AJWEMARIE VON GABAIN

(1901 - 1993)

1993 yrhmn ilk aylnda Alman Turkolojisi a&r bir yitik verdi. Turkluk
bilimi ve ozellikle eski Wrkler ve dilleri alamnda degerli qahgma ve yay~nlar
yapmig olan Prof. Dr. Annemarie von Gabain, 15 Ocak 1993 gunu Berlin'
de yagama gozlerini yumdu.
Prof. Annemarie von Gabain 4 Temmuz 1901'de Morchingen'de dog-
mugtur. Orta ogrenimini bitirdikten soma Berlin Universitesinde taninmq
Sinolog Otto Franke'nin y m n d a qahgmlg, onun derslerine ek olarak Turko-
log Wjlhelm Bang'm derslerine de devam etmigtir. Turfan kazllarmda bu-
lunan Vygur yazmalan uzerinde qahyan Bang, Gabaia'in Sinoloji bilgisin-
den yararlanmqtir. Uygurca yazmalarin iglenmesi. Bang ile Gabain ara-
smdaki ortak qalqmalar sonunda gerqeklegmigtir. Bu yazmalarl Bang, Ga-
bain ile ortak bir gahgma yaparak Tiirkische Turfantexte ad1 altmda ya-
yimlam~gtir (6 bolum, 1929-1 934). Alzalytischer Index zu den funf ersten
Stiicken der tiirkischen Turfantexte (1931) adh eser de bu ortak qahgmalarm
bir uriiniidur.
Bang'm oliimu (1934), Gabain'in Uygur yazmalarl uzerindeki qahy-
malarini aksatmamigtlr. Berlin Akademisindeki eski Turkqe yazmalann
iylenmesini buyuk bir qaba ile surduren Gabain, bu dizide yeni yayinlar yap-
mlytlr (VIII, 1954; IX, 1958, W. Winter ile birlikte; X, 1959, T. Kowalski
ile birlikte). Bunlardan bayka, F. W. K. Muller'in Uigurica ad11 eserinin
IV. kitabm da yaymlamqtir (1931).
Gabain'in Eski Turkqe ve Uygurca alamnda birqok galigmasi daha
vardir : Uigurische Studien (Ungarische Jahrbucher X , 1930, W . Bang ile bir-
likte); Die uigurische obersetzung der Biographie Huen-tsangs (1935); Briefe
der uigurischen Hiien-tsang Biographie (Sitzungsberichte der Preup ischen
Akademie der Wissenschaften 29: 371-415, 1938); Alt-tiirkisches Schrifttum
(1950); Die Friihgeschichte der Uiguren (1952).
Gabain'in Eski Turkqe ve Uygurca almndaki en buyiik eseri Alttur-
kische Gramrnatik (Leipzig 1941, 2. bas. Wiesbaden 1950, 3. bas. Wiesba-
den 1974)'tir.
214 Annemarie von Gabain

"Eski Turk~e"alanindaki bu ~allgmalar~ yanlnda Gabain, qafjdag Turk

diyalektleri iizerinde de durmugtur. Onun bu alanda yazdl@ en biiyuk eser,
t)zbek~egrameri(0zbekische Gr'rmmatik, Leipzig-Wien 1945)'dir. Philologiae
Turcicae Fundamenta ad11 anitsal ortak yaylnda da bircok yazm qlkmlgtir:
Das Alttiirkische (I, 1959); Die Sprache des Codex Cumanicus (1, 1959);
Alttiirkische Schreibkultur und Druckerei (11, 1964); Die alttiirkische Li-
teratur (11, 1964); Die komanische Literatur (11,1964) gibi.
Bunlardan bagka, "Radloff ". Index der deutschen Bedeutungen,
z~sam'fnen~estellt und herausgegeben unter Leitung und Redaktion von
A. v. Gabain und W. Veenker (Wiesbaden 1972) baglikli eser de Gabain'in
Turk sozJuk~iilii@neyeni bir katk~sldlr.
Gabain, 1935-1937 ylllarl arasinda Ankara'da Dil ve Tarih-Cografya
Fakultesinde Sinoloji profesoru olarak qahgmlgtir. Ankara'dan ayrlldlktan
soma Berlin universitesinde Turk dili ogretimini uzerine alan Gabain, 11.
Dunya Savag~llrnsonuna degin bu gorevde kalmlgtlr. Savagm sona ermesi
uzerine Hamburg Universitesinde Turk dili profesorliigiine atanmigtir.
Uygurca alamndaki Gahgmalanyla buyiik bir iin kazanmig olan Gabain,
1957'de Tiirk Dil Kururnunun haberlegme iiyeligine, 1989'da da geref uye-
ligne se~ilmigtir.
1973'te Cumhuriyetimizin 50. yll donumunde Turk diline katkllarlndan
dolayi Gabain'e hukiimetimizce geref diplomas1 verilmigtir.
Gabain, ogrencileri ve &qma arkadaglari araslnda Maryam apa
abyla antlmakta idi. 1961'de 60 yagim dolduran Maryam apa'ya ~aligma
arkadaglarl ve eski ogrencileri "A1 Bitig" ad11 bir armagan sunmu.yIardi
(Ural-Altaische Jahrbiicher XXXIII).
Dogumunun 80. yd doniimiinde de qalqma arkadaglarl ve o&encileri
n bir armagan yaylmladllar (Scholia. Beitrage zur Turkologie
Gabain i ~ i yeni
und Zentralasienkunde. Annemarie von Gabain zum 80. Geburtstag am 4.
Juli 1981 dargebracht von Kollegen, Freunden und Schulern. Herausgege-
ben von Klaus Rohrborn und Horst Wilfrid Brands. 1981. XV +246 s.).
Gabain 1952'de Societas Uralo-Altaica'mn kurulmas~ndaaktif bir rol
almig, 1964-1976 ylllan araslnda bagkan olarak dernegin ~ a l i ~ malanma
a
giren bilim dallanmn uluslararasr bir kapsam kazanmasma katluda bulun-
mugtur. Bu yoldaki ~ a b ave c;aligmalarin~degerlendiren Societas Uralo-
Altaica, 1979'da Gabain'i geref uyeligine seqmigtir.
1940 yihnda Gabain, Budapegte universitesinde Uygurca dersleri ver-
migti. Universite o&encisi olarak bu dersleri ilgiyle takip etmigtim. Prof.
 Hasan Eren 215

Gyula Nkmeth, Prof. Lajos Ligeti gibi Tiirkoloji Bolumii o&etim iiyeleri de
onun bu derslerine katilmqlar&.
I

Bu balumdan Gabain'in eski bir oBencisi olarak Berlin'den gelen kara

haberi derin bir Wntuyle kargilad&m apklamak isterim.
Yanrmn ba~indaGabain'in oliimunun Alman Tiirkolojisi i ~ i nbiiyuk
bir yitik oldu@mu dile getirmigtim. Onun Tiirkliik bilirni alamndaki qalq-
malarlni gozden geqirdikten sonra bu gozlemin gerwgi agdclamaktan uzak
bldi&ni gordum.
Prof. Annemarie von Gsrbain'in olumu y a l w Alman Turkolojisi igin
de,#J, uluslararasi Turkliik bilimi i ~ i nde biiyiik bir yitiktir. Ciinku Prof.
Gabain, Turkluk bilimine uluslararasi bir yaygmhk ve deger kazandran
segkin bir bilim kadmidir.