Katipunan

Mula sa Wikipediang Tagalog, ang malayang ensiklopedya

Jump to navigationJump to search
Ang artikulong ito ay tungkol sa samahan na naghimagsik sa mga Kastila sa Pilipinas. Para sa isang
labis na makakanang lihim na samahan sa Estados Unidos na nagtaguyod ng pananaig ng mga
puti, tingnan ang Ku Klux Klan.
Para sa abenida sa Lungsod Quezon na bahagi ng C-5, tingnan ang Abenida Katipunan.
Ang Kataas-taasang, Kagalang-galang na Katipunan ng̃ mg̃á anak ng̃ Bayan o mas kilala
bilang Katipunan at KKK ay isang lihim na samahan na itinatag sa Pilipinas ni Andres Bonifacio na
may layuning palayain ang bansa sa ilalim na ng mga mananakop na Espanyol.
Naitatag ang Katipunan noong Hulyo 7, 1896, matapos na mahuli at maipatapon si Jose Rizal na isa
sa mga pinuno ng Kilusang Propaganda at siya ding tagatatag ng La Liga Filipina, na kung saan
miyembro rin si Andres Bonifacio. Ang La Liga ay binubuo ng mga panggitnang uri na intelektual o
mga ilustrado na nagtataguyod ng mapayapang reporma. Ang paghahadlang ng rehimeng Espanyol
sa La Liga ang nagpatunay kay Andres Bonifacio na walang saysay ang mapayapang reporma sa
ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Ito ay binuo sa isang bahay sa Kalye Azcarraga (ngayon
ay Abenida Claro M. Recto) sa Tondo, Maynila.
Dahil sa isang pagiging lihim na samahan, isinailalim ang mga kasapi nito sa lubusang paglilihim at
inaasahan sila na tumalima sa mga patakarang ipinapairal ng samahan.[1] Ang mga nais sumapi sa
samahan ay pinadadaan sa seremonya ng pagbunsod upang maging ganap na kasapi. Noong una,
ang mga kalalakihang Pilipino lamang ang tinatanggap, ngunit noong lumaon ay nagpapasapi na rin
sila ng mga kababaihan. May sariling pahayagan ang Katipunan, na tinatawag na Kalayaan na
nagkaroon ng una at huling paglimbag noong Marso 1896. Umusbong ang mga kaisipan at gawaing
rebolusyonaryo sa samahan, at pinayaman ng ilang mga tanyag na kasapi nito ang literatura ng
Pilipinas.
Sa pagpaplano sa rebolusyon, nakipagtalastasan si Bonifacio kay Rizal para sa kaniyang lubos na
pagsuporta sa Katipunan kapalit ng pangako ng pagsagip kay Rizal mula sa pagkapiit. Noong Mayo
1896, isang delegasyon ang pinadala sa Emperador ng Hapon para makalikom ng pondo at mga
sandata. Nabunyag ang Katipunan sa pamahalaang Kastila noong umamin ang isang kasapi na si
Teodoro Patiño sa kaniyang kapatid na babae ukol sa mga ilegal na gawain ng Katipunan, at
kinalaunan sa madreng pinuno ng Ampunang Mandaluyong. Pitong taon matapos ang
pagkakatuklas ng mga Kastila sa Katipunan, pinunit ni Bonifacio at ang kaniyang mga tauhan ang
kanilang mga cedula sa Sigaw sa Pugadlawin, na nagpasimula ng Rebolusyong Pilipino.

agtatag ng Katipunan[baguhin | baguhin ang batayan]

Isa sa mga kauna-unahang watawat ng Katipunan

Naibunyag sa mga otoridad na Kastila ng mga nahuling kasapi ng Katipunan, na tinatawag
na Katipunero, na sila ding kasapi ng La Liga, na mayroong pagkakaiba-iba ng opinyon sa mga
kasapi ng La Liga. Iginiit ng isang grupo na ang layunin ng La Liga ay isang mapayapang
repormasyon samantala ang iba ay nagnanasa ng armadong rebolusyon.[4]
Noong gabi ng 7 Hulyo 1892, matapos na maipatapon si Jose Rizal sa Dapitan sa Mindanao,
itinatag ni Andres Bonifacio, kasapi ng La Liga Filipina, ang Katipunan sa isang tahanan sa Tondo,
Maynila.[5] Itinatag ni Bonifacio ang Katipunan noong kinukutuban na ng mga Pilipinong kontra-
Kastila na susupilin ng mga mananakop ang mga samahang tulad ng La Liga Filipina.[6] Sinamahan
siya ng dalawa niyang kaibigan, sina Teodoro Plata (bayaw) at Ladislao Diwa, at kasama din
sina Valentin Diaz at Deodato Arellano.[7] Itinatag ang Katipunan sa may Kalye Azcarraga
(kasalukuyang Abenida Claro M. Recto) malapit sa Kalye Elcano sa Tondo. [8] Sa kabila ng kanilang
reserbasyon ukol sa mapayapang rebolusyon na ninanasa ni Rizal, pinangalan nila si Rizal bilang
pandangal na pangulo ng hindi niya nalalaman. Itinatag ang Katipunan bilang isang lihim na
samahang kapatiran, sa ilalim ng pangalang Kataas-taasang, Kagalang-galangang Katipunan ng̃
mg̃á Anak ng̃ Bayan.
May apat na layunin ang Katipunan:

 Upang makapagbuo ng matatag na alyansa sa bawat Katipunero;

 Upang mapagkaisa ang mga Pilipino sa pagiging isang matatag na bansa;
 Upang makamtan ang kasarinlan ng Pilipinas sa pamamagitan ng isang armadong
pakikipaglaban (o rebolusyon);[9]
 Upang makapagtatag ng isang republika matapos ang kasarinlan.[10]
Ang paglago ng Katipunan ay naging hudyat ng pagtatapos ng krusada para sa reporma mula sa
Kastila sa pamamagitan ng mapayapang pamamaran. Nabigong makamit ng Kilusang Propaganda
na pinamumunuan nina Rizal, del Pilar, Jaena at iba pa ang kanilang layunin, kaya sinimulan ni
Bonifacio ang isang militanteng kilusan para sa kasarinlan.

ANG PAGKAKATATAG AT PAGLALAGANAP NG

KATIPUNAN
Isinulat niya ang "Dekalogo ng Katipunan" na nagsilbing
isa sa mga bagay na aral ng samahan.
Isinilang si Andres Bonifacio sa Tondo, Maynila. Ang kanyang pamilya
ay hirap sa buhay at sila ay maagang naulila sa magulang
ngunit buong sikap niyang itinaguyod ang kanyang mga
kapatid.
1. Bayani - Kilalang pinakamataas sa samahan at may
hudyat (password) na Rizal.

Tinalakay at Ginawa ni:

Zymon Andrei D. Ordas
1. Kawal (may hudyat na Gomburza) - Tumutukoy sa
isang kasapi o miyembro ng panglupang kumponente o ba-
hagi ng sandatahang lakas o puwersa.

a Pangunguna ni Andres Bonifacio ay naitatag ang Katipunan o Kataas-

taasan, Kagalang-galangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan (KKK).
Dahil sa pagkabigo ng Kilusang Propaganda at La Liga Filipina sa kanilang
mga layunin ay inisip ng maraming Pilipinong hindi nila makakamit ang
kalayaan sa pamamagitan ng mapayapang paraan.
Hindi man nakapag-aral ay mahilig siyang magbasa ng mga
aklat. Ang pagkakabasa niya sa nobela ni Dr. Jose Rizal at iba
pang aklat ukol sa rebolusyon ay nagbukas ng kanyang
damdaming makabayan

Ang mga sumapi sa samahan ay tinawag na mga Katipunero.

3. Katipon (na may hudyat ng Anak ng bayan) - Ay hirang
na tagapagtaguyod pandangal ng wikang Filipino.

Si Bonifacio ay tinawag na Ama o Supremo ng Katipunan

Kasama rin dito sina Deodato Arellano, Ladislao Diwa, Teodoro Plata,
Valentin Diaz, at iba pa.
Isinulat niya ang "Dekalogo ng Katipunan" na nagsilbing
isa sa mga bagay na aral ng samahan.
Si Emilio Jacinto o kilala rin sa sagisag na Pingkian ang na-
ging Utak ng Katipunan na nagsilbing tagapayo ng samahan.
Masigasig niyang tinapos ang kanyang pag-aaral ngunit
hindi niya natapos ang abogasya dahil sa pagsapi niya sa
Katipunan.
Siya ay sumulat ng "Kartilya ng Katipunan" na kinapapa-
looban ng mga aral ng Katipunan.
May tatlong antas na kinabibilangan ang mga kaanib ng
Katipunan.

ANDRES BONIFACIO

ANG PAGKAKATATAG
AT PAGLAGANAP NG KATIPUNAN
Si Emilio Jacinto o kilala rin sa sagisag na Pingkian ang na-
ging Utak ng Katipunan na nagsilbing tagapayo ng samahan.
Masigasig niyang tinapos ang kanyang pag-aaral ngunit
hindi niya natapos ang abogasya dahil sa pagsapi niya sa
Katipunan.
Siya ay sumulat ng "Kartilya ng Katipunan" na kinapapa-
looban ng mga aral ng Katipunan.

Ito ay isang lihim na

samahang naghahangad ng kalayaan sa pamamagitan ng isang rebolusyon
o paghihimagsik.
Siya rin ang naging patnugot ng Kalayaan, ang opisyal na pahayagan ng samahan.
Ang mga Katipunero o kasapi sa Katipunan ay nagmula sa iba't ibang sektor ng lipunan tulad ng mga
manggagawa, mga magsasaka, mga kawani, mga guro, o mga negosyante.
Dumami ang kaanib ng samahan sa iba't ibang bahagi ng Luzon.
Ang mga kasapi ng samahan ay gumamit ng iba't ibang sagisag
upang maproteksiyuhan ang mga sarili laban sa mga guwardiya
sibil.