PENGENALAN SEJARAH SABAH DAN  Asalnya, Pangiran Muda Hasim

SARAWAK melambat2kan pelantikan sehingga

Brooke membuat ugutan.
 Kematian Pangiran Muda Hasim dan
Sejarah Awal Kerajaan Sabah dan kaum keluarganya yg dibunuh oleh
Sarawak kumpulan anti-Inggeri (pimpinan
Pangiran Usop) digunakan oleh
Brooke utk memaksa Sultan Brunei
Raja-raja Brooke di Sarawak (1841- mengiktiraf kekuasaanya di Sarawak
1941) tanpa bayaran tahunan.
 Brooke juga cuba mengukuhkan
 Sarawak adlh sebahagian drp
kedudukannya dan berjaya memaksa
Kesultanan Brunei.
Sultan Brunei menyerahkan
 Pangiran Indera Mahkota dilantik
Bahagian Ketiga Sarawak kepadanya.
sbg gabenor di Kuching, tidak
disenangi oleh datuk2 Melayu.
 Ini selanjutnya mencetuskan Pentadbiran James Brooke
pemberontakan pada 1836.
 Pemberontakan
Pangiran Usop.
dipimpin oleh
 Brooke diisytihrkan sbg Raja dan
 Sultan Umar Ali Saifuddin Gabenor Sarawak pada 24 Nov 1841
menghantar Pangiran Muda Hashim oleh Pangiran Muda Hashim.
utk mententeramkan keadaan.
 Brooke pada asalnya dihantar ke  18 Ogos 1842, Brooke terima
Kuching oleh Gabenor George surat pelantikan sbg Raja Sarawak
Bonham (S’pore) utk menyampaikan oleh Sultan Brunei.
terima kasih kepada Pangiran Muda
Hashim atas bantuan yg diberi kpd
anak2 kapal Inggeris yg terdampar
 Brooke menggunakan
pemerintahan berkuasa mutlak.
di pantai Sarawak.
 Setiba di Sarawak, Pangiran Muda
Hashim meminta bantuan Brooke
 Bagaimanapun beliau tetap

menghapuskan pemberontakan memelihara hubungan rapat dgn

dengan menawarkan daerah pembesar2 Melayu.
Seniawan
melantik
dan Kuching
Brooke
serta
sebagai  Kedudukan pembesar2 Melayu
pemerintah. dikekalkan dan ada yg menjadi
 Brooke berjaya hapuskan penasihat beliau.


pemberontakan dan memakai gelaran
Residen pada Feb 1841 dan bulan Brooke membayar gaji kpd
Sept menjadi penguasa penuh. pembesar2 Melayu dan
menghapuskan kutipan hasil
tradisional.

1
 Perubahan yg dilakukan oleh  Charles mengawal ketat
Brooke: pentadbiran dan memastikan
1) Memperkenalkan undang2 pegawai2 menghantar laporan
jenayah dgn pembukaan lengkap pentadbiran kepada beliau.


Mahkamah.
2) Perkenalkan sistem mata wang, Perkhidmatan untuk pegawai-
ukur dan timbang.
pegawai Eropah agak sukar, gaji
3) Memisahkan petempatan
sedikit, kemudahan hidup kurang
penduduk mengikut ras.
memuaskan dan pegawai-pegawai
4) Dlm bidang ekonomi, penduduk
tidak digalakkan berkahwin.
peribumi dibekalkan dgn
pekerjaan tradisi.
5) Ekonomi perdagangan, Brooke
 Pegawai2 dikehendaki

menggalakkan kemasukan berkhidmat dalam jangka masa yang

saudagar2 dan syarikat swasta panjang sebelum pulang ke Eropah.
asing (Syarikat Borneo).
 Walaupun ketat dan ditekan
tetapi Raja Charles dihormati oleh
Pentadbiran Charles Brooke
pegawai2.

 Charles memerintah selama  Sarawak dibahagikan kepada tiga

hampir 48 tahun. bahagian.

 Dilantik menjadi Raja Sarawak  Setiap bahagian ditadbir oleh

kedua pada 3 Ogos 1868, angkat seorang residen (org
sumpah pada 11 oktober 1868. Eropah/Melayu) dengan dibantu oleh

 Tugas utama Charles adalah

untuk menyusun pentadbiran dan
memastikan kerajaan tidak banyak
berhutang seperti zaman bapa
saudaranya.
penolong residen dan pegawai
daerah.
 Bagi pentadbiran anak negeri,
ketua-ketua tempatan orang Melayu,
Cina dan Dayak terus dikekalkan.

 Oleh itu beliau memastikan  Ketua2 ini dilantik oleh residen.

birokrasi tidak besar bagi
menjimatkan belanja.
Syarikat Berpiagam di Sabah (1881-

 Ini sesuai dengan sifat beliau

1941)

yang tidak boros atau suka berpoya-

poya.

2
 Sabah dibeli oleh Syarikat  Kedudukan kewangan syarikat
Berpiagam Borneo Utara British tidaklah begitu teguh.
(SBUB) daripada Sultan Brunei dan
Sultan Sulu.  Oleh yang demikian langkah

 Syarikat Berpiagam membentuk

berjimat dan pengurangan
pentadbiran perlu diambil.
kos


pentadbirannya berasaskan
ketetapan yang ditentukan oleh Cara yang terbaik ialah
kerajaan British seperti yang menggunakan tenaga dan institusi
termaktub dalam Piagam Diraja 1 tempatan.
November 1881.

 Kerajaan British
 Selain menjimatkan perbelanjaan,
kaedah ini juga dapat mengurangkan
membenarkan Syarikat Borneo ketegangan antara syarikat dengan
Utara memperoleh sebarang anak negeri.
wilayah baru, tanah atau harta di
Borneo
berhampiran.
atau pulau-pulau  Lebih mudah pemimpin2 tempatan
menguruskan soal penduduk kerana

 Bagaimanapun syarikat
mereka mempunyai hubungan budaya
yang sama.
tidak dibenarkan memindah
milik kepada pihak lain tanpa
kebenaran kerajaan British.

 William Hood Treacher dilantik

sebagai Gabenor Borneo Utara yang
pertama (1881-1887).

 Beliau memulakan pembentukan

jentera kerajaan pusat secara
berperingkat-peringkat.

 Langkah-langkah diambil
menyusun semula institusi2 politik
tempatan bagi memudahkan
pentadbiran ke atas anak negeri.

3
 PENDUDUKAN JEPUN DI SABAH
DAN SARAWAK

Serangan Jepun di Sabah dan

Sarawak

Sabah

 Mula dilancarkan pada 4 Jun 1942.

Menawan satu persatu.
 Pulau Labuan dan Beaufort (3
Jan 1942)
 Kota Kinabalu (9 Jan 1942)
 Sandakan (19 Jan 1942)
 Tawan (24 Jan 1942)
 Lahad Datu (27 Jan 1942)
 Kudat (1 Mei 1942)
 Pantai Barat Sabah (Mei 1942)
 Faktor kejayaan serangan Jepun:
1) Penggunaan basikal
2) Bantuan ketenteraan seperti
kapal perang
3) British gagal mempertahankan
sabah
4) Askar British tidak ada di
sekitar Sabah.
 Kekejaman pentadbiran tentera
Jepun menimbulkan kemarahan
rakyat dan pergerakan2 menentang
Jepun mula muncul.
 Sept 1943, Alberk Kwok mengetuai
pemberontakan secara gerila
terhadap pendudukan Jepun.
 Mereka telah menyerang
kedudukan2 Jepun di Tuaran,
Menggatal, Jesselton dan Kota
Belud di Pantai Barat Sabah.
 Walaubagaimanapun pihak tentera
Jepun telah dapat mengalahkan

4
 penentangan tersebut pada Jan
1944.  Askar2 British cuba melarikan diri
 Pada masa inilah Jepun telah ke Kalimantan tetapi ditangkap dan
berjaya mengalahkan pihak dijadikan orang tawanan perang di
penentangannya itu dan melakukan batu Lintang.
pembunuhan beramai-ramai  Serangan Jepun ke atas Sarawak
tersebut. menerima hanya sedikit tentangan
 Perintah kawad maut Jepun di kerana:
Sandakan: 1) Pertahanan Sarawak tidak
 Melibatkan 2345 tahanan perang tersusun. Angkatan tentera
yang terdiri daripada rakyat kurang bersedia utk berperang.
Australia dan British. 2) Sarawak tidak ada pemimpin
 Mereka ditangkap oleh Jepun kerana Charles Vyner Brooke
setelah kalah dalam petempuran tidak berada di Sarawak pada
di Singapura. ketika itu.
 Kawad maut ini bermula dari Kem 3) Tentera Jepun lebih ramai drp
Tahanan Perang Sandakan ke tentera British.
Ranau. 4) Penduduk tidak menyangka
 Berlangsung selama 3 fasa negeri mereka akan diserang.
 Perang Jepun melawan pasukan Mereka tidak memberi
perikatan (Australia, British, tentangan ketika diserang.
Amerika Syarikat dan New Zealand)  Penduduk Sarawak menderita
telah tamat apabila Amerika semasa pemerintahan Jepun kerana
menggugurkan bom Atom di bekalan makanan, ubat dan pakaian
Hiroshima dan Nagasaki pada bulan amat kekurangan.
Ogos 1945.  Ramai penduduk ditawan dan
dimasukkan ke dalam penjara.
 Dengan itu, apabila pihak British me
Sarawak
nghantar tenteranya mereka
 Tentera Jepun menyerang Sarawak dibantu oleh penduduk tempatan.
ketika Raja Charles Vyner  Australia juga menghantar bantuan
Brooke berada di Australia. tentera. Pada 15 Ogos 1945, Jepun
 Tentera Jepun mula2 mendarat di menyerah kalah.
Miri pada 16 Disember 1941.  Sarawak bebas drp penjajahan
 Walaupun kawasan lombong minyak Jepun pada 11 Sept 1945.
ditawan, tentera Jepun tidak dapat
memperolehi minyak kerana semua
mesin dan peralatan telah
dimusnahkan oleh tentera British.
 Selepas itu, Kuching dibom dan
ditawan pada 25 Disember 1941.
 Sibu jatuh ke tangan Jepun pada 27
Disember 1941.

5
Sistem Pemerintahan Jepun di Sabah Menggatal (berjaya menawan balai
dan Sarawak polis).

Gerakan Penentangan terhadap Jepun

di Sabah dan Sarawak

Pasukan Gerila Kinabalu

 Dipimpin oleh Albert Kwok

(Kuching).
 Merupakan satu pasukan yang
terdiri daripada lebih kurang 300
orang daripada pelbagai etnik dan
agama Borneo Utara untuk
menentang kekejaman tentera
Jepun di Borneo Utara.
 Ditubuhkan sekitar Dis 1942, selang
beberapa mnggu slps pendudukan
Jepun.

 10 okt, menyerang melalui

persisiran laut, terdapat gudang
Pemberontakan 10 Oktober 1943 menyimpan tentera jepun
(membakar gudang).
 Perang yg dilancarkan oleh Gerila
 North Borneo memohon bantuan
Kinabalu ke atas tentera Jepun di
Jesselton. ketenteraan dari Kuching.

 Titik tolak drp melalui intipan  Jepun telah menggunakan

mereka dikatakan tentera Jepun pelbagai taktik untuk menangkap

mempunyai perancangan untuk setiap anggota Gerila Kinabalu.
menangkap lebih kurang 2000 anak o membuat penyiksaan kepada
tempatan North Borneo. kaum keluarga tidak mengira
o Anak muda lelaki – buruh muda atau tua, lelaki atau
o Anak gadis – hamba seks wanita yang mempunyai
pertalian dengan anggota Gerila
 9 Okt 1943, Gerila Kinabalu Kinabalu.
 19 Dis, Gerila Kinabalu berjaya
menyerang pecan Tuaran dan
ditangkap.

6
 Disebabkan penentangan ini, pusat B) Ekonomi
pemerintahan tentera Jepun pada
 Utamakan sektor pertanian.
mulanya beroperasi di Kuching,
 Memperkenalkan Pelan
Sarawak telah dipindahkan ke
Pengeluaran 5 Tahun dan
Jesselton, North Borneo.
menjadikan Sandakan sebagai
pusat utama kegiatan ekonomi,
pembekal makanan dan
merancang pembinaan pelabuhan.
 Jesselton turut Jepun jadikan
sebagai pusat kegiatan ekonomi.
 Sistem kerah iaitu sistem buruh
Kesan Pendudukan Jepun di Sabah dan
paksa telah menyebabkan
Sarawak
masalah buruh di Sabah
Sabah  Menubuhkan pusat kewangan
sendiri atau bank dengn
A) Politik
penggunaan mata wang pisang.
 Sabah diisytiharkan sbg  Perkenalkan sistem pungutan
sebahagian drp tanah jajahan cukai daripada penduduk2
Jepun (Nai Nippon) tempatan.
 Pembahagian kwsn pentadbiran
(Shiu) C) Sosial
 Jepun gabungkan ketiga2 tanah
jajahan Brunei, Sarawak dan  Pelajar disuntik dgn smgt yg kuat
Sabah dibawah satu entiti dari negara asal; sentiasa
dikenali sbg Baruneo Kita dan bersedia berkorban, berdisiplin
dibahagikan kpd 5 bahagian. serta ketahanan diri utk lahirkan
 Dalam setiap Shiu terdapat pelajar citra Nippon Seishin.
o Seorang ketua pengarah yg  Memansuhkan sekolah2
dilantik dan bernakular dan haramkan BI dan
bertanggungjawab kpd Ketua BC, diganti dgn sistem Jepun.
Turus Angkatan Tentera.  Anti kpd org Cina.
o Mempunyai Gabenor dan
dibantu oleh Ketua tempatan
 Kenchiji yang merupakan Residen Sarawak
Bahagian dan bertugas sebagai
A) Politik
perantara Guncho (pegawai
daerah) dan Gabenor.  Menubuhkan Majlis Penasihat
 Jawatan Ketua Anak Negeri yang terdiri pembesar Melayu dan
menghubungkan Guncho dengan ketua masyarakat Sarawak.
penduduk kampung  Dari segi kawalan keselamatan di
 Ketua kampung Sarawak pula, pasukan pengawal

7
 keselamatan adalah terdiri  Menubuhkan kaum ibu
daripada penduduk tempatan Tujuan:
 Mereka berkhidmat sebagai polis o mengumpul besi yang tidak
rahsia untuk pihak Jepun, iaitu terpakai dan mengadakan
untuk memantau keadaan di pasar ria untuk memungut
Sarawak dan menangkap mana- wang dan dijadikan hadiah
mana yang disyaki anti-Jepun dan kepada Saldadu Jepun
ingin melakukan pemberontakan o dikerah untuk mengadakan
dan seumpamanya kumpulan tarian dan nyanyian
 Kempeitai ialah pasukan polis untuk pertunjukan pentas
Jepun yang ditubuhkan untuk o dikerah bagi menanam pokok
menggantikan polis tempatan. ubi kayu untuk menyara
Kempeitai sangat ditakuti kerana kehidupan
kekejaman.  Menerapkan adat jepun
o Cth; menundukkan kepada
apabila bertemu antara satu
B) Ekonomi
sama lain, tanda hormat.
 Keadaan ekonomi jatuh dan tidak o Hari-hari cuti umum dan
memuaskan kelepasan am dilaksanakan
 Jepun menjalankan Dasar Tutup berdasarkan cuti jepun.
Pintu kerana bimbang campur o Jepun hapuskan segala
tangan kuasa Barat yang lain pendidikan barat.
o tahap pengeluaran komoditi
sumber-sumber ekonomi
utama di Sarawak jatuh
merosot seperti petroleum,
lada hitam, kayu balak, padi,
sagu dan getah
 Rakyat hidup menderita apabila
perusahaan getah, lada hitam dan
sagu ditutup.
 Jepun menggalakkan penduduk
bercucuk tanam melalui Dasar
Mengumpulkan Makanan.
 Mata wang pokok pisang.
 Pencetakan dan pengedaran wang
yang meluas memberi kesan
berlakunya inflasi yang mana
membawa kepada kejatuhan
kepada nilai matawang tersebut

C) Sosial

8
 PENYERAHAN SABAH DAN
SARAWAK KEPADA BRITISH

Pendudukan Semula Keluarga Brooke

dan Syarikat Berpiagam

Sabah (Syarikat Berpiagam)

 Borneo utara menjadi jajahan

British slps Jepun menyerah kalah
1945.
 SBUB menyerahkan Borneo Utara
kpd kerjaan British kerana SBUB
tidak mampu memulihkan ekonomi
negeri yg terjejas akibat
pendudukan Jepun.
 15 Julai 1946, British mengambil
alih secara rasmi pentadbiran di
Borneo Utara.
 Sabah ditadbir oleh PTB yg
berusaha utk mengembalikan
ketenteraman dan keamanan dalam
negeri.
 Negeri ditadbir oleh Gabenor dan
dibantu oleh Majlis Penasihat.
 Tidak ada penentangan dalam
kalangan rakyat Sabah terhadap
penyerahan negeri kepada Inggeris.
 Drp segi perlembagaan dan
pentadbiran, misalnya, telah
ditubuhkan Majlis Mesyuarat dan
Majlis Kerja yang dianggotai oleh
lebih ramai orang awan daripada
pegawai2 kerajaan.
 Majlis2 bandaran dibentuk di
beberapa buah bandar, khususnya
yang besar-besar.

9
 Anggota-anggotanya lebih ramai
terdiri daripada orang awam yang
dipilih atau dilantik daripada
pegawai2 Kerajaan.

Sebab-sebab Penyerahan Sabah dan

Sarawak kepada British

Sabah
Sarawak (Keluarga Brooke)
1) Kerosakan akibat peperangan.
 British memperkealkan Pentadbiran
2) Desakan pemodal dan pelabur
Tentera British (PTB) pada 10 Sept
meminta British melindungi
1945.
pelaburan mereka di Sabah.
 PTB berusaha utk mengembalikan
3) British mahu mengeksploitasi
ketenteraman, pemulihan ekonomi
sumber bahan mentar di Sabah dan
dan mengemas kini pentadbiran.
ingin menjadikan Sabah sbg tmpt
 Hasil drp rundingan Charles Vyner
memasarkan hasil keluaran mereka.
Brooke dgn British pd Dis 1945,
4) British ingin kuasai Sabah bg
beliau bersetuju utk menyerahkan
menjamin kedudukan dan
Sarawak kpd British.
keselamatan mereka di Asia
 Gerald T.MacBryan dihantar utk
Tenggara.
mendapatkan tandatangan ketua2
5) Penyerahan Sabah telah dibayar
bumiputera dan pemimpin2 tempatan
wang sagu hati (2,260,00 British-
dlm Majlis Tertinggi Sarawak.
SBUB)
 MacBryan telah menggunakan tipu
muslihat untuk mendapatkan
tandatangan pemimpin tempatan Sarawak
 Pada 8 Februari 1946, Charles
1) Sejarah hubungan diplomatik.
Vyner Brooke telah mengisytiharkan
 Sejak 1888, dasar perlindungan
penyerahan Sarawak kepada British
ke atas Sarawak, Sabah dan
 Namun begitu, pengumuman ini
Brunei.
dibantah oleh pelbagai pihak
 British berkuasa penuh atas
terutamanya orang Melayu dan
pertahanan dan hal ehwal luar
orang Iban.
negeri Sarawak.
 Pada 1 Julai 1946, kerajaan British
 Bahagian/wilayah Sarawak tidak
telah mengisytiharkan Sarawak
boleh digadai/diserah kpd
sebagai jajahan Mahkota British dan
sebarang kuasa asing tanpa
Sir Arden Clarke dilantik menjadi
persetujuan British.
Gabenor British yang pertama di 2) Pertikaian keluarga
Sarawak.  Charles Vyner Brooke tidak
mempunyai anak lelaki, hanya
anak perempuan.

10
  Anthony Brooke (anak Betram)  Peringkat awal, gerakan anti
dilantik sbg Raja Muda Sarawak penyerahan dipimpin oleh Datu
pd Mac 1939. Patinggi Abang Haji Abdullah.
 Anthony dipecat kerana tidak Kemudian berpecah kpd berikut:
layak (kasar dan curang).  Persatuan Kebangsaan Melayu
3) Masalah kewangan Sarawak (PKMS)
 Keadaan teruk slps perang.  Barisan Pemuda Sarawak (BPS)
 Kera2 pemulihan terpaksa  Pergerakan Pemuda Melayu Sibu
dijalankan segera dan (PPM)
memerlukan belanja yg besar.  Antara penentangan yg dijalankan:
 Hantar surat dan kawad
bantahan kpd kerajaan British
Reaksi Rakyat Tempatan terhadap  Tunjuk perasaan
Penyerahan Sabah dan Sarawak  Memulau upacara perlantikan
kepada Kerajaan British Gabenor Sarawak.

Sabah
Tindak Balas Kerajaan British
 Penyerahan Sabah tidak mendapat terhadap Pejuang
tentangan hebat drp penduduk
tempatan kecuali waris Sultan Sulu Sabah
yg anggap Sabah miliknya.  British tidak menggalakkan kaum
 Penduduk sabah kurang bumiputera untuk melibatkan diri
berpendidikan, tidak faham dlm kegiatan politik.
tujuan sebenar sabah
diserahkan.
 Keadaan politik Sabah masih kurang
Sarawak
jelass dan tiada parti politik yg
boleh mengetuai penduduk Sabah  Tindakan keras yg dilakukan:
menentang penyerahan tersebut.  Amaran keras (Pekeliling No. 9)
 Penduduk Sabah tidak  Mengingatkan kakitagan awam
berpengalaman dalam pentadbiran termasuk guru2 sek supaya
pada ketika itu. memberikan kesetiaan kpd
kerajaan dan elakkan diri drp
terlibat dlm gerakan anti
Sarawak
penyerahan.
 Muncul beberapa buah persatuan  338 org meletakkan jawatan.
Melayu.  Menjelang 1947, gerakan anti
 Wlpn dilihat sbg usaha utk penyerahan semakin lemah akibat
mengekalkan pemerintahan Raja drp pelbagai kempen, dakyah dan
Putih tetapi sebaliknya adalah utk ugutan yg dilakukan oleh British.
mendapatkan kemerdekaan dgn cara  Ini telah mendorong golongan muda
mudah jika masih di bawah Brooke. dalam PPM Sibu membentuk satu
kumpulan ‘Rukun Tiga Belas’.

11
 Diketuai oleh Awang Rambli Mohd
Deli. Mereka bersumpah untuk
menghapuskan semua org Eropah
dan ketua2 Melayu yg bersubahat PERKEMBANGAN POLITIK DI SABAH
dgn British. DAN SARAWAK
 Merancang membunuh Sir Charles
Kemunculan Parti2 Politik di Sabah dan
Arden Clarke (Gabenor). Tidak
Sarawak
dapat dilaksanakan kerana
pertukaran Gabenor (Sir Duncan Sabah
George Stewart).
1) UNKO
 Tukar rancangan untuk bunuh
 United National Kadazan
Gabenor kedua ketika lawatan rasmi
Organization.
beliau ke Sibu.
 Ditubuhkan pada Ogos 1961.
 2 org ahli Rukun 13, Roslie Dhobie
 Diasaskan oleh Donald
dan Morshidi Sidek berjaya menikan
Stepehens (Tuan Fuad
dan membunuh Gabenor.
Stepehns).
 Roslie Dhobie dan Morshidi Sidek
 Menyatukan Kadazan Dusun,
dijatuhkan hukuman bunuh dgn
Murut dan Rungus.
digantung sampai mati.
 Parti pertama ditubuhkan di
 Hukuman mati juga dijatuhkan kpd
Sabah.
Awang Rambli Mohd Deli dan Bujang
 Matlamat penubuhan:
Suntong. a) Menjaga kepentingan dan
 15 org lagi dihukum penjara.
memelihara hak bumiputera
Sabah terutama kaum
Kadazan Dusun.
b) Menguatkan hubungan di
antara kaum kadazan Dusun
agar dapat memperjuangkan
1 ciri dan matlamat dlm
politik, ekonomi dan sosial.
c) Menggalakkan semangat org2
Kadazan Dusun supaya
bersatu dan tidak mudah
mengalah kpd org2 lain, agar
terus hidul dlm suasana
gembira, harmoni dan
sederhana.

2) USNO
 United Sabah National
Organization (USNO)
 Kemunculan UNKO menimbulkan
rasa bimbang dlm kalangan

12
 penduduk bumiputera Islam di pada 4 Januari 1962 bersama-
Sabah. sama dengan Orang Kaya2
 USNO ditubuhkan bg mewakili Sedomon.
cita2 dan objektif komuniti  Perkataan Pasok Momogun
Melayu Muslim. dalam bahasa Dusun membawa
 Dilancarkan di Kudat oleh Tun maksud People Of the Country,
Datu Mustapha Harun, 23 tetapi ia di anggotai oleh
DIsember 1961, 4 bulan selepas kebanyakan kaum Murut dan
UNKO. Dusun di Sabah.
 Matlamat Peubuhan:  Ditubuhkan oleh golongan
a) Menukar nama Borneo kpd Bumiputera Sabah yg tidak
Sabah. setuju dengan USNO yg
b) BM sbg Bahasa Kebangsaan menyokong gagasan Malaysia dan
c) Perjuangkan hak bumiputera penggunaan “Kadazan” oleh
Islam UNKO.
d) Perjuang Agama Islam sbg
agama rasmi. 4) PERSATUAN CINA SABAH
 Kewujudan USNO adalah hasil  Ditubuhkan pada Oktober 1962.
kesedaran org2 Melayu Islam  Diasaskan oleh Khoo Siak Chiew
terutama Datu Mustapha dan dan Peter Chin.
pemimpin Islam yg bergiat dlm  Melindungi kaum Cina di Sabah.
berbagai persatuan Islam.
 Cogan kata parti: Bersatu,
Sarawak
Bersedia, Berkhidmat ke arah
mencapai kemerdekaan melalui 1) SUPP
Malaysia.  Parti Rakyat Bersatu Sarawak.
 USNO sejak awal lagi  Ditubuhkan pada tahun 1959.
menyokong gagasan Malaysia  Sebuah parti bercorak pelbagai
kerana ia dapat menjamin kaum tetapi majoriti keahliannya
perkembangan ekonomi dan terdiri daripada kaum Cina.
kestabilan politik Sabah.  Mendapat galakan drp
 Pembentukan Malaysia juga pentadbiran kolonial kerana
mampu menyekat perkembangan penubuhannya dianggap sebagai
komunis di Sabah. persediaan awal ke arah
pemerintahan sendiri seperti
3) PASOK MOMOGUN yang dirancang oleh Inggeris.
 Ditubuhkan pada Jan 1961.  Matlamat utama:
 Diasasskan oleh org Kaya2 a) Utk memajukan kegiatan
Sedomon dan G.S Sundang. politik rakyat Sarawak dgn
 Melindungi kepentingan cara perlembagaan dan
penduduk di pedalaman Sabah. tujuan memperoleh
 G.S.Sundang keluar dari UNKO kemerdekaan.
dan menubuhkan Pasok Momugun

13
 b) Utk mengekalkan perpaduan a) Perjuangkan hak dan
kaum dan satu padu semua kepentingan orang Iban di
bangsa serta galakkan rakyat Sarawak.
Sarawak yg berdikari. b) Mendapatkan kemerdekaan
c) Utk menubuhkan satu bagi Sarawak.
kerajaan berasaskan
demokrasi berparlimen. 3) PERSATUAN CINA SARAWAK
d) Utk menggalakkan dan  Sarawak Chinese Association
memastikan kemajuan (SCA).
ekonomi dan kebudayaan  Ditubuhkan pada JUlai 1962.
semua kaum dan seterusnya  Hasil dua kumpulan peniaga Cina

memperbaiki ekonomi dari suku Teochew dan Foochow.

 Fahaman sosialis SUPP dan
pekerja berpendapatan
rendah. tentangannya terhadap kerajaan
telah mengalakkan golongan kaya
2) SNAP Cina menubuhkan SCA
 Parti Kebangsaan Sarawak  Pengerusi pertamanya ialah
 Merupakan parti politik tertua William Tan (suku Teochew).
bangsa Iban Sarawak.  SCA mendapat sokongan
 Ditubuhkan pada 10 April 1961 berasaskan kumpulan dialek dan
hasil keputusan perundingan peranannya sebagai parti yang
pekerja SHELL berbangsa Iban. menjaga kepentingan orang kaya.
 Pengerusi yang pertama ialah J.S  Matlamat penubuhan:
Tinker. a) Galakkan penyertaan org Cina
 Setiausaha Agung SNAP dlm politik.
pertama ialah Stephen Kalong b) Menjaga kepentingan org
Ningkan. Cina.
 Pada dasarnya, SNAP bertujuan c) Berhasrat untuk berjuang
untuk menjaga kepentingan bersama dalam menjadi satu
kaum Iban, tetapi terdapat sekutu Perikatan parti-parti
sebilangan kaum Bidayuh yang sama konsep dan
menyertai parti ini. bertujuan untuk seluruh
 SNAP telah mengubah bangsa dan negara.
perlembagaan pada tahun 1963 d) Menyatukan orang Cina dan
untuk menerima ahli bukan menyokong gagasan Malaysia
Dayak. serta berusaha ke arah
 James Wong Kim Min menjadi perpaduan.
ahli cina SNAP yang pertama dan
kemudian menjadi presiden
selama 22 tahun.
 Matlamat penubuhan:

14
 PENYERTAAN SABAH DAN
SARAWAK DALAM GAGASAN
MALAYSIA

Idea Gagasan Malaysia

 Hasil buah fikiran Perdana Menteri

PTM, Tunku Abdul Rahman.
 Beliau berpendapat perlunya
mewujudkan satu penyatuan dari segi
politik dan ekonomi di antara PTM,
Brunei, Sarawak, Sabah dan
Singapura.
 Tercetus atas kesedaran bahawa TM
dan wilayah2 terbabit sukar untuk
berdiri sendiri serta berasingan,
terutamanya dlm menghadapi
sebarang persaingan di peringkat
antarabangsa.
 Perlunya kerjasama antara penduduk
wilayah2 terbabit bagi mempercepat
perhubungan dlm pelbagai bidang.
 Faktor penubuhan Malaysia:
1) Politik :
Perkembangan pengaruh Barisan
Sosialis.
- Lee Kuan Yew berminat
bergabung dgn Malaysia
kerana perkembangan
pengaruh Barisan sosial yg
memenangi pilihan raya Hong
Lim di Singapura.
- Kebangkitan ini akan
melemahkan pimpinan Lee Kuan
Yew (Parti Tindakan
Raya/People’s Action Party,
PAP) pd masa depan.
- Perkembangan ini
membimbangkan kerana
menggugat rancangan kerajaan

15
 British utk beri kemerdekaan usul agar tanah-tanah jajahan
kpd Singapura. dimerdekakan.
- Barisan Sosialis dianggal - Kejayaan pembentukan
gerakan berhaluan kiri. Malaysia diharapkan dapat
memberikan kestabilan politik
Ancaman komunis
kepada rantau Asia Tenggara.
- Tambahan pula, PTM - British berharap pembentukan
mempunyai pengalaman yg lama Malaysia dapat menghalang
dalam membanteras pengaruh penyebaran pengaruh komunis
Parti Komunis Malaya (PKM), di Singapura dan wilayah-
iaitu sepaniang tempoh wilayah Borneo.
darurat, dari tahun 1948 - British perlu mengambil
hingga tahun 1960. langkah-langkah ke arah
- Selain itu, ancaman komunis memastikan kepentingan
juga wujud di Sarawak yg mereka terus terkawal
diperjuangkan oleh Dandestine terutama pangkalannya di
Communist Organization (CCO) Singapura.
yang bermatlamat menjadikan
Sarawak sebagai negara 2) Ekonomi
komunis. Mewujudkan satu pasaran yg lebih
- Penyertaan Singapura,Sarawak luas.
dan Sabah ke dlm Malaysia - Menggalakkan pelaburan dan
diharapkan dapat menjadi perkembangan industri
benteng yang kukuh bagi pertanian.
menghadapi ancaman komunis.
Memanfaatkan keistimewaan dan
Mempercepat kemerdekaan sumber2 yg ada di negeri2 lain.
Sarawak, Sabah, Singapura dan - TM kaya dgn bahan mentah
Brunei. spt getah & bijih timah.
- Kemerdekaan lebih awal - Sabah & Sarawak : Balak
- Brunei : sumber minyak.
kerana mengikut perancangan,
Malaysia akan ditubuhkan dlm
3) Sosial
tempoh 2 tahun.
Mengimbangkan jumlah dan kadar
pertumbuhan kaum.
Proses dekolonisasi British. - Penggabungan TM dgn
Singapura menimbulkan
- Pada masa ini, hampir kesemua
masalah ketidakseimbangan
negara di Asia Tenggara telah
kaum.
berjaya mendapatkan
- ¾ daripada penduduk
kemerdekaan.
Singapura berbangsa Cina.
- Dalam Perhimpunan Agung PBB
pada tahun 1960 telah timbul

16
 - Kemasukan Sabah, Sarawak
dan Brunei akan imbangi kadar
kaum2 kerana 70% adalah
bumiputera.
Memajukan negeri2 yg belum
membangun.
- Bertujuan utk menyegerakan
kemerdekaan bagi negeri-
negeri anggota yang mana
selari dengan dasar
dekolonisasi British.
- Memperlihatkan kesepakatan
dan semangat setia kawan
antara Persekutuan Tanah
Melayu dengan Sarawak,
Sabah dan Singapura untuk
memajukan negeri masing2
demi kepentingan bersama.
Jawatankuasa Perundingan Perpaduan
Malaysia (JPPM)
 Ditubuhkan pada 23 Julai 1961.
 Tujuan:
1) Mengumpul dan membandingkan
buah fikiran serta pendapat-
pendapat berkenaan pembentukan
Malaysia di wilayah-wilayah yang
terlibat.
2) Menyebarkan keterangan dan
menggalakkan perbincangan
tentang rancangan Malaysia dan
menyegerakan kesedaran ke arah
pembentukan Malaysia.
3) Memberi penerangan dengan lebih
jelas mengenai konsep Malaysia
kepada orang ramai, khususnya
penduduk Sabah, Sarawak dan
Brunei.
Suruhanjaya Cobbold
17
 Ditubuhkan pada Jan 1962.
 Juga dikenali sbg Suruhanjaya
Penyiasat Borneo Utara.
 Dipengerusikan oleh Lord Cobbold
(bekas Gabenor Bank of England).
 Ahli2; Sir Anthony Abel, Sir David
Watherston (Wakil British) dan
Muhammad Ghazalie Shafie dan Dato’
Wong Pow Nee (Wakil TM).
 Tujuan:
1) Meninjau pandangan rakyat Sabah
dan Sarawak mengenai Malaysia.
2) Membuat syor2 perlembagaan.
Jawatankuasa Antara Kerajaan (JAK)
 Ditubuhkan pada Ogos 1962
 Utk merangka Perlembagaan
Malaysia.
 Turut membincangkan hak dan
kepentingan penduduk Sarawak dan
Sabah (Perkara 20).
Reaksi Penduduk Sabah dan Sarawak
 Terdapat golongan yg menyokong dan
tidak bersetuju dgn idea
pembentukan Malaysia.
 Sarawak:
 Parti Negara Sarawak (PANAS),
Parti Rakyat Bersatu Sarawak
(SUPP) dan Parti Kebangsaan
Sarawak (SNAP) – tentang!
 Barisan Rakyat Jati Sarawak
(BERJASA) – sokong!
 Tentangan adalah utk
memperoleh kemerdekaan
sendiri terlebih dahulu sblm
membentuk penggabungan dgn
wilayah lain.
 Sabah:
  Pertubuhan Kebangsaan Sabah 1) Semua urusan hal ehwal luar di bawah
Bersatu (UNKO) dan Pasok taggungjawab Kerajaan Persekutuan yg
Momogun – tentang! berpusat di Kuala Lumpur.
 Tentangan kerana lebih  Hal ehwal luar seperti dasar
memperjuangkan kemerdekaan hubungan diplomatik merupakan
Sabah tanggungjawab Kerajaaan
 Pertubuhan Kebangsaan Sabah Persekutuan untuk memelihara
Bersatu (USNO) – sokong! kedaulatan dan keselamatan
 Sokong kerana penubuhan Malaysia.
Malaysia adalah jalan keluar bg
Sabah serta dpt menjamin 2) Agama Islam menjadi agama rasmi
keselamatan Asia Tenggara. Persekutuan kecuali di Sabah dan
Sarawak tetapi agama lain bebas
diamalkan.
Perkara 20
 Agama Islam sebagai agama rasmi
 Perjanjian 20 Perkara / Memorandum Persekutuan termaktub dalam
20 Perkara adalah senarai 20 perkara Perjanjian Persekutuan Tanah
yg dibuat oleh Borneo Utara. Melayu 1957.
 Syarat2 untuk Borneo Utara  Kerajaan Persekutuan member
bersama2 membentuk Malaysia. pertimbangan sewajarnya kepada
 Perkara 20 adalah reaksi para tuntutan Sabah dan Sarawak yang
pemimpin tempatan yang kurang menuntut supaya tiada agama rasmi
berpuas hati terhadap laporan yang di Sabah dan Sarawak.
dikeluarkan oleh Suruhanjaya  Namun, sikap pemuafakatan kaum
Cobbold. jelas apabila Perjanjian Malaysia
 Sebagai reaksi kepada laporan 1963 mengambil kira kebebasan
tersebut, kepimpinan Borneo Utara beragama memandangkan
yang diketuai oleh Donald Stephen Persekutuan Malaysia terdiri
telah merangka satu memorandum daripada masyarakat pelbagai kaum.
yang dikenali sebagai 20 Perkara yang
juga diterima oleh Sarawak sebagai 3) Bahasa Melayu menjadi bahasa
18 Perkara. kebangsaan Persekutuan tapi bahasa
Inggeris dan bahasa lain boleh
digunakan.
 Bahasa Melayu sebagai bahasa
kebangsaan termaktub dalam
Perjanjian Persekutuan Tanah
Melayu 1957.
 Bahasa Inggeris dan bahasa lain
juga diberikan tempat yang penting.
Perjanjian Malaysia, 16 September 4) Bagi negeri Sarawak dan Sabah, bahasa
1963 rasminya ialah bahasa Inggeris sehingga
10 tahun selepas Hari Malaysia.

18
  Kerajaan Persekutuan memberi
pertimbangan kepada Sabah dan
Sarawak dalam Tuntutan 20 Perkara
Sabah dalam usaha merealisasikan Isu2 Selepas Pembentukan Malaysia
pembentukan Persekutuan Malaysia.
Tuntutan Filipina ke atas Sabah
 Akan tetapi kerajaan Persekutuan
memberi kelonggaran ini sehingga 10
tahun selepas Hari Malaysia demi
Tarikh Kemerdekaan Sabah dan Sarawak
mencerminkan sebuah negara
Persekutuan yang bersatu padu dan
beridentitikan negara dan bangsa
Integrasi Nasional
Malaysia

5) Sabah dan Sarawak diberi kuasa

mengawal hal ehwal imigresen dan
perkhidmatan awam sendiri.

6) Sarawak mendapat 24 kerusi, Sabah 16

kerusi dan Singapura 15 kerusi bagi
perwakilan parlimen.
 Kepentingan dan hak negeri anggota
dilindungi melalui perwakilan mereka
di dalam Parlimen.
 Ini menunjukkan keikhlasan
kerajaan Persekutuan Tanah Melayu
dalam membentuk sebuah
persekutuan dengan perkongsian
kuasa

7) Bumiputera Sabah dan Sarawak

mendapat taraf yang sama dengan orang
Melayu di Persekutuan Tanah Melayu.
 Hak istimewa bumiputera Sarawak
dan Sabah dilindungi dan diiktiraf
dalam Perlembagaan Malaysia 1963.

Perkembangan Politik di Sabah dan

Sarawak selepas 1963

19