 = P4 T ⎛P ⎞ k
⎬→ ve ⇒ η Brayton = 1 − 1 = 1 − ⎜⎜ 1 ⎟⎟
k k
P2V2 = P1V1 ⎪⎭ k −1 P2 = P3 T2 ⎝ P2 ⎠
T1 ⎛ P1 ⎞ k
=⎜ ⎟
T2 ⎜⎝ P2 ⎟⎠
Yukarıdaki bağıntı çerçevesinde verilen basınç değerleri için verim değerleri ve değerlerin grafiksel
gösterimi:
0.7
0.6 rp
0.5 4 0,33
8 0,45
0.4 12 0,51
η
0.3 16 0,55
20 0,58
0.2
24 0,60
0.1 28 0,61
0
4 8 12 16 20 24 28
rp
Yorum: Diyagramdan görüleceği üzere basınç oranı artıkça çevrimin verimi de artmaktadır. Yine
diyagramdaki eğriden görüleceği üzere basınç oranındaki artışa bağlı olarak eğrinin eğimi
azalmaktadır. Bu göstergede basınç oranındaki artış ile verim oranındaki artışın lineer olmayıp basınç
oranındaki periyodik bir artışa karşı verim deki artışın giderek azaldığını göstermektedir.
- 194 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- B1* : SORULAR
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 29/05/2002 tarihli Termodinamik-II final sınav sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1. (25p)........(a) 15p, (b) 5p, (c) 5p,.
Hacmi 200 litre olan rijit bir kabın içerisinde 200 kPa basınç ve 50°C sıcaklıkta hava (R= 0,287
kJ/kgK ve cv= 0,718 kJ/kgK) bulunmaktadır. İdeal gaz şartlarındaki bu hava bir pervane vasıtasıyla
karıştırılmakta ve bir süre sonra basıncı 250 kPa değerine ulaşmaktadır. Havanın bu durum değişimi
sırasında kinetik ve potansiyel enerjilerindeki değişim ihmal edilecek seviyede olup, Termodinam,iğin
I. ve II. Kanunlarını göz önüne alarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız?
a) Havanın son haldeki sıcaklığı ile durum değişimi sırasında iç enerji ve entropisindeki değişimleri
tespit ediniz?
b) Pervane tarafından havaya aktarılan iş 100 kJ olduğuna göre, havadan 20°C sıcaklıkta bulunan
çevreye transfer ettiği ısı enerjisi miktarını bulunuz ?
c) Sistemin toplam entropi değişimini tespit ediniz?
SORU 2. (35p).....(a) 10p, (b) 25p.
Silindire girişteki basınç ve sıcaklıkları (P1 ve T1), çevrimin maksimum sıcaklığı (T3) ve çevrime
verilen ısı enerjisi miktarları (qv) aynı olan ideal (Teorik) Otto ve Diesel çevrimlerini göz önüne
alarak,
a) Her iki çevrimi aynı P-V ve T-S diyagramları üzerinde çiziniz ve hangisinin veriminin daha
yüksek olabileceğini diyagramı analiz ederek kısaca tartışınız?
b) Sıkıştırma başlangıcı 100 kPa ve 15 °C, maksimum sıcaklık 2300 K, ve çevrime verilen ısı 1400
kJ/kg olduğuna göre, her iki çevrim için izantropik sıkıştırma oranı, maksimum basınç, efektif
basınç, ve ısıl verim değerlerini hesaplayarak kıyaslayınız?
Not: Silindir içerisindeki karışım için R= 0,287 kJ/kgK ve cv= 0,718 kJ/kgK değerlerini kullanınız.
SORU 3. (40p)........(a) 10p., (b) 10p., (c) 20p
Su buharının iş yapan akışkan olarak kullanıldığı, basit ideal Rankine çevrimine uygun olarak çalışan
bir buharlı güç santralinde yoğuşturucu basıncı 10 kPa ve kazan basıncı 2 MPa değerlerine sahiptir. Su
buharı türbine 360°C sıcaklıkta, pompaya ise doymuş sıvı fazında girdiğine göre aşağıdaki soruları
yanıtlayınız?
a) Akışkanın (su/su buharı) her bir cihaza girişteki termodinamik özelliklerini Tablo ve/veya Mollier
h-s diyagramı yardımıyla tespit ediniz? (Aşağıda gösterilen tarzda tablo oluşturunuz).
P (bar) T (°C) x (-) v (m3/kg) u (kJ/kg) h (kJ/kg) s (kJ/kgK)

Kazan girişi
Türbin g.
Yoğuş. g.
Pompa g.
b) Çevrimin ısıl verimini tespit ediniz?

c) Çevrimin çalışma şartlarında aşağıda belirtilen değişikliklerin her biri için ısıl verimdeki yüzdesel
değişimi tespit ediniz?
c1) Kazan basıncının %50 arttırılması
c2) Türbin giriş sıcaklığının %10 arttırılması
c3) Yoğuşturucu basıncının %40 azaltılması
- 195 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- B1* : ÇÖZÜMLER
1.
P1=200kPa V= C P2 = 250kPa R=0.287 kJ/kgK

V1=200 lt =0.2 m3 ⇒ V2 = V1 Cv=0.718 kJ/kgK
T1=500C = 323 K
a)
P1V1 T P
ΔU = mcv ΔT = mcv (T2 − T1 ) → m = 043kg , 2 = 2 ⇒ T2 = 404 K
RT1 T1 P1
ΔU = 25.2kJ
2
dQsis dT T
ΔS sis = = mc v ∫ = mc v ln 2 = 0.0696kJ / kgK
dT 1
T T1
b)
du = dq − dwk − w per → dwk = 0 ⇒
Q12 = ΔU + W per = 25.2 − 100 = −74.8kJ
c)
⎛ 74.8 ⎞
ΔS Top = ΔS sis + ΔS çev = 0.0696 + ⎜ ⎟ = 0.325kJ / K
⎝ 293 ⎠
2.
a)
P P Q
3 2 3
İze
Q n tr İz
op en
ik t ro
pi
k
2 İze
İze 4 ntr 4
ntr op
o pik ik
Qç Qç
1 1
V V
b)
Otto çevrimi için
qç
q g = cv ( T3 − T2 ) ⇒ T2 = T3 − → T2 = 347 K
cv
k k
P2 ⎛ T2 ⎞ k −1 ⎛ T ⎞ k −1
= ⎜⎜ ⎟⎟ ⇒ P2 = P1 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → P2 = 1.919bar
P1 ⎝ T1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
P3 T3 T
= ⇒ P3 = P2 = 3 → P3 = 12.71bar
P2 T2 T2
- 196 -
T4 T3 T
= ⇒ T4 = T1 3 → T4 = 1909 K
T1 T2 T2
P4 T3 T
= ⇒ P4 = P1 3 → P4 = 6.62bar
P1 T2 T2
1 1
V ⎛ P ⎞ k ⎛ T ⎞ k −1
ε v = 1 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ = 1.592
V2 ⎝ P1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
1 1
η otto = 1 − k −1 = 1 − = 0.17
εv ( 1.592 )0.4
qç
= 0.83 → q ç = 1162 kJ / kg
qg
Wnet = 1400 − 1162 = 238 kJ / kg
Diesel çevrimi için

qç
q g = c v ( T3 − T2 ) ⇒ T2 = T3 − → T2 = 905 K
cv
k k
P2 ⎛ T2 ⎞ k −1 ⎛T ⎞ k −1
=⎜ ⎟⎟ ⇒ P2 = P1 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → P2 = 55bar
P1 ⎜⎝ T1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
k −1 k −1 k −1 ⎡ 1
⎤
T4 ⎛ V3 ⎞ ⎛V ⎞ ⎛ V3 V 2 ⎞ T ⎛P ⎞k ⎥
=⎜ ⎟ = ⎜⎜ 3 ⎟⎟ = ⎜⎜ ⎟⎟ = ⎢ 3 ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → T4 = 1063 K
T3 ⎜⎝ V4 ⎟⎠ ⎝ V1 ⎠ ⎝ V2 V1 ⎠ ⎢ T2 ⎝ P1 ⎠ ⎥⎥
⎢⎣ ⎦
P4 T4 T
= ⇒ P4 = P1 4 → P4 = 3.69bar
P1 T1 T1
1 1
V ⎛ P ⎞ k ⎛ T ⎞ k −1
ε v = 1 = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ = ⎜⎜ 2 ⎟⎟ → ε v = 17.5
V2 ⎝ P1 ⎠ ⎝ T1 ⎠
V T
rc = 3 = 3 → rc = 2.54
V2 T2
1 1 ( rck − 1 )
η diesel = 1 − → η diesel = 0.60
k ε vk −1 ( rc − 1 )
Wnet = η diesel q g → Wnet = 840 kJ / kg
q ç = q g − Wnet → q ç = 560 kJ / kg
3.
a)
P1= P4 = 10 kPa, P2= P3 =2Mpa, T3 = 360 0C
3-durum
P3 = 2MPa s3=6.99 kJ/kgK
T3 = 3600C h3 = 3159.82 kJ/kgK
4-durum
- 197 -
P4 = 10kPa ss < s3 < sb olması dolayısıyla sıvı-buhar karışımı bölgesinde
s4 − s s
s4 = s3 =6.99 kJ/kgK x= = 0.845
s sb
h4 = hs +x*hsb = 191.9 + 0.845*2392 =2213.14 kJ/kg

1-durum
P1 = 10kPa h1 = hs =191.81 kJ/kg
2-durum
P2 = 2MPa h2= h1 + ϑ2 ( P2 − P1 ) = 193.82kJ / kg
ϑ2 = ϑ1 = 0.0010103m / kg 3
b)
Wnet Qç h − h1 2213.14 − 191.9
η ısıl = = 1− = 1− 4 = 1− = 0.3185
Qv Qv h3 − h2 3159.82 − 193.82
d) Tablodan ilgili değerler bulunarak, bir önceki şıkta olduğu gibi hesaplayınız.
- 198 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- B2* : SORULAR
*Hr.Ü. Mak. Müh. Böl. 02/06/2003 tarihli Termodinamik-II final sınav sorularıdır.
Süre: 100 dak.
SORU 1. (40p)........(a) 10p., (b) 10p., (c) 10p., (d) 10p

İdeal Rankine Buhar çevrimine uygun olarak çalışan bir termik güç santralinde kızgın buhar üretimi
için katı yakıt ile çalışan bir kazan kullanmak yerine, yaz dönemlerinde bir güneş kollektörü
kullanılması planlanmaktadır. Kızgın buhar üretimine uygun olarak tasarlanan parabolik odaklamalı
güneş kollektörünün odak eksenindeki boruya 20 bar basınçta giren su ve 400°C sıcaklıkta boruyu
terkederek buhar türbinine girmektedir. Türbinde genişleme işlemi sırasında 1.5 MW güç
üretilmektedir. Yoğuşturucuda 6 kPa sabit basınç şartları altında doymuş sıvı haline ulaşan akışkanın
tekrar kollektöre gönderilmesi amacıyla bir sıvı pompası kullanılmaktadır. Verilen şartları göz önüne
alarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız?
a) Akışkanın (su/su buharı) her bir cihaza girişteki termodinamik özelliklerini Tablo ve/veya Mollier
h-s diyagramı yardımıyla tespit ediniz?
b) Sistemde dolaşan buharın kütlesel debisini tespit ediniz?
c) Çevrimin ısıl verimini, pompa işini de göz önüne alarak tespit ediniz?
d) Diğer bütün şartlar aynı kalmak kaydıyla; türbindeki genişlemenin %80 adyabatik verimle
gerçekleşmesi durumunda, ısıl verimde oluşacak yüzdesel değişimi tespit ediniz?
Yol gösterme: (a) şıkkı için aşağıda gösterilen tarzda tablo oluşturunuz.
P (bar) T (°C) x (-) v (m3/kg) h (kJ/kg) s (kJ/kgK)
G.Kollektör g.
Türbin g.
Yoğuş. g.
Pompa g.
SORU 2. (35p).....(a) 15p, (b) 15p, (c) 5p.

Kapalı bir piston-silindir sistemi içerisinde bulunan ideal gaz şartlarındaki hava aşağıdaki tabloda
açıklanan dört içten tersinir durum değişimi ile bir çevrim oluşturmaktadır. Her bir durum değişimi
başlangıcı için değeri bilinen termodinamik özellikler aynı tabloda gösterilmektedir.
1-2: sabit sıcaklıkta D.D. (T=c)....................................... P1=400kPa, T1=860°C, V1=0.03 m3
2-3: sabit hacimde D.D. (V=c)....................................... P2=200kPa
3-4: sabit basınçta D.D. (P=c)....................................... P3=100kPa
4-1: sabit hacimde D.D. (V=c)
a) Çevrimin her bir noktası için (tabloda verilmeyen) basınç, sıcaklık ve hacim değerlerini
belirleyerek çevrime ait P-V ve T-S diyagramlarını çiziniz?
b) Çevrimin termik veriminin hesaplanabileceği ifadeyi türeterek, termik verim değerini belirleyiniz?
c) Çevrimde oluşan maksimum ve minimum sıcaklıkları göz önüne alarak, bu sıcaklıklar arasında
çalışan tümden tersinir bir makinanın termik verimi ile (b) şıkkında bulduğunuz termik verim
değerini kıyaslayınız?
SORU 3. (25p)........(a) 10p, (b) 10p, (c) 5p.

İdeal gaz şartlarındaki havayı sıkıştırmakta kullanılan bir kompresöre hava 110 kPa basınç ve 20°C
sıcaklıkta girmekte ve 240 kPa basınç ve 70°C sıcaklıkta kompresörü terketmektedir. Kompresörde
sıkıştırılan hava debisi 2.3 kg/s, dış ortam sıcaklığı 20°C olduğuna göre,
a) Sistemde oluşan toplam tersinmezlik miktarını belirleyiniz?
b) Kompresörü çalıştırmak için gerekli minimum gücü tespit ediniz ?
c) Kompresör için Termodinamiğin II. Kanun verimini bulunuz ?
Hatırlatma: Hava için R= 0,287 kJ/kgK ve cv= 0,717 kJ/kgK.
- 199 -
DEĞERLENDİRME SINAVI- B2* : ÇÖZÜMLER
1.
1-durum T 3
P1= 6 kPa
Faz durumu: Doymuş sıvı
Tablolardan:
Türbin (3-4)
T1 = TS =36.1590C
G.Kol. (Kazan)(3-2)
h1 = hs =151,48kJ/kg
V1=Vs =0.0010065 m3/kg
2
• s1= ss = 0.52082
kJ/kgK Yoğuşturucu (1-4)
2-durum
4
1
P2 = 2MPa
1-2 durum değişimi sırasında aracı s
akışkan sıvı fazda olduğundan İdeal Rankine çevriminin T-s diyagramı.
(sıkıştırılamaz);
V2=V1 =0.0010065 m3/kg ve a.
Wp= h2 – h1 =V(P2 – P1) ⇒ P(bar) T(0C) x(-) V(m3/kg h(kJ/kg) S(kJ/kgK)
h2=153.49 kJ/kg G. kol. g. 20 - - 0.0010065 153.49 0.5208
s2 = s1 = 0.52082 kJ/kgK Türbin g. 20 400 - 0.0010065 3248.3 7.1292
Yoğuş. g. 0.06 36.159 0.846 0.15121 2196.36 7.1292
Pompa g. 0.06 36.159 - 20.0782 157.48 0.5208
3-durum
P2 = 2MPa
b.
Td < 400 0C olduğundan . . .
Faz durumu: Kızgın buhar W tür = m Wtür = m(h3 − h4 ) = 1.5MW ⇒
Tablolardan:
h3 = 3248.3 kJ/kg . 1500
V3 = 0.1512 m3/kg
m= = 1.426m 3 / sn
3248.3 − 2196.36
s3 = 7.1292 kJ/kgK
c.
4-durum Wnet Wtür − W pom (h3 − h4 ) − (h2 − h1 )
P4 = 6kPa η ısıl = = = →
s4 = s3 = 7.1292 kJ/kgK Qver Q g .kol . (h3 − h2 )
ss <s4 < sb olduğundan η ısıl = 0.339 = %33.9
Faz durumu : sıvı-buhar karışımı
s4 − ss
s 4 = s s + xs sb → x = d.
s sb h3 − h42
7.1292 − 0.52082 ηd = = 0.80 ⇒
x= = 0.846 h3 − h4
8.329 − 0.52082
h42 = h3 − 0.80(h3 − h4 ) = 2406.75kJ / kg
h4 = hs + x * hsb =
151.48 + 0.846(2568.60 − 151.48) ⇒ Wnet Wtür − W pom (h3 − h42 ) − (h2 − h1 )
η ısıl = = = →
Qver Q g .kol . (h3 − h2 )
h4 = 2196.36kJ / kg
V4 = Vs + x * Vsb = 20.0782m 3 / kg η ısıl = 0.271 = %27.1
verimde bu durumda %6.8 bir azalma oluyor
2.
a)
1-durum
P1 =400 kPa, T1 =860 0C, V1 =0.03 m3
- 200 -
2-durum
P2 =200 kPa
T2 = T1 = 860 0C ve 1-2 durum değişiminde T=c olduğundan:
P1 V1= P2 V2 = c → V2 =0.06 m3
3-durum
P3 =100 kPa
V3 =V2 = 0.06 m3 ve 3-2 durum değişiminde V=c
P2V2 RT2
= ⇒ P2T3 = P3T2 → T3 = 430 0 C
P3V3 RT3
4-durum
V4 = V1= 0.03 m3
P4 = P3 = 100 kPa ve 4-3 durum değişiminde P = c
P4V4 RT4
= ⇒ V3T4 = V4T3 → T4 = 215 0 C
P3V3 RT3
T-s ve P-V diyagramlarının çizilebilmesi için durum değişimleri boyunca meydana gelen entropi
değişimi de hesaplanmalıdır. Bu amaç doğrultusunda;
T2 V
s 2 − s1 = cv ln + R ln 2
T1 V1
bağıntısından yararlanılarak entropi değişimleri hesaplanmıştır:
2 − 1 → Δs = 0.1989 kJ / kgK , 3 − 2 → Δs = −0.4969 kJ / kgK

4 − 3 → Δs = −0.6959 kJ / kgK , 1 − 4 → Δs = 0.9939 kJ / kgK
Yapılan hesaplamalar çerçevesinde çevrimin T-s ve P-V diyagramları aşağıdaki gibidir.
0
T( C) P (kPa)
1 2 1
860 400
430 200 2
3
3
215 100
4 4
s (kJ/kgK) 0.03 0.06 V (m3 )
b)
Çevrimin T-s ve P-V diyagramlarından anlaşılacağı gibi durum değişimleri boyunca:
- 201 -
2-1 İş, 3-2 sistemden alçak sıcaklık ısı kaynağına ısı transferi (Qçık), 4-3 Sıkıştırma, 1-4 Yüksek ısı
kaynağından sisteme ısı transferi(Qver).
c)
Tümden tersinir bir çevrimin verimi;
Tsoğ 215
η ter = 1 − = 1− = 0.75 = %75
Tsıı 860
Yapılan hesaplamalardan görüleceği gibi η ısıl < η ter ‘dır. Bu zaten beklenen bir sonuçtu.
3.
a).
Sistemde oluşan toplam tersinmezlikler (kompresör için):
Qçev
I = W yay − Wter = To s üre = Δs sis + Δs çev = T0 ( s1 − s 2 ) +
T0
Qçev ile ilgili herhangi bir bilgi olmadığından Qçev = 0 dolayısıyla Δs çev = 0 →
⎡ T P⎤ ⎡ 293 110 ⎤
I = To süre = T0 ( s1 − s 2 ) = T0 ⎢c p ln 1 − R ln 1 ⎥ = 293⎢1.004 ln − 0.287 ln = 19.25kJ / kg
⎣ T2 P2 ⎦ ⎣ 343 240 ⎥⎦
b).
Wter12 = dh − dq = (h1 − h2 ) − T0 ( s1 − s 2 ) = c p (T1 − T2 ) − T0 ( s1 − s 2 ) = −30.949 kJ / kg →
. .
W ter12 = m Wter12 = −71.185kW
c).
Wter Wter 71.185
η II = = = = 0.787 = %78.7
W yay Wter + I 90.435
- 202 -
KAYNAKLAR
1. W.Z. Black and J.G. Hartley, Thermodynamics, Third Edition, HarperCollins College
Publishers, NY, 1996.
2. G.J. Van Wylen and R.E. Sonntag, Fundamentals of Classical Thermodynamics, Third
Edition, Wiley, NY, 1985.
3. Y.A. Çengel and M.A. Boles, Thermodynamics: An Enginering Approach, Second
Edition, McGraw-Hill, NY, 1994.
4. Y.A. Çengel and M.A. Boles, Solution Manual for Thermodynamics: An Enginering
Approach, Second Edition, McGraw-Hill, NY, 1994
5. Y.A. Çengel and M.A. Boles (Tercüme: Taner Derbentli), Mühendislik Yaklaşımıyla
Termodinamik, İkinci Baskı, McGraw-Hill-Literatür, İstanbul, 1999.
6. A. Öztürk ve A. Kılıç, Çözümlü Problemlerle Termodinamik, Üçüncü Yayım Birinci
Baskı, Çağlayan K., İstanbul, 1993.
7. H. Yüncü, Klasik Termodinamik Prensipleri, Tıp Teknik, Birinci Baskı, Ankara, 2000.
8. E.P. Gyftopoulos and G.P. Bretta, Thermodynamics: Foundation and Applications,
Macmillan Publishing, NY, 1991.
9. A.R. Büyüktür, Termodinamik: Uygulama Esasları (Cilt 2), Üçüncü Baskı, Birsen
Yayınevi, İstanbul, 1995.
10. NIST Chemistry Web Book, NIST Standard Reference Database 69 - July 2001 Release.
203
204
EKLER*
1. Kullanımı yaygın bazı ideal gazların 300 K sıcaklıkta geçerli özel gaz sabiti ve özgül
ısı değerleri tablosu
2. Su için:
a) Doymuş sıvı ve doymuş buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre sıralı)
b) Doymuş sıvı ve doymuş buhar özellikleri (doyma basınçlarına göre sıralı)
c) Kızgın buhar özellikleri
3. Amonyak için:
b) Kızgın buhar özellikleri
4. Freon-22 için:
5. Freon-134a için:
* Listenin 1. sırasındaki tablo [1] nolu kaynaktan alınmıştır. Listenin 2.,3.,4. ve 5.

sırasında belirtilen tabloların tümü ise [10] nolu kaynakta belirtilen web sayfasından
seçilen sıcaklık ve basınç aralıklarında her akışkan türü için ayrı ayrı hesaplanarak elde
edilmiştir.
- 205 -
Tablo E-1. Kullanımı yaygın ideal gazların 300 K sıcaklıkta geçerli özel gaz sabiti ve
özgül ısı değerleri
Gaz Kimyasal Mol. ağırlığı R cp cv k

formül (kg/kmol) (kJ/kgK) (kJ/kgK) (kJ/kgK)
Hava - 28.97 0.287 1.000 0.713 1.403
Argon Ar 39.948 0.208 0.520 0.312 1.667
Bütan C4H10 58.124 0.143 1.716 1.573 1.091
Karbondioksit CO2 44.010 0.188 0.846 0.657 1.289
Karbonmonoksit CO 28.010 0.296 1.040 0.744 1.400
Etan C2H6 30.070 0.276 1.766 1.489 1.186
Etilen C2H4 28.054 0.296 1.548 1.251 1.237
Helyum He 4.003 2.077 5.192 3.115 1.667
Hidrojen H2 2.016 4.124 14.311 10.187 1.405
Metan CH4 16.043 0.518 2.253 1.735 1.299
Neon Ne 20.183 0.411 1.029 0.617 1.667
Nitrojen N2 28.013 0.296 1.039 0.743 1.400
Oktan C8H18 114.23 0.072 1.711 1.638 1.044
Oksijen O2 31.999 0.259 0.918 0.658 1.395
Propan C3H8 44.097 0.188 1.679 1.490 1.126
Su buharı H2O 18.015 0.461 1.865 1.403 1.329
- 206 -
Tablo E-2a. Su için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre sıralı)
Sıcaklık Doyma Özgül Hacim İç Enerji Özgül Entalpi Özgül Entropi
Basıncı Doymuş Sıvı Doymuş Doymuş Sıvı Doymuş Doymuş Sıvı Doymuş Doymuş Sıvı Doymuş
Buhar Buhar Buhar Buhar
T P vf x 103 vg x 103 uf ug hf hg sf sg
°C MPa m3/kg m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK kJ/kgK
0,01 0,00061 1,00020 205990 0,00000 2374,90 0,00000 2500,90 0,00000 9,15550
2 0,00071 1,00010 179760 83,9110 2377,70 83,9180 2504,60 0,03061 9,10270
4 0,00081 1,00010 157120 16,8120 2380,40 16,8130 2508,20 0,06110 9,05050
6 0,00094 1,00010 137630 25,2230 2383,20 25,2240 2511,90 0,09134 8,99930
8 0,00107 1,00020 120830 33,6260 2385,90 33,6270 2515,60 0,12133 8,94910
10 0,00123 1,00030 106300 42,0200 2388,60 42,0210 2519,20 0,15109 8,89980
12 0,00140 1,00050 93719,0 50,4080 2391,40 50,4090 2522,90 0,18061 8,85130
14 0,00160 1,00080 82793,0 58,7900 2394,10 58,7920 2526,50 0,20990 8,80370
16 0,00182 1,00110 73286,0 67,1680 2396,90 67,1700 2530,20 0,23897 8,75700
18 0,00206 1,00140 64998,0 75,5420 2399,60 75,5440 2533,80 0,26783 8,71110
20 0,00234 1,00180 57757,0 83,9120 2402,30 83,9140 2537,40 0,29648 8,66600

22 0,00265 1,00230 51418,0 92,2790 2405,00 92,2820 2541,10 0,32493 8,62170
24 0,00299 1,00280 45858,0 100,640 2407,80 100,650 2544,70 0,35318 8,57810
26 0,00336 1,00330 40973,0 109,010 2410,50 109,010 2548,30 0,38123 8,53530
28 0,00378 1,00380 36672,0 117,370 2413,20 117,370 2551,90 0,40908 8,49330
30 0,00425 1,00440 32878,0 125,730 2415,90 125,730 2555,50 0,43675 8,45200
32 0,00476 1,00500 29526,0 134,090 2418,60 134,090 2559,20 0,46424 8,41130
34 0,00533 1,00570 26560,0 142,450 2421,30 142,450 2562,80 0,49155 8,37140
36 0,00595 1,00640 23929,0 150,810 2424,00 150,810 2566,30 0,51867 8,33210
38 0,00663 1,00710 21593,0 159,170 2426,70 159,170 2569,90 0,54562 8,29350
40 0,00738 1,00790 19515,0 167,530 2429,40 167,530 2573,50 0,57240 8,25550

42 0,00821 1,00870 17664,0 175,880 2432,10 175,890 2577,10 0,59901 8,21820
44 0,00911 1,00950 16011,0 184,240 2434,70 184,250 2580,60 0,62545 8,18150
46 0,01010 1,01040 14534,0 192,610 2437,40 192,620 2584,20 0,65173 8,14530
48 0,01118 1,01120 13212,0 200,970 2440,10 200,980 2587,80 0,67785 8,10980
50 0,01235 1,01210 12027,0 209,330 2442,70 209,340 2591,30 0,70381 8,07480
52 0,01363 1,01310 10963,0 217,690 2445,40 217,710 2594,80 0,72961 8,04040
54 0,01502 1,01410 10006,0 226,060 2448,00 226,070 2598,30 0,75526 8,00660
56 0,01653 1,01510 9144,8 234,420 2450,70 234,440 2601,80 0,78075 7,97320
58 0,01817 1,01610 8368,3 242,790 2453,30 242,810 2605,30 0,80610 7,94040
60 0,01995 1,01710 7667,2 251,160 2455,90 251,180 2608,80 0,83129 7,90810

62 0,02187 1,01820 7033,5 259,530 2458,50 259,550 2612,30 0,85634 7,87640
64 0,02394 1,01930 6459,8 267,900 2461,10 267,930 2615,80 0,88125 7,84510
66 0,02618 1,02040 5939,9 276,280 2463,70 276,300 2619,20 0,90602 7,81420
68 0,02860 1,02160 5468,2 284,650 2466,30 284,680 2622,70 0,93064 7,78390
70 0,03120 1,02280 5039,5 293,030 2468,90 293,070 2626,10 0,95513 7,75400
72 0,03400 1,02400 4649,6 301,410 2471,40 301,450 2629,50 0,97949 7,72460
74 0,03701 1,02520 4294,5 309,800 2474,00 309,840 2632,90 1,00370 7,69550
76 0,04024 1,02650 3970,8 318,180 2476,50 318,220 2636,30 1,02780 7,66700
78 0,04370 1,02770 3675,2 326,570 2479,00 326,620 2639,70 1,05170 7,63880
80 0,04741 1,02910 3405,2 334,960 2481,60 335,010 2643,00 1,07560 7,61110

82 0,05139 1,03040 3158,1 343,360 2484,10 343,410 2646,40 1,09930 7,58370
84 0,05564 1,03170 2931,8 351,760 2486,60 351,810 2649,70 1,12290 7,55670
86 0,06017 1,03310 2724,4 360,160 2489,00 360,220 2653,00 1,14630 7,53020
88 0,06502 1,03450 2534,0 368,560 2491,50 368,630 2656,30 1,16960 7,50400
90 0,07018 1,03600 2359,1 376,970 2494,00 377,040 2659,50 1,19290 7,47810
92 0,07568 1,03740 2198,2 385,380 2496,40 385,460 2662,80 1,21600 7,45260
94 0,08154 1,03890 2050,2 393,790 2498,80 393,880 2666,00 1,23890 7,42750
96 0,08777 1,04040 1913,7 402,210 2501,20 402,300 2669,20 1,26180 7,40270
98 0,09439 1,04190 1787,9 410,630 2503,60 410,730 2672,40 1,28460 7,37830
- 207 -
Tablo E-2a (devam). Su için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre
sıralı)
100 0,10142 1,04350 1671,8 419,060 2506,00 419,170 2675,60 1,30720 7,35410
102 0,10887 1,04500 1564,4 427,490 2508,40 427,610 2678,70 1,32970 7,33030
104 0,11678 1,04660 1465,2 435,930 2510,70 436,050 2681,80 1,35220 7,30680
106 0,12515 1,04830 1373,3 444,370 2513,10 444,500 2684,90 1,37450 7,28360
108 0,13401 1,04990 1288,2 452,810 2515,40 452,950 2688,00 1,39670 7,26070
110 0,14338 1,05160 1209,3 461,260 2517,70 461,420 2691,10 1,41880 7,23810
112 0,15328 1,05330 1136,1 469,720 2520,00 469,880 2694,10 1,44080 7,21570
114 0,16374 1,05500 1068,0 478,180 2522,20 478,350 2697,10 1,46280 7,19370
116 0,17477 1,05680 1004,8 486,650 2524,40 486,830 2700,10 1,48460 7,17190
118 0,18641 1,05850 945,980 495,120 2526,70 495,320 2703,00 1,50630 7,15040
120 0,19867 1,06030 891,210 503,600 2528,90 503,810 2705,90 1,52790 7,12910
122 0,21159 1,06220 840,190 512,090 2531,00 512,310 2708,80 1,54940 7,10810
124 0,22518 1,06400 792,610 520,580 2533,20 520,820 2711,70 1,57090 7,08730
126 0,23947 1,06590 748,210 529,080 2535,30 529,330 2714,50 1,59220 7,06680
128 0,25450 1,06780 706,750 537,580 2537,40 537,850 2717,30 1,61350 7,04650
130 0,27028 1,06970 668,000 546,090 2539,50 546,380 2720,10 1,63460 7,02640
132 0,28685 1,07170 631,770 554,610 2541,60 554,920 2722,80 1,65570 7,00660
134 0,30423 1,07360 597,860 563,140 2543,60 563,470 2725,50 1,67670 6,98690
136 0,32245 1,07570 566,110 571,680 2545,70 572,020 2728,20 1,69760 6,96750
138 0,34154 1,07770 536,360 580,220 2547,60 580,590 2730,80 1,71850 6,94830
140 0,36154 1,07980 508,450 588,770 2549,60 589,160 2733,40 1,73920 6,92930
142 0,38247 1,08180 482,270 597,330 2551,60 597,740 2736,00 1,75990 6,91050
144 0,40437 1,08400 457,690 605,900 2553,50 606,340 2738,50 1,78050 6,89190
146 0,42726 1,08610 434,590 614,480 2555,40 614,940 2741,00 1,80100 6,87340
148 0,45118 1,08830 412,880 623,060 2557,20 623,560 2743,50 1,82140 6,85520
150 0,47616 1,09050 392,450 631,660 2559,10 632,180 2745,90 1,84180 6,83710
152 0,50225 1,09270 373,230 640,270 2560,90 640,810 2748,30 1,86210 6,81920
154 0,52946 1,09500 355,120 648,880 2562,60 649,460 2750,70 1,88230 6,80140
156 0,55784 1,09730 338,050 657,510 2564,40 658,120 2753,00 1,90250 6,78380
158 0,58742 1,09960 321,960 666,140 2566,10 666,790 2755,20 1,92250 6,76640
160 0,61823 1,10200 306,780 674,790 2567,80 675,470 2757,40 1,94260 6,74910
162 0,65033 1,10440 292,450 683,450 2569,40 684,170 2759,60 1,96250 6,73200
164 0,68373 1,10680 278,920 692,120 2571,10 692,880 2761,80 1,98240 6,71500
166 0,71848 1,10930 266,120 700,800 2572,60 701,600 2763,90 2,00220 6,69820
168 0,75462 1,11170 254,030 709,500 2574,20 710,330 2765,90 2,02200 6,68150
170 0,79219 1,11430 242,590 718,200 2575,70 719,080 2767,90 2,04170 6,66500
172 0,83122 1,11680 231,760 726,920 2577,20 727,850 2769,90 2,06130 6,64850
174 0,87176 1,11940 221,500 735,650 2578,70 736,630 2771,80 2,08090 6,63220
176 0,91384 1,12200 211,790 744,390 2580,10 745,420 2773,60 2,10040 6,61610
178 0,95751 1,12470 202,580 753,150 2581,50 754,230 2775,40 2,11980 6,60000
180 1,00280 1,12740 193,840 761,920 2582,80 763,050 2777,20 2,13920 6,58400
182 1,04980 1,13010 185,550 770,710 2584,10 771,900 2778,90 2,15860 6,56820
184 1,09850 1,13290 177,690 779,510 2585,40 780,750 2780,60 2,17790 6,55250
186 1,14890 1,13570 170,210 788,320 2586,70 789,630 2782,20 2,19710 6,53690
188 1,20110 1,13860 163,110 797,150 2587,90 798,520 2783,80 2,21630 6,52130
190 1,25520 1,14150 156,360 806,000 2589,00 807,430 2785,30 2,23550 6,50590
192 1,31120 1,14440 149,940 814,860 2590,10 816,360 2786,70 2,25460 6,49060
194 1,36910 1,14740 143,830 823,740 2591,20 825,310 2788,10 2,27360 6,47540
196 1,42900 1,15040 138,020 832,630 2592,30 834,280 2789,50 2,29260 6,46020
198 1,49090 1,15340 132,480 841,540 2593,20 843,260 2790,80 2,31160 6,44510
- 208 -
sıralı)
200 1,55490 1,15650 127,210 850,470 2594,20 852,270 2792,00 2,33050 6,43020
202 1,62100 1,15970 122,180 859,420 2595,10 861,300 2793,20 2,34940 6,41520
204 1,68930 1,16290 117,390 868,380 2596,00 870,350 2794,30 2,36830 6,40040
206 1,75980 1,16610 112,820 877,370 2596,80 879,420 2795,30 2,38710 6,38560
208 1,83260 1,16940 108,460 886,370 2597,60 888,510 2796,30 2,40580 6,37100
210 1,90770 1,17270 104,290 895,390 2598,30 897,630 2797,30 2,42450 6,35630
212 1,98510 1,17610 100,310 904,440 2599,00 906,770 2798,10 2,44320 6,34170
214 2,06500 1,17950 96,5160 913,500 2599,60 915,940 2798,90 2,46190 6,32720
216 2,14730 1,18300 92,8840 922,580 2600,20 925,120 2799,70 2,48050 6,31280
218 2,23220 1,18660 89,4130 931,690 2600,80 934,340 2800,30 2,49910 6,29840
220 2,31960 1,19020 86,0920 940,820 2601,20 943,580 2800,90 2,51770 6,28400
222 2,40960 1,19380 82,9160 949,970 2601,70 952,850 2801,50 2,53620 6,26970
224 2,50230 1,19750 79,8750 959,140 2602,10 962,140 2801,90 2,55470 6,25540
226 2,59780 1,20130 76,9640 968,340 2602,40 971,460 2802,30 2,57320 6,24120
228 2,69600 1,20510 74,1750 977,560 2602,70 980,810 2802,70 2,59170 6,22700
230 2,79710 1,20900 71,5030 986,810 2602,90 990,190 2802,90 2,61010 6,21280
232 2,90100 1,21300 68,9430 996,080 2603,10 999,600 2803,10 2,62850 6,19870
234 3,00800 1,21700 66,4880 1005,40 2603,20 1009,00 2803,20 2,64690 6,18450
236 3,11790 1,22110 64,1330 1014,70 2603,20 1018,50 2803,20 2,66530 6,17040
238 3,23080 1,22520 61,8730 1024,10 2603,20 1028,00 2803,10 2,68360 6,15640
240 3,34690 1,22950 59,7050 1033,40 2603,10 1037,60 2803,00 2,70200 6,14230
242 3,46620 1,23380 57,6230 1042,80 2603,00 1047,10 2802,70 2,72030 6,12820
244 3,58870 1,23810 55,6240 1052,30 2602,80 1056,70 2802,40 2,73860 6,11420
246 3,71450 1,24260 53,7030 1061,80 2602,50 1066,40 2802,00 2,75690 6,10020
248 3,84360 1,24710 51,8570 1071,30 2602,20 1076,10 2801,50 2,77520 6,08610
250 3,97620 1,25170 50,0830 1080,80 2601,80 1085,80 2800,90 2,79350 6,07210
252 4,11220 1,25640 48,3770 1090,40 2601,30 1095,50 2800,30 2,81180 6,05800
254 4,25180 1,26120 46,7360 1100,00 2600,80 1105,30 2799,50 2,83010 6,04390
256 4,39490 1,26610 45,1560 1109,60 2600,20 1115,20 2798,60 2,84840 6,02980
258 4,54170 1,27110 43,6370 1119,30 2599,50 1125,00 2797,70 2,86670 6,01570
260 4,69230 1,27610 42,1730 1129,00 2598,70 1135,00 2796,60 2,88490 6,00160
262 4,84660 1,28130 40,7640 1138,70 2597,90 1144,90 2795,40 2,90320 5,98740
264 5,00470 1,28650 39,4060 1148,50 2596,90 1154,90 2794,20 2,92150 5,97320
266 5,16680 1,29190 38,0980 1158,30 2595,90 1165,00 2792,80 2,93980 5,95900
268 5,33290 1,29740 36,8370 1168,20 2594,80 1175,10 2791,30 2,95820 5,94470
270 5,50300 1,30300 35,6210 1178,10 2593,70 1185,30 2789,70 2,97650 5,93040
272 5,67720 1,30870 34,4480 1188,10 2592,40 1195,50 2788,00 2,99480 5,91600
274 5,85560 1,31450 33,3170 1198,10 2591,00 1205,70 2786,10 3,01320 5,90160
276 6,03830 1,32050 32,2250 1208,10 2589,60 1216,10 2784,20 3,03160 5,88710
278 6,22520 1,32660 31,1710 1218,20 2588,00 1226,40 2782,10 3,05000 5,87250
280 6,41660 1,33280 30,1530 1228,30 2586,40 1236,90 2779,90 3,06850 5,85790
282 6,61240 1,33920 29,1690 1238,50 2584,60 1247,40 2777,50 3,08690 5,84320
284 6,81280 1,34580 28,2190 1248,80 2582,80 1257,90 2775,00 3,10540 5,82840
286 7,01770 1,35240 27,3010 1259,10 2580,80 1268,60 2772,40 3,12400 5,81350
288 7,22740 1,35930 26,4130 1269,40 2578,70 1279,30 2769,60 3,14260 5,79850
290 7,44180 1,36630 25,5550 1279,90 2576,50 1290,00 2766,70 3,16120 5,78340
292 7,66100 1,37350 24,7240 1290,30 2574,20 1300,90 2763,60 3,17990 5,76810
294 7,88520 1,38090 23,9210 1300,90 2571,80 1311,80 2760,40 3,19860 5,75280
296 8,11430 1,38840 23,1430 1311,50 2569,20 1322,80 2757,00 3,21740 5,73730
298 8,34850 1,39620 22,3900 1322,20 2566,50 1333,80 2753,40 3,23620 5,72170
- 209 -
sıralı)
300 8,58790 1,40420 21,6600 1332,90 2563,60 1345,00 2749,60 3,25520 5,70590
302 8,83250 1,41250 20,9530 1343,80 2560,60 1356,30 2745,70 3,27420 5,68990
304 9,08240 1,42090 20,2680 1354,70 2557,50 1367,60 2741,60 3,29320 5,67380
306 9,33780 1,42960 19,6040 1365,70 2554,20 1379,00 2737,20 3,31240 5,65750
308 9,59860 1,43860 18,9600 1376,80 2550,70 1390,60 2732,70 3,33160 5,64110
310 9,86510 1,44790 18,3350 1387,90 2547,10 1402,20 2727,90 3,35100 5,62440
312 10,1370 1,45740 17,7280 1399,20 2543,30 1414,00 2723,00 3,37040 5,60740
314 10,4150 1,46730 17,1390 1410,60 2539,20 1425,80 2717,80 3,39000 5,59030
316 10,6990 1,47750 16,5670 1422,00 2535,00 1437,80 2712,30 3,40970 5,57290
318 10,9890 1,48810 16,0110 1433,60 2530,60 1450,00 2706,60 3,42950 5,55520
320 11,2840 1,49900 15,4710 1445,30 2526,00 1462,20 2700,60 3,44940 5,53720
322 11,5860 1,51040 14,9450 1457,10 2521,20 1474,60 2694,30 3,46950 5,51890
324 11,8950 1,52220 14,4340 1469,10 2516,10 1487,20 2687,70 3,48980 5,50030
326 12,2090 1,53450 13,9360 1481,20 2510,70 1499,90 2680,80 3,51030 5,48130
328 12,5300 1,54730 13,4510 1493,40 2505,10 1512,80 2673,60 3,53090 5,46190
330 12,8580 1,56060 12,9790 1505,80 2499,20 1525,90 2666,00 3,55180 5,44220
332 13,1930 1,57460 12,5180 1518,40 2492,90 1539,10 2658,10 3,57290 5,42190
334 13,5340 1,58920 12,0680 1531,10 2486,40 1552,60 2649,70 3,59430 5,40120
336 13,8820 1,60450 11,6290 1544,10 2479,50 1566,30 2640,90 3,61590 5,37990
338 14,2380 1,62060 11,2000 1557,20 2472,20 1580,30 2631,60 3,63780 5,35810
340 14,6010 1,63760 10,7810 1570,60 2464,40 1594,50 2621,80 3,66010 5,33560
342 14,9710 1,65550 10,3700 1584,30 2456,30 1609,10 2611,50 3,68280 5,31240
344 15,3490 1,67460 9,96740 1598,20 2447,60 1623,90 2600,60 3,70590 5,28850
346 15,7340 1,69490 9,57240 1612,50 2438,40 1639,10 2589,00 3,72950 5,26360
348 16,1280 1,71660 9,18440 1627,10 2428,60 1654,80 2576,70 3,75360 5,23790
350 16,5290 1,74000 8,80240 1642,10 2418,10 1670,90 2563,60 3,77840 5,21100
352 16,9390 1,76540 8,42570 1657,60 2406,90 1687,50 2549,60 3,80390 5,18290
354 17,3580 1,79300 8,05330 1673,70 2394,80 1704,80 2534,60 3,83030 5,15340
356 17,7850 1,82350 7,68410 1690,40 2381,70 1722,80 2518,40 3,85770 5,12220
358 18,2210 1,85730 7,31680 1707,90 2367,50 1741,70 2500,80 3,88640 5,08910
360 18,6660 1,89540 6,94930 1726,30 2351,80 1761,70 2481,50 3,91670 5,05360
362 19,1210 1,93880 6,57950 1745,80 2334,40 1782,90 2460,20 3,94880 5,01510
364 19,5850 1,98890 6,20350 1766,70 2314,70 1805,70 2436,20 3,98310 4,97270
366 20,0600 2,04800 5,81570 1789,40 2292,00 1830,50 2408,70 4,02050 4,92510
368 20,5460 2,12010 5,40610 1814,50 2264,80 1858,10 2375,90 4,06210 4,86970
370 21,0440 2,21520 4,95440 1844,10 2230,30 1890,70 2334,50 4,11120 4,80120
372 21,5540 2,36820 4,40840 1884,20 2180,50 1935,30 2275,50 4,17850 4,70590
- 210 -
Tablo E-2b. Su için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma basınçlarına göre sıralı)
Doyma Sıcaklık Özgül Hacim İç Enerji Özgül Entalpi Özgül Entropi
P T vf x 103 vg x 103 uf ug hf hg sf sg
MPa °C m3/kg m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK kJ/kgK
0,00061 0,01000 1,00020 205990 0,00000 2374,90 0,00000 2500,90 0,00000 9,15550
0,00100 69,6960 1,00010 129180 29,2980 2384,50 29,2990 2513,70 0,10591 8,97490
0,00125 10,2630 1,00040 104550 43,1230 2389,00 43,1240 2519,70 0,15498 8,89330
0,00150 13,0190 1,00070 87959,0 54,6810 2392,80 54,6830 2524,70 0,19556 8,82700
0,00175 15,3980 1,00100 76012,0 64,6460 2396,00 64,6480 2529,10 0,23024 8,77100
0,00200 17,4950 1,00140 66987,0 73,4260 2398,90 73,4280 2532,90 0,26056 8,72260
0,00225 19,3730 1,00170 59923,0 81,2880 2401,50 81,2910 2536,30 0,28752 8,68000
0,00250 21,0770 1,00210 54240,0 88,4170 2403,80 88,4200 2539,40 0,31182 8,64200
0,00275 22,6380 1,00240 49566,0 94,9460 2405,90 94,9490 2542,20 0,33396 8,60770
0,00300 24,0790 1,00280 45653,0 100,970 2407,90 100,980 2544,80 0,35429 8,57640
0,00325 25,4190 1,00310 42328,0 106,580 2409,70 106,580 2547,30 0,37310 8,54770
0,00350 26,6720 1,00350 39466,0 111,820 2411,40 111,820 2549,50 0,39061 8,52110
0,00375 27,8490 1,00380 36977,0 116,740 2413,00 116,740 2551,70 0,40699 8,49640
0,00400 28,9600 1,00410 34791,0 121,380 2414,50 121,390 2553,70 0,42239 8,47340
0,00425 30,0120 1,00440 32856,0 125,780 2415,90 125,790 2555,60 0,43693 8,45170
0,00450 31,0120 1,00470 31131,0 129,960 2417,30 129,960 2557,40 0,45069 8,43130
0,00475 31,9640 1,00500 29583,0 133,940 2418,60 133,950 2559,10 0,46375 8,41210
0,00500 32,8740 1,00530 28185,0 137,740 2419,80 137,750 2560,70 0,47620 8,39380
0,00525 33,7450 1,00560 26918,0 141,380 2421,00 141,390 2562,30 0,48808 8,37640
0,00550 34,5810 1,00590 25762,0 144,880 2422,10 144,880 2563,80 0,49945 8,35990
0,00575 35,3850 1,00620 24705,0 148,240 2423,20 148,240 2565,20 0,51035 8,34410
0,00600 36,1590 1,00650 23733,0 151,470 2424,20 151,480 2566,60 0,52082 8,32900
0,00625 36,9050 1,00670 22838,0 154,590 2425,20 154,600 2568,00 0,53089 8,31460
0,00650 37,6270 1,00700 22009,0 157,610 2426,20 157,610 2569,30 0,54060 8,30070
0,00675 38,3240 1,00720 21240,0 160,520 2427,10 160,530 2570,50 0,54997 8,28730
0,00700 39,0000 1,00750 20524,0 163,340 2428,00 163,350 2571,70 0,55903 8,27450
0,00725 39,6550 1,00780 19857,0 166,080 2428,90 166,090 2572,90 0,56779 8,26210
0,00750 40,2900 1,00800 19233,0 168,740 2429,80 168,750 2574,00 0,57627 8,25010
0,00775 40,9080 1,00820 18648,0 171,320 2430,60 171,330 2575,10 0,58450 8,23850
0,00800 41,5090 1,00850 18099,0 173,830 2431,40 173,840 2576,20 0,59249 8,22730
0,00825 42,0940 1,00870 17582,0 176,280 2432,20 176,280 2577,20 0,60025 8,21650
0,00850 42,6630 1,00890 17095,0 178,660 2433,00 178,670 2578,30 0,60780 8,20600
0,00875 43,2190 1,00920 16635,0 180,980 2433,70 180,990 2579,30 0,61514 8,19580
0,00900 43,7610 1,00940 16199,0 183,240 2434,40 183,250 2580,20 0,62230 8,18580
0,00925 44,2900 1,00960 15787,0 185,460 2435,10 185,470 2581,20 0,62927 8,17620
0,00950 44,8070 1,00980 15396,0 187,620 2435,80 187,630 2582,10 0,63607 8,16680
0,00975 45,3120 1,01010 15024,0 189,730 2436,50 189,740 2583,00 0,64271 8,15770
0,01000 45,8060 1,01030 14670,0 191,800 2437,20 191,810 2583,90 0,64920 8,14880
0,01250 50,2400 1,01230 11893,0 210,330 2443,10 210,350 2591,70 0,70692 8,07070
0,01500 53,9690 1,01400 10020,0 225,930 2448,00 225,940 2598,30 0,75486 8,00710
0,01750 57,2000 1,01570 8669,40 239,440 2452,20 239,460 2603,90 0,79597 7,95350
0,02000 60,0580 1,01720 7648,00 251,400 2456,00 251,420 2608,90 0,83202 7,90720
0,02250 62,6260 1,01850 6847,70 262,150 2459,30 262,180 2613,40 0,86416 7,86650
0,02500 64,9630 1,01980 6203,20 271,930 2462,40 271,960 2617,40 0,89319 7,83020
0,02750 67,1090 1,02110 5672,80 280,920 2465,10 280,950 2621,10 0,91969 7,79740
0,03000 69,0950 1,02220 5228,40 289,240 2467,70 289,270 2624,50 0,94407 7,76750
0,03250 70,9460 1,02330 4850,50 297,000 2470,10 297,030 2627,70 0,96667 7,74000
0,03500 72,6810 1,02440 4525,10 304,270 2472,30 304,300 2630,70 0,98774 7,71460
0,03750 74,3130 1,02540 4241,80 311,110 2474,40 311,150 2633,40 1,00750 7,69100
0,04000 75,8570 1,02640 3993,00 317,580 2476,30 317,620 2636,10 1,02610 7,66900
- 211 -
Tablo E-2b (Devam). Su için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma basınçlarına göre
sıralı)
0,04250 77,3210 1,02730 3772,60 323,720 2478,20 323,770 2638,50 1,04360 7,64830
0,04500 78,7150 1,02820 3575,90 329,570 2479,90 329,620 2640,90 1,06030 7,62880
0,04750 80,0450 1,02910 3399,40 335,150 2481,60 335,200 2643,10 1,07610 7,61040
0,05000 81,3170 1,02990 3240,00 340,490 2483,20 340,540 2645,20 1,09120 7,59300
0,05250 82,5370 1,03070 3095,40 345,610 2484,70 345,670 2647,20 1,10560 7,57640
0,05500 83,7090 1,03150 2963,50 350,530 2486,20 350,590 2649,20 1,11940 7,56060
0,05750 84,8380 1,03230 2842,70 355,270 2487,60 355,330 2651,10 1,13270 7,54560
0,06000 85,9260 1,03310 2731,70 359,840 2489,00 359,910 2652,90 1,14540 7,53110
0,06250 86,9770 1,03380 2629,30 364,260 2490,30 364,320 2654,60 1,15770 7,51730
0,06500 87,9930 1,03450 2534,60 368,530 2491,50 368,600 2656,30 1,16960 7,50400
0,06750 88,9770 1,03520 2446,60 372,670 2492,70 372,740 2657,90 1,18100 7,49130
0,07000 89,9320 1,03590 2364,80 376,680 2493,90 376,750 2659,40 1,19210 7,47900
0,07250 90,8580 1,03660 2288,40 380,570 2495,00 380,650 2660,90 1,20280 7,46710
0,07500 91,7580 1,03720 2217,00 384,360 2496,10 384,440 2662,40 1,21320 7,45570
0,07750 92,6330 1,03790 2150,00 388,040 2497,20 388,120 2663,80 1,22330 7,44460
0,08000 93,4860 1,03850 2087,10 391,630 2498,20 391,710 2665,20 1,23300 7,43390
0,08250 94,3160 1,03910 2027,90 395,120 2499,20 395,210 2666,50 1,24260 7,42360
0,08500 95,1250 1,03970 1972,00 398,530 2500,20 398,620 2667,80 1,25180 7,41350
0,08750 95,9160 1,04030 1919,30 401,860 2501,10 401,950 2669,10 1,26080 7,40380
0,09000 96,6870 1,04090 1869,40 405,100 2502,10 405,200 2670,30 1,26960 7,39430
0,09250 97,4410 1,04150 1822,10 408,280 2503,00 408,380 2671,50 1,27820 7,38510
0,09500 98,1780 1,04200 1777,20 411,380 2503,90 411,480 2672,70 1,28660 7,37610
0,09750 98,9000 1,04260 1734,50 414,420 2504,70 414,530 2673,80 1,29480 7,36740
0,10000 99,6060 1,04320 1693,90 417,400 2505,60 417,500 2674,90 1,30280 7,35880
0,12500 105,970 1,04820 1374,90 444,220 2513,00 444,350 2684,90 1,37410 7,28400
0,15000 111,350 1,05270 1159,30 466,970 2519,20 467,130 2693,10 1,43370 7,22300
0,17500 116,040 1,05680 1003,60 486,820 2524,50 487,000 2700,10 1,48500 7,17150
0,20000 120,210 1,06050 885,680 504,490 2529,10 504,700 2706,20 1,53020 7,12690
0,22500 123,970 1,06400 793,200 520,470 2533,20 520,710 2711,60 1,57060 7,08760
0,25000 127,410 1,06720 718,660 535,080 2536,80 535,340 2716,50 1,60720 7,05240
0,27500 130,580 1,07030 657,250 548,560 2540,10 548,860 2720,90 1,64080 7,02070
0,30000 133,520 1,07320 605,760 561,100 2543,20 561,430 2724,90 1,67170 6,99160
0,32500 136,270 1,07590 561,940 572,840 2545,90 573,190 2728,60 1,70050 6,96490
0,35000 138,860 1,07860 524,180 583,880 2548,50 584,260 2732,00 1,72740 6,94010
0,37500 141,300 1,08110 491,290 594,320 2550,90 594,730 2735,10 1,75260 6,91710
0,40000 143,610 1,08360 462,380 604,220 2553,10 604,650 2738,10 1,77650 6,89550
0,42500 145,810 1,08590 436,760 613,650 2555,20 614,110 2740,80 1,79900 6,87520
0,45000 147,900 1,08820 413,900 622,650 2557,10 623,140 2743,40 1,82050 6,85600
0,47500 149,910 1,09040 393,360 631,270 2559,00 631,790 2745,80 1,84090 6,83790
0,50000 151,830 1,09250 374,810 639,540 2560,70 640,090 2748,10 1,86040 6,82070
0,52500 153,680 1,09460 357,960 647,490 2562,30 648,070 2750,30 1,87910 6,80430
0,55000 155,460 1,09670 342,600 655,160 2563,90 655,760 2752,30 1,89700 6,78860
0,57500 157,170 1,09870 328,520 662,560 2565,40 663,190 2754,30 1,91420 6,77360
0,60000 158,830 1,10060 315,580 669,720 2566,80 670,380 2756,10 1,93080 6,75920
0,62500 160,430 1,10250 303,640 676,650 2568,10 677,330 2757,90 1,94680 6,74550
0,65000 161,980 1,10440 292,590 683,360 2569,40 684,080 2759,60 1,96230 6,73220
0,67500 163,480 1,10620 282,330 689,890 2570,60 690,630 2761,20 1,97730 6,71940
0,70000 164,950 1,10800 272,770 696,230 2571,80 697,000 2762,80 1,99180 6,70710
0,72500 166,370 1,10970 263,860 702,390 2572,90 703,200 2764,20 2,00580 6,69510
0,75000 167,750 1,11140 255,510 708,400 2574,00 709,240 2765,60 2,01950 6,68360
- 212 -
sıralı)
0,77500 169,090 1,11310 247,690 714,260 2575,00 715,120 2767,00 2,03270 6,67240
0,80000 170,410 1,11480 240,340 719,970 2576,00 720,860 2768,30 2,04570 6,66160
0,82500 171,690 1,11640 233,420 725,550 2577,00 726,470 2769,60 2,05820 6,65110
0,85000 172,940 1,11800 226,890 731,000 2577,90 731,950 2770,80 2,07050 6,64090
0,87500 174,160 1,11960 220,720 736,340 2578,80 737,320 2771,90 2,08240 6,63100
0,90000 175,350 1,12120 214,890 741,550 2579,60 742,560 2773,00 2,09400 6,62130
0,92500 176,520 1,12270 209,350 746,660 2580,50 747,700 2774,10 2,10540 6,61190
0,95000 177,660 1,12420 204,100 751,670 2581,20 752,740 2775,10 2,11650 6,60270
0,97500 178,780 1,12570 199,110 756,570 2582,00 757,670 2776,10 2,12740 6,59380
1,00000 179,880 1,12720 194,360 761,390 2582,70 762,520 2777,10 2,13810 6,58500
1,25000 189,810 1,1412 156,990 805,160 2588,90 806,580 2785,10 2,23370 6,50740
1,50000 198,290 1,1539 131,710 842,830 2593,40 844,560 2791,00 2,31430 6,44300
1,75000 205,730 1,1657 113,430 876,130 2596,70 878,170 2795,20 2,38450 6,38770
2,00000 212,380 1,1767 99,5850 906,140 2599,10 908,500 2798,30 2,44680 6,33900
2,25000 218,410 1,1873 88,7150 933,570 2600,90 936,240 2800,50 2,50290 6,29540
2,50000 223,950 1,1974 79,9490 958,910 2602,10 961,910 2801,90 2,55430 6,25580
2,75000 229,080 1,2072 72,7250 982,530 2602,80 985,850 2802,80 2,60160 6,21940
3,00000 233,850 1,2167 66,6640 1004,70 2603,20 1008,30 2803,20 2,64550 6,18560
3,25000 238,330 1,2259 61,5050 1025,60 2603,20 1029,60 2803,10 2,68670 6,15400
3,50000 242,560 1,235 57,0580 1045,50 2602,90 1049,80 2802,60 2,72540 6,12430
3,75000 246,560 1,2438 53,1830 1064,40 2602,40 1069,10 2801,90 2,76200 6,09630
4,00000 250,350 1,2526 49,7760 1082,50 2601,70 1087,50 2800,80 2,79680 6,06960
4,25000 253,980 1,2612 46,7560 1099,80 2600,80 1105,20 2799,50 2,82990 6,04410
4,50000 257,440 1,2696 44,0590 1116,50 2599,70 1122,20 2797,90 2,86150 6,01970
4,75000 260,750 1,2781 41,6360 1132,60 2598,40 1138,70 2796,20 2,89180 5,99630
5,00000 263,940 1,2864 39,4460 1148,20 2597,00 1154,60 2794,20 2,92100 5,97370
5,25000 267,010 1,2947 37,4570 1163,30 2595,40 1170,10 2792,00 2,94910 5,95180
5,50000 269,970 1,3029 35,6420 1177,90 2593,70 1185,10 2789,70 2,97620 5,93070
5,75000 272,820 1,3111 33,9780 1192,20 2591,90 1199,70 2787,20 3,00240 5,91010
6,00000 275,580 1,3193 32,4480 1206,00 2589,90 1213,90 2784,60 3,02780 5,89010
6,25000 278,260 1,3274 31,0350 1219,50 2587,80 1227,80 2781,80 3,05240 5,87060
6,50000 280,860 1,3356 29,7270 1232,70 2585,70 1241,40 2778,90 3,07640 5,85160
6,75000 283,380 1,3437 28,5110 1245,60 2583,40 1254,70 2775,80 3,09970 5,83300
7,00000 285,830 1,3519 27,3780 1258,20 2581,00 1267,70 2772,60 3,12240 5,81480
7,25000 288,210 1,36 26,3200 1270,60 2578,50 1280,40 2769,30 3,14460 5,79690
7,50000 290,540 1,3682 25,3300 1282,70 2575,90 1292,90 2765,90 3,16620 5,77930
7,75000 292,800 1,3764 24,4000 1294,60 2573,20 1305,20 2762,30 3,18740 5,76200
8,00000 295,010 1,3847 23,5260 1306,20 2570,50 1317,30 2758,70 3,2081 5,74500
8,25000 297,160 1,393 22,7020 1317,70 2567,60 1329,20 2754,90 3,2284 5,72820
8,50000 299,270 1,4013 21,9230 1329,00 2564,70 1340,90 2751,00 3,2483 5,71170
8,75000 301,330 1,4097 21,1880 1340,10 2561,60 1352,50 2747,00 3,2678 5,69530
9,00000 303,340 1,4181 20,4900 1351,10 2558,50 1363,90 2742,90 3,287 5,67910
9,25000 305,320 1,4266 19,8280 1361,90 2555,30 1375,10 2738,70 3,3058 5,66310
9,50000 307,250 1,4352 19,1990 1372,60 2552,00 1386,20 2734,40 3,3244 5,64730
9,75000 309,140 1,4439 18,6010 1383,10 2548,70 1397,20 2730,00 3,3427 5,63160
10,0000 311,000 1,4526 18,0300 1393,50 2545,20 1408,10 2725,50 3,3606 5,61600
10,2500 312,820 1,4614 17,4850 1403,80 2541,60 1418,80 2720,90 3,3784 5,60050
10,5000 314,600 1,4703 16,9650 1414,00 2538,00 1429,40 2716,10 3,3959 5,58510
10,7500 316,360 1,4794 16,4670 1424,10 2534,30 1440,00 2711,30 3,4132 5,56970
11,0000 318,080 1,4885 15,9900 1434,10 2530,50 1450,40 2706,30 3,4303 5,55450
- 213 -
sıralı)
11,2500 319,770 1,4978 15,5320 1444,00 2526,60 1460,80 2701,30 3,4471 5,53930
11,5000 321,430 1,5071 15,0930 1453,80 2522,60 1471,10 2696,10 3,4638 5,52410
11,7500 323,070 1,5166 14,6700 1463,50 2518,50 1481,30 2690,80 3,4803 5,50900
12,0000 324,680 1,5263 14,2640 1473,10 2514,30 1491,50 2685,40 3,4967 5,49390
12,2500 326,260 1,5361 13,8730 1482,70 2510,00 1501,50 2679,90 3,5129 5,47880
12,5000 327,810 1,5461 13,4960 1492,30 2505,60 1511,60 2674,30 3,529 5,46380
12,7500 329,350 1,5562 13,1320 1501,70 2501,10 1521,60 2668,60 3,5449 5,44870
13,0000 330,850 1,5665 12,7800 1511,10 2496,50 1531,50 2662,70 3,5608 5,43360
13,2500 332,340 1,577 12,4410 1520,50 2491,80 1541,40 2656,70 3,5765 5,41840
13,5000 333,800 1,5877 12,1120 1529,90 2487,00 1551,30 2650,50 3,5921 5,40320
13,7500 335,250 1,5986 11,7940 1539,20 2482,10 1561,10 2644,30 3,6077 5,38800
14,0000 336,670 1,6097 11,4850 1548,40 2477,10 1571,00 2637,90 3,6232 5,37270
14,2500 338,070 1,6211 11,1860 1557,70 2471,90 1580,80 2631,30 3,6386 5,35730
14,5000 339,450 1,6328 10,8950 1566,90 2466,60 1590,60 2624,60 3,6539 5,34180
14,7500 340,810 1,6447 10,6130 1576,10 2461,20 1600,40 2617,70 3,6693 5,32630
15,0000 342,160 1,657 10,3380 1585,30 2455,60 1610,20 2610,70 3,6846 5,31060
15,2500 343,480 1,6695 10,0710 1594,60 2449,90 1620,00 2603,50 3,6998 5,29470
15,5000 344,790 1,6824 9,81060 1603,80 2444,10 1629,90 2596,10 3,7151 5,27880
15,7500 346,080 1,6957 9,55670 1613,10 2438,00 1639,80 2588,60 3,7304 5,26260
16,0000 347,350 1,7094 9,30880 1622,30 2431,80 1649,70 2580,80 3,7457 5,24630
16,2500 348,610 1,7236 9,06670 1631,70 2425,50 1659,70 2572,80 3,7611 5,22980
16,5000 349,850 1,7383 8,82990 1641,00 2418,90 1669,70 2564,60 3,7765 5,21300
16,7500 351,080 1,7535 8,59810 1650,40 2412,20 1679,80 2556,20 3,7921 5,19600
17,0000 352,290 1,7693 8,37090 1659,90 2405,20 1690,00 2547,50 3,8077 5,17870
17,2500 353,490 1,7857 8,14810 1669,50 2398,00 1700,30 2538,50 3,8235 5,16110
17,5000 354,670 1,8029 7,92920 1679,20 2390,50 1710,80 2529,30 3,8394 5,14310
17,7500 355,840 1,8209 7,71380 1689,00 2382,80 1721,30 2519,70 3,8555 5,12480
18,0000 356,990 1,8398 7,50170 1699,00 2374,80 1732,10 2509,80 3,8718 5,10610
18,2500 358,130 1,8597 7,29240 1709,10 2366,50 1743,00 2499,50 3,8884 5,08680
18,5000 359,260 1,8807 7,08560 1719,30 2357,80 1754,10 2488,80 3,9053 5,06700
18,7500 360,370 1,903 6,88070 1729,80 2348,70 1765,50 2477,70 3,9225 5,04660
19,0000 361,470 1,9268 6,67730 1740,50 2339,10 1777,20 2466,00 3,9401 5,02560
19,2500 362,560 1,9521 6,47480 1751,50 2329,10 1789,10 2453,70 3,9581 5,00360
19,5000 363,640 1,9792 6,27250 1762,80 2318,50 1801,40 2440,80 3,9767 4,98080
19,7500 364,700 2,0084 6,06970 1774,40 2307,20 1814,10 2427,00 3,9958 4,95680
20,0000 365,750 2,04 5,86520 1786,40 2295,00 1827,20 2412,30 4,0156 4,93140
20,2500 366,790 2,0745 5,65780 1798,90 2281,90 1840,90 2396,50 4,0362 4,90440
20,5000 367,810 2,1126 5,44570 1812,00 2267,60 1855,30 2379,20 4,0579 4,87530
20,7500 368,830 2,1556 5,22640 1826,00 2251,70 1870,70 2360,20 4,0811 4,84350
21,0000 369,830 2,2055 4,99610 1841,20 2233,70 1887,60 2338,60 4,1064 4,80790
21,2500 370,820 2,2665 4,74870 1858,50 2212,60 1906,60 2313,50 4,1352 4,76710
21,5000 371,790 2,3468 4,47340 1879,10 2186,90 1929,50 2283,10 4,1698 4,71810
21,7500 372,750 2,4661 4,14520 1906,20 2152,80 1959,80 2243,00 4,2158 4,65420
22,0000 373,710 2,7044 3,64750 1951,80 2092,80 2011,30 2173,10 4,2945 4,54460
- 214 -
Tablo E-2c. Su için kızgın buhar özellikleri
T v u h s v u h s v u h s
°C m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK m3/kg kJ/kg kJ/kg kJ/kgK
P=0.01MPa(45.8060C) P=0.05MPa(45.8060C) P=0.1MPa(99.6060C)

Doyma 14,670 2437,2 2583,9 8,1488 3,2400 2483,2 2645,2 7,5930 1,6939 2505,6 2674,9 7,3588
50,000 14,867 2443,3 2592,0 8,1741
100,00 17,197 2515,5 2687,5 8,4489 3,4188 2511,5 2682,4 7,6954 1,6959 2506,2 2675,8 7,3611
150,00 19,514 2587,9 2783,1 8,6893 3,8898 2585,7 2780,2 7,9413 1,9367 2583,0 2776,6 7,6148
200,00 21,826 2661,4 2879,6 8,9049 4,3563 2660,0 2877,8 8,1592 2,1725 2658,2 2875,5 7,8356
250,00 24,137 2736,1 2977,5 9,1015 4,8207 2735,1 2976,2 8,3569 2,4062 2733,9 2974,5 8,0346
300,00 26,446 2812,3 3076,8 9,2827 5,2841 2811,6 3075,8 8,5387 2,6389 2810,7 3074,6 8,2172
400,00 31,064 2969,3 3280,0 9,6094 6,2095 2968,9 3279,4 8,8659 3,1027 2968,3 3278,6 8,5452
500,00 35,680 3132,9 3489,7 9,8998 7,1339 3132,6 3489,3 9,1566 3,5656 3132,2 3488,8 8,8362
600,00 40,296 3303,3 3706,3 10,163 8,0577 3303,1 3706,0 9,4201 4,0279 3302,8 3705,6 9,0998
700,00 44,912 3480,8 3929,9 10,406 8,9813 3480,6 3929,7 9,6626 4,4900 3480,4 3929,4 9,3424
800,00 49,527 3665,4 4160,6 10,631 9,9048 3665,2 4160,5 9,8882 4,9519 3665,0 4160,2 9,5682
900,00 54,143 3856,9 4398,4 10,843 10,828 3856,8 4398,2 10,100 5,4137 3856,7 4398,0 9,7800
1000,0 58,758 4055,3 4642,8 11,043 11,751 4055,2 4642,7 10,300 5,8755 4055,0 4642,6 9,9800

Doyma 0,8857 2529,1 2706,2 7,1269 0,6058 2543,2 2724,9 6.9916 0,4624 2553,1 2738,1 6,8955
150,00 0,9599 2577,1 2769,1 7,2811 0,6340 2571,0 2761,2 7.0792 0,4709 2564,4 2752,8 6,9306
200,00 1,0805 2654,6 2870,8 7,5081 0,7164 2651,0 2865,9 7.3132 0,5344 2647,2 2860,9 7,1723
250,00 1,1989 2731,4 2971,2 7,71 0,7965 2728,9 2967,9 7.5181 0,5952 2726,4 2964,5 7,3804
300,00 1,3163 2808,8 3072,1 7,8941 0,8754 2807,0 3069,6 7.7037 0,6549 2805,1 3067,1 7,5677
350,00 1,4330 2887,3 3173,9 8,0644 0,9537 2885,9 3172,0 7.875 0,7140 2884,5 3170,1 7,7399
400,00 1,5494 2967,2 3277,0 8,2236 0,0400 2966,0 3275,5 8.0347 0,7727 2964,9 3273,9 7,9003
450,00 1,6655 3048,5 3381,6 8,3734 0,0450 3047,5 3380,3 8.185 0,8311 3046,6 3379,0 8,0509
500,00 1,7814 3131,4 3487,7 8,5152 0,0500 3130,6 3486,6 8.3271 0,8894 3129,8 3485,6 8,1933
600,00 2,0130 3302,2 3704,8 8,7793 0,0600 3301,6 3704,0 8.5915 1,0056 3301,0 3703,3 8,4580
700,00 2,2444 3479,9 3928,8 9,0221 0,0700 3479,5 3928,2 8.8345 1,1215 3479,0 3927,6 8,7012
800,00 2,4755 3664,7 4159,8 9,2479 0,0800 3664,3 4159,3 9.0605 1,2373 3663,9 4158,9 8,9273
900,00 2,7066 3856,4 4397,7 9,4598 0,0900 3856,1 4397,3 9.2724 1,3530 3855,8 4396,9 9,1394
1000,0 2,9376 4054,8 4642,3 9,6599 0,1000 4054,5 4642,0 9.4726 1,4686 4054,3 4641,7 9,3396

Doyma 0,3748 2560,7 2748,1 6,8207 0,3156 2566,8 2756,1 6.7592 0,2403 2576,0 2768,3 6.6616
200,00 0,4250 2643,3 2855,9 7,0611 0,3521 2639,4 2850,6 6.9684 0,2609 2631,1 2839,8 6.8177
250,00 0,4744 2723,8 2961,1 7,2725 0,3939 2721,2 2957,6 7.1833 0,2932 2715,9 2950,5 7.0402
300,00 0,5226 2803,3 3064,6 7,4615 0,4344 2801,4 3062,0 7.374 0,3242 2797,6 3056,9 7.2345
350,00 0,5702 2883,0 3168,1 7,6346 0,4743 2881,6 3166,1 7.5481 0,3544 2878,6 3162,2 7.4107
400,00 0,6173 2963,7 3272,4 7,7956 0,5138 2962,6 3270,8 7.7097 0,3843 2960,2 3267,7 7.5735
450,00 0,6642 3045,7 3377,8 7,9466 0,5530 3044,7 3376,5 7.8611 0,4139 3042,8 3373,9 7.7257
500,00 0,7110 3129,0 3484,5 8,0893 0,5920 3128,2 3483,4 8.0041 0,4433 3126,6 3481,3 7.8692
550,00 0,7576 3213,9 3592,7 8,2249 0,6309 3213,2 3591,8 8.1399 0,4726 3211,9 3590,0 8.0055
600,00 0,8041 3300,4 3702,5 8,3544 0,7085 3388,1 3813,3 8.2695 0,5019 3298,7 3700,2 8.1354
700,00 0,8970 3478,6 3927,0 8,5978 0,7473 3478,1 3926,5 8.5132 0,5601 3477,2 3925,3 8.3794
800,00 0,9897 3663,6 4158,4 8,824 0,8246 3663,2 4157,9 8.7395 0,6182 3662,5 4157,0 8.6061
900,00 1,0823 3855,4 4396,6 9,0362 0,9018 3855,1 4396,2 8.9518 0,6762 3854,5 4395,5 8.8185
1000,0 1,1748 4054,0 4641,4 9,2364 0,9789 4053,8 4641,1 9.1521 0,7341 4053,3 4640,6 9.0189
P=1MPa(179.880C) P=1.2MPa187.96(0C) P=1.4MPa(195.040C)

Doyma 0,1944 2582,7 2777,1 6,5850 0,1633 2587,8 2783,70 6,5217 0,1408 2591,8 2788,8 6.4675
200,00 0,2060 2622,2 2828,3 6,6955 0,1693 2612,9 2816,10 6,5909 0,1430 2602,7 2803,0 6.4975
250,00 0,2328 2710,4 2943,1 6,9265 0,1924 2704,7 2935,60 6,8313 0,1636 2698,9 2927,9 6.7488
300,00 0,2580 2793,6 3051,6 7,1246 0,2139 2789,7 3046,30 7,0335 0,1823 2785,7 3040,9 6.9552
350,00 0,2825 2875,7 3158,2 7,3029 0,2346 2872,7 3154,20 7,2139 0,2003 2869,7 3150,1 7.1379
400,00 0,3066 2957,9 3264,5 7,4669 0,2548 2955,5 3261,30 7,3793 0,2178 2953,1 3258,1 7.3046
450,00 0,3305 3040,9 3371,3 7,6200 0,2748 3038,9 3368,70 7,5332 0,2351 3037,0 3366,1 7.4594
500,00 0,3541 3125,0 3479,1 7,7641 0,2946 3123,4 3476,90 7,6779 0,2522 3121,8 3474,8 7.6047
550,00 0,3777 3210,5 3588,1 7,9008 0,3143 3209,1 3586,30 7,8150 0,2691 3207,7 3584,5 7.7422
600,00 0,4011 3297,5 3698,6 8,0310 0,3339 3296,3 3697,00 7,9455 0,2860 3295,1 3695,4 7.873
700,00 0,4478 3476,2 3924,1 8,2755 0,373 3475,3 3922,90 8,1904 0,3195 3474,4 3921,7 8.1183
800,00 0,4944 3661,7 4156,1 8,5024 0,4118 3661,0 4155,20 8,4176 0,3529 3660,2 4154,3 8.3457
900,00 0,5408 3853,9 4394,8 8,7150 0,4506 3853,3 4394,00 8,6303 0,3861 3852,7 4393,3 8.5587
1000,0 0,5872 4052,7 4639,9 8,9155 0,4893 4052,2 4639,40 8,8310 0,4193 4051,7 4638,8 8.7594
- 215 -
Tablo E-2c (Devam). Su için kızgın buhar özellikleri
P=1.6MPa(201.370C) P=1.8MPa(207.110C) P=2MPa(212.380C)

Doyma 0,1237 2594,8 2792,8 6,4199 0,1104 2597,2 2795,9 6,3775 0,0996 2599,1 2798,3 6,3390
250,00 0,1419 2692,9 2919,9 6,6753 0,1250 2686,7 2911,7 6,6087 0,1115 2680,2 2903,2 6,5475
300,00 0,1587 2781,6 3035,4 6,8863 0,1403 2777,4 3029,9 6,8246 0,1255 2773,2 3024,2 6,7684
350,00 0,1746 2866,6 3146,0 7,0713 0,1546 2863,6 3141,8 7,0120 0,1386 2860,5 3137,7 6,9583
400,00 0,1901 2950,7 3254,9 7,2394 0,1685 2948,3 3251,6 7,1814 0,1512 2945,9 3248,3 7,1292
450,00 0,2053 3035,0 3363,5 7,3950 0,1821 3033,1 3360,9 7,3380 0,1635 3031,1 3358,2 7,2866
500,00 0,2203 3120,1 3472,6 7,5409 0,1955 3118,5 3470,4 7,4845 0,1757 3116,9 3468,2 7,4337
550,00 0,2352 3206,3 3582,6 7,6788 0,2088 3205,0 3580,8 7,6228 0,1877 3203,6 3579,0 7,5725
600,00 0,2500 3293,9 3693,9 7,8100 0,2220 3292,7 3692,3 7,7543 0,1996 3291,5 3690,7 7,7043
650,00 0,2647 3382,9 3806,5 7,9354 0,2351 3381,9 3805,1 7,8799 0,2115 3380,8 3803,8 7,8302
700,00 0,2794 3473,5 3920,5 8,0557 0,2482 3472,6 3919,4 8,0004 0,2233 3471,6 3918,2 7,9509
800,00 0,3087 3659,5 4153,3 8,2834 0,2743 3658,8 4152,4 8,2284 0,2467 3658,0 4151,5 8,1790
900,00 0,3378 3852,1 4392,6 8,4965 0,3002 3851,5 4391,9 8,4416 0,2701 3850,9 4391,1 8,3925
1000,0 0,3669 4051,2 4638,2 8,6974 0,3261 4050,7 4637,6 8,6426 0,2934 4050,2 4637,0 8,5936
P=2.5MPa(223.950C) P=3MPa(233.950C) P=3.5MPa(212.380C)

Doyma 0,0799 2602,1 2801,9 6,2558 0,0667 2603,2 2803,2 6.1856 0,0571 2602,9 2802,6 6,1243
250,00 0,0871 2663,3 2880,9 6,4107 0,0706 2644,7 2856,5 6.2893 0,0588 2624,0 2829,7 6,1764
300,00 0,0989 2762,2 3009,6 6,6459 0,0812 2750,8 2994,3 6.5412 0,0685 2738,8 2978,4 6,4484
350,00 0,1098 2852,5 3127,0 6,8424 0,0906 2844,4 3116,1 6.7449 0,0768 2836,0 3104,8 6,6601
400,00 0,1201 2939,8 3240,1 7,0170 0,0994 2933,5 3231,7 6.9234 0,0846 2927,2 3223,2 6,8427
450,00 0,1302 3026,2 3351,6 7,1767 0,1079 3021,2 3344,8 7.0856 0,0920 3016,1 3338,0 7,0074
500,00 0,1400 3112,8 3462,7 7,3254 0,1162 3108,6 3457,2 7.2359 0,0992 3104,5 3451,6 7,1593
550,00 0,1497 3200,1 3574,3 7,4653 0,1244 3196,6 3569,7 7.3768 0,1063 3193,1 3565,0 7,3014
600,00 0,1593 3288,5 3686,8 7,5979 0,1325 3285,5 3682,8 7.5103 0,1133 3282,5 3678,9 7,4356
650,00 0,1689 3378,2 3800,4 7,7243 0,1405 3375,6 3796,9 7.6373 0,1202 3372,9 3793,5 7,5633
700,00 0,1784 3469,3 3915,2 7,8455 0,1484 3467,0 3912,2 7.759 0,1270 3464,7 3909,3 7,6854
800,00 0,1972 3656,2 4149,2 8,0743 0,1642 3654,3 4146,9 7.9885 0,1406 3652,5 4144,6 7,9156
900,00 0,2160 3849,4 4389,3 8,2882 0,1799 3847,9 4387,5 8.2028 0,1541 3846,4 4385,7 8,1303
1000,0 0,2347 4048,9 4635,6 8,4896 0,1955 4047,7 4634,1 8.4045 0,1675 4046,4 4632,7 8,3324
P=4MPa(250.350C) P=4.5MPa(257.440C) P=5MPa(263.940C)

Doyma 0,0498 2601,7 2800,8 6,0696 0,0441 2599,7 2797,9 6,0197 0,0394 2597,0 2794,2 5,9737
300,00 0,0589 2726,2 2961,7 6,3639 0,0514 2713,0 2944,2 6,2854 0,0453 2699,0 2925,7 6,2110
350,00 0,0665 2827,4 3093,3 6,5843 0,0584 2818,6 3081,5 6,5153 0,0520 2809,5 3069,3 6,4516
400,00 0,0734 2920,7 3214,5 6,7714 0,0648 2914,2 3205,6 6,7070 0,0578 2907,5 3196,7 6,6483
450,00 0,0800 3011,0 3331,2 6,9386 0,0708 3005,8 3324,2 6,8770 0,0633 3000,6 3317,2 6,8210
500,00 0,0864 3100,3 3446,0 7,0922 0,0765 3096,0 3440,4 7,0323 0,0686 3091,7 3434,7 6,9781
550,00 0,0927 3189,5 3560,3 7,2355 0,0821 3186,0 3555,6 7,1767 0,0737 3182,4 3550,9 7,1237
600,00 0,0989 3279,4 3674,9 7,3705 0,0877 3276,4 3670,9 7,3127 0,0787 3273,3 3666,8 7,2605
650,00 0,1049 3370,3 3790,1 7,4988 0,0931 3367,7 3786,6 7,4416 0,0836 3365,0 3783,2 7,3901
700,00 0,1110 3462,4 3906,3 7,6214 0,0985 3460,0 3903,3 7,5646 0,0885 3457,7 3900,3 7,5136
750,00 0,1170 3555,8 4023,6 7,7390 0,1039 3553,7 4021,0 7,6826 0,0934 3551,6 4018,4 7,6320
800,00 0,1229 3650,6 4142,3 7,8523 0,1092 3648,8 4140,0 7,7962 0,0982 3646,9 4137,7 7,7458
900,00 0,1348 3844,8 4383,9 8,0674 0,1197 3843,3 4382,1 8,0118 0,1077 3841,8 4380,2 7,9618
1000,0 0,1465 4045,1 4631,2 8,2697 0,1302 4043,9 4629,8 8,2144 0,1172 4042,6 4628,3 8,1648
P=6MPa(250.350C) P=7MPa(285.880C) P=8MPa(295.010C)

Doyma 0,0324 2589,9 2784,6 5,8901 0,0274 2581,0 2772,6 5,8148 0,0235 2570,5 2758,7 5,7450
300,00 0,0362 2668,4 2885,5 6,0703 0,0295 2633,5 2839,9 5,9337 0,0243 2592,3 2786,5 5,7937
350,00 0,0423 2790,4 3043,9 6,3357 0,0353 2770,1 3016,9 6,2304 0,0300 2748,3 2988,1 6,1321
400,00 0,0474 2893,7 3178,2 6,5432 0,0400 2879,5 3159,2 6,4502 0,0343 2864,6 3139,4 6,3658
450,00 0,0522 2989,9 3302,9 6,7219 0,0442 2979,0 3288,3 6,6353 0,0382 2967,8 3273,3 6,5579
500,00 0,0567 3083,1 3423,1 6,8826 0,0482 3074,3 3411,4 6,8000 0,0418 3065,4 3399,5 6,7266
550,00 0,0610 3175,2 3541,3 7,0307 0,0520 3167,9 3531,6 6,9506 0,0452 3160,5 3521,8 6,8799
600,00 0,0653 3267,2 3658,7 7,1693 0,0557 3260,9 3650,6 7,0910 0,0485 3254,7 3642,4 7,0221
650,00 0,0694 3359,6 3776,2 7,3001 0,0593 3354,3 3769,3 7,2231 0,0517 3348,9 3762,3 7,1556
700,00 0,0735 3453,0 3894,3 7,4246 0,0629 3448,3 3888,2 7,3486 0,0548 3443,6 3882,2 7,2821
750,00 0,0776 3547,5 4013,2 7,5438 0,0664 3543,3 4007,9 7,4685 0,0579 3539,1 4002,6 7,4028
800,00 0,0816 3643,2 4133,1 7,6582 0,0699 3639,5 4128,4 7,5836 0,0610 3635,7 4123,8 7,5184
900,00 0,0896 3838,8 4376,6 7,8751 0,0768 3835,7 4373,0 7,8014 0,0671 3832,6 4369,3 7,7371
1000,0 0,0976 4040,1 4625,4 8,0786 0,0836 4037,5 4622,5 8,0055 0,0731 4035,0 4619,6 7,9419
- 216 -
Tablo E-2c (Devam). Su için kızgın buhar özellikleri
P=9MPa(303.540C) P=10MPa(3110C) P=12.5MPa(295.010C)

Doyma 0,0205 2558,5 2742,9 5,6791 0,0180 2545,2 2725,5 5,6160 0,0135 2505,6 2674,3 5.4638
350,00 0,0258 2724,9 2957,3 6,0380 0,0224 2699,6 2924,0 5,9459 0,0161 2624,8 2826,6 5.713
400,00 0,0300 2849,2 3118,8 6,2876 0,0264 2833,1 3097,4 6,2141 0,0200 2789,6 3040,0 6.0433
450,00 0,0335 2956,3 3258,0 6,4872 0,0298 2944,5 3242,3 6,4219 0,0230 2913,7 3201,4 6.2749
500,00 0,0368 3056,3 3387,4 6,6603 0,0328 3047,0 3375,1 6,5995 0,0256 3023,2 3343,6 6.465
550,00 0,0399 3153,0 3512,0 6,8164 0,0357 3145,4 3502,0 6,7585 0,0280 3126,1 3476,5 6.6317
600,00 0,0429 3248,4 3634,1 6,9605 0,0384 3242,0 3625,8 6,9045 0,0303 3225,8 3604,6 6.7828
650,00 0,0458 3343,4 3755,2 7,0953 0,0410 3337,9 3748,1 7,0408 0,0325 3324,1 3730,2 6.9227
700,00 0,0486 3438,8 3876,1 7,2229 0,0436 3434,0 3870,0 7,1693 0,0346 3422,0 3854,6 7.0539
750,00 0,0514 3534,9 3997,3 7,3443 0,0461 3530,7 3992,0 7,2916 0,0367 3520,1 3978,6 7.1782
800,00 0,0541 3632,0 4119,1 7,4606 0,0486 3628,2 4114,5 7,4085 0,0387 3618,7 4102,8 7.2967
850,00 0,0569 3730,2 4241,9 7,5724 0,0511 3726,8 4237,8 7,5207 0,0407 3718,3 4227,5 7.4102
900,00 0,0596 3829,6 4365,7 7,6802 0,0535 3826,5 4362,0 7,6290 0,0427 3818,9 4352,9 7.5194
1000,0 0,0649 4032,4 4616,7 7,8855 0,0584 4029,9 4613,8 7,8349 0,0466 4023,5 4606,5 7.7269
P=15MPa(342.160C) P=17.5MPa(354.670C) P=20MPa(365.750C)

Doyma 0,0103 2455,6 2610,7 5,3106 0,0079 2390,5 2529,3 5,1431 0,0059 2295,0 2412,3 4,9314
400,00 0,0157 2740,6 2975,7 5,8819 0,0125 2684,3 2902,4 5,7211 0,0100 2617,9 2816,9 5,5525
450,00 0,0185 2880,7 3157,9 6,1434 0,0152 2845,4 3111,4 6,0212 0,0127 2807,2 3061,7 5,9043
500,00 0,0208 2998,4 3310,8 6,3480 0,0174 2972,4 3276,7 6,2424 0,0148 2945,3 3241,2 6,1446
550,00 0,0229 3106,2 3450,4 6,5230 0,0193 3085,8 3423,6 6,4266 0,0166 3064,7 3396,1 6,3389
600,00 0,0249 3209,3 3583,1 6,6796 0,0211 3192,5 3561,3 6,5890 0,0182 3175,3 3539,0 6,5075
650,00 0,0268 3310,1 3712,1 6,8233 0,0227 3295,8 3693,8 6,7366 0,0197 3281,4 3675,3 6,6593
700,00 0,0286 3409,8 3839,1 6,9572 0,0243 3397,5 3823,5 6,8734 0,0211 3385,1 3807,8 6,7990
750,00 0,0304 3509,4 3965,2 7,0836 0,0259 3498,6 3951,7 7,0019 0,0225 3487,7 3938,1 6,9297
800,00 0,0321 3609,2 4091,1 7,2037 0,0274 3599,7 4079,3 7,1236 0,0239 3590,1 4067,5 7,0531
850,00 0,0338 3709,8 4217,1 7,3185 0,0289 3701,2 4206,8 7,2398 0,0252 3692,6 4196,4 7,1705
900,00 0,0355 3811,2 4343,7 7,4288 0,0303 3803,4 4334,5 7,3511 0,0265 3795,7 4325,4 7,2829
950,00 0,0372 3913,6 4471,0 7,5350 0,0318 3906,6 4462,9 7,4582 0,0278 3899,5 4454,7 7,3909
1000,0 0,0388 4017,1 4599,2 7,6378 0,0332 4010,7 4592,0 7,5616 0,0290 4004,3 4584,7 7,4950
P=25MPa P=30MPa P=35MPa

400,00 0,0060 2428,5 2578,6 5,1400 0,0028 2068,9 2152,8 4.4757 0,0021 1914,9 1988,6 4,2143
450,00 0,0092 2721,2 2950,6 5,6759 0,0067 2618,9 2821,0 5.4421 0,0050 2497,5 2671,0 5,1945
500,00 0,0111 2887,3 3165,9 5,9642 0,0087 2824,0 3084,7 5.7956 0,0069 2755,3 2997,9 5,6331
550,00 0,0127 3020,8 3339,2 6,1816 0,0102 2974,5 3279,7 6.0402 0,0083 2925,8 3218,0 5,9092
600,00 0,0141 3140,0 3493,5 6,3637 0,0114 3103,4 3446,7 6.2373 0,0095 3065,6 3398,9 6,1228
650,00 0,0154 3251,9 3637,7 6,5242 0,0126 3221,7 3599,4 6.4074 0,0106 3190,9 3560,7 6,3030
700,00 0,0166 3359,9 3776,0 6,6702 0,0137 3334,3 3743,9 6.5598 0,0115 3308,3 3711,6 6,4622
750,00 0,0178 3465,8 3910,9 6,8054 0,0147 3443,6 3883,4 6.6997 0,0124 3421,2 3855,9 6,6069
800,00 0,0189 3570,7 4043,8 6,9322 0,0156 3551,2 4020,0 6.83 0,0133 3531,5 3996,3 6,7409
850,00 0,0200 3675,4 4175,6 7,0523 0,0166 3658,0 4154,9 6.9529 0,0141 3640,5 4134,2 6,8665
900,00 0,0211 3780,2 4307,1 7,1668 0,0175 3764,6 4288,8 7.0695 0,0149 3748,9 4270,6 6,9853
950,00 0,0221 3885,5 4438,5 7,2765 0,0184 3871,4 4422,3 7.181 0,0157 3857,2 4406,2 7,0985
1000,0 0,0232 3991,5 4570,2 7,3820 0,0192 3978,6 4555,8 7.288 0,0165 3965,8 4541,5 7,2069
P=40MPa P=50MPa P=60MPa

400,00 0,0019 1854,9 1931,4 4,1145 0,0017 1787,8 1874,4 4,0029 0,0016 1745,2 1843,2 3,9317
450,00 0,0037 2364,2 2511,8 4,9448 0,0025 2160,3 2284,7 4,5896 0,0021 2055,1 2180,2 4,4140
500,00 0,0056 2681,6 2906,5 5,4744 0,0039 2528,1 2722,6 5,1762 0,0030 2393,2 2570,3 4,9356
550,00 0,0070 2875,0 3154,4 5,7857 0,0051 2769,5 3025,3 5,5563 0,0040 2664,5 2901,9 5,3517
600,00 0,0081 3026,8 3350,4 6,0170 0,0061 2947,1 3252,5 5,8245 0,0048 2866,8 3156,8 5,6527
650,00 0,0091 3159,5 3521,6 6,2078 0,0070 3095,6 3443,4 6,0373 0,0056 3031,3 3366,7 5,8867
700,00 0,0099 3282,0 3679,1 6,3740 0,0077 3228,7 3614,6 6,2178 0,0063 3175,4 3551,3 6,0814
750,00 0,0107 3398,6 3828,4 6,5236 0,0084 3353,1 3773,9 6,3775 0,0069 3307,6 3720,5 6,2510
800,00 0,0115 3511,8 3972,6 6,6612 0,0091 3472,2 3925,8 6,5225 0,0075 3432,6 3880,0 6,4033
850,00 0,0123 3623,1 4113,6 6,7896 0,0097 3588,0 4072,9 6,6565 0,0080 3553,2 4033,1 6,5428
900,00 0,0130 3733,3 4252,5 6,9106 0,0103 3702,0 4216,8 6,7819 0,0085 3670,9 4182,0 6,6725
950,00 0,0137 3843,1 4390,2 7,0256 0,0109 3814,9 4358,7 6,9004 0,0090 3786,9 4328,1 6,7944
1000,0 0,0144 3952,9 4527,3 7,1355 0,0114 3927,3 4499,4 7,0131 0,0095 3901,9 4472,2 6,9099
- 217 -
- 218 -
Tablo E-3a. Amonyak için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre
sıralı)
-76,0000 0,00694 1,36770 13797,0 6,96180 1391,70 6,97120 1487,50 0,03546 7,54520
-74,0000 0,00811 1,37170 11930,0 15,3950 1394,50 15,4060 1491,30 0,07802 7,48880
-72,0000 0,00943 1,37570 10350,0 23,8500 1397,40 23,8630 1495,00 0,12026 7,43390
-70,0000 0,01094 1,37980 9007,90 32,3280 1400,20 32,3430 1498,70 0,16220 7,38030
-68,0000 0,01265 1,38400 7864,60 40,8280 1402,90 40,8460 1502,40 0,20384 7,32810
-66,0000 0,01457 1,38820 6887,20 49,3520 1405,70 49,3720 1506,10 0,24519 7,27720
-64,0000 0,01674 1,39250 6049,00 57,8990 1408,40 57,9220 1509,70 0,28625 7,22760
-62,0000 0,01917 1,39690 5328,00 66,4690 1411,20 66,4960 1513,30 0,32703 7,17910
-60,0000 0,02189 1,40130 4705,70 75,0620 1413,90 75,0930 1516,90 0,36754 7,13180
-58,0000 0,02493 1,40580 4167,20 83,6790 1416,50 83,7140 1520,40 0,40778 7,08560
-56,0000 0,02832 1,41030 3699,90 92,3180 1419,20 92,3570 1524,00 0,44774 7,04050
-54,0000 0,03207 1,41490 3293,20 100,980 1421,80 101,020 1527,50 0,48745 6,99640
-52,0000 0,03624 1,41960 2938,30 109,660 1424,40 109,710 1530,90 0,52690 6,95330
-50,0000 0,04084 1,42430 2627,70 118,370 1427,00 118,430 1534,30 0,56609 6,91120
-48,0000 0,04591 1,42910 2355,40 127,100 1429,60 127,160 1537,70 0,60503 6,87000
-46,0000 0,05150 1,43400 2115,90 135,850 1432,10 135,920 1541,10 0,64371 6,82980
-44,0000 0,05763 1,43890 1904,80 144,620 1434,60 144,700 1544,40 0,68216 6,79040
-42,0000 0,06435 1,44390 1718,40 153,410 1437,10 153,500 1547,70 0,72036 6,75180
-40,0000 0,07169 1,44900 1553,30 162,220 1439,60 162,320 1550,90 0,75832 6,71410
-38,0000 0,07971 1,45410 1406,80 171,050 1442,00 171,170 1554,10 0,79604 6,67720
-36,0000 0,08845 1,45930 1276,50 179,910 1444,40 180,030 1557,30 0,83353 6,64100
-34,0000 0,09795 1,46450 1160,40 188,780 1446,70 188,920 1560,40 0,87079 6,60550
-32,0000 0,10826 1,46990 1056,70 197,670 1449,00 197,830 1563,40 0,90782 6,57080
-30,0000 0,11943 1,47530 963,960 206,580 1451,30 206,760 1566,50 0,94462 6,53670
-28,0000 0,13151 1,48080 880,820 215,510 1453,60 215,710 1569,40 0,98120 6,50330
-26,0000 0,14457 1,48630 806,140 224,460 1455,80 224,680 1572,40 1,01760 6,47050
-24,0000 0,15864 1,49200 738,960 233,430 1458,00 233,660 1575,20 1,05370 6,43830
-22,0000 0,17379 1,49770 678,400 242,410 1460,20 242,670 1578,10 1,08960 6,40670
-20,0000 0,19008 1,50350 623,730 251,420 1462,30 251,710 1580,80 1,12530 6,37570
-18,0000 0,20756 1,50930 574,280 260,440 1464,30 260,760 1583,50 1,16090 6,34520
-16,0000 0,22630 1,51530 529,490 269,480 1466,40 269,830 1586,20 1,19620 6,31530
-14,0000 0,24637 1,52130 488,850 278,540 1468,40 278,920 1588,80 1,23130 6,28590
-12,0000 0,26782 1,52740 451,920 287,620 1470,30 288,030 1591,40 1,26620 6,25690
-10,0000 0,29071 1,53360 418,300 296,720 1472,30 297,160 1593,90 1,30090 6,22850
-8,00000 0,31513 1,53990 387,670 305,830 1474,10 306,320 1596,30 1,33540 6,20040
-6,00000 0,34114 1,54630 359,700 314,970 1476,00 315,490 1598,70 1,36970 6,17290
-4,00000 0,36880 1,55280 334,140 324,120 1477,70 324,690 1601,00 1,40380 6,14570
-2,00000 0,39819 1,55930 310,740 333,290 1479,50 333,910 1603,20 1,43780 6,11900
0,00000 0,42938 1,56600 289,300 342,480 1481,20 343,150 1605,40 1,47160 6,09260
2,00000 0,46246 1,57280 269,620 351,690 1482,80 352,420 1607,50 1,50520 6,06670
4,00000 0,49748 1,57960 251,530 360,920 1484,40 361,710 1609,60 1,53860 6,04100
6,00000 0,53453 1,58660 234,890 370,170 1486,00 371,020 1611,50 1,57190 6,01580
8,00000 0,57370 1,59370 219,560 379,440 1487,50 380,360 1613,40 1,60500 5,99080
10,000 0,61505 1,60090 205,430 388,740 1488,90 389,720 1615,30 1,63800 5,96620
12,000 0,65866 1,60820 192,370 398,050 1490,30 399,110 1617,00 1,67080 5,94190
14,000 0,70463 1,61570 180,310 407,390 1491,70 408,520 1618,70 1,70340 5,91790
16,000 0,75303 1,62330 169,140 416,740 1493,00 417,970 1620,30 1,73590 5,89410
18,000 0,80395 1,63100 158,790 426,130 1494,20 427,440 1621,90 1,76820 5,87070
20,000 0,85748 1,63880 149,200 435,530 1495,40 436,940 1623,30 1,80050 5,84750
22,000 0,91369 1,64680 140,290 444,960 1496,50 446,470 1624,70 1,83260 5,82450
24,000 0,97268 1,65490 132,010 454,420 1497,60 456,030 1626,00 1,86450 5,80170
26,000 1,03450 1,66320 124,310 463,900 1498,60 465,620 1627,20 1,89630 5,77920
28,000 1,09930 1,67160 117,140 473,410 1499,50 475,250 1628,30 1,92810 5,75690
- 219 -
Tablo E-3a (Devam). Amonyak için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma
sıcaklıklarına göre sıralı)
30,000 1,16720 1,68020 110,460 482,950 1500,40 484,910 1629,30 1,95970 5,73470
32,000 1,23820 1,68900 104,220 492,520 1501,20 494,610 1630,30 1,99110 5,71280
34,000 1,31240 1,69790 98,3990 502,120 1502,00 504,340 1631,10 2,02250 5,69100
36,000 1,39000 1,70700 92,9570 511,750 1502,60 514,120 1631,90 2,05380 5,66930
38,000 1,47090 1,71630 87,8670 521,410 1503,30 523,930 1632,50 2,08500 5,64790
40,000 1,55540 1,72580 83,1010 531,110 1503,80 533,790 1633,10 2,11610 5,62650
42,000 1,64350 1,73550 78,6350 540,840 1504,30 543,690 1633,50 2,14720 5,60530
44,000 1,73530 1,74540 74,4460 550,610 1504,70 553,640 1633,90 2,17810 5,58410
46,000 1,83100 1,75560 70,5150 560,420 1505,00 563,630 1634,10 2,20900 5,56310
48,000 1,93050 1,76600 66,8220 570,270 1505,20 573,680 1634,20 2,23980 5,54220
50,000 2,03400 1,77660 63,3500 580,160 1505,40 583,770 1634,20 2,27060 5,52130
52,000 2,14170 1,78750 60,0840 590,100 1505,40 593,920 1634,10 2,30130 5,50050
54,000 2,25360 1,79870 57,0080 600,080 1505,40 604,130 1633,90 2,33200 5,47970
56,000 2,36980 1,81020 54,1100 610,110 1505,30 614,400 1633,50 2,36270 5,45890
58,000 2,49040 1,82190 51,3770 620,190 1505,10 624,730 1633,00 2,39330 5,43820
60,000 2,61560 1,83400 48,7970 630,330 1504,80 635,120 1632,40 2,42390 5,41740
62,000 2,74540 1,84650 46,3610 640,520 1504,40 645,590 1631,70 2,45450 5,39670
64,000 2,88000 1,85930 44,0590 650,770 1503,90 656,120 1630,80 2,48510 5,37590
66,000 3,01950 1,87240 41,8810 661,080 1503,20 666,730 1629,70 2,51570 5,35500
68,000 3,16390 1,88600 39,8200 671,460 1502,50 677,420 1628,50 2,54630 5,33410
70,000 3,31350 1,90000 37,8680 681,900 1501,60 688,200 1627,10 2,57700 5,31310
72,000 3,46820 1,91450 36,0180 692,420 1500,60 699,060 1625,50 2,60770 5,29200
74,000 3,62840 1,92940 34,2630 703,010 1499,50 710,020 1623,80 2,63850 5,27070
76,000 3,79390 1,94490 32,5960 713,690 1498,20 721,070 1621,90 2,66930 5,24930
78,000 3,96510 1,96090 31,0140 724,450 1496,80 732,230 1619,80 2,70020 5,22780
80,000 4,14200 1,97760 29,5090 735,310 1495,20 743,500 1617,50 2,73120 5,20600
82,000 4,32470 1,99480 28,0780 746,260 1493,50 754,880 1614,90 2,76230 5,18400
84,000 4,51340 2,01280 26,7150 757,310 1491,60 766,390 1612,20 2,79360 5,16170
86,000 4,70820 2,03150 25,4170 768,470 1489,50 778,040 1609,10 2,82500 5,13910
88,000 4,90930 2,05100 24,1790 779,750 1487,20 789,820 1605,90 2,85660 5,11620
90,000 5,11670 2,07140 22,9970 791,160 1484,70 801,760 1602,30 2,88840 5,09290
92,000 5,33070 2,09280 21,8680 802,700 1481,90 813,860 1598,50 2,92040 5,06920
94,000 5,55140 2,11520 20,7900 814,390 1478,90 826,130 1594,40 2,95260 5,04500
96,000 5,77900 2,13880 19,7570 826,240 1475,70 838,600 1589,90 2,98520 5,02030
98,000 6,01350 2,16370 18,7680 838,250 1472,20 851,270 1585,00 3,01800 4,99500
100,000 6,25530 2,18990 17,8200 850,460 1468,30 864,160 1579,80 3,05130 4,96910
102,000 6,50440 2,21780 16,9100 862,870 1464,10 877,290 1574,10 3,08490 4,94240
104,000 6,76100 2,24740 16,0350 875,500 1459,60 890,700 1568,00 3,11900 4,91480
106,000 7,02550 2,27910 15,1920 888,380 1454,60 904,400 1561,30 3,15370 4,88630
108,000 7,29780 2,31300 14,3800 901,550 1449,20 918,430 1554,10 3,18890 4,85670
110,000 7,57830 2,34960 13,5960 915,030 1443,20 932,840 1546,20 3,22490 4,82580
112,000 7,86730 2,38930 12,8370 928,880 1436,60 947,680 1537,60 3,26180 4,79350
114,000 8,16490 2,43260 12,1000 943,150 1429,40 963,010 1528,20 3,29960 4,75950
116,000 8,47140 2,48040 11,3830 957,920 1421,40 978,930 1517,80 3,33870 4,72350
118,000 8,78720 2,53380 10,6820 973,300 1412,40 995,560 1506,30 3,37930 4,68500
120,000 9,11250 2,59410 9,99320 989,440 1402,30 1013,10 1493,40 3,42180 4,64350
122,000 9,44780 2,66380 9,31100 1006,60 1390,80 1031,70 1478,70 3,46690 4,59820
124,000 9,79340 2,74660 8,62820 1025,00 1377,30 1051,90 1461,80 3,51560 4,54770
126,000 ####### 2,84940 7,93280 1045,50 1361,30 1074,40 1441,80 3,56960 4,48990
128,000 ####### 2,98690 7,20190 1069,30 1341,00 1100,80 1416,80 3,63270 4,42050
130,000 ####### 3,20210 6,37890 1100,30 1313,00 1135,20 1382,50 3,71530 4,32870
132,000 ####### 3,80660 5,15780 1163,20 1256,50 1206,20 1314,80 3,88760 4,15560
- 220 -
Tablo E-3b. Amonyak için kızgın buhar özellikleri
P=0.05MPa(-46.5170C) P=0.075MPa(-39.1540C) P=0.1MPa(-33.5880C)

Doyma 2,1749 1431,5 1540,2 6,8401 1,4892 1440,6 1552,3 6,6984 1,1381 1447,2 1561,0 6,5983
-20,000 2,4465 1475,1 1597,4 7,0788 1,6223 1472,9 1594,6 6,8722 1,2102 1470,7 1591,7 6,7229
0,0000 2,6474 1507,5 1639,8 7,2401 1,7583 1505,9 1637,8 7,0364 1,3136 1504,3 1635,7 6,8900
20,000 2,8466 1539,9 1682,2 7,3899 1,8924 1538,7 1680,6 7,1879 1,4153 1537,5 1679,0 7,0433
40,000 3,0447 1572,6 1724,9 7,5306 2,0254 1571,7 1723,6 7,3297 1,5158 1570,8 1722,3 7,1862
60,000 3,2421 1605,8 1767,9 7,6639 2,1577 1605,1 1766,9 7,4636 1,6155 1604,3 1765,8 7,3209
80,000 3,4390 1639,6 1811,5 7,7910 2,2895 1638,9 1810,7 7,5912 1,7148 1638,3 1809,8 7,4489
100,000 3,6355 1674,0 1855,7 7,9127 2,4210 1673,4 1855,0 7,7133 1,8137 1672,9 1854,2 7,5714
120,000 3,8319 1709,0 1900,6 8,0299 2,5522 1708,6 1900,0 7,8308 1,9124 1708,1 1899,3 7,6891
140,000 4,0280 1744,8 1946,2 8,1431 2,6833 1744,4 1945,7 7,9441 2,0109 1744,0 1945,1 7,8027
160,000 4,2240 1781,4 1992,6 8,2527 2,8142 1781,1 1992,1 8,0539 2,1093 1780,7 1991,6 7,9126
180,000 4,4199 1818,8 2039,8 8,3592 2,9450 1818,5 2039,4 8,1605 2,2076 1818,2 2038,9 8,0194
200,000 4,6157 1857,0 2087,8 8,4628 3,0757 1856,7 2087,4 8,2643 2,3057 1856,5 2087,0 8,1232
220,000 4,8115 1896,1 2136,7 8,5640 3,2064 1895,8 2136,3 8,3655 2,4038 1895,6 2136,0 8,2245
P=0.2MPa(-188480C) P=0.25MPa(-13.6520C) P=0.3MPa(--9.2240C)

Doyma 0,5947 1463,5 1582,4 6,3581 0,4822 1468,7 1589,3 6,2808 0,4061 1473,0 1594,8 6,2175
0,0000 0,6465 1497,7 1627,0 6,5272 0,5129 1494,3 1622,5 6,4056 0,4238 1490,7 1617,9 6,3035
20,000 0,6995 1532,6 1672,5 6,6880 0,5563 1530,0 1669,1 6,5703 0,4607 1527,5 1665,7 6,4725
40,000 0,7512 1566,9 1717,2 6,8354 0,5983 1565,0 1714,5 6,7202 0,4963 1563,0 1711,9 6,6248
60,000 0,8022 1601,2 1761,6 6,9732 0,6395 1599,6 1759,5 6,8595 0,5311 1598,1 1757,4 6,7657
80,000 0,8527 1635,7 1806,3 7,1033 0,6803 1634,4 1804,5 6,9907 0,5653 1633,1 1802,7 6,8979
100,00 0,9028 1670,7 1851,3 7,2272 0,7206 1669,6 1849,8 7,1153 0,5992 1668,5 1848,3 7,0234
120,00 0,9527 1706,2 1896,8 7,3460 0,7608 1705,3 1895,5 7,2346 0,6328 1704,4 1894,2 7,1432
140,00 1,0024 1742,4 1942,9 7,4603 0,8007 1741,6 1941,8 7,3494 0,6662 1740,8 1940,6 7,2584
160,00 1,0519 1779,3 1989,7 7,5709 0,8405 1778,6 1988,7 7,4603 0,6995 1777,8 1987,7 7,3696
180,00 1,1014 1816,9 2037,2 7,6781 0,8801 1816,3 2036,3 7,5678 0,7326 1815,6 2035,4 7,4773
200,00 1,1507 1855,3 2085,4 7,7824 0,9197 1854,7 2084,7 7,6722 0,7657 1854,2 2083,9 7,5820
220,00 1,2000 1894,5 2134,5 7,8840 0,9592 1894,0 2133,8 7,7740 0,7987 1893,5 2133,1 7,6839
240,00 1,2492 1934,6 2184,5 7,9832 0,9987 1934,1 2183,8 7,8734 0,8317 1933,7 2183,2 7,7834
P=0.4MPa(-1.8810C) P=0.45MPa(1.2600C) P=0.5MPa(4.1390C)

Doyma 0,3094 1479,6 1603,3 6,1174 0,2767 1482,2 1606,7 6,0762 0,2503 1484,5 1609,7 6,0393
20,000 0,3413 1522,2 1658,7 6,3138 0,3014 1519,5 1655,1 6,2469 0,2695 1516,7 1651,5 6,1859
40,000 0,3688 1559,0 1706,5 6,4714 0,3263 1556,9 1703,7 6,4073 0,2922 1554,9 1701,0 6,3492
60,000 0,3955 1594,9 1753,0 6,6156 0,3502 1593,2 1750,9 6,5532 0,3141 1591,6 1748,6 6,4968
80,000 0,4216 1630,5 1799,2 6,7500 0,3737 1629,2 1797,4 6,6888 0,3353 1627,9 1795,5 6,6335
100,00 0,4473 1666,3 1845,3 6,8770 0,3967 1665,2 1843,7 6,8165 0,3562 1664,1 1842,2 6,7621
120,00 0,4728 1702,5 1891,6 6,9980 0,4195 1701,5 1890,3 6,9381 0,3768 1700,6 1889,0 6,8842
140,00 0,4981 1739,1 1938,4 7,1140 0,4421 1738,3 1937,2 7,0545 0,3972 1737,5 1936,1 7,0011
160,00 0,5232 1776,4 1985,7 7,2258 0,4645 1775,7 1984,7 7,1667 0,4175 1774,9 1983,7 7,1135
180,00 0,5483 1814,3 2033,6 7,3341 0,4868 1813,7 2032,8 7,2751 0,4376 1813,0 2031,9 7,2223
200,00 0,5732 1853,0 2082,3 7,4391 0,5090 1852,4 2081,5 7,3804 0,4577 1851,9 2080,7 7,3277
220,00 0,5981 1892,5 2131,7 7,5414 0,5312 1891,9 2131,0 7,4828 0,4777 1891,4 2130,3 7,4303
240,00 0,6229 1932,7 2181,9 7,6411 0,5533 1932,2 2181,2 7,5827 0,4976 1931,8 2180,6 7,5303
260,00 0,6476 1973,8 2232,9 7,7386 0,5753 1973,4 2232,3 7,6803 0,5175 1973,0 2231,7 7,6281

Doyma 0,2104 1488,4 1614,6 5,9750 0,1815 1491,5 1618,6 5,9202 0,1596 1494,1 1621,7 5,8724
20,000 0,2215 1511,1 1644,0 6,0771 0,1872 1505,2 1636,2 5,9811 0,1614 1499,0 1628,1 5,8943
40,000 0,2411 1550,6 1695,3 6,2465 0,2046 1546,3 1689,5 6,1572 0,1772 1541,9 1683,6 6,0776
60,000 0,2598 1588,3 1744,2 6,3978 0,2210 1585,0 1739,6 6,3123 0,1919 1581,6 1735,0 6,2367
80,000 0,2778 1625,2 1791,9 6,5369 0,2367 1622,5 1788,2 6,4538 0,2059 1619,7 1784,4 6,3808
100,00 0,2955 1661,9 1839,1 6,6670 0,2521 1659,6 1836,0 6,5857 0,2195 1657,3 1832,9 6,5143
120,00 0,3128 1698,7 1886,4 6,7903 0,2671 1696,7 1883,7 6,7101 0,2328 1694,8 1881,1 6,6400
140,00 0,3300 1735,8 1933,8 6,9080 0,2819 1734,2 1931,5 6,8287 0,2459 1732,5 1929,2 6,7595
160,00 0,3470 1773,5 1981,7 7,0212 0,2966 1772,0 1979,7 6,9425 0,2589 1770,6 1977,7 6,8739
180,00 0,3639 1811,7 2030,1 7,1304 0,3112 1810,5 2028,3 7,0523 0,2717 1809,2 2026,5 6,9842
200,00 0,3807 1850,7 2079,1 7,2363 0,3257 1849,5 2077,5 7,1585 0,2844 1848,4 2075,9 7,0909
220,00 0,3974 1890,4 2128,8 7,3392 0,3401 1889,3 2127,4 7,2618 0,2971 1888,3 2125,9 7,1944
240,00 0,4141 1930,8 2179,3 7,4395 0,3545 1929,9 2178,0 7,3623 0,3097 1928,9 2176,7 7,2953
260,00 0,4307 1972,1 2230,5 7,5374 0,3688 1971,2 2229,3 7,4605 0,3223 1970,3 2228,1 7,3937
- 221 -
Tablo E-3b (Devam). Amonyak için kızgın buhar özellikleri
P=1MPa(24.8950C) P=1.2MPa(30.9350C) P=1.4MPa(36.2530C)

Doyma 0,1285 1498,0 1626,5 5,7916 0,1075 1500,8 1629,8 5,7244 0,0923 1502,7 1631,9 5,6666
40,00 0,1387 1532,7 1671,3 5,9383 0,1129 1522,9 1658,3 5,8169 0,0943 1512,4 1644,5 5,7069
60,00 0,1510 1574,5 1725,6 6,1063 0,1238 1567,3 1715,8 5,9950 0,1042 1559,7 1705,6 5,8963
80,00 0,1627 1614,2 1776,8 6,2558 0,1339 1608,4 1769,0 6,1502 0,1132 1602,5 1761,1 6,0579
100,00 0,1739 1652,7 1826,6 6,3929 0,1435 1648,0 1820,2 6,2911 0,1217 1643,2 1813,6 6,2028
120,00 0,1848 1690,9 1875,7 6,5210 0,1528 1686,9 1870,2 6,4218 0,1299 1682,9 1864,7 6,3362
140,00 0,1955 1729,1 1924,6 6,6423 0,1618 1725,7 1919,9 6,5450 0,1378 1722,3 1915,2 6,4613
160,00 0,2060 1767,6 1973,6 6,7581 0,1707 1764,6 1969,5 6,6622 0,1455 1761,6 1965,4 6,5800
180,00 0,2164 1806,5 2022,9 6,8695 0,1795 1803,9 2019,3 6,7746 0,1531 1801,3 2015,7 6,6935
200,00 0,2267 1846,0 2072,7 6,9770 0,1882 1843,7 2069,5 6,8830 0,1607 1841,3 2066,2 6,8027
220,00 0,2369 1886,2 2123,1 7,0812 0,1968 1884,0 2120,2 6,9879 0,1681 1881,9 2117,3 6,9083
240,00 0,2471 1927,0 2174,1 7,1826 0,2053 1925,1 2171,4 7,0898 0,1755 1923,1 2168,8 7,0108
260,00 0,2572 1968,6 2225,8 7,2814 0,2138 1966,8 2223,4 7,1891 0,1828 1965,1 2221,0 7,1106
280,00 0,2673 2011,0 2278,2 7,3780 0,2223 2009,4 2276,1 7,2861 0,1901 2007,7 2273,9 7,2079

Doyma 0,0808 1504,1 1633,3 5,6156 0,0645 1505,3 1634,2 5,5281 0,0534 1505,3 1633,4 5,4537
60,000 0,0895 1551,8 1695,0 5,8066 0,0688 1534,9 1672,4 5,6445 0,0547 1516,0 1647,3 5,4955
80,000 0,0977 1596,5 1752,8 5,9751 0,0760 1583,8 1735,7 5,8292 0,0613 1570,3 1717,5 5,7003
100,00 0,1054 1638,3 1807,0 6,1242 0,0825 1628,3 1793,2 5,9876 0,0672 1617,7 1778,9 5,8696
120,00 0,1127 1678,9 1859,1 6,2605 0,0886 1670,5 1847,7 6,1300 0,0725 1661,9 1836,0 6,0186
140,00 0,1197 1718,8 1910,4 6,3876 0,0945 1711,7 1900,7 6,2613 0,0776 1704,5 1890,7 6,1544
160,00 0,1266 1758,6 1961,2 6,5077 0,1002 1752,5 1952,8 6,3845 0,0825 1746,2 1944,2 6,2808
180,00 0,1334 1798,6 2012,0 6,6223 0,1057 1793,2 2004,6 6,5014 0,0872 1787,7 1997,1 6,4002
200,00 0,1400 1838,9 2063,0 6,7324 0,1111 1834,1 2056,4 6,6133 0,0919 1829,3 2049,8 6,5139
220,00 0,1466 1879,8 2114,3 6,8387 0,1165 1875,5 2108,4 6,7210 0,0964 1871,1 2102,5 6,6231
240,00 0,1531 1921,2 2166,2 6,9418 0,1218 1917,3 2160,9 6,8252 0,1009 1913,4 2155,5 6,7285
260,00 0,1596 1963,3 2218,6 7,0420 0,1270 1959,7 2213,8 6,9264 0,1053 1956,2 2209,0 6,8307
280,00 0,1660 2006,1 2271,7 7,1398 0,1322 2002,9 2267,3 7,0249 0,1097 1999,6 2262,9 6,9300
300,00 0,1724 2049,7 2325,5 7,2353 0,1374 2046,7 2321,5 7,1211 0,1141 2043,7 2317,4 7,0268

Doyma 0,0454 1504,2 1631,3 5,3882 0,0393 1502,3 1628,2 5,3290 0,0346 1499,7 1624,1 5,2745
80,000 0,0508 1555,8 1698,0 5,5818 0,0428 1539,9 1676,8 5,4691 0,0364 1522,5 1653,6 5,3586
100,00 0,0562 1606,7 1764,0 5,7637 0,0479 1595,1 1748,2 5,6660 0,0413 1582,8 1731,7 5,5740
120,00 0,0610 1653,0 1823,9 5,9201 0,0523 1643,8 1811,3 5,8308 0,0456 1634,3 1798,4 5,7481
140,00 0,0655 1697,0 1880,6 6,0608 0,0565 1689,4 1870,1 5,9767 0,0494 1681,6 1859,5 5,8998
160,00 0,0699 1739,9 1935,5 6,1907 0,0604 1733,4 1926,6 6,1102 0,0530 1726,8 1917,6 6,0371
180,00 0,0740 1782,2 1989,5 6,3125 0,0641 1776,5 1981,8 6,2347 0,0564 1770,8 1974,0 6,1644
200,00 0,0781 1824,4 2043,0 6,4282 0,0678 1819,4 2036,3 6,3524 0,0597 1814,4 2029,4 6,2841
220,00 0,0821 1866,7 2096,5 6,5389 0,0713 1862,3 2090,5 6,4646 0,0629 1857,8 2084,4 6,3980
240,00 0,0860 1909,4 2150,1 6,6455 0,0748 1905,4 2144,7 6,5725 0,0661 1901,4 2139,3 6,5071
260,00 0,0898 1952,6 2204,1 6,7486 0,0782 1948,9 2199,2 6,6766 0,0692 1945,3 2194,3 6,6122
280,00 0,0936 1996,3 2258,5 6,8488 0,0816 1993,0 2254,0 6,7775 0,0722 1989,6 2249,6 6,7140
300,00 0,0974 2040,6 2313,4 6,9463 0,0849 2037,6 2309,3 6,8758 0,0752 2034,5 2305,3 6,8129
320,00 0,1012 2085,7 2368,9 7,0415 0,0882 2082,9 2365,2 6,9716 0,0782 2080,1 2361,5 6,9093

Doyma 0,0307 1496,5 1619,3 5,2234 0,0275 1492,7 1613,8 5,1750 0,0248 1488,4 1607,7 5,1286
100,00 0,0361 1569,8 1714,1 5,4854 0,0317 1555,7 1695,3 5,3988 0,0280 1540,6 1675,1 5,3125
120,00 0,0401 1624,4 1784,9 5,6704 0,0357 1614,0 1770,9 5,5963 0,0319 1603,2 1756,3 5,5247
140,00 0,0437 1673,6 1848,5 5,8283 0,0391 1665,3 1837,3 5,7611 0,0352 1656,8 1825,7 5,6972
160,00 0,0471 1720,0 1908,4 5,9698 0,0422 1713,1 1899,0 5,9069 0,0382 1706,1 1889,4 5,8477
180,00 0,0503 1765,0 1966,0 6,0999 0,0452 1759,1 1958,0 6,0401 0,0410 1753,1 1949,8 5,9841
200,00 0,0533 1809,3 2022,5 6,2218 0,0480 1804,1 2015,4 6,1642 0,0436 1798,9 2008,3 6,1105
220,00 0,0562 1853,3 2078,2 6,3373 0,0508 1848,7 2072,0 6,2814 0,0462 1844,1 2065,8 6,2294
240,00 0,0591 1897,3 2133,8 6,4477 0,0534 1893,2 2128,2 6,3931 0,0487 1889,1 2122,7 6,3425
260,00 0,0619 1941,6 2189,3 6,5538 0,0560 1937,9 2184,3 6,5003 0,0511 1934,2 2179,3 6,4508
280,00 0,0647 1986,3 2245,1 6,6565 0,0586 1982,9 2240,6 6,6038 0,0534 1979,5 2236,0 6,5552
300,00 0,0674 2031,5 2301,2 6,7561 0,0611 2028,4 2297,1 6,7042 0,0558 2025,3 2292,9 6,6563
320,00 0,0701 2077,2 2357,7 6,8531 0,0635 2074,4 2354,0 6,8018 0,0581 2071,5 2350,2 6,7545
340,00 0,0728 2123,7 2414,8 6,9478 0,0660 2121,0 2411,4 6,8969 0,0603 2118,4 2407,9 6,8502
- 222 -
Tablo E-4a. R-22 için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre sıralı)
-104,00 0,00137 0,63218 11854,0 86,4590 340,7900 86,4600 357,030 0,4802 2,0798
-102,00 0,00166 0,63428 9873,50 88,5820 341,5700 88,5830 358,000 0,4927 2,0668
-100,00 0,00201 0,63641 8266,00 90,7040 342,3500 90,7050 358,970 0,5050 2,0543
-98,0000 0,00242 0,63855 6954,00 92,8260 343,1400 92,8280 359,940 0,5172 2,0422
-96,0000 0,00289 0,64071 5877,90 94,9480 343,9300 94,9500 360,910 0,5293 2,0306
-94,0000 0,00344 0,64289 4990,80 97,0700 344,7200 97,0730 361,890 0,5412 2,0194
-92,0000 0,00408 0,64508 4256,10 99,1920 345,5100 99,1950 362,870 0,5529 2,0085
-90,0000 0,00481 0,6473 3644,80 101,310 346,3100 101,320 363,850 0,5646 1,9980
-88,0000 0,00566 0,64953 3133,80 103,440 347,1100 103,440 364,830 0,5761 1,9879
-86,0000 0,00662 0,65178 2705,00 105,560 347,9100 105,560 365,820 0,5875 1,9781
-84,0000 0,00772 0,65406 2343,60 107,680 348,7200 107,690 366,800 0,5988 1,9687
-82,0000 0,00896 0,65635 2037,90 109,810 349,5200 109,810 367,790 0,6100 1,9596
-80,0000 0,01037 0,65867 1778,20 111,930 350,3300 111,940 368,770 0,6210 1,9508
-78,0000 0,01196 0,66101 1556,70 114,050 351,1400 114,060 369,760 0,6320 1,9422
-76,0000 0,01375 0,66338 1367,30 116,180 351,9500 116,190 370,750 0,6428 1,9340
-74,0000 0,01575 0,66576 1204,60 118,310 352,7600 118,320 371,730 0,6535 1,9260
-72,0000 0,01798 0,66818 1064,50 120,440 353,5800 120,450 372,720 0,6642 1,9183
-70,0000 0,02047 0,67061 943,420 122,560 354,3900 122,580 373,700 0,6747 1,9108
-68,0000 0,02323 0,67308 838,440 124,700 355,2000 124,710 374,680 0,6852 1,9036
-66,0000 0,02629 0,67557 747,140 126,830 356,0200 126,850 375,660 0,6955 1,8966
-64,0000 0,02968 0,67809 667,520 128,960 356,8300 128,980 376,640 0,7058 1,8899
-62,0000 0,03341 0,68064 597,880 131,100 357,6500 131,120 377,620 0,7159 1,8833
-60,0000 0,03751 0,68321 536,800 133,240 358,4600 133,270 378,590 0,7260 1,8770
-58,0000 0,04200 0,68582 483,090 135,380 359,2700 135,410 379,560 0,7360 1,8708
-56,0000 0,04692 0,68846 435,730 137,530 360,0900 137,560 380,530 0,7459 1,8649
-54,0000 0,05230 0,69113 393,870 139,670 360,9000 139,710 381,500 0,7558 1,8591
-52,0000 0,05816 0,69383 356,790 141,830 361,7100 141,870 382,460 0,7656 1,8535
-50,0000 0,06453 0,69657 323,850 143,980 362,5200 144,030 383,420 0,7753 1,8480
-48,0000 0,07145 0,69935 294,530 146,140 363,3300 146,190 384,370 0,7849 1,8428
-46,0000 0,07894 0,70216 268,370 148,300 364,1300 148,360 385,320 0,7944 1,8376
-44,0000 0,08705 0,70501 244,980 150,470 364,9300 150,530 386,260 0,8039 1,8327
-42,0000 0,09580 0,7079 224,020 152,640 365,7400 152,700 387,200 0,8134 1,8278
-40,0000 0,10523 0,71083 205,210 154,810 366,5300 154,890 388,130 0,8227 1,8231
-38,0000 0,11538 0,7138 188,290 156,990 367,3300 157,070 389,060 0,8321 1,8186
-36,0000 0,12628 0,71681 173,040 159,180 368,1200 159,270 389,970 0,8413 1,8141
-34,0000 0,13797 0,71987 159,270 161,370 368,9100 161,470 390,890 0,8505 1,8098
-32,0000 0,15050 0,72297 146,820 163,560 369,7000 163,670 391,790 0,8596 1,8056
-30,0000 0,16389 0,72612 135,530 165,760 370,4800 165,880 392,690 0,8687 1,8015
-28,0000 0,17819 0,72932 125,280 167,970 371,2600 168,100 393,580 0,8778 1,7975
-26,0000 0,19344 0,73258 115,970 170,180 372,0300 170,330 394,470 0,8868 1,7937
-24,0000 0,20968 0,73588 107,490 172,400 372,8000 172,560 395,340 0,8957 1,7899
-22,0000 0,22696 0,73923 99,749 174,630 373,5700 174,800 396,210 0,9046 1,7862
-20,0000 0,24531 0,74265 92,681 176,860 374,3300 177,040 397,060 0,9135 1,7826
-18,0000 0,26479 0,74612 86,214 179,100 375,0800 179,300 397,910 0,9223 1,7791
-16,0000 0,28543 0,74965 80,290 181,350 375,8300 181,560 398,750 0,9311 1,7757
-14,0000 0,30728 0,75324 74,854 183,600 376,5700 183,830 399,570 0,9398 1,7723
-12,0000 0,33038 0,7569 69,860 185,860 377,3100 186,110 400,390 0,9485 1,7690
-10,0000 0,35479 0,76062 65,266 188,130 378,0400 188,400 401,200 0,9572 1,7658
-8,0000 0,38054 0,76441 61,033 190,410 378,7700 190,700 401,990 0,9658 1,7627
-6,0000 0,40769 0,76828 57,129 192,700 379,4800 193,010 402,770 0,9744 1,7596
-4,0000 0,43628 0,77222 53,5240 194,990 380,190 195,330 403,550 0,98296 1,75660
-2,0000 0,46636 0,77623 50,1910 197,300 380,900 197,660 404,300 0,99149 1,75360
- 223 -
Tablo E-4a (Devam). R-22 için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına
göre sıralı)
0,0000 0,49799 0,78033 47,1050 199,610 381,590 200,000 405,050 1,00000 1,75070
2,0000 0,53120 0,78450 44,2440 201,930 382,280 202,350 405,780 1,00850 1,74780
4,0000 0,56605 0,78877 41,5900 204,270 382,950 204,710 406,500 1,01690 1,74500
6,0000 0,60259 0,79313 39,1250 206,610 383,620 207,090 407,200 1,02540 1,74220
8,0000 0,64088 0,79758 36,8330 208,960 384,280 209,470 407,890 1,03380 1,73950
10,0000 0,68095 0,80213 34,6990 211,320 384,930 211,870 408,560 1,04220 1,73680
12,0000 0,72286 0,80678 32,7100 213,700 385,570 214,280 409,210 1,05050 1,73410
14,0000 0,76668 0,81154 30,8550 216,080 386,200 216,700 409,850 1,05890 1,73150
16,0000 0,81244 0,81641 29,1230 218,480 386,810 219,140 410,470 1,06720 1,72890
18,0000 0,86020 0,82140 27,5040 220,890 387,420 221,590 411,070 1,07550 1,72630
20,0000 0,91002 0,82651 25,9890 223,310 388,010 224,060 411,660 1,08380 1,72380
22,0000 0,96195 0,83175 24,5710 225,740 388,590 226,540 412,220 1,09210 1,72120
24,0000 1,01600 0,83713 23,2410 228,180 389,150 229,040 412,770 1,10040 1,71870
26,0000 1,07240 0,84265 21,9940 230,640 389,700 231,550 413,290 1,10860 1,71620
28,0000 1,13090 0,84833 20,8230 233,120 390,240 234,080 413,790 1,11690 1,71360
30,0000 1,19190 0,85416 19,7220 235,610 390,760 236,620 414,260 1,12520 1,71110
32,0000 1,25520 0,86017 18,6860 238,110 391,260 239,190 414,710 1,13340 1,70860
34,0000 1,32100 0,86635 17,7110 240,630 391,740 241,770 415,140 1,14170 1,70610
36,0000 1,38920 0,87273 16,7920 243,160 392,210 244,380 415,540 1,14990 1,70360
38,0000 1,46010 0,87931 15,9260 245,720 392,650 247,000 415,910 1,15820 1,70100
40,0000 1,53360 0,88611 15,1070 248,290 393,080 249,650 416,250 1,16650 1,69850
42,0000 1,60980 0,89314 14,3340 250,880 393,480 252,320 416,550 1,17470 1,69590
44,0000 1,68870 0,90042 13,6030 253,490 393,860 255,010 416,830 1,18300 1,69330
46,0000 1,77040 0,90797 12,9110 256,120 394,210 257,730 417,070 1,19130 1,69060
48,0000 1,85510 0,91580 12,2560 258,770 394,540 260,470 417,270 1,19970 1,68790
50,0000 1,94270 0,92396 11,6340 261,450 394,830 263,250 417,440 1,20800 1,68520
52,0000 2,03330 0,93245 11,0450 264,150 395,100 266,050 417,560 1,21640 1,68240
54,0000 2,12700 0,94131 10,4840 266,880 395,330 268,890 417,630 1,22480 1,67950
56,0000 2,22390 0,95058 9,95150 269,640 395,530 271,760 417,660 1,23330 1,67660
58,0000 2,32400 0,96030 9,44440 272,430 395,680 274,660 417,630 1,24180 1,67360
60,0000 2,42750 0,97051 8,96130 275,260 395,800 277,610 417,550 1,25040 1,67050
62,0000 2,53430 0,98127 8,50040 278,120 395,860 280,600 417,410 1,25910 1,66720
64,0000 2,64470 0,99263 8,06020 281,020 395,880 283,640 417,200 1,26780 1,66390
66,0000 2,75860 1,00470 7,63930 283,960 395,840 286,740 416,910 1,27660 1,66040
68,0000 2,87610 1,01750 7,23630 286,960 395,740 289,880 416,550 1,28550 1,65680
70,0000 2,99740 1,03120 6,84970 290,010 395,560 293,100 416,090 1,29450 1,65290
72,0000 3,12250 1,04590 6,47830 293,110 395,310 296,380 415,540 1,30370 1,64890
74,0000 3,25160 1,06180 6,12080 296,290 394,970 299,740 414,870 1,31300 1,64460
76,0000 3,38480 1,07910 5,77580 299,540 394,530 303,200 414,080 1,32250 1,64010
78,0000 3,52220 1,09800 5,44190 302,890 393,970 306,760 413,130 1,33220 1,63520
80,0000 3,66380 1,11890 5,11760 306,340 393,260 310,440 412,010 1,34230 1,62990
82,0000 3,80990 1,14230 4,80130 309,920 392,390 314,270 410,680 1,35260 1,62410
84,0000 3,96060 1,16890 4,49100 313,660 391,310 318,290 409,100 1,36340 1,61770
86,0000 4,11610 1,19970 4,18400 317,600 389,960 322,540 407,180 1,37470 1,61040
88,0000 4,27660 1,23640 3,87680 321,800 388,250 327,090 404,830 1,38690 1,60210
90,0000 4,44230 1,28190 3,56350 326,390 386,040 332,090 401,870 1,40010 1,59220
92,0000 4,61360 1,34210 3,23280 331,580 383,000 337,770 397,920 1,41510 1,57980
94,0000 4,79110 1,43310 2,85560 337,930 378,340 344,800 392,020 1,43360 1,56220
- 224 -
Tablo E-4b. R-22 için kızgın buhar özellikleri

Doyma 0,4107 360,56 381,10 1,8615 0,2815 363,72 384,83 1,8403 0,2152 366,10 387,62 1,8257
-40.000 0,4407 367,67 389,71 1,8996 0,2912 367,17 389 1,8584 0,2164 366,65 388,28 1,8285
-30.000 0,4608 372,59 395,63 1,9245 0,3048 372,15 395,01 1,8837 0,2268 371,69 394,37 1,8541
-20.000 0,4807 377,62 401,65 1,9488 0,3183 377,22 401,1 1,9082 0,2372 376,82 400,54 1,8789
-10.000 0,5005 382,75 407,78 1,9725 0,3318 382,4 407,28 1,9321 0,2474 382,04 406,78 1,9031
0,0000 0,5202 388,00 414,01 1,9957 0,3451 387,68 413,56 1,9556 0,2575 387,35 413,10 1,9267
10.000 0,5399 393,35 420,34 2,0185 0,3583 393,06 419,94 1,9785 0,2676 392,77 419,53 1,9498
20.000 0,5595 398,82 426,79 2,0409 0,3715 398,55 426,42 2,001 0,2776 398,29 426,05 1,9724
30.000 0,5791 404,39 433,35 2,0629 0,3847 404,15 433,01 2,0231 0,2875 403,91 432,66 1,9946
40.000 0,5986 410,08 440,01 2,0845 0,3978 409,86 439,7 2,0448 0,2975 409,64 439,38 2,0164
50.000 0,6181 415,88 446,79 2,1058 0,4109 415,68 446,5 2,0662 0,3073 415,47 446,21 2,0379
60.000 0,6376 421,80 453,67 2,1268 0,424 421,61 453,4 2,0872 0,3172 421,42 453,13 2,0590
70.000 0,6570 427,82 460,67 2,1475 0,437 427,64 460,42 2,108 0,3270 427,46 460,16 2,0798
80,000 0,6764 433,95 467,77 2,1679 0,45 433,78 467,53 2,1284 0,3368 433,61 467,30 2,1003

Doyma 0,1125 372,5 394,9 1,7926 0,0910 374,5 397,3 1,7817 0,0766 376,3 399,3 1,7734
-10.000 0,1207 380,6 404,7 1,8307 0,0953 379,8 403,6 1,8062 0,0784 379,0 402,5 1,7855
0,0000 0,1261 386,0 411,2 1,8551 0,0997 385,3 410,3 1,8311 0,0822 384,6 409,3 1,8109
10.000 0,1314 391,6 417,8 1,8789 0,1041 391,0 417,0 1,8552 0,0859 390,3 416,1 1,8354
20.000 0,1366 397,2 424,5 1,9020 0,1083 396,7 423,7 1,8787 0,0895 396,1 422,9 1,8592
30.000 0,1417 402,9 431,3 1,9247 0,1126 402,4 430,6 1,9015 0,0931 401,9 429,8 1,8823
40.000 0,1469 408,7 438,1 1,9469 0,1167 408,3 437,5 1,9239 0,0966 407,8 436,8 1,9049
50.000 0,1519 414,6 445,0 1,9686 0,1209 414,2 444,4 1,9459 0,1001 413,8 443,8 1,9270
60.000 0,1570 420,6 452,0 1,9900 0,1249 420,3 451,5 1,9674 0,1036 419,9 450,9 1,9486
70.000 0,1620 426,7 459,2 2,0110 0,1290 426,4 458,6 1,9885 0,1070 426,0 458,1 1,9699
80.000 0,1670 432,9 466,4 2,0317 0,1331 432,6 465,9 2,0093 0,1104 432,3 465,4 1,9908
90.000 0,1720 439,2 473,7 2,0521 0,1371 438,9 473,2 2,0298 0,1138 438,6 472,8 2,0113
100,00 0,1770 445,6 481,0 2,0722 0,1411 445,3 480,6 2,0499 0,1172 445,0 480,2 2,0316
110,00 0,1820 452,1 488,5 2,0920 0,1451 451,9 488,1 2,0698 0,1206 451,6 487,7 2,0515
P=0.4MPa(-6.5550C) P=0.45MPa(-3.0750C) P=0.5MPa(0.1240C)

Doyma 0,0582 379,29 402,56 1,7604 0,0520 380,52 403,90 1,7552 0,0469 381,63 405,09 1,7505
10.000 0,0631 389,02 414,26 1,8030 0,0555 388,34 413,31 1,7892 0,0494 387,64 412,33 1,7765
20.000 0,0660 394,92 421,30 1,8274 0,0581 394,31 420,45 1,8140 0,0518 393,70 419,59 1,8017
30.000 0,0687 400,85 428,35 1,8511 0,0606 400,32 427,59 1,8380 0,0541 399,77 426,82 1,8260
40.000 0,0715 406,85 435,44 1,8741 0,0631 406,36 434,76 1,8612 0,0564 405,87 434,06 1,8495
50.000 0,0742 412,91 442,59 1,8966 0,0655 412,47 441,96 1,8839 0,0586 412,02 441,33 1,8723
60.000 0,0769 419,05 449,79 1,9185 0,0679 418,64 449,22 1,9060 0,0608 418,23 448,63 1,8946
70.000 0,0795 425,27 457,07 1,9400 0,0703 424,89 456,53 1,9276 0,0630 424,51 456,00 1,9163
80.000 0,0821 431,57 464,41 1,9611 0,0727 431,22 463,92 1,9488 0,0651 430,87 463,42 1,9377
90.000 0,0847 437,96 471,84 1,9819 0,0750 437,63 471,38 1,9696 0,0672 437,31 470,92 1,9586
100,00 0,0873 444,44 479,35 2,0023 0,0773 444,13 478,92 1,9901 0,0693 443,82 478,48 1,9792
110,00 0,0898 451,00 486,94 2,0223 0,0796 450,71 486,53 2,0103 0,0714 450,43 486,13 1,9994
120,00 0,0924 457,66 494,61 2,0421 0,0819 457,39 494,23 2,0301 0,0735 457,11 493,85 2,0193
130,00 0,0949 464,40 502,37 2,0616 0,0841 464,14 502,01 2,0496 0,0755 463,89 501,65 2,0389

Doyma 0,0393 383,58 407,15 1,7424 0,0338 385,22 408,86 1,7356 0,0296 386,65 410,31 1,7296
20.000 0,0423 392,43 417,81 1,7797 0,0355 391,09 415,94 1,7601 0,0304 389,67 413,97 1,7422
30.000 0,0443 398,64 425,24 1,8046 0,0373 397,46 423,59 1,7858 0,0321 396,23 421,87 1,7687
40.000 0,0463 404,85 432,63 1,8286 0,0391 403,81 431,16 1,8103 0,0337 402,72 429,64 1,7939
50.000 0,0482 411,10 440,03 1,8519 0,0408 410,15 438,70 1,8340 0,0352 409,18 437,34 1,8181
60.000 0,0501 417,39 447,45 1,8745 0,0424 416,53 446,24 1,8570 0,0367 415,65 445,00 1,8415
70.000 0,0519 423,74 454,91 1,8965 0,0441 422,95 453,80 1,8794 0,0381 422,15 452,67 1,8641
80.000 0,0538 430,15 462,42 1,9181 0,0457 429,43 461,39 1,9012 0,0396 428,69 460,35 1,8862
90.000 0,0556 436,64 469,98 1,9392 0,0472 435,97 469,03 1,9225 0,0410 435,28 468,07 1,9078
100,00 0,0573 443,20 477,61 1,9599 0,0488 442,57 476,73 1,9434 0,0424 441,94 475,84 1,9288
110,00 0,0591 449,84 485,31 1,9803 0,0503 449,26 484,49 1,9639 0,0437 448,66 483,65 1,9495
120,00 0,0609 456,57 493,08 2,0003 0,0519 456,01 492,31 1,9841 0,0451 455,45 491,53 1,9698
130,00 0,0626 463,37 500,93 2,0200 0,0534 462,85 500,20 2,0039 0,0464 462,32 499,47 1,9898
140,00 0,0643 470,26 508,85 2,0395 0,0549 469,76 508,17 2,0234 0,0478 469,27 507,48 2,0094
- 225 -
Tablo E-4b (Devam). R-22 için kızgın buhar özellikleri

Doyma 0,0236 388,99 412,61 1,7194 0,0196 390,82 414,32 1,7108 0,0167 392,28 415,60 1,7032
40.000 0,0260 400,42 426,43 1,7648 0,0209 397,92 422,94 1,7388 0,0171 395,14 419,09 1,7144
50.000 0,0273 407,15 434,48 1,7901 0,0221 404,97 431,44 1,7655 0,0182 402,61 428,16 1,7429
60.000 0,0286 413,82 442,44 1,8143 0,0232 411,89 439,73 1,7908 0,0193 409,83 436,86 1,7694
70.000 0,0298 420,49 450,34 1,8377 0,0243 418,75 447,90 1,8149 0,0203 416,92 445,34 1,7945
80.000 0,0310 427,17 458,22 1,8603 0,0253 425,59 456,00 1,8382 0,0213 423,94 453,70 1,8185
90.000 0,0322 433,88 466,10 1,8824 0,0264 432,43 464,07 1,8607 0,0222 430,93 461,98 1,8416
100,00 0,0334 440,64 474,01 1,9038 0,0274 439,30 472,14 1,8826 0,0231 437,92 470,22 1,8640
110,00 0,0345 447,45 481,96 1,9248 0,0283 446,21 480,22 1,9040 0,0239 444,93 478,44 1,8858
120,00 0,0356 454,32 489,94 1,9454 0,0293 453,16 488,33 1,9249 0,0248 451,97 486,67 1,9070
130,00 0,0367 461,25 497,98 1,9656 0,0303 460,17 496,47 1,9453 0,0256 459,06 494,93 1,9277
140,00 0,0378 468,26 506,08 1,9855 0,0312 467,23 504,66 1,9654 0,0264 466,19 503,21 1,9480
150,00 0,0389 475,33 514,23 2,0050 0,0321 474,36 512,89 1,9851 0,0273 473,38 511,54 1,9679
160,00 0,0400 482,48 522,45 2,0241 0,0330 481,56 521,19 2,0045 0,0281 480,63 519,91 1,9875

Doyma 0,0144 393,43 416,52 1,6962 0,0113 395,01 417,52 1,6834 0,0091 395,77 417,58 1,6713
60,000 0,0164 407,63 433,79 1,7496 0,0121 402,62 426,87 1,7119 0,0091 396,31 418,24 1,6733
70,000 0,0173 414,99 442,65 1,7758 0,0130 410,73 436,75 1,7411 0,0101 405,74 429,89 1,7077
80,000 0,0182 422,22 451,29 1,8006 0,0138 418,50 446,13 1,7680 0,0108 414,30 440,34 1,7378
90,000 0,0190 429,37 459,80 1,8244 0,0146 426,06 455,19 1,7933 0,0116 422,42 450,16 1,7652
100,00 0,0198 436,50 468,23 1,8472 0,0153 433,50 464,07 1,8174 0,0122 430,27 459,59 1,7908
110,00 0,0206 443,62 476,62 1,8694 0,0160 440,88 472,82 1,8406 0,0128 437,97 468,79 1,8151
120,00 0,0214 450,76 484,99 1,8910 0,0166 448,23 481,49 1,8629 0,0134 445,58 477,82 1,8384
130,00 0,0221 457,92 493,36 1,9120 0,0173 455,58 490,12 1,8846 0,0140 453,14 486,75 1,8608
140,00 0,0229 465,13 501,75 1,9326 0,0179 462,94 498,73 1,9057 0,0146 460,67 495,61 1,8826
150,00 0,0236 472,38 510,16 1,9527 0,0185 470,33 507,35 1,9263 0,0151 468,22 504,44 1,9037
160,00 0,0243 479,69 518,61 1,9724 0,0191 477,76 515,97 1,9465 0,0156 475,77 513,26 1,9243
170,00 0,0250 487,05 527,11 1,9918 0,0197 485,22 524,62 1,9662 0,0161 483,35 522,08 1,9444
180,00 0,0257 494,47 535,65 2,0109 0,0203 492,74 533,30 1,9856 0,0166 490,97 530,90 1,9641

Doyma 0,0075 395,81 416,79 1,6591 0,0063 395,12 415,15 1,6464 0,0053 393,60 412,54 1,6323
80,000 0,0087 409,43 433,66 1,7079 0,0069 403,43 425,54 1,6761 0,0054 395,06 414,39 1,6376
90,000 0,0094 418,34 444,56 1,7383 0,0077 413,66 438,19 1,7114 0,0063 408,05 430,62 1,6829
100,000 0,0100 426,74 454,74 1,7660 0,0083 422,83 449,40 1,7419 0,0069 418,41 443,41 1,7177
110,000 0,0106 434,84 464,48 1,7917 0,0089 431,45 459,85 1,7695 0,0075 427,74 454,81 1,7478
120,000 0,0111 442,76 473,94 1,8161 0,0094 439,75 469,84 1,7952 0,0080 436,53 465,45 1,7753
130,000 0,0117 450,57 483,22 1,8394 0,0099 447,86 479,52 1,8196 0,0085 444,99 475,62 1,8008
140,000 0,0122 458,31 492,37 1,8618 0,0104 455,84 489,00 1,8428 0,0090 453,25 485,49 1,8250
150,000 0,0127 466,02 501,45 1,8835 0,0108 463,74 498,35 1,8652 0,0094 461,37 495,14 1,8481
160,000 0,0131 473,72 510,47 1,9046 0,0112 471,61 507,60 1,8868 0,0098 469,42 504,65 1,8703
170,000 0,0136 481,43 519,47 1,9251 0,0117 479,46 516,80 1,9078 0,0102 477,42 514,07 1,8918
180,000 0,0140 489,16 528,46 1,9452 0,0121 487,30 525,96 1,9282 0,0106 485,40 523,41 1,9126
190,000 0,0145 496,91 537,45 1,9648 0,0125 495,16 535,11 1,9482 0,0109 493,38 532,72 1,9329
200,000 0,0149 504,70 546,46 1,9841 0,0129 503,05 544,25 1,9677 0,0113 501,36 542,01 1,9528

Doyma 0,0044 390,99 408,64 1,6159 0,0036 386,66 402,69 1,5949 0,0028 378,03 391,63 1,5611
100,00 0,0058 413,26 436,50 1,6923 0,0048 406,93 428,12 1,6642 0,0039 398,31 416,90 1,6295
110,00 0,0064 423,62 449,26 1,7261 0,0055 418,94 443,01 1,7036 0,0047 413,48 435,80 1,6795
120,00 0,0069 433,04 460,74 1,7557 0,0060 429,23 455,63 1,7361 0,0052 425,01 450,03 1,7162
130,00 0,0074 441,94 471,51 1,7827 0,0065 438,68 467,13 1,7650 0,0057 435,17 462,45 1,7474
140,00 0,0078 450,52 481,81 1,8080 0,0069 447,65 477,96 1,7915 0,0061 444,61 473,91 1,7755
150,00 0,0082 458,91 491,82 1,8319 0,0073 456,33 488,36 1,8164 0,0065 453,63 484,77 1,8014
160,00 0,0086 467,16 501,61 1,8548 0,0076 464,81 498,47 1,8400 0,0068 462,38 495,24 1,8259
170,00 0,0090 475,33 511,26 1,8768 0,0080 473,17 508,38 1,8627 0,0072 470,95 505,43 1,8492
180,00 0,0093 483,45 520,81 1,8981 0,0083 481,45 518,15 1,8845 0,0075 479,40 515,44 1,8715
190,00 0,0097 491,55 530,29 1,9188 0,0087 489,68 527,82 1,9056 0,0078 487,78 525,31 1,8930
200,00 0,0100 499,64 539,73 1,9390 0,0090 497,89 537,42 1,9261 0,0081 496,10 535,08 1,9139
210,00 0,0104 507,73 549,14 1,9587 0,0093 506,08 546,97 1,9460 0,0084 504,40 544,78 1,9342
220,00 0,0107 515,84 558,54 1,9779 0,0096 514,28 556,50 1,9656 0,0087 512,69 554,44 1,9540
- 226 -
Tablo E-5a. R-134a için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına göre
sıralı)
-100,000 0,00056 0,63195 25193,0 75,3620 322,760 75,3620 336,850 0,43540 1,94560
-98,0000 0,00069 0,63407 20624,0 77,7310 323,770 77,7310 338,020 0,44900 1,93510
-96,0000 0,00085 0,63621 16977,0 80,1010 324,780 80,1020 339,190 0,46246 1,92500
-94,0000 0,00104 0,63837 14050,0 82,4730 325,800 82,4740 340,380 0,47578 1,91540
-92,0000 0,00126 0,64054 11687,0 84,8480 326,830 84,8490 341,560 0,48896 1,90610
-90,0000 0,00152 0,64274 9769,80 87,2250 327,870 87,2260 342,760 0,50201 1,89720
-88,0000 0,00183 0,64495 8205,90 89,6050 328,910 89,6060 343,960 0,51493 1,88870
-86,0000 0,00220 0,64719 6923,90 91,9880 329,960 91,9890 345,170 0,52773 1,88050
-84,0000 0,00262 0,64944 5868,00 94,3740 331,020 94,3760 346,380 0,54041 1,87270
-82,0000 0,00311 0,65172 4994,30 96,7640 332,080 96,7660 347,600 0,55298 1,86520
-80,0000 0,00367 0,65401 4268,20 99,1580 333,150 99,1610 348,830 0,56544 1,85800
-78,0000 0,00432 0,65633 3662,10 101,560 334,230 101,560 350,060 0,57780 1,85120
-76,0000 0,00507 0,65867 3154,00 103,960 335,310 103,960 351,290 0,59004 1,84460
-74,0000 0,00592 0,66104 2726,50 106,370 336,400 106,370 352,530 0,60219 1,83820
-72,0000 0,00688 0,66342 2365,30 108,780 337,490 108,780 353,770 0,61424 1,83220
-70,0000 0,00798 0,66583 2059,00 111,190 338,590 111,200 355,020 0,62619 1,82640
-68,0000 0,00922 0,66827 1798,20 113,620 339,690 113,620 356,270 0,63806 1,82090
-66,0000 0,01062 0,67073 1575,60 116,040 340,800 116,050 357,530 0,64983 1,81550
-64,0000 0,01219 0,67322 1384,70 118,470 341,910 118,480 358,790 0,66151 1,81050
-62,0000 0,01394 0,67573 1220,60 120,910 343,030 120,920 360,050 0,67311 1,80560
-60,0000 0,01591 0,67827 1079,00 123,350 344,150 123,360 361,310 0,68462 1,80100
-58,0000 0,01809 0,68084 956,540 125,800 345,270 125,810 362,580 0,69605 1,79650
-56,0000 0,02052 0,68344 850,220 128,260 346,400 128,270 363,840 0,70741 1,79220
-54,0000 0,02321 0,68607 757,680 130,720 347,530 130,730 365,110 0,71868 1,78820
-52,0000 0,02618 0,68873 676,900 133,180 348,660 133,200 366,380 0,72988 1,78430
-50,0000 0,02945 0,69142 606,200 135,650 349,800 135,670 367,650 0,74101 1,78060
-48,0000 0,03305 0,69414 544,150 138,130 350,940 138,150 368,920 0,75207 1,77700
-46,0000 0,03700 0,69689 489,550 140,620 352,080 140,640 370,190 0,76305 1,77360
-44,0000 0,04133 0,69968 441,400 143,110 353,220 143,140 371,460 0,77397 1,77040
-42,0000 0,04606 0,70251 398,810 145,600 354,370 145,640 372,730 0,78482 1,76730
-40,0000 0,05121 0,70537 361,080 148,110 355,510 148,140 374,000 0,79561 1,76430
-38,0000 0,05682 0,70826 327,550 150,620 356,660 150,660 375,270 0,80633 1,76150
-36,0000 0,06291 0,71120 297,710 153,140 357,810 153,180 376,540 0,81700 1,75880
-34,0000 0,06951 0,71418 271,080 155,660 358,960 155,710 377,800 0,82760 1,75630
-32,0000 0,07666 0,71719 247,270 158,190 360,110 158,250 379,060 0,83814 1,75380
-30,0000 0,08438 0,72025 225,940 160,730 361,250 160,790 380,320 0,84863 1,75150
-28,0000 0,09270 0,72336 206,800 163,280 362,400 163,340 381,570 0,85906 1,74920
-26,0000 0,10167 0,72650 189,580 165,830 363,550 165,900 382,820 0,86943 1,74710
-24,0000 0,11130 0,72970 174,070 168,390 364,700 168,470 384,070 0,87975 1,74510
-22,0000 0,12165 0,73294 160,060 170,960 365,840 171,050 385,320 0,89002 1,74320
-20,0000 0,13273 0,73623 147,390 173,540 366,990 173,640 386,550 0,90025 1,74130
-18,0000 0,14460 0,73958 135,920 176,120 368,130 176,230 387,790 0,91042 1,73960
-16,0000 0,15728 0,74297 125,510 178,720 369,280 178,830 389,020 0,92054 1,73790
-14,0000 0,17082 0,74643 116,050 181,320 370,410 181,440 390,240 0,93062 1,73630
-12,0000 0,18524 0,74994 107,440 183,930 371,550 184,070 391,460 0,94066 1,73480
-10,0000 0,20060 0,75351 99,5900 186,550 372,690 186,700 392,660 0,95065 1,73340
-8,0000 0,21693 0,75714 92,4220 189,170 373,820 189,340 393,870 0,96060 1,73200
-6,0000 0,23428 0,76084 85,8670 191,810 374,950 191,990 395,060 0,97051 1,73070
-4,0000 0,25268 0,76460 79,8660 194,450 376,070 194,650 396,250 0,98037 1,72940
-2,0000 0,27217 0,76843 74,3620 197,110 377,190 197,320 397,430 0,99021 1,72820
- 227 -
Tablo E-5a (Devam). R-134a için doymuş sıvı ve buhar özellikleri (doyma sıcaklıklarına
göre sıralı)
0,00000 0,29280 0,77233 69,3090 199,770 378,310 200,000 398,600 1,00000 1,72710
2,00000 0,31462 0,77631 64,6630 202,450 379,420 202,690 399,770 1,00980 1,72600
4,00000 0,33766 0,78037 60,3850 205,130 380,530 205,400 400,920 1,01950 1,72500
6,00000 0,36198 0,78451 56,4430 207,830 381,630 208,110 402,060 1,02920 1,72400
8,00000 0,38761 0,78873 52,8040 210,530 382,730 210,840 403,200 1,03880 1,72300
10,0000 0,41461 0,79305 49,4420 213,250 383,820 213,580 404,320 1,04850 1,72210
12,0000 0,44301 0,79745 46,3320 215,980 384,900 216,330 405,430 1,05810 1,72120
14,0000 0,47288 0,80196 43,4510 218,710 385,980 219,090 406,530 1,06770 1,72040
16,0000 0,50425 0,80657 40,7800 221,460 387,050 221,870 407,610 1,07720 1,71960
18,0000 0,53718 0,81128 38,3010 224,230 388,110 224,660 408,690 1,08670 1,71880
20,0000 0,57171 0,81610 35,9970 227,000 389,170 227,470 409,750 1,09620 1,71800
22,0000 0,60789 0,82105 33,8540 229,790 390,210 230,290 410,790 1,10570 1,71730
24,0000 0,64578 0,82612 31,8580 232,590 391,250 233,120 411,820 1,11520 1,71660
26,0000 0,68543 0,83131 29,9980 235,400 392,280 235,970 412,840 1,12460 1,71590
28,0000 0,72688 0,83665 28,2630 238,230 393,290 238,840 413,840 1,13410 1,71520
30,0000 0,77020 0,84213 26,6420 241,070 394,300 241,720 414,820 1,14350 1,71450
32,0000 0,81543 0,84777 25,1260 243,930 395,290 244,620 415,780 1,15290 1,71380
34,0000 0,86263 0,85357 23,7080 246,800 396,270 247,540 416,720 1,16230 1,71310
36,0000 0,91185 0,85954 22,3800 249,690 397,240 250,480 417,650 1,17170 1,71240
38,0000 0,96315 0,86569 21,1350 252,600 398,190 253,430 418,550 1,18110 1,71180
40,0000 1,01660 0,87204 19,9660 255,520 399,130 256,410 419,430 1,19050 1,71110
42,0000 1,07220 0,87859 18,8680 258,460 400,050 259,410 420,280 1,19990 1,71030
44,0000 1,13010 0,88537 17,8370 261,420 400,960 262,430 421,110 1,20920 1,70960
46,0000 1,19030 0,89238 16,8660 264,400 401,840 265,470 421,920 1,21860 1,70890
48,0000 1,25290 0,89965 15,9510 267,410 402,710 268,530 422,690 1,22800 1,70810
50,0000 1,31790 0,90719 15,0890 270,430 403,550 271,620 423,440 1,23750 1,70720
52,0000 1,38540 0,91502 14,2760 273,470 404,370 274,740 424,150 1,24690 1,70640
54,0000 1,45550 0,92317 13,5080 276,540 405,170 277,890 424,830 1,25630 1,70550
56,0000 1,52820 0,93166 12,7820 279,640 405,940 281,060 425,470 1,26580 1,70450
58,0000 1,60360 0,94052 12,0950 282,760 406,670 284,270 426,070 1,27530 1,70350
60,0000 1,68180 0,94979 11,4440 285,910 407,380 287,500 426,630 1,28480 1,70240
62,0000 1,76280 0,95950 10,8270 289,090 408,060 290,780 427,140 1,29440 1,70130
64,0000 1,84670 0,96970 10,2420 292,300 408,690 294,090 427,610 1,30400 1,70000
66,0000 1,93370 0,98044 9,68570 295,550 409,290 297,440 428,020 1,31370 1,69870
68,0000 2,02370 0,99177 9,15660 298,830 409,840 300,840 428,360 1,32340 1,69720
70,0000 2,11680 1,00380 8,65270 302,160 410,330 304,280 428,650 1,33320 1,69560
72,0000 2,21320 1,01650 8,17200 305,530 410,780 307,780 428,860 1,34300 1,69390
74,0000 2,31300 1,03010 7,71290 308,950 411,160 311,330 429,000 1,35300 1,69200
76,0000 2,41610 1,04470 7,27370 312,420 411,470 314,940 429,040 1,36310 1,68990
78,0000 2,52280 1,06030 6,85270 315,950 411,700 318,630 428,980 1,37330 1,68760
80,0000 2,63320 1,07730 6,44830 319,550 411,830 322,390 428,810 1,38360 1,68500
82,0000 2,74730 1,09580 6,05890 323,230 411,870 326,240 428,510 1,39420 1,68210
84,0000 2,86530 1,11620 5,68270 327,000 411,770 330,200 428,050 1,40490 1,67890
86,0000 2,98740 1,13880 5,31780 330,880 411,530 334,280 427,420 1,41590 1,67520
88,0000 3,11360 1,16430 4,96230 334,890 411,100 338,510 426,550 1,42730 1,67100
90,0000 3,24420 1,19360 4,61340 339,060 410,450 342,930 425,420 1,43900 1,66620
92,0000 3,37930 1,22790 4,26780 343,440 409,490 347,590 423,920 1,45140 1,66040
94,0000 3,51930 1,26940 3,92030 348,110 408,130 352,580 421,920 1,46450 1,65340
96,0000 3,66450 1,32260 3,56210 353,230 406,130 358,070 419,180 1,47890 1,64450
98,0000 3,81520 1,39760 3,17330 359,140 403,030 364,470 415,140 1,49570 1,63220
100 3,97240 1,53570 2,68090 367,200 397,030 373,300 407,680 1,51880 1,61090
- 228 -
Tablo E-5b. R-134a için kızgın buhar özellikleri

Doyma 0,3693 355,25 373,71 1,7650 0,2524 359,85 378,78 1,7543 0,1926 363,34 382,60 1,7475
-20,000 0,4049 368,97 389,21 1,8288 0,2673 368,40 388,44 1,7935 0,1984 367,81 387,65 1,7677
-10,000 0,4220 375,89 396,99 1,8590 0,2790 375,40 396,32 1,8240 0,2074 374,89 395,64 1,7986
0,0000 0,4390 382,98 404,92 1,8885 0,2905 382,54 404,33 1,8539 0,2163 382,10 403,73 1,8288
10,000 0,4559 390,22 413,02 1,9176 0,3020 389,84 412,49 1,8832 0,2251 389,45 411,95 1,8584
20,000 0,4727 397,64 421,27 1,9463 0,3134 397,29 420,80 1,9121 0,2337 396,94 420,31 1,8874
30,000 0,4894 405,22 429,69 1,9745 0,3247 404,91 429,26 1,9404 0,2423 404,59 428,82 1,9160
40,000 0,5061 412,97 438,28 2,0024 0,3360 412,69 437,88 1,9684 0,2509 412,40 437,49 1,9441
50,000 0,5227 420,89 447,03 2,0299 0,3472 420,63 446,67 1,9960 0,2594 420,37 446,30 1,9718
60,000 0,5393 428,98 455,94 2,0571 0,3583 428,74 455,61 2,0233 0,2678 428,49 455,28 1,9991
70,000 0,5559 437,23 465,02 2,0839 0,3695 437,00 464,72 2,0502 0,2763 436,78 464,41 2,0261
80,000 0,5725 445,64 474,26 2,1105 0,3806 445,44 473,98 2,0768 0,2847 445,23 473,70 2,0528
90,000 0,5890 454,22 483,67 2,1367 0,3917 454,03 483,41 2,1032 0,2930 453,84 483,14 2,0792
100,00 0,6055 462,96 493,24 2,1627 0,4027 462,78 492,99 2,1292 0,3014 462,61 492,74 2,1053
P=0.2MPa(-10.0760C) P=0.25MPa(-4.2830C) P=0.3MPa(0.672060C)

Doyma 0,0999 372,64 392,62 1,7334 0,0807 375,91 396,08 1,7296 0,0677 378,68 399,00 0,0396
10,000 0,1096 387,82 409,73 1,7961 0,0864 386,95 408,55 1,7748 0,0709 386,06 407,34 0,0409
20,000 0,1142 395,49 418,33 1,8259 0,0902 394,74 417,30 1,8051 0,0743 393,96 416,24 0,0417
30,000 0,1187 403,29 427,04 1,8551 0,0940 402,62 426,12 1,8347 0,0775 401,93 425,17 0,0426
40,000 0,1232 411,22 435,87 1,8838 0,0977 410,62 435,04 1,8637 0,0806 410,00 434,19 0,0435
50,000 0,1277 419,29 444,83 1,9120 0,1013 418,75 444,07 1,8921 0,0837 418,19 443,31 0,0444
60,000 0,1321 427,51 453,92 1,9397 0,1049 427,01 453,23 1,9200 0,0868 426,50 452,53 0,0453
70,000 0,1364 435,88 463,16 1,9670 0,1084 435,42 462,53 1,9475 0,0898 434,95 461,89 0,0463
80,000 0,1407 444,39 472,54 1,9939 0,1120 443,97 471,96 1,9746 0,0928 443,54 471,37 0,0472
90,000 0,1451 453,06 482,07 2,0206 0,1154 452,67 481,53 2,0013 0,0957 452,27 480,99 0,0482
100,00 0,1493 461,88 491,75 2,0468 0,1189 461,52 491,25 2,0277 0,0986 461,15 490,74 0,0491
110,00 0,1536 470,86 501,57 2,0728 0,1224 470,52 501,11 2,0537 0,1015 470,17 500,63 0,0501
120,00 0,1578 479,98 511,55 2,0985 0,1258 479,66 511,11 2,0795 0,1044 479,34 510,67 0,0511
130,00 0,1621 489,26 521,67 2,1239 0,1292 488,96 521,26 2,1050 0,1073 488,66 520,85 0,0521

Doyma 0,0512 383,24 403,72 1,7226 0,0456 385,16 405,69 1,7210 0,0411 386,91 407,47 1,7197
20,000 0,0542 392,32 414,01 1,7584 0,0475 391,45 412,83 1,7457 0,0421 390,55 411,61 1,7339
30,000 0,0568 400,50 423,22 1,7893 0,0499 399,76 422,20 1,7771 0,0443 398,99 421,16 1,7659
40,000 0,0593 408,73 432,45 1,8192 0,0522 408,07 431,55 1,8075 0,0465 407,40 430,63 1,7967
50,000 0,0617 417,05 441,74 1,8484 0,0544 416,46 440,93 1,8370 0,0485 415,86 440,11 1,8265
60,000 0,0641 425,47 451,11 1,8770 0,0565 424,94 450,38 1,8658 0,0505 424,40 449,64 1,8555
70,000 0,0664 434,01 460,58 1,9050 0,0587 433,52 459,92 1,8940 0,0524 433,04 459,25 1,8839
80,000 0,0687 442,67 470,17 1,9325 0,0607 442,23 469,56 1,9217 0,0543 441,78 468,95 1,9118
90,000 0,0710 451,47 479,88 1,9597 0,0628 451,06 479,32 1,9489 0,0562 450,65 478,76 1,9392
100,00 0,0733 460,41 489,72 1,9864 0,0648 460,03 489,20 1,9757 0,0581 459,65 488,68 1,9661
110,00 0,0755 469,48 499,68 2,0127 0,0668 469,13 499,20 2,0022 0,0599 468,78 498,72 1,9927
120,00 0,0777 478,69 509,78 2,0387 0,0688 478,37 509,33 2,0283 0,0617 478,04 508,88 2,0189
130,00 0,0799 488,05 520,02 2,0645 0,0708 487,75 519,60 2,0541 0,0635 487,44 519,18 2,0447
140,00 0,0821 497,55 530,39 2,0899 0,0727 497,27 530,00 2,0796 0,0653 496,98 529,60 2,0703

Doyma 0,0343 389,99 410,57 1,7175 0,0512 383,24 403,72 1,7226 0,0256 394,96 415,46 1,7140
40,000 0,0379 406,01 428,73 1,7772 0,0542 392,32 414,01 1,7584 0,0270 402,97 424,59 1,7436
50,000 0,0397 414,63 438,43 1,8077 0,0568 400,50 423,22 1,7893 0,0285 412,00 434,84 1,7758
60,000 0,0414 423,30 448,13 1,8373 0,0593 408,73 432,45 1,8192 0,0300 420,97 444,95 1,8067
70,000 0,0431 432,04 457,88 1,8661 0,0617 417,05 441,74 1,8484 0,0313 429,96 455,03 1,8365
80,000 0,0447 440,87 467,70 1,8943 0,0641 425,47 451,11 1,8770 0,0327 438,99 465,12 1,8654
90,000 0,0463 449,82 477,61 1,9220 0,0664 434,01 460,58 1,9050 0,0339 448,10 475,25 1,8937
100,00 0,0479 458,88 487,62 1,9492 0,0687 442,67 470,17 1,9325 0,0352 457,30 485,45 1,9214
110,00 0,0495 468,06 497,74 1,9759 0,0710 451,47 479,88 1,9597 0,0364 466,60 495,74 1,9486
120,00 0,0510 477,37 507,97 2,0023 0,0733 460,41 489,72 1,9864 0,0376 476,02 506,12 1,9754
130,00 0,0525 486,82 518,33 2,0283 0,0755 469,48 499,68 2,0127 0,0388 485,55 516,60 2,0017
140,00 0,0540 496,39 528,81 2,0540 0,0777 478,69 509,78 2,0387 0,0400 495,21 527,20 2,0277
150,00 0,0555 506,11 539,42 2,0794 0,0799 488,05 520,02 2,0645 0,0411 504,99 537,91 2,0533
160,00 0,0570 515,96 550,16 2,1045 0,0821 497,55 530,39 2,0899 0,0423 514,91 548,74 2,0786
- 229 -
Tablo E-5b (Devam). R-134a için kızgın buhar özellikleri

Doyma 0,0203 398,85 419,16 1,7113 0,0167 401,98 422,04 1,7087 0,0141 404,54 424,30 1,7062
55,000 0,0224 413,79 436,24 1,7646 0,0178 410,79 432,17 1,7400 0,0144 407,34 427,54 1,7161
60,000 0,0231 418,46 441,53 1,7806 0,0184 415,70 437,79 1,7570 0,0150 412,61 433,62 1,7345
70,000 0,0243 427,74 452,00 1,8116 0,0195 425,36 448,76 1,7895 0,0161 422,77 445,25 1,7689
80,000 0,0254 437,00 462,40 1,8414 0,0205 434,90 459,53 1,8204 0,0170 432,65 456,48 1,8012
90,000 0,0265 446,30 472,79 1,8705 0,0215 444,41 470,22 1,8502 0,0179 442,42 467,52 1,8320
100,00 0,0276 455,65 483,21 1,8988 0,0224 453,94 480,87 1,8792 0,0188 452,16 478,45 1,8617
110,00 0,0286 465,09 493,67 1,9264 0,0233 463,53 491,54 1,9074 0,0196 461,90 489,34 1,8905
120,00 0,0296 474,62 504,21 1,9536 0,0242 473,18 502,25 1,9350 0,0204 471,70 500,24 1,9186
130,00 0,0306 484,25 514,83 1,9803 0,0251 482,92 513,03 1,9621 0,0212 481,55 511,17 1,9460
140,00 0,0316 494,00 525,55 2,0065 0,0259 492,76 523,87 1,9886 0,0219 491,49 522,16 1,9730
150,00 0,0325 503,86 536,37 2,0324 0,0268 502,70 534,81 2,0148 0,0226 501,52 533,21 1,9994
160,00 0,0335 513,84 547,30 2,0579 0,0276 512,76 545,84 2,0405 0,0234 511,65 544,35 2,0254
170,00 0,0344 523,95 558,35 2,0831 0,0284 522,93 556,97 2,0660 0,0241 521,89 555,58 2,0510

Doyma 0,0121 406,64 426,04 1,7036 0,0093 409,70 428,28 1,6976 0,0073 411,42 429,04 1,6902
80,000 0,0144 430,24 453,22 1,7831 0,0105 424,70 445,77 1,7481 0,0078 417,56 436,31 1,7109
85,000 0,0148 435,30 458,97 1,7993 0,0110 430,24 452,17 1,7660 0,0083 424,05 443,93 1,7323
90,000 0,0152 440,32 464,66 1,8150 0,0114 435,66 458,38 1,7833 0,0087 430,14 451,02 1,7520
95,000 0,0156 445,31 470,30 1,8305 0,0117 440,98 464,47 1,7999 0,0091 435,98 457,78 1,7705
100,00 0,0160 450,29 475,91 1,8456 0,0121 446,24 470,45 1,8160 0,0094 441,65 464,31 1,7881
110,00 0,0168 460,22 487,06 1,8751 0,0128 456,63 482,21 1,8471 0,0101 452,67 476,91 1,8214
120,00 0,0175 470,16 498,16 1,9037 0,0134 466,93 493,80 1,8770 0,0107 463,44 489,12 1,8529
130,00 0,0182 480,15 509,27 1,9316 0,0141 477,21 505,31 1,9059 0,0113 474,07 501,11 1,8830
140,00 0,0189 490,19 520,40 1,9589 0,0146 487,49 516,78 1,9340 0,0118 484,65 512,97 1,9121
150,00 0,0195 500,32 531,59 1,9856 0,0152 497,82 528,24 1,9614 0,0123 495,21 524,76 1,9403
160,00 0,0202 510,53 542,84 2,0119 0,0158 508,21 539,74 1,9883 0,0128 505,80 536,53 1,9678
170,00 0,0208 520,84 554,17 2,0378 0,0163 518,68 551,28 2,0146 0,0133 516,44 548,31 1,9947
180,00 0,0215 531,26 565,59 2,0632 0,0168 529,23 562,89 2,0405 0,0137 527,14 560,13 2,0210

Doyma 0,0059 411,84 428,33 1,6807 0,0047 410,70 425,83 1,6679 0,0037 407,11 420,50 1,6487
100,00 0,0075 436,29 457,19 1,7600 0,0059 429,64 448,48 1,7295 0,0045 420,29 436,44 1,6917
105,00 0,0078 442,36 464,23 1,7788 0,0063 436,61 456,68 1,7514 0,0050 429,33 447,24 1,7205
110,00 0,0081 448,24 471,01 1,7966 0,0066 443,14 464,28 1,7714 0,0054 437,02 456,33 1,7444
115,00 0,0084 453,98 477,59 1,8136 0,0069 449,36 471,50 1,7901 0,0057 444,03 464,54 1,7657
120,00 0,0087 459,62 484,04 1,8301 0,0072 455,39 478,45 1,8079 0,0060 450,63 472,22 1,7853
125,00 0,0090 465,19 490,37 1,8462 0,0075 461,28 485,21 1,8249 0,0063 456,96 479,54 1,8038
130,00 0,0093 470,70 496,62 1,8618 0,0077 467,06 491,81 1,8414 0,0065 463,09 486,60 1,8214
135,00 0,0095 476,18 502,81 1,8770 0,0080 472,77 498,30 1,8574 0,0068 469,09 493,47 1,8384
140,00 0,0098 481,63 508,95 1,8920 0,0082 478,42 504,70 1,8730 0,0070 474,98 500,19 1,8548
150,00 0,0102 492,47 521,12 1,9211 0,0087 489,59 517,31 1,9032 0,0074 486,55 513,32 1,8862
160,00 0,0107 503,29 533,21 1,9493 0,0091 500,67 529,75 1,9322 0,0078 497,93 526,17 1,9162
170,00 0,0111 514,12 545,25 1,9768 0,0095 511,72 542,09 1,9604 0,0082 509,23 538,83 1,9451
180,00 0,0115 524,99 557,29 2,0037 0,0099 522,77 554,38 1,9878 0,0086 520,48 551,39 1,9731
P=4MPa(100.340C) P=4.4MPa P=4.8MPa

Doyma 0,0026 395,13 405,38 1,6046
105,00 0,0038 418,59 433,60 1,6798 0,0019 385,03 393,39 1,5703 0,0014 366,63 373,31 1,5156
110,00 0,0043 429,17 446,26 1,7131 0,0032 417,39 431,53 1,6707 0,0020 393,44 402,99 1,5935
115,00 0,0047 437,62 456,28 1,7391 0,0037 429,40 445,86 1,7079 0,0029 417,54 431,23 1,6668
120,00 0,0050 445,13 465,10 1,7616 0,0041 438,55 456,70 1,7357 0,0033 430,27 446,34 1,7055
125,00 0,0053 452,09 473,23 1,7822 0,0044 446,50 466,07 1,7593 0,0037 439,91 457,76 1,7344
130,00 0,0055 458,71 480,90 1,8013 0,0047 453,80 474,60 1,7806 0,0040 448,23 467,53 1,7588
135,00 0,0058 465,08 488,26 1,8195 0,0050 460,68 482,59 1,8003 0,0043 455,81 476,38 1,7806
140,00 0,0060 471,28 495,38 1,8368 0,0052 467,27 490,21 1,8189 0,0045 462,91 484,64 1,8007
145,00 0,0062 477,35 502,32 1,8535 0,0054 473,66 497,56 1,8366 0,0047 469,70 492,49 1,8196
150,00 0,0065 483,32 509,12 1,8697 0,0056 479,90 504,70 1,8535 0,0050 476,25 500,04 1,8375
160,00 0,0068 495,07 522,43 1,9008 0,0060 492,06 518,55 1,8859 0,0053 488,90 514,50 1,8713
170,00 0,0072 506,63 535,47 1,9305 0,0064 503,94 531,99 1,9166 0,0057 501,14 528,41 1,9031
180,00 0,0076 518,11 548,33 1,9592 0,0067 515,67 545,18 1,9460 0,0060 513,15 541,96 1,9333
- 230 -

textbookSUPPORTIVE4 Thermeobook Fullver3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

textbookSUPPORTIVE4 Thermeobook Fullver3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

textbookSUPPORTIVE4 Thermeobook Fullver3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Mühendislikte Temel

Doç. Dr. Bülent Yeşilata

Doç. Dr. Bülent Yeşilata

Yazar İletişim Bilgileri:

Doç. Dr. Bülent Yeşilata, Harran Üniversitesi

Termodinamik dersi Makina Mühendisliği eğitiminde öğrencilerin en fazla zorlandığı

Yazar doktora çalışmasını 1999 yılında Amerika'nın Pennsylvania eyaletindeki Lehigh

Önsöz ve teşekkür ............................................................................................................... iii

1. Bölüm: Giriş ve temel kavramlar .................................................................................... 1

Termodinamik ve Uygulama Alanları

Akış özelliğine göre İzole özelliğine göre

Açık (akışlı) Kapalı (akışsız)

Kararlı akışlı Kararsız Akışlı

Şekil 1.2. Sistemlerin sınıflandırılması

Kapalı ve açık sistemlere uygulanan formüller farklıdır. Bu nedenle çözümlemeye

Şekil 1.3. Açık ve kapalı sistemlerin şematik tanımlaması

Sisteme bağımlı Sistemden bağımsız öz.

Depo halinde Geçiş halinde*

Dış enerji İç enerji Isı enerjisi Mekanik enerji

Şekil 1.5. Enerjinin sınıflandırılması

Durum (hal) değişimi ve denge

Şekil 1.7. Isı enerjisinin geçiş koşulu

Isı enerjisi transfer türleri

i) İletim yoluyla ısı geçişi (kondüksiyon)

ii) Taşınım yoluyla ısı geçişi (konveksiyon)

Isı taşınımına aşağıdaki önekleri vermek mümkündür:

iii) Işınım yoluyla ısı geçişi (radyasyon)

σ= Stefan-Boltzman sabiti=5.67*10-8 W/m2K4

V= moleküler ortalama hız

Sıcaklık ölçme metodları

ii) Elektrik özellikli sıcaklık ölçerler

Sıcaklık ve ısı enerjisi arasındaki temel farklar

Isı enerjisi Mekanik enerji

(-) (-) (+)

Pm Pc Pm=Pa + Pc (atmosfer basıncı üstündeki basınçlar)

Statik, dinamik ve toplam basınç

Basıncın yükseklikle değişimi

Deniz seviyesinden yukarılara doğru çıkıldıkça, atmosfer basıncının değeri azalmaktadır. Bu

P1,V1,T1,A P2,V2,T2 dw=Fdx=PAdx=Pdv

V2>V1 W1,2>0 iş üreten sistem

Örnek: P = 80 W ifadesinde; P fiziksel büyüklük, 80 miktar, W ise keyfi seçilmiş birimdir.

Boyut kavramını örneklerle açıklamakta fayda vardır:

Bazı fiziksel büyüklüklerin sembol ve boyutları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Fiz.büy. Sembol Boyut

SI birim sistemi: Temel SI birimleri, Türetilmiş SI birimleri ve Yardımcı SI Birimleri olmak

Uzunluk metre (m)

Yardımcı SI birimleri ise,

Düzlem açısı Radyan (rad )

Çarpım Faktörü Önek Adı Simge

SI birimlerinin ast katları

Çarpım Faktörü Önek Adı Simge

Birim Dönüşüm Tabloları

1 N = 1 kg m / s2 1 kp / cm2 = 9, 8067 x 104 Pa

1.1. Şekilde görülen suyla dolu tankın ağırlığını hesaplayınız?

Sistemin toplam ağırlığı : N mtank = 3kg

Herhangi bir cismin ağırlığının yüzde bir oranında azalması:

Denklem 1 ve Denklem 2 birbirine eşitlenirse:

Tanktaki mutlak basınç : Pm=?