Professional Documents
Culture Documents
Central Bank Report 2016 PDF
Central Bank Report 2016 PDF
2016
j¾Ih i|yd
jd¾Isl jd¾;dj
msgm;l ñ,
uy nexl= ljqkagrfhka ñ,° .ekSfï ° - msgm;l ñ, remsh,a 500 hs'
idudkH ;emEf,ka tùug - msgm;l ñ, remsh,a 750 hs'
,shdm†xÑ ;emEf,ka tùug - msgm;l ñ, remsh,a 775 hs'
tf;r ñ,
.=jka ;emEf,ka ^m<uqjeks mka;sh& tùug - msgm;l ñ, t'c'fvd,r® 40 hs ^,s'm';e'&
.=jka ;emEf,ka ^fojeks mka;sh& tùug - msgm;l ñ, t'c'fvd,r® 35 hs ^,s'm';e'&
uqyq≥ ;emEf,ka - msgm;l ñ, t'c'fvd,r® 25 hs ^,s'm';e'&
fld<U 12" idka; nia;shu lkao" wxl 20 ork ia:dkfha msysá iSudiys; weï'ã'.=Kfiak uqøKlrefjda iy ^mqoa.,sl& iud.u úiska
uqøKh lrk ,≥j" fld<U 01 ckdêm;s udjf;a" wxl 30 ork ia:dkfha msysá YS% ,xld uy nexl=j úiska m< lrk ,°'
wdpdr®h bkaø‚;a l=udriajdñ
wêm;s
2017 wfm%a,a 19
.re weu;s;=uks"
uqo,a kS;s mkf;a 35 j.ka;fs hys ^422 wêldrh& úêúOdk m%ldrj" iEu uqo,a jr®Ihla
wjidk ù udi y;rla we;=<;" Y%S ,xld uy nexl=fõ ;;a;ajh" tu uqo,a jr®Ih
;=< uqo,a uKav,h úiska wkq.ukh lrk ,o m%;sm;a;s yd l%shdudr®. ms<sn|
újrKhla iy tu m%;sm;a;s yd l%shdudr®. wkq.ukh ls¯ug fya;= jQ wdr®:ßl
yd uQ,H ;;a;ajhka ms<sn| úYaf,aIKhla wvx.= jdr®Isl jdr®;djla Y%S ,xld
uy nexl=fõ uqo,a uKav,h úiska .re uqo,a weu;s fj; b†˙m;a l< hq;= fõ'
fuu kS;suh wjYH;dj imqrd,ñka" 2016 jr®Ih i|yd jQ Y%S ,xld uy nexl=fõ
uqo,a uKav,fha yeg y;ajeks jdr®Isl jdr®;dj fï iuÛ b†˙m;a lrñ'
fuhg úYajdiSs"
YS% ,xld uy nexl=j
uqo,a uKav,h
bkaøð;a l=udriajdñ
wêm;s
wd¾' tÉ' tia' iur;=x.
uqo,a wud;HdxYfha f,alï
tï' rdukdoka ñh
m;al< idud‚l
iS' mS' wd¾' fmf¾rd
m;al< idud‚l
iyldr wêm;sjreka
f–' mS' udïmsáh ñh
iS' f–' mS' is˙jr®Ok
fla' ã' rKisxy
tia' tia' r;akdhl
tia' wdr®' wdá., ^uqod yer we;&
tÉ' ta' lreKdr;ak
^uqo,a uKav,fha f,alï&
fla' irjkuq;a;= zúh
wdr®' ta' tA' ch,;a
fla' tï' tï' is˙jr®Ok
tia' f–' tA' y`o.u
fomd¾;fïka;= m%OdkSka
nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=j
ta' ta' tï' ;disï - wOHlaI
hQ' t,a' uq;=., ñh - w;sfr®l wOHlaI
tï' wdr®' tï' wfír;ak - w;sfr®l wOHlaI
nexl= ú≥ msfhi
hQ' tÉ' B' is,ajd - wOHlaI
ã' tï' ã' î' †idkdhl - w;sfr®l wOHlaI
ikaksfõok fomdr®;fïka;=j
tia' tÉ' .=Kjr®Ok zúh - wOHlaI
à' ã' tÉ' lreKdr;ak - w;sfr®l wOHlaI
f,alï fomdr®;fïka;=j
fla' tÉ' ta' tia' wd˙hr;ak - f,alï
ixLHdk fomdr®;fïka;=j
ta' wdr®' fla' úf–fialr - wOHlaI
tï' bfiâ' tï' wdisï - w;sfr®l wOHlaI
ú.Kl
tÉ' tï' .dñŒ úfÊisxy
ú.Kldêm;s
mgqk
m<uqjeks fldgi
msgqj
1' wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ oelau iy m%;sm;a; s
1'1 iuia; ks¯laIK ''' ''' ''' ''' 1
1'2 2016 jifr® idr®j wdr®:ßl jr®Okhka" ia:dhS;dj iy m%;sm;a;suh m%;spdr ''' ''' 2
uQr®; wxYfha jr®Okhka iy WoaOukh ''' ''' ''' ''' 2
úfoaYSh wxYfha jr®Okhka ''' ''' ''' ''' 9
rdcH uQ,H wxYfha jr®Okhka ''' ''' ''' ''' 12
uqo,a wxYfha jr®Okhka ''' ''' ''' ''' 14
uQ,H wxYfha jr®Okhka ''' ''' ''' ''' 17
1'3 f.da,Sh wdr®:ßl m˙irh iy b†˙ oelau ''' ''' ''' ''' 19
1'4 uOHld,Sk idr®j wdr®:ßl oelau ''' ''' ''' ''' 21
1'5 .egÆ iy m%;sm;a;s ''' ''' ''' ''' 28
fojeks fldgi
YS% ,xld uy nexl=fõ .sKqï iy lghq;= 1-136
;=kajeks fldgi
uqo,a uKav,h úiska 2016 jifr® ° Wmfhda.S lr.kq ,enQ m%Odk m˙md,k úêúOdk 1-132
isõjeks fldgi
uy nexl=fõ iy YS% ,xldfõ nexl= wdh;kj, jev lghq;= yd fufyhqïj,g w∞< 1-12
2016 iïu; lrk ,o m%Odk kS;s wKmk;a
msgqj
1' wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ oelau iy m%;sm;a;s
1'1 idr®j wdr®:ßl ls%hdld˙;ajh ^2012-2016& ''' ''' ''' ''' 3
1'2 mj;akd fj<`ofmd< ñ, wkqj iuia; b,aÆu iy b;s˙ls¯ï - wdfhdack mr;rh ''' 4
1'3 lr®udka; uQ,h wkqj ia:djr ñ, ^2010& hgf;a o< cd;sl wdodhu ''' ''' 7
1'4 f.da,Sh wdr®:ßl m%jK;d iy b†˙ oelau ''' ''' ''' ''' 20
1'5 ue†ld,Sk idr®j wdr®:ßl rduqj ''' ''' ''' ''' 23
m<uqjeks fldgi - rEm igyka
msgqj
1' wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ oelau iy m%;sm;a;s
1'1 o'foa'ks' fhys jr®Okh i|yd wdxYsl ∞hl;ajh ''' ''' ''' 3
1'2 b;s˙ls¯ï" wdfhdack yd b;=reï - wdfhdack mr;rh ^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i& ''' 4
1'3 fiajd úhqla;sh ''' ''' ''' ''' 8
1'4 u;=msg WoaOukh ^jdr®Isl ,laIHuh& ''' ''' ''' ''' 8
1'5 f.jqï ;=,kh ''' ''' ''' ''' 9
1'6 foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< ;=< uy nexl=fõ ue†y;aùu yd úksuh wkqmd;slh ''' 12
1'7 rdcH wd∞hu" úhou iy iuia; whjeh fYaIh ^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i& ''' 13
1'8 uOHu rcfha Kh ^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i& ''' ''' ''' 14
1'9 ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj iy f;dard.;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl ''' 15
1'10 mqΩ,a uqo,a jr®Okh yd ;=vq≥ka idOl ''' ''' ''' ''' 16
1'11 jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh ''' ''' ''' 17
2' cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2'1 jdr®Isl jr®Ok wkqmd;slh ''' ''' ''' ''' 49
2'2 iy,a( iemhqu iy b,aÆu ''' ''' ''' ''' 53
2'3 lr®udka;j, o< tl;=l< w.h ^2010 ia:djr ñ,& ''' ''' ''' 66
2'4 .ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylh ''' ''' ''' ''' 67
2'5 lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh ^2010=100& ''' ''' ''' ''' 69
2'6 lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfha ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' 76
2'7 lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfha m%Odk ldKavj, jdr®Isl jr®Okh ''' ''' 77
2'8 wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ jHjidhj, úfoaYSh Rcq wdfhdack ^t'c'fvd,r® ñ,shk& ''' 90
2'9 2016 jifr® wdr®:ßlh ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ''' ''' ''' 92
3' wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
3'1 ≥rl:k >k;ajh ''' ''' ''' ''' 98
3'2 cd;Hka;r fj<|fmdf<a fndr f;,a ^fn%kaÜ& idudkH ñ, yd ,x'L'kS'ix' úiska
wdkhkh lrk ,o fndr f;,a ñ, ''' ''' ''' ''' 101
3'3 ú≥,sn, W;amdok ixhq;sh ''' ''' ''' ''' 103
3'4 ú≥,sn,h ( idudkH ms˙jeh yd idudkH .dia;=j ''' ''' ''' 105
3'5 fudagr® r: kj ,shdm†xÑh ''' ''' ''' ''' 110
3'6 .=jka u.S yd .=jka NdKav yeisrùï ''' ''' ''' ''' 112
3'7 nyÆ fufyhqï" m%;skeõ.; ls¯ï iy keõ meñ”ï ''' ''' ''' 114
3'8 fi!LH iy wOHdmkh i|yd jQ rcfha úhoï ''' ''' ''' ''' 118
4' ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,∞hs;dj
4'1 WoaOukfhys úp,k ^cd'md'ñ'o' ^2013=100& iy fld'md'ñ'o' ^2013=100&& ''' ''' 130
4'2 ,CIHuh uQ,sl WoaOukfhys úp,k ''' ''' ''' ''' 135
4'3 Y%u n,ldfha iy fiajd úhqla;sfha m%jK;d ^2012-2016& ''' ''' ''' 140
5' úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5'1 f.jqï ;=,kh
5'2 wmkhk ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' ''' 150
5'3 wdkhk ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' ''' 157
5'4 wmkhk" wdkhk iy fj<| fYaIh ''' ''' ''' ''' 165
5'5 fj<| ñ, wkqmd;h iy fj<| or®Yl ''' ''' ''' ''' 168
5'6 wmkhk fj<| †Ydj ''' ''' ''' ''' 170
5'7 wdkhk fj<| †Ydj ''' ''' ''' ''' 170
5'8 rgj,a wkqj ixpdrl meñ”ï - 2016 ''' ''' ''' ''' 173
5'9 ixpdrl meñ”ï iy bmehSï ''' ''' ''' ''' 174
5'10 uQ,H .sKqu ''' ''' ''' ''' 178
5'11 ldr®;=uh o< ks, ixÑ; iy uqΩ úfoaYSh j;alï ''' ''' ''' 186
5'12 úfoaYSh Kh ''' ''' ''' ''' 187
5'13 úksuh wkqmd;slfha fjkiaùï ''' ''' ''' ''' 189
5'14 ldr®;=uh wka;r® nexl= b†˙ úksuh .kqqfokq m˙udjka ''' ''' ''' 191
6' rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
6'1 m%Odk rdcH uQ,H or®Yl ^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i& ''' ''' ''' 200
6'2 rdcH wdodhfï ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' ''' 214
6'3 rdcH mqkrdjr®;k úhofï ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' ''' 218
6'4 ldr®hhka wkqj úhoï jr®.SlrKh - 2016 ''' ''' ''' ''' 218
6'5 whjeh ysÛh uQ,Hkh ^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i& ''' ''' ''' 220
6'6 nexl= Kh uQ,dY% ''' ''' ''' ''' 221
6'7 uOHu rcfha fkdmsh jQ Kh ''' ''' ''' ''' 222
6'8 fkdmsh jQ foaYSh rdcH Kh ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' 223
6'9 fkdmsh jQ úfoaYSh rdcH Kh ixhq;sh - 2016 ''' ''' ''' 224
6'10 jHjydr uqo,a jr®.h wkqj iuia; fkdmsh jQ Kh ixhq;sh - 2016 ''' ''' 225
6'11 rdcH Kh fiajdlrK f.ùï ^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i& ''' ''' 225
7' uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
7'1 m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl iy n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh ''' ''' 232
7'2 foaYSh uqo,a fj<|fmd< remsh,a øjYS,;dj iy øjYS,;d l<ukdlrKh ''' ''' 235
7'3 YS% ,xld wka;r® nexl= wr®mK wkqmd;slj, yeis¯u ''' ''' ''' 237
7'4 NdKavd.dr ì,am;a i`oyd m%d:ñl fj<`ofmd< M,∞ wkqmd;sl ''' ''' 237
7'5 rcfha iq/l=ïm;a i`oyd oaú;ShSl fj<`ofmd< M,∞ jl%h ''' ''' ''' 238
7'6 f;dard.;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl ''' ''' ''' ''' 239
7'7 iq/l=ï jr®.h wkqj jd◊c nexl=j, n˙; idudkH Kh wkqmd;sl ^ishhg& ''' 240
7'8 n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh iy n˙; idudkH Kh wkqmd;slh w;r mr;rh ''' 240
7'9 ixirKfhys mj;sk jHjydr uqo,a ''' ''' ''' ''' 242
7'10 YS% ,xld uy nexl=j i;= NdKAvd.dr ì,am;a f;d.h iy rchg ,nd≥ka
;djld,sl w;a;sldrï ''' ''' ''' ''' 243
7'11 uqo,a iuia;j, jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ''' ''' ''' ''' 243
7'12 mqΩ,a uqo,aj, ^M2b& jdr®Isl ,laIHuh fjki i`oyd ;=vq ≥ka idOl ^j;alï wkqj& ''' 244
7'13 foaYSh Kfhys jdr®Isl by< hEu ''' ''' ''' ''' 246
7'14 jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg ,nd≥ka Kh ''' ''' ''' 247
7'15 m%Odk wxYj,g ,nd≥ka fm!oa.,sl wxYfha Khj, jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ^ishhg& ''' 249
8' uQ,H wxYfha ls%hdld˙;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
8'1 nexl= wxYfha fYaI m;% fkdjk whs;u ^2016 wjidkhg& ''' ''' ''' 256
8'2 nexl= wxYfha wlS%h Kh ''' ''' ''' ''' 257
8'3 nexl= wxYfha wlS%h Kh i|yd fjka ls¯ï ''' ''' ''' ''' 257
8'4 nexl= wxYfha Kh ixhq;sfhys wdxYsl odhl;ajh ^2016 wjidkhg& ''' ''' 257
8'5 nexl= wxYfha øjYS,;d wkqmd;sl ''' ''' ''' ''' 258
8'6 iuqÉÑ; m˙K; ld,h nexl= wxYfha iuqÉÑ; j.lSïj, m%;sY;hla f,i ''' 259
8'7 nexl= wxYfha ,dNodhs;aj or®Yl ''' ''' ''' ''' 259
8'8 nexl= wxYfha m%d.aOk m%udKd;aul;dj ''' ''' ''' ''' 260
8'9 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï wxYfha fiajdjka wkqj
imhk ,o iuia; Kh myiqlï ''' ''' ''' ''' 267
8'10 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï wxYfha wlS%h Kh myiqlï
iy fjkals¯ï wdjrKhka ''' ''' ''' ''' 267
8'11 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï wxYfha ,dNodhs;aj or®Yl 268
8'12 Y=oaO j;alï jákdlu wkqj tall Ndr wxYfha wruqo,a jr®.SlrKh ''' ''' 274
8'13 rlaIK wxYfha o< ,shdy, jd˙l wd∞hu ''' ''' ''' ''' 277
8'14 fld<U fldgia fj<|fmd< iuia; fldgia ñ, or®Ylh" tia wekaâ mS YS% ,xld 20
or®Ylh iy ffoksl ms˙jegqu ''' ''' ''' ''' 283
8'15 fld<U fldgia fj<|fmd< úfoaYSh iyNd.S;ajh ''' ''' ''' 284
m<uqjeks fldgi - úfYaI igyka
msgqj
1' YS% ,xldfõ uqo,a m%;sm;a;s úYaf,aIKh i`oyd wdlD;s u; mokï jQ m%fõYhla ''' ''' 24
2' f.da,h S fj<`ofmd< ;=< YS% ,xldfõ ;r.ld¯;ajh jeä†hqKq ls¯u ''' ''' 32
3' ksIamdok lr®udka; wxYh ixjr®Okh ls¯fï Wmdhudr®.hla lrd ''' ''' 70
4' jHdmdr nqoaê f;dr;=re iy úi,a o;a;( uy nexl= ixLHd o;a;j, kj udkhla ''' ''' 84
5 YS% ,xldfõ md˙fNda.sl ñ, or®Ylj, úldYkh ''' ''' ''' 131
6' wdr®:ßlfha jegqma m%jK;d ñkqï.; ls¯u ''' ''' ''' 137
7' wmkhk m%jr®Okh Wfoid cd;sl Wmdhudr®.h ''' ''' ''' 159
8' úfoaY úksuh .kqfokq iïnkaOfhka YS% ,dxlsl m˙ph - úksuh md,khkays úldYkh"
,sys,alrKhka iy b†˙ ±lau ''' ''' ''' 192
9' rdcH Kh ord.; yels uÜgulg f.k tau Wfoid jQ w∞hï mdol lr.;a
rdcH uq,H tald.%;d jevms<sfj< ''' ''' ''' 208
10' nexl=j, Tfrd;a;=°fï yelshdj jr®Okh ls¯u i`oyd m%d.aOk kshdukhka iúu;a ls¯u ''' 261
11' 2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; hgf;a jk kshduk rduqj ''' ''' ''' 270
12' ;sridr ixjr®Okh Wfoid ;sridr uQ,H m%jr®Okh ls¯u ''' ''' ''' 285
13' f.ùï moaO;s kshdukfha° YS% ,xld uy nexl=fõ ldr®hNdrh ''' ''' ''' 292
14' uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùu i|yd jQ
cd;Hka;r m%ñ;Ska ms<sn`oj Y%S ,xldfõ wkql+,;djh ''' ''' ''' 295
15' m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®.( 2016 ''' ''' ''' 299
ixLHd f,aLk mßYsIagh
ixLHd igyka
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wd∞hu
lr®udka; uQ,h wkqj o< cd;sl wd∞hu ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ''' ''' 1
lr®udka; uQ,h wkqj o< cd;sl wd∞hu ^2010 ia:djr ñ, wkqj& ''' ''' 2
lr®udka; uQ,h wkqj o< cd;sl wd∞hu ''' ''' ''' 3
lr®udka; uQ,h wkqj m<d;a o< foaYSh ksIamd†;h ^mj;akd fj<`ofmd< ñ, wkqj& ^2011-2015& 4
iïm;a iy tajdfha Wmfhdackh ''' ''' ''' 5
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj m%Odk ftlHhkaf.a ;=,kh ''' ''' ''' 6
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o< foaYSh m%d.aOk iïmdokh ''' ''' ''' 7
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj fm!oa.,sl m˙fNdack úhofï ixhq;sh ''' ''' 8
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o< cd;sl wd∞hu u; úhou ''' ''' ''' 9
mj;akd fj<`ofmd< ñ, wkqj o< foaYSh úhou iy mj;akd iïm;a ''' ''' 10
wdfhdack iy b;s˙ls¯ï ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ''' ''' ''' 11
uQr®; cd;sl wd∞hu ''' ''' ''' 12
o< foaYSh ksIamd†;fha wd∞hï ixrpl ''' ''' ''' 13
m%Odk lDIsldr®ñl fNda.j, Wmk;s ''' ''' ''' 14
f;a" rnr®" fmd,a iy wfkl=;a lDIs wmkhk fNda. ksIamdokh ''' ''' ''' 15
jdr®Isl jr®Idm;kh iy jeis †k ''' ''' ''' 16
†ia;s%lal wkqj ù j.d wxYfha ls%hdld˙;ajh ''' ''' ''' 17
ù ksIamdokh ''' ''' ''' 18
wfkl=;a fCIa;% fNda. wxYfhys ls%hdld˙;ajh ''' ''' ''' 19
uyje,s ixjr®Ok jevms<sfj< hgf;a j.d l< bvï m%udKh ''' ''' ''' 20
iSks ksIamdok wxYh ms<sn| ixLHdk ''' ''' ''' 21
jk iïm;a wxYh ms<sn| ixLHdk ''' ''' ''' 22
YS% ,xld wdfhdack uKav,h úiska wkqu; lrk ,o ldr®ñl wdfhdack ''' ''' 23
YS% ,xld wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ jHjidhhka úiska ±kg lr we;s wdfhdack ''' 24
Y%S ,xld wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ jHjidhhkays wdxYsl úfoaYSh Rcq wdfhdack ''' 25
lr®udka; wxYfha Od˙;d Wmfhdackh ''' ''' ''' 26
rdcH wxYfha f;dard.;a ldr®ñl jHjidhhkays fiajd kshqla;sh ''' ''' ''' 27
rdcH wxYfha f;dard.;a ldr®ñl jHjidhhkays ls%hdld˙;ajh ''' ''' ''' 28
ldr®ñl jHjidhhkays m%dfoaYSh jHdma;sh ''' ''' ''' 29
m%Odk ksIamdok lr®udka; wxYhkays lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh ''' ''' 30
lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh ''' ''' ''' 31
my; ±lafjk fmd≥ igyka tla tla ixLHd igyfkys mdol igyka i`oyd m˙mQrl fjhs'
1' iïmQr®K;ajh i|yd iuyr ixLHd igykaj, ;djld,sl ixLHdjka we;=<;a fldg we;'
2' we;eï ixLHd igykaj, ixLHdjka wdikaku mQr®K ixLHdjg olajd we;' tneúka olajd we;s
tl;=fjys;a" ixLHd tl;= l< úg ,efnk uqΩ tl;=fjys;a iqΩ fjkialï mej;sh yel'
3' l,ska m< fldg we;s ixLHdjkaf.ka fjkia jkafka" miqj l< ixfYdaOk ksidh'
4' jryka ;=< i|yka lr we;s ixLHd RK jákdlï fõ'
5' my; i|yka ixfla;hka fhd∞ we;'
... } ie,lsh hq;= fkdfõ
_ } ke;
,e'fkd' } ,eî fkdue;
m<uqjeks fldgi
uQ,sl wd¾Ól o¾Yl
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
ck.ykh
ue† jir ck.ykh ^mqoa.,hska oyia& ^wd&^we& 20,675 20,892 ^wE& 20,425 ^wE& 20,585 ^wE& 20,771 ^w& 20,966 ^w& 21,203
ue† jir ck.ykfhys jr®Ok wkqmd;h ^ishhg& ^wd& 1.0 1.1 ^wE& 1.0 ^wE& 0.8 ^wE& 0.9 ^w& 0.9 ^w& 1.1
ck.yk >k;ajh ^jr®. ls'ó' g mqoa.,hska& ^wd& 330 333 ^wE& 326 ^wE& 328 ^wE& 331 ^w& 334 ^w& 338
Y%u n,ldh ^mqoa.,hska oyia& ^b&^B&^W& 8,108 7,926 ^w&^wE& 7,798 ^w&^wE& 8,034 ^w&^wE& 8,049 ^w&^wE& 8,214 ^w&^wE& 8,311
Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh ^ishhg& ^b&^B&^W& 48.1 52.9 ^w&^wE& 52.5 ^w&^wE& 53.7 ^w&^wE& 53.2 ^w&^wE& 53.8 ^w&^wE& 53.8
fiajd úhqla;s wkqmd;slh ^Y%u n,ldfha m%;sY;hla f,i& ^b&^B&^W& 4.9 4.2 ^w&^wE& 4.0 ^w&^wE& 4.4 ^w&^wE& 4.3 ^w&^wE& 4.7 ^w&^wE& 4.4
ksuejqu ^W!&
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' ^re'ì,shk& 6,414 7,219 8,732 9,592 10,361 ^wE& 10,952 ^w&^wE& 11,839
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'cd'wd' ^re'ì,shk& 6,344 7,147 8,578 9,366 10,125 ^wE& 10,670 ^w&^wE& 11,506
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' ^t'c'fvd,r® ì,shk& 56.7 65.3 68.4 74.3 79.4 ^wE& 80.6 ^w&^wE& 81.3
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'cd'wd' ^t'c'fvd,r® ì,shk& 56.1 64.6 67.2 72.5 77.6 ^wE& 78.5 ^w&^wE& 79.0
tal mqoa., o'foa'ks' mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj ^re'& ^t& 310,214 345,544 427,538 465,976 498,828 ^wE& 522,355 ^w&^wE& 558,363
tal mqoa., o'cd'wd' mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj ^re'& ^t& 306,839 342,096 419,955 454,993 487,462 ^wE& 508,936 ^w&^wE& 542,669
tal mqoa., o'foa'ks' mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj ^t'c'fvd,r®& ^t& 2,744 3,125 3,351 3,609 3,821 ^wE& 3,843 ^w&^wE& 3,835
tal mqoa., o'cd'wd' mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj ^t'c'fvd,r®& ^t& 2,714 3,094 3,291 3,524 3,734 ^wE& 3,744 ^w&^wE& 3,727
uQ¾; ksuejqu ^fjkiaùfï m%;sY;h& ^W!&
o< foaYSh ksIamd†;h 8.0^tA& 8.4 9.1 3.4 5.0 ^wE& 4.8 ^w&^wE& 4.4
o< foaYSh ksIamd†;fha m%Odk wdr®:ßl lghq;=
lDIslr®uh 7.0^tA& 4.6 3.9 3.2 4.6 ^wE& 4.8 ^w&^wE& -4.2
ldr®ñl 8.4^tA& 9.3 9.0 4.1 4.7 ^wE& 2.1 ^w&^wE& 6.7
fiajd 8.0^tA& 8.9 11.2 3.8 4.8 ^wE& 5.7 ^w&^wE& 4.2
o< cd;sl wdodhu 7.9^tA& 8.5 8.3 2.8 5.1 ^wE& 4.5 ^w&^wE& 4.1
iuia; b,a¨u iy b;sßlsÍï ^o'foa'ks' m%;sY;hla f,i& ^W!&
m˙fNdackh 76.9 79.8 72.8 75.4 75.8 ^wE& 79.1 ^w&^wE& 76.2
fm!oa.,sl 68.5 71.3 65.2 67.6 67.4 ^wE& 70.1 ^w&^wE& 67.6
rch 8.5 8.6 7.6 7.8 8.4 ^wE& 9.0 ^w&^wE& 8.6
wdfhdackh 30.4 33.4 39.1 33.2 32.3 ^wE& 28.4 ^w&^wE& 31.5
NdKav iy fiajd Y=oaO wmkhk -7.3 -13.2 -11.9 -8.6 -8.1 ^wE& -7.5 ^w&^wE& -7.6
NdKav iy fiajd wmkhk 19.6 20.9 19.8 20.3 21.1 ^wE& 21.0 ^w&^wE& 21.4
NdKav iy fiajd wdkhk 26.8 34.1 31.7 28.9 29.2 ^wE& 28.5 ^w&^wE& 29.1
foaYSh b;s˙ls¯ï 23.1 20.2 27.2 24.6 24.2 ^wE& 20.9 ^w&^wE& 23.8
úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl iy oaú;ShSl wdodhu 5.4 6.1 6.1 5.2 5.6 ^wE& 5.1 ^w&^wE&^T& 5.1 ^T&
cd;sl b;s˙ls¯ï 28.5 26.3 33.3 29.9 29.8 ^wE& 26.0 ^w&^wE& 28.9
ñ, iy jegqma ^fjkiaùfï m%;sY;h&
cd;sl md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2013 } 100& - jdr®Isl idudkHh - - - - - 3.8 4.0
cd;sl m˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2013 } 100& - ,laIHuh ^ld,m˙Éf√oh wjidkhg& - - - - - 4.2 4.2
fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2013 = 100& - jdr®Isl idudkHh - - - - - 2.2 4.0
fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2013 = 100& - ,laIHuh ^ld,m˙Éf√oh wjidkhg& - - - - - 4.6 4.5
fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2006$07 = 100& - jdr®Isl idudkHh 6.2 6.7 7.6 6.9 3.3 0.9 3.7
fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh ^2006$07 = 100& - ,laIHuh ^ld,m˙Éf√oh wjidkhg& 6.8 4.9 9.2 4.7 2.1 2.8 4.1
ksIamdolhdf.a ñ, or®Ylh ^2013 4 jk ldr®;=j } 100& - jdr®Isl idudkHh - - - - - 3.6 ^wE& 1.7
f;d. ñ, or®Ylh ^1974 = 100& - jdr®Isl idudkHh 11.2 10.6 3.5 9.2 3.2 1.0 4.2
o.foa'ks. wjOuklh ^W!& 7.3^tA& 3.8 10.8 6.2 2.9 ^wE& 0.8 ^w&^wE& 3.6
o.cd'wd' wjOuklh ^W!& 7.3^tA& 3.8 10.9 6.2 2.9 ^wE& 0.8 ^w&^wE& 3.6
ishÆ mämd,l iNdj, fiajlhka i|yd kdñl jegqma wkqmd; or®Ylh ^1978 foie } 100& 32.0 4.6 22.2 5.7 3.7 2.9 0.0
rdcH wxYfha fiajlhka i|yd kdñl jegqma wkqmd; or®Ylh ^2012 } 100& - - - 6.3 10.5 31.7 3.9
wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fiajlhka i|yd kdñl jegqma wkqmd; or®Ylh ^2012 } 100& - - - 9.8 7.6 7.3 7.9
úfoaY fj<|du
fj<| fYaIh ^t'c' fvd,r® ñ,shk& -4,825 -9,710 -9,417 -7,609 -8,287 -8,388 ^wE& -9,090
wmkhk 8,626 10,559 9,774 10,394 11,130 10,546 ^wE& 10,310
wdkhk 13,451 20,269 19,190 18,003 19,417 18,935 19,400
fj<| ñ, wkqmd;h ^fjkiaùfï m%;sY;h& 27.4 -8.9 -1.5 4.6 4.3 2.7 ^wE& 3.7
wmkhk tAll jákdlï or®Ylh ^2010 = 100& ^fjkiaùfï m%;sY;h& 40.4 11.1 -7.3 -0.3 2.7 -9.4 ^wE& -1.5
wdkhk tAll jákdlï or®Ylh ^2010 = 100& ^fjkiaùfï m%;sY;h& 10.2 22.0 -5.8 -4.7 -1.5 -11.8 -5.1
wmkhk m˙ud or®Ylh ^2010 = 100& ^fjkiaùfï m%;sY;h& -13.3 10.2 -0.2 6.7 4.3 4.6 -0.7
wdkhk m˙ud or®Ylh ^2010 = 100& ^fjkiaùfï m%;sY;h& 19.6 23.6 0.5 -1.5 9.5 10.6 -7.9
úfoaY uQ,H ^t'c'fvd,¾ ñ,shk&
fiajd yd wdodhï .sKqu ^Y=oaO& 90 452 43 -572 72 312 ^wE& 695
cx.u fm!oa.,sl ixl%du ^Y=oaO& 3,608 4,583 5,339 5,619 6,199 6,167 6,434
cx.u ks, ixl%du ^Y=oaO& 52 60 53 21 28 27 19
cx.u .sKqfï fYaIh -1,075 -4,615 -3,982 -2,541 -1,988 -1,883 ^wE& -1,942
iuia; fYaIh 921 -1,059 151 985 1,369 -1,489 -500
^w& ;djld,sl ^W& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2011 jifr® isg b†˙hg" kej; nr ;enQ
^wd& fr‚iag%dr® ckrd,a fomdr®;fïka;=fõ jdr®;dj,g wkqj iy ixfYdaê; Y%u n,ld o;a; fY%a◊hla 2016 cQ,s udifha° m%ldYhg m;a lrk ,†'
^we& 2011 olajd jk uOH jdr®Isl ck.yk weia;fïka;= 2001 ck yd ksjdi ix.Kkh u; mokïj ^W!& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska kj mokï jr®Ih ^2010& hgf;a ksl=;a
we;' 2012 isg b†˙hg tu weia;fïka;= 2012 ck yd ksjdi ix.Kkfha wjika jdr®;dj u; lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= Wmfhda.S fldgf.k we;'
mokïj we;' ^t& kj;u ck.yk ixLHd o;a; wkqj weia;fïka;= hdj;ald,Sk lr we;'
^wE& ixfYdaê; ^tA& 2002 mokï jr®Ih u; o;a; mokï fõ'
^b& 2010 jir i|yd l=gqïn ck.ykh f,i jhi wjqre≥ 10 iy Bg jeä ldKavh o 2011 ka miq ^T& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.hkaj,ska fjkia jkqfha .Kkh ls¯fï°
jhi wjqre≥ 15 iy Bg jeä ldKavh o ksfhdackh fõ' we;sjk ld, mudj fya;=fjks'
^B& 2010 jir i`oyd W;=re m<df;a o;a; we;=<;a fkdfõ' 2011 jifr® isg uqΩ †jhsku wdjrKh
jk m˙† o;a; we;=<;a fõ'
uQ,sl wd¾Ól o¾Yl ^iïnkaOhs&
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
cx.u .sKqfï fYaIh ^o.foa.ks. m%;sY;hla f,i& ^W!&^´& -1.9 -7.1 -5.8 -3.4 -2.5 -2.3 ^wE& -2.4
uqΩ úfoaYSh j;alï ^tu jr®Ifha wdkhk jákdlu wkqj udi .Kk& ^l& 7.7 4.7 5.4 5.7 6.1 5.9 5.2
o< ks, ixÑ; ^tu jr®Ifha wdkhk jákdlu wkqj udi .Kk& 6.4 4.0 4.4 5.0 5.1 4.6 3.7
iuia; Kh fiajd wkqmd;h ^.&
NdKav yd fiajd wmkhkfha m%;sY;hla f,i 16.7 13.2 19.7 26.8 20.8 27.3 ^wE& 25.0
cx.u ,eîïj, m%;sY;hla f,i 11.9 9.3 13.5 18.7 14.5 19.2 ^wE& 17.6
uqΩ úfoaYSh Kh ^o.foa.ks. m%;sY;hla f,i& ^W!&^´& 37.8 50.2 54.2 53.7 54.1 ^wE& 55.7 ^wE& 57.3
úksuh wkqmd;sl
jdr®Isl idudkHh
t'c'fvd,rhlg remsh,a 113.06 110.57 127.60 129.11 130.56 135.94 145.60
ú'.e'ys' tallhlg remsh,a ^p& 172.50 174.54 195.38 196.19 198.35 190.16 202.39
kd'i'ú'w' ^2010 = 100& ^jHjydr uqo,a jr®. 24 lska iukaú; mei& ^c& 100.00 99.84 90.44 91.39 91.99 96.61 92.46
uQ'i'ú'w' ^2010 = 100& ^jHjydr uqo,a jr®. 24 lska iukaú; mei& ^c&^g&^v& 100.00 102.00 95.63 101.13 103.77 109.50 106.94
jr®Ih wjidkfha °
t'c'fvd,rhlg remsh,a 110.95 113.90 127.16 130.75 131.05 144.06 149.80
ú'.e'ys' tallhlg remsh,a ^p& 170.84 174.87 195.31 201.36 189.86 199.63 201.38
rdcH uQ,H ^o'foa'ks' m%;sY;hla f,i& ^W!& ^;&
wdodhu iy m%∞k 13.0 13.6 12.2 12.0 11.6 13.3 14.3
wd∞hu 12.7 13.4 12.0 11.9 11.5 13.3 14.2
bka" n≥ wd∞hu 11.3 11.7 10.4 10.5 10.1 12.4 12.4
m%∞k 0.3 0.2 0.2 0.2 0.1 0.1 0.1
úhou yd Y=oaO Kh °ï 20.0 19.9 17.8 17.4 17.3 20.9 19.7
mqkrdjr®;k úhoï 14.6 14.2 13.0 12.6 12.8 15.5 14.8
m%d.aOk úhoï yd Y=oaO Kh °u 5.3 5.7 4.9 4.8 4.6 5.4 4.9
jr®;k .sKqfï ysÛh (–) $ w;s˙la;h (+) -1.9 -0.8 -0.9 -0.7 -1.2 -2.3 -0.6
m%d:ñl ysÛh (–) $ w;s˙la;h (+) -1.5 -1.3 -0.9 -0.8 -1.5 -2.9 -0.2
iuia; ysÛh (–) $ w;s˙la;h (+) -7.0 -6.2 -5.6 -5.4 -5.7 -7.6 -5.4
whjeh ysÛh uQ,Hkh 7.0 6.2 5.6 5.4 5.7 7.6 5.4
úfoaYSh 3.8 3.0 3.3 1.3 2.1 2.2 3.3
foaYSh 3.2 3.2 2.3 4.1 3.7 5.4 2.1
uOHu rcfha Kh 71.6 71.1 68.7 70.8 71.3 77.6 79.3
úfoaYSh 31.6 32.3 31.7 30.9 30.0 32.4 34.2
foaYSh 40.0 38.8 37.0 40.0 41.3 45.3 45.1
uqo,a iuia; ^jd¾Isl ,laIHuh fjki - ishhg&
ixÑ; uqo,a 18.8 21.9 10.2 0.9 18.3 16.5 27.1
mgq uqo,a (M1) 20.9 7.7 2.6 7.7 26.3 16.8 8.6
mqΩ,a uqo,a (M2b) ^o& 15.8 19.1 17.6 16.7 13.4 17.8 18.4
nexl= l%uh i;= Y=oaO úfoaYSh j;alï -6.1 -74.0 -126.3 -195.5 119.8 -2,071.2 22.4
nexl= l%uh i;= Y=oaO foaYSh j;alï 22.1 39.7 23.4 18.3 10.5 26.0 15.9
nexl= l%uh u.ska imhk ,o foaYSh Kh
rchg ^Y=oaO& -2.1 32.9 25.4 24.5 10.3 22.5 12.1
rdcH ixia:dj,g 97.4 37.3 47.3 24.8 22.2 17.2 -5.3
fm!oa.,sl wxYhg 24.9 34.5 17.6 7.5 8.8 25.1 21.9
M2b i|yd uqo,a .=Klh ^jr®I wjidk& 5.80 5.67 6.05 7.00 6.71 6.78 6.31
M2b ys ixirK m%fõ.h ^jr®Ih i|yd idudkHh& ^W!& 3.34 3.15 3.17 2.99 2.85 2.62 2.40
fmd,S wkqmd;sl ^j¾I wjidkfha § j¾Ihlg ishhg&
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh ^SDFR& ^k& 7.25 7.00 7.50 6.50 6.50 6.00 7.00
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh ^SLFR& ^k& 9.00 8.50 9.50 8.50 8.00 7.50 8.50
uqo,a fj<`ofmd< fmd,S wkqmd;sl
n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh 8.03 8.97 9.83 7.66 6.21 6.40 8.42
NdKavd.dr ì,am;a M,∞ wkqmd;sl
†k 91 7.24 8.68 10.00 7.54 5.74 6.45 8.72
†k 364 7.55 9.31 11.69 8.29 6.01 7.30 10.17
;ekam;= wkqmd;sl
jd◊c nexl=j, n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh 6.23 7.24 10.10 9.37 6.20 6.20 8.17
jd◊c nexl=j, n˙; idudkH ia:djr ;ekam;= wkqmd;slh 8.20 8.95 13.21 11.78 7.33 7.57 10.46
cd;sl b;s˙ls˙fï nexl=fõ b;s˙ls¯fï ;ekam;= wkqmd;slh 5.00 5.00 5.00 5.00 5.00 5.00 4.25
cd;sl b;s˙ls˙fï nexl=fõ udi 12 ia:djr ;ekam;= wkqmd;slh 8.50 8.50 12.50 9.50 6.50 7.25 11.00
Kh fmd,S wkqmd;sl
jd◊c nexl=j, n˙; idudkH m%uqL Kh fmd,S wkqmd;slh 9.29 10.77 14.40 10.13 6.26 7.53 11.52
jd◊c nexl=j, n˙; idudkH Kh fmd,S wkqmd;slh 14.80 13.44 15.98 15.18 11.91 11.00 13.20
m%d.aOk fj<|fmd<
iuia; fldgia ñ, or®Ylh ^1985 = 100& 6,635.9 6,074.4 5,643.0 5,912.8 7,299.0 6,894.5 6,228.3
ñ,xl ñ, or®Ylh ^1998 foie' = 1"000& ^m& 7,061.5 5,229.2 5,119.1 - - - -
tia wekaâ mS tia t,a 20 or®Ylh ^2004 foie' = 1"000& ^m& - - 3,085.3 3,263.9 4,089.1 3,625.7 3,496.4
wf,ú l< fldgia jákdlu ^re' ñ,shk& 570,327 546,256 213,827 200,468 340,917 253,251 176,935
Y=oaO úfoaYSh ñ,° .ekSï ^re' ñ,shk& -26,335 -19,039 38,661 22,783 21,217 -5,372 338
fj<|fmd< m%d.aOkSlrKh ^re' ì,shk& 2,210.5 2,213.9 2,167.6 2,459.9 3,104.9 2,938.0 2,745.4
^´& t'c' fvd,r®j,ska .Kkh lrk ,o o'foa'ks' u; mokï fõ' ^v& fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylfha mokï jr®Ih 2013 wkqj hdj;ald,Sk ùu iu`. uq'i'ú'w' kej;
^l& úfoaYSh Rcq wdfhdack iy fj<`o Kh iy w;a;sldrï f,i ,o úfoaYSh j;alï we;=<;a fkdfõ' .Kkh lr we;'
^.& iuia; Kh fiajd wkqmd;h" cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ^cd'uQ'w'& úfoaYSh Kh ixLHdk ixialrKh ^;& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2017 udr®;= 15 †k ksl=;a lrk ,o 2014 iy
^2003& g wkqrEm jk m˙† wdmiq f.ùï we;=<;a jk f,i m%;sjr®.SlrKh lr we;' 2015 ixfYdaê; o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^p& cd'uQ'w' .sKqï tallh jk úfYaI .ekqï ysñlï ^ú'.e'ys'&
^o& 2015 iy 2016 jirj, o;a; i`oyd 2015 Tlaf;danr® 1 jk †k isg ls%hd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS'
^c& úksuh wkqmd;sl" or®Ylhka wkqj wr®: olajd we;s w;r" tA wkqj wfkl=;a jHjydr uqo,aj,g idfmalI
a j
jr®Ok nexl=j iu. tAldnoaO jQ ã'tµa'iS'iS' mS't,a'iS' iud.fï j;alï yd j.lSï o we;=<;a fõ'
remshf,ys w.h jeäùu fyda wvqùu iM, úksuh wkqmd;sl or®Ylj, w.h by<hEu fyda my<hEu
u.ska iDcqju ms<sìUq fõ' ^k& 2014 ckjd˙ 2 isg m%;sñ,° .ekqï iy m%;súl=Kqï wkqmd;sl" ms<sfj<ska" ks;H ;ekam;= myiqlï
^g& uQr®; iM, úksuh wkqmd;slh ^uQ'i'ú'w'& .Kkh ls¯u i|yd fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh Ndú;d wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i kï lrk ,°'
lr we;' uQ'i'ú'w' .Kkh lrkqfha meig we;=<;a uqo,a jr®. wh;a rgj, WoaOuk fjki kdñl ^m& 2013 ckjd˙ 1 jeks †k isg n,meje;afjk m˙† ñ,xl ñ, or®Ylh fjkqjg tia wekaâ mS tia t,a
iM, úksuh wkqmd;slhg ^kd'i'ú'w'& .e<mSu u`.sks' 20 or®Ylh y`≥kajd fok ,°'
uQ,sl iudc o¾Yl
fN!;sl ,laIK iy foaY.=Kh
N+f.da,Sh msysàu N+ñ m%udKh
W;=re wlaIdxY 50 55' iy 90 50' w;r uqΩ m%udKh ( jr®. ls'ó' 65,610
kef.kysr foaYdxY 790 31' iy 810 53' w;r ìï m%udKh ( jr®. ls'ó' 62,705
wNHka;r c,dY ( jr®. ls'ó' 2,905
ÿr m%udKh
W;=fr® isg ol=Kg ls'ó' 433 ^ie;mqï 269& foaY.=Kh
ngysr isg kef.kysrg ls'ó' 226 ^ie;mqï 140& my; rg ( wju 24.70 fi,aishia - Wm˙u 32.60 fi,aishia
Wi m%udKh l`≥ rg ( wju 18.50 fi,aishia - Wm˙u 27.70 fi,aishia
Wm˙u Wi ógr® 2,525 ^wä 8,284& jdr®Isl jr®Idm;kh ^idudkHh& ñ,s ógr ( 2015 : 2,131
2016 : 1,351
ck.ykh iy Ôj ixLHd;s
ck.yk ixLHd;s ^w& wdodhï jHdma;sh ^wd&
uOH jdr®Isl ck.ykh ('000) (2016) : 21,203 l==gqïN wd∞hfï .sks ix.=Klh (2012/13) : 0.48
jhia ldKav wkqj jHdma;sh ('000) (2016) idudkH wdodhu (2012/13) : uilg re' 45,878
wjq 0 - 14 : 5,348 uOHia: wdodhu (2012/13) : uilg re' 30,814
wjq 15 - 64 : 14,187 oßø;dj
wjq 65 iy Bg jeä : 1,668 †klg ,nd .kakd lsf,da le,˙ m%udKh (2012/13) ^wd& : 2,111
ck.yk >k;ajh jr®. ls'ó' g mqoa.,hska (2016) : 338 †<s∫ l=gqïN m%;sY;h : 15.2 (2006/07)
o< Wm;a wkqmd;h ck.ykh 1,000 lg (2016) : 15.6 : 8.9 (2009/10)
o< urK wkqmd;h ck.ykh 1,000 lg (2016) : 6.2 : 6.7 (2012/13) ^wd&
iajdNdúl jr®Ok fõ.h ck.ykh 1,000 lg (2016) : 9.4 udkj ixj¾Ok o¾Ylh ^2015& : 0.766
<ore urK wkqmd;h i„ú Wm;a 1,000 lg (2013) : 8.2 rgj,a 188 la w;r YS% ,xldfõ ;;a;ajh : 73
hemSï wkqmd;h (2016) : 49.4%
fiajd kshqla;sh ^2016&
l=gqïnhl idud‚l ixLHdfõ idudkH (2012/13) ^wd& : 3.9 :
fiajd kshqla;slhka ^Z000& ^we& 7,948
lDIslr®udka; : 27.1%
Wmf;a§ Ôú; wfmalaIdj ^2015& : 75.0 :
lr®udka; 26.4%
fiajd : 46.5%
idlaIr;dj ^2015& ^we&
idudkH : 93.2% rdcH wxYfha fiajlhka ixLHdj ^'000& ^wE& : 1,399
rdcH wxYh : 53.5%
ms˙ñ : 94.1%
m<d;a rdcH wxYh : 29.3%
.eyeKq : 92.4%
wr®O rdcH wxYh : 17.2%
fN!;sl" iudc iy uQ,H há;, myiqlï
tAllh 2016 tAllh 2016
^w& fr‚iag%dr® ckrd,a fomdr®;fïka;=j uQ,hka( w∞< wdh;k iy udkj ixjr®Ok jdr®;dj 2016
^wd& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska is≥lrk ,o .Dy tall wd∞hï iy úhoï iólaIKh ^b& cx.u wka;r®cd, fiajdjka we;=<;ah'
- 2012$13 u; mokï fõ' ^B& isiq ;ekam;= tAll rys;j ishÆ nexl= YdLd
^we& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2011 jifr® isg b†˙hg" kej; nr ;enq iy ixfYdaê; ^W& úYajúoHd, m%;smdok fldñIka iNdj hgf;a mj;sk úYajúoHd,j, f;dr;=re we;=<;a fõ'
Y%u n,ld o;a; fY%a◊hla 2016 cq,s udifha ° m%ldYhg m;a lrk ,†' fuh uqΩ †jhsku wdjrKh jk ^W!& wNHka;r jYfhka ,shdm†xÑ isiqka muKla we;=<;a fõ'
m˙† mj;ajkq ,nk ldr®;=uh Y%u n,ld iólaIKh u; mokï fõ' ^t& idudkH iy Wiia wOHdmkh i|yd jQ rcfha úhoï
^wE& YS% ,xld uy nexl=j u.ska mj;ajkq ,nk rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh ms<sn`o jdr®Isl iólaIKh u;
mokï fõ'
wd¾Ól" ñ, iy uQ,H moaO;s
1
ia:dhS;dj" bÈß ±lau iy m%;sm;a;s
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h 2015 foieïnr® ui ° wdr®:ßlfhys l%shdld˙;ajh ;=<ska h<s wjOdrKh
1
by< kexùu iy f;dard.;a idr®j úplaIK b,aÆï úh' fuu .egÆ fukau wdr®:ßlfhys biau;= fjñka
l<ukdlrK WmlrKhla f,i jákdlu u; mj;sk wNsfhda. úi£u i|yd o wjYH lrkq ,nk
Wm˙u Kh wkqmd;slhla wLKavj l%shd;aul m%;sm;a;s ieliSu i|yd cd;Hka;r uQ,H wruqo,
ls¯ug wu;rj" Y%S ,xld uy nexl=j m<uqj" 2016 ^cd'uQ' wruqo,& jeks nyqmdr®Yaùh wdh;kj, o
fmnrjd˙ udifha °;a fojkqj" 2016 cQ,s udifha °;a iyfhda.h iys;j" rch úiska uE;l ° f.k we;s
ish m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl foj;djl ° mokï l%shdudr®. meiish hq;= w;r" f.da,Sh ksIamdok
wxl 100 lska by< kexùh' uy nexl=fõ újg cd,h iu`. iómj taldnoaO fjñka" wdr®:ßlfhys
fj<|fmd< lghq;= ;=<ska m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl M,∞hs;dj yd ldr®hlaIu;dj by< kexùug;a" Rcq
fld˙fvdafõ by< iSudj olajd fláld,Sk fmd,S úfoaY wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSug yd foaYSh
wkqmd;sl fufyhjkq ,enQ w;r" tu.ska fj<|fmd< fm!oa.,sl wxYfhys wdfhdack †˙u;a ls¯ug;a ;=vq
fmd,S wkqmd;sl jHqyh ie,lsh hq;= f,i by< fok m˙† tu m%;sm;a;s fkdmudj yd ia:djr f,i
.sfhah' uqo,a ;;a;ajh l%ufhka ±ä ùu fya;=fjka l%shd;aul l< hq;= fõ'
mq`M,a uqo,a iemhqu jr®Okh ùfï fõ.h md,kh jQ
w;r" 2016 jifr® cQ,s ui ° jdr®Isl ,laIHuh 1'2 2016 jif¾ id¾j wd¾Ól j¾Okhka"
moku u; ishhg 28'5 l by<u jr®Okhla jdr®;d ia:dhS;dj iy m%;sm;a;suh m%;spdr
lrk ,o n,m;%,dNS jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl
wxYhg imhk ,o Kh m%udKfhys jr®Okh o uQ¾; wxYfha j¾Okhka iy WoaOukh
jir wjidkh jk úg ishhg 21'9 la olajd 2016 jifr® ° Y%S ,xld wdr®:ßlh" úúO f.da,Sh
ukao.dó úh' flfia jqj o" uqo,a yd Kh m%idrKh yd foaYSh wNsfhda. /ila uOHfha jqjo" ishhg
my; jeàfï fõ.h wfmalaIs; uÜgug jvd wvq 4'4 lska uQr®; jYfhka jr®Okh úh' jir ;=<
uÜgul mej;sK' ta wkqj" WoaOuk wfmalaId mej;s whym;a ld,.=◊l ;;a;ajh wdr®:ßl lghq;=
l<ukdlrKh i|yd jeä m%uqL;djla iys; b†˙ flfrys" uQ,sl jYfhka lDIsldr®ñl wxYh flfrys
ld,Sk ±laulska hq;= uqo,a m%;sm;a;s rduqjla ;=< wys;lr f,i n,mEfõh' uQ,H fiajd ^ishhg 12'4&"
l%shd;aul jk Y%S ,xld uy nexl=j" ue† ld,Sk rlaIK ^ishhg 8'5&" ú≥,s ikafoaY ^ishhg 8'3&
jYfhka WoaOukh ue†-;ks w.hl mj;ajd .ekSfï fukau m%jdyk ^ishhg 4'1& iy f;d. yd is,a,r
ish wNs,dIh fj<|fmd< fj; fmkakqï lrñka" 2017 fj<πu ^ishhg 2'5& hk wxYj, jr®Okh;a iu`.
udr®;= udifha ° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl kej;;a uQr®; o'foa'ks'fhka ishhg 56'5 l ∞hl;ajhla
mokï wxl 25 lska by< kexùh' fï w;r" úfoaYSh olajk fiajd wdY%s; l%shdldrlï 2016 jir ;=< °
yd foaYSh hk fowxYfhysu mj;sk wNsfhda.d;aul jdr®Isl ,laIHuh moku u; ishhg 4'2 lska
fj<|fmd< ;;a;ajhkag Tfrd;a;= °fï yelshdj jr®Okh úh' tlaj .;a l, o'foa'ks'hg ishhg 10'0 l
fmkakqï lrñka" wdr®:ßlfhys uQ,H wxYh jir ;=< ° ∞hl;ajhla olajk b†ls¯ï iy m;,a yd le”ï
;j≥rg;a mq`M,a úh' fï w;r" rdcH uQ,H lghq;=j, hk Wm wxY" ms<sfj<ska" ishhg 14'9 lska yd ishhg
wd∞hï yd úhoï hk fowxYfhkau hym;a 14'4 lska jr®Okh ùu fya;=fjka uQr®; o'foa'ks'hg
l%shdld˙;ajhla fmkakqï lrñka iuia; whjeh ishhg 26'8 l ∞hl;ajhla olajk lr®udka; wdY%s;
ys`.h o< foaYSh ksIamd†;fhys ^o'foa'ks'fhys& l%shdldrlï fmr jirg idfmalaIj ishhg 6'7 l
m%;sY;hla f,i wfmalaIs; ishhg 5'4 uÜgfuys ie,lsh hq;= jr®Okhla jdr®;d lf<ah' lr®udka;
r|jd .ekSug rdcH uQ,H wxYhg yels úh' fuu wxYh ;=< wvx.= ksIamdok lghq;= ishhg 1'7 l
iqnjd° jr®Okh yuqfõ jqjo" iuia; idr®j wdr®:ßl wvq w.hlska jr®Okh úh' lDIslr®udka;h" jk
m%;sm;a;s rduqj ;=< rdcH uQ,H lghq;= fufyhùug j.dj iy ëjr lr®udka;h wdY%s; l%shdldrlï
we;s bvlv l%ufhka weys¯ hEu ms<sìUq lrñka 2016 jir ;=< ° ishhg 4'2 lska wvq jQ w;r" tys
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i uOHu rcfha Kh m%;sM,hla f,i 2016 jifr® ° tu l%shdldrlï
by< hEu" rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh ;sridr uQr®; o'foa'ks'hg olajk ∞hl;ajh ishhg 7'1 la
f,i mj;ajd .ekSug wLKavj m%h;ak ±¯fï olajd wvq úh' 2016 jir ;=< mej;s whym;a
wjYH;dj fmkakqï lf<ah' ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka m%Odk jYfhka ù" f;a
wfmalaId lrkq ,nk m˙† Y%S ,xld wdr®:ßlh iy rnr® hk Wm wxYj, jr®Okh my< .sfhah'
by< jr®Ok udj;la ;=< ia:djr f,i r|jd úhoï m%fõYfha weia;fïka;= ie,lSfï °"
.ekSug kï wdr®:ßlh ;=< †.=ld,Skj mj;sk 2016 jir ;=< ° wdr®:ßl jr®Okh i|yd wdfhdack
jHqyd;aul .egÆ úi¢h hq;= nj 2016 jifr® Y%S ,xld úhoï mq`M,a ùu uQ,sl jYfhka fya;= úh'
2
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
id¾j wd¾Ól ls%hdldß;ajh ^2012-2016&
úfoaYh
S wxYh
fj<| fYaIh ^we& o'foa'ks'fha ] jYfhka -13.8 -10.2 -10.4 -10.4 -11.2
cx.u .sKf q ï fYaIh ^we& o'foa'ks'fha ] jYfhka -5.8 -3.4 -2.5 -2.3 -2.4
iuia; fYaIh t'c' fvd,r® ñ,shk 151 985 1,369 -1,489 -500
úfoaYhS ks, ixÑ; t'c' fvd,r® ñ,shk 7,106 7,495 8,208 7,304 6,019
ta wkqj" kdñl o'foa'ks'hg ishhg 31'5 l wdfhdack jr®Okhg uQ,sl jYfhka fya;= úh'
∞hl;ajhla olajk iy wdr®:ßlfha wdfhdack fï w;r" wdr®:ßlfha úYd,;u úhoï ldKavh jk
l%shdldrlï uÜgu ms<sìUq lrk o< foaYSh m%d.aOk m˙fNdack úhoï" kdñl jYfhka ishhg 4'1 l
iïmdokh ishhg 19'6 lska jr®Okh úh' jir uOHia: jr®Okhla jdr®;d l< w;r" th fmr
;=< ° b†ls¯ï l%shdldrlï mq`M,a ùu by< jifr® jdr®;d l< ishhg 10'3 l jr®Okh yd
1'1 rEm igyk iei`°fï° ie,lsh hq;= uOHia: w.hls' ±ä uqo,a
o'foa'ks'fhys j¾Okh i|yd wdxYsl odhl;ajh iy rdcH uQ,H m%;sm;a;s fya;=fjka fm!oa.,sl
12 wxYfha m˙fNdack úhou wvq ùu fukau" rdcH
uQ,H tald.%;dj we;s ls¯u i|yd ork m%h;ak
10
fya;=fjka rdcH wxYfha m˙fNdack úhou iSud ùu"
8 2016 jifr® ° m˙fNdack úhou wvq ùug fya;=
ishhg
ldr®;= 3
ldr®;= 4
ldr®;= 1
ldr®;= 2
ldr®;= 3
ldr®;= 4
ldr®;= 1
ldr®;= 2
ldr®;= 3
ldr®;= 4
ldr®;= 1
ldr®;= 2
ldr®;= 3
ldr®;= 4
-2
≥r®j,;d fya;=fjka" Y=oaO úfoaYSh b,aÆu kdñl
2013 2014 2015 2016 jYfhka ishhg 9'6 lska ^uQr®; jYfhka ishhg
lDIsldr®ñl lr®udka; fiajd 22'5 lska& wvq úh' fuu m%jK;d uOHfha jqjo" jir
NdKav yd fiajd u; wh flfrk n≥-iykdOdr o'foa'ks' ;=< ° fm!oa.,sl b;=reï iy rdcH ksr®-b;=reï hk
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j fowxYhu jr®Okh ùfuys m%;sM,hla f,i foaYSh
3
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
1
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj iuia; b,a¨u iy b;sßlsÍï - wdfhdack mr;rh ^w&^wd&
o'foa'ks' fhys
remsh,a ì,shk jr®Okh ]
YSr®Ih m%;sY;hla f,i
2015 ^we& 2016 2015 ^we& 2016 2015 ^we& 2016
1' foaYh
Ss b,aÆu 11,776.6 12,742.8 5.2 8.2 107.5 107.6
1'1 m˙fNdackh 8,661.9 9,018.9 10.3 4.1 79.1 76.2
fm!oa.,sl 7,677.1 8,003.8 10.0 4.3 70.1 67.6
rdcH 984.8 1,015.1 13.4 3.1 9.0 8.6
2' Y=oO
a úfoaYh
S b,aÆu -824.9 -903.8 1.4 -9.6 -7.5 -7.6
NdKav yd fiajd wmkhk 2,301.1 2,538.7 5.3 10.3 21.0 21.4
NdKav yd fiajd wdkhk 3,125.9 3,442.5 3.5 10.1 28.5 29.1
3' uqΩ b,aÆu ^o'foa'ks'& ^1+2& 10,951.7 11,839.0 5.7 8.1 100.0 100.0
4' foaYh
s b;s˙ls¯ï ^3-1'1& 2,289.8 2,820.1 -8.8 23.2 20.9 23.8
fm!oa.,sl 2,536.6 2,891.8 -3.9 14.0 23.2 24.4
rdcH -246.8 -71.7 -93.3 70.9 -2.3 -0.6
5' úfoaYh
S Y=oO
a m%d:ñl wdodhu ^wE& -281.3 -332.8 -19.2 -18.3 -2.6 -2.8
6' úfoaYh
S Y=oO
a cx.u ixl%du 842.1 939.8 3.6 11.6 7.7 7.9
7' cd;sl b;s˙ls¯ï ^4+5+6& 2,850.6 3,427.1 -7.7 20.2 26.0 28.9
9' úfoaYh
S cx.u .sKï
q fYaIh ^2+5+6& ^wE& -264.1 -296.8 -2.4 -2.5
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
^we& ixfYdaê;
^wE& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.fhka fjkia jkqfha .Kkh ls¯fï ° we;s jk
ld, mudj fya;=fjks'
1'2 rEm igyk b;=reï by< hEu fya;=fjka" foaYSh b;=reï kdñl
b;sßlsÍï" wdfhdack yd b;=reï - wdfhdack mr;rh o'foa'ks'fhka ishhg 23'8 la olajd jr®Okh úh'
^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i&
úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu wvq jqjo" úfoaYSh Y=oaO
45 14 cx.u ixl%du by< hEfuys m%;sM,hla f,i 2016
40
12 jir ;=< ° cd;sl b;=reï o jr®Okh úh' ta wkqj"
35
10
cd;sl b;=reï" kdñl o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i
30
2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 26'0 g idfmalaIj
ishhg
ishhg
25 8
2016 jifr® ° ishhg 28'9 la olajd jr®Okh úh'
20 6
15
wdfhdack iy b;=reïj, by< hEu;a iu`." 2016
4
10 jifr® ° foaYSh b;=reï-wdfhdack mr;rh fukau
5
2 cd;sl b;=reï-wdfhdack mr;rh o" ms<sfj<ska"
0
2012 2013 2014 2015 2016
0 o'foa'ks'fhka ishhg 7'6 la iy o'foa'ks'fhka ishhg
o< wdfhdackh o< foaYSh b;=reï
2'5 la f,i fmr jirg idfmalaIj fkdfjkiaj
o< cd;sl b;=reï foaYSh b;=reï-wdfhdack mej;=◊'
cd;sl b;=reï-wdfhdack mr;rh ^ol=Kq wlaIh&
mr;rh ^ol=Kq wlaIh&
lDIslr®udka;h" jk j.dj iy ëjr lr®udka;h
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j wdY%s; l%shdldrïj, tl;= l< w.h fmr jifr® °
Y%S ,xld uy nexl=j
jdr®;d l< ishhg 4'8 l jr®Okhg idfmalaIj 2016
4
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
jifr® ° ishhg 4'2 lska wvq úh' fuys m%;sM,hla ls¯u" M,∞hs;dj jeä†hqKq ls¯fï l%shdudr®.
1
f,i" o'foa'ks'hg fuu wxYfhys ∞hl;ajh 2015 y∫kajd °u" f.dùka i|yd wdlr®I”h ñ, .Kka
jifr® ° mej;s ishhg 7'8 yd iei£fï ° 2016 iy;sl ls¯u" ;r.ld¯ foaYSh yd cd;Hka;r
jifr® ° ishhg 7'1 la olajd ;j≥rg;a wvq úh' fj<|fmd<j,g ndOdjlska f;drj m%fõY ùug
lDIsldr®ñl wxYfha jr®Okh wvq ùug jir ;=< yelshdj ,nd °u" f.dúm< hdka;%SlrKh ls¯u"
mej;s whym;a ld,.=◊l ;;a;ajh úfYaIfhka miq wiajkq ydks wvq ls¯u" iemhqï ∞uh iúu;a
fya;= úh' ù ^ishhg -8'3&" f;a ^ishhg -11'0&" rnr® ls¯u" j.d ìï m%udKh mq`M,a ls¯u" by< M,∞jla
^ishhg -10'7& iy fmd,a ^ishhg -1'5& jir ;=< ° ±ä iys; îc Ndú;h m%p,s; ls¯u iy jeä†hqKq
n,mEug ,laa jQ wxY úh' 2015 jir ;=< ° jdr®;d jQ l< f.dúm< l<ukdlrK lghq;= y∫kajd °u
by<u wiajekafkka miq" 2015$16 uy lkakh we;=<;a b,lal .Kkdjla ms<sn|j 2016 - 2018
;=< ù ksIamdokfhyss ishhg 0'9 l iq`M jr®Okhla i|yd jk cd;sl wdydr ksIamdok jevigyk
±lsh yels jqj o" 2016 jifr® h, lkakfha ° u.ska wjOdkh fhduq lr we;' j.d lghq;= i|yd
ksIamdokh ishhg 21'9 lska wvq ùu" ù ksIamdokh wêl úI iys; lDIs ridhk Ndú;h je<elaùu
my< hEug m%Odk fya;=j úh' b,aÆï yd iemhqï iy idïm%∞hsl ù m%fNao Ndú;h h<s y∫kajd °u
fowxYfhysu n,mEï fya;=fjka 2016 jir ;=< ° wruqKq lr .ksñka §ys;lr lDIslr®udka;hla -
f;a ksIamdokh ie,lsh hq;= f,i my; jegq◊' fi!LH iïmkak ck;djla - ji úi ke;s rgla¶
2016 jifr® uq,a ld,fha ° f;a j.d ìï wdY%s;j hk f;audj hgf;a ;=ka wjqre≥ cd;sl jevigykla
mej;s †.=ld,Sk kshx ;;a;ajh" 2016 jir ueo ° †h;a lr we;' fï w;r" by< rdcH uQ,H ms˙jehla
mej;s w∫re ld,.=◊l ;;a;ajhka iu`. fjkia jQ orñka jqj o" fmdfydr iykdOdrh f,i uqo,a
ld,.=K rgd iy 2016 jir wjidkh jk úg m%∞khla ,nd °fï l%ufõoh jir ;=< ° wLKavj
mej;s ±ä kshx ;;a;ajh" f;a ksIamdokh wvq ùug mj;ajd f.k hk ,°' Y%S ,xld f;a uKav,h úiska
fya;= úh' fmdfydr iy j,akdYl Ndú;h wvq ùu o §Y%S ,xldfõ wiqrk ,o ms˙is≥ ,xld f;a¶ hk fj<|
f;a ksIamdokh wvq ùu i|yd fya;= jkakg we;' kduh hgf;a Y%S ,xldjg wdfõ◊l f;a m%jr®Okh
m%Odk wmkhk .ukdka;j,ska mej;s wvq b,aÆï ls¯u i|yd Wmdhudr®.sl wf,úlrK l%shdudr®.hla
;;a;ajh fya;=fjka" úfYaIfhkau jifr® m<uq .ekSu" "B Leaf 60" jevigyk wLKavj mj;ajdf.k
Nd.fha ° cd;Hka;r fj<|fmdf<ys idudkH hEu yd f;a lr®udka;Yd,dj,g §Wmøj úYaf,aIKh
f;a ñ, t'c' fvd,r® jákdlu wkqj ie,lSfï ° yd wj∞kï md,kh ls¯fï¶ (HACCP) iy;slh ,nd
ia:djr uÜgul mej;=◊' Lksc f;,a ñ, .Kka .ekSu i|yd †˙.ekaùu fukau f;a lr®udka;Yd,d
wvq uÜgul mej;Su yuqfõ cd;Hka;r fj<|fmd< kùlrKh ls¯fï jevigyk hgf;a iykdOdr
,nd °u wLKavj lrf.k hk ,o w;r" f;a
;=< iajNdúl rnr® ñ, .Kka my< hEu fya;=fjka
mr®fhaIKdh;kh úiska foaY.=◊l úmr®hdi yd
ls˙ lemSfï ìï m%udKh yd ls˙ lemSu is≥ lrk †k
wfkl=;a wys;lr ;;a;ajhkag Tfrd;a;= †h yels
.Kk wvq ùu ksid rnr® ksIamdokh miq.sh jir
f;a ˙ls,s m%fNao y∫kajd fok ,°' jir 2020 jk
50 ;=< mej;s wju ksIamdok m˙udj f;la my;
úg cd;sl rnr® ksIamdokh fuá%la fgdka 200 la
jeáK' fmd,a ksIamdokh jir ;=< ° iq`M jYfhka
olajd by< kexùfï wruq◊ka rnr® ixjr®Ok
my; jegqKq w;r" fmd,a wdY%s; lr®udka;j,ska
fomdr®;fïka;=j úiska idïm%∞hslj rnr® j.d
mej;s by< b,aÆu iy by< wmkhk ñ, .Kkaj,
fkdlrk m%foaYj, rnr® j.dj mq`M,a ls¯fï lghq;=
m%;sM,hla f,i foaYSh fmd,a ñ, .Kka by<
wdrïN lrk ,°' ;jo" cd;Hka;r rnr® ñ, ia:dhS
hEula olakg ,enq◊' jir ;=< mej;s whym;a
uÜgul mj;ajd f.k hEu i|yd wjYH ksr®foaY
ld,.=◊l ;;a;ajfhys n,mEu u; wfkl=;a wdydr
,nd .ekSug Y%S ,xldj o we;=<;aj iajdNdúl rnr®
fNda. j.d ls¯u fjkqjg t<j`M j.d ls¯u fj;
ksIamdokh lrk rgj, ix.ufha idud‚lhka úiska
udre ùu;a iuÛ m%Odk jYfhka j.d lrk ,o ìï
úfYaI{ lñgqjla msysgqjk ,°' w∞< wdh;k úiska
m%udKh by< hEu fya;=fjka t<j`M ksIamdokfhys fjkafoais kshdukh ls¯u" †is¢ fmd,a ksIamdok
jr®Okhla ±lsh yels úh' lghq;= is≥ lrk kj lr®udka;Yd,d msysgqùug
ldIsldr®ñl wxYfha jr®Okh †˙.ekaùu Wmld¯ ùu iy kj fj<|fmd< wjia:d fidhd hEu
yd M,∞hs;dj jeä†hqKq ls¯u i|yd 2016 jifr® jeks fmd,a lr®udka;fha Wkak;shg w∞< l%shdudr®.
° rch úiska jevigyka lsysmhla wdrïN lrk /ila .kakd ,°' iSks lr®udka;h jeä†hqKq ls¯u yd
,°' f;dard .;a fNda.j,ska rg iajhxfmdaIs; mq`M,a ls¯u i|yd Wla j.dj †hqKq ls¯fï wruq◊ka
5
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
rch úiska Wla mr®fhaIK wdh;kh yd úfoaYSh fya;=fjka ≥ïjeá ñ, by< hEu iy 2016 jifr® °
1
mr®fhaIK wdh;k w;r úoHd;aul iyfhda.s;dj ;j≥rg;a ñ, by< hEu ksid ≥ïjeá i|yd jQ
we;s ls¯fï jevigykla wdrïN lrk ,o w;r" b,aÆu wvq ùu fya;=fjka ≥ïfld< ksIamd†; Wm
lka;f,a iSks lr®udka;Yd,dj h<s msysgqùug o mshjr wxYfhys miqnEula we;s úh'
.kakd ,°' ud;f,a" wkqrdOmqrh" fmdf<dkakrej wmkhk m%jr®Okh b,lal lr.;a
yd ;%sl=Kdu,h †ia;%slalj, lDIsldr®ñl lghq;= ldr®ólrK Wmdhudr®. u; mokïj lr®udka;
fjkqfjka c,h fn∞ye¯u i|yd l`M .`. jHdmD;sh wxYfhys ixjr®Okh i|yd iydh ,nd °u
iu`. ksjqka jHdmD;shla f,i wdrïN lrk ,o rch úiska wLKavj is≥ lrk ,°' Y%S ,xldfõ
furg úYd,;u nyqldr®h jd˙udr®. jHdmD;sh yd ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq lr .ekSu u.ska f.da,Sh
uyje,s m%Odk ie,eiafï wjika jHdmD;sh jk w.h∞uh yd ;j≥rg;a iïnkaO ùu yryd
fudr.ylkao c,dYfha b†ls¯ï lghq;= iïmQr®K Y%S ,xldj" l,dmfhys wmkhk uQ,sl lr.;a
lrk ,°' rch úiska kS;s úfrdaë" jdr®;d fkdjk wdr®:ßl flakaøia:dkhla njg m;a ls¯fï wruq◊ka
yd wúêu;a ëjr lghq;= iSud ls¯ug mshjr fuu l%shdudr®. l%shd;aul lrk ,°' lr®udka;
.ekSfuys m%;sM,hla f,i jir tlyudrlg wêl yd jd◊c lghq;= wud;HdxYh u.ska m%dfoaYSh
ld,hla mqrd hqfrdamd l,dmfha rgj,g u;aiH ldr®ólrKh kxjd,Su ms◊i wdfhdack †˙.ekaùu"
wmkhkh ;ykï lrñka hqfrdamd ix.uh úiska há;, myiqlï iemhSu iy m%dfoaYSh jYfhka
Y%S ,xldjg tfrysj mkjd ;snQ ;yku" 2016 cqks ui ;dlaI◊l fiajd iemhSu wLKavj is≥ lrk ,°'
isg n,meje;afjk m˙† iïmQr®Kfhka bj;a lrk wmkhk ixjr®Ok uKav,h fï jk úg cd;Hka;r
,°' foaYSh ls˙ ksIamdokh by< kexùu iy ls˙msá mdr®Yajlrejka .Kkdjlf.a iyfhda.fhka
wdkhkh i|yd jk ms˙jeh wju ls¯fï wruqKq Y%S ,dxlSh ksmehqï m%jr®Okh i|yd kj ksIamdok iy
we;sj f;dard.;a †ia;%slalj, úfYaIfhkau" cd;sl kj fj<|fmd< y∫kd .ekSfï m%h;akhl ksr;j
mY= iïm;a ixjr®Ok uKav,hg wh;a Ndú;hg isà' óg wu;rj" 2017 jir ;=< ° úoHd" ;dlaIK yd
fkd.kakd yd W!k Wmfhda‚; bvïj," rdcH kfjda;amdok iïnkaëlrK f,alï ldr®hd,fhys
fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh hgf;a ls˙ ksIamdok cd;sl kfjda;amdok jevigyk" cd;sl f;aud;aul
ixjr®Ok l,dm msysgqùu †˙u;a ls¯ug rch lghq;= mr®fhaIK jevigyk fukau cd;sl úoHd mokfï
lf<ah' ;dlaI◊l wkq.%dyl jevms<sfj< o taldnoaO
lrñka kfjda;amdok fõ.j;a ls¯fï l%ufõohla
lr®udka; wdY%s; l%shdldrlïj, tl;= l< ia:dms; ls¯ug wjYH uQ,sl mshjr f.k we;'
w.h" fmr jifr® mej;s ishhg 2'1 g idfmalaIj rdcH - fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh hgf;a T!IO
2016 jifr® ° ishhg 6'7 la f,i m%idrKh fjñka ksIamdokh" cdk ;dlaIKh wd° lr®udka;j, ksr;
by< jr®Ok udj;lg msúiq◊' lr®udka; wxYfhys iud.ïj,g myiqlï ie,iSu i|yd „j ;dlaIK
by< jr®Okh i|yd b†ls¯ï wxYfhys mej;s ishhg kjHlrK WoHdkhla msysgqùug o fhdackd ù
14'9 l lemS fmfkk jr®Okh fukau" m;,a yd we;' ta w;ru" ishÆ n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,
le”ï" rnr® iy ma,diaála ksIamdok" uQ,sl f,day Kh l<ôka wju jYfhka ishhg 10 l m%udKhla
yd ilia l< f,day ksIamdok iy hkaf;%damlrK iq`M yd uOH m˙udK lr®udka; i|yd fhduq úh
yd WmlrK ksIamdok hk wxYj, jr®Okh o fya;= hq;=h hk cd;sl m%;sm;a;sh we;=<;a 2017 whjeh
úh' flfia jqj o" fuu ld,m˙Éf√oh ;=< wdydr fhdackdjg wkql+, jk f,i Y%S ,xld uy nexl=j
ksIamd†;" we`.Æï" mdk jr®." ≥ïfld< ksIamd†; ishÆ jd◊c nexl= fj;ska b,a,Sula lf<ah'
iy ridhksl øjH yd ridhksl øjH wdY%s; fiajd wdY%s; l%shdldrlïj, tl;= l< w.h
ksIamd†; hk m%Odk Wm wxY RKd;aul jr®Okhla u; jákdlu 2015 jifr® ° jdr®;d lrk ,o ishhg
jdr®;d lf<ah' jifr® uq,a Nd.fha ° mdk jr®. Wm 5'7 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg
wxYfhys ksIamdokh i|yd .xj;=r fya;=fjka ndOd 4'2 lska jr®Okh úh' jD;a;Suh fiajd Wm wxYh
we;s jqjo" 2016 jir wjidk ld,fha mej;s úh<s yereKq fldg ishÆu fiajd lghq;= 2016 jifr® °
ld,.=◊l ;;a;ajfhys n,mEu fya;=fjka isis,a îu jr®Okh úh' uQ,H fiajd lghq;= ie,lsh hq;= f,i
yd fnda;,a l< mdkSh c,h hkd†h i|yd b,aÆu mq`M,a ùu iy u.S yd NdKav m%jdykh fukau"
jeä ùu ksid ksIamdokh by< .sfhah' 2015 w. .nvd myiqlï iemhSfï lghq;=j, jr®Okh" fiajd
Nd.fha ° ≥ïjeá u; mkjd we;s n≥ by< kexùu wxYfha jr®Okh i|yd uQ,sl jYfhka fya;= úh'
6
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
l¾udka; uQ,h wkqj ia:djr ñ, ^2010& hgf;a o< cd;sl wdodhu ^w&^wd&
uQ,l
s ñ,.Kka wkqj iuia; tl;= l< w.h 7,818,224 8,145,671 90.6 90.4 4.6 4.2 85.7 86.6
NdKav yd fiajd u; wh flfrk n≥ - iykdOdr 815,667 866,355 9.4 9.6 7.5 6.2 14.3 13.4
2016 jifr® ° uQ,H fiajd lghq;= iy uQ,H w;rue† kshqla; mqoa.,hka ixLHdj jir ;=< ° ishhg
fiajdj, tl;= l< w.h u; jákdlu ishhg 12'4 l 1'5 lska by< .sfhah' ia;%S yd mqreI fiajd úhqla;s
ie,lsh hq;= jr®Okhla jdr®;d lf<ah' o'foa'ks'g wkqmd;sl" ms<sfj<ska" 2015 jifr® ° mej;s ishhg
ishhg 10'6 l ∞hl;ajhla imhk f;d. yd is,a,r 7'6 yd ishhg 3'0 iu`. iei£fï ° 2016 jifr® °"
fj<πï Wm wxYh" 2016 jifr® ° ishhg 2'5 l ms<sfj<ska" ishhg 7'0 la yd ishhg 2'9 la olajd
uOHia: w.hlska jr®Okh úh' f;d. yd is,a,r Wm wvq ùu" fiajd úhqla;s wkqmd;slfha iuia; wvq ùu
wxYfhys tl;= l< w.h u; jákdlu" lDIsldr®ñl i|yd ∞hl úh' 2016 jir ;=< ° ishÆu ldKavj,
yd ldr®ñl ksIamdokfhys iy wdkhkj, is≥ jk wOHdmk uÜgï wkqj fiajd úhqla;s wkqmd;sl wvq
fjkialïj,g wkqj fjkiaùïj,g Ndckh jk jqjo" ;reK ldKav ^wjqre≥ 15 - 24& w;r fiajd
neúka" 2016 jifr® ° lDIsldr®ñl yd ksIamdok úhqla;s wkqmd;slh 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg
wxYj, ksuejqï my< hEu o rdcH uQ,H iy 20'8 isg 2016 jifr® ° ishhg 21'6 la olajd by<
uqo,a m%;sm;a;s ±ä ls¯u fya;=fjka foaYSh b,aÆu .sfhah' fï w;r" 2016 jifr® ° Y%u n,ld iyNd.s;aj
miqnEulg ,la ùu o jir ;=< fj<| lghq;= ±ä wkqmd;slh ishhg 53'8 l uÜgfï fkdfjkiaj
miqnEulg ,la ùug fya;= úh' mej;=◊' kqmqyqKq ldka;djka úfoaY.; ùu ksid
fiajd úhqla;s wkqmd;slh fmr jifr® ° jdr®;d jQ we;s jk iudc n,mEu wju ls¯u i|yd rch
ishhg 4'7 yd iei£fï ° 2016 jifr® ° ishhg úiska .kq ,enQ m%;sm;a;sj,g m%;spdr olajñka
4'4 la olajd wvq jQ w;r" wdr®:ßlfha lr®udka; yd iy fndfyduhla ueo fmr†. rgj, iy /lshd
fiajd wdY%s; l%shdldrlï mq`M,a ùu;a iu`. fiajd imhk wfkl=;a rgj, wdr®:ßl l%shdld˙;ajh
7
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
1
fiajd úhqla;sh u;=msg WoaOukh ^jd¾Isl ,laIHuh&
14 10
12
8
10
6
ishhg
8
ishhg
4
6
2
4
0
2
iema'-16
ck'-14
udr®'-14
uehs-14
cq,s-14
iema'-14
fkdje'-14
ck'-15
udr®'-15
uehs-15
cq,s-15
iema'-15
fkdje'-15
ck'-16
udr®'-16
uehs-16
cq,s-16
fkdje'-16
ck'-17
udr®'-17
0 -2
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
iuia; fld'md'ñ'o' ^2006$07}100& fld'md'ñ'o' ^2013}100&
ms˙ñ .eyeKq
cd'md'ñ'o' ^2013}100& WoaOukh - b,lal.; mrdih
uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
≥r®j, uÜgul mej;Su fya;=fjka 2016 jifr® ° fya;=fjka ñ, uÜgï u; mSvkhla we;s úh' ta
úfoaY /lshd i|yd fhduq ùfï wvqjla olakg wkqj" 2016 cqks ui ° jdr®Isl ,laIHuh moku u;
,eìK' flfia jqj o" mqyqKq ldKavfha ;djld,sl ishhg 6'4 l Wm˙u w.hla jdr®;d l< cd'md'ñ'o' u;
ixl%u◊lhkaf.a by< hEu" fm%aIKj, uOHia: mokï jQ u;=msg WoaOukh" 2016 jir wjidkh jk
jr®Okhla i|yd fya;= úh' fï w;r" 2016 jifr® úg ishhg 4'2 olajd l%ufhka wvq ù 2015 jir w.
m<uq ldr®;= ;=k ;=< ° Y%u M,∞hs;dj iq`M jYfhka mej;s uÜgug iudk uÜgul mej;sK' flfia
by< .sfhah' lDIsldr®ñl wxYfha Y%u M,∞hs;dj" fj;;a" jdr®Isl idudkH moku wkqj ie,l+ úg
lr®udka; yd fiajd wxYj,g idfmalaIj ie,lsh cd'md'ñ'o' u; mokï jQ u;=msg WoaOukh 2015 jir
hq;= wvq uÜgul mej;=◊' wjidkfha mej;s ishhg 3'8 yd iei£fï ° 2016 jir
wjidkh jk úg ishhg 4'0 la olajd by< .sfhah'
2016 jifr® uq,a Nd.h ;=< ° md˙fNda.sl ñ,
tjeksu m%jK;djla fmkakqï lrñka" fld'md'ñ'o'
WoaOukh by< .sh o jifr® b;s˙ ld,m˙Éf√oh
^2013 } 100& u; mokï jQ u;=msg WoaOukh" 2016
;=< ° th ;rula ≥rg ia:djr ùula fmkakqï l< cQ,s ui ° ishhg 5'8 la f,i by<u w.hla jdr®;d
w;r" 2016 jifr® ° uQ,sl WoaOukh iuia;hla l< o" 2016 jir wjidkfha ° ishhg 4'5 la jQ w;r"
f,i by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' jdr®Isl idudkH moku u; th jir wjidkfha °
cd;Hka;r fj<|fmdf<a NdKav ñ, .Kka my< ishhg 4'0 la úh' wdr®:ßlfhys há±˙ WoaOuk
w.hl mej;Su u; wdkhk u.ska we;s lrk ,o mSvkh ukskq ,nk uQ,sl WoaOukh" 2016 jifr® °
wjOukd;aul n,mEfuys m%;sM,hla f,i cd'md'ñ'o' by< hEfï m%jK;djla fmkakqï l< kuq;a" we;eï
^2013 } 100& jdr®Isl ,laIHuh fjki u.ska ukskq udij, ° hï úp,khka fmkakqï lf<ah' uqo,a
,nk u;=msg WoaOukh" jifr® m<uq ldr®;=fõ ° yd Kh iuia; by< hEfuka we;s jQ b,aÆu yd
my< w.hla .kakd ,°' whym;a ld,.=◊l we≥Kq WoaOuk mSvkj, n,mEu" cd;Hka;r
;;a;ajh fya;=fjka foaYSh iemhqï wxYfha we;s jQ fj<|fmdf<ys NdKav ñ, .Kka idfmalaIj wvq
wjysr;d iy n≥ ixfYdaOkj, n,mEu ms<sìUq uÜgul mej;Su yd m˙md,s; ñ, .Kka ixfYdaOkh
lrñka u;=msg WoaOukh jifr® fojk ldr®;=fõ ° ls¯u u.ska hgm;a jqj o" rch úiska n≥ jHqyfhys
by< hEula jdr®;d lf<ah' flfia jqj;a" rdcH lrk ,o ixfYdaOk fya;=fjka 2016 jifr®
n≥ jHqyfhys is≥ lrk ,o ixfYdaOk l%shd;aul uq,a Nd.fha ° uQ,sl WoaOukh by< .sfhah' n≥
ls¯u w;aysgqùu fukau" foaYSh iemhqï ;;a;ajh jHqyh i|yd is≥ lrk ,o ixfYdaOk ;djld,slj
h:d ;;a;ajhg m;a ùu fya;=fldgf.k ;=kajk w;aysgqùfï m%;sM,hla f,i udi lsysmhla mqrd
ldr®;=fõ ° WoaOukfhys hïlsis wvq ùula olakg uQ,sl WoaOukh ia:djrj mej;=K o" n≥ ixfYdaOk
,enq◊' bkamiqj WoaOukh fndfyda fihska ia:djrj h<s l%shd;aul ls¯u fya;=fjka 2016 jir w. °
mej;s kuq;a" 2016 fkdjeïnr® ui isg l%shd;aul uQ,sl WoaOukh by< .sfhah' ta wkqj" cd'md'ñ'o'
lrk ,o tl;= l< w.h u; kj n≥ wkqmd;sl u; mokï jQ uQ,sl WoaOukh" jdr®Isl ,laIHuh
8
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
moku u; 2015 jir wjidkfhys mej;s ishhg 5'8 fya;= fldg f.k f.jqï ;=,kfha uQ,H .sKqfuys
1
blaujd hñka 2016 jir wjidkfha ° ishhg 6'7 l l%shdld˙;ajh ukao.dó úh' fï w;r" jir ;=< °
w.hla jdr®;d lf<ah' fld'md'ñ'o' u; mokï jQ Y%S ,xldfõ rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska
uQ,sl WoaOukh 2015 jir wjidkfhys mej;s úfoaYSh wdfhdack bj;a lr .ekSu is≥ jQ w;r"
ishhg 6'7 l uÜgfï isg 2016 jir wjidkh jk Y%S ,xld remsh, wjm%udKh ùug mej;s mSvkh wju
úg ishhg 5'8 olajd wvq úh' ±ä uqo,a yd rdcH uQ,H ls¯u i|yd Y%S ,xld uy nexl=j foaYSh úfoaY úksuh
m%;sm;a;s WoaOukh u; b,aÆï mSvk fndfyda ≥rg fj<|fmd< lghq;=j,g ue†y;a úh' 2016 jifr®
uevmeje;aùug fya;= jqjo" mej;s kshx ;;a;ajh" f.jqï ;=,kfhys iuia; ys`.h t'c' fvd,r® ñ,shk
n≥ jHqyfha is≥ lrk ,o ixfYdaOkj, n,mEu yd 500 la jYfhka jdr®;d jQ w;r" o< ixÑ; j;alï
by< hñka mj;sk cd;Hka;r NdKav ñ, .Kka" ;;a;ajh 2015 jir wjidkfha mej;s t'c' fvd,r®
2017 jifr® m<uq ldr®;=j ;=< ° WoaOukfhys is≥ jQ ì,shk 7'3 l uÜgfï isg 2016 jir wjidkh
fjkiaùï flfrys n,mEfõh' jk úg t'c' fvd,r® ì,shk 6'0 la olajd wvq úh'
fuu jr®Okhka ms<sìUq lrñka" 2016 jifr® °
úfoaYSh wxYfha j¾Okhka t'c' fvd,rhg tfrysj Y%S ,xld remsh, ishhg
2016 jir ;=< ° uOHia: uÜgulska ,o úfoaY 3'83 lska wjm%udKh úh'
úksuh ,eîï blaujd úfoaY úksuh f.ùï is≥ jifr® m<uq udi y;r ;=< ° iuqÉÑ; moku
ùu;a iu. Y%S ,xldfõ úfoaYSh wxYfhys ukao.dó u; fj<| ys`.h wvq jqj o" jir wjidkh jk
l%shdld˙;ajh wLKavj mej;=◊' wefu˙ld tlai;a úg th ie,lsh hq;= f,i jeä úh' 2015 jirg
ckmofhys uqo,a m%;sm;a;sh l%ufhka ±ä ls¯u" idfmalaIj wmkhk my< hEu iy jifr® wjidk
we;eï †hqKq wdr®:ßlj, iy ke`.Stk fj<|fmd< ldr®;=j ;=< ° wdkhk úYd, f,i by< hEu" fj<|
wdr®:ßlhkays wdr®:ßl ;;a;ajh ukao.dó f,i h:d ys`.h mq`M,a ùug fya;= úh' fï wkqj" fj<| ys`.h
;;a;ajhg m;a ùu ksid úfoaYSh b,aÆu wvq ùu iy 2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 8"388 g
ueo fmr†. rgj, wLKavj mej;s N+-foaYmd,ksl idfmalaIj 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 9"090 la
wúksYaÑ;;dj fya;=fjka úfoaYSh wxYfhys olajd mq`M,a jQ w;r" th o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i
l%shdld˙;ajh ie,lsh hq;= f,i miqnEulg ,la 2015 jifr® mej;s ishhg 10'4 isg ishhg 11'2 olajd
úh' fiajd fj<| .sKqfuys iy oaú;ShSl wd∞hï by< .sfhah'
.sKqfuys w;s˙la;hla jdr®;d jqj o" úfYaIfhka u
jifr® wjidk ldr®;=fõ ° fj<| ys`.h mq`M,a ùu lDIsldr®ñl iy ldr®ñl wmkhk wd∞hu
iy m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ys`.h fya;=fjka 2016 my< hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° wmkhk wd∞hu
jifr® ° cx.u .sKqfï ys`.fhys ms˙ySula olakg wLKa-
vj fojk jirg;a wvq úh' m%Odk jYfhka"
,enq◊' Kh fkdjk ,eîï wvq ùu yuqfõ Kh cd;Hka;r fj<|fmdf<ys NdKav ñ, .Kkaj,
wdmiq f.ùï jYfhka is≥ lrk ,o wLKav f.ùï my< hEu" Y%S ,xldfõ m%Odk wmkhk .ukdka;j,
is≥ jQ uOHia: wdr®:ßl jr®Okh iy wmkhk
wruqKq fldg .;a lDIsldr®ñl ksIamd†;j, foaYSh
1'5 rEm igyk
iemhqu wvq ùu" wmkhk wd∞hu t'c' fvd,r®
f.jqï ;=,kh
ñ,shk 10"310 la olajd ishhg 2'2 lska wvq ùug
2
1.0
1.4 fya;= úh' flfia jqj o" wefu˙ld tlai;a ckmoh
0.2
úiska brdkh u; mkjd ;snQ iïndOl ckjd˙
0
-0.5
udifha ° bj;a ls¯u iy hqfrdamd ix.uh úiska
t'c' fvd,r® ì,shk
-2 -1.5
-1.9
-2.5
-2.0 -1.9
Y%S ,xldfõ u;aiH wmkhk u; mkjd ;snQ ;yku
-4
-4.0 cqks udifha ° bj;a ls¯u" iuia; wmkhkj,
-6 wvq ùu hï ≥rlg u`.yerùug fya;= jQ w;r" tys
-7.6
m%;sM,hla f,i 2016 jifr® wjidkh jk úg
-8
-8.3 -8.4 fmr jifr® wkqrEm ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj
-9.4 -9.1
-10
wmkhk wvq ùfï m%jK;dj fjkia úh'
2012 2013 2014 2015 2016
fr†ms<s iy we`.Æï ^ishhg 1'3& iy uQ, f,day
fj<| fYaIh cx.u .sKqfï fYaIh iuia; fYaIh yd ta wdY%s; ksIamd†; ^ishhg 60'5& wmkhk
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j wd∞hïj, jr®Okhla mej;sh o" m%jdyk WmlrK
9
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
^ishhg -46'0&" Lksc f;,a ksIamd†; ^ishhg -23'3&" ishhg 7'9 lska by< .sh w;r" t'c' fvd,r®j,ska
1
f;a ^ishhg -5'3& iy l=`Mnvq ^ishhg -16'0& wmkhk .Kkh lrk ,o wdkhk ñ, or®Ylh" f.da,Sh
wd∞hï wvq ùfï m%;sM,hla f,i iuia; wmkhk wdr®:ßlh ;=< mej;s wjOuk ;;a;ajhka fmkakqï
wd∞hu my< .sfhah' m%Odk;u wmkhk .ukdka; lrñka ishhg 5'1 lska my< .sfhah'
oyh fkdfjkiaj mej;s w;r" uq`M wmkhkj,ska fiajd .sKqu iy oaú;ShSl wd∞hï .sKqu
ishhg 27'3 la jdr®;d lrñka wefu˙ld tlai;a w;s˙la;hka jdr®;d l< o" fj<| ys`.h iy m%d:ñl
ckmoh ;j≥rg;a m%Odk wmkhk .ukdka;h wd∞hï .sKqfï ys`.h by< hEu fya;=fjka 2016
f,i mej;sK' tlai;a rdcOdksh" bka†hdj" cr®uksh jifr® ° úfoaYSh cx.u .sKqfï ys`.h mq`M,a úh'
iy b;d,sh" ms<sfj<ska" fiiq m%Odk wmkhk uQ,sl jYfhka ixpdrl bmehSï by< hEu fukau
.ukdka; f,i mej;=◊' fï w;r" 2016 jifr® ° m%jdyk yd ú≥,s ikafoaY" m˙.Kl yd f;dr;=re
iuia; wmkhk m˙ud or®Ylh ishhg 0'7 lska fiajd wmkhk u.ska jir ;=<° wLKavj fiajd
iq`M jYfhka my< .sh w;r" t'c' fvd,r®j,ska .sKqfuys w;s˙la;hla jdr®;d úh' 2016 jifr® °
.Kkh lrk ,o wmkhk ñ, or®Ylh ishhg fiajd wmkhkj,ska ,o wd∞hu t'c' fvd,r®
1'5 lska my< .sfhah' ñ,shk 7"138 la olajd ishhg 11'6 lska jr®Okh
úfYaIfhkau" 2016 jifr® wjidk ldr®;=fõ ° úh' ixpdrl meñ”ï by< hEug wu;rj" úfoaYSh
wka;r® NdKav iy wdfhdack NdKav wdkhk úhoï ixpdrlfhl=f.a weia;fïka;=.; idudkH ffoksl
ie,lsh hq;= f,i by< hEu fya;=fjka" 2016 jifr® ° úhou by< hEu iy úfoaYSh ixpdrlfhl= úiska
iuia; wdkhk úhou by< .sfhah' cd;Hka;r furg .; lrkq ,nk weia;fïka;=.; idudkH
fj<|fmd< ;=< NdKav ñ, .Kka my< hEu iy ld,fhys by< hEu fya;=fjka fuu jir ;=<
wdkhk iSud ls¯u i|yd rch iy uy nexl=j ixpdrl bmehSï t'c' fvd,r® ñ,shk 3"518 la olajd
úiska .kq ,enQ m%;sm;a;s l%shdudr®.j, jdish" ishhg 18'0 lska jr®Okh úh' 2016 jifr® ° ú≥,s
wdfhdack NdKav iy bkaOk fkdjk wka;r® ikafoaY" m˙.Kl iy f;dr;=re fiajdj,ska ,o
NdKav wdkhkh by< hEu fya;=fjka ;rula ≥rg wmkhk wd∞hu 2015 jifr® ° jdr®;d l< t'c'
u`.ye¯ .sfhah' hka;%iQ;% yd WmlrK ^ishhg 20'3& fvd,r® ñ,shk 805 isg t'c'fvd,r® ñ,shk 858
iy f.dvke.s,s øjH ^ishhg 16'0& wdkhk úhou olajd by< .sfhah' fï w;r" m%d:ñl wd∞hï .sKqu
ie,lsh hq;= f,i jr®Okh ùu" wdfhdack NdKav fj;ska t'c' fvd,r® ñ,shk 2"304 l f.ùï is≥
wdkhkh ishhg 13'8 lska jr®Okh ùug fya;= jQ lrk ,o w;r ta i|yd by< fmd,S f.ùï iy
w;r" bkaOk fkdjk wdkhk úhou ishhg 4'2 lska m%;swdfhda‚; bmehSï yd ,dNdxY f.ùï fya;= úh'
jr®Okh ùug th m%Odk jYfhka ∞hl úh' óg fuu wdmiq f.ùï by< hEu iy ixÑ; j;alï
wu;rj" fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx." †huka;s" u.ska jk bmehSï my< hEu" 2016 jifr® ° m%d:ñl
w.kd .,a iy f,day jr®. jeks wka;r® NdKav wd∞hï .sKqfï ys`.h mq`M,a ùug fya;= úh'
wdkhkj, jeäùu ^ishhg 2'4&" wdkhk úhofuys ueofmr†. mj;sk N+-foaYmd,ksl wia:djrNdjh
by< hEug ie,lsh hq;= f,i ∞hl úh' .,aw`.=re iy tu rgj, wd∞hï uÜgï wvq ùu fukau"
wdkhk úhou by< .sh o" fndr f;,a iy ms˙my≥ kqmqyqKq ldKavh hgf;a is≥ jk Y%u ixl%uK
l< Lksc f;,a i|yd jQ wdkhk úhou my< hEu wffOr®hj;a ls¯fï foaYSh m%;sm;a;s fya;=fjka úfoaY
fya;=fjka iuia; bkaOk wdkhk úhou my< fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK uOHia: uÜgul
.sfhah' 2015 jir yd iei£fï °" fuu jir ;=< mej;=◊' fï wkqj" 2016 jifr® ° úfoaY fiajd
md˙fNda.sl NdKav wdkhk úhou ishhg 8'4 lska kshqla;slhkaf.a fm%aIK t'c' fvd,r® ñ,shk 7"242 la
wvq jQ w;r" ta i|yd uQ,sl jYfhka fm!oa.,sl olajd ishhg 3'7 lska uOHia: f,i jr®Okh úh'
r:jdyk wdkhkh i|yd ork ,o úhou ishhg fuu ;;a;ajhka ms<sìUq lrñka" 2016 jifr® °
cx.u .sKqfï ys`.h t'c' fvd,r® ñ,shk 1"942 la
41'5 lska ie,lsh hq;= f,i my< hEu fya;= úh' fuu
olajd mqΩ,a jQ w;r" th o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i
m%jK;dj, m%;sM,hla f,i" 2016 jir ;=< wdkhk
2015 jifr® ° mej;s ishhg 2'3 isg ishhg 2'4 olajd
úhou t'c'fvd,r® ñ,shk 19"400 la olajd ishhg 2'5
jeä úh'
lska by< .sfhah' 2001 jifr® isg bka†hdj m%Odk
wdkhk uQ,dY%h f,i mej;sh o" 2016 jifr® ° 2016 jir ;=< ° uQ,H .sKqfuys Y=oaO j.lSïj,
Ökh m%Odk wdkhk uQ,dY%h njg m;a úh' fjkiaùï fukau Y=oaO j;alï w;alr .ekSï
fuu jir ;=<" iuia; wdkhk m˙ud or®Ylh wvq uÜgul mej;=◊' fï wkqj" Y=oaO j.lSïj,
10
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
fjkiaùï 2015 jifr® ° mej;s t'c' fvd,r® ñ,shk ;;a;ajh" NdKav wdkhksl udi 3'7 lg iy NdKav
1
3"223 yd iei£fï ° 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® yd fiajd wdkhksl udi 3'1 lg iudk jk m˙†
ñ,shk 2"199 la jQ w;r Y=oaO j;alï w;alr .ekSï t'c' fvd,r® ì,shk 6'0 olajd my; jegq◊' úfoaY
fmr jifr® jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 911 g úksuh Kh fiajdlrK f.ùï" úfoaY úksuh
idfmalaIj 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 82 la yqjudre .súiqï mshùu" cd'uQ' wruqof,a iómia: Kh
úh' wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ iud.ï úiska myiqlfuys f.ùï iy úfYaIfhkau" jifr® m<uq
,nd .kakd ,o úfoaYSh Kh o we;=<;a uq`M Nd.fha ° uy nexl=j úiska foaYSh úfoaY úksuh
úfoaYSh iDcq wdfhdack" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ fj<|fmd<g øjYS,;dj iemhSu" o< ks, ixÑ;j,
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"160 yd ii|k úg 2016 fuu wvq ùu i|yd uQ,sl jYfhkau fya;= úh' 2016
jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 1"079 la úh' 2016 jir wjidkfha ° uq`M úfoaYSh j;alï m%udKh"
jifr® ° fldgia fj<|fmd< i|yd jQ úfoaYSh úúO NdKav wdkhksl udi 5'2 la yd NdKav yd fiajd
wdfhdack my< uÜgul mej;s w;r" remsh,aj,ska wdkhksl udi 4'3 la wdjrKh ls¯ug m%udKj;a
kdukh lrk ,o NdKavd.dr ne∫ïlr iy jk m˙† t'c' fvd,r® ì,shk 8'4 la úh'
t'c' fvd,r®j,ska kdukh lrk ,o Y%S ,xld uQ,sl jYfhka" rcfha úfoaYSh Kh m%udKh
ixjr®Ok ne∫ïlr wdfhdackj,g w∞<j wdmiq by< hEu fya;=fjka 2016 jir ;=< ° rfgys
f.ùï jdr®;d úh' 2016 jifr® cQ,s udifha ° uq`M úfoaYSh Kh m%udKh by< .sfhah' fkdmshjQ
Y%S ,xldj ish oijk wka;r®cd;sl iaffj¯;aj úfoaYSh Kh m%udKh" 2015 jir wjidkfha °
ne∫ïlrh u.ska t'c' fvd,r® ñ,shk 1"500 la ,nd mej;s t'c' fvd,r® ì,shk 44'8 ^o'foa'ks'fha
.kakd ,o w;r" th oaú;aj l,a ms¯fï ld,hla m%;sY;hla f,i ishhg 55'7 l& isg 2016 jir
iys;j ksl=;a l< m<uq iaffj¯;aj ne∫ïlrh wjidkh jk úg t'c' fvd,r® ì,shk 46'6 la
úh' 2016 jifr® ° rch fj; ,enqKq úfoaYSh ^o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i ishhg 57'3& olajd
Kh m%udKh t'c' fvd,r® ñ,shk 2"163 la olajd by< .sfhah' cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a
by< .sfhah' tu m%udKh" jHdmD;s Kh f,i jQ ls¯ï" ld,Sk úfoaY úksuh uQ,H myiqlï ,nd
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"278 lska o" t'c' fvd,r® .ekSu iy jHdmD;s Kh ,eîï iu`. rcfha úfoaYSh
ñ,shk 700 l ld,Sk úfoaY úksuh uQ,H myiqlï Kh .ekSï by< .sfhah' úfoaYSh Kh i|yd jQ
follska o" t'c' fvd,r® ñ,shk 185 l jevigyka jd˙l f.ùï 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk
Kh myiqlïj,ska o iukaú; úh' fï w;r" f.jqï 3"157 la f,i by< uÜgul mej;=K o" th 2015
;=,kh ms˙ySu je<elaùu iy rcfha m%;sixialrK jifr® jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 3"435 iu`.
l%shd∞uhg iydh ,nd .ekSu hk wruqKq we;sj iei£fï ° wvq w.hlss' jir ;=< is≥ lrk ,o
Y%S ,xldj cd'uQ' wruqo, fj;ska úfYaI .ekqï by< w.hla .;a Kh wdmiq f.ùï m%udKhg
ysñlï ^ú'.e'ys'& ì,shk 1'1 l ^wdikak jYfhka úfoaY úksuh yqjudre myiqlï mshùu iy cd'uQ'
t'c' fvd,r® ì,shk 1'5 l& ;=ka wjqre≥ úia;Sr®K wruqof,a iómia: Kh myiqlu hgf;a Kh wdmiq
Kh myiqlula b,a,d isá w;r" 2016 jir ;=< ° f.ùï we;=<;a úh' ;jo" fm!oa.,sl wxYh iy
tys m<uq yd fojk jd˙l f,i t'c' fvd,r® ñ,shk ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k u.ska is≥ lrk ,o
332 la ,eì◊' 2009 jifr® cd'uQ' wruqof,ka ,nd fmd,S f.ùï by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® °
.kakd ,o iómia: Kh myiqlu fjkqfjka jQ fkdmshjQ úfoaYSh Kh i|yd is≥ l< fmd,S f.ùï"
f.ùï wLKavj is≥ lrñka 2016 jifr® ° 2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 1"190
t'c' fvd,r® ñ,shk 455 l uqo,la wdmiq f.jk ,°' isg t'c' fvd,r® ñ,shk 1"209 la olajd by< .sfhah'
cx.u .sKqfï ys`.h mq`M,a ùu iy uQ,H .sKqu 2016 jifr® ° iagr®,ska mjqu yer wfkl=;a
fj; jQ ,eìï idfmalaI jYfhka wvq uÜgul mej;Su m%Odk uqo,a jr®.j,g idfmaCIj Y%S ,xld
ms<sìUq lrñka 2016 jifr® ° f.jqï ;=,kfhys remsh, wjm%udKh úh' remsh, wjm%udKh
iuia; fYaIfhys ys`.hla jdr®;d úh' 2015 jifr® ° ùug mej;s mSvkh i|yd wdkhk by< hEu"
jdr®;d jQ iuia; ys`.h jk t'c' fvd,r® ñ,shk wLKavj is≥ lrk ,o Kh fiajdlrK f.ùï
1"489 g idfmalaIj 2016 jifr® ° iuia; ys`.h t'c' iy wefu˙ld tlai;a ckmofha uqo,a m%;sm;a;sh
fvd,r® ñ,shk 500 la úh' fï w;r" 2016 jir ±ä ls¯u uOHfha foaYSh rdcH iq/l=ïm;a
wjidkh jk úg Y%S ,xldfõ o< ixÑ; j;alï fj<|fmd< fj;ska úfoaYSh wdfhdack wdmiq
11
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
.,d hEu fya;= úh' fjf<`ofmd< øjYS,;dj rdcH uQ,H wxYfha j¾Okhka
1
iemhSu i`oyd uy nexl=j úiska jifr® m<uq rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh Yla;su;a ls¯u
udi y;r ;=< ° fj<|fmd<g úfoaY úksuh i|yd jk rcfha lemùu fya;=fldg f.k n≥
úYd, jYfhka imhk ,o w;r" bka wk;=rej moku mqΩ,a ls¯u" n≥ m˙md,kh yd iïnkaO
úfoaY úksuh iemhSu wvq jYfhka is≥ lrk ,°' jHqyd;aul m%;sixialrK is≥ ls¯u ;=<ska rdcH
2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk wd∞hu by< hEu iy rcfha úhoï ;dr®lSlrKh
3"250 l Y=oaO úfoaY úksuh iemhqug idfmalaIj ls¯u 2016 jir ;=< rdcH uQ,H wxYfha is≥jQ
fuu jir ;=< t'c' fvd,r® ñ,shk 768 l Y=oaO úfoaY iuia; jr®Okhg ∞hl úh' wd∞hu u; mokï jQ
úksuh iemhqula uy nexl=j úiska is≥ fl˙K' rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,shla ;=<ska w;alr.;a
uQ,sl jYfhka rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys rdcH uQ,H wxYfha hym;a jr®Okh fya;=fjka
wdfhdack" úfoaYSh wdfhdaclhka úiska bj;a lr whjeh ysÛh" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i fmr
.ekSu fya;=fjka úksuh wkqmd;slh u; we;s jQ jifr® jdr®;d jQ ishhg 7'6 yd iei£fï ° 2016
mSvkh wju ls¯ug uy nexl=j úfoaY úksuh jifr® b,lal.; uÜgu jQ ishhg 5'4 l uÜgfï
fj<|fmd< ;=< ue†y;a ùu fï i|yd fya;= úh' r|jd .ekSug yels úh' ta yd iu.dój" rcfha
jifr® m<uq udi y;r ;=< uy nexl=j úiska foaYSh ksr®b;=reï ms<sìUq lrkq ,nk jr®;k .sKqfï
úksuh fj<|fmd< ;=< is≥ lrk ,o ue†y;aùu ysÛh o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr®
jdr®;d jQ ishhg 2'3 isg 2016 jifr® ° ishhg 0'6
fya;=fjka iuia;hla f,i ia:djrj mej;s remsh,"
olajd ie,lsh hq;= f,i wvqúh' iuia; whjeh
jifr® fojk Nd.h ;=< fj<|fmd< b,aÆï iy
ysÛfhka fmd,S f.ùï bj;a ls¯u u.ska .Kkh
iemhqï ;;a;ajhka fndfyda ≥rg ms<sìUq jk f,i
lrkq ,nk m%d:ñl .sKqfï ysÛh" o'foa'ks'fhys
úp,kh ùug bv ye¯u fya;=fjka" 2016 jir ;=< m%;sY;hla f,i 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 2'9
t'c' fvd,rhg tfrysj remsh, ishhg 3'83 lska isg 2016 jifr® ° ishhg 0'2 olajd wvq úh' flfia
wjm%udKh úh' remsh, kdñlj wjm%udKh jqj;a" fj;;a" n≥ m˙md,kfha jHqyd;aul m%;sixialrK
tys úfoaYSh ;r.ld¯ nj my< hEu ms<sìUq lrñka l%shd;aul ls¯fï mej;s ukao.dó;ajh rdcH uQ,H
kdñl úksuh wkqmd;slj, fjkiaùï iy rgj,a wxYfha ldr®hidOkh wvqùu flfrys n,mEfõh'
w;r WoaOuk fjkiaùï ie,ls,a,g .kq ,nk tfiau" fmd,S f.ùï" jegqma yd fõ;k iy .Dy
uqo,a jr®. 5 lska iy uqo,a jr®. 24 lska ie≥ï,;a l=gqïn i|yd jk iykdOdr yd mejreï we;=<;a
mei u; mokï jQ uQr®; iM, úksuh wkqmd;sl mqkrdjr®;k úhoïj, jir ;=< ° hï wvq ùula
or®Yl jir wjidkh jk úg" ms<sfj<ska" ishhg ±lsh yels jqjo" tu úhoï by< w.hl mej;s◊'
2'83 lska iy ishhg 2'70 lska w;sm%udKh úh' ;jo" foaYSh iy cd;Hka;r fj<|fmd<j, fmd,S
wkqmd;sl by< hEu;a" m%Odk úfoaY uqo,a jr®.j,g
1'6 rEm igyk
tfrysj remsh, wjm%udKhg ,laùu;a fya;=fjka
foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< ;=< uy nexl=fõ Kh i|yd ±˙h hq;= ms˙jeh by< hEu ksid rdcH
ueÈy;aùu yd úksuh wkqmd;slh
uQ,H wxYh flfrys wys;lr n,mEula we;s úh'
600 155
fuu m%jKd;dj iy fláld,Sk yd ue†ld,Sk
400 150 m˙K;ùï ld,hla iys; úfoaYSh jd◊c Kh
ie,lsh hq;= m%udKhla talrdYS ùu ;=<ska meye†,s
t'c' fvd,rhg remsh,a
t'c' fvd,r® ñ,shk
200 145
jkafka rdcH uQ,H yd jHqyd;aul m%;sixialrK
0 140
ksisl,g läkñka l%shd;aul ls¯u ;=<ska ;sridr
rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,shla i|yd cd;sl
-200 135 tlÛ;djhla wjYH njhs'
-400 130 2015 jifr® ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
ishhg 13'3 la jQ rdcH wd∞hu 2016 jifr® °
-600 125
ishhg 14'2 la olajd fojk jirg;a by< .sh
ck'-13
udr®'-13
uehs-13
cQ,s-13
iema'-13
fkdje'-13
ck'-14
udr®'-14
uehs-14
cQ,s-14
iema'-14
fkdje'-14
ck'-15
udr®'-15
uehs-15
cQ,s-15
iema'-15
fkdje'-15
ck'-16
udr®'-16
uehs-16
cQ,s-16
iema'-16
fkdje'-16
ck'-17
udr®'-17
12
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
rdcH wdodhu" úhou iy iuia; whjeh fYaIh u; is≥ ls¯u i|yd ork ,o rcfha m%h;akh
^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i&
fya;=fjka rcfha úhoï my< .sfhah' ta wkqj"
25 mqkrdjr®;k úhoï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
20
20.9
19.7 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 15'5 isg 2016 jifr® °
17.8 17.4 17.3
15 14.3
ishhg 14'8 olajd wvq úh' flfia fj;;a"
13.3
12.2 12.0 11.6 mqkrdjr®;k úhoï kdñl jYfhka 2015 jifr®
10
ishhg
13
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
1
2015 jifr® ° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 291'8 isg
wdr®:ßlh ;=< wêl b,aÆï mSvk by< hEug
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 140'0 olajd ishhg
we;s yelshdj iSud ls¯u ;=<ska wdr®:ßl ia:dhS;dj
52'0 lska my< .sfhah' NdKavd.dr ne∫ïlr
we;s ls¯fï wruqK we;sj 2016 jir ;=< °
u.ska is≥ l< uQ,Hkh ie,lsh hq;= f,i by<
uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul lrk ,°' 2016 jir
.sh o" NdKavd.dr ì,am;a yd Y%S ,xld ixjr®Ok
;=< ° rchg iy fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o
ne∫ïlr yryd jd◊c nexl=j,ska is≥ lrk ,o
Kh .ekSïj, ie,lsh hq;= wvqùula jdr®;d úh' Kh m%udKfhys wêl m%idrKh fya;=fjka uqo,a
flfia jqjo" uy nexl=fjka is≥ lrk ,o Kh .ekSï iuia; mqfrdal:kh lrk ,o uÜgug jvd
miq.sh jifr® mej;s remsh,a ì,shk 80'3 isg remsh,a by< fõ.hlska jr®Okh úh' tneúka" Y%S ,xld
ì,shk 183'1 olajd ie,lsh hq;= m%udKhlska by< uy nexl=j 2015 jir wjidkfha isg uqo,a m%;sm;a;sh
hEu" jd◊c nexl= fj;ska Kh .ekSï my< hEu w†hr lsysmhlska ±ä ls¯ug lghq;= lf<ah'
ksfIaOkh ls¯ug fya;= úh' ;jo" nexl= fkdjk ta wkqj" m<uqj" foaYSh uqo,a fj<|fmd< ;=< mej;s
wxYfhka is≥ lrk ,o Y=oaO uQ,Hkh 2015 jifr® ° wê øjYS,;dj ia:ßr mokulska wjfYdaIKh ls¯u
jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 300'9 isg 2016 jifr® ° i|yd uy nexl=j úiska n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,
remsh,a ì,shk 108'5 olajd wvq úh' ishÆu remsh,a ;ekam;= j.lSï i|yd wod< jk
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h 2016 jifr® ckjd˙
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla jYfhka uOHu rcfha
ui 16 jk †k isg n,meje;afjk m˙† m%;sY;dxl
Kh m%udKh 2015 jir wjidkh jk úg mej;s
1'50 lska ishhg 7'50 olajd by< kxjk ,°' ;jo"
ishhg 77'6 isg 2016 jir wjidkh jk úg ishhg
by< hñka mej;s WoaOuk mSvkh fya;=fjka uy
79'3 olajd by< .sfhah' Y=oaO Kh .ekSï by< hEu
nexl=j ish m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl jk ks;H
iy wdr®:ßl jr®Okh ukao.dó ùu fï i|yd m%Odk
;ekam;= myiqlï wkqmd;slh (SDFR) iy ks;H Kh
jYfhka fya;= úh' uOHu rcfha fkdmshjQ uqΩ Kh
m%udKfhys kdñl w.h 2015 jir wjidkfha mej;s myiqlï wkqmd;slh (SLFR) 2016 fmnrjd˙ udifha °
remsh,a ì,shk 8"503'2 isg 2016 jir wjidkfha ° mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska" ishhg 6'50 iy
remsh,a ì,shk 9"387'3 olajd by< .sfhah' 2016 ishhg 8'00 olajd by< kexùh' ±ä uqo,a m%;sm;a;s
jir wjidkfha ° uOHu rcfha fkdmshjQ uqΩ l%shdudr®. uOHfhys jqjo" fm!oa.,sl wxYh fj;
foaYSh Kh m%udKh remsh,a ì,shk 5"341'5 olajd imhk ,o Kh m%udKh wLKavj jr®Okh jQ w;r"
ishhg 7'7 lska by< .sh w;r" fkdmshjQ úfoaYSh jeä jYfhka n≥ ixfYdaOkj, n,mEu iy iemhqï
Kh m%udKh remsh,a ì,shk 4"045'8 olajd ishhg wxYfha we;sjQ wjysr;d fya;=fldg f.k WoaOukh
14'2 lska ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' WoaOuk
mSvk by< hEu uevmeje;aùu iy f.jqï ;=,kh
1'8 rEm igyk hym;a njg m;als¯ug iydh ùu i|yd 2016 cQ,s
uOHu rcfha Kh udifha ° ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy
^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i&
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ishhg
60
7'00 iy ishhg 8'50 olajd mokï wxl 50 ne.ska
50 by< kexùu ;=<ska uy nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;s
45.3 45.1
40.0 41.3 ia:djrh ;j≥rg;a ±ä lf<ah' ±ä uqo,a m%;sm;a;s
40
37.0
34.2 l%shdudr®. iuÛ újg fj<|fmd< lghq;= is≥ ls¯u"
31.7 32.4
ishhg
30
30.9 30.0 tla†k fmd,S wkqmd;sl m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl
fld˙fvdafjys by< iSudfjys mj;ajd .ekSug fya;=
20
úh' 2015 jir wjidk ld,fha ° wkq.ukh lrkq
10 ,enQ idr®j úplaIKYS,S l%shdudr®. fukau" 2016
jir ;=< ° úksuh wkqmd;slh kuHYS,Sj ;SrKh
0
2012 2013 2014 2015 2016 ùug l%udkql+,j bvye¯u uy nexl=fõ ±ä uqo,a
foaYSh úfoaYSh
m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯u i|yd Wmld¯ úh' fuu
uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
l%shdudr®. uOHfhys jqjo rdcH n≥ jHqyfha is≥
cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh lrk ,o ixfYdaOk kej; l%shd;aul ls¯u fukau"
Y%S ,xld uy nexl=j
iemhqï wxYfha we;sjQ wjysr;d fya;=fjka 2016 jir
2013 2014 2015 2016
14
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
ks;H fmd,S wkqmd;sl fldßfvdaj iy f;dard.;a olajd by< .sfhah' 2016 wfm%a,a uq,a ld,h jk úg
fj<`ofmd< fmd,S wkqmd;sl n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh m%;sm;a;s
15 fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ by< iSudj blaujd
14 ishhg 8'15 olajd jeä jqj o" uy nexl=j úiska
13
is≥lrk ,o újg fj<|fmd< lghq;= fláld,Sk
12
11
uqo,a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slj, WÉpdjpk
ishhg
15
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
1
lrkq ,nk fmd,S wkqmd;sl u; mokïj i;sm;d ,o Kh m%udKfhys m%idrKh fya;=fjka mqΩ,a
.Kkh lrkq ,nk n˙; idudkH m%uqL Kh fmd,S uqo,a iemhqu (M2b) 2016 jir ;=< ° mqfrdal:kh
wkqmd;slh" 2015 jir wjidkfha mej;s ishhg l< w.hg jvd by< fõ.hlska wLKavj jr®Okh
7'53 isg 2016 jir wjidkh jk úg ishhg 11'52 la úh' ta wkqj" 2015 jir wjidkfha ° ishhg 17'8 l
olajd mokï wxl 399 lska by< .sh w;r" udisl w.hla jdr®;d l< mqΩ,a uqo,a iemhqfï jdr®Isl
n˙; idudkH m%uqL Kh fmd,S wkqmd;slh 2015 ,laIHuh jr®Okh 2016 foieïnr® udih wjidkh
jir wjidkfha mej;s ishhg 7'40 isg 2016 jir jk úg ishhg 18'4 la jQ w;r" mqΩ,a uqo,a iemhqfï
wjidkh jk úg ishhg 11'73 la olajd mokï idudkH jr®Okh ishhg 18'1 l by< uÜgul
wxl 433 lska by< .sfhah' tfukau" n˙; idudkH mej;sK' fmr jifr® olakg ,enqKq m%jK;dj
Kh fmd,S wkqmd;slh 2015 jir wjidkfha mej;s fjkia lrñka 2016 jir ;=< ° mqΩ,a uqo,a iemhqfï
ishhg 11'00 isg 2016 jir wjidkh jk úg ishhg jr®Okh i|yd ∞hl fjñka nexl= wxYfha Y=oaO
13'20 olajd mokï wxl 220 lska by< .sfhah' ;jo" úfoaYSh j;alï by< .sfhah' flfia fj;;a" ishhg
n˙; idudkH kj Kh wkqmd;slh o 2015 jir 92 l muK ∞hl;ajhla imhñka nexl= wxYfha
wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 10'79 isg 2016 jir Y=oaO foaYSh j;alï ;j≥rg;a mqΩ,a uqo,a iemhqfï
wjidkh jk úg ishhg 14'37 la olajd ie,lsh m%idrKh i|yd m%Odk jYfhka ∞hl úh' fï
hq;= f,i by< .sfhah' i|yd rch iy fm!oa.,sl hk fowxYhg imhk
,o Kh m%udKh by< hEu m%Odk jYfhka fya;=
ixÑ; uqo,a" jdr®Isl ,laIHuh moku úh' 2016 jir ;=< ° rch fj; imhk ,o Y=oaO
u; 2015 jir wjidkfha mej;s ishhg 16'5 yd Kh m%udKh" whjeh u.ska weia;fïka;=.;
iei£fï ° 2016 jir wjidkfha ° ishhg 27'1 l uÜgu blaujd hñka 2015 jifr® jdr®;d jQ remsh,a
by< jr®Okhla jdr®;d lf<ah' ta wkqj" 2016 jir ì,shk 323'6 yd iei£fï ° 2016 jir ;=< °
wjidkh jk úg ixÑ; uqo,a remsh,a ì,shk remsh,a ì,shk 212'6 lska by< .sfhah' uy nexl=j
856'1 olajd remsh,a ì,shk 182'7 lska ie,lsh úiska rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh 2015
hq;= f,i by< .sfhah' j.lSï wxYh ie,l+ úg" jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 80'3 yd iei£fï °
ixirKfhys mj;sk jHjydr uqo,a m%udKh iy 2016 jir ;=< ° remsh,a ì,shk 183'1 lska
uy nexl=j fj;e;s jd◊c nexl= ;ekam;=j, by< ie,lsh hq;= f,i by< hEu fï i|yd m%Odk
hEu ;=<ska ixÑ; uqo,aj, m%idrKh ms<sìUq fõ' fya;=j jQ w;r jd◊c nexl= úiska rch fj; ,nd≥ka
2016 ckjd˙ udifha° jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h Kh o fuu iuia; by< hEu i|yd Okd;aul
by< kexùfï m%;sM,hla f,i uy nexl=j fj;e;s ∞hl;ajhla iemhSh' 2015 jir wjidkfha °
jd◊c nexl= ;ekam;= 2016 jir ;=< ° ie,lsh
hq;= f,i by< .sfhah' j;alï wxYh wkqj .;a 1'10 rEm igyk
l," uy nexl=fõ Y=oaO foaYSh j;alï by< hEu" mq¿,a uqo,a j¾Okh yd ;=vqÿka idOl
ixÑ; uqo,a by< hEu i|yd uqΩukskau fya;= jQ 35
w;r" 2016 jir ;=< ° Y=oaO úfoaYSh j;alïj, wvq
30
10
udr®'-13
cqks-13
iema'-13
foie'-13
udr®'-14
cqks-14
iema'-14
foie'-14
udr®'-15
cqks-15
iema'-15
foie'-15
udr®'-16
cqks-16
iema'-16
foie'-16
muKla is≥ ls¯u uy nexl=j úiska rch fj; rdcH ixia:d i`oyd ,nd≥ka Kh rchg ,nd≥ka Kh ^Y=oaO&
imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh jeäùug m%Odk wfkl=;a whs;u ^Y=oaO& mqM,a uqo,a (M2b) jr®Okh
16
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
Y%S ,xld uy nexl=j i;= NdKavd.dr ì,am;a f;d.h jd◊Ksc nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh
^m%;sñ,° .ekqï .kqfokq yer& 2016 jir ;=< ° 200 40
remsh,a ì,shk
nexl=j úiska rchg imhk ,o Y=oaO Kh f;d.fhys 100 20
ishhg
m%Odk ixrplhla jk ;djld,sl w;a;sldrï 2015 15
50 10
jir wjidkfha mej;s remsh,a ì,shk 151'1 yd 5
iei£fï ° 2016 jifr® m<uq udi tfld<y ;=< ° 0 0
foie'-12
udr®'-13
cqks'-13
iema'-13
foie'-13
udr®'-14
cqks'-14
iema'-14
foie'-14
udr®'-15
cqks'-15
iema'-15
foie'-15
udr®'-16
cqks'-16
iema'-16
foie'-16
-50 -10
2016 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 83'3
olajd ;djld,sl jYfhka wvq úh' 2016 foieïnr® Kh m%udKfhys udisl jdr®Isl ,laIHuh
udih ;=< ° uy nexl=j fj; remsh,a ì,shk 100 l fjkiaùu Kh jr®Okh ^ol=Kq wlaIh&
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
jákdlulska hq;= NdKavd.dr ì,am;a ksl=;a ls¯u
;=<ska ,nd.;a wruqo,a Wmfhda.S fldg f.k
m%udKh ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' jd◊c
;djld,sl w;a;sldrïj,ska fldgila rch úiska
nexl= úiska fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o
mshùu fï i|yd fya;= úh' rcfha uqo,a m%jdy
Kh iy w;a;sldrï ms<sn| ldr®;=uh iólaIKhg
wjYH;d i|yd myiqlï ie,iQ fuu ;djld,sl
wkqj" 2016 jir ;=< ° wdr®:ßlfha ishÆ m%Odk
.kqfokqj 2017 ckjd˙ udifha ° rch úiska h<s
wxY i|yd imhk ,o Kh m%udKh ie,lsh hq;=
yrjk ,°' tfia jqj o" úfYaIfhkau" ,xld Lksc
f,i by< .sfhah' jdr®Isl ,laIHuh moku u;
f;,a kS;s.; ixia:dj we;=Ω rch i;= m%Odk jd◊c
fiajd iy lr®udka; wxY i|yd imhk ,o Kh
jHjidhkays hym;a uQ,H ;;a;ajh fya;=fjka
m%udKfhys jr®Okh 2015 jifr® °" ms<sfj<ska"
nexl= wxYh úiska rdcH ixia:dj,g imhk ,o
ishhg 34'1 iy ishhg 25'0 la jQ w;r 2016 jifr® °"
Kh m%udKh 2016 jir ;=< ° my< .sfhah' flfia
ms<sfj<ska" ishhg 35'4 la iy ishhg 22'2 la úh'
fj;;a" fuu ld,m˙Éf√oh ;=< °" Y%S,xlka .=jka
lr®udka; wxYh i|yd imhk ,o Kh m%udKh
iud.u" udr®. ixjr®Ok wêld˙h" ,xld fmdfydr ;=< b†ls¯ï Wm wxYh i|yd imhk ,o Kh
iud.u" ,xld keõ ixia:dj iy fld<U fmdfydr m%udKfhys jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ishhg 26'9 l
iud.u úiska nexl= wxYh fj;ska ,nd.;a Kh ie,lsh hq;= w.hla jdr®;d lf<ah' lDIslr®udka;
m%udKh by< .sfhah' iy ëjr wxYh fj; imhk ,o Kh m%udKh
2016 jir ;=< ° jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl jdr®Isl ,laIHuh moku u;" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ
wxYh fj; imhk ,o Kh m%udKh wLKavj ishhg 7'5 l jr®Okh yd iei£fï ° 2016 jifr® °
by< .sh w;r" jifr® wjidk Nd.h ;=< tu Kh ishhg 17'0 lska jr®Okh úh' flfia fj;;a"
jr®Okfhys lsishï ukao.dó ùula olakg ,enq◊' fm!oa.,sl Kh iy w;a;sldrï wxYh ;=< we;=<;a
2015 jir wjidkfha ishhg 25'1 la jQ fm!oa.,sl Wlia Kh w;a;sldrï wLKavj my< .sh w;r"
wxYh fj; imhk ,o Kh m%udKfhys jdr®Isl l,amj;akd md˙fNda.sl NdKav ñ,° .ekSu"
,laIHuh jr®Okh 2016 cQ,s udifha ° ishhg 28'5 l fm!oa.,sl fi!LH" wOHdmk iy Kh ldâm;a
by<u jr®Okhla jdr®;d lrk ,o w;r" uy nexl=j fYaI hk Wm wxY hgf;a ,nd≥ka Kh m%udKh
úiska wkq.ukh lrk ,o uqo,a m%;sm;a;s 2016 jir ;=< ° by< .sfhah'
l%shdudr®.j,g m%;spdr olajñka" 2016 jir
wjidkh jk úg ishhg 21'9 la olajd my< .sfhah' uQ,H wxYfha j¾Okhka
ta wkqj" fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kh 2016 jir ;=< ° mej;s ±ä uqo,a ;;a;ajh
m%udKfhys m%idrKh fmr jifr® mej;s remsh,a ms<sìUq lrñka 2015 jirg idfmalaIj nexl= wxYfha
ì,shk 691'4 yd iei£fï ° 2016 jifr® ° j;alï ukao.dó f,i jr®Okh jQ w;r" nexl= wxYh
remsh,a ì,shk 754'9 la úh' rch úiska 2016 úiska wju jHjia:dms; wjYH;d uÜgug jvd
jir ;=< ° rdcH nexl=j,ska Kh ,nd.ekSu by<ska m%d.aOkh iy øjYS,;dj mj;ajd .kq ,eîh'
idfmalaI jYfhka wvq ùu fya;=fjka rdcH Kh iy w;a;sldrï by< hEu fya;=fjka nexl=
nexl= fm!oa.,sl wxYh fj; ,nd≥ka Kh wxYfha j;alï moku ishhg 12'0 lska jr®Okh úh'
17
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%Odk jYfhka" úfoaY uqo,ska ,nd.;a Kh .ekSu iuia; j;alï fukau" ksl=;a l< tall Ndr
1
wvqùu fya;=fjka nexl= wxYh úiska ,nd.;a Kh ixLHdfõ my< hEula jdr®;d úh' tall Ndr úiska
ishhg 3'5 lska wvq jqjo" by< fmd,S wkqmd;sl rcfha iq/l=ïm;aj, is≥ l< wdfhdack ie,lsh hq;=
jd;djrKhla hgf;a ld,Sk ;ekam;= jr®Okh ùu f,i by< .sh w;r" fldgia fj<|fmd< wdfhdack
fya;=fjka 2016 jir ;=< ° nexl= wxYfha ;ekam;= iqΩ jYfhka my< .sfhah' fï w;r" 2016 jifr® °
ishhg 16'5 lska by< .sfhah' nexl= wxYfhys Y=oaO rlaIK wxYfha iuia; j;alï m%udKh by< .sh
fmd,S wd∞hfï by< hEu ms<sìUq lrñka j;alï w;r" †.=ld,Sk rlaIK iy idudkH rlaIK hk
u; m%;s,dN iy ysñlï u; m%;s,dN u.ska .Kkh jHdmdr wxY folu fï i|yd ∞hl úh' idudkH
lrkq ,nk nexl= wxYfhys ,dN∞hs;ajh 2016 jir rlaIK jHdmdrfha by< jr®Okh fya;=fjka rlaIK
;=< ° jr®Okh úh' fï w;r" nexl= wxYh úiska wxYfha iuia; ,dN bmehSu 2016 jifr® ° ie,lsh
m%d.aOk iy øjYS,;d uÜgï wju kshduk hq;= f,i by< .sfhah' 2016 jifr® mej;s by<
wjYH;djg jvd by< uÜgul mj;ajd .kq ,enQ fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl uOHfha jqjo wdfhdack
w;r" jir ;=< ° úplaIKYS,S f,i wjodkï wd∞hu by< hEu iy o< ,shdy< jd˙l wd∞hï
l<ukdlrKh wLKavj is≥ lr we;' miq.sh oYl fï i|yd fya;= úh' 2016 jifr® úY%dñl wruqo,a
fol ;=< ° wl%Sh Kh wkqmd;fha jdr®;d l< wju wxYfha iuia; j;alïj, idudkH jr®Okhla
w.h iksgqyka lrñka 2016 jifr®° j;alïj, fmkakqï l< w;r" fuu jr®Okh wdfhdack u.ska
.=Kd;aulNdjh jr®Okh ù we;' fï w;r" kj bmehQ wd∞hu by< hEu iy idud‚l Y=oaO ∞hl
nexl= YdLd iy iajhxl%Sh fg,r® hka;% myiqlï uqo,a ^∞hl uqo,a ,eîïj,ska m%;s,dN f.ùu wvq
we;s ls¯u ;=<ska nexl= wxYh ish fufyhqï lghq;= l< miq& ,eîïj, taldnoaO m%;sM,hla úh'
mqΩ,a ls¯ug lghq;= lrk ,°' uQ,H wxYfhys Yla;su;aNdjh iy
iqrlaIs;Ndjh jr®Okh ls¯u u.ska uyckhdf.a
2016 jir ;=< ° n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
úYajikShNdjh jeä†hqKq ls¯fï woyi fmr±˙j
iy úfYaIs; l,an≥ iud.ïj, j;alï iy YdLd
Y%S ,xld uy nexl=j we;=Ω kshduk wdh;k úiska
cd,fhys jr®Okhla jdr®;d jQ w;r" wNsfhda.d;aul
uQ,H wdh;k i|yd jk wëlaIK yd kshduk
jHdmd˙l m˙irhla uOHfha wfkl=;a nexl= fkdjk
rduqj Yla;su;a ls¯u i|yd l%shdudr®. .Kkdjla
uQ,H wdh;k ñY% fufyhqï ldr®hidOkhla jr®;d
wdrïN lrk ,°' ndi,a III iïuq;sh hgf;a uy
lf<ah' n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥
nexl=j úiska 2017 cQ,s ui isg n,meje;afjk m˙†
iud.ï r: jdyk i|yd uQ,H myiqlï iemhSfï n,m;%,dNS nexl= i|yd jk m%d.aOk wjYH;dj
ish m%Odk jHdmdr lghq;af;ka l%ufhka neyer ù by< kxjk ,°' kshduk m%d.aOkh" øjYS,;dj iy
wfkl=;a Kh WmlrK flfrys jeä wjOdkhla wj∞kï l<ukdlrKh ms<sn| uQ,sl f;dr;=re
fhduq lrñka 2016 jifr®° ish j;alï moku m%ldYs; uQ,H m%ldY u.ska wkdjrKh lrk
mqΩ,a lrf.k we;' kuHYS,SNdjh yd ms˙jeh f,i;a" uqo,a meje¯ïj,° whlrkq ,nk .dia;=
i,ld n,d iqΩ m˙udK ;ekam;=j, isg nexl= Kh ms<sn| jeä wkdjrKhla ,ndfok f,i;a" ishÆ
,nd.ekSu flfrys fuu wxYh l%ufhka fhduq ùu n,m;%,dNS nexl=j,g kshu lrk ,°' tfiau"
ksid" foaYSh Kh u.ska fuu jr®Okh m%Odk jYfhka ihsnr® wdrlaIKh iïnkaOj u;=jkakd jQ wj∞kï
uQ,Hkh lr we;' jHdmdr lghq;=j, m%idrKh iy i|yd ms<shï fh°fï wruq◊ka ihsnr® wdrlaIK
fufyhqï ldr®hlaIu;dj jeä ùu;a iuÛ uOHia: isoaê ms<sn| jdr®;d uy nexl=jg imhk f,i ishÆ
f,i by< kexjqKq Y=oaO fmd,S wd∞hu fya;=fjka n,m;%,dNS nexl= fj; ±kqï fok ,°' tfukau"
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ úksúoNdjh iy ñ, wkdjrKh by< kexùu u.ska
iud.ïj, ,dN∞hs;ajh 2016 jifr® ° by< .sfhah' nexl= wxYh ;=< rdcH iq/l=ïm;a i|yd oaú;Shsl
wl%Sh Kh" øjYS,;dj iy m%d.aOkh hym;a uÜgul fj<|fmd< m%jr®Okhg l%shdudr®. .kq ,eîh'
mej;Su ;=<ska ms<sìUq flfrk m˙†" tu wxYfha n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥
wj∞kï iuia;hla jYfhka ukdj l<ukdlrKh iud.ï ms<sn| ie,lSfï °" uQ,H moaO;s ia:dhS;djh
l< yels uÜgul mej;=◊' fï w;r" rdcH mj;ajd .ekSfï wruq◊ka uQ,Huh jYfhka ≥r®j,
iq/l=ïm;a i|yd jQ m%d:ñl wf,úlrejkaf.a ;;a;ajfha miqjk uQ,H wdh;k h<s kÛdisgqùu
iuia; wdfhdack l<U fukau" iuia; j;alï i|yd kshduk ls%hdudr®. .kakd w;ru foaYSh
m%udKh o my< .sfhah' flfia jqjo" m%d:ñl fukau úfoaYSh iïu;hka iy l%shdmámdáj,g
wf,úlrejkaf.a iuia; m%d.aOkh iy ,dN∞hs;ajh wkql+,j úplaIKYS,S l%shdudr®. .ekSu uy nexl=j
jr®Okh úh' 2016 jifr® ° tall Ndr wxYfhys úiska wLKavj is≥lrk ,°' fï w;r" kshdukh
18
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
fkdlrk ,o laIqø uQ,H wdh;k iy rdcH tAA fya;=fjkaa Lksc f;,a ner,hl ñ, t'c' fvd,r® 60
1
fkdjk laIqø uQ,H wdh;k i|yd n,m;% ksl=;a blaujd fkdhkq we;s nj fmd≥ ms<s.ekSu fõ'
ls¯u" kshdukh iy wëlaIKh wruqKq lrf.k m%Odk jYfhkau" jifr® wjidk Nd.h ;=<°" wdydr
wÆ;ska kS;s.; lrk ,o 2016 wxl 6 ork laIqø iy uQ, f,day we;=Ω fndfyda NdKavj, ñ, .Kka
uQ,H mkf;ys úêúOdk hgf;a Y%S ,xld uy nexl=j by< hEfï Wmk;shla fmkakqï lf<ah' f.da,Sh
úiska laIqø uQ,H wdh;k i|yd kshduk rduqjla wdr®:ßlfhys wLKavj mej;s wúksYaÑ;;d fukau
2016 jifr® ° y∫kajd fok ,°' rlaIK jHdmdrfha cd;Hka;r foaYmd,kfhys mej;s le<ô,s iy.;
jD;a;Sh uÜgu iy lSr®;skduh m%jr®Okh lrk nj fya;=fjka m%;sm;a;s iïmdolhkaf.a fukau
w;ru" rlaIK Tmamq ysñhkaf.a m%;s,dN iq/lSu fm!oa.,sl wdfhdaclhkaf.a wdr®:ßl ;SrK u;
i|yd 2016 jifr® ° Y%S ,xld rlaIK uKav,h úiska n,mEï t,a, úh'
kshduk l%shdudr®. lsysmhla l%shd;aul lr we;'
úfYaIfhkau" 2016 jifr® m<uq Nd.fha
úfYaIfhkau" whs;sh fyda md,kh fjkiaùï ms<sn|
mej;s ukao.dó wdr®:ßl jr®Okh iy wvq WoaOuk
ishÆ rlaIK iud.ï iy rlaIK ;e/õlrejka
;;a;ajh fya;=fjka jifr® jeä ld,hla mqrd
Y%S ,xld rlaIK uKav,fha ,sÅ; wkque;sh ,nd.;
,sys,a uqo,a m%;sm;a;shla l%shd;aul ls¯ug †hqKq
hq;= njg kshu flreKq w;r" rlaIK Tmamq ysñhkag
wdr®:ßl iys; rgj,g is≥ úh' flfia jqj;a"
rlaIK Tmamqfjys kshuhka iy fldkafoais m¯laId
tlai;a ckmo wdr®:ßlh wLKavj jr®Okhùu yd
ls¯ug †k 21 l i,ld ne,Sfï ld,hla$ms˙laiqug
/lshd W;amdok wjia:djka mqΩ,a ùu ms<sn| i,l=Kq
ld,hla ,ndfok f,i ishÆu †.=ld,Sk rlaIK
iuÛ tlai;a ckmo fµvr,a ixÑ; nexl=j úiska
iud.ï fj; kshu lrk ,°'
2015 foieïnr® udifha ° m<uq jrg fmd,S wkqmd;sl
fjkia ls¯fuka wk;=rej" 2016 foieïnr® udifha °
1'3 f.da,Sh wd¾Ól mßirh iy bÈß ±lau iy 2017 udr®;= udifha ° b,lal.; fµvr,a
cd;Hka;r uQ,H wruqo, úiska m%ldYs; f,dal wruqo,a wkqmd;slh (Federal Funds Target Rate)
wdr®:ßl b†˙ ±lau (World Economic Outlook)1 wkqj" by< kxjk ,°' tlai;a rdcOdksh hqfrdamd
keÛS tk fj<|fmd< yd ixjr®Okh fjñka mj;sk ix.ufhka bj;aùu (Brexit) i|yd mj;ajk ,o
rgj, wdr®:ßl l%shdldrlï wLKavj ≥r®j, uÜgul cku; úpdrKh o uQ,H fj<|fmd< ;=< iy
mej;Su uOHfhys †hqKq rgj, wdr®:ßl jr®Ok f.da,Sh wdr®:ßl wfmalaId flfrys wúksYaÑ;;d
fõ.h wfmalaIs; uÜgug;a jvd by< jr®Okhla we;s ls¯ug fya;= úh' jifr® fojk Nd.fha ° Lksc
w;alr .ekSu;a iuÛ" 2016 jifr® fojk Nd.fha ° f;,a ñ, .Kka by< uÜgul ia:djr ùu;a iuÛ"
f.da,Sh wdr®:ßl jr®Ok m%jK;dj by< .sfhah' reishdj we;=Ω Lksc f;,a ksIamdokh lrkq ,nk
fndfyda †hqKq rgj,a ish wdr®:ßlhka ;=< b,aÆu rgj, wdr®:ßlhkays lsishï jr®Okhla ms<sìUq úh'
by< kexùu i|yd wLKav W;aidyhka ork w;r;=r" Ökh úiska wdfhdack u; jQ /¢hdj wvq lrñka
f.da,Sh uQ,H fj<|fmd<j, mej;s wiSre;d iy foaYSh b,aÆu by< kexùu ;=<ska jr®Okh h<s
fya;=fjka we;s jQ n,mEu uOHfha jqjo" keÛS tk ;=,kh ls¯u i|yd m%;sm;a;s idkqn, Ndú;d ls¯u
fj<|fmd< iy ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:ßlhka fya;=fjka Lksc f;,a iy uQ, f,day jeks m%Odk
;=< f.jqï ;=,k ;;a;aj" rdcH uQ,H ;;a;aj iy NdKav i|yd" Ökh m%Odk .ekqïlrejl= f,i
wdfhdack l%shdldrlï hk idOl u; mokïj l%shdlrkq ,nk cd;Hka;r NdKav fj<|fmd< ;=<
úúO wdr®:ßl jr®Ok yd úksuh wkqmd;sl m%jK;d wúksYaÑ;;d we;s úh' fuu jr®Okhka iy wfmalaId
ms<sìUq lf<ah' Lksc f;,a ksIamdokh lrk m%Odk fya;=fjka f.da,Sh fmd,S wkqmd;sl by< hEu fuu
rgj,a úiska ish ksIamdokh iSud ls¯u i|yd t<ô ld,m˙Éf√oh ;=< ° keÛS tk fj<|fmd< wdr®:ßl
.súiqu fya;=fjka jir ;=<° Lksc f;,a ñ, .Kka fj;ska wdfhdack bj; we° hEug fya;= úh' jir
l%ufhka by< .sfhah' flfia jqjo" fuu ñ, .Kka ;=<° wfkl=;a m%Odk jHjydr uqo,a jr®.j,g
hgf;a" úfYaIfhka tlai;a ckmoh jeks rgj,a idfmalaIj t'c' fvd,rh w;sm%udKh úh' Lksc
±ä iemhqï m%;spdr ±laùu yryd fj<|fmd<g f;,a ksIamdolhka we;=Ω NdKav wmkhkh lrkq
ueosy;a jkq we;ehs wfmaCId flfrk w;r" ,nk rgj, jHjydr uqo,a w;sm%udKh jQ w;r"
iagr®,ska mjqu" hqfrda iy cmka fhka hk uqo,a
1 World Economic Outlook - April 2017 and World Economic Outlook Update
- January 2017 tall fuu ld,h ;=< wjm%udKh úh'
19
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
1
f.da,h
S wd¾Ól m%jK;d iy bÈß oelau ^w& wdrlaIKjd° m%;sm;a;s u; jr®;udk f.da,Sh jr®Ok
2017 2018 mqfrdal:k rπ mj;S' ta wkqj" wefu˙ld tlai;a
YSr®Ih 2015 2016
mqfrdal:k mqfrdal:k ckmofha fj<| yjq,alrejka úiska kj foaYSh iy
f,dal ksIm
a d†;h 3.4 3.1 3.5 3.6 cd;Hka;r fj<|fmd< fukau kj jr®Ok idOl
ixjr®ê; wdr®:lß 2.1 1.7 2.0 2.0
wefu˙ld tlai;a ckmoh 2.6 1.6 2.3 2.5
flfrys fhduq ùu;a iuÛ b†˙ fojirl ld,h
hqfrda l,dmh 2.0 1.7 1.7 1.6 ;=< f.da,Sh jr®Okh fuu fj<| yjq,alrejkaf.a
tlai;a rdcOdksh 2.2 1.8 2.0 1.5 m%;spdr u; rπ mj;skq we;' Ydka;slr l,dmSh
cmdkh 1.2 1.0 1.2 0.6
keÛS tk fj<|fmd< iy ixjr®Okh rgj,a w;r jQ fj<| .súiqfuka (Trans-Pacific
fjñka mj;sk wdr®:l
ß 4.2 4.1 4.5 4.8 Partnership Agreement) wefu˙ld tlai;a ckmoh
keÛS tk iy ixjr®Okh jk wdishdj 6.7 6.4 6.4 6.4
Ökh 6.9 6.7 6.6 6.2
bj;aùu fya;=fjka wysñ jQ fj<|fmd< i|yd h<s
bka†hdj 7.9 6.8 7.2 7.7 m%fõY ùug cmdkh úiska wjia:d fidhk w;r;=r"
f,dal fj<| m˙udj ^NdKav yd fiajd& 2.7 2.2 3.8 3.9
hqfrdamd ix.ufhka bj;aùu fya;=fjka we;s úh
yels n,mEu ;=<ska tlai;a rdcOdksfhys wdr®:ßl
ñ, yeis¯u
md˙fNda.l
s ñ, wfmalaIdj, jHdl+< ;;a;ajhla we;s ù we;'
ixjr®ê; wdr®:l
ß 0.3 0.8 2.0 1.9 Ökfhys by< wdr®:ßl jr®Okh m%;sm;a;s idkqn,
keÛS tk fj<|fmd< iy
ixjr®Okh fjñka mj;sk wdr®:l
ß 4.7 4.4 4.7 4.4 ;=<ska Yla;su;a jkq we;ehs wfmalaId lrkq ,enqj o"
fj<| NdKav ñ, ^t'c'fvd,r®& tu.ska Kh m%idrKh iy whjeh iSud u;
bkaOk -47.2 -15.7 28.9 -0.3 we;s l< yels n,mEu fya;=fjka b†˙ ld,fha °
bkaOk fkdjk -17.4 -1.9 8.5 -1.3
wkfmalaIs; m%;sm;a;s fjkia ls¯ï wjYH jkq we;'
t'c'fvd,r® ;ekam;= u; ih udisl
,kavka wka;r® nexl= wr®mK fmd,S
by< jákdlulska hq;a uqo,a fkdaÜgq Ndú;fhka
wkqmd;slh ^ishhg& 0.5 1.1 1.7 2.8 bj;a ls¯u fya;=fjka" m%Odk;u úYd, wdr®:ßlhla
^w& fjk;a i|ykla fkdue;s úg uQ,h( World Economic Outlook iys; bka†hdfõ jr®Okh" 2017 jifr® ° wfmalaIs;
jdr®Isl m%;sY; fjki ^2017 wfm%,
a &a " cd'uQ'wruqo,
uÜgug jvd wvq jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;'
Lksc f;,a ñ, .Kka by< hkq we;ehs wfmalaId
wdfhdack" ksIamdok iy fj<|du hk wxY l< o" Lksc f;,a ksIamdokh wvq uÜgul mej;Su
h:d ;;a;ajhg m;a ùu yuqfõ f.da,Sh wdr®:ßlfhys fya;=fjka úfYaIfhkau" ueofmr†. we;=Ω Lksc
jr®Ok m%jK;dj 2017 iy 2018 jir ;=< ° ;j≥rg;a f;,a wd∞hu u; wdr®:ßl lghq;= rπ mj;akd rgj,
mj;skq we;ehs wfmalaId flfr®' wdr®:ßl wr®nqofhka wdr®:ßl jr®Ok fõ.h wvqjkq we;ehs wfmalaId
miq m<uq j;djg" 2017 m<uq ldr®;=j ;=< ° wefu˙ld flfr®'
tlai;a ckmoh" hqfrdamh" cmdkh yd m%Odk ke`.S
tk fj<`ofmd< wdr®:ßl .Kkdjl wdr®:ßl jr®Ok f.da,Sh wdr®:ßl jr®Okh by< hEu iy tys
m%jK;d by< hEula ±lsh yelsh' †hqKq rgj, m%;sM,hla f,i cd;Hka;r fmd,S wkqmd;sl
mj;sk ,sys,a uqo,a m%;sm;a;s iy m%idrKd;aul rdcH by< hEu Y%S ,xld wdr®:ßlh u; úúO jQ n,mEï
uQ,H m%;sm;a;s iy tu.ska keÛS tk fj<`ofmd< we;s l< yelsh' Lksc f;,a ñ, iy wfkl=;a
iy ixjr®Okh fjñka mj;akd rgj,a u; we;s jk cd;Hka;r NdKav ñ, .Kka by< hEu"
n,mEu fuu wdr®:ßl jr®Okhg fya;= jkq we;' 2017 iuia;hla jYfhka f.jqï ;=,kh iy foaYSh
jifr® ° wefu˙ld tlai;a ckmofhys rdcH uQ,H ñ, or®Yl u; wys;lr n,mEula we;s l< yels
m%;sm;a;sh fndfyda≥rg m%idrKd;aul jkq we;ehs w;r" ueofmr†. l,dmfha wdr®:ßl jr®Okh
wfmalaId flfr®' tlai;a rdcOdksh" hqfrdamd ix.uh ukao.dó ùu f;a wmkhk bmehqï iy úfoaY fiajd
iy cmdkh jeks wfkl=;a †hqKq wdr®:ßlhkays kshqla;slhkaf.a fm%aIK wvqùu i|yd fya;= úh
m%idrKd;aul rdcH uQ,H iy uqo,a m%;sm;a;s b†˙ yelsh' Y%S ,xldfõ m%Odk;u ixpdrl m%Njhka jk
jirl fyda foll ld,h ;=< jr®Okh i|yd hqfrdamh" Ökh" bka†hdj iy reishdj hk rgj,
iydh jkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r" by< by< wdr®:ßl jr®Okh iuÛ ixpdrl meñ”ï
hñka mj;sk NdKav ñ, .Kka fya;=fjka f.da,Sh by< hEug bv we;' keÛS tk rgj,a w;r is≥jk"
WoaOukh by< hEug;a" tu.ska we;eï wdr®:ßlhka tkï ol=Kq-ol=Kq úfoaYSh iDcq wdfhdack (South-
uqyqK fok wjOukd;aul mSvk wvq ùug bv South FDIs) by< hEu fya;=fjka Y%S ,xldj iy
we;' flfia jqjo" fj<πu iïnkaOfhka tlai;a wfkl=;a l=vd wdr®:ßl i|yd ,efnk úfoaYSh iDcq
20
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
wdfhdack by< hd yelsh' l,dmh ;=< y∫kajd rel=,la jkq we;ehs wfmaalaId flfr®' fuu m%;sm;a;s
1
°ug fhda‚; fj<| iy wdr®:ßl yjq,ald˙;aj .súiqï l%shdudr®.j,g rdcH uQ,H iy úfoaYSh hk wxY
;=<ska by< wd∞hï iys; jvd úYd, l,dmSh foflysu jHqyd;aul .e,mqï fukau úplaIKYS,S
fj<|fmd< ;=<g m%fõY ùug Y%S ,xldjg wjia:dj idr®j wdr®:ßl l<ukdlrK m%;sm;a;s u.ska o wjYH
ie,fikq we;' uQ,H fj<`ofmd< ;;a;aj ±äùu;a iydh ,efnkq we;ehs wfmalaIs;h' ;jo" fhda.H
iuÛ fmr jirj, ° ,nd .;a Kh wdmiq mshùu uqo,a m%;sm;a;s mshjr ;=<ska WoaOukh ishhg 5'0 l
i|yd cd;Hka;r uQ,H fj<|fmd< ;=<ska Kh muK idudkH uÜgul mj;ajd .ekSug o
,nd.ekSfï° iy whjeh ysÛh mshùu i|yd wfmalaIs;h' wdr®:ßlfha ;r.ld˙;ajh mj;ajd .eksu
fhd∞ .kakd úp,H fmd,S wkqmd;sl u; mokï jQ i|yd uQr®; iM, úksuh wkqmd;slh or®Yldxl 100
t'c' fvd,r®j,ska mj;sk Kh WmlrK u; fmd,S olajd jk f;la kdñl úksuh wkqmd;slh fjkia
f.ùfï ° Y%S ,xldjg úúO wNsfhda.j,g uqyqK ùug bv ye¯ug;a" bka miq or®Yldxl 100 g
°ug is≥jkq we;' wdikak uÜgfï mj;ajd .ekSug;a wfmalaIs;h'
fuu m%;sm;a;sSka ;=<ska wdr®:ßlfha ksIamdok Od˙;dj
1'4' uOHld,Sk id¾j wd¾Ól ±lau by< hEu u.ska foaYSh ksIamdokh by< hkq we;ehs
wfmalaIs; w;r" ys;lr úfoaY fj<| m%;sm;a;s ksid
whym;a ld,.=◊l ;;a;ajhkaf.a wys;lr
fj<|fmd< m%fõYh mqΩ,a ùu fya;=fjka wmkhk
n,mEï uOHfha jqjo" Y%S ,xld wdr®:ßlh 2017 jifr® °
is≥ ls¯ug myiq jkq we;' ta wkqj" ue†ld,fha °
ishhg 5'0 l muK uOHia: wkqmd;slhlska
foaYSh yd úfoaYSh hk fowxYfhysu b,aÆu by<
jr®Okh jkq we;ehs mqfrdal:kh lr we;s w;r"
hEu uOHfhys wdr®:ßlfhys is≥ jk jr®Okh i|yd
bkamiqj wdr®:ßl jr®Ok fõ.h l%ufhka by< hkq
ishÆu wxYj, ∞hl;ajh ,efnkq we;ehs o tu.ska"
we;ehs o 2020 jir jk úg ishhg 7'0 l jdr®Isl
Y%S ,xldjg by< ue† wd∞hï wdr®:ßlhla iys;
jr®Ok fõ.hla jdr®;d lrkq we;ehs o wfmalaId
rgla njg m;aùug bv m%ia:d ie,fikq we;ehs o
flfr®' wdr®:ßlfhys iy úfoaY fj|fmd<j, mj;sk
wfmalaIs;h'
jr®Ok wjia:d m%fhdackhg .ksñka wdr®:ßlfhys
wfmalaIs; by< jr®Ok uÜgu <Ûdlr .ekSu i|yd úfoaYSh wxYfha ia:dhS;dj we;s ls¯u i|yd
fm!oa.,sl wxYh úiska m%Odk ldr®hNdrhla bgq l%shd;aul lrkq ,nk fhda.H m%;sm;a;s l%shdudr®.
lrkq we;ehs wfmalaId flfr®' ta wkqj" fm!oa.,sl fya;=fjka úfoaYSh wxYfha b†˙ ±lau ue†ld,fha °
wxYfha wdfhdack by< hEu wdr®:ßl jr®Okhg l%ufhka jeä†hqKq jkq we;ehs mqfrdal:kh flfr®'
∞hl jkq we;ehs wfmalaId flfr®' fiajd wdY%s; úfoaYSh wxYfha mqfrdal:kh lrk ,o jr®Okhka
l%shdldrlï iy wmkhk uQ,sl lr.;a lr®udka; iuÛ f.jqï ;=,kfha cx.u .sKqfï ysÛh l%ufhka
flfrys úfYaI wjOdkhla fhduq lrñka úfoaYSh wvq fj;ehs wfmalaId flfr®æ wdkhkj,g jvd jeä
wdfhdaclhka by< wdfhdack uÜgula w;alr .ekSu fõ.hlska wmkhk jeä fj;ehs mqfrdal:kh lr
i|yd ∞hl jkq we;ehs wfmalaId flfr®æ ia:dmkh we;s w;r" tys m%;sM,hla f,i ue†ld,fha ° fj<|
ls¯u i|yd ie,iqï lr we;s fld<U uQ,H k.rh" ysÛh wvq jkq we;ehs wfmalaId flfr®æ jr”h fj<|
niakdysr l,dmSh uyd k.r jHdmD;sh hgf;a .súiqï ms<sn| fmd≥ l%uh (GSP+) hgf;ajk iyk
we;sjk kj bv m%ia:d yd †jhsfka Bidk†. yd kej; ,nd.ekSu we;=Ω fj<| iïnkaO;d jr®Okh
ks˙;†. l,dmj, msysgqùug fhda‚; wdr®:ßl lr .ekSu iy fhda‚; wdr®:ßl iyfhda.S;d .súiqï
fld˙fvda (Economic Corridors) iy yïnkaf;dg yd fya;=fjka wmkhkdNsuqL foaYSh ksIamdok jr®Okh
;%sl=Kdu, jrdh wjg m%foaYh" fm!oa.,sl wxYfha lr.ekSu ;=<ska wmkhk jr®Okh jkq we;ehs
wdfhdack wjia:d i|yd bv m%ia:d i,id fokq we;' mqfrdal:kh flfr®' m%Odk jYfhka cd;Hka;r
fuu wdfhdack wjia:djkag wu;rj" lDIsldr®ñl Lksc f;,a ñ, .Kkaj, wfmalaIs; by< hEu;a
iy ldr®ñl wxYfhys hdka;%SlrKh we;=`M kj iuÛ wka;r® NdKav wdkhk úhou by< hEu
;dlaIKh fukau f;dr;=re ;dlaIKh wdY%s; iy mqfrdal:kh l< wdfhdack úhoï by< hEu
ixjr®Okhka wd†h u.ska M,∞hS;dj by< kexùu fya;=fjka wdfhdack NdKav i|yd jk b,aÆu
flfrys wjOdkh fhduq lrñka foaYSh wdfhdack jeäùu fya;=fjka wdkhk úhou o wLKavj by<
wLKavj is≥ flfrkq we;ehs wfmalaIs;h' fuu hkq we;' fï w;r" úfYaIfhkau ixpdrl bmehSï"
wdr®:ßl jr®Ok m%jK;d b†˙hg mj;ajd f.k hEu m%jdyk fiajd iy ú≥,s ikafoaY" m˙.Kl iy
i|yd ys;lr m˙irhla ksr®udKh ls¯ug rch f;dr;=re fiajd hgf;a jk ,eîï by< hEu;a iuÛ
úiska wkq.ukh lrkq ,nk m%;sm;a;s l%shdudr®. ue†ld,fha ° fiajd .sKqfï w;s˙la;hla jdr®;d
21
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
lrkq we;ehs mqfrdal:kh fldg we;' fj<|fmd< jr®;udkh jk úg cd;Hka;r wdh;k iuÛ tlaj
1
m%fõYh by< kexùu iy fiajd wmkhk fuu l%shdj,sh myiq lr,Su i|yd wjYH kS;suh
úúOdx.SlrKh wruqKq lr.;a l%shdudr®. u; iy fufyhqï fjkialï i|yd lghq;= lrñka
f,dalfha wfkl=;a rgj,ska Wmhd.; hq;= wmkhk isà' fuu ffk;sl fjkialï ;=<ska WoaOuk
wd∞hï rπ mj;skq we;' cx.u .sKqfï ysÛh wvq b,lallrK rduqfõ j.ùu iy úYajikSh;ajh
ls¯u i|yd úYd, jYfhka ∞hl jQ úfoaY fiajd ;yjqre ls¯u wfmalaId lrkq ,efí' ;jo" fï jk
kshqla;slhkaf.a fm%aIK wvq fõ.hlska jqjo ;j≥rg;a úg uy nexl=j ish ;dlaI◊l YlH;d jeä†hqKq
jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId flfr®' mqfrdal:kh ls¯fï l%shdj,shl o ksr;j isà' ta wkqj" uy
lrk ,o úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK nexl=j iy cd;Hka;r uQ,H wruqo, taldnoaOj
ukao.dó ùu flfrys foaYSh /lshd wjia:d jr®Okh jHqyd;aul wdlD;s u; mokï jQ mqfrdal:k iy
ùu fya;=fjka Y%u ixl%uK wvq ùu" wr®O mqyqKq m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;shla (Forecasting and
iy kqmqyqKq Y%u ixl%uKh wffOr®hj;a ls¯ug Policy Analysis System) ksr®udKh ls¯u i|yd lghq;=
.kakd ,o l%shdudr®. iy idïm%∞hsl f,i úfoaY wdrïN l< w;r" tu.ska uqo,a m%;sm;a;s ;SrK
Y%ñlhka ixl%uKh jk rgj, mj;sk wys;lr .ekSfï l%shdj,sh Yla;su;a ls¯u fukau" kuHYS,S
wdr®:ßl ;;a;ajh fya;= ù we;' fï w;r" úfoaYSh WoaOuk b,lallrKhla fj; fhduq ùu i|yd
iDcq wdfhdack jeks Kh fkdjk uQ,dY%j,ska jk wjYH iydh o imhkq we;' ^úfYaI igyk 1( zY%S
,eîï fukau" ixjr®Ok jHdmD;s i|yd jk wLKav ,xldfõ uqo,a m%;sm;a;s úYaf,aIKh i|yd wdlD;s
úfoaY uQ,Hkh iy cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr u; mokï jQ m%fõYhlaZ n,kak& fuu wdlD;s ;=<ska
ksl=;a ls¯u jeks Kh iq/l=ïm;a i|yd jk ,eîï Y%S ,xld wdr®:ßlh ms<sn|j meye†,s wjfndaOhla ,nd
by< hEu fya;=fjka f.jqï ;=,kfhys uQ,H .sKqu .ekSug;a tu.ska M,∞hS m%;sm;a;s iïmdokhg;a
jr®Okh fõ hehs wfmalaId flfr®' fï w;r" Kh bv ,efnkq we;ehs wfmalaId lrk w;r" we;s úh
uQ,dY% mokï lr.;a úfoaY úksuh ,eîï u; jeä yels wj∞kï iy tu wj∞kï u.ska m%Odk idr®j
jYfhka rπ mej;Su ue† ld,fha ° wvq fj;ehs wdr®:ßl úp,Hj, wkd.; .ukau.g we;s flfrk
wfmalaId flfrk w;r" wmkhk bmehqï by< wj∞ku l,a we;sj y∫kd .ekSug o Wmld¯ jkq
kexùu iy úfoaYSh iDcq wdfhdack ,eîï jeks jvd we;' ;jo" rch u.ska fï jk úg is≥lr f.k hkq
;sridr úfoaY uQ,H m%jdyj, ∞hl;ajh u; úfoaY ,nk rdcH uQ,H tald.%;dj ;=<ska úfYaIfhkau"
ixÑ; l%udkql+,j Yla;su;a ùu ;=<ska úfoaYSh whjeh ysÛh uQ,Hkh i|yd uy nexl=j u; rπ
wxYfhys ia:dhS;dj ue† ld,fha ° jr®Okh jkq meje;Su wju ùu" kuHYSS,S WoaOuk b,lallrK
we;ehs wfmalaId flfr®æ rduqjg msgqn,hla jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
fuu.ska fmd,S wkqmd;slj, wksis WÉpdjpk
ue†ld,Skj kuHYS,S WoaOuk b,lallrK
j<lajk w;r" wfmalaIs; wdr®:ßl jr®Okh iy ue†
(Flexible Inflation Targeting) rduqjlg wkq.; ùu
;ks w.hl WoaOuk uÜgula mj;ajd .ekSu i|yd
;=<ska ish uqo,a m%;sm;a;sh Yla;su;a lrkq ,nk
iydh jkq we;' uqo,a m%;sm;a;s rduqjl idr®:l;ajh"
nj Y%S ,xld uy nexl=j §2017 jir yd bka b†˙h
†hqKq uQ,H fj<|fmd< yryd uqo,a m%;sm;a;sh
i|yd jQ uqo,a iy uQ,H wxYfha m%;sm;a;s
ldr®hlaIu f,i iïfm%aIKh ùu u; ;SrKh
fmr±lau¶ u.ska ks, jYfhka ksfõokh lf<ah'
jk neúka" ue† ld,Skj †hqKq uQ,H fj<|fmd<la
jr®;udkh jk úg uy nexl=j" uqo,a b,lallrKh
ixjr®Okh ls¯u i|yd wjYH lrk m%;sm;a;s
iy WoaOuk b,lallrKh hk m%fõY foflysu
y∫kajd °u i|yd b†˙fha ° wfkl=;a kshduk
,laIK iys; jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s rduqjla
wdh;k iy wêld¯ka iuÛska iyfhda.fhka
hgf;a uqo,a m%;sm;a;s fufyhqï is≥lrhs' b†˙fha °
lghq;= ls¯ug uy nexl=j wfmalaId lrhs'
uy nexl=fõ uqo,a m%;sm;a;sh" ñ, ia:dhS;dj wruqKq
lr.;a kuHYS,S WoaOuk b,lallrKhla u; whjeh ysÛh mshùu iy rdcH Kh ;sridr
mokï jk w;r" tys° kuHYS,S úksuh wkqmd;sl uÜgul mj;ajdf.k hEu ;=<ska rdcH uQ,H
m˙irhla hgf;a uQr®; wxYfhys ia:dhS;dj ms<sn| wxYfhys ia:dhS nj mj;ajdf.k hEug iy
wjOdkh fhduq flfrkq we;' mej;s wvq WoaOuk tu.ska wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d
;;a;ajh fukau" rdcH uQ,H tald.%;dj i|yd l%shdj,sh Yla;su;a ls¯u flfrys rcfha ue†ld,Sk
.kakd ,o wLKav W;aidyh;a" ue†ld,Skj kuHYS,S rdcH uQ,H Wmdhudr®.h fhduq ù we;' fuu
WoaOuk b,lallrKhla fj; fhduqùu i|yd WÑ; m%h;akfha ° wd∞hï by< kexùug iy úhoï
m˙irhla ksr®udKh lr we;' tfiau" uy nexl=j ;dr®lSlrKh ls¯u i|yd rch úiska m%;sm;a;suh
22
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
ueÈld,Sk id¾j wd¾Ól rduqj ^w&
mqfrdal:k
or®Ylh tallh 2015 ^wd& 2016 ^we&
2017 2018 2019 2020
uQr;
® wxYh ^wE&
uQr;
® o'foa'ks' jr®Okh ishhg 4.8^we& 4.4 5.0 6.0 6.5 7.0
mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' remsh,a ì,shk 10,952^we& 11,839 12,927 14,260 15,801 17,583
tal mqo.
a , o'foa'ks' t'c' fvd,r® 3,843^we&^b& 3,835 3,938 4,157 4,485 4,902
uqΩ wdfhdack o'foa'ks'fha ] jYfhka 28.4^we& 31.5 32.0 32.5 33.0 33.5
foaYh
S b;s˙ls¯ï o'foa'ks'fha ] jYfhka 20.9^we& 23.8 24.8 26.0 27.4 28.8
cd;sl b;s˙ls¯ï o'foa'ks'fha ] jYfhka 26.0^we& 28.9 29.9 30.6 31.3 32.2
úfoaYh
S wxYh
fj<| mr;rh ^wE& o'foa'ks'fha ] jYfhka -10.4 -11.2 -11.0 -10.6 -10.0 -9.3
wmkhk t'c' fvd,r® ñ,shk 10,546 10,310 11,425 12,796 14,465 16,414
wdkhk t'c' fvd,r® ñ,shk 18,935 19,400 20,699 22,354 24,233 26,415
cx.u .sKf q ï fYaIh ^wE& o'foa'ks'fha ] jYfhka -2.3 -2.4 -2.1 -1.9 -1.7 -1.3
úfoaYhS ks, ixÑ; wdkhksl udi jYfhka 4.6 3.7 4.3 4.5 4.7 5.3
l%shdudr®. rdYshla y∫kajd°u u.ska rcfha lemùu b,lal.; ls¯u jeks m%;sm;a;s o rcfha ue†ld,Sk
fmkakqï lr we;' ta wkqj" whjeh ysÛh 2020 Wmdhudr®.h ;=< wka;r®.; fõ' wud;HdxY
jir jk úg o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i i|yd rdcH wdh;k b†˙fha ° is≥ls¯ug tlÛ
3'5 olajd wvqlr .ekSug wfmalaIs;h' wd∞hï ù we;s úhoï yd iïnkaO ne£ï md,kh ls¯fï
/ialrk wdh;k iajhxl%ShlrKh ls¯u" wjodkï hdka;%Khla (Commitment Control Mechanism)
mdol lr.;a ú.Kkh" ldr®hlaIu;dj by< y∫kajd °u" ldr®;=uh úhoï iy wd∞hï m%;sM,
kxjk ñkqï y∫kajd °u" n≥ kS;s ir, ls¯u iy mdr®,sfïka;=jg b†˙m;a ls¯u hk m%;sm;a;s rdcH
n≥ moku mqΩ,a ls¯u jeks m%;sm;a;s l%shdudr®. úhoï l<ukdlrKh ;j≥rg;a Yla;su;a lrkq
u.ska 2020 jir jk úg o'foa'ks'fhys m%;sY;hla we;' wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d
f,i rdcH wd∞hu ishhg 16 la muK olajd by< l%shdj,sh" rdcH uQ,H wjldYh m%idrKh ls¯ug
kexùug wfmalaIs;h' ;jo" M,∞hS fkdjk rdcH fya;= jk w;r" tu.ska ue†ld,Skj jr®Ok wjYH;d
úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u" jd◊c jYfhka Yla;su;a i|yd jk rdcH úhoï by< kexùug bv ie,fia'
f,i jHdmdr lghq;= lrf.k hEu i|yd rch i;= fuu.ska rdcH wdfhdack m%udKj;a uÜgul
jd◊c jHjidhka m%;sixialrKh ls¯u" rdcH uQ,H mj;ajd .ksñka há;, myiqlï i|yd jk rdcH
l<ukdlrKfhys úksúoNdjh yd j.ùu by< úhou by< kexùug;a wOHdmkh" fi!LH" iudc
kexùu" iykdOdr jevigyka iq≥iq ms˙ia fj; wdrlaIK jevigyka jeks iud„h úhoï by<
23
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 1
1
Y%S ,xldfõ uqo,a m%;sm;a;s úYaf,aIKh i|yd wdlD;s u; mokï jQ m%fõYhla
Y%S ,xld uy nexl=j jr®;udkfha° ish uqo,a m%;sm;a;s WoaOuk b,lallrK rduqfõ w;HjYH ,laIK
rduqj jeä†hqKq lrñkaa" kuHYS,S WoaOuk b,lallrK lsysmhls' tkï·
(Flexible Inflation Targeting) rduqjlg keUqre
⁄' WoaOukh i|yd ixLHd;aul b,lalhla m%ldYhg
fjñka isà'1 mqΩ,a jYfhka .;a l," kuHYS,S WoaOuk
m;a ls¯u
b,lallrKh hkqqfjka woyia jkqfha" wdr®:ßl
ia:dhS;dj ksis m˙† mj;ajd f.k hñka" b,lal lrkq ⁄⁄' b†˙ oelaulska hq;= uqo,a m%;sm;a;s ;SrK .ekSug
,enQ w.hla wdikakfha WoaOukh ia:dhSj mj;ajd bjy,a jk ue†ld,Sk WoaOuk mqfrdal:k we;=<;a
.ekSug yels jk m˙† m%;sm;a;suh fmd,S wkqmd;sl mq`M,a f;dr;=re iuq∞hla mokï lr.;a uqo,a
fufyhùuhs (Palmqvist, 2007)' tneúka" kuHYS,S m%;sm;a;sh
WoaOuk b,lallrK rduqj hgf;a fláld,Skj
⁄⁄⁄' by< uÜgfï úksúoNdjh iy j.ùfï hdka;%K
ksuejqu iy WoaOukh w;r mj;sk ;=,kh (Trade
iys; ùu'
off) l<ukdlrKh iy ikaksfõokh ls¯u i|yd
wjYH lrkq ,nk flakaøSh úp,H jkafka WoaOuk idr®:l WoaOuk b,lallrK rduqjla iaa:dmkh ls¯u
mqfrdal:khhs' i|yd w;HjYH mQr®j wjYH;d lsysmhla y∫kdf.k
we;' ñ, ia:dhS;dj <`.d lr .ekSu i|yd uy nexl=fõ
kuHYS,S WoaOuk b,lallrKhla wkq.ukh ls¯fï°
fufyhqï iajdëk;ajh iy ta i|yd b;d meye†,s
w;HjYH idOlhla jkafka uy nexl=j jvd;a
n,;, mej;Su" rdcH uQ,H wdêm;Hfhka f;dr jQ
úksúoNdjhlska iy b†˙ ±laulska hq;=j lghq;=
ls¯uhs' fuu wruqK idlaId;a lr .ekSu i|yd uy nexl=fõ iajdëk;ajh" uekúka y∫kd .kq ,enQ
ue†ld,Sk mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK is≥ uqo,a m%;sm;a;s iïfm%aIK udr®." uqo,a iy rdcH uQ,H
ls¯fï° jHQyd;aul wdlD;s (Structural Models) Ndú;h m%;sm;a;s w;r ukd iïnkaëlrKh" kuHYS,S úksuh
w;HjYH fõ' fuu wdlD;s u.ska uQr®; ksIamdokh wkqmd;sl l%uhla mej;Su" idr®j wdr®:ßl úYaf,aIKh
Wm˙u Od˙;d uÜgfuys ia:dhSj mj;ajd .ksñka" iy mqfrdal:kh i|yd ukd l%ufõohla mej;Su iy
ue†ld,Sk jYfhka wfmalaIs; uÜgfï WoaOukh †hqKq uQ,H moaO;shla mej;Su fukau" uy nexl=fõ
mj;ajd .ekSug wjYH lrkq ,nk uqo,a m%;sm;a;s j.ùu iy úYajikSh;ajh f.dvk`.d .ekSu Wfoid
l%shdudr®. ;SrKh ls¯fï yelshdj uy nexl=jg fya;= jk úksúoNdjfhka hqla; m%;sm;a;s mej;Su
we;s lrkq ,nhs' fuu wdlD;sj, m%;sM, u.ska thg hkd†h óg wh;a fõ (Schaechter et al., 2000).
mdol jQ Wml,amk" wj∞kï iy m%;sm;a;suh .egÆ Y%S ,xld uy nexl=j o oekgu;a WoaOuk b,lallrK
ms<sn| jHQyd;aul l;sldj;la i|yd u. mdokq ,nk rduqjl mQr®j wjYH;d /ila imqrd we;' fufyhqï
w;r" m%;sm;a;suh ;SrKj, by< úksúoNdjh iy WmlrK f;dard .ekSfï° Y%S ,xld uy nexl=j i;=
ikaksfõokh i|yd wjldY i,ikq ,nhs (Alichi and iajdëk;ajh iy ñ, ia:dhS;dj <`.d lr .ekSu
Benes, 2015)' i|yd uy nexl=jg mej¯ we;s j.lSu u; mokïj"
WoaOuk b,lallrKh ms<sn| iuia; ksÍlaIKh
uqo,a m%;sm;a;s rduqj WoaOuk b,lallrKhla i|yd
m˙jr®;kh ls¯u i|yd uE;l° ;j≥rg;a l%shdudr®.
WoaOuk b,lallrKfhys iqúfYaIS jdishla jkqfha" lsysmhla f.k we;' ta wkqj" Y%S ,xld uy nexl=j úiska
th uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯fï° §¯;s (Rules)¶ iy uyckhd fj; m%isoaO lrk ,o m%;sm;a;s m%ldYkhla
§wNsu;h (Discretion)¶ hk fowxYfhysu uQ,sldx.j,ska ;=<ska ish m%;sm;a;s meye†,s f,i ±laùug;a" uy nexl=j
iukaú; m%;sm;a;s rduqjla ùuhs' ta wkqj" WoaOuk ;=< idr®j wdr®:ßl mqfrdal:k l%ufõo jeä†hqKq
b,lalh u.ska wdr®:ßl mdr®Yajlrejkag wkd.; ls¯ug;a" wkd.; WoaOukfhys wfmalaIs; uÜgu
WoaOukh ms<sn| wfmalaId ksis u.g fhduq lr m%ldYhg m;a ls¯ug fukau" WoaOuk wfmalaId
.ekSu i|yd fhd∞ .; yels ¯;suh rduqjla imhk ms<sn|j iólaIKhla is≥ ls¯u weröug;a lghq;=
w;r" uy nexl=jg lïmkj,g m%;spdr ±laùu lr we; ^Y%S ,xld uy nexl=j" 2017&' tfukau" fuu
i|yd ish wNsu;h fhd∞ .ekSug yelshdj ,efí
ld,h ;=< Y%S ,xld uy nexl=j m%Odk idr®j wdr®:ßl
(Hammond, 2012).
úp,H i|yd o;a; tla /ia ls¯u yd l<ukdlrKh
fukau" wdlD;slrKh yd mqfrdal:k i|yd mej;sh
1 jeä úia;r i|yd 2007 jifr® Y%S ,xld uy nexl= jdr®Isl jdr®;dfõ úfYaI hq;= ;dlaI◊l oekqu jeä†hqKq ls¯ug;a lghq;= fldg
igyk 1 iy 2015 jifr® Y%S ,xld uy nexl= jdr®Isl jdr®;dfõ úfYaI
igyk 10 n,kak' we;'
24
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1989 ° kjiS,ka; ixÑ; nexl=j WoaOuk b,lallrK Yla;su;a ls¯fï woyi fmr±˙j" cd;Hkaa;r uQ,H
1
rduqjlg wj;Sr®K ùfuka miq" WoaOuk b,lallrKh wruqof,ys ;dlaIKsl iyfhda.h iy úfYaIs; mqyqKqj
i|yd jQ úYsIag m˙phka l%ufhka úldYkh ù we;s iys;j" jHQyd;aul wdlD;s iïmdokh ls¯fï lghq;=
w;r" fï jk úg tu l%ufõoh wkq.ukh lrk Y%S ,xld uy nexl=j úiska wrUd we;' ta wkqj"
uy nexl= úiska ±ä (Strict) WoaOuk b,lallrKhg Y%S ,xld uy nexl==j iy cd;Hka;r uQ,H wruqo,
jvd kuHYS,S (Flexible) WoaOuk b,lallrKhla
úiska jHQyd;aul wdlD;s u; mokï jQ mqfrdal:k iy
is≥ lrkq ,nhs (Palmqvist, 2007; Svensson, 2009).
m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;shla (Forecasting and Policy
WoaOukh" tys b,lal.; w.fhka wm.ukh ùu
Analysis System - FPAS) ue†ld,Skj f.dvke`.Su
fukau ksIamdokh tys Wm˙u Od˙;d uÜgfuka
wm.ukh ùu u.ska ukskq ,nk iudc iqNidOk ;=<ska uqo,a m%;sm;a;s ;SrK .ekSfï l%shdj,sh Yla;su;a
wjdish (Welfare Loss) wju ls¯u i|yd uy nexl=j ls¯u i|yd iy kuHYS,S WoaOuk b,lallrK
lghq;= lrk wdldrh ksr®jpkh ls¯u i|yd §kuHYS,S l%ufõohla lrd Y%S ,xldfõ uqo,a m%;sm;a;s rduqj
WoaOuk b,lallrKh¶ hk fh≥u" 1999 ° iafjkaika ixl%uKh ùu ms◊i taldnoaO m%h;akhla orñka isà'
úiska y∫kajd fok ,°' flfia fj;;a" m%dfhda.sl
mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh úêu;a
jYfhka .;a l," kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh
f,i l%shd;aul ls¯fuys,d uQ,sl mshjrla f,i" Y%S ,xld
yd ne∫Kq kuHYS,SNdjh" uQr®; wdr®:ßlfhys jr®Okhka
uy nexl=fõ wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j ;=<
ie,ls,a,g .ksñka muKla fkdj" WoaOukfhys
b,lal.; iSudj fukau uy nexl=j úiska WoaOukh" wdlD;SlrK yd mqfrdal:k wxYhla fï jk úg
tys wm.ukhkaf.ka kej; b,lal.; w.h olajd ia:ßr jYfhka ia:dmkh fldg we;' fláld,Sk iy
/f.k tau i|yd fl;rï blaukska W;aidy orhs o ue†ld,Sk mqfrdal:k fuj,ï iy ;dlaI◊l l%u
hkak u; wr®:l:kh l< yelsh (Palmqvist, 2007). Ndú;d ls¯u u.ska WoaOukh mqfrdal:kh ls¯u we;=`M
ishÆu idr®j wdr®:ßl mqfrdal:k jeä†hqKq ls¯ug yels
kuHYS,S WoaOuk rduqjla i|yd wdlD;s u; mokï jQ
jk m˙† Bg w∞< ldr®h uKav,fha ;dlaI◊l yelshd
mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK isÿlsÍfï wjYH;dj
jeä†hqKq ls¯u i|yd jQ uQ,sl lghq;= is≥ flfrñka
úYajikSh ue†ld,Sk mqfrdal:k iy uqo,a iïfm%aIK mj;shs' ta wkqj" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j
hdka;%Kh ms<sn| jk ±kqu u; kuHYS,S WoaOuk úiska Y%S ,xld uy nexl=fõ fjk;a fomdr®;fïka;=j, o
b,lallrKhla idr®:lj l%shd;aul ùu rπ mj;S'
iydh we;sj" mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK
jeä†hqKq lrk ,o idr®j wdr®:ßl wdlD;s" wdr®:ßlh
moaO;sfhys o;a; wjYH;d i|yd m%fhdackj;a" tfukau
mss<sn| .eUqre wjfndaOhla ,nd .ekSu i|yd Wmld¯
jk w;r" we;s úh yels wj∞kï iy ta u.ska uQ,sl mr®fhaIK i|yd fhduq úh yels lafIa;% y∫kd .ekSug
idr®j úp,Hj, b†˙ yeis¯u u; we;s lrk n,mEu iydh jk mq`M,a úYaf,aIKd;aul o;a; ixÑ;hla
we.hSug o Wmld¯ fõ' tneúkaa" m%;sm;a;s iïmdok (Analytical Database) l<ukdlrKh lrkq ,nhs'
l%shdj,sfha iúu;a nj jeä†hqKq ls¯ug fuu
wdlD;sj,g yelsh' ;jo" idr®j wdr®:ßl úp,H w;r mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh ms<sn| flá
mj;sk iïnkaO;d iy wdr®:ßl mdr®Yajlrejkaf.a ye¢kaùula
wfmalaIdj,ska iukaú; ixlSr®K iïfm%aIK mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh" o;a; iy
hdka;%Khla ;=<ska WoaOukh iy ksuejqu flfrys
úksYaphka ixhqla; iy ;r®ldkql+, f,i fhdod .;
uqo,a m%;sm;a;sh n,mEula we;s lrkq ,nhs' tneúka"
yels ue†ld,Sk mQr®j m%;sm;a;s úYaf,aIK l%ufõohls'
Y%S ,xld wdr®:ßlfhys iqúfYaIS ,laIK ie,ls,a,g
.ksñka úYajikSh mqfrdal:k iy m%;sm;a;s úYaf,aIK o;a; /ia ls¯u" úYaf,aIKh yd ieliSu fukau
is≥ l< yels fuj,ï w;alr .ekSu w;HjYH ù we;' wdr®:ßlfha †.=ld,Sk ia:dhS;dj mj;ajd .ekSug
m%uqL;ajh ,nd fokq ,nk b†˙ ±laula iys; m%;sm;a;s
kuHYS,S WoaOuk b,lallrKh l%shd;aul lrkq
ie,iqï ls¯u i|yd jk Wml,amk fuu moaO;sh ;=<
,nk uy nexl= úiska wdr®:ßlfha ue†ld,Sk .uka u.
wvx.= fõ' tfukau" ;SrK .ekSu i|yd iydh jkq
;SrKh ls¯u i|yd wdlD;s iuq∞hla mj;ajd .ekSu
idudkHfhka olakg ,efí (Black et al., 1994; Black ,nk by< .=K;ajhlska hq;= idr®j wdr®:ßl úYaf,aIK
et al., 1997; Coats et al., 2003). ñka fmr o Y%S ,xld iy mqfrdal:k l%shdjg kexùfï yelshdj ldr®h
uy nexl=j úiska idr®j wdr®:ßlñ;sl mqfrdal:kj, uKav,h fj; ,nd fokq ,nk fuj,ï iy l%shdj,s
kshe`MK o" m%;sm;a;s iïmdokh ls¯u yd wdlD;s lsysmhla fuu moaO;sh úiska iïnkaO lrkq ,nhs'
ilia ls¯u i|yd uy nexl=jg we;s yelshdj ;j≥rg;a kuHYS,S m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sfha uQ,sl moku
25
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jk jHQyd;aul wdlD;sh u.ska" mqfrdal:k" mqfrdal:k n,mdk njg we;s fmd≥ ms<s.ekSu o we;=<;a kj
1
u; we;s wj∞kï yd úúO lïmkj,g ksis f,i flakaishdkq újD; wdr®:ßl uQ,Or®u u; th f.dvke`.S
m%;spdr ±laùu hkd†hg w∞<j by< uÜgfï we;' †.=ld,Skj m%;sm;a;s u.ska kdñl úp,H
m%;sm;a;suh idlÉPd i|yd myiqlï ie,fik w;r" ^W∞( WoaOukh& u; muKla n,mEï we;s lrk
úúO wjia:djkag WÑ; m%;sm;a;s ie,iqï ilia w;r" uqo,a m%;sm;a;sfhys md,kfhka neyer idOl
ls¯ug wjia:dj ,nd fohs' jHQyd;aul mqfrdal:k iy ^W∞( M,∞hS;d jr®Okh" wd∞hï m%;sjHdma;sh flfrys
m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;shla u.ska ;j;a m%;s,dN n,mdk rdcH m%;sm;a;s& uQr®; úp,H ^W∞( uQr®;
lsysmhla w;am;a lr .; yelsh' tajd kï" o'foa'ksIamd†; jr®Okh& flfrys n,mdhs' tfiau" fuu
wdlD;s laIqø-mokula (Micro-foundations) yd ;dr®lsl
* talu;sl ;SrK lrd <Ûdùfï l%shdj,sh wLKavj
jeä†hqKq ls¯u Wfoid jeo.;a jk iy Bg u. wfmalaId (Rational Expectations) u; f.dvke`.S we;'
újr lrkq ,nk mqfrdal:k yd m%;sm;a;suh jdo ta wkqj" mqfrdal:k yd m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh
újdoj, kshe<S isák ishÆ ldr®h uKav, w;r hgf;a" Y%S ,xld uy nexl=j úiska mqfrdal:k iy uqo,a
ikaksfõokh jeä†hqKq ùu' m%;sm;a;sh úYaf,aIKh i|yd uQ,sl uÜgfï mj;sk
* m%Odk m%;sm;a;suh .egÆ jvd;a fyd¢ka y∫kd wr®O jHQyd;aul ldr®;=uh mqfrdal:k wdlD;shla
.ekSug iy ikaksfõokhg u. mdoñka we;s úh f.dv kxjd we;'3 fuu mokï wdlD;sfhys wdr®:ßl
yels wj∞kï ms<sn| jvd;a jHQyd;aul idlÉPdjla l%shdld˙;ajh ms<sn| jQ iólrK y;rla we;=<;a jk
we;s ls¯u' w;r" tajd iuia; b,aÆu ^wdfhdack-b;=reï jl%h&"
* fuf;la Wmfhda.S lr .kq ,enQ mqfrdal:k iuia; iemhqu ^ms,smaia jl%h&" fmd,S wkqmd;sl iy
ldr®hlaIuj we.hSu u.ska mr®fhaIK is≥ l< hq;= úksuh wkqmd;sl w;r in|;dj ±lafjk ;=,H;d
lafIa;% y∫kd .ekSug o;a; .nvdjla f.dvke`.Su' kHdh (Uncovered Interest Rates Parity) iy uqo,a
m%;sm;a;s m%;sl%shd Y%s;h ^úksuh wkqmd;sl kshuhla
* idr®j wdr®:ßl mqfrdal:kh iy mr®fhaIK ldr®h
uKav,hla iys; úfYaI{ ixÑ;hla f.dvke`.Su' yd iuÛ iïnkaO jQ fÜ,r® ¯;sh (Taylor Rule) u;
mokï jQ fmd,S wkqmd;sl kshuhla& fõ'
* uqo,a iïfm%aIK hdka;%Kh iy mekke`.sh yels
lïmk fyda ndOdj, n,mEu ms<sn| wdh;ksl tfiau" ldr®;=uh mqfrdal:k wdlD;sh u.ska Y%S ,xld
±kqu f.dvke`.Su' wdr®:ßlh uqyqK †h yels nyqúO lïmk o i,ld
n,kq ,efí' fïjd iuia; b,aÆu" iemhqu" úksuh
* uqo,a m%;sm;a;sfhys moaO;suh ,laIK iy mqfrdal:k wkqmd;sl" uqo,a m%;sm;a;sh yd wj∞kï wdka;sl úiska
ieliSu ms<sn| úksúoNdjh by< kexùu i|yd
we;s lrk lïmk wd° f,i mq`M,aj jr®.SlrKh l<
we;s yelshdj (Laxton et al., 2009)'
yelsh'
lekvdj" n%iS,h" ´iafÜ%,shdj" isx.mamQrej"
;dhs,ka;h iy bka†hdj jeks rgj, uy nexl= Y%S ,xld uy nexl=j ±kg o< foaYSh ksIamd†;h
lsysmhla úiska mqfrdal:k iy úYaf,aIK moaO;s iy WoaOukh i|yd kq≥re ld,Sk mqfrdal:k
idr®:lj ia:dmkh fldg we;s w;r" jr®;udkfha (Near Term Forecasting) is≥ ls¯fï° wdr®:ßlñ;sl
wfkl=;a uy nexl= .Kkdjla o tjeks moaO;s wdlD;s lsysmhla Ndú; lrkq ,nhs' WoaOukh yd
f.dvke`.Su is≥ lrñka isà'2 mqfrdal:k iy m%;sm;a;s o< foaYSh ksIamd†;h u; fláld,fha° we;s úh
úYaf,aaIK moaO;sh ;=< jeo.;a wx.hla jkafka yels úfYaIs; lïmk ksis f,i .%yKh lr .ksñka
ldr®;=uh mqfrdal:k wdlD;shhs (Quarterly Projection ldr®;=uh mqfrdal:k wdlD;shg wjYH iydh fuu
Model). fuh wdr®:ßlh ;=< b†˙ ±laula iys;j kq≥re ld,Sk mqfrdal:k jeä†hqKq ls¯u ;=<ska ,efnkq
m%;sm;a;s ieliSu i|yd bjy,a lr.; yels újD; we;'
wdr®:ßl m˙irhla ;=< úYaf,aIKh flfrk mr;r
wdlD;shla (Open Economy Gap Model) jk w;r" óg wu;rj" mqfrdal:kj,g mokï jk Wml,amk
kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqjla hgf;a w∞< yd úksYaphka" mqfrdal:k <`.d lr .ekSu ms<sn|j
b,lal <Ûd lr .ekSu i|yd wjYH lrk ue†ld,Sk we;s wj∞kï iy mq`M,a úYaf,aIKhla iu`.ska tlS
m%;sm;a;s ieleiSu i|yd Wmld¯ fõ (bka°h ixÑ; mqfrdal:ß; ue†ld,Sk .uka u. ikaksfõokh ls¯ug
nexl=j" 2016)' fláld,Sk jYfhka iuia; b,aÆu
iy ksuejqï fjkiaùu flfrys uqo,a m%;sm;a;sh 3 Amarasekara, C., Anand, R., Ehelepola, K., Ekanayake, H., Jayawickrema,
V., Jegajeevan, S., Nugawela, T., Ratnavadivel, P., Remo, A., Plotnikov,
S., Yatigamanna, R. An Open Economy Quarterly Projection Model for
2 http://www.douglaslaxton.org/fpas.html Sri Lanka. Forthcoming 2017.
26
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
1
fhdað; uqo,a m%;sm;a;s iïmdok ls%hdj,sh
foaYSh
jr®Okhka
m%;sm;a;suh idlÉPd
u; ixfYdaOk is≥
ls¯u
uqo,a m%;sm;a;s
ldr®h uKav, lñgq /iaùu
ksYaph ls¯ï
iydh jk neúka" mqfrdal:k yd úYaf,aIK moaO;sh m%ldYhg m;aa ls¯u fhd∞ .kq ,efí' w;S;fha° uqo,a
t<s±laùu u.ska Y%S ,xld uy nexl=j yd uyck;dj m%;sm;a;s ;SrK .eUq˙ka f;areï .ekSu uyck;djg
w;r ikaksfõokh jeä†hqKq ls¯ug Wmldr jkq we;' wmyiq ldr®hhla úh' flfia fj;;a" wkd.;fha°
WoaOuk jdr®;d m%ldYhg m;a ls¯u ;=<ska Y%S ,xld
bÈß ±lau uy nexl=j iy uyckhd w;r mj;sk fuu f;dr;=re
mqfrdal:k yd úYaf,aIK moaO;shlg mQr®K jYfhka mr;rh wju ls¯ug wfmalaId flfr®' ;jo" fujeks
wkq.; ùu i|yd uqo,a m%;sm;a;s iïmdok l%shdj,sfha jdr®;d u.ska ksfõokh lrk ,o b,lal ms<sn|
m%Odk fjkiaùï o wjYH fõ ^rEm igyk ú'i' 1'1&' úksúoNdjh mj;ajd .ekSug muKla fkdj j.ùu
ta wkqj" 2017 jifr® isg uqo,a m%;sm;a;s lñgqfõ mj;ajd .ekSug o m%;sm;a;s iïmdolfhda fm<fU;s'
(Monetary Policy Committee, MPC) /iaùï ixLHdj b,lal u.ye¯ hEfï°" m%;sm;a;s iïmdolhka úiska
óg fmr mej;s /iaùï 12 isg 8 olajd wvq lr we;' ish ldr®hidOkh ms<sn| meye†,sj idOdr”lrKh
fuu ixfYdaê; l%shdj,sh u.ska wdr®:ßl jr®Okhka ls¯u w;HjYH jk w;r" tuÛska uyck;djg
ms<sn| ukd úYaf,aIKhla is≥ ls¯ug ldr®h uKav,h m%;sm;a;suh wvq,qyq~qlï ms<sn| f;areï .ekSug o
i|yd m%udKj;a ld,hla ,ndfok w;r" tuÛska uqo,a wjia:dj ,efí' kuHYS,S úksuh wkqmd;sl l%uhla
m%;sm;a;s iïmdok l%shdj,shg wjYH mqΩ,a" mQr®j.dó ;=<" uqo,a m%;sm;a;sh jvd;a iajdëkj fufyhùu
újrK iemhSug myiq flfr®' i|yd Y%S ,xld uy nexl=jg we;s yelshdj Yla;su;a
ls¯u wruqKq lr.;a w;HjYH ffk;sl ixfYdaOk o"
uy nexl=j úiska uQ,sl idr®j wdr®:ßl úp,H ms<sn|
fuu l%shd∞uh idr®:l lr .ekSu i|yd iydh jkq
ue†ld,Sk mqfrdal:k uyck;dj fj; b†˙fha° jvd
we;ehs wfmalaIs;h'
meye†,sj ikaksfõokh lrkq we;s neúka" kuHYS,S
WoaOuk b,lallrK rduqj y∫kajd °ug fukau wdr®:ßlfhys jr®Okhg ys;lr" wvq WoaOuk m˙irhla
tys idr®:l;ajhg fya;= jk jeo.;a ldr®hNdrhla we;s ls¯ug bjy,a jkakd jQ b†˙ ±laula iys;
mqfrdal:k yd úYaf,aIK moaO;sh úiska bgq lrkq m%;sm;a;s úYaf,aIKh ls¯u Wfoid" kuHYS,S WoaOuk
we;' WoaOuk b,lal lrkq ,nk uy nexl= úiska ish b,lallrK rduqjla ;=<" m%;sm;a;s iïmdolhkag
uQ,sl ikaksfõok fuj,u f,i WoaOuk wfmalaId lghq;= ls¯u i|yd meye†,s yd ;dr®lsl mokula
l<ukdlrKh ls¯u i|yd WoaOuk jdr®;d (Inflation u; f.dvke`.=Kq mqfrdal:k yd m%;sm;a;s úYaf,aIK
Reports) ;=<ska WoaOuk b,lal yd mqfrdal:k moaO;sh myiqlï i,ikq we;'
27
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uQ,hka( Gonçalvez, C.E.S. and J.M. Salles. 2008. "Inflation Targeting in Emerging
1
Economies: What Do the Data Say?" Journal of Development
Alichi, A. and J. Benes. 2015. "Frontiers of Monetary Policymaking: Ecnonomics, 85, pp. 312-18.
Adding the Exchange Rate as a Tool to Combat Deflationary Risks in the
Czech Republic." International Monetary Fund Working Papers 15-74. Hammond, G. . 2012. "State of the Art of Inflation Targeting." Centre for
Central Banking Studies Handbooks.
Benes, J., K. Clinton, A. T. George, P. Gupta, J. John, O. Kamenik, D. Laxton,
P. Mitra, G. V. Nadhanael, R. Portillo, H. Wang, and F. Zhang. 2016. International Monetary Fund. 2015. "Evolving Monetary Policy Frameworks
"Inflation-Forecast Targeting For India: An Outline of the Analytical in Low-Income and other Developing Countries."
Framework." RBI Working Papers, 07.
Laxton, D., D. Rose, and A. Scott. 2009. "Developing a Structured
Benes, J., K. Clinton, A. T. George, J. John, O. Kamenik, D. Laxton, P. Mitra, Forecasting and Policy Analysis System to Support Inflation-Forecast
G. V. Nadhanael, H. Wang, and F. Zhang. 2016. "Quarterly Projection Targeting (IFT) " International Monetary Fund Working Papers, 09-65.
Model for India: Key Elements and Properties." RBI Working Papers, 08.
Palmqvist, S. 2007. "Flexible Inflation Targeting: How should Central
Black, R., V. Cassino, A. Drew, E. Hansen, B. Hunt, D. Rose, and A. Scott.
Banks take the Real Economy into Consideration?" Sveriges Riksbank
1997. "The Forecasting and Policy System: the Core Model." Reserve
Economic Review, 2:61.
Bank of New Zealand Research Papers 43.
Black, R., D. Laxton, D. Rose, and R. Tetlow. 1994. "The Steady-State Schaechter, A., M.R. Stone, and M. Zelmer. 2000. "Adopting Inflation
Model: SSQPM: The Bank of Canada’s New Quarterly Projection Targeting: Practical Issues for Emerging Market Countries." International
Model." Bank of Canada Technical Reports 72, Part 1. Monetary Fund.
Central Bank of Sri Lanka. 2017. "Road Map: Monetary and Financial Sector Svensson, L.E.O. 1999. "Inflation Targeting: Some Extensions."
Policies for 2017 and Beyond." Scandinavian Journal of Economics, 101:3, pp. 337-61.
Coats, W., D. Laxton, and D. Rose. 2003. "The Czech National Bank’s Svensson, L.E.O. 2009. "Flexible Inflation Targeting: Lessons from the
Forecasting and Policy Analysis System." Financial Crisis."
kexùug;a wjYH rdcH uQ,H wjldYhla we;s w;r" th jir 5 lg fmr jdr®;d l< wmkhk
flfrkq we;ehs wfmalaIs;h' rcfha ue†ld,Sk Kh wd∞hï uÜgug;a jvd my< w.hla f.k we;'
l<ukdlrK Wmdhudr®.h u.ska wju ms˙jehla Y%S ,xldj idfmalaI jYfhka by< „jk
iy wjodkula iys;j rcfha uQ,Hk wjYH;d imqrd ;;a;ajhlska hq;= ue† wd∞hï ,nk wdr®:ßlhla jk
.ksñka úplaIKYS,Sj Kh .ekSï is≥ ls¯u i|yd w;r" wvq tl;= l< w.hla iys; tlu jr®.fha
fhda.H rduqjla iemhSug o wfmalaIs;h' ta wkqj" m%d:ñl fjf<| NdKav miq.sh oYl fol mqrdu
jir 2020 jk úg uOHu rcfha Kh o'foa'ks'fhys wmkhkh ls¯u iy ixlSr®K yd ±kqu mokï
m%;sY;hla f,i ishhg 70 l uÜgula olajd wvqlr lr.;a NdKav ksmoùu iSudiys; ùu fya;=fjka
.ekSug wfmalaIs;h' YS% ,xldfõ wmkhk jr®Okh iSud ù we;'
fuu.ska" NdKav yd fj<|fmd< hk fowxYfhysu
1'5 .eg¨ iy m%;sm;a;s úúOdx.SlrKh ùfï wjYH;dj biau;= flfr®'
l,dmSh iy f.da,Sh ksIamdok cd, iuÛ taldnoaO
Y%S ,xld wdr®:ßlfhys by< iy ;sridr uQr®;
jk w;r" ;dCIKh jeä jYfhka Wmfhda.S lr .kq
o'foa'ks' jr®Okhlaa mj;ajd f.k hEu j<lajd,ñka
,nk jvd ixlSr®K" by< tl;= l< jákdlula
†.= l,la mqrd mj;sk jHqyd;aul .egÆ i|yd
iys; NdKav ksIamdokh ls¯u" wmkhk uQ,sl
úi∫ï iemhSu u; wfmalaIs; ue†ld,Sk jr®Ok
fldg.;a wdr®:ßlhla fj; m˙jr®;kh ùfï °
udj; idlaId;a lr .ekSu ;SrKh jkq we;'
uQ,sl jkq we;' ±kg m%d:ñl NdKav iajrEmfhka
ksisl,g wkq.ukh lrk ,o ys;lr rdcH uQ,H
wmhkhk lrkq ,nk Lksc øjH fhd∞ .ksñka
yd uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. fukau" M,∞hS;dj
by< tl;= l< jákdlula iys; NdKav ksIamdokh
yd ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq ls¯u wruqKq fldg
ls¯u fï iïnkaOfhka i,ld ne,sh hq;= tla Wmdh
.;a m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u wdr®:ßlfha mj;sk
udr®.hls' YS% ,xldjg ;r.ld¯j iemhsh yels
jHqyd;aul .egÆ úi£u i|yd w;HjYH jk w;r"
NdKav yd fiajd fyda tajdfhys w.h ∞ufha wx.
tu.ska ue†ld,Skj yd bka b†˙hg" wdr®:ßlfhys
y∫kd .ekSu" ksIamdok wxYh kÛd isgqùu" úfoaYSh
Wm˙u Od˙;dj <Ûdlr .ekSug yelsjk m˙†
Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu iy fj<|
wdr®:ßl jr®Ok .ukau. kej; iliajkq we;'
wjia:d y∫kd .ekSu wd° rcfha j;auka ixjr®Ok
o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i wmkhk bmehSï m%;sm;a;s u; mokï jQ ukd iïnkaëlrKhla iys;
my< hEu i|yd úfoaYSh b,aÆfuys miqnEu hï jevms<sfj<la fï i|yd ls%hd;aul l< hq;= fõ'
m%udKhlg fya;= jqjo" tjeks m%jK;djla fkdlvjd fï w;r" úfoaY úksuh i|yd we;s b,aÆï yd
meje;Su flfrys wNHka;r idOlj, n,mEu iemhqï ;;a;ajhka ksje/†j fmkakqï lrkq ,nk
fkdi,ld ye˙h fkdyelsh' wmkhk wd∞hu fj<|fmd< u; mokï jQ úksuh wkqmd;slhla
wLKavj fojeks jirg;a 2016 jifr® ° wvq jQ mj;ajdf.k hEu" 1970 oYlfha fuka Y%S ,xldj
28
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
wdjD; wdr®:ßlhla njg m;als¯u i|yd úYd, lrk úfoaYSh ixpdrlhka wdlr®IKh lr .ekSu
1
jYfhka fya;= mdol jQ ;Sren≥ fkdjk fjk;a n≥ b,lal lr.;a fiajd mqΩ,a ls¯ug lghq;= ls¯u
wvq ls¯u iy wvq yd ia:dhS WoaOukhla mj;ajdf.k wjYH fõ' jdr®Islj ñ,shk follg wêl úfoaYSh
hEu fukau jegqma ;r.ld¯ uÜgul mj;ajdf.k ixpdrlhka m%udKhla iy 2016 jifr® ° t'c' fvd,r®
hEu o YS% ,xldfõ wmkhk ;r.ld¯;ajh iy;sl ì,shk 3'5 lg wêl ixpdrl bmehSï m%udKhla
ls¯u i|yd wjYH jkq we; ^úfYaI igyka 07 ( jdr®;d lrñka Y%S ,xldfõ ixpdrl lr®udka;h
zwmkhk m%jr®Okh Wfoid cd;sl Wmdhudr®.hZ mYapd;a hqo iuh ;=< jr®Okh ù we;' ixialD;sluh
n,kak&' jYfhka jeo.;a iy ft;sydisl ia:dk" jk„ù
wNhN+ñ" or®YkSh fjr< ;Sr iy ukialdka;
fj<| NdKav wmkhk wdodhfuys by< N+ñfhka o ims˙ YS% ,xldj iqúfYaI ixpdrl
jr®Okhla fkdue;s ùu fya;=fjka idïm%∞hsl .ukdka;hla f,i woaú;Sh ia:dkhla w;alrf.k
fkdjk fiajd wmkhkj, jeo.;alu lemS we;' flfia jqjo" úfoaYSh ixpdrlhkaf.a úúO
fmfkk f,i jr®Okh jqjo" tys mQr®K Od˙;djg wjYH;d imqrd,Su i|yd ixpdrl wdlr®IKhkays
<Ûdùu i|yd b,lal.; m%h;ak l%shd;aul ls¯u úúO;ajh mqΩ,a mrdihla olajd jHdma; ls¯ug ukd
w;HjYH fõ' f;dr;=re ;dlaIKh" jHdmdr iïnkaëlrKhlska hq;a Wmdhudr®. wjYH fõ'
ls%hdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u iy ±kqu mokï yqfola ;ks Wmdhudr®.hla ;=<ska wfmalaIs; m%;sM,
lr.;a jHdmdr ls%hdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u w;am;a lr.; fkdyels neúka" úúO m%Odk
hk lr®udka; †hqKq ls¯u fiajd wmkhk wd∞hï ixpdrl lKavdhï y∫kd .ekSu;a" tu lKavdhï
by< kexùu i|yd Ndú;d l< yels l%shdudr®. fõ' fjka jYfhka b,lal lr .ksñka Wmdhudr®.
fuu lr®udka;h †hqKq ls¯u i|yd W.;a" bx.S%is ls%hd;aul ls¯u;a w;HjYH fõ' yqfol,d ù we;s
NdIdj ms<sn|j ukd m%ùK;djla iy by< mqyqKqjla wdlr®IKSh ia:dk ixjr®Okh ls¯u" ;%dickl ls%hd
iys; furg Y%u n,ldh Ndú;d l< yelsh' iudk ckms%h ls¯u" úfkdao WoHdk msysgqùu" wdhqr®fõo
Y%u n,ldhla we;s wfkl=;a rgj,a yd iei£fï ° m%;sldr myiqlï mqΩ,a ls¯u" m%jdyk myiqlï yd
YS% ,xldfõ Y%u ms˙jeh wvq neúka" fuu wxYh wúêu;a fkajdisl myiqlï úêu;a ls¯u hkd†h
;=< YS% ,xldjg ;r.ld¯ jdishla mj;S' ;reK idudkH úfoaY ixpdrlhka i|yd YS% ,xldfõ
ck.ykfhka jeä ms˙ila .sKqïlrKh" f;dr;=re wdlr®I”h;ajh by< kexùug .; hq;= l%shdudr®. fõ'
;dlaIKh" jHdmdr l<ukdlrKh" kS;sh iy ixpdrl lghq;= i|yd fhd∞.kq ,nk l=vd keõ
cd;Hka;r NdId hk lafIa;%j, wOHdmk iq≥iqlï yd jrdh myiqlï iemhSu iy l=vd m˙udK wê
,nd .ksñka isà' óg wu;rj" úfYaIfhkau iqfLdamfNda.S fydag,a we;s ls¯u yd tajd m%jr®Okh
.súiqï kS;sh iy iud.ïj,g w∞< kS;s jeks Y%S lrk w;ru" fuu úfYaIs; fj<|fmd< i|yd
myiqlï iemhSug yels jk m˙† úfkdao wdr®:ßl
,xldfõ kS;s moaO;sh bx.S%is kS;sh u; mokï ù
lghq;= f.dvke.Su ;=<ska by< úhoï pr®hdjla
we;s neúka fmd≥ rdcH uKav,Sh rgj,a fj;ska
iys; úfoaYSh ixpdrlhka wdlr®IKh lr .ekSu
meñfKk jHdmdr i|yd f,alï lghq;= yd fjk;a
i|yd úfYaI wjOdkhla ±laúh hq;=h' úfoaYSh
ldr®hd,hSh fiajd iemhSu i|yd Y%S ,xldfõ
ixpdrlhka i|yd by< .=Kd;aulNdjfhka hq;=
Y%u n,ldh myiqfjka mqyqKq l< yelsh' ;jo"
w;a±lSï fm<la ,nd°u ;=<ska Tjqka kej; Y%S
f;dr;=re ;dlaIKh" jHdmdr ls%hdj,s ndysr uQ,dY% ,xldfõ ixpdrh ls¯u i|yd fm<Uùula l< yels
fj; mej¯u" ±kqu mokï lr.;a jHdmdr ls%hdj,s w;r" thska Okd;aul m%pdrKhlg o bv ,efí'
ndysr uQ,dY%j,g mej¯ug w∞< fiajd iemhSug óg wu;rj" fiajd .=Kd;aulNdjh by< kexùu
wu;rj" YS% ,xldfõ Wmdhudr®.sl msysàfuys ;=<ska úfoaYSh ixpdrlfhl= furg .; lrk †k
m%;s,dN wfmalaIs; m˙† Wm˙u ;,hlg f.k hEu .Kkaj, idudkHh" ±kg mj;sk rd;S% .Kk 10 g
i|yd taldnoaO m%h;akhla wjYH jk w;r" kdúl jvd by< kexùu i|yd iy ixpdrl jHdmdrh yd
yd .=jka fiajd jeks fjk;a fiajd wxY †hqKq ls¯u iïnkaOj w;sfr®l wd∞hula ckkh ls¯ug fya;=
i|yd cd;sl Wmdh udr®.hla ieliSu ;=<ska tu jk w;r" tu.ska Rcq yd jl% /lshd wjia:d ckkh
fiajd wmkhk mqΩ,a ls¯u is≥ l< hq;=h' ùu o by< hkq we;'
ixialD;sluh jYfhka iY%Sl Wreuh iy wdfhdack i|yd myiqlï ie,iSug wLKavj
úúO;ajfhka hq;= iajdNdúl wdlr®IKhkaf.a m%h;ak ±rej o ±kg ,eî we;s uQ,H ,eîï wkqj
m%;s,dN ,nñka" ixpdrfha ° jeämqr uqo,a úhoï ikd: jk m˙†" YS% ,xldj úfoaYSh Rcq wdfhdack
29
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wdlr®IKh lr .ekSfï ° ≥r®j, l%shdld˙;ajhla cd, m%uqLia:dkhla f.k ;sîuhs' tu.ska idfmalaI
1
fmkakqï fldg we;' fuu m%jK;dj läkñka ms˙jeh jdis u; mokïj ksIamdok l%shdj,sfha úúO
fjkia l< hq;=j we;' i;=gq∞hl uÜgulg w†hr ;=< úfYaISlrKh ùug rgj,g bv m%ia:d
úfoaYSh Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSug ie,iS we;' l,dmSh ;r.lrejka jk úfYaIfhkau
wfmdfydi;aùu fya;=fjka cx.u .sKqfï ysÛh Ökh" ;dhsjdkh" ol=Kq fld˙hdj" ;dhs,ka;h"
uQ,Hkh ls¯u i|yd úfoaYSh Kh u; úYd, f,i u,hdishdj" úhÜkduh yd bka≥kSishdj jeks
hemSug is≥ ù we;s w;r" th Y%S ,xldfõ ±kgu;a kef.kysr yd w.aks†. wdishdkq rgj,a f.da,Sh
by< uÜgul mj;sk Kh.e;s Ndjh ;j≥rg;a ksIamdok cd, yryd Tjqkaf.a ksIamdok wxYfhys
by< hEug fya;=jkq we;' úfYaIfhkau úhÜkduh" wmkhk ie,lsh hq;= f,i jr®Okh lrf.k
ñhekaudrh iy nx.a,dfoaYh jeks keÛS tk we;' idïm%∞hslj Y%u iQlaIu ksIamdok wxYfhys
fj<`ofmd< wdr®:ßl idfmalaIj by< úfoaYSh Rcq wmkhk u; mokï jQ bka†hdj" o;a; ieliqï
wdfhdack w;alr .ekSfï miqìula ;=<" rg ;=<g hka;%" úoHq;a WmlrK yd wr®O-ikakdhl Wmdx.
úfoaYSh Rcq wdfhdack jeä m%udKhla wdlr®IKh i|yd wjYH ;dlaI◊l Wmdx. yd fldgia ksmojñka
lr .ekSu b,lal lr .ksñka rch úiska ilia f.da,Sh ksIamdok cd,hkag idr®:lj iïnkaO ù
lrñka mj;sk l%fudamdh läkñka ls%hd;aul l< we;' flfia fj;;a" fuu ld,m˙Éf√oh ;=< Y%S
hq;=h' úfoaYSh Rcq wdfhdack i|yd iq≥iq m˙irhla ,xldfõ ksIamdok wmkhkj,ska iqΩ fldgila
ksr®udKh ls¯fï ° YS% ,xldfõ ;r.ld˙;ajh by< muKla f.da,Sh ksIamdok cd,j,g iïnkaO ù
kexùu b,lal lr.;a ia:ßridr foaYSh m%;sm;a;s" we;' tuksid" foaYSh ksIamdok wxYh l,dmSh yd
wdh;ksl iydh Yla;su;a ls¯u iy wdfhdackh f.da,Sh ksIamdok cd, iuÛ taldnoaO ùu i|yd
i|yd wdlr®I”h .ukdka;hla f,i YS% ,xldfõ myiqlï iemfhk m˙† YS% ,xldj ish ldr®ñl
mj;sk YlH;d biau;= lrñka is≥ lrkq ,nk m%;sm;a;sh ixfYdaOkh l< hq;= fõ' ta wkqj" f.da,Sh
b,lal.; m%jr®Ok jevigyka fya;= idOl fõ ksIamdok cd, iuÛ jeä jYfhka taldnoaO ù
^úfYaI igyka 02 ( zf.da,Sh fj<|fmd< ;=< we;s rgj,a iuÛ fj<| .súiqïj,g t<eöu iy
Y%S ,xldfõ ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯uZ n,kak&' rgj,a w;r fj<πu m%jr®Okh i|yd w;HjYH
jk ;Sren≥ fkdjk wfkl=;a n≥ iïndOl bj;a
YS% ,xldfõ ldr®ñl wmkhk by< kexùu
ls¯u iy f.da,Sh ksIamdok cd, yd iïnkaO ùu
i|yd bjy,a jk" ksIamdok wxYfha ksuejqï
i|yd YS% ,xldfõ m%h;akhg wkqn, iemfhk m˙†
jeä†hqKq ls¯u b,lal lr.;a f.da,Sh w.h ∞u
foaYSh ksIamdok ms˙jeh wvq ls¯u wjYH fõ' ;jo"
iu. taldnoaO jQ" ukdj iïnkaëlrKh lrk ,o
wmkhksl ksIamdok wxYh ;=< by< hk b,aÆu
ldr®ñl m%;sm;a;s rduqjla ls%hd;aul ls¯u
imqrd .ekSu i|yd wjYH udkj iïm; m%udKj;a
w;HjYH fõ' 1990 oYlfha ° wkq.ukh lrk
f,i mqyqKq l< hq;=h' ldr®ñl m%;sm;a;s" há;,
,o ldr®ñl m%;sm;a;s u.ska iuia; wmkhk
myiqlï ixjr®Okh iuÛ ukd f,i taldnoaO
;=< ksIamdok wxYfha NdKavj, ∞hl;ajh
úh hq;=h' óg wu;rj" f.da,Sh jYfhka ksIamdok
ie,lsh hq;= f,i jr®Okh lr .ekSug
yqjudre lr .ekSu i|yd foam< whs;sh ;yjqre
YS% ,xldjg yels jqjo" tu wxYfhys ksIamdok
ls¯u iy .súiqï n,d;aul Yla;su;a ls¯u hkd†h
úúOdx.SlrKfha ° yd Y%uh mokï jQ ksIamdokj,
wjYH fõ ^úfYaI igyk 03 ( zksIamdok lr®udka;
isg wê-;dlaI◊l ksIamdok wxYfha wmkhk
wxYh ixjr®Okh ls¯fï Wmdhudr®.hla lrdZ
lrd .uka ls¯fï ° ;rula widr®:l ù we;' tys
n,kak&'
m%;sM,hla f,i" uE;ld,Sk jYfhka YS% ,xldfõ
ksIamdok wxYfhys wmkhk m%Odk jYfhka YS% ,xldfõ iuia; Y%u n,ldfhka
fr†ms<s yd weÛÆï u; mokï jk w;r" wiudkqmd;sl f,i úYd, m%;sY;hla lDIslr®uh
wmkhk wxYh ;=< úfYaIfhkau" ksIamdok wdYs%; ls%hdldrlïj, ksr; jk w;r" tu wxYh
wmkhk jr®Okh wi;=gq∞hl uÜgul mj;S' M,∞hS;dj wvq ùu" úúOdx.SlrKh wvq uÜgul
YS% ,xldfõ ldr®ñl m%;sm;a;s" m%Odk jYfhkau mej;Su" bvï lÜá ls¯u" wldr®hlaIu c,
wmkhk fj<|fmd< i|yd wjidk NdKav iemhSu l<ukdlrKh" ≥r®j, .nvdlrK yd fj<|fmd<
m%jr®Okh ls¯u flfrys wLKavj wjOdkh fhduq hdka;%K fukau ld,.=◊l fjkialï wdYs%; .egÆ
lr ;snqk o" f.da,Sh m%jK;d fï jk úg fjkia ù wd†h fya;=fjka n,mEug ,laù we;' fmdfydr
we;' f.da,Sh m%jK;dj jkqfha foaY iSud yryd iykdOdr ,nd°u" fkdñf,a c,h iemhSu" wju
is≥jk fj<πu yd ksIamdokh ;=< f.da,Sh ksIamdok f.dúfmd< ñ, .Kka yd by< wdkhk n≥ mekùu
30
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
yryd lDIsldr®ñl wxYh iïnkaOj wdrlaIKjd° rdcH uQ,H tald.%;d ls%hdj,sh i|yd rcfha ±ä
1
m%;sm;a;shla wLKavj mj;ajdf.k hkq ,efí' lemùu uOHfha jqjo" rdcH uQ,H ldr®hidOkfha
fuu m%;sm;a;sh u.ska jvd;a M,∞hS j.d i|yd jk jHQyd;aul ≥r®j,;d lsysmhla ±lsh yelsh'
úúOdx.SlrKh j<lajkq ,nk w;r" wdr®:ßlfha rcfha mqkrdjr®;k úhou mshjd .ekSugj;a
fjk;a M,∞hS wxY fj; f.dùka fhduq ùu m%udKj;a fkdjk rdcH wd∞hï /ials¯fï ≥r®j,
wffOr®hj;a lr we;' fmdfydr iykdOdr jeks ldr®hidOkh m%Odk;u wNsfhda.h njg m;aj we;'
lDIsldr®ñl iykdOdr" rdcH uQ,Huh jYfhka uE;ld,Sk jr®Okhka yereKq fldg" YS% ,xldfõ
wldr®hlaIu jk w;r md˙i˙l jYfhka ;sridr rdcH wd∞hï /ials¯u my< uÜgul mej;Su
fkdjk yd wdr®:ßl jYfhka wldr®hlaIu fõ' flfrys n≥ m˙md,kfhys we;s ≥r®j,;d" n≥ meyer
ta fjkqjg" lDIsldr®ñl wxYfhys M,∞hS;d ye¯ï iy n≥ ksoyia ls¯ï wd†h fya;=fjka n≥
uÜgï by< kexùu i|yd wjYH WÑ; wdh;ksl /ials¯fï mj;sk ≥r®j,;d úYd, jYfhka fya;= ù
myiqlï yd há;, myiqlï ixjr®Okh ls¯u we;' úhoï wxYh i,ld ne,Sfï°" mqkrdjr®;k
iy úfYaIfhkau ù j.d wxYh i|yd ldr®hlaIu
úhofuka ;=fkka follg;a jvd jeä m%udKhla
wf,úlrK hdka;%Khla ixjr®Okh ls¯u
fmd,S f.ùï iy jegqma yd fõ;k úhoï i|yd jeh
flfrys wjOdkh fhduq ls¯u wjYH fõ' flaj,a
lrkq ,nhs' ;j≥rg;a" mejreï yd iqNidOk úhoï
ls¯fï Yla;sh jeä†hqKq ls¯u" f.dú ixúOdk
by< uÜgul mej;Su wLKavj rcfha whjeh u;
i;= yd Tjqka úiska fufyhjkq ,nk ieliqï
mSvkhla we;s lrkq ,nhs' fuu m%jK;d fya;=fjka
myiqlï ia:dms; ls¯ug iy Tjqkaf.a wjidk
ksuejqï ldr®hlaIuj wf,ú lr .ekSu i|yd rcfha y†is m%uqL;d i|yd bv ie,iSug mj;sk
f.dú ixúOdk Yla;su;a ls¯u is≥ l< hq;= fõ' rdcH uQ,H wjldYh iSñ; jk w;r" tu.ska mj;sk
lDIsldr®ñl wxYfha ldr®hlaIu;dj yd M,∞hS;dj iudc wdr®:ßl jd;djrKh ;=< kj wNsfhda. we;s
by< kexùu i|yd mr®fhaIK ±kqu f.dùkaf.a flfr®' wfmalaIs; rdcH uQ,H tald.%;d ls%hdj,sh
±kqu njg m;a ls¯u uQ,sl wjYH;djla fõ' ;=< wjYH;d m%uqL;d.; ls¯u fyda lmd ye¯u
;jo" f;a" rnr® yd fmd,a we;=Ωj ishÆ mr®fhaIK is≥ fkdl<fyd;a wdr®:ßlfha mek kÛsk wjYH;d
wdh;kj, jHdma;s fiajd jeä†hqKq ls¯u l< hq;=h' fya;=fjka whjeh u; ;j≥rg;a mSvkhla we;s úh
tjeks fiajd yryd lDIsldr®ñl w;=re ksIamdokj, yelsh' rdcH uQ,H b,lal wfmalaIs; uÜgfuka
úl,am m%fhdack ms<sn| ±kqu fn∞y˙kq ,nk ú;eka ùu ;=<ska wd∞hu wvqùu" úhou blaujd hEu"
w;r" m,sfndaO kdYlj,ska f;dr yd wvq fmdfydr by< whjeh ysÛh" rcfha Kh yd Kh fiajdlrK
Ndú;hla iys; ldnksl j.d Ys,am l%u m%jr®Okh f.ùï by< hEu iy rdcH wdfhdack i|yd jk
l< hq;=h' f.dùkaf.a uÜgfï ° muKla fkdj úhou my< hEu jeks úIu plS%h m%;súmdl we;s
iuia; w.h ∞ufhysu M,∞hS;dj jeä†hqKq ls¯u fjhs' tuksid" uE;ld,Sk m%;sm;a;s m%ldYj, i|yka
i|yd lDIsldr®ñl m%;sm;a;s fhd∞.; hq;= w;r" lr we;s m˙†" whjeh lghq;= ms<sn| m%;sixialrK
tu.ska lDIsldr®ñl wxYfha tl;= l< w.h by< ksis l,g is≥ ls¯u" rchg fuu úIu pl%fhka
kxjkq we;' fï i|yd" mr®fhaIK wdh;k" jHdma;s ñ°u i|yd bjy,a fõ' by< hñka mj;sk úfoaY
fiajd yd f.dùka w;r jk taldnoaO jevms<sfj<la jd◊c Kh f;d.h u.ska o úplaIKYS,S iy b†˙
;=<ska .nvd myiqlï jeä†hqKq ls¯u" lDIsldr®ñl ±laulska hq;a Kh l<ukdlrK ls%hdj,shla we;s
ksIamdok i|yd ieliqï hdka;%K jeä†hqKq ls¯u yd ls¯fï wjYH;dj wjOdrKh lrhs'
miq-wiajkq wmf;a hEï wju ls¯u w;HjYH fõ'
;jo" idOdrK fmd,S wkqmd;sl hgf;a úêu;a uQ,H wvq uÜgul mj;sk n≥ wkql+,;dj iy n≥
wxYfhka Kh ,nd .ekSug f.dùkag we;s bvlv moku mgqùu fya;=fjka o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
by< kexùug mj;sk m%;sm;a;s ;j≥rg;a Yla;su;a f,i rcfha wd∞hu idfmalaIj wvqùfï ;;a;ajhla
ls¯u is≥ l< hq;=h' w.h tl;= ls¯u" wÆ;a hdka;%K ;=<" n≥ ±, ;=<g wúêu;a wdr®:ßlh wka;r®.;
yd Yla;su;a wf,úlrK Wmdhudr®." lDIsldr®ñl ls¯u iy Rcq n≥lrKh by< kexùu wruqKq
wmkhk by< kexùu i|yd w;HjYH fõ' lr.;a m%;sm;a;s ls%hd;aul ls¯u ;=<ska †.=ld,Sk
;jo" lDIslr®uh yd wdydr iqrlaIs;;dj flfrys jYfhka ie,lsh hq;= m%;s,dN ,eìh yelsfõ'
n,mdk ld,.=◊l fjkiaùïj, wys;lr m%;súmdl jr®;udkfha uqΩ n≥ wd∞hfuka ishhg 80 lg;a
wvq ls¯u i|yd jQ †.=ld,Sk ±laulska hq;=j" ishÆ jeä m%udKhla tl;= l< w.h u; n≥ iy
wxY i|yd ;sridr md˙i˙l m%;sm;a;s iy m˙phka wdkhk n≥ jeks jl% n≥j,ska iukaú; fõ' jl%
i|yd m%uqL;dj †h hq;= fõ' n≥ fya;=fjka fj<|fmd< n,fõ. ;=<ska is≥ jk
31
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 2
1
f.da,Sh fj<|fmd< ;=< Y%S ,xldfõ ;r.ldß;ajh jeäÈhqKq lsÍu
j¾;udk jd;djrKh ;=< Y%S ,xldfõ ndysr ;r.ldß;ajh wvqfjka Ndú; ls¯fï iy wvq l=i,;djlska ksmoúh
yels NdKav wmkhkh ls¯fï m%;sM,hla f,i
jvd ;r.ld¯ jQ f.da,Sh fj<|fmd<la ;=<" hï rgl
;r.ld˙;ajh m%Odk jYfhkau rπ mj;skqfha f.da,Sh Y%S ,xldfõ W.;a Y%u n,ldh W!k Wmfhdackhlg
w.h ∞ufhys ia:dk.; ùug trgg we;s yelshdj ,la ù we;' n≥ iyk iy ms˙jeh msysgdOdr we;=Ω
iy NdKav yd fiajd fj<πu" wdfhdack iy udkj rch u.ska .kq ,enQ Wmdhudr®." úfoaYSh Rcq
m%d.aOkh hk wxY ;=< jeä fldgila w;alr wdfhdack iy wmkhk i|yd .ukdka;hla jYfhka
.ekSu ms◊i idr®:lj ;r. ls¯ug we;s yelshdj YS% ,xldjg wLKavj idr®:l ùu Wfoid M,∞hSj
jeks by< jr®Ok m%jK;djla mj;ajd .ekSu ∞hl ù fkdue;'
i|yd ;SrKd;aulj n,mdk idOl u;h' f,dalfha jr®;udkfha ° Y%S ,xldfõ wdfhdack jd;djrKh
rgj,a jvd wNsfhda.d;aul jQ;a" wiSre jQ;a f.da,Sh ≥r®j, ùug m%;sm;a;sj, wúksYaÑ;Ndjh" ≥r®j,
fj<|fmd<la ;=< ;r. lrk jd;djrKhla ;=<" kshdukh iy ¥IKh jeks wdh;ksl jHqyfha mj;akd
rgl ndysr ;r.ld˙;ajh" †hqKq rgj, fukau ke.S ≥r®j,;d iy há;, myiqlï jeä†hqKq fkdùu jeks
tk fj<|fmd< wdr®:ßlhkays o wr®:Ydia;%{hka yd idOl .Kkdjla n,md we;'2 fuys m%;sM,hla f,i
m%;sm;a;s iïmdolhka w;r idlÉPdjg n∫ka jQ m%Odk iu uÜgfï my< ue† wd∞hï wdr®:ßlhkag idfmalaIj
ud;Dldjla njg m;aj we;' f,dal wdr®:ßl iuqΩj Y%S ,xldj wdlr®IKh lr .kakd úfoaYSh Rcq wdfhdack
úiska ksr®jpkh lrk wdldrhg rgl ;r.ld˙;ajh m%udKh o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i .;a úg wvq w.hl
hkq zzrgl M,∞hS;d uÜgu ;SrKh lrkq ,nk mj;S' fuys wjika m%;sM, jQ" ia:dms; iud.ïj, jr®Ok
wdh;k" m%;sm;a;s yd idOl iuQyhZZ hs' wdr®:ßl úNj;dj" kfjda;amdok yd M,∞hs;dj iSudiys; ùu
jr®Okh ms<sn|j b†˙m;a lr we;s wdlD;s u.ska rgl iy wÆ;ska lr®udka; wdrïN ls¯u wffOr®hj;a ùu
yd tys mqrjeishkaf.a †.=ld,Sk fi!Nd.H uÜgu
rfÜ cd;Hka;r ;r.ld˙;ajhg ndOd muqKqjhs' idr®j
;SrKh lrkq ,nk jvd;au jeo.;a idOlh f,i
wdr®:ßl wiu;=,s;;d" úfoaYSh wdfhdack is≥ ls¯fï °
M,∞hs;dj y∫kdf.k we;'1
uqyqK °ug is≥jk ffk;sl yd ldr®h mámdáuh
oYl ;=kla uqΩ,af,a Y%S ,xldfõ mej;s wNHka;r ndOl" ffk;sl yd kshduk rduqj, wkql+,;dj wvq
.egqïld¯ jd;djrKh rfÜ ;r.ld˙;ajh flfrys nj iy úfoaYSh wdfhdack wdlr®IKh" r|jd .ekSu yd
±ä n,mEula t,a, l< w;r" wNHka;r .egqï taldnoaO ls¯u i|yd ukdj iïnkaëlrKh lrk
wjika ù jir .Kkdjlska miqj o" lemS fmfkk ,o hdka;%Khla fkdue;s ùu hkd† lreKq ;=<ska
jr®Okhla fkdue;s úfoaYSh wxYfha l%shdld˙;ajh yd Y%S ,xldjg fõ.fhka mqΩ,a jk cd;Hka;r fj<πfï
wvq M,∞hS jr®Ok ;;a;ajh yuqfõ YS% ,xld wdr®:ßlhg M, uqΩukskau w;alr .ekSug we;s yelshdjg †.ska
tys Wm˙u Od˙;djg <`.d ùug fkdyels ù we;' †.gu ndOd t,a, jk w;r" tys m%;sM,hla f,i
miq.sh ld,fha ° wdr®:ßlfha we;s jQ by< jr®Okh" furgg ysñ fj<|fmd< moku wfkl=;a ;r.ld¯
;sridr yd iudkd;aul fkdjk wdldrhg is≥ rgj,g ysñjkq we;'
flreKq rdcH wxYfha m˙fNdack iy wdfhdackj,
iuia; m%;sM,hla f,i fj<| NdKav fkdjk wxY f,dal wdr®:ßl iuqΩfõ 2016$17 f.da,Sh ;r.ld˙;aj
^m%Odk f,iu b†ls¯ï yd foam< fj<πï wxY& or®Ylhg wkqj rgj,a 138 la w;=˙ka Y%S ,xldj 71 jeks
Tiafia w;alr .kakd ,oaols' 1970 oYlfha w. ia:dkhg fY%a◊.; lr we;s w;r" th 2015$16 f.da,Sh
Nd.fha ° Y%S ,xldj wdishdkq l,dmh ;=< jvd;au ;r.ld˙;aj or®Ylfha fY%A◊.; ls¯u wkqj ysñ lr
újD; wdr®:ßlhkaf.ka tllaj mej;sh o" miqj n,hg .;a ;;a;ajfha isg ia:dk ;=kl my; jeàula úh'
m;a rchkaf.a wNHka;rdNsuqL ±ä fj<| m%;sm;a;s tfia jqj o" bka†hdj" u,hdishdj yd isx.mamQrej jeks
ia:djrh fya;=fjka" wvq tl;= l< w.hla yd Y%u l,dmfha wfkl=;a wdr®:ßlhka miq.sh oYl lsysmfha°u
iQlaIau ksIamdok iys; idïm%∞hsl ksIamdok meila Tjqkaf.a f.da,Sh ;r.ld˙;ajh by< kxjd.ekSu
fj;ska neyer fkdùu ksid Y%S ,xldjg fjk;a wvq iïnkaOj lemSfmfkk †hqKqjla <`.d lr f.k we;s
úhoñka ksIamdokh lrk rgj,a iuÛ ±ä ;r.hlg w;r" 2016$17 f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Ylfha fY%A◊.;
uqyqK mEug is≥ ù we;' wmkhk i|yd ;dlaIKh ls¯u wkqj ms<sfj<ska 39 jeks" 25 jeks yd 2 jeks
32
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
rEm igyk ú'i' 2'1 Y%S ,xldj fj; úfoaYSh Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr
1
rgj,a lsysmhl ;r.ldß;ajh ixikaokh .ekSu i|yd ilia flfrk m%;sm;a;s iy l%shdudr®."
f.da,Sh ;r.ldß;aj o¾Ylh 2016$17 rgg wjYH l=uk wdldrfha úfoaYSh Rcq wdfhdack o
hkak ms<sn| meye†,s ±laula iys;j ilia l< hq;=h'
iuia; or®Ylh
7
flfia jqj o" ia:djr mokula fkdue;s miqìul
kfjda;amdok wdh;k
6 wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu i|yd m%h;ak ±¯u
5
jHdmdr ixlSr®K;dj 4 há;, myiqlï muKla m%udKj;a fkdfõ' há;, myiqlï hym;a
3
2 uÜgul mej;Su yd f.da,Sh fj<|fmd<g iïnkaO
fj<|fmd< 1 idr®j wdr®:ßl
úYd,;ajh
0 m˙irh ùug we;s yelshdjg wu;rj" wdfhdaclhka úiska
;u wdfhdack is≥ lrk rfgys idr®j wdr®:ßl iy
;dlaIKsl iQodku fi!LH iy
m%d:ñl wOHdmkh foaYmd,k ia:djr;ajh yd ne¢ ia:djr wdfhdack
uQ,H fj<|fmd< Wiia wOHdmkh iy jd;djrKhla o wfmalaId lrkq ,efí' 2016$17
ixjr®Okh mqyqKqj
Y%u fj<|fmd< NdKav fj<|fmd< f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Yl jdr®;dj ;=<" jHdmdr
ldr®hlaIu;dj ldr®hlaIu;dj m%cdj úiska furfgys ;r.ld˙;ajh flfrys we;s
Y%S ,xldj bka†hdj u,hdishdj isx.mamQrej ndOl f,i y∫kd.;a idOl" rEm igyk ú'i' 2'2
igyk ( my< w.hka u.ska wvq uQ,h ( f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Ylh" u.ska ksrEmKh flfrhs' tneúka" Y%S ,xldjg úfoaYSh
;r.ld˙;ajh ±lafõ' f,dal wdr®:ßl iuqΩj
Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu yd r|jd .ekSu
i|yd rg ;=< wdfhdack wjia:d mqΩ,a ls¯ug wjYH
ia:dkj,g m;aj we;' mlsia:dkh" nx.a,dfoaYh" m%;sm;a;sj, m%uqL;d wkqms<sfj< ;SrKh ls¯u ms◊i
fkamd,h yd N+;dkh jeks wfkl=;a l,dmSh wi,ajdiS úfoaYSh wdfhdaclhka úiska y∫kd f.k we;s fuu
rgj,a ms<sfj<ska 122 jeks" 106 jeks" 98 jeks yd 97 idOl fhd∞.; yelsh'
jeks ia:dkj,g m;aj we;' rEm igyk ú'i' 2'1 u.ska
isx.mamQrej" u,hdishdj yd bka†hdj hkd† m%uqL Y%S ,xldfõ ;r.ldß;ajh jeäÈhqKq lsÍu i|yd .; hq;=
fmf<a rgj,aj,g idfmalaIj m%Odk ;r.ld˙;aj mshjr
ksr®Kdhl 12 la hgf;a Y%S ,xldfõ ldr®h idOkh jr®;udkfha ° Y%S ,xldjg zmy< ue† wd∞hï ,nk
b†˙m;a lr we;' wdr®:ßlhlZ ;;a;ajfha isg zby< ue† wd∞hï ,nk
Y%S ,xldj wfmalaId lrk wdr®:ßl úúOdx.SlrK uÜgug wdr®:ßlhlZ ;;a;ajh olajd ie,lsh hq;= ld, mudjlska
<Ûd ùu i|yd úfoaYSh Rcq wdfhdack wdlr®IKh f;drj m%úIag ùu i|yd" furg ;r.ld˙;ajh
lr .ekSfuys w;HjYHNdjh ie,l+ úg" Y%S ,xldjg jr®Okh lr .ekSu wruqKq lr .;a m%;sm;a;suh
úfoaYSh Rcq wdfhdack wdlr®IKh lr .kakd m%Odk jevigyka l%shd;aul ls¯fï mqΩ,a wjYH;djla mj;S'
rgla f,i keÛS isàug yelsjk wdldrfha Yla;su;a f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Ylj,g wkqj Y%S ,xldfõ
m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯fï wjYH;djla mj;S' flfia ldr®h idOkh úYaf,aIKh ls¯fï °" rfgys
fj;;a" ishÆu úfoaYSh Rcq wdfhdack tl yd iudk ndysr ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯u i|yd wjYH
fkdjk w;r" tu.ska wdr®:ßlh u; we;s jk Rcq yd m%;sixialrK l%shdj,sh ;=< my; ±lafjk lreKq
jl% n,mEïj, ie,lsh hq;= fjkialï mj;S' tneúka" m%uqL m%;sm;a;s f,i y∫kdf.k we;'
33
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%;sm;a;s ieliSug iy l%shd;aul ls¯ug lghq;= Y%S ,xldjg my< fY%a◊.; ls¯ula ysñj we;'
1
ls¯u w;HjYH fõ' m%;s;a;suh wia:djrNdjh u.ska fuu.ska j;auka há;, myiqlï mokfuys mj;sk
fj<|fmd< wj∞kï ;;a;ajh by< kxjk w;r" wvqmdvq fmkakqï flfrhs' há;, myiqlïj,
tu.ska wdfhdaclhkaf.a úYajdih mÆ≥ úh yelsh' .=Kd;aulNdjh iy ms˙jeh ish ,dNhg n,mdk
fuys m%;sM,hla f,i" úfoaYSh Rcq wdfhdack neúka rg ;=< wdfhdackh ls¯ug wfmalaId lrk
,eîu my< hd yels w;r" fm!oa.,sl wxYh úiska wdfhdacl m%cdj ;u wdfhdack ;SrK .ekSfï ° tjeks
lrk foaYSh wdfhdack o wvq jkq we;' tneúka" fY%a◊.; ls¯ï flfrys wjOdkh fhduq lr;s' foaYSh
foaYSh wdr®:ßlh ms<sn| wdfhdaclhkaf.a úYajdih ksIamdolhka o fuu wmyiq;d w;a ú¢k w;r" tys
m%;sM,hla f,i há;, myiqlï i|yd myiqfjka
f.dvke.Su i|yd w;S;fha mej;=Kq läka lv
m%fõY úh yels niakdysr m<d; ;=< uQ,sl jYfhkau
l%shd;aul jk m%;sm;a;s iys; ixialD;sfhka bj;a ùu
;u jHdmdr lghq;= mj;ajdf.k hEu flfrys Tjqyq
jeo.;a jk w;r" ta fjkqjg meye†,s cd;sl ixjr®Ok
ish wjOdkh fhduq lr;s' há;, myiqlï" rgl
m%;sm;a;shla ±ä lemùulska l%shdjg kexúh hq;=j ;r.ld˙;ajfha m%Odk idOlhla jk neúka mqΩ,a
we;' cd;sl ixjr®Ok m%;sm;a;sh wkqj hñka niakdysr
2' há;, myiqlïj, .=Kd;aulNdjh jeä†hqKq ls¯u m<d; ;=< fukau bka msg; o há;, myiqlï yd
iïnkaO fiajdjkays .=Kd;aulNdjh by< kexùu
uE; ld,fha ° Y%S ,xldj ish há;, myiqlï mokfuys flfrys rch ish wjOdkh fhduq l< hq;=h'
ie,lsh hq;= jr®Okhla w;alr f.k we;' flfia jqj o"
b†˙fha ° furg wdfhdackh ls¯ug wfmalaId lrkakka 3' ks,Od˙jd° iSud ls¯ï
úiska há;, myiqlï u.ska imhkq ,nk fiajdj, ks,Od˙jd° iSud ls¯ï ksr;=reju fm!oa.,sl wxYfha
.=Kd;aulNdjh ms<sn| jeä ie,ls,a,la olajk jHdmdr M,∞hS f,i mj;ajdf.k hEu i|yd ndOdjla
neúka" yqfola há;, myiqlï moku jeä†hqKq ls¯u f,i ie,fla' tneúka" fm!oa.,sl wxYh u.ska ish
muKla ;r.ld˙;ajh by< ±óug m%udKj;a fkdjkq jHdmd˙l ;SrK .ekSfï ° wkql+,;d ms˙jeh ms<sn|j
we;' W∞yrK jYfhka" Y%S ,xldj ie,lsh hq;= by< jeä ie,ls,a,la olajk ksid" rch úiska ks,Od˙jd°
ú≥,sn, iemhqï uÜgulg <`.d ù isáh o" ú≥,sn, iSud ls¯ï wvq ls¯u yryd fm!oa.,sl wxYh fj;
iemhqfuys .=Kd;aulNdjh iïnkaOfhka .egÆ myiqlï ie,ish hq;=j we;' iudk ;;a;ajhla mj;sk
l,dmSh rgj,a yd ii|k úg kj jHdmdr weröfï °"
mj;sk w;r" ú≥,sh i|yd ;r.ld¯ f,i ñ, kshu
.súiqï n,.ekaùfï °" foam< ,shdm†xÑ ls¯fï ° yd Kh
ls¯ula o is≥ ù fkdue;' 2014 jifr® ° fiajd iemhqï
,nd.ekSfï ° mj;sk wêl ks,Od˙jd° l%shdmámdá
ldr®h idOk or®Ylhg wkqj ^rEm igyk ú'i' 2'3
fya;=fjka zjHdmdr mj;ajdf.k hdfï or®YlhZ ;=<
n,kak& l,dmfha iu uÜgfï rgj,a yd iei£fï ° Y%S ,xldj ie,lsh hq;= wjdis∞hl ;;a;ajhlg m;aj
we;' ;jo" úúO fr.=,dis iy wkql+,;dj ±laùu yd
rEm igyk ú'i' 2'3
ne∫kq by< ms˙jeh fya;=fjka kj iud.ï ìysùu
fiajd iemhqï ld¾h idOk o¾Ylh ^2014& wffOr®hj;a ùu" mj;sk iud.ïj, jr®Okh iSud ùu"
fr®.= fiajd
5
wúêu;aj l%shd;aul ùug jHjidhlhka keUqre ùu"
uQ,Hk yd jHdmdr l%shdj,Skag m%fõY ùu iSud ls¯u
4
iy kdia;sh yd ¥IKh wd†hg u. ie,fia' mj;sk
3
ldf,daÑ; nj há;, myiqlï l%shdmámdá iy ta yd ne∫Kq moaO;s ir, ls¯u u.ska
2 cd;Hka;r uÜgfï jHdmdr njg m˙jr®;kh ùfï
1 yelshdjlska iy kjH;djlska hq;= jHdmdr wdrïN
0 ls¯ug jHjidhlhka †˙u;a jkq we;' úfYaIfhkau
n≥ m˙md,kh yd rdcH wxYfha ldr®hlaIu;dj
jeä†hqKq ls¯u iïnkaOfhka rch ys;lr mshjr
NdKav ;sfnk cd;Hka;r
ia:dkh keõ.; ls¯ï /ila f.k ;snqK o" rfgys ffk;sl yd n≥ m˙irh
y`≥kd .ekSu ;=< fõ.j;a m%;sixialrK ;j≥rg;a wjYHj we;'
4' mr®fhaIK yd ixjr®Okh iy kfjda;amdokh
NdKav m%jdykh
ls¯fï yelshdj
kfjda;amdokh iy jHjidhl;ajh" rgl
Y%S ,xldj bka†hdj u,hdishdj isx.mamQrej ;dhs,ka;h
;r.ld˙;ajh by< kxjk m%Odk idOl f,i ±laúh
igyk ( my< w.hka u.ska wvq ldr®h uQ,h ( ldr®h idOk or®Ylh 2014"
idOkh ±lafõ' f,dal nexl=j yel' ta wkqj" foaYSh yd cd;Hka;r fj<|fmd< hk
34
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
rEm igyk ú'i' 2'4 kfjda;amdok ;r.fha b†˙fhka isáhs' Y%S ,xldj"
1
2016 jif¾ f;dard.;a rgj,aj, jHdmdrlrK l,dmSh fyda f.da,Sh fj<|fmd< wruqKq lr.;a kj
fY%a‚.; lsÍï jHdmdr wdlr®IKh lr .ekSug yd mj;ajd f.k hEug
jHdmdrhla wdrïN ls¯u wfmalaId lrhs kï jHjdihl;ajh m%jr®Okh lrkq
200 ,nk" kjH;d †˙u;a lrk m%;sm;a;s iïñY%Khla
nqkaj;aNdjh úi`°u b†ls¯fï n,m;% iu`.
150
is≥lrk .kqfokq u.ska ir, yd myiqlï i,ik ,o jHdmdr m˙irhla
100
ú≥,sh ksr®udKh ls¯u flfrys wjOdkh fhduq l< hq;= fõ'
.súiqï n,.ekaùu 50
,nd .ekSu
0 Y%S ,xldfõ mr®fhaIK yd ixjr®Okh i|yd jQ wdfhdack
foaY iSud yryd foam, ,shdm†xÑ t;rï i;=gq∞hl uÜgul fkdmj;S' tfy;a" iqúfYaIS
is≥jk fj<`∞u ls¯u
rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajhla jk Y%S ,xld
n≥ f.ùu Kh ,nd .ekSu kefkda;dlaIK wdh;kh (SLINTEC)" ldr®ñl
iqΩ;r wdfhdaclhka
wdrlaId ls¯u ;dlaIK wdh;kh (ITI) iy fudrgqj úYajúoHd,h
Y%S ,xldj u,hdishdj isx.mamQrej ;dhs,ka;h jeks wdh;k ish,a,lau Y%S ,dxlsl jHjidhlhkag
igyk ( by< fY%a◊.; ls¯ï uQ,h ( f,dal nexl= jHdmdrlrKh" 2016 jeä w.hla ,nd °u Wfoid mr®fhaIK yd ixjr®Ok
u.ska ≥r®j, jHdmdr lrk
;;a;ajhka ±lafõ' lghq;= is≥ ls¯fï ie,lsh hq;= †hqKqjla w;am;a
lrf.k we;' Y%S ,xldj" mr®fhaIK yd ixjr®Ok
fowxYh ;=<u by< w.h tl;= ls¯ulska hq;= NdKav lghq;= jeä†hqKq ls¯u i|yd foaYSh wdr®:ßlh ;=<
yd fiajd idr®:lj ksmehSug yd wf,ú ls¯ug yels" fujeks l%shdudr®. ;j≥rg;a †˙.ekaúh hq;=j we;'
±kqu mdol lr.;a jHjidhhka ffOr®hj;a ls¯ug wdh;k u.ska ;dlaI◊l lghq;= jHdma; ls¯u
Y%S ,xldj lghq;= l< hq;=h' fï i|yd" Y%S ,xldfõ imqrd,Sug" Y%S ,xldj ;=< iq≥iqlï iys; Y%u n,ldhla
(i) wmkhkdNsuqL iqΩ yd uOH m˙udK jHdmdr iQ∞kï lr .ekSu w;HjYH fõ' fuu wjYH;dj
kÛd isgqùu" (ii) wdr®:ßl jr®Okh wruqKq lr.;a kj imqrd,Su fjkqfjka wOHdmksl m%;sm;a;s fhduq l<
jHdmdr msysgqùu yd jeä†hqKq ls¯fï l%shdj,sh hq;= fõ'
fõ.j;a ls¯u iy (iii) mr®fhaIK yd ixjr®Ok wxY
5' idr®j wdr®:ßl ia:dhS;dj jeä†hqKq ls¯u
hdj;ald,Sk ls¯u iy m%;sixúOdkh ls¯u hkd†h
i|yd jQ m%;sm;a;s jeo.;a fõ' fuu Wmdhudr®. ;=k WoaOukh by< hEu u.ska ksr®udKh jk
i|yd tlsfklg iqúfYaIS fukau tlsfklg wkqmQrl wúksYaÑ;Ndjh" uQr®; úksuh wkqmd;slh wê m%udKh
jk" f.da,Sh wdr®:ßlh ;=< isák ;r.lrejka w;r ùu" †.ska †.gu mj;akd whjeh ys`.h" by< rdcH
,xldfõ ;r.ld˙;ajh by< kxjd,k wdr®:ßlh Kh uÜgu iy úfoaY cx.u .sKqfï wLKav ys`.h
kùlrKh ls¯fï l%shdj,shla i|yd jQ" m%;sm;a;suh fya;=fjka idr®j wdr®:ßlh ms<sn| wia:djr Ndjhla
mshjr fm<la w;HjYH fõ' wmkhk b,lal lr.;a we;súh yels w;r" tu.ska wdfhdaclhkaf.a úYajdih
iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka; m%jr®Okh ls¯u mÆ≥ fõ' Y%S ,xldj jir wgla uqΩ,af,a wLKavj
i|yd" ;dlaIKh Wmfhda.S lr .ekSug †˙u;a ls¯u" wvq WoaOuk ;;a;ajhla mj;ajd.;a w;r" fuh
cd;Hka;r fj<|fmd<g iy iemhqï ∞uj,g m%fõY 2016$17 f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Ylfhys Okd;aulj
ùug we;s wjia:d jr®Okh ls¯u" cd;sl uÜgfï ms<sìUq ù we;' flfia fj;;a" rdcH whjeh mr;rh"
há;, myiqlï Yla;su;a ls¯u yd idïm%∞hsl yd rdcH Kh uÜgï yd Kh fY%a◊.; ls¯u hk lreKq
keÛS tk lr®udka; hk fowxYhu il%Sh ls¯u iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ ;r.ld˙;ajh ≥r®j, nj
i|yd wjYH ;dlaI◊l l=i,;djkays wvqmdvq msrùu y∫kd f.k we;' wd∞hu mdol lr.;a rdcH uQ,H
wjYH fõ' wdr®:ßl m˙jr®;kh i|yd n,mEula tAld.%;dj iy Kh jeä ùu md,kh ls¯u u.ska rdcH
we;s l< yels" wdr®:ßl jr®Okh wruqKq lr.;a kj uQ,H ysÛh wvq ls¯ug wjYH m%;sm;a;s rch u.ska
jHjidhhka" iEuúgu ksr®udKYS,S jHdmdr wdlD;s l%shdjg kxjd we;' rcfha whjeh mr;rh wvq ls¯u
yd ksIamdok iy fiajdjkays uQ,h fõ' kj ksmehqï ;=<ska by< fmd,S wkqmd;sl hgf;a úfoaYSh uQ,Hkh
iM, lr .ekSu i|yd" kfjda;amdok jHdmdr wdlD;s ls¯fï wjYH;dj wvq lrkq ,nk w;r" tu.ska
ia:djr ls¯ug uQ,H myiqlï ,nd°u iy kj jHdmdr úfoaYSh wxYfha we;sjk wjodkï ;;a;ajh wju
jd◊clrKh yd jHdma; ls¯ug wjYH m%d.aOkh flfrhs' óg wu;rj" Y%S ,xld uy nexl=j úiska"
,nd.ekSug wjia:dj ,nd°u w;sYh jeo.;a fõ' úfoaY wdfhdaclhkaf.a úYajdih f.dvke.Sug
fndfyda rgj,a mqΩ,a" kj jHdmdr ys;ldó m˙ir Wmld¯ jk f,i" ish uqo,a m%;sm;a;sh iy úfoaY
moaO;s m%fõYhka Tiafia" ish kj jHdmdr m%cdjkaf.a úksuh m%;sm;a;sh meye†,s f,i b†˙m;a lr we;'
yelshdj jr®Okh ls¯u u.ska fï jk úg o Y%S ,xldfõ j;auka idr®j wdr®:ßl wiu;=,s;;djkag
35
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uQ,sl jk fya;=j rfÜ rdcH uQ,H l%shdld˙;ajh yd fï jk úg y∫kd f.k we;;a" ta i|yd wjYH
1
fndfyda ≥rg iïnkaO neúka" wd∞hu u; mokï jQ m%;sm;a;s läkñka l%shd;aul l< hq;=h' fï i|yd"
rdcH uQ,H tAld.%;djh i|yd .;a mshjr Wm˙u ishÆu mdr®Yajlrejkaf.a iydh ,efnk mqΩ,a
foaYmd,k lemùulska hq;=j wLKavj mj;ajd f.k
l%shdld¯ ie,iqula Y%S ,xldjg wjYH fõ';r.ld˙;ajh
hEu wjYH fõ'
jr®Okh ls¯ug wjYH m%;sixialrK l%shd;aul ls¯u
bosß ±lau iy tajd b†˙hg mj;ajd f.k hEu i|yd Yla;su;a
foaYmd,k iydhla wjYH jk w;r" cd;sl ie,iqï
Y%S ,xldj ixjr®ê; rgla njg m;aùug ;snQ fndfyda
wjia:d w;miq lr f.k we;s fyhska f.da,Sh l%shd;aul ls¯ug uyck;djf.a iydh o ,nd .ekSu
fj<|fmd< ;r.ld˙;ajh kej; w;alr .ekSug jeo.;a fõ' fï i|yd uyck u;h hym;a wdldrhg
;j≥rg;a m%udo úh fkdyelsh' rch fuu wjYH;dj ilia lr .ekSu o w;HjYH fõ'
m%Yia; iïm;a fn∞ye¯ug ndOd muqKqjk w;r" n≥ m%;sixialrK ;=< wka;r®.; l< hq;= w;r" n≥
w;HjYH NdKav u; mkjk jl% n≥ wvq wd∞hï wkql+,;dj ffOr®hj;a jk m˙† n≥ f.jkakka
,nk l=gqïn u; wys;lr f,i n,mdk w;r" yg ys;ldó m˙irhla ksr®udKh flfrk n≥
wdr®:ßlh ;=< wd∞hï iy úhoï úIu;d we;s lrhs' m%;sm;a;shla we;s l< hq;=h' n≥ wd∞hfï M,∞hS
tuksid" Rcq n≥ yd jl% n≥ w;r wkqmd;h by< Ndú;h fmkakqï ls¯u i|yd rcfha úhoïj,
kxjñka ;sridr mokñka wd∞hï jr®Okh ls¯ug úksúoNdjh o jeo.;a jk w;r" tu.ska n≥ f.ùu
fya;=jk m˙† úfYaIfhka wd∞hï n≥ jeks n≥ i|yd ck;dj †˙.kajkq we;'
/ia ls¯u Yla;su;a ls¯u ms<sn|j rch úiska wLKav
wjOdkh fhduq l< hq;=h' ;jo" o'foa'ks'fhys ,dN iy wd∞hï u; jk n≥ /ia ls¯u by<
m%;sY;hla f,i uE;ld,Skj n≥ wd∞hu wvqùu kexùu i|yd wjOdkh fhduq lrk w;ru" bvï yd
i|yd fya;=jQ idOl w;=˙ka n≥ meyer ye¯u yd foam< jeks ksYap, foam< u; jk n≥ mqΩ,a ls¯u
uÛye¯u hk idOl m%Odk fõ' fuu ;;a;ajh ;=< ;=<ska n≥ jHqyfha wkql%ñl iajNdjh by< kexùu
m%Odk jYfhka by< m˙md,k ms˙jeh fya;=fjka yd iDcq n≥ ;=<ska wd∞hu by< kexùu i|yd rch
wúêu;a wdr®:ßl wxYh i|yd Rcq n≥ mekùu u.ska ork m%h;akhg iydh úh yelsh' jr®;udkfha ° YS%
we;s jk wd∞hï m%;s,dN uq,a wjia:dfõ iSudiys; ,xldfõ foam< u; n≥" m<d;a md,k wdh;k u.ska
jqjo" o'foa'ks' ;=< úYd, ∞hl;ajhla imhk ksYap, foam< u; mkjk ;lafiarelrK n≥ fyda
wúêu;a wxYh n≥ ±, ;=<g f.k tau i|yd wkqmd;sl u; iy foam< .kqfokq i|yd jk uqoaor
jk hdka;%Khka l%shd;aul ls¯u ue†ld,fha isg .dia;= u; mokï fõ' fï w;r" m<d;a md,k
†.=ld,Skj rdcH wd∞hï uQ,dY%hla jYfhka jeo.;a wdh;kj, .dia;= tla tla m<df;a fiajdj,g
úh yelsh' ;jo" wúêu;a wxYfhka n≥ wh ls¯u w∞<j wh lrk w;r" uqoaor .dia;= foam< .kqfokq
;=<ska laIqø" l=vd yd uOHu m˙udK jHdmdrj, jákdlu yd m%udKh u; ;SrKh fõ' ;jo" uqoaor
jr®Okh by< kexùug o yels jk njg idlaIs .dia;= jeks .kqfokq u; mokï jk whls¯ï wdr®:ßl
mj;S' wúêu;a wxYh ;=< mj;sk wdh;k úiska n≥
ls%hdldrlu wkqj iumd; fkdfjhs' fuu ;;a;ajh
f.ùu" tu wdh;k rch iuÛ iïnkaO ùfï u.la
;=<" ixjr®Okh fkdl< fkajdisl bvï jákdlï
jk w;r" tuÛska tu wdh;kj, kS;Hkql+,Ndjh
u; n≥ mekùu ;=<ska mqfrdal:kh l< yels iy
iy hymd,kh by< kexùug o" tu wdh;k uQ,H
ia:djr rdcH wd∞hï m%jdyhla iemhSug yelshdj
moaO;sh iuÛ mj;akd taldnoaO;dj by< kexùug o
fya;= fõ' n≥ jHqyh ir, ls¯u" wdrjq,a úi£fï ,efí' idfmalaI jYfhka wvq n≥ wkqmd;hla mj;ajd
hdka;%K läkï ls¯u" jHdmdr i|yd ,shdm†xÑh .ekSu u.ska bvï jákdlï u; n≥ whlr .ekSu
wksjdr®h ls¯u jeks l%u u.ska wúêu;a wxYh mqΩ,a mokulska lr .ekSug yelshdj ,ndfok
n≥ ±, ;=<g f.k tau is≥ l< yelsh' wúêu;a w;r" rch úiska bvï jákdlu ;lafiare ls¯ug
wxYh fj;ska wd∞hï tla/ia ls¯u by< kexùu wjYH udr®f.damfoaY imhk ks, ;lafiarelrK
i|yd iafõÉPd n≥ wkql+,;dj by< kxjkq ,nk o;a; moaO;shla mj;ajdf.k hEu ;=<ska bvï
m%;sm;a;s fhd∞ .ekSu m%fhdackj;a úh yelsh' ;lafiarelrKh yd iïnkaO wdfõ◊l .egÆ
;jo" n≥ f.ùfï yelshdj we;s ishÆ fokd n≥ wju lr .ekSug yelsfõ' ;jo" by< jákdlulska
±, ;=<g .%yKh ls¯u i|yd jk ls%hdudr®. rcfha hq;a bvï i|yd by< n≥ wh flfrk neúka bvï
36
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
jákdlï n≥ u.ska n≥ jHqyfha wkql%ñl iajNdjh hdka;%Khlska f;drj ,nd °u ksid iykdOdr
1
by< kxjkq ,nhs' ;jo" wd∞hï n≥ jeks j;alï fn∞ye¯fï ° we;s jQ wldr®hlaIu;d iy fmdfydr
m%jdyhkaf.ka wh lrkq ,nk iDcq n≥j,g wêNdú;h fya;=fjka wdr®:ßlhg wfmalaIs;
idfmalaIj bvï foam< jeks j;alï i|yd wh lrk m%;s,dN w;afkdùh' úúO rchka úiska fmdfydr
Rcq n≥ meyerye¯ï wvqh' ta wkqj" mqΩ,a mokulska iykdOdrh ,nd°u" lDIsldr®ñl wxYfha wLKavj
hq;=j bvï jákdlï n≥ l%shd;aul ls¯u i`oyd jk wvq M,∞hS;djla mej;Sug fya;= jQ w;r" th fjk;a
iduqysl m%h;ak" rch úiska wfmalaId lrk m˙† M,∞hS wxYj,g iïm;a .,d hEu j<ld,ñka
Rcq n≥ wd∞hu by< kexùu i|yd b;d jeo.;a tu wxYfhau Y%uh r|jd ;eîug;a fya;= úh'
jk w;r" wdr®:ßlfha fj<|fmd< wldr®hlaIu;d uE;ld,Skj is≥ lrk ,o fmdfydr iykdOdrh
iy wd∞hï úIu;d wvq ls¯ug o th fya;= fõ' l%uj;a ls¯u yd iudkj" wfmalaIs; m%;s,dN w;a lr
.ekSu i|yd iykdOdr yd mejreï jevigyka ksis
rdcH uQ,H wxYh ;=< mj;akd iSñ;
f,i b,lal.; ls¯u w;HjYH fõ' fuu iudc
iïm;aj,ska Wm˙u m%;s,dN ,eìh yels m˙† rcfha
wdrlaIK jevigyka i|yd m%;s,dNSkaf.a wd∞hï
jr®;k mejreï iy iykdOdr jevigyka ksis m˙†
;;a;ajh ms<sn| ksrka;r m¯laIdj o wjYH fõ'
b,lal.; ls¯u wjYH fõ' uE;ld,Skj" wdr®:ßluh
fmd≥ Wmfhda.S;d iy Lksc f;,a ksIamdok iemhSu
jYfhka ≥Ialr;dj,g uqyqK fok fldgia iy wvq
iïnkaOj mj;sk NdKav iykdOdr l%uh fjkqjg o
wd∞hï,dNS l=gqïnj, „jk ;;a;ajh by< kexùu
Rcq uqo,a mejreï l%uhla Ndú;d ls¯fï yelshdj
i|yd rch úiska o'foa'ks'fhka ishhg 3-4 ;a w;r
mj;S'
m%udKhla jeh lrk ,°' kuq;a" rcfha we;eï
jr®;k mejreï iy iykdOdr jevigykaj,ska ck.ykh úhm;a ùu iy miq.sh jir 12 ;=<
jeä fldgila by< wd∞hï,dNS l=gqïn úiska rdcH fiajfhys kshq;= fiajlhka ixLHdj ie,lsh
,nd.ekSu fya;=fjka o˙ø;dj iy wiudk;dj wvq hq;= f,i by< hEu ;=<ska rdcH uQ,H wxYh u;
ls¯u iïnkaOfhka tu jevigyka M,∞hS fkdjk jk n,mEu by< hEu ms<sn|j i,ld n,d rdcH
njg újdohla mj;S' W∞yrKhla jYfhka" wxYfha úY%du jegqma l%ufhys ;sridr nj ;yjqre
iuDoaê iykdOdr ,dNSkaf.ka jeä fldgila i;H l< hq;= w;r" iuia; Y%u n,ldfhys wjYH;d
jYfhkau jevigyk u.ska b,lal.; wd∞hï imqrd,Su ms◊i fj<|fmd<g keUqre jQ úY%du jegqma
ldKavhg wka;r®.; fkdjk w;r" jir 14 lg yd md˙f;daIs; l%u i|yd wkqn, †h hq;=h' oekg
miqj 2002 wxl 24 ork iqnidOk m%;s,dN mk; mj;sk úY%du jegqma l%uh" wkd.; mrmqr u; ±ä
ls%hdjg kexùu ;=<ska wdrlaIK jevigyka ksis mSvkhla t,a, lrñka flfuka úYd, jk rdcH
m˙† ls%hd;aul ls¯ug wfmalaIs;h' ;jo" Lksc uQ,H jHikhla njg m;aúh yels njg ;r®l l<
f;,a ksIamdok iy ú≥,sh Ndú;d lrkakka i|yd yelsh' ck.ykh fõ.j;a f,i úhm;ajk iy rdcH
rch úiska Rcq iykdOdr ,nd fkd≥kako" rdcH fiajd kshqla;slhka ixLHdj by< hk jd;djrKhla
jHjidhj, uQ,H w,dN rcfha whjeh u; fukau ;=<" YS% ,xldfõ rdcH fiajfhys uQ,Hkh fkdlrk
idudkH ck;dj u; o mSvkhla we;s lrkq ,o úY%du jegqma j.lSï" rdcH uQ,H wxYh fj;
,nhs' ãi,a Ndú;d lrkakka ienE jYfhkau wvq ie,lsh hq;= mSvkhla we;s l< yelsh' úY%dñlhka
wd∞hï,dNSka fkdjqK o" idudkHfhka Lksc f;,a ixLHdj by< hk w;r;=r l%ufhka úhm;a jk
ñ,lrKfha ° fmg%,a Ndú;d lrkakkag by< ck.ykh yd jeäjk wdhq wfmalaIdj iy by<
ñ,la o" ãi,a iy N+ñf;,a Ndú;d lrkakkag my< hk úY%du °ukd rcfha jr®;k úhou u; ie,lsh
ñ,la o kshu fõ' tf,i u" ú≥,s m˙fNdackh by< hq;= mSvkhla we;s lrhs' rch úiska úY%du jegqma
uÜgul mj;sk l=gqïN i|yd by< ñ, .Kka yd j.lSï f.ùfï°" ld,hla ;siafia ∞hl;ajh ;=<ska
wvqfjka ú≥,sh m˙fNdackh lrk l=gqïn i|yd mj;ajdf.k hkq ,nk fjku wruqo,la Wmfhda.S
my< ñ, .Kka wh l< o" iykdOdrh ;=<ska lr.kq fjkqjg jr®;k úhou ;=<ska tu j.lSï
ksYaÑ; jYfhkau wvq wd∞hï,dNSka b,lal mshùu ksid rcfha ksYaÑ; úY%du jegqma j.lSu
fkdflfr®' óg wu;rj" ksIamdok iykdOdr ms<sn|j meye†,s wjfndaOhla fkdue;' tuksid"
b,lal.; ls¯ï M,∞hS fkdjk úg th iïm;a rcfha wkd.; úY%du jegqma j.lSï weia;fïka;=
fn°hEu wldr®hlaIu ls¯ug fya;= fõ' W∞yrKhla ls¯u b;d w;HjYH fõ' tjeks weia;fïka;="
jYfhka" miq.sh jir fol ;=< l%uj;a lrk ,o cd;Hka;r uQ,H wruqof,a rdcH uQ,H ixLHdk
fmdfydr iykdOdrh" fmr° ksYaÑ; b,lal.; m%ñ;s we;=Ω cd;Hka;r ixLHdk l%ufõo ;=<ska o
37
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ksr®foaY lr we;' fndfyda †hqKq wdr®:ßlhkays wdh;ksl wNsm%dh m%ldY ls%hdjg kexùu ;=<ska
1
fkdmshjd b;s˙j we;s rdcH wxYfha úY%du jegqma rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a ≥r®j,;djkag
j.lSï o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i ishhg ishh fya;= ù we;s lreKq i|yd úi∫ï ,nd †h hq;=h'
blaujd we;ehs weia;fïka;= lr we;' úY%du jegqma úfYaIfhkau n,Yla;sh wdYs%; ksIamdok iuÛ
j.lSïj, úYd,;ajh i,ld n,d" †hqKq wdr®:ßl lghq;= is≥ lrk rch i;= jd◊c jHjidhhka i|yd
iy keÛS tk fj<|fmd< wdr®:ßlj, rchka ñ, iQ;%hla u; mokï jQ ñ, kshu ls¯u u.ska
úiska úY%du jegqma wruqo,a msysgqjd we;s w;r" tu wkd.;fha ° cd;Hka;r fj<|fmd< ;=< n,Yla;s
úY%du jegqma wruqof,ys j;alï wdfhdackfhka ñ, fjkiaùï u.ska we;súh yels idr®j wdr®:ßl
,efnk m%;s,dN" wkd.;fha úY%du jegqma j.lSï n,mEu wju jkq we;' cd;Hka;r fj<|fmd< ;=<
mshùug fhd∞.; yelsh' YS>%fhka fjkiajk ñ, úp,kfhys n,mEu foaYSh md˙fNda.slhka
ckúldY ixhq;sh iy rdcH fiajd kshqla;slhka fj; úksúoNdjhlska hqla;j .,d hEug ie,eiaùu
ixLHdj ie,lsh hq;= f,i by< hEu fya;=fjka i|yd wjYH hdka;%Khla ksr®udKh lrk w;r"
rch wfmalaId l< m˙† YS% ,xldj o b;d läkñka ms˙jeh ms<sìUq lrk ñ, hdka;%K fj; fhduqùu
úY%du jegqma wruqo,la msysgqùu ms<sn|j i,ld u.ska rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a jd◊c
ne,Su w;HjYH fõ' rdcH wxYfha úY%du jegqma YlH;djh Yla;su;a jkq we;' fï w;r" rch
fhdackd l%ufhys ;sridrNdjh by< kexùug .; i;= we;eï jd◊c jHjidhhka i|yd rdcH yd
yels ;j;a mshjrla jkafka rdcH fiajlhkaf.a fm!oa.,sl yjq,ald˙;aj wdlD;Ska y∫kajd°u ;=<ska
úY%du hEfï jhia iSudj l%ufhka by< kexùuhs' fm!oa.,sl wxYfha wdfhdack by< kxjd .;
fï w;r" Y%u n,ldfhka nyq;rhla fiajfhys yels w;r" th rdcH uQ,H u; we;s mSvkh wvq
ksr;j isák úêu;a iy wúêu;a fm!oa.,sl ls¯ug o Wmld¯ jkq we;' ;jo" idr®:l rdcH yd
wxYfhys fiajd kshqla;slhka iïnkaOfhka i,ld fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajhka by< jákdlula
n,k l," ck.ykh úhm;aùfï wNsfhda.hg iuÛ jvd iM, iy ldr®hlaIu fiajd iemhSulg
uqyqK°u i|yd" úY%du m%;s,dN fhdackdl%u iy u. mdoñka kj ;dlaIKh iy l<ukdld˙;ajh
fi!LH wxYfha m%;sixialrK Yla;su;a ls¯u ;=<ska ms<sn| ±kqu jHdma; lrkq we;' fï w;r" fydag,a
†.=ld,Sk ±laula iys; úi∫ï b†˙m;a l< hq;= fõ' jeks Wmdhudr®.sl fkdjk rdcH j;alï ndysr
úfYaIfhkau" ±kg mj;sk fj<|fmd< fmd,S mdr®Yajhka fj; mej¯u u.ska rch i;= m%Odk
wkqmd;sl jHqyh fya;=fjka úY%du jegqma" rlaIK jd◊c jHjidhhka flfrys wjOdkh fhduq
yd md˙f;daIsl l%u i|yd we;s b,aÆu wvq jqjo" ls¯ug rchg wjldY ie,fikq we;' Wmdhudr®.sl
b,lal.; rdcH uQ,H †˙.ekaùïj, iydh we;sj fkdjk iy$fyda W!k Wmfhda‚; rdcH j;alï
†.=ld,Sk ±laula we;s ;sridr úY%du jegqma" rlaIK fj; úfoaYSh fldgia ysñlï wdfhdackh i|yd
yd md˙f;daIsl l%u ixjr®Okh ls¯u i|yd uQ,H bvye¯u u.ska rfgys úfoaYSh wxYh o Yla;su;a
fj<|fmd< fhduq ls¯u o w;HjYH fõ' jkq we;' tfuka u" ±kgu;a b†lr we;s há;,
myiqlï wdYs%;j fm!oa.,sl wxYh úiska uQ,sl;ajh
rch i;= jd◊c jHjidhhka uqyqK fok
.kq ,nk jd◊c ls%hdldrlï †˙u;a ls¯u wjYH
±kgu;a y∫kdf.k we;s .egÆ iy wNsfhda. wju
jk w;r" tu.ska wdr®:ßl ixjr®Okh fõ.j;a ls¯u
ls¯u i|yd wjYH m%;sjHqy.; ls¯fï jevigyka
i|yd wkqn,hla iemfhkq we;' flfia kuq;a"
ldr®hlaIu f,i ls%hdjg kexùu iy Wmdhudr®.sl
úfYaIfhka u" iq≥iq uyck WmfoaYk l%shdj,s
fkdjk yd W!k Wmfhda‚; rdcH j;alï iq≥iq
yryd mdr®Yajlrejka iy fmd≥ ck;dj fj;
ndysr mdr®Yajhka fj; mej¯ug we;s yelshdj i,ld
w∞< ls%hdudr®.j, we;s ;dr®lslNdjh meye†,sj
ne,Su" ue† ld,fha isg †.= ld,h olajd rdcH uQ,H
ikaksfõokh lr" rfgys iudc wdr®:ßl miqìug
;sridrNdjh ;yjqre ls¯u i|yd b;d jeo.;a fõ'
.e<fmk m˙† rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a
rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a w,dN ie,lsh hq;=
m%;sixialrK is≥ l< hq;=h'
f,i talrdYS ùu YS% ,xldfõ rdcH uQ,H wxYfha
ls%hdld˙;ajh flfrys n,mE w;r" rch i;= úYd, wdr®:ßlfha jr®Ok m%jK;dj ;sridr mokñka
jd◊c jHjidhhkaf.a ≥r®j, uQ,H ;;a;ajh ;=<ska mj;ajd .ekSu i|yd fN!;sl há;, myiqlï u;
rfgys nexl= wxYh fj; o wys;lr n,mEï t,a, wLKavj wdfhdackh ls¯u w;HjYH jk w;r" tjeks
úh yelsh' tneúka" fuu rdcH jHjidhhka kej; wdfhdack i|yd úl,am uQ,Hk myiqlï fiùu
k.disgqùu i|yd uE;l ° flgqïm;a lrk ,o ilS%hj is≥ l< hq;=h' mYapd;a hqo iuh ;=< fN!;sl
38
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
há;, myiqlïj, .=Kd;aulNdjh iy iq,n;dj miq.sh ld,h uq`M,af,a nexl=" wfkHdkH wruqo,a"
1
ie,lsh hq;= f,i by< .sh o" wd∞hï uÜgu jHjidhl m%d.aOk iud.ï" rlaIK iud.ï iy
jr®Okh ùu iy kd.¯lrK m%jK;d fya;=fjka nexl= fkdjk fjk;a uQ,H wdh;k rdYshla
ishΩu wdldrfha há;, myiqlï i|yd jk b,aÆu we;=<;a jk m˙† f.da,Sh uQ,H wxYh w;sYh †hqKq"
by< hd yels neúka kj há;, myiqlï i|yd nyqúO uQ,H moaO;shla lrd YS>%fhka úldYkh ù
jk wdfhdack wLKavj is≥ l< hq;= w;r" mj;akd we;' uQ,H wxYfha is≥ jQ fuu ixjr®Okhka wdr®:ßl
há;, myiqlï wLKavj kv;a;= ls¯u wjYH fõ' ksfhda‚;hskag ish b;=reï úúOdx.SlrKh ls¯ug
idïm%∞hslj" há;, myiqlï uQ,Hkh ls¯fï ° iy M,∞hS wruqKq i|yd wruqo,a imhd .ekSug
by< ∞hl;ajhla olajd we;af;a rdcH wxYhhs' myiqlï imhd we;' fuu uQ,H fiajdjka i|yd jk
flfia fj;;a" rdcH uQ,H wjldYh iSudiys; m%fõYh iy tu fiajdj, ldr®hlaIu;dj" wdr®:ßl
neúka há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd fm!oa.,sl
fi!Nd.Hh uÜgu by< hEu iy tfia by< hk
wxYfha wdfhdack †˙u;a ls¯u w;HjYH fõ'
wkqmd;h ;SrKh ls¯u i|yd Wmld¯ fõ' flfia
cd;Hka;r w;a±lSï wkqj" .dia;= wh lrk wêfõ.S
fj;;a" YS% ,xldj iïnkaOfhka .;a l," Kh
udr®." fmd≥ m%jdykh" ú≥,sn, W;amdokh iy
fn∞ye¯u" ú≥,s ixfoaY" jrdh" c,iïmdok yd fj<|fmd< iy fm!oa.,sl fldgia iy jHjidhsl
ms˙my≥j iy li, neyer ls¯u jeks wxY fm!oa.,sl m%d.aOk lr®udka; ixjr®Okh i|yd úúO rchka
wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSfï yelshdjla iys; úiska wLKavj .kq ,enQ W;aidyhka yuqfõ jqj o"
wxY f,i fmkS hhs' ú≥,s ixfoaY" jrdh" .=jka iy tjeks fj<|fmd< iy lr®udka; ;j≥rg;a .egÆ
n,Yla;s hk lafIa;%j, óg fmr ls%hd;aul jQ rdcH iy.; ;;a;ajhl mj;S' YS% ,xld wdr®:ßlh jr®Okh
fm!oa.,sl yjq,ald˙;aj jHdmD;s idr®:l jqjo" fjñka mj;sk fyhska" cd;Hka;r m%Yia; m˙phka
tjeks rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajhkays iïmQr®K u; mokï jQ .;sl kshduk rduqjla ;=< ixjr®Okh
m%;s,dN YS% ,xldj úiska ;j≥rg;a w;alr .; hq;=j lrk ,o ixlSr®K uQ,H WmlrK Ndú;hg fhduq
we;' há;, myiqlï i|yd fm!oa.,sl wdfhdack ùu i|yd uqo,a" uQ,H jHq;amkak iy NdKav
wdlr®IKh lr .ekSu i|yd rdcH fm!oa.,sl fj<|fmd< i|yd ie,lsh hq;= uÜgfï jeä†hqKq
yjq,ald˙;ajfha wjYH;dj y∫kd .ksñka" rdcH ls¯ï is≥ ls¯u wjYH fõ' tfiau" foaYSh iy
fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh n,.ekafjk m˙irhla úfoaYSh wdfhdaclhskaf.a fj<|fmd< iyNd.s;ajh
ksr®udKh ls¯u i|yd m%;sm;a;s ls%hdudr®. lsysmhla by< kexùu ;=<ska ue† ld,Skj †hqKq iy øjYS,
ls%hdjg kxjd we;' m%;sm;a;sj, mriamr úfrdaëNdjh idx.ñl Kh iy fldgia fj<|fmd< ixjr®Okh
iy foaYSh jYfhka YlH;djfhys mj;sk ≥r®j,;d ls¯u wjYH fõ' ;j≥rg;a" uQ,Hk wjYH;d imqrd
hkd†fhka ms<sìUq jk m˙† ie,iqïlrKh .ekSu i|yd myiqfjka m%fõY ùu jeks fuf;la
iy jHdmD;s ksr®udKh" YlH;d wOHhk iy <Ûd lr fkd.;a úfYaIs; wjYH;d imqrd,Su ;=<ska
jHdmD;s ls%hdjg kexùug w∞<j ±lsh yels ±kg wdr®:ßl jYfhka miq.dó iy fkdjeo.;a f,i
mj;sk kshduk iy wdh;ksl mr;rhka i|yd i,lk ,o m%foaYhka o uQ,H moaaO;sfha m%Odk
úi∫ï fiùu fukau" fuu wxYj, ±kg isák
Odrdjg ilS%hj taldnoaO lr .ekSu l< hq;= fõ'
fiajlhkaf.a iy uyck;djf.a ±kqïj;aNdjh
by< kexùu" rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh Y%S ,xldj by< ue† wd∞hï ,nk wdr®:ßlhla
i`oyd we;s wdlr®I”h;ajh jeä ls¯ug fya;=jkq lrd .uka ls¯fï ° uQ,H wxYfha tald.%;djh
we;' nyqmdr®Yaúl ixjr®Ok nexl= uQ,H iydhhka ms<sn| kej; jrla is;d ne,sh hq;= w;r" tys° nexl=
muKla fkdj ;u mqΩ,a cd;Hka;r w;a±lSï iu`. fkdjk wdh;k iy l=vd rdcH nexl=j,g jeä
†hqKq ;dCIKhka fukau ;dCI◊l yelshdjka o wjOdkhla ,nd foñka Yla;su;a fukau .;sl uQ,H
rg ;=<g f.k tk fyhska tjeks nyqmdr®Yaúl wxYhla ksr®udKh l< hq;=h' jr®;udkh jk úg"
ixjr®Ok nexl= iu. ilS%hj iïnkaOùu wLKavj Y%S ,xldj ;=< uy nexl=j úiska kshdukh jk
l< hq;=h' n,m;%,dNS nexl= 32 g wu;rj n,m;%,dNS uqo,a
wdr®:ßl jr®Okh by< kexùu" o˙ø;djh yd iud.ï 46 la iy úfYaI l,a n≥ iud.ï 7 la mj;S'
wiudk;dj wvq ls¯u" y†is lïmkj, n,mEu fuu wdh;kj, úYd,;ajfha mj;sk wiudk;d
wju ls¯u i|yd wdr®:ßl ksfhda‚;hka Yla;su;a fukau l=vd wdh;k fndfyduhla mej;Su o" fuu
ls¯u iy idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;sj, ldr®hlaIu;dj wdh;k kshdukh iy wëlaIKh ls¯u ixlSr®K
by< kexùu i|yd uQ,H wxYh ;j≥rg;a lreKla njg m;a lr we;s w;r" uQ,H moaO;sfha
jeä†hqKq ls¯ug iyfhda.h ±laùu w;HjYH fõ' ia:dhS;dj i|yd wys;lr n,mEï we;s lrñka tu
39
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wdh;kj, lïmk i|yd Tfrd;a;= °fï yelshdj o fndfyda uy nexl=j, ffk;sl rduq ;=< whjeh
1
wvq uÜgul mj;S' fj<|fmd< u; mokï jQ ys`.h uQ,Hkh ls¯u meye†,sju iSud lr fyda
uQ,H wxY tald.%;djhlg wkqn, °fuka uQ,H ;ykï lr we;' ñ, .fõIKh i|yd myiqlï
wdh;kj,g cd;Hka;r fj<|fmdf<ka wruqo,a imhk w;r" rch fjkqfjka wruqo,a bmehSu
tla /ia lr .ekSu" fufyhqï m˙udKhkays jdis i|yd iq/l=ïm;a iDcqju uy nexl=j fj; muKla
w;alr .ekSu" ;dlaIKh hdj;ald,Sk lr.ekSu wf,ú ls¯u is≥ flfrk" uq`Mukskau fjkafoais u;
u.ska ldr®hlaIu;dj jeä lr .ekSu" w;rue† mokï fldg f.k ±kg mj;sk iq/l=ïm;a wf,ú
ms˙jeh wvq lr .ekSu iy tu.ska ish Tfrd;a;= °fï moaO;sh jeä†hqKq ls¯u wjYH fõ' tjeks jeä†hqKq
yelshdj Yla;su;a lr .ekSu i`oyd o wjldY ls¯ï ;=<ska fj<|fmd< iyNd.sjkakkaf.a
ie,fihs' tfukau" úYd, m%d.aOk wjYH;djka iufmalaIK yeis¯u uy nexl=jg fukau"
ue†ld,Skj l=vd iy uOHu m%udKfha nexl=j,g uyck;djg wu;r ms˙jehla fkdjk m˙† md,kh
taldnoaO ùug wkqn,hla jkq we;ehs wfmalaId lr .ekSug yels jkjd fukau" ta ;=<ska uqo,a
flfrk w;ru" iuia; nexl= wxYh i;= j;alïj,ska m%;sm;a;s iïfm%aIKfhys ±kg mj;sk ≥r®j,;d
ishhg 2'5 lg muKla ysñlï lshk rch i;= l=vd u`.yrjd .ekSug o yels jkq we;' th" Y%S ,xldj
m˙udK nexl= myla b†˙fha ° úYd, nexl= iu`. jeks W!k ixjr®ê; uQ,H fj<|fmd<l fláld,Sk
tla ùu ;=<ska jvd wr®:j;a f,i wdr®:ßlh fj; m%;sm;a;s fjkialïj,g m%;spdr jYfhka M,∞
∞hl jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ' Bg iu.dój" jl%fha fláld,Sk wka;h fukau úp,;djlska
kshduk iy wëlaIK rduqj o ;j≥rg;a Yla;su;a hq;= †.=ld,Sk wka;hg o n,mEï l< yels uQ,H
ls¯ug wfmalaId flfrhs' WmlrK y∫kajd °u i|yd Wmld¯ jkq we;'
tfukau" Y%S ,xldj uqo,a jr®Okh iy úksuh
uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯u i|yd wfmalaId
wkqmd;slh jeks WoaOukh md,khg Wmfhda.S lr
lrkq ,nk kuHYS,S WoaOuk b,lallrKhla
.kakd idïm%∞hsl úp,Hj,ska neyerj WoaOuk
fj; idr®:lj m%fõY ùu i|yd ±kg mj;sk
b,lallrKh i|yd fhduq jk neúka" ;r.ld¯
ndOlj,g úi∫ï ,nd °u wjYH fõ' kuHYS,S
uQr®; iM, úksuh wkqmd;slhla ms<sìUq flfrk
WoaOuk b,lallrKhl idr®:l;ajh" uy nexl=fõ
m˙† úksuh wkqmd;slh ;SrKh jk m˙irhla
iajdëk;ajh ;j≥rg;a ;yjqre ùu" WoaOukh
;=<" wvq iy ia:dhS WoaOuk ;;a;ajhla mj;ajd
md,kh ls¯ug uy nexl=fõ we;s yelshdj ms<sn|
.ekSu i|yd WoaOuk wfmalaId md,kh ls¯u
uyck úYajdih by< hEu iy uqo,a m%;sm;a;sh
w;HjYH fõ'
iïfm%aIKh ùfï ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq ùu
u; rπ mj;S' f.da,Sh jYfhka .;a l," WoaOuk b,aÆï l<ukdlrK m%;sm;a;sj, iM,;dj
b,lallrKhg w∞< ffk;sl rduqj ;=<ska uy ;j≥rg;a jeä†hqKq ls¯ug lghq;= lrk w;r"
nexl=jlg iajlSh uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul w;HjYH NdKav iemhqu u; we;sjk n,mEï
ls¯fuys,d úksúoNdjh mj;ajd .ekSu yd j.ùu fya;=fjka foaYSh md˙fNda.sl ñ, .Kka ±ä
ms<sn| m%;smdok o we;=<;aj by< iajdëk;ajhla f,i WÉpdjpkh fkdjk fia iemhqï wxYh
;yjqre lrkq ,efí' Y%S ,xldj iïnkaOfhka l<ukdlrKh ls¯u i|yd jQ m%;sm;a;s fj;
.;a l," uqo,a kS;s mk; hgf;a uqo,a m%;sm;a;sh wjOdkh fhduq ls¯u o b;d jeo.;a fõ' whym;a
l%shd;aul ls¯u ;=<ska wdr®:ßl iy ñ, ia:dhS;dj ld,.=◊l ;;a;aj fya;=fjka we;súh yels iemhqï
mj;ajd f.k hEug Y%S ,xld uy nexl=jg n,;, ;;a;ajh wvqq ùu yd cd;Hka;r fj<| NdKav
,efnk w;ru" uy nexl=j fj; ie,lsh hq;= ñ, .Kka by< hEu fya;=fjka ;djld,slj ñ,
wdh;ksl iajdëk;ajhla o ,nd ° we;' flfia uÜgïys fjkiaùï we;s úh yels w;r" tu.ska
fj;;a" Y%S ,xld uy nexl=j kuHYS,S WoaOuk WoaOukh yd f.jqï fYaIh u; miq n,mEï we;s
b,lallrKhla fj; .uka ls¯fï °" rdcH uQ,H ùfuys yelshdjla mj;S' tneúka" ndysr lïmk
tald.%;dj i|yd jk wLKav W;aidyhkays iydh o fya;=fjka we;sjk wdkhksl NdKav mokï
iys;j w∞< ffk;sl iy wdh;ksl rduqj ;j≥rg;a lr.;a WoaOuk ;;a;ajh md,kh lr .ekSug
Yla;su;a l< hq;= fõ' whjeh ys`.h uQ,Hkh wjYH m%;sm;a;s ls%hdudr®. ls%hdjg kexùu
ls¯u ;=<ska WoaOukd;aul mSvk mekke`.sh fukau" foaYSh ñ, .Kka u; n,mEï we;s lrkq
yels neúka ke`.S tk wdr®:ßlhkays uy nexl= o ,nk wys;lr iemhqï ;;a;aj md,kh ls¯u
we;=<;aj WoaOuk b,lallrKh wkq.ukh lrk i|yd w∞< fláld,Sk yd †.=ld,Sk ls%hdudr®.
40
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
rch úiska wkq.ukh ls¯u b;d jeo.;a fõ' l< yelsh' óg wu;rj" mq`M,a jYfhka ia:djr
1
wdydr fNda. j.d lghq;= mqΩ,a ls¯u i|yd ñ, .Kka hgf;a rg mqrd taldldr jQ iemhqï
Wmfhda.S l< yels bvï m%udKh iSñ; jk neúka" ;;a;ajhla mj;ajd .ekSu i|yd m%Odk OdkH jr®.
ue†ld,Skj wdydr iqrlaIs;;dj ;yjqre ls¯u i|yd i|yd wdrlaIK f;d. mj;ajd .ekSu wjYH fõ'
lDIs M,∞hS;dj by< kexùu Wfoid fláld,Sk ;jo" m%Odk ú≥,sn, iemhqu u; rπ meje;Su
l%shdudr®. .ekSu wjYH fõ' ;jo" we;eï foaYSh wvq ls¯u i|yd iQr®h n,Yla;sh jeks idïm%∞hsl
wdydr fNda. j.dj, wiajekak jir .Kkdjla fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Nj m%jr®Okh
uqΩ,af,a i;=gq∞hl fkdjk uÜgul mj;S' tuksid" ls¯u i|yd †˙.ekaùï ,nd°u o wjYH fõ' mqoa.,
by< ldr®hlaIu;djla iys; yd ffcj idOl „jfkdamdh i|yd ld,.=◊l ndOdj,ska is≥jk
mokï lr.;a wys;lr ;;a;aj ^lDñ ydks yd frda.& n,mEu wju ls¯u i|yd m%dfoaYSh uÜgfï rdcH
fukau" wffcùh idOl mokï lr.;a wys;lr ks,Od¯kaf.a iy wka;r®cd;sl ixjr®Ok ksfhda‚;
;;a;ajj,g ^kshÛ" fmdaIK W!k;d& Tfrd;a;= wdh;kj, iyNd.s;ajh we;sj" wdmod wëlaIK yd
fok m%fNao u.ska wiajkq m%udKh by< kexùug l<ukdlrK hdka;%Kh Yla;su;a l< hq;=j we;'
lghq;= l< hq;=h' fï w;r" uQ,H fj<|fmd< yd YS% ,xldfõ idudkH wOHdmk m%;sm;a;sh" ue†
lDIsldr®ñl wxYh w;r iïnkaO;dj Yla;su;a wd∞hï ,nk wdr®:ßlhl fjkia jk wjYH;d
ls¯u iy b†˙ fj<| .súiqï jeks uQ,H WmlrK imqrd,sh yels m˙† h<s ilia l< hq;= fõ' rch úiska
m%p,s; ls¯u wdr®:ßlfhys iemhqï ;;a;ajh wLKavj wOHdmkh fjkqfjka wdfhdackh ls¯u"
jeä†hqKq ls¯fuys,d b;d jeo.;a idOl fõ' ;j o"
rfÜ udkj m%d.aOk moku jvd;a mqΩ,a ls¯ug fya;= ù
fï jk úg;a rch úiska jd◊cuh lDIslr®udka;h
we;' ksoyia wOHdmkh fya;=fjka ishhg 93'2 l
m%jr®Okh ls¯u i|yd mshjr /ila ls%hdjg kxjd
idlaIr;d wkqmd;hla w;alr .ekSug;a" m%d:ñl
we;s w;r" f.dúm< lghq;= hdka;S%lrKh" ksIamdok
yd oaú;ShSl wOHdmk uÜgu iïmQr®K ls¯fï by<
;;a;aj l<ukdlrKh iy ldr®hlaIu mdxY= ;;a;aj
wkqmd;hla jdr®;d ls¯ug;a fukau" ia;S%-mqreI
l<ukdlrKh jeks ls%hdudr®. ;=<ska ksIamdokh
fomdr®Yajhgu iu wOHdmk uÜgï ysñ ùu;a is≥ ù
by< kexùfuka iemhqï wxYh Yla;su;a jkq we;'
we;' flfia jqjo" wOHdmkh fjkqfjka is≥ lrkq
foaY.=◊l úmr®hdi ;=<ska ks;r we;s jQ ,nk wdfhdackj, fndfyda wdr®:ßl m%;s,dN
ld,.=◊l ndOd fya;=fjka m%;sm;a;s iïmdokh ,efnkqfha mdi,a wOHdmkh ,nk jir .Kkg
jvd;a ixlSr®K ù we;s w;r" wdr®:ßlfha ishÆu wxY jvd YsIHhka Wlyd .kakd ±kqu yd l=i,;d
i|yd n,mdkq ,nk tjeks ndOd wju ls¯ug wdm∞ u;h' l=i,;d ixjr®Okh tlsfkl u; mokï jk
i|yd uqyqK °ug úêu;a fmr iQ∞kula mej;Sfï w†hrj,ska iukaú; iuqÉÑ; „jk pl% ls%hdj,shla
wjYH;dj fmkakqï lr we;' miq.sh jir lsysmh neúka" uQ,sl «kh ,nd .ekSfï we;s ≥r®j,;d
;=< °" fudaiï ld,.=◊l ;;a;aj u.ska m%udKj;a fya;=fjka /lshd ksYaÑ; l=i,;d w;am;a lr .ekSu
jr®Idm;khla fkd,enqKq w;r" jr®Idm;kh b;d we;=`Mj mYapd;a m%d:ñl wOHdmkfhys idr®:l;ajhg
flá ld,hla ;=< flakaø.;ùu ;=<ska rg mqrd ±ä n,mEï we;s fõ' úoHdj yd ;dlaIKfõoh" .◊;
kshx fukau" .xj;=r yd kdhhEï ;;a;aj o we;s úh' yelshdj" NdId iy idlaIr;dj ms<sn| isiqkag
whym;a ld,.=◊l ;;a;aj fya;=fjka is≥ jQ fuu Yla;su;a mokula iy;sl ls¯u i|yd fmr mdi,a"
fjkialï wdydr ñ, .Kka yd ksIamdokh" mdkSh m%d:ñl yd oaú;ShSl wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh
c, iemhqu" jd˙udr®. lghq;= yd c,ú≥,s W;amdokh iy w∞<;ajh jeä†hqKq ls¯u fuu.ska kej;;a
i|yd fnfyúka n,mEï we;s fldg we;' tneúka" wjOdrKh flfr®' fuh jvd;a mqyqKq l< yels
foaY.=◊l úmr®hdi fya;=fjka we;sjk wys;lr iy kuHYS,S Y%u n,ldhla f.dvke`.Sug
n,mEï wju ls¯u i|yd ue†ld,Sk yd †.=ld,Sk Wmld¯ jkq we;' mka;s ldur m˙irh jvd;a Wiia
±laulska hq;= m%;sm;a;s ls%hdudr®. l,a we;sj uÜgulg m;a ls¯fï ° mdi,a iy .=rejreka uqyqK
ls%hdjg kexùu wjYH fõ' lDIsldr®ñl wxYh ;=< fok .egÆ ;=<ska mekk`.sk bf.kSu i|yd jk
c, Ndú;fhys ldr®hlaIu;dj by< kexúh hq;= ndOlj,g ms<shï fh°fï ° b.ekaùfï l%ufõo
w;r" kshÛhg Tfrd;a;= fok yd by< wiajekakla i`oyd ue†y;aùu ;=<ska .=Kd;aulNdjh jeä ls¯fï
,ndfok ù m%fNao m%jr®Okh l< hq;=h' lDIsldr®ñl by< bvlvla mj;S' fï i|yd mdvïj, iM,∞hS
m%cdj w;r wj∞ku fjk;a mdr®Yajhlg mej¯fï nj by< kexùu" úIh ud,dj yd bf.kqï rgdj
l%ufõohla f,i lDIs fNda. rCIK l%uh m%jr®Okh ixfYdaOkh" wu;r øjHd;aul myiqlï iemhSu"
41
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
kj ;dlaIKh y∫kajd °u yd mqyqKq ieis" iSñ; bv myiqlï fya;=fjka w'fmd'i' Wiia fm<
1
†˙ °ukd yd n|jd .ekSfï mámdáh ixfYdaOkh úNd.fhka iq≥iqlï ,nk ishÆ isiqka rdcH
u.ska .=rejrekaf.a .=Kd;aulNdjh by< kexùu úYajúoHd, fj; we;=<;a lr .ekSug fkdyels ù
hkd†h jeo.;a fõ' wOHdmkfhys .=Kd;aulNdjh we;' 2016 jifr® ° isiqka 155"550 la rcfha
.=rejrekaf.a .=Kd;aulNdjh u; /£ mj;sk úYajúoHd,j,g we;=<;aùug iq≥iqlï ,nd
neúka" ksmqK;d iys; WmdêOd¯ka w;r .=re isáh o" rdcH úYajúoHd, moaO;shg we;=<;a
jD;a;Sh ckms%h lrùu i|yd m%;sm;a;s iïmdolhka lr .ekqfka thska ishhg 18'6 la mu◊' Wiia
úiska †.=ld,Sk Wmdhudr®. ieliSu w;HjYH fõ' wOHdmkh i|yd foaYSh jYfhka m%udKj;a wjia:d
ukd wOHdmkhla ,nd °fuys,d mdi,aj, fkd,eîfï .egÆj rfÜ ixjr®Okhg fuka u rfÜ
idr®:l;ajh ;SrKh ls¯u i|yd ú≥y,am;sjrekaf.a wkd.;h i|yd wjYH jk udkj iïm; Ndú;
.=Kd;aulNdjh fndfyda≥rg jeo.;a jk nj ls¯u iïnkaOfhka ndOd we;s lrhs' rdcH uQ,H
cd;Hka;r mr®fhaIK u.ska fy<s ù we;' tu wjldYh iSudiys; ùu uOHfha rdcH wOHdmkh
ksid" ú≥y,am;sjrekaf.a .=Kd;aulNdjh kexùu mqΩ,a ls¯ug wjysr;d u;=j we;s wjia:djl ish
i|yd úfYaI wjOdkhla fhduq l< hq;=h' Bg fiajd iemhqu mqΩ,a ls¯u i|yd fm!oa.,sl Wiia
wu;rj" ksoyia wOHdmk myiqlu ,nd fokq wOHdmk wdh;k †˙ .ekaùu b;d jeo.;a fõ'
,enqj o" by< wd∞hï ,dNSkag jvd †<s∫ wdr®:ßl foaYSh jYfhka Wiia wOHdmk wjia:d wysñ
miqìula iys; mqoa.,hka wOHdmkh ,nk jk uQ,H yelshdj we;s isiqkaf.ka ie,lsh hq;=
jir .Kk wvq w;r" .%dóh m<d;aj, „j;ajk fldgila furg wdr®:ßlh u; ie,lsh hq;= úfoaY
ck;dj yd ≥.S ck;dj ,nk wOHdmkfhys úksuh ms˙jehla we;s lrñka Wiia wOHdmkh
iy mqyqKqfjys ie,lsh hq;= úIu;dj fmkakqï ye≤¯u i|yd úfoaY.; jk neúka" fm!oa.,sl
lrñka" tjeks m%foaYj, ‚j;ajk mqoa.,hka wxYfha iyNd.s;ajh ;=<ska Wiia wOHdmk
úiska ,nk wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh my< m%fõYh iemhSfï ° wiudk;d we;s lrkq
uÜgul mj;sk nj wOHhk u.ska wkdjrKh ù we;ehs is;sh fkdyelsh' fm!oa.,sl wOHdmk
we;' ;jo" rcfha mdi,a u.ska fiajd iemhSfï wdh;kj, iyNd.s;ajh jeä ls¯u iemhqï mr;rh
wiudk;dj fya;=fldgf.k ckms%h mdi,a i|yd mshùug w;HjYH jk w;ru" tjeks wdh;k
by< b,aÆula mj;sk w;r" wfkl=;a mdi,a W!k úiska imhk wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh o
Wmfhdackhlg ,la ù we;' ckm%sh fkdjk wvq uÜgul fkdmej;sh hq;=h' fuu ;;a;ajh
hehs ie,flk mdi,a b,lal lrf.k tajdfhys ;=<" rcfha yd fm!oa.,sl wxYfha Wiia wOHdmkh
;;a;ajh yd wdlr®I”h;ajh m%jr®Okh i|yd f.k wdjrKh jk m˙† Wiia wOHdmkhg w∞< ;;a;aj
we;s uE;ld,Sk rdcH m%;sm;a;s m%YxikSh jk w;r" iy;sllrK iy ms<s.ekSï l%ufõoh Yla;su;a
tjeks m%;sm;a;sj, idr®:l;ajh b†˙fha ° ±l ls¯u tjeks wdh;k úiska imhk fiajd m%ñ;shg
.ekSug yels jkq we;' ;jo" k.r wdYs%; mdi,a ,la ls¯fï ° ie,lsh hq;= ldr®hNdrhla is≥ lrkq
i|yd by< hk b,aÆu imqrd,Su i|yd fm!oa.,sl we;s w;r" ishÆ m%;s,dNSkag .=Kd;aul wOHdmkhla
mdi,aj, ∞hl;ajh ,nd .ekSu i|yd myiqlï ,nd .ekSfï yelshdj o iy;sl flfrkq we;'
iemhsh hq;= w;r" tu mdi,aj,ska nyq;rhla wkd.;fha ° f,dj ms<s.;a úYajúoHd, njg
kshduk rduqjlg hg;a fkdjk fyhska tu fiajd m;aùug wjia:dj i,iñka Wiia wOHdmk
iemhqfï m%ñ;sh iy talSh;ajh iy;sl ls¯u o wdh;k w;r hym;a wdldrfha ;r.ld˙;ajhla
wjYH fõ' m%Yia: uÜgfï fkdmj;sk wOHdmk †˙.ekaùug o fuh fya;=jkq we;' jvd m%dfhda.sl
wdh;k ls%hd;aul ùu ;=<ska" ie,lsh hq;= uQ,H m%fõYhla mokï lr .ksñka wOHdmk m%;sm;a;sh
ms˙jehlaa ±¯u uOHfha jqj o" ck.ykfha tla;rd rdcH" fm!oa.,sl iy rdcH yd fm!oa.,sl
fldgila ish iuld,Skhkag idfmalaIj miq.dó fowxYhu ñY% jQ wOHdmkh iemhSula fj; fhduq
;;a;ajhl miqúh yelsh' ùu jeo.;ah' fï w;r" idOl mokï lr.;a
wdr®:ßlfha wjYH;d yd Wiia wOHdmk moaO;sh ixjr®Okhl isg ldr®hlaIu;dj mokï lr.;a
u.ska wdr®:ßlhg tla lrk Y%u iemhqu w;r ixjr®Okhla lrd m˙jr®;kh ls¯fï °" YS% ,xldfõ
we;s fkd.e,mSu †.ska †.gu mj;sk ;;a;ajhla ;r.ld˙;ajh Wiia wOHdmkh iy mqyqKq wxYh
;=< jqj o" rdcH wxYfha by< ∞hl;ajhla iys; u; úYd, jYfhka rπ mj;S' m%Odk lafIa;%j,
Wiia wOHdmkh i|yd jQ b,aÆu by< hEu mqyqKq Y%ufha ys`.lu iy fkd.e<mSï fya;=fjka
fya;=fjka .egÆ rdYshla mekke`.S we;' mj;sk M,∞hS;dj wvq jkq we;s w;r" wdr®:ßl jr®Okh
42
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
i|yd jk b†˙ wfmalaId o ≥r®j, lrkq we;' úhoula ±¯ug is≥jk w;r" tys m%;sM,hla f,i"
1
úúO lafIa;%j, ksmqK;d we.hSï ;=<ska úfYaIfhka u fnda-fkdjk frda. yd iïnkaO fiajd
WmdêOd¯kaf.a ±kqï" ;dlaI◊l yd uD≥ l=i,;d úYd, m%udKhla †<s∫ mqoa.,hka yg b;d úYd,
m%udKj;a uÜgul fkdue;s nj wjOdrKh lr mSvkhla we;s lrñka fm!oa.,sl uqo,a u.ska ;u
we;s w;r" th /lshdjl kshqla; ùug Tjqkaf.a fi!LH i`oyd ork úhoï mshjd .ekSug is≥ fõ'
we;s yelshdj i|yd muKla fkdj W!k fiajd fï w;r" YS>%fhka úhm;ajk ck.ykh i|yd
kshqla;shg o fya;= fõ' m%:u Wmdê iy ;dlaI◊l ñ, wêl" °r®>ld,Sk m%;sldr wjYH jk neúka
wOHdmk jevigykaj, .=Kd;aulNdjh yd tA i`oyd o rchg úYd, úhoula ±¯ug is≥fõ'
w∞<;dj jeä†hqKq ls¯u wruqKq lr .;a ue†y;aùï ck.ykfha wfkla wka;h .;a l," kSrla;sh" wvq
wjYH jk w;r" tu.ska wdr®:ßlfha m%Odk fmf<a nr ore Wm;a iy jhig i˙,k Wi fkdue;sùu
lr®udka;j, mj;sk ksmqK;d mr;rh mshùug yd Wig i˙,k nr fkdue;sùu we;=<;a <uqkaf.a
yelsjkq we;' fï w;r" mr®fhaIK yd ixjr®Ok wvq nr wkqmd; jeks iïu; or®Yl /ilg
i|yd jk wvq wdfhdack ie,ls,a,g .ekSfï °" w∞<j <uqkaf.a fmdaIKh yd iïnkaO jQ ie,lsh
lr®udka;j, wjYH;d yd .e<fmk m˙† ;j≥rg;a hq;= .egÆ m%udKhlg YS% ,xldj uqyqK fohss'
mr®fhaIK iy ixjr®Ok is≥ ls¯u i|yd fm!oa.,sl <orejl=f.a „ú;fha m<uq †k 1"000 ;=< mj;sk
wxYh yd tlaj b†˙ ±laulska hq;= ldr®hNdrhla fmdaIK uÜgï" Tjqkaf.a nqoaê uÜgu ms<sn| jeo.;a
ls¯ug ;D;Shsl wdh;kj,g yelshdj we;' ksr®Kdhl fõ' mQr®j yd mYapd;a m%iQ;s uõjreka
mqΩ,a úIh mrdihla lrd mYapd;a Wmdê wOHhk iy Tjqkaf.a <orejka i|yd ukd fmdaIKhla
jevigyka Yla;su;a ls¯u o mr®fhaIK yd ixjr®Ok ,nd °ug jeä wjOdkh fhduq l< hq;= nj
m%jr®Okh ls¯u ;=<ska Wmld¯ jkq we;s w;r" th
fuu.ska fmkajd fohs' ieug iudk f,i jHdma; jQ
foaYSh ;D;Shsl wOHdmk wdh;kj,g cd;Hka;r
fi!LH fiajdjla meje;sh o" rcfha fi!LH fiajd
ms<s.ekSula ,nd .ekSug iydh jkq we;' YS% ,xldj
iemhqfï mj;sk m%dfoaYSh úIu;d fya;=fjka rg
by< ue† wd∞hï wdr®:ßlhla lrd f.k hk b;d
mqrd fi!LH fiajdj, wiudk;d ±lsh yelsh'
ksmqK yd ldr®hlaIu Y%u n,ldhla f.dvke.Su
tneúka" §ksoyia fi!LH fiajdj¶ wLKavj
i|yd Wiia wOHdmk wxYh by< ;,hlg f.k
mj;ajdf.k hEu i|yd wdr®:ßluh jYfhka
taug meye†,s m%;sm;a;s †Ydk;shla mej;Sfï
miq.dó m%foaYj,g wjYH iydh ,nd°u iy
wjYH;dj fuu.ska fmkakqï lrhs'
rcfha fiajd iemhqu Yla;su;a ls¯u i|yd nyqúO
ksoyia fi!LH fiajdjla meje;sh o" frda. m%fõYhla wkq.ukh l< hq;= fõ' rcfha yd
jHdma;sfha is≥fjñka mj;sk fjkialï fya;=fjka fm!oa.,sl wxYfha fi!LH fiajd imhkakka i|yd
fi!LH fiajdjg úúO wNsfhda.j,g uqyqK°ug jk ms<s.ekSfï l%ufõoh jeä†hqKq ls¯u flfrys
is≥ ù we;s w;r" ;sridr mokñka fi!LH fiajd rcfha wjOdkh fhduq úh hq;= w;r" t;=<ska
jeä†hqKq ls¯fï Wmdhudr®. ixjr®Okh ls¯u fi!LH fiajd imhk wdh;kj, .=Kd;aulNdjh"
;=<ska ta i|yd úi∫ï fiúh hq;=h' n,hg m;a ldr®hlaIu;dj yd M,∞hS;dj jeä†hqKq jkq we;'
ishÆ rchka úiska ksoyia fi!LH fiajdjla
mj;ajdf.k hEug lem ù lghq;= ls¯u fya;=fjka YS% ,xldfõ is≥jk YS>% kd.¯lrKh iu.
iyi% ixjr®Ok wNsu;dr®:j, olajd we;s fi!LH wmøjH l<ukdlrKh jvd;a wNsfhda.d;aul ù
or®Yl lsysmhla <Ûd lr .ekSu u.ska ie,lsh we;s w;r" fï i|yd fm!oa.,sl wxYfha iyNd.S;ajh o
hq;= m%.;shla w;alr .ekSug YS% ,xldjg yels iys;j m˙irhg wju n,mEula we;s lrk iy
úh' flfia fj;;a" ck.yk úldYkfha yd wvq ms˙jehlska hq;= úi∫ï y∫kajd °u wjYHj
wdr®:ßlfha is≥fjñka mj;sk m˙jr®;k fya;=fjka we;' wmøjH l<ukdlrKh i|yd is≥ lrk
kj wNsfhda. lsysmhla ksr®udKh ù we;' wdfhdack fya;=fjka há;, myiqlï jHdmD;s
idudkH wdhq wfmalaIdj by< hEu" ±ä w;r by< m%;s,dN wkqmd;slhla ,eìh yels nj
kd.¯lrKh iy jHdhduj,ska f;dr „jk rgd há;, myiqlï fiajd ms<sn|j uE;l ° is≥ l<
fj; keUqre ùu fya;=fjka furg frda. i|yd f,dal nexl= wOHhkhla u.ska fidhd f.k we;'
by< u ∞hl;ajhla olajk fnda-fkdjk frda. jr®;udkfha °" uy k.r iNd m%foaYj,ska ffokslj
fj; ck;dj f.d≥reùfï wjodku by< hhs' ie,lsh hq;= >k wmøjH m%udKhla W;amdokh
fnda-fkdjk frda.j, ksOka.; iajNdjh jk w;r" rg ;=< ksmofjk >k wmøjHj,ska
fya;=fjka tajd iqj ls¯u i|yd idfmalaIj úYd, úYd, m%udKhla niakdysr m<d; ;=< ksmofõ'
43
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wmøjH wju ls¯fï" kej; Ndú; ls¯fï iyi% ixjr®Ok wNsu;dr®: lrd <Ûd ùfï °
1
iy m%;splS%lrKh ls¯fï wjYH;dj ms<sn|j YS% ,xldj ;u l,dmSh rgj,aj,g jvd b†˙fhka
wjOdrKh lrk w;r u" iïm;a m%lD;s iajNdjhg isáh o" by< jr®Ok udj;la lrd .uka lrñka
m;als¯u" oykh ls¯u iy N+ñ f.dvls¯u wd° 2030 jir jkúg imqrd,sh hq;= jvd mqΩ,a jQ
l%ufõo u.ska is≥ flfrk wmøjH neyer ls¯u ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: fj; <Ûd ùfï ° kj
ms<sn|j l,amkdld¯j wjOdkh fhduq l< hq;=h' wNsfhda. /ilg uqyqK °ug is≥jk nj wfmalaId
újD;j is≥jk li< wmyrKh" m%;splS%lrKh flfr®' iyi% ixjr®Ok wNsu;dr®:j,g we;=<;a jQ
ls¯u" fldïfmdaiaÜ njg m;als¯u iy uyd m˙udK wka; †<s∫lu" ia;S%-mqreI iudkd;au;dj iy
ms˙ieliqï njg m˙jr®;kh ls¯u i|yd ls%hdudr®. ieug m%d:ñl wOHdmkh ,nd°u jeks .egÆj,g
lsysmhla y∫kajd ° ;snqK o" †km;d ie,lsh hq;= wu;rj ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: u.ska
wmøjH m%udKhla f.dvlrk ìï fj; uq∞ yefr®' ñksia ls%hdldrlï fya;=fjka is≥jk foaY.=◊l
mj;sk iSñ; N+ñ m%udKh ie,lSfï °" YS% ,xldj úmr®hdi" ffcj úúO;ajhg ydks ùu" md,k
>k wmøjH l<ukdlrKh ls¯ug mj;sk fjk;a ;ka;%fha ≥r®j,;d iy ¥IKh jeks kùk f,dalfha
úl,am ms<sn|j fidhd ne,Su wjYH fõ' n,Yla;sh wNsfhda.hkag úi∫ï fiùug W;aidy orhs'
i|yd wmøjH hkq" wmøjH l<ukdlrKh ls¯fï tneúka" iduldó iy ishÆ fokd wka;r®.;
m%d:ñl l%ufõo ;=<ska ú≥,sn,h iy ;dmh iudchla u.ska iïm;a ;sridr f,i fhd∞
f,i n,Yla;sh ckkh ls¯u jk w;r" fuh .ksñka ixjr®Ok ls%hdj,shla ksr®udKh ls¯u jgd
wka;rdhld¯ fkdjk wmøjH l<ukdlrK flakaø.; ù we;s neúka" fuu iyi% ixjr®Ok
ls%hdj,sfha wx.hla fõ' fuu ls%hdj,sh u.ska wNsu;dr®:" mYapd;a hqo iuh ;=< by< jr®Ok
mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Njhla ksr®udKh lrkjd fõ.hla lrd hk YS% ,xldjg úfYaIfhka jeo.;a fõ'
muKla fkdj" fmdis, uQ,dY%j,ska W;amdokh óg wu;rj" iyi% ixjr®Ok wNsu;dr®: idr®:lj
imqrd .;a; o" ieug wOHdmkh yd fi!LH" by<
flfrk n,Yla;s wjYH;dj ms˙ueiSu ;=<ska ldnka
idlaIr;d uÜgula iy ia;S%-mqreI iudk;au;dj
úfudapkh wvq ls¯u iy wmøjH f.dvls¯u ;=<ska
<Ûd lr .ekSfï l%shdj,sfha ° úYd, f,i rcfha
is≥jk óf;aka W;amdokh o wvq flfrhs' ;jo" fuu
ue†y;aùu is≥ jqj o" m%dfoaYSh uÜgfï mj;sk
ls%hdj,sfhka W;amdokh jk ;dmh ms˙ueiqï∞hS
wiu;=,s;;d iy wd∞hï uÜgïj, úIu;d
f,i wdr®:ßl lghq;= i|yd kej; Wmfhda.S lr.;
;j≥rg;a ixjr®Ok wNsfhda. f,i mj;S' fuu
yelsh' >k wmøjH N+ñhl f.dvlr ;eîu ;=<ska
ikaor®Nh ;=<" ixjr®Ok m%;sm;a;s ;sridr ixjr®Ok
ksmofjk óf;aka jdhq m%udKh yd iei£fï °
wNsu;dr®: yd .e<mSu rfgys ixjr®Ok ls%hdj,shg
n,Yla;sh i|yd wmøjH oykh ls¯fï ls%hdj,sfha °
m%fhdackj;a úh yels w;r" by< hk wd∞hu"
úfudapkh jk ldnka vfhdlaihsâ jdhq m%udKh
fjkia jk md˙fNda.sl rgdjka" kd.¯lrKh iy
wvq uÜgul mj;S' fuhg wu;rj" fuu oyk
N+f.da,Sh yd wd∞hï wdYs%; úIu;d iy md˙i˙l
ls%hdj,sfhka fYaI jk w`M" ner f,dayj,ska ixrlaIKh jeks oE flfrys úfYaI wjOdkhla
fmdfydi;a jk w;r" hlv" weÆñkshï" ;U" iskala fhduq lrñka by< ue† wd∞hï rgla njg ixl%uKh
iy wfkl=;a f,day wd° oaú;Shsl iïm;a fuu fYaI ùfï ° we;sjk wNsfhda. ch .ekSug Wmld¯ fõ'
jk øjHj,ska ksiaidrKh lr.; yelsh' tlai;a ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: <Ûdlr .ekSu lrd
ckmo n,Yla;s f;dr;=re m˙md,k wdh;kfha hk .ufka ° mqΩ,a iudc wdr®:ßl iyNd.s;ajh iy
o;a;j,g wkqj" kd.˙l >k wmøjH fuá%la fgdka ir®j iyNd.s;ajhla iys; ixjr®Ok ls%hdj,shla
tlla Ndú;fhka idudkHfhka ls'fjd'me' 481 l ksr®udKh ls¯u yryd wdr®:ßl ksoyi jeä†hqKq
ú≥,sn,h W;amdokh l< yels w;r" fuu w.h ls¯fï rcfha ia:djrhg wkqn,hla imhk
idudkHfhka †klg YS% ,xldfõ .Dy tall 200 w;r u" tu.ska ishÆ u mdr®Yajlrejkag ixjr®Ok
la u.ska m˙fNdackh lrkq ,nk ú≥,sn,hg ls%hdj,sfha m%;s,dN ie,fikjd muKla fkdj"
iudk fõ' tneúka" wmøjH n,Yla;sh njg ta i|yd ilS%hj ∞hl ùug o yelshdj ,efí'
m˙jr®;kh ls¯fï bvm%ia:d ms<sn|j fidhdne,Su" ^Y%S ,xld uy nexl= jdr®Isl jdr®;dj 2015" úfYaI
kd.˙l >k wmøjH l<ukdlrKh ls¯u i|yd igyk 02 ( zY%S ,xldfõ o˙ø;djh" wd∞hï úIu;dj
iydh jkjd fukau tu.ska úl,am n,Yla;s iy <ud fmdaIK W!k;d iïnkaOfhka jk
m%Njhla o ksr®udKh flfrkq we;' iudc-wdr®:ßl wNsfhda.Z n,kak&
44
wdr®:ßl" ñ, iy uQ,H moaO;s ia:dhS;dj" b†˙ ±lau iy m%;sm;a;s
by; i|yka l< lreKq o we;=<;aj Y%S ,xld b†˙ ±laulska hq;= uqo,a m%;sm;a;s fufyhqï Tiafia
1
wdr®:ßlh uqyqK ° we;s jHqyd;aul wNsfhda. ms<sn|j idr®j wdr®:ßl uQ,Or®u Yla;su;a lrñka" fuu
Y%S ,xld uy nexl=j miq.sh jdr®Isl jdr®;d u.ska jHqyd;aul .egÆ i|yd mqΩ,a uyck tlÛ;djlg
fukau rch fj; b†˙m;a lrk ,o jdr®;d u.ska wkqj fkdmudj úi∫ï fiúh hq;= w;r" wdr®:ßlh
wjOdrKh lr we;s w;r" wdr®:ßl mr®fhaIKj, ;sridr yd wdr®:ßl jr®Okfha m%;s,dN ishÆ
kshef<kakka iy wka;r®cd;sl ixjr®Ok ksfhda‚; mqrjeishka fj; .,dhk jr®Ok udj;l .uka
wdh;k úiska o úúO wjia:dj, ° wjOdrKh lr ls¯fï ° fujeks w;HjYH m%;sixialrK is≥ ls¯u
we;' rdcH uQ,H ldr®hidOkh jeä†hqKq ls¯u iy ;j≥rg;a m%udo ls¯u is≥ fkdl< hq;=h'
45
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
46
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou
2
iy wdodhu
lghq;= i|yd fm!oa.,sl wxYfha ∞hl;ajh by< ukao.dó úh' tfukau" rdcH uQ,H tald.%;djhg
hEu o fya;=fjka olakg ,enqKq b†ls¯ï lghq;=j, w∞<j .kakd ,o l%shdudr®. fya;=fjka rcfha
m%idrKh" wdfhdackj, jr®Okh by< hEug m˙fNdack úhofuys o my< hEula olakg ,enq◊'
fya;= úh' fï w;r" fmd,S wkqmd;sl iy n≥ by< ;jo" m%Odk jYfhka wmkhkj,g idfmalaIj
kexùu" m˙fNdack NdKav wdkhk ñ, .Kka wdkhk m%udKd;aulj by< hEu fya;=fjka
by< hEu fukau foaYSh uqo,a tallfhys w.h Y=oaO úfoaYSh b,aÆu 2016 jir ;=< ° my;
ms˙ySu o fya;=fjka fm!oa.,sl m˙fNdack úhou jegq◊' wdfhdack lghq;=j, jr®Okh;a iu.u
o'foa'ks' ys
fjkiaùfï o'foa'ks g ∞hl;ajh
wdr®:ßl lghq;= wkqmd;h ^]&
fjkiaùfï
^]&
∞hl;ajh ^]&
2015^wd& 2016 2015^wd& 2016 2015^wd& 2016
lDIslr®udka;h" jk j.dj yd ëjr lr®udka;h 4.8 - 4.2 7.6 - 7.4 7.8 7.1
OdkH j.dj ^ù yer& 7.3 - 10.5 0.3 - 0.4 0.2 0.1
ù j.dj 25.0 - 31.0 3.8 - 6.2 0.9 0.6
t<jΩ j.dj 2.7 - 2.1 0.4 - 0.3 0.7 0.6
Wla j.dj" ≥ïfld< j.dj iy fjk;a nyqjdr®Isl fkdjk fNda. - 15.0 13.4 - 0.1 0.1 0.0 0.0
m,;=re j.dj 17.5 - 3.7 1.8 - 0.5 0.6 0.5
f;,a iys; m,;=re fNda. j.dj ^fmd,a" ;eô,s iy Ths,a µdï j.dj& 5.2 - 0.6 0.8 - 0.1 0.8 0.7
f;a j.dj - 2.6 - 11.2 - 0.5 - 2.1 0.8 0.7
fjk;a mdkSh fNda. j.djka ^fldams" fldfldajd wd°& - 18.1 7.5 - 0.1 0.0 0.0 0.0
l=Ωnvq" iqj| fok fNda." fnfy;a iy T!Iëh me<Eá j.dj 6.9 6.4 1.0 1.0 0.7 0.7
rnr® j.dj - 10.1 - 10.7 - 0.7 - 0.7 0.3 0.3
fjk;a nyqjdr®Isl fNda. j.dj 9.3 - 2.2 0.4 - 0.1 0.2 0.2
ls˙" ì;a;r" uia iy fjk;a i;a;aj ksIamdokhka 8.1 6.3 1.0 0.9 0.6 0.6
me, fndals¯u iy lDIsldr®ñl ^by;ska i|yka& lghq;= i|yd jk
wdOdrl ldr®hhka 6.7 - 4.7 0.2 - 0.1 0.1 0.1
jk j.dj" .ia lemSu yd jkdka;r wdY%s; ksIamdok 1.9 5.5 0.2 0.7 0.6 0.6
ëjr lr®udka;h - 2.6 1.6 - 0.8 0.5 1.4 1.3
lr®udka; 2.1 6.7 11.5 40.1 26.2 26.8
m;,a yd le”ï lr®udka;h - 5.2 14.4 - 2.6 7.3 2.2 2.4
ksIamdok lr®udka; 4.9 1.7 16.0 6.3 15.7 15.4
ú≥,sh" .Eia" jdIam yd jdhq iólrK iemhSu 5.9 8.4 1.2 1.9 1.0 1.0
c,h ms˙is≥ ls¯u iy fn∞ye¯u 4.4 7.9 0.1 0.3 0.1 0.1
u,dmjyk lghq;=" li, l<ukdlrKh iy tu øjH m%;spl%ShlrKh 24.9 17.8 1.1 1.0 0.3 0.3
b†ls¯ï lr®udka;h iy tu fiajdjka - 2.7 14.9 - 4.2 23.4 6.9 7.6
fiajdjka 5.7 4.2 66.5 54.0 56.6 56.5
fj<πu" m%jdyk fiajdjka" kjd;eka iemhSu iy wdydrmdk
iemhSfï fiajdjka 4.8 3.4 23.1 17.9 23.1 22.9
f;dr;=re iy ikaksfõok lghq;= ms<sn| fiajdjka 10.9 8.0 1.2 1.0 0.6 0.6
uQ,H" rlaIKh yd ksjdi whs;sh iy foam< fj<πu 13.3 8.4 31.3 23.5 12.3 12.8
jD;a;Shuh fiajdjka iy fjk;a fm!oa.,sl fiajdjka 1.8 0.7 4.5 1.8 11.9 11.4
rdcH m˙md,kh" cd;sl wdrlaIdj" wOHdmkh" fi!LH iy iudc
wdrlaIK fiajdjka 3.6 4.9 6.5 9.7 8.7 8.7
uQ,sl ñ, .Kka wkqj iuia; tl;= l< w.h 4.6 4.2 85.7 86.6 90.6 90.4
NdKav yd fiajd u; wh flfrk n≥ - iykdOdr 7.5 6.2 14.3 13.4 9.4 9.6
fj<|fmd< ñ, wkqj o< foaYSh ksIamd†;h ^o'foa'ks'& 4.8 4.4 100.0 100.0 100.0 100.0
úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu - 18.1 - 14.0
fj<|fmd< ñ, wkqj o< cd;sl wd∞hu 4.5 4.1
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
48
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
ishhg
uqo,a m%;sm;a;sh l%ufhka ±ä ls¯u;a iu.u
2
2
fm!oa.,sl b;=reïj, jr®Okh fukau" rdcH
0
ksr®-b;=reïj, my< hEfuys m%;sM,hla f,i foaYSh -2
2012 2013 2014 2015 2016
wLKavj jr®Okh ùu yd iu.dój cd;sl b;=reï ^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï
jr®Ih hgf;a ksl;
= a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
jr®Okh úh' fï w;r" úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
fmr jirg idfmalaIj wvq fõ.hlska fuu jir
;=< ° my; jegq◊' ta wkqj" 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° tal mqoa., o'foa'ks'" 2015 jifr® °
cd;sl b;=reï 2016 jir ;=< by< jr®Okhla jdr®;d jdr®;d l< remsh,a 522"355 g idfmalaIj remsh,a
lrk ,o w;r th o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i o 558"363 la f,i weia;fïka;= lr we;' ta wkqj"
by< .sfhah' flfia jqjo" wdfhdack ie,lsh hq;= m%Odk jYfhka o'foa'ks'ys kdñl jákdlfuys is≥ jQ
f,i jeä ùu fya;=fjka b;=reï-wdfhdack mr;rh jr®Okh fya;=fldg f.k 2016 jifr® ° tal mqoa.,
miq.sh jirg idfmalaIj iqΩ jYfhka jr®Okh úh' o'foa'ks'" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 4'7 l
fï w;r" wd∞hï m%fõYh hgf;a" o< fufyhqï jr®Okhg idfmalaIj ishhg 6'9 l jr®Okhla jdr®;d
w;s˙la;h 2016 jifr® ° o wdr®:ßlfha wd∞hu lrk ,°' flfia jqjo" tlai;a ckmo fvd,r® w.h
ckkh lrkq ,nk m%Odk;u ixrplh f,i wkqj .Kkh ls¯fï ° 2015 jifr® ° t'c' fvd,r®
meje;s w;r .Dy tall wxYh wd∞hu i|yd jeäu 3"843 la jQ tal mqoa., o'foa'ks' 2016 jifr® ° t'c'
∞hl;ajh olajk ,o wdh;ksl wxYh úh' fvd,r® 3"835 olajd my; jegq◊' t'c' fvd,rhg
idfmalaIj foaYSh uqo,a tallfhys w.h ms˙ySu fï
2'2 o'foa'ks'" tal mqoa., o'foa'ks' iy o< cd;sl i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh'
wdodhu ^o'cd'wd'& o'foa'ks'g úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu .e,mSu
2016 jifr® ° mj;akd fj<|fmd< ñ, u.ska weia;fïka;= lrkq ,nk o'cd'wd' 2016
wkqj o'foa'ks'" 2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a jifr® ° remsh,a ì,shk 11"506'2 olajd ishhg 7'8 lska
ì,shk 10"951'7 ^t'c'fvd,r® ì,shk 80'6& l w.hg kdñl jYfhka jr®Okh jQ w;r th 2015 jifr® °
idfmalaIj remsh,a ì,shk 11"839'0 ^t'c'fvd,r® ishhg 5'4 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' o'foa'ks'ys
ì,shk 81'3& la f,i weia;fïka;= lr we;' ta wkqj" kdñl jr®Okh 2016 jir ;=< by< hEu fukau
2016 jifr® ° o'foa'ks'" 2015 jifr® ° kdñl jYfhka úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu 2015 jifr® ° jdr®;d
jdr®;d l< ishhg 5'7 l jr®Okhg idfmalaIj l< ishhg 19'2 l my; jeàug idfmalaIj 2016
ishhg 8'1 lska jr®Okh úh' kdñl jYfhka jQ jifr® ° ishhg 18'3 la f,i wvq fõ.hlska my;
fuu jr®Okh flfrys 2015 jifr® ° ishhg 0'8 la jQ jeàu o o'cd'wd'ys olakg ,enqKq jr®Okh i|yd
o'foa'ks' .uH ñ, wjOuklh 2016 jifr® ° m%Odk jYfhka fya;= úh'
ishhg 3'6 la olajd by< hEu uQ,sl jYfhka fya;=
úh' fï w;r" 2016 jifr® ° o'foa'ks' uQr®; jYfhka" 2'3 wdh;ksl wxYhkays odhl;ajh
2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk 8"633'9 l wdr®:ßl lghq;= wdh;ksl wxY jr®.SlrKhg
w.hg idfmalaIj remsh,a ì,shk 9"012'0 la úh' wkqj ie,lSfï ° .Dy tall iy ,dN wfmalaIdfjka
fï wkqj" 2016 jifr® ° o'foa'ks'ys uQr®; jákdlu" f;drj .Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k
2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 4'8 l jr®Okhg wxYh wdr®:ßlfha iuia; tl;= l< w.h i|yd
idfmalaIj ishhg 4'4 lska jr®Okh úh' m%Odk;u ∞hl;ajh ;j≥rg;a imhk ,°'
49
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
lDIslr®udka;h 16.9 - - 83.1 18.6 - - 81.4
lr®udka; 60.4 - 4.3 35.3 61.1 - 2.2 36.6
fiajdjka 23.8 7.0 15.3 53.9 23.9 7.6 15.1 53.4
uQ,sl ñ, .Kka wkqj iuia; tl;= l< w.h 34.0 4.3 10.7 51.0 34.5 4.7 10.1 50.7
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
* ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k
ta wkqj" .Dy tall iy ,dN wfmalaIdfjka wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh
f;drj .Dy tall i|yd fiajh i,ik i,ik wdh;k wxYh lDIsldr®ñl lghq;=j,
wdh;k wxYh 2016 jifr® ° mj;akd fj<|fmd< iuia; tl;= l< w.fhka ishhg 81'4 lg
ñ, wkqj wdr®:ßlfhys iuia; tl;= l< w.fhka ∞hl;ajh ±lajQ w;r uQ,H fkdjk wdh;k wxYh
ishhg 50'7 lg ∞hl;ajh olajk ,°' ;jo" 2016 fiiq ishhg 18'6 i|yd ∞hl ù we;' lDIsldr®ñl
jifr® ° .Dy tall iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj lghq;= w;˙ka" ëjr lr®udka;h" t<jΩ j.dj"
.Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k wxYfhys l=Ωnvq fNda. j.dj iy ù j.dj i|yd .Dy tall
iuia; tl;= l< w.h" kdñl jYfhka 2015 jifr® ° iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd
jdr®;d l< ishhg 5'4 l jr®Okhg idfmalaIj fiajh i,ik wdh;k wxYh nyq, jYfhka ∞hl ù
ishhg 6'2 lska jr®Okh úh' fï w;r;=r °" uQ,H we;' fï w;r" uQ,H fkdjk wdh;k wxYh úiska
fkdjk wdh;k wxYh 2016 jifr® ° o wdr®:ßlfha i;a;aj ksIamdokh iy f;a j.dj i|yd jeä
fojk úYd,;u wxYh njg m;afjñka iuia; jYfhka ∞hl ù we;' lr®udka; lghq;= ie,lSfï °"
tl;= l< w.fhka ishhg 34'5 lg ∞hl;ajh 2016 jifr® ° tys iuia; tl;= l< w.fhka
,nd fok ,°' ;jo" uQ,H fkdjk wdh;k ishhg 61'1 lg uQ,H fkdjk wdh;k wxYh
wxYh 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 1'4 l ∞hl ù we;s w;r ishhg 36'6 la i|yd .Dy tall
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 8'3 l iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd
ie,lsh hq;= jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fï w;r" fiajh i,ik wdh;k wxYh o ishhg 2'2 la
wdr®:ßl lghq;= i|yd rcfha ∞hl;ajh ms<sìUq i|yd rdcH wxYh o ish ∞hl;ajh olajd we;'
lrkq ,nk rdcH wxYh 2016 jifr® ° wdr®:ßlfha lr®udka; lghq;= w;˙ka ksIamdok lr®udka;
iuia; tl;= l< w.fhka ishhg 10'1 lg i|yd uQ,H fkdjk wdh;k wxYh úiska by<u
∞hl;ajh olajñka ishhg 0'2 lska iqΩ jYfhka ∞hl;ajh olajd we;' .Dy tall iy ,dN
jr®Okh úh' ;jo" uQ,H wdh;k wxYfhys tl;= wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh
l< w.h 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 3'5 l i,ik wdh;k wxYh ksIamdok lr®udka; i|yd
fojeks úYd,;u ∞hl;ajh olajd we;' fuys °
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 17'3 lska
lr®udka; lghq;= i|yd rdcH wxYfhys ∞hl;ajh
jr®Okh úh' fuu wxYh wdr®:ßlfha iuia; tl;=
±lsh yels jkqfha b†ls¯ï lghq;= i|yd fõ'
l< w.fhka ishhg 4'7 lg ∞hl;ajh olajk ,°'
fï w;r;=r °" fiajd lghq;=j, iuia; tl;= l<
wdr®:ßlfha lDIsldr®ñl iy fiajd lghq;=j, w.h i|yd isõ wxYhu ∞hl ù we;' fuys° .Dy
iuia; tl;= l< w.h i|yd m%uqL;u ∞hl;ajh tall iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall
.Dy tall iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy i|yd fiajh i,ik wdh;k wxYh ishhg 53'4 la
tall i|yd fiajh i,ik wdh;k wxYh úiska f,i m%uqL ∞hl;ajhla ±lajQ w;r uQ,H fkdjk
imhd we;s w;r uQ,H fkdjk wdh;k wxYh úiska wdh;k wxYh ishhg 23'9 la i|yd o rdcH wxYh
lr®udka; lghq;= i|yd m%Odk;u ∞hl;ajh olajd ishhg 15'1 la i|yd o uQ,H wdh;k wxYh ishhg
we;' ta wkqj" 2016 jifr® ° .Dy tall iy ,dN 7'6 la i|yd o ∞hl ù we;' ;jo" m%jdyk fiajd
50
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2
1'1 lDIsldr®ñl fNda. 117.8 111.9 4.3 -5.0
w;r rdcH wxYh m%Odk jYfhka rdcH m˙md,kh" ù 128.9 118.2 4.3 -8.3
f;a 105.5 93.9 -3.3 -11.0
cd;sl wdrlaIdj iy iudc wdrlaIKh i|yd ish rnr® 66.0 59.0 -32.1 -10.6
by< u ∞hl;ajh olajd we;' fmd,a 107.9 106.3 21.6 -1.5
wfkl=;a fNda. 140.7 140.8 12.3 0.1
t<jΩ 136.1 141.2 0.7 3.7
2'4 ksuejqu" m%;sm;a;s" wdh;ksl myiqlï iy m,;=re 152.8 145.8 33.4 -4.6
.eg¨ wfkl=;a fCIa;%
fNda. 144.6 138.5 11.6 -4.2
1'2 mY= iïm;a 147.2 154.6 11.4 5.0
lDIsl¾udka;h
2' u;aiH 155.9 159.1 1.4 2.1
2016 jifr® ° lDIsldr®ñl lghq;=j, tl;= ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
l< w.h" 2015 jifr® ° w;alr .;a ishhg 4'8 l
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 4'2 lska my; jegq◊' jr®Okh yd iei£fï ° 2016 jifr® ° iuia;hla f,i
úfYaIfhkau jifr® fojk ldr®;=fõ ° meje;s ishhg 2'4 lska my; jegq◊' lDIsldr®ñl ksIamdok
.xj;=r iys; ld,.=◊l ;;a;ajh fukau j˙kajr or®Ylfha Wm or®Yl jQ ù" f;a" rnr®" fmd,a iy
meje;s úh<s ld,.=◊l ;;a;ajhka jeks jir mqrdu wfkl=;a fNda. ^m,;=re iy fjk;a lafIa;% fNda.&
meje;s whym;a ld,.=◊l jd;djrKh lDIsldr®ñl yd iïnkaO or®Yl miq.sh jirg idfmalaIj my;
lghq;= wvd, ùug m%Odk jYfhka fya;= úh' jegqKq w;r" wfkl=;a fNda. Wm or®Ylh hgf;a jQ
ta wkqj" ù" f;a" rnr® iy m,;=re j.djkays tl;= t<jΩ Wm wxYh miq.sh jirg idfmalaIj
l< w.h my; jeàu lDIsldr®ñl lghq;=j, by< .sfhah' jir ;=< ° mY= iïm;a wxYfha
jr®Okh my; jeàu i|yd m%Odk f,i fya;= jQ l%shdldrlï ie,lsh hq;= f,i jr®Okh jqj o"
w;ru OdkH j.dj" t<jΩ j.dj" f;,a iys; lDIsldr®ñl ksIamdok or®Ylh u.ska fmkakqï
m,;=re fNda. j.dj fukau me, fnda ls¯u iy flfrk wdldrhg tu wxYfha jr®Okh 2015 jirg
lDIsldr®ñl lghq;= i|yd jk wdOdrl ldr®hhka ys jvd ukao.dó úh' miq.sh jifr® ° fukau" 2016
tl;= l< w.h o jir ;=< ° my; jegq◊' tfia jifr® ° o ëjr lghq;= iqΩ jr®Okhla muKla
jqjo" lDIsldr®ñl lghq;=j, my; jeàu hï fmkakqï lf<ah'
muKlg iukh lrñka i;a;aj ksIamdokh" jk
j.dj" ëjr lr®udka;h" Wla j.dj iy fjk;a ù
mdkSh fNda. j.dj jir ;=< ° ys;lr f,i jr®Okh
ù ksIamdokh" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ by<u
úh' lDIsldr®ñl lghq;=j, olakg ,enqKq fuu wiajekafkka miq 2016 jifr® ° fuá%la fgdka
ukao.dñ;ajh YS% ,xld uy nexl=j úiska ldr®;=uh ñ,shk 4'4 la olajd ishhg 8'3 lska my; jegq◊'
jYfhka mj;ajkq ,nk jHdmdr wfmalaId ms<sn| wiajekak fk<d .kakd ,o Y=oaO ìï m%udKh
iólaIKfhys lDIsldr®ñl wxYhg w∞< Wm or®Yl fylaghdr 1"010"989 la olajd ishhg 7'1 lska my<
u.ska o ms<sìUq úh' ta wkqj" jHdmdr ;;a;ajh" .sh w;r" 2015 jifr® ° fylaghdrhlg lsf,da.%Eï
b,aÆu" ksIamdokh iy úl=Kqï hk Wm or®Ylj, 4"428 la jQ ù M,∞j o 2016 jifr® ° fylaghdrhlg
jdr®Isl idudkHh tys lvbï uÜgug jvd my< lsf,da.%Eï 4"372 la olajd my; jegq◊' fuh"
uÜgul meje;=◊' 2015$16 uy lkakh ;=< ù ksIamdokfha by< hEfï
iy 2016 h, lkakh ;=< ù ksIamdokfha my<
lDIsld¾ñl ksIamdok o¾Ylh
hEfï taldnoaO m%;sM,hls' 2015$16 uy lkakfha
lDIsldr®ñl yd u;aiH wxYfha ksuejqfuys ù ksIamdokh fuá%la fgdka ñ,shk 2'9 la olajd
fjkiaùu ukskq ,nk lDIsldr®ñl ksIamdok miq.sh uy lkakhg jvd ishhg 0'9 lska by<
or®Ylh" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 4'4 l iuia; .sfhah' 2015 jir w. Nd.fha ° mej;s ys;lr
51
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
ksIm
a dokh fu'fgd'oyia 2,877 1,942 4,819 2,903 1,517 4,420
nqi,a oyia 137,882 93,091 230,973 139,114 72,722 211,836
idudkH M,∞j ^we& fylaghdrhg ls'.%E' 4,364 4,527 4,429 4,349 4,417 4,372
fok ,o Kh m%udKh remsh,a ñ,shk 3,261 2,321 5,582 3,401 2,450 5,851
iy,a wdkhkh fu'fgd'oyia - - 286 - - 30
iy,a wdkhkhg iudk ù m%udKh fu'fgd'oyia - - 409 - - 43
^w& ixfYdaê; uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& ;djld,sl YS% ,xld fr®.=j
^we& wiajkq lemSfï ióCIKhkaf.ka /ial< o;a; u; mokïj ckf,aLk yd ixLHdf,aLk YS% ,xld uy nexl=j
fomdr®;fïka;=j úiska ilia lrk ,o ixLHd f;dr;=re Wmfhda.S lrf.k uy iy h, lkak i|yd jQ
fylaghdrhl M,∞j .Kkh lr we;' uqΩ ksIamdokh wiajekak fk,d.kakd ,o Y=oaO ìï m%udKfhka
fn°fuka fylaghdrhl jdr®Isl idudkH M,∞j .Kkh flfr®'
jr®Idm;k ;;a;ajh;a" ù j.d lrk m%Odk m%foaYj, ù iemhqu by< hEu;a" ù ñ,° .ekSu i|yd jQ
wiajekak fk<d .kakd ,o ìï m%udKfhys by< iy;sl ñ, wvq ls¯u;a fya;=fjka 2016 jir m<uq
hEu;a uy lkakfha ù ksIamdokh by< hEug Nd.fha ° újD; fjf<|fmdf<ys ù ñ, .Kka my<
fya;= úh' 2015$16 uy lkakfha ° wiajekak fk<d uÜgul mej;=◊' foaYSh fj<|fmd< ;=< iy,a
.kakd ,o ìï m%udKh fylaghdr 667"483 la ñ, .Kka ia:djrj mj;ajd .ekSfï wruq◊ka"
olajd ishhg 1'2 lska iqΩ jYfhka jr®Okh úh' 2016 whjeh u.ska fhdackd l< m˙† ù i|yd jQ
flfia jqj o" ù j.d lrk m%foaY lsysmhl we;s jQ iy;sl l< .ekqï ñ, wvq fl˙◊' lS˙ iïnd ù
iq≥ mq,a,s frda.h iy fld< yels<Sfï frda.h i|yd iy;sl l< .ekqï ñ, lsf,da.%Euhlg remsh,a
fya;=fjka 2015$16 uy lkakfha ù M,∞j" fmr 50'00 la f,i fkdfjkiaj mej;s w;r" iïnd ù
jifr® uy lkakfha jdr®;d l< fylaghdrhlg m%fNao i|yd iy;sl l< .ekqï ñ, lsf,da.%Euhlg
lsf,da.%Eï 4"364 isg fylaghdrhlg lsf,da.%Eï remsh,a 50'00 isg lsf,da.%Euhlg remsh,a 41'00 la
4"349 la olajd ishhg 0'3 lska iqΩ jYfhka wvq úh' olajd o" kdvq ù lsf,da.%Euhl iy;sl .ekqï ñ,
fï w;r" jifr® fojk ldr®;=fõ yg.;a ±ä remsh,a 45'00 isg remsh,a 38'00 la olajd o my;
l=Kdgq ;;a;ajh ksid we;s jQ .xj;=r yd kdhhEï ouk ,°' flfia fj;;a" 2016 jifr® h, lkakfha
fya;=fjka 2016 h, lkakfha ù ksIamdokh" 2015 ù ksIamdokfhys is≥ jQ wvq ùu fya;=fjka ù iemhqu
h, lkakhg idfmalaIj fuá%la fgdka ñ,shk 1'5 la iSudiys; úu ksid m%Odk jYfhka ù j.d lrk
olajd ishhg 21'9 lska ie,lsh hq;= f,i my; fndfyda m%foaYhkays ishÆu ù m%fNaoj, ñ, 2016
jegqKq w;r" fuu ;;a;ajh ù j.d lrk m%Odk jir w. Nd.fha ° l%ufhka jeä úh' ù ñ, by<
m%foaYj, h, lkakfha ù j.d ls¯u m%udo ùug;a" hEug wkql+,j" jeä jYfhka m˙fNdackh lrk
kej; j.d ls¯fï ;;a;ajhl wjYH;djla we;s iïnd iy kdvq iy,aj, idudkH is,a,r ñ," 2016
ls¯ug;a fya;= úh' tyss m%;sM,hla f,i" 2016 h, jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 1'7 lska iy ishhg 2'0 lska
lkakfha wiajekak fk<d .kakd ,o ìï m%udKh by< .sfhah'
fylaghdr 343"506 la olajd ishhg 20'0 lska úYd, 2015 iy 2016 jirj, ° iy,a wdkhkh
f,i wvq úh' 2015 h, lkakfha fylaghdrhlg i|yd mkjk ,o n≥ by< hEu iy 2015 jifr® °
lsf,da.%Eï 4"527 la jQ ù M,∞j 2016 h, lkakfha ° jdr®;d jQ by< ù wiajekak fya;= fldg f.k
fylaghdrhlg lsf,da.%Eï 4"417 olajd ishhg 2'4 lska meje;s iy,a f;d. by< hEug wkql+,j" 2016
wvq úh' 2016 jir ;=, uy iy h, lkak foflys ° u jifr® ° iy,a wdkhkh YS>% f,i my; jegq◊'
ksIamdokh l< ù m%udKh iy,a fuá%la fgdka iy,a wdkhkh u; jQ úfYaI fj<| NdKav noao
ñ,shk 2'8 lg iudk jQ w;r" th o< jYfhka by< kexùug m%;spdrhla jYfhka 2015 fojk
udi 14 l foaYSh iy,a m˙fNdack wjYH;dj i|yd ldr®;=fjys isg wdkhkh flreKq iy,a m%udKh
m%udKj;a jkq we;ehs weia;fïka;= lr we;' my< hEu werUqKq w;r" fuu m%jK;djh 2016
52
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2
1,600 40
1,200 30 iuia; f;a ksIamdokh i|yd ishhg 63'0 l
800 20 ∞hl;ajhla ,nd ≥ka my;rg f;a ksIamdokh"
400 10 lsf,da.%Eï ñ,shk 183'6 olajd ishhg 9'3 lska my<
0 0
2012 2013 2014 2015 2016 jegqKq w;r" Wvrg iy ueorg f;a ksIamdokh
foaYSh iy,a iemhqu iy,a i|yd jQ idudkH ms<sfj<ska lsf,da.%Eï ñ,shk 64'4 la iy lsf,da.%Eï
uqΩ iy,a iemhqu
is,a,r ñ, ^ol=Kq wlaIh& ñ,shk 44'5 la olajd ishhg 14'6 lska iy
ù i|yd idudkH ksIamdol ñ,
uqΩ iy,a b,aÆu ^ol=Kq wlaIh& ishhg 12'7 lska wvq úh' b,aÆï iy iemhqï hk
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j idOl foflysu n,mEu fuu wvq ùug fya;= úh'
f;a j.d lrk m%foaYj, 2016 jir uq,a ld,fha
mej;s kshx ;;a;ajh" 2016 jir ueo Nd.fha °
jifr® m<uq udi oyh ;=< o mej;=◊' iy,a
ld,.=◊l rgdfjys we;s jQ fjkiaùï iu`. we;s jQ
wdkhkh ;j≥rg;a iSud ls¯u ms◊i 2016
wêl jr®Idm;kh iy 2016 jifr® ;=kajeks
fkdjeïnr® ui 01 fjks∞ isg wdkhkh lrk
ldr®;=fõ isg kej; we;s jQ ±ä kshx ;;a;ajh"
iy,a lsf,da.%Euhlg remsh,a 50'00 l fr®.= noaola"
2016 jifr® f;a ksIamdokhg n,mE iemhqï wxYfha
ishhg 15'0 l tl;= l< w.h u; noaola" ishhg
idOl úh' cd;Hka;r fj<|fmdf<a md˙fNda.sl
7'5 l jrdh iy .=jkaf;dgqm< ixjr®Ok noaola iy NdKavj, ñ, .Kka wvq ùu iy Lksc f;,a
ishhg 2'0 l cd;sh f.dvke.Sfï noaola jYfhka yd iajdNdúl jdhq yd iïnkaO wd∞hu wvq ùu
n≥ jr®. lsysmhlska iukaú; kj n≥ wdlD;shla ksid f;a wmkhkh lrk m%Odk rgj, wd∞hu
y∫kajd fok ,°' fuu ld,m˙Éf√oh ;=< is≥ jQ n≥ wvq ùu b,aÆï wxYfhka f;a ksIamdokh i|yd
jeäùïj, m%;sM,hla f,i 2016 jifr® ° wdkhkh wys;lr f,i n,mE lreKq úh' fï w;r" iuia;
lrk ,o iy,a m%udKh" 2015 jifr® ° wdkhkh ksIamdokfhka ishhg 74'5 l by< ∞hl;ajhla
lrk ,o fuá%la fgdka 285"604 isg fuá%la fgdka ,nd foñka l=vd f;a j;= wxYh 2016 jifr® ° o f;a
29"524 la olajd ishhg 89'7 lska ;shqKq f,i my; lr®udka;fha m%Odk wxYh f,i wLKavj mej;=◊'
jegq◊' flfia jqj;a" 2016 jir wjidk jk úg ù
2016 jir mqrd fld<U f;a fjkafoaisfha
iemhqfuys we;s jQ ys`.h iy,aj, is,a,r ñ, by<
Wvrg" ueorg yd my;rg f;a ñ, .Kka 2015
hEug fya;= jQ w;r" rch úiska wdkhkh lrk ,o
jifr® mej;s ñ, .Kkaj,g jvd by< uÜgul
iy,a fj<|fmd<g iemhSu u.ska iy,a iemhqu jeä
mej;=◊' ta wkqj" fld<U f;a fjkafoaisfha f;a
lr iy,a ñ, ia:dhSj mj;ajd f.k hEug mshjr lsf,da.%Euhl idudkH ñ," fmr jifr® jdr®;d jQ
.kakd ,°' rch úiska 2016 jifr® fkdjeïnr® ui remsh,a 401'46 yd iei£fï ° 2016 jifr® °
iy,a wdkhkh i|yd mkjk ,o n≥ 2017 ckjd˙ remsh,a 473'15 olajd ishhg 17'8 lska by< .sfhah'
ui 09 jeks †k isg n,meje;afjk m˙† bj;a fld<U f;a fjkafoaisfha f;a lsf,da.%Euhl
fldg" ta fjkqjg wdkhkh lrk iy,a m%fNao jk idudkH ñf,ys by<u jeä ùu ueo rg f;a
iïnd" kdvq iy r;= iy,a jr®. u; lsf,da.%Euhlg ^ishhg 17'6 lska& jdr®;d l< w;r" my; rg
remsh,a 15'00 l úfYaI fj<| NdKav noaola y∫kajd f;a ñ, ^ishhg 17'4 lska& yd Wv rg f;a ñ,
fok ,°' rch úiska 2017 ckjd˙ ui 27 jeks ^ishhg 16'5 lska& o 2016 jir ;=< ° by< .sfhah'
†k isg iy,a wdkhkh u; jQ fuu úfYaI fj<| 2015 jifr® ° lsf,da.%Euhlg t'c'fvd,r® 4'37 la jQ
NdKav noao lsf,da.%Euhlg remsh,a 15'00 isg idudkH wmkhk ñ, ^ke'ú'i'& o 2016 jifr® °
lsf,da.%Euhlg remsh,a 5'00 olajd ;j≥rg;a wvq lsf,da.%Euhlg t'c'fvd,r® 4'39 la f,i ishhg
lrk ,°' iy,a fj<∫ka úiska fj<|fmdf<ys 0'6 lska iqΩ jYfhka by< .sfhah' flfia fj;;a"
lD;%su iy,a ys`.hla ujd mEu wffOr®hu;a ls¯u 2016 jifr® ° t'c'fvd,rhg idfmalaIj Y%S ,xld
i|yd fuu mshjr y∫kajd fokq ,eì◊' remsh, ishhg 3'8 lska wjm%udKh ùu fya;=fjka
53
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2015 jifr® ° remsh,a 593'08 la jQ f;a lsf,da.%Euhl .sfhah' miq.sh jir lsysmh ;=< foaYSh lr®udka;
wmkhk ñf,ys remsh,a w.h 2016 jifr® ° wxYfha ksIamdokhka i|yd fhd∞ .ekqKq rnr®
lsf,da.%Euhlg remsh,a 639'88 la olajd ishhg 7'9 lska m%udKfhys jr®Okhla ±lsh fkdyels jQ kuq;a
by< hEu ;=<ska foaYSh f;a wmkhklrejkag 2016 jifr® ° ta i|yd fhd∞ .;a m%udKh foaYSh
jdis∞hl ;;a;ajhla ysñ úh' l=vd f;aj;= ysñhkag rnr® ksIamdokfhka ishhg 87'2 la f,i lsf,da.%Eï
f;a oÆ lsf,da.%Euhla i|yd ,enqKq idudkH ñ," ñ,shk 69 lska iqΩ jYfhka jr®Okh úh' 2016
2015 jifr® ° mej;s lsf,da.%Euhlg remsh,a 58'80 jifr® ° iajdNdúl rnr® wmkhkh lsf,da.%Eï
2
isg 2016 jifr® ° lsf,da.%Euhlg remsh,a 68'53 ñ,shk 16'2 la olajd ishhg 55'8 lska my; jegqKq
olajd by< .sfhah' úfoaYSh fj<|fmd< ;;a;ajhka w;r" rnr® ksIamdok ms˙jeh lsf,da.%Euhlg remsh,a
hym;a w;g yereK o" foaYSh f;a iemhqfuys 180'00 la olajd ishhg 5'9 lska by< .sfhah' Ökh
mj;sk wkuH;djh iy by< hk ksIamdok úhou iy cmdkh jeks úYd, jYfhka rnr® Wmfhda.S
hkd†h foaYSh f;a lr®udka;hg mQr®K m%;s,dN w;a lr .kakd rgj,aj, mej;s úYd, rnr® f;d.
lr .ekSu iïnkaOfhka 2017 jifr®° wNsfhda.hla m%udK fya;=fldgf.k f.da,Sh b,aÆu ukao.dó
úh yelsh' ùu iy Lkscf;,a ñ, my< hEu fya;=fjka f,dal
fj<|fmdf<ys ñ, .Kka wvq ùu ksid fld<U
rn¾
rnr® fjkafoaisfha ñ, .Kka my; jegq◊' 2016
m%Odk jYfhka l=vd j;= wxYh fj; ,enqKq jir ;=<° fld<U rnr® fjkafoaisfha fkdïnr 1 ≥ï
wvq ñ, .Kka i`oyd m%;spdr olajñka rnr® ls˙ .eiQ ∞r ISÜ rnr® (RSS1) i|yd jQ idudkH ñ, 2015
lmk ìï m%udKh fukau ls˙ lmk †k .Kk jifr® jdr®;d jQ idudkH ñ,g jvd ishhg 3'6 lska
wvqùu fya;=fjka 2016 jifr®° rnr® ksIamdok wvq my< .sh w;r th lsf,da.%Euhg remsh,a 239'28 la
úh' lsf,da.%Eï ñ,shk 79'1 la olajd ishhg 10'7 lska úh' fï w;r" jir ;=< ° f,afglaia rnr® ñ, o
my; jegqKq 2016 jifr® rnr® ksIamdokh" miq.sh lsf,da.%Euhlg remsh,a 262'31 olajd ishhg 13'0 lska
jir 50 we;=<; jdr®;d jQ wju ksIamdok Od˙;dj úh' my; jegq◊' 2015 jifr® t'c'fvd,r® 2'2 la jQ
iuia; rnr® ksIamdokfhka ishhg 50'0 lg muK iajNdúl rnr® lsf,da.%Euhl ñ, 2016 jifr® °
∞hl jk ISÜ rnr® ksIamdokh 2016 jifr® ° t'c'fvd,r® 1'6 la olajd ishhg 30'1 lska my;
lsf,da.%Eï ñ,shk 39'8 la olajd ishhg 10'4 lska jegq◊' rnr® ñ, .Kka my< hEu fya;=fjka rnr®
my; jegqKq w;r" fl%ama rnr® ksIamdokh lsf,da.%Eï ksIamdolhkag Wmhd .; yels ,dNh wvq ùu rnr®
ñ,shk 15'0 la olajd ishhg 35'1 l by< hEula o" j.d ls¯u t;rï wdlr®IKh fkdùug fya;= fõ'
wfkl=;a ldKavj, rnr® ksIamdokh lsf,da.%Eï
ñ,shk 24'6 la olajd ishhg 25'6 l my< hEula o fmd,aa
jdr®;d lf<ah' miq.sh jir .Kkdjla uqΩ,af,a u
ls˙ lmk ìï m%udKfhys wvq ùula olakg fmd,a yd fmd,a wdY%s; ksIamdok iemhqu jir
,enqqkq w;r" lgq fmd,a (Oil Palm) jeks jdis∞hl ;=< ° ie,lsh hq;= miqnEula fmkakqï lf<ah'
lDIsldr®ñl fNda. j.d ls¯u i|yd iy foam< miq.sh jifr® jdr®;d l< ksIamdokhg idfmalaIj
fj<πï wxYfha ixjr®Okh lr úls”u i|yd 2016 jifr® weia;fïka;=.; fmd,a ksIamdokh
rnr® j.d lr we;s ìï fhd∞ .ekSu ksid tu f.ä ñ,shk 3"011 la olajd ishhg 1'5 lska my<
bvïj,g we;s ;r.ld¯ b,aÆu fï i|yd fya;= ù .sfhah' 2016 jifr® ° m%Odk fmd,a j.d m%foaYhkag
we;' ie,lsh hq;= ld,m˙Éf√ohla ;=< rnr® ñ, ,enqKq wvq jr®Idm;kh fuu ksIamdokfha my<
.Kka wLKavj my; jeàu fya;=fjka Wmhd hEug m%Odk jYfhka fya;= úh' fmd,a wdY%s;
.efkk wd∞hu ls˙ lemSfï ms˙jeh wdjrKh lr lr®udka;hkaf.ka we;s jQ b,aÆug wkql+,j †is¢
.ekSug mjd m%udKj;a fkdjk neúka M,∞hS;djh fmd,a ksIamdokh 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
wvq bvïj, rnr® j.d ls¯u w;yer ±óula o is≥j 17'1 l my< hEug idfmalaIj miq.sh oYlfha by<u
we;' jir w. Nd.fha ° foaYSh fj<|fmdf<a rnr® †is¢ fmd,a ksIamdokh jdr®;d lrñka 2016 jifr® °
ñf,ys by< hEula is≥ jqj o" rnr® j.d ìïj, ishhg 22'3 lska jr®Okh úh' fï w;r" by< .sh
;;a;ajh my; jeàu fya;=fjka Bg m%;spdr f,i fmd,a ñ, fya;=fjka fmd,a f;,a ksIamdokh ishhg
rnr® ksIamdokfhys laI◊l jr®Okhla is≥ fkdú◊' 7'5 lska my< .sfhah' fmr jir yd iei£fï °
flfia fj;;a" l=vd bvïj, rnr® ls˙ lemSu wvq †is¢ fmd,a wmkhkh fuá%la fgdka 72"000 la olajd
ùu ksid 2016 jifr® rnr® M,∞j fylaghdrhlg ishhg 56'7 l ie,lsh hq;= jr®Okhla jdr®;d
lsf,da.%Eï 851 la olajd ishhg 3'9 lska by< lrk ,°'
54
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
fmd,a wdY%s; lr®udka;hkays wvq ksIamdok is,a,r ñ, remsh,a 45'82 la olajd ishhg 8'3 lska
;;a;ajhka yuqfõ b,aÆu yd wmkhk ñ, by< .sfhah' jir ;=< ° †is`† fmd,a i|yd jQ foaYSh
.Kka by< uÜgul mej;Su o" foaYSh fmd,a ñ, fmr jifr® meje;s lsf,da.%Euhlg remsh,a
ñ, .Kka by< uÜgul mej;Sug hï ;rulg 290'65 isg lsf,da.%Euhlg remsh,a 265'27 la olajd
∞hl úh' 2016 jifr® ° fmd,a f.ähl idudkH ishhg 8'7 lska wvq úh' 2015 jifr® ° fmd,a uo wdY%s;
2
m%Odk lDIs fNda.j, Wmk;s
2' rnr®
2'1 ksIm
a dokh ls'.%E' ñ,shk 88.6 79.1 -10.1 -10.7
2'2 uqΩ j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 137 136 2.2 -0.7
2'3 ls˙ lmk ,o ìï m%udKh fylaghdr oyia 108 93 -2.7 -13.9
2'4 ksIm
a dok ms˙jeh remsh,a$ls'.%E' 170.00 180.00 6.3 5.9
2'5 idudkH ñ,
- fld<U fjkafoaih
s ^wdr®'tia'tia'1& remsh,a$ls'.%E' 248.17 239.28 -13.2 -3.6
- wmkhk ^ke'ú'i'& remsh,a$ls'.%E' 342.03 294.33 -5.7 -13.9
2'6 kej; j.d ls¯u ^B& fylaghdr 621 591 -70.4 -4.9
2'7 wÆ;ska j.d ls¯u ^B& fylaghdr 769 592 -46.1 -23.9
2'8 tl;= l< w.h" o'foa'ks' m%;Y
s ;hla jYfhka ^b& 0.3 0.3 - -
3' fmd,a
3'1 ksIm
a dokh f.ä ñ,shk 3,056 3,011 6.5 -1.5
3'2 uqΩ j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 455 466 3.2 2.4
3'3 ksIm
a dok ms˙jeh f.ählg remsh,a 16.39 16.70 19.9 1.9
3'4 idudkH ñ,
- ksIm
a dok ñ, f.ähla remsh,a 33.88 32.13 7.5 -5.2
- wmkhk ^ke'ú'i'& ^W& f.ähla remsh,a 54.54 41.16 39.6 -24.5
3'5 kej; j.d ls¯u$ há j.dj ^W!& fylaghdr 4,919 5,000 -15.1 1.6
3'6 wÆ;ska j.d ls¯u ^t& fylaghdr 14,408 10,996 -53.2 -23.7
3'7 tl;= l< w.h" o'foa'ks' m%;Y
s ;hla jYfhka ^b& 0.8 0.7 - -12.5
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld f;a uKav,h
^wd& ;djld,sl l=vd f;a j;= ixjr®Ok wêld˙h
^we& y˙; f;a we;=Ωj jeú,s lr®udka; wud;HdxYh
^wE& wuq f;a oÆ iemhqïlrejkaf.a ,dNdxYo we;=<;a fõ' ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
^b& j.d ls¯u iy ieliqï lghq;= is≥ l< m%udKh mu◊' fomdr®;fïka;=j
^B& rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ j.d iyk fhdackd l%uh wkqj j.d l< ìï m%udKh rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
^W& m%Odk fmd,a uo ksIamdok ;=k i|yd mu◊' fmd,a j.d ls¯fï uKav,h
^W!& fmd,a j.d ls¯fï uKav,h úiska fokq ,nk j.d iykdOdr l%uh hg;g wh;a bvï wdjrKh fõ' fmd,a ixjr®Ok wêld˙h
^t& fmd,a j.d ls˙fï uKav,h úiska fn∞ y˙k ,o îc me, ixLHdj wkqj wΩ;ska j.d l, ìï m%udKh jeú,s iud.ï
.Kkh lr we;' fuys° fmd,a îc me, 158 la ioyd fylaghdr tlla wkqmd;h fhdod f.k we;' Y%S ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
55
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ksIamdok i|yd jQ idudkH wmkhk ñ, ^ke'ú'i'& by< .sfhah' lcq j.d lrk m%foaYj, u,a msfmk
lsf,da.%Euhlg remsh,a 439'94 l isg lsf,da.%Euhlg iufha we;s jQ wkfmalaIs; jr®Idj uOHfha jqj o
remsh,a 328'30 la olajd ishhg 25'4 lska lcq uo ksIamdokfhys jr®Okhla olakg ,enq◊'
my; jegq◊' foaYSh fj<|fmdf<a ñ,s,Sgr® 750 l ksIamdokfhys by< hEula is≥j ;sìh°;a lcqj,
fmd,af;,a fnda;,hl idudkH is,a,r ñ, remsh,a f.dúm< ñ, .Kka jir ;=< ° ishhg 5'3 lska
215'34 la olajd ishhg 4'3 lska by< .sfhah' †is`† by< .sfhah'
fmd,a" fldmamrd yd fmd,a f;,a hk fmd,a uo wdY%s;
2
m%Odk wmkhk ishhg 38'5 lska jr®Okh jQ w;r" fjk;a lafIa;% fNda.
fuu ksIamdok wmkhkh ls¯fuka ,efnk bmehSï iuia;hla jYfhka .;a l<" jir ;=< meje;s
ishhg 4'5 lska jr®Okh úh' fmd,a f.ä wmkhkh whym;a ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka fjk;a
ishhg 130'5 lska o" fmd,a l%Sï wmkhkh ishhg lafIa;% fNda. ksIamdokh my; jegq◊' 2015 jifr® °
27'1 lska o" fmd,a ls˙ wmkhkh ishhg 38'9 lska o
fuá%la fgdka 362"452 la jQ fjk;a lafIa;% fNda.
by< .sh w;r" msá l< fmd,a ls˙ wmkhkh ishhg
ksIamdokh 2016 jifr® ° fuá%la fgdka 339"253 la
32'5 lska my< .sfhah'
olajd ishhg 6'4 lska my< .sfhah' m%Odk
iqΩ¿ wmkhk fNda. jYfhkau" j.d l< N+ñ m%udKh wvq ùu fya;=fjka
l=rlalka" nv b˙`.=" uqx weg" fidahd fndaxÑ" W∫"
whym;a ld,.=◊l ;;a;ajhka yd pl%Sh ñ˙ia" wr®;dm,a" f,dl= ΩEKq yd rglcq ksIamdokh
iy iD;=uh wiajkq rgdjka fya;=fjka we;eï 2016 jifr® ° my< jegq◊' fï w;r" 2015 jir
iqΩ wmkhk fNda. ksIamdokh my< .sfhah' yd iei£fï ° hdmkh yd mq;a;,u †ia;%slalhkays
wmkhk lDIslr®u fomdr®;fïka;=fõ ;djld,sl ksIamdokh by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° bo,a
weia;fïka;=j,g wkqj 2015 jifr® ° ishhg b˙`.=" lõms" ;, yd r;= ΩEKq ksIamdokh by<
12'9 l jr®Okhla jdr®;d l< iqΩ wmkhk fNda. .sfhah' jir ;=< ° f,dl= ΩEKq ksIamdokh fuá%la
ksIamdokh 2016 jifr® ° ishhg 9'5 lska my; jegq◊' fgdka 65"223 la olajd ishhg 26'7 lska ie,lsh hq;=
2016 jir ;=< ° l=re∫" lrouqx.=" fldams" fldfldajd f,i my< .sh w;r" tys m%;sM,hla f,i fukau
iy id†lald ksIamdokfha jr®Okhla jdr®;d jQ w;r" cd;Hka;r ñ, .Kka wvq uÜgul mej;Sfï
.ïñ˙ia" lrdnq keá iy mqjla ksIamdokh my<
jdis∞hl ;;ajho fya;=fjka ΩEKq wdkhkh fuá%la
.sfhah' 2015 jifr® ° fuá%la fgdka 17"707 la jQ
fgdka 215"593 la olajd ishhg 2'5 lska jr®Okh úh'
l=re∫ ksIamdokh" 2016 jifr® ° fuá%la fgdka
2016 jifr® ° wr®;dm,a ksIamdokh fuá%la fgdka
18"945 la olajd ishhg 7'0 lska ie,lsh hq;= f,i
95"805 la olajd ishhg 1'6 lska my< jegqKq w;r"
jr®Okh úh' fldfldajd ksIamdokh fuá%la fgdka
wr®;dm,a wdkhkh ishhg 4'2 lska jr®Okh úh'
650 la olajd ishhg 42'2 lska o" id†lald ksIamdokh
lDIslr®u wud;HdxYfha iyfhda.h fya;=fjka
fuá%la fgdka 4"155 la olajd ishhg 51'1 lska o"
j.d lrk ,o ìï m%udKh by< hEu ksid wuq
fldams ksIamdokh fuá%la fgdka 2"824 la
b`.=re yd ly ksIamdokh o by< .sfhah' ckf,aLk
olajd ishhg 7'0 lska o jr®Okh úh' u,a iy M,
yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=fõ ;djld,sl
yg.kakd ld,j, ° wLKavj ksh`.h mej;Su
weia;fïka;=j,g wkqj whym;a ld,.=◊l
fya;=fjka ±ä n,mEulg yiq jQ .ïñ˙ia ksIamdokh
miq.sh jirg idfmalaIj ishhg 34'4 lska wvq úh' ;;a;ajhka fya;=fjka 2016 jifr® ° fjk;a lafIa;%
mej;s by< b,aÆu ms<sìUq lrñka .ïñ˙iaj, fNda. j.d l< N+ñ m%udKh fylaghdr 144"892 la
f.dúm< ñ, .Kka 2016 jifr® ° ishhg 14'3 lska olajd ishhg 4'6 lska my; jegq◊'
by< .sfhah' fï w;r" jirla yer jirla by<
t<jΩ¿
wiajekakla ,nd fok pl%Sh wiajkq rgdjla we;s
lrdnq keá ksIamdokh 2016 jifr® ° ishhg 65'3 lska 2016 jifr® ° t<jΩ iemhqfuys jr®Okhla
ie,lsh hq;= f,i my; jegq◊' 2016 jir ;=< ° olakg ,enq◊' 2015 jifr® ° fuá%la fgdka
lrdnq keá yd .ïñ˙ia wmkhk m˙ud o ms<sfj<ska 1"627"592 la jQ t<jΩ ksIamdokh 2016 jifr® °
ishhg 71'2 lska iy ishhg 52'7 lska my< .sfhah' fuá%la fgdka 1"648"501 la olajd ishhg 1'3 lska iqΩ
2016 jifr® ° lcq uo ksIamdokh fuá%la fgdka 3"192 la jYfhka jr®Okh úh' 2015 g w∞< ld,m˙Éf√oh yd
olajd ishhg 4'9 lska by< .sh w;r" lcq j.d l< ìï iei£fï ° 2016 jifr® h, lkakfha t<jΩ
m%udKh fylaghdr 20"102 la olajd ishhg 7'6 lska ksIamdokh ishhg 10'4 lska by< .sh o" 2015$16
56
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
uy lkakfha t<jΩ ksIamdokh" mej;s kshx iys; fmar yd flduvq ksIamdokh my< .sfhah' Y%S ,xldj
ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka ishhg 4'9 lska wvq 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 7'3 l ms˙jehla orñka
ùu ksid jir ;=< t<jΩ ksIamdokfhys fuu iqΩ m,;=re fuá%la fgdka 54"107 la wdkhkh l< w;r"
jr®Okh ±lsh yels úh' 2016 jir wjidkfha meje;s th 2015 jifr® wdkhkh l< m%udKh yd iei£fï °
úh<s ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka h, lkakfha ishhg 19'8 l by< hEuls' fmr jifr® m˙†u"
ù j.d lghq;= widr®:l jQ ìïj, t<jΩ j.dj is≥ wem,a" f∞vï" uekav¯ka yd ñ† fuu jifr® °
ls¯u fya;=fjka t<jΩ j.d l< uqΩ N+ñ m%udKfha m%Odk jYfhka wdkhkh l< m,;=re jr®. úh'
2
by< hEu" h, lkakfha t<jΩ ksIamdokh by< fï w;r" 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 5'0 l
hEug m%Odk jYfhka fya;= úh' uy lkakfha jákdlu we;s m,;==re fuá%la fgdka 33"300 la
t<jΩ iemhqu my< hEug m%;spdr olajñka 2016 wmkhkh l< w;r" jir ;=< m,;=re wdkhkh
jifr® uehs udifha ° Wvrg yd my;rg t<jΩ yd wmkhkh mokï lr.;a fj<| ys`.h remsh,a
fojr®.fhau ñ, .Kka by< .sfhah' óg wu;rj" ì,shk 2'3 la úh' foaYSh t<jΩ yd m,;=re i|yd
2016 jifr® uehs udifha ° we;s jQ ;o jeis yd by< úfoaY b,aÆula mej;=K o" úYd, m%udKhka
.xj;=r ;;a;ajhka fya;=fjka iemhqï ;;a;ajhkag wLKavj iemhSug wfmdfydi;a ùu tu b,aÆu
ndOd we;s ùu yd j.d ydks is≥ ùu t<jΩ ñ, imqrd,Su i|yd we;s m%Odk;u wNsfhda.h fõ'
.Kka ;j≥rg;a by< hEug fya;= úh' fï w;r" ksIamdolhka yd wmkhklrejka w;r iDcq
whym;a ld,.=◊l ;;a;ajh fya;=fjka w;rue† iïnkaO;d we;s ls¯u iy fj<| .súiqï mokï
lkakfha t<jΩ j.dj o my< .sfhah' tfia jqj o" lr.;a j.d l%u ;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u" t<jΩ yd
h, lkakfha wiajkq fk<Su weröu;a iu`. m,;=re wmkhk fj<|fmd< jeä†hqKq ls˙u i|yd
fj<|fmd< t<jΩ iemhqu by< hEfuka wf.daia;= jeo.;a fõ'
udifha isg t<jΩ ñ, .Kka my; jegq◊' ;j o"
j.d lrk ,o N+ñ m%udKh by< hEu fya;=fjka iSks
W;=re m<df;a t<jΩ iemhqu ie,lsh hq;= f,i 2016 jifr® iSks ksIamdokh lemS fmfkk
jeä jQ w;r th jir mqrdu t<jΩ ñ, .Kka by< jr®Okhla fmkakqï lf<ah' 2015 jifr® ° fuá%la
hEfï mSvkh wvq ls¯fuys,d Wmld¯ úh' flfia fgdka 55"972 la olajd ie,lsh hq;= f,i jr®Okh jQ
fj;;a" jir wjidk ld,h jk úg idudkH iD;=uh iSks ksIamdokh" 2016 jifr® ° fuá%la fgdka
n,mEu fmkakqï lrñka t<jΩ ñ, .Kka kej;;a 62"048 la olajd ishhg 10'9 lska ;j≥rg;a
by< .sfhah' 2016 jifr® °" remsh,a ì,shk 3'9 la jr®Okh úh' by< M,∞jla iys; Wla m%fNao j.d
jákd t<jΩ lsf,da.%Eï ñ,shk 21'1 la wmkhkh ls¯u" fhda.H jd˙udr®. moaO;s ieliSu yd j.d
lrk ,°' f.dùka yd md˙fNda.slhka wdrlaId ìï kv;a;= ls¯u iy ndysr mdr®Yjhka úiska
ls¯u i|yd" me< ;jdkays hym;a lDIsldr®ñl is≥ lrk j.d lghq;= mqΩ,a ùu iSks ksIamdokh
ms<sfj;a (Good Agricultural Practices - GAP) Ndú;h by< hEug m%Odk jYfhka u ∞hl úh'
ms<sn| f.dùka ±kqïj;a ls¯u yd fNda. j.dfõ ° .,aTh lr®udka;Yd,dfõ ksIamdokh my< .sh o
yd ieliSfï ° jeä†hqKq l< ;dlaIKh Ndú; me,aj;a; yd fijk., lr®udka;Yd,djkays
ls˙u m%p,s; ls¯u i|yd Yla;su;a iq≥iq m%;sm;a;s ksIamdokh by< hEu iSks ksIamdokfha by;
l%shdudr®. .ekSu tu wxYfha M,∞hS;djh by< jr®Okhg ∞hl úh' 2016 jifr® ° me,aj;a;
kexùu flfrys Wmld¯ jkq we;' lr®udka;Yd,dfõ ksIamdokh fuá%la fgdka 34"188 la
olajd ishhg 23'8 lska jr®Okh úh' 2015 jifr® °
m,;=re
iuia; iSks ksIamdokfhka ishhg 49'3 la
wmkhklrejkaf.ka by< b,aÆula mej;=K o" i|yd ∞hl jQ me,aj;a; iSks lr®udka;Yd,dfõ
2016 jifr®° m,;=re ksIamdokh ;j≥rg;a my< ∞hl;ajh 2016 jifr® ° ishhg 55'1 la olajd
.sfhah' m,;=re ksIamdokh fmr jifr® jdr®;d l< jr®Okh fjñka ;j≥rg;a iSks ksIamdokfha m%uqLhd
ishhg 15'6 l my< hEfuka wk;=rej 2016 jifr® ° úh' fijk., lr®udka;Yd,dfõ ksIamdokh 2016
;j≥rg;a ishhg 6'0 lska my< .sfhah' m,;=re jifr® ° fuá%la fgdka 17"234 la olajd ishhg 19'9 lska
m%fNao jYfhka .;a l, 2016 jifr® ° f∞vï" jr®Okh úh' fï w;r" .,aTh lr®udka;Yd,dfõ
foys" wU" w,s.egfmar iy je,af∞vï ksIamdokh ksIamdokh 2016 jifr® ° fuá%la fgdka 10"626 la
by< .sh w;r" flfi,a" .ia,nq" wkakdis" rUqgka" olajd ishhg 24'0 lska wLKavj fojk jirg;a my<
57
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
.eUqre uqy≥q u;aiH 184 183 1.9 -0.6
olajd iqΩ jYfhka jr®Okh úh' 2016 jifr® iSks
ñ˙†h u;aiH 67 74 -11.2 9.9
ksIamdokh" rfÜ iuia; iSks wjYH;djfhka ñ˙†h c,dY 57 58 -17.1 2.4
ishhg 9'5 la iems¯ug m%udKj;a jkq we;ehs c,„ù j.dj 3 9 77.0 201.3
weia;fïka;= lr we;' by< iSks b,aÆu yd iSks biaika j.dj 7 6 37.7 -15.0
wdkhkh u; mkjk ,o úfYaI fj<| NdKav noao tl;=j 520 531 -2.8 2.1
^w& ;djld,sl uQ,h( ëjr yd c,c iïm;a ixjr®Ok
wvq uÜgul mej;Su fya;=fjka jir ;=< ° iSks wud;HdxYh
wdkhkh fuá%la fgdka 651"181 la olajd ishhg
4'4 lska by< .sfhah' ndysr mdr®Yjhka Wla j.dj
ÆKq ouk ,o u;aiH wdkhkh fuá%la fgdka
i|yd fhduq ls¯u ;=<ska Wla j.d ls¯u †hqKq ls¯ug
34"978 la olajd ishhg 5'8 lska by< .sfhah' fï
we;s yelshdj iy tys jeo.;alu y∫kd .ksñka"
w;r" áka udΩ wdkhkh fuá%la fgdka 37"089 la
me,aj;a; yd fijk., iSks lr®udka;Yd,d úiska
olajd ishhg 24'3 lska ie,lsh hq;= f,i my<
ndysr mdr®Yjhka úiska is≥ lrkq ,nk j.d lghq;=
.sfhah' Y%S ,xldfõ u;aiH ksIamdok wmkhk
mqΩ,a ls¯u i|yd by< m%uqL;djhla ,nd fok ,°'
u; hqfrdamd ix.uh úiska mkjk ,o ;yku
2016 cqks ui 21 ∞ isg l%shd;aul jk m˙† bj;a ls¯u;a
ëjr
iu`. Y%S ,xldfõ u;aiH m%fNao i|yd hqfrdamd
2016 jifr® ° ëjr lghq;=j, uOHia: ix.ufha rgj,ska jQ b,aÆu mqΩ,a úh' ta wkqj"
jr®Okhla fmkakqï lrk ,°' 2016 jifr® ° u;aiH 2016 jifr® ° hqfrdamd ix.ufha rgj,a fj; is≥
ksIamdokh 2015 jirg idfmalaIj fuá%la fgdka lrk ,o u;aiH wmkhk fuá%la fgdka 2"540 la
530"920 la olajd ishhg 2'1 lska jr®Okh úh' fjr< yd olajd ishhg 23'1 lska ie,lsh hq;= f,i
l<mq wdY%s; u;aiH ksIamdokh yd .eUqre uqyqfoa jr®Okh úh' ksis m%ñ;shlska f;drj ëjr lghq;=j,
u;aiH ksIamdokh hk Wm wxYhkaf.ka iukaú;" kshe,Su fya;=fjka iuia; u;aiH ksIamdokfhka
iuia; u;aiH ksIamdokfhka ishhg 86'0 lg ishhg 25'0 la muK wmf;a hk nj weia;fïka;= lr
∞hl;ajhla imhk" uqyq≥ u;aiH ksIamdokh 2016 we;s w;r" tfia is≥jk wmf;a hEu wju ls¯fuys ,d
jifr® ° fuá%la fgdka 456"990 la olajd ishhg 0'9 lska wjOdkh fhduq ls¯u ëjr lr®udka;fha Wm˙u M,
iqΩ jYfhka jr®Okh úh' fjr< wdY%s; u;aiH fk<d .ekSu i|yd b;d jeo.;a fõ'
ksIamdokh fuá%la fgdka 274"160 la olajd ishhg
1'9 lska iqΩ jYfhka jr®Okh jQ w;r" .eUqre mY= iïm;a
uqyqfoa u;aiH ksIamdokh fuá%la fgdka 182"830 la
olajd ishhg 0'6 lska my< .sfhah' iuia; u;aiH ls˙ ksIamdokfhka iajhxfmdaIs; ls¯ug
ksIamdokfha b;s˙ ishhg 14'0 la i|yd ∞hl;ajh rch f.k we;s l%shdudr®. fya;=fjka cd;sl ls˙
ork ñ˙†h yd c,„ù j.d wxYfha u;aiH ksIamdokh ksIamdokh 2016 jifr® ° ,Sgr® ñ,shk 384 la olajd
2015 jir yd iei£fï ° ishhg 9'9 lska ie,lsh ishhg 2'6 lska ;j≥rg;a by< .sfhah' ˙†h.u
hq;= f,i jr®Okh úh' ñ˙†h c,dYj,g uq∞ye˙ f.dúm<g wdkhkh l< .j fokqkaf.ka ls˙
u;aiH megjqka m%udKh jeä ùu yd c,„ù j.d foùu wdrïN ùu" kejqï ls˙ i|yd ls˙ f.dùka
wxYfha we;s jQ jeä†hqKq ùu" ñ˙†h ëjr yd c,„ù fj; i;=gq∞hl ñ,la ,eîu iy ls˙ ksIamdok
j.d wxYfha fuu jr®Okhg fya;= úh' jir ;=< ° lr®udka;Yd,dj, Od˙;dj by< kexùu fya;=fjka
iuia; u;aiH wdkhkh fuá%la fgdka 115"693 la uyd m˙udK ls˙ ksIamdok iud.ï fj;ska jQ ls˙
olajd ishhg 3'6 lska my< .sh w;r" úh,k ,o fyda b,aÆu by< hEu ls˙ ksIamdokh jr®Okh ùug
bjy,a jQ lreKq f,i ±laúh yelsh' iuia; ls˙
ksIamdokfhka ishhg 82'8 la jQ t<ls˙ ksIamdokh"
1 iSks ,nd .ekSfï m%;sY;h } ksIamdokh l< iSks m%udKh Ÿ 100
wUrk ,o Wla o~q m%udKh jdr®Isl ,laIHuh moku u; ,Sgr ñ,shk 317'9 la
58
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
olajd ishhg 4'1 lska by< .sh w;r" ó ls˙ lr®udka;Yd,d kùlrKh ls¯fï lghq;= w;˙ka
ksIamdokh ,Sgr ñ,shk 66'1 la olajd ishhg 4'2 lska ñ,aflda ^mqoa& iud.u i;= fmdf<dkakrej iy
my< .sfhah' foaYSh ls˙ ksIamdokh jr®;udk cd;sl †.k msysá lr®udka;Yd,dj, kùlrK lghq;=
wjYH;djfhka ishhg 42'0 la muK iemhSug wjika flreKq w;r" wfòfj, lr®udka;Yd,dfõ
m%udKj;a fõ' fï w;r" ls˙ ,nd .kakd t<fokqka kùlrK lghq;= 2017 jifr® m<uq ldr®;=j
ixLHdj 284"400 la olajd ishhg 5'6 lska wvq jQ ;=< ° wjika ls¯ug kshñ;h' i;a;aj wdydrj, ñ,
w;r" ls˙ ,nd .kakd ó fokqka ixLHdj 83"150 la 2015 jir yd iei£fï ° wvq ùu fya;=fjka" cd;sl
2
olajd ishhg 9'2 lska wvq úh' 2015 jir olajd uqΩ ls˙ ksIamdokfha idudkH ksmehqï ms˙jeh ,Sgrhg
.jhska ixLHdj ,nd ° we;af;a weia;fïka;=.; remsh,a 31'99 la olajd remsh,a 2'67 lska my< .sh w;r"
w.hla jYfhks' kuq;a" 2016 jifr® ° i;a;aj idudkH f.dúm< ñ, ,Sgrhlg remsh,a 64'00 la
ksIamdok yd fi!LH fomdr®;fïka;=j u.ska mY= olajd remsh,a 5'00 lska jeä ùu u.ska f.dùkag
iïm;a ixjr®Ok ks,Od¯kaf.a iyNd.S;ajfhka uqΩ by< wd∞hula ,nd .; yels úh' foaYSh ls˙
.j .yKh ms<sn| mqΩ,a iólaIKhla is≥ lrk ,o ksIamdokh by< f.dia ;sìh°;a ls˙msá wdkhkh
w;r" tys° rgmqrd l=vdu fiajd iemhSfï tallj,ska o fuá%la fgdka 94"011 la olajd ishhg 15'0 lska by<
o;a; ,nd f.k we;' tys m%;sM,hla f,i" 2016 .sh w;r" tys jákdlu remsh,a ì,shk 33'6 la úh'
jifr® Y%S ,xldj ;=< isák uqΩ .jhska ixLHdfõ ls˙ .j iïmf;ys .=Kd;aulNdjh by< ±óu
ienE w.h ms<sìUq flfrk w;r" .jhka ixLHdfõ flfrys rcfha wjOdkh ;j≥rg;a fhduq jQ w;r"
jdr®Isl fjkia ùu u.ska ms<sìUq flfrkqfha 2016 jifr® ° megjqka 16"577 la ,shdm†xÑ lrk
l,ska mej;s weia;fïka;=.; ixLHdfjys iy ,o §jeiais megjqka we;s±ä ls¯fï jHdmD;sh¶ jeks
j;auka .j .yKfhys iei£uls' 2016 jifr® ° jHdmD;s .Kkdjla l%shd;aul lrk ,°' fujeks
cd;sl mY= iïm;a ixjr®Ok uKav,fha ls˙ l%shdudr®. yryd wdkhkh lrk ls˙msá m%udKh
ksIamdokh ,Sgr ñ,shk 11'0 isg ,Sgr ñ,shk 17'9 la wju lr.; yels jk w;r" cd;Hka;r m%ñ;Skag
olajd by< .sh w;r" ñ,aflda ^mqoa& iud.fï .e,fmk m˙† foaYSh ls˙ f.dúm<j,aj, ksmojk
ls˙ ksIamdokh ,Sgr ñ,shk 70'0 la olajd ishhg ls˙j, .=Kd;aulNdjh jeä†hqKq lr .ekSug o
9'4 lska jr®Okh úh' lr®udka;Yd,dj, ksIamdok yels fõ'
Od˙;dj by< kexùfï wruq◊ka wdrïN lrk ,o l=l=Ω uia iy ì;a;r ksIamdokh 2016 jir
;=< ° jr®Ok m%jK;djhla fmkakqï lf<ah'
2'7 ixLHd igyk i;a;aj ksIamdok iy fi!LH fomdr®;fïka;=fõ
mY= iïm;a wxYh ms<sn| ixLHdk ;djld,sl weia;fïka;=j,g wkqj l=l=Ω uia
ksIamdokh fuá%la fgdka 173"830 la olajd ishhg
2015 2016 jdr®Isl fjkiaùu ^]&
Wm wxYh 5'7 lska jr®Okh úh' uia ms◊i fn%dhs,r® i;=ka
^w& ^wd& 2014$15 ^w& 2015$16 ^wd&
ksmoùu i|yd wjYH udmsh i;=ka (Broiler Parents)
1' uqΩ .jhka ixLHdj
^ñ,shk& 1.4 1.2 -8.9 -14.1
wdkhkh iy ì;a;r i|yd lsls<s megjqka
t<.jhka 1.1 0.9 -6.9 -13.1 ,nd .ekSug wjYH udmsh i;=ka (Layer Parents)
ó.jhka 0.3 0.3 -15.1 -17.4 wdkhkh ms<sfj<ska ishhg 88'7 lska iy 107'7 lska
2' cd;sl ls˙ ksIamdokh
^,Sgr® ñ,shk& 374.4 384.0 13.7 2.6 by< hEu" l=l=Ω uia ksIamdokfhys jr®Okhg
t< ls˙ 305.4 317.9 15.2 4.1 m%Odk jYfhka fya;= úh' flfia jqjo" yu fkd.eiQ
ó lsrß 69.1 66.1 7.9 -4.2
l=l=Ω uia lsf,da.%Euhla i|yd ksIamdok ms˙jeh
3' ls˙ wdydr ksIamdokh
^,Sgr® ñ,shk& ^we& 33.5 36.9 14.0 10.1 2015 jifr® ° jQ remsh,a 291'16 l isg 2016 jifr® °
4' ksIamdok ñ, - t<ls˙ remsh,a 306'74 la olajd by< f.dia we;' 2016
^re'$,Sgr®& 58.91 64.03 -1.7 8.7
5' ì;a;r ksIamdokh
jifr® ° l=l=Ω uia ksIamdokh by< f.dia ;sìh °
^ñ,shk& 1,899.0 2,059.7 16.0 8.5 jqj o" l=l=Ω uia lsf,da.%Euhl idudkH ñ, fmr
6' l=l=Ω uia ksIamdokh
^fu'fgd'oyia& 164.5 173.8 13.8 5.7
jifr® meje;s remsh,a 507'90 isg 2016 jifr® °
^w& ixfYdaê; uQ,hka( .%dóh wdr®:ßlh ms<sn`o remsh,a 538'56 la olajd by< .sfhah' fn%dhs,r®
^wd& ;djld,sl wud;HdxYh l=l=Ω uia lsf,da.%Euhla i|yd mkjd ;snQ
^we& cd;sl mY= iïm;a ixjr®Ok ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
uKav,fha iy ñ,aflda ^mqoa& fomdr®;fïka;=j remsh,a 420'00 l Wm˙u is,a,r ñ, 2017 udr®;= 14
iud.fï ksIamd†; muKla cd;sl mY= iïm;a ixjr®Ok
we;=<;a fõ' uKav,h
†k isg bj;a lrk ,°' fï w;r" ì;a;r ksIamdokh
ñ,aflda ^mqoa& iud.u ì,shk 2'0 la olajd ishhg 8'5 lska by< .sh w;r"
59
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ì;a;r ksIamdokfha idudkH ms˙jeh remsh,a 10'07 wdjrK ix.Kk f;dr;=re moaO;shla ksr®udKh
isg remsh,a 12'41 la olajd by< .sfhah' ls¯ug o" cd;sl jk wëlaIK moaO;sh ksr®udKhg yd
ì;a;rhl idudkH ñ, 2015 jifr® jdr®;d jQ tlai;a cd;Skaf.a foaY.=◊l úmr®hdi ms<sn| jQ
remsh,a 14'80 g idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a iïuq;s rduqj i|yd b†˙m;a ls¯ug cd;sl jk
16'10 la olajd by< .sfhah' W!re uia iy tΩ ixrlaIK úur®Yk m˙udKh ksr®udKh ls¯ug o
uia ksIamdokh ms<sfj<ska ishhg 1'4 lska iy tu.ska iyfhda.h ,nd fohs' 2012 jifr® isg
ishhg 3'7 lska" fuá%la fgdka 7"280 la iy fuá%la l%shd;aul jk m%cd iyNd.s;aj jk j.d jevigyk
2
fgdka 1"400 la olajd by< .sh w;r" yrla uia 2016 jifr® ° o l%shd;aul jQ w;r" ksmqK;d
ksIamdokh fuá%la fgdka 31"540 la olajd ishhg ixjr®Okh i|yd mqyqKqj ,nd °u yd iqΩ m˙udK
2'0 lska wvq úh' W!re uia lsf,da.%Euhla i|yd jHdmdr wdrïN ls¯ug wjYH WmlrK ,nd °u
ksIamdok ms˙jeh remsh,a 264'58 la jQ w;r" tΩ ta hgf;a is≥ flre◊' 2016 jifr® ° uqΩ N+ñ
uia iy yrla uia i|yd tu ms˙jeh ms<sfj<ska m%udKfhka ishhg 29'7 la jQ Y%S ,xldfõ jk
remsh,a 281'15 la iy remsh,a 357'37 la úh' W!re uia wdjrKh 2019 jk úg ishhg 32'0 la olajd jeä
lsf,da.%Euhl idudkH ñ, ishhg 8'2 lska o" tΩ ls¯fï ±laula iys;j 2014 ° wdrïN lrk ,o
uia lsf,da.%Euhl idudkH ñ, ishhg 12'2 lska o" jk wdjrK jeä†hqKq ls¯fï jevigyk hgf;a
yrla uia lsf,da.%Euhl idudkH ñ, ishhg jk ixrlaIK fomdr®;fïka;=j úiska ydks jQ
18'5 lska o by< .sfhah' jk.yKh m%;sixialrKh ls¯u yd jk wdjrKh
/l .ekSu b,lal lr.;a lghq;= is≥ lrk ,°' fï
jk iïm;a w;r" fm!oa.,sl wxYh úiska is≥ lrk jkdka;r
jk ixrlaIK fomdr®;fïka;=j úiska mj;ajk kej; j.d ls¯fï jevigyk hgf;a 2016 jifr® °
,o jk wdjrK weia;fïka;= iólaIKhg wkqj fm!oa.,sl wxYh úiska is≥ lrk ,o jd◊c
Y%S ,xldfõ jk wdjrKh fylaghdr 1"951"472 ls' uÜgñka jk frdamKh fylaghdr 413 la úh'
flfia jqjo" fuu iólaIKh iEu jir 10 lg u
jrla mj;ajkq ,nkakla jk w;r" jk wdjrKh lDIsld¾ñl m%;sm;a;s iy wdh;ksl iydh
ms<sn|j kj;u f;dr;=re ,nd fok tu iólaIKh 2016-2018 ld,m˙Éf√oh i|yd jk rcfha
wjika jrg is≥ lr we;af;a 2010 jifr® ° h' kS;s wdydr ksIamdok cd;sl jevigyk úúO b,lal
úfrdaë ±j lemSu" ckdjdi b†ls¯u iy fyaka /ila flfrys wjOdkh fhduq lrhs' fï i|yd fNda.
j.dj fya;=fjka iajNdúl jk wdjrK m%udKh úúOdx.SlrKh yd M,∞hS;djh jeä†hqKq ls¯u
ld,h;a iu`. wvq ù we;' tneúkaa" mj;sk †hqKqu ;=<ska jir 2018 jk úg Y%S ,xldj nv b˙`.="
;dlaIKh fhd∞ .ksñka rfgys jk wdjrKfha fidahd fndaxÑ" ñ˙ia" ΩEKq yd wr®;dm,a hk
is≥ jk fjkiaùï ;lafiare ls¯u i|yd úêu;a fNda.hkaf.ka iajhxfmdaIs; ls¯u;a" iykdOdr u;
iólaIKhla flá ld,m˙Éf√ohka we;=<; ° is≥ mokï jQ f.dú;eka lghq;= jir 2020 jk úg lDIs
l< hq;=j we;' ±j ,nd .ekSu i|yd 2015 jifr® ° jHdmdr njg l%ñlj m˙jr®;kh ls¯ug myiqlï
fy<s l< fylaghdr 423 l jk wdjrKh yd ie,iSu;a we;=<;a fõ' ;jo" wdydr ksIamdok cd;sl
iei£fï ° 2016 jifr® ° fylaghdr 781 l jk jevigyk u.ska wdydr iqrlaIs;;djh idlaId;a lr
wdjrKhla ta i|yd fy<s lr we;s w;r l∫ uq≥ka .ekSu" f.dùka i|yd ;sridr yd by< wd∞hï yd
j.dj" idrj;a j.dj iy iajdrlaIl l,dm j.dj fõ;k uÜgula ;yjqre ls¯u i|yd lDIs ksIamdok
hgf;a fylaghdr 100 la kej; j.d lr we;' i|yd by< ñ,la ,nd °u iy foaYSh yd úfoaYSh
§jkyrKh iy jkydhkh u.ska is≥ jk ldnka ;r.ld¯ fj<|fmd< i|yd wLKav m%fõYhla ,nd °u
úfudapkh wvq ls¯u i|yd jk tlai;a cd;Skaf.a flfrys o wjOdkh fhduq lrhs' óg wu;rj" fuu
jevigyk¶ (UN-REDD) 2016 jifr®° o Y%S ,xldj jevigyk hgf;a f.dúm< hdka;%SlrKh" j.d
;=< l%shd;aul jQ w;r" REDD++2 jevigyk Y%S lrk N+ñ m%udKh jeä ls¯u" ksIamdok yqjudrefõ °
,xldj ;=< l%shd;aul ls¯u i|yd jQ Wmdhudr®.sl is≥jk kdia;sh wju ls¯u yd m˙ir ixrlaIKh
jevie,eiau ilia ls¯ug o" Y%S ,xldj i|yd jk ;yjqre ls¯u" ldr®hlaIu f.dúm< l<ukdlrK
Ys,aml%u y∫kajd °u yd by< wiajekakla ,nd
2 jk .ykh iy jk ydhkh u.ska is≥ jk ldnka úfudapkh wvq ls¯u yd fok îc Ndú;h iy jeä†hqKq lrk ,o c,
ldnka ixÑ;" ffcj fldgia wvx.= mi fyda Lksc mi" jkdka;rhkaf.ka
msg; msysá jDlaI,;d" lDIs jkdka;r" j.djka fyda iajNdúl jkdka;r
l<ukdlrKh flfrys fhduq ùu o b,lal
flfrys n,mdkakd jQ ishÆu N+ñ fjkiaùï wvq ls˙u ms<sn| jevigyk' flfrhs' ta wkqj" lDIslr®u wud;HdxYh úiska f.j;=
60
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2
1' iy,a ^wd& fu'fgd'oyia 3,011 126 152 3,373 286 175 3,094 30 147
2' b˙`.= fu'fgd'oyia 162 16 9 261 79 16 244 51 14
3' ;s˙`.= fu'fgd'oyia - 1,051 51 - 1,208 58 - 948 46
4' f,dl= ΩEKq fu'fgd'oyia 59 158 10 89 210 14 65 216 13
5' iSks fu'fgd'oyia 31 548 28 56 624 32 62 651 34
6' wr®;dm,a fu'fgd'oyia 52 130 9 97 142 11 96 148 12
7' udΩ fu'fgd'oyia 385 14 19 520 34 26 531 39 27
8' t<ls˙ ,Sgr® ñ,shk 192 - 9 305 - 15 318 - 15
9' fmd,af;,a fu'fgd'oyia 65 3 3 53 6 3 49 3 2
^w& ;djld,sl uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& ù fuá%la fgdka 1 la" iy,a fuá%la fgdka 0'7 lg iudk fõ' YS% ,xld fr®.=j
500"000 la ixjr®Okh ls¯fï b,lalh we;sj wdydr 160"000 yd ii|k úg 2015$16 uy lkakfha °
ksIamdok cd;sl jevigyk hgf;a f.j;= j.d ù fuá%la fgdka 131"981 la ñ,° .;a w;r" 2015
m%jr®Ok jevigykla 2016 jifr® ° wdrïN lrk ,°' h, lkakfha ° ñ,° .;a fuá%la fgdka 175"270 g
fuu jevigyk .Dy tallhkaf.a wdydr yd idfmalaIj 2016 jifr® h, lkakfha °
fmdaIK wjYH;djka imqrd,Su i|yd muKla fj<|fmdf<ka ñ,° .; yels jQfha ù fuá%la fgdka
fkdj rfÜ iuia; wdydr ksIamdokh jeä ls¯ug o 25"447 la mu◊' th 2016 jifr® h, lkakfha °
Wmld¯ jkq we;' rch úiska lDIsldr®ñl wxYh ñ,° .;a m%udKh" ñ,° .ekSug b,lal l<
iïnkaOfhka wdydr iqrlaIs;;djh jeä†hqKq ls¯u m˙udfjka ishhg 21'2 la úh' ù wiajkq wvq ùug
yd md˙i˙l ;sridr nj ;yjqre ls¯u i|yd mshjr wu;rj" fm!oa.,sl wxYfha ù fuda,a ysñhka úiska
/ila f.k we;s w;r" yqfola wdydr iqrlaIs;;djh b†˙fha ° ù ñ, by< hkq we;ehs jk wfmalaIdfjka
idlaId;a lr .ekSu flfrys muKla wjOdkh f.dùkaf.ka jeä ñ,g ù f;d. ñ,° .ekSu fuhg
fhduq ls¯u fjkqjg ishÆu wdydr ldKavhka ys fya;= úh' ksis wjia:dfõ ° ù ñ,° .ekSug yd
M,∞hS;djh by< kexùfuys ,d mqΩ,a m%fõYhla ksoyia ls¯ug lghq;= ls¯u u.ska ù ñ,° .ekSfï
wkq.ukh ls¯u wjYH fõ' jevigyk ixfYdaOkh ls¯u wjYH fõ' tu.ska
rch úiska ù ksIamdokh by< kexùu iy ù f.dùka" md˙fNda.slhka yd ù wf,ú uKav,h hk
ñ, .Kka ia:djr ls¯u i|yd mshjr /ila y∫kajd ishÆ mdr®Yajlrejkag m%;s,dN w;am;a lr .ekSug
fok ,°' wêl fmdfydr Ndú;h fya;=fjka we;s yels jkq we;' fï w;r" ù mr®fhaIK yd ixjr®Ok
jk fi!LH iy c, ¥IKh jeks md˙irsl .egÆ wdh;kh úiska kshx ;;a;ajhkag yd .xj;=rg
wju ls¯u i|yd w;sYhska úI iys; lDIs ridhk Tfrd;a;= fok wdldrfha jeä†hqKq l< iy ishhg
lDIsldr®ñl wxYh ;=< Ndú; ls¯u je<elaùfï 20'0 lska muK jeä M,∞jla ,nd fok kj
wruq◊ka rch úiska §hym;a lDIslr®udka;hla - fláld,Sk fouqyqka iy,a úfYaI lsysmhla y∫kajd
fi!LH iïmkak ck;djla - ji úi ke;s rgla¶ fok ,°' ;jo" ù mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh
kñka cd;sl jevigykla wdrïN lrk ,°' fuu úiska ù jems¯fï ° Y%u ms˙jeh yd ì;a;r ù
;=ka wjqre≥ jevigyk u.ska idïm%∞hsl ù m%fNao wjYH;djh ie,lsh hq;= f,i wvq lrk jeä†hqKq
Ndú;h by< kexùu ^2016-2019 ld,m˙Éf√oh ;=< ° lrk ,o l%uhla ^merIqÜ l%uh& y∫kajd fok ,°'
ishhg 30'0 la olajd&" ridhksl fmdfydr yd f;a lr®udka;fha M,∞hS;dj" ;r.ld¯;ajh yd
m,sfndaO kdYl Ndú;h l%ufhka bj;a ls¯u ;dlaI◊l jeä†hqKq ls¯ï iy m%Yia: Ndú;hka
iy ldnksl lDIslr®uh m%jr®Okh ls¯u ms<sn|j jeks ixjr®Ok l%shdldrlï flfrys 2016 jifr® °
wjOdkh fhduq lrkq we;' ù wf,ú uKav,h Y%S ,xld f;a uKav,fha" f;a mr®fhaIK wdh;kfha
2014$15 uy lkakfha ° ñ,° .;a ù fuá%la fgdka iy l=vd f;a j;= ixjr®Ok wêld˙fha wjOdkh
61
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
;j≥rg;a fhduq lrk ,°' §Y%S ,xldj ;=< wiqrk .ekSu i|yd fNda. l<ukdlrK iy wdrlaIK
,o iqms˙is≥ isf,daka f;a¶ hk fj<| kduh m%fõYhka y∫kajd fok ,°' Y%u M,∞hS;dj by<
hgf;a Y%S ,xld f;a uKav,h úiska cd;Hka;r kexùug o" f;a lr®udka;fhys ;sridr nj iy;sl
f;a fj<|fmd<j, Y%S ,xld f;a m%p,s; ls¯ug ls¯ug o mshjrla jYfhka l=vd f;a j;= ysñhka
Wmdhudr®.sl wf,úlrK lghq;= is≥ lrk ,o w;r" fj; f;a oÆ fk,Sfï hdka;%sl WmlrK y∫kajd
cd;Hka;r fj<| i,ams,a iy wf,ú m%or®Ykj,g o fok ,°' mr®fhaIK uÜgñka ldnkslj j.djka
iyNd.s úh' Y%S ,xld f;a uKav,h úiska f;a is≥ l< bvï lÜá yryd ;sridr j.d l%uj,g
2
lr®udka;Yd,d iy .nvd i|yd hym;a ksIamdok fhduq lrùu o ;j≥rg;a is≥ flre◊' l=vd f;a j;=
l%ufõo (Good Manufacturing Practices - GMP) ixjr®Ok wêld˙h" Y%S ,xld f;a uKav,h iu`.
ms<sn| ;;a;aj iy;sl ,nd °u i|yd we.hSfï taldnoaOj kej; j.dj yd kj j.dj iy fNda.
lghq;= l%shdjg kxjk ,o w;r" f;a lr®udka;Yd,d h:d ;;a;ajhg m;a ls¯u i|yd jQ iykdOdr l%uh
Wiia ;;a;ajhlg m;a ls¯u i|yd hym;a ksIamdok l%shdjg kexùh' fuu iykdOdr l%uh hgf;a 2016
l%ufõo ms<sn| ;lafiarejla o is≥ lrk ,°' Y%S ,xld jir ;=< remsh,a ñ,shk 48'3 l úhoñka fylaghdr
f;a uKav,h úiska ±kqïj;a ls¯fï jevigyka" 108 la wÆ;ska j.d flreKq w;r" remsh,a ñ,shk
kshduk lghq;= yd .=Kd;aulNdjh wëlaIKh 484 l úhoñka fylaghdr 741 la muK kej;
ls¯u wd†h l%shd;aul ls¯u yryd miq wiajkq ydksh j.d lrk ,°' cd;sl fmdfydr iykdOdr l%uh
wju lr .ksñka by< ;;a;ajfhka hq;= f;a oÆ hgf;a mr®pia 20 g jeä iy fylaghdrhlg wvq
idudkHh ishhg 33'0 l uÜgfï isg ishhg 60'0 l ìïj, f;a j.d lr we;s l=vd f;a j;= ysñhkag
uÜgu olajd kexùu wruqKq lr .;a "B Leaf 60" fylaghdrhlg remsh,a 15"000'00 ne.ska ,nd °u
jevigyk ;j≥rg;a l%shd;aul lrk ,°' wdydr l=vd f;a j;= ixjr®Ok uKav,h úiska l%shd;aul
ksIamdokfha ° we;s úh yels fi!LHhg wys;lr lrk ,°' fï hgf;a" 2016 jr®Ih fjkqfjka f;a
;;a;ajh iQlaIuj y∫kd f.k tjka ;;a;aj wju j.d lrk ,o fylaghdr 83"864 la i|yd remsh,a
lr .ekSu i|yd l%ufõo wkq.ukh ls¯ug w∞< ì,shk 1'3 l uqo,la m%;s,dNSka 204"554 la w;fr®
Wmøj úYaf,aIKh yd wj∞kï md,kh ls¯fï fn∞ fok ,°'
iy;sl (HACCP) ,nd .ekSu lr®udka;Yd,d
úiska wLKavj is≥ lrk ,o w;r" 2016 jr®Ifha ° rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iy rnr®
lr®udka;Yd,d 40 la fuu iy;slh ,nd f.k we;' mr®fhaIK wdh;kh u.ska rnr® lafIa;%fhys
f;a lr®udka;Yd,d kùlrKh ls¯u i|yd iykdOdr M,odhS;dj by< kxjd" foaYSh rnr® ksIamdokh jeä
,nd °fï jevigyk hgf;a lr®udka;Yd,d 21 la ls¯ug wjYH kj jHdmdr wjia:d jeä†hqKq lr
kùlrKh ls¯u i|yd remsh,a ñ,shk 26'1 la ,nd .ksñka" f,dal fj<|fmdf<ys rnr® ñ, fjkia ùu
fok ,°' f;a j.dj iy ksIamdokh ms<sn| kj ksid we;sjk n,mEu wju lr.ksñka b†˙hg hEu
;dlaIKh y∫kajd fok iy jHdma; lrk cd;sl i|yd ixjr®Ok Wmdh udr®. l%shd;aul lrk ,°'
wdh;kh jk Y%S ,xld f;a mr®fhaIK wdh;kh fï jk úg fuá%la fgdka 79"100 la jk foaYSh
úiska tys 2013-2017 Wmdhudr®.sl ie,eiaug rnr® ksIamdokh 2020 jir jk úg fuá%la fgdka
wkqj f;a j.dfõ Wkak;sh i|yd mr®fhaIK yd 200"000 olajd jeä lr .ekSu i|yd rnr® ixjr®Ok
ixjr®Ok l%shdldrlï o" jHdma;s fiajd ,nd °fï fomdr®;fïka;=fõ m%Odk l%fudamdh ie,eiau ;=<ska
lghq;= o is≥ lrk ,°' f;a j.d ixjr®Okh wjOdkh fhduq flreKs' idïm%∞hsl fkdjk
hgf;a foaY.=◊l úmr®hdi yd fld< fldvùfï m%foaYj, rnr® j.dj jHdma; ls¯u iy M,∞hs;djh
frda.h jeks wys;lr ;;a;ajhkag Tfrd;a;= °fï by< kexùu" tu b,lalh lrd <Ûdùu i|yd 2016
yelshdj we;s iy f;a j.d lrk m%foaY ish,a,gu jifr® ° .;a m%Odk Wmdhudr®.h úh' l=vd j;=
mdfya wkqjr®;kh ùfï yelshdj we;s TRI 5000" ysñhkag rnr® kej; j.dj iy wÆ;ska j.d ls¯u
kñka kj f;a ˙ls,s m%fNaohla y∫kajd fok ,°' i|yd ,ndfok iykdOdr l%uh 2016 jifr® ° o
f;a kej; j.d ls¯fï ° mfiys ;;a;ajh ms<sn| l%shd;aul jQ w;r" ta yryd fylaghdr 538 la
;SrK .ekSfï l%shdj,sh myiq ls¯u i|yd mfiys kej; j.d ls¯u i|yd remsh,a ñ,shk 193'0 la o"
.=Kd;aulNdjh ms<sn| or®Ylh u.ska ;lafiarejla fylaghdr 592'5 la wÆ;ska j.d ls¯u i|yd remsh,a
,nd .ekSug mfiys idrj;a nj l<ukdlrKh ñ,shk 179'9 la o jir ;=< ° jeh lrk ,°'
hgf;a mshjr .ekq◊' j.djg is≥ jk ydks fukau" idïm%∞hsl fkdjk m%foaYj, rnr® j.dj jHdma;
fi!LH" wdrlaIl iy md˙i˙l .egÆ wju lr ls¯fï wruq◊ka wïmdr" uq,;sõ iy jjqkshdj hk
62
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
†ia;%slal y∫kd f.k we;' ta wkqj" jir ;=< ° bvïj, M,∞hS;dj jeä ls¯ug Wmdhudr®.sl
wïmdr †ia;%slalfha fylaghdr 212'6 l wÆ;ska ie,iqï †h;a lrk ,°' fmd,a j.d i|yd fmdfydr
rnr® j.d flre◊' 2016 jifr® uehs ui isg iemhSu ;=<ska fmd,a .fiys M,∞hS;dj by<
rnr® j.dj i|yd fmdfydr iykdOdr ,nd °fï kexùu i|yd iykdOdr jevigyka wdrïN
jevms<sfj,la rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j flreKq w;r" fmd,a f,,s j<j,a ia:dms; ls¯u yd
úiska l%shdjg kxjk ,o w;r" tu.ska remsh,a mdxY= ixrlaIK jevms<sfj<j,a l%shd;aul ls¯u"
ñ,shk 91'1 l uqo,la m%;s,dNSka 38"472 lg ,nd ° wvq úhoï k< u.ska c, iïmdokh l%shdjg
2
we;' f,dal fj<|fmdf<ys rnr® ñ, ia:dhs uÜgul kexùu" mfiys f;;ukh md,kh iy w;=re
fNda. j.d ls¯u wd†h o l%shd;aul fl˙◊' fmd,a
mj;ajdf.k hEug wjYH ksr®foaY ,nd°ug
mr®fhaIK wdh;kh" fmd,a ixjr®Ok wêld˙h
iajdNdúl rnr® ksmojk rgj, idud‚lhskaf.ka
iy fmd,a j.d ls¯fï uKav,h tlaj lafIa;%fha
ie≥ï,;a ixúOdkh u.ska úfYaI{ lñgqjla
jr®Okh ks¯laIKh l< w;r" fmd,a f.ä wmkhk
msysgqjd we;' rnr® lr®udka;fha ixjr®Okh i|yd m%jr®Okh" fmd,a ixjr®Ok wêld˙fha fjkafoaish
rnr® mr®fhaIK wdh;kh u.ska o 2016 jifr® ° l%udkql+,;ajhg m;a ls¯u iy wdkhkh lrk
mr®fhaIK yd ixjr®Ok jev igyka l%shd;aul wdydrhg .kakd f;,a jr®.j,g mkjk ;Sre n≥
flre◊' wuq rnr® i|yd w.h tl;= ls¯u m%jr®Okh by< kexùu we;=Ω m%;sm;a;suh ksr®foaY o ,nd
iy wvq ;Sj%;djhla hgf;a ls˙ lemSu" w;=re fNda. fok ,°' fmd,a mr®fhaIK wdh;kh úiska wdrlaIs;
j.dj u.ska wdodhu jeä lr .ekSu jeks l%u ;=<ska l,dm mj;ajdf.k hEu u.ska iy fmd,a j.d ls¯fï
wuq rnr® ksIamdok ms˙jeh wvq lr .ekSu yd m%cd uKav,fhka je,s.u m%foaYfha bvï ,nd f.k
iyNd.s;aj jk j.d jevigyk i|yd rnr® j.dj o je,s.u fld< ue,ùfï yd w;= yels<Sfï frda.hg
we;=<;a ls¯u" my; jefgk rnr® ñ, yuqfõ rnr® Tfrd;a;= fok îc me< ksmoùu wdrïN lrk ,°'
lafIa;%fha m%.ukh i|yd rnr® mr®fhaIK wdh;kh m%cduQ,sl ixúOdk f,i l=vd fmd,aj;= ysñhka
úiska .kakd ,o m%Odk ;SrK w;r úh' jir ;=< ° talrdYS ls¯ug §lmarel¶ jevigyk Yla;su;a lrk
is≥ lrk ,o mr®fhaIK w;r ;jdka rnr® me< ,o w;r" tu.ska Tjqka jHdma;s fiajd jevigyka yd
i|yd iuia; fmdfydr Ndú;h wju ls¯u i|yd iïnkaO lr .ekSug;a" N+ñfhys M,∞hS;dj
ukao.dó f,i mig uqod yefrk fmdfydr jr®. by< kxjd .ekSug;a" frda. yd m<sfndaO md,k
jevigyka iy w;=re fNda. j.djka yd i;a;aj
y∫kd .ekSu" ldnksl yd ldnksl fkdjk fmdfydr
md,kh ;=<ska wdor®Y fmd,a j.djka ia:dms;
ñY%Khla Ndú; lrñka ;sridr M,∞jla i|yd
ls¯ug;a mshjr .ekq◊' †is¢ fmd,a ksIamdokh
rnr® j.d l< ìïj, mfia idrj;a nj m%jr®Okh
i|yd kj lr®udka;Yd,d folla ia:dmkh ls¯ug o
ls¯u" l=vd j;=ysñhka w;r by< M,∞jla ,ndfok wkque;sh ,nd ° ;sfí' fldyq fuda,a ysñhka GMP
laf,dak m%p,s; ls¯u" frda. m%;sfrdaë rnr® laf,dak cd;Hka;r ;;a;aj iy;sl ,nd .ekSu i|yd †˙u;a
y∫kd .ekSu iy m˙ir ys;ldó lDIs l<ukdlrK flreKq w;r" fmd,a lr®udka;h jvd;a ,dN∞hS iy
Ndú;hka y∫kajd °u m%Odk úh' §;=re iúh§ wdlr®I”h uÜgulg m;a ls¯ug" 2016 jifr® °
iñ;s yd iïnkaO l=vd rnr® j;= ysñhka Wiia kj fj<|fmd< wjia:d ms<sn|j o fidhd n,k ,°'
;;a;ajfha ISÜ rnr® ksIamdokh ms<sn| mqyqKq ls¯u
Y%S ,xldj jd◊c uÜgñka iSks ksIamdokh ls¯u
is≥ flreKq w;r" rnr® mr®fhaIK wdh;kh u.ska
oYl lsysmhlg fmr wdrïN l< o" tu lr®udka;h
olajd we;s m%ñ;Skag wkqj Wiia ;;a;ajfha ISÜ rnr®
fï jk úg o jHqyd;aul .egÆ /ila yuqfõ
,nd.ekSfï wfmalaIdfjka hka;% yd WmlrK fn∞
mSvdjg m;aj we;' Y%S ,xldj iSks lr®udka;h i|yd
fok ,†'
fhda.H jgmsgdjla ksr®udKh ls¯ug ;ju;a iu;aj
fmd,a j.d ls¯fï uKav,h" fmd,a mr®fhaIK fkdue;s w;r" tu lr®udka;fha ixjr®Okh i|yd
wdh;kh iy fmd,a ixjr®Ok wêld˙h úiska fmd,a ys;lr ffk;sl" wdh;ksl yd kshduk rduqjla
.fiys iy fmd,a j.d l< bvïj, M,∞hS;djh ksr®udKh ls¯u w;HjYH fõ' wvq Wla wiajekak yd
kexùug;a" fmd,a j.dj jHdma; ls¯u yd frda. Wla o`vq ys`.;djh" by< ksIamdok ms˙jeh"
m%;sfrdaë îc me< ksmoùug w∞< mr®fhaIK lghq;= ld,.=◊l ndOd" iSks ,nd .ekSfï wkqmd;h wvq
is≥ ls¯ug;a" úúO wdldrj,ska fmd,a wmkhkh ùu yd lïlre .egÆ fuu lr®udka;h flfrys
m%jr®Okh ls¯ug;a wjOdkh fhduq lrk ,°' wys;lr n,mEï we;s lrhs' rch úiska fuu .egÆ
2016 jir ;=< ° fmd,a j.d ls¯fï uKav,h ie,ls,a,g .ksñka Wla j.d ls¯fï yd ieliSfï
úiska fmd,a ksIamdokh jeä ls¯ug yd fmd,a lghq;= ixjr®Okh ls¯fï wruq◊ka Y%S ,xld
63
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
Wla mr®fhaIK wdh;kh yd bka†hdfõ jixo∞ miq.sh ld,m˙Éf√oh ;=< ° rch úiska
iSks wdh;kh (Vasantdada Sugar Institute) w;r jd˙udr®. myiqlï mqΩ,a ls¯fuys,d úYd, f,i
úoHd;aul iyfhda.S;d jevigykla wdrïN ls¯ug m%d.aOk wdfhdack is≥ lrk ,°' 2016 jifr® °"
lghq;= lrk ,°' fï w;r" Wla mr®fhaIK wdh;kh Y%S ,xldfõ úYd,;u nyqldr®h c, fhdackd l%uh
2016 jifr® ° kj Wla m%fNao myla jd◊c uÜgfï fukau uyje,s uy ie,eiafï we;=<;a úYd, c,dY
m¯laId ls¯ï i|yd y∫kd .kakd ,°' rch úiska mfyka wjika c,dYh jk fudr.ylkao c,dYfha
lka;f,a iSks lr®udka; Yd,dj rdcH fm!oa.,sl jevlghq;= iïmQr®K lrk ,°' wlalr 460"000 la
2
yjq,ald˙;ajh (PPP) hgf;a kej; ia:dms; ls¯ug mqrd me;sr we;s fudr.ylkao c,dYh" Y%S ,xldfõ
wjYH uQ,sl lghq;= iïmdokh lrk ,°' foaYSh isõjeks úYd,;u c,dYh fõ' 2017 jifr® ckjd˙
f.dùka Wla j.dj i|yd †˙u;a ls¯u i|yd 2017 udifha ° m%:u jrg jdka f∞rgq jid ouñka
ckjd˙ ui 01 jeks †k isg l%shd;aul jk m˙† Wla c,dYhg c,h msrùfï lghq;= wdrïN lrk ,°'
fuá%la fgdka tlla i|yd remsh,a 5"000'00 l wju fï w;r" fudr.ylkao c,dYfha ksjqka jHdmD;sh
.ekqï ñ,la mekùug 2017 whjefhka fhdackd jQ f,i lΩ .`. c,dYh b† l< w;r tys isg
w;r ñ, WÉpdjpkh ùu" m,sfndaOl yd jk w,s lsf,daógr® kjhla †.e;s we, udr®.hla Tiafia
u.ska is≥ jk j.d ydks mokï lr .ksñka mek fudr.ylkao c,dYhg c,h f.k tkq ,nhs' wUka
ke.sh yels wys;lr n,mEïj,ska Wla f.dùka .`. føda◊fhka /ialr .kakd c,h lDIsldr®ñl
wdrlaId lr .ekSug wruqo,la msysgqùug o bka lghq;= i|yd ud;f,a" wkqrdOmqrh" fmdf<dkakrej
fhdackd lrk ,°' yd ;%sl=Kdu,h hk †ia;%slalhkag fn∞ °u fuu
iuia; jHdmD;sfha wruqK fõ' óg wu;rj" fuu
jir ;=< ° lDIslr®u fomdr®;fïka;=jg
jHdmD;sh Tiafia cd;sl ú≥,sn, moaO;shg fu.d
wh;a wdh;k rdcH m%;sm;a;s wkqj hñka foaYSh
fjdÜ 25 l Od˙;djla tla flfrhs' fï w;r" 2017
lDIslr®udka;h kexùfuys,d jevigyka /ila
whjeh u.ska jd˙udr®. fhdackd l%u lsysmhla
;j≥rg;a l%shdjg kxjk ,°' iy,a mr®fhaIK
ixjr®Okh ls¯ug fhdackd lrk ,°' ta wkqj"
wdh;kh fylaghdrhlg fuá%la fgdka 4'5-5'0 la
uvl,mqj †ia;%slalfha jd˙udr®. lghq;= yd .xj;=r
w;r by< wiajekakla ,nd .; yels m,sfndaO yd
m%Yakh úi£u i|yd ±kg mj;sk §ls;=,a¶ yd
frda. i|yd by< m%;sfrdaë;djhla olajk
§re.ï¶ c,dY oaú;ajh taldnoaO lr úYd,
BG 252, LD 253 yd BG 374 hk iy,a m%fNao y∫kajd
c,dYhla ksr®udKh ls¯u i|yd o" fudkrd.,
fok ,°' ridhksl øjH u.ska m<sfndaO md,kh
†ia;%slalfha l=Uqlalka Th c,dY nyqldr®h
úhoï wêl fukau m˙ir ¥IKhg fya;= jk
jHdmD;shg yd ukakdrï †ia;%slalfha §;rmQrï¶ jej
neúka m<sfndaO yd frda. i|yd m%;sfrdaë m%fNao
m%;sixialrKh ls¯u i|yd remsh,a ñ,shk 600 la o
ksmoùu m˙ir ys;ldó yd ms˙jeh wju jk iq≥iqu
fjka lrk ,°' ;jo" hdka Th jHdmD;sh i|yd
úl,amhla f,i ie,lsh yelsh' fjk;a lafIa;% fNda.
remsh,a ì,shkhla o" my< u,aj;= Th jd˙udr®.
wxYfha" fylaghdrhlska fuá%la fgdka 5'5-6'5 ;a
jHdmD;sh i|yd remsh,a ñ,shk 300 la o jir ;=< °
w;r wiajekakla ,nd fok MI Maize Hybrid 02
fjka lrk ,°' ndysr n,mEï yuqfõ lDIs ridhk
kj nv b˙`.= m%fNaoh iy m<uq wiajkq fk<Sfï °
u.ska c,h u; m%udKd;aulj yd .=Kd;aulj we;s
ishhg 80'0 l muK wiajekakla ,nd fok MI 7
lrkq ,nk n,mEu ks¯laIKh ls¯ug myiqlï
kj uqx m%fNaoh jir ;=< jdr®;d jQ iqúfYaIS kj
ie,iSu i|yd lDIs lafIa;%fha ;;ald,Sk o;a; tla/ia
y∫kajd °ï f,i ±laúh yelsh' ;j o" lDIslr®u
ls¯u iajhxl%Shj wëlaIKh ls¯fï moaO;shla
fomdr®;fïka;=j hgf;a l%shd;aul îc ù ksIamdok
†ia;%slal wgla wdjrKh jk m˙† ia:dms; ls¯ug;a"
jevigyk o 2016 jifr® ° ie,lsh hq;= m%.;shla
fõ,s wdrlaIK yd c, ie,iqïlrK jHdmD;sh
fmkakqï lf<ah' ta wkqj" lDIslr®u fomdr®;fïka;=j
;j≥rg;a mqΩ,a ls¯ug;a remsh,a ñ,shk 200 la
hgf;a jk rcfha îc f.dúm<j,ska iy .súiqï.;
fjka lrk ,°'
.súiqïj,g t<U we;s f.dúm<j,ska l%uh hgf;a
,shdm†xÑ yd iy;sl l< îc ù fuá%la fgdka mY= iïm;a wxYfha m%uqL;d y∫kdf.k ilia
3"863 la o" ,shdm†xÑ yd iy;sl l< iy jd◊cuh lrk ,o m%Odk ie,eiaug wkqj i;a;aj ksIamdok yd
jYfhka jQ fjk;a lafIa;% fNda. îc fuá%la fgdka fi!LH fomdr®;fïka;=j úiska jevigyka
855'6 la o" iïu; t<jΩ îc fuá%la fgdka 9'8 la o /ila l%shdjg kxjk ,°' foaYSh ls˙ ksIamdokh
ksmojk ,°' iuia; foaYSh b,aÆu imqrd,Sug ;ju;a fkdyels
64
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
;;a;ajhl mej;=K o" lD;%su isxpk uOHia:dk ckjd˙ ui isg jir tlyudrl ld,hla mqrd
jeä†hqKq ls¯u u.ska t< .j" ó .j iy tΩ .yKh Y%S ,xldjg tfrysj mkjd ;snQ hqfrdamd ix.ufha
jeä ls¯u" iajdNdúl wNsckk jevigyka i|yd rgj,a i|yd jQ u;aiH wmkhk ;yku 2016 cqks
jiq megjqka f;dard .ekSu iy ;DK j.d ixjr®Okh ui 17 isg bj;a lrk ,°' kS;s úfrdaë" jdr®;d
u.ska foaYSh ls˙ ksIamdokh jeä ls¯ug mshjr fkdjk yd wúêu;a ëjr lghq;= md,kh i|yd
.kakd ,°' lD;s%u isxpk u.ska ìys lr .kakd ,o l%shdudr®. .ekSug wfmdfydi;a ùu" .eUqre uqyqfoa
.eyeKq megjqka fmdaIKh yd md,kh ls¯u i|yd hd;%d ms<sn| ksis md,khla fkdue;s ùu iy
2
f.dùkag iydh ,nd fok §jeiais megjqka we;s ±ä cd;Hka;r yd l,dmSh ëjr kS;s¯;sj,g wkql+,j
ls¯fï jHdmD;sh¶ 2016 ;=< ° o l%shd;aul úh'
lghq;= ls¯ug wfmdfydi;a ùu hkd†h u;aiH
mY= iïm;a ixjr®Okh i|yd jk wdh;ksl
ksIamdok wmkhk u; fuu ;yku mekùug
iydh Yla;su;a lrñka" §lafIa;% mY= ffjoH
fya;= úh' ëjr lr®udka;h b;d m%d.aOk iQlaIu
fiajd ixjr®Ok jevigyk¶ hgf;a mY= ffjoH
m¯laIK uOHia:dk y;rla mq;a;,u †ia;%slalfha jk kuq;a m%d.aOk ,eîï wfmalaIs; uÜgñka is≥
wdrÉÑlÜgqj m%foaYfha o" uq,;sõ †ia;%slalfha fkdùu ie,ls,a,g .ksñka ëjr yd c,c iïm;a
je,sTh m%foaYfha o" wkqrdOmqr †ia;%slalfha kdÉpd¥j wud;HdxYh úiska ëjr fndaÜgq yd wdïmkak
m%foaYfha o" n≥,a, †ia;%slalfha fidrkdf;dg kùlrKh i|yd jQ úúO iykdOdr jevigyka
m%foaYfha o ia:dms; flre◊' rdcH yd fm!oa.,sl wLKavj l%shd;aul lrk ,°' ksIamdolhka fj;
yjq,ald˙;ajh hgf;a f;dard.;a †ia;%slalj, cd;sl iykdOdr iemhSfï fhdackd l%uh hgf;a 2015
mY= iïm;a uKav,h i;= m%fhdackhg fkd.;a fyda jifr® ° ksl=;a lrk ,o ëjr wdïmkak tall 990
W!k Wmfhda.S;djhla iys; bvï Wmfhda.S yd idïm%∞hsl hd;%d 253 g idfmalaIj 2016 jifr® °
lrf.k ls˙ ksIamdok ixjr®Ok l,dm msysgqùug ëjr wdïmkak tall 13"150 la iy idïm%∞hsl
†˙u;a lrk ,°' rfgys †hr ls˙ ksIamdokh hd;%d 664 la ksl=;a lrk ,°' úYd, m˙udKfha
jeä ls¯u i|yd wdkhkh lrk ,o ls˙ fokqka ëjr hd;%djkays ys`.;djh ms<sn|j wjOdkh
oifofkl= ne.ska ls˙ f.dùka fj; ,nd °ug o" fhduq l< rch" cd;Hka;r fj<|fmdf<a by<
tu .jhska ñ,° .ekSug f.dùkag ±˙h yels uqo, ñ, .Kka ,efnk Wiia ;;a;ajfha uiqka w,a,d
yd wdkhksl ñ, w;r mr;rh rch úiska uQ,Hkh .ekSug ëjr m%cdjg bvm%ia:d ,nd foñka"
ls¯u ms◊i wjYH iydh ,nd °ug o kshñ;h' wä 55 g jvd jeä †.ska hq;a fndaÜgq ksIamdokfha °
ls˙ msá i|yd jk cd;Hka;r fj<|fmd< ñ,
ishhg 50'0 l m%∞khla ,nd °ug ;SrKh lrk ,°'
by< hEu yuqfõ o .%Eï 400 l ls˙msá melÜgqjla
2017 whjeh u.ska o ëjr lr®udka;h k.disgqùu
remsh,a 295'00 lg wf,ú ls¯u kshdukh ls¯ug
i|yd mshjr /ila fhdackd lrk ,°' ta wkqj"
;SrKh ls¯u foaYSh ls˙ ksIamdolhskag fukau
fufyhqï ldr®hlaIu;djh jeä†hqKq ls¯u iy
md˙fNda.slhkag o ;j≥rg;a ys;lr úh' i;a;aj
wdydr ksIamdok lr®udka;h i|yd wjYH m%Odk miq wiajkq ydksh wju ls¯fï wruqK we;sj
wuqøjH jk nv b˙`.= foaYSh fj<|fmdf<a ys`. nyq†k ëjr hd;%d i|yd kj ;dlaIKh y∫kajd
jk wjia:dj, °" i;a;aj wdydr ksIamdolhskag °u †˙u;a ls¯ug .kaor ëjr jrdh yd kex.=rïm<
wjYH nv b˙`.= m%udKh fiia noaola u; wdkhkh ixjr®Okh i|yd remsh,a ñ,shk 100 la fjka lrk
ls¯ug wjia:djla ,nd °" fuu fiia n≥ l=l=Ω uia ,°' ;j o" yïnkaf;dg" uvl,mqj yd hdmkh
wmkhkh lrkq ,nk wjia:dfõ ° wmkhkh we;=Ω fjr<dY%s; †ia;%slal 10 l iy l,mq wdY%s;
lrkq ,nk l=l=Ω uia m%udKhg idfmalaIj m%foaYhkays ëjr ksjdi yd „jfkdamdh ixjr®Okh
wmkhk n≥ m%;s∞khla f,i ,nd °ug rch úiska b,lal lr .ksñka ëjr .ïudk jeä†hqKq ls¯u
whjeh fhdackdjla f,i b†˙m;a lrk ,°' ndysr i|yd remsh,a ñ,shk 1"200 la fjka lrk ,°' w.h
mdr®Yjhka u.ska is≥ lrkq ,nk i;a;aj md,k tl;= l< ksIamdok f,i wmkhkh ls¯u u.ska
lghq;= i`oyd wdfhdackh ls¯ug fm!oa.,sl wxYh wmkhk wd∞hï by< kexùfï yelshdj y∫kd
†˙u;a flreKq w;r" M,∞hS;dj by< kexùug f.k ukakdru †ia;%slalfha c,„ù j.d lr®udka;
wjYH fiajd ,nd °ug o lghq;= i,ik ,°' l,dm msysgqùug remsh,a ñ,shk 500 la fjka lrk
kS;s úfrdaë" jdr®;d fkdjk iy wúêu;a ,°' ñ˙†h ëjr lr®udka;fha ixjr®Okh u.ska
ëjr lghq;= iSud ls¯u i|yd rch u.ska .kq ,enQ fmdaIK W!k;d wju ls¯u" /lshd wjia:d we;s
l%shdudr®. fya;=fjka" hqfrdamd ix.uh úiska 2015 ls¯u" lr®udka; jeä†hqKq ls¯u jeks nyqúO m%;s,dN
65
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
,nd °fï wruq◊ka §jejla iys; .ula¶ jevigyk 2'3 rEm igyk
hgf;a taldnoaO ñ˙†h .ïudk 100 la we;s ls¯u l¾udka;j, o< tl;=l, w.h
i|yd remsh,a ñ,shk 300 la fjka lrk ,°' ëjr ^2010 ia:djr ñ,&
yd c,c iïm;a ixjr®Ok wud;HdxYh úiska ,xld 3,000
remsh,a ì,shk
2
,nd fok ,°' ñ˙†h ëjr iy c,„ù j.d 1,500
66
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
ms<sìUq úh' ;jo" 2016 jifr® ° ue◊la wmkhkh my; jegq◊' flfia jqjo" ksIamdok lghq;=j,
m%udKd;aulj .;a l<" 2015 jifr® ° jdr®;d l< iuia; jr®Okh i|yd ys;lr f,i ∞hl fjñka
ishhg 17'1 l my< hEug idfmalaIj ishhg 8'4 l wfkl=;a ishÆu ksIamdok ldKavj, tl;=
jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fï w;r" rEghs,a iy l< w.h Okd;aul jr®Okhla jdr®;d lrk ,o
ir®fldaka ksIamdokh fuu jifr® ° jr®Okh jQ w;r fuys ° m%Odk jYfhka rnr® iy ma,diaála
w;r" b,aukhsÜ ksIamdokh my; jegq◊' flfia ksIamdok ishhg 17'9 lska o f,day iy ta wdY%s;
jqjo" m%Odk jYfhka fmdfydr ksIamdokh i|yd jQ ksIamdok ishhg 28'7 lska fukau hka;% iQ;%
2
wvq b,aÆu fya;=fjka fuu jifr® ° fmdiafmaÜ iy WmlrK ksIamdokh ishhg 14'1 lska o
ksIamdokh my; jegq◊' jr®Okh úh' YS% ,xld uy nexl=j úiska udislj
.Kkh lrkq ,nk ksIamdok wxYfhys .ekqï
ksIamdok l¾udka; l<ukdlrejkaf.a or®Ylfhys yeis¯u i,ld
2016 jifr® ° ksIamdok lr®udka;j, tl;= ne,Sfï °" wfma%,a iy uehs hk udi yer jifr®
l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 4'9 l fiiq udi j, ° or®Yl w.h jr®Okhla fmkakqï
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 1'7 l wvq fõ.hlska lrk ,°' fuys°" ksIamdok" kj weKjqï" .ekqï
jr®Okh úh' fuu idfmalaI wvq jr®Okh flfrys f;d." fiajd kshqla;sh iy weKjqula iemhSug
ksIamdok lr®udka;fhys úYd,;u ldKavh jk iemhqïlrejkag .;jk ld,h hk fuu or®Ylfhys
wdydr" îu iy ≥ïfld< ksIamdok lghq;=j, tl;= ishÆu Wm or®Ylj, jdr®Isl idudkHh Okd;aul
l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 3'7 l jr®Okhla fmkakqï lrk ,°' fï w;r" ckf,aLk yd
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr®° ishhg 2'5 lska ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska iïmdokh
my; jeàu m%Odk jYfhka fya;= úh' ;jo" 2016 lrkq ,nk ldr®ñl ksIamdok or®Ylh ^2015}100&
jifr®° f,dayuh fkdjk fjk;a Lksc ksIamdok 2016 jir ;=< ° ishhg 3'3 lska jr®Okh úh'
lghq;=j, tl;= l< w.h ishhg 13'1 lska o fr†ms<s"
l¾udka;Yd,d ksIamdok o¾Ylh3
ksñ we∫ï" iï iy iïNdKav wdY%s; ksIamdok
lghq;=j, tl;= l< w.h ishhg 0'2 lska o úfoaY b,aÆu wvq ùu iy f,dal fj<|fmdf<ys
NdKav ñ, .Kka my; jeàu fukau" whym;a
2'4 rEm igyk ld,.=◊l ;;a;ajhkaj, n,mEfuka iemhqï wxYfha
.ekqï l<ukdlrejkaf.a o¾Ylh ^w& we;s jQ wjysr;d fya;=fjka ksIamdok lr®udka; Wm
80.0 wxYhg by< ∞hl;ajhla imhk lr®udka;Yd,d
ksIamdokh 2016 jifr® ° ishhg 2'7 l my< hEula
70.0 jdr®;d lf<ah' ksIamdok lr®udka; Wm wxYfha
m%jK;d ms<sìUq lrk lr®udka;Yd,d ksIamdok
60.0 or®Ylh" 2016 jir ;=< ° ñY% l%shdld˙;ajhla
fmkakqï lf<ah' wdydr ksIamd†;" we`.Æï" mdk
50.0 jr®." ≥ïfld< ksIamd†;" ridhk øjH iy ridhk
øjH wdY%s; ksIamd†;" ilia l< f,day ksIamd†; iy
40.0 ú≥,s WmlrK hk m%Odk Wm wxYj, l%shdld˙;ajh
flfrys 2016 jir ;=< ° wys;lr n,mEï we;s úh'
30.0 tfia jqj o" fr†ms<s" wfkl=;a f,day fkdjk Lksc
ck'
fmn'
udr®;=
wfm%a,a
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
fiajd wxYfhys .ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylh 3 tla tla lr®udka; wxYh i|yd lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh ;=< nr
ksIamdok wxYfhys .ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylh ;eîï 2010 jir mokï jr®Ih f,i i,lñka is≥ lr we;' ta w;r u" ck
^w& .ekqï l<ukdlrejkaf.a or®Ylh" fmr udihg idfmalaIj i,ld n,kq f,aLk yd ixLHd f,aLk fomdr®;fïka;=j úiska ldr®ñl ksIamdok or®Ylhla
,nk udih ;=< ° is≥jQ jr®OkSh ;;a;ajhka ms<sn|j úuiSug ,la lrkq iïmdokh lrk w;r" th 2015 mokï jr®Ih jYfhka i,ld f;dard .;a
,nk ixcdkk iólaIKhla u; mokïj we;' 0 isg 100 olajd mrdih ldr®ñl NdKav kshe¢hla mokï lr .ksñka ilikq ,efí' fuu ixhqla;
;=< úysfok úirK or®Ylhla (Diffusion Index) jk fuys or®Yl w.h or®Ylh u.ska lr®udka; wxYfha ksIamdok Od˙;dfjys fláld,Sk fjkiaùï
tys lvbï uÜgu f,i .efkk or®Yl w.h jk 50g jvd jeä kï y∫kd .; yelsfõ' 2017 jifr® isg cd;sl .sKqï ieliSfï ldr®hhka i|yd
w∞, ls%hdldrlfuys jr®Okhla o or®Yl w.h 50g jvd wvq kï tys my; ldr®ñl ksIamdok or®Ylh fhd∞ .ekSug kshñ;j we;' ta wkqj" 2017 jdr®Isl
jeàula o fmkakqï flfr®' jdr®;dj ;=< wvx.= lr®udka; wxYfha úYaf,aIKh ldr®ñl ksIamdok or®Ylh
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j fhd∞ f.k is≥ ls¯ug kshñ;h'
67
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
Lkscf;,a ksIamd†;" iï iy iï wdY%s; ksIamd†; fya;= úh' fuf,i ≥ïjeá ñ, by< hEu fya;=fjka
fukau uQ,sl f,day ksIamd†; 2016 jir ;=< ° fj<|fmd< ;=< kS;s úfrdaë ≥ïjeá fyda ñf,ka
hym;a jr®Okhla fmkakqï lf<ah' wvq îä jeks fi!LHhg b;d wys;lr wdfoaYl
i|yd jk b,aÆu by< hEug yelsh' Y%S ,xld
lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfhys m%Odk Wm fr®.=fjys o;a;j,g wkqj" 2016 jifr® ° jeg,Sï
wxYh jk wdydr ksIamd†; Wm wxYh" 2015 jifr® ° u.ska rdcika;l lrk ,o kS;s úfrdaë ≥ïjeá
jdr®;d lrk ,o Okd;aul jr®Okh yd iei£fï ° ñ,shk 4 l m%udKhg idfmalaIj" 2017 jifr®
2016 jir ;=< ° ishhg 3'2 lska ixfldapkh úh'
2
uq,a udi fol ;=< ° muKla kS;s úfrdaë ≥ïjeá
ls˙ ksIamd†;" t<jΩ" i;a;aj f;,a" ilia l< yd ñ,shk 10 lg jvd jeä m%udKhla rdcika;l
l,a;nd .; yels f,i ilia lrk ,o uia lrk ,°' ;jo" îä ksIamdokh wffOr®hj;a ls¯fï
wdY%s; ksIamd†; iy w.h tl;= l< f;a ksIamd†; wruq◊ka f;ka≥ fld< (Tendu Leaves) u; wdkhk
hkd†fhys ksuejqu jir ;=< ° my; jegq◊' n≥ by< ±óu is≥ jqj;a" ta i|yd foaYSh wdfoaYl
flfia fj;;a" fíl˙ ksIamd†;" iSks" uelfrdaks yd fhd∞ .ekSug foaYSh ksIamdolhka fm<ö we;'
kQâ,aia" ilia l< wdydr hkd†fhys ksuejqu jir
;=< ° by< .sfhah' jvd;a fi!LH iïmkak úl,am 2'9 ixLHd igyk
wdydr jr®. fj; md˙fNda.slhka fhduq ùfï l¾udka;Yd,d ksIamdok o¾Ylh
2010 } 100
m%;sM,hla f,i fi!LH iïmkak wdydr i|yd
jk f,dal fj<|fmd< ms˙jegqu 2017 jifr® ° jdr®Isl
t'c'fvd,r® á%,shkh olajd by< hEula wfmalaId 2015 2016
fjkiaùu
]
ldKavh
flfr®' tneúka" Y%S ,xldfõ nyq, f,i mj;sk ^w& ^wd&
2014$15 2015$16
ëjr iïm;a" m,;=re iy t<jΩ weiqreï lr ^w& ^wd&
cd;Hka;r fj<|fmd< fj; wmkhkh ls¯ug 1' wdydr ksIm a d†; ^23'7]& 107.3 103.9 4.9 -3.2
2' mdk jr®. ^8'1]& 123.1 106.6 10.1 -13.4
we;s wjia:d y∫kd .ekSu fuu Wm wxYfha b†˙
3' ≥ïfld< ksIm a d†; ^8'4]& 95.4 92.4 8.9 -3.2
jr®Okhg fya;= jkq we;' 4' fr†ms<s ^1'6]& 131.0 134.4 -1.4 2.6
5' weÛÆï ^23'1]& 173.4 169.2 16.0 -2.4
jir ;=< ° mdk jr®. Wm wxYh" tys m%Odk;u 6' iï iy wdY%; s ksIma d†; ^0'8]& 86.4 107.0 -10.9 23.8
ldKavh jk u;ameka ksIamdokh wvq ùu fya;=fjka 7' .Dy NdKav yer" ±j iy ±j
ishhg 13'4 l wvq ùula jdr®;d lf<ah' jir ueo ksIm
a d†; ^0'1]& 121.7 129.0 11.7 6.0
8' lv∞is iy lv∞is ksIma d†;
we;s jQ .xj;=r ;;a;ajh" furg îr ksIamdokh ^0'1]& 126.6 126.6 0.0 0.0
lrk úYd,;u lr®udka; Yd,dfjys l%shdld˙;ajh 9' uqøKh iy ;eá msgm;a ls¯u
flfrys wys;lr f,i n,mEu" u;ameka ksIamdokh ^0'7]& 112.4 112.4 0.0 0.0
wvq ùug m%Odk jYfhka fya;= úh' ;j o" fuda,aÜ 10' ms˙my≥ l< Lksc f;,a
ksIm a d†; ^2'2]& 82.6 84.3 -3.9 2.1
wvx.= ls˙ ksIamd†; o fmr jirg jvd miqnEula
11' ridhk øjH iy ridhk
ms<sìUq lf<ah' tfia jqj;a" jir wjidk ld,fha ° øjH wdY%;
s ksIm
a d†; ^6'3]& 88.3 77.4 7.5 -12.4
meje;s úh<s ld,.=◊l ;;a;ajfha n,mEu ksid
12' T!IO" T!Iëh iy WoaNos
isis,a îu yd fnda;,a l< mdkSh c,h hkd†fhys úoHd;aul ksIm a d†; ^0'1]& 142.2 145.4 -0.4 2.3
b,aÆu by< hEu fya;=fjka ksIamdokh jr®Okh 13' rnr® iy ma,diaála ksIm a d†;
^10'5]& 131.3 138.5 -2.2 5.4
úh'
14' wfkl=;a f,day fkdjk
≥ïfld< ksIamd†; Wm wxYh 2016 jifr® ° Lksc ksIma d†; ^7'2]& 118.8 132.0 15.4 11.1
ishhg 3'2 l jdr®Isl miqnEula jdr®;d lf<ah' 15' uQ,ls f,day ksIma d†; ^1'0]& 115.0 148.0 1.8 28.7
2015 w. Nd.fha ° iy 2016 jir ;=< ° ≥ïjeá 16' hkaf;%dma lrK iy WmlrK
yer" ilia l< f,day
ñ, ;j≥rg;a by< hEu fya;=fjka md˙fNda.sl ksIm
a d†; ^3'8]& 109.8 72.9 13.0 -33.6
b,aÆfuys is≥ jQ my< hEu fï i|yd uQ,sl jYfhka 17' ú≥,s WmlrK ^2'3]& 130.6 118.4 31.3 -9.3
n,mdk ,°' iuia;hla f,i" 2016 jir ;=< ° lr®udka;Yd,d ksIm
a dok or®Ylh 125.4 122.0 9.2 -2.7
fj<|fmdf<ys we;s ishÆu ≥ïjeá jr®.j, ñ,
^w& ixfYdaê; uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
ishhg 45'0 isg 100'0 olajd jQ m%;sY;hlska by< ^wd& ;djld,sl
igyk ( 1 lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfha ^2010}100& nr ;eîu
.sfhah' 2016 jir ;=< ° ≥ïjeá ñ, by< hEu jryka ;=< olajd we;'
i|yd ≥ïfld< ksIamd†; u; fkdjeïnr® udifha ° 2 ldr®ñl ksIamdok or®Ylh" lr®udka;Yd,d ksIamdok
or®Ylh f,i 2013 jifr® ° kej; kï lrk ,°'
mkjk ,o ishhg 15'0 l tl;= l< w.h u; noao
68
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2
2016 jifr® ° fr†ms<s iy fr†ms<s whs;u wdkhk lr®udka;fhys ixjr®Okh flfrys iqúfYaIS
i|yd t'c'fvd,r® ì,shk 2'7 la muK jeh lr ∞hl;ajhla olajkq we;ehs wfmalaId flfr®' flfia
we;' fuu.ska foaYSh w;ahka;% fr†ms<s iy fr†ms<s fj;;a" rgla by< ue† wd∞hï rgj,a w;rg we;=Ω ù
lr®udka;Yd,dj, ksIamdok yelshdj by< kexùfï jir 3 l ld,hla iïmQr®K ls¯fuka miq úfYaI
wjia:d ms<sn| fidhd ne,Sfï wjYH;dj wjOdrKh m%;s,dN iys; fj<| jrKhka ms<sn| fmd≥ l%uh
lrkq ,nhs' we;eï weÛÆï wmkhklrejka i|yd wjika fõ' ±kg mqfrdal:kh fldg we;s jr®Ok
úfYaIs; jQ fr†ms<s wjYH jk neúka by< tl;= wkqmd;slj,g wkqj" Y%S ,xldj o fuu ;;a;ajhg
l< w.hla iys; fr†ms<s ksIamdokh flfrys ue† ld,Skj <Ûd jkq we;' tneúka" fuu flá
fr†ms<s ksIamdok lr®udka;h fhduq úh hq;= w;r" ld,iSudj ;=< ° úfYaI m%;s,dN iys; fj<|
tu.ska ldr®ñl wxYh ;=< miq ksIamdok l%shdj,Ska jrKhka ms<sn| fmd≥ l%ufha iïmQr®K m%;s,dN
(Backward Linkages) iïnkaëlrKh ;=<ska weÛÆï ,nd .ekSu i|yd foaYSh weÛÆï lr®udka;lrejka
lr®udka;hg o m%;s,dN ,nd .ekSfï yelshdj we;' fkdmudj l%shd l< hq;= fõ' ta iuÛu" foaYSh
fujeks lghq;= flfrys wjOdkh fhduq ls¯u weÛÆï ksIamd†; i|yd jk wmkhk fj<|fmd<
foaYSh ldr®ñl lghq;= jeä†hqKq ls¯ug fukau" úúOdx.SlrKh ls¯ug iydh ùu i|yd iq≥iq
rfÜ úfoaY úksuh iïm;a b;s˙ lr .ekSug o yjq,aldr rgj,a iuÛ fj<| .súiqï mqΩ,a ls¯u
fya;= jkq we;' ms<sn|j wmkhklrejka úiska i,ld ne,sh hq;= fõ'
;jo" lr®udka;h uqyqK ° we;s Y%u ysÛhg ms<shula
lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfha fojk f,i úfYaIfhkau" W;=re yd kef.kysr m<d;a
úYd,;u Wm wxYh jk weÛÆï Wm wxYh 2016 we;=Ωj w.kqj˙ka neyer m%foaYj, lr®udka; kej;
jifr® ° ishhg 2'4 l miqnEula jdr®;d lrñka ia:dms; ls¯u ;j≥rg;a jr®Okh l< hq;=h' ;jo"
ukao.dó l%shdld˙;ajhla fmkakqï lf<ah' by< .=Kd;aul Ndjfhka hq;= iemhqïlrefjl=
weu˙ld tlai;a ckmoh iy hqfrdamSh ix.uh f,i Y%S ,xldj ysñ lrf.k we;s fj<|fmd<
jeks idïm%∞hsl fj<|fmd< fj;ska wmkhk ia:djr;ajh iuÛ iemhqï há;, myiqlï"
i|yd jQ b,aÆu my; jeàu fuhg uQ,sl jYfhka N+f.da,Sh msysàu iy mqyqKq Y%u n,ldh hkd†fhys
fya;= úh' flfia fj;;a" idïm%∞hsl fkdjk jdis Wmfhda.S lr .ksñka l,dmSh weÛÆï fj<|
2'5 rEm igyk uOHia:dkhla f,i ia:djr ùug Y%S ,xldjg we;s
l¾udka;Yd,d ksIamdok o¾Ylh yelshdj i,ld ne,sh hq;= fõ'
^2010=100&
iï yd iï wdY%s; ksIamd†; 2016 jifr® °
140
ishhg 23'8 l ie,lsh hq;= jr®Okhla fmkakqï
lf<ah' fuu Wm wxYh 2014 jifr® isg jdr®;d
130
l< ukao.dó l%shdld˙;ajh h:d ;;a;ajhg m;a ùu
i|yd foaYSh fj<|fmdf<ys mdjyka iy ksu l<
or®Yl w.h
120
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
ck'
fmn'
udr®'
69
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 3
ksIamdok l¾udka; wxYh ixj¾Ok lsÍfï Wmdhud¾.hla lrd
wd¾Ól j¾Okh fõ.j;a lsÍu i|yd ksIamdok miq.sh jir 15 ;=< ° fndfydaúg o'foa'ks'fha
l¾udka;j, jeo.;alu jr®Ok fõ.hg jvd my< uÜgul mej;sK
^rEm igyk ú'i' 3'1&' ta fya;=fjka" Y%S ,xldj miq.sh
YS% ,xldj" 1978 jifr® ° újD; wdr®:ßl m%;sm;a;s
jir lsysmh ;=< jdr®;d l< o'foa'ks'fhys jr®Okh"
l%shd;aul ls¯fuka miq" cd;sl Okh by<hEu yd
m%Odk jYfhka cks; jQfha fiajd yd f.dvke.s,s
2
„jk ;;a;ajh hym;a ùu ;=<ska ie,lsh hq;= wdr®:ßl b†ls¯u jeks wka;r®cd;sl fj<πug Ndckh
yd idud„h m%.;shla w;am;a lrf.k we;' tkuq;a" fkdjk wxY ;=<sks' tys m%;sM, yd foaYSh wdr®:ßlfha
miq.sh jir lsysmfhys wdr®:ßl jr®Ok fõ.h ishhg m%udKfhys iSudiys; njo fya;= lr f.k" miq.sh
3'0 isg 5'0 olajd uÜgulg iSud ù we;s w;r" jir lsysmh ;=< jdr®;d jQ wdr®:ßl jr®Ok fõ.h
o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i wmkhk" wLKavj wvq ù ishhg 3'0 isg 5'0 olajd wvq uÜgulg iSud úh'
we;' ksIamdok lr®udka; wxYfhka wdr®:ßl jr®Okh
ixLHd igyk ú'i' 3'1
i|yd we;s ∞hl;ajh my< uÜgul mej;s w;r
o< foaYSh ksIamdÈ;fhys wdxYsl j¾.SlrKh
úfYaIfhkau" miq.sh oYl fol ;=< tu wxYfha
m%.;sh b;d ukao.dó úh' tl;= l< w.h jeä NdKav ksIamdok
ksIamdokh ls¯ug yd M,∞hS;dj by< kexùug ^lr®udka;
fkdyels ùu iy foaYSh yd úfoaYSh fj<|fmd<j, jir lDIslr®udka;h lr®udka; fiajd wxYfha
;r.ld˙;ajh mj;ajd f.k hEug ksIamdok wxYhg fldgila
fkdyels ùu fuhg fya;= úh' rgl wdr®:ßl yd idud„h jk&
m˙jr®;k l%shdj,sfhys,d m%Odk .dul n,fõ.hla 1978 26 24 50 19
jYfhka l%shd ls¯ug ksIamdok wxYhg we;s yelshdj" 1980 24 24 52 18
Yla;su;a ldr®ólrK m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u ;=<ska 1985 26 26 49 18
fjk;a rgj,a .Kkdjlau idlaId;a lr .kq ,enQ 1990 23 27 50 17
fõ.j;a ixjr®Okh u.ska ms<sìUq fõ' ksIamdok
1995 20 30 50 14
lr®udka; wxYfha ixjr®Okh" †<s∫lu yd m%dfoaYSh
úIu;dj ke;s ls¯u" .=Kd;aul nfjka jeä /lshd 2000 19 28 53 16
wjia:d we;s ls¯u" wmkhk wd∞hu jeä ls¯u" rfÜ 2005 17 27 56 16
;dlaI◊l yelshdj jeä†hqKq lr wdr®:ßlfha b†˙ 2010 12 29 29 17
jr®Okhg wjYH M,∞hS;d YlH;dj by< kexùu wd° 20151 8 26 57 16
b,lal fndfyduhla idlaId;a lr .ekSu i|yd úYd, 20161 7 27 56 15
jYfhka Wmld¯ fõ' Y%S ,xldfõ ixjr®Ok m%h;akh uQ,dY%( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
i|yd úfoaY wdOdr" iqNidOk yd ixl%du u; hemSu
;j≥rg;a mj;ajdf.k hd fkdyels ;;a;ajhla we;s ù 1978 ° újD; wdr®:ßl m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯fuka
we;s ksid b;d läkñka ksIamdok lr®udka; wxYh miq ksIamdok wxYh †hqKq ls¯ug úúO m%;sm;a;suh
h<s k`.disgqùu" ;sridr ixjr®Okhla uq≥ka muqKqjd l%shdudr®. /ila y∫kajd ° we;' tfia †h;a l< m%;sm;a;s
.ekSu i|yd .; hq;= w;HjYH l%shdudr®.hla ù we;' l%shdudr®.j,g" 1978 ° wmkhk ixjr®Ok uKav,h
msysgqùu" wmkhk ieliqï l,dm msysgqùu" rch i;=
ldr®ólrKh ;=<ska ixjr®Okh jQ rgj,a fuka fkdj"
lr®udka; wdh;k fm!oa.,SlrKh ls¯u" 1990 wxl
Y%S ,xldj" ksoyi ,nd .ekSfuka miq jdr®;d l<
46 ork lr®udka; m%jr®Ok mk; hgf;a 1991 °
wdr®:ßl jr®Okh idlaId;a lr f.k we;af;a"
ldr®ólrK fldñiula ia:dmkh ls¯u" 1990 oYlh
hemqï lDIslr®uh u; mokï jQ f.dú iudchl ;=< ° we`.Æï lïy,a 200 la msysgqùfï jHdmdrhla
isg fiajd mokï lr.;a wdr®:ßlhla olajd tljr †h;a ls¯u" 1995 ° ldr®ólrK m%;sm;a;s f,aLkhla
m˙jr®;kh ùu ;=<sks' furg o'foa'ks'fhys wdxYsl ksfõokh ls¯u" §1997 - 2006 M,∞hS;d oYlh¶ hk
jHqyfha m˙jr®;kh is≥ jQfha lDIslr®udka; wxYh jevigyk †h;a ls¯u" 2015 ° iqΩ yd uOH m˙udK
l%ufhka l=vd fjñka" fiajd wxYfha yd ksIamdok lr®udka; ixjr®Okh i|yd cd;sl m%;sm;a;s rduqjla
fkdjk lr®udka; wxY ^f.dvke.s,s b†ls¯u" le”ï ieliSu hkd†h we;=<;a fõ' kuq;a tu m%;sm;a;s
lghq;=" ú≥,sh" c,h yd wmøjH neyer ls¯u& úYd,
jYfhka jr®Okh ùfuks ^ixLHd igyk ú'i' 3'1&' 1 fuu jirj,g w∞< m%;sY; .Kkh lr we;af;a 2008 cd;sl .sKqï l%uh
o'foa'ks'fha jr®Okh i|yd ksIamdok wxYfha ∞hl;ajh (System of National Accounts 2008) wkqj ilik ,o §uQ,sl ñ, .Kka wkqj
tl;= l< w.h¶ wdY%fhks' lDIslr®udka;h" lr®udka; yd fiajd wxYj,
1978 isg wvq uÜgul mej;=K w;r ^ixLHd igyk uQ,sl ñ, .Kkaj, tl;= l< w.hg NdKav yd fiajd u; wh lrk n≥
ú'i' 3'1&" ksIamdok wxYfha jdr®Isl jr®Ok fõ.h wvq ls¯u iykdOdr tl;= l< úg fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' ,efí'
70
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
rEm igyk ú'i' 3'1 wxYh ixjr®Okh lr" ksIamd†; fj<| NdKav
o< foaYSh ksIamdÈ;h yd tys wxYj, j¾Ok fõ.h wmkhkh jeä ls¯u i|yd lem úh hq;= nj;a" ta
13
i|yd m%udo jQ rgla f,i fyda f.da,Sh w.h∞uj,g
11
tl;= úh hq;= nj;ah'
jdr®Isl m%;sY; jr®Okh ^]&
9
7 cd;Hka;r w;a±lSï
5
1950 .Kkaj, ° Y%S ,xldjg iudk wdr®:ßl miqìula
2
3
1
;snQ rgj,a /ila" úisjk Y; jr®Ih ueo Nd.fha °"
-1
ldr®ñl ksIamdok wxYj, M,∞hS;d yelshdj
-3 jeä†hqKq ls¯u ;=,ska ksIamd†; NdKav wmkhkh
-5 jeä ls¯u ms◊i rcfha m%Odk;ajfhka m%;sm;a;s
1979
1982
1985
1988
1991
1994
1997
2000
2003
2006
2009
2012
2015
/ila †h;a lf<ah' wdishd;sl rgj,a /ilau
o'foa'ks'fha jdr®Isl lr®udka; wxYfha jdr®Isl rch m%Odk ldr®ólrK m%;sm;a;s †h;a ls¯fï °
jr®Okh jr®Okh
ksIamdok lr®udka; wxYfha fiajd wxYfha jdr®Isl
kef.kysr wdishd;sl ixialD;sl ixfla;hla
jdr®Isl jr®Okh jr®Okh jk mshdUk md;a;hskaf.a rgdj .;a ^Flying Geese
uQ,dY%( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j - we,jQ §V¶ wl=rl yevh we;ss& l%shdudr®.hla
Y%S ,xld uy nexl=j
wkq.ukh l< nj fndfyda wjia:dj, i|yka ù
;=<ska uE; ld,fha ° furg lr®udka;j,g foaYSh we;' fuys ° cmdkh b†˙fhkau o" bkamiq ol=Kq
yd úfoaYSh fj<|fmd< ;=< ;r.ld˙;ajh mj;ajd fld˙hdj" isx.mamQrej" fydxfldx yd ;dhsjdkh
f.k hEug iqúfYaIS ∞hl;ajhla fkd,enqKq w;r" hk rgj,a o" Bg;a miq Ökh" bka≥kSishdj"
u,hdishdj yd ;dhs,ka;h we;=Ω rgj,a rdYshla o
ldr®ñl ksIamdok lghq;=" we`.Æï" wdydr wdY%s;
tfia ldr®ólrK m%;sm;a;s wkq.ukh l<y'
ksIamdok" rnr® wdY%s; ksIamdok iy wfkl=;a Y%uh
fuu rgj, fiajd wxY" ixjr®Ok l%shdj,sfha
wêl iy ;dlaIK Wmfhdackh wvq ksIamdokj,g
mYapd;a ld,fha ° †hqKq ;;a;ajhlg m;a úh'
fndfyda ≥rg iSud úh' úfYaIfhkau" 2000 jifrka
ol=Kq weu˙ldkq rgj,a jk n%iS,h" Ñ,S" fmarE yd
miqj o'foa'ks'fha jr®Okh i|yd ksIamdok wxYfha fulaisfldaj jeks rgj,a o fujka l%shdj,shla
∞hl;ajh wvq jQfha we`.Æï ksIamdokh iïnkaOfhka wkq.ukh lf<ah' fuu rgj,a ish,a,lau jr®;udkfha °
wvq Y%u ms˙jeh ;=<ska Y%S ,xldjg we;s idfmalaI jdish" o'foa'ks' w;ska o iudc ixjr®Okh w;ska o Y%S ,xldj
Bg;a jvd wvq Y%u ms˙jeh we;s rgj,aj,g ú;eka jQ miq lr f.k f.dia we;'
neúks' fuu wNsfhda." nyq fl`† .súiqu (Multifibre
Agreement) yd úfYaI m%;s,dN iys; fjf<`o jrKhka by; rgj,a Tjqkaf.a ixjr®Ok l%shdj,sh wdrïNfha °
ms<sn`o fmd≥ l%uh (GSP+) wysñ ùu;a iu`. jvd b;d meye†,s ldr®ólrK m%;sm;a;s ia:dmkh lr
;Sj% úh' we`.Æï lr®udka;fha úYd, msì°ula we;s jQ ;snq◊' hemqï f.dú;ek mej;s rgj,a fndfyduhla
lDIslr®udka;fha M,∞hS;djh jeä ls¯u i|yd bvï
jljdkqfõ ° ksIamdok úúOdx.SlrKh ls¯u flfrys o
m%;sixialrK we;s ls¯u yd iM,∞hS f.dú;eka
;dlaI◊l núka Wiia" tl;= l< w.h jeä ixlSr®K
l%u y∫kajd °u i|yd" ldr®ólrK m%;sm;a;sj,g
NdKav ksmoùu flfrys o fhduq ùug Y%S ,xldfõ
iu.dój ;j;a Wmdhudr®. †h;a l<y' ta ;=<ska W!k
ksIamdok wxYh wiu;a úh' Y%S ,xldfõ fuu
fiajd kshqla;shla mej;s lDIslr®udka; wxYfhka"
ixjr®Ok rgdj" Ydia;%Sh wOHhkfhys §wm˙K; ksIamdok wxYhg Y%uh .,d wd w;r uyd m˙udK
úfha ° ldr®ólrKfhka neyer ùu¶ (Premature lDIs ksIamdokh flfrys wdr®:ßlh fhduq úh' fuu
Deindustrialisation)2 f,i ye¢kafjk ixl,amhg l%shd∞uh §Æúia yereï ,laIHh¶ (Lewisian Turning
wkql+, fõ' fuhg fya;=j jYfhka ie,flkafka" Point)3 kñka ye¢kafjk" idïm%∞hsl wxYj,
wdr®:ßlh újD; lr" bka miqj ldr®ólrKh i|yd w;s˙la; Y%uh" kQ;k ksIamdok wxYhg iïmQr®Kfhka
wvq m%h;ak ±rE rgj, miqld,Sk wdr®:ßl jr®Okh" wjfYdaIKh jk wjia:dj f;la is≥ úh' fuu rgj,a
m%d.aOk .,dtaï" úfoaY wdOdr yd m%d:ñl fj<| øjHj, nyq;rhla ixjr®Okfha uq,a wjia:dfõ ° we`.Æï jeks
ñ, jeä ùu hkd†h u; mokï ùug f.da,ShlrK tl;= l< w.h wvq md˙fNda.sl NdKav ksIamdokh l<
n,fõ.j, n,mEu fya;= jk njhss' tu.ska we;s jk w;r" thska ,nd.;a ;dlaI◊l yelshdjka Wmfhda.S
fiajd mokï lr.;a wdr®:ßlj,g idlaId;a lr .; lrf.k miq wjia:dj, ° ixlSr®K NdKav ksmoùug
yelafla uOHia: jr®Ok fõ.hla muKla nj by; fhduq úh' cmdkh yer wfkla rgj,a" ish rgj,
ixl,amh u.ska lshefõ' fuhska meye†,s jkafka ia:dmkh l< úfYaI wdr®:ßl l,dm ;=< lr®udka;Yd,d
Y%S ,xldj úiska b;d blaukskau ksIamdok lr®udka;
3 Lewis, W. Arthur. "Economic development with unlimited supplies of
2 Rodrik, Dani. "Premature deindustrialization." Journal of Economic labour." The Manchester School of Economics and Social Studies 22.2
Growth 21.1 (2016): 1-33 (1954): 139-191.
71
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
msysgqùu i|yd úfoaY iDcq wdfhdack ,nd .ekSug l%shd fõ.j;a wdr®:ßl yd iudchSh ixjr®Okhla" †.=
lf<ah' fï w;r" foaYSh iqΩ m˙udK lr®udka;" uyd ld,fha ° w;alr .; yels úh' fuhska meye†,s
m˙udK lr®udka; njg m˙jr®;kh jk f;la ,dN∞hS jkafka rch úiska iuia; ksIamdok wxYhg u
wdkhkj,ska we;s jk ;r.ld˙;ajfhka wdrlaIdjla iemhQ mqΩ,a wkq.%dyl;ajh ksid ksIamdok wxYfha
,nd °ug tu rchka úiska lghq;= lrk ,°' ldr®ñl uqΩ ksuejqu jr®Okh jQ njh' b,lal lr.;a há;,
ksIamdok wxYh ;=< we;s jQ ;dlaI◊l †hqKqj" fiajd myiqlï ixjr®Okh" mr®fhaIK yd ixjr®Ok lghq;="
yd lDIs ksmehqï wxYj, ;dlaI◊l †hqKqj i|yd udkj iïm;aj, .=Kd;aulNdjh by< kexùu yd
2
W;afm%arlhla úh' ldr®ólrKh;a iu`. fuu rgj, rcfhka ,enqKq †˙°ï hkd†h tjka rdcH wkq.%yj,g
ksIamdok wxYfhka o'foa'ks' g we;s ∞hl;ajh" úYd, we;=<;a úh' fulS wka;r®cd;sl w;a±lSïj,ska
jYfhka jeä jQ w;r" ±kg o th Y%S ,xldj i`oyd Y%S ,xldjg ,nd .; yels wdor®Yh jkafka ixjr®Okh
jdr®;djk tu w.hg jvd jeä w.hla .kS ^ixLHd i|yd ksIamdok lr®udka; wxYhg úYd, ∞hl;ajhla
igyk ú'i' 3'2&' jr®;udkfha °;a" tu rgj, wmkhk l< yelss nj;a" tu wxYh jr®Okh ls¯ug rch úiska
NdKavj,ska jvd úYd, m%;sY;hla ldr®ñl ksIamd†; m%;sm;a;s l%shdudr®. ;=<ska ue†y;aùu wjYH jk nj;ah'
NdKav fõ' fï jk úg" úhÜkduh yd ms,smSkh jeks
ksis Wmdhud¾. Èh;a lsÍu
my< uOHu wd∞hï rgj,a o ldr®ólrKh ;=<ska
fujka wdr®:ßl jr®Ok rgdjla wkq.ukh ls¯ug Y%S ,xldfõ iEu rchla úiskau lr®udka;Yd,d ksmehqï
;e;a lrhs' lDIslr®udka;h mokï lrf.k mej;s jeä ls¯u i|yd úúO l%fudamdhhka †h;a fldg we;'
bka†hdj o" fiajd wxYh mokï wdr®:ßlhlg yefrñka uE;l °" ldr®ñl l,dm /ila úúO m<d;aj, o" kj
mj;sk w;r "Make in India" hk f;audj hgf;a 2014 wêfõ.S udr®. wdY%s;j o" yïnkaf;dg yd ;s%l=Kdu,
jifr® ° wdrïN l< jevigykla u.ska ksIamdok jrdhka wdY%s;j o ia:dmkh ls¯ug ie,iqï ilid
wxYh läkñka ixjr®Okh ls¯ug m%;s« ° we;' we;' fuu ie,iqï" há;, myiqlï ixjr®Okh ls¯u"
mr®fhaIK yelshd jeä†hqKq ls¯u" Y%u n,ldfha
ixLHd igyk ú'i' 3'2 yelshd jr®Okh ls¯u" iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;
f;dard .;a rgj, ld¾ñl ksmehqï wxYfhka wdrïN ls¯u wd†h i|yd msysgqjd we;s úúO rdcH
o< foaYSh ksIamdÈ;hg we;s odhl;ajh wdh;k u.ska ilid we;s wfkl=;a ie,iqï o
(]) iu`. tla ù" úfoaYSh iDcq wdfhdack ,ndf.k"
rg 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010 2013 2015 lr®udka;Yd,d ksmehqï jeä ls¯ug yels fõhehs
n,dfmdfrd;a;= úh yelsh' ta w;ru" ixjr®Okh i|yd
Y%S ,xldj 13.1 18.3 18.2 17.4 20.4 15.8 16.3 17.3 15.71 15.41
m%;sm;a;s Wmdhudr®.j, jeo.;alu jgyd f.k" rch
cmdkh - 27.2 27.5 25.9 21.5 20.4 19.1 18.9 17.7 -
úiska iuia; ixjr®Ok Wmdhudr®.hla ilia fldg"
ol=Kq fld˙hdj 20.3 22.8 25.2 25.0 25.3 29.0 28.3 30.7 31.0 29.5 fj<| lghq;= iy wmkhk m%;sm;a;s ilia ls¯fuys o
;dhsjdkh - - 35.1 31.2 25.6 25.7 27.9 29.0 28.6 29.9 kshqla; ù isà' tkuq;a" ksIamdok lghq;= jr®Okh ls¯u
Ökh 37.6 39.9 34.4 32.3 33.4 31.8 32.1 31.5 29.7 - i|yd úúO rdcH wdh;k ork úúO m%h;ak taldrdYS
fldg rfÜ ixjr®Ok m%;sm;a;shg .<md" ksIamdok
;dhs,ka;h 18.7 21.5 21.9 27.2 26.5 28.6 29.8 31.1 27.7 26.9
wxYhg ksis uQ,sl;ajhla ,nd foñka tu wxYfha
bka≥kSishdj 10.3 14.0 16.4 22.3 24.1 27.7 27.4 22.0 21.0 20.8 jHqyd;aul .egÆj,g úi∫ï imhk mqΩ,a ksIamdok
u,hdishdj 18.7 21.9 19.7 24.2 26.6 30.9 27.5 23.4 22.8 22.8 wxY ixjr®Ok Wmdhudr®.hla i|yd ;ju;a wjOdkh
úhÜkduh - - 20.5 12.3 15.0 17.1 18.8 12.9 13.3 13.7 fhduq ù fkdue;' tu ksid tjka Wmdhudr®.hla
ms,smSkh 25.7 25.7 25.2 24.8 23.0 24.5 24.1 21.4 20.4 20.1
ilia ls¯fï ±ä wjYH;djla mj;S'
bka†hdj 15.2 16.2 16.0 16.2 17.3 15.3 15.4 17.5 16.5 16.2 Y%S ,xldfõ iuia; ldr®ñl ksIamdok wxYh h<s
uQ,dY%( f,dal nexl=fõ f,dal ixjr®Ok or®Yl k`.disgqùu i|yd ksIamdok wxYh ixjr®Okh ls¯fï
;dhsjdkfhys cd;sl ixLHdf,aLk tla m%dfhda.sl Wmdhudr®.hla ilia ls¯u w;HjYH fõ'
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j w∞< ishÆ mdr®Yjj, iyNd.s;ajh we;sj ilia l<
Y%S ,xld uy nexl=j
yd meye†,sj flgqïm;a l< ksIamdok wxY ixjr®Ok
by; i`oyka we;eï rgj,a ish ldr®ñl m%;sm;a;s m%;sm;a;shla" foaYSh yd úfoaYSh wdfhdaclhkag
mj;ajdf.k hEfï °" f;dard.;a lr®udka;j, widr®:l †.=ld,Sk ±laula ,nd °u i`oyd rchg Wmfhda.S
ùï" md˙fNda.sl NdKav iïnkaO ñ, by<hEu" lr .; yels Wmdhudr®.hla jkq we;' tu ksIamdok
f.da,Sh b,aÆu wvq ùu ;=<ska we;s jk idr®j wdr®:ßl wxY ixjr®Ok Wmdhudr®.h rfÜ ixjr®Ok iuia;
wiu;=,s;;d jeks fkdfhla ndOlj,g uqyqK °ug m%;sm;a;sfha fldgila úh hq;=h' wka;r®cd;sl fj<πï
is≥ úh' kuq;a tu rgj, fkdlvjd yev.efiñka yd wmkhk Wmdhudr®." tu ksIamdok wxY ixjr®Ok
jr®Okh jQ ksIamdok lr®udka; wxY mej;s fyhska Wmdhudr®.fha Wmdx. úh hq;= w;r" tu ixjr®Ok
72
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
l%shd∞uh wka;r®cd;sl fj<πu Yla;su;a lrkq wdfhdack ,nd .kakd rgj,aj,g w∞< idOl jkafka
we;' fuh YS% ,xldfõ wdr®:ßl jr®Okh yd wvq Y%u úhoï" wuqøjH iq,N ùu" fj<|fmd<j,a fj;
ixjr®Okh fõ.j;a ls¯u i`oyd w;HjYH fõ' m%fõY ùug we;s myiqlï" ;r.ld¯ úfoaY úksuh
ldr®ñl ksIamdok wxY ixjr®Ok Wmdhudr®.h ;=< wkqmd;sl u;" n≥ nr wvq ùu" lr®udka;Yd,d i|yd
lr®udka; wxYhg lDIsldr®ñl yd fiajd wxY iu`. bvlvï mej;Su hkd†hhs' foaYmd,k ia:djr;ajh"
we;s iyiïnkaO;djh o wjOdkhg ,la l< hq;=j rdcH wdh;kj,ska ,efnk wkq.%yh fkdlvjd
we;' úfYaIfhkau" lDIs wxYfha M,∞hS;d jr®Okh" mej;Su" NdKav m%jdykh yd .nvd ls¯u iïnkaO
2
tu wxYfha W!k Wmfhdackhg ,laj we;s Y%uh há;, myiqlï yd myiqlï fiajdj, ldr®hlaIu;dj"
lr®udka; wxYhg ú;eka ls¯u ;=<ska muKla fkdj hym;a idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;s rduqjla mej;Su"
ck;djf.a iuia; wd∞hfuka wdydr i`oyd jk úhou fj<| iïndOl wju ùu" Y%u ldr®hlaIu;dj iy
wvq fldg" wfkl=;a NdKav i|yd jeh ls¯ug yels lr®udka;Yd,d iuQy.;j msysgqjd ;sîfuka ,efnk
uQr®; wd∞hu jeä lr" ksIamdok NdKav i|yd foaYSh ms˙ueiqï (Agglomeration Economies) hkd†h úfoaYSh iDcq
b,aÆu jeä ls¯u ;=<ska o" lr®udka; wxYfha jr®Okh wdfhdack i|yd ys;lr m˙irhlg n,mdk idOl fõ'
u; n,mEula we;s lrhs' f.da,Sh w.hodu u.ska NdKav ksIamdokh lrk
iemhqïlrejka yg" NdKav fldgia tla ia:dkhl
ksIamdok wxYh ixjr®Okh ls¯fï Wmdhudr®.h ;=<ska
isg ;j;a ia:dkhla olajd blaukska yd ldr®hlaIuj
foaYSh fukau úfoaYSh wdfhdaclhskaf.a wjYH;d fjka
m%jdykh l< hq;= ksid" tjka iemhqïlrejka yg
jYfhka y∫kd f.k lghq;= l< hq;=h' ta iu`.u laIqø"
uydudr®. yd kdúl m%jdykfha ldr®hlaIu;djh"
iqΩ yd uOH m˙udK wdh;kj, tlsfklg fjkia
f;dgqm<j,aj,g läkñka <`.d ùug yels ùu" fr®.=fõ
wjYH;d fjka jYfhka y∫kd f.k wjYH l%shdudr®.
NdKav ksIaldYk l%shdj,sfha ldr®hlaIu;djh" iq≥iq
†h;a l< hq;=h' foaYSh b;=reï wvq uÜgul mej;Su;a"
.nvd myiqlï mej;Su iy ;Sren≥ yd n≥ fkdjk
whjeh ys`.h ksid rcfha ue†y;aùu wju uÜgul
fj<| iïndOl wju ùu yd ir, ùu b;d jeo.;a
mj;ajd .ekSu;a ksid lr®udka; wxYh kxjd,Sug fõ' óg fmr" †hqKq rgj,aj,ska" ixjr®Okh jk rgj,a
úfoaYSh wdfhdack ,nd .ekSu b;d jeo.;a fõ' fj;g wvq Y%u úhoï yd wuqøjH fidhd f.k wdfhdack
úfoaYSh iDcq wdfhdack Y%S ,xldjg wjYH ;dlaI◊l .,d wdfõh ^W;=re-ol=Kq úfoaYSh iDcq wdfhdack&'
±kqu ,nd .ekSug o rel=,la fõ' Y%S ,xldjg tkuq;a" miq.sh oYlfha ° ke.s tñka mj;sk rgj,a
ksIamdok yelshdj †hqKq lr .ekSug W;aidy ork" w;r tkï ol=Kq-ol=Kq úfoaYSh iDcq wdfhdack" Ökh"
;dlaIKfhka wêl" by< tl;= l< w.hla iys; u,hdishdj" bka†hdj yd reishdj jeks rgj, isg
NdKav jeä jYfhka ksIamdokh jkafka úúO rgj, fjk;a wdr®:ßl olajd .,d tau jeä ù we;' tjeks
ia:dmkh jk f.da,Sh w.h ∞u ;=<ska h' tjka rgj,a i`oyd fj<|fmd< fj; m%fõY ùfï yelshdj
NdKavj, ksmehqïlrejka úiska ksIamdok w.h ∞ufha yd wuqøjH myiqfjka ,nd .ekSu uQ,sl wjYH;d
úúO mshjr" tajd tlsfkl i|yd fyd|u yelshdjla jk w;r" †hqKq jQ rgj,aj, wdfhdaclhkag jvd
we;s rgj, ia:dmkh lrkq ,efí' fujka m%jK;djlaa fjkia wdl,am wdfhdack ,nk rgj, fmd≥ yd
f.da,Sh wdr®:ßlfha ±lsh yels jqj o" Y%S ,xldjg idud„h wdh;k iïnkaOfhka ork nj fmfka' tu
miq.sh oYlh ;=< .,d wd úfoaYSh iDcq wdfhdack ksid" Y%S ,xldj úiska úfoaYSh iDcq wdfhdack .,d tk
fndfyduhla wmkhkh i|yd NdKav fyda NdKav úúO rgj, wdfhdaclhkaf.a úfYaIs; wjYH;dj,g
fldgia ksIamdokh i|yd jk úfoaYSh iDcq wdfhdack wkql+,j myiqlï iïmdokh l< hq;=j we;'
fkdj rg ;=< f.dvke.s,s b†ls¯ug ixpdrl jHdmdrh
yd ,dxlsl fj<|fmd< i|yd NdKav yd fiajd iemhSu úfoaYSh wdfhdackj,ska muKla YS% ,xldfõ ldr®ñl
mrudr®: lr.;a úfoaYSh iDcq wdfhdack úh' tu ksid" ksIamdok wxYh" †.=ld,Sk ixjr®Ok udr®.hlg fhduq
wkd.; ksIamdok wxY ixjr®Ok Wmdhudr®.h ;=<ska l< fkdyelsh' ta i|yd foaYSh ksIamd†lhkaf.a
Y%S ,xldj fj; wmkhk NdKav ksIamdokh i|yd jk yelshdjka jeä†hqKq ls¯u w;HjYH fõ' foaYSh
úfoaYSh iDcq wdfhdack ,nd .ekSug l%shdudr®. .; ksIamdolhka fláld,fha ° úfoaY wdfhdaclhkag
hq;=j we;' wjYH fiajd iemhSu l< hq;= w;r" †.= ld,fha °
úfoaY ksIamdolhkaf.ka ú;eka jk ;dlaIKh
úfoaYSh iDcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu i|yd wjfYdaIKh lr .; hq;=h' Y%S ,dxlsl iud.ï iuyrla
ldr®ñl ksIamdok wxY ixjr®Ok Wmdhudr®. u.ska ^úfYaIfhka f;a yd weÛÆï wmkhkh iïnkaO&
úfoaYSh wdfhdack m%jdy i|yd n,mdk idOl wka;r®cd;sl úYsIag;ajhla ,nd we;s jqj;a" ,dxlsl
y`≥kdf.k" ta i|yd iq≥iq m˙irhla ,xldj ;=< ksIamdok wdh;k fndfyduhla wvq M,∞hs;djfhka o"
f.dvkexùu jeo.;a fõ' úfoaYSh iDcq wdfhdack m%jdy" wvq jr®Okfhka o mSvdjg ,laj isà' Y%S ,xld uy
tajd cks; jk rgj,a o ,nd .kakd rgj,a o wdY%s; nexl=j úiska ilia lrkq ,nk" lr®udka;Yd,d i;=
idOl u; ;SrKh fõ' idudkHfhka" úfoaYSh iDcq Od˙;d Wmfhdack or®Ylhg wkqj" 2011 isg 2016
73
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
olajd" lr®udka;Yd,d i;= Od˙;djfhka ishhg ms,smSkh yd úhÜkduh jeks rgj,aj,g jvd úYd,
83'0 lg jvd Wmfhdackh lr fkdue;' ta w;r" jk nj fmkajd fohs' ;jo" YS% ,xldfõ wjqre≥ 25 lg
lr®udka; wxYfha o" lDIsldr®ñl wxYfha o tl;= l< jvd mer◊ jHjidhj, m˙K;ùu yd jr®Okh"
w.hkaf.a m%;sY;" tu wxYj, fiajfha kshq;= Y%u wjqre≥ 5 lg fmr wdrïN l< jHjidh ^tkï" mer◊
n,ldhkaf.a m%;sY; j,g iudkqmd;slj i,lk úg" fkdjk& iu`. ii`ok úg" tu mer◊ jHjidhj,"
1981 isg 2016 olajd l%ufhka wvq ù we;' thska fmkakqï kj jHjidhj,g jvd ishhg 50'0 ;a 90'0 ;a w;r
lrkqfha Y%u n,ldfhka jvd úYd, m%;sY;hla" ;rï iqΩ m%udKhlska úYd, njo fuu wOHhkh
2
l=vd tl;= l< w.hla cks; ls¯ug fhdojd we;s u.ska weia;fïka;= lrk w;r" ixjr®ê; rgj,a yd
njhs' tu ksid lr®udka; wxYfha o" lDIslr®udka; ii`ok úg" YS% ,xldfõ lr®udka; wdh;k" ld,hla
wxYfha o Y%u M,∞hS;djh l%ufhka wvq ù we;' iu`. m˙K;$úYd, ùu b;d wju nj i`oyka lrhs'
;jo" 1990 isg 2010 olajd lr®udka;Yd,d rdYshla
idudkHfhka úYd, wdh;k" m˙udKdkql+, ms˙ueiqï"
wOHhkh l< wdr®:ßl mr®fhaIKhla4 ;=<ska
wruqo,a ,nd.ekSug we;s yelshdj jeäùu" jvd
fmkajd ° we;af;a lrr®udka;Yd,d §uqΩ idOl
fyd| l<ukdlrejka fidhd .ekSug we;s yelshdj"
M,∞hS;djh¶ o (Total Factor Productivity) wvq ù
fj<|fmd< fidhd .ekSug jvd úYd, iïnkaO;d cd,
we;s njhs' tuksid" wvq M,∞hS;djhlska hq;a lDIs
mj;ajd f.k hEu" úia;rd;aul jdr®;d yd .sKqï ;nd
lr®udka;fhkao" fiajd wxYj, ^iqΩ fj<πu"
fm!oa.,sl fiajd yd rdcH fiajd jeks&" W!k fiajd .ekSu ksid jvd idr®:l Wmdhudr®. ieliSug yelsùu
kshqla;shg ,laj we;s fiajlhska lr®udka; ksIamdok jeks fya;= ksid l=vd wdh;kj,g jvd M,∞hS fjhs'6
wxYhg fhduq ls¯ug wjYH l%ufõo ksIamdok tuksid" Y%S ,xldfõ iqΩ yd uOH m˙udK wdh;kj,g
lr®udka; m%;sm;a;sh ;=< wvx.= úh hq;=h' fï jr®Okh ùug we;s ndOl" m%;sm;a;s l%shdudr®. u.ska
i|yd iqΩ m˙udK f.dú;eka lghq;=" uyd m˙udK bj;a ls¯u jeo.;ah' ta i|yd" m%d.aOk wruqo,a
lDIsldr®ñl lghq;= njg m˙jr®;kh ls¯u i|yd ,nd.ekSug we;s ndOl bj;a ls¯u fN!;sl wemlr
m%;sm;a;s ieliSu jeo.;a fõ' lr®udka;Yd,dj, uqΩ fjkqjg jHdmD;s YlH;dj wkqj Kh °u i|yd uQ,H
idOl M,∞hS;dj jeä ls¯u i|yd fiajl yelshd wdh;k †˙.ekaùu" fiajlhka fiajfhka bj;a ls¯ug
jr®Okh" l<ukdlrK l%u jeä†hqKq ls¯u yd tfrysj we;s fr.=,dis fjkia ls¯u" jHdmdrj, .sKqï yd
jHdmdr m%;sixúOdkh ùug we;s ndOl bj;a ls¯u jdr®;d ;nd.ekSfï yelshdjka jr®Okh ls¯u" jHdmdr
wd†h i|yd o m%;sm;a;s ilia úh hq;=h' lghq;= mqM,a ls¯u wffOr®h lrjk n≥ ;dr®lSlrKh
ls¯u wd° l%shdudr®. jeo.;a fjhs' mr®fhaIK yd
Y%S ,xldfõ ksIamdok lr®udka; wxYh jr®Okh
ixjr®Ok wdh;k iy iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;
fkdjk kuq;a" jHdmdrj,ska bj;a fkdjk iqΩ
m˙udK lr®udka;dh;k w;súYd, ixLHdjlska iE° w;r Yla;su;a iyfhda.S;djhla mj;ajd f.k hEu
;sîu" Y%uh yd wfkl=;a iïm;a M,∞hS;djfhka wvq ;=<ska iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;j, mr®fhaIK
l%shdldrlïj, r|jd ;eîug fya;= jk nj f,dal wjYH;d fuu wdh;kj,g ±kqï °" mr®fhaIK fidhd
nexl=j úiska lr we;s wOHhkhlsk5a fmkajd ° .ekSï iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;j, jeä†hqKqj
we;' jr®Okh fkdjk l=vd jHjidhhka" jvd úYd, i|yd Ndú;d ls¯fï iM,∞hS yd ldr®hlaIu l%ufõo
lr®udka; fuka NdKav yd l%shdldrlï iïnkaO †h;a ls¯u o jeo.;ah' ;jo" Y%S ,xldj i;= iajdNdúl
kfjda;amdokhl ksr; fkdjk ksid yd .=Kd;aul iïm;a fndfyduhla wuqøjH f,i fyda wju w.hla
núka jeä /lshd wjia:d we;s fkdlrk ksid" tl;= l< NdKav f,i ±kg wmkhkh flfrk
rfÜ †.=ld,Sk M,∞hSs;dj jr®Okh ls¯u i|yd neúka" T!IO me<Eá" Lksc iïm;a" we;=Ω iajdNdúl
∞hl fkdfõ' fuu wOHhkh u.ska" Y%S ,xldfõ iïm;a fhd∞ f.k by< tl;= l< w.hla we;s NdKav
jHjidhhkaf.ka ishhg 76'0 la u fiajlhska ksmoùu ms<sn|j mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;k
19 fofkl=g jvd wvq ms˙ilf.ka ie≥ï,;a W;aiql úh hq;=h' l=vd m˙udK jHdmdr wdh;k"
jHjidhhka njg weia;fïka;= lr we;s w;r fuu úYd, lr®udka;j,g m˙jr®;kh jk f;la wvq
w.h bka†hdj" Ökh" nx.a,dfoaYh" mdlsia:dkh" ñ,lska hq;a wdkhkj,ska we;s jk ;r.ld˙;ajfhka
wdrlaId ls¯u o wjYH fõ' tu ksid fï iïnkaOfhka
4 Chandrasiri, Sunil, and Nuwan Indika. "Industrial Productivity for Sus- ilid we;s m%md;k úfrdaë flgqïm; (Anti - dumping
tained Growth: The Case of Sri Lankan Manufacturing Industries". Way
Forward For Sustained Growth. A D V de S Indrarathna, S Widanagama
Bill) läkñka kS;s.; ls¯u jeo.;ah' ;j o" jHdmdr
and A Wijesinghe. Colombo: Sri Lanka Economic Association, 2014. w;r hym;a uÜgul ;r.ld¯;ajhla mj;ajd .ekSug
139-164. Print.
5 Varela, Gonzalo, Antonio Martuscelli, and Apoorva Gupta. "Improving
bv i,iajd ta ;=<ska jHdmdrj,g wjYH úg °
competitiveness is about raising productivity rather than keeping costs
low". South Asia’s Turn: Policies to Boost Competitiveness and Create the 6 Altenburg, Tilman, and Wilfried Lütkenhorst. Industrial policy in
Next Export Powerhouse. Gladys Lopez-Acedevo, Denis Medvedev and developing countries: Failing markets, weak states. Edward Elgar
Vincent Palmade. The World Bank, 2017. 17-35. Web. 28 Mar. 2017. Publishing, 2015.
74
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
m%;sixúOdkh ùug" fiajlhka fiajfhka bj;a ls¯ug" Y%S ,xldfõ idlaIr;dj yd lr®udka;Yd,d fiajlhl=f.a
fyda nqkaj;aNdjh m%ldY lr lr®udka;fhka bj;a idudkH wOHdmk uÜgu" Y%S ,xldj iuÛ ;r.
ùug" fr.=,dis ;=<ska bv i,id °" tajdfha fhdojd lrk wfkl=;a rgj,aj,g jvd idudkHfhka by<
;snQ iïm;a jvd M,∞hS ldr®hhkag .,d hEug wjYH uÜgul mej;sh o" ixlSr®K NdKav ksmoùug wjYH
m˙irh ielish hq;=h' ±kg idlÉPd uÜgfï mj;sk Ys,amSh yelshdjka yd kfjda;amdok yelshdjka furg
wdr®:ßl iyfhda.S;d .súiqï i`oyd iyfhda.S m%;sm;a;shla fiajlhka ;=< idfmalaIj wvqh' tuksid" ;dlaI◊l
f,i b†˙m;a ù we;s fj<`o .e,mqï fhdackdj,sh o yd jD;a;Shuh mqyqKqùï mdGud,d o" úoHd yd bx‚fkare
2
iq≥iqlï o oaú;ShSl yd ;D;ShSl wOHdmk uÜgïj, °"
foaYSh lr®udka; iïnkaOfhka jeo.;alula Wiq<hs'
isiqka nyq;r ixLHdjlg iemhsh hq;= w;r" Tjqkag
fuh foaYSh lr®udka;j, ;r.ld¯;ajh jeä†hqKq jk
lr®udka;Yd,dj, mqyqKqùï wjia:d o ,nd†h hq;=h'
f,i ukdj ieliSu ;=<ska" cd;Hka;r fj<`∞u ;j;a
;jo" lr®udka;Yd,d fiajlhska iïnkaOfhka
újD;$,sys,a ùu ksid ≥Ialr;djg ,lajk fiajlhkag iudcfha mj;akd whym;a wdl,am ksjer† l< hq;=h'
/lshd mqyqKq wjia:d ,nd °ug u`. mE†h yelsh' tfukau" fiajlhkag lr®udka;Yd,dj, fiajhg
ksIamdok wxYh ixjr®Okh ls¯fï Wmdhudr®.h fhduq fkdùug jvd rdcH wxYfha fiajd wjia:d
hgf;a fmdl=re f,i jHdmdr ia:dk.; ls¯u fiùug we;s fm<öu o ksjer† l< hq;=h'
wdY%s; ldr®ólrK m%;sm;a;s (Cluster-based Industrial ksIamdok wxYfha ixjr®Ok Wmdhudr®.h hkq" ksIamdok
Development) l%shd;aul lr tfia iuQy.; ùfuka Wm wxY lsysmhlska lr®udka; lsysmhla muKla yqfola
,efnk ms˙ueiqï (Agglomeration Economies) ,nd wmkhkh b,lal lrf.k †˙.ekaùfï l%uhla
.ekSug wjia:dj i,id †h hq;=h' tl yd iudk fkdjk nj wjOdrKh l< hq;= fjhs' ol=Kq fld˙hdj
ksIamdolhkag iuQy.;j lr®ud;Yd,d msysgqjd f.k" lr®udka; lsysmhla muKla f;dard f.k tajd †hqKq
fiajd imhkakkag o ta wjg /iaj jHdmdr wdh;k ls¯fuys,d idr®:l m%;sM, w;alr .kq ,enqjo tfia
msysgqjd f.k" tfia fmdl=re f,i iuQy.; ùug l< ;j;a rgj,a rdYslg is≥ jQfha fkdlvjd †.ska
wjia:dj i,id °u u.ska fuu ms˙ueiqï ,nd .; †.gu tu lr®udka;j,g rdcH wkq.%yh ,nd° tajd
hq;=j we;' tfia jQ úg rchg o lr®udka; i|yd /l .ekSugh' rchlg uOH yd †.=ld,Sk foaYSh yd
myiqlï ie,iSu ^b,lal.; há;, myiqlï" rdcH wka;r®cd;sl fj<|fmd< m%jK;d mqfrdal:kh ls¯ug
fkdyels ksid;a fm!oa.,sl wxYh rcfhka wkjYH
uQ,H †˙ °ukd yd fiajlhka i|yd myiqlï&" jvd
m%;s,dN ,nd .ekSug fm<öu je<elaúh hq;= ksid;a
M,∞hSj is≥ l< yelsh' wuqøjH i|yd m˙udKdkql+,
tjka lr®udka; lsysmhla f;dard wkq.%yh ±laùula
ms˙ueiqï ,eîu" tl yd iudk lr®udka; iuÛ tlaj
fkdl< hq;=h' rcfha wjOdkh fhduq úh hq;af;a iuia;
lghq;= ls¯u" fiajlhka rdYshla lr®udka;Yd,d wjg ksIamdok wxYhgu yd ishÆ jr®;udk fukau wkd.;
tla/iaj isàu" m%d.aOk NdKav ,nd.ekSfï myiqlï mdr®Yjj,g" meye†,s yd fkdfjkia jk m%;sm;a;shla
hkd†h" lr®udka;j,g iuQy.; ùfuka w;ajk jdis fõ' ;=<ska mqΩ,a wkq.%yhla ,nd°ug;a" fm!oa.,sl
lr®udka;Yd,d yd myiqlï fiajd imhkakkag fmdl=re wxYh i|yd iq≥iq hym;a jd;djrKhla rg ;=<
f,i ixúOdkh ùu ms◊i úYd, bvï ,nd °u úfoaYSh f.dvke.Su;a Wfoid h' ldr®ñl ksIamdok wxYh
iDcq wdfhdack ,nd .ekSug w;HjYH uQ,sl wx.hla ixjr®Okh ls¯fï Wmdhudr®.h wksjdr®hfhkau
ù we;' kd.˙l m%foaYj,ska neyerj lr®udka;mqr idl,H úh hq;= w;r iEu w∞< wx.hlau thg
f.dvke.Su u.ska" rchg" ldr®ólrKfha m%;sM, W!k we;=<;a úh hq;=h' ie,iqï l< l%shdudr®." läkñka
ixjr®Okhla we;s ≥ria: m%foaYj,g ,nd°ug yels l%shdjg kexùu u;" fuu Wmdhudr®.fha idr®:l;ajh
fjhs' ;SrKh jkq we;'
jid ;snqKq w;r" 2016 jir ;=< ° lsis≥ ndOdjlska m%Odk jYfhkau" fmdfydr ksIamdokh my<
f;drj wLKavj ms˙my≥ l%shdj,sh mj;ajdf.k hEu fya;=fjka ridhk øjH iy ridhk øjH wdY%s;
hEu fuu jr®Okhg fya;= úh' 2016 jifr® ckjd˙ ksIamd†; Wm wxYfhys ksuejqu 2016 jir ;=< °
ui ;=< ° weu˙ld tlai;a ckmoh úiska brdkh ishhg 12'4 lska my; jegq◊' jifr® fojk Nd.h
u; mkjk ,o fj<| iïndOl bj;a ls¯u;a iuÛ ;=< ° lDIsldr®ñl l%shdldrlï i|yd whym;a
brdkfhka wdkhkh lrk ,o ieye,aÆ fndr n,mEula we;s lrk ,o ksh`. ;;a;ajh iy 2016
f;,a ms˙my≥ ls¯u i|yd jvd WÑ; ,xld Lksc jir uq,a ld,fha ° fmdfydr iykdOdr ,nd °fï
f;,a kS;s.; ixia:dfõ ms˙my≥j" 2017 jifr® ° l%uh ixfYdaOkh ls¯u fya;=fjka b,aÆu wvq ùu
jvd ldr®hlaIuj l%shd;aul jkq we;ehs wfmalaId fmdfydr ksIamdokh my< hEug m%Odk jYfhka
flfr®' fya;= úh' flfia fj;;a" jir ;=< ° b†ls¯ï
75
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
wdYs%; ksIamd†;
5] m%idrKh úh'
rnr® iy wfkl=;a f,day fkdjk Lksc ksIamd†; Wm
ma,diaála
ksIamd†; wxYh ishhg 11'1 l jr®Ok wkqmd;slhla jdr®;d
12]
lrñka tys jr®Ok m%jK;dj 2016 jir ;=< ° o
ilia l<
f,day
wLKavj mj;ajd f.k hkq ,eîh' b†ls¯ï
ksIamd†; wxYfhka isfuka;s i|yd jQ b,aÆu by< hEu
2]
mdk jr®.
ksid isfuka;s ksIamdokfhys is≥ jQ jr®Okh fuu
7]
ms˙my≥ l< Lksc
l%shdld˙;ajh i|yd n,mE m%Odk;u idOlh úh'
wdydr f;,a ksIamd†; ;jo" fiú,s ;yvq iy WΩ lr®udka;h o 2016
ksIamd†; wfkl=;a 1]
20] 7] jir ;=< ° ie,lsh hq;= f,i m%idrKh úh' úfoaY
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j iy foaYSh b,aÆu by< hEu fya;=fjka msÛka
ueá iy fmdaisf,aka ksIamd†;j, ksuejqï o w∞<
lghq;=j,ska we;s jQ by< b,aÆu fya;=fjka ;Ska; ld,m˙Éf√oh ;=< ° iqΩ jYfhka by< .sfhah'
iy jdr®ksIa ksuejqu by< hEu fuu Wm wxYfhys flfia fj;;a" Y%S ,xldj ;=< ù≥re ksIamdokh lrkq
jr®Okhg Okd;aulj ∞hl úh' ,nk tlu lr®udka; Yd,dfjys ksIamdok Od˙;dj
hka;% kùlrKh ls¯fï ° ;djld,slj wvq ùu
lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylfhys f;jk
fya;=fjka ù≥re ksIamd†; ksuejqu my< .sfhah'
úYd,;u Wm wxYh jk rnr® iy ma,diaála ksIamd†;
úfYaIfhkau" wdydr" mdk jr®. iy T!IO wdY%s;
Wm wxYh miq.sh jir yd iei£fï ° 2016 jir
ù≥re weiqreï lr®udka;h uE; ld,Sk jirj,
uqΩ,af,au ys;lr l%shdld˙;ajhla ms<sìUq lf<ah'
w;am;a lr.;a jr®Ok m%jK;dj b†˙hg;a wLKavj
2015 jifr® fuu Wm wxYh jdr®;d l< ishhg 2'2 l
mj;ajdf.k hkq we;ehs wfmalaId lrkq ,enqj o"
miqnEu yd idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 5'4 l
fuu lr®udka;fha n,Yla;s ms˙jeh by< w.hla
Okd;aul jr®Okhla jdr®;d lf<ah' >k ghr® iy
.ekSu" foaYSh yd f.da,Sh fj<|fmd<j, ù≥re
jdhq ghr® i|yd m%Odk jYfhkau weu˙ld tlai;a
weiqreï i|yd jr®Okh jk b,aÆfuys m%;s,dN ,nd
ckmoh" cr®uksh" n%iS,h jeks rgj,ska we;s jQ by<
.ekSug Y%S ,xldjg we;s yelshdj iSud lrkq we;'
wmkhk b,aÆu fuu jr®Okhg fya;= úh' ±kg
mj;akd ,dNdka;sl cd;Hka;r fj<| ;r.ld˙;ajh 2015 jifr® jdr®;d lrk ,o jr®Okh o blaujd
mj;ajd .ekSug m%udKj;a jk fyhska 2016 uQ,sl f,day ksIamd†; Wm wxYh 2016 jir ;=< °
jifr® ° Y%S ,xldfõ rnr® wmkhk u; weu˙ld ishhg 28'7 l i;=gq∞hl jr®Okhla jdr®;d lf<ah'
tlai;a ckmoh u.ska mkjkq ,enQ m%;sf;da,k n≥ b†ls¯ï wxYfhka uQ,sl f,day i|yd jQ b,aÆu by<
wmkhk Od˙;dj u; ±ä n,mEula we;s lrkq hEu fuu Wm wxYfha ksuejqu by< hEug fya;= úh'
we;ehs wfmalaId fkdflfr®' bkaOk ldr®hlaIu;dj b†ls¯ï lr®udka;h tys jr®Ok m%jK;dj wLKavj
flfrys jeä wjOdkhla we;s ùu fya;=fjka wê mj;ajdf.k hkq we;ehs wfmalaId lrk w;r"
bkaOk ms˙ueiqï ghr® i|yd jk b,aÆu by< hkq th uQ,sl f,day Wm wxYfha ldr®hidOkh ;j≥rg;a
we;ehs o tu.ska tjeks jr®.fha ghr® i|yd jk jr®Okh ùug fya;= jkq we;ehs wfmalaId l< yelsh'
f.da,Sh b,aÆu by< hEug fya;= jkq we;ehs o m%Odk jYfhka keõ ;ekSï iy wÆ;ajeähd
wfmalaIs;h' tys m%;sM,hla f,i ghr® ksIamdok ls¯ïj,ska iukaú; jk ilia l< f,day ksIamd†;
;dlaIKfha mr®fhaIK" ixjr®Ok iy kfjda;amdok Wm wxYh ishhg 33'6 l miqnEula jdr®;d lf<ah'
u; is≥ lrk wdfhdackj, by< hEula wjYH jkq fndr f;,a ñ, .Kka wvq ùu;a iu`. wlafjr<
we;' tfia jqj;a" m%;sf;da,k n≥" Y%S ,xldj ;=< kj f;,a leKSï l%shdldrlï my; jeàu wlafjr<
ghr® lr®udka;Yd,d wdrïN ls¯ug wfmalaId lrk leKSï hd;%d i|yd jQ b,aÆu wvq ùug fya;= úh'
76
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
2
fiajd iemhSu wLKavj is≥ lrk ,°' fï wkqj"
ishhg
0
†ia;%slal 18 la ;=< mj;sk ldr®ñl ckmo 32 l
-10
há;, myiqlï jeä†hqKq ls¯u" fuu wud;HdxYh
-20
mdk jr®. u.ska wLKavj is≥ lrkq ,nhs' fï w;r 2016 jir
ridhk iy
ridhk øjH
wdY%s; ksIamd†;
wdydr
ksIamd†;
weÛÆï
rnr® iy
ma,diaála
ksIamd†;
≥ïfld<
ksIamd†;
wf kl=;a
f,day fkdjk
Lksc
ksIamd†;
;=< ° ;%sl=Kdu,h ^fojk w†hr& iy uvl<mqj
ldr®ñl ckmoj,g w∞< há;, myiqlï ixjr®Ok
lghq;=j,ska nyq;rhla wjika lrk ,°' ukakdru
2014 2015 2016 ldr®ñl ckmohg w∞< ixjr®Ok lghq;= wjika
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j lrk ,o w;r" je,sTh ldr®ñl ckmoh i|yd
há;, myiqlï iemhSu o jir ;=< is≥ lrk ,°'
fuh jir ;=< ° keõ ;ekSï lghq;= flfrys
cd;sl jHjidh ixjr®Ok wêld˙h (NEDA)
wys;lr f,i n,mEfõh' flfia fj;;a" N+f.da,Sh
úiska Y%S ,dxlSh jHjidhhkaf.a" úfYaIfhkau
msysàu" by< ksmqK;d iys; Y%u n,ldh yd Ys,amSh
.=Kd;aulNdjh fya;=fjka wdishdkq l,dmfha keõ iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;j, ixjr®Okh yd
ksIamdokh ls¯fï ikaêia:dkhla njg m;a ùfï ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯u i|yd myiqlï
úYd, yelshdjla Y%S ,xldjg mj;S' ie,iSu iïnkaO lghq;= 2016 jifr® ° o wLKavj
mj;ajdf.k hk ,°' l%udkql+, l%ufõohla ;=<ska
ú≥,s Wmdx. Wm wxYfha l%shdld˙;ajh 2016 †ia;%slal yd m%dfoaYSh f,alï fldÜGdi uÜgfuka
jir ;=< ° ishhg 9'3 lska muK my; jegq◊'
jHjidhlhkag jHdmdr ixjr®Ok fiajd ,nd °fï
fuu Wm wxYfha miqnEug m%Odk fya;=j jQfha
wruq◊ka †ia;%sla yd m%dfoaYSh jHjidh ixio
ú≥,s m˙Kdul ^g%dkaiafµdaur®& wmkhk i|yd
ms<sn| lghq;= wLKavj mj;ajdf.k hkq ,eîh'
b;sfhdamshdj" W.kavdj yd fkamd,h jeks
rgj,ska meje;s b,aÆu wvq ùuhs' fuu lr®udka;h ;jo" iqms˙ fj<|ie,a cd,j, iemhqïlrejka
úYd, jYfhka úúOdx.SlrKh ù we;s w;r" f,i iïnkaO ùug wjYH ;dlaI◊l mqyqKq
;dlaIKfhka Wiia fukau" ñ, ;r.ld˙;ajh o mdGud,d fuu wêld˙h úiska f;dard.;a iqΩ yd
w;alr f.k isà' kuq;a" ksIamdokh i|yd jeh jk uOH m˙udK jHjidhhka fjkqfjka mj;ajk ,°'
ú≥,sn,h iïnkaO wêl úhoï ksid" Y%S ,dxlsl tfukau" jHjidhlhkaf.a YlH;d ixjr®Okh
wmkhkj,g ú≥,s Wmdx. wxYfha wvqu úhoulska ls¯u i|yd m%dfoaYSh jHjidhl;aj ixjr®Ok
hq;=j ksIamdokh ls¯fï wka;r®cd;sl m%uqLhd jk jevigyk" ldka;d jHjidhl;aj ixjr®Ok
Ökh fukau" ;dhsjdkh yd úhÜkduh jeks jevigyk iy §WmdêOd¯ jHjidhl W∞kh¶
rgj,ska t,a, jk ±ä ;r.hg uqyqK °ug is≥ ù hkd†h yryd mqyqKq mdGud,d mj;ajk ,°' ;jo"
we;' tfia fj;;a" kj wka;r®cd;sl fj<|fmd<g jhU úYajúoHd,h iy cd;sl jHjidh ixjr®Ok
wj;Sr®K ùu iy ksIamdok ldKav ;j≥rg;a wêld˙h w;r taldnoaO jHdmD;shla f,i udl∫r
úúOdx.SlrKh ls¯ug .kakd l%shdudr®. fya;=fjka m%foaYfha jHdmdr fmrjevqï yd ;dlaI◊l mejreï
fuu lr®udka;fha l%shdld˙;ajh wkd.;fha ° uOHia:dkhla (Incubator and Technology Transfer
jeä†hqKq fj;ehs wfmalaId flfr®' Centre) ia:dms; ls¯ug kshñ;j we;' jhU úYaj
úoHd,h" mr®fhaIK wdh;k yd m%foaYfha iqΩ
ld¾ñl m%;sm;a;s iy wdh;ksl iydh yd uOH m˙udK lr®udka;j, mr®fhaIK iy
f.da,Sh w.h ∞uh iu`. iïnkaO ùug ixjr®Ok weiq˙ka ìys jQ kjH jHdmdr woyia ;=<ska
;r.ld˙;ajh by< kexùu ;=<ska" l,dmfha kj jHjidhka we;s ls¯ug wjYH myiqlï fukau
wmkhk flakaøia:dkh njg Y%S ,xldj m;a ls¯u hka;% iQ;% wd†h iemhSu fuhska wfmalaId flfr®'
77
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wmkhk ixjr®Ok wêld˙h úiska úfYaIfhka jHdmdr M,∞hS;dj ;j≥rg;a jeä†hqKq ls¯fï
weÛÆï" wdNrK" rnr® wdY%s; ksIamdok" mdjyka yd wruq◊ka wê;dlaI◊l iajhxl%Sh hkaf;%damlrK
iïNdKav wd° Y%S ,dxlsl wmkhkj, i|yd" jrdh yd .=jkaf;dgqm< noao ishhg 75'0 lska
;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯u i|yd fj<| m%or®Yk" wvq ls¯ug o whjefhka fhdackd lr we;' ;jo"
wmkhklrejkaf.a iïfï,k" ;dlaI◊l yd fr†ms<s m%udK ls¯u" jr®K .ekaùu yd ksñ njg
uQ,Huh iydh i|yd jk jevms<sfj<j,a iy m;a ls¯fï tall we;=<;a jk m˙† fr†ms<s lr®udka;
wka;r®cd;sl fj<πu ms<sn| ¥; fufyjr mr®Iohla msysgqjd rch úiska tys wdfhdackh lrkq
2
lsysmhla jir ;=< ° ixúOdkh lrk ,°' b†˙fha ° ,nk wdh;kj,g wjYH bvlvï yd wdfhdack
Y%S ,dxlSh ksmehqï m%jr®Okh ls¯u i|yd kj iyk ,nd °ug kshñ;h' óg wu;rj" fmriú
fj<|fmd< fj; kj ksIamdok y∫kajd °u i|yd wdlD;s (Pre-fabricated Structures) u; mkjd ;snQ
fuu uKav,h ±kg wka;r®cd;sl mdr®Yajlrejka ishhg 25'0 l fiia noao wfydais ls¯u" b†ls¯ï
lsysm fofkl= iu`.u lghq;= lrf.k hkq ,nhs' lr®udka;h ;j≥rg;a jr®Okh ls¯u i|yd Wmld¯
2016 whjeh ;=< we;=<;a m%;sm;a;s jkq we;ehs o wfmalaId flfr®'
fhdackdj,ska we;eï fhdackd" fuu jir ;=< ldr®ñl wxYfha M,∞hS;dj by< kexùu
l%shd;aul ù we;' lr®udka; yd jd◊c lghq;= ms◊i úoHdj" ;dlaIKh iy kfjda;amdokj,
wud;HdxYh u.ska m%dfoaYSh ldr®ólrKh jeä†hqKq ∞hl;ajh jeä ls¯u i|yd jQ fhdackd lsysmhlau
ls¯u fjkqfjka rhs.u ldr®ñl ckmoh msysgqùu 2017 jir i|yd jQ whjeh ;=<ska fhdackdù we;'
iïnkaO uQ,sl lghq;= wdrïN lrk ,°' ;jo" iqΩ yd ldr®ñl wxYh i|yd by< uÜgul ;dlaIKh
uOH m˙udK fldka;%d;alrejka †˙.ekaùu ms◊i fhd∞ .ekSu" by< wd∞hï W;amdokh lrk yd
b†ls¯ï lr®udka; wemlr wruqo,a noao" 2016 jifr® ° jeä tl;= l< w.hla iys; NdKav ksIamdokh
bj;a lr we;' Bg wu;rj" 2017 jir ;=< ° úoHd" lrd uÛ mdohs' fï wkqj" kjHlrK l%shdj,sfhys
;dlaIK" kfjda;amdok iïnkaëlrK f,alï wjika w†hrg wjYH lrkq ,nk uQ,H iïm;a
ldr®hd,h" cd;sl kfjda;amdok jevigyk" cd;sl iïmdokh yd tajd jd◊clrKh wruqKq lr
f;aud;aul mr®fhaIK jevigyk iy cd;sl úoHd .ksñka msysgq jQ kfjda;amdok läkï ls¯fï
mokfï ;dlaI◊l wkq.%y jevms<sfj< hkd†h wruqo, (Innovation Accelerater Fund) ;j≥rg;a
taldnoaO fldg kfjda;amdok läkï ls¯fï Yla;su;a ls¯u i|yd wruqo,a fjka lrk ,°'
l%ufõohla (Innovation Accelerator) weröug wjYH ;jo" rdcH yd fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajfhka hq;=j
uQ,sl mshjr f.k we;' T!IO ksIamdokh" cdk ;dlaIK wd° lr®udka;j,
wdr®:ßl jr®Okh fõ.j;a ls¯u i|yd ldr®ñl ksr; iud.ïj,g myiqlï ie,iSu i|yd ffcj
wxYfha ∞hl;ajh by< kexùug 2017 whjeh ;dlaIK kjHlrK WoHdkhla (Biotechnology
;=<ska m%;sm;a;suh fhdackd /ila b†˙m;a lr we;' Innovation Park) wdrïN ls¯ug fhdackd úh' úoHq;a
iqΩ yd uOH m˙udK wdh;kj, M,∞hS;dj yd ksIamdok iud.ï we;s ls¯ug iydh jkakd jQ
l=i,;d jeä†hqKq ls¯u whjeh fhdackdj, m%Odk Wiia úoHq;a ksr®udK uOHia:dkh (Centre for
wruqK ù we;' lr®udka; /il mj;akd jQ l=i,;d Advanced Electronic Design)" frdfnda ;dlaIKh
W!k;dj mshùug rch hgf;a l%shd;aul jD;a;Sh Ndú;h ms<sn| úYsIag;d uOHia:dkh (Centre of
mqyqKq uOHia:dk u.ska wjYH jD;a;Sh mqyqKqj Excellence in Robotics Applications) iy Y%S ,xld
,nd °u i|yd YsIH;aj jevigykla fhdackd ù kefkda ;dlaIK wdh;kh (Sri Lanka Institute of
we;' Bg wu;rj" fm!oa.,sl wxYhg wh;a weÛÆï" Nanotechnology, SLINTEC) hkd†h i|yd wruqo,a
fi!LH fiajd" wd.ka;=l i;aldr fiajd iy fjka ls¯u u.ska tu wdh;k ;j≥rg;a Yla;su;a
b†ls¯ï wdh;kj, mqyqKq ùfuys fhfok ;reK lrk ,°' tfiau" frdfnda ;dlaIKh" „ùka iy
;re◊hka 10"000 la fj; ff;%udisl °ukdjla ,nd hka;% w;r ikaksfõok úoHdj (Cybernetics),
°ug o" fuu whjefhka fhdackd lr we;' f;dard bf,lafg%dksl wd° lr®udka;j,g iydh ,nd °u
.;a lr®udka; /il ksr; iqΩ yd uOH m˙udK ms◊i tjeks lr®udka; i|yd n≥ iyk ,nd °ug o
jHjidhlhkaf.a jHdmdr mqΩ,a ls¯u i|yd wjYH fhdackd lrk ,°' 2017 udr®;= udifha ° cd;Hka;r
Kh ,nd .ekSug Kh iq/l=ï l%uhla o" iyk∞hS m%ñ;Skag wkqj cd;sl úoHd uOHia:dkhla msysgqùu
fmd,S wkqmd;sl l%uhla o y∫kajd °ug kshñ;h' i|yd wud;H uKav, wkque;sh ,eî we;s w;r"
78
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
±kgu;a fydaud.u" msámk m%foaYfha wlalr 7 l by< kxjd .ekSu i|yd iydh ,nd fok ,°' ;jo"
N+ñ m%udKhla ta i|yd fjka lr we;' fï iu`.u" we`.Æï lr®udka;fha ;r.ld˙;ajh by< kexùu
iq≥iq wdh;kj,ska ;dlaI◊l yd uQ,H iydh iy i|yd Y%S ,xld weÛÆï yd fr†ms<s wdh;kh iuÛ
wjYH WmfoaYk fiajd ,nd .ekSu i|yd wud;H tlaj Y%S ,dxlSh weÛÆï lr®udka;hg kjH ;dlaIKh
uKav,h u.ska f;dard m;a lr.;a lñgqjla i|yd o y∫kajd °u i|yd myiqlï imhk ,°' óg wu;rj"
wkque;sh ysñ úh' Y%S ,xld cd;sl lr®udka; uKav,h" Y%S ,xld fj<| yd
lr®udka; uKav, iïfï,kh" Y%S ,xld cd;sl
wdr®:ßlh ;=< iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;
2
wxYfha ∞hl;ajh ie,ls,a,g .ksñka tu jd◊c uKav,h jeks jd◊c uKav, o fj<πu yd
lr®udka; i|yd wjYH uQ,H myiqlï ,nd .ekSfï wdfhdackh m%jr®Okh ls˙fï wruq◊ka fj<| ¥;
yelshdj by< kexùu ms◊i" nexl=j, iuia; Kh ksfhdack" mqyqKq jevigyka iy fj<| ixio i|yd
m%udKfhka ishhg 10'0 la iqΩ yd uOH m˙udK ;j≥rg;a myiqlï imhk ,°'
lr®udka; wxYh i|yd fjka ls¯ug 2017 whjeh
;=<ska fhdackd lrk ,°' fï wkqj 2017 fmnrjd˙ úÿ,sh" c,h iy wmøjH l<ukdlrKh
udifha ° Y%S ,xld uy nexl=j" 2017 whjeh ;=<ska 2016 jifr® ° ú≥,sh" c,h iy wmøjH
wkqu; lrk ,o" y∫kd.;a wxYj,g Kh iemhSu l<ukdlrK lghq;=j, tl;= l< w.h" 2015
i|yd jQ cd;sl m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯ug iq≥iq jifr® ° jdr®;d l< ishhg 8'8 l jr®Okhg
l%shdudr®. .kakd f,i n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,ska idfmalaIj ishhg 10'0 lska jr®Okh úh' fuu
b,a,d isák ,°' úfYaIfhkau" lDIslr®uh" ëjr
ldKavh i|yd úYd,;u ∞hl;ajh imhk ú≥,sh"
lr®udka;h" mY= iïm;a" u,a j.dj" f.j;= j.dj"
.Eia" jdIam yd jdhq iólrK iemhqï ls%hdldrlïj,
Æyq bx‚fkare" uqøK" ixpdrl jHdmdrh" w;alï yd
tl;= l< w.h 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
weÛÆï jeks lafIa;%j, kshq;= iqΩ yd uOH m˙udK
5'9 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg
jHjidhlhka fjkqfjka iyk∞hS Kh fhdackd
8'4 lska jr®Okh úh' iuia; ú≥,s W;amdokh"
l%uhla o fhdackd úh' ;jo" Y%S ,xld uy nexl=j
úiska iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka; i|yd iajhx 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 5'9 l jr®Okhg
/lshd yd lr®udka; wdrïN ls¯u i|yd iydh ùu idfmalaIj 2016 jir ;=< ° ishhg 8'1 lska
ms◊i §iajYla;s cd;sl Kh fhdackd l%uh¶ wdrïN by< hEu ;=<ska o fuu jr®Okh ms<sìUq úh' fï
lrk ,°' w;r" 2016 jifr® fndfyda ld,hla mqrd meje;s
kshx ;;a;ajh fya;=fjka c, ú≥,sn, W;amdokh"
l=i,;d kexùfï mqyqKq jevigyka" fj<| 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 35'0 l jr®Okhg
m%or®Yk iy fj<| ¥; lKavdhï ixúOdkh idfmalaIj ishhg 29'0 lska my; jegq◊' fï
lrñka ldr®ñl wxYfha ixjr®Okh i|yd ;j≥rg;a
w;r" 2015 jifr® ° ishhg 47'1 lska my; jegqKq
jd◊c uKav, yd ix.ï úiska myiqlï imhk ,°'
bkaOk f;,a u.ska ú≥,s W;amdokh 2016 jifr® °
taldnoaO weÛÆï ix.uh" uqïndhsys jr®fvlaia
ishhg 96'1 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh jQ
m%or®Yk yd m%jr®Ok fm!oa.,sl iud.u yd tlaj
w;r" 2015 jifr® ° ishhg 38'8 l jr®Okhla
kQ,a" fr†" we∫ï Wmdx. yd iïnkaê; fiajd ms<sn| jQ
jdr®;d l< .,a wÛ=re u.ska ú≥,s W;amdokh 2016
ol=Kq wdishdfõ tlu cd;Hka;r m%or®Ykh jk "Intex
South Asia 2016"" m%or®Ykh ixúOdkh lrk ,°'
jifr® ° ishhg 13'6 lska jr®Okh úh' ;jo" c,h
fuu m%or®Ykh" fr† yd we∫ï Wmdx. i|yd wÆ;a tla/ia ls¯u" ms˙is≥ ls¯u iy fn∞ye¯fï
uQ,dY% y∫kajd °u ;=<ska weÛÆï lr®udka;hg by< ls%hdldrlïj, tl;= l< w.h 2015 jifr® ° jdr®;d
m%;s,dN w;alr °ug iu;a úh' ;jo" taldnoaO l< ishhg 4'4 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® °
weÛÆï ix.uh" iudc yd lïlre wkql+,;djh ishhg 7'9 lska jr®Okh úh' fuys °" cd;sl c,
ms<sn| cd;Hka;r jYfhka ms<s.kakd jQ ñkqï iïmdok yd c,dmjyk uKav,h u.ska fn∞y˙k ,o
l%uhla y∫kajd °u i|yd ;sridr weÛÆï yjq, c, m˙udj 2015 jifr® ° jdr®;d lrk ,o ishhg
(Sustainable Apparel Coalition) u.ska uq, mqrk ,o 5'7 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg
iudc yd lïlre iudfhdack jHdmD;sh (Social and 12'0 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' ;jo" c,h i|yd
Labour Convergence Project) i|yd ∞hl úh' ;jo" jk b,aÆfuys wLKav jr®Okh ms<sìUq lrñka cd;sl
Y%S ,xld wmkhk ixjr®Ok uKav,h yd tlaj" c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,fha iuia;
iqΩ yd uOH m˙udK lr®udka;j,g ish wkql+,;d md˙fNda.sl .sKqï ixLHdj 2015 jifr® ° jdr®;d l<
79
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
2016 jifr® ° ys;lr f,i jr®Okh úh' fiajd
bÈlsÍï lghq;=j, fuu jr®Okh i|yd m%Odk jYfhka uQ,H
2015 jifr® ° ishhg 2'7 lska my; jegqKq fiajd lghq;=j, by< jr®Okh fukau NdKav yd
b†ls¯ï ls%hdldrlïj, tl;= l< w.h 2016 jifr® ° u.S m%jdyk fiajdj, by< hEu o fnfyúka
ishhg 14'9 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh úh' bjy,a úh' ;jo" f;d. iy is,a,r fj<πï
fld<U cd;Hka;r uQ,H k.rh" olaIsK wêfõ.S lghq;=" rdcH m˙md,k fiajd" foam< fj<πï
udr®.h °r®> ls¯fï lghq;=" fld<U msg; jgrjqï lghq;=" wOHdmksl fiajd" fjk;a fm!oa.,sl
udr®.fha ;=kajk w†hr iy ke.S tk uy,a ksjdi fiajd" rlaIKh" kjd;eka iy wdydr mdk
ixlSr®K b†ls¯ï ls%hdldrlï jeks uyd m˙udK iemhSfï fiajd" ú≥,s ixfoaY fiajd" fi!LH fiajd
b†ls¯ï jHdmD;s" b†ls¯ï ls%hdldrlïj, jr®Okh fukau f;dr;=re ;dlaIK fiajdj, jr®Okh o
i|yd fnfyúka ∞hl úh' 2015 jifr® ° ishhg 5'8 l fiajd wdY%s; wdr®:ßl lghq;=j, m%.;sh flfrys
jr®Okhla jdr®;d l< foAYSh isfuka;s ksIamdok ys;lr f,i ∞hl úh' flfia jqjo" jir ;=< °
iy tys wdkhk j, iuia;h 2016 jifr® ° jD;a;Shuh fiajdjkays my; jeàula olakg ,enq◊'
ishhg 25'3 l by< jr®Okhla jdr®;d ls¯u ;=<ska o fï w;r;=r °" YS% ,xld uy nexl=j úiska udislj
b†ls¯ï ls%hdldrlïj, fuu hym;a m%jK;djh iïmdokh lrkq ,nk fiajd wxYfha .ekqï
ms<sìUq úh' fuys°" foaYSh jYfhka isfuka;s l<ukdlrejkaf.a or®Ylh o fiajd wdY%s; wdr®:ßl
ksIamdokh iy isfuka;s wdkhkh 2016 jifr® ° lghq;=j, wLKav jr®Okh ms<sìUq lrñka 2016
ms<sfj<ska ishhg 17'8 lska iy ishhg 29'5 lska jir mqrdu idOkSh jr®Okhla jdr®;d lrk ,°'
jr®Okh úh' b†ls¯ï ls%hdldrlïj, we;s ys;lr ta wkqj" kj jHdmdr" jHdmdr ls%hdldrlï" fiajd
jr®Okh fmkakqï lrñka wdfhdack NdKav iy kshqla;sh iy wfmalaIs; b†˙ jHdmdr ls%hdldrlï
f.dvke.s,s øjH wdkhk m˙ud or®Yl o 2016 jifr® ° hk Wm or®Yl jir mqrd jr®Okhla fmkakqï lrk
ms<sfj<ska ishhg 20'0 lska iy ishhg 22'9 lska ,o w;r" ksu ls¯ug kshñ; ldr®hhka Wm or®Ylh
jr®Okh úh' ;jo" 2016 jifr® ° n,m;%,dNS jd◊c my< hEula fmkakqï lrk ,°' ;jo" Y%S ,xld uy
nexl= u.ska b†ls¯ï lghq;= i|yd fm!oa.,sl wxYh nexl=fõ jHdmdr wfmalaId ms<sn| iólaIKfhys
fj; ,ndfok Kh" 2015 jifr® ° jdr®;d l< fiajd lghq;=j,g w∞< Wm or®Ylj, yeis¯u ;=<ska o
ishhg 36'1 l jr®Okhg idfmalaIj ;j≥rg;a ishhg fiajd lghq;=j, olakg ,enqKq fuu jr®Okh
26'9 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh úh' tfukau" ms<sìUq úh' ta wkqj" jHdmdr ;;a;ajh" b,aÆu iy
ksjdi b†ls¯ï lghq;=j, jr®Okh ms<sìUq lrñka úl=Kqï hk Wm or®Ylj, jdr®Isl idudkHh tys
n,m;%,dNS jd◊c nexl= u.ska mqoa.,sl ksjdi lvbï uÜgug jvd by< uÜgul meje;=◊'
b†ls¯ï lghq;= i|yd ,ndfok Kh m%udKh o
2016 jifr® ° ishhg 27'1 lska jr®Okh úh' ;jo" f;d. iy is,a,r fj<|du
iydêm;H l<ukdlrK wêld˙h úiska iy;sl 2016 jifr® ° f;d. iy is,a,r fj<πï
lrk ,o" iïmQr®K l< uy,a ksjdi tall ixLHdj lghq;=j, tl;= l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l<
2015 jifr® ° jdr®;d lrk ,o ishhg 29'5 l my; ishhg 5'1 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 2'5 lska
jeàug idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 24'5 lska jr®Okh úh' jir ;=< ° wdkhk iy wmkhk
jr®Okh úh' b†ls¯ï ls%hdldrlïj, uE;ld,Sk m˙ud or®Ylj, yeis¯u ;=<ska o fuu ukao.dñ;ajh
m%jK;djhkays ;sridrNdjh wOHhkh ls¯fï ms<sìUq úh' ;jo" lDIsldr®ñl lghq;=j, ksuejqu
wruqfKka uy,a ksjdi fj<|fmdf<ys fuu ke.S my; jeàu fukau ksIamdok lr®udka;j, ksuejqu
tk Wmk;Ska y∫kd.ekSug YS% ,xld uy nexl=j ukao.dó ùu o fj<| lghq;=j, ls%hdld˙;ajh
úiska fld<U †ia;%slalh i|yd iydêm;H foam< flfrys whym;a f,i n,mdk ,°' 2016 jifr® °
ñ, or®Ylhla iïmdokh lrk ,°' wdkhk m˙ud or®Ylh" 2015 jifr® ° jdr®;d l<
80
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
ishhg 10'6 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 7'9 lska YS% ,xld jrdhhka u.ska yiqrejk ,o nydÆï
by< hk ,°' fuys°" wka;r® NdKav iy wdfhdack m%udKh ^wä 20 g iudk nydÆï tallj,ska& iy
NdKav wdkhk jir ;=< ° by< .sh w;r fgdka fk!Ndrh 2015 jir ;=< ° ms<sfj<ska jdr®;d
md˙fNda.sl NdKav wdkhk my; jegq◊' ta wkqj" lrk ,o ishhg 5'7 l yd ishhg 4'3 l jr®Okhg
wka;r® NdKav wdkhk m˙ud or®Ylh 2016 jifr® ° idfmalaIj 2016 jir ;=< ° ms<sfj<ska ishhg 10'6 l yd
ishhg 10'8 lska by< .sh w;r fï i|yd m%Odk ishhg 11'5 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' ;jo"
jYfhka bkaOk iy fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx. YS% ,xld ≥ï˙h fiajh u.ska m%jdykh lrk ,o
2
wdkhk by< hEu fya;= úh' ;jo" 2016 jifr® ° NdKav fgdka lsf,daógr® m%udKh 2015 jifr® °
wdfhdack NdKav wdkhk m˙ud or®Ylh" 2015 jdr®;d l< ishhg 0'3 l my; jeàug idfmalaIj
jifr® ° jdr®;d l< ishhg 13'6 l jr®Okhg 2016 jifr® ° ishhg 7'6 lska jr®Okh úh' ;jo"
idfmalaIj ishhg 20'0 lska wLKavj jr®Okh úh' YS% ,xlka .=jka fiajh u.ska m%jdykh lrk ,o
m%jdyk WmlrK wdkhk my< hEu uOHfha jqjo NdKav fgdka lsf,daógr® m%udKh 2015 jifr® °
hka;%iQ;% yd WmlrK fukau f.dvke.s,s jdr®;d l< ishhg 7'5 l jr®Okhg idfmalaIj
øjH wdkhkfhys olakg ,enqKq by< jr®Okh 2016 jifr® ° ishhg 5'0 lska jr®Okh úh' fï
fï i|yd m%Odk jYfhka ∞hl úh' flfia jqjo" w;r" 2016 jifr® ° ;eme,a yd l=˙hr® fiajdjka ys
2016 jifr® ° wdydr iy mdk fukau wfkl=;a tl;= l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
md˙fNda.sl NdKav wdkhk my< hEu fya;=fjka" 0'1 l my; jeàug idfmalaIj ishhg 5'1 lska
md˙fNda.sl NdKav wdkhk m˙ud or®Ylh 2015 jr®Okh úh' ;eme,a fomdr®;fïka;=j u.ska
jifr® ° jdr®;d l< ishhg 24'1 l jr®Okhg jir ;=< ° foaYShj fukau úfoaYShj is≥ l< ,sms
idfmalaIj ishhg 12'0 lska my; jegq◊' fï fn∞ye¯fï lghq;=j, olakg ,enqKq by< hEu
w;r" 2016 jifr® ° m%Odk jYfhka lDIsldr®ñl ;=<ska o fuu jr®Okh ms<sìUq úh'
wmkhk my; jeàu fukau ldr®ñl NdKav
kjd;eka iy wdydrmdk iemhSfï fiajdjka
wmkhkfhys olakg ,enqKq ukao.dó;ajh o
fya;=fjka wmkhk m˙ud or®Ylh" 2015 jifr® ° 2016 jifr® ° kjd;eka iy wdydrmdk
jdr®;d l< ishhg 4'6 l jr®Okhg idfmalaIj iemhSfï fiajdj, tl;= l< w.h" 2015 jifr® oS
ishhg 0'7 lska my; jegq◊' jdr®;d l< ishhg 1'9 l jr®Okhg idfmalaIj
ishhg 4'0 lska jr®Okh úh' ixpdrl jHdmdrhg
m%jdykh iy .nvd myiqlï wod< lghq;= ie,lSfï °" ixpdrlhkaf.a meñ”u
2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 17'8 l jr®Okh
2016 jifr® ° NdKav yd u.S m%jdyk fiajdjka
yd iei`°fï° idfmalaIj wvq fõ.hlska jqjo 2016
iy .nvd myiqlï iemhSfï lghq;=j, tl;=
jifr® ° ishhg 14'0 lska jr®Okh úh' l,dm jYfhka
l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 5'0 l
ie,lSfï ° furgg jeäu ixpdrlhska ms˙ila
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 4'1 lska jr®Okh úh' ngysr hqfrdamfhka meñK we;s w;r fojkqj jeäu
fuys°" m%jdyk fiajd u.ska fufyhjk ,o u.S ixpdrl ms˙ila ol=Kq wdishdfjka meñK we;'
lsf,daógr® m%udKfhys wvq jr®Okhla olakg jdih lrk rg wkqj ixpdrl meñ”u ie,lSfï °
,enq◊' ta wkqj" YS% ,xld .ukd.uk uKav,h iy bka†hdj ;j≥rg;a m%uqL;ajh .kakd w;r fuu
fm!oa.,sl wxYfha nia r: fiajd u.ska fufyhjk by< jr®Okh i|yd wLKavj ∞hl fjñka Ökh
,o iuia; u.S lsf,daógr® m%udKh 2015 jifr® ° tys fojeks ;ekg m;aj we;' fï w;r" YS% ,xld
jdr®;d l< ms<sfj<ska ishhg 19'6 l yd ishhg 6'1 l ixpdrl ixjr®Ok wêld˙fha wkque;sh iys;
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ms<sfj<ska fYa%◊.; fydag,aj, ldur Wmfhdack wkqmd;h
ishhg 6'1 l yd ishhg 2'0 l wvq jr®Okhla 2015 jifr® ° meje;s ishhg 74'5 l uÜgug
jdr®;d lrk ,°' fï w;r" 2015 jifr® ° ishhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 74'8 olajd jr®Okh ù
8'3 lska jr®Okh jQ YS% ,xld ≥ï˙h fiajh u.ska we;' ;jo" ixpdrl wxYfha bmehsSï jir ;=< °
fufyhjk ,o u.S lsf,daógr® m%udKh o 2016 wLKavj jr®Okh fjñka t'c' fvd,r® ì,shk 3'5 la
jifr® ° ishhg 0'1 l wvq fõ.hlska jr®Okh úh' olajd ishhg 18'0 lska by< f.dia we;' fï w;r"
flfia jqjo" YS% ,xlka .=jka fiajh u.ska fm!oa.,sl m˙fNdack úhofuys by< hEu u.ska o
fufyhjk ,o u.S lsf,daógr® m%udKh 2015 jifr® ° ms<sìUq jQ fydag,a iy wdmkYd,d myiqlï i|yd
jdr®;d l< ishhg 0'2 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 by< hk b,aÆu" kjd;eka iy wdydrmdk iemhSfï
jifr® ° ishhg 0'8 lska jr®Okh úh' fï w;r" fiajd m%idrKh i|yd ∞hl úh'
81
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
wLKavj by< hEu fuu ldKavfhys jr®Okh ishhg 8'5 lska by< hk ,°' fï w;r" rlaIK
flfrys fnfyúka ∞hl úh' fuys° cx.u ≥rl:k lafIa;%fha jd˙l wd∞hï iy ysñlï f.ùïj,
.%dyl ixLHdj fukau /yeka iys; ia:djr ≥rl:k tl;=j 2015 jifr® ° jdr®;d lrk ,o ishhg 16'6 l
iïnkaO;djka o ;j ≥rg;a wLKavj jr®Okh jqjo jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 15'1 lska
/yeka rys; ia:djr ≥rl:k in|;d ixLHdj my; by< hEu ;=<ska o rlaIK lghq;=j, olakg ,enqKq
jeàulg ,laúh' ;jo" wka;r®cd, in|;d fukau fuu m%.;sh ms<sìUq úh' ;jo" 2015 jifr® ° ishhg
cx.u mqΩ,a mrdi fiajd o jir ;=< ° jr®Okh úh' 10'2 l jr®Okhla jdr®;d l< ksjdi whs;sh iy
2016 jifr® ° m˙.Kl jevigyka iy uD≥ldx. foam< fj<πï lghq;=j, tl;= l< w.h 2016
ksIamdokh iy f;dr;=re ;dlaIK fiajdj, tl;= jifr® ° ishhg 4'2 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°'
l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 14'8 l
jD;a;Shuh fiajdjka iy fjk;a fm!oa.,sl fiajdjka
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 7'1 lska jr®Okh úh'
;jo" .=jka ú≥,s iy rEmjdyskS úldYk iy tu 2016 jifr® ° jD;a;Shuh fiajd iy fjk;a
ksIamdok lghq;=j, tl;= l< w.h 2015 jifr® ° fm!oa.,sl fiajdj, tl;= l< w.h" 2015 jifr® °
jdr®;d l< ishhg 4'4 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jdr®;d l< ishhg 1'8 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg
jifr® ° ishhg 7'7 lska jr®Okh úh' 0'7 l jr®Okhla jdr®;d lr we;' fuu ldKavh
i|yd m%Odk;u ∞hl;ajh olajk fr†ms<s fia°ï"
uQ,H" rlaIKh iy ksjdi whs;sh yd foam< fj<`odu ksr®udKd;aul l,djka yd úfkda∞iajdoh iemhSfï
2016 jifr® ° uQ,H" rlaIKh iy ksjdi fiajd" flaYd,xlrKh yd fjk;a rEm,djKH
whs;sh yd foam< fj<πï wdY%s; lghq;=j, tl;= i;aldr fiajd iy wjux.,H lghq;= yd iïnkaO
l< w.h" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 13'3 l ldr®hhka jeks lghq;=j,ska iukaú; jk fjk;a
jr®Okhg idfmalaIj ishhg 8'4 l jr®Okhla fm!oa.,sl fiajdj, tl;= l< w.h 2015 jifr® °
jdr®;d lrk ,°' fuu ldKavfhys ishÆu wdr®:ßl jdr®;d l< ishhg 3'6 l jr®Okhg idfmalaIj 2016
lghq;= 2015 jirg idfmalaIj wvq fõ.hlska jqjo jifr® ° jvd wvq fõ.hlska jqjo ishhg 1'3 lska
jir ;=< ° wLKavj jr®Okh úh' 2015 jifr® ° wLKavj jr®Okh úh' úfYaI ksmqK;d yd ±kqu
ishhg 17'2 lska jr®Okh jQ uQ,H w;rue† fiajdjka wjYH jk wdr®:ßl lghq;= jk .Dy ksr®udK yd
iy ta wdY%s; fjk;a fiajdj, tl;= l< w.h 2016 bx‚fkare lghq;=" úoHd;aul mr®fhaIK yd
jifr® ° ishhg 12'4 lska ie,lsh hq;= f,i by< ixjr®Okh" m%pdrKh iy fj<| ±kaùï mr®fhaIK"
hEu fuu jr®Okh flfrys fnfyúka bjy,a úh' kS;suh fukau .KldêlrK fiajdjka o we;=<;a
fuu jr®Okh ms<sìUq lrñka" nexl= lafIa;%fha jk jD;a;Shuh" úoHd;aul" ;dlaI◊l" m˙md,k yd
iy nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj, o< Kh iy iydhl fiajd wdY%s; ls%hdldrlïj, tl;= l<
w;a;sldrï m%udKh 2015 jifr® ° ms<sfj<ska jdr®;d w.h 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 7'4 l my;
l< ishhg 21'1 l yd ishhg 30'6 l jr®Okhg jeàug idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 3'1 lska
idfmalaIj 2016 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 17'5 l yd ;j≥rg;a my; jegq◊'
ishhg 20'1 l jr®Okhla jdr®;d lr we;' ;jo"
rdcH mßmd,kh" cd;sl wdrlaIdj" wOHdmkh"
nexl= lafIa;%fha iy nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj,
fi!LHh yd iudc fiajdjka
;ekam;= m%udKh 2015 jifr® ° ms<sfj<ska jdr®;d l<
ishhg 15'3 l yd ishhg 16'1 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® °" rdcH m˙md,kh" cd;sl
2016 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 16'5 lska yd wdrlaIdj" wOHdmkh" fi!LHh yd iudc fiajdjka
ishhg 10'5 lska by< f.dia we;' ta wkqj" nexl= wdY%s; lghq;=j, tl;= l< w.h" 2015 jifr® °
lafIa;%fha iy nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj, o< jdr®;d l< ishhg 3'6 l jr®Okhg idfmalaIj
Kh iy ;ekam;=j, iuia; tl;=j 2015 jifr® ° ishhg 4'9 l jr®Okhla jdr®;d lr we;' fuu
82
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
lghq;= i|yd m%Odk;u ∞hl;ajh olajk rdcH ishhg 3'7 lska jr®Okh úh' úfoaY b,aÆfuys olakg
m˙md,kh" cd;sl wdrlaIdj iy iudc wdrlaIKh ,enqKq fuu m%jK;djh wdkhk yd wmkhk
wdY%s; lghq;=j, tl;= l< w.h 2015 jifr® ° or®Yl u.ska o ms<sìUq úh' fuys°" jákdlu fukau
jdr®;d l< ishhg 6'9 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 m˙udj wkqj o wdkhk jr®Okh úh' flfia jqjo"
jifr® ° ishhg 5'2 lska by< hEu fuu jr®Okh wmkhk m˙ud or®Ylh my< .sh w;r jákdlu
i|yd fnfyúka bjy,a úh' fï w;r" wOHdmk wkqj wmkhk or®Ylh by< hk ,°' wdkhk
fiajdj, tl;= l< w.h 2015 jifr® ° jdr®;d m%udKd;aulj fukau jákdlu wkqj jr®Okh
2
l< ishhg 8'1 l my; jeàug idfmalaIj 2016 i|yd wdfhdack lghq;= jr®Okh ùu;a iu.u
jifr® ° ishhg 7'5 lska ys;lr f,i jr®Okh úh' wdfhdack NdKav iy wka;r® NdKav wdkhkh
;jo" 2016 jifr® ° fi!LH" fkajdisl by< hEu m%Odk jYfhka fya;= úh' flfia jqjo"
/ljrK fiajd yd iudc fiajdj, tl;= l< w.h jir ;=< m˙fNdack NdKav wdkhkfhys my;
2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 8'1 l jr®Okhg jeàula olakg ,enq◊' fï w;r" 2016 jifr® °
idfmalaIj ishhg 1'5 lska jr®Okh úh' jákdlu wkqj lDIsldr®ñl" ldr®ñl iy Lksc øjH
hk ishÆu wmkhk or®Ylj, jr®Okhla olakg
2'5 úhou ,enqKs' flfia jqjo" m%udKd;aul jYfhka ie,l+
úg lDIsldr®ñl wmkhkj, my; jeàula olakg
foaYSh m˙fNdack iy wdfhdack úhou ;=<ska ,enqKq w;r ldr®ñl iy Lksc øjH wmkhkj,
ckkh jk o< foaYSh úhou ^o'foa'ú'& kdñl jr®Okhla olakg ,enq◊' ta wkqj" o'foa'ú' Y=oaO
jYfhka 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 5'2 l úfoaYSh b,aÆug .e,mSfuka ,efnk o'foa'ks' 2016
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk jifr® ° mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj remsh,a
12"742'8 la olajd ishhg 8'2 lska jr®Okh úh' fï ì,shk 11"839 la olajd ishhg 8'1 lska jr®Okh jQ
i|yd m%Odk jYfhka wdfhdack úhofuys jdr®;d jQ w;r fï i|yd uQr®; jYfhka o'foa'ks' ishhg 4'4 lska
ishhg 19'6 l jr®Okh fukau m˙fNdack úhofuys jr®Okh ùu iy o'foa'ks' .uH wjOuklh ishhg
jdr®;d jQ ishhg 4'1 l jr®Okh o fya;= úh' fï w;r" 3'6 lska jr®Okh ùu ∞hl úh'
o'foa'ú' uQr®; jYfhka 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
6'3 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg mßfNdackh
6'2 lska jr®Okh úh' uQr®; jYfhka ie,lSfï °"
wdfhdack úhou 2015 jifr® ° jdr®;d l< 2016 jifr® ° iuia; úhofuka ishhg
ishhg 1'2 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° 76'2 lg ∞hl;ajh olajk ,o m˙fNdack úhofuys
ishhg 18'1 l by< jr®Ok fõ.hla jdr®;d lrk ,°' kdñl jákdlu" 2015 ° jdr®;d l< ishhg 10'3 l
2016 jifr® ° m˙fNdack úhou" 2015 jir ;=< ° jr®Okhg idfmalaIj ishhg 4'1 l jr®Okhla jdr®;d
jdr®;d lrk ,o ishhg 8'8 l jr®Okhg idfmalaIj lrñka re' ì,shk 9"018'9 la olajd by< hk ,°'
ishhg 0'9 l idfmalaI wvq jr®Okhla jdr®;d 2015 jirg idfmalaIj 2016 jir ;=< ° fm!oa.,sl
lrñka m˙fNdack úhou flfrys ñ, uÜgï by< fukau rdcH m˙fNdack úhou o wvq fõ.hlska
hdu ksid we;s jQ n,mEu fmkakqï lrk ,°' fï jr®Okh ùu fuu miqnEu flfrys m%Odk jYfhka
w;r" 2016 jifr® ° Y=oaO úfoaYSh b,aÆu kdñl fya;= úh' ta wkqj" 2016 jifr® ° iuia; m˙fNdack
jYfhka ie,l+ úg" 2015 jifr® ° jdr®;d l< úhofuka ishhg 88'7 lg ∞hl;ajh olajk ,o
ishhg 1'4 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 9'6 lska fm!oa.,sl m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d l<
my; jegq◊' fuys°" remsh,a jákdlu wkqj NdKav ishhg 10'0 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 4'3 lska
yd fiajd wmkhk iy wdkhk 2015 jifr® ° jr®Okh úh' jákdlu wkqj fukau m˙udj wkqj o
ms<sfj<ska jdr®;d l< ishhg 5'3 l yd ishhg 3'5 l m˙fNdack NdKav wdkhk or®Ylfhys my; jeàu
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ms<sfj<ska u.ska o fm!oa.,sl m˙fNdack úhofuys olakg
ishhg 10'3 lska yd ishhg 10'1 lska jr®Okh úh' ,enqKq fuu idfmalaI wvq jr®Okh ms<sìUq úh'
uQr®; jYfhka wdkhk ishhg 7'9 lska jr®Okh jQ flfia jqjo" m˙fNdack NdKav wdkhkfha °
w;r wmkhk ishhg 0'7 lska my; jeàu jákdlu wkqj olakg ,enqKq my; jeàug
fya;=fjka Y=oaO úfoaYSh b,aÆu uQr®; jYfhka o idfmalaIj jvd jeä fõ.hlska m%udKd;aulj my;
my< .sfhah' ;jo" wdkhk ñ, uÜgïj,g jeàu ;=<ska wdkhkj, ñ, uÜgï by< hEfuka
idfmalaIj wmkhk ñ, uÜgï by< w.hl meje;s fm!oa.,sl m˙fNdackh flfrys we;s jQ wys;lr
nj ms<sìUq lrñka 2015 jifr® ° ishhg 2'7 lska n,mEu ms<sìUq úh' ;jo" foaYSh jYfhka .;a l,
jr®Okh jQ fj<| ñ, wkqmd;h 2016 jifr® ° rcfha n≥ by< kexùu o fm!oa.,sl m˙fNdackh
83
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 4
jHdmdr nqoaê f;dr;=re iy úi,a o;a;( uy nexl= ixLHd o;a;j, kj udkhla
;SrK .ekSfï ls%hdj,sfha ° ixLHd;aul fukau tu f;dr;=re fkd,efnk wjia:d o we;' ta wkqj" fuu
ixLHd;aul fkdjk f;dr;=re o wvx.= jk m%d:ñl f;dr;=re ysvei mshùug f.da,Sh jYfhka uy nexl=
o;a; tla/ials¯u yd m%;sieliSï i|yd ;dlaI◊l úi,a o;a; yd jHdmdr nqoaê f;dr;=re ,nd.ekSu flfrys
l%ufõo fhd∞.kakd iuia; ls%hdj,sh jHdmdr nqoaê Wkka≥ fõ' flfia jqjo" m%;sm;a;s m%uqL;d ;SrKh
2
f;dr;=re iïmdokh f,i ie,lsh yel' fujka ls¯u i|yd Ndú;fha° uy nexl= úiska ,nd.kakd
l%ufõohka nyq, f,i f,dj mqrd uy nexl= úiska tu o;a;j, mj;sk .eUqr yd ;Sj%;ajh iïnkaO .egÆ
uy nexl=lrKfha mqΩ,a wruqKq <Ûd lr .ekSu i|yd ;j≥rg;a wNsfhda.hlaj mj;shs'
wjYH m%;sm;a;s iïmdokfha ° Wmld¯ lr.kq ,efí'
tfiau uE;ld,Skj wkd.; ±laulska hq;=j jvd o;a; i|yd jQ kj ixl,amh( úi,a o;a;
±kqj;a Ndjhlska m%;sm;a;suh ;SrK .ekSu i|yd úi,a o;a; hkq m%;sm;a;s iïmdokh ;sj% ls¯u i|yd
jHdmdr nqoaê f;dr;=re uy nexl= úiska Ndú;d lrkq wLKavj ∞hl jk ixúê; fukau wixúê; jQ by<
olakg ,efnhs' ;jo" kshduk jd;djrKh ys;lr m˙udjlska hq;= o;a; iuQyhls' ä‚g,a m˙Kduk
ùu fya;=fjka myiq jQ kfjda;amdok lghq;= iy ls%hdj,sfhys mj;sk by< jr®Okh ms<sìUq lrñka
f;dr;=re iy ikaksfõok ;dlaIKfhys jeä †hqKqùu f;dr;=re ;dlaIKh fï jk úg ffoksl jHdmd˙l
f.da,Sh wdr®:ßlfha iy uQ,H moaO;sj, fjkialï fukau fm!oa.,sl lghq;=j, ° o w;HjYH
/ila is≥ ls¯ug fya;= ù we;' úfYaIfhkau" f.da,Sh idOlhla fjñka mj;shs' fuu ä‚g,a wdr®:ßlh"
uQ,H wr®nqofhys m%;sM,hla f,i jvd;a .eUqre iy ckudOH" nexl=lrKh (uQ,H ;dlaI◊l ksmehqï -
Fin-Tech2 ;=<ska)" is,a,r fj<πu (e-commerce ;=<sk)a "
mD:q, f;dr;=re flfrys jr®;udkfhys wjOdkh
n,Yla;sh" m%jdykh iy fi!LHh ^bf,lafg%dksl
fhduqj we;' ta wkqj uQ,H iy wdr®:ßl úYaf,aIlhka
jYfhka jdr®;d ;nd.ekSu iy ä‚g,a ;dlaIKh u.ska
úiska wdr®:ßlh ms<sn| w;sfr®l wjfndaOhla ,nd.ekSu
fi!LH .egÆ i|yd ms<shï fhoùu - Digital Health
Wfoid idr®j úplaIKYS,S .=Kd;aul o;a; flfrys Solutions& wd° wxY fukau úfkda∞iajdoh iemhSu yd
jeämqr keUqre ù we;' fujeks miqìula ;=< úi,a o;a; iudchSh wka;r®ls%hd ^iudc cd," wka;r®cd, lsS%vd"
(Big Data) kï kjuq ixl,amhla b†˙hg meñfKñka nyqudOH o;a; nd.; ls¯ulska f;drj Ndú;d ls¯ug
mj;S' fuh ;dlaI◊l †hqKqfõ m%;sM,hla f,i ie,iSu - Streaming Services& wd° wxY iu. jvd
jHdmd˙l .kqfokqj,ska ckkh jk ä‚g,a o;a;" iudc iyiïnkaO fjñka mj;shs'
cd," cd,.; m˙.Kl iy øjH wka;r®cd,.; ls¯u1
fuu uQ,dY%hkaf.ka tla/ia lr.;a úi,a o;a; m%Odk
(Internet of Things) jeks lghq;= iu. iyiïnkaO ù
jYfhka ,laIK y;rlska hq;= fõ( m˙udj" úúO;ajh"
we;' úi,a o;a; hkq úYd, o;a; m%udKhla jk
m%fõ.h iy ksrjoH;djh
w;r" jHdmdr nqoaê f;dr;=re iïmdokh hkq tu
o;a; Wmfhda.S fldgf.k jvd iq≥iq ;SrK .ekSug" ÷ m˙udj - úi,a o;a; m%udKd;aulj úYd, jk
ldr®hlaIu;djh jeä ls¯ug iy wruqKq <Ûd lr w;r idïm%∞hsl o;a;j,g idfmalaIj b;du
.ekSug yels jk m˙† jvd wr®:j;a f;dr;=re Wlyd laIqø uÜgfï f;dr;=re o we;=,;a fõ'
.ekSu i|yd fhd∞.kakd ls%hdj,sh f,i ye¢kaúh ÷ úúO;ajh - m%udKd;aulj by< w.hla .ekSug
yel' fjk;a wdldrhlska .;a l, úi,a o;a; hkq wu;rj" ñksid fukau hka;% úiska ksmojk ,o
ms<s;=re we;=<;a mqia;ld,hla jk w;r jHdmdr nqoaê úúO uQ,hkaf.ka ckkh jQ fuu o;a; b;d
f;dr;=re iïmdokh hkq tu ms<s;=re Wlyd.ekSug ixlSr®K fukau úúO me;slvj,ska o hq;= fõ'
Wmld¯ jk ls%hdj,sh fõ'
÷ m%fõ.h - ;dlaIKfha †hqKqj;a iu.u fuu o;a;
fuu jr®Okhka b;du;a fõ.fhka is≥jk miqìula
by< ixLHd;hlska hq;=j b;d blaau◊ka ckkh
;=< jr®;udkfha mj;sk ks, uQ,dY%hkaf.ka ,efnk
ls¯ug fukau ilia ls¯fï ls%hdj,shg Ndckh
m%udKd;aul yd .=Kd;aul f;dr;=re muKla jvd
ls¯ug o yels jkq we;'
±kqïj;a b†˙ ±laula iys; m%;sm;a;s iïmdokfha °
m%udKj;a fkdúh yels w;ru mj;sk wdr®:ßl
2 uQ,H ;dlaI◊l ksmehqï (Fin-Tech) hkq uQ,sl jYfhka uD≥ldx. u.ska
Wmk;Ska l,a we;sj y∫kd.ekSu ms◊i ksis fõ,djg uQ,H fiajd iemhSï lghq;= is≥ls¯uh' fuu ixl,amh uQ,H idlaIr;djh
iy wOHdmkh yd iïnkaO kfjda;amdok" is,a,r nexl= lghq;=" wdfhdack
1 o;a; yqjudre l< yels m˙†" t†fk∞ Ndú;d lrk WmlrK ;=< wvx.= iy ìÜfldhska (Bitcoin) jeks ä‚g,a jHjydr uqo,a (Crypto-Currencies)
m˙.Kl fuj,ïj, ;sfnk wka;r®cd, in|;d ;=<ska tlsfkld yd wd° uQ,H wxYfha ´kEu ;dlaI◊l kfjda;amdokhla we;=<;a jk m˙†
iïnkaO ùu' mqΩ,aj we;'
84
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
÷ ksrjoH;djh - fuu o;a;j, b;d jeo.;a uQ,H moaO;s ia:dhS;djh i|yd úi,a o;a;
,laIKhla jkafka tajd úúO o;a; uQ,dY%j,ska uQ,H moaO;s ia:dhS;djh i|yd uQ,H wxYfha ld,Sk
,nd.kakd fyhska hï wjia:dj, ° tla tla f;dr;=re b;d jeo.;a jk w;r úfYaIfhkau f,dal
uQ,dY% w;r o;a;j, fjkialï mej;Su fyda uQ,H wr®nqofhka miq fuu f;dr;=rej, jeo.;a Ndjh
o;a;j, .=Kd;aul Ndjfhys fjkialï ;sìh ;j;a jeä fjñka mj;S' ;jo" fndfyda wdr®:ßlhkaf.a
yels ùuh' tu ksid o;a;j, ksrjoH;djh iy wdr®:ßl yd ñ, ia:dhS;djh i|yd uQ,H moaO;sfha
ia:djr Ndjh w;HjYH lreKla f,i ie,fla'
2
m%ñ;sh ms<sn|j ksrka;r m¯laIdjg ,la l< hq;=h'
;jo ksrjoH;dj iy mj;sk m%ñ;sh idïm%∞hsl uQ,H fj<|fmd< f;dr;=re tla/ialr .ekSu i|yd uy
o;a;j, uÜgfïu fyda Bg jvd by< uÜgul nexl=j,g ukd yelshdjla mj;S' ke.S tk fj<|fmd<
úh hq;=h' fuys°" o;a;j, wdjrK mrdih iy Wmk;Ska iy kjHlrKhka ms<sn| tjeks f;dr;=re
Ndú;d lrk l%ufõoh ms<sn|j mdroDYHNdjh b†˙fha ° u;=úh yels wj∞kï ms<sn|j mQr®j ±kqï°fï
ix« f,i ie,lsh yel' fï wdldrfha f;dr;=re
mj;ajd .ekSu ksrjoH;djh by< kexùu i|yd
uQ,H fj<|fmd< ms<sn|j ;j;a wdldrhl jHdmdr
bjy,a jkq we;'
nqoaê f;dr;=re /ials¯ula fjhs' ;jo" uQ,H ;dlaI◊l
ksmehqï (Fin-Tech) wdY%s;j y∫kajdfokq ,nk kj
wd¾Ól yd ñ, ia:dhS;djh i|yd úi,a o;a;
ksmehqï wdr®:ßlfha f.ùï yd mshùï moaO;Skag
wdr®:ßl ls%hdldrlï yd ñ, uÜgï ks¯laIKh ls¯u n,mdkq ,efí' fuu wdldrhg mqΩ,a mrdihla
i|yd kjH m%fõYhlska hq;=j mqΩ,a wOHhkhla wdjrKh jk m˙† uQ,H wxYh ms<sn|j by<
is≥ ls¯fï ° m%udKd;aulj úYd, jQ ä‚g,a o;a; ixLHd;hlska hq;= f;dr;=re tla/ia lr .ekSu" uQ,H
iajrEmfhka mj;sk fuu úi,a o;a; fhd∞.ekSfï wxYfha jr®Okh jk wj∞kï l,ska y∫kd.ekSug
iy foaYSh fukau úfoaYSh uQ,H wdh;k w;r mj;sk
jdis /ila mj;shs' ;jo" wdr®:ßlfha b†˙ ls%hdldrlï
wka;r® in|;d y∫kd.ekSu i|yd o uy nexl=j,g
ms<sn|j mQr®j ±kqï°fï or®Yl iïmdokh ls¯u ;=<ska b;d jeo.;a fõ'
fukau wdr®:ßlfha j;auka iajrEmh ms<sn|j tiekska
f;dr;=re ,nd°u ;=<ska ;;ald,Sk uqo,a m%;sm;a;s wka;r®cd;sl mshùï nexl=j (Bank of International
Settlements) úiska 2015 jifr® ° is≥ lrk ,o
;SrK .ekSfï .=Kd;aul Ndjh jr®Okh ls¯fï ° o
iólaIKhla3 ;=<ska úi,a o;a; hkq idr®j wdr®:ßl iy
úi,a o;a;j, ld,dkqrEmS Ndjh bjy,a fõ' uQ,H ia:dhS;djh ms<sn|j úYaf,aIKh ls¯u i|yd
idïm%∞hsl o;a; uQ,dY% wdY%s;j fuu f;dr;=re Ndú;d l< yels M,∞hS fuj,ula f,i y∫kdf.k
,nd.ekSug ie,lsh hq;= ld,hla .;fjhs' we;' iólaIKhg iyNd.s jQ fndfyda uy nexl= úiska
uqo,a m%;sm;a;s i|yd úi,a o;a;j, tla Ndú;hla f,i úfYaIfhkau wdr®:ßl mqfrdal:kh" jHdmdr pl%h
ms<sn|j úYaf,aIKh ls¯u iy uQ,H ia:dhS;djh
NdKav mei ksrka;rfhka fjkia lrñka ffoksl
ms<sn|j úYaf,aIKh ls¯u jeks idr®j wdr®:ßl iy
WoaOuk or®Ylh .Kkh ls¯u i`oyka l< yel' ;jo"
uQ,H moaO;s ia:djr Ndjh iïnkaO lghq;=j, ° úi,a
fcdaka fïkdâ flakaia f.kyer ±lajQ m˙† wdr®:ßl o;a;j, Ndú;h jr®Okh jkq we;ehs wfmalaId lr
iólrK iy wdlD;Skaf.ka ksYaph lr .; fkdyels we;'
udkj iajNdjh (Animal Spirit), tkï udkjhdf.a
iyc iy Ndjd;aul iajNdjhka wOHhkh ls¯u i|yd
cd;Hka;r hy ms<sfj;a iy YS% ,xld uy nexl=fõ kj
,sÅ; lreKq Wlyd .ekSfï (Text mining) l%ufõohla l%shdud¾.
iïmdokh ls¯ug o úi,a o;a; fhdod.; yel' fuu
úi,a o;a; fukau by< ixLHd;hlska hq;=
úi,a o;a;hkays úYd, m%.;shla olakg ,enqK o
or®Yl Ndú;h i|yd jk kj keUqrej;a iu.
uy nexl=j, m%;sm;a;s ieliSu i|yd jvd;a iq≥iq jHdmdr ms<sn| iólaIK is≥ lrk uy nexl= m%udKh
wdldrhg fuu úêl%u ls%hdld¯j Ndú;d ls¯u ;ju;a
jeä†hqKq fjñka mj;sk w;r th wNsfhda.d;aul o
3 2015 ckjd˙ ui uy nexl= ixLHd o;a; ms<sn| wr®úka µsIr® lñgqj (IFC)
fjhs' tA wkqj" úi,a o;a; Ndú;fha ° o;a; myiqfjka úiska wka;r®cd;sl mshùï nexl=j, ;=r®ls ckrcfha uy nexl=j iy hqfrdamSh
uy nexl=fõ iyfhda.h u; uy nexl=j, úi,a o;a;j, Ndú;h yd ta
,nd.ekSug wmyiq ùu" fm!oa.,sl;ajh ms<sn| flfrys we;s Wkka≥j ms<sn|j wka;r®cd,h ;=<ska iólaIKhla is≥ lrk
ie,ls,su;a úh hq;= ùu iy o;a; úYaf,aIKfha ° ,°' f,dj mqrd me;sreKq IFC idud‚l uy nexl= iy uqo,a wêld¯ka 69 la
fuu iólaIKhg ms<s;=re imhk ,o w;r m%;spdr olajk ,o m%;sY;h
l%fudamdhd;aul .egÆ meje;Su jeks wNsfhda. mj;S' ishhg 83 la úh'
85
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
40
;=<ska imhkq ,nhs' ;jo" jHdmdr wxY ;=< is≥jk
30
†.=ld,Sk jHqyd;aul fjkialï ms<sn|j jvd;a .eUqre
20
f,i wjfndaO lr.ekSug o wdr®:ßl m˙irfha is≥jk
10
fjkialï y∫kd.ekSug o fuu f;dr;=re b;d
0 jeo.;a fõ'
ú/lshd ldr®ñl$ úYajdih is,a,r$ úfYaI wdr®:ßl wfkl=;a
wkqmd;h
mqfrdal:kh
is,a,r
fj<πu
ms<sn|j
wka;r®cd,.;
ksjdi ñ,
.Kka
úp,Hhka
flfrys we;s
fujka cd;Hka;r Ndú;hkag iu.dój YS% ,xld uy
ls¯u i|yd mqfrdal:kh
ls¯u i|yd
or®Ylhka
ilia ls¯u
mqfrdal:kh
ls¯u i|yd
f;dr;=re
b,aÆfuys
nexl=j o uE;ld,Skj jHdmdr yd lr®udka; iu.
i|yd n,mEu
;lafiare ls¯u
in|;d ;j≥rg;a jr®Okh lr .ekSfï wruqfKka
my; i|yka jHdmdr ms<sn| iólaIK wdrïN lrk
uQ,h ( uy nexl= ixLHd o;a; ms<sn| wr®úka µsIr® lñgqj" 2015 iólaIKh
,°' jHdmdr wfmalaId ms<sn| iólaIKh iy .ekqï
miq.sh oYlh ;=< b;d fõ.fhka by< f.dia we;' l<ukdlrejkaf.a or®Yl iólaIKh u.ska iïmdokh
lrk ,o jHdmdr u;h ms<sn| or®Yl uyck;djf.a
wdr®:ßlh ms<sn| jeo.;a nqoaê f;dr;=re tla/ia
±kqïj;a ùu i|yd YS% ,xld uy nexl=fõ fjí
lr .ekSfï wruq◊ka hq;= tu iólaIK fµvr,a
wvúfhys m%ldYhg m;a lrkq ,nk w;r Kh ;;a;ajh
ixÑ; nexl=fõ fí– nqla (Beige Book) iólaIKh"
ms<sn| iólaIKfhys m%;sM, wNHka;r wOHhkhka
lefkaähdkq uy nexl=fõ jHdmdr wfmalaId ms<sn|
i|yd Ndú;d fõ'
iólaIKh" tx.,ka; uy nexl=fõ jHdmdr ;;a;ajh
ms<sn| ksfhda‚; idrdxYh (Agents' Summary of Business ksIamdok lr®udka; iy fiajd ls%hdldrlï j,g w∞,
.ekqï l<ukdlrejkaf.a
Conditions)" cmdk uy nexl=fõ gkalka (Tankan) or®Yl iólaIKh
jeo.;a úp,Hhka wOHhkh ls¯u i|yd udislj is≥lrk
iólaIKhls'
iólaIKh iy ´iafÜ%,shdkq ixÑ; nexl=fõ jHdmdr
in|;d jevigyk (Business Liaison Programme) jHdmdr wfmalaId ms<sn| m%Odk jHdmdr wdh;kj, jHdmdr u;h ms<sn|j
iólaIKh ldr®;=uh jYfhka is≥lrk iólaIKhls'
f,i úúO kïj,ska y∫kajd ° we;' fuu .=Kd;aul
o;a; tla/ia lrk iólaIK u.ska úúO isoaëka ms<sn|j
Kh ;;a;ajh ms<sn| wdr®:ßlfhys Kh ;;a;ajh we.hSu i|yd is≥lrk wr®O
m%;spdr olajkakkaf.a woyia iy mj;akd ;;a;ajhka iólaIKh jdr®Isl iólaIKhls'
hgf;a Tjqka .kakd ls%hdudr®. ms<sn| f;dr;=re tla/ia
lr.kq ,efí' iólaIK m%;sM, wkkH fukau w∞<
wjia:djg úfYaIs; iy hï ksYaÑ; wjia:djlg
uy nexl= ixLHd o;a;j, kj udkhka
w∞<j m%;spdr olajkakkaf.a u;h ms<sìUq lrk
fyhska wΩ;ska o;a; meñ◊h o tfia ,nd.;a jHdmdr nqoaê f;dr;=re iy úi,a o;a; iïnkaOj
f;dr;=re miqld,Skj ixfYdaOkhkag ,la fkdfjhs' uy nexl= jr®;udkfhys by< wjOdkhla
ta wkqj" fuu o;a; h,a mksk ,o iy fjkiaùug fhduq lr we;' wkd.;fha ° jHdmdr nqoaê f;dr;=re
n∫kaúh yels ks, o;a;j,g jvd m%fhdackj;a jk iy úi,a o;a;j,ska ,efnk f;dr;=re uy nexl=j,
u.fmkaùula ,nd foa' fuhg wu;rj" fuu iólaIK m%;sm;a;s iïmdokh Tmakexùug fya;= jkq we;' tu
u.ska idr®j wdr®:ßl úp,Hhka ;yjqre ls¯ug Wmld¯ ksid b†˙ ±laula iys;j m%;sm;a;s ieliSu i|yd
jk md˙fNda.sl yd jHdmd˙l fÉ;kd" úYajdi iy m%;sm;a;s iïmdolhka fuu kj m%jK;djhka ms<sn|
wfmalaId jeks w;sfr®l f;dr;=re Wlyd .ekSug o ±kqïj;a úh hq;= w;r tajdfhka by< m%fhdack
yelshdjla we;' ,ndf.k wfkl=;a mqoa.,hka yd wdh;kj,g jvd
WoaOukh flfrys iy uqo,a m%;sm;a;s m%uqL;d b†˙fhka ls%hd;aul úh hq;= fõ' tneúka uy nexl=j,
i|yd mSvkhka we;s lrkq ,nk ±kg mj;akd iy jHdmdr nqoaê f;dr;=re tla/ia lrkakka wdr®:ßlh
wfmalaIs; m%jK;dj ms<sn| f;dr;=re fuu iólaIK ms<sn|j ish wjfndaOh jr®Okh lr .ekSu i|yd
;=<ska ,nd fok neúka fuu wdr®:ßlhkays uy nexl= wdr®:ßlfha mqΩ,a mrdihla wdjrKh jk m˙† wka;r®
fyda uQ,Hh wêld¯ka fujeks iólaIK u.ska tla/ia mqoa., ikaksfõokh jr®Okh lr.; hq;=h' YS% ,xld
lr .kakd f;dr;=re flfrys jeä wjOdkhla fhduq uy nexl=j o jHdmdr ms<sn| iólaIKj,g wu;rj
86
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
by< ixLHd;hlska hq;= f;dr;=re úYaf,aIKh ls¯u wdldrfha w;S; ir, o;a; myiqfjka iïmdokh
i|yd úúO mshjr f.k we;s w;r tu.ska ixjr®ê; lrkakka fkdj" wkd.;fha ° wdr®:ßlhg n,mdkq ,nk
wdr®:ßlhkaf.a uy nexl= yd fndfyda ≥rg iu.dój fjkialï l,ska ±k.ekSug iu;a nqoaê
hñka b;d m%fhdackj;a f;dr;=re iys; .=Kd;aul ksfhda‚;fhl=" ksmqk o;a; úYaf,aIlfhl= fyda o;a;
o;a; iuQyhla tla /ia lr .ekSug yels ù we;' ms<sn| úoHd{fhl= f,i Tjqkaf.a wkd.; N+ñldj
úldYkh jkq we;'
f;dr;=rej, fuu kj úlikhka wLKavj we.hsh
2
hq;= w;r" jHdmdr nqoaê f;dr;=re jHdmdr pl%hkays uQ,dY%(
yerjqï ,laIHh mqfrdal:kh ls¯u i|yd wkd.;fha °
IFC Report, Central banks’ use of and interest in “big data”, Irving Fisher
mD:Q,j Ndú;d l< hq;= fõ' tneúka fuu kj Committee on Central Bank Statistics (IFC), October 2015.
m%jK;djhkaf.a jeo.;alu iy iSudjka jgydf.k Markets Committee, “Market intelligence gathering at Central Banks”, Bank
lghq;= ls¯u uy nexl=j,g wNsfhda.d;aul jk of International Settlements, December 2016.
;SrK .ekSfï ls%hd∞uhg ksjer† †Ydk;shlska hq;=j Nii Ayi Armah, 2013. "Big Data Analysis: The Next Frontier," Bank of
uqyqK °ug Wmld¯ jkq we;' fï w;r" jr®;udkfha ° Canada Review, Bank of Canada, vol. 2013(Summer), pages 32-39.
w;S;hg jvd o;a; by< m˙udjlska hq;= ùu iy Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD). 2015.
OECD Digital Economy Outlook 2015. Paris: OECD Publishing.
tu o;a; i|yd m%fõY ùu yd ,nd.ekSug yelshdj
Per Nymand-Andersen 2016. “Big data: the hunt for timely insights and
;sîu fya;=fjka uy nexl=j, ixLHd{hkaf.a N+ñldj decision certainty”, Irving Fisher Committee on Central Bank Statistics, IFC
m˙jr®;kh fjñka mj;S' Tjqka ;j≥rg;a mer◊ Working Papers No 14
ukao.dó ùu flfrys fya;= úh' fï w;r" rdcH olakg ,enqKq kdñl jr®Okh flfrys by< ñ,
m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg uÜgï fya;= jQ nj ms<sìUq úh' fï w;r" cd;sl
13'4 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg md˙fNda.sl ñ, or®Ylfhys ^2013 } 100& wdydr
3'1 lska jr®Okh úh' ta wkqj" wOHdmkh yd i|yd jQ WoaOukh 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
fi!LH fiajd i|yd jk rdcH úhoï we;=<;a jk 5'2 l w.hg idfmalaIj fuu jifr® ° ishhg 3'1 l
rcfha mqoa., m˙fNdack úhou iy rcfha iuQy idfmalaIj wvq fõ.hlska by< .sfhah' fm!oa.,sl
m˙fNdack úhou 2015 jifr® ° ms<sfj<ska m˙fNdack úhou i|yd fuu ldKavfha ∞hl;ajh
jdr®;d l< ishhg 22'6 l iy ishhg 9'5 l 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 27'7 l w.hg
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° mss<sfj<ska idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 27'9 la úh'
ishhg 2'7 lska iy ishhg 3'3 lska jr®Okh úh' 2016 jifr® ° uoHidr" ≥ïfld< ksIamdok
fuu ukao.dñ;ajh i|yd rdcH uQ,H tald.%;djh yd fjk;a u;aøjH i|yd jQ fm!oa.,sl m˙fNdack
i|yd rch úiska .kq ,enQ ls%hdudr®. m%Odk úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 10'3 l
jYfhka fya;= úh' ta wkqj" jegqma iy fõ;k i|yd jr®Okhg idfmalaIj ishhg 16'7 lska jr®Okh úh'
jk rcfha mqkrdjr®;k úhoï 2015 jifr® ° jdr®;d jir ;=< ° uoHidr" ≥ïfld< ksIamdok yd fjk;a
l< ishhg 27'4 l jr®Okh 2016 jifr® ° ishhg u;aøjH i|yd rch úiska wh lrkq ,nk n≥ by<
2'6 la olajd ukao.dó jQ w;r wfkl=;a NdKav iy kexùu fuu ldKavfha m˙fNdack úhofuys kdñl
fiajd ñ,g .ekSï i|yd jk úhou 2015 jifr® ° jákdlu by< hdug hï ∞hl;ajhla ±laùh'
jdr®;d l< ishhg 64'9 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° cd;sl md˙fNda.sl ñ, or®Ylfhys
2016 jifr® ° ishhg 19'5 lska my; jegq◊' ^2013}100& uoHidr yd ≥ïfld< i|yd jQ WoaOukh"
fm!oa.,sl m˙fNdack úhou i|yd by<u 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 17'5 l w.hg
∞hl;ajh olajk wdydrmdk iy uoHidr fkdjk idfmalaIj ishhg 22'1 la olajd by< hEu ;=<ska o
mdkSh øjH ldKavh 2015 jifr® ° jdr®;d l< fuu ksIamdokj, ñ, uÜgïj, by< hEu ms<sìUq
ishhg 18'4 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° úh' ta wkqj" 2016 jifr® ° fm!oa.,sl m˙fNdack
ishhg 5'1 lska jr®Okh úh' remsh,a jákdlu wkqj úhou i|yd fuu ldKavfhys ∞hl;ajh" 2015
wdydr iy mdk jr®. wdkhk or®Ylh 2015 jifr® ° jifr® ° meje;s ishhg 1'9 l w.hg idfmalaIj
jdr®;d l< ishhg 3'5 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 2'1 la olajd jr®Okh úh'
2016 jifr® ° 7'3 lska jr®Okh úh' flfia jqjo" 2016 jifr® ° we∫ï me<∫ï iy mdjyka i|yd jQ
wdkhk m˙ud or®Ylh i,ld ne,Sfï ° wdydr iy fm!oa.,sl m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d l<
mdk jr®. ldKavfha my; jeàula olakg ,enq◊' ishhg 7'7 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 17'7 lska
fuu.ska tu ldKavfha NdKav wdkhkfhys my; jegq◊' remsh,a jákdlu wkqj 2016 jifr® °
87
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
8.6 10.3 4.1 3.9 8.8 0.9
o< foaYhS m%d.aOk iïmdokh 3,347,638 3,114,674 3,723,875 2,896,597 2,931,967 3,463,352
^] fjki& 5.0 -7.0 19.6 11.5 1.2 18.1
uqΩ foaYhS b,aÆu 11,197,644 11,776,561 12,742,771 9,006,032 9,577,198 10,167,814
^] fjki& 7.5 5.2 8.2 6.2 6.3 6.2
2' úfoaYh
S b,aÆu
NdKav iy fiajd wmkhk 2,185,039 2,301,065 2,538,695 1,533,668 1,605,147 1,593,861
^] fjki& 12.1 5.3 10.3 4.3 4.7 -0.7
NdKav iy fiajd wdkhk 3,021,531 3,125,931 3,442,490 2,304,271 2,548,455 2,749,649
^] fjki& 8.9 3.5 10.1 9.6 10.6 7.9
Y=oO
a úfoaYh
S b,aÆu -836,493 -824,865 -903,795 -770,603 -943,307 -1,155,787
^] fjki& -1.2 1.4 -9.6 -21.9 -22.4 -22.5
fr†ms<s iy Wmdx. wdkhk or®Ylh" 2015 jifr® ° øj fmfg%da,shï .Eia ñ, 2016 fkdjeïnr® udifha °
jdr®;d l< ishhg 43'7 l jr®Okhg idfmalaIj my; ouk ,°' 2016 jifr® ° cd;sl md˙fNda.sl
ishhg 0'4 l idfmalaI wvq jr®Okhla fmkaùu ñ, or®Ylfhys ^2013}100& ksjdi l=,S" c,h" ú≥,sh"
;=<ska o fuu my< hEu ms<sìUq úh' ;jo" 2015 .Eia iy wfkl=;a n,Yla;s i|yd jQ WoaOukh"
jifr® ° ishhg 26'3 l jr®Okhla jdr®;d l< fr†ms<s 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 4'2 g idfmalaIj
iy Wmdx. wdkhk m˙ud or®Ylh 2016 jifr® ° ishhg 0'1 l iqΩ jr®Okhla fmkaùu ;=<ska o fuu
ishhg 13'7 lska my; jegq◊' ta wkqj" fm!oa.,sl ldKavh i|yd ñ, by< hEu u.ska we;s jQ n,mEu
m˙fNdack úhou i|yd fuu ldKavfhys ∞hl;ajh wvq nj ms<sìUq úh'
2015 jifr® ° meje;s ishhg 3'9 ys isg 2016 jifr® °
ishhg 3'0 la olajd my< .sfhah' 2016 jir ;=< ° m%jdyk lghq;= i|yd jQ
fm!oa.,sl m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d
2016 jifr® ° ksjdi l=,S" c,h" ú≥,sh" .Eia iy l< ishhg 7'6 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 3'2 l
wfkl=;a n,Yla;s Ndú;hka i|yd jQ fm!oa.,sl jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fuys ° m%jdykh wdY%s;
m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg NdKav i|yd jk fm!oa.,sl m˙fNdack úhou
11'5 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg 9'5 lska jr®Okh ms<sìUq lrkq ,nk fudagr® r: iy fudagr® ihsl,a
úh' .Dyia: wxYfha iuia; ú≥,s m˙fNdackfhys ,shdm†xÑ ls¯ï ixLHdfjys jir ;=< ° ie,lsh hq;=
wLKav by< hEula fmkakqï lrñka .Dyia: wxYh
my; jeàula olakg ,enq◊' tfia jqjo" 2016 jifr®
i|yd jQ ú≥,s n, wf,úh 2015 jifr® ° jdr®;d l<
wf.daia;= udifha ° u.S m%jdyk .dia;=j, jeäùu
ishhg 10'1 l jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® °
m%jdykh i|yd jQ fm!oa.,sl m˙fNdack úhou
ishhg 8'3 lska jr®Okh úh' ;jo" .Dyia: wxYh
hï;dla ≥rg by< hEug fya;= úh'
i|yd fn∞y˙k ,o c, tall m%udKh 2015 jifr® °
jdr®;d l< ishhg 7'1 l jr®Okhg idfmalaIj fuu 2015 jifr® ° ishhg 22'1 lska jr®Okh jQ
jir ;=< ° ishhg 12'9 lska jr®Okh úh' fï w;r" fi!LH lghq;= i|yd jk fm!oa.,sl m˙fNdack
ú≥,sh iy c, .dia;= fukau ãi,a iy fmg%,a ñ, úhou 2016 jifr® ° ishhg 10'4 l idfmalaI
.Kka o jir ;=< ° ia:djr uÜgul meje;s w;r wvq fõ.hlska jr®Okh jQ w;r" 2015 jifr® °
88
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
ishhg 0'3 lska my< .sh wOHdmk lghq;= i|yd b,aÆu flfrys wys;lr f,i n,md we;' ;jo"
jk fm!oa.,sl m˙fNdack úhou 2016 jifr®° o ikaksfõok fiajdj, meje;s wju ñ, uÜgu o
ishhg 1'8 lska my; jegq◊' b,aÆu flfrys jir ;=< ° by< kxjk ,°' 2016 jifr® ° cd;sl
n,mEï we;s lrñka jir ;=< ° mkjk ,o jl% md˙fNda.sl ñ, or®Ylfhys ^2013}100& ikaksfõok
n≥" fi!LHh iy wOHdmkh i|yd jQ fm!oa.,sl fiajd ldKavh i|yd jk WoaOukh" 2015 jifr® °
m˙fNdack úhofuys olakg ,enqKq miqnEu flfrys jdr®;d l< ishhg 0'1 g idfmalaIj ishhg 6'8 lska
hï ;rulg ∞hl úh' fï w;r" f;dard.;a T!IO by< hEu ;=<ska o fuh ms<sìUq úh' tfukau"
2
jr®.j, ñ, .Kka my; ±óu o fi!LH fiajd 2015 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 8'8 lska yd ishhg
i|yd hk úhou my< hEu flfrys fya;=jkakg 20'9 lska jr®Okh jQ ≥rl:k iy iuia; wka;r®cd,
we;' fuys °" fm!oa.,sl m˙fNdack úhou i|yd fiajd in|;d 2016 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 6'6 la
fuu ldKavj, ∞hl;ajh ms<sfj<ska ishhg 3'1 la iy ishhg 20'3 la f,i idfmalaIj wvq
iy ishhg 1'5 la jYfhka wvq uÜgul mj;sk w;r fõ.hlska jr®Okh úh' ;jo" remsh,a jákdlu
rch úYd, jYfhka uQ,sl wOHdmksl iy fi!LHh wkqj ikaksfõok Wmdx. wdkhk or®Ylh o 2016
fiajdjka fkdñ,fha iemhSu fuu ldKavh i|yd jir ;=< ° wvq fõ.hlska jr®Okh úh'
jk fm!oa.,sl m˙fNdack úhou wvq ùu flfrys
fya;= úh' fuu m%jK;djh ksIamdok m%fõY 2016 jir ;=< ° fydag,a iy wdmkYd,d
weia;fïka;=j, fi!LH yd wOHdmk ls%hdldrlï myiqlï i|yd jQ fm!oa.,sl m˙fNdack úhou"
i|yd rdcH wxYh jeäu ∞hl;ajh ±laùu ;=<ska o 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 1'7 l jr®Okhg
ms<sìUq úh' idfmalaIj ishhg 8'0 lska wLKavj jr®Okh úh'
2016 jifr® ° ikaksfõok lghq;= i|yd jQ rg ;=< mj;sk ys;lr jd;djrKh;a iu.u
fm!oa.,sl m˙fNdack úhou" 2015 jifr® ° jdr®;d ck;djf.a „jk rgdfjys olakg ,efnk fjkiaùï
l< ishhg 17'9 l jr®Okhg idfmalaIj ishhg fukau fydag,a iy wdmkYd,dj, YS>% jr®Okh"
8'5 lska jr®Okh úh' ikaksfõok fiajd i|yd cd;Hka;r wdmkYd,d cd,j, jHdma;sh fukau
tl;= l< w.h u; n≥ mekùu fya;=fjka w∞< ixpdrl ls%hdldrlï by< hEu o fuu wxYh i|yd
tall ms˙jeh by< hEu fuu fiajd i|yd mj;sk we;s b,aÆu wLKavj meje;Su i|yd ∞hl ù we;'
89
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
iuia; rdcH m˙fNdack úhofuka ishhg 67'7 lg ksIamdok 257.0
∞hl úh' fuys rch úiska uyck;djf.a lr®udka;
247.7
iqNisoaêh Wfoid iuia;hla f,i orkq ,nk
fiajd
idudkH rcfha fiajdjka" wdrlaIdj" kS;sh yd 255.4
jákdlu" 2015 jir ;=< ° jdr®;d l< ishhg 9'5 l ^w& Kh o we;=<;aj uQ,h( YS% ,xld wdfhdack uKav,h
90
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
jHdmD;s
weia;fïka;=.; wdfhdack ^re' ñ,shk& fiajd kshqla;sh
ixLHdj
2
wdfhdack uKav,h ^1978 wxl 4 ork
mk; hgf;a&
wkqu; l< jHdmD;s 241 205 337,716 257,907 595,623 1,009,516 347,838 1,357,354 38,408 27,153
17 jk j.ka;h
s hgf;a ^we& 224 191 335,840 256,535 592,375 1,008,467 347,766 1,356,233 37,616 26,850
16 jk j.ka;hs hgf;a 17 14 1,876 1,373 3,248 1,049 72 1,121 792 303
17 jk j.ka;sh hgf;a .súi.;a
jHdmD;s ^we& 155 180 147,631 141,675 289,307 528,215 226,566 754,781 23,426 27,300
17 jk j.ka;sh hgf;a ±kg lr we;s
wdfhdack ^wE& ^b& 1,989 1,929 1,236,251 755,557 1,991,808 1,345,715 834,098 2,179,813 ,e'fkd' ,e'fkd'
jdKsc lghq;j
= , ksr;jQ jHdmD;s ^wE& 2,758 2,831 446,553 4,166,703 4,613,256 477,167 4,210,416 4,687,583 414,744 424,320
17 jk j.ka;h
s hgf;a ^we& 2,032 2,097 411,962 4,155,929 4,567,892 441,744 4,199,306 4,641,050 377,586 387,112
16 jk j.ka;h
s hgf;a 726 734 34,591 10,774 45,365 35,423 11,110 46,534 37,158 37,208
iDcq wdfhdackj,ska nyq;rh há;, myiqlï wdfhdack wvq w.hla jdr®;d lf<ah' wdfhdack
wxYh i|yd jk w;r" th iuia; úfoaYSh iDcq uKav, mkf;a 17 jk j.ka;sh hgf;a .súi.;a
wdfhdackj,ska ishhg 42'4 la muK ^t'c'fvd,r® wdfhdackj, jákdlu remsh,a ì,shk 754'8 la
ñ,shk 339'5 la& fõ' 2016 jifr® ° ,enqKq iuia; f,i weia;fïka;= lr we;s w;r" th 2015 jirg
úfoaYSh iDcq wdfhdackj,ska ishhg 30'9 la muK idfmalaIj ishhg 160'9 l jr®Okhls' 2016 jir
ksfhdackh lrñka ksIamdok wxYfha úfoaYSh iDcq wjidkh jk úg wdfhdack uKav, mkf;a 16 iy
wdfhdack m%udKh t'c'fvd,r® ñ,shk 247'7 la jQ 17 jk j.ka;s hgf;a jd◊c lghq;=j, ksr; jQ
w;r" fiajd wxYfha úfoaYSh iDcq wdfhdack m%udKh jHdmD;sj, weia;fïka;=.; wdfhdack m%udKh
iuia; úfoaYSh iDcq wdfhdackj,ska ishhg 26'5 la remsh,a ì,shk 4"687'6 la úh' wdfhdack uKav,h
^t'c'fvd,r® ñ,shk 211'9 la& úh' hgf;a ±kg is≥ lr we;s wdfhdackj, iuqÉÑ;
w.h 2016 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk
wdfhdack uKav, mkf;a 16 iy 17 jk j.ka;s
2"179'8 la úh'
hgf;a 2016 jifr® ° wkqu; l< jHdmD;s fj;
,enqKq iuia; wdfhdack m%udKh remsh,a ì,shk mj;akd iïm;a iy Wmfhdackh
1"357'4 la f,i weia;fïka;= lr we;' fiajd wxYh"
ridhksl øjH" Lkscf;,a" .,aw.=re" rnr® iy 2016 jifr® ° wdr®:ßlfha mj;akd iïm;a m%udKh"
ma,diaála ksIamdok fukau f,day fkdjk Lksc 2015 jifr® ° kdñl jYfhka jdr®;d l< ishhg 5'2 l
ksIamd†; wxYh i|yd wkqu; lrk ,o wdfhdack jr®Okhg idfmalaIj ishhg 8'6 lska jr®Okh
jákdlu 2015 jirg idfmalaIj by< w.hla jdr®;d fjñka remsh,a ì,shk 15"281'5 l w.hla jdr®;d
lf<ah' flfia jqjo" wdydr" mdk jr®. yd ≥ïfld< lrk ,°' fuys°" 2015 jirg idfmalaIj o'foa'ks'
ksIamd†;" fr†ms<s" we`.Æï yd iï ksIamd†;" ilia fukau úfoaY iïm;aj, kdñl jákdlfuys by<
l< f,day ksIamd†;hka" hka;% yd m%jdyk WmlrK hEula olakg ,enq◊' o'foa'ks' .uH wjOuklfhys
wxYj, jHdmD;s i|yd ,enqKq weia;fïka;=.; by< hEu ;=<ska o ms<sìUq jQ ñ, uÜgïj, by< hEu
91
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úg foaYSh uqo,a tallfhys w.h ms˙ySu fya;=fjka 2015^wd& 2016 2015^wd& 2016
2
wkqj wdkhk jr®Okh ùu flfrys ∞hl úh' o< foaYh
S ksIm
a d†;h 77.8 77.5 5.7 8.1
flfia jqjo" uQr®; jYfhka o'foa'ks' fukau úfoaY NdKav iy fiajd wdkhk 22.2 22.5 3.5 10.1
tl;=j 100.0 100.0 5.2 8.6
iïm;aj, o olakg ,enqKq idfmalaI wvq jr®Okh
2' Wmfhdackh
fya;=fjka mj;akd iuia; iïm;a m%udKh uQr®;
m˙fNdackh 61.5 59.0 10.3 4.1
jYfhka" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 6'1 l o< foaYh
S ia:djr m%d.aOk
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 5'2 la iïmdokh 20.6 21.4 1.1 12.3
f;d.$m˙f,aLk fjkiaùï
olajd ukao.dó úh' iy jákdfoa w;am;a lr
.ekSï iy w;ye¯u 1.5 3.0 -56.1 121.8
NdKav iy fiajd wmkhk 16.3 16.6 5.3 10.3
2'9 rEm igyk
tl;=j 100.0 100.0 5.2 8.6
2016 jif¾ wd¾Ólh
^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w& ^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomdr®;fïka;=j úiska 2010 fomdr®;fïka;=j
NdKav yd fiajd iemhqu mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a YS% ,xld uy nexl=j
^remsh,a ì,shk 15"281& lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;=
ú≥,sh" bosls¯ï
u; mokï fõ'
f;d. iy is,a,r fj<πu ^wd& ixfYdaê;
c,h iy li, 6'1] 8'3] ^we& ;djld,sl
l<uKdlrKh NdKav yd m%jdyk fiajdjka iy
0'8] fiajd u; .nvd myiqlï iemhSu
whflfrk 9'4]
ksIamdok n≥ - iykdOdr
lr®udka; 6'5] kjd;eka iemhSu 2016 jifr® ° o wdr®:ßlfha mj;akd iïm;a
12'0] iy wdydrmdk
iemhSfï fiajdjka m%udKfhka jeä m%;sY;hla m˙fNdack lghq;=
m;,a yd leӕ 1'2]
2'1] i|yd Wmfhdackh lrk ,°' fuys ° iuia; iïm;a
f;dr;=re iy
ëjr lr®udka;h ikaksfõok Wmfhdackfhys m%;sY;hla f,i m˙fNdack lghq;=
lghq;= ms<sn|
1'1]
fiajdjka 2015 jifr® ° jdr®;dl< ishhg 61'5 l w.h yd
lDIs lr®udka;h
iy jk j.dj
0'6] iei£fï ° m˙fNdack úhoïj, my< hEu
uQ,H" rlaIKh
4'7] fya;=fjka fuu jir ;=< ishhg 59'0 la olajd my;
iy foam< fj<|du
NdKav yd fiajd 7'9]
wdkhk
jegq◊' fï w;r" wdfhdack lghq;= i|yd jQ iïm;a
rdcH m˙md,kh" jD;a;shuh fiajdjka
22'5]
cd;sl wdrlaIdj" iy fjk;a fm!oa.,sl
Wmfhdackh" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 22'1 g
wOHdmkh" fi!LH fiajdjka idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 24'4 la olajd
iy iudc wdrlaIK 8'9]
fiajdjka jr®Okh úh' 2015 jifr® ° ishhg 1'1 lska jr®Okh jQ
7'9]
o< foaYSh ia:djr m%d.aOk iïmdokh 2016 jifr® °
ishhg 12'3 lska jr®Okh fjñka iuia; iïm;a
NdKav yd fiajd b,aÆu
^remsh,a ì,shk 15"281&
m%udKh i|yd ishhg 21'4 l ∞hl;ajhla ±laùu
rdcH
fï i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' fï w;r" 2016
mrsfNdckh jifr® ° iuia; iïm;a Wmfhdackfhys m%;sY;hla
6'6] wdfhdack
24'4]
f,i wmkhk" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg
16'3 l w.hg idfmalaIj ishhg 16'6 la olajd iqΩ
fm!oa.,sl NdKav yd fiajd
mrsfNdackh wmkhk
jYfhka by< .sfhah' jir ;=< ° wmkhk ñ,
52'4] 16'6 uÜgï idfmalaI jYfhka by< uÜgul meje;s
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a fyhska wmkhk kdñl jYfhka jr®Okh ùu
lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
fï i|yd fya;= úh' uQr®; jákdlu ie,lSfï °"
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
fomdr®;fïka;=j m˙fNdack úhoï my< hEu fukau wmkhk my;
YS% ,xld uy nexl=j
jeàu fya;=fjka iïm;a Wmfhdackh my< hk ,°'
92
cd;sl ksIamd†;h" úhou iy wdodhu
o'foa'ks' ys
remsh,a ñ,shk m%;sY;l fjki
ldKavh m%;sY;hla f,i
2015^wd& 2016 2015^wd& 2016 2015^wd& 2016
1' fj<|fmd< ñ, wkqj o'foa'ks' 10,951,695 11,838,975 5.7 8.1 100.0 100.0
2' m˙fNdack úhou 8,661,886 9,018,895 10.3 4.1 79.1 76.2
2
fm!oa.,sl 7,677,131 8,003,789 10.0 4.3 70.1 67.6
rch 984,755 1,015,107 13.4 3.1 9.0 8.6
93
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2
fiajl wd∞hï 31.3 5.2 28.9 34.6 100.0 30.9 5.3 28.9 34.9 100.0
o< fufyhqï w;s˙la;h 34.8 3.9 2.8 58.5 100.0 35.7 4.4 1.8 58.1 100.0
Y=oaO fufyhqï w;s˙la;h 38.2 4.6 1.8 55.4 100.0 39.3 5.3 0.9 54.5 100.0
ñY% wd∞hu - - - 100.0 100.0 - - - 100.0 100.0
ia:djr m%d.aOk m˙fNdackh 42.9 2.4 12.1 42.6 100.0 43.3 2.4 9.7 44.6 100.0
ksIamdokh u; fjk;a n≥
^wvq l<d tu iykdOdr& 91.4 8.3 - 0.3 100.0 91.0 8.7 - 0.3 100.0
uQ,sl ñ, .Kka wkqj iuia;
tl;= l< w.h 34.0 4.3 10.7 51.0 100.0 34.5 4.7 10.1 50.7 100.0
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
* ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajh i,ik wdh;k
m%d.aOk m˙fNdackh iy ñY% wd∞hu 2015 jifr® ° w;r" uQ,H fkdjk wdh;k wxYh ishhg 35'7 l
ms<sfj<ska jdr®;d l< ishhg 5'9 l iy ishhg 5'5 l ∞hl;ajhla ,nd foñka ishhg 9'3 lska jr®Okh úh'
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg fï w;r" fiajl wd∞hï ie,lSfï °" .Dy tall iy
1'9 lska yd ishhg 5'8 lska jr®Okh úh' fï w;r" ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajd
ksIamdok ls%hdj,sh u; jk fjk;a n≥ ^iykdOdr imhk wdh;k wxYh iy uQ,H fkdjk wdh;k
wvq l< miq& 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 5'3 l wxYh 2016 jifr® ° ms<sfj<ska ishhg 34'9 l
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 10'8 lska iy ishhg 30'9 l ∞hl;ajhla ,nd≥ka w;r tu
jr®Okh úh' wxY ms<sfj<ska ishhg 8'2 l iy ishhg 5'9 l kdñl
jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' ta w;ru" 2016 jifr® °
wdh;ksl wxY wkqj jr®.SlrKh ie,lSfï °" fiajl wd∞hï i|yd rdcH wxYh ishhg 28'9 l
2016 jifr®° ishhg 6'2 lska jr®Okh jQ .Dy ∞hl;ajhla ,ndfoñka ishhg 7'0 lska jr®Okh úh'
tall iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall ;jo" ksIamdok ls%hdj,sh u; jk iykdOdr wvq
i|yd fiajd imhk wdh;k wxYh wd∞hï i|yd l< n≥ i|yd 2016 jifr® ° úYd,;u ∞hl;ajh
úYd,;u ∞hl;ajh ,nd≥ka w;r th iuia; uQ,H fkdjk wdh;k wxYh fj;ska ckkh jQ
tl;= l< w.fhka ishhg 50'7 la úh' tfukau" w;r th ishhg 91'0 l ∞hl;ajhla ,nd foñka
ishhg 8'3 lska jr®Okh jQ uQ,H fkdjk wdh;k ishhg 10'4 lska jr®Okh úh' fï w;r" .Dy tall
wxYh ishhg 34'5 l fojeks jeäu ∞hl;ajhla iy ,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd
,nd fok ,°' fï w;r" kdñl jákdlu ie,lSfï ° fiajd imhk wdh;k wxYh 2016 jifr® iuia;
o< fufyhqï w;s˙la;h i|yd .Dy tall iy tl;= l< w.h i|yd ishhg 50'7 l ∞hl;ajhla
,dN wfmalaIdfjka f;drj .Dy tall i|yd fiajd ,nd ≥kako tu wxYh" ksIamdok ls%hdj,sh u; jk
imhk wdh;k wxYh 2016 jifr®° ishhg 58'1 l fjk;a n≥ ^iykdOdr wvq l< miq& m%udKh i|yd
∞hl;ajhla ,nd foñka ishhg 5'7 lska jr®Okh jQ olajk ,o ∞hl;ajh ishhg 0'3 lg iSud úh'
94
wd¾Ól iy iudc
3
há;, myiqlï
há;, myiqlï jHdmD;sj, fm!oa.,sl wdfhdack jk niakdysr l,dmSh uydk.r uQ,sl ie,iqu 2016
m%jr®Okh ls¯u i|yd ia:djr m%;sm;a;s" hymd,kh jifr® ° t<solajk ,°' f;dr;=re yd ikaksfõok
yd úksúoNdjh" wdh;ksl yelshd jeä†hqKq ls¯u" ;dlaIKh" m%jdykh" ú≥,sn,h yd n,Yla;sh jeks
M,∞hS kshduk iy ldr®hlaIu uQ,H fj<|fmd<j,a w;HjYH há;, myiqlï jeä†hqKq ls¯u u.ska
wd° mQr®j wjYH;d imqrd,sh hq;= nj o i|yka l< r:jdyk ;onoh" ksjdij, wn,ka iajNdjh"
hq;=h' fï w;r" ldr®hlaIu f,i iïm;a fn∞ fjka wmøjH neyer ls¯u iy uQ,sl Wmfhda.s;d fiajd
ls¯u ;yjqre ls¯u i|yd wdr®:ßlhg jeä m%;s,dN ,nd.ekSu jeks kd.¯lrKh wdY%s; .egÆ úiπ
ysñjk whq˙ka jHdmD;sj, m%uqL;d wkqms<sfj< .ekSug fuh Wmld¯ jkq we;'
y∫kd .ekSug há;, myiqlï ixjr®Ok jHdmD;s
kj wdfhdack" ms˙jeh ms<sìUqjk f,i
mqΩ,a YlH;d wOHhkhlg ,la l< hq;=h'
ñ, ;SrKh ls¯fï Wmdhudr®. iy M,∞hs;dj
2016 jir ;=< ° rcfha há;, myiqlï by< kexùu u.ska rdcH jd◊c jHjidhhkaj,
ixjr®Ok jHdmD;s /ila l%shd;aul fjñka uQ,H YlH;dj by< kxjkq ,nhs' rgmqrd mej;s
mej;s w;r" ldr®hlaIu udr®. cd,hla ;=<ska kshx ;;a;ajfhys m%;sM,hla f,i c, ú≥,sn,
3
m%dfoaYSh iïnkaO;djh jeä†hqKq ls¯u flfrys W;amdokh wvqùu m%Odk jYfhka fya;=fldg
rcfha há;, myiqlï ixjr®Ok jevigyfka f.k 2016 jifr® ° ,xld ú≥,sn, uKav,fha
uQ,sl wjOdkh fhduq úh' ta wkqj" rch úiska ^,x'ú'u'& uQ,H ;;a;ajh ms˙ySug ,laúh' fld<U
niakdysr" ol=K" W;=re ueo iy uOHu m<d;a uQ,H k.rh we;=Ωj" niakdysr l,dmSh uydk.r
w;r iïnkaO;dj by< kxjk" olaIsK wêfõ.S uQ,sl ie,iqu" yïnkaf;dg" ;s%l=Kdu,h yd jhU
udr®.h °r®> ls¯fï jHdmD;sh" msg; jgrjqï m<df;a lr®udka; l,dm ixjr®Okh jeks ie,iqï
uydudr®.h iy uOHu wêfõ.S udr®. jHdmD;sh
l< ixjr®Ok lghq;= fukau wdr®:ßl lghq;=j,
wd° wêfõ.S udr®. b†ls¯fï jHdmD;sj, wLKavj
wfmaCIs; jr®Okh o fya;=fjka b†˙ jir lsysmh
wdfhdackh lrk ,°' óg wu;rj" foaYSh yd
;=< ° rfÜ ú≥,sn, wjYH;dj YS>%fhka by< hkq
úfoaYSh uQ,dY%j,ska imhkq ,nk wruqo,a hgf;a
we;ehs wfmalaId flfr®' tneúka" wdr®:ßlfha by<
taldnoaO udr®. jHdmD;sh (i-ROAD)" m%uqL;d udr®.
jHdmD;sh" W;=re udr®. iïnkaO;d jHdmD;sh hk n,Yla;s b,aÆu iems¯u ;=<ska jr®Okh jk
iy md,ï b†ls¯fï jHdmD;s lsysmhla o jir uQ,sl n,Yla;s wjYH;dj imqrd,Sug iy n,Yla;s
;=< ° l%shd;aul úh' ;jo" ≥ï˙h udr®. b†ls¯u" iqrlaIs;;dj iy;sl ls¯ug ú≥,sn, W;amdok
kd.˙l yd k.r uOH ixjr®Okh iy jd˙udr®. uQ,dY%j, wdfhdackh ls¯ug m%uqL;ajh †h hq;=j
fhdackd l%u i|yd rch úiska ie,lsh hq;= f,i we;' tu ksid" n,Yla;s iqrlaIs;;dj iy;sl
wdfhdackh l< w;r" ksoyia fi!LH yd wOHdmkh ls¯u i|yd ,x'ú'u' ú≥,sn, W;amdokh mqΩ,a
iemhSfï rcfha m%;sm;a;sh wkq.ukh lrñka" †<s∫ ls¯fï †.=ld,Sk ie,iqug wkql+,j jir 2020
ck;djg m%udKj;a m˙† wdrlaIK cd, jevigyka jkúg fu'fjd' 500 l W;amdok Od˙;djlska hq;=
mj;ajdf.k hEug o rch lghq;= lf<ah' ;jo" uyd m˙udK n,d.drhla b†ls¯u i|yd rcfha
„j;aùug jvd iq≥iq" ishΩ myiqlïj,ska iukaú; há;, myiqlï ixjr®Ok ie,eiau u.ska ksis
k.r l,dmhla njg niakdysr m<d; m˙jr®;kh ie,ls,a,la fhduq ls¯u wjYH fõ' ta w;ru" by<
ls¯fï wruq◊ka t'c' fvd,r® ì,shk 40 l ú≥,sn, W;amdok ms˙jeh fya;=fjka ,x'ú'u' uQ,H
wfmalaIs; ms˙jehlska hq;= rcfha m%uqL;u jHdmD;sh YlH;dj ;j≥rg;a ms˙ySug ,laùu;a" wjidkfha °
jHidhlhkaf.a ,dNdka;sl yd Tjqkaf.a wmkhk
3'1 ixLHd igyk fj<|fmd< ;r.ld˙;ajh i|yd tys we;s n,mEu;a
há;, myiqlï i|yd jQ rdcH wdfhdack fya;=fjka ms˙jeh-M,∞hS n,Yla;s uQ,dY% f;dard
wdr®:ßl fiajd iudc fiajd tl;=j
.ekSu wdr®:ßlhg b;d jeo.;a fõ' ol=Kq wdishdkq
jr®Ih l,dmfha fjk;a rgj,a yd ii|kúg Y%S ,xldfõ
re' o'foa'ks' re' o'foa'ks' re' o'foa'ks'
ì,shk ] f,i ì,shk ] f,i ì,shk ] f,i ú≥,sn, .dia;= fï jkúg;a by< uÜgul mj;S'
2012 343.8 3.9 71.2 0.8 415.0 4.8 tneúka" ú≥,s n,d.drj, m%d.aOk yd fufyhqï
2013 369.4 3.9 77.6 0.8 447.0 4.7 úhoï fukau tu.ska we;sjk md˙i˙l n,mEïj,
2014 330.1 3.2 112.3 1.1 442.5 4.3
ms˙jeh o i,ld n,d mqΩ,a ms˙jeh-m%;s,dN
2015 429.0 3.8 124.4 1.1 553.4 4.9
úYaf,aIKhla ;=<ska furgg iq≥iq n,Yla;s ixhq;sh
2016 ^w& 424.0 3.6 117.3 1.0 541.3 4.6
^w& ;djld,sl uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
f;dard.; hq;=h' fuhg iu.dój" whjeh u; we;s
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j jk mSvkh wju ls¯u iy w,dN ,nk rdcH jd◊c
YS% ,xld uy nexl=j
jHjidhhkag ,ndfok wêl Kh fya;=fjka rdcH
96
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
nexl=j, fYaI m;%fhys we;sjk ms˙ySu wju ls¯u wxYfha iyNd.s;ajfha we;s jeo.;alu YS>%fhka
i|yd rdcH jd◊c jHjidhhkays uQ,H YlH;djh by< f.dia we;' l%hYla;sh by< hEu;a iuÛ
Yla;su;a ls¯ug idOdrK iy ms˙jeh ms<sìUq jk ldr®hlaIu yd by< .=Kd;aulNdjhlska hq;= fi!LH
ñ, kshu ls¯fï l%ufõo w;HjYH fõ' ,xld Lksc yd wOHdmkh jeks fiajd b,a,Sug md˙fNda.slhka
f;,a kS;s.; ixia:dj ^,x'L'kS'ix'& Wmdhudr®.sl keUqre fõ' m%d:ñl yd oaú;ShSl wOHdmkh iy
jYfhka jeo.;a rdcH jd◊c jHjidhla jk neúka" fi!LH jeks iud„h fmd≥ NdKavj,ska iudchg
tys uQ,H w,dN wjidkfha ° furg n≥ f.jkakka ,efnk m%;s,dN fm!oa.,sl m%;s,dNj,g jvd by<
yg ±¯ug is≥ fõ' jr®;udk fj<|fmd< m%jK;d uÜgul mj;sk neúka" wdr®:ßlhg wjYH m%udKhg
u.ska ,x'L'kS'ix'ys uQ,H ;;a;ajh kq≥re wkd.;fha ° idfmalaIj fm!oa.,sl wdfhdack wvq ùug bv we;'
≥r®j, ùug wjldYhla we;s nj fmkakqï lrhs' tys m%;sM,hla f,i" fujeks iudc há;, myiqlï
tneúka" ,x'L'kS'ix'ys uQ,H YlH;dj iqrlaIs; iemhSfuys,d rcfha by< ue†y;a ùula olakg
ls¯u i|yd Lksc f;,a ksIamd†;j,g fj<|fmd< ,efí' wvq wd∞hï,dNS ck;djg fuu myiqlï
mokï lr.;a ñ, kshu ls¯fï hdka;%Khla ,nd.ekSug m%udKj;a wjldY we;s nj ;yjqre
3
y∫kajd °fï l%shdj,sh fõ.j;a ls¯u;a" ,x'L'kS'ix' lrk w;ru" by< yd ue† wd∞hï,dNSkaf.ka
fj; wh úh hq;= uqo,a whlr .ekSfï l%ufõoh
mj;sk by< b,aÆu imqrd,Su i|yd rch úiska
Yla;su;a ls¯u;a jeo.;a fõ' hym;a uqo,a m%jdy
fm!oa.,sl wxYhg bv m%ia:d i,iñka fuu fiajd
;;a;ajhla iy;sl ls¯ug iy ,x'L'kS'ix' rdcH
iemhqu by< kexúh hq;=h' tneúka" iudc há;,
nexl=j,ska ,nd.kakd Kh u; hemSu wvq ls¯ug
myiqlï jHdmD;s l%shd;aul ls¯u i|yd wdh;ksl
fuu l%shdudr®. wjYH fõ' ;jo" Y%S,xlka .=jka
iydh jeks wjYH fiiq iïm;a fm!oa.,sl wxYhg
fiajh jeks ±jeka; w,dN ,nk rdcH jd◊c
imhk w;r" rch úiska fm!oa.,sl iy rdcH
jHjidhla mj;ajd f.k hEu rcfha whjeh u;
úYd, mSvkhla we;s lrhs' tneúka" m%d.aOkh iemhSu wxYfha wdh;k i|yd w∞< jk ;;a;aj wdrlaIK
iy Kh ia:dhslrK wjYH;djhg úi∫ï fiùug;a" udr®f.damfoaY" kshduk yd wëlaIK hdka;%K iy
tu.ska rcfha uQ,H lghq;= u; we;s mSvkh bj;a ffk;sl rduq jeks wdh;ksl rduq jevigyka
ls¯ug;a" Y%S,xlka .=jka fiajh i|yd Wmdhudr®.sl we;s ls¯u o w;HjYH fõ' fm!oa.,sl wdh;k
yjq,alrejl= tlalr .ekSug .kq ,nk l%shdudr®. úiska ish ,dN ,eîfï wruqKq yd iud„h j.lSï
idr®:l lr.; hq;=h' ≥ï˙h" isú,a .=jka fiajd iy ;=,kd;aulj mj;ajd f.k hEfuka wdr®:ßlhg
;eme,a fiajd wd° lafIa;%hkays l%shd;aul jk rdcH jeä ∞hl;ajhla imhk nj ;yjqre ls¯ug fuh
jd◊c jHjidhhkays uQ,H l%shdld˙;ajh jr®Okh wjYH fõ' rdcH wruqo,a ldr®hlaIuj yd M,∞hSj
ls¯u i|yd b,aÆu mokï lr.;a M,∞hs;d by< Ndú; ls¯u;a" mqoa., wfmalaId yd fj<|fmd<
kexùfï jevigyka wjYH fõ' fuhg wu;rj" wjYH;d imqrd,k m˙† ish fiajd iemhqfï
m%Odk rdcH jd◊c jHjidhhkays Wmdhudr®.sl .=Kd;aulNdjh wLKavj by< kexùu;a ;yjqre
jHdmd˙l ie,iqïj, b,lal <Ûdlr .ekSfï m%.;sh lr .ekSu ms◊i" rdcH wdh;k i|yd o ;;a;aj
ms<sn|j rch iy wfkl=;a kshduk n,Od¯ka úiska wdrlaIK yd wëlaIK hdka;%K mej;Su wjYH
wëlaIKh l< hq;=h' 2017 udr®;= udifha ° m%Odk fõ' fuu mshjr jvd;a Yla;su;a lrkq i|yd Y%u
rdcH jd◊c jHjidhhka myla i|yd zwdh;ksl fj<|fmdf<a mj;sk b,aÆu yd iemhqu w;r we;s
wNsm%dh ms<sn| m%ldYkZ (Statement of Corporate mr;rhg úi∫ï fiùug" úfYaIfhkau idudkH
Intent) y∫kajd °ug wud;H uKav,h úiska .kq yd Wiia wOHdmk wxYj,g fnfyúka wjYH
,enQ ;SrKh" fuu rdcH jd◊c jHjidhhkays †.= jk m%;sixialrK l%shd;aul l< hq;= fõ' mj;sk
ld,Sk uQ,H YlH;dj iy tajdfha j.ùu jeä†hqKq whjeh ixfrdaOl iy fm!oa.,sl wxYfha jHdma;sh
ls¯u i|yd .;a m%YxikSh mshjrls' cd;sl wdr®:ßl ie,ls,a,g .;aúg" jdr®Islj ;D;Shsl wOHdmkh
Wmdhudr®.h iuÛ meye†,s f,i iïnkaO ù i|yd iq≥iqlï ,nk isiqka w;˙ka rchg wjia:d
we;s" uOH yd †.= ld,Sk b,lalj,ska iukaú; ie,ish yels jkafka wdikak jYfhka ishhg 19 lg
Wmdhudr®.sl jHdmdr ie,iqï ilia ls¯u ishÆ muKla neúka" fm!oa.,sl wxYfhka Wiia
rdcH jd◊c jHjidhhka i|yd jeo.;a fõ'
wOHdmkh ,nd .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk
iudcfha ue† wd∞hï,dNS ck;djf.a isiqkag wjia:dj i,id °u i|yd fm!oa.,sl wxYh
l%hYla;sh by< hEu;a iuÛ miq.sh jir lsysmh ;=< úiska Wiia wOHdmkh iemhSu ms<sn|j meye†,s
° iudc há;, myiqlï iemhqu i|yd fm!oa.,sl iy ia:djr m%;sm;a;s mej;Su w;HjYH fõ'
97
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
3'2 wd¾Ól há;, myiqlï m%;sm;a;s" wdh;ksl iïnkaO;d ixLHdj 4"920"554 la olajd ishhg
rduqj iy l%shdldß;ajh 20'3 lska jr®Okh úh' 2016 jir ;=< ° ishhg 36'1 l
YS>% jr®Okhla fmkakqï l< ia:djr wka;r®cd,
m◊Ksjqv yqjudre fiajd iïnkaO;d jr®Okh" iuia; wka;r®cd, iïnkaO;d
jeä jQ ≥rl:k iy wka;r®cd, iïnkaO;d jr®Okh flfrys fnfyúka bjy,a úh' fï w;r"
fya;=fjka" 2016 jifr® ° ú≥,s ixfoaY lafIa;%fha 2016 jir wjidk jk úg cx.u wka;r®cd,
jr®Ok m%jK;dj wLKavj meje;=◊' fmr jirg iïnkaO;d ixLHdj fmr jifr® jdr®;d jQ 3"408"408 g
idfmalaIj 2016 jir wjidk jk úg cx.u idfmalaIj 3"991"465 la olajd ishhg 17'1 lska
≥rl:k iïnkaO;d ixLHdj ñ,shk 26'2 la olajd jr®Okh úh' fï w;r" úoHq;a nexl=lrKh" úoHq;a
ishhg 7'6 lska jr®Okh úh' fï w;r" 2015 jifr® jHdmdrlrKh" cx.u ≥rl:k mokï lr.;a
ñ,shk 1'1 la jQ /yeka iys; ia:djr ≥rl:k nexl=lrKh" úoHq;a nia m%fõYm;% ksl=;a ls¯u
iïnkaO;d m%udKh ñ,shk 1'2 la olajd ishhg iy cx.u fj<|fmd< úl=Kqï fiajd wd° wdr®:ßl
3'4 lska by< .sfhah' flfia fj;;a" /yeka rys; lghq;= i|yd Ndú; jk f;dr;=re yd ikaksfõok
3
uqΩ ia:djr ≥rl:k ixLHdj wLKavj my< .sh fiajdj, il%Sh Ndú;h o uE; jirj, ° jr®Okh ù
w;r" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ iïnkaO;d ñ,shk we;' Y%S ,xldfõ iudc wdr®:ßl ixjr®Okh flfrys
1'5 g idfmalaIj" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° fukau .%dóh-kd.˙l m%foaY w;r ä‚g,alrKfha
iïnkaO;d ixLHdj ñ,shk 1'4 la olajd ishhg mj;sk úIu;dj wvqq ls¯fuys,d o ú≥,s ixfoaY
6'0 lska wvq úh' fuys m%;sM,hla f,i" 2016 jir fiajdj, by< jHdma;sh Wmld¯ ù we;'
wjidkh jk úg uqΩ ia:djr ≥rl:k ixLHdj o
ä‚g,a m˙ir moaO;s iy wdr®:ßl ixjr®Okh by<
ishhg 2'0 lska wvq úh' /yeka rys; ia:djr ≥rl:k
kexùu i|yd wjYH uQ,sl wxY f,i ú≥,s ixfoaY yd
ysñhka cx.u ≥rl:k Ndú;h i|yd fhduq ùu;a"
ä‚g,a há;, myiqlï hk wxY rch úiska y∫kd
fn%daânEkaâ in|;d myiqlï ,nd.ekSfï wruq◊ka
f.k we;' f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKfha
ia:djr /yeka iys; ≥rl:k in|;d flfrys fhduq
Ndú;h jHdma; ùu u.ska úfYaIfhkau" iajhx
ùu;a /yeka rys; ia:djr ≥rl:k iïnkaO;d
/lshd yd l=vd jHjidh iún,.ekaùu ;=<ska is≥jk
ixLHdj wvq ùug uQ,slju fya;= úh' fuu m%jK;d
ir®j iyNd.s;ajhla iys; wdr®:ßl jr®Okh yd
fya;=fjka" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° ia:djr
/lshd W;amdokh †˙ .ekafjhs' ú≥,s ixfoaY fiajd
≥rl:k iïnkaO;d >k;ajh ^mqoa.,hka 100 lg
Ndú;hg we;s wjia:d jeä†hqKq ls¯u u.ska ä‚g,a
we;s iïnkaO;d m%udKh& iy cx.u ≥rl:k
wf,úlrK l%ufõohka Tiafia tla tla mqoa.,hdg
iïnkaO;d >k;ajh ms<sfj<ska 12'0 iy 123'7 la úh'
wka;r®cd, fiajd iïnkaOfhka ie,lSfï °" 2016 fj<|fmd< fj; m%fõY ùug yels jk w;r"
jir wjika jk úg wka;r®cd, >k;ajh 23'2 la tu.ska .kqfokq ms˙jeh wvq lrñka wd∞hï yd ,dN
olajd by< kxjñka jir ;=< ° uqΩ wka;r®cd, by< kxjkq we;' ;jo" N+f.da,Sh jYfhka mj;sk
≥ria:Ndjh" Yd¯˙l ≥n,;d fyda ixialD;sluh
3'1 rEm igyk ndOl mej;Su ksid idudkHfhka ksfjiaj,ska
ÿrl:k >k;ajh neyerj fiajh ls¯ug fkdyels mqoa.,hkag ä‚g,a
140 há;, myiqlï u.ska /lshd wjia:d ysñlr °ug
yelshdj we;' ú≥,s ixfoaY fiajdj, m%.;sh ksid
120
wOHdmkh i|yd jk wjia:d jeäùu fya;=fjka
mqoa.,hka 100 lg we;s
100
mqoa., M,∞hs;dj ;j≥rg;a jr®Okh fõ' fï
≥rl:k ixLHdj
98
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
3
5' wka;r®cd, >k;ajh ^we& 19.5 23.2 19.3 18.9 .=Kd;aulNdjh ms<sn|j olajd we;s b,lal imqrd
^w& ;djld,sl uQ,hka( YS% ,xld ú≥,s ixfoaY .ekSu j<lajk" ish md,kfhka f;dr" hï ndOdjla
^wd& cx.u wka;r®cd, iïnkaO;d kshduk fldñIka iNdj
we;=<;aj ckf,aLk yd ixLHdf,aLk mej;sfha kï" ta ms<sn|j o fuu jdr®;dfõ i|yka
^we& mqoa.,hska 100 lg we;s iïnkaO;d fomdr®;fïka;=j l< hq;=h' ;jo" fiajd imhkakka úiska udislj
ixLHdj f,i wr®: ±lafõ'
b†˙m;a lrk mrdñ;s w.hhkaj, i;H;djh m¯laId
wvq lrk w;ru" uQ,H fiajd iy Kh ,nd.ekSu i|yd ls¯u i|yd uD≥ldx. yd oDvdx.j,ska ie≥ï,;a
wjia:d jr®Okh lrhs' tneúka" wdr®:ßl ixjr®Okh cd,h wkqrEmKh ;=<ska cd,.; ú.Kkhla
i|yd ú≥,s ixfoaY iy ä‚g,a há;, myiqlïj, oaúudislj meje;aùug o Y%S ,xld ú≥,s ixfoaY
ldr®hNdrfhys jeo.;alu ie,ls,a,g f.k" ú≥,s kshduk fldñIka iNdj ie,iqï lr we;' ;jo"
ixfoaY yd ä‚g,a há;, myiqlï wud;HdxYh" Y%S ,xldfõ wka;r®cd, >k;ajh jr®Okh ùu;a iuÛ
Y%S ,xld ú≥,s ixfoaY kshduk fldñIka iNdj iuÛ wka;r®cd, iïnkaO;dj, fõ.h" wka;r®cd,h
tlaj m%:u jrg 2016 jifr® ° zY%S ,xld fn%daânEkaâ Ndú; lrkakkaf.a wjOdkh fhduqjk m%Odk;u
iuqΩjZ ixúOdkh lf<ah' ú≥,s ixfoaY lafIa;%fha idOlh njg m;aj we;' tneúka" Y%S ,xld ú≥,s
m%OdkSkaf.a iyNd.s;ajfhka mej;s fuu iuqΩfõ ° ixfoaY kshduk fldñIka iNdj wka;r®cd, Ndú;d
lafIa;%fha m%ùKhka úiska f.da,Sh iy foaYSh lrkakka yg" iïnkaO;dj, fõ.h uekSu i|yd
fn%daânEkaâys miqìu yd úldYh úYaf,aIKh lrk zwka;r®cd, fõ. udklhZ la (Internet Speed Test Tool)
,°' óg wu;rj" furg ú≥,s ixfoaY lafIa;%h yd ia:dmkh lr we;' fï w;r" Y%S ,xldfõ wka;r®cd,
ä‚g,a há;, myiqlï by< kexùu i|yd m%;sm;a;s Ndú;d lrkakka úiska jeä jYfhka Ndú; lrk
l%shdudr®. lsysmhlau 2017 whjeh u.ska fhdackd f;dr;=re fldgia isx.mamQrej" hqfrdamh yd tlai;a
lrk ,°' rg ;=< ä‚g,alrK l%shdj,sh m%dKj;a ckmoh hk o;a; uOHia:dkj, mj;sk neúka" tu
ls¯fï wruqKska 2017 cqks udih wjidk jkúg o;a; uOHia:dkj, zm¯laIKdka; fiajd∞hlZ (test
ishÆ kd.˙l l,dmj,g ;=kajk mrïmrdfjys end servers) ;=kla msysgqùug o Y%S ,xld ú≥,s ixfoaY
(3G) wka;r®cd, myiqlï ,nd†h yels m˙† há;, kshduk fldñIka iNdj ;SrKh lr we;' fuhg
myiqlï jeä†hqKq l< hq;= njg rch úiska ishÆ wu;rj" iudk ;;a;ajhka hgf;a ú≥,s ixfoaY
cx.u ≥rl:k l%shdlrejkag Wmfoia ,nd ° fiajd imhkakka úiska ,ndfok wka;r®cd,
we;' fuf,i" 2017 jifr® uq,a udi yh ;==< ;=kajk iïnkaO;d fõ.h uekSu i|yd zY=oaO fõ.hZ (Net
mrïmrdfjys (3G) wka;r®cd, myiqlï wdjrKh Speed) .Kkh ls¯fï fuj,ula Y%S ,xld ú≥,s
,nd°ug wfmdfydi;a jk ´kEu cx.u ≥rl:k ixfoaY kshduk fldñIka iNdj úiska ia:dmkh
l%shdlrefjl=" tla †ia;%slalhla i|yd remsh,a lrk ,o w;r" tu m¯laIK m%;sM, uyck;djf.a
ñ,shk 100 la ne.ska jQ ov uqo,lg hg;a jkq we;' ±k.ekSu i|yd m%ldYhg m;alrkq we;' ;jo"
;jo" 2018 jifr® cqks udih wjika jk úg furg rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha mdr®Yajlrejkaf.a
ishÆ kd.˙l l,dm i|yd y;rjk mrïmrdfõ Wmfoia we;sj Y%S ,xldj i|yd zcd;sl fn%daânEkaâ
(4G) wka;r®cd, myiqlï wdjrKh ,nd fok f,i m%;sm;a;shZ la ilia ls¯fï l%shdj,shla o Y%S ,xld
cx.u ≥rl:k fiajd imhkakkaf.ka b,a,Sula lr ú≥,s ixfoaY kshduk fldñIka iNdj úiska y∫kajd
we;' fok ,°' fuu jevigyfka wruqK jkafka" rg
99
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
;=< fn%daânEkaâ fiajd jHdma;sh yd Ndú;h m%p,s; j;= ksfhda‚; ;eme,a ldr®hd, y;rlska iukaú;
ls¯u iy ta i|yd myiqlï ie,iSu i|yd wjYH úh' ;eme,a fomdr®;fïka;=j ish uQ,H ;;a;ajh
Wiia uÜgfï l%ufõohla ilia ls¯uhs' 2017 by< kexùfï wruq◊ka ish fiajd úúOdx.SlrKh
jir wjidkh jk úg ilia lr wjika ls¯ug ls¯ug lghq;= lf<ah' ta wkqj" 2016 jir ;=< °
kshñ; fuu m%;sm;a;s m%ldYkh" wdrïNfha ° rlaIK jd˙l iy rlaIK iy;sl ;eme,a ldr®hd,
wjqre≥ myl ld,hla i|yd ilia flfrhs' cd;sl cd,h ;=<ska fn∞ye¯u we;=Ω kj ksfhda‚; fiajd
fn%daânEkaâ m%;sm;a;sh" ´kEu úgl ±˙h yels lsysmhla y∫kajd °ug mshjr .kakd ,°' fï w;r"
ñ,lg fn%daânEkaâ fiajd ,nd .ekSfï yelshdj yd 2016 jir ;=< ° ;eme,a .dia;= fkdfjkiaj mj;ajd
tys Ndú;h jr®Okh ls¯ug iydh jkq we;ehs o" f.k hEug rch ;SrKh lf<ah' 2016 jifr® °
tu.ska wOHdmk" fi!LH" lDIslr®uh yd by< ;eme,a fomdr®;fïka;=fõ uQ,H ;;a;ajh ;j≥rg;a
úksúoNdjhlska hq;= wfkl=;a fmd≥ fiajd i|yd ≥r®j, úh' ;eme,a fomdr®;fïka;=fõ fufyhqï
jk wjia:d by< kxjk w;ru" úúO rdcH yd w,dNh 2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk 5'0 g
jd◊c wdh;k u.ska imhk fiajd i|yd ms˙jeh idfmalaIj" 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 5'7 la
wju jk wdldrfha l%ufõo l%shd;aul ls¯u i|yd olajd ishhg 13'1 lska jr®Okh úh' fuh" fmr jirg
3
Wmld¯ jkq we;ehs o wfmalaId flfrhs' .=jka idfmalaIj" 2016 jifr® ° uqΩ wd∞hu remsh,a ì,shk
ú≥,s uOHia:dk 50 la iy ä‚g,a ùäfhda úldYk 6'6 la olajd ishhg 2'0 lska wvq úfï iy fufyhqï
kd,sld 50 la i|yd ix« iïfm%aIK myiqlï o úhou remsh,a ì,shk 12'3 la olajd ishhg 4'5 lska
i,ik w;ru" úúO jd◊c yd úfkda∞iajdo jeä ùfuys Y=oaO m%;sM,h úh' ;eme,a fiajdfõ
myiqlï ,nd°fï wruq◊ka †h;a flfrk Y%S ,xld fufyhqï jHqyh fndfyda ≥rg fkdfjkiaj
ú≥,s ixfoaY kshduk fldñIka iNdfõ jHdmD;shla mej;Sug wu;rj" úl,am ikaksfõok l%u nyq,
jk" t'c' fvd,r® ñ,shk 104'3 l weia;fïka;=.; ùu iy ms˙jeh M,∞hS ñ, hdka;%Khla fkdue;s
ms˙jehla iys;" fld<U fkΩï l=ΩK 2017 jifr® ùu ;eme,a fomdr®;fïka;=fõ w,dN by< hEug
fojk Nd.fha ° ksu ls¯ug wfmalaId flfrhs' fya;= úh' flfia fj;;a" ;eme,a fomdr®;fïka;=j
,nd we;s by< w,dN ie,ls,a,g .ksñka" †hqKq
f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIK ;dlaI◊l l%ufõo Wmfhda.S lr.ksñka ish fiajd
ksfhda‚;dh;kh (ICTA) rfÜ f;dr;=re yd úúOdx.SlrKh yd mqΩ,a ls¯u u.ska ish wd∞hu
ikaksfõok ;dlaIK fiajd ,nd.ekSfï myiqlï by< kexùug;a" rcfha whjeh u; we;s mSvkh
jeä†hqKq ls¯u i|yd wLKavj l%shd lf<ah' wdrlaIs; wvq ls¯u i|yd úhoï iSud ls¯ug;a" ;eme,a
bf,lafg%dksl l%ufõohla yryd uyck;djg fomdr®;fïka;=j úiska kj jevigyka l%shd;aul
≥ria: fiajd imhñka jir ;=< ° ,xld rdcH cd,h l< hq;=j we;'
iuÛ iïnkaO jQ rdcH wdh;k ixLHdj 860 la
olajd jr®Okh úh' r:jdyk ,shdm†xÑh wëlaIKh Lksc f;,a
ls¯u" ˙he≥re n,m;% ksl=;a ls¯u iy ixpdrl
2016 jir wdrïNfha isg cd;Hka;r
lr®udka;h m%jr®Okh ls¯u i|yd rfgys msysàu u;
fj<|fmdf<a f;,a ñ, .Kka by< hEfï
mokïj Y%S ,xldfõ Wreuh ms<sn|j f;dr;=re ,nd
m%jK;djhla ±lsh yels jqj o" 2015 jifr®
°u jeks rdcH úoHq;a fiajd lsysmhla jir ;=< °
m<uq Nd.h ;=< cd;Hka;r fndr f;,a ñ,
l%shd;aul lrk ,°' f;dr;=re yd ikaksfõok
.Kka 2016 jifr® ° mej;s ñ, .Kkaj,g
;dlaIKh Ndú; ls¯u iïnkaOfhka rdcH fiajfha
jvd by< w.hl mej;s neúka 2016 jifr® °
yelshdj jeä†hqKq ls¯u i|yd rdcH wxYfha iEu
cd;Hka;r fj<|fmdf<a fn%kaÜ jr®.fha fndr
uÜgulu fiajlhkaf.a yelshdjka jr®Okh ls¯fï
f;,aj, jdr®Isl idudkH ñ, fmr jirg jvd wvq
úúO jevigyka l%shd;aul ls¯u u.ska ksmqK;d
w.hl mej;s◊' cd;Hka;r fj<|fmdf<a fn%kaÜ
ixjr®Okh flfrys o f;dr;=re yd ikaksfõok
fndr f;,a ner,hl jdr®Isl idudkH ñ, 2015
;dlaIK ksfhda‚;dh;kfhys wjOdkh fhduq úh'
jifr® ° mej;s t'c' fvd,r® 53'75 g idfmalaIj
rfÜ ú≥,s ixfoaY fiajd jHdma;sh by< hEu 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® 45'03 la olajd ishhg
uOHfha ;eme,a fomdr®;fïka;=j ish fiajd wLKavj 16'2 lska wvq úh' brdkh u; mkjd ;snQ iïndOl
mj;ajdf.k hk ,°' 2016 jir wjidkh jk úg bj;a ls¯u;a iuÛ Lksc f;,a wmkhk by< hkq
;eme,a fiajdj m%Odk ;eme,a ldr®hd, 652 la" Wm we;ehs jQ wfmalaIdj fya;=fjka f.da,Sh jYfhka
;eme,a ldr®hd, 3"410 la" ksfhda‚; ;eme,a ldr®hd, Lksc f;,a wê iemhqï ;;a;ajhla we;s úh yels
524 la" .%dóh ksfhda‚; ;eme,a ldr®hd, 101 la iy njg jQ wúksYaÑ;;dj uOHfha fndr f;,a ñ,
100
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
2016 jifr® ckjd˙ udifha ° jir 12 la ;=< mej;s Lksc f;,a ksIamdok iSud ls¯u fj<|fmd< wê
jdr®;d.; wju w.hla olajd my; jegq◊' ta wkqj" iemhqï ;;a;ajh ksud ls¯ug m%udKj;a fkdjkq
2016 ckjd˙ udifha ° cd;Hka;r fj<|fmdf<a we;s njg ielhla mej;sh o" Tfmla fkdjk Lksc
fn%kaÜ fndr f;,a ner,hl udisl idudkH f;,a ksIamdokh lrk wfkl=;a rgj,a o ish
ñ, t'c' fvd,r® 32'23 la olajd wvq úh' flfia ksmehqï †klg ner,a ñ,shk 0'3 lska wvq ls¯ug
fj;;a" Lksc f;,a wmkhk rgj, ixúOdkh .;a ;SrKh;a iuÛ 2016 foieïnr® udifha °
^Tfmla& iy Lksc f;,a ksmojk Tfmla fkdjk fn%kaÜ fndr f;,a ner,hl idudkH ñ, t'c'
rgj,a fndr f;,a ksIamdokh iSud lrkq we;ehs fvd,r® 54'74 la olajd by< .sfhah' fuh" 2001
mej;s fj<|fmd< wkqudk ls¯ï fya;=fjka 2016 jifrka miqj Tfmla iy Tfmla fkdjk rgj,
fmnrjd˙ udifha ° t'c' fvd,r® 33'63 la jQ fn%kaÜ iïnkaëlrKhla Tiafia iduqyslj Lksc f;,a
fndr f;,a ner,hl idudkH ñ, 2016 cqks udih ksIamdokh iSud ls¯u is≥ jQ m<uq wjia:dj fjhs'
jk úg t'c' fvd,r® 49'82 la olajd l%ufhka by<
,x'L'kS'ix' u.ska wdkhkh l< fndr f;,a
.sfhah' flfia jqj o" tlai;a rdcOdksh hqfrdamd
ñf,ys idudkH w.h fndfyda ≥rg f,dal Lksc
3
ix.ufhka bj;a ùug .kakd ,o ;SrKh iuÛ
f;,a fj<|fmd< m%jK;djhkag wkqj úp,kh
u;= jQ wúksYaÑ;;djh fya;=fjka 2016 cqks udih
úh' tneúka" ,x'L'kS'ix' u.ska wdkhkh l< fndr
wjidkfha °" cd;Hka;r fj<|fmdf<a Lksc f;,a
f;,a ner,hl jdr®Isl idudkH ñ, 2015 jifr® °
ñ, .Kka ;djld,slj my; jegq◊' w;s˙la;
jdr®;d jQ t'c' fvd,r® 54'80 g idfmalaIj 2016 jifr® °
iemhqu" fvd,rfha w.h by< hEu iy Lksc
t'c' fvd,r® 46'30 la olajd ishhg 15'5 lska my<
f;,a ksmojk rgj,a u.ska fndr f;,a ksIamdokh
.sfhah' tfiau" wdkhkh lrk ,o ishÆu ms˙my≥
iSud lrkq we;ehs mej;s fj<|fmd< wfmalaId
l< Lksc f;,a ksIamd†;hkays fuá%la fgdka tlla
fya;=fjka jifr® fojk Nd.fha ° fn%kaÜ fndr
i|yd idudkH ñ, 2015 jifr® ° t'c' fvd,r® 542'61 la
f;,a ner,hl idudkH ñ, t'c' fvd,r® 48'95
jQ w;r" th 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® 434'62 la
wdikakfha úp,kh fjñka mej;=◊' 2016
olajd ishhg 19'9 lska wvq úh'
foieïnr® udifha °" Tfmla ixúOdkh 2017
ckjd˙ udifha isg ih uila .;jk ;=re Lksc Lksc f;,a ksIamd†;j, foaYSh ñ, .Kka 2015
f;,a ksIamdokh †klg fndr f;,a ner,a ñ,shk jifr® ° ie,lsh hq;= f,i wvq ls¯u fya;=fjka
32'5 la olajd" wdikak jYfhka †klg ner,a wdkhk ms˙jeh wvq uÜgul mej;sh o" 2016 jifr® °
ñ,shk 1'2 lska" lmd ye¯ug ;SrKh lrk ,o Lksc f;,a ksIamd†;j, foaYSh is,a,r ñ, .Kka
w;r" Tfmla ixúOdkhg wh;a fkdjk rgla jk fkdfjkiaj mej;s◊' flfia fj;;a" cd;Hka;r
reishdj Lksc f;,a ksIamdokh †klg fndr f;,a fj<|fmdf<a Lksc f;,a ñ, .Kka wvq uÜgul
ner,a ñ,shk 0'3 lska lmdye¯ug tlÛ úh' fuu mej;Sfï jdish md˙fNda.slhka fj; ysñlr °u
i|yd 2017 ckjd˙ ui 09 jk †k isg l%shd;aul
3'2 rEm igyk jk m˙† N+ñf;,a ,Sgrhl is,a,r ñ, remsh,a 44 la
cd;Hka;r fj<|fmdf<a fndr f;,a ^fn%kaÜ& idudkH ñ, olajd remsh,a 5 lska wvq lrk ,°'
yd ,x'L'kS'ix' úiska wdkhkh lrk ,o fndr f;,a ñ,
m%Odk jYfhka m%jdyk fiajd i|yd mej;s
130
120 by< b,aÆu iy 2016 jifr® w.Nd.fha ° mej;s
110 whym;a ld,.=Ksl rgd ksid ;dm ú≥,sn,
ner,hl ñ, ^t'c'fvd,r®&
100
90
W;amdokh by< hEu fya;= fldg f.k jir ;=< °
80 ú≥,sn, W;amdok iy m%jdyk hk wxYj,ska Lksc
70
f;,a ksIamd†; i|yd mej;s b,aÆu ie,lsh hq;=
60
50 f,i by< .sfhah' ú≥,sn, W;amdokh i|yd wf,ú
40 l< Lksc f;,a m%udKh 2016 jifr® ° fmr jirg
30
20
idfmalaIj ishhg 103'9 lska jr®Okh úh' 2016
jifr® ° m%jdyk iy .=jka fiajd wxYj,g wf,ú
ck - 12
wfma'% - 12
cQ,s - 12
Tla' - 12
ck' - 13
wfm%'a - 13
cQ,s - 13
Tla' - 13
ck' - 14
wfm%'a - 14
cQ,s - 14
Tla' - 14
ck' - 15
wfm%'a - 15
cQ,s - 15
Tla' - 15
ck' - 16
wfm%'a - 16
cQ,s - 16
Tla' - 16
101
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
Lksc f;,a ksIamdos;j,g we;s jQ b,aÆu by< hEu 3'3 ixLHd igyk
ms<sìUq lrñka 2016 jifr® ° foaYSh fmg%,a ksIamd†; Lksc f;,a wxYfha l%shdldÍ;ajh
wf,úh fmr jirg idfmaalaIj ishhg 16'0 lska jr®Ok
jr®Okh úh' ú≥,sn, W;amdokfha ° ;dm ú≥,sn,h 2015 ^w& 2016 ^wd& wkqmd;h ]
YSr®Ih
2015 2016
u; ±ä f,i /£ isàug is≥ùu fya;=fjka 2015 wdkhkh l< m%udKh ^fu'fgd' Z000&
jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° ±ú f;,a wf,úh o fndr f;,a 1,763 1,685 -3.4 -4.4
ms˙my≥ ksIm a d†; 3,321 3,885 -1.9 17.0
ishhg 29'8 lska by< .sfhah' N+ñf;,aj,g mej;s .,aw`.r = e 1,883 2,407 17.1 27.8
b,aÆu by< hEu fya;=fjka fmr jir yd iei£fï ° t,a'mS' .Eia 277 345 39.9 24.3
2016 jir ;=< N+ñf;,a wf,úh ishhg 5'6 lska foaYh
S t,a'mS' .Eia ksIm
a dokh ^fu'fgd'Z000& 10 9 -65.5 -8.4
3
^t'c'fvd' ñ,shk& 159 197 -0.2 23.9
jeä†hqKq úh' ú.Kkh fkdl< ;djld,sl uQ,H t,a'mS' .Eia ^re'ñ,shk& 22,326 24,208 -13.7 8.4
m%ldYkj,g wkqj" fmr jifr® ° ,x'L'kS'ix' ^t'c'fvd' ñ,shk& 164 166 -17.1 1.2
fndr f;,a ner,hl idudkH ñ, ^ñ'r'.e'&
n≥j,g fmr remsh,a ì,shk 19'9 l w,dN hla ^re'$ner,a& 7,459 6,757 -45.3 -9.4
jdr®;d l< w;r" 2016 jifr® ° n≥j,g fmr remsh,a ^t'c'fvd'$ner,a& 54.80 46.30 -47.6 -15.5
wmkhk m%udKh ^fu'fgd' Z000& 908 807 128.1 -11.1
ì,shk 69'6 l ,dNhla jdr®;d lf<ah' cd;Hka;r wmkhk jákdlu ^re'ñ,shk& 50,461 41,794 14.3 -17.2
fj<|fmdf<a fndr f;,a ñ, idudkHfhka my< ^t'c'fvd' ñ,shk& 374 287 10.6 -23.3
w.hl mej;Su ,x'L'kS'ix' ie,lsh hq;= ,dNhla foaYhS wf,úh - ms˙my≥ ksIm a d†;
^fu'fgd' Z000& 4,124 4,937 -6.4 19.7
,eîug m%Odk f,i fya;= úh' tfiau" ,x'L'kS'ix' bka" fmg%,a ^TlafÜka 92& ^we& 911 1,036 18.7 13.7
nexl= moaO;sh fj; we;s o< j.lSï m%udKh 2016 fmg%,a ^TlafÜka 95& 100 137 45.5 36.5
jir ;=< ° remsh,a ì,shk 264'5 isg remsh,a ì,shk iq≥ ãi,a 1,779 2,125 -8.6 19.4
iqms˙ ãi,a ^wE& 74 97 21.2 31.3
192'6 la olajd ishhg 27'2 lska wvq úh' fï w;r" N+ñf;,a 130 137 6.5 5.6
rdcH nexl= ;=< ,x'L'kS'ix'g wh;a remsh,a ;ekam;= oeúf;,a 630 817 -31.2 29.8
.=jkahdkd bkaOk 382 425 -2.3 11.3
m%udKh 2015 jifr® ° mej;s remsh,a ì,shk 19'9 isg
kema;d 99 120 5.7 21.1
2016 jir wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 32'8 la foaYSh wf,úh - t,a'mS' .Eia ^fu'fgd' Z000& 293 356 26.5 21.4
olajd ishhg 65'0 lska jr®Okh úh' flfia jqj;a" foaYSh ñ, ^jr®Ih wjidkfha °& ^re'$,Sgr&
rdcH wdh;kj,ska ,x'L'kS'ix'g whúh hq;= ysÛ uqo, fmg%,a ^TlafÜka 92& 117.00 117.00 -22.0 0.0
fmg%,a ^TlafÜka 95& 128.00 128.00 -19.0 0.0
2015 jir wjidkfha mej;s remsh,a ì,shk 15'4 g iq≥ ãi,a 95.00 95.00 -14.4 0.0
idfmalaIj 2016 jir wjidkh jk úg remsh,a iqms˙ ãi,a 110.00 110.00 -17.3 0.0
ì,shk 31'1 la olajd ishhg 101'8 lska by< .sfhah' N+ñf;,a 49.00 49.00 -39.5 0.0
oeúf;,a
,x'L'kS'ix'g whúh hq;= uqΩ ysÛ uqo,ska ishhg 64'3 la ;;amr 800 82.20 82.20 -10.8 0.0
w∞< jkqfha ú≥,sn, W;amdok lafIa;%fha rdcH ;;amr 1"500 80.00 80.00 -11.1 0.0
wdh;kj,ghs' ;;amr 3"500 80.00 80.00 -11.1 0.0
t,a'mS' .Eia ^re'$ls'.%Eï&
,x'L'kS'ix'ys uQ,H w,dN rcfha whjeh u; ,sfg%da .Eia 107.68 105.68 -29.0 -1.9
,dµaia .Eia 107.68 105.68 -29.0 -1.9
wys;lr n,mEula we;s ls¯u iy ,x'L'kS'ix' u.ska cd;Hka;r fj<`ofmdf<a fndr f;,a ñ,
,nd.kakd Kh m%udKh by< hEu rcfha nexl=j, ^t'c'fvd'$ner,a&
fn%kÜa 53.75 45.03 -46.1 -16.2
fYaI m;% ≥r®j, ùug fya;=jk neúka ,x'L'kS'ix'ys ví'à'whs' 48.91 43.38 -47.5 -11.3
uQ,H YlH;dj iy;sl ls¯u b;d jeo.;a fõ' f,dal Lksc f;,a iemhqu
f,dj m%Odk fmf<a Lksc f;,a ksmojk rgj,a ^†klg ner,a ñ,shk& 96.6 97.0 3.1 0.4
f,dal Lksc f;,a b,aÆu
u.ska ish ksIamdok iSud ls¯u ksid Lksc f;,a ñ, ^†klg ner,a ñ,shk& 95.0 96.6 2.1 1.7
.Kka by< hEfï m%jK;djla mej;Su iy úksuh ^w& ixfYdaê; uQ,hka( ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj
^wd& ;djld,sl ,xld whs'´'iS' iud.u
wkqmd;slh wjm%udKh ùu fya;=fjka ,x'L'kS'ix'ys ^we& XtraPremium Euro 3 we;=<;aj ,xld furhska ir®úiia iud.u
Lksc f;,a wdkhk ms˙jeh o by< hkq we;' ^wE& XtraMile ãi,a we;=<;aj ,sfg%da .Eia ,xld iud.u
,dµaia .Eia iud.u
tneúka" ±kg mj;akd fj<|fmd< m%jK;d u.ska YS% ,xld fr®.=j
frdhsgr® fiajh
,x'L'kS'ix'ys uQ,H ;;a;ajh kq≥re wkd.;fha ° cd;Hka;r n,Yla;s wdh;kh
102
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
3
Lksc f;,a iy iajdNdúl jdhq .fõIK iy .sh w;r" øj bkaOk ú≥,sn, W;amdokh .s'fjd'me'
4"461 la olajd ishhg 96'1 lska by< .sfhah' fï
m%jr®Ok lghq;= läkï ls¯ug 2015 iy 2016
w;r" fkdfrdÉfpdaf,a .,awÛ=re n,d.drfha is≥ jQ
jirj, ° wud;H uKav,h úiska jeo.;a ;SrK
ì|jeàï uOHfha jqj o" 2016 jifr® uqΩ .,awÛ=re
lsysmhla .kakd ,°' tï2 fldgi iïnkaOfhka
ú≥,sn, W;amdokh .s'fjd'me' 5"047 la olajd fmr
wf,úlrK Wmdhudr®." ,xiq f,aLk iy iq≥iq
jirg idfmalaIj ishhg 13'6 lska by< .sfhah' 2016
fldgialrefjl= f;dard .ekSfï ° Y%S ,xld rch
jifr® ° iqΩ m˙udK ú≥,sn, W;amdokh o we;=<;aj"
úiska ie,lsh hq;= ksr®Kdhl ilia lr .ekSu
idïm%∞hsl fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Nj
i|yd" Y%S ,xld rch weu˙ldfõ IHS Energy yryd ú≥,sn, W;amdokh .s'fjd'me' 1"160 la olajd
wdh;kh iuÛ 2016 foieïnr® udifha ° .súiqulg 2015 jirg idfmalaIj ishhg 20'9 lska wvq úh'
t<eô◊' iajdNdúl jdhq .fõIK yd m%jr®Ok
lghq;= ;j≥rg;a mj;ajd f.k hEu i|yd 2017 3'3 rEm igyk
jifr® y;rjk ldr®;=j jk úg iq≥iq Lksc f;,a úÿ,sn, W;amdok ixhq;sh
iy iajNdúl jdhq .fõIK wdh;khlg tï2
flgi mjrd °ug wfmalaIs;h' ;jo" wjidkfha ° 2015
idïm%odhsl fkdjk
iajNdúl jdhq ksIamdokhg jd◊c jYfhka we;s mqkr®ckkSh m%Nj c, ú≥,sh ^iqΩ
YlH;dj uek ne,Sfï wruq◊ka N+ úoHd;aul" 11'2] m˙udK c, ú≥,sh
we;=<;a fkdfõ&
N+ fN!;sl yd ;dlaI◊l iólaIK meje;aùu 37'5]
iy tajdhska ,efnk o;a; úYaf,aIKh yd wr®:
.,awÛ=re
ksrEmKh i|yd Y%S ,xldfõ kef.kysr fjr<g 33'9]
Tífnka msysá .eUqre uqyq≥ m%foaY foll ^f–'tia'
5 iy f–'tia' 6& yhsfv%dldnk mej;Sfï yelshdj
øj bkaOk
m¯laId ls¯ug 2016 fmnrjd˙ udifha ° rch 17'4]
úiska m%xYfha m%Odk fmf<a nyqcd;sl iud.ula
2016
jk Total iuÛ .súiqulg t<eô◊' ukakdrï idïm%odhsl fkdjk c, ú≥,sh ^iqΩ
føda◊fha oaùudK ihsiañla ^Seismic& o;a; kej; mqkr®ckkSh m%Nj m˙udK c, ú≥,sh
8'2] we;=<;a fkdfõ&
ilia ls¯u" m%pdrKh yd wf,ú ls¯u i|yd Lksc 24'6]
f;,a yd iajdNdúl jdhq ms<sn| fiajd imhk
m%Odk fmf<a wdh;khla jk WesternGeco Seismic
Holding iud.u iuÛ Y%S ,xld rch ;j;a .súiqulg
t<eô◊' fuu w.h tl;= lrk ,o" kej; ilia
.,awÛ=re øj bkaOk
l< o;a; u.ska tu o;a;j, wr®: ksrEmKh iy 35'7] 31'5]
føda◊fha wdlD;sh úYaf,aIKh ls¯ug Y%S ,xldjg
we;s yelshdj by< kexfjkq we;' uQ,h( ,xld ú≥,sn, uKav,h
103
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
3
ydksh wvq ls¯ug .;a mshjr fya;=fjka" uqΩ ú≥,sn, n,Yla;sh ^b& 1,467 1,160 20.5 -20.9
W;amdokhg idfmalaIj iïfm%aIK yd fn∞ye¯fï uqΩ wf,úh ^,x'ú'u'& ^.s.dfjdÜ meh& 11,786 12,785 6.5 8.5
.Dyia: iy wd.ñl 3,943 4,272 10.0 8.3
iuia; ydksh fmr jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 10'0 lr®udka; 3,608 3,864 3.1 7.1
yd ii|k l, 2016 jifr® ° ishhg 9'6 la olajd fmd≥ fiajd iy fydag,a ^B& 2,681 2,987 6.4 11.4
12"785 la olajd ishhg 8'5 lska by< .sfhah' 2014 .Dyia: iy wd.ñl 565 613 7.2 8.5
lr®udka; 264 276 4.8 4.5
jirg idfmalaIj ±kg mj;sk ú≥,s .dia;= wvq fmd≥ fiajd iy fydag,a ^B& 497 553 6.7 11.3
uÜgul mej;Su miq.sh jirj, ° mej;s ú≥,sn, ù† wdf,dal ls¯u 26 23 0.0 -11.5
104
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
i|yd wh l< idudkH .dia;=j ms<sfj<ska remsh,a ú≥,s n,d.dr jHdmD;sfha yd fn%daâ,kaâ c, ú≥,s
13'41 la" remsh,a 23'94 la" remsh,a 18'25 la" remsh,a jHdmD;sfha b†ls¯ï lghq;= l%shd;aul fjñka mej;s
14'62 la iy remsh,a 17'69 la úh' ;djld,sl uQ,H w;r" fuu ú≥,s n,d.dr ms<sfj<ska 2018 jir ueo
o;a;j,g wkqj" 2015 jifr® ° remsh,a ì,shk 19'4 l Nd.fha ° iy 2019 jir ueo Nd.fha ° cd;sl
n≥j,g fmr ,dNhla jdr®;d l< ,x'ú'u'" 2016 ú≥,sn, moaO;shg tla ls¯ug wfmalaId flfrhs'
jifr® ° remsh,a ì,shk 13'2 l w,dNhla jdr®;d fuhg wu;rj" .sx .Û c, ú≥,s n,d.drh ^fu'fjd'
lf<ah' c, ú≥,sn, W;amdokh wvq ùu ksid øj 20&" fudr.ylkao c, ú≥,s n,d.drfha tall ;=kla
bkaOk ú≥,sn, W;amdok wjYH;dj by< hEu ^tl;=j fu'fjd' 25&" fudrf.d,a, c, ú≥,s n,d.drh
fya;=fjka 2016 jifr® ° øj bkaOk i|yd ,x'ú'u' ^fu'fjd' 30'5& iy ukakdru iq<x ú≥,s n,d.drh
úiska ork ,o ms˙jeh remsh,a ì,shk 50'1 la olajd ^fu'fjd' 100& hk jHdmD;s b†ls¯ug w∞< uQ,sl
ishhg 116'6 lska by< .sfhah' fï w;r" 2016 jir jevlghq;= l%shd;aul fjñka mej;=◊' ;jo"
wjidkfha ° ,x'ú'u' jd◊c nexl= u.ska ,nd.;a m%Odk ;dm ú≥,s n,d.dr ú≥,sn, moaO;shg tla
fláld,Sk Kh iy ,x'L'kS'ix' yd iajdëk lrk f;la" ue†ld,Skj by< hk n,Yla;s
3
ú≥,sn, ksIamdolhska i|yd f.ùug we;s wfkl=;a b,aÆu imqrd,Su i|yd ;dm ú≥,s n,d.dr folla
fláld,Sk j.lSï m%udKh jir ;=< ° remsh,a ia:dms; ls¯ug ie,iqï lr we;' ta wkqj" ol=Kq
ì,shk 91'7 la olajd remsh,a ì,shk 35'7 lska by< m<d; ;=< fu'fjd' 170 l Od˙;djlska hq;=
.sh w;r" m%Odk jYfhka nexl= wxYhg yd rchg ±úf;,a oykfhka ú≥,sh W;amdokh lrk
f.úh hq;= fkdmshjd b;s˙j we;s †.= ld,Sk j.lSï n,d.drhla b†flfrk w;r" th 2017 jifr® °
m%udKh 2016 jir wjidkfha ° remsh,a ì,shk ú≥,sn, W;amdokh wdrïN lrkq we;' fuhg
284'5 la olajd remsh,a ì,shk 21'6 lska my< .sfhah' wu;rj" flrj,msáh m%foaYfha fu'fjd' 300 l
Od˙;djlska hq;= iajNdúl jdhq ixfhda‚; pl%Sh
rg ;=< ú≥,sn, m%fõYh by< kexùu i|yd
ú≥,s n,d.drhla b†ls¯ug wfmalaIs; w;r" tys ir,
2016 jifr® ° mshjr lsysmhla wkq.ukh lrk ,°'
pl%h yd ixfhda‚; pl%h ms<sfj<ska 2019 ° yd 2020 °
rgmqrd ishhg 100 l ú≥,sn, m%fõYhla ,nd °u wdrïN ls¯ug wfmalaIs;h' b†flfrñka mj;sk
i|yd wvq wd∞hï,dNS mjq,aj,g iyk∞hS .dia;= yd b†ls¯ug kshñ; m%Odk ú≥,s n,d.dr u.ska
hgf;a ú≥,sn,h iemhSfï wruq◊ka rch úiska iuia;hla f,i jir 2020 jk úg fu'fjd' 757'5 la
zrgu t<shhs - w∫r ≥r,hsZ jevigyk wdrïN cd;sl ú≥,sn, moaO;shg tla ls¯ug wfmalaId
lrk ,°' ,x'ú'u' ;djld,sl o;a;j,g wkqj" 2015 flfrhs' fuhg wu;rj" 2016 jir wjidk jk úg
jir wjidkfha ° ishhg 98'5 la jQ rfÜ ú≥,sn, fu'fjd' 288 l Od˙;djlska hq;= iïm%∞hsl fkdjk
m%fõYh" 2016 jir wjidkh jk úg ishhg 99'3 la mqkr®ckkSh n,Yla;s jHdmD;s .súiqï 105 la i|yd
olajd by< .sfhah' 2016 jir ;=< ° Wud Th c, ,x'ú'u' w;aika ;nd we;'
3'4 rEm igyk Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h" ,x'ú'u'
úÿ,sn,h ( idudkH msßjeh yd idudkH .dia;=j iy ,xld ú≥,s ^fm!oa'& iud.u iuÛ tlaj ú≥,sn,
35 yd mqkr®ckkSh n,Yla;s wud;HdxYh úiska 2016
30 jifr® ° ziQr®h n, ix.%duhZ kñka kj m%cd uQ,sl
tallhl ñ, ^remsh,a&
105
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
n,h cd;sl ú≥,sn, moaO;shg wf,ú ls¯ug fyda ixjr®Ok nexl=fõ uQ,H iyfhda.h iys;j
miq m˙fNdackh i|yd ;ekam;a lr ;nd .ekSug Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h úiska wdrïN
yelshdj we;' ish ú≥,sn, m˙fNdackh wkqj" Y=oaO lr we;s msheis u; iQr®h n, W;amdok jHdmD;sh
ukqlrKh" Y=oaO .sKqïlrKh iy fkÜ ma,ia iy j;= wdY%s;j laIqø c, kùlrKh yd kej;
^l=vd iQr®h n,Yla;s ksIamdol& hk l%u w;˙ka n,.ekaùfï jHdmD;sh hk m%Odk jHdmD;s fol
md˙fNda.slfhl=g ;uka jvd;a leue;s úl,amh fï jkúg l%shd;aul fjñka mj;S' úfYaIfhkau"
f;dard .; yelsh' 2017 ckjd˙ ui 13 jk †k isg ±˙h yels ñ, .Kka hgf;a uqΩ rggu wLKav
l%shd;aul jk m˙† tjeks ú≥,s md˙fNda.slhkag" ú≥,sn, iemhqula ,nd°u iïnkaOfhka ú≥,sn,
ú≥,sn, fn∞ye¯ï moaO;sfha we;sjk wiajdNdúl lafIa;%h wNsfhda. /ilg uqyqK md we;s w;r"
fjda,aàh;d iy l,d m%;Hdjr®;k (phase reversals) ú≥,sn, W;amdokh i|yd wdkhkh lrk ,o
fya;=fjka ú≥,s WmlrKj,g is≥jk ydks bkaOk u; ±ä f,i hemSug is≥ùu ksid we;s
fjkqfjka jka† ysñjkq we;' fuu jevigyk jk whym;a n,mEï wju ls¯ug rch úiska
hgf;a" jir 2020 jk úg fu'fjd' 200 la yd jir b,lal ilia lr we;' ta wkqj" fmdis, bkaOk
3
2025 jkúg fu'fjd' 1"000 la iQr®h n,h Tiafia wdkhkh i|yd úl,amhla f,i" jir 2020 jk
cd;sl ú≥,sn, moaO;shg tla ls¯ug wfmalaId úg cd,.; ú≥,sn, W;amdokfhka ishhg 20 la
flfrhs' kj mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Nj Ndú;fhka
W;amdokh ls¯u rcfha b,lalh fõ' úúO n,Yla;s
2016 jifr® ° uqΩ ú≥,sn, W;amdokhg
ixrlaIK l%shdudr®. ;=<ska jir 2020 jk úg uqΩ
idïm%∞hsl fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Nj
ú≥,sn, m˙fNdackh ishhg 10 lska muK wvq
u.ska ±lajQ ∞hl;ajh ishhg 8 l uÜgfï mej;s◊'
ls¯ug o rch b,lal lrhs'
flfia fj;;a" ksjdi yd jHdmd˙l wdh;k /
ila úiska iajdëkj ls%hd;aul jk mqkr®ckkSh rfÜ n,Yla;s iqrlaIs;;dj jeä†hqKq ls¯u
n,Yla;s ú≥,s W;amdok m%Nj Ndú;h l%ufhka i|yd iqΩ m˙udK c, ú≥,sh yd iQr®h n,h we;=<;a
by< kexùu fya;=fjka uqΩ ú≥,sn, W;amdokhg idïm%∞hsl fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s m%Nj
idïm%∞hsl fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s ú≥,s Ndú;fhka ú≥,sn, W;amdokhg fhduq ùu jeo.;a
W;amdokh u.ska ,ndfok ienE ∞hl;ajh fuhg jqj o" by< hk b,aÆu imqrd,Su i|yd ,x'ú'u'ys
jvd by< w.hl mej;sh yelsh' rfÜ mqkr®ckkSh ú≥,sn, W;amdok Od˙;d moku mqΩ,a ls¯u wjYH
n,Yla;s m%Nj jeä jYfhka ;sridr f,i Ndú;h fõ' ld,.=◊l idOl u; úp,kh jk c, ú≥,sn,
m%jr®Okh ls¯u i|yd il%Shj lghq;= lrk Y%S ,xld W;amdokh u; hemSu wvq ls¯u u.ska rfÜ n,Yla;s
iqks;H n,Yla;s wêld˙h" idïm%∞hsl mqkr®ckkSh iqrlaIs;;dj by< kexúh hq;=j we;' flfia fj;;a"
n,Yla;s iïm;a jd◊c uÜgfï jHdmD;s f,i m%Odk jYfhkau lr®udka; wxYfha by< hk
jeä†hqKq ls¯u fõ.j;a ls¯u wruqKq lr .ksñka n,Yla;s b,aÆu imqrd,Su iy fm!oa.,sl wxYfha
cd,.; mqkr®ckkSh n,Yla;s jHdmD;s i|yd wdfhdack i|yd myiqlï ie,iSfï wruq◊ka
n,m;% yd ;djld,sl wkque;Ska ksl=;a ls¯ug ±˙h yels ñ, .Kkaj,g n,Yla;s iemhqï
mshjr f.k we;' 2016 jir wjidkh jk úg" iqΩ ,nd .ekSu u.ska rfÜ n,Yla;s iqrlaIs;;dj by<
m˙udK c, ú≥,s n,d.dr jHdmD;s 172 la" iq<x kexúh hq;=h' ú≥,sn, W;amdok uQ,dY% mqΩ,a ls¯u
ú≥,s n,d.dr 15 la"ffcj-ialkaO ú≥,s n,d.dr i|yd fukau ú≥,sn, W!K;d fya;=fjka we;s
kjhla yd iQr®h ú≥,s n,d.dr myla wdrïN lr we;s úh yels iudc fkdikaiqka;dj wju ls¯u i|yd
w;r" tu.ska ms<sfj<ska fu'fjd' 342'2 la" fu'fjd' M,∞hS kshduk iy jvd ys;lr m%;sm;a;s mej;Su
128'5 la" fu'fjd' 24'1 la yd fu'fjd' 21'4 la cd;sl jeo.;a fõ' rfÜ n,Yla;s iqrlaIs;;dj i|yd ishÆ
ú≥,sn, moaO;shg tlalr we;' ta wkqj" 2016 jifr® ° mdr®Yajlrejka tlaj l%shd;aul ùu wjYH fõ'
mqkr®ckkSh m%Nj Ndú;fhka W;amdokh l< ;jo" wvq ms˙jeh ú≥,sn, W;amdokh flfrys
ú≥,sn, m%udKh .s'fjd'me' 1"160 la úh' kshduk wjOdkh fhduq lrñka ú≥,sn, W;amdok moku
ue†y;aùï is≥ ls¯u yd fiajd wxYfha n,Yla;s ;j≥rg;a Yla;su;a l< hq;= w;r" Wm˙u b,aÆula
ldr®hlaIu;dj Yla;su;a ls¯u ms<sn|j wjOdkh we;s wjia:dj, ° we;s úh yels wm.ukhka c,
fhduq lrñka Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h ú≥,sn, W;amdokh ;=<ska imqrd,sh hq;=h' fuu
úiska n,Yla;s ixrlaIK jevigyka lsysmhla ;;a;ajh hgf;a" ,x'ú'u' ú≥,sn, W;amdokh mqΩ,a
l%shd;aul lrk ,°' fuhg wu;rj" wdishdkq ls¯fï ie,iqug wkqj cd;sl ú≥,sn, moaO;sh
106
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
;=< uyd m˙udK ú≥,s n,d.drhla ia:dms; ls¯u f;dard.;a †ia;%slalj, udr®. m%;sixialrKh ls¯u
w;HjYH fõ' by< ms˙jehla iys; øj bkaOk i|yd remsh,a ì,shk 16'9 la jeh lrk ,°' Ök
Ndú;fhka ú≥,sn, W;amdokh u; hemSu wvq ls¯u ixjr®Ok nexl=fjys uQ,H ∞hl;ajfhka l%shd;aul
;=<ska ,x'ú'u' uQ,H ;;a;ajh jeä†hqKq ls¯ug;a" flfrk m%uqL;d udr®. jHdmD;sh u.ska wjOdkh
fláld,Skj yd ue† ld,Skj n,Yla;s iqrlaIs;;dj fhduq lr we;af;a m%uqL;d mokula hgf;a cd;sl
;yjqre ls¯ug;a fuh fya;= jkq we;' uydudr®. cd,fha f;dard.;a fldgia m%;sixialrKh
ls¯ughs' 2015 jifr® ° m%uqL;d udr®. jHdmD;sh-1
ud¾. ixj¾Okh iy m%uqL;d udr®. jHdmD;sh-2 wjika lr ;snQ w;r"
rch u.ska há;, myiqlï u; is≥ l< rdcH fï jkúg m%uqL;d udr®. jHdmD;sh-3 ys m<uq w†hr
wdfhdack w;r udr®. ixjr®Okh iy m%;sixialrKh l%shd;aul fjñka mj;S' m%uqL;d udr®. jHdmD;sh-3 ys
i|yd wLKavj m%uqLia:dkhla ysñ úh' 2016 jir m<uq w†hr i|yd Ök ixjr®Ok nexl=j u.ska t'c'
;=< ° udr®. ixjr®Ok wêld˙h u.ska wêfõ.S fvd,r® ñ,shk 300 la ,nd ° we;' W;=re iy W;=re
udr®. ixjr®Okh i|yd remsh,a ì,shk 49'3 la o" ueo m<d;aj, ta mka;sfha udr®. lsf,daógr 128'5 la
3
uydudr®. ixjr®Okh i|yd remsh,a ì,shk 43'3 la o iy î mka;sfha udr®. lsf,daógr 41'4 la we;=<;aj
jeh l< w;r" udr®. mqΩ,a ls¯u iy jeä†hqKq ls¯u lsf,daógr 169'9 l †.lska hq;a cd;sl uydudr®.j,
fjkqfjka remsh,a ì,shk 10'9 la o jehlrk ,°' m%;sixialrK yd jeä†hqKq ls¯ï is≥ l< W;=re
ta w;ru" 2016 jir ;=< ° udr®. ixjr®Ok wêld˙h udr®. iïnkaO;d jHdmD;sh 2016 jir ;=< °
u.ska md,ï iy .=jka md,ï b†ls¯u i|yd remsh,a ksu lrk ,°' W;=re udr®. iïnkaO;d jHdmD;sh
ì,shk 10'6 la o" kdh hEï iy .xj;=r jeks hgf;a cd;sl uydudr®. i|yd jeh l< iïmQr®K
iajdNdúl wdm∞j,ska ydks jQ udr®. ms<silr ls¯ug uqo, t'c fvd,r® ñ,shk 145'85 la jQ w;r" thska
remsh,a ñ,shk 118 la o jeh fl˙◊' tneúka" 2016 ishhg 89 la wdishdkq ixjr®Ok nexl=j fj;ska
imhd we;s w;r rcfha ∞hl;ajh ishhg 11 la úh'
jifr® ° udr®. yd md,ï i|yd udr®. ixjr®Ok
W;=re udr®. iïnkaO;d jHdmD;sh i|yd ,nd≥ka
wêld˙h úiska wdfhdackh l< uqΩ uqo, remsh,a
Kh uqo,ska t'c fvd,r® ñ,shk 20 la w;s˙la;
ì,shk 114'2 la úh' i,ld n,k jir ;=< udr®.
ùu fya;=fjka" W;=re udr®. iïnkaO;d - w;sfr®l
ixjr®Ok wêld˙h u.ska kv;a;= l< cd;sl uyd
uQ,Hk jHdmD;sh hgf;a wdishdkq ixjr®Ok nexl=j
udr®. ^ta mka;sfha iy î mka;sfha& iy wêfõ.S
u.ska ,ndfok uQ,H wkq.%yh by< kxjk f,i
udr®.j, uqΩ †. ms<sfj<ska lsf,daógr 12"210 la iy
rch úiska b,a,Sula lrk ,°' ta wkqj" 2016 jir
lsf,daógr 169'84 la úh'
;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk 133'5 l úhoulska ta
2016 jir ;=< °" foaYSh iy úfoaYSh uQ,H mka;sfha udr®. lsf,daógr 61'2 la iy î mka;sfha
∞hl;ajfhka udr®. b†ls¯fï" m%;sixialrK udr®. lsf,daógr 56'2 la o we;=Ωj lsf,daógr 118 l
yd kv;a;= ls¯fï jHdmD;s lsysmhla l%shd;aul †.lska hq;a uydudr®. m%;sixialrKh flreKs'
úh' wdishdkq ixjr®Ok nexl=fõ uQ,HdOdr we;sj fuhg wu;rj" udr®. há;, myiqlïj,
taldnoaO udr®. (i-ROAD) jevigyk l%shd;aul jQ foaY.=◊l n,mEïj,g Tfrd;a;= °fï yelshdj
w;r tys wruqK jkafka ol=Kq" inr.uqj" uOHu" jeä ls¯u i|yd f,dal nexl=j u.ska t'c' fvd,r®
W;=re ueo" jhU iy niakdysr m<d;aj, we;s ñ,shk 36 l uqo,la zfoaY.=◊l n,mEï wju
f;dard.;a .%dóh iy cd;sl udr®. m%;sixialrKh ls¯fï jHdmD;shZ hgf;a udr®. ixjr®Ok wêld˙h
ls¯uhs' fuf,i m%;sixialrKh l< udr®." taldnoaO fj; ,nd ° we;s w;r" fuu jHdmD;sfhka ie,lsh
udr®. jevigyk hgf;a f;jirl ld,hla hq;= fldgila fï jkúg wjika ù we;' ;jo"
wksjdr®hfhkau kv;a;= ls¯u is≥ fõ' fuu taldnoaO cmdkh" m%xYh" Tiaá%hdj" fi!† wrdìh" tlai;a
udr®. jevigyk i|yd wdishdkq ixjr®Ok nexl=j ckmoh" lafõÜ iy cd;Hka;r ixjr®Okh i|yd jQ
u.ska t'c' fvd,r® ñ,shk 800 l nyqjd˙l uQ,H Tfmla wruqo, iuÛ we;s lr.;a oaúmdr®Yaúl uQ,H
myiqlula (Multi-tranche Financing Facility) ,nd ° .súiqï Tiafia md,ï b†ls¯fï iy m%;sixialrKh
we;s w;r" tu.ska 2016 jir wjidkh jk úg jd˙l ls¯fï jHdmD;s lsysmhla 2016 jir ;=< ° l%shd;aul
;=kla hgf;a t'c' fvd,r® ñ,shk 407 la imhd lrk ,°' fld<U-lgqkdhl wêfõ.S udr®.h yryd
we;' Y%S ,xld rch o t'c' fvd,r® ñ,shk 106 la fld<U k.rhg we;=Ωjk wêl r:jdyk m%udKh
wdfhdackh lrñka taldnoaO udr®. jevigyk fya;=fjka we;sjk ;onoh úisrùu iy wju ls¯u
i|yd ∞hl ù we;' ta wkqj" 2016 jir ;=< ° i|yd mE,shf.dv ° le,◊ .Û yryd kj md,ula
107
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
b†ls¯ug ie,iqï lr we;' fuu jHdmD;shg w∞< idfmalaIj ishhg 104'1 l jr®Okhls' wêfõ.S
uQ,sl ldr®hhka 2016 jir ;=< ° wjika flreKq udr®. Ndú;fha wLKav jr®Okh ;=<ska u.Skaf.a
w;r" md,u b†ls¯fï lghq;= 2017 uehs udih jk úg l%h Yla;sh iy fujeks wêfõ.S udr®. cd, i|yd
wdrïN flfrkq we;' †ia;%slal lsysmhl lsf,daógr f.úug we;s by< leue;a; ms<sìUq lrhs' tneúka"
157 l .%dóh udj;a mqkere;a:dmkh ls¯fï wruqK ishÆu m%Odk k.r iy m%foaY hd lrñka rg mqrd
we;sj u.ke.=u .%dóh udr®. ixjr®Ok jHdmD;sh ldr®hlaIu udr®. cd, moaO;shla b†ls¯u i|yd
2016 jifr® ° l%shd;aul jQ w;r" jir wjidkh rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;aj Tiafia w;sfr®l
jk úg tu jHdmD;sfha fN!;sl m%.;sh ishhg wêfõ.S udr®. b†ls¯u ms<sn|j YlH;d wOHhk
56 la úh' is≥ ls¯u jeo.;a fõ'
kj wêfõ.S udr®. lsysmhl b†ls¯fï lghq;= 2016 jir ;=< °" udr®. wdrlaIdj iy m%Odk
2016 jir ;=< ° o wLKavj l%shd;aul úh' ud;r k.rj, r:jdyk ;onoh wju ls¯u i|yd mshjr
isg yïnkaf;dg olajd olaIsK wêfõ.S udr®.h °r®> lsysmhla .kakd ,°' rdc.s˙h uxikaêfha iy
ls¯fï jHdmD;sfha b†ls¯ï lghq;= 2016 jir ;=< ° o fmd,a.yfj, yd .fKauq,a, ≥ï˙h yria udr®.
3
wLKavj l%shd;aul jQ w;r" 2019 jir jk úg yryd .=jka md,ï b†ls¯fï lghq;= 2016 jir ;=< °
fuu jHdmD;sh wjika ls¯ug kshñ;h' fuhg l%shd;aul úh' fuhg wu;rj" fld˙hdkq cd;Hka;r
wu;rj" oUq,a, iy lvj; hd lrñka b†flrk iyfhda.s;d ksfhda‚;dh;kfha (KOICA) uQ,HdOdr
lsf,daógr 168'7 l †.ska hq;= uOHu wêfõ.S iys;j fld<U kd.˙l l,dmh ;=< †hqKq r:jdyk
udr®.h b†ls¯u i|yd bvï w;am;a lr .ekSfï l<ukdlrK moaO;shla msysgqùu i|yd ;dlaI◊l
lghq;= o l%shd;aul fjñka mej;s◊' fmd;=yer iy iydh ,ndfok jHdmD;shla jir ;=< ° l%shd;aul
.,f.or hd flfrk wêfõ.S udr®. fldgila o úh' r:jdyk ;onoh wju lr" udr®. wdrlaIdj
fuu jHdmD;shg we;=<;a fõ' ;jo" msg; jgrjqï iy fmd≥ m%jdyk myiqlï jeä†hqKq ls¯u u.ska
uydudr®. jHdmD;sfha f;jk w†hrg wod< bvï fld<U kd.˙l l,dmfha wdr®:ßl lghq;=j,g
w;am;a lr .ekSu" isú,a jev fldka;%d;a;=j" iydh ùu fuu jHdmD;sfha wruqK fõ' ±kg
wëlaIK WmfoaYkh iy iólaIK yd lafIa;% fuu jHdmD;sh iúia;rd;aul ksr®udK w†hfr®
m¯laId lghq;= fuu jir ;=< ° l%shd;aul úh' mj;sk w;r" ±kg mj;akd r:jdyk ;onoh yd
msg; jgrjqï uydudr®. jHdmD;sfha f;jk w†hr fld<U k.rfha r:jdyk l<ukdlrKhg we;s
hgf;a flrj,msáh wka;r® yqjudrefõ isg lvj; yelshdj ms<sn|j ie,lSfuka wk;=rej r:jdyk
wka;r® yqjudrej olajd jQ uydudr®. fldgi b† l<ukdlrK Wmdhudr®. ilia flfrkq we;'
flfrkq we;' fï w;r" ±kg l%shd;aul jk ;jo" 2016 jir ;=< ° rg mqrd úúO ia:dkj,
wêfõ.S udr®. u.ska 2016 jir ;=< ° remsh,a
m†lhkag wdf,dal ix« l%shd lrúh yels m†l
ì,shk 7'0 l wd∞hula Wmhk ,o w;r 2015
udre (pelican crossings) iy r:jdyk ix« mqjre o
jir ;=< ° ,o wd∞hu remsh,a ì,shk 5'3 la úh'
ia:dmkh lrk ,°'
2016 jir ;=< ° olaIsK wêfõ.S udr®.fha .uka
.;a uqΩ r:jdyk ixLHdj ñ,shk 10'4 la olajd ud¾.ia: u.S m%jdykh
ishhg 33'8 lska by< .sfhah' ;jo" 2016 jifr® °
olaIsK wêfõ.S udr®.fhka Wmhk ,o wd∞hu rg mqrd m%jdyk myiqlï iemhSfï ° fmd≥
remsh,a ì,shk 3'2 la jQ w;r" fuh miq.sh jir udr®.ia: u.S m%jdykh wLKavj jeo.;a
yd ii|k úg ishhg 29'0 l jr®Okhls' 2016 ldr®hNdrhla bgq lf<ah' 2016 jifr® ° Y%S ,xld
jir ;=< ° fld<U - lgqkdhl wêfõ.S udr®.fha .ukd.uk uKav,fha ^Y%S ,x'.'u'& uqΩ Odjk
.uka.;a r:jdyk ixLHdj ñ,shk 8'8 la olajd lsf,daógr m%udKh lsf,daógr ñ,shk 451'5 la
2015 jirg idfmalaIj ishhg 17'0 lska jr®Okh jQ olajd fmr jirg idfmalaIj ishhg 2'5 lska by<
w;r" tu.ska ,enQ uqΩ wd∞hu remsh,a ì,shk 2'5 la .sh w;r" uqΩ u.S lsf,daógr m%udKh lsf,daógr
olajd ishhg 15'5 lska by< .sfhah' 2015 iy 2016 ì,shk 16'1 la olajd ishhg 6'1 lska by< .sfhah'
jirj, °" msg; jgrgqï uydudr®.fha .uka.;a 2016 jifr® ° fm!oa.,sl niar:j, Odjk lsf,daógr
uqΩ r:jdyk ixLHdj ms<sfj<ska ñ,shk 2'3 la iy m%udKh lsf,daógr ñ,shk 1"030'5 la olajd 2015
ñ,shk 5'9 la úh' fï wkqj" i,ld n,k jir jirg idfmalaIj ishhg 1'8 lska by< .sh w;r"
;=< ° msg; jgrjqï uydudr®.fhka bmehQ wd∞hu u.S lsf,daógr m%udKh lsf,daógr ì,shk 52'1 la
remsh,a ì,shk 1'4 la jQ w;r" fuh fmr jirg olajd ishhg 2'0 lska by< .sfhah' fï w;r" rcfha
108
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
iy fm!oa.,sl wxYfha niar: fufyhqï i|yd 2016 ta wkqj" mdi,a isiqkag myiqlï ie,iSu i|yd
wf.daia;= ui 01 jk †k isg l%shd;aul jk m˙† 2016 jir wjidkh jk úg isiq ie˙h nia fiajd
jdr®Isl nia .dia;= ixfYdaOkh is≥ lrk ,°' ta 1"299 la l%shd;aul fjñka mej;=◊' ;jo" úêu;a
wkqj" wju nia .dia;=j remsh,a 8'00 isg remsh,a m%jdyk udOH fkdue;s .%dóh m%foaYj,g ,dNodhS
9'00 olajd by< kxjñka nia .dia;= ishhg yhlska yd úYajikSh m%jdyk fiajd iemhSu i|yd 2016
by< ouk ,°' jir wjidkh jk úg .eñ ie˙h nia fiajd
10 la l%shd;aul fjñka mej;=◊' óg wu;rj" rd;%S
2016 jir ;=< ° Y%S ,x'.'u'g wh;a uqΩ
ld,fha yd ysñ†˙ W≤ik .uka .kakd u.Skag
nia r: m%udKh iqΩ jYfhka wvq jqj o" Y%S
úYajikSh iy wdrlaIs; m%jdyk myiqlï ie,iSu
,x'.'u' fukau fm!oa.,sl wxYfha o nia r:
i|yd 2016 jir wjidkh jk úg ksis ie˙h nia
fufyhqï by< .sfhah' h,amek .sh mer◊
fiajd 123 la o l%shd;aul úh' ta wkqj" 2016 jir
nia r: bj;a ls¯u i|yd 2016 jir ;=< °
;=< ° msgfldgqj uOHu nia r: kej;=ïmf<a isg
Y%S ,x'.'u' úiska fjkafoais ud,djla is≥ lrk
wdrïN jk rd;%S k.rdka;r .uka jdr 29 la kej;
,°' tys m%;sM,hla f,i" 2016 jir wjidkh jk
wdrïN ls¯ug mshjr f.k we;'
3
úg Y%S ,x'.'u' i;= uqΩ nia r: ixLHdj 7"781 la
olajd nia r: 266 lska wvq úh' jir ;=< ° 2016 jifr® ° Y%S ,x'.'u' uQ,H l%shdld˙;ajfhys
mj;sk nia r: m%;sixialrKh iy wÆ;ajeähdj uOHia: jr®Okhla jdr®;d úh' 2016 jir ;=< °
i|yd Y%S ,x'.'u' úiska remsh,a ñ,shk 1"069 la Y%S ,x'.'u'ys uqΩ wd∞hu remsh,a ì,shk 40'9 la olajd
jeh lrk ,o w;r" tu úhou uQ,Hkh fmr jirg idfmalaIj ishhg 14'2 l jr®Okhla
ls¯u i|yd uyd NdKavd.drh úiska remsh,a jdr®;d lf<ah' uqΩ wd∞hug ishhg 65'6 l muK
ñ,shk 800 la ,nd fok ,°' óg wu;rj" ∞hl;ajhla iemhQ u.S .uka .dia;=j,ska ,o wd∞hu
Y%S ,x'.'u' nia r: m%udKh by< kexùfï wruq◊ka 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 7'4 lska
m%jdyk yd isú,a .=jka fiajd wud;HdxYh úiska by< .sfhah' fufyhqï úhou o remsh,a ì,shk
läkï jHdmD;shla wdrïN l< w;r" ta hgf;a 42'0 la olajd ishhg 3'6 lska by< .sfhah' ta
niar: 87 la m%;sixialrKh fl˙◊' kj nia fya;=fjka" Y%S ,x'.'u' 2015 jifr® ° jdr®;d l<
r: .uka jdr y∫kajd °u;a" ñka fmr kj;d remsh,a ì,shk 4'7 l fufyhqï w,dNhg idfmalaIj
oud ;snQ we;eï .uka jdr kej; wdrïN ls¯u;a 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 1'1 l fufyhqï
fya;=fjka Y%S ,x'.'u' úiska †klg Odjkh lrk w,dNhla jdr®;d lf<ah'
,o nia r: ixLHdfõ idudkHh 2015 jifr® ° 2016 jir ;=< ° rch i;= nia fiajdj,
Odjkh jQ 5"284 g idfmalaIj 2016 jifr® ° 5"315 la ldr®hlaIu;dj by< kexùu i|yd mshjr
olajd by< .sfhah' fm!oa.,sl wxYh i;= nia r: lsysmhla f.k ;snqK o" fmd≥ ck;djg ms˙jeh
m%udKh 2015 jifr® ° mej;s 19"397 g idfmalaIj M,∞hS" úYajikSh iy wdrlaIs; m%jdyk udOHhla
19"614 la olajd by< .sh w;r" †klg Odjkh lrk iemhSu i|yd rdcH yd fm!oa.,sl nia r: m%jdyk
,o fm!oa.,sl nia r: ixLHdfõ idudkHh fmr lafIa;%j, ie,lsh hq;= m%;sixialrK is≥ ls¯u
jifr® ° jdr®;d jQ 16"942 g idfmalaIj 2016 jifr® ° wjYH fõ' 2016 jir wjidkh jk úg Y%S ,x'.'u'
17"131 la olajd by< .sfhah' cd;sl .ukd.uk i;=j bf,lafg%dksl m%fõY m;% ksl=;a ls¯fï hka;%
fldñIka iNdj úiska fm!oa.,sl nia r: i|yd 7"500 la mej;s w;r" i,ld n,k ,o jir ;=< °
ksl=;a lrk ,o wka;r®-m<d;a .uka n,m;% ixLHdj kj hka;% 3"800 la muK ñ, ° f.k we;' ta
3"114 isg 2016 jifr® ° 3"212 la olajd by< .sh wkqj" fuu kj bf,lafg%dksl m%fõY m;% ksl=;a
w;r" m<d;a ;=< Odjkh i|yd ksl=;a l< .uka ls¯fï hka;% ñ, ° .ekSu i|yd remsh,a ñ,shk
n,m;% ixLHdj 16"503 isg 16"322 la olajd wvq úh' 115'0 la fjka lrk ,°' fï w;r" Y%S ,x'.'u' yd
†<s∫ yd wmyiq;dj,ska fmf<k ck ≥ï˙h w;r taldnoaO fiajd Yla;su;a ls¯u i|yd
fldgiaj,g m%jdyk myiqlï iemhSu i|yd YlH;d wOHhk is≥lr we;' ±kg" tla tla fmd≥
cd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj wLKavj m%jdyk udOHh iajdëkj l%shd;aul jk w;r" tu
lghq;= lf<ah' fm!oa.,sl wxYh úiska imhkq udOH w;r iïnkaO;dj b;d iSñ;h' fuu wka;r®
fkd,nk iud„h i;aldrl m%jdyk fiajd iemhSu iïnkaO;djfhys mj;sk iSñ; nj iuia; m%jdyk
i|yd cd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj úiska moaO;sfha ldr®hlaIu;dj wvq ùug fya;= fõ' tys
Y%S ,x'.'u' hgf;a isiq ie˙h" .eñ ie˙h yd ksis m%;sM,hla f,i" úfYaIfhkau kd.˙l m%foaYj,
ie˙h jevigyka wLKavj mj;ajd f.k hk ,°' u.Ska ish fm!oa.,sl m%jdyk udOH Ndú; ls¯ug
109
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
keUqrejk w;r" th ±ä r:jdyk ;onohlg" 493"328 la olajd ishhg 26'2 lska ie,lsh hq;= f,i
bkaOk kdia;shlg yd m˙ir ¥IKhg fya;= fõ' wvq úh' 2016 jifr® ° NdKav m%jdyk jdyk iy
tneúka" taldnoaO ld, igyka yd úúO m%jdyk bvï jdyk yereKq fldg wfkl=;a ishÆu jdyk
udOHj,g w∞<j taldnoaO l%uhlg m%fõYm;% jr®. ,shdm†xÑh wvq úh' fï w;r" oaú;aj ldr®h
ksl=;a ls¯u" úls”u yd wf,úlrKh u.ska jdyk iy ;%Sfrdao r: ,shdm†xÑh fmr jirg
tlsfkl yd taldnoaO jQ m%jdyk fiajd iemhSfuka idfmalaIj ms<sfj<ska ishhg 31'9 lska yd ishhg
iuia; fiajd iemhqu jeä†hqKq jkq we;' flfia 56'0 lska my< .sh w;r" fudagr® r: ,shdm†xÑh
fj;;a" fï i|yd furg m%jdyk myiqlï ishhg 57'2 lska wvq úh' niar: kj ,shdm†xÑh o
imhk úúO wdh;k w;r ±ä iyfhda.hla yd 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 35'1 l
iïnkaëlrKhla wjYH fõ' ;jo" u.Skaf.a m†xÑ my< hEula jdr®;d lf<ah'
ia:dk yd m%jdyk flakaøia:dk tlsfkl iïnkaO
ls¯fï wruq◊ka" ≥ï˙h ia:dk jeks úúO m%jdyk ÿïßh m%jdykh
flakaøia:dkj, jdyk kj;d ;eîfï myiqlï Y%S ,xld ≥ï˙h fiajh ^Y%S ,x'≥'fia'& 2016 jifr®
3
ia:dms; l< hq;=h' ° ish fufyhqï lghq;=j, l%ñl jeä†hqKq ùula
2016 jifr® ° jdyk ,shdm†xÑh my< .sfhah' jdr®;d lf<ah' .dia;= idfmalaIj wvq uÜgul mej;Su"
jdyk wdkhkh u; n,mdk n≥ ixfYdaOkh ls¯u" udr®. ;onoh by< hEu iy W;=re m<d; olajd ≥ï˙h
t'c' fvd,rhg idfmalaIj remsh, wjm%udKh fiajd mqΩ,a ls¯u fya;=fjka ≥ï˙h u.S lsf,daógr
ùu" uy nexl=j úiska l%shd;aul lrk ,o idr®j- m%udKh 2015 jifr® ° jdr®;d l< lsf,daógr
úplaIK m%;sm;a;s yd fmd,S wkqmd;sl l%ufhka ñ,shk 7"407 g idfmalaIj 2016 jifr® ° lsf,daógr
by< hEu" kj jdyk ,shdm†xÑh my< hEu i|yd ñ,shk 7"413 la olajd ishhg 0'1 lska iqΩ jYfhka
fya;= úh' 2015 jifr® ° idr®j-úplaIK mshjrla by< .sfhah' fï w;r" .,awÛ=re m%jdykh wdrïN
f,i" uy nexl=j" jdyk ñ, ° .ekSfï ° nexl= yd ls¯u iy f;,a yd isfuka;s m%jdykh by< hEu
uQ,H wdh;k úiska ,nd fok Kh yd w;a;sldrï uQ,slj fya;=fldg f.k NdKav lsf,daógr m%udKh
j,g w∞<j jákdlu u; Kh wkqmd;h (Loan to 2015 jifr® ° jdr®;d l< fuá%la fgdka lsf,daógr
Value Ratio) ishhg 70 l Wm˙uhlg iSud ls¯ug ñ,shk 130 g idfmalaIj 2016 jifr® ° fuá%la fgdka
l%shd lf<ah' furgg kj jdyk wdkhkh iSud lsf,daógr ñ,shk 140 la olajd ishhg 7'6 lska
ls¯fï wruq◊ka fuu idr®j-úplaIK m%;sm;a;sh by< .sfhah'
l%shd;aul lrk ,°' tys m%;sM,hla f,i" kj jdyk ≥ï˙h há;, myiqlï jeä†hqKq ls¯u i|yd
,shdm†xÑh 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 55'7 l 2016 jifr® ° l%shdudr®. lsysmhla f.k we;' fn,a‚hï
ie,lsh hq;= by< hEug idfmalaIj" 2016 jifr® ° rcfha uQ,HdOdr u; l%shd;aul jk fn,a‚hï md,ï
jHdmD;sh hgf;a kj md,ï m%;sia:dmkh ls¯ug
3'5 rEm igyk
Y%S ,x'≥'fia' úiska mshjr .kakd ,°' fuu jHdmD;sh
fudag¾ r: kj ,shdmÈxÑh
hgf;a" 2016 jifr® ° je,a,j;a;" wÛ=,dk iy
70,000
lgqf.dv m%foaYj, md,ï ;=kla m%;sia:dmkh l<
60,000 w;r" 2017 jifr® ° ;j;a md,ï y;rla m%;sia:dmkh
50,000 ls¯ug wfmalaId flfr®' fld<U w.k.rfha
40,000
iy ;∞ikak m%foaYj, ≥ï˙h fiajd jeä†hqKq
ixLHdj
110
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
jHdmD;sh hgf;a fõ.j;a yd kùk u.S ≥ï˙h ñ, ° jeä ls¯fï wruq◊ka Y%S ,x'≥'fia' kj ≥ï˙h
.ekSu" ≥ï˙h tka‚ka yd ue†˙ kv;a;= myiqlï tka‚ka yd ue†˙ lsysmhla ñ, ° .ekSug
kùlrKh ls¯u iy f;dard.;a ≥ï˙h ia:dk lghq;= wdrïN lf<ah' udr®.ia: u.S m%jdykh
jeä†hqKq ls¯u u.ska wfkl=;a fmd≥ m%jdyk udOH ksrka;rfhka ±ä udr®. ;onohlg ,laùu"
iuÛ wka;r® iïnkaO;djh by< kexùu i|yd bkaOk wmf;a hEulg iy Y%u meh .Kk wvq
myiqlï iemhSug wfmalaId flfr®' ;jo" ,xld ùug fya;= jk ksid b†˙ ld,h ;=< ° m%jdykh
.,awÛ=re ^mqoa.,sl& iud.u iuÛ rdcH fm!oa.,sl i|yd úl,am udOH y∫kajd °u w;HjYH fõ'
yjq,ald˙;aj .súiqula hgf;a ;%sl=Kdu,fha isg tneúka" m%jdykh i|yd by< hk b,aÆu imqrd,Su
fkdfrdÉfpdaf,a olajd .,awÛ=re m%jdyk lghq;= i|yd mj;sk ≥ï˙h moaO;sh kùlrKh ls¯u"
wdrïN ls¯ug 2016 jifr® ° Y%S ,x'≥'fia' úiska ≥ï˙h udr®. wdjrKh mqΩ,a ls¯u iy ≥ï˙h fiajfha
mshjr .kakd ,°' fï w;r" 2016 jifr® ° Y%S ,x'≥'fia' ldr®hlaIu;dj yd úYajikSh;ajh jeä†hqKq ls¯u
úiska uykqjr - fmardfo◊h w;r iy le,◊je,s w;HjYH fõ'
≥ï˙h udr®.fha fr®,a niar: fiajd y∫kajd fok 2016 jir ;=< ° Y%S ,x'≥'fia'ys uQ,H ;;a;ajh
3
,°' óg wu;rj" wfkl=;a m%jdyk udOHj,g uOHia: jYfhka jeä†hqKq úh' Y%S ,x'≥'fia'ys uqΩ
idfmalaIj ≥ï˙h u.ska is≥ lrk .ukd.ukh wd∞hu remsh,a ì,shk 6'6 la olajd ishhg 4'6 lska
by< .sh w;r" f;,a ñ, .Kka wvq uÜgul
3'5 ixLHd igyk
mej;Su fya;=fjka jr®;k úhou remsh,a ì,shk
.ukd.uk wxYfha uQ,sl ,laIK 13'4 la olajd ishhg 4'6 lska my< .sfhah' wd∞hu
jr®Ok by< hEu iy úhou wvq ùu fya;=fjka Y%S ,x'≥'fia'ys
wkqmd;h ]
YSr®Ih 2015 ^w& 2016 ^wd&
2015 2016 fufyhqï w,dNh 2015 jifr® ° jdr®;d jQ remsh,a
1' fudagr® r: kj ,shdm†xÑ ls¯u ì,shk 7'7 g idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a
^ixLHdj& 668,907 493,328 55.7 -26.2 ì,shk 6'8 la olajd my< .sfhah' W;=re
nia r: 4,140 2,685 7.5 -35.1 m<d; olajd ≥ï˙h fiajd mqΩ,a ls¯fï lghq;=
fudagr® r: 105,628 45,172 172.4 -57.2
;S% frdao r: 129,547 56,945 63.9 -56.0
wjika ùu m%Odk jYfhka fya;= fldgf.k
oaú;aj ldr®h jdyk 39,456 26,887 89.7 -31.9 Y%S ,x'≥'fia'ys m%d.aOk úhou o fmr jifr® ° jdr®;d jQ
h;=re me† 370,889 340,129 35.9 -8.3 remsh,a ì,shk 30'4 g idfmalaIj 2016 jifr® °
NdKav m%jdyk jdyk 7,142 7,563 39.5 5.9
bvï jdyk 12,105 13,947 33.3 15.2
remsh,a ì,shk 15'7 la olajd ishhg 48'4 lska
2' YS% ,xld ≥ï˙h fiajh
my< .sfhah' fï w;r" 2016 jifr® ° ≥ï˙h .dia;=
Odjk lsf,daógr® ^Z000& 11,797 12,102 6.5 2.6 fkdfjkiaj mj;ajd .ekSug rch ;SrKh lf<ah'
u.S lsf,daógr® ^ñ,shk& 7,407 7,413 8.3 0.1
NdKav fgdka lsf,daógr® ^ñ,shk& 130 140 -0.3 7.6 isú,a .=jka fiajh
uqΩ wdodhu ^re' ñ,shk& 6,335 6,623 7.2 4.6
fufyhqï úhou ^re' ñ,shk& 14,049 13,396 -17.1 -4.6
2016 jifr® ° isú,a .=jka fiajd wxYh ie,lsh
fufyhqï w,dNh ^re' ñ,shk& 7,714 6,773 -30.1 -12.2 hq;= jr®Ok m%jK;djla fmkakqï lf<ah' ixpdrl
3' YS% ,xld .ukd.uk uKav,h meñ”ï by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® °
Odjk lsf,daógr® ^ñ,shk& 440 452 18.6 2.5 nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqm<
u.S lsf,daógr® ^ñ,shk& 15,210 16,144 19.6 6.1 u.ska yiqrejk ,o uqΩ .=jka u.Ska ixLHdj
uqΩ wdodhu ^re' ñ,shk& 35,825 40,928 6.4 14.2
ñ,shk 9'5 la olajd ishhg 11'9 lska by< .sfhah'
fufyhqï úhou ^re' ñ,shk& 40,555 42,004 14.2 3.6
fufyhqï w,dNh ^re' ñ,shk& 4,730 1,076 154.1 -77.2
2016 jifr® ° nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka
f;dgqm< úiska" .=jkahdkd w;r udre jk u.Ska
4' YS,
% xlka .=jka fiajh
mshdir lrk ,o meh .Kk 96,494 96,225 -0.8 -0.3
ñ,shk 1'4 la we;=Ωj" rgg meñfKk .=jka
u.S lsf,daógr® m%udKh ^ñ,shk& 12,747 12,855 0.2 0.8 u.Ska ñ,shk 4'9 la iy ráka msg;ajk .=jka
u.Ska megùfï wkqmd;h ^]& 80 81 1.0 0.1 u.Ska ñ,shk 4'7 la yiqrejk ,°' ;jo" ld,
nr megùfï wkqmd;h ^]& 50 56 -2.9 11.5 igykg wkqj l%shd;aul jQ .=jkahdkd fufyhqï
NdKav m%jdykh ^fu'fgd' Z000& 103 108 7.5 5.0
58"790 la yd ld, igykska msg; l%shd;aul jQ
fiajd kshlq ;
a h
s ^ixLHdj& 7,020 7,020 1.7 0.0
^w& ixfYdaê; uQ,hka( fudagr® r: m%jdyk fomdr®;fïka;=j
.=jkahdkd fufyhqï 5"903 lao we;=<;aj .=jkahdkd
^wd& ;djld,sl YS% ,xld ≥ï˙h fiajh fufyhqï 64"693 la nKvdrkdhl cd;Hka;r
YS% ,xld .ukd.uk uKav,h
YS% ,xld isú,a .=jka fiajd wêld˙h .=jka f;dgqm< úiska yiqrejk ,°' 2016 jifr® °
111
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqm< úiska 2016 jifr® ° Y%S,xlka .=jka fiajh úiska oYl folla
yiqrejk ,o uqΩ .=jka NdKav m%udKh fuá%la mqrd Ndú; l< tka‚ka y;rlska hq;= wjidk A340
fgdka 253"941 la jQ w;r" th fmr jirg idfmalaIj thdr®nia .=jkahdkh" bkaOk mss˙ueiqï∞hl"
ishhg 18'1 l jr®Okhls' fld<U olajd ysud,hd kùk" wÆ;au oaú;aj tka‚ka A330 - 300 .=jkahdkd
.=jka fiajfha iy hqlafr®k cd;Hka;r .=jka follska m%;sia:dmkh lf<ah' fuhg wu;rj"
fiajfha jd◊c .=jka .uka jdr wdrïN ls¯u ñyska ,xld fiajfha .=jkahdkd folla o Y%S,xlka
fukau" KLM rdclSh fkor®,ka; .=jka fiajfha .=jka fiajhg tlalrk ,°' 2015 jifr® ° ,nd.;a
jd◊c .=jka .uka jdr kej; wdrïN ls¯u iuÛ .=jka hdkdj,g w∞< kv;a;= yd l,an≥ úhou"
2016 jir ;=< ° nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka 2016 jifr® ° iïmQr®Kfhka ±¯ug Y%S,xlka .=jka
f;dgqmf<a .=jka .uka cd,h ;j≥rg;a mqΩ,a úh' fiajhg is≥ jQ w;r" 2015 jirg idfmalaIj 2016
u;a;, rdcmlaI cd;Hka;r .=jka f;dgqm< fmr jir ;=< ° by< fufyhqï úhoula yd ie,lsh hq;=
jifr® ° yiqrejk ,o .=jkahdkd 884 g idfmalaIj fufyhqï w,dNhla ,eîug th fya;= úh' 2016 jir
2016 jifr® ° .=jka hdkd 916 la yiqrejk ,°' 2015 wjidkh jk úg Y%S,xlka .=jka fiajfha .=jkahdkd
3
jifr® ° jdr®;d jQ .=jka u.Ska 2"739 g idfmalaIj we◊h mqΩ,a n| iys; .=jkahdkd 13 lska iy mgq n|
fuu jir ;=< ° u;a;, rdcmlaI cd;Hka;r .=jka iys; .=jkahdkd wglska iukaú; úh' A330 - 300
f;dgqfmd< Ndú; l< u.Ska ixLHdj 4"772 la úh' .=jkahdkd y;la" A330 - 200 .=jkahdkd yhla" A320
2016 jir wjidkfha ° isú,a .=jka fiajd wxYh .=jkahdkd yhla iy A321 .=jkahdkd folla thg
;=< l=,S .=jka fiajd kjhla" Y%S,xlka .=jka fiajh we;=<;a úh' ±jeka; w,dN ,nk .=jka fiajhla
yd NdKav m%jdyk .=jka fiajd ;=kla we;=Ωj rcfha uqo,a m%jdyh u.ska wruqo,a imhñka mj;ajd
cd;Hka;r .=jka fiajd 37 la l%shd;aul jQ w;r" f.k hEu rcfha whjeh u; úYd, mSvkhla
foaYSh .=jka fiajd y;l fufyhqï o l%shd;aul úh' we;s lrhs' tneúka" m%d.aOkh iemhSu iy Kh
ñyska ,xld .=jka fiajh 2016 Tlaf;danr® udifha ° ia:dhslrK wjYH;djhg úi∫ï fiùug;a" tu.ska
ish fufyhqï kj;d ouk ,o w;r" tys ishÆ .=jka rcfha whjeh u; we;s mSvkh bj;a ls¯ug;a"
udr®. wvq ms˙jeh .=jka fufyhqï ;;a;ajfha isg Wmdhudr®.sl yjq,alrejl= tlalr .ekSu i|yd
mQr®K fiajd imhk fufyhqï ;;a;ajhg Wiia Y%S,xlka .=jka iud.u iïnkaOfhka .kq ,nk
lrñka Y%S,xlka .=jka fiajh úiska ñyska ,xld l%shdudr®. idr®:l lr.; hq;=j we;'
.=jka fiajfha .=jka .uka jdr mjrd .kakd ,°' nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqmf<aa
.=jkahdkd kv;a;=j iy l,an≥ i|yd w∞< myiqlï jeä†hqKq ls¯ug iy tys Od˙;dfõ mj;sk
ms˙jeh by< hEu m%Odk jYfhka fya;= fldgf.k iSud wvq ls¯u i|yd tu .=jka f;dgqm< kùlrKh
Y%S,xlka .=jka fiajfha fufyhqï úhou 2015 jifr® ° ls¯u yd mqΩ,a ls¯u i|yd jk ie,iqï l%shd;aul
jdr®;d l< remsh,a ì,shk 4'9 g idfmalaIj 2016 úh' .=jka fufyhqï iqrlaIs;j mj;ajd f.k hEu
iy .=jkahdkd Odjk m:fha u;=msg ;;a;ajh
jifr® ° remsh,a ì,shk 14'1 la olajd by< .sfhah'
jeä†hqKq ls¯u i|yd nKavdrkdhl cd;Hka;r
3'6 rEm igyk .=jka f;dgqmf<a .=jkahdkd Odjk m:h kej;
.=jka u.S yd .=jka NdKav yeisrùï
wdia;rKh ls¯u i|yd 2016 jifr® m<uq Nd.fha °
,xiq le|jk ,°' nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka
10 300
f;dgqmf<a ±kg mj;sk .=jkahdkd Odjk m:h
9
250 mqΩ,a ls¯u yd kej; wdia;rKh ls¯u" mj;sk
8
7
200
iudka;r neyereï m:fha W;=re fldgi kej;
fu'fgd' Z000
5 150
läkï kj neyereï m: yd kj w;=re neyereï
4
3
100 m: b†ls¯u" kj .=jka lafIa;% ìï wdf,dallrK
2 moaO;sh ia:dms; ls¯u iy mj;sk ..kdx.kfha
50
1 .=jkahdkd kj;ajk fldgi kùlrKh ls¯u
0
2012 2013 2014 2015 2016
0 fuu jHdmD;shg we;=<;a fõ' kej; wdia;rKh
ls¯fï lghq;= i|yd nKavdrkdhl cd;Hka;r
u.S yeisrùï fjk;a .=jkahdkd NdKav fufyhqï .=jka f;dgqmf<a .=jkahdkd Odjk m:h 2017
fj; udrejk u.Ska ^ol=Kq wlaIh&
jifr® ckjd˙ udifha 06 jeks †k isg wfm%a,a
uQ,h( YS% ,xld isú,a .=jka fiajd wêld˙h
udifha 05 jeks †k olajd fm'j' 8'30 isg m'j' 4'30
112
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
olajd jid ;nk ,°' flfia fj;;a" ixfYdaê; 3'6 ixLHd igyk
fufyhqï ld,iSudj ;=< fufyhqï is≥ l< yels jrdh fiajd ls%hdldÍ;ajh
ishÆ .=jka .uka jdr kj ld, igyklg wkqj jr®Ok
ilia lrk ,°' tys m%;sM,hla f,i" .=jkahdkd wkqmd;h ]
YSr®Ih 2015 2016 ^w&
2015 2016
Odjk m:h kej; wdia;rKh lrk ld, iSudj
1' meñ◊ keõ ixLHdj 4,728 4,998 10.9 5.7
;=< nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqm< fld<U 4,197 4,405 12.2 5.0
úiska fufyhjkq ,nk úfoaYSh .=jka fiajdj, .d,a, 72 96 20.0 33.3
.=jka .uka jdrj,ska ishhg 8'6 la iy Y%S,xlka ;sl
% K
= du,h 164 216 29.1 31.7
yïnkaf;dg 295 281 -11.9 -4.7
.=jka fiajfha .=jka .uka jdrj,ska ishhg 17'3 la
2' fufyhjk ,o NdKav
muKla wj,x.= ls¯ug is≥ úh' fuhg wu;rj" m%udKh ^fu'fgd' Z000& 77,579 86,519 4.3 11.5
cmdk fhka ñ,shk 45"428 l wdfhdackhla fld<U 73,718 81,879 4.1 11.1
.d,a, 542 771 37.5 42.4
hgf;a nKavdrkdhl cd;Hka;r .=jka f;dgqmf<a ;sl
% K
= du,h 3,027 3,514 10.2 16.1
fojk mr®hka;h b†ls¯fï lghq;= 2017 jifr® ° yïnkaf;dg 293 355 -38.3 21.2
3
wdrïN lr 2020 olajd is≥ ls¯ug ie,iqï lr 3' nyÆ fufyhqï m%udKh
we;' meñ”fï yd msgùfï m%fõY isria w;g ^TEUs ’ 000& ^wd& 5,185 5,735 5.7 10.6
ia:r follg fjkajk m˙† b†jk u.S mr®hka; 4' nyÆ m%;skeõ.; ls¯ï
^TEUs ’ 000& ^wd& 3,967 4,435 4.9 11.8
folla we;=<;a uy,a lsysmhlska iukaú; mr®hka;
f.dvke.s,a,la b†ls¯u i|yd .=jka f;dgqm< yd 5' fiajl ixLHdj ^we& 9,550 9,651 -0.5 1.1
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld jrdh wêld˙h
.=jka fiajd ^Y%S ,xld& iud.u iy cmdk cd;Hka;r ^wd& TEUs = wä úiaig iudk nyÆ tall
iyfhda.s;d ksfhda‚;dh;kh (JICA) w;r 2016 ^we& YS% ,xld jrdh wêld˙h i|yd mu◊
113
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
5,000 5,000
ldr®ñl jrdhla f,i ixjr®Okh ls¯fï wruqK
we;sj yïnkaf;dg jrdh ixjr®Okh ls¯u wdrïN
4,000 4,000
fl˙◊' jrdh l%shdldrlï jr®Okh ls¯ug
ixLHdj
3,000 3,000 m%udKj;a ;rï jrdh wdY%s; lr®udka; f.dvke.S
2,000 2,000
fkdue;s ùu" yïnkaf;dg jrdfha ≥r®j, uQ,H
l%shdld˙;ajh i|yd n,md we;s m%Odk fya;=jls'
1,000 1,000 tneúka" rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;aj hdka;%Khla
0 0 ;=<ska yïnkaf;dg jrdh wdY%s;j lr®udka;Yd,d
2012 2013 2014 2015 2016
msysgqùu i|yd úfoaYSh iDcq wdfhdack wdlr®IKh
3
uqΩ nyÆ m%;skeõ.; meñ◊ keõ
fufyhqï ls¯ï ^ol=Kq wlaIh& lr .ekSug mshjr .ekSu" yïnkaf;dg jrdfha
l%shdld˙;ajh jeä†hqKq ls¯ug fya;= jkq we;s w;r"
uQ,h( YS% ,xld jrdh wêld˙h
ldr®ñl jrdhla jYfhka tys we;s úNj;djfhka
udifha ° WmfoaYl fiajd .súiqulg w;aika ;nk Wm˙u M, fk,d .ekSug o bv i,ikq we;' 2010
,°' 2016 cqks udifha ° jHdmD;sh i|yd leue;a; jifr® ° jrdh fufyhqï wdrïN ls¯fï mgka
m%ldY ls¯ug (EOI) fmd≥ ksfõokhla ksl=;a yïnkaf;dg jrdfha uQ,H l%shdld˙;ajh ≥r®j,
lrñka fuu rdcH fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh i|yd uÜgul mej;s◊' yïnkaf;dg jrdh 2015 jifr® °
mQr®j fhda.H;d lghq;= wdrïN lrk ,°' fï jk n≥j,g fmr jdr®;d l< remsh,a ì,shk 18'8 l
úg" wdishdkq ixjr®Ok nexl=fõ iydh we;sj rch w,dNhg idfmalaIj 2016 jifr® ° n≥j,g fmr
úiska tu leue;a; m%ldY ls¯fï wh≥ïm;a we.hSfï remsh,a ì,shk 10'9 l w,dNhla jdr®;d lf<ah'
lghq;= is≥ lrñka isà' fï w;r" by; ° fld<U yïnkaf;dg jrdfha ≥r®j, uQ,H l%shdld˙;ajh
jrdh k.r jHdmD;sh f,i kï lr ;snQ" fld<U fya;=fjka tu jHdmD;sfha uQ,H YlH;dj wj∞kug
uQ,H k.rfha b†ls¯ï lghq;= 2016 udr®;= udifha ° ,la ù we;s w;r" Y%S ,x'j'w'ys iuia; uQ,H m%.;sh
h<s wdrïN fl˙◊' fhda‚; jrdh k.r ixjr®Ok flfrys o n,mEï t,a, lr we;' tneúka" fuu
jHdmD;shg w∞< há;, myiqlï ixjr®Okh i|yd jrdhg idr®:l jHdmd˙l wdlD;shla iy ldr®hlaIu
uydk.r yd niakdysr ixjr®Ok wud;HdxYh l<ukdlrKhla we;s ls¯u i|yd rdcH fm!oa.,sl
2017 jir fjkqfjka remsh,a ñ,shk 94 la muK yjq,ald˙;ajhla y∫kajd °u w;HjYH fõ'
fjkalr we;' fuhg wu;rj" lr®udka; yd jrdh
wdY%s; wdr®:ßlh" nyq-udOH m%jdyk moaO;s" kd.˙l 2016 jifr® ° Y%S ,x'j'w'ys uQ,H l%shdld˙;ajh
ixjr®Okh yd wkq.; ùu iy wkd.; jrdh jeä†hqKq úh' ;djld,sl uQ,H m%ldYkj,g wkqj"
ixjr®Ok lghq;= ms<sn|j ie,ls,a,g ,la lrñka" Y%S ,x'j'w' 2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk
jrdh há;, myiqlï m%Yia; f,i ixjr®Okh 14'2 l n≥j,g fmr w,dNhg idfmalaIj 2016
ls¯u wruqKq lrf.k Y%S ,xldfõ cd;sl jrdhka jifr® ° remsh,a ì,shk 1'0 l n≥j,g fmr ,dNhla
i|yd m%Odk ie,eiaula ilia ls¯ug wdishdkq jdr®;d lf<ah' 2016 jifr® ° Y%S ,x'j'w'ys wd∞hu
ixjr®Ok nexl=fõ iydh we;sj Y%S ,x'j'w' úiska remsh,a ì,shk 43'0 la olajd ishhg 7'0 lska by<
mshjr .kakd ,°' fuu m%Odk ie,eiau u.ska" .sh w;r" fufyhqï úhou remsh,a ì,shk 28'7 la
Y%S ,x'j'w' m%;sjHqy.; ls¯u we;=Ωj" ishÆ jrdhka olajd fmr jirg idfmalaIj ishhg 7'5 lska my<
wdjrKh flfrk w;r" Lksc f;,a yd iajdNdúl .sfhah' flfia fj;;a" Y%S ,x'j'w' úfoaYhkaf.ka
jdhq fufyhqï iy u.S fk!ld fufyhqïj,g ,nd.;a úYd, Kh m%udKhla we;s neúka"
w∞<j ke.S tk jHdmd˙l lghq;= fukau m%jdyk úksuh wkqmd; úp,kh ksid Y%S ,x'j'w'ys uQ,H
wxYfha ixjr®Ok i,iqï i|yd o úi∫ï ysñjkq l%shdld˙;ajhg n,mEula we;s fõ' 2016 jifr® °"
we;' úfoaY úksuh w,dNhg fmr ,dNh remsh,a ì,shk
yïnkaf;dg jrdfha msysàfï we;s jdish mQr®K 11'1 la jQ w;r" úfoaY úksuh w,dNh remsh,a ì,shk
jYfhka m%fhdackhg .ekSug rdcH fm!oa.,sl 10'0 la úh' wfkla w;g" 2015 jifr® ° úfoaY
yjq,ald˙;ajhla hgf;a w;sfr®l wdfhdack úksuh w,dNhg fmr ,dNh remsh,a ì,shk 6'0 la
is≥ls¯u wjYH fõ' f,dj ldr®hnyq,;u kdúl jqj o" úfoaY úksuh w,dNh remsh,a ì,shk
114
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
20'2 la úh' foaYSh uqo, wjm%udKh ùu ksid f.úh ikSmdrlaIdj iemhSug iy tu fiajd idOdrK
hq;= úfoaY Khj, remsh,a jákdlu by< hEu f,i rg mqrd iemhSug rch i;= yelshdj blaujd
fya;= fldg f.k úfoaY úksuh w,dN we;s fõ' f.dia c, iemhqï wjYH;d jr®Okh ù we;' fuu
wjYH;djh imqrñka uyck;djg iqrlaIs; mdkSh
c, iïmdokh yd jdßud¾. c, myiqlï iemhSfï wruq◊ka" foaYSh iy úfoaYSh
k, c, iemhqï iïnkaO;d i|yd jk b,aÆu uQ,dY%j,ska ,enQ uQ,H myiqlï fhd∞f.k kj
by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° c, iïmdok yd jHdmD;s 13 la cd'c'i'c'u' 2016 jifr® ° wdrïN lr
c,dmjyk wxYh lemSfmfkk jr®Okhla fmkakqï we;' fï w;r" 2017 jir ;=< ° m%;s,dNSka 375"915 la
lf<ah' cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,h muK b,lal lr.ksñka W;=re ueo" inr.uqj"
^cd'c'i'c'u'& .Dyia;" jd◊c yd lr®udka; wjYH;d niakdysr" W!j iy ol=Kq m<d;a wdjrKh jk
i|yd kj c, iemhqï iïnkaO;d 138"750 la ,nd m˙† kj c, iïmdok jHdmD;s yhla wdrïN
ls¯ug o ie,iqï lr we;' ;jo" .x.d c,h ¥IKh
foñka 2016 jir wjidkh jkúg iuia; c,
wju ls¯ug iy ù† ldKq wmú;% ùu wvq ls¯ug
iemhqï iïnkaO;d ixLHdj ñ,shk 2'1 olajd
3
jHdmD;s lsysmhla l%shd;aul ls¯u u.ska c,h wdY%s;
jr®Okh ls¯ug iu;a úh' fï iuÛska" 2016 jifr® °
frda.dndO we;sùu wju ls¯ug cd'c'i'c'u' wLKavj
iuia; c, iemhqï iïnkaO;d m%udKh fmr
lghq;= lf<ah'
jirg idfmalaIj ishhg 7'1 lska jr®Okh úh'
cd'c'i'c'u' u.ska l<ukdlrKh lrkq ,nk 2016 jifr® ° cd'c'i'c'u'fha uQ,H ;;a;ajh
úYd, yd uOH m˙udK c, iemhqï fhdackd l%u jr®Okh úh' ú.Kkh fkdl< ;djld,sl uQ,H
u.ska k, c,h i|yd jk m%fõYh" 2015 jir ;=< ° m%ldYkj,g wkqj" cd'c'i'c'u' 2015 jifr®
mej;s uqΩ ck.ykfhka ishhg 45'9 l uÜgfï ° jdr®;d l< remsh,a ñ,shk 65 l fufyhqï
isg 2016 jifr® ° ishhg 47'7 la olajd by< .sfhah' w,dNhg idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a
fï w;r" †jhsk mqrd wd∞hï kQmojk c, m%udKh ñ,shk 1"733 l fufyhqï ,dNhla jdr®;d lf<ah'
2015 jir ;=< ° mej;s ishhg 27'3 g idfmalaIj ,nd≥ka kj c, iemhqï iïnkaO;d ixLHdj
2016 jir ;=< ° ishhg 25'6 la olajd wvq úh' ;jo" by< hEu fya;=fjka uqΩ wd∞hu remsh,a ì,shk
fld<U k.rh ;=< wd∞hï kQmojk c, m%udKh 25'1 la olajd ishhg 17'5 lska jr®Okh jqj o"
2015 jir ;=< ° mej;s ishhg 46'2 g idfmalaIj fufyhqï yd kv;a;= ms˙jeh remsh,a ì,shk
2016 jir ;=< ° ishhg 45'7 la olajd wvq úh' 23'3 la olajd ishhg 9'1 lska by< .sfhah' ;jo"
miq.sh oYl lsysmh mqrd c, iïmdok fiajd 2016 jifr® cd'c'i'c'u'fha m%d.aOk úhou remsh,a
wdjrK uÜgu iy .=Kd;aulNdjh ie,lsh hq;= ì,shk 32'7 la jQ w;r" fuh miq.sh jir yd
f,i jr®Okh jqj o" m%udKj;a f,i c,h iy iei£fï ° ishhg 18'7 l jr®Okhls' fï w;r
2016 whjefhka fhdackd l< m˙†" Y%S ,xld uyck
3'7 ixLHd igyk Wmfhda.s;d fldñIka iNdj úiska cd'c'i'c'u'ys
cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk kshdukh Yla;su;a ls¯u i|yd l%shdld¯ ie,eiaula
uKav,h úiska imhkq ,nk c,h ilid we;s w;r" th l%shd;aul ls¯u i|yd k.r
jr®Ok ie,iqï yd c, iïmdok wud;HdxYh fj; b†˙m;a
wkqmd;h ] lr we;'
YSr®Ih 2015 ^w& 2016 ^wd&
2015 2016
uqΩ c, iïmdok fhdackd lDIsldr®ñl ksIamdok iy M,∞hS;dj by<
l%u .Kk ^we& 331 337 0.6 1.8 kexùug ∞hl;ajh ,nd°fï wruq◊ka furg
jir ;=< ° imhk ,o kj
c, iïnkaO;d .Kk 121,723 138,750 -2.0 14.0
jd˙udr®. moaO;sh jeä†hqKq ls¯u i|yd rcfha
imhd we;s uqΩ c, ldr®hNdrh wLKavj l%shd;aul úh' fï i|yd"
iïnkaO;d .Kk ^we& 1,953,721 2,092,471 6.6 7.1 m%Odk j.d ìï wdY%s; lDIsldr®ñl lghq;= i|yd
uqΩ c, ksIm
a dokh m%udKj;a c, iemhqula ,nd°u iy;sl ls¯ug
^>k ógr® ñ,shk& 600 649 4.3 8.2
m%Odk jd˙ fhdackd l%u 20 la i|yd m%;smdok
wdodhï kQmojk c,h ^]&
fjkalr we;' fï w;r" foaY.=◊l úmr®hdij,
fld<U k.rh 46.2 45.7^wE& -1.0 -1.0
iuia; †jhsk 27.3 25.6^wE& -4.3 -6.4
wys;lr n,mEï yels;dla wju ls¯fï iy oreKq
^w& ixfYdaê; uQ,h( cd;sl c, iïmdok yd c,dmjyk uKav,h foaY.=◊l lïmkj,g Tfrd;a;= †h yels m˙† há;,
^wd& ;djld,sl
^we& jir wjidkfha °
myiqlï ixjr®Okh ls¯fï wruq◊ka" jd˙udr®. yd
^wE& weia;fïka;= c, iïm;a l<ukdlrK wud;HdxYh úiska 2014
115
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jifr® ° wdrïN lrk ,o foaY.=◊l n,mEï wju wxYh iukaú; úh' rch úiska l<ukdlrKh
ls¯fï jHdmD;sh (CRIP) 2016 jifr® ° o †ia;%slal lrk fi!LH wxYhg w∞< fN!;sl há;,
kjhl msysá m%Odk jd˙ fhdackd l%u 21 la wdjrKh myiqlï ixjr®Ok jHdmD;s /ila 2016 jir ;=< °
lrñka wLKavj l%shd;aul úh' fuu jHdmD;sfha l%shd;aul fjñka mej;=◊' 2016 jir ;=< °
w;sfr®l uQ,Hk jHdmD;sh hgf;a †ia;%slal wgl l%shd;aul fjñka mej;s há;, myiqlï ixjr®Ok
mssysá m%Odk jd˙udr®. jHdmD;s 25 la m%;sixialrKh jHdmD;s w;rg w∞< wud;HdxY hgf;a md,kh
ls¯u i|yd ie,iqï ilia flfrñka mj;S' jk y†is m%;sldr tall jeä†hqKq ls¯u" uyr.u
.xj;=r yd kshÛh iy foaY.=◊l n,mEï ms<sn| cd;sl ms<sld wdh;kfha w;s kùk ms<sld jdÜgq
mqfrdal:kh ls¯ug;a ta yd w∞< úYaf,aIKhka ixlSr®Khla b†ls¯u" Y%S ,xld cd;sl frdayf,a .s,ka
ms<sfh< ls¯ug;a wjYH ±kqu fï jk úg m%udKj;a fiajd uOHia:dkhla we;s ls¯u" lΩ;r †ia;%sla uy
fkdjk uÜgul mj;sk neúka" foaY.=◊l n,mEï frdayf,a idhksl f.dvke.s,a, yd ndysr frda.S
i|yd jvd;a fyd¢ka uqyqK †h yels wdr®:ßlhla wxY ixlSr®Khla b†ls¯u" o fidhsid ud;D frdayf,a
f.dvke.Su i|yd wjYH jk Wmdhudr®. ia:dmkh fkdfïrE <ore tallh mqΩ,a ls¯u iy j;= frday,a
3
ls¯u whym;a foaY.=◊l n,mEï wju ls¯fï ixjr®Okh ls¯u o wh;a úh'
jHdmD;sfha uQ,sl wruqK fõ' ±kg mj;sk m%Odk
jd˙udr®. fhdackd l%u 20 la m%;sixialrKh ls¯u Y%S ,xldj we;eï fndajk frda. wju ls¯fï
i|yd 2016 jifr® ° rch úiska remsh,a ì,shk ° idr®:l;ajhla w;alr f.k we;s kuq;a" fvx.=
11'2 la fjkalrk ,°' jir ;=< °" m%Odk jd˙ jeks fjk;a fndajk frda. lsysmhla md,kh
jHdmD;s i|yd jd˙udr®. fomdr®;fïka;=j jeh ls¯fï ° ;ju;a wNsfhda. /ilg uqyqK mdñka isà'
l< uqo, remsh,a ì,shk 8'3 la jQ w;r" th fmr wLKavj jir ;=kl ld,hla ;=< foaYSh jYfhka
jirg idfmalaIj 4'4 l wvq ùuls' fuu m%Odk lsis≥ uef,a˙hd frda.sfhl= jdr®;d fkdùfuka ±lajQ
jd˙udr®. fhdackd l%u i|yd fhojQ uqo, ;=< hdka idr®:l;ajh fya;=fjka" f,dal fi!LH ixúOdkh
Th c,dYh i|yd jeh l< remsh,a ì,shk 5'7 la o" úiska 2016 iema;eïnr® udifha ° Y%S ,xldj
±≥re Th c,dYh i|yd jeh l< remsh,a ì,shk uef,a˙hdj ;=rka l< rgla njg iy;sl lrk
0'6 la o we;=<;a fõ' flfia fj;;a" uE; ld,Skj ,°' uef,a˙hdj foaYSh jYfhka me;sr fkdhk nj
fnda. j.djka iy c, ú≥,sn, W;amdokh ;yjqre lr .ekSug" úfYaIfhkau" ≥Ialr m%foaY
flfrys wys;lr n,mEï t,a, l<" fjkiajk yd ñka fmr uef,a˙hdj nyq, f,i me;sr mej;s
iqΩ ld,.=◊l ;;a;ajhkag uqyqK °u i|yd c,h m%foaY o we;=<;aj °m-jHdma;j ±ä we.hSula is≥
.nvd ls¯fï w;sfr®l myiqlï w;HjYH fõ' ls¯fuka yd tu frda.h h<s u;=ùu je<elaùu i|yd
tneúka" .xj;=r yd kshx ;;a;aj fya;=fjka we;sjk
whym;a n,mEï wju ls¯u i|yd mj;sk c,dYj, 3'8 ixLHd igyk
.nvd Od˙;dj by< kexúh yels m˙† frdka uv fi!LH fiajfha uQ,sl ,CIK
bj;a ls¯u w;HjYH fõ'
YSr®Ih 2015 2016 ^w&
1' rdcH wxYh
3'3 iudc há;, myiqlï ms<sn| m%;sm;a;s" frday,a ixLHdj ^ngysr ffjoH fiajh& 610 598 ^wd&
wdh;ksl rduqj iy l%shdldß;ajh we|ka ixLHdj 76,781 76,829
m%d:ñl ffjoH i;aldr tall 475 487 ^wd&
fi!LH ffjoHjreka ixLHdj 19,429 20,458
iyldr ffjoHjreka ixLHdj 1,017 1,011
myiqfjka ,nd.; yels iy .=Kd;aul fi!LH fyo fiajl ixLHdj 32,272 32,499
fiajd myiqlï ck;djg ,nd °u i|yd fi!LH Wmia:dhl ixLHdj 8,689 8,268
652 fofkl=g tla fyo fiajlfhla ne.ska ^w& ;djld,sl uQ,hka( fi!LH" fmdaIK yd foaYhS
^wd& fldÜGdY frday,a 12 la m%d:ñl ffjoH wud;HdxYh
rcfha frday,aj, fiajh l<y' ;jo" 2016 jir ffjoH i;aldr tAll ;;a;ajhg wdhqr®fõo fomdr®;fïka;=j
my; fy<k ,°' uqo,a wud;HdxYh
wjidkh jk úg mqoa.,hka 1"000 lg we|ka 3'6 la ^we& wdhqr®fõo ffjoH iNdfõ ,shdm†xÑ
jk f,i mej;s frday,a 598 lska rcfha fi!LH ù we;s wdhqr®fõo ffjoHjreka
116
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
furg fi!LH moaO;shg we;s yelshdj ;lafiare wúksYaÑ; iïNjhla iys; ksoka.; jl=.vq
ls¯fuka wk;=rej f,dal fi!LH ixúOdkh úiska frda.h Y%S ,xldjg wLKavj n,mdk nrm;, fmd≥
fuu iy;slh ,ndfok ,°' 2016 jir ;=< °" fi!LH .egÆjla njg m;aj we;1' fuu nrm;,
úfYaIfhka bka†hdj" mdlsia:dkh y wm%sldkq fi!LH .egÆj úi£u i|yd 2016 jifr® ° wúksYaÑ;
rgj,ska meñ◊ ixpdrlhska w;˙ka uef,a˙hd iïNjhla iys; ksoka.; jl=.vq frda.h ms<sn|
frda.Ska 41 fofkl= jdr®;d jqj o" uef,a˙hd ur®ok cd;sl wdfõlaIK jevigyk mj;ajk wëlaIK
jHdmdrh úiska rcfha yd fm!oa.,sl wxYfha ia:dk .Kk frday,a 30 isg 50 olajd mqΩ,a ls¯ug
frday,aj,g fkdñf,a frda. úksYaph yd m%;sldr fi!LH" fmdaIK yd foaYSh ffjoH wud;HdxYh
lghq;= lf<ah' fuu kj wëlaIK ia:dkj,g
myiqlï ,ndfoñka läkï fiajdjla ,ndfok ,°'
wjYH há;, myiqlï ixjr®Okh yd ldr®h uKav,
fuhg wu;rj" b,lal.; wkqmd;slh jQ ishhg
mqyqKq ls¯fï lghq;= o is≥ lrk ,°' fï w;r"
tllg jvd wvq w.hl laIqø nrjd (microfilaria)
jl=.vq frd.Ska$wúksYaÑ; iïNjhla iys; ksoka.;
frda.S wkqmd;slh mej;Su fya;=fjka 2016 jifr® ° jl=.vq frda.Ska i|yd fjí wvú mokï lr.;a
3
f,dal fi!LH ixúOdkh úiska Y%S ,xldj jidjdyS ;;ald,Sk frda.Ska ,shdm†xÑ ls¯fï moaO;shla jk
nrjd frda.h ;=rka l< rgla njg m%ldYhg m;a zjl=.vq frda.Skaf.a cd;sl f,aLkhZ 2016 jir ;=< °
lrk ,°' flfia fj;;a" fvx.= frda.h ;j≥rg;a mqΩ,a lrk ,o w;r" tu jir ;=< ° jl=.vq
Y%S ,xldfõ m%Odk;u fmd≥ fi!LH .egÆjla njg frda.Ska 5"500 la muK fuu moaO;sh hgf;a
m;aj we;' 2016 jir ;=< ° iuia; †jhsfkka ,shdm†xÑ ù we;' ;dlaI◊l úfYaI{hkaf.a
fvx.= frda.Ska 55"150 fofkl= jdr®;d jQ w;r" th fmd≥ tlÛ;dj u;" 2016 jifr® ° Y%S ,xldfõ
mqoa.,hka 100"000 lg frda.Ska 260 lg wkqrEm fõ' ksoka.; jl=.vq frda. ksjdrKh i|yd jk
2015 jifr® ° mqoa.,hka 100"000 lg jdr®;d jQ fvx.= udr®f.damfoaY ixfYdaOkh l< w;r" tu
frda.Ska .Kk 142 la úh' 2016 jifr® ° jdr®;d jQ udr®f.damfoaYj,g wkqj fi!LH ldr®h uKav,h
fvx.= frda.Ska ixLHdj by< hEug jir ;=< ° mqyqKq lrk ,°' fuhg wu;rj" 2016 jir ;=< °
mej;s whym;a md˙i˙l yd ld,.=◊l ;;a;ajh c,fha we;s ner f,day wkdjrKh lr.;
yels kj ridhksl úYaf,aIl WmlrK ,nd
m%Odk jYfhka fya;= úh' fi!LH" fmdaIK yd
°u u.ska wkqrdOmqrfha msysá c,fha ;;a;aj
foaYSh ffjoH wud;HdxYh úiska l,a;shd frda.h
m¯laIK ridhkd.drh jeä†hqKq lrk ,°' fuu
y∫kd .ekSu yd mQr®j.dó frda. l<ukdlrKh
ridhkd.drh 2017 jifr® ° mQr®K jYfhka l%shd;aul
;=<ska fvx.= rla;md; WK we;sùu wju ls¯u jkq we;' ksoka.; jl=.vq frda.fha N+f.da,Sh
i|yd mshjr lsysmhla l%shd;aul lrk ,o w;r" jHdma;sh by< hEu iy †<s∫ .%dóh mjq,aj,g fuu
u≥rejka fndajk ia:dk wvq ls¯fï jevigyka frda.h ksid we;sjk nrm;, wdr®:ßl .egÆ ms<sn|j
ud,djla yd cd;sl fvx.= ur®ok i;s folla o i,ld n,k úg" fuu fi!LH .egÆj md,kh ls¯u
mj;ajk ,°' tys m%;sM,hla f,i" jir ;=< ° fvx.= i|yd rch" fi!LH ks,Od¯ka yd rdcH-fkdjk
frda.Ska úYd, m%udKhla jdr®;d jqj o" fvx.= urK wdh;k u.ska .kq ,nk m%h;ak Yla;su;a ls¯u iy
wkqmd;slh ishhg 0'16 lg iSud úh' fï w;r" läkï ls¯u b;d jeo.;a fõ' fï i|yd" n,mEug
laIh frda.h" iSld (Zika)" cemkSia tkafiµ,hsàia ,lajQ m%foaYj, isák ishΩ ck;djg ms˙is≥ mdkSh
iy ó WK jeks fjk;a fndajk frda. /ilg c,h ,nd °u" frda.h l,a;shd y∫kd .ekSu yd
w∞<j rgmqrd wdfõlaIK jevigyka iy l,ska wdfõlaIKh i|yd jk myiqlï jeä†hqKq ls¯u"
y∫kd .ekSfï yd m%;sldr jevigyka mj;ajk by< wj∞kula iys; m%foaYj, mj;sk frday,aj,
,°' ;jo" 2016 jifr® ° udkj m%;sYla;s W!K;d wúksYaÑ; iïNjhla iys; jl=.vq frda.h i|yd
m%;sldr ls¯fï myiqlï by< kexùu" wúksYaÑ;
ffjrih ^tÉ'whs'ù'& iy ,sx.slj iïfm%aIKh jk
frda. i|yd w∞< fi!LH wOHdmk yd ±kqïj;a
1 frda.fha N+f.da,Sh jHdma;sh ;=<ska fmkakqï lrk m˙†" wkqrdOmqrh yd
ls¯fï jevigyka 527 la mj;ajk ,o w;r" läkï fmdf<dkakrej †ia;%slalj, ishÆu m%foaY" jhU m<df;a fmd,ams;s.u yd
tÉ'whs'ù' m¯laIK iy frda.hg f.d≥re ùfï .s˙ndj m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY" kef.kysr m<df;a foysw;a;lKaäh
yd moú Y%Smqr m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY" W!j m<df;a uyshx.kh yd
jeä wj∞kula iys; ck fldgia b,lal lr.;a ˙°ud,shoao m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY" W;=re m<df;a je,sTh" jjqkshdj"
jjqkshdj - ol=K m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY iy uOHu m<df;a ú,a.uqj
l%shdldrlï ;=<ska rg mqrd tÉ'whs'ù' m¯laIK m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh" wúksYaÑ; iïNjhla iys; ksoka.; jl=.vq
frda.h me;s¯ug by< wj∞kula iys; m%foaY fõ'
4"532 la is≥ lrk ,°' uQ,h( fi!LH" fmdaIK yd foaYSh ffjoH wud;HdxYh
117
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
iïNjhla iys; ksoka.; jl=.vq frda.h we;s ùug wdldrfha wk;=re je<elaùu ms<sn|j jevigyka"
uq,ajk fya;=j fidhd .ekSug is≥ lrk mr®fhaIK udr®f.damfoaY iy m%;sm;a;s ilia ls¯u fndafkdjk
lghq;= läkï ls¯u iy m%foaY mqrd me;sr we;s frda. tallfha wk;=re je<elaùfï Wmdhudr®.hg
m˙ir ¥IKh msgq±lSu yd md˙i˙l wdrlaIdj we;=<;a fõ' ta wkqj" 2016 cqks udifha °
i|yd jk jevigyka läkï ls¯u wjYH fõ' Y%S ,xldfõ uQ,sl frday,a yd bka by< ;,fha
rfÜ iudc-wdr®:ßl" ck.yk yd „jk rgdj, frday,aj, wk;=re wdfõlaIK jevigyka wdrïN
is≥jk fjkialï fya;=fjka fndafkdjk frda. o lrk ,°' fuhg wu;rj" wk;=re j<lajd,Su
Y%S ,xldfõ fi!LH wxYhg ie,lsh hq;= wNsfhda.hla ms<sn| uyck ±kqïj;aNdjh jeä ls¯u i|yd
t,a, lr we;' ksoka.; fndafkdjk frda. we;s iudc udOH cd, jHdmdrhla yd uyck ±kqïj;a
whg m%;sldr ls¯u iy w;HjYH T!IO m%;sm;a;shla ls¯fï jevigyka lsysmhla o l%shd;aul fl˙◊'
;=<ska m%;sldr ,nd°u i|yd jk m%d:ñl i;aldr i,ld n,k ld,h ;=< °" fi!LH fiajd iemhqu
myiqlï Yla;su;a ls¯ug fi!LH" fmdaIK yd i|yd jQ fm!oa.,sl wxYfha iyNd.s;ajh wLKavj
foaYSh ffjoH wud;HdxYh wLKavj lghq;= lf<ah' mqΩ,a úh' 2016 jir wjidkh jkúg we|ka 6"330 lska
3
ksoka.; fndafkdjk frda. ksjdrKh ms<sn| cd;sl iukaú; ngysr ffjoH fiajdj l%shd;aul jk
m%;sm;a;sh u.ska ≥ïmdkh" uOHidr" ia:Q,;dj iy fm!oa.,sl frday,a 225 la meje;=◊' fuhg
fi!LHg wys;lr wdydr .ekSu yd jHdhduj,ska wu;rj" uqΩ we|ka 326 lska iukaú; fm!oa.,sl
f;dr „jk rgd hk fndafkdjk frda. we;s wdhqr®fõo frday,a 22 la o úh' ;jo" 2016 jir
ùug n,mE yels m%Odk fmd≥ wj∞kï idOl wjidkh jkúg fm!oa.,sl ffjoH .s,kar: fiajd
y;rla ms<sn|j wjOdkh fhduqlr we;' rdcH 26 la" mQr®K ld,Sk oka; Y,Hd.dr 146 la" mQr®K
yd rdcH fkdjk wdh;kj, iydh we;sj ±kg
ld,Sk idudkH ffjoH fiajd$ fnfy;a Yd,d$
mj;sk fi!LH cd,h yryd fuu wj∞kï idOl
ffjoH idhk 521 la" mQr®K ld,Sk úfYaI| ffjoH
wvq ls¯ug úúO Wmdhudr®. l%shd;aul lr we;'
fiajd 24 la" ffjoH ridhkd.dr 967 la iy ffjoH
≥ïfld< ksid we;sjk fi!LH wj∞kï" fõokd
uOHia:dk$ ksjdrK uOHia:dk$ †jd iq/l=ï ffjoH
yd úrEmS ùï ms<sn|j ishÆ jhia ldKav w;r by<
uOHia:dk$ ffjoH pek,a fiajd 502 la fi!LH"
±kqïj;aNdjhla we;s ls¯fï wruq◊ka 2016 jir
fmdaIK yd foaYSh ffjoH wud;HdxYh hgf;a
;=< ° ≥ïjeá melÜgqj,ska ishhg 80 la wdjrKh
jk f,i rEmuh wjjdo we;=<;a ls¯ug fi!LH" ,shdm†xÑ ù ;snq◊' 2016 jifr® ° fi!LH" fmdaIK
fmdaIK yd foaYSh ffjoH wud;HdxYh ;SrKh yd foaYSh ffjoH wud;HdxYh" fm!oa.,sl fi!LH
lf<ah' ;jo" mdk jr®.j, we;s iSks uÜgu ksrEmKh fiajd kshduk uKav,fha iy cd;sl wdOqksl;aj yd
jk m˙† wksjdr®h jr®K fla;hla we;=<;a ls¯u o ldr®ñl mqyqKq ls¯fï wêld˙fha iyNd.s;ajfhka
2016 jifr® ° y∫kajd fok ,°' fi!LHdrlaIs; fm!oa.,sl frday,a" ffjoH uOHia:dk iy oka;
wdydr f;dard .ekSu i|yd jk fuu jevigyka
3'8 rEm igyk
;=<ska we;sjk uyck ±kqïj;aNdjh fndafkdjk
fi!LH iy wOHdmkh i|yd jQ
frda. je<elaùu i|yd w;HjYH fõ' ta wkqj" rcfha úhoï
fndafkdjk frda. ksjdrKh yd md,kh iïnkaOj
iudch ±kqïj;a ls¯fï jevigykla weröug 2.5
2.0
fY%a◊j, isiqka w;r fi!LH m%jr®Ok jevigykla
l%shd;aul ls¯ug fi!LH" fmdaIK yd foaYSh ffjoH 1.5
wud;HdxYh ie,iqï lr we;' ;jo" Y¯r ialkaO
or®Ylh iy wdydr yd Yd¯˙l l%shdldrlï ms<sn|j 1.0
118
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
Y,Hd.drj, ±kg fiajh lrk fm!oa.,sl wxYfha by< o˙ø;djhla iys; ckdjdi njg m;aùug
fyo ldr®h uKav,h yd oka; Y,H iydhlhka fya;= jkq we;'
i|yd Tjqkaf.a ±kqï mr;rhka mshùu iy ±kqu
2016 jir ;=< ° wOHdmk wud;HdxYh úiska
wÆ;a lr.ekSu i|yd mdGud,d meje;aùu wdrïN
mdi,a iyNd.s;aj uÜgï jr®Okh ls¯u i|yd
lrk ,°' fndafkdjk frda.j,g w∞< m¯laId
mshjr /ila f.k we;' wOHdmkfha /£ isàfï
ls¯ï yd fi!LH i;aldr fiajd i|yd jk b,aÆu
by< hEu;a iuÛ rfÜ fi!LH fiajd iemhSfï ° 3'9 ixLHd igyk
fm!oa.,sl wxYh b;d jeo.;a ldr®hNdrhla bgq idudkH wOHdmkfha uQ,sl ,laIK
lrhs' flfia fj;;a" fm!oa.,sl fi!LH fiajd
YSr®Ih 2015 ^w& 2016 ^wd&
imhkakka kshdukh ls¯u u.ska tu wdh;kj,ska
1' uqΩ mdi,a ixLHdj
ukd yd ia:djr m%ñ;sfhka hq;= fi!LH fiajd 10,997 11,021
rcfha mdi,a 10,144 10,162
iemhSfï wdrlaIs; ms<sfj;a wkq.ukh flfrk nj
m%d:ñl mdi,a 3,704 3,778
;yjqre ls¯u wjYH fõ' oaú;ShSl mdi,a 6,440 6,384
3
bka" cd;sl mdi,a 352 353
wOHdmkh fjk;a mdi,a 853 859
ms˙fjka 749 754
rfÜ wdr®:ßl yd iudc ixjr®Okh i|yd
fm!oa.,sl yd úfYaI mdi,a ^we& 104 105
ishÆu orejkag .=Kd;aul iy idOdrK m%fõYhla
iys;j m%d:ñl yd oaú;ShSl wOHdmkhla ,nd°u 2' uqΩ YsIH ixLHdj 4,418,173 4,345,517
rcfha mdi,a 4,129,534 4,143,107
w;HjYH fõ' wOHdmk wud;HdxYhg wkqj" fjk;a mdi,a 201,034 202,410
2016 jifr® ° jhi wjqre≥ 5-14 w;r jhia ms˙fjka 64,806 66,003
iSudfõ isiqkaf.a mdi,aj,g we;=<;a ùfï Y=oaO fm!oa.,sl yd úfYaI mdi,a ^we& 136,228 136,407
cd;Hka;r mdi,a ^wE& 87,605 ,e'fkd'
wkqmd;h ishhg 97'35 la jQ w;r" ms˙ñ iy
3' uqΩ .=rejre ixLHdj 259,967 249,374
.eyekq isiqka i|yd jk Y=oaO we;=<;a ùfï
rcfha mdi,a 236,999 235,999
wkqmd; ms<sfj<ska ishhg 98'38 la iy 96'31 la fjk;a mdi,a 13,851 13,375
úh' flfia fj;;a" mdi,a iyNd.s;ajh uekSug ms˙fjka 6,776 6,503
fhd∞ .efkk 1 fY%a◊fha isg 11 fY%a◊h olajd fm!oa.,sl yd úfYaI mdi,a ^we& 7,075 6,872
o< /£ isàfï wkqmd;h2 2014 jifr® ° jdr®;d jQ cd;Hka;r mdi,a ^wE& 9,117 ,e'fkd'
ishhg 85'09 isg 2016 jifr® ° ishhg 86'54 la 4' kj we;=<;alr .ekSï ^b& 323,337 326,966
olajd by< .sfhah' ms˙ñ iy .eyekq isiqkaf.a 5' YsIH $ .=re wkqmd;h
11 fY%a◊h olajd /£ isàfï wkqmd; ms<sfj<ska rcfha mdi,a 17 18
fjk;a mdi,a 15 15
ishhg 83'31 la iy 89'9 la úh' by<u o< /£ cd;Hka;r mdi,a ^wE& 10 ,e'fkd'
isàfï wkqmd;h jQ ishhg 92'21 niakdysr 6' m%d:ñl Y=oaO we;=<;aùfï wkqmd;h
m<df;ka jdr®;d jQ w;r" wju o< /£ isàfï ^wjqre≥ 5-9& 97.52 95.91
wkqmd; kef.kysr m<df;ka ^ishhg 75'59& 7' oaú;ShSl Y=oaO we;=<;aùfï wkqmd;h
iy W;=re m<df;ka ^ishhg 79'91& jdr®;d úh' ^wjqre≥ 10-14& 95.14 95.91
úfYaIfhka .;a l," ms˙ñ isiqkaf.a 1 isg 11 fY%a◊h 8' jhia úfYaIs; we;=<;aùfï wkqmd;h
^wjqre≥ 5-14& 98.36 97.35
olajd o< /£ isàfï wkqmd;h kef.kysr m<df;a
^ishhg 71'59 la& iy W;=re m<df;a ^ishhg 75'36 la& 9' .=re mqyqKq uOHia:dk ixLHdj 8 8
wvq w.hl mj;S' fuu m%foaYj, o˙ø;dj by< 10' jir ;=< ° mqyqKq l< .=rejre ixLHdj 994 2,294
uÜgul mj;sk neúka úfYaIfhkau" ms˙ñ orejka 11' cd;sl wOHdmk úoHdmSG ixLHdj 19 19
;u .Dy wd∞hug ∞hl ùu i|yd mdi,a yerf.dia mqyqKqj ,;a uqΩ .=rejre ixLHdj 6,624 9,478
/lshd wjia:d fidhd hEu" W;=re iy kef.kysr jir ;=< ° mqyqKqj ksul< .=re ixLHdj 2,467 2,073
^w& ixfYdaê; uQ,h( wOHdmk wud;HxYh
m<d;aj, o< /£ isàfï wkqmd;h wju w.hl ^wd& ;djld,sl
mej;Sug fya;= ù we;' flfia fj;;a" ksis ^we& rch úiska wkqu; fm!oa.,sl mdi,a iy
úfYaI wjYH;d iys; <uqka i|yd jQ mdi,a
wOHdmkhla fkdue;s ùu ksid fuu orejkag ^fuhg iud.ï mk; hgf;a ,shdm†xÑ l<
/lshd wjia:d wvq jkq we;s w;r" th fuu l,dm cd;Hka;r mdi,a wh;a fkdfõ&'
^wE& 2015 jifr® ° wOHdmk wud;HdxYh úiska
mj;ajk ,o †m jHdma; iólaIKhla u;
2 1 fY%a◊fha isg 11 fY%a◊h olajd o< /£ isàfï wkqmd;h hkq ±kg 11 2015 o;a; mokï fõ'
fY%a◊fha bf.kqu ,nk isiqka" jir 10 lg fmr 1 fY%a◊hg we;=<;a lr.;a
^b& rcfha mdi,a i|yd mu◊'
uqΩ isiqka ixLHdjg ork wkqmd;fhys m%;sY;h fõ'
119
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wkqmd; by< kexùfï wruqKska isiqkaf.a olaI;d idudkH wOHdmkfha .=Kd;aulNdjh jr®Okh
yd wfmalaId fukau Y%u fj<|fmd< wjYH;d ls¯u tla tla mqoa.,hdf.a fm!oa.,sl yd jD;a;Sh
imqrd,k" jir 13 l wksjdr®h wOHdmkhla ,nd ixjr®Okh i|yd b;d jeo.;a jk w;r" tu.ska
°u i|yd kj wOHdmk m%;sm;a;s fhdackdjla wkd.;fha ° M,∞hS Y%u n,ldhla o ksr®udKh
2016 jifr® ° wOHdmk wud;HdxYh úiska y∫kajd flfrkq we;' ta wkqj" m%d:ñl yd oaú;ShSl
fok ,°' Bg wu;rj" wOHdmk wud;HdxYh úiska mdi,aj, b.ekaùfï .=Kd;aulNdjh jr®Okh
W;=re m<d; jeks wvq wOHdmk ldr®hidOkhla ls¯fï wruq◊ka wOHdmk wud;HdxYh úiska 2016
iys; wOHdmk l,dmj, ú≥y,am;sjreka" ksfhdacH jifr® ° .=re mqyqKq jevigyka mj;ajk ,°' .=re
ú≥y,am;sjreka iy .=rejrekaf.a ±kqu yd mqqyqKq uOHia:dk y;la yryd b.ekaùfï yelshdj
jeä†hqKq ls¯fï jevigyka lsysmhla mj;ajk
b.ekaùfï yelshdj jr®Okh ls¯u i|yd YlH;d
,°' fï w;r" .=re mqyqKq uOHia:dk 109 la yryd
ixjr®Ok jevigyka lsysmhla l%shd;aul lrk ,°'
mj;ajk ,o flá ld,Sk .=re ixjr®Ok jevuqΩ
;jo" mdi,a ks, we∫ï ñ, ° .ekSu fjkqfjka" mdi,a
iy jD;a;Sh .=re mqyqKq jevigyka u.ska .=rejreka
10"145 l isák" wdikak jYfhka isiqka ñ,shk
45"000 la mqyqKq lrk ,°' 2013 jifr® ° mdi,a
3
4'3 la i|yd fkdñf,a jjqprm;a ,ndfok ,°' óg 251 l wOHhk fmd≥ iy;sl m;% Wiia fm< i|yd
wu;rj" wOHdmk wud;HdxYh úiska mdi,a 6"946 l ;dlaI◊l úIh Odrdj y∫kajd fok ,°'
isiqka 973"245 lg m%;s,dN ,nd foñka †jd wdydr ±kqu W;amdokh iy fidhd.ekSï yd kj
jevigyk i|yd remsh,a ì,shk 4'0 la jeh lr we;' ksmehqï i|yd úoHd;aul idlaIr;dj iy .◊;
;jo" W;=re m<df;a l%shd;aul lrk ,o f,dal wdydr l=i,;djfhys jeo.;alu y∫kdf.k" wOHdmk
jevigyk u.ska mdi,a 965 l isiqka 162"272 lg wud;HdxYh úiska úoHd iy .◊; úIhkag w∞<
m%;s,dN ysñ úh' flfia fj;;a" úfYaIfhkau .%dóh .=rejreka i|yd mqyqKq jevigyka lsysmhla o
iy j;= wxYj, wvq wd∞hï,dNS mjq,aj, orejka l%shd;aul lr we;' ;jo" m%d:ñl yd oaú;ShSl
b,lal lr .ksñka mdi,a iyNd.s;ajh †˙.ekaùfï mdi,a uÜgïj, isg f;dr;=re yd ikaksfõok
jevigyka l%shd;aul ls¯u w;HjYH fõ' ;dlaIKh Ndú;d ls¯u i|yd wjia:dj ,nd°u
;=<ska fjkia jk ;dlaIKhg wkqj yev.eiSug
2016 jir ;=< ° wOHdmk wud;HdxYh úiska
orejkag we;s yelshdj jeä†hqKq jk w;ru" tu.ska
†jhsk mqrd mdi,a orejka i|yd idudkH wOHdmkfha
wkd.;fha ° Tjqkaf.a jD;a;Sh wjia:d fukau
mj;sk wiudk;d wju ls¯u i|yd mshjr lsysmhla /lshd kshqla;sh o by< kexfjkq we;' i,ld
.kakd ,°' l,dmh fyda mdi,a jr®.h l=ula jqj o" n,k jir ;=< °" cd;sl wOHdmk wdh;kh úiska
iEu isiqfjl=gu wOHdmkfha iudk wjia:d ysñlr f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIK WmdêOd¯
°fï wruq◊ka wOHdmk wud;HdxYh úiska z<Ûu .=rejreka 300 fofkl= iy cd;sl wOHdmk
mdi, fyd|u mdi,Z ixl,amh y∫kajd fok úoHdmSGj,ska iu;ajQ .=rejreka 200 fofkl= mdi,a
,°' zoaú;ShSl mdi,a 1"000 la ixjr®Okh ls¯uZ uÜgñka f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKh
jHdmD;sh hgf;a ;dlaI◊l úoHd.dr 995 la b†lr b.ekaùu i|yd ;j≥rg;a mqyqKq lrjk ,°' fï
we;s w;r" 2016 jir wjidkh jk úg thska w;r" †ia;%slal lsysmhl f;dr;=re yd ikaksfõok
úoHd.dr 961 la l%shdld¯ úh' óg wu;rj" f;dard.;a ;dlaIKh ms<sn|j kj l,dm uOHia:dk myl
oaú;ShSl mdi,a 251 l ;dlaIK mSG f.dvke.s,s b†ls¯ï lghq;= wjika lr we;s w;r" uOHia:dk
b†ls¯ug o fhdackd lr we;' ta wkqj" i,ld wgl b†ls¯ï lghq;= is≥ flfrñka mj;S' óg
n,k jir wjidkh jkúg ;dlaIK mSG 226 l wu;rj" ú≥,s ixfoaY iy ä‚g,a há;, myiqlï
b†ls¯ï wjika lr we;s w;r" thska mSG 216 la wud;HdxYh hgf;a l%shd;aul jk f;dr;=re yd
l%shd;aul fjñka meje;=◊' ;jo" f;dard.;a mdi,a ikaksfõok ksfhda‚;dh;kfha iydh we;sj
1"166 l ikSmdrlaIl iy c, myiqlï jeä†hqKq wOHdmk wud;HdxYh úiska ziaudr®ÜZ Wmdx. iys;
ls¯fï wruq◊ka l%shd;aul jk zikSmdrlaIdj m%uqL ä‚g,a mka;s ldur msysgqùu u.ska ä‚g,a wOHdmk
fõZ jevigyk hgf;a mdi,a 908 l ikSmdrlaIl l%uh y∫kajd °ug ie,iqï lr we;' mdi,a 150 l
myiqlï b†ls¯fï lghq;= 2016 jir wjidkh jk ä‚g,a mka;s ldur 300 la ia:dms; lrñka 2016 isg
úg ksu lr we;' fuhg wu;rj" rcfha mdi,aj, 2018 olajd kshuq jHdmD;shla is≥ ls¯ug kshñ;h'
fN!;sl ;;a;ajh by< kexùu i|yd ;j;a há;, 2016 jir ;=< ° m%d:ñl yd oaú;ShSl wOHdmkh
myiqlï ixjr®Ok lghq;= lsysmhla jir ;=< ° iemhSu i|yd rdcH fkdjk wxYfha ∞hl;ajh
l%shd;aul fl˙◊' wLKavj jr®Okh úh' i,ld n,k jir ;=< °"
120
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
wëlaIKh hgf;a mj;S' flfia fj;;a" cd;Hka;r 4' uqΩ ldr®huKav,h ^ishÆu úYajúoHd,j,&
mdi,a kshdukh" m˙laId ls¯u iy wëlaIKh ls¯u wOHhk 5,199 5,422
wkOHhk 10,726 11,096
wOHdmk wud;HdxYhg fyda m<d;a fyda l,dm
5' YsIH $ .=re wkqmd;h 17.8 17.5
wdh;kj,g wh;a fkdfõ' fï jkúg" cd;Hka;r
3
mdi,aj,g we;=<;a jk YsIH ixLHdj jr®Okh 6' jhia úfYaIs; Wmdê wfmalaIl we;=<;aùfï
wkqmd;h ^wjqre≥ 19-23& ^wE& 6.6 6.9
fjñka mj;sk fyhska" tu wdh;kj,ska imhkq
,nk wOHdmkfha .=Kd;aul nj iy;sl ls¯u 7' w'fmd'i Wiia fm< isg úYajúoHd,hg
we;=<;aaùu
i|yd tjeks mdi,a kshdukh iy wëlaIKh i|yd we;=<;aùug iq≥iqlï ,enQ m%udKh ^]& 60.46 51.43
hï úêu;a l%ufõohla mej;Su w;HjYHh' flfia iq≥iqlï ,enQjkaf.ka we;=<;a jQ m%udKh ^]& 17.14 18.61
fj;;a" rch úiska is≥lrkq ,nk cd;Hka;r mdi,a 8' Wmdê,;a ixLHdj ^B& 37,058 38,501
kshduk yd wëlaIKh fya;=fjka by< m%ñ;sfhka m%:u Wmdê 29,545 30,819
hq;= cd;Hka;r mdi,aj, iqug l%shdld˙;ajhg ndOd mYapd;a Wmdê 7,513 7,682
we;s fkdl< hq;=h' 9' m%:u Wmdêh i`oyd kj we;=<;aùu ^W& 25,676 28,952
121
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ms˙kukq ,nk wkqnoaO Wmdê mdGud,d i|yd isiqyq rdcH 635 313
fm!oa.,sl yd rdcH fkdjk ixúOdk 718 451
7"000 lg wdikak ixLHdjla ,shdm†xÑ ù isáhy'
flfia fj;;a" ,dN bmehSfï wruqK bgqlr .kakd 2' ms<s.;a mdGud,d ixLHdj 2,291 2,659
3
f.k hEu" ,shdm†xÑ jk isiqkaf.a n,dfmdfrd;a;= fomdr®;fïka;=j 4,171 4,169
bgq ls¯u i|yd fukau wdr®:ßlhg ∞hl úh yels cd;sl wdOqksl;aj iy ldr®ñl mqyqKq
ls¯fï wêld˙h 11,787 11,182
ksmqK Y%ñlhka ìys ls¯u i|yd o w;HjYH fõ' jD;a;Sh mqyqKq wêld˙h 10,484 17,517
fï fya;=fjka" fm!oa.,sl wxYfha Wiia wOHdmk cd;sl ;reK fiajd iNdj 1,244 1,957
lafIa;%h ;=< wdfhdack †˙.kajk w;ru" fuu fm!oa.,sl wdh;k 16,462 12,192
fm!oa.,sl wdh;k u.ska ms˙kukq ,nk Wmdê ^w& ;djld,sl uQ,h( ;D;Shsl yd jD;a;Sh wOHdmk
^wd& jir wjidkfha ° fldñIka iNdj
mdGud,dj, .=Kd;aulnj ms<sn|j wëlaIKh ls¯u
iy Wmdê mdGud,d ms<s.ekSug ,la ls¯u w;sYh
iy YS;lrK yd jdhq iukh wd° mqΩ,a úIh
jeo.;a fõ' fï °r®>ld,Sk wjYH;dj imqrd,Su
mrdihl ms<s.;a mdGud,d 2"656 la ms˙kuk ,°'
i|yd cd;sl ;;a;aj iy;sl iy m%;S;k fldñIka
w'fmd'i' ^W'fm<& i|yd y∫kajd ° we;s ;dlaIK
iNdj (National Quality Assurance and Accreditation
úIh Odrdj fya;=fjka" úYajúoHd, wOHdmk
Commission) ia:dms; ls¯u i|yd Wiia wOHdmk
wjia:d wysñ jqj o" ldr®ñl yd jD;a;Sh wOHdmk
wud;HdxYh úiska mk;a flgqïm;la ilia
ls¯fï l%shdj,shl ksr;j isák w;r" fuu.ska mqyqKq wdh;kh yryd ish oaú;ShSl yd ;D;Shsl
rg ;=< l%shd;aul Wiia wOHdmk wdh;k ish,a,u wOHdmkh w;r iïnkaO;djla we;slr .ekSug
kshdukh flfrkq we;' isiqkag wjia:dj ,eî we;' óg iu.dój" rg ;=<
ksmqK Y%ñlhska ysÛ ùu fya;=fjka Woa.; úh yels
fjkia jk Y%u fj<|fmd< wjYH;d imqrd,Su wys;lr n,mEï wju ls¯ug cd;sl wdOqksl;aj
i|yd ldr®ñl" jD;a;Sh wOHdmk yd mqyqKq wxYh iy ldr®ñl mqyqKq ls¯fï wêld˙h (NAITA)"
u.ska jD;a;Sh úfYaIs; wOHdmk jevigyka Y%S ,xld jD;a;Sh mqyqKq wêld˙h (SLVTA) iy ldr®ñl
ms˙keóu ;=<ska isiqka úYd, ixLHdjla i|yd wOHdmk yd mqyqKq ls¯fï fomdr®;fïka;=j (DTET)
wOHdmk wjia:d ,nd°ug wLKavj l%shd lrk
yryd Y%ñlhka 10"000 la mqyqKq ls¯u i|yd rch
,°' mdi,a iy rcfha úYajúoHd, ;=<ska oaú;ShSl
úiska remsh,a ñ,shk 500 la fjkalr we;' fuu
yd ;D;Shsl wOHdmkh ,eîfï wjia:d wysñ jQ
mqyqKq jevigyka hgf;a" cd;sl ksjdi ixjr®Ok
isiqkaf.a úúOdldr jQ wfmalaId iM, lr.ekSu iy
wêld˙fha ^cd'ks'ix'w'& wdor®Y jHdmD;sj, iy m%Odk
Tjqkaf.a ksmqK;d yd l=i,;d jr®Okh lr .ekSu
fldka;%d;alrejkaf.a b†ls¯ï jHdmD;sj, mqyqKqj
i|yd ldr®ñl yd jD;a;Sh mqyqKq lafIa;%h mqΩ,a
,nd.ekSu i|yd fh!jkhka 9"306 fofkl= cd;sl
ls¯u w;HjYH fõ' 2016 jir wjidkh jk úg
wdOqksl;aj iy ldr®ñl mqyqKq ls¯fï wêld˙fha
rcfha wdh;k 313 la iy fm!oa.,sl iy rcfha
,shdm†xÑ ù we;'
fkdjk wdh;k 451 lska iukaú; jQ ldr®ñl"
jD;a;Sh wOHdmk yd mqyqKq lafIa;%h fudagr® r:
ksjdi yd kd.ßl ixj¾Okh
wΩ;ajeähd ls¯u iy kv;a;= ls¯u" f.dvke.s,s
yd b†ls¯ï" ú≥,s" bf,lafg%dksl yd ú≥,s ixfoaY" rfÜ wvq yd ue† wd∞hï,dNS ck;djf.a „jk
uQ,H" nexl= yd l<ukdlrKh" wdydr ;dlaIKh" ;;a;ajh by< kexùfï wruq◊ka rch ksjdi
f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKh yd nyqudOH" ixjr®Ok jevigyka lsysmhla wLKavj l%shd;aul
fr†ms<s yd ksñ we∫ï" iïNdKav yd mdjyka lf<ah' wvq yd ue† wd∞hï,dNS ck;djf.ka
122
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
ksjdi myiqlï i|yd we;s by< b,aÆu imqrd,Sug ±lau ms<sìUq jk f,i cd;sl ksjdi m%;sm;a;sh
cd'ks'ix'w' yd kd.˙l ckdjdi ixjr®Ok wêld˙h ixfYdaOkh ls¯ug mshjr f.k we;' fï w;r"
^kd'c'ix'w'& wLKavj jeo.;a ldr®hNdrhla bgq rfÜ jr®;udk ksjdi wjYH;dj ms<sn| úYajikSh
lf<ah' fï i|yd" uqo,a wud;HdxYh úiska 2016 yd ld,Sk o;a; yd f;dr;=re fkdue;s ùu ksid
jir i|yd remsh,a ñ,shk 6"432'0 la fjkalrk ,°' rfÜ ksjdi wjYH;dj imqrd,Su i|yd m%;sm;a;s
fuhg wkql+,j" cd'ks'ix'w' yd kd.˙l ixjr®Ok ;SrK .ekSfï ° yd ie,iqï ilia ls¯fï °"
wêld˙h ^kd'ix'w'& hgf;a l%shd;aul jk úis˙ ksjdi ksjdi yd b†ls¯ï wud;HdxYhg .egÆ u;= ù
jevigyk" wúksYaÑ; iïNjhla iys; ksoka.; we;' tneúka" uqΩ †jhsku wdjrKh jk f,i
jl=.vq frda.Ska i|yd ksjdi jevigyk" jekaoUqjka ishÆ .%du ks,Od¯ jiïj, ksjdi wjYH;d ms<sn|
i|yd ksjdi ,nd°fï jevigyk" msì≥Kq .ïudk o;a; /ia ls¯u i|yd m%dfoaYSh f,alï ldr®hd,
jevigyk" je,sTh úfYaI jHdmD;sh" fijK uÜgñka iólaIKhla is≥ ls¯ug mshjr .kakd ,°'
.ïudk ksjdi jevigyk" iïm;a fijK ksjdi iólaIK is≥ lrk ,o m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY
jevigyk iy uOH wd∞hï,dNS ksjdi jevigyk 331 w;=˙ka m%dfoaYSh f,alï fldÜGdY 315 lg w∞<
3
jeks kj ksjdi ixjr®Ok jHdmD;s lsysmhla ksjdi o;a; ksjdi yd b†ls¯ï wud;HdxYh fj; fï jk
yd b†ls¯ï wud;HdxYh úiska wdrïN lr we;' 2016 úg ,eî we;' iólaIKfha jr®;udk m%;sM, wkqj"
jir ;=< ° cd'ks'ix'w' úiska ksjdi tall 101"729 l mj;sk ksjdij, we;s whym;a ;;a;aj" ia:ßrj fyda
b†ls¯ï ksu l< w;r" wÆ;ska b† l< ksjdi ;djld,slj rfÜ fjk;a m%foaYj,g ixl%uKh
tall 7"559 la thg we;=<;a úh' ;jo" cd'ks'ix'w' ùu jeks fya;= ksid mjq,a ñ,shk 2'4 lg wdikak
úiska m%;s,dNSkag ysñlï Tmamq yd l,an≥ Tmamq m%udKhlg wkd.;fha ° kj ksjila wjYH jkq
ms˙keóu i|yd jevigykla l%shd;aul lrk ,°' we;s w;r" mjq,a ñ,shkhlg muK ú≥,sn,h"
ta wkqj" 2016 jir ;=< ° ysñlï Tmamq 1"851 la yd ikSmdrlaIl myiqlï iy m%fõY udr®. jeks há;,
l,an≥ Tmamq 7"599 la ,nd ° we;' fï w;r" ksjil myiqlï ,nd.ekSfï wjYH;dj mj;S'
ysñld˙;ajh fkdue;s neúka úúO wmyiq;djkag kd.˙l há;, myiqlï ixjr®Okhg
,lajk wvq yd ue† wd∞hï,dNS lKavdhï b,lal il%Shj ∞hl jk w;ru wvq myiqlïj,ska hq;=
lr.ksñka úúO jevigyka ;=<ska iuia; ksjdi kd.˙l ckdjdij, †úf.jk mqoa.,hkaf.a
ixLHdj by< kexùug cd'ks'ix'w' iy kd'c'ix'w' ksjdi myiqlï jeä†hqKq ls¯u i|yd kd'ix'w'
ie,iqï lr we;' kd'c'ix'w' hgf;a is≥ lrk wLKavj jeo.;a ldr®hNdrhla bgq lf<ah'
,s∫, yd y,dj; ksjdi ixjr®Ok jevigykaj,g 2016 jifr® ° kd'ix'w' úiska ishfi; fijK
w∞< b†ls¯ï lghq;= 2016 jifr® ° wjika l< ksjdi jevigyk hgf;a ksjdi tall 266 l
w;r" Ækdj ksjdi jHdmD;sfha ksjdi tall 356 l b†ls¯ï lghq;= wjika l< w;r" ksjdi tall
b†ls¯ï lghq;= is≥ flfrñka mej;=◊' ;jo" 12"963 l b†ls¯ï lghq;= is≥ flfrñka meje;=◊'
fld<U" yïnkaf;dg" lΩ;r" ;%sl=Kdu,h" wúêu;a ixjr®Ok lghq;= fya;=fjka ±kg Ndú;hg
wkqrdOmqrh" l=reKE.," .d,a, yd wïmdr †ia;%slal fkd.kakd ìï úêu;a l%shdldrlï i|yd Ndú;h
wdjrKh lrñka iajYla;s m%cd uQ,sl ixúOdk by< kexùfï wruq◊ka" fld<U fldgqj m†l
msysgqùu" wvq myiqlï iys; ckdjdij, isák cd,h ixjr®Okh ls¯u iy h<s ia:dk.; l<
ldka;djka iún, .ekaùu iy m%cd l%shdld˙;aj fj<|ie,a b†ls¯fï lghq;= 2016 jifr® ° wdrïN
jevuqΩ meje;aùu jeks udkj ixjr®Ok jevigyka fl˙◊' k.r ixjr®Ok jevigyka hgf;a m%Odk
lsysmhla wvq wd∞hï,dNS m%cdjf.a „jk ;;a;ajh k.r ixjr®Okh ls¯u i|yd kd'ix'w' wLKavj
by< kexùu i|yd kd'c'ix'w' úiska l%shd;aul m%uqL;ajh ° wdfhdackh lf<ah' ta wkqj" c,
lrk ,°' yïnkaf;dg †ia;%slalfha b†flfrñka wmjyk yd bvï ixjr®Okh" k.r ixjr®Okh"
mj;sk ksjdi jHdmD;sj,g w∞< iïnkaëlrK udr®. ixjr®Okh iy nyq uy,a r:.d,a" jd◊c
lghq;= is≥ ls¯fï j.lSu o kd'c'ix'w'g mej¯ we;' ixlSr®K yd fmd≥ fj<|ie,a b†ls¯u jeks k.r
ixjr®Ok jHdmD;s lsysmhla 2016 jir ;=< °
wvq wd∞hï,dNS mjq,aj,g ;sridr ksjdi
l%shd;aul fjñka mej;=◊'
myiqlï ,nd°fï wruq◊ka 2016 jir ;=< °
m%;sm;a;s l%shdudr®. lsysmhla f.k we;' iajNdúl ksis f,i l<ukdlrKh l<fyd;a"
wdm∞j,ska we;sjk n,mEu wju ls¯u iy kd.¯lrKh jHdmdr yd lr®udka; i|yd Wmld¯ jkq
;sridr udkj ckdjdi ixjr®Ok ixl,am l%shdjg we;s w;r" .%dóh m%foaYj,ska ixl%uKh jQ mqoa.,hka
kexùu ms<sn|j wjOdkh fhduq lrñka rcfha we;=Ωj m†xÑlrejkag /lshd yd by< wd∞hï
123
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wjia:d i,id °ug fukau" mqoa.,hkaf.a idudkH W!j m<df;ka jdr®;d úh' †ia;%sla uÜgfï ck.yk
hymeje;au ;yjqre ls¯ug o fya;= fõ' tneúka" o˙ø;d or®Ylh ie,ls,a,g .;a úg wju w.h jQ
kd.˙l há;, myiqlï iy fiajdj, uyd m˙udK ishhg 1'4 fld<U †ia;%slalfhka jdr®;d jQ w;r
mqΩ,aùula wjYH jk neúka" kd.¯lrKh †hqKq by<u w.h jQ ishhg 28'8 uq,;sõ †ia;%slalfhka
fjñka mj;sk rglg n,mdk m%Odk wNsfhda.hla jdr®;d úh' fï w;r" j;= iy .%dóh wxYj, o˙ø;d
f,i ie,fla' há;, myiqlï i|yd by< or®Yl ms<sfj<ska ishhg 10'9 la iy ishhg 7'6 la
b,aÆula we;s lrñka Y%S ,xldfõ fndfyda m%foaY jQ w;r kd.˙l wxYh i|yd tu w.h ishhg 2'1 la
YS>% kd.¯lrKhlg ,lafjñka mj;S' tneúka" jQ my< uÜgul mej;=◊' o˙ø;djfha m%dfoaYSh
kd.¯lrKh;a iuÛ ksjdi" ldr®hlaIu m%jdyk jHdma;sh foi n,k úg we;eï †ia;%slalj, ;ju;a
moaO;s" jdyk kj;d ;eîfï myiqlï" r:jdyk wka; o˙ø;djfhka hq;= m%foaY mj;sk nj fmkakqï
;onoh l<ukdlrKh" fi!LH myiqlï" c, lrhs' uq,;sõ †ia;%slalhg wu;rj" fudKrd.,"
iïmdok yd c,dmjykh" ikSmdrlaIl myiqlï" uvl,mqj" ukakdru" n≥,a, iy ls,sfkdÉÑ hk
li, l<ukdlrKh" ;sridr n,Yla;s iemhqu †ia;%slalj, ck.yk o˙ø;d or®Yl ms<sfj<ska
3
iy WoHdk" úfõlh yd Yd¯˙l l%shdldrlï i|yd ishhg 20'8" ishhg 19'4" ishhg 20'1" ishhg
we;s wjia:d jeks úfkda∞;aul myiqlïj,g w∞< 12'3 iy ishhg 12'7 la f,i idfmalaIj by<
há;, myiqlï i|yd jk b,aÆu o by< hhs' uÜgul mj;S' flfia fj;;a" by< ck.yk
fuu by< hk wjYH;d y∫kd .ksñka" niakdysr o˙ø;d or®Ylhla u.ska fmkakqï lrk o˙ø;djfha
l,dmSh uydk.r uQ,sl ie,iqï jHdmD;sh" m%dfoaYSh jHdma;sh ;=<ska úúO m%foaYj, mj;sk
uykqjr" hdmkh yd ;%sl=Kdu,h flakaø lr.;a o˙ø;djfha ienE iajrEmh meye†,sj ms<sìUq
l%fudamdhsl k.r msysgqùu" kd.˙l m%foaYj, fkdlrhs' uq,;sõ iy ukakdru †ia;%slalj,
.xj;=r wju ls¯fï jHdmD;s" le,◊ .x.dOdrfha ck.yk o˙ø;d or®Yl ms<sfj<ska ishhg 28'8 la iy
.xj;=r md,kh jeks úúO jHdmD;s uydk.r iy ishhg 20'1 la jqj o" fuu †ia;%slal foflys †<s∫
niakdysr ixjr®Ok wud;HdxYh úiska ±kgu;a ck.ykh uqΩ †<s∫ ck.ykfhka ishhg 3'4 la
wdrïN lr we;' fld<U uQ,H k.r ^jrdh k.r& muKla fõ' flfia fj;;a" ck.yk o˙ø;d
ixjr®Ok jHdmD;sh" Y%S chjr®Okmqr fldaÜfÜ or®Ylh ishhg 6'5 la jQ l=reKE., †ia;%slalfhys
m˙md,k w.k.rh" fydaud.u-ud,fí úoHd yd iuia; †<s∫ ck;djf.ka ishhg 7'6 la
;dlaIK k.rh" fydrK yd ó˙.u ldr®ñl k.rh" jdih lrhs' tneúka" o˙ø;d uÜgïj, mj;sk fuu
lgqkdhl .=jka k.rh" wúiaidfõ,a, jeú,s m%dfoaYSh úIu;d u.ska iuia; o˙ø;djh wvq ls¯fï
k.rh iy n≥r,sh jkdka;r k.rh hk kd.˙l l%shdudr®. i|yd ie,lsh hq;= wNsfhda.hla t,a,
ixjr®Ok jHdmD;s y;lska uydk.r jHdmD;sh lrhs' ;jo" rfÜ o˙ø;djh ms<sn|j ksjer† ñkqï
iukaú; fõ' ,nd.ekSu i|yd ks, o˙ø;d fr®Ldj hdj;ald,Sk
ls¯fï ±ä wjYHdjhla o mj;S' tla mqoa.,fhl=
iudc wdrlaIK cd, jevms<sfj, iy È<s÷lu ;=rka i|yd tla udihlg remsh,a 3"624 la jk 2012$13
lsÍu jir i|yd jk jr®;udk ks, o˙ø;d fr®Ldjg
moku ù we;af;a" wdikak jYfhka iuia;
Y%S ,xldfõ ck.yk o˙ø;d or®Ylh ie,lsh hq;=
ck.ykfhka ishhg 13 la muK „j;ajk W;=re
wvq ùula jdr®;d l< o" o˙ø;djfha m%dfoaYSh jHdma;sh"
yd kef.kysr m<d;aj, †ia;%slal wgla wdjrKh
uOHia: o˙ø;dj iy wd∞hï úIu;dj fya;=fjka
fkdjk m˙† mj;ajk ,o 2002 jifr® .Dy tall
ir®j iyNd.s;ajhla iys; wdr®:ßl ixjr®Okhla
wd∞hï yd úhoï iólaIKfhka jHq;amkak lrk
we;slr .ekSu Wfoid ndOd meñfKa' ckf,aLk
yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j u.ska mj;ajkq 3'12 ixLHd igyk
,nk .Dy tall wd∞hï yd úhoï iólaIKhg ck.yk oßø;d o¾Ylh ^]&
wkqj" Y%S ,xldfõ ks, o˙ø;d fr®Ldj mokï lr.;a
ck.yk o˙ø;d or®Ylh 2006$07 jir ;=< ° mej;s wxYh 1995$96 2002 2006$07 2009$10 2012$13
idfmalaIj 2012$13 jir ;=< ° ishhg 6'7 la f,i kd.˙l 14.0 7.9 6.7 5.3 2.1
jdr®;d úh' m<d;a uÜgfuka ie,lSfï °" ck.yk .%dóh 30.9 24.7 15.7 9.4 7.6
o˙ø;d or®Ylfha wju w.h jQ ishhg 2'0 niakdysr j;= 38.4 30.0 32.0 11.4 10.9
m<df;ka jdr®;d jQ w;r by<u w.h jQ ishhg 15'4 uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
124
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
,o m˙fNdack rgdjkah' tneúka" fuu 2002 .Dy ix.=Klh" l=gqïn wd∞hu i|yd 2009$10 jifr® °
tall wd∞hï yd úhoï iólaIKh u.ska jr®;udk mej;s 0'49 g idfmalaIj 2012$13 jifr® ° 0'48 la
m˙fNdack rgdj ms<sìUq fkdjk w;ru rfÜ úh' l=gqïn úhofï .s◊ ix.=Klh 2009$10 jifr®
iuia; m˙fNdack rgdj o fmkakqï fkdlrhs' ;jo" mej;s 0'37 g idfmalaIj 2012$13 jifr® ° 0'40 la
tla tla .Dy tall wd∞hï yd úhoï iólaIKh úh' fï fya;=fjka" uE; ld,Skj m˙fNdack
i|yd wjYH ks, o˙ø;d fr®Ldj weia;fïka;= lrkq wiudk;dj jr®Okh ù we;s w;r" wd∞hï fn°
,nkafka 2002 jir i|yd w∞< ks, o˙ø;d fr®Ldj hEfï úIu;djh úi∫ï fiúh hq;= .egÆjla f,i
fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh Ndú;fhka mj;S' m˙fNdack wiudk;dj jr®Okh ùu" fi!LH
WoaOukh yd .e<mSu u.sks' flfia fj;;a" iy wOHdmk fiajd i|yd jk wiudk wjia:d
fld<U md˙fNda.slhkaf.a ñ, or®Ylh ilia iuÛ iïnkaO;djhla fmkakqï lrhs' Y%S ,xldfõ
lrkq ,nkafka fld<U †ia;%slalfha .Dy ir®j iyNd.s;ajhla iys; wdr®:ßl jr®Okhla i|yd
tallj, m˙fNdack rgdj iy is,a,r ñ, †<s∫lu ;=rka ls¯fï wjYH;dj jgyd.;a rch" 2017
.Kka mokï lr .ksñks' tneúka" fld<U jir zo˙ø;djh ;=rka ls¯fï jirZ f,i m%ldYhg
3
md˙fNda.sl ñ, or®Ylh u.ska wfkl=;a m%foaYj, m;alr we;' fuu jevigyk Tiafia Y%S ,xldfõ
m˙fNdack rgdj iy is,a,r ñ, .Kka ms<sìUq †<s∫lu ;=rka ls¯u i|yd mqΩ,a jevigykla
fkdflfr®' o˙ø;dj ksr®Kh ls¯u i|yd jk l%shd;aul ls¯ug yd iduQysl m%h;akhla u.ska jir
cd;Hka;r m˙ph jkafka fjkiajk m˙fNdack 2030 jkúg ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: imqrd
rgdjka ms<sìUq jk m˙† ksr;=reju ks, o˙ø;d .ekSug m%uqL;djh ,nd°u i|yd ksis wjOdkhla
fr®Ldj hdj;ald,Sk ls¯uhs' m%Yia; cd;Hka;r fhduq jkq we;ehs wfmalaId flfr®'
m˙phka wkq.ukh ls¯fï wjYH;dj iy iudc wdrlaIK jevigyka u.ska l=gqïnj,
Y%S ,xldfõ jr®;udk ks, o˙ø;d fr®Ldfõ wvqmdvq „jfkdamdh ixjr®Okh iy ir®j iyNd.s;ajhla
ie,ls,a,g .;aúg" rgmqrd mj;sk o˙ø;d uÜgï iys; wdr®:ßl jr®Okh by< kexùu flfrys by<
ksjer†j we.hSu i|yd mj;sk ks, o˙ø;d fr®Ldj wjOdkhla fhduq lrhs' rfÜ m%Odk;u iudc
hdj;ald,Sk ls¯u jeo.;a fõ' wdrlaIK cd, jevigyk jk iuDoaê$†úke.=u
f,dal nexl=fõ o˙ø;d fr®Ldjg wkqj ^2011 jifr® ° iykdOdr jevigyk hgf;a 2016 jifr® ° mjq,a
l%h Yla;s iduHh u; mokï jQ& Y%S ,xldfõ ñ,shk 1'41 lg m%;s,dN i,iñka remsh,a ì,shk
wka; o˙ø;dj" tkï mqoa.,fhl= i|yd †klg 40'7 la ,nd ° we;' ;jo" i,ld n,k ld,m˙Éf√oh
t'c' fvd,r® 1'90 lg jvd wvq uÜgfï „j;ajk ;=< ° iuDoaê$†úke.=u iudc wdrlaIK wruqo,
ck;djf.a m%;sY;h 2012$13 jifr® ° ishhg 1'9 l hgf;a m%;s,dNSka 323"396 la i|yd remsh,a ñ,shk
uÜgul mej;=◊' flfia fj;;a" f,dal nexl=fõ 987'6 l muK uqo,la jehlr we;' fuhg wu;rj"
ixLHdf,aLkj,g wkqj 2012 jifr® ° ishhg 14'6 la ldka;d yd <ud lghq;= wud;HdxYh úiska
jQ uOHia: o˙ø;dj" tkï 2011 l%h Yla;s iduHhg uõjrekaf.a yd <uqkaf.a fmdaIK uÜgï by<
wkqj mqoa.,fhl= i|yd †klg t'c' fvd,r® 3'10 lg kexùfï wruq◊ka" .r®N” uõjrekag fmdaIK
wvq uÜgfï „j;ajk ck;djf.a m%;sY;h" u,a,la ,nd°u iy jhi wjqre≥ 2-5 w;r <uqkag
ie,lsh hq;= by< uÜgul mj;S' Y%S ,xldfõ kejqï ls˙ ,nd°fï jevigyka i|yd 2016 jir
wka; o˙ø;dj my< uÜgul mej;sh o" furg ;=< ° ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 5'7 la yd remsh,a
ck.ykfhka wfgka tllg wdikak ixLHdjla" ñ,shk 106'4 la jehlr we;' fuhg wu;rj" rch
mqoa.,fhl= i|yd †klg t'c' fvd,r® 3'10 lg úiska mdi,a wdydr jevigyk" ;%sfmdaI jevigyk"
^2011 l%hYla;s iduHhg& jvd wvq uÜgul iy wdndê; iyk" jeäysá f.ùï iy wdm∞ iyk
f,dal nexl=fõ o˙ø;d fr®Ldjg by<ska isák jeks fjk;a iudc Wmldrl jevigyka lsysmhla
ck.ykh f,i wr®: olajd we;s zwdikak o˙ø;dZ 2016 jir ;=< ° wLKavj l%shd;aul lrk ,°'
ldKavhg we;=<;a fõ' by< wdr®:ßl wkdrlaIs; fláld,Skj †<s∫ ck;djf.a m˙fNdack uÜgu
;;a;ajhl „j;a jk zwdikak o˙ø;dZ ldKavdhug by< kexùu i|yd iudc wdrlaIK jevigyka
wh;a ck;dj" iajdNdúl úm;a jeks wj∞kïld¯ w;HjYH jqj o" wvq wd∞hï,dNS mjq,a wLKavj
;;a;ajhka yuqfõ wka; o˙ø;d uÜgug weo o˙ø;djfhka fm<Su je<elaùu iy Tjqka fjkqfjka
jeàfï by< iïNdú;djla mj;S' fï w;r" rchg úhoula ±¯ug is≥ fkdùu ms◊i Tjqkaf.a
wd∞hï wiudk;djfha .eUqrenj ukskq ,nk .s◊ wd∞hï bmehSfï yelshdj jeä†hqKq ls¯u i|yd
125
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
rch jeä wjOdkhla fhduq l< hq;=h' fï i|yd" iïuq;sh ms<sn| iuqΩfjka wk;=rej uyck;dj
3
wvq wd∞hï,dNS mjq,a i|yd úúO udr®. ;=<ska w;r foaY.=◊l úmr®hdi yd b†˙ ixjr®Ok
wdh;ksl iydh ,nd†h yelsh' ish wd∞hï udr®. Wmdhudr®. ms<sn|j ±kqïj;aNdjhla we;s lrkq
úúOdx.SlrKh ls¯ug f.dú ck;dj †˙.ekaùu" jia" uyje,s ixjr®Ok yd m˙ir wud;HdxYh úiska
ldka;d Y%u n,ld iyNd.s;ajh yd ldka;djka i|yd 2016 jifr® ° zY%S ,xld fklaiaÜ (Sri Lanka Next)
/lshd wjia:d we;s ls¯u ;=<ska .Dy tall wd∞hu -kS, y˙; hq.hlaZ kñka jHdmD;shla wrUk ,°'
i|yd ldka;djkaf.ka ,efnk ∞hl;ajh jeä fï hgf;a iKi jHdmdrh" ir®fjdaoh jHdmdrh
ls¯u" jvd hym;a uQ,H l<ukdlrKh iy l=gqïn iy †ú ke.=u fomdr®;fïka;=fõ wdh;k cd,h
b;=reï †˙.ekaùu u.ska uQ,H wka;r®.;Ndjh jeks m%cd ixúOdk yryd 2016-2020 ld,h ;=< °
jeä†hqKq ls¯u iy wvq wd∞hï,dNS mjq,aj, zkS, y˙; ,iaik ,xld .ïudkZ 10"000 la
ck;djg jD;a;Suh mqyqKq jevigyka ,nd °u ixjr®Okh ls¯fï jevms<sfj< i|yd wud;H
;=<ska mqyqKq Y%ñl ixl%uK †˙.ekaùu" †.=ld,Skj uKav,h wkque;sh ,nd fok ,°' fuhg wu;rj"
o˙ø;dj wvq ls¯u i|yd .; yels m%;sm;a;s l%shdudr®. zwm wdYajdi lrk jd;h - 2016Z hk f;audj hgf;a
lsysmhls' jdhq ;;a;aj l<ukdlrKh ms<sn| cd;sl iuqΩj
yh jk jrg;a 2016 uehs udifha ° mj;ajk ,°'
mßirh fuu iuqΩfõ °" jdhq ;;a;aj ms<sn| mr®fhaIK"
ixjr®Ok iy y˙; wdr®:ßlhla i|yd wjeis lghq;=
wdr®:ßl jr®Okh iy wdr®:ßl lghq;= ksid we;s
l%shdjg kxjk rdcH iy fm!oa.,sl wxYfha
jk wiqnjd° m%;sM, (externalities) ;=,kd;aulj
wdh;kj, ldr®ñl úfYaI{hka" úoHd{hka iy
mj;ajdf.k hEu wdr®:ßl ixjr®Ok l%shdj,sfha °
jD;a;Shfõ°kaf.a woyia idlÉPdjg n∫ka úh'
wNsfhda.d;aul ldr®hhla fõ' idudkHfhka" by<
fuhg wu;rj" f.dùka yd isiqka i|yd lDIsldr®ñl
wdr®:ßl jr®Okhla w;alr .ekSfï ° iajNdúl
lafIa;%hkays Ydl iy ffcj úúO;ajh iy ji úi
iïm;a jeä jYfhka m˙fNdackh ls¯ug iu.dój
ke;s wdydr ksIamdokh ms<sn|j ±kqïj;a ls¯fï
úYd, m˙udKfhka wmøjH ksmoùu o is≥ fõ'
jevigyka yd jevuqΩ lsysmhla o mj;ajk ,°'
tneúka" ishÆ „ùkag ydkslr jk m˙ir úkdYh
2016 jifr® ° Y%S ,xldj me˙ia .súiqu l%shd;aul
je<elaùu i|yd iajNdúl iïm;a m˙fNdackh
ls¯ug tlÛ jQ w;r" f.da,Sh WKqiqu by< hEu wvq
;sridr uÜgulska mj;ajd f.k hEu yd ksis
ls¯u i|yd ie,eiaula we;s ls¯ug cd;Hka;r m%cdj
m˙† wmøjH neyer ls¯u ;=<ska is≥flfrk m˙ir
iuÛ tla úh' 2016 fkdjeïnr® 04 jk †k isg
ixrlaIKh wdr®:ßl ixjr®Okh ;=< wka;r®.; jQ me˙ia .súiqu n,d;aul úh' fuu ishjfia f.da,Sh
l%shdj,shla njg m;a ls¯u wjeis fõ' WKqiqu" ldr®ólrKhg fmr mej;s WIaK;ajhg
m˙irh /l .ekSu iïnkaOfhka uyck;dj jvd fi,aishia wxYl 2 lska jeä uÜgug jvd
±kqïj;a ls¯u iy wdh;ksl iyh ,nd°u wvq ;;a;ajhl mj;ajd .ekSu u.ska foaY.=◊l
Y%S ,xld rch úiska 2016 jir ;=< ° o wLKavj úmr®hdi fya;=fjka we;sjk ;r®ckj,g olajk
is≥ lrk ,°' 2015 jifr® ° meje;ajQ foaY.=◊l f.da,Sh m%;spdrh Yla;su;a ls¯u me˙ia .súiqfï
úmr®hdi ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a jHqyd;aul uQ,sl wruqK fõ' fuhg wu;rj" foaY.=◊l
126
wdr®:ßl iy iudc há;, myiqlï
úmr®hdij,ska we;sjk n,mEïj,g uqyqK°ug wdh;kj,g wh;a m%foaYj, fYaIjk wmøjH ksYaÑ;
rgj,aj,g we;s yelshdj iúu;a ls¯u o fuu f,i neyer flfrk ia:dk jYfhka l%shd;aul
.súiqfï wruqKls' jkq we;' 2016 jifr® °" lS˙lal=,u" ó.iajej iy
;sridr wdr®:ßl jr®Okhla i|yd miqìu i,iñka fudkafrdaúhdj;a; m%foaYj, fi!LHdrlaIs;j
m˙irh iq/lSu iy l<ukdlrKh ls¯fï mqΩ,a wmøjH f.dvlrk ìïj, iúia;rd;aul ie,iqï o"
jevigyka fm<la uOHu m˙ir wêld˙h u.ska lS¯uf,hs ìfï ixl,amSh ie,iqu o ilia fldg
l%shd;aul lrk ,°' i,ld n,k ld,m˙Éf√oh wjika fl˙◊' 2016 jifr® ° .%Ska mdr®la wdh;kh
;=< °" uOHu m˙ir wêld˙h úiska >k wmøjH u.ska m<d;a md,k wdh;kj, ks,Od¯kag" isiqkag
l<ukdlrKhg m%uqL;dj ,nd fok ,°' fï wkqj" iy rcfha yd rdcH fkdjk wdh;;j, ks,Od¯kag"
2016 jifr® ° uOHu m˙ir wêld˙fha ms<sire úúO wOHdmk jevigyka mj;ajk ,°' fuhg
jHdmD;sh u.ska kj fldïfmdaiaÜ ksmehqï ia:dk" „j wu;rj" uOHu m˙ir wêld˙h u.ska bf,lafg%dksl
jdhq n,d.dr" wmøjH fi!LHdrlaIs;j f.dvlrk wmøjH l<ukdlrK jHdmD;shla iy ifudaOdksl
ìï" ma,diaála m%;spl%ShlrK uOHia:dk iy fmd,s;Ska yd ma,diaála l<ukdlrK jHdmD;shla
3
ma,diaála$fmd,s;Ska wmøjH .nvdlrk uOHia:dk 2016 jir ;=< ° wrUk ,°' ;jo" c,fha
msysgqùu i|yd úúO m<d;a md,k wdh;kj,g .=Kd;aulNdjh wëlaIKh flfrk jHdmD;s
wruqo,a imhd we;' fï jk úg wúêu;aj neyer lsysmhla" úfYaIfhkau le,◊ iy fnkaf;dg
flfrk kd.˙l >k wmøjH ksYaÑ; jYfhka .x.d wdY%s;j" 2016 jifr® ° l%shd;aul úh' fuhg
neyer ls¯u i|yd" taldnoaO >k wmøjH neyer wu;rj" uOHu m˙ir wêld˙h úiska †h we,s wdY%s;
ls¯fï ia:dk jYfhka úoHdkql+,j m%;HlaI m%foaY m˙ir ixrlaIK m%foaY f,i kï lrk ,°'
flreKq" fi!LHdrlaIs;j wmøjH f.dvlrk ìï fï w;r" l=vd c, ú≥,s jHdmD;s u.ska iDcqj iy
b†ls¯fï jHdmD;shla o uOHu m˙ir wêld˙h jl%dldrj †h we,sj,g is≥jk md˙i˙l n,mEu
úiska l%shd;aul fl˙◊' fï jHdmD;sh ie,ls,a,g f.k" †h we,s wdY%s;j tjeks jHdmD;s
hgf;a wkqrdOmqrfha lS˙lal=,u" yslalvqfõ b†ls¯ug wkque;sh °u iSud flre◊' ;jo" i,ld
fudkafrdaúhdj;a;" ue†˙.s˙fha ó.iajej iy n,k jir ;=< ° uOHu m˙ir wêld˙h u.ska fmr
hdmkfha lS¯uf,hs hk m%foaYj, fi!LHdrlaIs;j y∫kd .kakd ,o m˙ir ixrlaIK m%foaY kjhla
wmøjH f.dvlrk ìï b†flfrk w;r" tu wëlaIKhg ,la jQ w;r" ;j;a tjeks ixrlaIK
ìï" iduQysl mokula hgf;a w∞< m<d;a md,k m%foaY yhla fjka ls¯ug o fhdackd fldg we;'
127
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
128
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy
4
M,odhs;dj
or®Ylh ^jir w.& jdr®Isl ,CIHuh m%;sY; fjki jdr®Isl idudkH m%;sY; fjki
or®Ylh 2015 foie$ 2016 foie$ 2016$2015
2015 2016 ^w& 2015$2014
2014 foie 2015 foie ^w& ^w&
cd'md'ñ'o' ^2013}100& 113.2 118.0 4.2 4.2 3.8 4.0
ks'ñ'o' ^2013-4 jeks ldr®;=j}100& 107.2 ^wd& 115.5 5.0 ^wd& 7.7 3.6 ^wd& 1.7
4
4
keUqrejla fmkaùh' ys;lr foaYSh iemhqï ;;a;ajh
2
iy 2015 ckjd˙ udifha idfmalaIj meje;s by<
mokï n,mEu fya;=fjka" 2016 ckjd˙ udifha ° 0
130
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
úfYaI igyk 5
YS% ,xldfõ mdßfNda.sl ñ, o¾Ylj, úldYkh
md˙fNda.sl ñ, or®Yl u.ska" idudkH .Dy tallhla rEm igyk ú'i' 5'3
úiska Ndú;hg .efkk NdKav yd fiajd mefiys mokï j¾Ij, § isÿ flreKq uqΩ¿ úhou
iuia; ñ, uÜgu ukskq ,nhs' m˙fNdack rgd ld,h;a
fld'md'ñ'o' ^2013}100&
iu. fjkia jk fyhska md˙fNda.sl ñ, or®Ylo re' 60"364'73
hdj;ald,Sk ls¯fï wNHdi yryd tu fjkialï
cd'md'ñ'o' ^2013}100&
ms<sìUq l< hq;=h' md˙fNda.sl m˙fNdack yd úhoï re' 32"142'69
rgd ms<sn| iólaIKj,ska wkdjrKh jk f;dr;=re fld'md'ñ'o'
^2006$07}100&
mokï fldg f.k md˙fNda.sl ñ, or®Yl hdj;ald,Sk re' 27"972'11
ls¯u cd;Hka;r ixLHdk ilia lrkq ,nk wdh;k fld'md'ñ'o'
^2002}100&
úiska mqΩ,a f,i ms<s.;a l%ufõohls' re' 17"996'38
100
4
60
m%;sY;h
fld'md'ñ'o' ñ, .Kka
fld'md'ñ'o' fld'md'ñ'o' fld'md'ñ'o' fld'md'ñ'o' cd'md'ñ'o' fld<U k.rh ,eiamshr®f.a
/ials¯fï
^1952}100& iQ;%h
^1952}100& ^2002}100& ^2006$07}100& ^2013}100& ^2013}100& uOHia:dk 7
131
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
fld'md'ñ' or®Ylfhys mokï ld, m˙Éf√oh 2006$07 meye†<sju úoHdudk fõ' tfia kuq;a" cd;sl md˙fNda.sl
jr®Ij, isg 2013 jr®Ih fj; hdj;ald,Sk lrk ,°' ñ, or®Ylhg ^cd'md'ñ'o'& wkqj iuia; rgu
fld'md'ñ' or®Ylfhys kj fYa%◊h 2017 ckjd˙ ui ksfhdackh lrk idudkH .Dy tallhla Tjqkaf.a
isg ksl=;a lrk ,°' uqΩ úhoñka ishhg 44'0 l m%;sY;hla wdydr i|yd
fuu iEu hdj;ald,Sk ls¯ula ;=<skau or®Ylfha lemS jeh lrhs'
fmfkk jeä †hqKq ls¯ï iy fjkialï rdYshla ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
is≥ lrk ,°' ld,h;a iu. or®Ylj, is≥ jQ úiska 2015 jifr® ksl=;a l< cd'md'ñ'o' ^2013}100&
m%uqL;u fjkiaùu jkqfha" mefiys wdydr yd
u.ska cd;sl uÜgñka md˙fNda.slhkaf.a m˙fNdack
wdydr fkdjk úhoï m%;sY;j, jQ fjkihs'
yd úhoï rgdjkays fjkialï ms<sìUq flfrk
fld'md'ñ'o' ^2013}100& ys wdydr i|yd úhou uqΩ
w;r" fld'md'ñ'o' u.ska fld<U †ia;%slalfha
m˙fNdack úhofuka ishhg 28'2 ls' fuh fld'md'ñ'o'
^2006$07}100& ys mej;s ishhg 41'0 g yd fld'md'ñ'o' md˙fNda.slhkaf.a m˙fNdack yd úhoï rgdj,
^1952}100& ys mej;s ishhg 61'9 g idfmalaIj ie,lsh fjkialï ms<sìUq flfr®' 2013 jir fj; fld'md'ñ'
hq;= my< hEuls' fï ;=<ska" fld<U .Dy tall Tjqkaf.a or®Ylfhys is≥ l< hdj;ald,Sk ls¯u fld'md'ñ'
úhofuka idfmalaIj by< m%;sY;hla wdydr fkdjk or®Ylfhys iy cd'md'ñ' or®Ylfhys mokï jr®I tla
whs;u i|yd jr®;udkfha ° jeh lrk nj;a" th jirlg .,mk ,o ksid" th cd;sl yd kd.˙l ñ,
ld,h;a iu. ie,lsh hq;= f,i by< f.dia we;s nj;a m%jK;d myiqfjka ixikaokh ls¯ug wjldY i,ihs'
4
ys;lr iemhqu fya;=fldg f.k wju ;;a;ajhl
wdydr ldKavfha ñ, úp,k m%Odk f,i
mej;s◊' flfia fj;;a" 2016 jifr® isõjk
ks;r ñ, WÉPdjpk iys; wdydr whs;uj,1 ñ,
ldr®;=fõ meje;s kshx ;;a;ajh ksid jifr® wjidk
m%jK;d wkq.ukh lr we;' ks;r ñ, WÉPdjpk
Nd.h ;=< ° iy,a ñ, by< hEu ksid we;s jQ
iys; wdydr whs;uj, ñf,ys is≥ jQ ñY% úp,k
WoaOukld¯ mSvkh lemS fmkq◊' ;jo" .xj;=r
m%Odk jYfhka jir ;=< wdydr WoaOukfhys by<
fya;=fjka iemhqu wvd, ùu 2016 wfma%,a isg cQ,s
hEu i|yd fya;= úh' jifr® uq,a udi lsysmh ;=< °
olajd t<jΩ ñ, ie,lsh hq;= f,i by< hEug
m%Odk f,i n,mEfõh' jifr® wjika udi lsysmh
1 ks;r ñ, WÉPdjpk iys; whs;u ldKavh ;=< iy,a" uia jr®." kejqï u;aiH
iy uqyq≥ wdydr" fmd,a" m<;=re" t<jΩ" wr®;dm,a" ΩEKq iy f;dard.;a l=Ωnvq ;=< meje;s kshx ;;a;ajh t<jΩ ñ, u; ;rul
jr®. we;=<;a fõ' by< mSvkhla we;s lf<ah' lr†h ëjr lghq;=
132
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
idudkH uÜgul mej;Su iy ñ˙†h ëjr lghq;= m;al< úg ° fj<|fmd< is,a,r ñ, .Kka ta wkqj
4
by< hEu iu. kejqï u;aiH ñ, ñY% úp,k mj;ajd .ekSu i|yd wdkhksl iSks u; mkjd ;snQ
±laùh' fmd,a ñ, .Kka my< hk m%jK;djla úfYaI fj<| NdKav noao lsf,da .%Euhlg Y; 25
2016 wf.daia;= ui olajd meje;s w;r t;eka isg olajd ie,lsh hq;= f,i wvq fl˙◊' tfia jqjo"
fmd,a ñ, YS>%fhka by< .sfhah' fï w;r" „jk foaYSh iSks ksIamdokh ffOr®hu;a ls¯u i|yd
úhofuys by< hEu md,kh ls¯u i|yd rch úiska jifr® fojk Nd.fha wjia:d lsysmhl ° iSks u; jQ
2016 cQ,s ui ueo °" lr®udka; yd jd◊c lghq;= úfYaI fj<| NdKav noao by< ouk ,°'
wud;HdxYh yryd w;HjYH wdydr øjH 16 lg
Wm˙u is,a,r ñ, iSud m%ldYhg m;a lrk ,enqjo" wdydr fkdjk iy wfkl=;a ldKavj, ñ, úp,k
WoaOukld¯ mSvkh ,sys,a ls¯u flfrys Wm˙u wdydr fkdjk iy wfkl=;a ldKavj,
is,a,r ñf,ys n,mEu iqΩ úh'
ñf,ys yeis¯u ñY% úp,k iys;j" iuia;hla
2015 jirg idfmalaIj 2016 ° wdkhksl jYfhka by< hk keUqrejla ±laùh' fuu ñ,
whs;uj, foaYSh ñ, .Kka by< .sfhah' cd;Hka;r yeis¯ï i|yd l,ska l,g is≥ jQ ñ, fjkiaùï
fj<|fmdf<a md˙fNda.sl NdKav ñ, by< hEu iy fukau m˙md,s; ue†y;aùï fya;=fjka ñf,ys is≥ jQ
m%Odk úfoaY uqo,aj,g idfmalaIj foaYSh uqof,a fjkialï o m%Odk jYfhka fya;= úh' fi!LH iy
w.h my; jeàu fuu by< hEu i|yd fya;= jQ ikaksfõok Wm ldKavj, is≥ jQ ñ, by< hEï
nj YS% ,xld uy nexl=j u.ska .Kkh lrkq ,nk i|yd 2016 jifr® rcfha n≥ ixfYdaOk fya;= úh'
fj<| or®Ylj,ska fmkakqï lrhs' fmr jirg fï w;r" cd;sl T!IO kshduk wêld˙h úiska 2016
idfmalaIj 2016 jir ;=< ° foaYSh fj<|fmd< ;=< Tlaf;danr® udifha °" f;dard.;a T!Iëh ksIamdok
iSks" m˙mamq iy ;s˙Û= msá ñ, .Kka by< .sfhah' 48 la i|yd Wm˙u is,a,r ñ, iSud kshu lrk
;s˙Û= msá ñ, by< hEfuka wk;=rej mdka rd;a;,l ,°' 2017 whjeh u.ska m%ldYhg m;a jQ m˙† 2016
ñ,o by< .sh w;r" fuu ñ, úp,k fmd≥ ñ, fkdjeïnr® 29 jk †k isg ksjdi" c,h" ú≥,sh"
uÜgu flfrys hï uÜgul mSvkhla we;s lf<ah' .Eia iy wfkl=;a bkaOk Wm ldKavh ;=< øj
;j≥rg;a" iemhqï wxYfhys m%jK;d ;=,kh ls¯u fmfg%da,shï jdhq ^t,a'mS'.Eia& ñ, remsh,a 25 lska
i|yd iuyr wdkhksl NdKav i|yd jk úfYaI
wvq flre◊' m%jdyk Wm ldKavh ;=< 2016
fj<| NdKav noao lsysm úgl ° ixfYdaOkh lrk
wf.daia;= 1 jk †k isg ls%hd;aul jk m˙†" nia
,°' foaYSh f.dùkaf.a Y=Nisoaêh Wfoid wiajkq
.dia;= ishhg 6'0 lska by< ouk ,°'
fk<k ld,j, ° wdkhk wffOr®hu;a ls¯fï
wruq◊ka wr®;dm,a" r;=ΩEKq" f,dl= ΩEKq jeks 2016 jifr® wjia:d lsysmhl ° rch úiska
wdkhksl NdKav u; jQ úfYaI fj<| NdKav noao y∫kajd≥ka n≥ ixfYdaOk wdydr fkdjk ldKavfha
by< kxjk ,°' ;jo" Wm˙u is,a,r ñ, m%ldYhg ñ, u; Rcq n,mEula we;s lf<ah' 2016 uehs
133
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
4
ñ, ^jir w.& - remsh,a m%;sY; fjki ^w&
whs;uh tallh
2014 2015 2016 2014$2013 2015$2014 2016$2015
ãi,a - ,x' L' kS' ix ,S' 1la 111.00 95.00 95.00 -8.3 -14.4 -
ãi,a - ,x' b' f;' ix' ,S' 1la 111.00 95.00 95.00 -8.3 -14.4 -
N+ñf;,a ,S' 1la 81.00 49.00 44.00 -23.6 -39.5 -10.2
fmg%, a ,S' 1la 150.00 117.00 117.00 -7.4 -22.0 -
.Eia - ,sfg%d ls'.%E' 12'5 1,896.00 1,346.00 1,321.00 -20.9 -29.0 -1.9
.Eia - ,dµa ls'.%E' 12'5 1,896.00 1,346.00 1,321.00 -20.9 -29.0 -1.9
±úf;,a ^1500& ,S' 1la 90.00 80.00 80.00 - -11.1 -
±úf;,a ^3500& ,S' 1la 90.00 80.00 80.00 - -11.1 -
ú≥,sh .dia;= - ia:djr ^wd& .dia;= ldKavh tall 0-30 30.00 30.00 30.00 - - -
tall 31-60 60.00 60.00 60.00 - - -
tall 61-90 90.00 90.00 90.00 - - -
tall 91-180 480.00 480.00 480.00 52.4 - -
tall 180 g jeä 540.00 540.00 540.00 28.6 - -
ú≥,sh .dia;= - tall ^wd& .dia;= ldKavh
tall 60 g wvq tall 0-30 2.50 2.50 2.50 -16.7 - -
tall 31-60 4.85 4.85 4.85 3.2 - -
c, .dia;= - tall ^we& .dia;= ldKavh tall 0-5 8.00 8.00 8.00 - - -
tall 6-10 11.00 11.00 11.00 - - -
tall 11-15 20.00 20.00 20.00 - - -
tall 16-20 40.00 40.00 40.00 - - -
tall 21-25 58.00 58.00 58.00 - - -
tall 26-30 88.00 88.00 88.00 - - -
tall 31-40 105.00 105.00 105.00 - - -
tall 41-50 120.00 120.00 120.00 - - -
tall 51-75 130.00 130.00 130.00 - - -
tall 75 g jeä 140.00 140.00 140.00 - - -
nia .dia;= ^wE& - -8.2 6.0
^w& z-Z u.ska ld,m˙Éf√oh ;=<† m˙md,s; ñ, .Kkaj, fjkila is≥ fkdjq nj olajhs' uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& 2014'09'16 †k isg ls%hd;aul jk m˙† ú≥,sh i`oyd jQ ia:djr .dia;= iy tAll .dia;= my< ouk ,°'
^wd& 2014'11'01 †k isg l%shd;aul jk m˙† tAll 25 g jvd wvq m˙fNdackhla iys; .Dyia: md˙fNda.slhkaf.a c, ì,amf;ys
jákdlfuka ishhg 10 l wvq ls¯ula ,nd fok ,°'
^wE& 2016'08'01 †k isg l%shd;aul jk m˙† u.S nia .dia;= ishhg 6 lska by, ouk ,†' wju nia .dia;=j remsh,a 8'00 isg remsh,a
9'00 olajd by, ouk ,†'
134
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
olajd by< f.dia 2016 foieïnr® udifha ° ishhg 4'5 ixLHd igyk
6'7 ys ia:djr úh' fï w;r" fld'md'ñ' or®Ylfhys o< foaYSh ksIamdÈ;fha wjOuklh
uQ,sl WoaOukh 2016 ckjd˙ udifha ° ishhg 3'6 ^2010}100&
ys isg 2016 foieïnr® ui jk úg ishhg 5'8 lrd or®Ylh m%;sY; fjki
<Ûd úh' wxYh 2014 2015 2016 2015$2014 2016$2015
^w& ^w& ^wd& ^w& ^wd&
b,aÆï wxYfha m%jK;d fya;=fjka ñ, uÜgu
lDIslr®udka; 129.7 133.5 138.7 3.0 3.9
by< hEu flfrys hï m%udKhl mSvkhla meje;s
lr®udka; 132.1 132.1 132.8 -0.1 0.5
nj úfYaIfhkau 2016 jifr® uq,a ld,fha ° is≥ jQ fiajd 127.7 128.4 132.5 0.6 3.2
uQ,sl WoaOukfha jeäùu ;=<ska fmkakqï fl˙◊' o'foa'ks' 125.8 126.8 131.4 0.8 3.6
2015 yd 2016 jirj, ° nexl= u.ska fm!oa.,sl ^w& ixfYdaê; uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
wxYhg ,nd≥ka Kh by< fõ.hlska jr®Okh úh' ^wd& ;djld,sl
Kh jr®Ok fõ.h md,kh ls¯fï wruq◊ka uqo,a lf<ah' l=gqïN wxYfha WoaOuk wfmalaId o m%;sm;a;s
m%;sm;a;sh ±ä ls¯fï ls%hdj,shg m%;spdr f,i ixfYdaOk wkqj fjkia jQ w;r" úfYaIfhka jir
2016 jifr® fojk Nd.h ;=< ° Kh jr®Ok fõ.h ;=< ° y∫kajd ≥ka rcfha n≥ ixfYdaOkj,g
ukao.dó ùu wdrïN úh' fï w;r" wdr®:ßlfha wkq.dój mej;s◊' l=gqïN wxYfha WoaOuk
jegqma by< fõ.hlska jr®Okh úh' 2015 jifr® ° wfmalaId idudkHfhka jHdmdr wxYfha m%;spdr
yd 2016 jifr® uq,a ld,fha ° úfYaIfhka rdcH olajkakkaf.a WoaOuk wfmalaIdj,g jvd by<
wxYfha jegqma by< hEu iu. uQr®; wd∞hï uÜgï o uÜgul mj;sk w;r" th by< ;ks w.hla jgd
by< hk ,°' úêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma
ia:djrj mej;s◊'
by< hEug fya;= jQ mk;a lsysmhla 2016 jir ;=< °
4
iïmdokh úh' wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma o ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh ^ks'ñ'o'&
rdcH wxYfha iy úêu;a fm!oa.,sl wxYfha
jegqmaj, Wmk;shu wkq.ukh lf<ah' ñ, by< ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
hEu flfrys b,aÆï mdr®Yajfhka hï m%udKhl u.ska .Kkh lrkq ,nk ks'ñ'o' ^2013 isõjk
n,mEula we;sùug fuu lreKq ∞hl úh' ldr®;=j}100& úp,k u.ska ukskq ,nk ksIamdol
ñ, WoaOukh" 2016 jir ;=< ° iuia;hla jYfhka
w∞< ld,h ;=< ° uqo,a iy rdcH uQ,H
by< hk keUqrejla fmkakqï lf<ah' ks'ñ'o'
m%;sm;a;sj, is≥ jQ ixfYdaOkj,g hï m%udKhl
u.ska wdr®:ßlfhys lDIslr®udka;" ksIamdok iy
m%;spdr olajñka WoaOuk wfmalaId ia:djrj
Wmfhda.s;d ^ú≥,sh yd c,h& hk wxY wdjrKh
meje;s◊' jHdmdr wxYfhys m%;spdr olajkakkaf.a
lrhs' iuia;hla f,i lDIslr®udka; yd ksIamdok
WoaOuk wfmalaId ueo-;ks w.hla wdikakfha
ia:djrj mej;s w;r 2016 jifr® uqo,a yd rdcH uQ,H Wm or®Ylj, jdr®Isl ,laIHuh fjki by< hk
m%;sm;a;sj, y∫kajd ≥ka fjkialïj,g wkql+,j keUqrejla fmkajQ w;r" ú≥,sh yd c,h Wm or®Ylfha
tu WoaOuk wfmalaId fjkia jk nj fmkakqï jdr®Isl ,laIHuh fjki my< hk m%jK;djla
2016 jifr® ° fmkakqï lf<ah' fï i|yd m%Odk
4'2 rEm igyk f,i fya;= jQfha 2015 jir yd iei£fï° 2016
,ËHuh uQ,sl WoaOukfhys úp,k jifr® ° iuia; ú≥,s ksIamdok ms˙jeh my; jeàu
8.0 jQ w;r" th 2016 m<uq Nd.fha jeis iuh;a iu.
7.0 wvq ms˙jehla iys; c, ú≥,s W;amdokh by< hEu
6.0 ksid is≥ úh'
5.0
m%;sY;h
2.0
foaYShj ksmojkq ,nk ishÆu NdKav iy
1.0
fiajdj, iuia; ñ, fjkiaùï ukskq ,nk o<
0.0
foaYSh ksIamd†;fha wjOuklh" wdr®:ßlfha m%Odk
ck
fmn
udr®
wfm%a
uehs
cQks
cQ,s
wf.da
iema
Tla
fkdje
foie
ck
fmn
udr®
wfm%a
uehs
cQks
cQ,s
wf.da
iema
Tla
fkdje
foie
135
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wkqj" iuia; o'foa'ks' wjOuklh 2015 jifr® jQ wju jegqmla3 kS;s.; lrk ,°' ;jo" whjeh
ishhg 0'8 g idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 3'6 iyk oSukdj4 i|yd iq≥iqlï ,nk jegqma iSudj
olajd by< .sfhah' 2016 jir ;=< ° cd'md'ñ'o' remsh,a 20"000 isg remsh,a 40"000 olajd by< ±óu
iy fld'md'ñ' or®Ylfhys WoaOukh o'foa'ks' fya;=fjka tu.ska wdjrKh jk fiajl ixLHdj
wjOuklhg jvd by< uÜgul mej;s◊' 2016 jifr® ° mqΩ,a fl˙◊'
4
2016 ckjd˙ 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙† jifr® ° ishhg 3'9 lska by< .sfhah' flfia jqjo"
fm!oa.,sl wxYh i|yd remsh,a 10"000 l cd;sl kdñl jegqmaj, jr®Okh WoaOuk wkqmd;slhg
2 rdcH m˙md,k pl%f,aL 03$2016 3 2016 wxl 3 ork fiajlhkaf.a cd;sl wju jegqma mk;
4 2016 wxl 4 ork fiajlhkaf.a whjeh iyk °ukd mk;
^w& rcfha fiajlhka iy wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fiajlhka i|yd jk uqr®; jegqma m%udK or®Yl" cd'md'ñ'o' uQ,hka( lïlre fomdr®;fïka;=j
^2013}100& u; mokï jk w;r mä md,l iNdj,g wh;a lïlrejka i|yd jk uqr®; jegqma m%udK or®Ylh YS% ,xld uy nexl=j
fld'md'ñ'o' ^2006$07}100& u; mokï fõ'
^wd& ;djld,sl
136
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
úfYaI igyk 6
wd¾Ólfha jegqma m%jK;d ñkqï.; lsÍu
jegqma or®Yl u.ska b†˙fha ° we;s úh yels WoaOuk rEm igyk ú'i' 6'2
mSvk yd ksIamdok ms˙jeh .;sl;aj ms<sn|j YS% ,xldfõ fiajd kshqla;sfhys ixhq;sh - 2015
wjfndaOhla imhk w;ru" tu or®Yl Y%u
wr®O rdcH
fj<|fmdf<ys iy wdr®:ßlfhys b,aÆï wxYfha 3'1]
m%jK;d ms<sn| m%uqL or®Yl f,i o Ndú;d fõ' lïlre
úêu;a
jegqma Tjqkaf.a m˙fNdack" b;=reï yd wdfhdack ;SrK fm!oa.,sl 25'9]
rdcH
85'7] wúêu;a
yryd wdr®:ßlfha b,aÆï m%jK;d ilia lrkq ,nhs' 11'2]
59'8]
4
or®Ylh (Employment Cost Index), tu rfgys ia:djr uq,a weÛùï imhk jeo.;a ñkqula f,i fuu or®Ylh
§/lshd meil¶ mehl f.ùïj,g w∞< úp,k uekSu Ndú;d lrhs'
wruqKq lr.;a or®Ylhls' 2012 jir u; mokï jk
YS% ,xldfõ Ndú;d jkafka jegqma m%udK or®Yl jk
hqfrdamSh l,dmfha Y%u ms˙jeh or®Ylh" jev l<
w;r" rdcH" úêu;a fm!oa.,sl yd wúêu;a fm!oa.,sl
mehl Y%u ms˙jefhys ,eiamshr® or®Ylh (Laspeyers
hk wxY i|yd tu or®Yl .Kkh lrkq ,nhs' rdcH
index of the labour cost per hour worked) f,i
wxYh .;a l<" tu wxYfhys jegqma úp,k wëlaIKh
ksr®jpkh fõ' th wdr®:ßl ls%hdldrlïj, ia:djr ls¯u i|yd mokï jr®Ih 2012 jQ rdcH wxYfha jegqma
jHqyhla u; mokï jk w;r jdr®Isl ∞u jYfhka m%udK or®Ylhla .Kkh flfr®' fï i|yd o;a;
iïnkaO jQ or®Ylhls (chain linked index) (ec.europa. ,nd.kafka rdcH m˙md,k jegqma pl%f,aLj,sks' fuu
eu, 2017)' tlai;a rdcOdksh úiska m%ldYhg m;a or®Ylh u.ska rdcH m˙md,k jegqma pl%f,aLj,g
lrkq ,nkafka mehl ld,hla i|yd jk Y%u ms˙jeh wkql+,j rdcH wxYfha fcHIaG" ;D;Sh" oaú;shSh iy
or®Ylhls (Index of Labour Cost per Hour). th tlai;a m%d:ñl kï jQ ldKav y;frys fiajl jegqma úp,k
rdcOdksfhys mehl ° lrk bmehSï iïnkaO tlu ukskq ,nhs'
ld,
udisl udisl udisl
rdcH wr®O rdcH úêu;a1 wúêu;a2 m%dka;rh
fcHIaG 5'5]
lDIslr®udka; 17'9] lDIslr®udka; 66]
1 úêu;a fm!oa.,sl wxYfhys jegqma úYaf,aIKh mämd,l iNd 21l ,shdmÈxÑ ù we;s nr ;enqï ;D;shsl 4'8]
lr®udka; 40'2] lr®udka; 18]
fiajlhka u; mokï fõ' jHqyh oaú;shsl 83'3]
fiajd 41'9] fiajd 16]
m%d:ñ; 6'4
2 wúêu;a fm!oa.,sl wxYfhys jegqma úYaf,aIKh lDIsl¾udka;" l¾udka; yd fiajd
wxYj, ls%hdldrlï 4"250 olajd iïnkaO wúêu;a /lshd u; mokï fõ'
137
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wúêu;a fm!oa.,sl wxYh ie,lSfï °" tu wxYfhys flfr®' fuu ls%hdj,sfha ° lDIslr®udka;" lr®udka;
jegqma ;SrKh jkafka fj<|fmd< n,fõ. u; jk iy fiajd hk wxY i|yd fjka jYfhka Wm
w;r" fuu jegqma" Y%u fj<|fmdf<ys b,aÆï yd or®Yl iïmdokh jkq we;' fhda‚; jegqma or®Ylh
iemhqï idOlj, is≥jk úp,kj,g wkql+,j ilia iïmdok ls¯fï ° ±kg úêu;a wxYh i|yd mj;sk
fõ' uq,a ld, jljdkqj, ° fuu wxYfha fiajlhskag jegqma m%udK or®Ylfha ° Ndú;d jk mä md,l
w∞< jegqma m%jK;d" ffoksl jegqmaj, idudkHfhys iNdj,g w∞< wju jegqm fjkqjg" fiajlhka
úp,k wkqj úYaf,aIKh fl˙◊' 2014 jifr® °" YS% fj; f.jk ksh; jegqm Ndú;d fõ' tu ksid
,xld uy nexl=j úiska °m jHdma; o;a; /ials¯fï idlaIs u; mokï jk m%;sm;a;s ieliqu i|yd th
jevms<sfj< ;=<ska ,nd.;a o;a; Ndú; lr" mokï úYajdi∞hS or®Ylhla jkq we;ehs wkqudk l<
jr®Ih 2012 jQ wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma yels w;r" th úêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma
m%udK or®Ylhla y∫kajd fok ,°' fuu jegqma m%udK mSvk ms<sn|jo jvd;a ksfhdackd;aul wkqrejla
or®Ylh u.ska wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma imhhs'
m%jK;d iuia;hla f,i úYaf,aIKh ls¯ug yels úh' fia'w'w' u.ska ,ndfok iuQy o;a; wdY%fhka wr®O
fuu or®Ylh iïmdokh ls¯fï ° fiajd kshqla;sfhys rdcH wxYfha fiajlhska i|yd fjku jegqma m%udK
R;=uh iajNdjh wkqj" ls%hdldrlï 4"250 la muK or®Ylhla iïmdokh ls¯ug o fhdackd ù we;' úêu;a
iEu uil°u iólaIKhg n∫ka flfr®' fm!oa.,sl wxYh iy wr®O rdcH wxYh i|yd jk
YS% ,xldfõ úêu;a fm!oa.,sl wxYh i<ld n,k l," fhda‚; jegqma m%udK or®Yl iu. ±kg mj;sk rdcH
tu wxYfhys jegqma úp,k" lïlre fomdr®;fïka;=j iy wúêu;a fm!oa.,sl wxYh i|yd jk jegqma m%udK
úiska iïmdokh lrkq ,nk mämd,l iNd jegqma or®Yl" YS% ,xldfõ iuia; fiajd kshqla;s mrdifhysu
m%udK or®Ylh ^1978 foie}100& u.ska úYaf,aIKh jegqma m%jK;d wdjrKh lrkq we;ehs wfmalaId
4
lrkq ,efí' mämd,l iNd jegqma m%udK or®Ylh" flfrk w;r tu.ska wdr®:ßlfha b,aÆï wxYfha
h,amSkQ mokï jr®Ihlska hq;=ùu iy wdr®:ßlfha jr®Ok ms<sn| m%fhdackj;a ±laulao imhkq we;'
mj;sk wdxYsl ixhq;sh ksfhdackh fkdls¯u jeks ta whq˙ka" fuu jegqma m%udK or®Yl iu`. ldr®;=uh
wvqÆyq~qlï lsysmhlska iukaú; fõ' ;jo" fuu jHdmdr wfmalaId ms<sn| iólaIKh iy udisl .ekqï
jegqma m%udK or®Ylh" w∞< mämd,l iNdj,g w∞< l<ukdlrejkaf.a or®Ylh u.ska ksYaph lr .kq
wju jegqma u; mokï fõ' flfia jqjo" tu wju ,nk Y%u fj<|fmd< jr®Ok" uqo,a m%;sm;a;s ieliSfï
jegqma" wdr®:ßlfha h:dr®;fhkau mj;sk jegqmaj,ska ° m%uqL or®Yl f,i Ndú;d l< yel'
fjkia úh yel' fuhg fya;= f,i Y%u b,aÆu iy
wdr®:ßl m%;sm;a;s iïmdolhka yg" kdñl jegqmaj,
iemhqu" wju jegqma i|yd we;s kshduk iy úêu;a
is≥jk úp,k b†˙fha ° we;s úh yels WoaOuk mSvk
fm!oa.,sl wxYfha jegqma ;, iïnkaOj jD;a;Sh iñ;s
;;a;aj ñkqï.; ls¯fï ° jeo.;a ix« imhkq ,nhs'
mj;ajk idlÉPd hkd° úúO idOl oelaúh yel'
wfkl=;a idOl ksh;j mj;sk úfgl" by< jegqma
mämd,l iNd jegqma m%udK or®Ylh hdj;ald,Sk
uÜgï u.ska by< jeh l< yels wd∞hula yÛjhs'
ls¯u ;=<ska h,amSkQ mokï jr®Ih i|yd ms<shï fh≥ko
jegqma by< hEu ;=<ska is≥jk wd∞hï uÜgïj, by<
tu or®Ylh wju jegqma u; mokï ùu ksid we;sjk
hEu" jvd jeä" l%ufhka jeä jk n≥ wd∞hulg u.
wjdisiy.; ;;a;ajh ta ;=<ska u.yrjd .; fkdyel'
mdok w;r tu.ska rdcH uQ,H ysÛh u; jk mSvkh
wdr®:ßl fi!Nd.H <Ûdlr .ekSfï °" ukdf,i wju lrhs' flfia jqj;a" kdñl jegqma jr®Okh
ls%hdld¯ mqoa.,sl wxYh jeo.;a jQ ∞hl;ajhla jev lrk ck;djf.a „jk ;;a;ajh k.disgqùug
imhk w;r tu wxYh ksIamdok idOl jvd m%udKj;a fkdúh yels w;r fuu wruqK <Ûd lr
ldr®hlaIu f,i Ndú;d lrk nj ie,fla' fï .ekSu i|yd uQr®; jegqma by< hd hq;=h' flfia fj;;a"
ksid úêu;a fm!oa.,sl wxYfha jegqma úp,k jvd uQr®; jegqfmys °r®> ld,Sk wvq ùu wkd.;fha u;= úh
ksfhdackd;aul jegqma m%udK or®Ylhla u.ska yels jegqma mSvk iy Y%u M,∞hs;djfhys" my< hEu
ks¯laIKh ls¯u ld,Sk wjYH;djla njg m;aj ms<sn| jeo.;a ix«jla f,i ie<lsh yelsh'
we;' fï i|yd YS% ,xld uy nexl=j" fiajl wr®:
idOl wruqof,ao ^fia'w'w'& iydh we;sj ,eiamshr®
uQ,dY%(
ñ, or®Ylh mokï fldg f.k kj jegqma
ec.europa.eu. (2017). Labour cost index - recent trends - Statistics Explained. [online]
m%udK or®Ylhla ieliSug ±kgu;a uq,a mshjr f.k Available at: http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-
we;' fuu or®Ylh ieliSfï °" fiajlhskaf.a jegqma ons.gov.uk. (2017). Index of UK labour costs per hour, experimental- Office for National
Tjqkaf.a fiajl wr®:idOl wruqof,ys ∞hl uqof,a Statistics. [online] Available at: https://www.ons.gov.uk/employmentandlabourmarket/
peopleinwork/earningsandworkinghours/bulletins/indexoflabourcostsperhourilch/
jHjia:dms; m%;sY;hg iudkqmd; nj Wml,amkh julytosept2016#background-notes
138
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
md,kh lrkq ,nk fiajlhkaf.a wju jegqma .d,a, 1,091 675 1,102 682
ud;r 837 659 845 665
m%udK or®Ylh ^1978}100& u.ska ukskq ,nk úêu;a
yïnkaf;dg 628 252 637 255
fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkaf.a kdñl jegqma 2016 hdmkh 597 643 602 648
jifr® ° iqΩ jYfhka by< .sfhah' ;jo" wúêu;a ukakdru 104 55 106 56
fm!oa.,sl wxYfha jegqma m%udK or®Ylh ^2012}100& jõkshdj 179 96 182 98
u.ska ukskq ,nk wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha uq,;sõ 94 39 95 39
fiajlhkaf.a kdñl jegqma 2016 jifr® uOHia: ls,sfkdÉÑh 120 100 122 101
jYfhka by< .sfhah' jir ;=< ° kdñl jegqma uvl,mqj 541 207 550 211
wïmdr 677 160 691 164
m%udK or®Ylj, is≥ jQ m%;sY;d;aul jr®Okh wju
4
;%sl=Kdu,h 397 157 404 160
uÜgul mej;Su fya;=fjka úêu;a fm!oa.,sl l=reKE., 1,658 359 1,676 362
wxYfha fiajlhkaf.a uQr®; jegqma my< .sfhah' fï mq;a;,u 790 274 801 278
w;r" wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fiajlhkaf.a wkqrdOmqrh 893 134 905 136
uQr®; jegqmaj, jr®Okhla olakg ,eì◊' b†ls¯ï fmdf<dkakrej 419 136 425 138
wxYfhys jr®Okh;a iu. fmofr®re iy jvq n≥,a, 844 299 854 302
ldr®ñl jD;a;Skays Y%uh i|yd jQ b,aÆu by< hEu fudKrd., 472 86 479 87
r;akmqrh 1,127 348 1,140 352
fya;=fjka fuu jD;a;Skays jegqmaj, by< hEula
lE.,a, 861 511 869 516
olakg ,eì◊' ;jo" wjYH .=Kd;aul Ndjfhka hq;=
Y%u iemhqfuys mj;sk ysÛh fya;=fjka fmofr®re iuia; †jhsk 20,966 334 21,203 338
iy jvq ldr®ñl jD;a;Skays fhfok fiajlhkaf.a ^w& ;djld,sl uQ,h( fr‚iag%dr® ckrd,a fomdr®;fïka;=j
^wd& uOH jdr®Isl ck.yk o;a; 2012
by< flaj,a ls¯fï yelshdj fuu jegqma m%jK;d ck yd ksjdi ix.Kkh u;
;=<ska wÛjkq ,nhs' mokï fõ'
^we& jr®. ls'ó'g mqoa.,hka
4'4 ck.ykh" Y%u n,ldh iy fiajd kshqla;sh iy Bg jeä& fõ' YS% ,xldfõ ck.yk Wmk;sh
ie,l+ úg" úfYaIfhkau ck.ykh jhia.; ùfï
ck.ykh ixisoaêh iu." †.=ld,Sk Y%u iemhqu wvq uÜgul
wdr®:ßlfhys †.=ld,Sk Y%u iemhqfuys m%Odku mj;sk nj fuu m%jK;d u.ska ms<sìUq lrhs'
idOlh jk ck.yk jr®Okh" miq.sh jir 4 g
Y%u n,ldh
idfmalaIj iqΩ by< jr®Okhla fmkakqï lrñka 2016
jifr® ° ishhg 1'1 la f,i jdr®;d úh' ta wkqj" 2016 wdr®:ßlfha jr®;udk Y%u iemhqu úoyd
jifr® ° uOH jdr®Isl ck.ykh ñ,shk 21'203 la olajk m%Odk ñKqï oKavla jk Y%u n,ldh 2016
f,i weia;fïka;= lr we;' o< foaYSh ksIamd†;hg jifr® ° jr®Okhla fmkakqï l<o" th Y%u n,ld
m%uqL;u ∞hl;ajh ,ndfok niakdysr m<d;" uqΩ iyNd.s;aj wkqmd;slfha ie,lsh hq;= jr®Okhla
ck.ykfhka ishhg 28'4 lg ysñlï lshkq ,efí' jdr®;d ls¯ug ;rï m%udKj;a fkdùh' jhi wjqre≥
jhia jHqyh wkqj ck.ykh .;a úg" jev l<yels 15 g jeä wdr®:ßl jYfhka il%Sh5 ck.ykh f,i
jhfia ck.ykh ^jhi wjqre≥ 15 iy Bg jeä&
uqΩ ck.ykfhka ishhg 74'8 lska iukaú; fõ' 5 wdr®:ßl jYfhka il%Sh ck.ykhg ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
flfia jqjo" jev l< yels jhfia ck.ykfhka fomdr®;fïka;=j u.ska mj;ajkq ,nk ldr®;=uh Y%u n,ld iólaIKfha °
w∞< ld,h ;=< ° fiajd kshqla;j fyda úhqla;j isák$isá mqoa.,hka wh;a
ishhg 16'5 la jeäysá ck.ykh ^jhi wjqre≥ 60 fõ'
139
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%;sY;h
4.5
m%;sY;h
51.0
mqoa.,hka Z000 15,282 15,382 15,384 15,560 15,468 15,449
4
ñ,shk 8'214 isg 2016 jifr® ñ,shk 8'311 la o;a; fY%a◊hla 2016 cq,s udifha†
m%ldYhg m;a lrk ,†'
f,i ishhg 1'2 lska jr®Okh úh' flfia jqjo" ^wE& ixfYdaê;
^b& Y%u n,ldh" l=gqïn ck.ykfha
Y%u n,ldh" jhi wjqre≥ 15 g iy Bg jeä m%;sY;hla f,i
ck.ykfhys m%;sY;hla f,i wr®: ±lafjk Y%u
n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh" 2015 jifr® jdr®;d jQ mEug is≥ùu jeks lreKq ±laúh yel' fuu m%jK;dj
ishhg 53'8 ys u 2016 jifr® ° o fkdfjkiaj fkdlvjd mej;=Kfyd;a" wdr®:ßlfha jr®Okhg
mej;s◊' fï i|yd fya;= jQfha wjqre≥ 15 iy Bg wjYH jk ;rï Y%u iemhqula mj;ajd.ekSu
jeä l=gqïN ck.ykfha jr®Okh" Y%u n,ldfha wkd.;fha ° wNsfhda.d;aul jkq we;' Y%u
jr®Okhg fndfyda fihska iudk jQ neú◊' n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh yd /lshd úhqla;s
Y%u n,ldfha ia;S% mqreI iyNd.s;aj mr;rh" wkqmd;slh yereKq fldg Y%u fj<|fmdf<a
mqreI Y%u n,ld iyNd.s;ajhg mlaIj ;j≥rg;a .=Kd;aul nj ukskq ,nk or®Ylhla f,i ia;S% Y%u
meje;=◊' ia;%S Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh o Ndú;d jk fyhska
2016 jifr® ishhg 35'9 la f,i jdr®;d jQ w;r cd;sl uÜgfï m%;sm;a;s ;=<ska Y%u n,ldfha Wm˙u
mqreI Y%u n,ld iyNd.s;ajh tu ld,iSudfõ ° Wmfhda.s;dj lrd <Ûdúh hq;= w;r th idr®j
ishhg 75'1 la f,i jdr®;d úh' fuhska fmkakqï iyNd.s;ajhla iys; wdr®:ßl jr®Okhlg Wrfokq
lrkafka ia;S% mlaIfha Y%u n,ldhg iyNd.sùug we;' tla tla lr®udka;j,g wdikak m%foaYj,ska
mj;akd leue;a; mqreI mlaIfha fuka wvlg;a jvd ia;%S mqreI fomlaIfhkau iudkqmd;slj n|jd
wvq uÜgul mj;sk njhs' jir .Kkdjla mqrdjg .ekSu jeks ls%hdjka ;=<ska ia;%S mlaIh Y%u n,ldhg
ia;%S Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slfha olakg wdlr®IKh lr .; yels jkq w;r th Y%u n,ld
,enqfKa iqΩ jr®Okhla muKla jQ neúka iuia; iyNd.s;ajh jr®Okh lr.ekSug fya;= jkq we;'
Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh jr®;udkfha ° o YS% ,xld uy nexl=j u.ska mj;ajkq ,nk
ishhg 54 l muK ia:djr uÜgul mj;S' ia;%S Y%u jHdmdr wfmalaId ms<sn| iólaIKj,ska wkdjrKh
n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh my< uÜgul /£ug jk f;dr;=re wkqj" wdr®:ßlfha Y%u iemhqfï
fya;= f,i" kuHYS,S meh moku u; fyda ksjfia ysÛhla fmkakqï flfr®' jr®;udkfha wdh;kj,
isg rdcld¯ ls¯ug mj;sk wjia:d wju ùu" orejka isák fiajl ixLHdj" mj;akd iy b†˙fha
/ln,d.ekSfï úêu;a myiqlï wju uÜgul wfmalaIs; jHdmdr lghq;= mj;ajdf.k hEug
mej;Su" ksjfia j.lSï nyq,j ±¯ug is≥ ùu iy m%udKj;a fkdjk nj;a" tu ksid wdh;k i|yd
fmd≥ m%jdyk fiajd iïnkaO ≥Ialr;djkag uqyqK kj Y%ñlhka n|jd .ekSug we;s wruqK Okd;aulj
140
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
mej;s nj;a fuu iólaIKj,ska wkdjrKh úh' ;;a;aj fya;=fjka lDIsldr®ñl lghq;=j, is≥ jQ my<
wdr®:ßlfha meje;s Y%u iemhqu ld,h;a iu. wvq ù hEu" i,ld n,k ld, m˙Éf√oh ;=< ° tu wxYfha
we;s nj;a iólaIKj,ska ;j ≥rg;a fy<s jk w;r" fiajd kshqla;sh my< hEug fya;= úh' ta wkqj" uqΩ
fï ;=<ska meye†,s jkafka wkd.; fiajd kshqla;s fiajd kshqla;sfhka ishhg 27'1 la lDIslr®udka;
wjYH;d i|yd l=i,;d fkd.e,mSug ms<shï fh†h wxYfha fiajfha kshq;= jQ w;r" ms<sfj<ska ishhg
hq;= njhs' 26'4 la iy ishhg 46'5 la lr®udka; iy fiajd hk
wxYj, fiajfha kshq;= úh'
fiajd kshqla;sh
i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° fm!oa.,sl
wdr®:ßlfha imqrkq ,enQ Y%u b,aÆu i|yd jk wxYfha fiajd kshqla;sfha ie,lsh hq;= by< hEula
m%Odk ñKqï oKav jk fiajd kshqla;sh" 2015 jifr® olakg ,enqKq w;r" wfkla ishÆu wxYj, fiajd
jdr®;d jQ ñ,shk 7'831 g idfmalaIj 2016 jifr® kshqla;sh my< hEula olakg ,eì◊' fï wkqj"
ñ,shk 7'948 olajd ishhg 1'5 lska jr®Okh úh' rdcH fiajh" fiajd fhdaclhka" iajhx /lshdjkays
fuu fiajd kshqla;sfha by< hEu" m%Odk jYfhkau kshq;= jQjka yd f.ùula fkd,nk mjqf,a fiajlhka
ldr®ñl yd fiajd wxYj, is≥ jQ jr®Okfha m%;sM,hla hk wxYj, fiajd kshqla;sh 2016 jifr® °
f,i ±laúh yel' flfia jqjo" whym;a ld,.=◊l my< .sfhah' 2016 jir ;=< °" fiajH yd f.ùula
4
uqΩ fiajd
mqoa.,hka Z000
kshqla;sfha m%;sY;h
wxYh 2016
2015 2015
m<uq fojk f;jk isõjk 2016
^b& jdr®Isl ^b&
ldr®;=j ldr®;=j ldr®;=j ldr®;=j
lDIslr®udka; 2,245 2,275 1,962 2,169 2,210 2,154 28.7 27.1
141
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jr®Ih
rdcH wxYfha fm!oa.,sl wxYfha
fiajHhka
iajhx /lshdj, f.ùula fkd,o
tl;=j
fiajlhka fiajlhka kshq;= jQjka mjqf,a fiajlhka
2015 ^wE& 15.1 41.0 3.1 32.3 8.4 100.0
2016 14.6 43.3 2.7 31.6 7.8 100.0
m<uq ldr®;=j 14.7 41.9 2.9 32.5 7.9 100.0
fojk ldr®;=j 15.1 42.6 2.9 31.6 7.8 100.0
f;jk ldr®;=j 14.5 44.8 2.3 30.5 7.8 100.0
fkd,nk mjqf,a fiajlhka hk wxYj, 2015 wh;a ishÆu rdcH wdh;k fukau wr®O rdcH
jirg idfmalaIj ms<sfj<ska ishhg 10'6 l yd 5'6 l wxYfha ishÆu wdh;ko we;=<;a úh' 2016
ie,lsh hq;= my< hEula jdr®;d úh' flfia jqjo" ix.Kkfha uQ,sl m%;sM, wkqj rdcH wxYfha fiajd
iuia; fiajd kshqla;sh flfrys fuu.ska we;s jk kshqla;sh 874"395 la f,i jdr®;d jQ w;r th wr®O
n,mEu uOHia: uÜgulg muKla is≥ jQfha iuia; rdcH wxYfha 243"413 la f,i jdr®;d úh' fï wkqj
4
fiajd kshqla;sfhka ishhg 43'3 la ksfhdackh jk iuia; rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh 2016 jifr® °
fm!oa.,sl wxYfhys is≥ jQ ishhg 7'0 l jr®Okh 1"117"808 la fõ' fuu ix.Kkhg ;%súO yuq∞fõ
fiajd ldr®h uKav,h yd wr®O rdcH wdh;kj,g
fya;=fjks'
wkqnoaê; iud.ïj, fiajd kshqla;slhka we;=<;a
YS% ,xld uy nexl=j úiska is≥ lrk rdcH fkdfõ' fuu ix.Kkfhka fmkakqï lrk m˙†"
wxYfha fiajd kshqla;s iólaIKhg wkqj" 2016 jir rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh 2006 jifr® isg 2016
wjidkfha rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh 1"398"742 la jir olajd ishhg 30 lska jr®Okh ù we;'
úh' fuu iólaIKhg wud;HdxY" fomdr®;fïka;=
^YS% ,xld fmd,Sish" ;%súO yuq∞ yd isú,a wdrlaIl fiajd úhqla;sh
fomdr®;fïka;=j we;=Ω&" †ia;%sla f,alï ldr®hd," fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2015 jifr® ° jdr®;d jQ
m%dfoaYSh f,alï ldr®hd," m<d;a iNd yd wr®O ishhg 4'7 g idfmalaIj 2016 jifr® oS ishhg 4'4
rdcH wxYfha wdh;kj, fiajd kshqla;slhka olajd my< .sfhah' 2015 jir yd ii|k úg 2016
we;=<;a fõ' fï w;r" ckf,aLk yd ixLHdf,aLk jir ;=< ° wdr®:ßlfha fiajd kshqla;s wjia:dj,
fomdr®;fïka;=j u.ska 2016 fkdjeïnr® udifha ° is≥ jQ jr®Okh ms<sìUq lrñka iuia; Y%u n,ldh
rdcH yd wr®O rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh ms<sn| ishhg 1'2 lska jr®Okh jQ w;r fiajd úhqla;s mqoa.,
ix.Kkhla mj;ajk ,°' th 1980 isg mj;ajk ,o ixLHdfjys ishhg 5'4 l wvqùula jdr®;d úh' fï
08 jeks rdcH wxY fiajd kshqla;s ix.Kkh úh' wkqj" ia;%S yd mqreI Y%u úhqla; mqoa., ixLHdj 2016
fuu ix.Kkhg uOHu rch yd m<d;a iNdj,g jifr® ms<sfj<ska 153"990 la yd 212"923 la f,i
jdr®;d úh' 2015 jifr® ishhg 7'6 la j meje;s ia;%S
4'11 ixLHd igyk
fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2016 jifr® ° ishhg 7'0
rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh
olajd my< hEu iy 2015 jifr® ishhg 3'0 la j
2015 2016
m%;sY; fjki meje;s mqreI fiajd úhqla;s wkqmd;slh 2016 jifr® °
wxYh 2014
^w& ^wd& 2015$ 2016$ ishhg 2'9 olajd my< hEu iuia; fiajd úhqla;s
2014 ^w& 2015 ^wd&
wkqmd;slfha my< hEug fya;= úh'
rdcH ^we& 1,109,186 1,136,656 1,157,531 2.5 1.8
wr®O rdcH ^wE& 235,907 238,474 241,211 1.1 1.1 wOHdmk uÜgu wkqj fiajd úhqla;sh i,ld
iuia; rdcH wxYh 1,345,093 1,375,130 1,398,742 2.2 1.7 n,k l, ishÆu wOHdmk uÜgïj, fiajd úhqla;s
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j wkqmd;sl my< .sfhah' w'fmd'i'^W'fm<& yd
^wd& ;djld,sl
^we& uOHu rch" m<d;a md,k wdh;k yd m<d;a iNd by<" w'fmd'i'^id'fm<& iq≥iqlï iy 6-10 fYa%◊
^wE& rdcH ixia:d" jHjia:dms; uKav, yd rdcH wêld¯ka iu;a ldKavj, fiajd úhqla;s wkqmd;sl 2015
142
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
4
^wd& ;djld,sl
^we& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fldkaùfï wj∞kula mj;S' fuh ms<sn| ls%hdudr®.
fomdr®;fïka;=j úiska 2011 jifr® fkd.ekSu fya;=fjka kq≥re wkd.;fha wdr®:ßl
isg b†˙hg" kej; nr ;enQ iy
ixfYdaê; Y%u n,ld o;a; fY%a◊hla yd iud„h .egÆ we;s úh yels w;r by< NEET
2016 cq,s udifha† m%ldYhg m;a w.hka †.=ld,Skj .;a l< Y%u n,ldfha ksmqK;d
lrk ,†'
^wE& ixfYdaê; ms˙ySug o fya;=ldrl jkq we;'
jifr® jdr®;d jQ ms<sfj<ska ishhg 9'2" ishhg ;reK" ldka;d yd by< wOHdmk iq≥iqlï ,o
6'4 iy ishhg 3'4 g idfmalaIj 2016 jifr® ° ldKav w;r mj;sk by< fiajd úhqla;sh wdr®:ßlfha
ishhg 8'3" ishhg 5'9 iy ishhg 3'3 olajd my< †.ska †.gu mj;sk nrm;< m%Yakhla njg m;aj we;'
.sfhah' w'fmd'i'^W'fm<& iy Bg by< wOHdmk l=i,;d fkd.e,mSu" uQ,H myiqlï ,nd.ekSug
iq≥iqlï iys; ldKavfhka by<u fiajd úhqla;s we;s wmyiq;dj" /lshd b,lal lr.;a mqyqKq
wkqmd;slhla jdr®;d jQ w;r th wdr®:ßlfha Y%u mdGud,d fkdue;s ùu fuu ;;a;ajhg n,mdk m%Odk
b,aÆu imqrd,Su i|yd udkj m%d.aOk ixjr®Okh fya;= w;˙ka lsysmhls' l=i,;d fkd.e,mSu ≥re
b,lal lr.;a l%ufõo ksr®udKh úh hq;= njg ls¯ug jD;a;Sh mqyqKq mdGud,d jeks úúO
bÛs lrhs' jevigyka ls%hd;aul jqjo iSudjdisl yd wdOqksl;aj
mqyqKq jevigyka u.ska ;j≥rg;a l=i,;d
jhia ldKav wkqj ie,l+ úg" ;reK jhia jr®Ok lghq;= †hqKq l< yelsh' uQ,H myiqlï
ldKavh ^jhi wjqre≥ 15-24& yereKq fldg ,nd.ekSug we;s .egÆj úi£u i|yd 2017 whjeh
wfkla ishÆu jhia ldKavj, fiajd úhqla;s fhdackd wkqj ;reK iy ldka;d jeks y∫kd.;a
wkqmd;sl 2016 jifr® ° my< .sfhah' ;reK ldKav i|yd Kh ,nd°ug nexl= Wkka≥ lr we;'
fiajd úhqla;sh 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg /lshd b,lal lr.;a mqyqKq jevigyka u.ska"
20'8 g idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 21'6 la b†ls¯ï iy fydag,a lafIa;% jeks YS>%fhka ke.S
úh' Tjqkaf.a yelshdjkag iq≥iq /lshdjla tk tfy;a wjYH mqyqKq iy wr®O mqyqKq Y%ñlhka
fidhd.ekSug we;s ≥Ialr;d fya;=fjka ;reK ysÛhla mj;sk wxY i|yd" foaYSh Y%u n,ldh fhd∞
ldKav .=Kd;aul núka wvq /lshdj, ksr; ùug yd .; yels jk w;r msgráka fiajlhska f.kajd
W!K /lshd kshqla;6s ;;a;ajhg fm<öug bv we;s .ekSug we;s wjYH;djo wju jkq we;' jr®Okh
jk wdr®:ßlhg iq≥iq úúO jQ fiajl wjYH;d
6 1966 ICLS iuqΩfõ mqΩ,a f,i idlÉPd lrk ,o m˙†" W!k /lshd kshqla;sh imqrd,Su i|yd rcfha fyda ;;a;ajfhka Wiia f,i
;udg ;rï fkdjk /lshdjl kshq;= ùu fyda mqyqKqjg fyda m<mqreoaog ie,flk /lshd wfmalaId lrk ;reKhskaf.a
i˙,k jegqmla iys; /lshdjla fkdue;s ùu fya;=fjka yg.kS' YS% ,xldfõ
Y%u n, iólaIKh 2015 ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j wdl,amo fjkia úh hq;=h'
143
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
4
msg;aj hEï n,m;%,dNS ksfhda‚;hka yryd .Dy
Y%ñlhkaf.a wju jegqm wfkl=;a °ukd yer we't'c'
fiaúld ldKavh flakaø lr.;a msg;aj hEïj,
fvd,r® 350 la f,i o mqyqKq Y%ñlhkaf.a wju jegqm
isg fm!oa.,sl l%u yryd mqreIhka flakaølr.;a
msg;aj hEï olajd m˙jr®;kh ù we;' úfoaY /lshd we't'c' fvd,r® 450 la f,io 2017 fmnrjd˙ ui 01
i|yd msg;aj hkakkaf.a Y%u ldKav wkqj i,ld jeks †k isg ls%hd;aul jk m˙† kshu lrk ,°'
ne,Sfï ° jD;a;Sh yd uOHu ldKav hk wxYj, úfoaY fiajd kshqla;s ldr®hdxYh úiska 2016 udr®;=
iuia; jr®Okh ishhg 12'2 la f,i jdr®;d jQ 23 jeks †k kshu lrk ,o we't'c' fvd,r® 300 l
w;r wfkla ishÆu Y%u ldKavj, msg;aj hEïj, wju jegqmg miqj fuu kj jegqma ;, kshu úh' tu
my< hEula 2016 jifr® ° jdr®;d úh' n,Od¯ka kj pl%f,aLh ksl=;a ls¯fï wruqKq jkqfha by<
úiska §wdrlaIs;" mqyqKq Y%ñl msg;aj hEï¶ hk ksmqK;d iys; Y%ñlhkaf.a msg;aùï †˙.ekaùu iy
Wmdhudr®.sl †Ydj Wfoid jir 2008 ys isg .;a úfoaY fiajfha kshq;= whf.a iqN idOkh Yla;su;a
4'13 ixLHd igyk
úfoaY /lshd i|yd msg;aj hEï
2014 2015 ^w& 2016 ^wd&
úfoaY fiajd kshqla;sh
ixLHdj ∞hl;ajh ] ixLHdj ∞hl;ajh ] ixLHdj ∞hl;ajh ]
uqΩ úfoaY /lshd ixLHdj 300,703 100.0 263,443 100.0 242,930 100.0
uQ,hka wkqj
,shdm†xÑ ksfhda‚;hka 176,829 58.8 116,749 44.3 88,164 36.3
fjk;a 123,874 41.2 146,694 55.7 154,766 63.7
ia;S%$mqreI wkqj
mqreI 190,217 63.3 172,788 65.6 160,302 66.0
ia;%S 110,486 36.7 90,655 34.4 82,628 34.0
Y%u ldKavh wkqj
jD;a;Sh 5,372 1.8 6,251 2.4 6,574 2.7
uOHu 20,778 6.9 6,951 2.6 8,235 3.4
,smslre yd ta wdY%s; 29,267 9.7 12,501 4.7 10,864 4.5
mqyqKq Y%ñl 73,162 24.3 81,682 31.0 76,559 31.5
wr®O mqyqKq Y%ñl 3,977 1.3 4,847 1.8 3,930 1.6
kqmqyqKq Y%ñl 79,519 26.4 77,985 29.6 71,641 29.5
.Dy fiaúld 88,628 29.5 73,226 27.8 65,127 26.8
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ldr®hdxYh
^wd& ;djld,sl
144
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
ls¯uhs' flfia jqjo" fufia wju jegqmla kshu lïlre in|;d iy Y%u fj<|fmd< m%;sixialrK
ls¯u ;=<ska YS% ,dxlsl ú.uksl Y%ñl ñ, by< hk 2016 jifr® ° lïlre in|;dj, ms˙ySula
w;r th wka;r®cd;sl Y%u fj<|fmdf<a YS% ,dxlsl fmkakqï lrñka jev jr®ck i|yd iyNd.s jQ iuia;
ú.uksl Y%ñlhkaf.a ;r.ld˙;ajh wvq ls¯ug fiajl ixLHdj iy tu jr®ck fya;=fjka wysñ jQ
fya;= jkq we;' úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a ñksia †k .Kk by< .sh w;r" tkuq;a jdr®;d jQ
fma%IK YS% ,xldj úfoaY úksuh Wmhk m%Odk iuia; jev jr®ck ixLHdj my< .sfhah' m%Odk
4
udr®.hkaf.ka tlla jk w;r tys is≥jk miqnEï jYfhkau jeú,s fkdjk wxYfha jev jr®ck i|yd
úfoaYSh wxYfha cx.u .sKqï fYaIhg wys;lr iyNd.s jQ fiajl ixLHdfõ jeä ùu fya;=fjka
n,mEula t,a, lrkq we;' jev jr®ck i|yd iyNd.S jQ fiajl ixLHdj
YS% ,xld úfoaY fiajd kshqla;s ldr®hdxYh úiska 2016 jifr® ° 20"652 la olajd ishhg 38'5 lska
Y%u ixl%u◊l ls%hdj,sh kshdukh ls¯ug fukau by< .sfhah' jev jr®ck fya;=fjka wysñ jQ ñksia
Tjqkaf.a wNsudkh" iqrlaIs;Ndjh yd Tjqka flfrys †k .Kk" jeú,s wxYfha 85"637 olajd ishhg 21
idOdrK;ajh ;yjqre ls¯u Wfoid úúO jevigyka lska by< .sh w;r jeú,s fkdjk wxYfha th
ls%hd;aul fl˙◊' fjí wvú mokï fldg .;a n|jd 18"690 olajd ishhg 61 lska by< .sfhah' jeú,s
.ekSfï moaO;sh (Web-based Recruitment System) wxYfha mj;sk fiajl .egÆ iy tys mj;sk wvq
jeä rgj,a m%udKhla wdjrKh jk m˙† mqΩ,a M,∞hs;d ;;a;ajho uq,afldg f.k tu wxYh wvq
4'15 ixLHd igyk
fm!oa.,sl wxYfha l¾udka;j, jev j¾ck
145
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jr®Ok uÜgula fmkakqï lrhs' whym;a ld,.=◊l ld,iSudfõ ° ms<sfj<ska remsh,a 503'27 la yd remsh,a
;;a;aj fukau ms˙jeh by< hEu jeú,s wxYfha 561'41 la f,i jdr®;d úh' lDIsldr®ñl wxYh o<
l%shdld˙;ajh flfrys whym;a f,i n,mdkq cd;sl ksIamd†;hg ishhg 7 l muK ∞hl;ajhla
,efí' ork w;r fiajd kshqla;sfhka o< jYfhka ishhg
27 la muK tu wxYh ;=< fiajfha ksr; fõ'
fiajd ia:dk iyfhda.s;dj yd ldr®ñl iu.sh
lDIsldr®ñl wxYfha mj;sk fuu wvq M,∞hs;dj
jr®Okh ls¯u Wfoid 2016 jifr® ° lïlre yd
flfrys úúO idOl n,mdk w;r idïm%∞hsl j.d
jD;a;Sh iñ;s in|;d wud;HdxYh úiska jvd hym;a
l%u" Kh myiqlï yd kùk ;dlaI◊l l%u flfrys
fiajd m˙irhla fm!oa.,sl wxYfha we;s ls¯u
m%fõYh wmyiq ùu" l=vd bvï m%udK" whym;a
Wfoid jevigyka .Kkdjla ls%hd;aul lrk ,°'
ld,.=◊l ;;a;aj tu idOl w;=˙ka lsysmhls'
ta wkqj" fiajd ia:dkfha ldr®ñl iu.sh m%jr®Okh
lDIsldr®ñl wxYfha M,∞hS;dj jeä †hqKq ls¯ug
ls¯u yd Yla;su;a ls¯fï iudc ixjdoh wruqKq
.; yels m%Odk ls%hdudr®. f,i jd◊c lDIsldr®ñl
fldgf.k f;dard.;a wdh;kj, l<ukdlrejka"
lghq;= i|yd kùk ;dlaI◊l l%u wkq.ukh
m%Odk ldr®huKav, idud‚lhka iy fiajlhka
ls¯u" by< M,∞jla iys; iy fouqyqï îc jr®.
b,lal lr.;a ±kqj;a ls¯fï jevigyka ls%hd;aul
Ndú;d ls¯u f.kyer ±laúh yel' fujeks mshjr
fl˙◊' ;jo" jeú,s wxYfha wju jegqm re'730 la
;=<ska lDIsldr®ñl w.h ∞uh Tiafia M,∞hs;dj
olajd by< kexfjk m˙† iduQysl .súiqulg 2016
jr®Okh l< yelsh' ta u.ska tu wxYh u; hefmk
jifr® ° w;aika ;nk ,°' wud;HdxYh úiska
Y%ñlhkaf.a „jk ;;a;ajh kÛdisgqúh yels jk
cd;Hka;r lïlre ixúOdkfha iïuq;Ska folla
w;ru th wdr®:ßlfha fi!Nd.H <Ûdlr .ekSug o
2016 jifr® ° iïu; lrk ,°' m<uq iïuq;sfhka YS%
bjy,a jkq we;'
4
,xldj ;=< mQr®K" M,∞hS" iajdëkj f;dard.; yels
/lshd wjia:d we;s ls¯u yd ;reK /lshd kshqla;sh" iuia; wdr®:ßlfha jr®Okh Wfoid lr®udka; yd
ksmqK;d jr®Okh yd wdr®:ßl jr®Okh ;=<ska foaYSh fiajd wxYfha M,∞hs;dj ;j≥rg;a jr®Okh lr
iún, .ekaùula we;s ls¯u fjkqfjka ilS%h .ekSug yelshdjla mj;S' th tu wxYj, ±kgu;a
/lshd m%;sm;a;shla ie,iqï ls¯u is≥fõ' ;jo" fiajfha kshq;=jk fiajlhkaf.a M,∞hs;d uÜgu
tu.ska Y%u iqm˙laIdj" <ud Y%uh yd Y%u jeä †hqKq ls¯ug .kakd ls%hdudr®. ;=<ska fukau
ixl%uKh iïnkaO lghq;= jvd Yla;su;a flfr®' fiajd úhqla; mqoa.,hkaf.a m%fhdackhg fkd.;a
YS% ,dxlsl kdúlhkaf.a /lshd wjia:d m%jr®Okh l=i,;d md∞.ekSug .kakd ls%hdudr®. ;=<ska o is≥
ls¯ug fukau kdúlhkaf.a hym;" fi!LH yd l< yel' lr®udka; yd fiajd wxYh i,ld n,k
iqrlaIs;Ndjhg w∞< fj<| kdúl lr®udka;fha l," ;reK yd wOHdmksl iq≥iqlï iys; ldKav
mj;sk m%;s,dN ,nd.ekSu yd tu lafIa;%fha jr®Okh fuu wxYj, fiajd kshqla;ùug jeä jYfhka
i|yd jk iïuq;sh fojkqj iïu; lrk ,°'
;jo" fm!oa.,sl wxYfha jHdmdrj,g w∞<j
4'16 ixLHd igyk
m˙md,k ,sys,a ls¯ula f,i 2016 ckjd˙ ui 01
m%Odk wd¾Ól wxY wkqj Y%u M,odhs;dj
jeks †k isg wdrïN jk jr®Ih i|yd i;sfha †k
my muKla rdcld¯ fõ,dj f,i ie,lSug lghq;= 2015
2016
^m<uq
i,ik ,°' ^m<uq 2015
ldr®;=
ldr®;= ^w&
;=k&
;=k&
Y%u M,o=dhs;dj ^wd&
ia:djr ^2010& ñ, wkqj
jev lrk ,o mehlg tl;= l< w.h jYfhka o< tl;= l< w.h ^remsh,a ñ,shk& 5,788,916 7,818,224 6,019,368
^2010 ñ, u; mokïj& ukskq ,nk Y%u M,∞hs;dj" lDIslr®udka; 492,389 670,106 479,119
2015 m<uq ldr®;= ;=k ;=< jdr®;d jQ remsh,a 462'09 isg lr®udka; 1,691,830 2,264,673 1,790,468
2016 jifr® m<uq ldr®;= ;=k wjidkfha ° remsh,a fiajd 3,604,698 4,883,444 3,749,781
Y%u M,∞hs;dj" jev lrk ,o
463'20 la olajd ishhg 0'2 l iqΩ jr®Okhla 2016 mehla i|yd remsh,a 462.09 465.15 463.20
m<uq ldr®;= ;=k ;=< ° fmkakqï lf<ah' wdr®:ßlfha lDIslr®udka; 163.38 168.40 173.70
ishÆu wxY i,ld n,k l," lDIsldr®ñl wxYfha lr®udka; 518.05 520.46 503.27
Y%u M,∞hs;dj 2016 m<uq ldr®;= ;=k i|yd jev fiajd 576.91 576.07 561.41
l< mehlg remsh,a 173'70 la f,i wju w.hl ^w& ixfYdaê; uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
^wd& ;djld,sl fomdr®;fïka;=j
mj;S' ldr®ñl yd fiajd wxYfha Y%u M,∞hs;dj tu YS% ,xld uy nexl=j
146
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,odhs;dj
wjia:d fidhhs' flfia jqjo" l=i,;d fkd.e,mSu we;' ;jo" lr®udka; yd fiajd wxYj, M,∞hs;dj
u.ska we;s jk Y%u b,aÆu yd iemhqfï fkd.e,mSï jeä †hqKq ls¯u i|yd o kùk ;dlaI◊l l%u
fya;=fjka fuu wxYj, jr®Okhg wjeis Y%ufha fhd∞.; yelsh' flfia jqjo" ;dlaI◊l l%u fhd∞
ysÛhla we;' ksis ksmqK;d .e<mqï jevigyka .ekSu iuia; jHmdrhu mqΩ,a f,i wdjrK jk
u.ska /lshd úrys; ck.ykh M,∞hS f,i m˙† is≥ úh hq;= w;r iEu fiajlfhl= fukau ishÆ
wdr®:ßl ls%hdj,Ska ;=<g iyNd.s lrjd .; hq;=h' jHdmd˙l ls%hdj,Ska kùk ;dlaIKhg wkq.; úh
±kgu;a fiajfha kshqla; jQjkaf.a M,∞hs;dj jeä hq;=h' tu.ska jHdmdrj, kùk ;dlaI◊l l%u
†hqKq ls¯u Wfoid wLKav ixjr®Ok jevigyka fhd∞ .ekSfï Wmdhudr®.sl †Ydj idr®:l jkq
fhd∞.; yels w;r fï ;=<ska lr®udka; yd fiajd we;' ;jo" YS>%fhka is≥jk ;dlaI◊l fjkiaùï
wxYj, jHdmdr lghq;=j, wkd.; ;rÛld˙;ajh fya;=fjka hï /lshd h,amskQ iajNdjhla .kakd
;yjqre jkq we;' jhia.; mqoa.,hka Y%ñlhka neúka fjkia jk Y%u b,aÆï m%jK;d i|yd
f,i iyNd.s ùfuka mekke.sh yels M,∞hs;dj Y%ñlhkaf.a ksmqK;d uÜgïo hdj;ald,Sk lr.;
iïnkaO .egÆo ta ;=<ska u.yrjd.; yels jkq hq;= jkq we;'
147
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
148
úfoaYSh wxYfha m%jK;d
5
iy m%;sm;a;s
ú
foaY úksuh ,eîï uOHia: uÜgul
mej;Su;a" úfoaY úksuh f.ùï by< hEu;a f.ùï o iu`. m%;swdfhdackh l< bmehSï iy
fya;=fjka Y%S ,xldfõ úfoaYSh wxYh u; jQ ,dNdxY f.ùï fya;=fjka m%d:ñl wd∞hï .sKqfï
mSvkh 2016 jifr® ° ;j≥rg;a mej;=◊' úfoaYSh ys`.h o jeä úh' flfia fj;;a" fj<| iy
wxYfha mej;s mSvkh ;=<ska f.da,Sh wdr®:ßlfha m%d:ñl wd∞hï .sKqïj, jQ ys`.hkaf.ka we;s jQ
fukau foaYSh wdr®:ßlfha we;s jQ fjkialïj, wys;lr n,mEu" fiajd iy oaú;Shsl wd∞hï
n,mEu ms<sìUq úh' f.da,Sh lreKq ie,lSfï °" .sKqïj, w;s˙la;hka u.ska hï muKlg mshjd
wefu˙ld tlai;a ckmofha uqo,a m%;sm;a;sh ±ä .; yels úh' úfYaIfhkau" ixpdrl bmehSï by<
ls¯u" hqfrdamd ix.uh iy cmdkh jeks †hqKq hEu fya;=fjka fiajd .sKqfï w;s˙la;h wLKavj
wdr®:ßlj, ukao.dó wdr®:ßl jr®Okhla mej;Su iy by< .sh w;r" 2016 jifr® ° uOHia: jr®Okhla
ueofmr†. rgj, N+-foaYmd,ksl wia:djrNdjhla jdr®;d l< úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK
mej;Su Y%S ,xldfõ f.jqï ;=,kh fj; wys;lr fya;=fjka oaú;Shsl wd∞hï .sKqu Yla;su;a úh' fï
n,mEula we;s lf<ah' foaYSh jYfhka ie,lSfï °" w;r" Kh fkdjk uQ,dY%j,ska jQ ,eîï ukao.dó
m%udKj;a ;rï úfoaYSh wdfhdack fkd,eîu" ùu uOHfha uQ,H .sKqu yd iïnkaO f.ùï
wdkhk b,aÆu by< hEu" Kh fiajdlrK f.ùï by< uÜgul mej;=◊' úfYaIfhkau" úfoaYSh
iy rdcH iq/l=ïm;a fj<`ofmdf<ka jQ wdmiq f.ùï iDcq wdfhdack wvq uÜgul mej;Su iy úfoaYSh
jir ;=< ° úfoaYSh wxYfha ia:djr;ajh mj;ajd wdfhdaclhska rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska
.ekSu iïnkaOfhka mej;s wNsfhda.hka úh' ish wdfhdack bj;a lr .ekSu yd wLKav Kh jd˙l
iy fmd,S f.ùï fya;=fjka jQ m%d.aOk f.ùï" 2016
cx.u .sKqfï ys`.h jeä ùu;a" uQ,H .sKqfï jifr® ° uQ,H .sKqu fj; wys;lr n,mEula we;s
.kqfokq uOHia: uÜgul mej;Su;a fya;=fjka lf<ah' Kh fkdjk uQ,dY%j,ska uQ,H .sKqu fj; jQ
úfoaYSh wxYfha l%shdld˙;ajh ukao.dó ùu 2016 ,eîï wvq uÜgul mej;Su iy cx.u .sKqfï ys`.h
jifr® f.jqï ;=,kh u.ska ms<sìUq úh' 2015 jifr® ° mqΩ,a ùu ksid fjk;a úfoaY uQ,dY%j,ska wruqo,a
o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i ishhg 2'3 la jQ cx.u /ia ls¯u wjYH úh' ta wkqj" f.jqï ;=,kfha
.sKqfï ys`.h" 2016 jifr® ° ishhg 2'4 la olajd iqΩ uQ,Hhk wjYH;djka cd;Hka;r iaffj¯;aj
jYfhka by< .sfhah' úfYaIfhkau" wdfhdack NdKav ne∫ïlr ksl=;=j iy taldnoaO Kh myiqlï ;=<ska
i|yd jQ foaYSh b,aÆu by< hEu fya;=fjka wdkhk imqrd .;a w;r" úfoaYSh wxYh Yla;su;a ls¯u
úhoï by< hEu;a" cd;Hka;r fj<|fmd< ;=< i|yd cd;Hka;r uQ,H ^cd'uQ'& wruqo, fj;ska ;=ka
NdKav ñ, .Kka fukau wmkhk m˙udj o wvq ùu wjqre≥ úia;Sr®K Kh myiqlula o ,nd .kakd ,°'
fya;=fjka wmkhk wd∞hï my< hEu;a iu`. 2016 jifr® mej;s fuu m%jK;d fya;=fjka f.jqï
jir ;=< ° fj<| ys`.h mqΩ,a úh' ixÑ; j;alï ;=,kfha iuia; fYaIh t'c' fvd,r® ñ,shk 500 l
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ys`.hla jdr®;d lf<ah' o< ks, ixÑ; o 2016 jir wxYfha ia:dhS;dj kej; we;s ls¯fï °" wfkl=;a
wjidkfha ° t'c' fvd,r® ì,shk 6'0 la olajd my< wxYhkaf.a wys;lr jr®Okhka ;=<ska úfoaYSh
.sh w;r" th udi 3'7 l wdkhkj,g iudk úh' wxYh fj; we;s jk n,mEï wju ls¯u i|yd jQ
2016 jifr® ° úfoaYSh wxYfha .sKqïj, is≥ jQ m%;sm;a;s o iu`. ndysr lïmkhkag Tfrd;a;=
fjkialï" úksuh wkqmd;slh u; jQ ±ä mSvkh °fï yelshdj jr®Okh lr .ekSu wjYH fõ'
u.ska ms<sìUq úh' foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd<g tneúka" uQr®; iM, úksuh wkqmd;slfha
úfoaY úksuh øjYS,;dj iemhSu u.ska 2016 jifr® fjkiaùïj,g wkqj úksuh wkqmd;slh wkq.;
m<uq Nd.fha ° idfmalaIj ia:djr uÜgul mj;ajd ls¯u yryd fj<|fmd< n,fõ.hkag wkqj
.;a úksuh wkqmd;slh" Y%S ,xld uy nexl=j remshf,a ndysr w.h ;SrKh ùug bv ye¯ug
úiska úfoaY úksuh iemhSu l%ñlj iSud ls¯u;a wu;rj" cd;Hka;r ixÑ; uÜgu Yla;su;a
iu`. jifr® fojk Nd.fha ° by< w.hlska ls¯u i|yd fláld,Sk iy ue†ld,Sk mshjr
wjm%udKh úh' wefu˙ld tlai;a ckmofha fmd,S .ekSu wjYH fõ' ixÑ; uÜgu by< kexùu
wkqmd;sl by< hEu;a iu`. úfoaYSh wdfhdaclhska i|yd .; yels fláld,Sk l%shdudr®. jYfhka
úiska ish wdfhdack bj;a lr .ekSu ksid rdcH cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls¯u iy
iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska jdr®;d jQ m%d.aOk úfoaY úksuh yqjudre .súiqïj,g t<öu jeks
f.ùï fya;=fjka úksuh wkqmd;slh fj; jQ Kh wdY%s; uQ,dY% ±laúh yelsh' flfia jqj;a"
mSvkh hï m%udKhlg ,sys,a ls¯u i|yd Y%S ,xld ;sridr mokula u; úfoaYSh wxYfha ia:dhS;djh
uy nexl=j úiska jifr® fojk Nd.fha ° ie,lsh ;yjqre ls¯u i|yd" Kh uQ,dY% fjkqjg NdKav yd
hq;= úfoaY úksuh m%udKhla imhk ,°' 2015 fiajd wmkhk bmehSï iy úfoaYSh iDcq
jifr® ° t'c' fvd,rhg idfmalaIj ishhg 9'03 lska wdfhdack by< kexùu jeks uQ,dY% ;=<ska úfoaY
wjm%udKh jQ remsh, 2016 jir ;=< ° iuia;hla ixÑ; by< kexùu i|yd jQ l%shdudr®. .; hq;=j
f,i ;j≥rg;a ishhg 3'83 lska wjm%udKh úh' we;' ta i|yd wmkhk moku úúOdx.SlrKh
flfia fj;;a" cd;Hka;r fj<|fmd< ;=< ls¯u iy f.da,Sh ksIamdok yqjudre ∞u iu`.
;r.ld¯ ùu i|yd úksuh wkqmd;slh ;j≥rg;a iïnkaO ùu b,lal lr .;a mqΩ,a wmkhk
wjm%udKh úh hq;=j we;s nj ms<sìUq lrñka uQr®; Wmdhudr®.hla ilia ls¯u wjYH jk w;r jr”h
5
iM, úksuh wkqmd;sl or®Ylhka 100 g jvd by< fj<| .súiqï yryd f.da,Sh fj<|fmd< fj;
uÜgul mej;=◊' msúiSug we;s yelshdj jeä†hqKq lr .; hq;=h'
úfoaY úksuh i|yd jk b,aÆï iy iemhqï rfgys ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯u" m%;sm;a;s
;;a;ajhkays we;s fkd.e,mSu u.ska" úfoaYSh wxYfha fkdfjkiaj mj;ajd .ekSu" wdh;ksl ieleiau
mj;sk wiu;=,s;;djh je<elaùu i|yd läkï jeä†hqKq ls¯u iy ixjr®Ok kHdh m;%h ;=<
m%;sm;a;s l%shdudr®. .ekSfï wjYH;dj wjOdrKh wmkhk m%jr®Okh i|yd m%uqL;djhla ,nd °u"
lrhs' wNsfhda.d;aul m˙irhla ;=< úfoaYSh wmkhk i|yd jvd ys;lr m˙irhla ksr®udKh
ls¯u i|yd b;d jeo.;a fõ' tfukau" jHdmdr
5'1 rEm igyk
l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u" ±kqu mokï
f.jqï ;=,kh
lr.;a l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u" ixpdrl
3
2
lr®udka;h iy kdúl fiajd jeks wxY yryd
1 fiajd wmkhkh lrk rgla jYfhka mj;sk
0 YlH;djfhkaa Wm˙u m%fhdack .ekSu i|yd
o'foa'ks' fhys ]
-5
úfoaY úksuh uQ,dY%hla jk úfoaYSh iDcq wdfhdack
-6 wdlr®IKh lr .ekSu †˙u;a ls¯u i|yd nyqúO
-7
2012 2013 2014 2015 2016
m%;sm;a;s rduqjla we;s lr .ekSug m%uqL;djhla
,nd °u o oYl lsysmhla mqrd wdr®:ßlh uqyqKfokq
cx.u .sKqfï uQ,H .sKqu iuia; fYaIh
fYaIh ^Y=oaO&
,nk f.jqï ;=,k wr®nqohg ms<shï fh°u i|yd
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j w;HjYH fõ'
150
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5
wfkl=;a wdfhdack ( j;alï 503 317 70,962 45,682
uqo,a iy ;ekam;= 143 5 21,127 538
wmkhk m%jr®Okh ls¯u i|yd úfoaY fj<πu
fj<| Kh iy w;a;sldrï 116 -67 15,807 -9,678
wfkl=;a ,eìh hq;= .sKqï 244 379 34,028 54,821 flfrys mj;sk ndOl bj;a ls¯fï jeo.;alu rch
wfkl=;a wdfhdack ( j.lSï 1,857 308 271,788 45,677 úiska y∫kd f.k we;' ta wkqj" 2010 wf.daia;=
uqo,a iy ;ekam;= 1,457 -609 209,324 -87,671
Kh 759 753 105,244 108,636
udifha ° w;aysgqjkq ,enQ hqfrdamd ix.uh u.ska
uy nexl=j -507 -123 -68,775 -17,234 ,nd fok úfYaI m%;s,dN iys; fj<| jrKhka
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 787 -507 107,301 -75,495 ms<sn| fmd≥ l%uh ^„'tia'mS' ma,ia iykh& kej;
rch 470 1,287 66,126 188,365
wfkl=;a wxY 9 96 592 13,000 ,nd .ekSu i|yd wjYH lghq;= is≥ lrk ,o
fj<| Kh iy w;a;sldrï -401 109 -54,437 16,120 w;r" hqfrdamd fj<|fmd< fj; Y%S ,xldfõ u;aiH
wfkl=;a f.úh hq;= .sKqï 41 55 11,657 8,592
úfYaI .ekqï ysñlï - - - -
wmkhkh iïnkaOfhka hqfrdamd fldñiu u.ska
ixÑ; j;alï 354 -472 42,890 -65,593 mkjk ,o ;yku bj;a lr .ekSfï wruq◊ka
uQ,H r;%ka -39 - -5,156 - cd;Hka;r kS;s¯;sj,g wkql+,j ëjr lghq;=
úfYaI .ekqï ysñlï -2 -5 -302 -685
cd'uQ'wruqof,a ixÑ; uÜgu - - - -
is≥ ls¯ug wjYH l%shdudr®. .kakd ,°' jd◊c
wfkl=;a ixÑ; j;alï 395 -467 48,348 -64,907 fomdr®;fïka;=j úiska hqfrdamd ix.uh" w∞< foaYSh
uqo,a iy ;ekam;= 116 -1,267 12,566 -183,495
mdr®Yajlrejka fukau hqfrdamd ix.ufha „'tia'mS'
iq/l=ïm;a 279 800 35,755 118,582
Y=oaO jer°ï yd w;aye¯ï -476 -201 -94,930 -31,862 ma,ia iykh kej; ,nd .ekSu i|yd m;a l<
iuia; fYaIh ^we& -1,489 -500 -129,654 -46,013 wka;r® wud;HdxY wkqldrl iNdj iu`. f;dr;=re
o'foa'ks' fha m%;sY;hla f,i
fj<| .sKqu -10.4 -11.2 úuiSï iy iudf,dapk /iaùï ud,djla mj;ajk
NdKav yd fiajd -7.5 -7.6 ,°' ta wkqj" hqfrdamd ix.ufha „'tia'mS' ma,ia
cx.u .sKqu -2.3 -2.4
cx.u yd m%d.aOk .sKqu -2.3 -2.4 fr.=,dis hgf;a olajd we;s cd;Hka;r iïuq;Ska 27 g
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j we;s wkql+,;djh;a" fuf;la ,nd we;s m%.;sh;a
^wd& ;djld,sl we;=<;aj ishÆ w∞< f;dr;=re wdjrKh jk m˙†
^we& iuia; fYaIh .Kkh ls¯u i`oyd 5'11 ixLHd
igyk m˙YS,kh lrkak' mqΩ,a jdr®;djla ilia lrk ,°' fuu mqΩ,a jdr®;dj
151
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
iy hqfrdamd ix.ufha „'tia'mS' ma,ia iykh kej; 7"200 lg muK iykYS,S ;Sren≥ m%fõYhla ,efí'
,nd .ekSfï wh≥ïm;" Bg w∞< ishÆu iydhl fï w;r" †hqKq fjñka mj;sk rgj,a w;r we;s
weuqKqï o iuÛ 2016 cQ,s udifha ° hqfrdamd lr.;a .súiqula jk §f.da,Sh jr”h fj<πï
fldñiu fj; Ndr fok ,°' hqfrdamd fldñiu l%uh¶1 (Global System of Trade Preference) hgf;a
mQr®K iudf,dapk l%shdj,shlska wk;=rej 2017 Y%S ,xldj is≥ l< wmkhk 2015 jifr® mej;s t'c'
ckjd˙ udifha ° hqfrdamd ix.ufha „'tia'mS' ma,ia fvd,r® ñ,shk 49 g idfmalaIj 2016 ° t'c' fvd,r®
iykh kej; ,nd °u i|yd fhdackd l< w;r" th ñ,shk 45 olajd iqΩ jYfhka my< f.dia we;'
udkj ysñlï" lïlre whs;Ska" m˙ir ixrlaIK f.da,Sh jr”h fj<πï l%uh hgf;a Y%S ,xldj
iy hymd,khg iïnkaO cd;Hka;r iïuq;Ska 27 úiska m%Odk wmkhkh f,i l=re∫" úfYaIfhka
wkq.ukh ls¯u iy M,∞hS f,i l%shd;aul ls¯u fulaisfldaj iy fmare hk rgj,g wmkhkh lr
i|yd Y%S ,xldfõ we;s lemùu u; ;SrKh úh' ;jo" we;' cmdkh iy fkdar®fõ o we;=Ωj fjk;a rgj,a
fï i|yd úfrdaO;d we;akï tajd b†˙m;a ls¯u lsysmhla u.ska ms˙kukq ,enQ „'tia'mS' iyk l%u
i|yd udi 4 l ld,hla hqfrdamd mdr®,sfïka;=j u.ska o Y%S ,xldj m%;s,dN ,nhs' 2016 jifr® °
fj; ,nd fok ,°' óg wu;rj" kS;suh fkdjk" ishÆu „'tia'mS' iyk l%u hgf;a ,o wmkhk
jdr®;d fkdjk yd kshdukh fkdjk ëjr wd∞hu t'c' fvd,r® ñ,shk 3"394 la olajd ishhg
lghq;= ms<sn| fr.=,dis hgf;a hqfrdamd ix.uh 9'0 lska jr®Okh úh' úúO „'tia'mS' iyk l%u
fj; lrkq ,nk Y%S ,xldfõ u;aiH wmkhk ;=<ska by< wd∞hï ,nk rgj,a i|yd jr”h
i|yd 2015 ckjd˙ isg l%shd;aul jk f,i 2014 m%fõY ,eî ;snqK o" úYd, jYfhka iSud ù we;s
Tlaf;danr® ui mek jQ ;yku bj;a lr .ekSug wmkhk moku" fuu iyk l%u yryd Y%S ,xldjg
rch u.ska .;a ±ä W;aidyhl m%;sM,hla f,i ,nd .; yels iïmQr®K m%;s,dNh w;alr .ekSug
2016 cqks udifha ° th bj;a lrk ,°' hqfrdamd ndOd muqKqjhs'
ix.ufha fj<|fmd< Y%S ,xldfõ m%Odk;u u;aiH f.da,Sh w.h ∞uh yd iïnkaO ùug we;s
wmkhk .ukdka;hla jk neúka Y%S ,xldfõ wjYH;djh y∫kd .ksñka" w.h tl;= ls¯u by<
u;aiH wmkhkh m%jr®Okh ls¯u i|yd .kakd ,o kexùu" fj<|fmd< m%fõYh by< kexùu iy
iqúfYaIS mshjrla f,i fuh ±laúh yelsh' ;yku kfjda;amdokh hkd†h b†˙ ±lau lr .ksñka"
bj;a ls¯fuka miqj 2016 fojk Nd.fha ° hqfrdamd
5
isx.mamQrej" Ökh" cmdkh" ol=Kq fld˙hdj"
ix.uh fj; is≥ l< u;aiH wmkhkh fmr jifr® nx.,dfoaYh iy wm%sldfõ ke.S tk fj<|fmd<j,a
wkqrEm ld,m˙Éf√ohg idfmalaIj ishhg 110 lska we;=Ω m%Odk jYfhka úNj;djka mj;sk
jr®Okh ù we;' fj<|fmd<j,a iu`. fj<| .súiqï we;s lr
m%Odk jYfhka wefu˙ld tlai;a ckmoh .ekSfuys,d rch ¥ror®YS f,i lghq;= lr
iy hqfrdamd ix.uh úiska ,nd fokq ,nk fj<| we;' Ök-Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu ms<sn|
jrKhka ms<sn| fmd≥ l%uhka („'tia'mS')" 2016 idlÉPd wdrïN ls¯u i|yd jk wjfndaO;d .súiqu
jifr® ° ;j≥rg;a l%shd;aul úh' Y%S ,xldj we;=Ω 2014 iema;eïnr® udifha ° w;aika lrkq ,eîh'
m%;s,dN ,nk rgj,a 122 la i|yd NdKav 5"000 lg Ök-Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu hgf;a NdKav
wdikak m%udKhlg wefu˙ld tlai;a ckmoh iy fiajd fj<πu" wdfhdack iy wdr®:ßl yd
fj; ;Sre n≥ rys; m%fõYhla ,nd fok wefu˙ld ;dlaI◊l iyfhda.S;dj hk lreKq wdjrKh fõ'
tlai;a ckmo „'tia'mS' iykh 2015 cqks udifha ° ;jo" Y%S ,xldj iy isx.mamQrej úiska úia;Sr®K
kej; n,d;aul lrk ,o w;r" th 2017 foieïnr® ksoyia fj<| .súiqulg t<eöfï wjYH;djh forg
31 olajd j,x.= jkq we;' Y%S ,xldj we;=Ω m%;s,dN úiskau 2016 cqks udifha ° ksfõokh lrk ,°'
,nk wfkl=;a rgj,a úiska ishÆu „'tia'mS' fuu úia;Sr®K ksoyia fj<| .súiqu u.ska
m%;s,dN ,nk rgj,g n,mdk m˙† ixpdrl NdKav wmkhk yryd wdr®:ßl jr®Okh <`.d lr .ekSu"
i|yd jk ;Sren≥ ksoyiaa lr .ekSu ;=<ska tlai;a /lshd W;amdokh" ;dlaI◊l ±kqu yd m%ùK;dj
ckmo „'tia'mS' iykh ;j≥rg;a mqΩ,a ls¯u i|yd iys; wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu i|yd
b,a,Sula b†˙m;a l< w;r" 2017 jr®Ih ;=< ° tu fj<|fmd< m%idrKh ls¯u iy forfÜ iemhqï ∞u
wjirh ,efnkq we;ehs wfmalaIs;h' ;jo" hqfrdamd
1 f.da,Sh jr”h fj<πï l%uh †hqKq fjñka mj;sk rgj,a w;r we;s lr.;a
ix.uh fj;ska ,nd fokq ,nk idudkH „'tia'mS' .súiqula jk w;r" th 1989 ° l%shd;aul lrk ,°' th ol=K - ol=K w;r
iykh Y%S ,xldj fj; ;j≥rg;a ,efnk w;r" fj<πu i|yd wdr®:ßl iyfhda.S;dj jr®Okh lr .ekSfï wruqK we;sj
fj<πu yd ixjr®Okh ms<sn| tlai;a cd;Skaf.a iïuka;%Kfha wkq.%yh
fuu.ska Y%S ,xldfõ wmkhklrejkag NdKav hgf;a .súi.;a ;Sre n≥ jr”h l%uhls'
152
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
iïnkaO;djh Ndú; ls¯u wruqKq fldg we;' nx.,dfoaYh jeks rgj,a iu`. oaùmdr®Yaúl fj<|
fomdr®Yjh u.ska u lrkq ,enQ YlH;d iïnkaO;d jeä†hqKq lr .ekSu i|yd taldnoaO
wOHhkj,ska miqj fhda‚; ksoyia fj<| fldñiï mj;ajk ,°' bka≥-Y%S ,xld ksoyia fj<|
.súiqfuys úIh m:h iy wdjrKh ms<sn|j w∞< .súiqu hgf;a Y%S ,xldj úiska bka†hdj fj;
wdh;k iu`. uQ,sl idlÉPd is≥ ls¯u i|yd" is≥ lrk ,o wmkhk jákdlu 2015 jifr® ° jQ
isx.mamQrej 2016 cq,s udifha ° úIh m:h t'c' fvd,r® ñ,shk 407 yd iei£fï ° 2016 jifr® °
ksr®Kh ls¯fï ¥; fufyjrl ksr; úh' m%:u t'c' fvd,r® ñ,shk 375 la úh' fiajd wxYh
idlÉPd jg ;=k 2016 jir ;=< ° meje;aúKs' we;=<;a ls¯fuka iy fhda‚; wdr®:ßl yd ;dlaI◊l
Ökh iy isx.mamQrej iu`. jk ksoyia fj<| iyfhda.s;d .súiqu hgf;a jeä wdfhdack wjia:d
.súiqï foflysu lghq;= 2017 jir ;=< ° Wmojd .ekSu u.ska bka≥-Y%S ,xld ksoyia fj<|
wjika ls¯ug wfmalaIs;h' fï w;r" fj<| yd .súiqu ;j≥rg;a Yla;su;a ls¯ug wfmalaId flfr®'
wdfhdack rduqj ms<sn| .súiqfuys (TIFA) 12 jeks jd◊c fomdr®;fïka;=j iy ixjr®Ok Wmdhudr®. yd
uKav, /iaùu 2016 wfm%a,a udifha ° wefu˙ld cd;Hka;r fj<| wud;HdxYh 2016 wf.daia;=
tlai;a ckmoh yd Y%S ,xldj w;r wefu˙ld udifha ° uQ,sl ks, uÜgfï idlÉPd wdrïN ls¯ug
tlai;a ckmofha fjdIskagka kqjr ° meje;aúKs' fmr w∞< mdr®Yajlrejka iu`. f;dr;=re úuiSï
f,dal m%ñ;Skag .e<fmk wdldrhg Y%S ,xldfõ is≥ l< w;r" ks, idlÉPdj, ° fomdr®Yjh úiska
fj<| yd wdfhdack l%uh m%;sixialrKh ls¯u" wdr®:ßl yd ;dlaI◊l iyfhda.s;d .súiqfuys mqΩ,a
Y%S ,xldfõ jr®;udk wmkhkj, ;r.ld˙;ajh úIh m:h ms<sn|j iy rduqj hg;g we;=<;a ls¯ug
by< kexùu iy jir myl ld,hla ;=< ° wfmalaId lrk lafIa;% ms<sn|j muKla fidhd
Y%S ,xldj yd wefu˙ld tlai;a ckmoh w;r n,k ,°' fojk jgfha idlÉPd 2016
fj<πu yd wdfhdack fõ.j;a ls¯u i|yd iema;eïnr® udifha ° mej;s w;r" tys°
kj fj<|fmd< jeä†hqKq ls¯u b,lal lr NdKav iy fiajd fj<πu i|yd wfkHdakH
.ksñka fuu yuqfõ ° w∞< rchka fol tlai;a y∫kd .ekSfï .súiqïj, (Mutual Recognition
ckmo-Y%S ,xld taldnoaO l%shdld¯ ie,eiaula Agreements) jeo.;alu ms<sn|j fomdr®Yjh
(US - Sri Lanka Joint Action Plan) ilia lrk ,°' tl`.;djhlg meñkq◊' wdr®:ßl yd ;dlaI◊l
2016 iema;eïnr® udifha ° fj<| yd wdfhdack
5
iyfhda.s;d .súiqu ms<sn| idlÉPdj, ° NdKav"
rduqjg w∞< wka;r® ieis uKav, /iaùula ;dlaIK iyfhda.s;dj" wdr®:ßl iyfhda.s;dj"
fld<U ° meje;ajqKq w;r" fuys° l,dmfha fiajd fiajd iy wdfhdack ,sys,alrKh u.ska bka≥-
uOHia:dkhla f,i lghq;= ls¯fï Y%S ,xldfõ Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu ;j≥rg;a mqΩ,a
b,lalh imqrd .ekSu i|yd iydh ±laùu uQ,sl ls¯ug wfmalaIs;h' fuu .súiqfï lghq;=
lr .;a mqΩ,a mrdihl úys≥Kq l%shd;aul ls¯fï 2017 jir ;=< ° wjika ls¯ug wfmalaIs;h'
ie,eiaula i|yd tl`.;ajhlg meñ◊fhah' fï w;r mdlsia:dkq-Y%S ,xld ksoyia fj<|
kj fj<| .súiqï i|yd we;=<;a ùug w∞< .súiqug w∞<j 6 jk ;dlaI◊l uÜgfï /iaùu
uQ,sl lghq;= is≥ lrk w;r;=r" mj;sk oaùmdr®Yaúl 2016 ckjd˙ udifha ° fld<U ° mej;s w;r" tys°
fj<| .súiqïj, Wmfhdackh ldr®hlaIu f,i by< fuu .súiqu u.ska ;j≥rg;a fj<| ndOl ,sys,a
kexùu i|yd mshjr lsysmhla f.k we;' ixjr®Ok ls¯u wruqKq lr .ksñka ;Sren≥ iyk ,nd
Wmdhudr®. yd cd;Hka;r fj<| wud;HdxYh" fok NdKav ,ehsia;=j kej; i,ld ne,Su i|yd
jd◊c fomdr®fïka;=j iy lr®udka; yd jd◊c fomdr®Yjhu idlÉPd lrk ,°' fuys m%;sM,hla
lghq;= wud;HdxYh tlaj Y%S ,xldfõ fj<πu f,i wiudk f,i wdkhk ;lafiarelrKh ksid
i|yd n,mEula mj;sk rgj,a iu`. mj;ajdf.k is≥jk fj<| ndOl lsysmhla bj;a lr we;' flfia
hkq ,nk ksoyia fj<| .súiqï" jr”h fj<| jqj o" mdlsia:dkq-Y%S ,xld ksoyia fj<| .súiqu
.súiqï iy úia;Sr®K wdr®:ßl iyfhda.s;d .súiqïj, hgf;a Y%S ,xldfjka mdlsia:dkh fj; is≥ lrk ,o
jr®Okhka ms<sn|j wLKavj we.hSï is≥ lrkq ,eîh' wmkhk ;j≥rg;a my< w.hla .;a w;r" th 2015
fuys m%;sM,hla f,i ksoyia fj<| .súiqï" jr”h jifr® mej;s t'c' fvd,r® ñ,shk 59 g idfmalaIj
fj<| .súiqï iy úia;Sr®K wdr®:ßl iyfhda.s;d 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 52 la úh' NdKav
.súiqï ms<sn| mekk.sk .egÆ ksrdlrKh lr úúOdx.SlrKh m%udKj;a fkdùu iy fr®.=j yd
.ekSu i|yd iudf,dapk /iaùï .Kkdjla mj;ajd iïnkaO .egÆ fï i|yd n,mE m%Odk lreKq
we;s w;r reishdj" brdkh" fn,dreia" ;+r®lsh iy f,i ie,lsh yelsh'
153
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
l,dmSh iy nyqmdr®Yaùh fj<| .súiqïj, we;s fj<| .súiqfuys idud‚lhska w;˙ka Ökh iy
wjYH;djh úYd, jYfhka biau;= lrñka f.da,Sh ol=Kq fld˙hdj Y%S ,xldfõ m%Odk fj<|fmd< jQ
w.h∞u hgf;a jk cd;Hka;r fj<πfï iy fldgia w;r tu rgj,a i|yd l< wmkhk" .súiqu hgf;a
jYfhka NdKav úúO rgj, ksIamdokh ls¯fï is≥ l< uqΩ wmkhkj,ska ms<sfj<ska ishhg 72 la
cd,j, (Product Sharing Networks) jeo.;alu by< iy ishhg 25 la úh' bka†hdkq id.r j<,af,a rgj,a
hñka mj;S' l,dmSh fj<| .súiqï iïnkaOfhka w;r mj;ajk l,dmSh iuqΩjla jk bka†hdkq
ie,lSfï ° Y%S ,xldj úiska ol=Kq wdishdkq id.r j<,af,a ix.ufha (IORA) wud;H uKav,
ksoyia fj<| jrKfhys (SAFTA) ksoyia fj<| uÜgfï fojeks wdr®:ßl iy jHdmdr iuqΩj 2016
jevigyk (Trade Liberalisation Programme) hgf;a jQ wfm%a,a udifha ° vqndhs ys ° meje;ajqKq w;r" 16 jk
m<uq w†hr 2015 jifr® fkdjeïnr® udih jk úg wud;Hjrekaf.a iNdj iy yjq,a /iaùï 2016 jifr®
iïmQr®K lrk ,°' ksoyia fj<| jevigyfkys Tlaf;danr® udifha ° bka≥kSishdfõ ° meje;aúKs'
fojeks mshjr hgf;a 2020 jir jk úg tu nyq wdxYsl ;dlaIKsl iy wdr®:ßl iyfhda.s;dj
.súiqug w∞< idud‚lhska ish uQ,sl ixfõ° NdKav Wfoid jk fnx.d, fndlafla rgj, uQ,sl;ajh
,ehsia;=j ishhg 20 lska j;a my< oukq we;ehs (BIMSTEC) hgf;a Y%S ,xldjg w∞< ksoyia fj<|
wfmalaId lrk w;r" 2018 jk úg ° Y%S ,xldj tu jevigyk i|yd 2016 jifr® fmnrjd˙ udifha °
b,lalh imqrd .ekSug ie,iqï lr we;' ol=Kq leìkÜ wud;Hjrekaf.a wkque;sh ,eî we;'
wdishdkq ksoyia fj<| jrKh hgf;a Y%S ,xldj Y%S ,xldj f,dal fj<| ixúOdkh úiska
úiska 2016 jifr® ° is≥ l< wmkhk m%udKh l%shd;aul lrkq ,nk nyqmdr®Yaùh l%shdudr®. i|yd
t'c' fvd,r® ñ,shk 8 olajd ishhg 67'4 lska my< .sh wLKavj iïnkaO úh' §f,dal fj<| ixúOdkfha
w;r" .súiqu hgf;a ,enqKq uqΩ wmkhk wd∞hfuka khsfrdaì meflach¶ f,i ye¢ka jQ fhdackdj,sh
ishhg 60 la bka†hdfjka jQ w;r" lΩ .ïñ˙ia iy ie,ls,a,g .ksñka 2015 foieïnr® udifha °
weÆñkshï ksIamd†; m%Odk wmkhk NdKav úh' flkahdfõ ° f,dal fj<| ixúOdkfha 10 jk
l,dmSh fiajd fj<πu mqΩ,a ls¯fï ;j;a mshjrla wud;H uKav, uÜgfï iuqΩj meje;a jQ w;r" iuqΩj
f,i fiajd fj<πu ms<sn| idla .súiqfuys (SATIS) wjidkfha ° f,dal fj<| ixúOdkfha wkd.;
ne£ï ms<sn| cd;sl Wmf,aLk ilia fldg wjika ie,eiau o iïu; lr .kakd ,°' f,dal fj<|
5
ls¯fï l%shdj,sh is≥ flfrñka mj;sk w;r" 2016 ixúOdkh iuÛ fj<|du i|yd myiqlï iemhSfï
cqks udifha ° fiajd fj<πu ms<sn| idla .súiqu .súiqu (TFA) ia:ßr lr.;a 81 jk idud‚lhd
hgf;a we;s ne£ï ms<sn| Y%S ,xldjg úfYaIs; njg Y%S ,xldj 2016 jifr® uehs udifha ° m;a jQ
Wmf,aLkh i|yd wud;H uKav, wkque;sh ,eî w;r" tu.ska f.da,Sh fj<|fmd< ;=< Y%S ,xldfõ
we;' wdishd-Ydka;slr fj<| .súiqfuys (APTA) ;r.ld˙;ajh jr®Okh lr.ekSug yelsjkq we;'
49 jeks ia:djr lñgq ieisjdrh 2016 jifr® f,dal fj<| ixúOdkfha j;auka idud‚lhkaf.ka
iema;eïnr® udifha ° ;dhs,ka;fha mej;s w;r" ;=fkka folla ish kS;Hdkql+, ms<s.ekSu ia:ßr
tys° fj<πu i|yd myiqlï ie,iSu" wdfhdack l< úg .súiqu l%shd;aul jkq we;' fj<|du i|yd
iy fiajd i|yd jk tl`.;d rduqj l%shd;aul myiqlï iemhSfï .súiqu" f.da,Sh fj<πug
l< hq;= wdldrh ms<sn|j idlÉPd lrk ,°' úYd, jYfhka m%fhdackj;a jkq we;ehs wfmalaId
wdishd-Ydka;slr l,dmfha ixjr®Okh fjñka lrk w;r" úfYaIfhkau ixjr®Okh fjñka
mj;sk rgj,a w;r jr”h fj<πu fjkqfjka we;s mj;sk iy W!k ixjr®ê; rgj,g iydh jkq
lr.;a mer◊;u fj<| .súiqu jkqfha 1975 ° w;aika we;' fj<|du i|yd myiqlï iemhSfï .súiqu
;nk ,o" tjlg §nexfldla .súiqu¶ f,i ye¢ka jQ mQr®K f,i l%shd;aul ls¯u ;=<ska f.da,Sh wdr®:ßl
wdishd-Ydka;slr fj<| .súiqu jk w;r" jr®Okh jeä †hqKq lrk w;r;=r fj<| ms˙jeh
nx.,dfoaYh" Ñkh" bka†hdj" ,d´ih" ol=Kq wvq lr .ekSug wfmalaId flfr®' ;jo" jd◊c
fld˙hdj" fudxf.da,shdj iy Y%S ,xldj fomdr®;fïka;=j úiska mj;ajk ,o WmfoaYk
fuys idud‚l;ajh orkq ,nhs' 2016 jifr® ° ud,djlska miqj 2016 fkdjeïnr® udifha °
wdishd-Ydka;slr fj<| .súiqu hgf;a is≥ l< ‚kSjdys f,dal fj<| ixúOdk m%Odk ldr®hd,fha °
wmkhkj, jákdlu t'c' fvd,r® ñ,shk 126 la Y%S ,xldfõ 4 jk fj<| m%;sm;a;s iudf,dapkh
olajd ishhg 5'9 lska by< .sh w;r" m%Odk wmkhk idr®:lj wjika úh' fj<| m%;sm;a;sj, úksúoNdjh
NdKav jQfha lΩ f;a" fmd,a wdY%s; ksIamd†; iy jeä†hqKq ls¯u u.ska nyqmdr®Yaùh fj<| moaO;sfha
f;dard .;a we`.Æï whs;uhkah' wdishd-Ydka;slr l%shdld˙;ajh iqugj is≥ ùu myiq lrùu i|yd
154
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
Y%S ,xldj iEu jir yhlg jrla u ish fj<| fï wkqj" wjYH m¯laIK uÜgfuys fjkialï iuÛ
m%;sm;a;sh iudf,dapkh l< hq;=h' fï w;r" Y%S fld<" ly iy r;= hkqfjka pek, ;=kla y∫kajd
,xldfõ m%md;kh je<elaùu (Anti-Dumping)" fok ,°' fuu iajhxl%Sh moaO;sh u.ska jrdh
m%;sfhdackh (Countervailing)" iy wdrlaIK kS;s NdKav ksoyia ls¯fï ° jeh jk ld,h ie,lsh hq;=
moaO;sh (Safeguard Legislation) l%shd;aul ls¯u †.= f,i wvq lr we;' ;jo" fld<U yd ;∞ikak m%foaY
ld,hl isg m%udo fjñka mj;S' fï iïnkaOfhka jQ iy rfgys wfkl=;a m%foaY w;r mj;sk wdr®:ßl
kj leìkÜ m;%sldjla i|yd 2016 Tlaf;danr® ixjr®Okfha wiudk;djh wju ls¯ug kqjr"
udifha ° wkque;sh ,eî we;' fld<U" yïnkaf;dg iy fld<U yd ;%sl=Kdu,h
jeks wdr®:ßl fld˙fvda we;s ls¯u yryd ixjr®Ok
wmkhk m%jr®Okh ls¯u i|yd wjYH
lghq;= jHdma; ls¯ug jevigyka lsysmhla ie,iqï
wdh;ksl iydh Yla;su;a ls¯fï wruqK we;sj
lr we;s w;r" nKavdr.u" weô,smsáh" jjqkshdj"
rch úiska l%shdudr®. .Kkdjla wdrïN l< w;r"
l=,shdmsáh yd trdjqr® m%foaYj, wdr®:ßl l,dm
kj l%shdudr®. o fhdackd lr we;' wÆ;ska wdrïN
msysgqjkq we;s w;r" iqΩ yd uOH m˙udK jHdmdrj,
l< ixjr®Ok Wmdhudr®. yd cd;Hka;r fj<|
wdfhdack m˙irh iy wmkhk ;r.ld˙;ajh
wud;HdxYh hgf;a cd;Hka;r fj<πu i|yd
jeä†hqKq lrkq we;'
jk ksfhda‚;dh;kh iy ixjr®Okh i|yd jk
ksfhda‚;dh;kh msysgqjk ,°' cd;Hka;r fj<πu yd 2016 jifr® ° úfoaYSh fj<πfï Wmdhudr®.
iïnkaO m%;sm;a;suh ;SrK .ekSu i|yd j.lsj l%shd;aul ls¯u i|yd wdh;ksl iydh ;j≥rg;a
hq;= by< fmf<a ixiohla f,i cd;Hka;r fj<πu ,nd fok ,°' wmkhk ixjr®Ok uKav,h
i|yd jk ksfhda‚;dh;kh l%shd lrkq we;ehs hdj;ald,Sk lrk ,o ish 2016-2020 Wmdhudr®.sl
wfmalaId flfr®' cd;Hka;r fj<πu ixjr®Okh ie,eiaug iu.dój 2020 jk úg t'c' fvd,r®
ls¯u yd m%jr®Okh ls¯u i|yd j.lSu orñka ì,shk 20 la jQ wmkhk b,lalhla fj; <Ûd ùfï
fj<| m%;sm;a;s iïmdokh" l%shd;aul ls¯u yd wNsfhda.d;aul wruqK iys;j wmkhk m%jr®Okh
iïnkaëlrKh ls¯u i|yd flakaøia:dkh njg b,lal lr.;a jevigyka .Kkdjla l%shd;aul
cd;Hka;r fj<πu i|yd jk ksfhda‚;dh;kh lr we;' ;jo" Tjqkaf.a jdr®Isl l%shdld¯ ie,eiau
m;a jkq we;ehs wfmalaId flfr®' Y%S ,xldjg ;=< wmkhk úúOdx.SlrKh yd w.h tl;=
5
Wmdhudr®.sl fj<| m%;sm;a;s rduqjla ilia lr ls¯u m%jr®Okh ls¯u" b,lal.; ikakdu kdu
°u i|yd tu ksfhda‚;dh;kh cd;sl fj<| m%jr®Okh" kj ;dlaIKh y∫kajd °u" mr®fhaIK yd
m%;sm;a;shla flgqïm;a ls¯fï l%shdj,shl ksr;j ixjr®Ok iydh iemhSu iy mqyqKq ls¯fï yd
isáhs' ixjr®Okh i|yd jk ksfhda‚;dh;kh ±kqïj;a ls¯fï jevigyka meje;aùu we;=Ω
kQ;k fj<| kHdh" kj f.da,Sh fj<| m˙irh wmkhk jr®Okh ls¯ug wjYH úúO l%shdldrlï
iy fj<πu wdr®:ßl jr®Okfha hdka;%Kh f,i y∫kd f.k we;' fï wkqj" m%Odk wmkhk
Ndú; lrk rgj, w;a±lSï fj; wjOdkh fhduq fj<|fmd<j, mj;sk y`≥kd.;a .egÆ ksrdlrKh
lrñka Y%S ,xldfõ wmkhk iy ;r.ld˙;ajh ls¯u i|yd iïuka;%K iy jevuqΩ meje;aùu
jeä†hqKq ls¯ug kj úi∫ï fidhd .ekSu u.ska m%dfhda.sl m%fõYhla ,nd .ekSu" Y%S ,xldfõ
i|yd cd;Hka;r ixjr®Okh i|yd jQ ydjr®â m%;srEmh cd;Hka;rh ;=< f.dvke.Su i|yd
uOHia:dkh" iyY% wNsfhda.s;d iyfhda.s;dj" wmkhklrejka fj<| i,ams,aj,g iyNd.s
cd;Hka;r fj<| uOHia:dkh iy f,dal wdr®:ßl lrùu iy fj<|fmd< m%fõYh jeä†hqKq ls¯u"
iuqΩj iuÛ tlaj l%shd lrhs' Y%S ,xldfõ wdfhdack Tjqkaf.a Wmdhudr®.sl ie,iqfï i|yka wmkhk
jd;djrKh jeä†hqKq ls¯u i|yd l%shd;aul l< b,lalh <Ûd lr .ekSu i|yd wkq.ukh
úi∫ï w;r wmkhk ixjr®Ok uKav,h úiska l< hq;= Wmdhudr®. fõ' 2016 jir ;=< ° wmkhk
cd;sl wmkhk Wmdhudr®.h i|yd uq,ms¯u iy ixjr®Ok uKav,h úfoaY rgj, cd;Hka;r
wdh;k 15 lg jeä m%udKhl iyNd.s;ajfhka fj<| i,ams,aj,g iyNd.s jk w;ru fj<|
hq;=j wdfhdack uKav,fhys ldr®hhka bgq lr i,ams,a lsysmhla mj;ajk ,°' cd;Hka;r fj<|
.ekSu i|yd tla ia:dkhla (one-stop-shop) msysgqùu uOHia:dkfha úfYaIs; wx.hla jk 16 jk
±laúh yelsh' ;jo" Y%S ,xld fr®.=j úiska tys jrdh f,dal wmkhk ixjr®Ok iuqΩj 2016 Tlaf;danr®
NdKav ksoyia ls¯fï l%shdmámdáh m˙.Kl.; udifha ° foaYSh yd úfoaYSh ksfhda‚;hska 600 lf.a
f;a¯fï l%shdj,shla Tiafia úúO pek,hka y∫kajd iyNd.s;ajfhka Y%S ,xldfõ ° mj;ajk ,°' óg
°u u.ska iïmQr®Kfhka u iajhxl%Sh lrk ,°' wu;rj" 2016 jifr® ° wmkhk ixjr®Ok uKav,h
155
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úiska wmkhk iïnkaOj mj;sk .egÆ ksrdlrKh wmkhk wdkhk nexl=jla msysgqùug fhdackd lr
lr .ekSu i|yd cd;sl wmkhklrejkaf.a iuqΩ" we;' ;jo" úfYaIfhka rnr® wdY%s; ksIamd†;" T!IO"
ckdêm;s wmkhk iïudk Wf<, meje;a jQ fr†ms<s" Lksc øjH" ridhksl øjH yd fudagr® r:
w;r tys úoHq;a fj<|fmd< Ndú; lrñka úoHq;a lr®udka; b,lal lr.;a ksoyia fj<| l,dm
wf,úlrK lghq;= fndfyduhla o is≥lrk ,°' iy uQ,sl jYfhka f;dr;=re ;dlaIKh" frdfnda
;j o" wmkhk ixjr®Ok uKav,h" cd;Hka;r ;dlaIKh" ú,dis;d ksr®udKh" by< ;;a;ajfha
fj<| uOHia:dkfha o iydh we;sj cd;sl wmkhk weÛÆï iy fndaÜgq ksIamdokh b,lal lr.;a
Wmdhudr®.h ilia ls¯u wdrïN lrk ,°' cd;sl wmkhk .ïudk msysgqùu fukau úfYaIfhkau
wmkhk Wmdhudr®.h hkq rch iy fm!oa.,sl fr†ms<s yd weÛÆï lr®udka;fha wuqøjH furg
wxYh úiska fj<|du iy ;r.ld˙;ajh jr®Okh ;=<u ksIamdokh ls¯ug rcfha iyfhda.h ,nd °u
ls¯u i|yd jir myl l%shdld˙;ajh uq,a lr.;a hkd†h i|yd fhdackd b†˙m;a lrk ,°'
iúia;rd;aul m%uqL;aj rduqjla iemhSug .;a
cd;Hka;r fj<πu u; jQ f.da,Sh iy foaYSh
iduQysl m%h;akhls' Y%S ,xldj bka†hdkq id.rfha
wNsfhda." rgg meye†,s yd ¥ror®YS fj<| m%;sm;a;shl
m%Odk fj<| uOHia:dkhla njg m;a ls¯u
we;s wjYH;djh biau;= lr we;' tlai;a rdcOdksh
i|yd wmkhk u.ska ;sridr wdr®:ßl jr®Okhla
hqfrdamd ix.ufhka bj;a ùfuka we;s úh yels
<Ûd lr .ekSug wjYH meye†,s uÛ fmkaùula
n,mEu iy wefu˙ld tlai;a ckmofha kj rch
cd;sl wmkhk Wmdhudr®.h ;=<ska ,nd fokq
úiska úfoaY fj<πï m%;sm;a;sh fjkia ls¯fuka
we;' óg wu;rj" l%shd;aul ls¯ug wfmalaIs;
we;s úh yels n,mEu i,ld n,ñka fj<|
fj<| iy jd◊c .súiqï ksis f,i kS;s.; ls¯u
m%;sm;a;sh ukdj ie,iqï l< hq;=h' Y%S ,xldj
;yjqre ls¯fï j.lSu iys; cd;sl fj<| meñ◊,s
hqfrdamd ix.uh u.ska ,nd fok „'tia'mS' ma,ia
fufyhjkafkl= (National Trade Prosecutor) m;a
iykh kej; ,nd .ekSfï wfmalaIdfjka isáh o"
ls¯ug 2017 whjeh u.ska fhdackd lr we;'
Y%S ,xldj by< tal mqoa., wd∞hula iys; by<
2016 jifr® ° fj<| yd ;Sren≥ m%;sm;a;s ue† wd∞hï ,nk rgla njg m˙jr®;kh fjñka
;=<ska" idOdrK fj<πu m%jr®Okh ls¯u i|yd n≥ mj;sk ksid fndfyda fj<|fmd< i|yd iyk∞hS
l%uh ;dr®lSlrKh ls¯u iy ir, ls¯u flfrys m%fõYh iSud jkq we;' tu ksid" mj;sk fj<|fmd<
5
wjOdkh fhduq lrk ,°' ta wkqj" f;a lr®udka;hg ;r.ld˙;ajh /l .ksñka" by< hk f.da,Sh
iyh °ug f;a i|yd jQ wdkhk yd wmkhk md,k ;r.ld˙;ajhg uqyqK °ug iy kj fj<|fmd< yd
.dia;=" f;a weiqreï ls¯u iy ,dxPk ,shdm†xÑh ;dlaI◊l m%fõY ,nd .ekSug wmkhklrejkag
u; mkjd ;snQ .dia;= wfydais ls¯ug 2017 jir yelshdj ie,iSu i|yd wdh;ksl iydh ,nd °u b;d
i|yd jQ whjeh u.ska fhdackd lr we;' tfiau" jeo.;a fõ' tneúka" l%shd;aul ls¯ug wfmalaIs;
m%;s-wmkhkh ls¯u i|yd we;eï f;a jr®. wdkhkh cd;sl fj<| m%;sm;a;sh iy cd;sl wmkhk
ls¯u u; mkjd ;snQ fr.=,dis ,sys,a ls¯ug fhdackd Wmdhudr®.h" wmkhk ;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯u
lrk ,°' úfoaY wdfhdack flfrys Y%S ,xldj iy idïm%∞hsl NdKavj,ska iukaú; wmkhk mei
Wkka≥ ls¯fï wruq◊ka hq;=j" n≥lrKfha mj;akd úúOdx.SlrKh ls¯u i|yd kj wmkhk ksIamd†;
fr®.= n≥ yer mkjd we;s wfkl=;a n≥ (Para-tariff) y∫kajd °u iy Y%S ,xldfõ wmkhk .ukdka;
l%ufhka wvq ls¯ug o rch wfmalaId lrhs' óg úúOdx.SlrKh ls¯u flfrys jeä wjOdkhla
iu.dój" f,dal fj<| ixúOdkh yd tlÛ ù we;s fhduq l< hq;=h' by< w.h tl;= ls¯ï iys;"
m˙† ;Sre n≥ whs;u 96 l n≥ wkqmd; ixfYdaOkh jvd;a ;dlaIKh u; mokï jQ ksIamd†; fj;
lr we;' ;jo" lr®udka; i|yd myiqlï ie,iSfï fhduq ls¯u i|yd ksIamdok wxYh kj udkhla
wruq◊ka ldr®ñl wuqøjH i|yd jQ ;Sre n≥ wvq lr fj; fhduq lsrSu u.ska furg ldr®ñl m%;sm;a;sh
we;' wmkhk m%jr®Okh flfrys wkq.; ls¯u" f.da,Sh
ukao.dó f.da,Sh b,aÆu fya;=fjka ksIamd†; w.h ∞uhg we;=<;a ùu myiq lrùug
wmkhklrejkag uqyqK °ug is≥ úh yels iy tu.ska NdKav wmkhk jr®Okh ls¯ug
wNsfhda.j,g ms<shï jYfhka rch úiska w;HjYH fõ' ldr®hlaIu iy talu;sl wmkhk
wmkhklrejkag myiqlï i,id °ug mshjr Wmdhudr®.hla ilia ls¯u i|yd wmkhk
lsysmhla fhdackd lr we;' fï wkqj" fj<| m%jr®Okh wëlaIKh lrkq ,nk úúO wdh;kj,
myiqlï ie,iSu i|yd 2017 whjeh u.ska l%shdld˙;ajh kjHlrKh ls¯u o b;d jeo.;a fõ'
wmkhklrejkag n≥ m%;s,dN ,nd °ug iy ;j o" wdkhk n≥ ksoyia ls¯u u; jQ wdkhk
156
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
m%;sm;a;shla we;s ls¯u ;=<ska wdkhkh lrkq ,nk fya;= úh' flfia jqjo" 2016 jifr® uq,a Nd.fha
rgj,ska wfkHdakH jYfhka m%;s,dN ,nd .ekSug ° f;a lsf,da.%Euhla i|yd jQ idudkH wmkhk
Wmld¯ fõ' Y%S ,xldjg f.da,Sh w.h ∞uh ;=< ñ, fmr jifr® tu ld,m˙Éf√ohg idfmaCIj
jvd;a hym;a ia:dk.; ùulg iy rfgys ksIamd†; ishhg 6'3 lska wvq jqj o" 2016 jir i|yd tu
fldgia jYfhka úúO rgj, ksmojk cd,h mqΩ,a w.h f;a lsf,da.%Euhlg t'c' fvd,r® 4'39 la olajd
lr .ekSug o fuu.ska yels fõ' ishhg 0'6 lska iqΩ jYfhka by< .sfhah' l=Ωnvq
iy iqΩ lDIsldr®ñl ksIamd†; wmkhk wd∞hï
5'3 NdKav fj<|du" fj<| fYaIh" fj<| ñ, wvq ùu o lDIsldr®ñl wmkhk wd∞hu my< hEu
wkqmd;h iy fj<| ÈYdj i|yd ie,lsh hq;= f,i ∞hl úh' 2015 jifr® °
ishhg 42'7 l jr®Okhla jdr®;d l< l=`Mnvq wmkhk
5'3'1 wmkhk l%shdldß;ajh wd∞hu 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 317 la olajd
m%Odk jYfhka cd;Hka;r fj<|fmdf<ys ishhg 16'0 lska my< .sh w;r" .ïñ˙ia iy lrdnq
NdKav ñ, .Kkaj, my< hEu iy Y%S ,xldfõ keá wmkhk m˙udjka ms<sfj<ska ishhg 50'8 lska
m%Odk wmkhk .ukdka;j, wdr®:ßl jr®Okh iy ishhg 66'6 lska ie,lsh hq;= f,i my< hEu
uOHia: uÜgul mej;Su fya;=fjka 2016 jifr® ° ta i|yd fya;= úh' flfia jqj o" fuu jir ;=< °
wmkhk wd∞hu wLKavj fojeks jirg;a l=re∫" iy id†lald yd jidjdis wmkhk m˙ud iy
my< .sfhah' 2016 jifr® w. Nd.fha ° wmkhk wmkhk ñ, .Kka hk folu by< .sfhah' mqjla
wd∞hu ys;lr f,i jr®Okh jqj o" jifr® m<uq iy iy,a wmkhk m˙udjka ms<sfj<ska ishhg
udi y; ;=< ° lDIsldr®ñl iy ldr®ñl wmkhk 54'4 lska iy ishhg 54'2 lska ie,lsh hq;= f,i wvq
wd∞hï ie,lsh hq;= f,i wvq ùu fya;=fjka ùu fya;=fjka iq`M lDIsldr®ñl ksIamd†; wmkhk
2016 jifr® wmkhk wd∞hu" 2015 jifr® ° wd∞hu t'c' fvd,r® ñ,shk 114 la olajd ishhg
jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 10"546 yd iei£fï ° 28'9 lska my< .sfhah'
t'c' fvd,r® ñ,shk 10"310 la olajd ishhg 2'2 lska jir ;=< ° fmd,a" rnr®" iy uqyq≥ wdydr
my< .sfhah' wmkhk wd∞hu by< .sh w;r tu.ska lDIsldr®ñl
m%Odk jYfhka uqΩ wmkhk wd∞hfuka wmkhk wd∞hu wvq ùfuka jQ n,mEu hï
5
y;frka tlla muK jk lDIsldr®ñl wmkhk m%udKhlska iukh úh' wmkhk ñ, .Kkaj,
wd∞hu wvq ùu iuia; wmkhk wd∞hu my< my< hEu ksid fmd,a uo wdY%s; ksIamd†; hgf;a
hEug fya;= úh' lDIsldr®ñl ksIamd†; hgf;a jr®. jr®. lr we;s fmd,af;,a wmkhk wd∞hfï
lr we;s fndfyda ldKavj, wmkhk wd∞hfï ie,lsh hq;= wvqùula is≥ jqjo" fmd,a f.ä"
wvq ùula ms<sìUq lrñka 2016 jifr® lDIsldr®ñl fmd,a fl¢ iy fmd,a lgq yd brgq jeks fmd,a
wmkhk wd∞hu t'c' fvd,r® ñ,shk 2"326 la
5'2 rEm igyk
olajd ishhg 6'3 lska my< .sfhah' 2015 ° ishhg
17'7 lska my< .sh f;a wmkhk wd∞hu" 2016 jifr® ° wmkhk ixhq;sh - 2016
;j≥rg;a t'c' fvd,r® ñ,shk 1"269 la olajd Lksc iy fjk;a fr†ms<s yd
ishhg 5'3 lska my< .sh w;r" th 2009 jifrka
1] we`.Æï rnr®
47] ksIamd†;
miqj f;a wmkhk wd∞hu i|yd jdr®;d jQ wvqu 7]
w.h fõ' f;a ksIamdokh fukau b,aÆu wvq ùu
fya;=fjka uqΩ f;a wmkhk m˙udj lsf,da.%Eï
ue◊la"
ñ,shk 289 la olajd ishhg 5'9 lska my< .sfhah' †huka;s yd
2016 jifr® ° f;a ksIamdokh wvq ùu i|yd whym;a iajr®KdNrK
3]
ld,.=◊l ;;a;ajhka iy jeú,s wxYfha mej;s
jD;a;Sh iñ;s l%shdudr®. fya;= úh' f;a i|yd jQ wdydr" mdk jr®.
hka;%iQ;% yd
hdka;s%l WmlrK
b,aÆu wvq ùug Y%S ,xldfõ f;aa i|yd m%Odk iy ≥ïfld< 3]
lDIsldr®ñl 3] m%jdyk
.eKqïlrejka jk ueofmr†. rgj,a iy reishdj 22] ldr®ñl fjk;a WmlrK
fj;ska mej;s b,aÆu wvq ùu uQ,sl jYfhka n,mE 77] 8] 1]
Lksc f;,a
w;r" idfmalaI jYfhka wvq Lksc f;,a ñ, .Kka iï NdKav" ixpdrl
ksIamd†;
NdKav yd mdjyka
ksid fuu rgj, wd∞hï uÜgï my< hEu iy 2] 3]
N+-foaYmd,ksl wúksYaÑ;;djka by< hEu fï i|yd uQ,h( YS% ,xld fr®.=j
157
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
u| wdY%s; fkdjk ksIamd†; wmkhk by< hEu uq`M wmkhk wd∞hfuka y;frka ;=kla
fya;=fjka fmd,a wdY%s; ksIamd†; wmkhk wd∞hu muK jQ ldr®ñl wmkhk wd∞hu miq.sh jirg
t'c' fvd,r® ñ,shk 366 la olajd ishhg idfmalaIj 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 7"940 la
4'0 lska by< .sfhah' rnr® wmkhk ñ, .Kkaj, olajd ishhg 1'0 lska my< .sfhah' fuu wvqùu
wvqùula is≥ jqj o" 2012 jifr® isg wLKavj i|yd m%jdyk WmlrK" Lksc f;,a ksIamd†;
wvqùula fmkakqï l< rnr® wmkhk wd∞hu" 2016 iy ue◊la" †huka;s yd iajr®KdNrK wmkhk
jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 33 la olajd ishhg wd∞hu my< hEu úYd, jYfhka ∞hl úh'
25'0 lska by< .sh w;r" rnr® wmkhk m˙udj
m%Odk jYfhka u fld<U jrdh k.rh ixjr®Ok
lsf,da.%Eï ñ,shk 16 la olajd ishhg 55'8 lska
jHdmD;sh i|yd 2013 iy 2014 jirj, ° wdkhkh
by< hEu óg fya;= úh' 2015 jifr® ckjd˙
lrk ,o le”ï lghq;= i|yd Ndú;d lrk hd;%d
udifha isg hqfrdamd fj<|fmd< fj; m%fõY
ùu iSud ls¯u;a iu`. 2015 jifr® ° ie,lsh hq;= folla 2015 jifr® ° wmkhkh ls¯u fya;=fjka
f,i wvq jQ uqyq≥ wdydr wmkhk wd∞hu" hqfrdamd tu jifr® ° m%jdyk WmlrK wmkhk wd∞hu
ix.uh fj; Y%S ,xldfjka uqyq≥ wdydr wmkhkh ie,lsh hq;= f,i by< w.hla .ekSu ksid
ls¯u i|yd mkjd ;snQ ;yku 2016 jifr® cqks 2016 jifr® m%jdyk WmlrK wmkhk wd∞hu
udifha ° bj;a ls¯fuka miqj 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 131 la olajd ishhg 46'0 lska
t'c' fvd,r® ñ,shk 170 la olajd ishhg 4'0 lska my< .sfhah' m%Odk jYfhka keõ iy .=jka hdkd
by< .sfhah' i|yd Ndú;d lrk bkaOk we;=<;a Lksc f;,a
5
f;a 1,340.5 12.7 1,269.0 12.3 -71.5 -5.3 30.2
rnr® 26.1 0.2 32.7 0.3 6.5 25.0 -2.8
fmd,a 351.7 3.3 366.0 3.5 14.2 4.0 -6.0
l=Ωnvq 377.4 3.6 317.1 3.1 -60.3 -16.0 25.5
t<jΩ 30.5 0.3 26.5 0.3 -4.0 -13.0 1.7
ilia fkdl< ≥ïfld< 31.8 0.3 31.2 0.3 -0.6 -2.0 0.3
iqΩ lDIsldr®ñl ksIamd†; 160.4 1.5 114.1 1.1 -46.3 -28.9 19.6
uqyq≥ wdydr 163.1 1.5 169.6 1.6 6.5 4.0 -2.8
ldr®ñl wmkhk 8,017.1 76.0 7,940.1 77.0 -77.0 -1.0 32.5
fr†ms<s yd weÛÆï 4,820.2 45.7 4,884.1 47.4 63.9 1.3 -27.0
rnr® ksIamd†; 761.2 7.2 767.9 7.4 6.7 0.9 -2.8
Lkscf;,a ksIamd†; 373.9 3.5 286.9 2.8 -87.1 -23.3 36.8
ue◊la" †huka;s yd iajr®KdNrK 331.7 3.1 273.9 2.7 -57.8 -17.4 24.4
wdydr" mdk jr®. yd ≥ïfld< 306.8 2.9 323.7 3.1 16.9 5.5 -7.1
hka;%iQ;% yd hdka;%sl WmlrK 293.8 2.8 317.6 3.1 23.8 8.1 -10.1
uqøK lr®udka;h wdY%s; ksIamd†; 45.7 0.4 42.4 0.4 -3.3 -7.2 1.4
m%jdyk WmlrK 243.7 2.3 131.5 1.3 -112.2 -46.0 47.4
iï NdKav" ixpdrl NdKav yd mdjyka 135.7 1.3 165.6 1.6 29.9 22.0 -12.6
msÛka ueá ksIamd†; 35.2 0.3 34.4 0.3 -0.8 -2.2 0.3
wfkl=;a ldr®ñl wmkhk 669.4 6.3 712.2 6.9 42.8 6.4 -18.1
158
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
úfYaI igyk 7
wmkhk m%j¾Okh Wfoid cd;sl Wmdhud¾.h
5
wdr®:ßlhg úYd, jYfhka m%;s,dN w;ajqjo" fï jk
fj<πï l< fkdyels NdKav yd foaYSh b,aÆu u; rπ úg Y%S ,xldfõ cd;Hka;r fj<`∞fuys l%shdld˙;ajh
mej;s jr®Okfha wys;lr m%;súmdlhla úh' úfoaYSh wdr®:ßlh ,sys,alrKh ls¯ug fmr mej;s uÜgu
cx.u .sKqfï fYaIh iy wdr®:ßl jr®Okh ;sridr olajd ms˙yS we;s nj fmkS hhs' 2016 jifr® ° wdr®:ßlh
uÜgulg <Ûd lr .ekSu i|yd by< w.hla iys; fj<`∞ug we;s újD;Ndjh ishhg 36'5 la jQ w;r"
wmkhk m%jr®Okh wruqKq lr.;a mqΩ,a Wmdhudr®. wmkhk o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 12'7 la
w;HjYH njg l†u idlaIs fuu.ska imhhs' fï wkqj" rEm igyk ú'i' 7'1
wmkhk wd∞hï W;amdokh by< kexùu ue†ld,Sk yd YS% ,xldfõ wd¾Ólh fj<|dug we;s újD;Ndjh iy
fláld,Sk úfoaYSh j.lSïj,g wdrlaIKhla f,i o'foa'ks' ys m%;sY;hla f,i wmkhk
lghq;= lrkq we;s w;r" úksuh wkqmd;sl ia:djrj
90
mj;ajd .ekSu i|yd o fhd∞ .ekSfuka rfgys 80
50
.ekSug ∞hl jkq we;' ;jo" wmkhk fj; h<s 40
30
wjOdkh fhduq ls¯u u.ska jvd;a ldr®hlaIu wxYj,g 20
wdfhdack fhoùug Wmld¯ jkq we;s w;r" tu.ska 10
1964
1968
1972
1976
1980
1984
1988
1992
1996
2000
2004
2008
2012
2016
159
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
olajd my< f.dia we;' 2015 jifr®° uef,aishdfõ ^rEm igyk ú'i' 7'2& u.ska 2000 isg 2015
wmkhk o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 67'5 la jQ ld,m˙Éf√oh ;=< l,dmfha wfkl=;a idud‚l
w;r" th ;dhs,ka;fha ishhg 54'2 lao" úhÜkdufha rgj,a yd iei£fï ° Y%S ,xldfõ wmkhk wxYh
ishhg 83'7 lao úh' my< uÜgul mj;sk nj ms<sìUq flfrhs' 2000
jirg idfmalaIj 2015 jifr® wmkhk ie,lSfï ° Y%S
wdr®:ßlh ,sys,a ls¯fuka miq ld,fha ° Y%S ,xldfõ
,xldfõ wmkhk jr®Okh 1'9 .=Khlska muKla is≥ ù
wmkhk ixhq;sh fmr mej;s m%d:ñl lDIsldr®ñl
we;s w;r" 1990 isg wmkhk ;=<ska wdr®:ßl jr®Okh
ksIamd†; jHqyhl isg tl;= l< w.h iys;" Y%u iQlaIau
,nd.;a úhÜkduh yd nx.,dfoaYh ms<sfj<ska 11'2
ldr®ñl ksIamd†; jHqyhla olajd fjkia úh' wmkhk .=Khlska yd 5'1 .=Khlska o" ol=Kq fld˙hdj yd
ixhq;sfhys fjkila is≥ jqj o" wmkhk NdKav ;dhs,ka;h 3'1 .=Khlska o jr®Okh ù we;'
mei bka wvlg jvd ∞hl;ajh ,ndfok we`.Æï
f;dard.;a wdishd;sl rgj,a lsysmhl miq.sh oYl ;=k
iy f;a hk idïm%∞hsl ksIamd†; folla u;
;=< úfoaYSh fj<πfï iy o'foa'ks'fha l%shdld˙;ajh
wLKavj flakaø.; ù we;s w;r tu`.ska wmkhk
úYaf,aIKh lrk úg° iudk m%jK;djla ±lsh yelsh'
wxYfha úúOdx.SlrKfha mj;sk iSud fmkakqï lrhs' ishÆu rgj, l%shdld˙;ajh tlsfklg iudk njla
hqfrdamh iy wefu˙ld tlai;a ckmoh wdikak fmfkk w;r" Y%S ,xldfõ o'foa'ks' iïnkaOfhka
jYfhka uq`M wmkhkj,ska ;=fkka follg muK
wLKavj ∞hl;ajh ,nd fohs' tu`.ska fj<|fmd< ixLHd igyk ú'i' 7'1
úúOdx.SlrKfha iSudlï o fmkakqï flfrhs' ;j o" f;dard.;a rgj, o'foa'ks" NdKav wmkhk iy wdkhk
uq`M f;a wmkhkj,ska ishhg 70 la muK ueo fmr†. yd
iajdëk fmd≥ rdcH uKav,Sh rgj,a fj; is≥ flfrk
ixhqla;
w;r fuu rgj,ska f;a i|yd mj;sk b,aÆu Lksc w.hka t'c' fvd,r® jdr®Isl
f;,a wmkhkfhka tu rgj,a Wmhk wd∞hï yd ì,shk jr®Ok
rg or®Ylh
wkqmd;h ]
ne`° mj;S' wmkhk ksIamd†;j, iy fj<|fmd<j,
1985 1995 2005 2015 1985 - 2015
úúOdx.SlrKh wvq ùu u.ska wmkhk wxYh uqyqK md
we;s wj∞kï iy.; nj fmkakqï flfrhs' nx.,dfoaYh o'foa'ks 22.3 37.9 69.4 195.1 7.5
5
Y%S ,xldfõ l,dmSh ;r.lrejka ish úfoaY fj<πu wmkhk 1.0 3.5 9.3 32.4 12.3
fõ.fhka m%idrKh lrf.k we;s w;r" wmkhk
wdkhk 2.5 6.7 13.9 39.5 9.6
;=<ska wdr®:ßl jr®Okhla w;am;a lr.;a rgj,a f,i
wdor®Yu;a wdlD;s njg m;aj we;' f,dal nexl=j úisska ol=Kq o'foa'ks 103.7 559.3 898.1 1,377.9 9.0
fld˙hdj
b†˙m;a lrkq ,en we;s wmkhk jákdlï or®Ylh2 wmkhk 30.3 125.1 284.4 526.8 10.0
rEm igyk ú'i' 7'2
wdkhk 31.1 135.1 261.2 436.5 9.2
wmkhk jákdlï o¾Ylh ^2000}100&
ikaikaokd;aulj ;dhs,ka;h o'foa'ks 38.9 169.3 189.3 395.2 8.0
800
úhÜkduh o'foa'ks 14.1 20.7 57.6 193.6 9.1
600
400
wmkhk 0.7 5.4 32.4 162.1 19.9
nx.,dfoaYh o'fldrshdj YS% ,xldj wmkhk 1.3 3.8 6.3 10.5 7.2
;dhs,ka;h úhÜkduh
uQ,h( f,dal nexl=j wdkhk 2.0 5.3 8.9 18.9 7.7
2 f,dal nexl=j úiska b†˙m;a lr we;s wmkhk jákdlï or®Ylh fj<πu
iy ixjr®Okh i|yd jQ tlai;a cd;Skaf.a iuqΩfõ o;a; wkqj mj;akd
ñ, u; mokïj t'c' fvd,r®j,ska w.h lrk ,o wmkhk jákdlu
^ke'ú'i'&" mokï ld,m˙Éf√ofha ^2000& idudkHfhys m%;sY;hla f,i
igyk( YS% ,xldj i`oyd o;a; cd;sl o;a; u; mokï fõ' wfkl=;a
olajd we;' rgj,a i`oyd o;a; f,dal nexl=j fj;ska ,ndf.k we;'
160
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
i;=gq∞hl l%shdld˙;ajhla fmkakqï l<o" wmkhkj,3 myiqlï i,ik l%shdudr®.j,g m%uqL;ajh ,ndfok
iy wdkhkj, ixhqla; jdr®Isl jr®Ok wkqmd;h wdldrhg m%;sm;a;s ilia fl˙◊' kj ;dlaI◊l
wvq ùu iuÛ Y%S ,xldfõ l%shdld˙;ajh miqnEulg fidhd.ekSïj,g yev.eiSu iy ksIamdok Od˙;dj
,la ù we;' by< kexùu fuu m%;sm;a;sj,g we;=<;a úh' foaYSh
id¾:l;ajh ms<sn`o wka;¾cd;sl w;a±lSï lr®udka; cd;Hka;r fj<|fmd< yd ;r. ls¯ug yels
uÜgug jr®Okh ùfuka miq fr†ms<s yd weÛÆï jeks
ol=Kq fld˙hdj" ;dhs,ka;h" úhÜkduh iy Y%u iQlaIu ldr®ñl ksIamd†; †˙u;a lrk wmkhk
nx.,dfoaYh jeks rgj, wmkhk jr®Okh ms<sn`o mqΩ,a ls¯fï m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u fj; wjOdkh
úYaf,aIKh ls¯fï ° fmkS hkafka fuu ishÆ rgj,a fhduq úh' wmkhk jr®Okh ;sridr uÜgula fj;
wkq.ukh l< wmkhk ixjr®Ok m%;sm;a;s fndfyda <Ûd jQ ú.i by< hk fõ;k uÜgïj,g iy iuia;
fihska iudk njhs' fuu rgj, wmkhk m%jr®Okh jr®Ok l%shdj,shg bv ie,iSug wmkhk lr®udka;
i`oyd wmkhk iykdOdr" iyk∞hS fmd,S wkqmd;sl Y%u iQlaIau lr®udka;j, isg by< tl;= l< w.hla
hgf;a wmkhk Kh fhdackd l%u iy n≥ iykdOdr iys; lr®udka; fj; fhduq ls¯ug fuu rgj,
jeks mqΩ,a wmkhk m%jr®Ok jevigyka y`≥kajd ° lr®udka; m%;sm;a;s uQ,sl úh' fuys m%;sM,hla f,i
we;' wvq yd ia:djr WoaOukh" wvq fmd,S wkqmd;sl ksIamdok úúOdx.SlrKh iuÛ tl;= l< w.h iys;
iy ;r.ld¯ úksuh wkqmd;slhla mj;ajdf.k hEu
lr®udka;j, ∞hl;ajh by< .sh w;r" Y%u iQlaIu
iu`. ys;lr idr®j wdr®:ßl m˙irhla ksr®udKh ls¯u
ldr®ñl yd lDIsldr®ñl wmkhkj, ∞hl;ajh
u.ska fuu Wmdhudr®. i`oyd iydh ,nd ° we;'
my< .sfhah' wmkhk Wmdhudr®." ta ta rgj,g
wmkhk m%jr®Okh ms<sn`o iuia; Wmdhudr®.h ;=<
iqúfYaIS jQ wx.j,ska o iukaú; úh' W∞yrKhla
lafIa;%hg iïnkaO mdr®Yajlrejkaf.a iyNd.s;ajh o
f,i" uOH.;j ie,iqï l< lDIslr®udka;h mokï
flakaø.; wx.hls' ta wkqj rch" lr®udka; fCIa;%hg
lr.;a wdr®:ßl rgdjla iys; rgla jQ úhÜkduh" 1986
w∞< jD;a;Shfõ°ka" fj<`∞u i`oyd myiqlï
jifr® ° wdr®:ßl m%;sixialrK m%;sm;a;s lsysmhla
i,ikakka iy jHdmd˙lhska we;=`Mj úúO
wdrïN l< w;r" tu.ska wmkhk wxYfha yd iuia;
mdr®Yajlrejkaf.a talu;sl ;SrK ld,Skj l%shd;aul
wdr®:ßlfha m˙jr®;khla is≥ úh' úhÜkduh tys úYd,
ls¯u i`oyd wmkhk m%jr®Ok /iaùï wLKavj
lDIsldr®ñl wxYhg fldams iy rnr® jeks by< w.hla
mj;ajk ,†' fm!oa.,sl wxYh wdr®:ßl jr®Okfha
5
iys; lDIsldr®ñl ksIamdok ixjr®Okh iy rchg
m%Odk hdka;%Kh njg m;a ls¯ug wkqn, °u i`oyd
wh;a bvï fm!oa.,SlrKh ls¯u jeks lafIa;%j,g
fm!oa.,sl whs;sh ms<s.ekSu i`oyd kS;s y`≥kajd foñka
w∞< m%;sm;a;s iys; m%;sixialrK lsysmhla y∫kajd
fhda.H kshduk m˙irhla o ksr®udKh fl˙◊'
≥ka kuq;a" m%;sixialrK jevigyk u.ska m%uqL;dj
m%d.aOk .sKqu ,sys,a ls¯u iy úfoaYSh wdfhdack
ysñ jQfha ldr®ñl wxYh fj;h' fuh lDIsldr®ñl
†˙u;a ls¯ug yels jk f,i kj kS;s y`≥kajd ≥ka
w;r tys m%;sM,hla f,i úYd, jYfhka úfoaYSh wmkhkj, m%;sY;h iy o'foa'ks'hg tu wxYfha jQ
Rcq wdfhdack .,d tAu is≥úh' wdr®:ßl ,sys,alrKfha ∞hl;ajh wvq ùug fya;= jqj o" tu.ska lDIsldr®ñl
m%;sM,hla f,i y`≥kajd ≥ka ieug wdr®:ßlh újD; jQ wxYfha ldr®hlaIu;dj jr®Okh jQ w;r" tys m%;sM,hla
m%;sm;a;shla u.ska fuu rgj,g †hqKq wdr®:ßlhka f,i úhÜkduh Y=oaO w.h u; lDIsldr®ñl ksIamd†;
iu. ino;d jr®Okh lr .ekSug u. mE≥Kq w;r" wdkhkh lrkafkl=f.a ;;a;ajfha isg Y=oaO w.h u;
f,dal fj<`o ixúOdkh iy f,dal nexl=j jeks lDIs ksIamdok wmkhkh lrkafkl= njg m;aúh'
cd;Hka; ixúOdk fj;ska wdr®:ßlfha úúO wxY i`oyd úhÜkduh fukau ol=Kq fld˙hdj iy ;dhs,ka;h
iyfhda.h ,nd .ekSfuka m%;s,dN w;am;a lr .ekSug jeks wfkl=;a rgj,a .;a úg ie,lsh hq;= uÜgul
yelsù we;' wmkhk jr®Okhla <Ûd lr .ekSfuka miqj rcfha
m%;sm;a;s m%uqL;d.; ls¯fï ° wdxYsl m%;sm;a;s
foaYSh ksIamdokh ie,lSfï ° foaYSh m˙fNdack b,aÆu b,lal ls¯fï ^sector-oriented& isg ldr®hhka yd
imqrd .; yels wdldrfhka wdkhk wdfoaYk i|yd iïnkaO m%;sm;a;s b,lal ls¯u (function-oriented)
fj; ú;eka úh' fuu.ska mr®fhaIK yd ixjr®Okh
3 flfia jqj o" uE; ld,Skj Y%S ,xldfõ fiajd wmkhk wd∞hfuys ie,lsh
hq;= jr®Okhla jdr®;d ù we;s nj o fmkS hhs' 2009 jifr® isg ixpdrl i|yd mqΩ,a iydhla ,enqKq w;r" th wjidkfha °
fiajd" m%jdykh iy f;dr;=re yd ikaksfõok ;dlaIKh$jHdmdr l%shdj,sh ;dlaIKh mokï lr .;a ksIamd†; wmkhk
ndysr uQ,H fj; mej¯u wd° wmkhk ie,lsh hq;= f,i jr®Okh ùu;a
iuÛ fiajd wmkhk YS>%fhka jr®Okh úh' fiajd wdkhk o tu m%jK;dj jr®Okh lr .ksñka ;dlaI◊l kj ksmehqïj, lemS
fmkakqï lr we;' fiajd wmkhkj, Y=oaO jákdlu jir .Kkdjla mqrd fmfkk †hqKqjlA we;s ls¯ug fya;= úh' flfia jqjo"
by< .sh o" tu by< hEu" NdKav wmkhk my< hEu mshjd .ekSug ;rï
iu;a ù fkdue;' fj<|fmd< hdka;%Kh Yla;su;a ls¯ug iy tu.ska
161
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
foaYSh ;r.lrejka yg ;shqKq f,i ;r. ls¯ug fhduq ls¯fï wjYH;djh fuu.ska fmkajd fohs'
bv ie,iSu i|yd ol=Kq fld˙hdkq rch úiska °r®> wmkhk m%jr®Okh i|yd Wmdhudr®.hla ilia
ld,hla mqrdjgu wmkhk wxYhg ,nd ≥ka b,lal.; ls¯fï ° my; lreKq flfrys wjOdkh fhduq ls¯u
wdOdr fndfyduhlska miq ld,fha° bj;a úh' wfkla wjYH fõ'
w;g" hqfrdamd ix.uh hqo WmlrK yer wfkl=;a id¾j wd¾Ól m%;sm;a;s u`.ska fj<|du i|yd myiqlï
ishÆ wmkhk i|yd fokq ,enQ myiqlïj,4 m%;s,dN ie,iSu
,nd .ksñka nx.,dfoaYh ish wmkhk 2000 jifr®
isg mia .=Khlska jr®Okh lr .;a w;r" tu.ska fmd,S iy úksuh wkqmd;sl cd;Hka;r yd foaYSh
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i wmkhk iy wdr®:ßlh jYfhka wdr®:ßl lghq;=j, fh°u i|yd ksIamdolhskag
fj<πug we;s újD;Ndjh wLKavj jr®Okh jqjo" iy md˙fNda.slhskag †˙.ekaùï ,nd fok m%Odk
uqΩ wmkhkj,ska ishhg 90 lg weÛÆï wmkhk wdr®:ßl ñ,lrK fõ' uQ,H ms˙jeh" ksIamdok yd
∞hl;ajh ±¯u fya;=fjka ksIamdok úúOdx.SlrKh wmkhk lghq;= i|yd n,mdk m%Odk idOlhla
wLKavj fkdi,ld yer we;s nj fmkS hhs' jk neúka wdr®:ßlhl wvq fmd,S wkqmd;sl mj;ajd
Y%S ,xldfõ m˙†u" wefu˙ld tlai;a ckmoh yd .ekSu" wmkhk fj<|fmd<j, ° rfÜ ;r.ld˙;ajh
hqfrdamd ix.uh nx.,dfoaYfha m%Odk wmkhk ia:djrj mj;ajd .ekSug Wmld¯ jkq we;' wvq yd
mdr®Yajlrejka ùu ksid tu l,dmj, is≥ jk ia:dhS WoaOuk jd;djrKhla u.ska wvq fmd,S
wkqmd;sl mj;ajd .ekSu ;yjqre lrkq we;' ;jo"
wys;lr jr®Okhka flfrys jvd;a wj∞kï iy.;
wvq yd ia:dhS WoaOuk jd;djrKh" wdfhdaclhskag
;;a;ajhlg uqyqK md we;' wmkhk wxYhg w∞<
±kqj;aj †.=ld,Sk ;SrK .ekSu i|yd o w;HjYH fõ'
ishÆu fldgialrejka °r®>ld,Skj ;sridr ;SrK
úfoaY úksuh m%;sm;a;sh" fj<πfï m%;sM, yd
.ekSug yels jk wdldrhg m%;sm;a;sj, ia:djrNdjfha
ióm iïnkaO;djhla mj;sk neúka idr®j wdr®:ßl
jeo.;alu o fuu rgj, w;a±lSï u.ska úoyd olajhs'
m%jK;d fmkakqï fkdlrk úksuh wkqmd;slhla
flfia jqjo" fujeks m%;sm;a;s foaYSh yd f.da,Sh
;=<ska wmkhk fj<πfï hym;a ldr®hidOkhla
m˙irh ;=< jr®;udk yd wkd.; yev.eiau i|yd wfmalaId l< fkdyel' †.= ld,hl isg Y%S ,xldfõ
kuHYS,S ùu wjYH fõ' úksuh wkqmd;sl w;sm%udKh jQ ;;a;ajhl mej;Su
wmkhk m%j¾Okh Wfoid cd;sl Wmhdud¾. u.ska wmkhk flfrys wys;lr n,mEula we;s lr
5
we;' kdñl úksuh wkqmd;slh w;sm%udKh ls¯u
2016 jifr® ° Hausmann, Rodrik iy Velasco f.a u.ska úYd, f.jqï fYaI ysÛhla ksr®udKh ùu iy
jr®Ok ksYaph ls¯ï wdlD;s (growth diagnostics model) úfoaY ixÑ; my< hEu is≥ jQ w;r" tu.ska rchg
iy Bussolo iy Lopez - Calva (2014) f.a j;alï mdol jd◊c fmd,S wkqmd;sl hgf;a Kh ,nd .ekSug
jevms<sfj< (asset - based framework) iïnkaO lrñka is≥ ùfuka úfoaYSh Kh m%udKh by< .sfhah'
f,dal nexl=j úiska Y%S ,xldfõ wdr®:ßl jr®Okh ksYaph uQr®; iM, úksuh wkqmd;sl or®Yl ishhg wdikak
ls¯u iïnkaOj is≥ l< l%udkql+, l%shdj,sfha ° §≥.Snj ;r.ld¯ w.hl mj;ajd .ekSu i`oyd kdñl úksuh
ksud ls¯u¶ (Ending Poverty) iy §ishÆ fokd w;r wkqmd;slh kuHYS,Sj mj;ajd f.k hEu ish wruqK
fn° .sh wdr®:ßl fi!Nd.Hh¶ (Shared Economic nj Y%S ,xld uy nexl=j ±kgu;a ksfõokh lr we;'
Prosperity) hk tlsfkl yd ne∫Kq b,lal imqrd .ekSfï tjeks m%;sm;a;shla ;=< úksuh wkqmd;slh fndfyda
m%.;sh i|yd mj;sk ndOd iy wdr®:ßl fufyhqï idOl ≥rg fj<|fmd< n,fõ. u; idOdrK f,i ;SrKh
iuQyhla y∫kd f.k we;' Y%S ,xldfõ wmkhk jr®Ok jk w;r" rfÜ uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul ls¯u i|ydo
úNj;djka ie,lsh hq;= uÜgulska m%fhdackhg .ekSu Wmld¯ fõ' wvq kdñl fmd,S wkqmd;sl iy ;r.ld¯
i|yd Y%S ,xldfõ fj<πu wdY%s; m%;sm;a;s ixfYdaOkh úksuh wkqmd;slhla mj;ajd .ekSu i`oyd rdcH uQ,H
ls¯u" mqyqKq Y%ñlhska .Kk jeä ls¯u i|yd wOHdmk ;sridrNdjh w;alr .ekSu w;sYh ;SrKd;aul nj o
lafIa;%hg jeä iïm;a m%udKhla iy .=Kd;aulNdjh fuys ,d i`oyka ls¯u jeo.;a h'
jeä†hqKq l< yels l<ukdld˙;ajhla iemhSu iy
,sys,a lrk ,o úfoaY m%;sm;a;shla mj;ajd f.k hEu
mr®fhaIK iy ixjr®Ok wdh;k yd jHjidhl
;=<ska úfoaY fj<|dug myiqlï ie,iSu
cd, w;r in|;d we;s ls¯u yryd kfjda;amdok
m%jr®Okh ls¯u jeks lafIa;% fj; läkï wjOdkh cd;Hka;r fj<|fmd< ;=< mj;sk ;shqKq ;r.ld˙;ajh
i,ld ne,Sfï ° Y%S ,xldj ±kg mj;sk oaúmdr®Yaúl yd
4 ishÆ W!k ixjr®ê; rgj,g hqo WmlrK yer wfkl=;a ishÆ wmkhk nyqmdr®Yaúl fj<| .súiqïj,ska Wm˙u M, fk,d .;
i|yd iïmQr®K ;Sren≥ ksoyia ls¯fï myiqlï ,nd°u hqfrdamd ix.uh
úiska 2001 jifr®° l%shd;aul lrk ,°' hq;= w;r" wdr®:ßl iyfhda.s;d .súiqï u.ska kj fj<|
162
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
wjia:djka i|yd we;s bvm%ia:djka y∫kd .ekSu i|yd o ls¯fï jr®;udk m%;sm;a;s w;r ukd iïnkaëlrKhla
wLKavj lghq;= l< hq;=h' oaúmdr®Yaúl in|;d mj;ajd .; hq;=h' wmkhk ;r.ld˙;ajh by<
Yla;su;a ls¯ug yd rdcH ;dka;%sl ;=,khla mj;ajd kexùug ∞hl jk há;, myiqlï" ksIamdok
.ekSu i|yd rch úiska .kq ,enQ mshjr m%YxikSh fõ' l%shdj,sfha fhojqula jk neúka rcfha cd;sl ixjr®Ok
úfYaIfhkau YS>%fhka jr®Okh jk wdishd;sl ie,iqu hgf;a há;, myiqlïj, .=Kd;aulNdjh yd
rgj,a we;=Ω kjH fj<|fmd< fj; fj<| .súiqï m%fõYh by< kexùu fj; b†˙fha° ie,iqï lrk
yryd m%úYaG ùfï yelshdj jeä †hqKq lr .ekSu m%;sm;a;s u.ska wjOdkh fhduq l< hq;=j we;'
i`oyd fj<| idlÉPd wLKavj is≥ ls¯u jeo.;a fõ'
ta iuÛu" wjYH ksIamd†;h wjYH ia:dkhg iemhSu wmkhk m%j¾Okh i|yd iq¿ yd uOH mßudK
i|yd iólaIK mokï lr.;a fj<|fmd< f;dr;=re jHjidhhkaf.a ld¾hNdrh
wmkhklrejka fj; ,nd foñka Y%S ,xldj ir®j iyNd.s;ajhla iys; wdr®:ßl jr®Okhla w;am;a
ksfhdackh lrñka úfoaYj, isák rdcH ;dka;%sl ¥; lr .ekSu i|yd fuf;la m;a jQ rchka iqΩ yd uOH
lKavdhï ;u lghq;= jvd;a mqΩ,aj yd Yla;su;aj m˙udK lr®udka; fj; ±ä wjOdkhla fhduq lr
lrf.k hd hq;=j we;' we;' tu.ska kj wmkhk m%jr®Ok Wmdhudr®.fha
úfoaYSh fj<|dug wod< m%;sm;a;s ixfYdaOkh jdis Wlyd .ekSug yels jk fia iqΩ yd uOH
m˙udK lr®udka;j, ms˙jeh M,∞hs;djfhka hq;=
cd;Hka;r fj<|du i|yd by< újD;Ndjh
ksuejqï ksYaÑ;j y∫kd .;a wmkhk f,i fyda
mej;Su ;=<ska wdr®:ßlfha wmkhk jr®Okhg yd
úYd, f.da,Sh jHdmdr wdh;k i|yd fhojqï f,i
úúOdx.SlrKhg u.mEfokq we;' ndysrdNsuqL fj<|
wf,ú ls¯ug yd tu.ska f.da,Sh fj<|fmd< iu`.
m%;sm;a;shla u.ska fm!oa.,sl wxYhg wdr®:ßlh
iïnkaO;d f.dvk.d .ekSug iqΩ yd uOH m˙udK
;=< jvd;a Yla;su;a N+ñldjla bgq ls¯u i`oyd bv
jHdmdrj,g yelsjkq we;' jr®;udk ksIamdok m%jdy
m%ia:d i<id °u ;=<ska jvd;a by< m%;s,dN w;alr
l%shdj,shg úYd, jYfhka fiajd wxYh ∞hl jk
.; yels w;r" th iuia; wdr®:ßl jr®Okh by<
fyhska fiajd wxYh kùlrKh ls¯u o b;d jeo.;ah'
kexùug o fya;= fõ' foaYSh ñ, ia:dhS;dj we;s ls¯u
úfYaIfhkau" fiajd lr®udka; i|yd úYd, jYfhka
i`oyd fj<| l%shdudr®. ^;Sre n≥ yd ;Sre n≥ fkdjk&
m%d.aOkh fyda wuqøjH wjYH fkdjk neúka ta wdY%s;
Ndú;d ls¯u ;=<ska ksIamdok ie,iqï wvmK ùu;a
lghq;=j, ksr;ùu i|yd iqΩ yd uOH m˙udK
wdkhk wdfoaYk l%shdj,shg ∞hl ùu;a Tiafia úYd,
jHjidhlhska †˙u;a l< yel'
5
wúksYaÑ;;djhla we;s flfrhss' rgla jr®Okh" fiajd
kshqla;sh iy wd∞hï hkd†fhys wvqùula ms<s.ekSug wmkhk m%j¾Okh i|yd úfoaYSh iDcq wdfhdack
iQ∞kï fkdue;s kï ^1977 wdr®:ßl ,sys,alrK wvq ;dlaIKhla iys; ksIamd†; lsysmhla u;
fhdackdj,shg fmr olakg ,enqKq wvq jr®Okh" flakaø.;j we;s Y%S ,xldfõ jr®;udk wmkhk
by< fiajd úhqla;sh iy uQr®; wd∞hï by< fkdhEu& moku Wiia ;dlaIKhla iys; ksIamd†; olajd jeä
wdkhk iSud ls¯u u.ska †.=ld,Skj f.jqï fYaIfha †hqKq ls¯ug fukau wmkhk mei úúOdx.SlrKh
cx.u .sKqfï ys`.fha wiu;=,s;;djh ksjer† l< ls¯ug o úfoaYSh Rcq wdfhdack fya;= jkq we;' úfoaYSh
fkdyel' óg wu;rj" wdkhk iSudls¯ï" wmkhk iDcq wdfhdack hkq úfoaYSh wruqo,a m%Njhla muKla
u; noaola jk neúka wdkhk iSudls¯ï wmkhk fkdj" úfoaYSh ;dlaI◊l yd ±kqï m%Njhlao fõ'
wffOr®hu;a lrñka fj<| ys`.h mq`M,a ùug fya;= úh by< ksmqK;djhlska hq;= iy ±kqï iïNdrhlska hq;=
yelsh' iSud lrk ,o fj<| ;ka;%h u.ska wdr®:ßlfha Y%u n,ldhlska iukaú; ùu Y%S ,xldjg jdis iy.;
ishÆu wxYj, ksIamdok Od˙;dj yd ;r.ld˙;ajh jk w;r" tu.ska jHdmdr l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj;
my< hEug fya;= ù we;s w;r" tu.ska Y%S ,xldfõ mej¯u (BPO) iy ±kqu mokï lr.;a jHdmdr l%shdj,s
ksIamd†; i|yd idfmalaI jdish wvq ùfuka Y%S ,xldj ndysr uQ,dY% fj; mej¯u (KPO) jeks jHdmdr lghq;=
cd;Hka;r ;,h ;=< my< uÜgul mj;S' i|yd Y%S ,xldj fj; we;s wdlr®IKh ;j≥rg;a by<
iemhqï myiqlï jeäÈhqKq lsÍu kexùug yels fõ' tfiau" Y%S ,xldjg f.da,Sh w.h
∞uhkag we;=`M ùfï wjia:d i`oyd o fuu l%shdudr®.
úfYaIfhkau jrdh yd .=jka f;dgqm< jeks iemhqï Wmld¯ jkq we;' úfoaYSh iDcq wdfhdack wdlr®IKh
fiajd ixjr®Okh i|yd wLKavj wdfhdackh ls¯u" lr .ekSfï ° Y%S ,xldj ish ndysr ;r.ld˙;ajh by<
;r.ld˙;ajh iy;sl ls¯u i|yd jeo.;a ldr®hNdrhla kxjd .ekSu flfrys wjOdkh fhduq ls¯u wjYH fõ'
bgq lrkq we;' .kqfokq ms˙jeh wvqls¯u i|yd b†˙fha ° tfia ;r.ld˙;ajh by< kxjd .ekSug kï" Y%S ,xldj
we;s ls¯ug ie,iqï flfrk iemhqï myiqlï úiska úfoaYSh iDcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSug
flakaøia:dk iuÛ ksoyia fj<| l,dm" wdr®:ßl we;s ndOd bj;a lr .ekSu i|yd ±ä m%;sixialrK
fld˙fvda" wdr®:ßl l,dm fukau wmkhk .ïudk we;s jevigykla †h;a l< hq;=j we;'
163
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m¾fhaIK yd ixj¾Okh iy kfjda;amdok Èßu;a lsÍu .ekSu ms<sn| úur®Ykh lrñka isà' tfiau cd;Hka;r
fj<πu i|yd jk ksfhda‚;dh;kh rcfha fkdne¢
f.da,Sh fj<|fmd< ;=< wmkhk i|yd ∞hl;ajh
úfoaY m%;sm;a;shg wkql+, jk m˙† Wm uyoaùmfhka
by< kexùug rgj,g Woõ fjñka ksIamdok moku
úúOdx.SlrKh ls¯ug fukau wjidk ksIamd†;h Tíng f.dia úfYaIfhkau ì,shk 3 lg wdikak
i|yd jvd jeä w.hla tl;= ls¯ug iy ms˙jeh m%udKhl fj<|fmd<lg iemhqï l< yels Ökh"
;r.ld˙;ajh jeä†hqKq ls¯ugo kfjda;amdok fya;= fõ' isx.mamQrej" hqfrdamd ix.uh iy wefu˙ld tlai;a
mr®fhaIK iy ixjr®Ok úhoïj, iy kfjda;amdok ckmoh iuÛ kj oaúmdr®Yaúl yd nyqmdr®Yaúl fj<|
m%jr®Okfha ;sridr jr®Okhka u.ska ;r.ld˙;ajh wjia:d ms<sn|j fidhd n,hs' wfkla w;g" ixjr®Okh
flfrys †.=ld,Sk n,mEula we;s l< yelsh' i|yd jk ksfhda‚;hd;kh fm!oa.,sl wxYh iuÛ
mr®fhaIK yd ixjr®Ok iy kfjda;amdokhkag tlaj ixjr®Ok l%shdj,sh ;=< mj;sk ndOd y∫kd
fm!oa.,sl wxYh iïnkaO ùu ;=<ska tu mr®fhaIKj, .ekSug iy Bg ms<s;=re iemhSu i|yd úúO wxY w;r
m%;sM, jd◊clrKh ùu flfrys ;SrKd;aul jk l%shd l< yels nyql%shdldr®h lKavdhï f.dvke.Su"
neúka jHjidhl cd, yd ±kg mj;sk mr®fhaIK yd tu.ska fm!oa.,sl wxYfha yelshdjka jr®Okh ls¯u"
ixjr®Ok myiqlï w;r iïnkaOh f.dvke.Sug rch ksIamdok ixjr®Okh ls¯u iy wmkhk jr®Okh
úiska wjYH mshjr .; hq;=h' ls¯u hk ixjr®Ok m%h;akhkag ∞hl;ajh ±laùug
wfmalaId lrhs' wmkhk wxYh h<s k.disgqùu i|yd
bÈß ±lau
wdr®:ßl m˙jr®;khla we;s ls¯fï ° rch úplaIKYS,S yd
wdr®:ßl jr®Okh fufyhjk m%Odk idOlhla f,i †.=ld,Sk N+ñldjla is≥ ls¯u wjYH jkq we;s w;r"
wmkhk wxYfha ∞hl;ajh by< kexùu i|yd fm!oa.,sl wxYh wdr®:ßl jr®Okfha m%jdy n,fõ.h
rcfha iuia; ixjr®Ok Wmdhudr®.h ;=< wmkhk njg m;aùug bv ie,ish hq;=h' wmkhk by< kexùu"
wxYh ixjr®Okh ls¯u i|yd Wmdhudr®.sl ie,eiaula fj<| ys`.h wvq ls¯ug yd f.jqï ;=,kfha cx.u
ilia ls¯u jeo.;a nj fmkS hhs' fï i|yd ixjr®Ok .sKqfï ys`.h wvq ls¯ug Wmld¯ jkq we;' kef.kysr
Wmdhudr®. yd cd;Hka;r fj<| wud;HdxYh iy yd w.aks†. wdishdfõ idr®:l;ajhg m;ajQ rgj,
wmkhk ixjr®Ok uKav,h uQ,sl ù l%shdudr®. jr®Ok l%shdj,sh cx.u .sKqfï w;s˙la;hka ;=<ska
/ila fï jk úg †h;a lr we;' wmkhk ixjr®Ok w;am;a lrf.k we;' oYl .Kkdjla mqrd Y%S ,xldj
uKav,h uq, mqrd we;s cd;sl wmkhk Wmdhudr®.h" úiska w;aolskq ,nk úfoaYSh wxYfha wiu;=,s;;djhka
5
rcfha yd fm!oa.,sl wxYfha taldnoaO m%h;akhla jk ;=rka ls¯ug m%uqL;djh ,nd †h hq;=h'
w;r" tu`.ska fj<πu iy ;r.ld˙;ajh jr®Okh
¥ror®YS iy m%dfhda.sl Wmdhudr®.hka wkq.ukh ls¯u"
Wfoid mia wjqre≥ ie,eiaula b†˙m;a lrhs'
wmkhk wxYh h<s k`.d isgqùu i`oyd ;SrKd;aul
óg iu.dój" wmkhk fj; fhduq jQ úfoaYSh
jkq we;' ukdj iïnkaëlrKh lrk ,o ldr®ñl yd
iDcq wdfhdack jeä jYfhka wdlr®IKh lr
fj<| m%;sm;a;shla ksr®udKh ls¯fï ° w∞< ishÆu
.ekSu" fj<| iemhqï fiajd myiqlï jeä†hqKq
ls¯u" fr®.= lghq;= jvd;a úksúoNdjhlska yd mdr®Yajlrejka w;r fmd≥ tlÛ;djhla mej;sh hq;=
ldr®hlaIuj is≥ ls¯u iy fjk;a úúO l%shdudr®. w;r" th idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;s iy rcfha iuia;
;=<ska jHdmdr wdh;khlg f,dal fj<|fmd< ;=< Wmdhudr®.sl †Ydk;sh yd wkq.; úh hq;=h' fuh
;r. ls¯fï yelshdj YS>% f,i by< kexùu b,lal ia:djr" m%fhda.sl yd w∞< ishÆ mdr®Yajlrejka úiska
lrñka cd;sl fj<| m%;sm;a;sh flgqïm;a lr we;' ms<s.kakd wmkhk m%jr®Ok m%;sm;a;shl moku
mqΩ,a mokula iys; wdh;ksl iydhla ,nd°fï jYfhka ie,lsh yelsh' rch u.ska f.k we;s fuu
wjYH;djh y∫kd .ksñka rch úiska ±kgu;a uq,ms¯ï u.ska wjYH m%;sm;a;s †Ydk;sh ,nd°ug;a
cd;Hka;r fj<πu i|yd jk ksfhda‚;dh;kh rfÜ wmkhk wxYh kej; k`.d isgqùug iydh
iy ixjr®Okh i|yd jk ksfhda‚;dh;kh f,i ,nd°ug;a wfmalaIs;h'
ksfhda‚;dh;k folla ia:dms; lr we;' cd;Hka;r uQ,dY%(
Y%S ,xld uy nexl=fõ jdr®Isl jdr®;dfõ úúO m%ldYk
fj<|du i|yd jk ksfhda‚;dh;kh bka†hdkq Wm cd;sl fj<| m%;sm;a;s flgqïm; ^2016&" ixjr®Ok Wmdhudr®. yd
uyoaùmfha rgj,a iuÛ mj;sk fj<| .súiqïj, cd;Hka;r fj<| wud;HdxYh
Huyen, N.T.N. and Tuan B.A. (2004), "Vietnams' Economic
we;s .egÆ ksrdlrKh lrk w;r;=r" Y%S ,xldfõ Development, Opportunities and Challenges towards the Integration
jeä†hqKq ù we;s wdfhdack m˙irh m%fhdackhg Tendency", National Economics University, Hanoi, Vietnam.
Mah, J.S. (2010), "Export Promotion Policies, Export Composition and
f.k Wm uydoaùmfha ishÆu fj<|fmd< wdjrKh Economic Development of Korea", Law and Development Institute
Inaugural Conference, Australia.
jk m˙† wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSfï wruq◊ka "Sri Lanka Ending Poverty and Promoting Shared Prosperity: A
bka†hdj iuÛ wdr®:ßl iyfhda.s;d .súiqula we;s lr Systematic Country Diagnostic" (2015), World Bank.
164
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
ksIamd†; wmkhk wd∞hu 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® uq`M wmkhk wd∞hug ishhg 0'3 l muK
ñ,shk 287 la olajd ishhg 23'3 lska my< .sh w;r" ∞hl;ajhla olajk Lksc øjH wmkhk wd∞hu
ta i|yd isx.mamQrej iy bka†hdj jeks l,dmfha 2016 jir ;=< ° ishhg 2'1 lska by< .sfhah'
wfkl=;a fj<|fmd<j, ls%hdlrejkaf.ka t,a, jQ mdIdK iy .,a wmkhk wd∞hu by< .sh w;r
by< ;r.ld˙;ajh o ;rula ≥rg n,mEfõh' f,damia" f,dafndr iy w`M wmkhk wd∞hu my<
f.da,Sh b,aÆfuys wvqùula ms<sìUq lrñka ue◊la" .sfhah'
†huka;s yd iajr®KdNrK wmkhk wd∞hu miq.sh
jirg idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 274 la olajd 5'3'2 wdkhk l%shdldß;ajh
ishhg 17'4 lska my< .sfhah' ;jo" i;a;aj wdydr" 2016 jifr® wjidk ldr®;=fõ ° wdkhk
uqøK lr®udka;h wdY%s; ksIamd†;" msÛka ueá wdY%s; úhoï lemS fmfkk f,i by< hEu" 2016 jifr®
ksIamd†; iy ridhksl ksIamd†; wmkhk wd∞hu o wdkhk úhou by< hEu i|yd m%Odk jYfhka u
fuu jir ;=< ° my< .sfhah' fya;= úh' wdkhk úhou by< hEu i|yd
ldr®ñl wmkhk wd∞hu wvq ùfï n,mEu wdfhdack NdKav iy bkaOk fkdjk wka;r®
hï;dla ≥rg wvq lrñka uq`M wmkhkj,ska ishhg NdKav wdkhk úhou by< hEu fya;= jQ w;r"
47 la jk fr†ms<s yd we`.Æï wmkhk wd∞hu bkaOk iy wdydruh fkdjk md˙fNda.sl NdKav
2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 4"884 la olajd jeks wfkl=;a ldKavj, wdkhk úhoï wvq ùfï
ishhg 1'3 lska by< .sfhah' wmkhk m˙udj jdis iy.; n,mEu ta fya;=fjka u.ye¯ .sfhah'
2016 jifr® ° wdydr yd mdk i|yd jQ wdkhk
iy wmkhk jákdlu hk fohdldrfhka u"
úhou fndfyda ≥rg 2015 jifr® mej;s uÜgfï u
wefu˙ld tlai;a ckmoh iy hqfrdamd ix.uh
fkdfjkiaj mej;=◊' cd;Hka;r fj<|fmdf<ys
wLKavj Y%S ,xldfõ we`.Æï i|yd m%Odk;u
NdKavj, ñ, .Kka my< hEu iy rch yd uy
.eKqïlrejka f,i mej;=◊' 2016 jifr® ° fuu
nexl=j úiska wdkhk úhou my< ±óu i|yd .kq
fj<|fmd< foflka Wmhd .;a wmkhk wd∞hu
,enQ úplaIKYS,S m%;sm;a;s l%shdudr®. yuqfõ jqj o"
ms<sfj<ska t'c' fvd,r® ñ,shk 2"104 la iy
rfgys wdr®:ßl lghq;= jeä †hqKq ùu fya;=fjka
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"905 la jQ w;r tys tl;=j uq`M
iuia; wdkhk úhou by< .sfhah' ta wkqj" 2016
we`.Æï wmkhk wd∞hfuka ishhg 87'1 la úh'
5
jifr® ° uq`M wdkhk úhou t'c' fvd,r® ñ,shk
fï w;r" lekvdj" Ökh" ´iafÜ%,shdj iy
19"400 la olajd ishhg 2'5 lska uOHia: f,i
tlai;a wrdì tór® rdcHh we;=<;aj idïm%∞hsl
by< .sh w;r" bkaOk fkdjk wdkhk úhou
fkdjk fj<|fmd< fj; we`.Æï wmkhkh
t'c' fvd,r® ñ,shk 16"919 la olajd ishhg 4'2 lska
ls¯fuka ,o wd∞hu 2015 jifr® jdr®;d l<
by< .sfhah'
ishhg 4'6 l jr®Okh yd iei£fï ° 2016 jifr® °
ishhg 7'9 lska jr®Okh úh' hlv yd jdfka" 5'3 rEm igyk
weÆñkshï iy ;U wdY%s; ksIamd†; wmkhk wdkhk ixhq;sh - 2016
wd∞hu by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® uQ, f,day
iy Wmdx. wmkhk wd∞hu ishhg 60'5 lska ridhksl
wdfhdack ksIamd†;
ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' 2016 jir ;=< NdKav
fr†ms<s yd
fr†ms<s Wmdx. 4]
weÆñkshï iy ;U we;=Ω uQ, f,dayj, f.da,Sh 27] 14] ma,diaála
ñ, .Kka by< hEfï m%jK;djla mej;=K o" yd ta wdYs%;
ksIamdos;
2015 jirg idfmalaIj tajdfha idudkH ñ, 3]
uÜgï my< w.hl mej;=◊' m%Odk jYfhka u
mdjyka wmkhk wd∞hu ie,lsh hq;= f,i by< hEu
lv∞is yd
ksid iïNdKav wmkhk wd∞hu ishhg 22'0 lska >k lv∞is
yd ta wdYs%;
by< .sfhah' rnr® w;ajeiqï iy rnr® ghr® wmkhk ksIamd†;
wka;r®
wd∞hu by< hEu fya;=fjka rnr® ksIamd†; wmkhk NdKav fjk;a
3]
ms˙my≥ l<
wd∞hu ishhg 0'9 lska iq`M jYfhka by< .sfhah' md˙fNda.sl 51]
L◊c f;,a 13] uQ, f,daN
NdKav 9]
hka;%iQ;% yd hdka;%sl WmlrK iy wdydr yd 22]
2]
165
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
md˙fNda.l
s NdKav 4,713.5 24.9 4,319.0 22.3 -394.5 -8.4 -84.8
wdydr yd mdk jr®. 1,627.8 8.6 1,627.4 8.4 -0.4 … -0.1
iy,a 135.1 0.7 12.8 0.1 -122.3 -90.5 -26.3
iSks yd rileú,s 254.4 1.3 344.6 1.8 90.2 35.5 19.4
ls˙ ksIma d†; 250.9 1.3 249.3 1.3 -1.6 -0.6 -0.3
m˙mamq 148.0 0.8 139.4 0.7 -8.6 -5.8 -1.8
fjk;a 839.4 4.4 881.3 4.5 41.9 5.0 9.0
wdydruh fkdjk md˙fNda.ls NdKav 3,085.7 16.3 2,691.5 13.9 -394.1 -12.8 -84.7
r:jdyk 1,359.6 7.2 794.8 4.1 -564.9 -41.5 -121.4
fnfy;a yd T!Iëh ksIma d†; 459.8 2.4 525.8 2.7 66.0 14.3 14.2
.Dy WmlrK 221.0 1.2 270.7 1.4 49.7 22.5 10.7
fr†ms<s yd Wmdx. 390.1 2.1 365.8 1.9 -24.3 -6.2 -5.2
fjk;a 655.0 3.5 734.4 3.8 79.3 12.1 17.0
wka;r® NdKav 9,638.2 50.9 9,870.0 50.9 231.8 2.4 49.8
bkaOk 2,699.6 14.3 2,481.0 12.8 -218.6 -8.1 -47.0
fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx. 2,296.2 12.1 2,704.9 13.9 408.7 17.8 87.8
†huka;s yd w.kd .,a jr®. yd f,day 161.5 0.9 514.4 2.7 352.9 218.5 75.8
ridhksl ksIm a d†; 870.3 4.6 856.3 4.4 -14.0 -1.6 -3.0
;s˙Û= yd b˙Û= 357.2 1.9 249.2 1.3 -108.0 -30.2 -23.2
fmdfydr 289.6 1.5 136.9 0.7 -152.8 -52.7 -32.8
wfkl=;a wka;r® NdKav 2,963.7 15.7 2,927.3 15.1 -36.5 -1.2 -7.8
5
jr®. fkdl< wdkhk 15.9 0.1 13.1 0.1 -2.9 -17.9 -0.6
uqΩ wdkhk ^wd& 18,934.6 100.0 19,400.1 100.0 465.5 2.5 100.0
jdr®Il
s idudkH úksuh wkqmd;h ^we& 135.94 145.60
^w& ;djld,sl uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj
^wd& m%;s wdkhk we;=<;a fkdfõ' ,xld whs'´'iS' iud.u
^we& úksuh wkqmd;h( t'c' fvd,rhg remsh,a YS% ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
wdfhdack NdKav wdkhk úhou by< hEu" f.dvke.s,s øjH wdkhk úhou t'c' fvd,r®
iuia; wdkhk úhou by< hEu i|yd m%Odk ñ,shk 1"569 la olajd ishhg 16'0 lska by< .sfhah'
jYfhka u ∞hl úh' m%jdyk WmlrK yer m˙jrKh l< lïì iy flan, yer f.dvke.s,s
wdfhdack NdKav hgf;a jr®. lr we;s wfkl=;a øjH hgf;a jr®. lr we;s wfkl=;a ishÆu Wm
m%Odk ldKavj, wdkhk jr®Okhka ms<sìUq lrñka ldKavj, wdkhk úhoï ie,lsh hq;= f,i by<
2016 jifr® ° uq`M wdkhk úhofuka ishhg 27 la jQ .sfhah' f.dvke.s,s øjH wdkhk úhou jr®Okh
wdfhdack NdKav wdkhk úhou t'c' fvd,r® ñ,shk i|yd isfuka;s" hlv yd jdfka Wmdx." ms`.ka ueá
5"198 la olajd ishhg 13'8 lska by< .sfhah' ishÆu ksIamd†; iy ±j ksIamd†; wdkhk m%Odk jYfhka
WmldKavhkays wdkhk úhoïj, lemS fmfkk ∞hl úh' fï w;r" m%Odk jYfhkau ;%sfrdao
by< hEï ms<sìUq lrñka 2016 jifr® ° hka;%iQ;% iy r: iy niar: i|yd jQ wdkhk úhoï wvq ùu
WmlrK wdkhk úhou t'c' fvd,r® ñ,shk 2"741 la fya;=fjka m%jdyk WmlrK wdkhk úhou
olajd ishhg 20'3 lska by< .sfhah' hka;%iQ;% t'c' fvd,r® ñ,shk 880 la olajd ishhg 5'5 lska
iy WmlrK wdkhk úhou by< hEu i|yd
my< .sfhah'
bf,lafg%dksl WmlrK" hka;%iQ;% yd WmlrK
fldgia" ú≥,s ikafoaY WmlrK iy lDIsldr®ñl 2016 jifr® ° uq`M wdkhk úhofuka ishhg
hka;%iQ;% i|yd jQ wdkhk úhoï by< hEu m%Odk 51 la jQ wka;r® NdKav wdkhk úhou t'c' fvd,r®
jYfhka ∞hl;ajh olajk ,°' 2016 jifr® ° ñ,shk 9"870 la olajd ishhg 2'4 lska by< .sfhah'
166
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
2016 jifr® ° bkaOk wdkhk úhou blaujd hñka wdkhk úhou t'c' fvd,r® ñ,shk 2"481 la olajd
fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx. wdkhk úhou m%Odk ishhg 8'1 lska my< .sh w;r" .,aw.=re wdkhk
wdkhk úhoï ldKavh njg m;a jQ w;r" fr†ms<s yd úhou by< .sfhah' 2016 jifr® ° fndrf;,a wdkhk
we`.Æï wmkhk by< hEug iu.dój th m˙udj ishhg 4'5 lska my< .sh w;r" fndr f;,a
t'c' fvd,r® ñ,shk 2"705 la olajd ishhg ner,hla i|yd f.jQ idudkH wdkhk ñ, 2015 °
17'8 lska by< .sfhah' r;%ka wdkhk m˙udj by< jdr®;d jQ t'c' fvd,r® 54'80 g idfmalaIj 2016
hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° r;%ka wdkhk úhou jifr® ° t'c' fvd,r® 46'30 la olajd wvq úh'
2015 jifr®° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 42 yd fuu ld,h ;=<° ms˙my≥ l< Lksc f;,a
iei£fï ° t'c' fvd,r® ñ,shk 374 la olajd ie,lsh wdkhk ñ, ishhg 19'9 lska my< .sh o rg ;=<
hq;= f,i by< .sfhah' 2016 jifr® m<uq ldr®;= mej;s kshx ;;a;ajh fya;=fjka ;dm ú≥,sn,
;=k ;=< ° cd;Hka;r NdKav fj<|fmdf<ys r;%ka W;amdokh by< hEu fya;=fldgf.k ms˙my≥
ñ, .Kka by< hEfï m%jK;djla fmkakqï l< o l< Lksc f;,a wdkhk m˙udj ishhg 17'0 lska
wjidk ldr®;=fõ ° my< hEula olakg ,eì◊' by< .sfhah' 2016 jifr® ° m%Odk jYfhkau
.,aw`.=re oykh u.ska ú≥,sn, W;amdokh o
fndrf;,a iy ms˙my≥ l< Lksc f;,a wdkhk
ie,lsh hq;= f,i by< hEu fya;=fjka .,aw`.=re
úhoï my< hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° bkaOk
wdkhk úhou ishhg 23'9 lska by< .sfhah' ta
5'4 ixLHd igyk wkqj" 2015 jifr® ° iy 2014 jifr® ° uq`M wdkhk
m%Odk wdkhkj, mßudjka úhofuka ms<sfj<ska ishhg 14'3 laa iy ishhg
fuá%la fgdka oyia 23'7 la jQ bkaOk wdkhk úhou" 2016 jifr® °
YSr®Ih 2012 2013 2014 2015 2016 ^w& ishhg 12'8 la olajd ;j≥rg;a my< .sfhah' fï w;r"
iy,a 36 23 600 286 30 wdkhk ñ, iy wdkhk m˙udj hk foflysu wvq ùu
m<uq ldr®;j
= 15 9 6 176 6
fojk ldr®;j = 7 6 102 91 9
fya;=fjka fmdfydr wdkhk úhou ishhg 52'7 lska
f;jk ldr®;j = 10 4 145 9 6 my< .sh w;r" ;s˙`.= iy b˙`.= wdkhk úhou
isõjk ldr®;j = 4 4 348 9 8
ishhg 30'2 lska my< .sfhah' wdydr ieliqï" ilia
;sr`s .= ^wd& 1,084 895 1,179 1,208 948
5
m<uq ldr®;j
= 353 197 271 242 171
fkdl< ≥ïfld<" uQ, f,day" ridhksl ksIamd†;
fojk ldr®;j = 235 326 324 342 326 iy Lksc øjH ksIamd†; jeks wfkl=;a wka;r®
f;jk ldr®;j = 291 170 291 373 271
isõjk ldr®;j = 205 201 292 251 179 NdKav wdkhk úhou 2016 jifr® ° miq.sh jirg
iSks 569 548 520 624 651 idfmalaIj my< .sfhah'
m<uq ldr®;j
= 158 126 131 169 147
fojk ldr®;j = 135 175 162 161 144 2016 jifr® ° wdydruh fkdjk md˙fNda.sl
f;jk ldr®;j = 114 118 152 156 179 NdKav wdkhk úhou wvq ùu fya;=fjka md˙fNda.sl
isõjk ldr®;j = 162 129 75 137 181
NdKav wdkhk úhou fmr jirg idfmalaIj
fndrf;,a ^wd& 1,486 1,743 1,824 1,763 1,685
m<uq ldr®;j= 558 482 548 369 372 t'c' fvd,r® ñ,shk 4"319 la olajd ishhg 8'4 lska
fojk ldr®;j = 413 545 365 355 456 my< .sfhah' m%Odk jYfhka fm!oa.,sl Ndú;h
f;jk ldr®;j = 137 315 462 472 384
isõjk ldr®;j = 379 401 449 567 473 i|yd jk r:jdyk wdkhkh wvq ùu fya;=fjka
ms˙my≥ l< Lkscf;,a ^wd& 3,961 2,907 3,385 3,321 3,885 wdydr fkdjk md˙fNda.sl NdKav wdkhk úhou
m<uq ldr®;j
= 1,036 673 970 799 830 t'c' fvd,r® ñ,shk 2"692 la olajd ishhg 12'8 lska
fojk ldr®;j = 903 756 762 952 1,163
f;jk ldr®;j = 997 791 1,006 744 749
my< .sfhah' fuu my< hEu i|yd m%Odk jYfhkau
isõjk ldr®;j = 1,025 687 647 826 1,142 fya;= jQfha rch u.ska r:jdyk i|yd jk wdkhk
fmdfydr 640 600 765 873 527
n≥ by< ±óu iy uy nexl=j u.ska nexl=j,ska iy
m<uq ldr®;j = 129 61 202 163 139
fojk ldr®;j = 176 139 190 244 135 uQ,H wdh;k u.ska r:jdyk ñ,° .ekSu i|yd
f;jk ldr®;j = 226 187 95 189 126
imhkq ,nk Kh iy w;a;sldrï i|yd Wm˙u
isõjk ldr®;j = 108 214 277 277 127
^w& ;djld,sl uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj
Kh wkqmd;hla mekùug .;a idr®j úplaIKYS,S
^wd& .<mk ,o ,xld whs'´'iS' iud.u l%shdudr®.hkah' 2016 jifr® ° fr†ms<s yd Wmdx."
iSudiys; m%Sud ,xld iud.u
iSudiys; fifrkaäí µa,dr® ñ,aia uqøs; øjH yd ,smsøjH iy rnr® ksIamd†; wdkhk
mqoa.,sl iud.u
YS% ,xld fr®.=j
úhou o my< .sfhah' thg fjkiaj hñka fnfy;a
YS% ,xld uy nexl=j iy T!Iëh ksIamd†; wdkhk úhou t'c' fvd,r®
167
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ñ,shk 526 la olajd ishhg 14'3 lska by< .sfhah' 5'4 rEm igyk
.Dy WmlrK iy .Dy NdKav yd ±j NdKav wmkhk" wdkhk iy fj<| fYaIh
wdkhk úhou o ms<sfj<ska ishhg 22'5 lska iy 21
hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° iSks wdkhk úhou wmkhk wdkhk fj<| fYaIh
t'c' fvd,r® ñ,shk 343 la olajd ishhg 35'6 lska 2012 2013 2014 2015 2016
by< .sfhah' wdkhk m˙udjka by< hEu uQ,h( YS% ,xld fr®.=j
5
idfmaCIj 2016 jifr® ° fuá%la fgdka 29"524 olajd jr®Okh úh' fï wkqj 2015 jifr® ° or®Yl wxl
my< .sfhah' ls˙msá wdkhk m˙udj by< .sh o" 100'3 la j meje;s fj<| ñ, wkqmd;h 2016 jifr® °
ls˙msáj, idudkH wdkhk ñ, ie,lsh hq;= f,i or®Yl wxl 104'0 la olajd jr®Okh úh'
my< hEu ksid 2016 jifr® ° ls˙ wdY%s; ksIamd†;
ishÆu m%Odk wmkhk ldKavj,g w∞<j
wdkhk úhou t'c' fvd,r® ñ,shk 249 la olajd
ñ, or®Yl wvq ùu fya;=fjka 2016 jifr® °
ishhg 0'6 lska iq`M jYfhka wvq úh' 2016 jifr® °
iuia; wmkhk ñ, or®Ylh ishhg 1'5 lska my;
`MEKq" m˙mamq iy w, i|yd jQ wdkhk úhoï o
jegq◊' úfYaIfhkau" 2015 jirg idfmalaIj 2016
my< .sfhah'
5'5 rEm igyk
5'3'3 fj<| fYaIh fj<| ñ, wkqmd;h iy fj<| o¾Yl
150
olakg ,enqK o bka miqj m%idrKh ùu fya;=fjka
2016 jifr® fj<| ys`.h mq`M,a úh' 2015 jirg 130
168
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
ldKavh
jákdlï or®Ylh m˙ud or®Ylh tall jákdlï or®Ylh
2015 2016 ^wd& jr®Okh ] 2015 2016 ^wd& jr®Okh ] 2015 2016 ^wd& jr®Okh ]
wmkhk
lDIsldr®ñl wmkhk 107.6 100.9 -6.3 95.6 90.8 -5.0 112.6 111.2 -1.3
f;a 93.1 88.1 -5.3 91.3 86.2 -5.5 102.0 102.2 0.2
rnr® 15.1 18.9 25.0 21.0 27.2 29.3 71.8 69.4 -3.3
fmd,a 212.3 220.9 4.0 159.4 174.1 9.3 133.2 126.9 -4.8
l=Ωnvq 182.2 153.0 -16.0 118.3 100.3 -15.2 154.0 152.6 -0.9
iqΩ lDIsldr®ñl ksIm
a d†; 224.6 159.7 -28.9 205.3 149.6 -27.1 109.4 106.8 -2.4
ldr®ñl wmkhk 131.6 ^we& 130.3 -1.0 144.4 144.9 0.4 91.1 ^we& 89.9 -1.3
fr†ms<s yd weÛÆï 143.7 145.6 1.3 126.4 127.1 0.5 113.7 114.6 0.8
Lkscf;,a ksIm a d†; 142.1 109.0 -23.3 208.6 185.8 -10.9 68.1 58.6 -13.9
rnr® ksIm
a d†; 136.7 137.9 0.9 96.9 104.2 7.5 141.1 132.4 -6.2
Lkscuh wmkhk 117.2 119.7 2.1 82.4 88.9 7.9 142.2 134.6 -5.4
uqΩ wmkhk 122.3 ^we& 119.6 -2.2 128.0 127.0 -0.7 95.6 ^we& 94.1 -1.5
wdkhk
md˙fNda.l
s NdKav 190.5 174.5 -8.4 177.9 156.5 -12.0 107.1 111.5 4.1
wdydr yd mdk jr®. 123.1 123.0 … 128.1 124.1 -3.1 96.0 99.1 3.2
wdydruh fkdjk md˙fNda.l
s NdKav 268.0 233.7 -12.8 235.0 193.8 -17.5 114.0 120.6 5.8
wka;r® NdKav 119.8 122.6 2.4 128.7 142.5 10.8 93.1 86.0 -7.6
bkaOk 88.8 81.6 -8.1 116.6 129.5 11.1 76.2 63.0 -17.3
fmdfydr 120.6 57.0 -52.8 129.5 68.6 -47.1 93.1 83.1 -10.7
ridhksl ksIm a d†; 167.4 164.7 -1.6 155.6 163.4 5.1 107.6 100.8 -6.3
;s˙Û= iy b˙Û= 134.6 93.9 -30.2 121.3 92.7 -23.6 110.9 101.3 -8.7
fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx. 126.9 149.5 17.8 120.4 138.2 14.7 105.4 108.2 2.7
ma,diaála yd ta wdY%;
s ksIm
a d†; 145.5 146.1 0.4 142.6 155.7 9.2 102.0 93.8 -8.0
†huka;"s w.kd .,a jr®. yd f,day 42.8 136.2 218.5 49.1 155.0 215.4 87.1 87.9 1.0
5
wdfhdack NdKav 165.8 188.7 13.8 179.7 215.6 20.0 92.2 87.5 -5.1
f.dvke.s,s øjH 164.5 190.9 16.0 167.8 206.2 22.9 98.1 92.6 -5.6
m%jdyk WmlrK 157.1 148.5 -5.5 156.5 142.0 -9.2 100.4 104.6 4.2
hka;i% ;
Q % iy WmlrK 170.3 204.9 20.3 197.3 253.9 28.7 86.3 80.7 -6.5
wfkl=;a wdfhdack NdKav 178.4 253.9 42.3 184.6 262.0 41.9 96.7 96.9 0.3
uqΩ wdkhk 141.2 144.7 2.5 148.2 159.9 7.9 95.3 90.5 -5.1
fj<| ñ, wkqmd;h 100.3 ^we& 104.0 3.7
^w& t'c' fvd,r® jákdlu wkqj uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj yd fjk;a
^wd& ;djld,sl Lksc f;,a ksYamd†; wmkhklrejka
^we& ixfYdaê; ,xld whs'´'iS iud.u
cd;sl ue◊la yd iajr®KdNrK wêld˙h
YS% ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
jifr® m<uq Nd.h ;=< cd;Hka;r fj<|fmdf<ys i|yd jk wmkhk ñ, or®Ylh by< .sfhah'
mej;s my< ñ, .Kka fya;=fjka lDIsldr®ñl fndfyda Wm ldKav i|yd jQ wmkhk ñ, or®Yl
wmkhkj,g w∞< ñ, or®Ylh 2016 jifr® ° ie,lsh hq;= f,i wvq ùu;a iu`. ldr®ñl wmkhk
ishhg 1'3 lska wvq úh' jifr® m<uq udi y; ;=< i|yd jQ ñ, or®Ylh ishhg 1'3 lska wvq úh'
f;a wmkhk ñ, .Kka my< uÜgul mej;=K o 2016 jifr® ° cd;Hka;r fj<|fmdf<ys Lksc
2016 wf.daia;= udifha isg jdr®;d jQ by< ñ, f;,a ñ, .Kka my< w.hl mej;Su fya;=fjka
.Kka fya;=fjka f;a i|yd jQ wmkhk ñ, or®Ylh Lksc f;,a ksIamd†; i|yd jQ wmkhk ñ, or®Ylh
ishhg 0'2 lska by< .sfhah' fuu ld,m˙Éf√oh ishhg 13'9 lska wvq úh' flfia jqj o" fr†ms<s yd
;=< rnr® iy fmd,a i|yd jQ wmkhk ñ, or®Yl" we`.Æï" ms`.ka ueá ksIamd†; iy iï NdKav"
ms<sfj<ska" ishhg 3'3 lska iy ishhg 4'8 lska my< ixpdrl NdKav yd mdjyka i|yd jk wmkhk ñ,
.sfhah' iq`M lDIsldr®ñl ksIamd†; iy uqyq≥ wdydr or®Yl ms<sfj,ska ishhg 0'8 lska" ishhg 2'5 lska
i|yd jQ wmkhk ñ, or®Yl wvq jQ w;r t<j`M iy ishhg 1'0 lska by< .sfhah'
169
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2016 jir w. Nd.fha ° f,dal fj<|fmdf<ys hgf;a jr®. lr we;s iSks" f;,a iy fïoh" m,;=re
Lksc f;,a ñ, .Kka l%ufhka by< .sh o" m%Odk iy uqyq≥ wdydr i|yd jk wdkhk ñ, or®Yl lemS
jYfhkau 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° Lksc fmfkk f,i by< .sfhah' flfia jqjo" jir
f;,a ñ, .Kka my< w.hl mej;Su fya;=fjka ;=< ° OdkH jr®. iy weUreï lr®udka;h wdY%s;
wdkhk i|yd jk iuia; ñ, or®Ylh ishhg ksIamd†; wdkhkh i|yd jQ ñ, or®Ylh my<
5'1 lska wvq úh' flfia jqj o" 2016 jifr® ° f,dal .sfhah'
fj<|fmdf<ys lmq ñ, .Kka by< hEu" fr†ms<s
iy fr†ms<s Wmdx. i|yd jQ wdkhk ñ, or®Ylh 5'3'5 fj<| ÈYdj
ishhg 2'7 lska by< hEu i|yd ;rula ≥rg fya;= úh'
2015 jirg idfmalaIj 2016 jir ;=<
fuhg iu.dój f.da,Sh fj<|fmdf<ys r;%ka ñ,
Y%S ,xldfõ m%Odk wmkhk .ukdka; iy tu
.Kkaj, by< hEula ms<sìUq lrñka †huka;s"
.ukdka; i|yd wmkhkh lrkq ,enQ m%Odk
w.kd .,a jr®. yd f,day i|yd jk wdkhk ñ,
wmkhk NdKav jr®. fndfyda ≥rg fkdfjkiaj
or®Ylh by< .sfhah' wka;r® NdKav hgf;a jr®. lr
we;s wfkl=;a ishÆ ldKavj, ñ, or®Yl wvq úh' mej;s w;r" 2001 jifr® isg m%Odk wdkhk
wdfhdack NdKav hgf;a jr®. lr we;s hka;%iQ;% m%Njh jQ bka†hdj wNsnjd hñka Ökh m%Odk
yd WmlrK iy f.dvke.s,s øjH i|yd jk wdkhk m%Njh njg m;a úh' wefu˙ld tlai;a
ñ, or®Yl wvq jQ w;r" m%jdyk WmlrK i|yd jk ckmoh iy tlai;a rdcOdksh m%Odk wmkhk
ñ, or®Ylh by< .sfhah' wka;r® NdKav iy .ukdka; f,i wLKavj mej;s w;r" 2016 jifr®
wdfhdack NdKav i|yd jQ ñ, or®Ylj,g fjkiaj tu rgj,a fj; is≥ l< wmkhk uq`M wmkhk
hñka wdydr yd mdk jr®. iy wdydruh fkdjk wd∞hfuka ishhg 37 la úh' Ökh fukau bka†hdj
md˙fNda.sl NdKav hk foflysu ñ, .Kkaj, iu`. is≥ l< uq`M fj<| .kqfokq m%udKh t'c'
by< hEula ms<sìUq lrñka md˙fNda.sl NdKav i|yd fvd,r® ì,shk 4 blaujñka o wefu˙ld tlai;a
jk ñ, or®Ylh by< .sfhah' wdydr yd mdk jr®. ckmoh iu`. is≥ l< uq`M fj<| .kqfokq m%udKh
5
wdkhk fj<| ÈYdj
2011 2011 hqfrdamd ix.uh
fjk;a tlai;a rdcOdksh fjk;a
18] 11]
16] 9]
tlai;a wrdì
b;d,sh tór® rdcHh
6] 3]
cr®uksh bka†hdj
ueo fmr†. ueo fmr†.
5] 22]
11] 14]
hqfrdamd
ix.uh-fjk;a
wdishdj 13]
wdishdj isx.mamQrej
16]
fjk;a 10]
wefu˙ld tlai;a
ckmoh 16] Ökh
20] 10]
2016 2016
fjk;a fjk;a hqfrdamd ix.uh
tlai;a rdcOdksh 10]
17] 9]
10]
170
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
t'c' fvd,r® ì,shk 3 blaujñka o bka†hdj" Ökh 2015 jifr® ° jdr®;d l< t'c' fvd,r® ñ,shk 643
iy wefu˙ld tlai;a ckmoh iuia; úfoaYSh isg 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 554 olajd
fj<πu i|yd ms<sfj<ska ishhg 14'9 lska" ishhg my< .sh w;r" ta i|yd f;a" iq`M lDIsldr®ñl
14'7 lska iy ishhg 11'3 lska ∞hl jQ w;r" fuu ksIamd†;" l=`Mnvq" m%jdyk WmlrK iy i;a;aj
rgj,a Y%S ,xldfõ m%Odk;u fj<| yjq,alrejka wdydr wmkhk wd∞hu wvq ùu fya;= úh' 2016
njg m;a úh' fï w;r" tlai;a wrdì tór® rdcHh" jifr® ° reishdj wNsnjd hñka brdkh Y%S ,xldfõ
isx.mamQrej" cmdkh iy tlai;a rdcOdksh iu`. m%Odk;u f;a .ekqïlre njg m;aa úh' fjk;a
is≥ l< fj<| .kqfokq m%udKh t'c' fvd,r® m%Odk f;a .ekqïlrejka jQfha brdlh" ;=r®lsh iy
ì,shkh blauùh' bka†hdj iy cmdkh iu`. is≥ tlai;a wrdì tór® rdcHhhs' 2016 jifr® uq`M f;a
l< wdkhk fukau wmkhk fj<πu my< hEu wmkhk wd∞hfuka ishhg 45'2 lg fuu rgj,a
fya;=fjka 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° ∞hl úh'
tu rgj,a iu`. is≥ l< fj<| .kqfokq m%udKh
uq`M wdkhk úhofuka ishhg 21'7 lg ∞hl
ie,lsh hq;= f,i my< .sh w;r Ökh" isx.mamQrej"
fjñka 2016 jifr® ° Ökh" Y%S ,xldfõ m%Odk
cr®uksh" b;d,sh iy wefu˙ld tlai;a ckmoh
wdkhk m%Njh njg m;a úh' fr†ms<s yd Wmdx."
iu`. is≥ l< fj<| .kqfokq m%udKh ie,lsh hq;=
hka;%iQ;% yd WmlrK" f.dvke.s,s øjH" m%jdyk
f,i by< .sfhah'
WmlrK iy ridhksl ksIamd†; wdkhk i|yd jQ
uqq`M wmkhk wd∞hfuka ishhg 27'3 la jdr®;d úhoï by< hEu;a iu`. 2016 jifr® °
lrñka 2016 jifr® ° o wefu˙ld tlai;a ckmoh Ökfhka wdkhkh l< NdKav i|yd jQ úhou
úYd,;u wmkhk .ukdka;h f,i ;j≥rg;a t'c' fvd,r® ñ,shk 4"215 la olajd ishhg 13'6 lska
mej;=◊' wefu˙ld tlai;a ckmoh fj; is≥ l< by< .sfhah' uqΩ wdkhk úhofuka ishhg 19'7 la
uq`M wmkhkj, jákdlu t'c' fvd,r® ñ,shk muKla jdr®;d lrñka bka†hdj fojeks úYd,;u
2"810 la jQ w;r thska ishhg 74'9 la we`.Æï wdkhk m%Njh njg m;a jQ w;r" 2016 jifr® °
wmkhk o" ishhg 8'7 la rnr® ksIamd†; wmkhk o bka†hdfjka wdkhkh l< Lksc f;,a ksIamd†; iy
úh' 2016 jifr® ° iuia; weÛÆï wmkhk ;%sfrdao r: iy fudagr® r: jeks r:jdyk i|yd jQ
wd∞hfuka ishhg 45'7 la jdr®;d lrñka wefu˙ld úhoï wvq ùu fya;=fjka bka†hdj fj;ska is≥
tlai;a ckmoh fj; is≥ l< weÛÆï wmkhk l< uq`M wdkhk ishhg 10'6 lska my< .sfhah'
5
wd∞hu fndfyda≥rg fkdfjkiaj mej;=◊' uq`M
uq`M wdkhkj,ska ishhg 6'1 la jdr®;d lrñka
wmkhk wd∞hfuka ishhg 10'1 la iy hqfrdamd
isx.mamQrej f;jeks úYd,;u wdkhk m%Njh
ix.uh fj; is≥ l< wmkhk wd∞hfuka ;=fkka
njg m;a úh' Lksc f;,a ksIamd†;" hka;%iQ;% yd
tlla jdr®;d lrñka tlai;a rdcOdksh fojeks
WmlrK iy †huka;s yd w.kd .,a jr®.
úYd,;u wmkhk .ukdka;h f,i 2016 jifr® ° o
isx.mamQrej fj;ska wdkhkh l< m%Odk NdKav úh'
wLKavj mej;=◊' tlai;a rdcOdksh fj;ska ,o
tlai;a wrdì tór® rdcHh isõ jeks úYd,;u
uq`M wmkhk wd∞hfuka ms<sfj<ska ishhg 79'1 lg
wdkhk m%Njh njg m;a jQ w;r Lksc f;,a
iy ishhg 2'8 lg ∞hl fjñka we`.Æï
ksIamd†;" †huka;s yd w.kd .,a jr®. iy uQ,
iy rnr® ksIamd†;" 2016 jifr® ° tlai;a
f,day tráka f.ka jQ m%Odk wdkhk w;r úh'
rdcOdksh fj; is≥ l< m%Odk wmkhk f,i
miajeks úYd,;u wdkhk m%Njh jQ cmdkh fj;ska
mej;=◊' 2016 jifr® ° hqfrdamd ix.uh fj; is≥
jdyk yd hka;%iQ;% fldgia iy hka;%iQ;% yd
l< uq`M we`.Æï wmkhkj,ska ,enqKq wd∞hu
WmlrK wdkhkh i|yd ±rE úhou by< .sh o"
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"905 la jQ w;r" th uq`M
r: jdyk wdkhkh my< hEu fya;=fjka
we`.Æï wmkhk wd∞hfuka ishhg 41'4 ls'
cmdkfhka l< wdkhk i|yd jQ uq`M úhou ishhg
hqfrdamd ix.uhg wh;a rgj,a w;=frka tlai;a
31'6 lska my< .sfhah'
rdcOdksh yereKq úg wfkl=;a m%Odk wmkhk
.ukdka; jQfha cr®uksh" b;d,sh" fn,a‚hu"
fkor®,ka;h iy m%xYhhs' cr®uksh iy b;d,sh 5'4 cx.u iy m%d.aOk .sKqu
isõjk iy miajeks úYd,;u wmkhk .ukdka; jQ
5'4'1 fiajd fj<|du
w;r we`.Æï" rnr® ksIamd†;" f;a" wdydr"
mdk jr®. yd ≥ïfld< iy l=`Mnvq tu rgj,a jir ;=< ° úfoaYSh cx.u .sKqu Yla;su;a
fj; is≥ l< m%Odk wmkhk NdKav úh' ls¯ug ∞hl fjñka" 2016 jifr® ° Y%S ,xldfõ
f;jeks úYd,;u wmkhk .ukdka;h jQ fiajd wmkhk i;=gq∞hl jr®Okhla jdr®;d lf<ah'
bka†hdj fj; is≥ l< wmkhkj,ska ,o wd∞hu fiajd wmkhk bmehSï 2015 jifr® ° jdr®;d jQ
171
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
t'c' fvd,r® ñ,shk 6"397 iuÛ iei£fï ° 2016 5'6 ixLHd igyk
jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 7"138 la olajd ishhg cx.u iy m%d.aOk .sKqu
11'6 lska jr®Okh úh' ixpdrl bmehSï" fiajd
t'c' fvd,r® ñ,shk
fj<πfuys jr®Okhg uQ,sl jYfhka ∞hl;ajh
YSr®Ih
2015 ^w& 2016 ^wd&
iemhQ w;r" m%jdyk iy ú≥,s ikafoaY" m˙.Kl yd ner yr Y=oaO ner yr Y=oaO
f;dr;=re fiajd wmkhk wxYhka o tu jr®Okh NdKav yd fiajd 16,943 23,006 -6,063 17,448 23,659 -6,211
i|yd odhl úh' fï w;r" úfYaIfhka ixpdrl NdKav 10,546 18,935 -8,388 10,310 19,400 -9,090
wxYh we;=`M fiajd wdkhk i|yd jQ b,aÆu by< fj<| NdKav 10,546 18,892 -8,346 10,310 19,026 -8,716
uQ,H fkdjk r;%ka - 42 -42 - 374 -374
hEu fya;=fjka jir ;=< ° fiajd .sKqfuys f.ùï
fiajd 6,397 4,072 2,325 7,138 4,259 2,879
t'c' fvd,r® ñ,shk 4"259 la olajd ishhg 4'6 lska m%jdyk 2,105 1,579 526 2,250 1,618 632
by< .sfhah' iuia;hla jYfhka" fiajd .sKqfuys uqyq≥ m%jdyk 997 762 234 1,059 779 281
w;s˙la;h t'c' fvd,r® ñ,shk 2"879 la jQ w;r" keõ l=,S 997 762 234 1,059 779 281
th 2015 jir yd iei£fï ° ishhg 23'8 l .=jka m%jdyk 1,108 816 292 1,191 840 351
u.S .dia;= 997 732 266 1,073 753 320
jr®Okhls' .=jka l=,S 111 85 26 118 87 31
ixpdrl ^we& 2,981 1,420 1,561 3,518 1,542 1,977
m%jdyk fiajd b†ls¯ï 60 30 30 63 29 34
rlaIK iy úY%du 119 92 27 121 89 32
m%jdyk fiajd wxYfhys jr®Okh" 2016 jifr® ° jegqma
fiajd .sKqu flfrys ys;lr f,i n,mEfõh' uQ,H fiajd 254 380 -126 252 403 -151
u.S .dia;=" keõ l=,S" jrdh yd .=jkaf;dgqfmd< ú≥,s ikafoaY iy 805 429 375 858 443 416
m˙.Kl fiajd
wdY%s; l%shdldrlïj,ska iukaú; m%jdyk fiajd ú≥,s ikafoaY 128 102 26 134 105 29
fj; jQ o< ,eîï jir ;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk m˙.Kl fiajd 677 327 349 724 337 387
fjk;a jHdmd˙l
2"250 la olajd ishhg 6'9 lska jr®Okh úh' fï fiajd 42 63 -21 42 67 -25
w;r" wdkhk l%shdldrlï mqΩ,a ùu iy úfoaY rcfha NdKav yd
ixpdrhkays ksr; jk Y%S ,dxlslhska ixLHdj by< fiajd úhoï 31 79 -48 33 68 -35
^wka ;ekl i|yka
hEu iu`. jrdh yd .=jka f;dgqfmd< wdY%s; fiajd fkdjk&
5
f.ùï by< hEu fya;=fjka m%jdyk fiajd u; jQ m%d:ñl wd∞hï 127 2,140 -2,013 120 2,304 -2,184
f.ùï 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 1"618 la fiajl jegqma 19 83 -63 16 67 -51
wdfhdack wd∞hï 108 2,058 -1,950 105 2,238 -2,133
olajd ishhg 2'5 lska jr®Okh úh' tys m%;sM,hla
iDcq wdfhdack 17 787 -771 12 953 -941
f,i" m%jdyk wxYh u; jQ Y=oaO ,eîï 2015 jifr® ,dNdxY 17 435 -419 12 504 -491
jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 526 iuÛ iei£fï ° m%;s wdfhda‚; - 352 -352 - 450 -450
2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 632 la olajd bmehqï
úúO wdfhdack - 844 -844 - 831 -831
jr®Okh úh' ysñlï - 80 -80 - 75 -75
2016 jifr® ° u.S .dia;= wdY%s; ,eîï fmr fmd,S wd∞hï - 764 -764 - 756 -756
flá ld,Sk - 27 -27 - 1 -1
jirg idfmalaIj ishhg 7'6 l jr®Okhla iu`." †.= ld,Sk - 737 -737 - 755 -755
t'c' fvd,r® ñ,shk 1"073 la olajd by< .sfhah' wfkl=;a wdfhdack 25 426 -401 45 453 -408
Y%S ,xldjg meñ◊ u.Ska ixLHdj by< hEu" u.S ixÑ; j;alï 66 - 66 47 - 47
.dia;= u; jQ ,eîï by< hEu i|yd uQ,slju fya;= oaú;Shsl wd∞hï 7,007 814 6,193 7,260 807 6,453
úh' 2016 jir ;=< °" Y%S,xlka .=jka iud.u úiska rch 27 - 27 19 - 19
fiajd kshqla;slhskaf.a 6,980
fiajd imhkq ,nk .=jka .ukdka; ixLHdj fm%aIK
814 6,167 7,242 807 6,434
mqΩ,a lrk ,°' fuu .=jka .ukdka; w;rg cx.u .sKqu 24,078 25,960 -1,883 24,829 26,771 -1,942
ueo fmr†." wE; fmr†. iy wdishdkq rgj,a m%d.aOk .sKqu 71 24 46 46 21 26
lsysmhla o we;=<;a úh' fuu jir ;=< u.S m%d.aOk ixl%du 71 24 46 46 21 26
.dia;= wdY%s; bmehSï jr®Okh ùu i|yd rch 50 - 50 35 - 35
fuf,i .=jka .ukdka; ixLHdj mq`M,a ls¯u o ixia:d iy l=gqïn 21 24 -3 11 21 -10
cx.u .sKqu iy
∞hl úh' fï w;r" 2016 jifr® ° Y%S,xlka .=jka m%d.aOk .sKqu 24,148 25,985 -1,836 24,875 26,792 -1,917
iud.u úiska ñyska ,xld .=jka iud.fuys fufyhqï ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
lghq;= w;am;a lr.;a w;r" ta wkqj" flá ≥r .=jka ^wd& ;djld,sl
^we& wfkajdislhkag iemhQ u.S fiajdjka" m%jdyk fiajdjkays we;=<;ah'
udr®. kjhlaa iy .=jka hdkd ;=kla ish iud.ug
172
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
mjrd .kakd ,°' flfia fj;;a" Y%S,xlka .=jka 5'8 rEm igyk
iud.u úiska .=jka .ukdka; lsysmhla fj; jQ rgj,a wkqj ixpdrl meñŒï - 2016
.=jka .uka jdr kj;d ±óu iy 2016 jir ;=< ° fjk;a
.=jka .dia;= my< ±óu fya;=fjka u.S .dia;= u; jQ
24]
mdlsia:dkh
wd∞hfuys jr®Okh iSud úh' nKavdrkdhl 1]
bka†hdj
cd;Hka;r .=jka f;dgqfmdf<ys Odjk m:h kej; 17]
we;s¯fï lghq;= ;=<ska Odjk m:fha Od˙;dj jeä hqlafr®kh
2]
Ökh
jkq we;s w;r" tu.ska" fuu wxYfhys †.=ld,Sk 13]
jr®Ok YlH;dj <Ûd lr .ekSug msájy,la fi!†
wrdìh
,efnkq we;' 2]
5
f.da,Sh jrdh ixioh (Global Ports Forum) úiska úh' ngysr hqfrdamh ixpdrl meñ”ïj,ska
2017 jifr® fmnrjd˙ udih ;=< ° ol=Kq wdishdfõ ishhg 31'4 la ksfhdackh lrñka ixpdrl l,dm
fyd|u mr®hka;h f,i ol=Kq wdishdkq msúiqï w;=˙ka ;j≥rg;a Y%S ,xldfõ úYd,;u ixpdrl
mr®hka;h iïudkhg md;% lrkq ,eîh' m%Njh f,i mej;s w;r" fuu l,dmfhka meñ◊
ixpdrlhska ixLHdj 643"333 la olajd ishhg
úfoaY .uka iy ixpdrl fiajd
16'5 lska jr®Okh úh' uq`M ixpdrl meñ”ïj,ska
Y%S ,xldfõ wdr®:ßlfhys úfoaY úksuh Wmhk kef.kysr wdishdfjka meñ◊ ixpdrlhskaf.a
m%Odk wxYhla jk ixpdrl lr®udka;h" 2016 jir m%;sY;h 2010 jifr® isg wLKavj jr®Okh fjñka
;=< ° wLKavj jr®Okh úh' b;sydifha m<uq jrg 2010 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 10'5 g idfmalaIj
ñ,shk foflys ikaêia:dkh miq lrñka 2016 2016 jifr® ° ishhg 20'7 la olajd by< .sh
jifr® ° ixpdrl meñ”ï ixLHdj 2"050"832 la w;r" Ökfhka jQ ixpdrl meñ”ïys w;s úYd,
olajd ishhg 14'0 l lemS fmfkk jdr®Isl jr®Okh fï i|yd fya;= úh' 2016 jifr® °
jr®Okhla jdr®;d lf<ah' ixpdrl lr®udka;h ixpdrl meñ”ï 356"729 la jdr®;d lrñka
wdY%s; há;, myiqlï ixjr®Okh iy ta i|yd l< bka†hdj ixpdrlhska meñfKk rgj,a w;r m%:u
wdfhdack ie,lsh hq;= f,i by< hEu" kj .=jka ia:dkfhys o fojkqj Ökh o wk;=rej ms<sfj<ska
fiajd yd u.S fk!ld fiajd l%shd;aul ùu;a iu`. tlai;a rdcOdksh" cr®uksh iy m%xYh o úYd,;u
iïnkaO;d jeä†hqKq ùu iy úúO rgj,g wkkH jQ ixpdrl m%Njhka f,i mej;=◊' 2016 jifr® ° Y%S
m%jr®Ok jevigyka †h;a ls¯u" fuu wdlr®I”h ,xldjg meñ◊ ixpdrlhskaf.ka ishhg 51'0 la u
jr®Okh i|yd ∞hl úh' f,dalfha m%Odk ixpdrl fuu rgj,a mfyka meñK ;snqKq w;r" tu.ska
.ukdka;j, N+-foaYmd,ksl wúksYaÑ;;djhka ixpdrl fj<|fmd< flakaø.; ùu ms<sìUq úh'
jr®Okh ùu o Y%S ,xldjg ixpdrlhska wdlr®IKh Ökfhka meñ◊ ixpdrlhska ixLHdj 271"577 la
lr .ekSu i|yd Wmld¯ úh' f,i jdr®;d lrñka Y%S ,xldfõ ixpdrl meñ”ïys
173
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jr®Okh i|yd by<u ∞hl;ajh Ökfhka wfkl=;a há;, myiqlï ixjr®Okh ùu ixpdrl
,nd≥ka w;r" bka†hdj iy tlai;a rdcOdksh Bg bmehSïj, ys;lr jr®Okhg m%Odk jYfhka
wk;=rej by<u ∞hl;ajhka ,nd≥◊' ixpdrlhska fya;= úh' l%fudamdhsl wf,úlrK jevigyka iy
meñ”fï wruqK ie,lSfï ° nyq;rhla ^ishhg rfÜ ixpdrl lr®udka;h wdY%s; há;, myiqlï
83'4 la& úfõlh .; ls¯u i|yd furgg by< kexùu i|yd wLKavj wdfhdackh ls¯u
meñK we;' 2016 jifr®° jHdmdr lghq;= i|yd Tiafia Y%S ,xldfõ ikakdu jákdlu by< kexùu
meñ◊ ixpdrlhska ixLHdj ishhg 1'8 la jQ i|yd .kq ,enQ m%h;akhka iuÛ ixpdrl wxYfha
w;r" «;s ñ;%d°ka uqK .eiSu" wd.ñl yd l%shdld˙;ajfhys olakg ,efnk jr®Ok m%jK;dj
ixialD;sl lghq;=" rdcld¯" /iaùï" †˙.ekaùï" wLKavj b†˙ jirj,°;a mj;skq we;ehs wfmalaId
iïuka;%K yd m%or®Yk (MICE), fi!LH" wOHdmkh flfrhs' fï w;r" 2016 jifr® ° ixpdrl fiajd
yd l%Svd lghq;= jeks wfkl=;a wruqKq i|yd meñ◊ i|yd jQ f.ùï o t'c' fvd,r® ñ,shk 1"542 la olajd
ixpdrlhska ixLHdj uq`M ixpdrl meñ”ïj,ska ishhg 8'6 lska jr®Okh ù we;ehs weia;fïka;=
m%;sY;hla f,i ishhg 14'8 la úh' lr we;' fuu jr®Okh o iu`. úfoaY .uka iy
2016 jifr® ° ixpdrl bmehSï wLKavj ixpdrl fiajd Wm wxYfhys t'c' fvd,r® ñ,shk
jr®Okh jQ w;r" tu.ska fiajd .sKqu Yla;su;a 1"977 l w;s˙la;hla jdr®;d úh'
úh' ixpdrl meñ”ï by< hEu iy ixpdrlfhl= 2016 jifr® ° ixpdrl wxYfha wdfhdack
furg .; lrk ld,h yd is≥lrk úhoï m%udKh ;j≥rg;a mq`M,a úh' 2015 jifr® ° wkqu; jQ
by< hEu fya;=fjka ixpdrl bmehSï 2015 jifr® fydag,a jHdmD;s 37 iu`. iei£fï ° 2016 jifr® °
jdr®;d l< t'c' fvd,r® ñ,shk 2"981 g idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 126 l wdfhdackhla iys; ldur
2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 3"518 la olajd 1"526 lska iukaú; kj fydag,a jHdmD;s 41 la i|yd
ishhg 18'0 lska jr®Okh úh' ixpdrlhskaf.a wkque;sh ,eî we;' jir ;=< ° ixpdrl lafIa;%hg
úhoï iy ixpdrlfhl= furg .; lrk ld,h ldur 1"569 la tl;= lrñka Ieka.%s,d" wdr® whs hQ
ms<sn|j Y%S ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h úiska iy fniaÜ fjiagr®ka we;=Ω cd;Hka;r fydag,a
is≥ lrk ,o kj;u jdr®Isl iólaIKhg wkqj" lsysmhla ish fufyhqï lghq;= wdrïN l<
ixpdrlfhl=f.a idudkH ffoksl úhou 2015 w;r" yhÜ" fIrgka" whs à iS iy fklaiaÜ jeks
5
jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® 164'1 isg 2016 jifr® ° m%Odk fydag,a jHdmD;s lsysmhla ish b†ls¯ï
t'c' fvd,r® 168'2 la olajd by< f.dia we;' ;jo" lghq;= wLKavj is≥ lf<ah' ;jo" 2016 jifr® °
2016 jifr® ° ixpdrlfhl= furg .; l< idudkH w;s iqfLdamfNda.S nx.,d" ksjdvq ksfla;k"
ld,h †k 10'2 la f,i weia;fïka;= lr we;s w;r" ixpdrl i;aldr ksjdi" fm!rd◊l ksjdi" nx.,d
th 2015 jifr® ° jdr®;d jQ †k 10'1 g idfmalaIj iy l=,shg .;a uy,a ksjdi wd° jQ ixpdrl
iq`M jr®Okhls' ixpdrl m%jr®Ok lghq;= mq`M,a ùu lafIa;%fha w;sfr®l wdh;k ixLHdj 1"558 la olajd
iy hqO .egqï ksud ùfuka miq fydag,a yd ta wdY%s; wdh;k 149 lska by< .sh w;r" ldur Od˙;dj
11"535 la olajd ldur 833 lska jr®Okh úh'
5'9 rEm igyk
2020 jk úg ixpdrl meñ”ï ñ,shk 4'5 l
ixpdrl meñŒï iy bmehSï
wjYH;d imqrd,Su i|yd ldur 75"000 la b† ls¯fï
2,400 2,051 4,000 rcfha b,lalh <`.d lr .ekSug fuu kj fydag,a
3,500 jHdmD;s Wmld¯ jkq we;'
2,000 3,518
1,798
ixpdrl meñ”ï ^000z&
3,000
rfgys kef.kysr iy W;=re m<d;aj,
t'c' fvd,r® ñ,shk
174
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
jdr®Isl fjkiaùu
YSr®Ih 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
^]& 2016
ixpdrl meñ”ï ^ixLHdj& 1,005,605 1,274,593 1,527,153 1,798,380 2,050,832 14.0
meñ”fï wruqK wkqj ixpdrlhska .Kk
úfkda∞iajdoh 748,436 915,208 1,037,644 1,198,240 1,710,027 42.7
jHdmdr 90,040 67,946 20,270 23,323 37,121 59.2
fjk;a 167,129 291,439 469,239 576,817 303,684 -47.4
ixpdrlhska .; l< rd;S% .Kk ^oyia& 10,056 10,909 15,119 18,163 20,918 15.2
ldur Wmfhdack wkqmd;h ^]& 71.2 71.7 74.3 74.5 74.8 0.4
o< ixpdrl ,eîï ^re' ñ,shk& 132,427 221,720 317,479 405,492 512,373 26.4
tal mqoa., ixpdrl ,eîï ^re'& 131,688 173,954 207,889 225,476 249,837 10.8
uqΩ fiajd kshqla;sh ^ixLHdj& ^wd& 162,869 270,150 299,890 319,436 335,659 5.1
Rcq fiajd kshqla;sh 67,862 112,550 129,790 135,930 146,115 7.5
jl% fiajd kshqla;sh 95,007 157,600 170,100 183,506 189,544 3.3
^w& ;djld,sl uQ,hka( YS% ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h
^wd& weia;fïka;= YS% ,xld uy nexl=j
wh;a hdmkfha iy ukakdru wjg msysá ¥m;aj, wfkl=;a ixpdrl lafIa;%hg w∞< wdh;k iu`.
iy uq,;sõ yd l=Épfõ,s m%foaYj, kj ixpdrl tlaj ksjdvqj .; ls¯u i|yd furgg jeäu
jHdmD;s msysgqùug fhdackd b†˙m;a lr we;' ;jo" ms˙ila meñfKk 2016 foieïnr® udifha ° Tjqkag
l,amsáfha taldnoaO ixpdrl ksfla;k jHdmD;s úfkdaoh iemhSu i|yd ixialD;sl ixor®Yk"
jeä†hqKq ls¯u" foaoa≥fõ ixpdrl ksfla;khla iy ld,Sk úfYaIdx." wdydr m%jr®Ok jevigyka"
úfkda∞iajdoh imhk ia:dkhla ixjr®Okh ls¯u m%or®Yk iy úfkdao l%Svd we;=<;a jQ ieKfl<shla
i|yd Y%S ,xld wdfhdack uKav,h u.ska fhdackd ixúOdkh lf<ah' ixpdrl lr®udka;fha jr®Ok
b†˙m;a lr we;' úNj;djhka y∫kd f.k" 2017 jir i|yd jQ
whjeh u.ska Y%S ,xldfõ ixpdrl lr®udka;fha
5
Y%S ,xldfõ ixpdrl lr®udka;fha m%ñ;sh
;sridr ixjr®Okhla wruqKq fldgf.k" m%Odk
jeä†hqKq ls˙u i|yd taldnoaO m%h;ak /ila f.k
jYfhka ixpdrl lr®udka;fha .=Kd;aulNdjh
we;' 1968 iy 1999 jirj, ° ksr®udKh l< fmr
iy ixpdrl wdlr®IKh jeä†hqKq ls¯ug
jr®.SlrKh fjkqjg 2016 wfm%a,a udifha ° Y%S
/iaùï" †˙.ekaùï" iïuka;%K yd m%or®Yk hk
,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h úiska ixpdrl
ixpdrl jHdmdrh jr®Okh ls¯u i|yd iïuka;%K
fydag,a i|yd kj jr®.SlrKhla y∫kajd fok ,°'
uOHia:dkhla f.dvke.Sug iy ixpdrl ixúOdk
kj jr®.SlrK wjYH;djh hgf;a" Y%S ,xldfõ
i|yd uQ,Huh iydh fhdackd l%uhla we;s ls¯ug
ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h iu`. ,shdm†xÑ ù we;s
fhdackd lsysmhla y∫kajd ° we;'
ishÆu ixpdrl fydag,a úiska ;re jr®.SlrKhla
,nd .; hq;= w;r" th iEu wjqre≥ ;=klg jrla u f,dalfha m%Odk;u iy jvd;au wdlr®I”h
kej; jr®.SlrKh l< hq;= h' ;jo" 2016 jifr® ixpdrl .ukdka;j,ska tlla f,i Y%S ,xldjg
whjeh wkqj" ixpdrl fiajdj kshdukh ls¯u iy kula †kd .ekSug Y%S ,xld ixpdrl m%jr®Ok
tys .=Kd;aulNdjh jeä†hqKq ls¯fï wruq◊ka ldr®hdxYh u.ska wdrïN l< b,lal.; m%jr®Ok
ixpdrl lr®udka;fha wúêu;a wxYh" úêu;a wxYh jevigyka Wmld¯ úh' ixpdrl m%jr®Okfha
;=<g wka;r®.%yKh lr .ekSu i|yd jevigykla jeo.;alu y∫kd .ksñka" 2016 jifr® ° Y%S ,xld
wdrïN lrk ,°' Y%S ,xld ixpdrl ixjr®Ok ixpdrl m%jr®Ok ldr®hdxYh úiska rgg wdfõ◊l jQ
wêld˙h" Y%S ,xld ixpdrl m%jr®Ok ldr®hdxYh" l%fudamdhsl wf,úlrK ie,eiau wLKavj is≥ l<
Y%S ,xld ixpdrl fiajd yd fydag,a l<ukdlrK w;r" m%Odk fj<|fmd<j, ixpdrl i,ams,a i|yd
wdh;kh iy Y%S ,xld iïuq;s ldr®hdxYh wka;r®.; iyNd.s ùu" fj<| iuqΩ iy m%pdrK jevigyka
jk §Y%S ,xld ixpdrl fiajdj¶ 2016 jifr® uehs meje;aùu jeks l%shdldrlï is≥ lf<ah' tlai;a
udifha ° ish iajr®K chka;sh ieurE w;r" fuu rdcOdksfha Wux ≥ï˙h moaO;sh ;=< m%pdrK lghq;=
wjia:djg iu.dój jevigyka rdYshla ixúOdkh is≥ ls¯u jeks f.da,Sh t<suyka m%jr®Ok lghq;= o
lf<ah' Y%S ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h" keIk,a ‚fhda.%eµsla (National Geographic) yd îîiS
175
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jhs,aâ ,hsµa (BBC Wild Life) jeks ms<s.;a rEmjdyskS w;r ixpdrl i;aldr ksjdi m%p,s; fjñka mej;Su
jevigyka yryd m%pdrKh ls¯u o fuhg we;=<;a fõ' fya;=fjka rfgys †.= ld,Sk ;r.ld˙;ajh mj;ajd
óg wu;rj" Y%S ,xld ixpdrl m%jr®Ok ldr®hdxYh .ekSug Wiia m%ñ;Ska wjYH jk neúka wúêu;a
2016 jifr® ° úfYaIfhkau by< fmf<a wxYfha kjd;eka myiqlï m%ñ;slrKh ls¯u
ixpdrlhska b,lal lr .ksñka ixpdrl íf,d.a b;d jeo.;a fõ' fï w;ru" Y%S ,xldfõ mj;sk
igykalrejkaf.a jevigyka" ux.; m%pdrK ixpdrl l%shdldrlï úúOdx.SlrKh ls¯ug
jevigyka" fjí ±kaùï" b,lal.; úoHq;a ;eme,a yd m%;sm;a;suh uQ,drïNhla wjYH jk w;r" ±kg
iudc udOH cd, jevigyka hkd†h yryd ä‚g,a fkdfjkiaj mj;skakd jQ ixpdrlfhl= furg .;
m%pdrKh is≥ lrñka wka;r®cd,h mokï lr.;a lrk idudkH rd;%S .Kk jr®Okh lr .ekSug
m%jr®Ok lghq;= by< kexùh' m%Odk fmf<a iajdëk úfkda∞iajdoh i|yd jk ixpdrl fiajd yd úfkdao
jHdmdr ;lafiare iud.ula jk n%Ekaâ µskEkaia l%Svd i|yd jk ixpdrl fiajd jeks ixpdrl
wdh;kh úiska .Kkh lrk ,o Y%S ,xldfõ lr®udka;fha miq.dó lafIa;% flfrys jvd jeä
cd;sl ikakdu jákdlu t'c' fvd,r® ì,shk 74 la wjOdkhla fhduq l< hq;=h'
olajd by< kxjñka rfgys fY%a◊.; ls¯u 2015
jifr® ° jQQ 57 jk ia:dkfha isg 2016 jifr® ° úÿ,s ikafoaY" mß.Kl iy f;dr;=re fiajd
55 jk ia:dkh olajd f.k taug fuu m%jr®Ok 2016 jifr® ° ú≥,s ikafoaY" m˙.Kl iy
jevigyka Wmld¯ úh' óg wu;rj" Y%S ,xld f;dr;=re fiajd wmkhk bmehSïj, jr®Okhla
ixpdrl m%jr®Ok ldr®hdxYh úiska is≥ l< M,∞hS jdr®;d úh' 2016 jifr® ° ú≥,s ikafoaY" m˙.Kl
iy wLKav m%jr®Ok lghq;=j, m%;sM,hla f,i" iy f;dr;=re fiajd u; jQ o< ,eîï" 2015 jifr® °
ixpdrl lghq;= yd iïnkaO fndfyda wdh;k jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 805 g idfmalaIj
úiska 2016 yd 2017 jifr® ° ixpdrh ls¯ug fyd|u t'c' fvd,r® ñ,shk 858 la olajd ishhg 6'6 lska
.ukdka; w;rg Y%S ,xldj kï lr we;' jr®Okh úh' jir ;=< ° ú≥,s ikafoaY Wm wxYfhys
miq.sh jir lsysmh ;=< is≥ lrk ,o m%n, uq`M bmehSï m%udKh 2015 jifr® t'c' fvd,r®
m%jr®Ok jevigyka iy ixpdrl lr®udka;h wdY%s; ñ,shk 128 isg 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk
há;, myiqlï ixjr®Okh ls¯ug .kakd ,o 134 la olajd uOHia: jr®Okhla jdr®;d lf<ah'
mshjr furgg úfoaY ixpdrlhska wdlr®IKh lr wka;r®cd,h u; mokï jQ ikaksfõok fiajdjka
5
.ekSug Wmld¯ jqj o" Y%S ,xldj ;ju;a f.da,Sh Ndú;h by< hEu fuu wxYfhys bmehSï by<
fj<|fmd< ;=< ;u mQr®K úNj;dj <`.d lr f.k hEu i|yd fya;= jQ kuq;a" cd;Hka;r iDcq ≥rl:k
fkdue;' 2016 jir ;=< ° Y%S ,xldj ñ,shk 2 l weu;=ï fiajdjka Ndú;h wvq ùu fuu wxYfhys
ixpdrlhska ixLHdjla wdlr®IKh lr.;a w;r" jr®Okh iSud lf<ah' ú≥,s ikafoaY lr®udka;fhys
isx.mamQrej" ;dhsjdkh iy fydxfldx jeks w.aks†. ä‚g,alrKh jeks wxYj, wLKav ;dlaI◊l
wdishdkq l,dmfha rgj,a fj; jirlg ñ,shk kfjda;amdok fya;=fjka 2016 jifr® ° wêfõ.S
10 lg jvd jeä ixpdrl meñ”ï jdr®;d lr wka;r®cd, myiqlï Ndú;h iy pkaøsld iy /yeka
we;' Y%S ,xldj ±kgu;a wdhqr®fõo ffjoH úoHdj iys; rEmjdyskS myiqlï Ndú;h jeä†hqKq jQ w;r"
iy Wiia ;;a;ajfha fm!oa.,sl fi!LH myiqlï th fuu wxYfhys wd∞hï W;amdokh by< kexùug
iemhSu w;ska ;r.ld¯ uÜgul isák neúka ∞hl úh' 2016 jifr® ° ú≥,s ikafoaY wxYfhys jeo.;a
ffjoH ixpdrl jHdmdrh iy m˙ir ys;ldó ikaêia:dkhla iksgqyka lrñka w.aks†. wdishdkq-
ixpdrl jHdmdrh jeks wxY ;=<ska ish úNj;dj ueofmr†.-ngysr hqfrdamd 5 (SEA-ME-WE 5)
jeä†hqKq lr .ekSug yelshdj we;' ixpdrl flan,a moaO;s uOHia:dkh ud;r ° újD; úh2' fuu
lr®udka;fha jr®Ok m%jK;djg Y%u ys`.h u.ska jHdmD;sh ;=<ska Y%S ,xldfõ f.da,Sh iïnkaO;d
kq≥re wkd.;fha ndOd t,a, úh yels neúka ms<sn| úYajikSh;ajh by< kexfjk w;r" tu.ska
rdcH yd fm!oa.,sl wxYfha yjq,ald˙;ajhla f,i ú≥,s ikafoaY lr®udka;fhys ue† yd †.= ld,Sk
i;aldrl fiajd lr®udka;h i|yd Y%ñlhska mqyqKq l%shdld˙;ajh jeä†hqKq jkq we;'
ls¯ug ksis hdka;%Khla ksr®udKh l< hq;=h' fï w;r" 2016 jifr® ° m˙.Kl iy f;dr;=re
i;aldrl l<ukdlrKh ms<sn| mqyqKq mdGud,d fiajd Wm wxYfhys jr®Ok m%jK;dj wLKavj
iSudjdisl jevigyka iu`. noaO lrñka m%dfoaYSh mej;=◊' m˙.Kl iy f;dr;=re fiajdj, bmehSï
uÜgñka m%jr®Okh l< hq;=h' ;jo" ldur Od˙;dj
jeä†hqKq ls¯ug f.k we;s l%shdudr®. o wLKavj
2 SEA - ME - WE 5 hkq" uydoaùm ;=kla mqrd rgj,a oyihla iïnkaO flfrk
is≥ l< hq;=h' wvq úhoï ±¯ug leu;s ixpdrlhska w;s kùk uqyqo háka †fjk /yeka moaO;shls'
176
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 724 la olajd 2016 jir ;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk 2"304 la
ishhg 7'0 lska jr®Okh úh' fuu jr®Okh i|yd úh' fmr jir yd iei£fï ° 2016 jir ;=< °
m%Odk jYfhka ∞hl jQfha jHdmdr l%shdj,s ndysr úfoaYSh wdfhdaclhska úiska iDcq wdfhdack jHdmdr
uQ,dY% fj; mej¯u (BPO) iy ±kqu mokï lr u; bmehQ ,dNh u.ska ,dNdxY f,i ;u rg fj;
.;a jHdmdr l%shdj,s ndysr uQ,dY% fj; mej¯u fm%aIKh lrk ,o iy m%;swdfhdackh lrk ,o
(KPO) we;=<;a uD≥ldx. iy f;dr;=re ;dlaIKh m%udKhkays ie,lsh hq;= by< hEula ±lsh yels úh'
mokï lr.;a fiajdj, (ITES) YS>% jr®Okhhs' tys m%;sM,hla f,i" 2015 jifr® ° t'c' fvd,r®
f,dal wdr®:ßl ixioh (World Economic Forum) ñ,shk 787 l w.hl mej;s iDcq wdfhdack
úiska m%ldYhg m;a lrkq ,nk" wdr®:ßlhka úiska jHdmdrhkays ,dNdxY f.ùï iy m%;swdfhdack
;r.ld˙;ajh iy iqNidOkh jeä†hqKq ls¯u i|yd bmehSï" 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 953 la
f;dr;=re iy ikaksfõok ;dlaIKhka úiska ,nd olajd jeä úh' fï w;r" úfoaYSh wdfhdaclhska i;=
fok wjia:djka m%fhdackhg .kakd wdldrh ukskq fkdmshjd b;s˙j we;s NdKavd.dr ne∫ïlr m%udKh
,nk or®Ylhla jk "Networked Readiness Index" wvq jQ neúka 2016 jir ;=< ° úúO wdfhdack
keue;s or®Ylh wkqj" Y%S ,xldj 2016 jifr® ° u; jQ fmd,S f.ùï my; jegq◊' fï wkqj" úúO
rgj,a tlish ;sia kjhlaa w;˙ka yeg ;=ka jk wdfhdack u; jQ fmd,S f.ùï 2015 jifr® ° jdr®;d jQ
ia:dkh ysñ lr f.k we;' fuu wxYfhys jr®Ok t'c' fvd,r® ñ,shk 764 l isg 2016 jifr® ° t'c'
YlH;djh y∫kd .ksñka uD≥ldx. iy f;dr;=re fvd,r® ñ,shk 756 la olajd my< .sfhah' flfia
;dlaIKh mokï lr.;a fiajdj,g wjYH kuq;a" kj cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;=j
uQ,sldx.j,g wkql+, jk f,i 2017 whjefhka fya;=fjka cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr u; jQ
fmd,S f.ùï wLKavj jr®Okh úh' ;jo" 2016
fhdackd lr we;s m˙†" kuHYS,S fiajd ld,hka"
jifr® °" úfoaYSh Kh i|yd jQ fmd,S f.ùïj,ska
fldka;%d;a moku u; jQ fiajd kshqla;s wjia:djka
iukaú; m%d:ñl .sKqfï wfkl=;a wdfhdack
iy ldr®hidOkh u; mokï jQ fõ;k hkd†hg
f.ùï iq`M jYfhka jr®Okh úh' rch i;= jd◊c
w∞< lïlre kS;s ixfYdaOkh ls¯ug rch
jHjidhhkaf.a úfoaY Kh j.lSï by< hEfï
n,dfmdfrd;a;= fõ' tfukau" by< ksmqK;ajhlska
m%;sM,hla f,i" tu wdh;k úiska ,nd .;a Kh
hq;= Y%u n,ldhla we;s ls¯u" mq`M,a jQ kshduk
5
i|yd fmd,S f.ùï l%ufhka by< hEu úfoaY Kh
rduqjla ieliSu iy kùk há;, myiqlï we;s
i|yd jQ fmd,S f.ùï by< hEu i|yd fya;= úh'
ls¯u" fuu wxYfhys mQr®K YlH;djh <Ûd lr
flfia fj;;a" rcfha jHdmD;s Kh i|yd jQ fmd,S
.ekSu i|yd w;HjYH fõ' f.ùï wdikak jYfhka fmr jifr® jdr®;d jQ
uÜgfï u fkdfjkiaj mej;=◊'
5'4'2 m%d:ñl wdodhu
2016 jifr® ° m%d:ñl wd∞hï .sKqfï 5'4'3 oaú;Shsl wdodhu
ysÛh mq`M,a úh' ixÑ; j;alï wdfhdackh ;=<ska 2015 jifr® ° iq`M wvq ùula jdr®;d l<" fm!oa.,sl
,o bmehSï my< hEu iu`. fmd,S f.ùï iy yd rcfha ixl%duj,ska iukaú;" oaú;Shsl wd∞hï
m%;swdfhdack bmehSï yd ,dNdxY f,i jQ f.ùï .sKqu hï m%udKhlg h:d ;;a;ajhg m;a fjñka
by< hEu m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ys`.h mq`M,a 2016 jifr® ° uOHia: jr®Okhla jdr®;d lf<ah'
ùu i|yd uQ,sl jYfhka fya;= úh' ta wkqj" oaú;Shsl wd∞hï .sKqfï ,eîïys nyq;rhla i|yd
2015 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 2"013 la jQ ∞hl;ajh imhk úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a
m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ysÛh 2016 jir ;=< ° fm%aIK" 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 0'5 l
t'c' fvd,r® ñ,shk 2"184 la olajd ishhg 8'5 lska wvq ùug idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 7"242 la
jr®Okh úh' 2015 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 127 la jQ olajd ishhg 3'7 l uOHia: jr®Okhla jdr®;d
m%d:ñl wd∞hï .sKqu fj; jQ ,eîï" 2016 jr®Ih lf<ah' fï w;r" 2016 jifr® ° rcfha ixl%du
;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk 120 la olajd my< ,eîï my; jegq◊' tys m%;sM,hla f,i" oaú;Shsl
.sfhah' jir ;=< ° o< ks, ixÑ;j, my< hEu;a wd∞hï .sKqu fj; jQ ,eîï" fmr jifr® ° jdr®;d jQ
iu`. ixÑ; j;alï wdfhdackh ;=<ska ,o bmehSï t'c' fvd,r® ñ,shk 7"007 g idfmalaIj 2016 jifr® °
my< hEu m%d:ñl wd∞hï .sKqfï ,eîï wvq ùug t'c' fvd,r® ñ,shk 7"260 la olajd ishhg 3'6 lska
fya;= úh' fï w;r" 2015 ° t'c' fvd,r® ñ,shk jr®Okh úh' úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIKj,
2"140 la jQ m%d:ñl wd∞hï .sKqfï uqΩ f.ùï idfmalaI wvq jr®Ok fõ.h i|yd N+-foaYmd,ksl
177
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
5
wdr®:ßlfha jr®Ok m%jK;djh;a yuqfõ" úfYaIfhkau
5'5 cx.u .sKqfï fYaIh rcfha remsh,a iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska
fiajd iy oaú;Shsl wd∞hï .sKqïj, wdfhdack bj;a lr .ekSu fya;=fjka 2016 jir
w;s˙la;hka yuqfõ jqj o" fj<| yd m%d:ñl wd∞hï ;=< ° ie,lsh hq;= m%d.aOk f.ùï m%udKhlg
.sKqïj, ys`.hka by< hEu fya;=fjka 2016 jifr® ° uqyqK°ug Y%S ,xldjg is≥ úh'
cx.u .sKqfï ysÛh mqΩ,a úh' wmkhk wd∞hu wvq
ùu;a iu`. wka;r® NdKav iy wdfhdack NdKav
u; jQ wdkhk úhou by< hEu fj<| .sKqfï 5'10 rEm igyk
fYaIh ie,lsh hq;= f,i ms˙ySug fya;= úh' flfia uQ,H .sKqu
kuq;a" m%Odk jYfhka ixpdrl bmehSïys lemS 2,000
178
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5
Kh iq/l=ïm;a ... 747 ... 969 ie,lsh hq;= f,i wvq úh'
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k ... - ... -
†.= ld,Sk ... - ... -
rch - 747 - 969
5'7'1 iDcq wdfhdack
flá ld,Sk ^NdKavd.dr ì,am;a& - -392 - 36
†.= ld,Sk - 1,139 - 932
2016 jifr® ° úfoaYSh iDcq wdfhdack ,eîï
NdKavd.dr ne`≥ïlr - -701 - -361 uOHia: uÜgul mej;=◊' wdfhdack uKav,fha
Y%S ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr - 190 - -207 ,shdm†xÑ iud.ï ,nd.;a Kh o we;=<;a uq`M úfoaYSh
iaffj¯;aj ne`≥ïlr - 1,650 - 1,500
iDcq wdfhdack 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk
uQ,H jHq;m
a kak - - - -
wfkl=;a wdfhdack 503 1,857 317 308
1"079 la jQ w;r wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ
uqo,a iy ;ekam;= 143 1,457 5 -609 iud.ï ,nd .;a Kh bj;a l< miq úfoaYSh
uy nexl=j - 1,098 - -701 iDcq wdfhdack t'c' fvd,r® ñ,shk 898 la úh'
flá ld,Sk - -2 - -1
†.= ld,Sk - 1,100 - -700
ixikaokd;aul f,i" 2015 jifr® úfoaYSh Kh o
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 143 359 5 92 we;=<;a uq`M úfoaYSh iDcq wdfhdack t'c' fvd,r®
flá ld,Sk 152 359 -4 92 ñ,shk 1"160 la jQ w;r" úfoaYSh Kh rys;j iDcq
†.= ld,Sk -9 - 9 -
msgq wxl 181 yd iïnkaOhs''' wdfhdack t'c' fvd,r® ñ,shk 680 la úh' úfoaYSh
úfYaI;
s whs;uhka iDcq wdfhdack ,eîï wvq uÜgul mej;Su Y%S ,xld
fld<U fldgia fj<|fmd< fj; jQ 4 19 wdr®:ßlh ;=< †.ska †.gu mj;sk .egÆjla jk
uqΩ Y=oaO ,eîï
iDcq wdfhdack 64 -5
w;r" tlai;a ckmofha fµvr,a ixÑ; nexl=j
úúO wdfhdack -60 24 úiska fmd,S wkqmd;sl by< ±óu yuqfõ f.da,Sh
NdKavd.dr ì,am;a iy ne∫ïlr -1,093 -325 wdr®:ßl b†˙ ±lau fjkia ùu" 2016 jifr®
fj; jQ Y=oaO wdfhdack
úfoaYSh ñ,° .ekSï 1,211 1,237 úfoaYSh iDcq wdfhdack ukao.dó ùu flfrys
úfoaYSh úl=Kqï 2,304 1,562 n,mEfõh' óg wu;rj" l,dmfha wfkl=;a rgj,a
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j iu`. iei£fï ° fõ;k iy wfkl=;a ksIamdok
^wd& ;djld,sl
ms˙jeh ie,lsh hq;= f,i by< hEu" rg fj;
179
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfoaYSh iDcq wdfhdack wdlr®IKh lr .ekSu m%d:ñl fj<|fmd< fj; jQ t'c' fvd,r® ñ,shk
flfrys wjdis∞hl n,mEula we;s ls¯ug fya;= ù 14 l ,eîïj,ska iukaú; úh' fuh miq.sh jifr® °
we;' 2016 jifr® uq`M úfoaYSh iDcq wdfhdack ,eîï fld<U fldgia fj<|fmd< fj; jQ ukao.dó ,eîï
j,ska t'c' fvd,r® ñ,shk 260 la ysñlï m%d.aOk ;j≥rg;a b†˙hg hEula jk w;r" 2015 jifr® °
fldgiaj, wdfhdack o" t'c' fvd,r® ñ,shk 450 la fld<U fldgia fj<|fmd< fj;ska t'c' fvd,r®
m%;swdfhdackh l< bmehSï o" t'c' fvd,r® ñ,shk ñ,shk 60 l wdmiq f.ùï jdr®;d úh'
276 la fldgia ysñhkaf.a w;a;sldrï iy wka;r®
iud.ï Kh o jQ w;r" 2016 jir ;=< ° fldgia Kh iq/l=ïm;a
ysñhkaf.a w;a;sldrï iy wka;r® iud.ï Kh Y%S ,xldj cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr
mshùï t'c' fvd,r® ñ,shk 87 la úh' 2016 jir ;=< ° ksl=;a ls¯ï ;=<ska wka;r®cd;sl m%d.aOk fj<|fmd<
wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ iud.ï" tu iud.ï fj;ska wruqo,a /ia ls¯u wLKavj is≥ lf<ah' 2016
yd iïnkaO;djhla fkdue;s mdr®Yajhkaf.ka t'c' cQ,s udifha ° Y%S ,xldj t'c' fvd,r® ì,shk 1'5 l
fvd,r® ñ,shk 181 l úfoaYSh Kh ,nd f.k we;' jákdlulska hq;= oaú;aj l,ams¯fï ld,hla iys;"
tkï jir 10 l l,ams¯fï ld,hla iys; t'c'
2016 jifr® úfoaYSh iDcq wdfhdack jeä jYfhka
fvd,r® ì,shk 1 la iy jir myudrl l,ams¯fï
fhduq jQfha ixpdrl" ú≥,s ikafoaY iy ksIamdok
ld,hla iys; t'c' fvd,r® ñ,shk 500 la jYfhka jQ
wxY flfrys h' wdfhdack is≥ l< wdikak;u rg
iaffj¯;aj ne∫ïlrh idr®:lj ksl=;a lf<ah' fuh
wkqj .;a l, úfoaYSh iDcq wdfhdack is≥ l< m%Odk
Y%S ,xldj úiska is≥ lrk ,o oi jk cd;Hka;r
rgj,a my jQfha uef,aishdj" bka†hdj" fkor®,ka;h"
iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;=j jk w;r" cd;Hka;r
Ökh iy tlai;a wrdì tór® rdcHhhs' fï w;r"
fj<|fmdf<ys oaú;aj l,a ms¯fï ld,hla
Y%S ,dxlsl iud.ï úfoaYSh rgj, is≥ l< wdfhdack"
iys; ne∫ïlr ksl=;a l< m<uq wjia:dj úh'
2015 jifr® jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 53 iu`.
wNsfhda.d;aul f.da,Sh wdr®:ßl m˙irhla ;sìh°;a
iei£fï ° 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 237 la
Y%S ,xldfõ ue† ld,Sk b†˙ ±lau flfrys úfoaYSh
olajd jeä úh' úfoaYhkays is≥ l< fuu úfoaYSh
wdfhdaclhska ;=< we;s wLKav úYajdih ms<sìUq
iDcq wdfhdckj, ie,lsh hq;= by< hEu i|yd lrñka l,a ms¯fï ld, fol hgf;a u ksl=;a l<
Y%S ,dxlsl we`.Æï lr®udka;h úiska is≥ lrk
5
ne∫ïlrj, fmd,S wkqmd;" tajdfha uQ,sl fmd,S
,o úfoaY wdfhdack fya;= úh' Y%S ,dxlsl iud.ï wkqmd; kshdukhkag jvd wvq w.hla .eksKs'
úiska uQ,sl jYfhka úfoaYSh wdfhdack is≥ lrkq flfia fj;;a" NdKavd.dr ne∫ïlr yd Y%S ,xld
,enqfõ bka†hdj" úhÜkduh" nx.,dfoaYh" µS‚ iy ixjr®Ok ne∫ïlr u; jQ úfoaYSh wdfhdack 2016
ud,†jhsk hk rgj, h' jir ;=< ° Y=oaO f.ùï jdr®;d lf<ah' ta wkqj"
2016 jifr® ° NdKavd.dr ne∫ïlr iy Y%S ,xld
5'7'2 úúO wdfhdack
ixjr®Ok ne∫ïlr fj;ska jQ Y=oaO f.ùï ms<sfj<ska
ysñlï
t'c' fvd,r® ñ,shk 361 la iy t'c' fvd,r® ñ,shk
207 la úh' fï w;r" 2016 jir ;=< ° NdKavd.dr
iDcq wdfhdack jYfhka jQ ,eîï yereKq úg ì,am;a u; jQ úfoaYSh wdfhdack t'c' fvd,r®
fld<U fldgia fj<|fmd< fj; jQ úfoaYSh ,eîï ñ,shk 36 l uOHia: Y=oaO ,eîula jdr®;d lf<ah'
ms<sìUq flfrk ysñlï fldgia fj; jQ úfoaYSh tu fya;=fjka" iuqÉÑ; moku u;" 2016 jifr® °
wdfhdack 2016 jifr® ° my< uÜgul mej;=◊' cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr yereKq úg rdcH
úfoaYSh iDcq wdfhdack i|yd n,mE m˙†u" ke.S iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska t'c' fvd,r® ñ,shk
tk wdr®:ßlhkays m%d.aOk fj<|fmd<j,a ms<sn|j 531 l Y=oaO f.ùula jdr®;d jQ w;r" 2015 jifr® °
wdfhdaclhska ;=< jQ wfmalaIdjka my< uÜgul th t'c' fvd,r® ñ,shk 903 l Y=oaO f.ùula úh'
mej;Su" ysñlï wdfhdack i|yd o wLKavj
n,mE w;r" tys m%;sM,hla f,i 2016 jifr® ° 5'7'3 fjk;a wdfhdack
fld<U fldgia fj<|fmd< fj; t'c' fvd,r®
ñ,shk 24 l uOHia: Y=oaO ,eîula jdr®;d uqo,a iy ;ekam;=
úh' fld<U fldgia fj<|fmd< fj; jQ Y=oaO 2016 jir ;=< °" uqo,a iy ;ekam;= wdY%s;
úfoaYSh wdfhdack" oaú;Shsl fj<|fmd< fj; jQ j.lSïys Y=oaO fjkiaùï ie,lsh hq;= wvq ùula
t'c' fvd,r® ñ,shk 10 l Y=oaO ,eîï iy jdr®;d l< w;r" uqo,a iy ;ekam;= j;alïys
180
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5'8'wd ixLHd igyk Y=oaO w;alr .ekSï iq`M jYfhka by< .sfhaah'
uq,H .sKqu 2016 jifr® cqks udifha ° t'c' fvd,r® ñ,shk
t'c' fvd,r® ñ,shk 700 la jQ cd;Hka;r úfoaY úksuh yqjudre .súiqu
2015 ^w& 2016 ^wd& mshùfuys m%;sM,hla f,i uqo,a iy ;ekam;= wdY%s;
uQ,H uQ,H uQ,H uQ,H
j;alïys j.lSïys j;alïys j.lSïys j.lSï wvq úh' t'c' fvd,r® ñ,shk 400 la jQ
YSr®Ih
Y=oO
a Y=oO
a Y=oO
a Y=oO
a úfoaY úksuh yqjudre .súiqïys b;s˙ fldgi o
w;alr fjkiaùï w;alr fjkiaùï
.ekSï .ekSï 2016 jifr® foieïnr® udifha ° l,amsreKq w;r"
wfkl=;a wdfhdack ^msgq wxl 179 yd iïnkaOhs& tu udih ;=<° u tu jákdlug iudk kj
Kh - 759 - 753 úfoaY úksuh yqjudre .súiqula we;s lr .kakd
uy nexl=j - -507 - -123
cd'uQ' wruqof,ka ,o Kh - -507 - -123
,°' fï w;r" ;ekam;= Ndr .kakd wdh;khkays
iómia: Kh myiqlu - -507 - -455 uqo,a iy ;ekam;= wdY%s; j.lSï o 2016 jifr® °
úia;rS K
® Kh myiqlu - - - 332 t'c' fvd,r® ñ,shk 92 lska jr®Okh úh'
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k - 787 - -507
flá ld,Sk - 657 - -608
tys m%;sM,hla f,i" uqo,a yd ;ekam;= wdY%s; uq`M
†.= ld,Sk - 131 - 100 j.lSïj, Y=oaO fjkiaùï 2015 jifr® ° jQ t'c'
rch - 470 - 1,287 fvd,r® ñ,shk 1"457 l jeä ùug idfmalaIj 2016
†.= ld,Sk - 470 - 1,287
wfkl=;a wxY ^we& - 9 - 96
jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 609 lska wvq úh'
†.= ld,Sk - 9 - 96 tfukau" ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k úiska
fj<| Kh iy w;a;l s drï 116 -401 -67 109 mj;ajdf.k hkq ,nk uqo,a iy ;ekam;= j;alïys
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k -30 - -3 -
flá ld,Sk -30 - -3 -
Y=oaO w;aalr .ekSïj,g w∞< .kqfokq 2015 jifr® jQ
wfkl=;a wxY ^wE& 146 -401 -64 109 t'c' fvd,r® ñ,shk 143 l jeä ùug idfmalaIj
flá ld,Sk 146 -401 -64 109 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 5 l jeä ùula
wfkl=;a ,eìh hq;= $
f.úh hq;= .sKï
q 244 41 379 55 jdr®;d lf<ah'
uy nexl=j - 41 - 55
flá ld,Sk ^b& - 41 - 55 úfoaYSh Kh
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 244 - 379 -
flá ld,Sk 244 - 379 - 2016 jifr® ° Y=oaO úfoaYSh Kh ,eîï miq.sh
úfYaI .ekqï ysñlï - -
5
jifr® Kh ,eîï yd iudk uÜgul mej;=◊'
ixÑ; j;alï 354 -472 jir ;=< ° rch fj; jQ úfoaYSh Kh ,eîï by<
uQ,H r;%ka -39 -
úfYaI .ekqï ysñlï -2 -5
uÜgul mej;sh o" uy nexl=j" ;ekam;= Ndr .kakd
cd' uQ' wruqof,a ixÑ; uÜgu - - wdh;k iy rch i;= jd◊c jHjidhhka úiska is≥
wfkl=;a ixÑ; j;alï 395 -467 lrkq ,enQ Kh wdmiq f.ùï by< hEu fï i|yd
uqo,a iy ;ekam;= 116 -1,267
uQ,H wêld˙fha ysñlï 369 -1,365
m%Odk jYfhka fya;= úh' tys m%;sM,hla f,i" 2015
wfkl=;a wdh;khkays
-253 98
jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 759 la jQ Y=oaO úfoaYSh
ysñlï Kh ,eîï 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 753 la
iq/l=ïm;a 279 800
Kh iq/l=ïm;a 279 800 úh'
†.= ld,Sk 279 800
úfoaYSh Kh f,i rch fj; jQ Y=oaO ,eîï
uQ,H .sKu
q ^Y=oO
a & -2,312 -2,117
2016 jir ;=< ° lemS fmfkk jr®Okhla jdr®;d
úfYaI;
s whs;uhka lf<ah' ta wkqj" 2016 jifr® rch fj; jQ Y=oaO
rcfha †.= ld,Sk Kh ^Y=oO
a & 470 1,287
,eîï ^Kh uq∞ ye¯ï& 1,268 2,163
,eîï" 2015 jifr® ° jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 470 g
jHdmD;s Kh 1,268 1,278 idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 1"287 la úh' fuh
úfoaY úksuh ld,Sk - 700 t'c' fvd,r® ñ,shk 2"163 l uq`M †.=ld,Sk Kh
uQ,H myiqlu
jevigyka Kh -
,eîïj,ska iy t'c' fvd,r® ñ,shk 876 l Kh
185
f.ùï 798 876
wdmiq f.ùïj,ska iukaú; úh' uqΩ Kh ,eîïj,ska
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j t'c' fvd,r® ñ,shk 1"278 la jHdmD;s Khj,ska o"
^wd& ;djld,sl
^we& rch i;= jd◊c jHjidhhka iy fm!oa.,sl wxYfha iud.ï t'c' fvd,r® ñ,shk 700 la ld,Sk úfoaY úksuh
we;=<;a fõ' uQ,H myiqlï follska iy t'c' fvd,r® ñ,shk
^wE& ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj iy fm!oa.,sl wxYfha
iud.ïj, fj<| Kh we;=<;a fõ' 185 la jevigyka Khj,ska iukaú; úh' 2016
^b& wdishdkq ksIaldYk ix.ufha j.lSïj, Y=oaO .kqfokq we;=<;a
fõ'
jifr® ° rcfha jHdmD;s i|yd jQ m%Odk Kh
,eîï ;=< olaIsK wëfõ.S udr®.h °r®> ls¯fï
181
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
5
W;=re kef.kysr m,d;a md,k wdh;kj, fiajd jeä†hqKq we;s fojk Kh jd˙lh o cd'uQ' wruqo, u.ska is≥
ls¯fï jHdmD;sh i|yd jk w;sfr®l uQ,Hhkh 20 lrkq ,enQ m<uq iudf,dapkh idr®:lj ksu ls¯fuka
foaY.=◊l Tfrd;a;= °fï yelshdj jr®Okh ls¯u
l<ukdlrKh 17
miqj 2016 fkdjeïnr® udifha ° ,nd fok ,°'
m%;sixialrKh iy ixjr®Okh ls¯fï cd;Hka;r nexl=j 114 ;j o" Y%S ,xld uy nexl=j úiska 2009 jifr® °
fld<U k.rh ixjr®Okh ls¯fï jHdmD;sh 102 ,nd .;a cd'uQ' wruqof,a iómia: Kh myiqlug
wdmod wjodkï l<ukdlrKh ixjr®Ok ls¯fï
m%;sm;a;s Kh 12 w∞< Kh jd˙l wLKavj wdmiq f.jk ,o w;r"
cmdkh 67 ta hgf;a 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 455 l
thska· f.ùula is≥ lrk ,°' ;j o" cd'uQ' wruqof,a iómia:
cd;sl udr®. moaO;sfhys m%Odk md,ï b†ls¯fï jHdmD;sh 15
uy fld<U iïfm%aIKh ls¯fï yd fnodye¯fï w,dN
Kh myiqlu 2017 jifr® ueo Nd.h jk úg
wvq ls¯fï jHdmD;sh 13 iïmQr®Kfhkau f.jd ksu ls¯ug kshñ;h'
fkor®,ka; rfnda nexl=j (Rabobank) 48
.%dóh md,ï 463 la b†ls¯fï jHdmD;sh 48 2016 jifr® ° ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k
bka†hdj 44 Y=oaO Kh f.ùula jdr®;d l< w;r" fm!oa.,sl
thska· wxYh iy rch i;= jd◊c jHjidhhka fj; Y=oaO
uqyq≥ ;Srh wdrlaId ls¯fï keõ folla m%iïmdokh ls¯u 40
fvdhsIa nexl=j (Deutsche Bank AG) 36 Kh ,eîula jdr®;d úh' n,m;%,dNS jd◊c nexl="
jdfka md,ï 537 la b†ls¯fï jHdmD;sh 36 n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy n,m;%,dNS uQ,H
lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jk wka;r®cd;sl wruqo, 23 iud.ïj,ska iukaú; ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k
thska·
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Okh ls¯fï jevigyk 13
,nd .;a Y=oaO úfoaYSh Kh m%udKh" 2015 jifr® °
iamd[a[h 22 jdr®;d l< t'c' fvd,r® ñ,shk 787 l Y=oaO ,eîï
.fKauq,a," fmd,a.yfj, iy rdc.s˙h - .=jka md,ï ;=kla iu`. iei£fï ° 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk
iïmdokh ls¯u 22
507 l Y=oaO f.ùula jdr®;d lf<ah' fmr jirj, °
rch i;= jd◊c jHjidhhkaj, uqΩ tl;=j 21
yïnkaf;dg jrdh ixjr®Ok jHdmD;sh - ˚˚ w†hr 21 ;u jHdmdr lghq;= i|yd nexl= lafIa;%h fj;
uQ,h( cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYfha wLKavj úfoaY Kh ,enqKq w;r" ta iu`. iei£fï °
úfoaY iïm;a fomdr®;fïka;=j fuh ie,lsh hq;= fjkia ùuls' ;jo" f.jqï
182
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5
fj<| Kh ,eîï 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk
úh' iuia; fYaIfha ys`.h ;=<ska 2016 jifr® °
109 lska by< .sfhah' jir ;=< ° fj<| Kh ,eîï
cx.u .sKqfï ys`.h mqΩ,a ùu" úfoaYSh Kh mshùï
fya;=fjka jQ j.lSïj, Y=oaO fjkiaùï ;=< Y%S ,xld iy Y%S ,xld uy nexl=j úiska ie,lsh hq;= f,i
Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj fj; jQ t'c' fvd,r® foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< fj; ue†y;aùu
ñ,shk 95 l iy fm!oa.,sl wxYh fj; jQ fya;=fjka úfoaYSh ixÑ;j, my< hEu flfrys
t'c' fvd,r® ñ,shk 14 l fj<| Kh wka;r®.; mej;s wLKav mSvkh ms<sìUq úh'
úh' fï w;r" Y%S ,dxlsl wmkhklrejka úiska ;u
fj<| yjq,alrejka fj; ,nd ≥ka iy nexl= wxYh 5'9 wka;¾cd;sl wdfhdack ;;a;ajh
úiska ,nd ≥ka fj<| Kh w;a;sldrï jYfhka jQ 2016 jir wjidkfha ° rfgys wka;r®cd;sl
Y=oaO j;alï w;alr .ekSï 2016 jifr® ° t'c' wdfhdack ;;a;ajh ie,lSfï °" úfoaYSh j.lSï
fvd,r® ñ,shk 67 lska wvq úh' fuh" fm!oa.,sl ;;a;ajfhys by< hEula o" úfoaYSh j;alï
iy nexl= wxY úiska ,nd fok ,o fj<| Kh ;;a;ajfhys my< hEula o jdr®;d úh' iDcq wdfhdack
w;a;sldrï ms<sfj<ska t'c' fvd,r® ñ,shk 64 lska j;alï ;;a;ajh iy wfkl=;a ,eìh hq;= .sKqï
;;a;ajh by< .sh o" m%Odk jYfhka ixÑ; j;alï
iy t'c' fvd,r® ñ,shk 3 lska wvq ùfuys m%;sM,hls'
;;a;ajh wvq ùu fya;=fjka uqΩ úfoaYSh j;alï
;j o" 2016 jifr® ° uQ,sl jYfhka Y%S ,xld uy
;;a;ajh t'c' fvd,r® ñ,shk 10"086 la olajd wvq úh'
nexl=j úiska l<ukdlrKh lrkq ,nk wdishdkq fï w;r" 2016 jir wjidkh jk úg uqΩ úfoaYSh
ksIaldYk ix.ufha (ACU) j.lSï we;=<;a wfkl=;a j.lSï ;;a;ajh t'c' fvd,r® ñ,shk 55"036 la
f.úh hq;= .sKqï" t'c' fvd,r® ñ,shk 55 l Y=oaO olajd by< .sh w;r th 2015 jir wjidkfha °
jeä ùula jdr®;d l< w;r" wfkl=;a ,eìh hq;= mej;s uqΩ j.lSï ;;a;ajhg jvd t'c' fvd,r®
.sKqï jYfhka ie,flk n,m;%,dNS jd◊c nexl= ñ,shk 1"295 l jeä ùuls' fkdmshjd b;s˙j we;s
fj; jQ ,eîï t'c' fvd,r® ñ,shk 379 l Y=oaO jeä j.lSï ;;a;ajh by< hEu flfrys rch úiska
ùula jdr®;d lf<ah' cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls˙u" rch
183
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
5
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 96 93 iy wdfhdack wruqo,a fldgiaj, wdfhdack
flá ld,Sk 96 93
wfkl=;a wxY ^B& 581 1,375 517 1,483
by< hEu ms<sìUq lrñka iDcq wdfhdack j;alï
flá ld,Sk 581 1,375 517 1,483 ;;a;ajh 2015 jir wjidkfha ° jdr®;d jQ t'c'
wfkl=;a .sKï q ,eìh hq;$= f.úh hq;= 1,236 478 1,615 533 fvd,r® ñ,shk 817 l isg 2016 jir wjidkh
uy nexl=j ^W& 478 533
flá ld,Sk 478 533 jk úg t'c' fvd,r® ñ,shk 1"136 la olajd by<
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 1,236 1,615
flá ld,Sk 1,236 1,615 .sfhah' fï w;r" 2016 jifr® ° f.jqï ;=,kfhys
úfYaI .ekqï ysñlï 548 532 iDcq wdfhdack Y=oaO ,eîula jdr®;d l< o" iDcq
ixÑ; j;alï 7,304 6,019
uQ,H r;%ka 760 830 wdfhdack j.lSï ;;a;ajh 2016 jir wjidkh jk
úfYaI .ekqï ysñlï 7 2
cd'uQ'wruqof,a ixÑ; uÜgu 66 64
úg t'c' fvd,r® ñ,shk 9"745 la olajd my< .sfhah'
wfkl=;a ixÑ; j;alï 6,470 5,122 2016 jifr® ° fj<| ñ, wvq ùu fya;=fjka fld<U
uqo,a iy ;ekam;= 3,911 2,644
uQ,H wêld˙fha ysñlï 2,167 802 fldgia fj<|fmdf<ys ,ehsia;=.; iud.ïys" iDcq
wfkl=;a wdh;khkays ysñlï 1,745 1,842
iq/l=ïm;a 2,559 2,478
wdfhdack ysñlï fldgiaj, ;;a;ajh t'c' fvd,r®
Kh iq/l=ïm;a 2,559 2,478 ì,shk 1'2 lska muK my< hEu fï i|yd m%Odk
uqΩ j;alï$j.lSï 10,734 53,740 10,086 55,036
Y=oO
a cd;Hka;r wdfhdack ;;a;j a h -43,006 -44,949 jYfhka fya;= úh' fuu wvq ùu Y%S ,xldfõ uqΩ
úfYaI; s whs;uhka iDcq wdfhdack ;;a;ajfhka ishhg 10 la muK jk
m˙K; ld,h wkqj cd;Hka;r
wdfhdack ;;a;ajh 10,734 53,740 10,086 55,036 w;r" th jir ;=< ° fld<U fldgia fj<|fmdf<ys
flá ld,Sk 7,190 9,146 6,299 8,853
ishÆ fldgia ñ, or®Ylfhys wvq ùfï m%;sY;hg
†.= ld,Sk 3,544 44,595 3,788 46,182
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j wkqrEm fõ' 2016 jir wjidkfha ° mej;s iDcq
^wd& ;djld,sl
^we& wdfhdack uKav,fha" fld<U fldgia yqjudrefõ iy wfkl=;a fm!oa.,sl wdfhdack ;;a;ajh wkqj m%Odk wdfhdack uQ,dY%
iud.ïj, mej;s Rcq wdfhdacko we;=<;a fõ'
^wE& úfoaY úksuh Kh tl;=j fj<|fmd< jákdlu u; mokï jk w;r foaYSh my jQfha fkor®,ka;h" bka†hdj" uef,aishdj"
úksuh Kh ksl=;=j fmd;a w.h u; mokï fõ'
^b& rch i;= jd◊c jHjidhhka ,nd.;a jHdmD;s Kh iïnkaOfhka jQ fkdmshjd Ökh iy iaúÜir®,ka;hhs' flfia kuq;a" fuu
b;s˙j we;s Kh we;=<;a fõ'
^B& ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfõ iy fm!oa.,sl iud.ïj, fkdmshjQ fj<`o
Kh we;=<;a fõ'
jir ;=< ° iDcq wdfhdaclhkaf.a w;a;sldrï by<
^W& Y%S ,xld uy nexl=j úiska l<ukdlrKh lrkq ,nk wdishdkq ksIaldYk
ix.ufha j.lSïj, fkdmshjd b;s˙j we;s ;;a;ajh
hEu ms<sìUq lrñka Kh iq/l=ïm;aj, j.lSï
;;a;ajh by< .sfhah'
184
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5
wvq uÜgul mej;Sug fya;= úh' fï w;r" jir uy nexl=fõ fkdmshjd b;s˙j we;s Kh j.lSï
wjika jk úg ;ekam;= Ndr .kakd wdh;kj, Kh ;;a;ajh wvq úh' jir ;=< ° Kh uq∞ye¯ï yd
iq/l=ïm;a ;;a;ajh" ,xld nexl=j iy cd;sl b;s˙ f.ùï by< hEu yuqfõ fm!oa.,sl wxYh iy
ls¯fï nexl=j ksl=;a l< cd;Hka;r ne∫ïlrj, rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.a Kh j.lSïj,ska
fj<|fmd< ñ, fjkiaùu fya;=fjka iqΩ jeäùula iukaú; wfkl=;a wxYj, Kh j.lSï ;;a;ajh
jdr®;d lf<ah' iqΩ jYfhka by< .sfhah'
185
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
udi
8 4
jir wjidkh jk úg t'c' fvd,r® ñ,shk 1"615 la
olajd by< .sfhah' fï w;r" Y%S ,xld uy nexl=fõ 7 3
12 ldr®;= 01
12 ldr®;= 02
12 ldr®;= 03
12 ldr®;= 04
13 ldr®;= 01
13 ldr®;= 02
13 ldr®;= 03
13 ldr®;= 04
14 ldr®;= 01
14 ldr®;= 02
14 ldr®;= 03
14 ldr®;= 04
15 ldr®;= 01
15 ldr®;= 02
15 ldr®;= 03
15 ldr®;= 04
16 ldr®;= 01
16 ldr®;= 02
16 ldr®;= 03
16 ldr®;= 04
2016 jir wjidkh jk úg úfYaI .ekqï ysñlï
j.lSï ;;a;ajh t'c' fvd,r® ñ,shk 532 la olajd
iqΩ jYfhka wvq úh'
uqΩ úfoaYSh j;alï o< ks, ixÑ;
5'9'4 úfoaYSh ixÑ; j;alï ;;a;ajh uqΩ úfoaYSh j;alï- o< ks, ixÑ;-
wdkhksl udi wdkhksl udi
Y%S ,xldfõ o< ks, ixÑ; ;;a;ajh 2015 jir ^ol=Kq wCIh& ^ol=Kq wCIh&
wjidkfha ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ì,shk 7'3 l isg uQ,h ( YS% ,xld uy nexl=j
2016 jir wjidkh jk úg t'c' fvd,r® ì,shk 6'0 la mshùu" cd'uQ' wruqof,ka ,nd .;a iómia: Kh
olajd wvq úh' 2016 jir wjidkfha ° meje;s o< myiqlfuys f.ùï iy Y%S ,xld uy nexl=j úiska
ks, ixÑ;" udi 3'7 l fj<| NdKav wdkhk yd úfoaY úksuh øjYS,;djh iemhSu i|yd" foaYSh
iudk jQ w;r" udi 3'1 l NdKav iy fiajd úfoaY úksuh fj<|fmd< fj; ue†y;aùu o< ks,
wdkhk yd iudk úh' úfoaYSh Kh fiajdlrK ixÑ; wvq ùug m%Odk jYfhka fya;= úh' o< ks,
f.ùï" úfoaY úksuh yqjudre .súiqfï fldgila ixÑ; iy ;ekam;= Ndr .kakd wdh;kj, úfoaYSh
186
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
5
úfoaYSh úksuh uQ,H myiqlï oaú;ajh iy jHdmD;s flá ld,Sk 1,375 1,483
fj<| Kh iy w;a;sldrï ^W!& 1,375 1,483
yd jevigyka Kh ,nd .ekSu fya;=fjka rcfha †.= ld,Sk 4,192 4,291
úfoaYSh Kh m%udKh by< .sfhah' fï w;r" úfoaY Kh iq/l=ïm;a ^b&
Kh
164
4,028
172
4,119
úksuh yqjudre .súiqfuys fldgila wdmiq f.ùu fm!oa.,sl wxYh 1,604 1,876
rch i;= jd◊c jHjidhhka iy rdcH ixia:d 2,423 2,242
iy cd'uQ' wruqof,a iómia: Kh myiqlfuys wdmiq iDcq wdfhdack ( wka;r® iud.ï Kh ^t& 2,613 2,802
f.ùï iuÛ Y%S ,xld uy nexl=fõ fkdmshjd b;s˙j o< úfoaYSh Kh ;;a;ajh 44,839 46,586
o'foa'ks' fha m%;sY;hla jYfhka
we;s Kh m%udKh t'c' fvd,r® ñ,shk 801 lska o< úfoaYSh Kh 55.7 57.3
wvq úh' ;jo" 2016 jifr® ° ;ekam;= Ndr .kakd flá ld,Sk Kh 9.5 9.0
†.= ld,Sk Kh 46.2 48.3
o< úfoaYSh Kfhys m%;sY;hla jYfhka
5'12 rEm igyk flá ld,Sk Kh 17.1 15.8
†.= ld,Sk Kh 82.9 84.2
úfoaYSh Kh
úfYaIs; whs;uhka
50 65
Kh iq/l=ïm;ays uqyK q ; jákdlu - wdxYsl jr®.l
S rKh 11,299 12,219
rch 9,024 9,944
45 NdKavd.dr ì,am;a 35 86
NdKavd.dr ne`≥ïlr 2,074 1,650
40 60 Y%S ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr 265 58
t'c' fvd,r® ì,shk
6,650 8,150
35 uy nexl=j yer ;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 2,100 2,100
jd◊c nexl= 1,100 1,100
30 55 ,shdm†xÑ úfYaIs; nexl= 1,000 1,000
25 wfkl=;a wxY 175 175
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
20 50 ^wd& ;djld,sl
^we& fmd;a w.h u; mokïj
15 ^wE& uqyqK; jákdlu u; mokïj
10 45
^b& fj<|fmd< ñ, u; mokïj
2012 2013 2014 2015 2016 ^B& wfkajdisl úfoaY uqo,a ysñhkaf.a ;ekam;= we;=<;a fõ'
^W& fm!oa.,sl wxYh iy rch i;= jd◊c jHjidhhka we;=<;a fõ'
ue† yd †.=ld,Sk Kh fláld,Sk Kh ^W!& ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj iy fm!oa.,sl wxYfha iud.ïys
fkdmshjd b;s˙j we;s fj<| Kh we;=<;a fõ'
uqΩ úfoaYSh Kh o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i ^ol=Kq wlaIh& ^t& Y%S ,xld wdfhdack uKav,fha ,shdm†xÑ iud.ïj, wka;r® iud.ï
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j Kh iy fldgia ysñhkaf.a w;a;sldrï we;=<;a fõ'
187
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wdh;k" fm!oa.,sl wxYfha wdh;k yd rch i;= ;jo" °r®>ld,Sk l,ams¯ï iys; Kh ,nd .ekSfï
jd◊c jHjidhhka" iy iDcq wdfhdack iud.ïys keUqrej ms<sìUq lrñka †.=ld,Sk Kh uqΩ úfoaYSh
wka;r® iud.ï Kh yd iïnkaO fkdmshjd b;s˙j Kh m%udKfhys m%;sY;hla f,i 2015 jir
we;s úfoaYSh Kh m%udKhka ms<sfj<ska t'c' fvd,r® wjidkfha ° jdr®;d jQ ishhg 82'9 yd iei£fï °
ñ,shk 8"790 la" t'c' fvd,r® ñ,shk 5"774 la iy 2016 jir w. jk úg ishhg 84'2 la olajd jeä úh'
t'c' fvd,r® ñ,shk 2"802 la úh' f.da,Sh fmd,S wkqmd;sl by< hEug jeä bvlvla
uQ,sl jYfhka rcfha úfoaYSh Kh m%udKh mj;sk neúka úfoaYSh Kh .ekSfï ° ms˙jeh by<
by< hEu fya;=fjka 2015 jir wjidkfha ° hEug yelshdjla iys; miqìula ;=<" Y%S ,xldfõ
o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i ishhg 55'7 la jQ úfoaYSh Kh wLKavj by< hEu úfoaYSh wxYh
fkdmshjd b;s˙j we;s úfoaYSh Kh m%udKh 2016 uqyqKmdk m%Odk .egÆjls'
jir wjidkfha ° o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i
ishhg 57'3 olajd jeä úh' 2016 jir wjidk jk úg 5'10'2 úfoaYSh Kh fiajdlrK f.ùï
rcfha fkdmshjd b;s˙j we;s úfoaYSh Kh m%udKh 2016 jifr® Y%S ,xldfõ úfoaYSh Kh j.lSï
uqΩ úfoaYSh Kh m%udKfhka ishhg 58'4 la jQ w;r" u; jQ Kh jd˙l f.ùï wvq jQ w;r fmd,S f.úSï
th 2015 jir wjidk jk úg ishhg 55'0 la úh' jeä úh' úfoaYSh Kh j.lSï u; jQ Kh jd˙l
5
cd;Hka;r uQ,H wruqo, 57 453 719 507 455 7,268 58,463 93,917 68,775 17,234
úksuh yqjudre .súiqï iy fjk;a Kh j.lSï - 200 - 400 1,100 - 25,822 - 56,911 160,162
fm!oa.,sl wxYh iy ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k 248 774 309 553 562 31,692 99,952 40,280 76,199 82,304
úfoaYSh Kh 248 774 309 553 562 31,692 99,952 40,280 76,199 82,304
1'2 fmd,S f.ùï 880 1,059 1,156 1,190 1,209 112,333 136,685 150,901 161,095 174,690
rch 702 832 876 870 862 89,547 107,357 114,368 117,496 124,042
jHdmD;s Kh 294 255 260 266 264 37,464 32,982 33,883 36,024 38,440
Kh iq/l=ïm;a 408 576 616 604 597 52,083 74,376 80,485 81,472 85,602
uy nexl=j 43 35 20 13 10 5,512 4,507 2,546 1,693 1,436
cd;Hka;r uQ,H wruqo, 36 33 20 10 8 4,593 4,313 2,546 1,395 1,179
wfkl=;a 7 2 - 2 2 919 194 - 298 257
fm!oa.,sl wxYh iy ;ekam;= Ndr .kakd wdh;k 135 192 260 307 338 17,274 24,820 33,986 41,907 49,212
úfoaYSh Kh 135 145 118 148 179 17,274 18,663 15,470 20,128 26,026
Kh iq/l=ïm;a - 48 142 159 159 - 6,157 18,517 21,779 23,186
2' fj<| NdKav yd fiajdjkaf.a wmkhk bmehqï 13,573 15,079 16,735 16,943 17,448
3' fj<| NdKav yd fiajd wmkhk bmehqï" wdodhï yd
19,754 21,639 23,936 24,078 24,829
cx.u ixl%du
4' Kh fiajdlrK wkqmd;slh
4'1 by; 2 ys m%;Ys ;hla jYfhka
iuia; wkqmd;slh 19.7 26.8 20.8 27.3 25.0
cd;Hka;r uQ,H wruqof,a .kqfokq yer 19.0 23.6 16.4 24.2 22.4
4'2 by; 3 ys m%;Y s ;hla jYfhka
iuia; wkqmd;slh 13.5 18.7 14.5 19.2 17.6
cd;Hka;r uQ,H wruqof,a .kqfokq yer 13.1 16.4 11.4 17.1 15.7
5' rcfha Kh fiajdlrK f.ùï
5'1 rcfha Kh fiajdlrK f.ùï ^we& 2,191 2,386 2,172 2,846 1,901
5'2 by; 1 ys m%;Y s ;hla jYfhka 81.9 59.1 62.4 61.5 43.5
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
^we& cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys .kqfokq yer
188
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
f.ùï 2015 ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 3"435 hkq we;ehs wfmalaId flfrk w;r" fï fya;=fjka
iu`. iei£fï ° 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk b†˙ jirj, ° úfoaYSh uQ,dY%hkaf.ka ,nd .kakd
3"157 la úh' 2015 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk Kh i|yd ±¯ug jk ms˙jeh by< hkq we;'
500 l cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlrh f.ùu"
rdcH iq/l=ïm;a wdmiq f.ùï ;=< wka;r®.; ùu 5'11 úksuh wkqmd;slfha fjkiaùï
fya;=fjka" tu jir iu`. iei£fï ° 2016 jifr® ° Y%S ,xld remshf,a úfoaYSh w.h 2016 jir ;=< °
rdcH iq/l=ïm;aj, Kh jd˙l f.ùïys ie,lsh ;j≥rg;a wjm%udKh úh' jifr® m<uq Nd.h ;=< °
hq;= my< hEula olakg ,enq◊' flfia jqj;a" 2016 ° ishhg 0'82 lska wjm%udKh jQ Y%S ,xld remsh,"
cd'uQ' wruqof,a iómia: Kh myiqlug w∞< Kh jifr® fojk Nd.h ;=< ishhg 3'04 l by<
jd˙l f.ùï iy úfoaY úksuh yqjudre .súiqï fõ.hlska wjm%udKh úh' jifr® m<uq Nd.h
mshùu iu`. uy nexl=fõ Kh f.ùï jeä úh' ;=< Y%S ,xld remshf,ys w.h idfmalaI jYfhka
fkdmshjd b;s˙j we;s úfoaYSh Kh j.lSï u; jQ iqΩ m%udKhlska wjm%udKh ùu i|yd Y%S ,xld
fmd,S f.ùï 2015 ° t'c' fvd,r® ñ,shk 1"190 l uy nexl=j úiska Y=oaO moku u; t'c' fvd,r® ñ,shk
isg 2016 ° t'c' fvd,r® ñ,shk 1"209 la olajd jeä 1"093 l úfoaYSh úksuh øjYS,;djhla iemhSu
úh' fm!oa.,sl wxYh iy ;ekam;= Ndr .kakd fya;= úh' flfia jqj;a" jifr® fojk Nd.h ;=< °
wdh;k ,nd .;a Kh u; jQ fmd,S f.ùï jeä t'c' fvd,r® ñ,shk 325 l Y=oaO wjfYdaIKhla
ùu" iuia; fmd,S f.ùï jeä ùu flfrys m%Odk iu`. Y%S ,xld uy nexl=j úiska úfoaY úksuh
jYfhka fya;= úh' fj<|fmd< fj; øjYS,;djh iemhSu iSud ls¯u
fj<| NdKav yd fiajd wmkhkfhys m%;sY;hla fya;=fjka remsh, jeä fõ.hlska wjm%udKh úh'
jYfhka .;a úg iuia; úfoaYSh Kh fiajdlrK jifr® fojk Nd.h ;=< fj<|fmd< fj; imhk
f.ùï 2016 jifr® ° my; jegq◊' NdKav yd fiajd ,o úfoaYSh úksuh m%udKfhka ie,lsh hq;=
wmkhk wd∞hu by< hEu iy iuia; úfoaYSh Kh fldgila úfYaIfhkau" jifr® wjidk ldr®;=fõ °
fiajdlrK f.ùï my; jeàfï m%;sM,hla f,i" úfoaYSh wdfhdaclhska úiska rdcH iq/l=ïm;a
NdKav yd fiajd wmkhkhkays m%;sY;hla f,i fj<|fmd< fj;ska ish wdfhdack bj;a lr .kq
Kh fiajdlrK f.ùï" 2015 jifr® mej;s ishhg ,eîu fya;=fjka we;s jQ n,mEu hï m%udKhlg
5
27'3 iu`. iei£fï ° 2016 jifr® ° ishhg 25'0 la wvq ls¯u i|yd fhduq úh' tlai;a ckmo fµvr,a
olajd my; jegq◊' tlai;a ckmofha fµvr,a ixÑ; nexl=j úiska fmd,S wkqmd;sl by< oukq
ixÑ; nexl=j úiska fmd,S wkqmd;sl by< ±óu we;ehs jQ wfmalaIdj iy bka wk;=rej fmd,S
iu`. f.da,Sh fmd,S wkqmd;slhka l%ufhka by< wkqmd; by< ±óu" úfoaYSh wdfhdaclhska rdcH
5'13 rEm igyk
úksuh wkqmd;slfha fjkiaùï
t'c'fvd,rhg tfrysj remshf,a w.h iM, úksuh wkqmd;sl o¾Yl ^2010}100&
uqo,a j¾. 24 mei wkqj ^w&
155 115
150
t'c' fvd,rhg remsh,a
110
145
105
or®Yl wxl
140
100
135
95
130
125 90
120 85
cQ,s-16
ck'-13
cQ,s-13
ck'-14
cQ,s-14
ck'-15
cQ,s-15
ck'-16
foie'-16
ck'-14
udr®'-14
uehs-14
cQ,s-14
iema'-14
fkdje'-14
ck'-15
udr®'-15
uehs-15
cQ,s-15
iema'-15
fkdje'-15
ck'-16
udr®'-16
uehs-16
cQ,s-16
iema'-16
fkdje'-16
foie'-16
189
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
iq/l=ïm;a fj<|fmd< fj;ska wdfhdack bj;a lr tlai;a rdcOdksh hqfrdamd yjqf,ka bj;a ùu
.ekSu i|yd fya;= úh' fuu m%jK;d fya;=fjka" i|yd 2016 jifr® cqks ui 23 †k mej;s cku;
2016 jir wjidk jk úg iuia;hla f,i" úpdrKfhka wk;=rej úYd, jYfhka wjm%udKh jQ
Y%S ,xld remsh, t'c'fvd,rhg idfmalaIj 2015 iagr®,ska mjqug idfmalaIj yereKq úg" 2016 jir
jir wjidkfha jdr®;d jQ remsh,a 144'06 isg remsh,a ;=< °" wfkl=;a m%Odk uqo,a jr®.hkag idfmalaIj
149'80 olajd ishhg 3'83 lska wjm%udKh úh' ;j o" Y%S ,xld remsh, wjm%udKh úh' ta wkqj" cd;Hka;r
t'c'fvd,rhg idfmalaIj remshf,ys jdr®Isl fj<|fmd< ;=< t'c'fvd,rhg idfmalaIj wfkl=;a
idudkHh úksuh wkqmd;slh 2016 jifr® ° remsh,a úfoaY jHjydr uqo,aj, yeis¯u ms<sìUq lrñka
145'60 olajd ishhg 6'64 lska wjm%udKh úh' Y%S ,xld remsh, hQfrdaj,g idfmalaIj ishhg
fuu wjm%udKh ùfï m%jK;djh úfoaY úksuh 0'32 lska o" bka†hdkq remsh,g idfmalaIj ishhg
fj<|fmd< ;=< mej;s b,aÆï yd iemhqï ;;a;ajhkag 1'72 lska o" cmka fhkaj,g idfmalaIj ishhg
wkql+,j jQ w;r" NdKav wmkhk wvq ùu;a" úfoaY 7'05 lska o wjm%udKh jQ w;r" iagr®,ska mjqug
fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK ,eîï ukao.dó idfmalaIj ishhg 16'04 lska w;sm%udKh úh' tys
ùu;a iu`. uOHia: jr®Okhla jdr®;d l< úfoaY m%;sM,hla f,i Y%S ,xld remsh, 2016 jifr® °
úksuh ,eîï" wdkhkj, jeä ùu iy úfoaYSh Kh ú'.e'ys'j,g idfmalaIj ishhg 0'87 lska wjm%udKh
fiajdlrK f.ùï u.ska we;s jQ b,aÆu wdjrKh úh'
ls¯ug m%udKj;a fkdùh' ta wkqj" Y%S ,xld uy nexl=j
5'11'1 kdñl iy uQ¾; iM, úksuh wkqmd;sl
úiska foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< fj; úfoaY
úksuh iemhSu úfoaYSh ixÑ; my< hEug fya;= 2016 jifr® ° cd;Hka;r fj<|fmd< ;=<
úh' tneúka" ndysr lïmk u.ska rgg we;s úh Y%S ,xld remshf,ys ;r.ld˙;ajh my< hEu
yels wj∞kï ;;a;ajhka wju ls¯u i|yd úfoaYSh ms<sìUq lrñka uqo,a jr®. 5 lska iy uqo,a jr®.
ixÑ; uÜgu kej; jr®Okh lr .ekSu fnfyúka 24 lska ie≥ï,;a mei u; mokï jQ uQr®; iM,
jeo.;a fõ' úksuh wkqmd;sl or®Yl ^2010 } 100& w;sm%udKh úh'
5
úfoaY jHjydr uqo,a tallhlg remsh,a w.h fmr jr®Ihg jvd m%;sY;l fjkiaùu ^w&
uqo,a jr®.h jr®Ih w. wkqmd;slh jdr®Isl idudkHh wkqmd;slh jr®Ih w. jdr®Isl idudkHh
2014 2015 2016 2014 2015 2016 2015 2016 2015 2016
hqfrda 159.42 157.37 157.87 173.47 150.84 161.16 1.30 -0.32 15.00 -6.40
bka†hdkq remsh,a 2.07 2.17 2.21 2.14 2.12 2.17 -4.62 -1.72 1.12 -2.25
cmka fhka 1.10 1.20 1.29 1.24 1.12 1.34 -8.20 -7.05 10.08 -16.48
ì%;dkH mjqï 204.04 213.57 184.04 215.16 207.99 197.15 -4.46 16.04 3.45 5.50
tlai;a ckmo fvd,r® 131.05 144.06 149.80 130.56 135.94 145.60 -9.03 -3.83 -3.96 -6.64
úfYaI .ekqï ysñlï® 189.86 199.63 201.38 198.35 190.16 202.39 -4.89 -0.87 4.31 -6.04
uQ'i'ú'w'-uqo,a jr®. 24
mei wkqj ^wE& 107.87 107.28 110.18 103.77 109.50 106.94 -0.55 2.70 5.52 -2.34
^w& fjkiaùu .Kka n,d we;af;a YS% ,xld remsh,g wod< úfoaYSh jHjydr uqo,a jákdlu mokï lr f.kh' RK ,l=◊ka YS% uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
,xld remshf,ys w.h úfoaY jHjydr uqo,a tallhg tfrysj wvq ùu fmkakqï lrhs'
^wd& kdñl iM, úksuh wkqmd;slh ^kd'i'ú'w'& hkq fj<| yjq,alrejka iy ;r.ld¯ rgj,a 24 l kdñl úksuh
wkqmd;slhkaf.a nr ;enQ idudkHhhs' nr m%udKh" uqo,a meig we;=<;a tla tla rg iu`. is≥ lrk fj<πfuys jeo.;alu
u; mokï fõ' uQr®; iM, úksuh wkqmd;slh ^uQ'i'ú'w'& .Kkh lrkqfha meig we;=<;a uqo,a jr®. wh;a rgj, WoaOuk
fjki kd'i'ú'w'g .e,mSu u.sks' RK ,l=◊ka or®Ylh wjm%udKh ùu fmkajhs' uq'i'ú'w' fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh
mokï lrf.k .Kkh lr we;'
^we& úksuh wkqmd;sl or®Ylhka wkqj wr®: olajd we;s w;r" ta wkqj wfkl=;a jHjydr uqo,aj,g idfmalaIj remshf,ys w.h
jeäùu fyda wvqùu iM, úksuh wkqmd;slhkays w.h by<hdu fyda my<hdu u.ska ms<sfj<ska ms<sìUq flfrhs'
^wE& fld<U m˙fNda.sl ñ, or®Ylfha mokï jr®Ih 2013 g hdj;ald,Sk ùu iu`. uQ'i'ú'w' kej; .Kkh lr we;'
190
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
wu;rj rgj,a w;r WoaOuk fjkiaùï ie,ls,a,g ld¾;=uh wka;¾ nexl= bÈß úksuh
.kqfokq mßudjka
.efkk uQr®; iM, úksuh wkqmd;slh" fld<U
2,400
md˙fNda.sl ñ, or®Ylfha mokï jr®Ih hdj;ald,Sk
2,100
ùug wkql+,j ^2013 } 100& kej; .Kkh lrk ,°'
1,800
ta wkqj" uqo,a jr®. 5 lska iy uqo,a jr®. 24 lska
13 ldr®;= 01
13 ldr®;= 02
13 ldr®;= 03
13 ldr®;= 04
14 ldr®;= 01
14 ldr®;= 02
14 ldr®;= 03
14 ldr®;= 04
15 ldr®;= 01
15 ldr®;= 02
15 ldr®;= 03
15 ldr®;= 04
16 ldr®;= 01
16 ldr®;= 02
16 ldr®;= 03
16 ldr®;= 04
ùug fya;= úh' fï w;r" jir ;=< ° uqo,a jr®.
5 lska ie≥ï,;a mei u; mokï jQ kdñl iM,
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
úksuh wkqmd;slh ishhg 0'23 lska iqΩ jYfhka
w;sm%udKh jQ w;r uqo,a jr®. 24 lska ie≥ï,;a
úksuh fj<|fmd<g jQ ue†y;a ùug idfmalaIj"
mei u; mokï jQ kdñl iM, úksuh wkqmd;slh
2016 jir ;=< ° Y%S ,xld uy nexl=fõ ue†y;a ùu
ishhg 0'95 lska iqΩ jYfhka wjm%udKh úh'
wvq uÜgul mej;=◊' jifr® fojk Nd.h ;=< °
5'11'2 foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< j¾Okhka rdcH iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys wdfhdackh l<
wfkajdisl úfoaYSh wdfhdaclhska fj;ska we;s jQ
2016 jifr® ° foaYSh úfoaYSh úksuh fj<|fmd<
b,aÆfuka fldgila iems¯ug muKla Y%S ,xld uy
.kqfokq m%udKh by< .sfhah' ta wkqj" 2016 jifr® °
nexl=j ish ue†y;aùu iSud ls¯u" 2016 jir ;=< °
wka;r® nexl= uqΩ úfoaY úksuh .kqfokq m%udKh
2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk Y=oaO moku u; úfoaY úksuh iemhSu wvq ùug
5
13"600 g idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 14"780 la fya;= úh'
olajd jr®Okh úh' 2015 jifr® ° t'c' fvd,r® 2016 jir ;=< fláld,Skj úksuh
ñ,shk 6"867 la jQ t;eka fj<|fmd< uqΩ .kqfokq wkqmd;slh wjm%udKh jkq we;ehs hk fj<|fmd<
m%udKh" 2016 jifr® ° t'c' fvd,r® ñ,shk 6"072 la wfmalaIdj" b†˙ úksuh .kqfokqj, wê ñ, fjkia
^uqΩ .kqfokqj,ska ishhg 41'1& olajd wvq jqj o" 2016 ùu iy jd◊c nexl=j, Y=oaO wkdjrK ;;a;ajh
jifr® ° jQ b†˙ fj<|fmd< uqΩ .kqfokq m%udKh u.ska ms<sìUq úh' ta wkqj" úksuh wkqmd;slh
2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk 6"732 g
wjm%udKh jkq we;ehs hk fj<|fmd< wfmalaIdj
idfmalaIj t'c' fvd,r® ñ,shk 8"709 olajd ie,lsh
ms<sìUq lrñka" 2016 jifr® ° udihla i|yd jk
hq;= f,i jeä úh' fï w;r" 2016 jir ;=< °
b†˙ úksuh .kqfokq wê ñ, idudkH fmd,S
úfoaY úksuh i|yd b,aÆu iy iemhqu w;r jQ
wkqmd;sl wka;rhg jvd by< uÜgul mej;=◊'
fkd.e<mSu yuqfõ úfoaY úksuh wkqmd;slh
flfia jqj;a" b†˙ ld,fha ° foaYSh úfoaY úksuh
úYd, jYfhka wjm%udKh ùu md,kh ls¯ug
fj<|fmd< fj; jk úfoaY úksuh ,eîï by<
Y%S ,xld uy nexl=j foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd<
fj; ue†y;a jQ w;r" tys° Y=oaO moku u; imhk hkq we;ehs hk wfmalaIdj ms<sìUq lrñka" udi ;=k
,o úfoaY úksuh m%udKh t'c' fvd,r® ñ,shk iy udi yh i|yd jk b†˙ úksuh .kqfokq wê
768 la úh' fuh" t'c' fvd,r® ñ,shk 1"132 la ñ, idudkH fmd,S wkqmd;sl wka;rhg jvd my<
fj<|fmdf<ka wjfYdaIKh lr .ekSulska iy t'c' uÜgul mej;=◊' fï w;r" jir ;=< ° iuia;hla
fvd,r® ñ,shk 1"900 la fj<|fmd<g iemhSulska f,i Ok uÜgul mj;ajd .kq ,enQ jd◊c nexl=j,
iukaú; úh' flfia jqj;a" 2015 jir ;=< t'c' fvd,r® Y=oaO wkdjrK ;;a;ajh u.ska o flá ld,Skj
ñ,shk 3"429 l iemhSulska iy t'c' fvd,r® ñ,shk t'c' fvd,rhg idfmalaIj remsh, wjm%udKh jkq
179 l wjfYdaIKh lr .ekSulska foaYSh úfoaY we;ehs hk wfmalaIdj ms<sìUq fl˙◊'
191
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 8
úfoaY úksuh .kqfokq iïnkaOfhka Y%S ,dxlsl mßph - úksuh md,khkays úldYkh"
,sys,alrKhka iy bÈß oelau
5
fj; mjrk ,°' uy nexl=j msysgqjk wjia:dfõ°" ,nd†h hq;= fõ'
úksuh md,kh uyck;djf.a fm!oa.,sl;ajh B' úksuh md,k mk; hgf;a m%odkh flfrk
flfrys iDcqju yd mqΩ,aj n,mdk neúka th wjidk ´kEu wjirhla" wkque;shla fyda wêld˙hla"
jYfhka rcfha j.lSula f,i mej;Su jvd fhda.H fmd≥ fyda úfYaI" ksh; fyda fldkafoais.;"
nj ie<ls◊' tneúka" uqo,a wud;HxYh hgf;a tjlg wj,x.= ls¯u fyda fjkia ls¯u fyda kej;
mej;s úksuh md,k fomdr®;fïka;=fõ ldr®hNdrh wÆ;a ls¯u fkdlrkafkakï ksh; l,a ms¯fï
rcfha ksfhda‚;hd jYfhka uy nexl=j Ndr.; hq;= †khlska iukaú; úh yelsh'
nj uqo,a wud;Hjrhdg ksr®foaY lrk ,°' ta wkqj" W' ´kEu úfoaY j;alï r|jd .ekSula$w;am;a
1950 ° uy nexl=j msysgqjk wjia:dfõ° úksuh md,k lr .ekSula$neyer ls¯ula ms<sn|j Y%S ,xld
fomdr®;fïka;=j uy nexl=j hg;g f.fkk ,°' uy nexl=j oekqj;a l< hq;=h'
úksuh md,kfha jr®udk kS;sh jk 1953 wxl 24 ork W!' úksuh md,k mkf;a úIhm:h hg;g .efkk
úksuh md,k mk; 1953 wf.daia;= 15 jk †k kS;s.; ldrKd iïnkaOfhka f;dr;=re b,a,d isàug
lrk ,°' úksuh md,k mkf;a uQ,sl úêúOdkhka iy m˙Y%hka fida†is ls¯ug úksuh md,lg
my; m˙† fõ' yelsh'
w' uqo,a wud;Hjrhd úiska ksl=;a lrkq ,nk t' úksuh md,k mkf;a úêúOdkhka W,a,x>kh
úOdkhka hgf;a úksuh md,k mkf;a ls¯ula ms<sn| úur®Ykh ls¯ug yd tjeks
m%;smdokhka l%shd;aul ls¯fuys,d rcfha jrolrejkag tfrysj ov uqo,a mekùug fyda
ksfhda‚;hd jYfhka Y%S ,xld uy nexl=j ffk;sl l%shdudr®. .ekSug Y%S ,xld uy nexl=jg
j.lSug nef|a' yelsh'
wd' úksuh md,k mkf;a m%;smdokhka l%shd;aul ta' uqo,a wud;Hjrhd úiska mkf;a uQ,Or®u
ls¯u i|yd úksuh md,k fomdr®;fïka;=j yd m%;smdok l%shd;aul ls¯ug wjYH m˙†
ia:dms; lr we;' ta wkqj" úksuh md,k mkf;a fr.=,dis ieliSu l< yelsfõ'
´kEu m%;smdokhla u.ska" Y%S ,xld uy nexl=j T' uy nexl=fõ ;SrKhla ms<sn| iEySulg m;a
úiska l%shd;aul ls¯u fyda bgq ls¯u wjYH hehs fkdjk ´kEu wfhl=g wud;Hjrhd fj;
kshu flfrkakd jQ fyda wêld˙h ,nd fokq wNshdpkd b†˙m;a ls¯fï yelshdj we;'
192
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
3' Y%S ,xldfõ úksuh md,khka ,sys,a lsÍfï m%Odk lrk f.ùï" wOHdmk iy ffjoH m%;sldr
ixêia:dkhka we;=Ω ´kEu wruqKla fjkqfjka lrkq
3'1' f.jqï fYaIh yd iïnkaO .egΩj,g úi`≥ï ,nk msgrg ixpdr iy fiajd fjkqfjka
fiùfï wruq◊ka" 1961 ° oeä úksuh md,k lrk f.ùï" msgrg m†xÑ hefmkakka
l%uhla y`≥kajd fok ,°' ta wkqj" wdkhk yd fjkqfjka lrkq ,nk fma%IK" ,dN" ,dNdxY"
wmkhk md,l úiska úksuh wjirm;a f,i fmd<S" l=,S wdodhï wd†h fma%IKh ls¯u" keõ
Ndú;hg .eKqkq n,m;% ksl=;a lrk ,°' ishÆ fiajd" .=jka fiajd yd .e,al=,S yd iïnkaO
wdkhk yd wmkhk ksYaÑ; fr.=,disj,g f.ùï wd†h we;=<;a fõ'
hg;a úh' w;HdjYH whs;u f,i jr®. lrk ,o 4'2' ixpdrl wruqKq i|yd ,ndf.k m%fhdackhg
NdKav muKla wdkhkh i|yd wjir ,nd ° fkdf.k ,xldjg /f.k wd úfoaY jHjydr
;snq◊' uqo,a" Y%S ,xldfjka msg;° ,o úfoaY jHjydr
3'2' 1970 isg 1977 olajd" úksuh yd wdkhk uqo,a" Y%S ,xldfjka msg; jdisl mqoa.,fhl= yg
md,khkag wu;rj oaú;aj úksuh wkqmd; imhk ,o fiajd fjkqfjka ,o úfoaY jHjydr
l%uhla mej;=◊' fuu l%uh hgf;a" w;HdjYH uqo,a fyda wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a
whs;u ks, úksuh wkqmd;hla hgf;a .sKqï" fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï"
wdkhkh ls¯ug bv ,nd≥ka w;r wfkl=;a fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï
wdkhkhka by< úksuh wkqmd;hka hgf;a yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï ysñhka
is≥ l<hq;= úh' úiska tu .sKqïj,ska wdmiq ,nd .kakd ,o
3'3' 1977 fkdjeïnr® udifha°" újD; wdr®:ßl úfoaY jHjydr uqo,a" t'c' fvd,r® 10"000 la
m%;sm;a;s hgf;a y`≥kajd≥ka" kj rcfha wdr®:ßl olajd ;ud ika;lfha r|jd .; yel'
m%;sixialrKj, fldgila f,i úksuh 4'3' wfkajdislhkag imhk ,o NdKav yd fiajd
wkqmd; l%uh ,sys,a lrk ,°' fuu wjia:dj" fjkqfjka f.ùï jYfhka ,efnk úfoaY
cx.u .sKqu ,sys,a ls¯fï uQ,drïNh f,i jHjydr uqo,a Ndr .ekSug fkajdislhka
ie<fla' yg wjir we;' tfia Ndr .kakd ,o
3'4' cx.u .sKqu ,sys,a ls¯fï lghq;= 1993 ° jvd;a uqo,a" úls”fï †k isg †k 7la olajd ;ud
fõ.j;a jQ w;r" 1994 ° cd;Hka;r uQ,H ika;lfha r|jd .; yels w;r bkamiqj úfoaY
wruqof,a .súiqï.; fldkafoaiskays ^iïuq;Ska& úksuh Wmhkakkaf.a .sKqulg ner ls¯u fyda
n,h,;a fjf<kafol= yg úls”u is≥ l<
5
VIII jk f√oh ms<s.ekSfï m%;sM,hla f,i
1994 ° ishÆu cx.u .sKqï .kqfokq ,sys,a hq;=h'
lrk ,°' ta wkqj" lsis≥ úksuh ndOdjlska 4'4' úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï mj;ajdf.k
f;drj tjka .kqfokq i|yd úfoaY úksuh hkq ,nk mqoa.,hka yg ´kEu wruqKla
ksoyia ls¯u ms◊i n,m;%,dNS jd◊c nexl= fjkqfjka úfoaY jHjydr uqo,ska Kh .ekSug
^tkï úfoaY úksuh iïnkaOfhka n,h,;a wjir we;s w;r" wfkajdisl úfoaY jHjydr
fjf<`≥ka& yg wjir ,nd fok ,°' uqo,a .sKqï mj;ajdf.k hkq ,nk ixl%u◊l
3'5' cx.u .sKqu ,sys,a ls¯fuka wk;=rej" fiajlhska" oaú;aj mqrjeishka yd fjk;a rgl
cd;Hka;r uQ,H .kqfokq is≥ ls¯fï ° by< ia:ßr fkajdisl ùid ysñ mqoa.,hka yg ksjdi
ldr®hlaIu;djhla <`.d lr .ekSfï wruq◊ka wruqKq i|yd úfoaY jHjydr uqo,ska Kh
Y%S ,xld uy nexl=j úiska m%d.aOk .sKqï ,nd.; yel' wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a
.kqfokq o l%ñlj ,sys,a lr we;' .sKqï ysñ ixl%u◊l fiajlhka yg ´kEu
4' úksuh md,k mk; hgf;a fï jk úg isÿ lr we;s wruqKla fjkqfjka Y%S ,xld remsh,aj,ska o
,sys,alrKhka1 Kh ,nd.; yel'
4'5' úfoaY jHjydr uqo,a ´kEu m%udKhla ,xldjg
4'1' b,a,Sïj, ioaNdjh ms<sn|j iEySulg
/f.k taug ´kEu mqoa.,fhl= yg wjir we;s
m;aùfuka wk;=rej" ishÆ cx.u ^m%d.aOk
w;r tys iuia; jákdlu t'c' fvd,r® 15"000
fkdjk& .kqfokq i|yd ndOdjlska f;drj
blaujkafka kï fyda tu mqoa.,hd úiska t'c'
úfoaY úksuh ksoyia ls¯u ms◊i n,h,;a
fvd,r® 5"000 g jeä m%udKhla úfoaY jHjydr
fjf<`≥ka tkï" n,m;%,dNS jd◊c nexl= yg
uqo,a fkdaÜgqj,ska wdmiq /f.k hdug woyia
wjir we;' cx.u .sKqï .kqfokq hkakg"
lrkafka kï tu jákdlu Y%S ,xld fr®.=jg
fjf<| NdKav wdkhkh yd wmkhkh i|yd
m%ldY l< hq;=h'
4'6' Y%S ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhl= úiska úfoaY
1 fuu ,sys,alrKhka ms<sn`oj iïmQr®K úia;r iy wod< j.ka;s yd fldkafoais jHjydr uqo,a ´kEu m%udKhla Y%S ,xldfjka
iúia;rj ±k.ekSu ms◊i wod< fufyhqï Wmfoia$úOdkhka$pl%f,aLhka
lshjd ne,sh hq;=h' msg;g /f.k hdyels w;r tys iuia;
193
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jákdlu t'c' fvd,r® 10"000 blaujkafka kï b' Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka
fyda úfoaY jHjydr uqo,a fkdaÜgqj,ska iukaú; iNd mk; hgf;a ksl=;a lr we;s
jk m%udKh t'c' fvd,r® 5"000 blaujkafka kï n,m;%hla u; l%shd;aul jk tall Ndrhl
ta ms<sn| Y%S ,xld fr®.=jg m%ldY l< hq;=h' tall" .eiÜ ksfõokfha i|yka lr we;s
4'7' Y%S ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhl= yg re' 20"000 ;eke;a;ka yg ksl=;a ls¯ug" mej¯ug iy
olajd Y%S ,xld remsh,a wmkhkh ls¯ug yd ta iïnkaO f.ùï ls¯ug
wdkhkh ls¯ug wjir we;' B' Y%S ,xld .sKqïlrK yd ú.Kk m%ñ;s mk;
4'8' my; mqoa.,hka yg Y%S ,xldfjka msg; nexl= wkqj úfYaIfhka i|yka lrk ,o jHdmdr
.sKqï újD; ls¯ug" mj;ajdf.k hdug iy wdh;khla f,i jr®.SlrKh lr we;s
l%shd;aul ls¯ug yel' iud.ul Y%S ,xld remsh,aj,ska kdukh
w' jHdmdr" wOHhk fyda ffjoH m%;sldr lghq;= lr we;s" f.jd ksoyia l<yels jr”h
i|yd ;djld,slj Y%S ,xldfjka neyer jQ fldgia" .eiÜ ksfõokfha i|yka lr
Y%S ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhla we;s Y%S ,xldfjka msg; jdisl mqoa.,hkag
wd' Y%S ,xldfjka msg;g jD;a;Suh fiajdjka imhk ksl=;a ls¯ug yd mej¯ug
;eke;af;la fyda Y%S ,xldfõ ,shdm†xÑ W' Y%S ,xldfõ ixia:dms; iud.ul Y%S ,xld
iud.ula$wdh;khla remsh,aj,ska kdukh lr we;s ,ehsia;=.;
we' Y%S ,xldfjka msg; wdfhdackh ls¯u yd ,ehsia;=.; fkdl< Khlr wfkajdisl
wdfhdaclhkag ksl=;a ls¯ug yd mej¯ug
i|yd wud;Hjrhd úiska wjir ,nd≥ka
W!' ksYap, foam< iïnkaOfhka wfkajdislhkag
;eke;af;la fyda Y%S ,xldfõ ,shdm†xÑ
Y%S ,xld remsh,aj,ska f.ùï ls¯ug
iud.ula$wdh;khla
t' wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï"
wE' fjf<| NdKav wmkhklrefjla
fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï"
b' fjk;a rgl j,x.= ks;H fkajdisl n,m;%hla
fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a
,ndf.k we;s ;eke;af;la
.sKqï yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï
B' oaú;aj mqrjeisfhla
ysñhka úiska ´kEu wruqKla fjkqfjka"
W' wOHdmk lghq;= i|yd Y%S ,xldfjka neyerj
tkï" iq/l=ïm;a w;alr .ekSug yd fjk;a
fjk;a rglg hdug n,dfmdfrd;a;= jk ´kEu m%d.aOk yd cx.u .kqfokq i|yd
5
Y%S ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhl= yg tlS Y%S ,xldfjka msg;g f.ùï ls¯ug
rfÜ ùid wkqu; lrk wêld˙h úiska YsIH 4'10' Kh$yr ldâm;a Ndú;d lrñka fm!oa.,sl
ùid ,nd .ekSfï wruqK fjkqfjka tu Ndú;h fjkqfjka Y%S ,xldfjka msg; jdisl
rfÜ .sKqula újD; lr mj;ajdf.k hdu mqoa.,hkag úfoaY úksufhka f.ùï ls¯u
wjYH hehs kshu lrk wjia:djl° tjka i|yd Y%S ,xldfõ fkajdislhskag wjir we;'
mqoa.,fhla 4'11' neyer ls¯ï yd iSud ls¯ïj,g hg;aj Y%S
4'9' wfkajdislhka iu. Y%S ,xldj ;=<° my; i|yka ,xldj ;=< we;eï jHdmd˙l l%shdldrlïj,
.kqfokq ls¯ug fkajdislhka yg wjir we;' kshe,Sug úfoaY iud.ï yg wjir we;'
w' fldgia ksl=;a ls¯u yd mej¯u iïnkaOfhka 4'12' Y%S ,xldfjka msg; jdislhkaf.ka Kh ,nd
wfkajdislhka yg f.ùï ls¯ug yd Tjqkaf.a .ekSu i|yd foaYShj ixia:dms; iud.ï yg
f.ùï ,eîug wjir we;'
wd' wjir,;a mqoa.,hka úiska Y%S ,xld 4'13' mkjd we;s iSud ls¯ïj,g hg;aj Y%S ,xldfjka
remsh,aj,ska kdukh lrk ,o ne`≥ïlr ñ,° msg; wjir,;a lafIa;%hkays wdfhdackh ls¯u
.ekSug" mej¯ug yd tajdg wod, .kqfokq i|yd fkajdislhkag wjir we;'
iïnkaOfhka f.ùï ls¯ug 4'14' úfoaY ldr®hd, msysgqùu iy mj;ajdf.k hdu
we' remsh,aj,ska kdukh lrk ,o NdKavd.dr i|yd wruqo,a fma%IKh ls¯ug Y%S ,xldfõ
ì,am;a iïnkaOfhka úfoaY mqrjeishkag" ,shdm†xÑ iud.ï iy yjq,a jHdmdr i|yd
Y%S ,xldfjka msg; ixia:d.; ixia:dms; wjir we;'
wdh;kj,g yd úfoaYSh wdh;ksl 4'15' wdjD; .sKqïj, mj;akd wruqo,a fma%IKh
wdfhdaclhka yg f.ùï ls¯ug ls¯u
wE' wjir,;a mqoa.,hka úiska" Y%S ,xld rch ÷ fjk;a rgl ia:ßr fkajdisl;ajh ,ndf.k
úiska ksl=;a lrkq ,nk Y%S ,xld ixjr®Ok we;s Y%S ,dxlslfhl=g(
ne`≥ïlr ñ,° .ekSug" mej¯ug yd ta - uQ,sl ixl%u◊l °ukdj f,i t'c'
iïnkaO f.ùï ls¯ug fvd,r® 150"000 la o" bkamiqj jdr®Isl
194
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s
°ukdj f,i t'c' fvd,r® 20"000 la o wdfhdack i|yd jvd;a fhda.H flakaøia:dkhla
fma%IKh l<yel' f,i rgl wdlr®I”h;ajh wfkl=;a lreKq w;˙ka
- fiajl wr®:idOl wruqo,a" fiajl m%Odk jYfhkau r|d mj;skqfha trfÜ m%d.aOk
Ndrldr wruqo,a" md˙f;daIsl °ukd we;=Ω .sKqu fld;rï≥rg újD;j mj;skafkao hkak u;hs'
wfkl=;a ishÆu úY%dñl m%;s,dN iy tneúka" mQr®j wkque;Ska" ≥Ialr;djhka" l,a.; jk
jr®;k wdodhï wdjD; .sKqula yryd l%shdmámdàka yd iSud ls¯ïj,ska f;drj ráka msg;g
ksoyfia fma%IKh l< yel' yd rg ;=<g wruqo,a fma%IKh ls¯ug we;s yelshdj"
÷ úcd;slhka úiska jdr®Islj t'c' fvd,r® úfoaY wdfhdack m%jr®Okh iy wdlr®IKh ls¯fuys,d
20"000 la olajd uqo,ska fma%IKh l<yel' jeo.;a idOlhla fõ'
4'16' Y%S ,xldj ;=< r;%ka ñ,° .ekSug yd úls”ug;a
Y%S ,xldfjka r;%ka wmkhkh ls¯ug yd Y%S ,xldjg cd;Hka;r uQ,H .kqfokq is≥ ls¯fï° by<
r;%ka wdkhkh ls¯ug;a Y%S ,xldfõ isák ldr®hlaIu;djhla ,nd .ekSfï iy wdr®:ßl
´kEu mqoa.,fhl=g wjir we;' flfiafj;;a" l%shdldrlïj,g ;j≥rg;a myiqlï ie,iSfï
tjeks wdkhk$wmkhkj, m%udKh" jákdlu wruq◊ka by; idrdxY.; l< wdldrhg m%d.aOk
iy wruqK Y%S ,xld fr®.=fõ wOHlaI fj; .sKqu iïnkaO úfoaY úksuh fr.=,dis l%ñlj ,sys,a
m%ldY l< hq;=h' lr we;' flfiafj;;a rg ;=<g .,d tk m%d.aOk
4'17' wOHdmksl wruqKq i|yd úfoaY.; ù isák m%jdyhka yd ráka msg;g .,d hk m%d.aOk m%jdyhka
Y%S ,dxlslhka yg úfoaY rgj, nexl=" ;j≥rg;a ;rula ndOdld¯ njg fmd≥ u;hla mj;S'
uQ,H wdh;k" úYajúoHd, fyda wOHdmksl fuu ;;a;ajhg ms<shï fh°ula jYfhka kj mk;la
wdh;kj,ska Kh ,nd .ekSug;a n,h,;a y`≥kajd fok njg miq.sh whjeh ksfõokhkays° rch
fjf<kafol= yryd Y%S ,xldfjka wruqo,a úiska m%ldYhg m;a lrk ,°' ta wkqj" kj úfoaY
fma%IKh ls¯fuka tu Kh wdmiq f.ùug;a úksuh l<ukdlrK rduqjla y`≥kajd°u i|yd jk
wjir we;' uQ,sl lghq;= fï jk úg is≥ flfrñka mj;sk
4'18' Á ,xldfõ fiajd kshqla; úcd;slhka yg jegqma"
w;r" kj úfoaY úksuh flgqïm; mdr®,sfïka;=fõ
fõ;k iy wfkl=;a m%;s,dN we;=Ωj Tjqkg
wkque;shg b†˙m;a ls¯ug fmr rcfha .eiÜ m;%fha
lrkq ,nk f.ùï Tjqka úiska mj;ajdf.k
m< lr we;'
hkq ,nk wjir,;a úfoaY jHjdyr uqo,a
5
.sKqïj,g ner ls¯ug wjir we;' uQ,dY%(
5' b†˙ .ukau. Y%S ,xld uy nexl= jdr®Isl jdr®;d
1970 w. Nd.fha isg wdr®:ßl iy fjf<| m%;sm;a;s ,sys,a 1953 wxl 24 ork úksuh md,k mk;
ls¯ug wkq.dój" by; úia;r l< m˙† foaYdka;˙l Kumari Jayawardena & Jennifer Moragoda (2008). N.U.
m%d.aOk m%jdyhka i|yd l%ñlj wjia:djka i,id ° we;' Jayawardena "The First Five Decades"
cd;Hka;r m%d.aOk fjf<|fmd< iu. taldnoaOùug Samarasiri, P. (2008). Exchange Control Liberalization,
wjia:djka iïmdokh lrk w;r;=r rg ;=<g .,d tk Measures and Their Economic Impact on the Economy
m%d.aOk m%jdyhka" úfYaIfhkau foaYSh wdfhdackhka Sessional Paper XIV – 1949, November 1949 Report on
i|yd jk wruqo,a iïmdokh by< kxjk ,°' úfoaY the Establishment of a Central Bank for Ceylon
195
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
196
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd
6
rdcH uQ,H lghq;=
iy M,∞hS fkdjk úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u is≥ cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ;dlaIKsl iydh iys;j
lrk ,°' fuu m%;sm;a;s ±lau" rch úiska 2016 cqks kj foaYSh wd∞hï mk;la y∫kajd °u" 2017 jir
ui cd;Hka;r uQ,H wruqo, iu`. we;s lr .;a i|yd jk whjefhka kshu l< f,ig ldr®;=uh
;=ka wjqre≥ úia;Sr®K Kh myiqlï jevigyfkys wd∞hï iy úhoï jdr®;d mdr®,sfïka;=j fj; fhduq
wka;r®.;j we;' ls¯u iy tl;= l< w.h u; n≥j,g w∞< .egÆ
uE; ld,h ;=< rdcH whjefhys wLKavj iudf,dapkh ls¯u hkd†h ;=<ska o wd∞hï tla/ia
mej;s jHqyd;aul ≥r®j,;d ksjer† ls¯u ms◊i ls¯u by< kexfjkq we;ehs wfmalaIs;h'
úhoï wvq ls¯u muKla is≥ lrkq ,nkjdg úhoï iïnkaOfhka .;a l," 2016 jir ;=< °
jvd wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d mqkrdjr®;k úhoï ;dr®lSlrKh ls¯u i|yd
l%shdj,shla flfrys rch lem úh' uE; ld,fha° rch úiska mshjr lsysmhla f.k we;' ta wkqj"
rdcH uQ,H wxYh ;=< m%Odk .egÆjlaj mej;s wfmalaIs; rdcH uQ,H b,lal <`.d lr .ekSfï °"
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rcfha wd∞hu my< ishÆu iqNidOk fhdackd l%u l<ukdlrKh
hEfï m%jK;dj" 2015 jir ;=< ° fjkilg ,la jQ ls¯fï fhda.H moaO;shla ksr®udKh ls¯u yd
w;r" n≥ moaO;sfha mj;sk .egÆ iu`.u fuu l%shd;aul ls¯u ms◊i 2016 jir ;=< ° rch úiska
m%jK;dj ;sridr whq˙ka mj;ajd .ekSu i|yd 2002 wxl 24 ork iqNidOk m%;s,dN mk; hgf;a
;j≥rg;a l%shdudr®. .ekSu wjYH fõ' ta wkqj" n≥ ia:dms; lrk ,o iqNidOk m%;s,dN uKav,h
moaO;sh l%uj;a ls¯u yd ir, ls¯u" n≥ moku mq`M,a 2016 fmnrjd˙ 02 †k wxl 1952$22 .eiÜ m;%h
ls¯u" n≥ ksoyia ls¯ï yd n≥ iyk ;dr®lSlrKh u.ska n,d;aul lrk ,°' óg wu;rj" fmdfydr
ls¯u iy n≥ m˙md,kh Yla;su;a ls¯u i|yd iykdOdrh fjkqjg" uQ,Huh m%∞khla ,nd foñka
m%;sixialrK /ila jir ;=< ° l%shd;aul fl˙K' fmdfydr iykdOdrhg w∞< ixfYdaOk is≥ lrk
tl;= l< w.h u; n≥ wkqmd;slh by< ±óu" ,°' ;jo" iEu wud;HdxYhlau udisl moku u;
tl;= l< w.h u; n≥ yd cd;sh f.dvke.Sfï n≥ is≥ lrk úhoïj,g w∞< ne°ï (commitments)
hgf;a jQ n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u" kj whs;u n≥ y∫kd .ekSu i|yd Wmldr jk ne°ï jdr®;d
±,g tl;= ls¯fuka tl;= l< w.h u; n≥ moku ls¯fï moaO;shla (Commitment Recording System)
mq`M,a ls¯u" cd;sh f.dvke.Sfï n≥ i|yd w∞< jk uqo,a wud;HdxYfha ia:dms; lr we;' ;jo"
ldr®;=uh jákdlu my< ±óu" wdfhdack uKav,h 2016 foieïnr® udifha ° taldnoaO NdKavd.dr
yryd ,nd ° ;snQ iyk ;dr®lSlrKh ls¯u" wdr®:ßl fufyhqï l<ukdlrK moaO;sfha m<uq w†hr
fiajd .dia;=j jeks wfkl=;a n≥ jr®. i|yd jk n≥ hgf;a tk whjeh ie,iqï ls¯fï fudähq,hla
wkqmd;sl by< ±óu iy n≥ jr®. lsysmhla hgf;a jQ ishÆu wud;HdxY ;=< l%shd;aul lrk ,°' fï w;r"
n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u hkd†h jir ;=< is≥ rch i;= jd◊c jHjidhhkaj, uQ,H úkh iy
lrk ,o l%shdudr®.hkag wh;a úh' óg iu.dój" wëlaIKh by< kexùu ;=<ska tAjdfha l%shdld¯;ajh
n≥ m˙md,k l%shdudr®. y∫kajd °u yd l%uj;a ls¯u
6
jeä †hqKq ls¯u i`oyd rch i;= jd◊c jHjidhhka
u.ska n≥ wd∞hï jr®Okh ls¯u i|yd ∞hl jk w;=˙ka úYd,;u wdh;k myg w∞<j wdh;ksl
l%shdudr®. /ila wkq.ukh lrkq ,eîh' óg w∞<j" wNsm%dh m%ldY (Statements of Corporate Intent) 2017
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=fõ wd∞hï m˙md,k
udr®;= udifha ° w;aika lrk ,°'
l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sfha fufyhqï
lghq;= l%shd;aul ls¯u wdrïN lrñka wd∞hï 2016 jir i|yd jQ rdcH uQ,H b,lal rch
/ia lrk wdh;k iajhxl%ShlrKh ls¯fï l%shdj,sh úiska w;am;a lr.;a w;r" rcfha wd∞hï by< hEu
fõ.j;a lrk ,°' Y%S ,xld fr®.=j o cd;sl ;ks iy o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i úfYaIfhkau
m%fõY moaO;sh (National Single Window System) mqkrdjr®;k úhoï we;=`M rcfha uq`M úhoï
ia:dms; ls¯u i|yd uQ,sl mshjr f.k we;' tfiau" wvq ùu fya;=fjka whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys
hymd,kh" j.lSu iy úksúoNdjh ms<sn| m˙phka m%;sY;hla f,i ishhg 5'4 olajd wvq úh' 2015
we;s ls¯ug .kakd W;aidyh ms<sìUq lrñka 2017 jifr® fkdjeïnr® udifha ° mdr®,sfïka;=jg
jir i|yd jk whjeh u.ska n≥ úhoï ms<sn| b†˙m;a lrkq ,enQ 2016 jir i|yd jQ whjehg
m%ldYkhla mdr®,sfïka;=j fj; m%:u jrg b†˙m;a wkqj" 2015 jifr® ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
lrk ,°' m%Odk n≥ jr®. i|yd rch úiska m%∞kh f,i ishhg 7'6 la jQ iuia; whjeh ys`.h 2016
lrkq ,enQ n≥ ksoyia ls¯ï" n≥ úrdu iy wfkl=;a jifr® ° ishhg 5'9 olajd wvq ls¯ug wfmalaId lrkq
n≥ iykj,g w∞< ms˙jeh ms<sn| úia;rhla ,eîh' wk;=rej" wdr®:ßlfhys is≥ jQ m%jK;djhka
fuu m%ldYkh u.ska imhkq ,nhs' óg wu;rj" i,ld n,ñka 2016 jir i|yd jQ whjeh ys`.h
198
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 5'4 olajd uqo,a wud;HdxYfha rdcH uQ,H l<ukdlrK
;j≥rg;a wvq ls¯u i|yd rcfha we;s lemùu jdr®;djg wkqj" rcfha ue† ld,Sk wruqK jkqfha"
2016 udr®;= udifha ° wjOdrKh lrk ,°' 2020 jk úg whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rcfha wd∞hu 2016 f,i ishhg 3'5 olajd l%ñlj wvq lr .ekSuhs' óg
jifr® ° wLKavj fojk jirg;a jeä jQ w;r" ta iu.dój" rdcH wdfhdack o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
i|yd rch i;= jd◊c jHjidhhkaj,ska ,o ,dN f,i ishhg 5 l muK uÜgul mj;ajd .kakd
iy ,dNdxY ksid ie,lsh hq;= f,i by< .sh n≥ w;r ue†ld,Skj rcfha wd∞hu o o'foa'ks'fhys
fkdjk wd∞hu fukau n≥ wd∞hu jeä ls¯ug .;a m%;sY;hla f,i ishhg 16 l muK m%udKhlg
l%shdudr®. fya;=fjka n≥ wd∞hu by< hEu o fya;= jeä lr .ekSug wfmalaIs;h' ;jo" 2017 jifr® °
úh' fï w;r" 2016 jir i|yd mqfrdal:kh lrk yd bka wk;=rej jr®;k .sKqfï fYaIh w;s˙la;hla
,o uQ,sl weia;fïka;=j,g jvd jeäfhka rcfha
njg m;a lr .ekSug wfmalaIs; w;r" tu.ska
fmd,S f.ùï by< .sh o" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
rcfha ffoksl fufyhqï lghq;= i|yd Kh
f,i mqkrdjr®;k úhoï jir ;=< ° wvq úh' fï
.ekSu k;r lr .ekSug;a" rcfha wd∞hï rdcH
w;r" m%d.aOk úhoï yd Y=oaO Kh °ï fukau rdcH
wdfhdack jevigykaj,g fhdod .ekSug;a yels
wdfhdack o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i wvq jQ
w;r" rdcH wdfhdack jHdmD;s iy jevigyka jkq we;' óg wu;rj" 2017 jifr® isg m%d:ñl
m%uqL;djh u; is≥ ls¯u fuu wvq ùu i|yd fya;= .sKqfï w;s˙la;hla o mqfrdal:kh lr we;s w;r"
úh' rdcH uQ,H wxYfha jQ fuu m%.;sh iu`." cd;sl rcfha wd∞hï ;=<ska fmd,S fkdjk úhoï mshjd
b;s˙ ls¯ïj,g rch olajk ∞hl;ajh ms<sìUq .ekSug rch ork W;aidyh tu.ska ms<sìUq fõ'
lrkq ,nk jr®;k .sKqfï fYaIh o'foa'ks'fhys ta wkqj" wfmalaIs; wd∞hï b,lal <`.d lr
m%;sY;hla f,i" 2015 jifr® mej;s ishhg 2'3 l .ekSu i|yd fï jk úg y∫kd f.k we;s wd∞hï
ys`.hg idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 0'6 l ys`.hla m%;sixialrK m%udohlska f;drj l%shd;aul ls¯u
olajd wvq úh' miq.sh whjeh ys`.hka fya;=fjka w;HjYH fõ' mqkrdjr®;k úhoï ±˙h yels
lrk ,o fmd,S f.ùï bj;a ls¯u u.ska uÜgul mj;ajd .ekSu u.ska whjeh ys`.h wvqlr
rcfha whjefhys jr®;udk wNsu; rdcH uQ,H .ekSug ork W;aidyhg msgqn,hla iemhsh hq;=j
m%;sm;a;s l%shdudr®.h ms<sìUq lrkq ,nk m%d:ñl we;' rdcH wdfhdack ;sridr uÜgulg <`.d
.sKqfï fYaIh o" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i lr .ekSu i|yd há;, myiqlï iïmdokfha °
miq.sh jifr® mej;s ishhg 2'9 l ys`.hl isg mqoa.,sl wxYh iyNd.s lr .ekSu w;HjYH jk
2016 jifr® ° ishhg 0'2 l ys`.hla olajd wvqúh' w;r" mqoa.,sl wxYfha wdr®:ßl l%shdldrlï i|yd
fuf,i hym;a uÜgulg m;a jQ m%d:ñl .sKqfï ys;lr m˙irhla ksr®udKh ls¯ug iy wdr®:ßlfha
ys`.h u.ska jvd hym;a rdcH uQ,H ;sridrNdjhla iuia; M,∞hs;djh jeä†hqKq ls¯u i|yd udkj
we;s lr .ekSu i|yd rch ±la jQ W;aidyh ms<sìUq ixjr®Okh iqrlaIs; ls¯u yd jeä†hqKq ls¯u o
6
lrhs' whjeh ys`.h uQ,Hkh ls¯u i|yd rch wjYH fõ' rch i;= jd◊c jHjidhhka ,nk
m%Odk jYfhka u úfoaYSh uQ,dY% u; rπ mej;s w,dN wjidkfha ° rcfha j.lSula jk neúka"
w;r" ta nj t'c' fvd,r® ñ,shk 1"500 l cd;Hka;r
bkaOk yd ú≥,sh i|yd iq≥iq iajhxl%Sh ñ,
iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls¯u iy t'c' fvd,r®
hdka;%Kh jeks ms˙jeh ms<sìUq jk ñ, hdka;%K
ñ,shk 700 l Kh úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H
ia:dms; ls¯u ;=<ska tu wdh;k w,dN ,eîulska
myiqlu hgf;a ,nd .ekSu u.ska ms<sìUq fõ'
f;drj mj;ajd .; hq;= w;r w,dN talrdYS
nexl= wxYfhka ,nd .;a Kh 2016 jifr® ° remsh,a
ì,shk 140'0 la jQ w;r" th 2016 jir i|yd jQ ùu o je<elaúh hq;=h' ksh`.h iy .xj;=r
remsh,a ì,shk 182'0 l b,lalh iy 2015 jifr® ° jeks iajdNdúl jHikj,g uqyqK °u i|yd o
jdr®;d l< remsh,a ì,shk 291'8 l m%udKhg rchg wu;r wruqo,a wjYH úh yelsh' flfia
idfmalaIj ie,lsh hq;= my< hEuls' 2016 jifr® ° fj;;a" fuu uQ,H wjYH;djka wkqu; whjeh
uOHu rcfha Kh kdñl jYfhka .;a l," iSudj ;=< l<ukdlrKh lr .ekSug lghq;=
miq.sh jirg jvd wvq jr®Okhla jdr®;d l< o" th l< hq;=h' tfukau" ue†ld,Skj Kh fiajdlrK
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i .;a l, 2016 jir f.ùïj,g w∞<j rchg wNsfhda. /ilg
wjidkh jk úg ° ishhg 79'3 olajd by< .sh uqyqK °ug is≥j we;s w;r" 2019 jifr® isg
w;r" o'foa'ks'fhys kdñl w.fhys wvq jr®Okh fï cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr m˙K; ùï
i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' talrdYS ùu iy foaYSh fj<|fmdf<a fukau
199
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfoaYSh fj<|fmd<j, fmd,S wkqmd;sl by< wfkl=;a wxY yd iïnkaO l%shdudr®. .Kkdjla o
hEu fya;=fjka rcfha fmd,S f.ùï by< hEfï ta w;r fõ' 2016 jir i|yd jQ uq,a whjeh wkqj"
mSvkhla we;s ùu jeks wNsfhda. óg we;=<;a fõ' iuia; whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
tu ksid" rfgys Kh fiajdlrK f.ùï wdY%s;j 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 7'6 g idfmalaIj 2016
we;s úh yels .egÆ wju lr .ekSu ms◊i iuia; jifr® ° ishhg 5'9 olajd wvq ls¯ug wfmalaId lrk
Kh l<ukdlrKh ms<sn|j ksis wjOdkhla ,°' f.da,Sh wdr®:ßl m˙irfhys is≥jk fjkiaùï
fhduq ls¯ug wjYH jkq we;' ;jo" wfmalaIs; i,ld n,ñka 2016 udr®;= udifha ° rch úiska n≥
m%;sixialrK iïnkaOj" fhda.H ±kqj;a ls¯fï jr®. lsysmhla i|yd ixfYdaOk b†˙m;a l< w;r"
jevigyka ;=<ska rcfha mdr®Yajlrejka iy 2016 jifr® ° whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
uyckhd m%;sixialrKj, wjYH;dj ms<sn`o f,i ishhg 5'4 olajd wvq ls¯u i|yd jk lemùu
±kqj;a ls¯u ue†ld,Skj wfmalaIs; b,lal imqrd tu.ska fmkakqï fl˙◊'
.ekSu i|yd b;d jeo.;a fõ' whjeh b,lal yd iu.dój hñka rcfha
wd∞hu by< kexùfï wruq◊ka hq;=j 2016 jir
6'2 rdcH uQ,H m%;sm;a;s ÈYdj yd l%shdud¾. i|yd jQ whjeh u.ska wd∞hu jr®Okh lr
2016 jifr® ° rdcH uQ,H m%;sm;a;sh" whjeh .ekSu i|yd l%shdudr®. .Kkdjla y∫kajd fok
ys`.h wvq ls¯u iy tu.ska rdcH Kh m%udKh talrdYS ,°' ta wkqj" n≥ moku mq`M,a lrk w;ru" n≥
ùu wvq ls¯u ;=<ska rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh l%uh ir, ls¯u i|yd o l%shdudr®. .kakd ,°'
Yla;su;a ls¯u i|yd fhduq úh' ta yd iu.dój" ta w;r" n≥ moaO;sfha wjYH jr®Okhka is≥ ls¯u
rdcH uQ,H l<ukdlrK ^j.lSu& mkf;ys iy i|yd tys ir, nj" meye†,s nj iy ix.; nj
rcfha m%;sm;a;s m%ldYhkays i|yka lr we;s m˙†" ;yjqre ls¯ug n≥ kS;s kej; flgqïm;a ls¯u o
wd∞hu jr®Okh lr .ekSu iy mqkrdjr®;k jir ;=< ° wLKavj is≥ lrk ,°' ;jo" n≥
úhoï ;dr®lSlrKh lr .ekSu i|yd rch úiska tla/ia lrk wdh;kj, lghq;= m˙.Kl.;
m%;sm;a;suh l%shdudr®. lsysmhla l%shdjg kxjk ,°' lrñka n≥ m˙md,kh Yla;su;a ls¯u i|yd foaYSh
ta wkqj" 2015 fkdjeïnr® udifha ° b†˙m;a lrk wd∞hï fomdr®;fïka;=j ;=< wd∞hï m˙md,k
,o 2016 jir i|yd jQ whjeh u.ska l%shdudr®. l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh iy Y%S ,xld fr®.=j
.Kkdjla fhdackd lrk ,o w;r" m%Odk jYfhka ;=< cd;sl ;ks m%fõY moaO;sh l%shdjg kxjk ,°'
n≥ moku mq`M,a ls¯u" n≥ moaO;sh ir, ls¯u iy wd∞hï n≥ moku mq`M,a ls¯u i|yd o
n≥ m˙md,kh jeä†hqKq ls¯u fukau úY%du jegqma l%shdudr®. .Kkdjla fhdackd lrk ,o w;r" bka
l%uh" fmdfydr iykdOdrh yd rch i;= jd◊c iuyrla b†˙fha ° l%shd;aul ls¯ug kshñ;h'
jHjidhhka i|yd m%;sixialrK iy wdr®:ßlfha ta wkqj" wd∞hï n≥ i|yd ixfYdaOk
6
6'1 rEm igyk f,i" ^1& nexl= iy uQ,H fiajd" rlaIK jHdmdrh"
m%Odk rdcH uQ,H o¾Yl fj<| lghq;=" uoHidr" ≥ïfld<" f,d;/hs" TÜgq
^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i& iy iQ≥ l%Svd yer wdr®:ßlfha wfkla wxY i|yd
0 100 ishhg 17'5 l ;ks ixia:dms; n≥ wkqmd;slhla
-1 90 ^2& uoHidr" ≥ïfld<" f,d;/hs" TÜgq iy iQ≥
80
-2
70
l%Svd i|yd ishhg 40 l by< n≥ wkqmd;slhla
-3 60 ^3& nexl= iy uQ,H fiajd" rlaIK jHdmdrh iy
ishhg
ishhg
200
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
n≥ i|yd jQ ixfYdaOk l%shdjg kexùu m%udo úh' m%d.aOk iy Y=oaO Kh °ï 588,737 860,880 576,101 699,300
thska rdcH wdfhdack 602,767 869,880 594,013 708,300
tl;= l< w.h u; n≥ i|yd jk ^ixfYdaOk& kj
jr®;k .sKqfï w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -246,779 105,731 -71,719 64,300
flgqïm;la 2016 iema;eïnr® 13 jk †k wud;H
m%d:ñl .sKqfï w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -319,827 -219,697 -29,430 55,087
uKav,h úiska wkqu; lrk ,o w;r" tu kj iuia; whjeh w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -829,502 -740,149 -640,325 -625,000
flgqïm; i|yd mdr®,sfïka;= wkque;sh 2016 uQ,Hkh 829,502 740,149 640,325 625,000
Tlaf;danr® 26 †k ,nd .kakd ,°' tl;= l< w.h úfoaYSh uQ,Hkh ^w& 236,803 283,149 391,914 332,000
u; ixfYdaOk n≥ mk; wkqj" 2016 uehs 02 isg 2016 foaYSh uQ,Hkh 592,699 457,000 248,411 293,000
cq,s 11 olajd ld,m˙Éf√oh iy 2016 fkdjeïnr® fj<|fmd< Kh .ekSï 592,699 457,000 248,411 293,000
nexl= fkdjk 300,858 275,000 108,456 261,000
01 isg wdrïN jk ld,m˙Éf√oh i|yd w∞< jk
nexl= 291,841 182,000 139,955 32,000
tl;= l< w.h u; n≥ wkqmd;slh ishhg 15 ls' uQ,H wêld˙h 80,254 ,e'fkd 183,085 ,e'fkd
;jo" tu ld,m˙Éf√o i|yd ú≥,s ixfoaY fiajd jd◊c nexl= 211,588 ,e'fkd -43,130 ,e'fkd
iemhSu" ú≥,s ixfoaY lr®udka;h i|yd ;U lïì fj<|fmd< fkdjk
Kh .ekSï - - - -
/yeka we;=`M WmlrK wdkhkh yd iemhSu" ú≥,s o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ^wd&
ixfoaY kshduk fldñIka iNdj úiska foaYSh ú≥,s uqΩ wd∞hu iy m%∞k 13.3 14.7 14.3 15.0
ixfoaY fufyhqïlrejkag n,m;% ksl=;a ls¯ï iy uqΩ wdodhu 13.3 14.6 14.2 14.9
n≥ wd∞hu 12.4 13.2 12.4 13.5
fi!LHdrlaIl fiajd tl;= l< w.h u; noaog
n≥ fkdjk wd∞hu 0.9 1.4 1.9 1.4
hg;a lrk ,°' thg wu;rj" 2016 uehs 02 isg 2016 m%odk 0.1 0.1 0.1 0.1
cQ,s 11 olajd ld,m˙Éf√oh iy 2016 fkdjeïnr® úhoï iy wdmiq f.ùï
01 isg wdrïN jk ld,m˙Éf√oh i|yd tl;= l< wvql< miq Kh °ï 20.9 20.6 19.7 19.6
mqkrdjr®;k 15.5 13.7 14.8 14.4
w.h u; n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH iemhqï
6
m%d.aOk iy Y=oaO Kh °ï 5.4 6.9 4.9 5.2
iSudj" ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 3'75 isg remsh,a thska rdcH wdfhdack 5.5 7.0 5.0 5.2
ñ,shk 3'0 olajd wvq lrk ,°' tl;= l< w.h jr®;k .sKqfï w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -2.3 0.8 -0.6 0.5
u; n≥ i|yd w∞< ;j;a ixfYdaOk lsysmhla 2016 m%d:ñl .sKqfï w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -2.9 -1.8 -0.2 0.4
fkdjeïnr® 01 †k isg n,meje;afjk m˙† y∫kajd iuia; whjeh w;s˙la;h ^+&$ysÛh ^-& -7.6 -5.9 -5.4 -4.6
fok ,°' ta wkqj" tl;= l< w.h u; n≥ moku uQ,Hkh 7.6 5.9 5.4 4.6
úfoaYSh uQ,Hkh ^w& 2.2 2.3 3.3 2.5
mqΩ,a lrñka" u;ameka" is.rÜ" .,aw`.=re" iqj|
foaYSh uQ,Hkh 5.4 3.7 2.1 2.2
ú,jqka" ú≥,s fyda úoHq;a NdKav iy ú≥,s ixfoaY fj<|fmd< Kh .ekSï 5.4 3.7 2.1 2.2
lr®udka;h i|yd Ndú; lrk WmlrK u; tl;= nexl= fkdjk 2.7 2.2 0.9 1.9
l< w.h u; n≥ mkjk ,°' nexl= 2.7 1.5 1.2 0.2
uQ,H wêld˙h 0.7 ,e'fkd 1.5 ,e'fkd
n≥ moku mq`M,a ls¯fï wruq◊ka hq;=j cd;sh jd◊c nexl= 1.9 ,e'fkd -0.4 ,e'fkd
f.dvke.Sfï n≥ i|yd o ixfYdaOk lsysmhla fj<|fmd< fkdjk
Kh .ekSï - - - -
y∫kajd fok ,°' cd;sh f.dvke.Sfï n≥ i|yd uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
^w& úfoaYSh wdfhdaclhska fj; ksl=;a lrk ,o
jk ixfYdaOk wkqj" 2016 uehs 02 isg 2016 cQ,s NdKavd.dr ì,am;a yd NdKavd.dr ne∫ïlr
11 olajd ld,m˙Éf√oh iy 2016 fkdjeïnr® we;=<;a h'
^wd& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;=fïka;=j
01 isg wdrïN jk ld,m˙Éf√oh i|yd cd;sh úiska 2017'03'15 †k ksl=;a lrk ,o 2015
ixfYdaê; o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
f.dvke.Sfï n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH
201
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
iemhqï iSudj ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 3'75 isg foaYSh f.dùka i|yd wjYH wdrlaIdj
ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 3'0 olajd wvq lrk ,°' iemhSug iy iemhqï wxYh l<ukdlrK
ú≥,s ixfoaY fiajd iemhSu" ú≥,s n,h iemhSu" l%shdudr®.hla f,i foaYSh fj<|m< ;=< ñ, .Kka
,sysis f;,a i|yd jQ n≥ w;aye¯u bj;a ls¯u o by< hEï wju ls¯u i|yd wdydr øjH
fuu ld,m˙Éf√ohg w∞< fõ' óg wu;rj" lsysmhl wdkhkh u; jQ úfYaI fj<| NdKav
2016 fkdjeïnr® 11 †k isg n,meje;afjk m˙† noao j˙kajr ixfYdaOkh lrk ,°' ta wkqj"
uqøs; fmd;a" i`.rd" mqj;am;a yer cr®k,a fyda jdr foaYSh iemhqï ;;a;ajhka ie,ls,a,g .ksñka
i`.rd" iQr®h fldaI mek, iy Wmdx. wd° NdKav wr®;dm,a iy fndïnhs ΩEkq wdkhkfha °
.Kkdjla cd;sh f.dvke.Sfï noafoka ksoyia wh l< úfYaI fj<| NdKav noao ms<sfj<ska
lrk ,°' flfia fj;;a" 2016 jifr® °" cd;sh lsf,da.%Euhg remsh,a 25 iy lsf,da.%Euhg remsh,a
f.dvke.Sfï n≥ wkqmd;slh ishhg 2'0 la f,i 35 jYfhka 2016 udr®;= udifha ° jeä l< w;r"
fkdfjkiaj mej;s◊' tu wdydr øjH folu i|yd úfYaI fj<| NdKav
fudagr® jdyk wdkhkfha ° iy uoHidr noao lsf,da.%Euhg remsh,a 40 olajd 2016 wf.daia;=
ksIamdokfha ° we;s jk wd∞hï .s,syS hEï wju udifha ° kej;;a jeä lrk ,°' ;jo" r;= ΩEkq
ls¯fï wruq◊ka hq;=j ksIamdok n≥$iqrd n≥ wdkhkfha ° wh l< úfYaI fj<| NdKav noao
iïnkaOj l%shdudr®. lsysmhla y∫kajd fok ,°' lsf,da.%Euhg remsh,a 5 isg lsf,da.%Euhg remsh,a
ta wkqj" fudagr® jdyk i|yd >k fikaá ógr® 25 olajd jeä l< w;r" iq≥ iSks iy ≥Uqre iSks
u; mokï jQ tall ksIamdok n≥ wkqmd;slhka wdkhkfha ° wh l< úfYaI fj<| NdKav noao
y∫kajd fok ,°' ;jo" iQr®h n,h" yhsv%cka fyda ms<sfj<ska lsf,da.%Euhg remsh,a 13 yd lsf,da.%Euhg
yS,shï Ndú;fhka Odjkh jk m˙ir ys;ldó remsh,a 15 olajd jifr® fojk Nd.fha ° jeä lrk
fudagr® jdyk Ndú;h †˙u;a ls¯fï wruq◊ka hq;=j ,°' thg wu;rj" jir ;=< ° t<jΩ f;,a iy
tjeks jdyk i|yd ishhg 2'5 l n≥ wvq ls¯ula uy≥re îc wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<|
m%∞kh lrk ,°' rg ;=< is≥ jk kS;s úfrdaë iy NdKav noao by< kxjk ,°' iïmQr®K m˙mamq ^msh,s
wh:d f,i is≥ lrk uoHidr ksIamdokh wju fkdl<& wdkhkfha ° wh l< úfYaI fj<| NdKav
ls¯fï wruq◊ka hq;=j iqrd n≥ ks,Od¯kag iy noao lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg
md˙fNda.slhkag oDYHudkj y∫kd .; yels jk remsh,a 5 olajd o" msh,s l< m˙mamq wdkhkfha °
f,i iEu n≥ f.jkq ,enQ uoHidr fnda;,hla wh l< úfYaI fj<| NdKav noao lsf,da.%Euhg
i|yd u wdrlaIs; iaálrhla y∫kajd °ug fhdackd remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 10 olajd o
lrk ,°' 2016 iema;eïnr® udifha ° by< kxjk ,°' 2016
ldKav ;=klska hq;a ;Sre n≥ jHqyhla y∫kajd fkdjeïnr® udifha °" uqxweg wdkhkfha ° wh l<
úfYaI fj<| NdKav noao lsf,da.%Euhg remsh,a 10
6
°u u.ska wdkhk n≥ jHqyh ;dr®lSlrKh
lrk w;r;=r f;dard.;a whs;u i|yd ;Sre n≥ isg lsf,da.%Euhg remsh,a 40 olajd jeä lrk ,o
wkqmd;sl by< kxjk ,°' ishhg 25" ishhg 15" w;r" uex.=iaáka ^wÆ;a iy úh<s& lsf,da.%Euhla
ishhg 7'5 iy n≥ ksoyia f,i mej;s ldKav y;rlska i|yd remsh,a 200 l" f∞vï ^úh<s& lsf,da.%Euhla
hq;a ;Sre n≥ jHqyh fjkqjg 2015 fkdjeïnr® ui i|yd remsh,a 2"000 l" fmhdr®ia lsf,da.%Euhla
21 †k isg l%shd;aul jk m˙† ishhg 30" ishhg 15 i|yd remsh,a 175 l" fp˙ lsf,da.%Euhla i|yd
iy n≥ ksoyia f,i ldKav ;=klska hq;= ;Sre n≥ remsh,a 250 l" ma,ïia iy iaf,daia lsf,da.%Euhla
jHqyhla y∫kajd fok ,o w;r" tys iïmQr®K n,mEu i|yd remsh,a 200 l iy lsú µDÜ lsf,da.%Euhla
2016 jirg w∞< fõ' óg wu;rj" jrdh iy .=jka i|yd remsh,a 175 l úfYaI fj<| NdKav noaola
f;dgqm< ixjr®Ok noao l,ska mej;s ishhg 5'0 isg mkjk ,°' óg wu;rj" foaYSh fj<`ofmdf,a iy,a
ishhg 7'5 olajd by< kxjk ,°' flfia jqj o" iemhqu wvqùu ie,ls,a,g f.k 2017 ckjd˙
we;eï bf,dlafg%dksl iy úoHq;a WmlrK i|yd ui 07 isg l%shd;aul jk m˙† iïnd iy,a" kdvq
ishhg 2'5 l wvq n≥ wkqmd;slhla y∫kajd ≥ka iy,a iy lel=`M iy,a i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a
w;r" 2016 jir ;=< ° b†ls¯ï" ls˙ ksIamdok 15 l úfYaI fj<| NdKav noaola mkjk ,o w;r"
iy lDIslr®udka;h i|yd fhd∞ .efkk iuyr ;j≥rg;a th 2017 ckjd˙ ui 28 †k isg †k 30 l
hka;%iQ;% i|yd jk jrdh iy .=jka f;dgqm< ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg
ixjr®Ok noao bj;a lrk ,°' remsh,a 5 la olajd wvq lrk ,°' fï w;r" 2017
202
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
ckjd˙ udifha ° t<jΩ f;,a wdkhkfha ° wh l< ;yjqre ls¯u i|yd NdKav meñ”ug fmr ieliSfï
úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,iSudjla l%shdj,shla ^pre arrival processing mechanism& o
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a wdrïN lrk ,°' ;jo" nyÆï iy nvqndysrd†fhys
20 lska wvq lrk ,°' ksIaldYk lghq;= M,∞hSj yd ldr®hlaIuj is≥
ls¯u ;yjqre ls¯u ;=<ska m%udoùï wju jk iy
n≥ m˙md,kh jeä†hqKq ls¯u iy wd∞hu
wd∞hï jr®Okh by< kexfjk nyÆï m˙f,daalk
by< kexùu i|yd wd∞hï tla/ia lrkq ,nk
(scanning) moaO;shla jrdh yd .=jkaf;dgqm<j,a
wdh;kj, lghq;= m˙.Kl.; ls¯fï l%shdj,sh
wdY%s;j ia:dmkh lrk ,°' thg wu;rj" id.rh
fõ.j;a ls¯u flfrys wjOdkh fhduq lrk ,°'
foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j ;=< ia:dms; lr wdY%s;j is≥jk cdjdrï lghq;= j<lajd,Su i|yd
we;s iy n≥ f.jkakka yg tl;= l< w.h u; fr®.= iuqøSh lghq;= wxYh kej; l%shd;aul ls¯ug
n≥" cd;sh f.dvke.Sfï n≥" r|jd .ekSfï n≥ yd Y%S ,xld fr®.=j wfmalaId lrhs' uqo,a wud;HdxYh
Wmhk úg f.ùfï n≥ wd° n≥ jr®. f.ùu i|yd ;=< ia:dms; lr we;s taldnoaO NdKavd.dr
fukau wd∞hï jdr®;d Ndr °u i|yd o wka;r®cd,h l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh (ITMIS) yryd
^udr®..; l%uh& Tiafia ,shdm†xÑ úh yels wd∞hï whjeh iïmdokh" whjeh l%shd;aul ls¯u" rdcH
m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sfhys wd∞hï úhoï .Kkh" NdKavd.dr lghq;= yd
(RAMIS) fufyhqï lghq;= 2016 jir ;=< ° wdrïN
uqo,a m˙md,kh iy uQ,Huh jdr®;d iïmdokfha °
lrk ,°' wd∞hï m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re rchg iydh ùu wd†h iajhxl%ShlrKh ls¯u
moaO;sh jvd fyd¢ka l%shdjg kexùu i|yd ishÆu ;=<ska rdcH uQ,H l<ukdlrKh kùlrKh
rcfha mdr®Yajlrejka" m%dfoaYSh ldr®hd, iy foaYSh ls¯ug wfmalaId flfr®' fuu moaO;sh hgf;a" uqo,a
wd∞hï fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka i|yd moaO;sfha wud;HdxYh i|yd kj fjí msúiqula ksr®udKh
l%shd;aul wxY" m%;s,dN iy tys fiajdjka ms<sn|j lr" th 2016 wfm%a,a udifha ° l%shd;aul lrk
wjOdrKh lrñka ±kqïj;a ls¯fï jevigyka ,°' taldnoaO NdKavd.dr l<ukdlrK f;dr;=re
foaYSh wdodhï fomdr®;fïka;=j úiska mj;ajk ,°' moaO;sh w†hr myla hgf;a f.dvk.kq ,efí' m<uq
fï w;r" NdKav wdkhkh yd wmkhkh wdY%s; w†hr jk" whjeh ie,iqï iy moaO;s m˙md,k
úúO ldr®hhka yiqrejkq ,nk wdh;k iïnkaO fudähq,h wjika lr we;s w;r" 2016 Tlaf;danr®
lrñka Y%S ,xld fr®.=j ia:dms; ls¯ug wfmalaIs; ui isg i„ùj l%shdjg kxjd we;' ;jo" NdKavd.dr
cd;sl ;ks m%fõY moaO;sh ia:dms; ls¯u i|yd l<ukdlrKh" wd∞hï l<ukdlrKh" whjeh
wjYH uQ,sl l%shdudr®. f.k we;' fuu kj moaO;sh úir®ckh" ñ,° .ekSï l<ukdlrKh" úhoï
ia:dms; ls¯fï mrudr®:h jkafka wdkhk yd l<ukdlrKh" fmd≥ f,crh iy moaO;s m˙md,kh
wmkhk fj<πu i|yd myiqlï ie,iSu iy n≥ we;=<;a w†hr ˚˚ fudähq,h kshuq jHdmD;shla f,i
wd∞hu /ia ls¯fï ldr®hlaIu;dj by< kexùuhs' uqo,a wud;HdxYh iy fi!LH wud;HdxYh i|yd
6
fuhg iïnkaê; wdh;khkays há;, myiqlï l%shd;aul jk w;r" wfkl=;a rdcH úhoï ork
m%udKj;a fkdùu fya;=fjka ñka wfmalaIs; m%;sM, wdh;khka o 2017 m<uq Nd.h ;=< ° thg iïnkaO
;ju;a ,eî ke;' tu ksid" fuu cd;sl ;ks m%fõY lr .ekSug wfmalaIs;h' wfkla w†hr ;=k i|yd
moaO;sh ia:dms; ls¯u f,dal fj<| ixúOdkfha w∞< l%shdldrlï 2017 jir ;=< ° l%shdjg kexùug
fj<| myiqlï .súiqu hgf;a ia:dms; l< hq;= wfmalaId flfr®'
m%uqL jHdmD;shla f,i y∫kd f.k we;' cd;sl ;ks rdcH úhoï M,∞hSj l<ukdlrKh ls¯u
m%fõY moaO;sfha wkqu; ie,iqu f,dal nexl=fõ ffOr®hj;a ls¯u ;=<ska ue†ld,Sk rdcH uQ,H †Ydj
iydh we;sj 2017 jir ;=< ° ilia ls¯ug iy 2021 wfmalaIs; m˙† mj;ajdf.k hEu i|yd jir ;=< °
jir jk úg iïmQr®Kfhka ksu ls¯ug;a wfmalaId m%;sm;a;suh fjkialï lsysmhla is≥ lrk ,°'
flfr®' ksIaldYk myiqlï ;j≥rg;a jr®Okh ldr®;=uh úhoï iy wd∞hï m%;sM, mdr®,sfïka;=jg
ls¯fï wruq◊ka hq;=j ishÆu wdkhklrejka b†˙m;a ls¯u yd iïnkaO 2017 whjeh fhdackdjg
Y%S ,xld fr®.=fõ ,shdm†xÑ ls¯u wdrïN l< w;r" iu.dój rdcH uQ,H ldr®hidOkh wëlaIKh
wvq wj∞kï iys; wdkhklrejka myiqfjka y∫kd ls¯u i|yd jk uQ,sl l%shdudr®. uqo,a wud;HdxYh
.; yels jk m˙† wj∞kï wdlD;slrK hdka;%Khla úiska wdrïN lr we;' ta wkqj" rch úiska úhoï
ksr®udKh lrk ,°' wdkhklrejkag NdKav iy wd∞hï m%;sM, ldr®;=jla wjika ù udihla
ksoyia ls¯u iy läkñka ksIaldYk lghq;= ls¯u we;=<; mdr®,sfïka;=jg b†˙m;a ls¯u ;=<ska rdcH
203
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uQ,H md,kh ls¯ug mdr®,sfïka;=jg we;s yelshdj ldr®hlaIu fiajdjla ,nd °u i`oyd 2016
Yla;su;a jkq we;' fuu.ska" rdcH uQ,H tald.%;d jir ;=< ° iajhxl%ShlrKh ;=<ska úY%du jegqma
l%shdj,sh yd iu.dój lsishï ldr®;=jl wd∞hï ys`. fomdr®;fïka;=j ;j≥rg;a Yla;su;a lrk ,°'
ùul ° mdr®,sfïka;=fõ wkque;sh o iys;j úhoï úY%du jegqma pl%f,aL wxl 02$2016 hgf;a" úY%du
kej; .e,mSug rchg iy;slhla ,efnkq we;' jegqma ,shdm†xÑh jeä†hqKq ls¯u iy f.ùï
ta w;ru" cd;sl whjeh pl%f,aL wxl 07$2015 g fõ.j;a ls¯u i|yd rdcH fiajlhka jekaoUq yd
wkqj" whjeh m%;smdok iSudjkag wkq.;j úhoï wk;aore úY%du jegqma i|yd ,shdm†xÑ ùfï °
l<ukdlrKh lrk f,i úhoï is≥ lrk ishÆu wka;r®cd,h yryd wh≥ïm;a b†˙m;a l< yels
wdh;kj,g Wmfoia fok ,°' cd;sl whjeh iïmQr®Kfhkau iajhxl%Sh lrk ,o l%shdj,shla
pl%f,aL wxl 05$2016 g wkqj" 2017 jifr® ° y∫kajd fok ,°' úY%du jegqma pl%f,aL wxl 03$2015
úhoï is≥ lrk ishÆu wdh;k i|yd ldr®;=uh ^˚& hgf;a" 2016 Tlaf;danr® 10 †k isg úY%du jegqma
úhoï iSudjka ia:dms; lrk f,ig Wmfoia ,nd ° l<ukdlrK moaO;sh yryd úY%du jegqma wh≥ïm;a
we;' ;jo" 2017 whjeh fhdackd l%shd;aul ls¯fï wka;r®cd,h u.ska b†˙m;a ls¯ug wjir ,nd fok
m%.;sh by< kexùu i|yd" 2017 uq,a ldr®;=j ;=< ° ,°' úY%dñlhkaf.a úY%du jegqma f.ùfï l%shdj,sh
m%iïmdok l%shd∞uhka ksu ls¯ug wjYH mshjr ;eme,a fomdr®;fïka;=j yryd wka;r®cd,h Tiafia
.; hq;= nj wjOdrKh lrkq ,efí' ;jo" 2016 is≥ ls¯ug lghq;= iïmdokh lr we;s w;r" 2016
jir wjidk jk úg ksrjq,a ls¯ug fkdyels jQ jifr® ° ;eme,a ldr®hd, u.ska is≥ lrk ,o f.ùï
ne£ï ksrjq,a ls¯u" 2017 jir ;=< kj ne£ï i|yd uOH.; ls¯ug lghq;= lrk ,°' ;jo" Y%S ,xld
wruqo,a b,a,Sug fmr is≥ l< hq;= njg o Wmfoia ≥ï˙h fomdr®;fïka;=j iy fudìfg,a wdh;kh
,nd ° we;' cd;sl whjeh pl%f,aL wxl 01$2017 g tlaj" úY%dñlhka i|yd ≥ï˙h n,m;% wka;r®cd,h
wkqj úhoï fjka ls¯fï ldr®hlaIu;dj mj;ajd Tiafia ksl=;a ls¯u o y∫kajd fok ,°' thg
.ekSu i|yd 2016 jifr® ° y∫kajd ≥ka whjeh wu;rj" úY%du jegqma pl%f,aL wxl 04$2016 hgf;a"
m%;smdok Wmfhdackh ls¯u ms<sn|j wëlaIKh 2016 ckjd˙ 01 jk †fkka miq úY%du hk rdcH
ls¯fï hdka;%Kh ^cd;sl whjeh pl%f,aL wxl fiajlhskag §w.%ydr /ljrK¶ kñka kj rlaIK
06$2015& 2017 jir ;=< ° o wLKavj mj;ajdf.k l%uhla ia:dms; lrk ,°'
hk ,°' thg wu;rj" jdr®Isl whjeh weia;fïka;= o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rdcH wdfhdack
hgf;a l%shd;aul jk jHdmD;s iy jevigykaj, my< .sh o" jir ;=< ° m%Odk há;, myiqlï
m%.;sh wëlaIKh ls¯fï l%shdj,sh i|yd whjeh jHdmD;s lsysmhla wLKavj l%shd;aul úh' ta wkqj"
l%shd;aul ls¯fï iy wëlaIKh ls¯fï tallhla fudr.ylkao iy l`M .`. jeks úYd, jd˙udr®.
uqo,a wud;HdxYfhys ia:dms; lrk ,°' jHdmD;sj,g w∞< lghq;= 2016 jir ;=< ° o
wLKavj l%shd;aul jQ w;r" fudr.ylkao c,dYh
6
2016 jir ;=< ° rdcH wxYfha fiajlhka i|yd
kj jegqma jHqyhla y∫kajd fok ,°' rdcH m˙md,k msrùfï l%shdj,sh fï jk úg wdrïN lr we;' fï
pl%f,aL wxl 03$2016 ys i|yka m˙† w†hr mylska w;r" wêfõ.S udr®. ixjr®Okh ls¯u iy cd;sl
hq;a kj jegqma jHqyhla 2016 ckjd˙ 01 †k isg uydudr®. mq`M,a ls¯u iy jeä†hqKq ls¯u o kshñ;
y∫kajd ≥ka w;r" kj jegqma m˙udK fjkia ls¯u m˙† wLKavj 2016 jir ;=< ° is≥ úh' ta wkqj" msg;
2020 jir olajd w†hr myla hgf;a mshj˙ka mshjr jgrjqï wêfõ.S udr®.fha lvj; isg flrj,msáh
is≥ ls¯ug kshñ;h' kej; fiajfha fh° isák olajd jk ˚˚˚ w†hr iy olaIsK wêfõ.S udr®.h
úY%dñl rdcH fiajlhka ^rdcH m˙md,k pl%f,aL mq`M,a ls¯fï jHdmD;sfha ud;r isg yïnkaf;dg
wxl 31$2011 iy 18$2012 ys i|yka m˙†& fj; olajd fldgfia b†ls¯ï lghq;= o wLKavj l%shd;aul
f.jkq ,nk úY%du jegqmg wh;a fkdjk úfYaI úh' ;jo" uOHu wêfõ.S udr®.fha b†ls¯ï lghq;=
°ukdj iy remsh,a 10"000 l udisl w;=re °ukdj i|yd bvï mjrd .ekSug w∞< jk wdfhdack o
^rdcH m˙md,k pl%f,aL wxl 24$2014" 24$2014 tu ld,m˙Éf√oh ;=< ° is≥ lrk ,°' ó˙.u isg
^I& iy 05$2015& fuhg we;=<;ah' fï w;r" 2017 l=reKE., olajd jk uOHu wêfõ.S udr®.fha ˚˚
whjeh fhdackdjkays i|yka m˙† rdcH fiajdjka w†hfrys b†ls¯ï lghq;= 2017 jifrys uq,a Nd.fha °
iemhSfï .=Kd;aulNdjh M,∞hSj yd ldr®hlaIuj wdrïN lrk ,°' thg wu;rj" 2017 jifr® °
by< kexùfï wruq◊ka rdcH wdh;kj, fiajl b†ls¯ï lghq;= wdrïN ls¯ug n,dfmdfrd;a;=
iólaIKhla is≥ ls¯ug rch ;SrKh lr we;' jk rejkamqr wêfõ.S udr®.fha YlH;d wOHhk
204
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
lghq;= o tys wjika w†hfr® mj;S' rdcH wdfhdack wdr®:ßluh jYfhka Yla;su;a fkdjk"
i|yd mj;akd iSud iys; rdcH uQ,H wjldYh" wjOdkh ,eìh hq;= lKavdhï i|yd iq≥iq iqNidOk
rdcH wdfhdack mokï lr.;a há;, myiqlï m%;s,dN jevigyka †hqKq ls¯ug yd mj;ajdf.k
ixjr®Ok jHdmD;s i|yd fm!oa.,sl wdfhdackj, hEu i|yd rch úiska iqNidOk m%;s,dN uKav,h
iydh o ,nd.; hq;= nj wjOdrKh lrkq ,nhs' m;a lrk ,°' iudcfha iqNidOk wjYH;d ±äj
ta wkqj" rfÜ há;, myiqlï wjYH;djh wjYH mdr®Yaj i|yd mqΩ,a iqNidOk m%;s,dN
i|yd rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh cd;sl jevigyka †hqKq ls¯u yd mj;ajdf.k hEu i|yd
Wmdhudr®.hla f,i jeä†hqKq ls¯u o jeo.;a 2002 wxl 24 ork iqNidOk m%;s,dN mk; hgf;a
fõ' rdcH yd fm!oa.,sl yjq,ald˙;ajh ;=<ska ia:dms; lrk ,o iqNidOk m%;s,dN uKav,h 2016
idudkHfhka" by< ldr®hlaIu njlska hq;a iy fmnrjd˙ 02 jk †k ksl=;a lrk ,o wxl 1952$22
;sridr fiajdjka imhk w;r há;, myiqlï ork .eiÜ m;%h u.ska n,d;aul lrk ,°'
jHdmD;s i|yd úfoaY wdfhdack imhd .ekSu o ishÆu iqNidOk m%;s,dN jevigyka i|yd
iy;sl fjhs' ta wkqj" rch úiska fm!oa.,sl yd fhda.H iqNidOk m%;s,dN l<ukdlrK moaO;shla
rdcH hk fowxYhgu wfkHdakH m%;s,dN ,eìh jeä†hqKq ls¯fï iy l%shd;aul ls¯fï j.lSu
yels m˙† rdcH-fm!oa.,sl yjq,ald˙;aj .súiqï iqNidOk m%;s,dN uKav,hg mjrd we;' iq≥iqlï
fufyhúh hq;= w;r" fï i|yd kS;suh rduqjla iy iys; m%;s,dNSka ish,a,lau we;=<;a jk m˙† f;dard
iq≥iq wdh;ksl ie,eiaula iys; fhda.H m˙irhla .ekSfï l%shdj,sh úksúoNdjfhka hq;=j is≥ ls¯u iy
ia:dms; l< hq;=j we;' Tjqkag wjysr;djlska f;drj f.ùï is≥ ùu iy;sl
iuDoaê$†úke.=u jevigyk" fmdfydr ls¯u fuu uKav,h u.ska ls%hdjg kexùu b;d
iykdOdrh" wdydr yd fmdaIK jevigyka" jeäysá jeo.;a fõ' wud;HdxY" fomdr®;fïka;=" m<d;a iNd
°ukdj iy jl=.vq frda.Ska i|yd jk úfYaI iy wfkl=;a wdh;k u.ska l%shd;aul lrk úúO
°ukdj jeks iqNidOk jevigyka ;=<ska wdr®:ßluh iqNidOk jevigyka 34 la ±kg we;' jr®;udkfha°
jYfhka Yla;su;a fkdjk" wjOdkh fhduq l< hq;= fuu iqNidOk jevigyka l<ukdlrKh" kùk
lKavdhï i|yd jk iudc wdrlaIK jevigyka ;dlaIKh fhd∞ fkdf.k ñksia Y%uh Ndú;fhka
i|yd rch úiska wLKavj ∞hl;ajh imhk ,°' is≥ ls¯u fya;=fjka tu jevigyka fufyhùfï °
ta wkqj" <ud iy ud;D fmdaIKh by< kexùfï ldr®hlaIu;djh" idOdrK;ajh iy úksúoNdjh
wruq◊ka fmdaIK u,a," ;%sfmdaI jevigyk" †hr wvq ù we;' tfiau" m%;s,dNSka f;dard .ekSu i|yd
ls˙ iy mdi,a fmdaIK jevigyk jeks fmdaIK ±kg mj;sk l%shdj,sfha ° iuyr iq≥iaika we;=<;a
jevigyka jir ;=< ° l%shd;aul úh' ta w;r" fkdjk w;r iuyr kqiq≥iaika we;=<;a jk nj o
rch l=gqïN fj; is≥ lrk mejreï ;dr®lSlrKh ks¯laIKh lr we;' fuu .egÆ ie,ls,a,g .ksñka"
ls¯fï mshjrla f,i" lsf,da.%Eï 50 l fmdfydr m%;s,dNSka f;dard .ekSfï ° iq≥iq ksr®Kdhl Ndú;
6
nE.hla remsh,a 350 lg imhñka ,nd ≥ka fmdfydr lrñka úksúoNdjfhka hq;= iqNidOk m%;s,dN
iykdOdrh" ù f.dùka i|yd jirlg fylaghdr jevigyka jeä†hqKq ls¯ug fuu uKav,h úiska
foll Wm˙uhlg hg;aj fylaghdrhla i|yd ;SrKh lr we;' fuys °" m<uqj iudc n,.ekaùï
remsh,a 25"000 l °ukdjla njg m˙jr®;kh lrk yd iqNidOk wud;HdxYh u.ska l%shd;aul lrk
,°' ;jo" rch f;a" fmd,a iy rnr® f.dùka i|yd o iqNidOk jevigyka i|yd fuh l%shd;aul
2016 jifr® ° fylaghdrhla i|yd jr®Ihlg ls¯ug;a" miqj th wfkl=;a wud;HdxY u.ska is≥
ms<sfj<ska remsh,a 15"000 l" remsh,a 9"000 l iy lrk iqNidOk jevigyka olajd l%ufhka jHdma;
remsh,a 5"000 l uQ,Huh °ukdjla ,nd fok ls¯ug;a ;SrKh lr we;' ;jo" iudc iqNidOk
,°' ;jo" fkdñf,a mdi,a ks, we`≥ï ,nd °fï l<ukdlrKh i|yd iudc wdrlaIK f;dr;=re
jevigyk hgf;a 2016 jifr® isg rch úiska cd,hla ksr®udKh ls¯ug iy jeä†hqKq ls¯ug
mdi,a ks, we∫ï fjkqjg jjqpr®m;a ,nd °ug wjYH mshjr f.k we;' fuu lr®;jH yd iïnkaO
lghq;= lrk ,°' ;jo" rch úiska ksh`. ;;a;ajh wfkl=;a wdh;kj, iydh o iys;j f;dr;=re yd
fya;=fjka mSvdjg m;a mjq,aj,g uQ,Huh iydh ikaksfõok ;dlaIK ksfhda‚;dh;kh úiska fuh
,nd °u i|yd wjYH l%shdudr®. wdrïN lr we;' ta l%shd;aul lfr®' fï i|yd wjYH ;dlaI◊l iydh
wkqj" mSvdjg m;a mjq,lg uilg remsh,a 10"000 la uqo,a wud;HdxYfha" f,dal nexl=fõ wdOdr iys;
ne.ska udi ;=kla olajd m%∞kh ls¯ug rch úiska iudc wdrlaIK cd, jHdmD;sh u.ska ,nd .ekSug
;SrKh lr we;' wfmalaIs;h'
205
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ue† wd∞hï ,nk rgla jYfhka wdr®:ßlfha rch úiska lghq;= lrk ,°' cd;sl c,iïmdok yd
b,aÆu imqrd,k m%Odk rch i;= jd◊c c,dmjyk uKav,h i;=j mj;sk uQ,Huh
jHjidhhkaf.a uQ,H ;;a;ajh iy fufyhqï .egÆ ie,ls,a,g .ksñka kd.˙l c, iemhqï
lghq;= Yla;su;a ls¯u i|yd" 2016 jir ;=< ° jHdmD;s i|yd jk Kh fiajdlrK f.ùïj,ska
l%shdudr®. lsysmhla .kakd ,°' ta wkqj" rdcH ishhg 50 la iy .%dóh c, jHdmD;s i|yd jk
jHjidhhkaf.a md,kh iy uQ,H úkh jeä†hqKq Kh fiajdlrK f.ùïj,ska ishhg 75 la uyd
ls¯fï wruq◊ka hq;=j rch i;= m%Odk jHjidhhka NdKavd.drh úiska ±¯ug kshñ;h' ;jo" uKav,fha
myla jk ,xld ú≥,sn, uKav,h" ,xld Lksc fYaIm;%h Yla;su;a ls˙u i|yd 2014 jir wjidkh
f;,a kS;s.; ixia:dj" cd;sl c,iïmdok yd f;la uyd NdKavd.drh úiska cd;sl c,iïmdok yd
c,dmjyk uKav,h" Y%S ,xld .=jka f;dgqfmd< iy c,dmjyk uKav,hg ,nd fok ,o f;jk
.=jka fiajd wêld˙h iy Y%S ,xld jrdh wêld˙h mdr®Yaùh Kh (on-lent loans) 2016 jifr® ° rcfha
iu`. wdh;ksl wNsm%dh m%ldYj,g 2017 udr®;= ysñlula f,ig m˙jr®;kh lrk ,°' fï w;r"
ui ° w;aika lrk ,°' f;dard .kakd ,o fuu ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj úiska m%Odk
rdcH jHjidhhka myg wh;a wruqKq iy nyqia:r Lksc f;,a ksIamdok foll ^fmg%,a iy ãi,a&
ixia:dms; ie,iqu" m%d.aOk úhou iy uQ,Hkh foaYSh fj<|fmd< ñ, .Kka wka;r®cd;sl ñ,
ms<sn| ie,iqu" m%ldYs; uQ,Huh iy uQ,Huh .Kkaj,g .e,mSu ls¯u i|yd ms˙jeh m%ldYs;
fkdjk b,lal iy jd◊cuh fkdjk .súiqïj, iQ;%hla ilid leìkÜ uKav,fha wkque;sh i|yd
ms˙jeh wdh;ksl wNsm%dh m%ldYj,g we;=<;a fõ' b†˙m;a fldg we;'
thg wu;rj" ksYaÑ; hym;aa uQ,H m%;sm;a;s hgf;a
rdcH jHjidhhka fufyhùu i|yd ishÆu rdcH 2016 jifr® ° rdcH Kh l<ukdlrKh
jHjidhhka rdcH ysñld˙;ajh iys; wdh;khla iïnkaOfhka l%shdudr®. /ila y∫kajd foñka rdcH
hg;g f.k taug wfmalaIs;h' tu wruqK uq≥ka Kh l<ukdlrK Wmdhudr®.h ;j≥rg;a jeä†hqKq
muqKqjd .ekSu i|yd rdcH jHjidh mk; lrk ,°' ta wkqj" 2016 wf.daia;= 04 †k uy
flgqïm;a lrk ,°' ;jo" 2016 wfm%a,a 08 †ke;s nexl=j m%:u jrg oaú;Shsl fj<|fmd< ;=< rcfha
wxl 16$0640$706$023 ork leìkÜ ;SrKhg wkqj iq/l=ïm;a .kqfokq ms<sn| f;dr;=rej, idrdxY.;
rdcH jHjidhhkays by< l<ukdld˙;ajh i|yd ixLHd f,aLk ksl=;a ls¯u wdrïN l< w;r" tys
jD;a;slhka m;a ls¯u i|yd wjYH udr®f.damfoaY wruqK jkafka" wfkl=;a uQ,H fj<|fmd<j,a yd
cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh iu.dój fj<|fmd< f;dr;=re iemhSï yryd rcfha
úiska ksl=;a lr we;s w;r" tu.ska rdcH jHjidhhkays iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys úksúoNdjh ;j≥rg;a
jD;a;Suh olaI;djh Yla;su;a ls¯ug wfmalaIs;h' by< kxjd .ekSu;a" ñ, wkdjrKh yd mq`M,a
Y%S,xlka .=jka fiajfha wLKav mdvq ,nk ;;a;ajh mrdihla ;=< fj<|fmd< me;sr hEug ie,eiaùu;a h'
uy nexl=j úiska ksl=;a lrkq ,enQ udr®f.damfoaY
6
i,ld n,d Y%S,xlka .=jka fiajh m%;sjHqy.;
ls¯fï ldr®hfhys rch ksr;j isák w;r tys wkqj" rcfha iq/l=ïm;aj, úksúoNdjh jeä†hqKq
fufyhqï lghq;= wLKavj mj;ajd f.k hEug iy ls¯u ms◊i ishÆu m%d:ñl wf,úlrejka iy
Yla;su;a ls¯u i|yd ysñlu iy l<uKdld˙;ajh jd◊c nexl=" rcfha iq/l=ïm;a oaú;Shsl fj<|fmd<
fjk;a mdr®Yajhlg ms˙keóug wfmalaIs;h' ;jo" .kqfokq i|yd jk bf,lafg%dksl ne∫ïlr
m%;sjHqy.; ls¯fï ldr®hh wjika jk f;la fj<| moaO;shla jk í¨ïnr®.a (Bloomberg) yd
Y%S,xlka .=jka fiajhg wjYH uQ,Huh iyfhda.h iïnkaO jq◊' tys m%;sM,hla f,i" ishÆu
,nd °u i|yd iydh ,sms (Letter of Support) ksl=;a m%d:ñl wf,úlrejka wdfhdaclhka iu`. is≥
lr we;' thg wu;rj" wLKavj ms˙fyñka mj;sk lrkq ,nk remsh,a ñ,shk 50 blaujk ishÆu
ñyska ,xld .=jka fiajfha uQ,H ;;a;ajh i,ld úl=Kqï yd w∞< f;dr;=re úkdä 30 la we;=<;
n,d tys uQ,sl ldr®hhka 2016 Tlaf;danr® 30 isg tu moaO;sh fj; jdr®;d ls¯ug wjYH jkq we;'
Y%S,xlka .=jka fiajh hg;g wka;r®.%yKh lr fuu.ska uy nexl=jg w∞< .kqfokq wLKav
.kakd f,ig rch úiska ksfhda.hla ksl=;a lrk mokula u; wëlaIKh ls¯ug yels jk w;r"
,°' fuu miqìu ;=< 2016 jifr® ° iy 2017 jir th w∞< l%shdj,sfha úksúoNdjh jeä†hqKq ls¯ug
uq,a Nd.fha °" iyk ,sms (Letter of Comfort) ksl=;a fya;= fõ' óg wu;rj" uy nexl=j úiska uOHu
ls¯u u.ska Y%S,xlka .=jka iud.ug iy ñyska m%;smdr®Yaùh moaO;sh yd iu.dój úoHq;a fj<|
,xld .=jka iud.ug wjYH uQ,H iydh ,nd °ug moaO;shla msysgqùu i|yd m%iïmdok l%shdj,shla o
206
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
wdrïN lr we;' fuu.ska wfkl=;a ixjr®ê; uQ,H wfmalaIs;h' ;jo" w∞< kS;sj,g fjkialï y∫kajd
fj<|fmd<j,a yd iu.dój fj<|fmd< f;dr;=re °u ;=<ska Kh l<ukdlrK l%shdj,sh jeä†hqKq
;;ald,Sk mokula u; iemhSug iy rcfha ls¯u i|yd j.lSï l<ukdlrK l%shdudr®.j, o
iq/l=ïm;a fj<|fmd< cd;Hka;r m%ñ;Skag wkqj fldgila jk iq/l=ïm;a m˙K; ùug fmr mQr®j ñ,°
ixjr®Okh ls¯ug wfmalaIs;h' 2016 cqks udifha ° .ekSfï l%shdj,sh (buy-backs)" ±kg ksl=;a lr we;s
uy nexl=j úiska NdKavd.dr ì,am;a iy ne∫ïlr iq/l=ïm;a m˙K; ùfï ld,h °r®> lr h<s ksl=;a
fjkafoaisj, úksúoNdjh jeä ls¯fï wruqKska ls¯u (switching) iy b†˙ yqjudre (SWAP) .súiqï
fjkafoaishl ° ms˙kukq ,nk iuia; wruqo,a hkd° l%shdld¯ Kh l<ukdlrK l%shdudr®. fhd∞
m%udKhg jvd jeä wruqo,a m%udKhla Ndr .ekSug we;s yelshdj fidhd ne,Sug o wfmalaIs;h'
fkd.ekSug ;SrKhla .kakd ,°' flfia fj;;a" rcfha iq/l=ïm;a i|yd jk oaú;Shsl fj<|fmd<
fuys° ms˙kuk ,o m%udKhg jvd wvq w.hla ;j≥rg;a mq`M,a ls¯u i|yd wjYH jk kS;suh
ms<s.kakd wjia:d ;sìh yelsh' m%;sixialrK y∫kajd foñka rcfha iq/l=ïm;a
i|yd uOHu m%;smdr®Yaùh moaO;shla (Central Counter
;jo" cd;Hka;r m%ñ;Skag wkql+,j m%d:ñl
Party) iy úoHq;a fj<| moaO;shla msysgqùug Y%S ,xld
wf,úlrejka wdY%s; fj<|fmd< kshdukh yd
uy nexl=j úiska lghq;= ls¯ug wfmalaId lrkq
wëlaIKh Yla;su;a ls¯ug o l%shdudr®. .kq ,eîh'
,nhs' Bg iudkju" fhda‚; úoHq;a fj<| moaO;sh
ta wkqj" rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmd< kshdukh
iy ksIaldYk moaO;sh yryd oaú;Shsl fj<|fmd<
yd wëlaIKh" uy nexl=fõ nexl= fkdjk uQ,H
Kh WmlrK yd iïnkaO oaù;Shsl fj<|fmd<
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; mjrd we;'
f;dr;=re iemhSug hdka;%Khla msysgqùug o
fï w;r" fj<|fmd< ixjr®Okhka ms<sn| f;dr;=re
lghq;= fhd∞ we;' iajdëk uqo,a m%;sm;a;shla
yqjudre lr .ekSu i|yd fjkafoais is≥ ls¯ug l%shd;aul lrk w;r wvq ms˙jehla hgf;a rchg
fmr fj<|fmd< ;;a;ajhka ms<sn| ishÆu m%d:ñl wruqo,a iïmdokh ls¯u hk tlsfkl w;r mj;sk
wf,úlrejka iu`. idlÉPd ls¯fï l%shdj,sh .eàu idr®:lj fufyhùu i`oyd fuh YS% ,xld
uy nexl=j h<s wdrïN lrk ,°' fjkafoais wdY%s; uy nexl=jg Wmld¯ jkq we;'
fndfyduhla f;dr;=re iys; jdr®Isl †k or®Ykhla
uqo,a wud;HdxYfha o iyfhda.h we;sj m%ldYhg Y%S ,xldj ms<sn|j wdfhdaclhskaf.a úYajdih
m;a ls¯ug uy nexl=j lghq;= lrñka isà' fuu.ska jeä†hqKq ùu ms<sìUq lrñka rch úiska ish oyfjks
rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys m%d:ñl fjkafoais cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlrh idr®:lj ksl=;a
l%shdj,sfha úksúoNdjh iy mqfrdal:kh ls¯fï lrk ,°' ta wkqj" ì%;dkHh hqfrdamd ix.ufhka
yelshdj by< kexùu yd ishÆu fj<|fmd< bj;a ùfï n,mEu ^Brexit& ksid f.da,Sh fj<|fmd<
iyNd.sjkakkaf.a f;dr;=re i|yd iudk ;=< we;s jQ úp,;d uOHfha jqj o" 2016 jifr®
m%fõYhla ysñ jk w;r is≥ùug kshñ; .kqfokq cQ,s udifha ° cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr
6
wdY%s; mQr®j f;dr;=re ,nd .ekSug we;s yelshdj ksl=;a ls¯u ;=<ska t'c' fvd,r® ì,shk 1'5 la
o jr®Okh lrkq ,nhs' fï w;r" rcfha iq/l=ïm;a /ia lr .ekSug rchg yels úh' fuu cd;Hka;r
fj<|fmdf<a m%d:ñl fjkafoais i`oyd fiajl iaffj¯;aj ne∫ïlrh ishhg 5'750 l M,∞
wr®:idOl wruqof,a l%shdld¯ iyNd.s;ajh iy;sl wkqmd;slhla hgf;a wjqre≥ 5'5 l l,ams¯fï
ls¯ug wjYH l%shdudr®. o .kakd ,°' ld,hla iys;j t'c' fvd,r® ñ,shk 500 la o"
ishhg 6'825 l M,∞ wkqmd;slhla hgf;a wjqre≥
Kh l<ukdlrK l%shdj,sh ;j≥rg;a 10 l l,ams¯fï ld,hla iys;j t'c' fvd,r®
jeä†hqKq ls¯u i|yd l%shdudr®. .Kkdjla ì,shk 1'0 la o jYfhka oaú;aj iajrEmfhka ksl=;a
l%shd;aul fjñka mj;S' ta wkqj" rcfha iq/l=ïm;a lrkq ,eîh' óg wu;rj" 2016 cqks udifha °"
i|yd jk m%d:ñl fjkafoaisj,g w∞< kS;s t'c' fvd,r® ñ,shk 300 l jákdlulska hq;a
m%ldYhg m;a ls¯u ;=<ska w∞< l%shdmámdáfhys jir 3 l l,a ms¯fï ld,hla iys; úfoaY úksuh
úksúoNdjh iy m%ñ;sh by< kexùug o wfmalaId ld,Sk uQ,H myiqlula ^taldnoaO Khla& o (Foreign
flfr®' m%d:ñl wf,úlrejka fkdjk nexl= úiska Currency Term Financing Facility/Syndicated Loan)
Tjqkaf.a .kqfokqlrejka iu`. lrkq ,nk oaú;Shsl rch úiska ,nd .kakd ,°' ;jo" 2016 iema;eïnr®
fj<|fmd< wdY%s; rcfha iq/l=ïm;a ysñlï merùu udifha ° o jir 3 l l,a ms¯fï ld,hla iys;j
u; úl=Kqï .kqfokq úoaHq;a fj<| moaO;sh ;=<g t'c' fvd,r® ñ,shk 400 l úfoaY úksuh ld,Sk
we;=<;a ls¯ug w∞< iuyrla mshjr o y∫kajd °ug uQ,H myiqlula rch úiska ,nd .kakd ,°'
207
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 9
rdcH Kh ord.; yels uÜgulg f.k tau Wfoid jQ wdodhï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d jevms<sfj<
wdodhï mdol lr.;aa rdcH uQ,H tald.%;d jevms<sfj<la ixLHd igyk ú'i' 9'1
wjYH jkafka wehs @
f;dard.;a rgj,a lsysmhl rdcH wdodhu
rdcH uQ,H tald.%;dj hkq rcfha whjeh ysÛh iy o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i - 2015
Kh talrdYS ùu wju ls¯fï wruq◊ka l%shd;aul jk wdodhu úhou wdodhï úhoï
m%;sm;a;shls'1 rdcH uQ,H wiu;=,s;;djka ksjer† rg $ l,dmh o'foa'ks'fhys o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i m%;sY;hla f,i mr;rh
ls¯u" rdcH uQ,H ysÛhhka wvq ls¯u iy tu.ska
rdcH Kh taldrdYS ùu wju ls¯u ixjr®Okh fjñka bka†hdj 20.8 27.9 -7.1
mj;sk fndfyda rgj, jeä wjOdkhla fhduq jQ bka≥ksiShdj 14.8 17.4 -2.6
wruqKq jqjo" tu wruqKq bgqlr .ekSu i|yd Ndú; uef,aishdj 22.2 25.2 -3.0
mlsia:dkh 14.5 19.8 -5.3
l< hq;= jvd;au iq≥iq m%;sm;a;s ixl,kh ms<sn| fmd≥
ms,Smskh 19.4 19.4 0.0
tlÛ;djla fkdue;' úhoï lmdye¯u" wd∞hï by<
Y%S ,xldj 13.3 20.9 -7.6
kexùu fyda fuu m%;sm;a;s fofla ixl,khla Ndú;d ;dhs,ka;h 22.6 22.3 0.3
ls¯u ;=<ska rdcH uQ,H tald.%;dj is≥ l< yelsh' wdishdj 26.6 29.8 -3.2
uQ,hka ( Fiscal Monitor-April 2016-IMF
rdcH uQ,H tald.%;d jevms<sfj< ;=<° M,∞hS fkdjk YS% ,xld uy nexl=j
úhoï lmdye¯u flfrys wjOdkh fhduq úh hq;=
jkafka rgl †.=ld,Sk wdr®:ßl jr®Okh ;yjqre lr rgj,a yd iei£fï ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
.ekSfï° úfYaIfhka u udkj ixjr®Okh iy há;, ishhg 20'9 l idudkH uÜgul mj;S' flfia jqjo"
myiqlï ixjr®Okh jeks ukdj ie,iqï lrk ,o ixLHd igyk ú'i' 9'1 u.ska ms<sìUq jk m˙† rdcH
M,∞hS úhoï w;HjYH jk neúks' wd∞hï mdol wd∞hu iïnkaOfhka .;a l," tu rgj, wd∞hug
lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d jevms<sfj<l b,lalhka idfmalaIj Y%S ,xldfõ rdcH wd∞hu o'foa'ks'fhys
jkafka" n≥ moku m%idrKh ls¯u" n≥ m˙md,kh m%;sY;hla f,i b;d my< uÜgula jdr®;d lr
jeä†hqKq ls¯u" n≥ meyerye¯u yd u.ye¯ï wju we;' ta wkqj" rdcH uQ,H tald.%;dj m%Odk jYfhka
ls¯u" n≥ wkqmd; ixfYdaOkh ls¯u iy n≥ °ukd rEm igyk ú'i' 9'1
;dr®lSlrKh ls¯u u.ska rdcH wd∞hu jeälr rdcH wdodhu
.ekSuh' ta wkqj" rdcH wd∞hï mdol lr.;a rdcH ^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i&
uQ,H tald.%;d jevms<sfj<la ;=<ska rcfha úhoï ls¯fï 30
15
kï" th wNsfhda.d;aul fukau foaYmd,k jYfhka
6
rch wm%idohg m;aùug o fya;= úh yelsh' rcfha 10
208
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
ixLHd igyk ú'i' 9'2 jr®Okhg o ndOd we;ss fjhss' ;jo" wêl Kh .ekSï
rdcH Kh fiajdlrK f.ùï ;=<ska cks; jk rdcH uQ,H ;;a;aj fmr mrïmrdjkag
YSr®Ih 1990 1997 2000 2003 2006 2009 2012 2015 2016 jeä jdis w;ajk wdldrfha mrïmrd w;r m%;s,dN
Kh fiajdlrK f.ùï
^remsh,a ñ,shk& 33 84 176 345 444 826 1,017 1,318 1,352
yqjudrejla is≥jk ksid fndfyda wdr®:ßl úoHd{hkag
Kh wdmiq f.ùï wkqj th whqla;siy.; l%shdjls'
^remsh,a ñ,shk& 12 28 105 220 294 516 609 808 742
fmd,S f.ùï ta w;ru" Kh fiajdlrK úhou wd∞hfuys m%;sY;hla
^remsh,a ñ,shk& 21 55 71 125 151 310 408 510 611 f,i .;a l, miq.sh oYl lsysmh ;=< Y%S ,xldfõ Kh
Kh fiajdlrK f.ùï
^uqΩ wd∞hfuys ] f,i& 48.4 50.7 83.0 124.7 93.0 118.0 96.8 90.6 80.2 fiajdlrK f.ùï" wd∞hfuys jr®Okhg jvd by<
uQ,hka ( uqo,a wud;HdxYh wkqmd;hlska jr®Okh jk nj meye†,s fõ ^ixLHd
YS% ,xld uy nexl=j
igyk ú'i' 9'2&' ta wkqj" Kh i|yd jk fmd,S f.ùï
rcfha uqΩ úhoïj,g jvd wvq w.hla fmkakqï i|yd 2016 jir ;=< ° rcfha uqΩ wd∞hfuka ishhg
lrk w;r" tu wd∞hu rcfha mqkrdjr®;k úhou 36'2 l m%udKhla jeh ù we;' óg wu;rj" Kh jd˙l
wdjrKh ls¯ug ;rïj;a m%udKj;a fkdfõ' wdmiq f.ùï i|yd uqΩ wd∞hfuka ishhg 44'0 la jeh
ta ksid" rch" Y=oaO ksr®-b;=reïlrefjla njg m;aj we;' ù we;' tA wkqj" 2016 jifr®° rcfha uqΩ wd∞hfuka
rdcH wd∞hñka ishhg 80 la muK úúOdldr jQ n≥ u.ska ishhg 80'2 l m%udKhla uqΩ Kh fiajdlrK f.ùï
/ia lrkq ,enqjo" Y%S ,xldfõ n≥ moaO;sh wjdis iy.; i|yd jeh ù we;s w;r" wfkl=;a ishÆu rdcH úhoï
lreKq .Kkdjlska mSvd ú`oshs' fkdfhl=;a wdldrfha i|yd rdcH wd∞hfuka b;d iqΩ m%udKhla muKla
n≥ ksoyia ls¯ï" †.=ld,Sk n≥ úrdu" jrKSh wkqmd;" b;s˙ ù we;'
ie,lsh hq;= f,i by< wkql%ñl n≥" l,dmfha wdr®:ßlh ;=< wvq iy ia:dhS WoaOukhla mj;ajd
wfkl=;a iudk rgj,g idfmalaIj ie,lsh hq;= f,i .ekSu5 i|yd o wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H
wvq uÜgul mj;sk Rcq yd jl% n≥ wkqmd;"3 n≥ tald.%;d jevms<sfj< ;SrKd;aul wjYH;djla jk
f.ùu meyer ye¯u" n≥ u. ye¯ï" n≥ m˙md,kh w;r" th wdfhdack ;SrK .ekSu i|yd myiq m˙irhla
≥Ialr iy úYd, ms˙jehla ±˙h hq;= ldr®hhla njg m;a ksr®udKh lrhs' Bg wu;rj" ;sridr fkdjk whjeh
lrñka n≥ wkql+,;djg nd∞ muqKqjk n≥ moaO;sfha ysÛhhka u.ska we;s lrk ±ä w;s˙la; b,aÆu fuu.ska
ixlSr®K;d rfÜ n≥ moku úYd, jYfhka ms¯ySug;a" iSud flfrk w;r" tu.ska úfoaYSh wxYfha úp,;djka
ld,h mqrdjg n≥ wd∞hu wvq ùug;a ∞hl ù we;s uev mj;ajhs' wd∞hï mdol lr .;a rdcH uQ,H
ixrplhkah' tald.%;dj" fhda.H uqo,a m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u
wLKavju n≥ /ials¯u ≥r®j, uÜgul mej;Su i|yd Yla;su;a fukau wkqmQrKh o lrkq ,nhs' ;jo"
m%Odk jYfhka fya;= ù we;af;a rdcH wd∞hï kuH;dj4 wd∞hu jeãúfï m%;sM,hla f,i m%idrKh jQ rdcH
my< hEu jk w;r" fï i|yd úúO n≥ ksoyia uQ,H wjldYh" foaYSh yd úfoaYSh jYfhka we;s úh
yels wys;lr lïmkhka wjfYdaIKh lr .ekSfï
6
ls¯ï$úrdu" n≥ meyerye¯ï iy ≥r®j, n≥ m˙md,kh
hkd° idOl .Kkdjla fya;= ù we;' ta wkqj" 1990 wjfrdaOlhla f,i l%shd lrhs'
oYlfha ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 20 lg wd∞hu by< hEu whjeh ysÛhka wvqlrk w;r" ue†
jvd by< uÜgul meje;s rcfha wd∞hu" 2014 jir ld,Skj m%d:ñl .sKqfï Okd;aul fYaIhla6 we;s lr
jk úg ishhg 11'5 la jeks w.hla olajd my; jegq◊' .ekSug ∞hl fõ' wfmalaIs; wdr®:ßl jr®Okfha
Y%S ,xldfõ fuu wvq wd∞hï ;;a;ajh fya;=fjka rchg m%jK;dj o iuÛ jeä†hqKq jQ rdcH uQ,H fYaIhka"
mqkrdjr®;k úhoï uQ,Hkh ls¯u i|yd o úYd, Kh talrdYS ùfï úIu pl%h ì| ±óg fya;= úh yels
jYfhka Kh u; /£ug is≥j we;' fuu ;;a;ajh" rfÜ w;r" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rdcH Kh ord
fm!oa.,sl wdfhdack iïnkaOfhka f;rmqï .ekSug yels iy ;sridr uÜgula olajd wvq lrkq we;'
m%;súmdlhla we;s ls¯ug;a" fj<|fmd< fmd,S Y%S ,xldfõ m%Odk;u wjYH;djla f,i m%udKj;a
wkqmd;sl by< hEug;a fya;= jk w;r" tu.ska wdr®:ßl
5 "Some Unpleasant Monetaristic Arithmetic"^1981& keue;s mr®fhaIK m;%sldj u.ska
3 2015 jifr® ° 19(81 la f,i meje;s Rcq yd jl% n≥ w;r wkqmd;h Sargent iy Wallace úiska úYd, whjeh ysÛhka yeuúgu by< WoaOukhla
ue†ld,Skj 40(60 olajd jr®Okh lr .ekSug wfmalaIs;h' yd ne£ mj;skafka o hk m%Yakhg ms<s;=re imhhs'
4 n≥ kuH;dj hk ixl,amh n≥ wd∞hu wdr®:ßl jr®Okhg olajk m%;spdrh 6 wd∞hu yd fmd,S f.ùï rys; úhou w;r mj;sk fjki rcfha m%d:ñl
uek ne,Sug Ndú;d lrhs' wd∞hfï úl,am iy iajhxl%Sh jr®Okhka ysÛh f,i wr®: olajhs' fmr mej;s whjeh ysÛhkaf.a m%udKhka u.ska
fjkiaj y∫kd fkd.kakd neúka n≥ bmsÆu wiïmQr®K ñkquls' kuH;dj fmd,S f.ùï l,ska ;SrKh lrk neúka" m%d:ñl ys`.h j;auka rdcH uQ,H
u.ska wd∞hfuys iajhxl%Sh fjkiaùï md,kh lrk neúka th n≥ m%h;akhka i|yd or®Ylhla f,i Ndú;d flfr®' (IMF (1995) : Pamphlet
m%;spd¯;ajh uekSu i|yd iq≥iq ñkquls' Series - No. 49 - Guidelines for Fiscal Adjustment - How Should the Fiscal Stance
Be Assessed?)
209
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
rdcH Kh
úIu pl%h¶ jeks ;;a;ajhka olajd rg m;a ls¯ug o
^o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i&
fya;= fõ'
120 ;jo" 2010 jifr® ° Y%S ,xldj my< ue† wd∞hï
100 rgla njg m˙jr®;kh ùu;a iuÛ úfoaYSh m%∞k
80
iy iyk∞hS Kh ie,lsh hq;= f,i my< hEug
mgka.;a w;r" iyk∞hS fkdjk Kh iy jd◊c Kh
ishhg
60
i|yd jeämqr fhduq ùug is≥úh' fuu.ska" úfoaYSh
40 Kh m%;sY;h by< f.dia Kh l<fUys ixhq;sh
20 fjkia úh' ta ;=<" wêl úhoï iys; jd◊c Kh
0
m%udKh fukau fláld,Sk Kh m%udKh o jr®Okh
ù we;' úfoaYSh Kh l<fUys jQ fuu fjkiaùu
1950
1953
1956
1959
1962
1965
1968
1971
1974
1977
1980
1983
1986
1989
1992
1995
1998
2001
2004
2007
2010
2013
;dj'
2016
6
wfkl=;a iudk rgj,a iy iudk fjf<|fmd<j,a
yd iei£fï ° th ;ju;a b;d by< uÜgul mj;shs' iyk∞hS fldkafoais u; ,nd.;a Kh" uqΩ úfoaYSh
^ixLHd igyk ú'i' 9'3&' wd∞hu my< uÜgul Khj, m%;sY;hla f,i .;a úg 2007 jirg fmr
meje;Su rchg Kh nr we;slrk uQ,Huh WmlrK ishhg 90 lg;a jvd jeä uÜgul meje;s w;r"
u; úYd, jYfhka rπ meje;Su i|yd u.mdok 2016 jkúg th ishhg 46'9 la olajd my< .sfhah
w;r" tu.ska rdcH Kh talrdYS ùula is≥ fjhs' by< ^rEm igyk ú'i' 9'3&'
Kh m%udKh Kh fiajdlrK f.ùï jr®Okh lrk fuu m%jK;d iuÛu" rdcH uQ,H b,lal fj;ska
w;r" wfkl=;a w;HjYH$M,∞hS l%shdldrlï i|yd neyer ùï wju ls¯ug;a" tu.ska wjidkfha idr®j
fhoùug we;s rdcH uQ,H wjldYh ;j≥rg;a wvq lrhs' wdr®:ßl ia:dhs;dj we;s ls¯ug;a yels jk m˙†
óg wu;rj" by< whjeh ysÛhkaf.a m%;sM,hla f,i
wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,shla
Kh fiajdlrK f.ùï by< hEu l%ñlj by< Kh
;sridr f,i iy úYajdikSh;ajfhka hq;=j l%shdjg
.ekSï i|yd rg fhduq lrjk fyhska wjidkfha °
kexùfï y†is wjYH;dj rch úiska y∫kdf.k we;'
th rg §Kh W.=,lg¶ yiqls¯ug ke;skï §Khj,
ta wkqj" wd∞hu jr®Okh lr .ksñka ue† ld,Skj
fukau †.= ld,Skj ;sridr Kh uÜgula mj;ajd
7 Khj, z;sridr njZ hkqfjka fndfydaúg wr®: olajkafka" rgla úiska f.k hEu i|yd rch úiska miq.sh jir lsysmh ;=< °
,nd.;a Kh lsis≥ ys`.hlska f;drj fyda iykhla b,a,Sulska f;drj"
wdmiq f.ùug we;s yelshdjhs' l%shdudr®. /ila †h;a lrk ,°'
210
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016 rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
rEm igyk ú'i' 9'3 uQ,H wj∞kï wju ls¯u i|yd o wjOdkh fhduq
rdcH Kh iy tal mqoa., o'foa'ks' lr we;' ;jo" m%d:ñl .sKqfï fYaIh o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i 2017 jifr® ° Y=kHhg wdikakj
120.0 4,000 mj;ajd .ekSu;a" 2018 jifr® ° th ishhg tll
o'foa'ks' fhys m%;sY;hla f,i
3,500
100.0
3,000
w;s˙la;hla olajd jr®Okh lr .ekSug;a wfmalaIs;h'
rcfha whjeh ysÛh iy iuia; Kh uÜgug w∞<j
t'c' fvd,r®
80.0 3,000
60.0
2,500 mj;ajd .; hq;= wksjdr®h b,lal iuÛ rdcH uQ,H
2,000
40.0 1,500 l<ukdlrK ^j.lSu& mk; ^2003& ixfYdaOkh
20.0
1,000 ls¯u" 2019 jifrka Tíng jQ rdcH uQ,H tald.%;d
500
jevms<fj,ys jeo.;a ikaêia:dkhla jkq we;'
0.0 0
M,∞hS fkdjk úhoï wvq ls¯u" jd◊cuh f,i
2016 ;dj'
2001
2000
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
,dN∞hS fufyhqï we;s ls¯ug yelsjk m˙† rch
i;= jd◊c jHjidhhka m%;sixialrKh ls¯u"
iykodhS Kh ^uqΩ úfoaY Kfhys ] f,i& ^jï wlaIh&
úksúo nj yd j.lSu jeä†hqKq ls¯u iy iykdOdr
iykodhS fkdjk Kh ^uqΩ úfoaY Kfhys ] f,i& ^jï wlaIh&
fhdackd l%u úêu;a m˙† b,lal.; ls¯u hkd†h is≥
tal mqoa., o'foa'ks' ^ol=Kq wlaIh& lrk w;r;=r" rdcH úhou ;dr®®lSllrKh ls¯u o"
uQ,hka ( uqo,a wud;HdxYh ue†ld,Sk rdcH uQ,H tald.%;d jevms<sfj< yd m%uqL;d
YS% ,xld uy nexl=j
Wmdhudr®.hkag we;=<;ah' ue†ld,Sk Kh
rdcH Kh ord.; yels uÜgulg f.k tau Wfoid wdodhï l<ukdlrK Wmdhudr®. ;=<ska rcfha uQ,Hk
mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;dj i|yd jk Wmdhud¾. wjYH;djka i|yd wvq wj∞kula iy wju ms˙jehla
iys; wruqo,a mej;Su iy;sl ls¯ug wjYH
by; i|yka l< m˙†" Y%S ,xldfõ rdcH uQ,H úplaIKYS,S Kh jevigykla i|yd rduqjla iemfha'
wiu;=,s;;d rdcH wd∞hu b;d my< uÜgul mej;Su
ksid is≥ ù we;s w;r" th jir .Kkdjla mqrd Kh by; m%ldYs; b,lal <Ûdlr .ekSu i|yd rch úiska
talrdYS ùu i|yd fya;= ù we;' foaYShj wd∞hï tla/ia l%shdudr®. lSmhla fï jkúg l%shd;aul lr we;s
ls¯u ;=<ska ue† yd †.= ld,Skj ;sridr Kh uÜgula w;r" ;j;a mshjr fndfyduhla kq≥re wkd.;fha °
<Ûd lr .ekSu i|yd whjeh ysÛh wvqlr .ekSu l%shd;aul ls¯ug wfmalaIs;h' 2016 jifr® fkdjeïnr®
Y%S ,xldjg b;d ;SrKd;aul wjYH;djhla ù we;' udifha ° ixfYdaê; tl;= l< w.h u; n≥ mk;
ta wkqj" ksjer† n≥ m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯ug yd n,d;aul lr Wm˙u ms˙jegqï iSudjla mekùu
n≥ m˙md,kh Yla;su;a ls¯ug iydh °u i|yd yryd tl;= l< w.h u; n≥" f;d. iy is,a,r
lafIa;% lsysmhla flakaø lr.ksñka rch úiska miq.sh fj<πu olajd jHdma; ls¯u is≥ lrk w;r;=r" n≥
wjqre≥ lsysmh ;=< ° mshjr /ila .kq ,eîh' wkqmd; by< ±óu iy n≥ ksoyia ls¯ï wvq ls¯u
tu lafIa;% jkqfha" ^w& ue†ld,Skj n≥ wd∞hu yryd n≥ moku mqΩ,a ls¯u" foaYSh wd∞hï mk;
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 15-16 la muK kej; flgqïm;a ls¯u u.ska wd∞hï n≥ fr.=,dis
6
uÜgula olajd jeä ls¯u i|yd n≥ moku mqΩ,a ls¯u ixfYdaOkh ls¯u" n≥j,ska we;s wdfhdack °ukd
^wd& n≥ ksoyia ls¯ï" n≥ úrdu iy idOdrK yd M,∞hS flfrys wjOdkh fhduq lrñka n≥ iyk m%∞kh
n≥ m˙md,khlg wys;lr jQ úfYaIs; n≥ wkqmd;sl ls¯ug wdfhdack uKav,hg meje;s yelshdj iSud
wju ls¯u u.ska n≥ moaO;sh ;dr®lSlrKh ls¯u lrñka wdfhdack uKav, mk; 2016 uehs udifha °
^we& wd∞hï m˙md,k yelshdjka jeä†hqKq ls¯u iy ixfYdaOkh ls¯u" wd∞hï n≥ yd tl;= l< w.h
^wE& úfYaIfhkau" j.lSï md,kh yd uQ,H ie,iqï u; n≥ i|yd wka;r®cd,h u.ska n≥ jdr®;d mshùu o
yd úkh m%Odk fldg.;a rdcH uq,H l<ukdlrKh we;=<;a m%Odk foaYSh n≥ jr®. lsysmhlg w∞<j kj
Yla;su;a ls¯u hkd†hhs' fuu l%shdudr®. n≥ f;dr;=re ;dlaI◊l moaO;shla y∫kajd °u (RAMIS)
wkql+,;dj jr®Okh ls¯ug fya;=jk w;r" wjidkfha ° hkd†h fï jk úg f.k we;s l%shdudr®. fõ'
rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh Yla;su;a lrkq we;'
wd∞hï mdol lr.;a rdcH uQ,H tald.%;dj i|yd
ta wkqj" rcfha ue†ld,Sk wruqK jkqfha" m%Odk mshjr .ekSu yd ta i|yd rcfha lemùu by< uÜgul
jYfhka n≥ wd∞hu jeä ls¯u u.ska uOHu rcfha meje;=K o" ue† yd †.= ld,Skj rdcH uQ,H tald.%;dj
iuia; whjeh ysÛh 2020 jk úg wju jYfhka ;=<ska wfmalaIs; b,lal <Ûdlr .ekSu i|yd
ishhg 3'5 la olajd wvq lrk w;ru" uOHu rcfha úkh.rel yd wêIaGdkYS,S foaYmd,k lemùula
Kh o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 70 olajd iys;j rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sfhka neyer
wvq ls¯uh' rdcH úhou ;dr®lSlrKh ls¯u iy rch fkdhk m˙† wjYH rdcH uQ,H m%;sixialrK wLKavj
i;= jd◊c jHjidhhka u.ska we;s úh yels rdcH is≥ ls¯u wjYH jkq we;'
211
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
rfgys f.jqï ;=,k ;;a;ajh Yla;su;a ls¯fï Poor's) Kh fY%a◊.; ls¯fï wdh;kh" 2016 udr®;=
iy rcfha mqΩ,a wdr®:ßl m%;sixialrK jevigyk 26 †k †.=ld,Sk Kh fY%a◊.; ls¯u "B+" f,i o
i|yd iydh ,nd .ekSfï wruq◊ka hq;=j rch fláld,Sk iaffj¯;aj Kh fY%a◊.; ls¯u "B"
úiska 2016 cqks ui 03 jk †k cd;Hka;r uQ,H f,i o ;yjqre l< w;r" †.=ld,Sk úfoaY úksuh
wruqo, iu`. ;=ka wjqre≥ úia;Sr®K Kh myiqlula iaffj¯;aj Kh fY%a◊.; ls¯fï b†˙ ±lau
i|yd t<Uq◊' fuu jevigyk" n≥ m%;sm;a;sh §ia:djr¶ isg §RKd;aul¶ f,i ixfYdaOkh lrk
yd n≥ m˙md,kh jr®Okh i|yd úúO l%shdudr®. ,°' Y%S ,xldfõ úfoaYSh wxYfha mj;akd øjYS,;dj
/ila we;=<;a rcfha m%;sm;a;s yd iu.dó jQjls' u; we;s mSvkh iy tjlg mej;s ≥r®j, rdcH
rdcH whjefhys m%d:ñl .sKqfï fYaIh fuu uQ,H ;;a;ajh ta i|yd fya;= f,i fuu wdh;kh
jevigyk hgf;a m%Odk m%udKd;aul ldr®hidOk úiska olajd we;' flfia fj;;a" 2017 udr®;= 07 †k
b,lalh ^Quantitative Performance Criteria& f,i iagEkavr®â iy mqjr®ia (Standard & Poor's) fY%a◊.;
tl`. ù we;' 2016 jifr® ckjd˙-cqks iy ckjd˙- ls¯fï wdh;kh úiska †.=ld,Sk Kh fY%a◊.;
foieïnr® ld,m˙Éf√o i|yd cd;Hka;r uQ,H ls¯u "B+" f,i iy flá ld,Sk iaffj¯;aj Kh
wruqof,a m%udKd;aul ldr®hidOk ksr®Kdhlh fY%a◊.; ls¯u "B" f,i o Bg w∞< fmr±lau
f,i mj;ajd .; hq;= m%d:ñl .sKqfï fYaIh §RKd;aul¶ f,i o kej; j;djla ;yjqre lrk
ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 46'0 l iy remsh,a ,o w;r" ta i|yd fya;= jQfha Y%S ,xldfõ úfoaYSh
ì,shk 97'0 l ys`.hla úh' m%d:ñl .sKqfï fYaIhg wxYfha mj;akd ≥r®j,;djka iy úfoaY úksuh
w∞< m%udKd;aul ldr®hidOk ksr®Kdhlh 2016 wkqmd;sl lïmk fya;=fjka we;s úh yels rdcH
jir ;=< ° idr®:l f,i <`.d lr .ekSug rchg uQ,H úp,;djkah' 2016 cqks 20 †k uQãia (Moody's)
yels úh' Kh fY%a◊.; ls¯fï wdh;kh o Tjqka úiska
;yjqre l< "B1" iaffj¯;aj fY%a◊.; ls¯u i|yd
cd;Hka;r Kh fY%a◊.; ls¯fï wdh;k
jk b†˙ ±lau §ia:djr¶ isg §RKd;aul¶ olajd
lsysmhla úiska 2016 jifr® ° Y%S ,xldfõ
ixfYdaOkh lrk ,°' fuu ixfYdaOkh i|yd
iaffj¯;aj Kh fY%a◊.; ls¯ï wvq lrñka Kh
fya;= jQfha" f.jqï fYaIh u; mSvkhla we;s ls¯ug
fY%a◊.; ls¯ï ixfYdaOkh l< o" 2017 jifr® uq,a
∞hl fjñka o'foa'ks' jr®Okfha miqnEula we;s jk
Nd.fha ° tu wdh;k o we;=`Mj tjeks wdh;k
m˙irhla ;=< Y%S ,xldfõ rdcH uQ,H wxYfha we;s
lsysmhla úiska YS% ,xldj iïnkaO ;u fY%a◊.;
úh yels iuyr ≥r®j,;d iy rch úiska wfmalaId
ls˙ï by< kxjk ,°' 2016 fmnrjd˙ 29 †k µsÉ
lrkq ,enQ rdcH uQ,H m%;sixialrK wfmalaIs;
(Fitch) wdh;kh Y%S ,xldfõ úfoaYSh Kh fY%a◊.;
wdldrfhka l%shdjg kexùu is≥ fkdùu hkd†hhs'
ls¯u "BB-" isg "B+" olajd ixfYdaOkh l< w;r"
Y%S ,xldfõ iaffj¯;aj Kh fY%a◊.; ls¯fï b†˙ n≥ m˙md,kh" rdcH uQ,H l<uKdld˙;ajh"
±lau §ia:djr¶ isg §RKd;aul¶ olajd my; rdcH uQ,H md,kh iy rdcH jHjidhl;aj
6
fy<k ,°' fï i|yd m%;suQ,H wj∞kï by< wdh;kj, m˙md,kh hkd° wxYhkays jHqyd;aul
hEu" Kh l,ams¯ï ie,lsh hq;= f,i by< hEu" m%;sixialrK i|yd ie,lsh hq;= ld,hla .ekSu
≥r®j, rdcH uQ,H ;;a;ajh" úfoaY ixÑ; wvq ùu fya;=fjka hï wjdis iy.; ;;a;ajhla we;s jqj o"
iy Kh l<fUys úfoaYSh Kh m%udKh jeä ùu iuia;hla f,i 2016 jifr® ° rdcH uQ,H
hkd†h fya;= úh' flfia jqj o" rdcH uQ,H fufyhqïj, jr®Okhka fmkakqï lrk ,°' m%Odk
ldr®hidOkfha mj;akd wLKav jr®Okh" ±kg jYfhka n≥ iïnkaO mshjr /ila ls%hdjg kexùu
l%shd;aul fjñka mj;sk cd;Hka;r uQ,H wruqof,a fya;=fjka 2015 jifr® ° wdrïN jQ o'foa'ks'fhys
úia;Sr®K Kh myiqlï jevigyk iu`. jr®Okh jQ m%;sY;hla f,i rdcH wd∞hfuys by< hEfï
rcfha m%;sm;a;sj, ksjer† nj yd úYajikSh;ajh Wmk;sh 2016 jir ;=< ° o wLKavj mej;sK'
iy wdr®:ßlfha ia:dhS jr®Okh hk lreKq i,ld flfia fj;;a" iuyrla n≥ fjkia ls¯ï iy n≥
n,ñka" µsÉ (Fitch) wdh;kh úiska 2017 fmnrjd˙ m˙md,kh wdY%s;j m%;sixialrK wfmalaId l<
09 jk †k †.=ld,Sk úfoaYSh yd foaYSh jHjydr m%udKhg jvd ukao.dó m%.;shla fmkakqï l<
uqo,a Kh meyer ye¯fï fY%a◊.; ls¯u "B+" f,i w;r" th rdcH wd∞hfï ldr®hidOkh u; hï
;yjqre lrk ,o w;r" Kh fY%a◊.; ls¯fuys RKd;aul n,mEula we;s ùug fya;= úh' jeä
±lau §RKd;aul¶ isg §ia:djr¶ olajd ixfYdaOkh jk rdcH úhou l<ukdlrKh ls¯u i|yd rch
lrk ,°' iagEkavr®â wekaâ mqjr®ia (Standard & úiska wLKavj .kq ,enQ W;aidyhkaf.a m%;sM,hla
212
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
f,i iuia; rdcH úhou jeä jQfha iq`M jYfhks' ;siafia mj;akd jHqyd;aul ≥r®j,;d ;SrKd;aul
flfia fj;;a" fmd,S f.ùï" jegqma yd fõ;k f,i úi£u i|yd foaYmd,k lemùula iys;j
iy l=gqïN fj; ,nd fok iykdOdr yd ixl%du m%;sixialrK ±ä f,i wLKavj is≥ ls¯ug
we;=<;a mqkrdjr®;k úhoï ;ju;a by< uÜgul wjYH fõ'
mj;sk w;r" th rdcH wdfhdack i|yd wjYH
uQ,H myiqlï iemhSug whjeh ;=< mj;akd bvlv 6'3 rcfha whjeh lghq;=
iSud lrkq ,nhs' fuu.ska rfgys há;, myiqlï
wdodhu iy m%odk
ixjr®Ok l%shdldrlïj,g úfoaYSh wdfhdaclhska
wdlr®IKh lr .ekSu i|yd rdcH fm!oa.,sl wdodhu
yjq,ald˙;ajh (Public Private Partnership) †˙u;a 2016 jifr® ° rcfha wd∞hu o'foa'ks'fhys
ls¯fï we;s wjYH;dj wjOdrKh lrkq ,nhs' ;jo" m%;sY;hla f,i wLKavj fojk jirg;a jeä úh'
wfmalaIs; rdcH uQ,H tald.%;d l%shdj,sh yryd rcfha wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rcfha Kh" 2016 ° jifr® mej;s ishhg 13'3 yd iei£fï ° 2016 jifr® °
mej;s ishhg 79'3 isg 2020 jk úg ishhg 70 ishhg 14'2 olajd jeä jQ w;r" wd∞hu by<
olajd wvq ls¯ug n,dfmdfrd;a;= fõ' rfgys idr®j kexùu i|yd jk rcfha m%h;ak thg fya;= úh'
wdr®:ßl fmr±lau jeä†hqKq ls¯u iy mj;akd rdcH fuu wd∞hï by< hEu i|yd n≥ fkdjk wd∞hu
Khj,g w∞< m%;suQ,HlrK ms˙jeh wvq ls¯u o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® ° jdr®;d
i|yd fuu b,lalh wfmalaIs; whq˙ka bgq ls¯u jQ ishhg 0'9 isg jir ;=< ° ishhg 1'9 olajd by<
w;HjYH fõ' flfia fj;;a" fuu b,lalh <`.d hEu ∞hl jQ w;r" rch i;= jd◊c jHjidhhkaf.ka
lr .ekSu jr®;udk foaYSh yd cd;Hka;r wdr®:ßl ,o ,dN iy ,dNdxY by< hEu thg m%Odk jYfhka
m˙irh ;=< rchg úYd, wNsfhda.hla jkq we;' fya;= úh' flfia fj;;a" 2016 jifr® ° n≥ wd∞hu
;jo" 2016 foieïnr® udifha ° fukau 2017 udr®;= o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® jdr®;d jQ
udifha ° tlai;a ckmofha fµvr,a ixÑ; nexl=j ishhg 12'4 uÜgfï fkdfjkiaj mej;s w;r"
úiska m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl by< kexùu fudagr® jdyk u; ksIamdok n≥" ixia:dms; yd
ksfõokh ls¯fuka miqj we;s jQ cd;Hka;r fmd,S ixia:dms; fkdjk wd∞hï n≥ iy r|jd .ekSfï
wkqmd;sl by< hEu" ì%;dkHh hqfrdamd ix.ufhka n≥j,ska ,o wd∞hu my< hEu hï ;rulska
bj;a ùfï n,mEu fya;=fjka fj<|fmd<j, we;s jQ ys,õùu i|yd tl;= l< w.h u; n≥ iy wdkhk
úp,;djh iy" uy nexl=j úiska .kq ,enQ ±ä n≥j,ska ,o wd∞hu by< hEu fya;= úh'
uQ,H m%;sm;a;s ia:djrh iu`. foaYSh fj<|fmdf<a jifr® uq`M kdñl wd∞hu 2015 jifr® mej;s
fmd,S wkqmd;sl by< hEu hkd†h fya;=fjka rdcH remsh,a ì,shk 1"454'9 isg remsh,a ì,shk 1"686'1
Kh ms˙jeh ue† ld,Skj o wLKavj by< hEug olajd ishhg 15'9 lska jeä jQ w;r" n≥ wd∞hu
6
wfmalaIs;h' ;jo" m%Odk úfoaYSh uqo,aj,g tfrysj iy n≥ fkdjk wd∞hu hk fowxYfhysu by<
remsh, wjm%udKh ùu rcfha Kh u; wu;r hEu tu.ska ksrEmKh úh' kdñl n≥ wd∞hu 2015
mSvkhla we;s ls¯ug fya;= úh yels jqjo" th ;Sre jifr® mej;s remsh,a ì,shk 1"355'8 isg 2016 jifr® °
n≥ moku jr®Okh iy úfoaY uQ,Hkhka i`oyd remsh,a ì,shk 1"463'7 olajd ishhg 8'0 lska
jeä remsh,a m%udKhla ,eîu hkd° jYfhka rdcH by< .sfhah' fudagr® jdyk u; ksIamdok n≥"
uQ,H lghq;=j,g Okd;aul f,i n,mdkq we;' r|jd .ekSfï n≥ iy ixia:dms; yd ixia:dms;
úfoaYSh Kh iïnkaOfhka .;a l," b†˙ wjqre≥ fkdjk wd∞hï n≥ yer wfkla ishÆ n≥ jr®.j,ska
5-6 ld,h ;=< cd;Hka;r iaffj¯;aj ne`≥ïlr ,o wd∞hu by< hEu" n≥ wd∞hu by< hEug fya;=
rdYshla m˙K; ùug we;s neúka" w∞< ld,h ;=< úh' flfia fj;;a" n≥ wd∞hfuys ie,lsh hq;=
rfgys mj;akd úfoaYSh Kh fjkqfjka Kh wdmiq jr®Okh i|yd tl;= l< w.h u; noao" jrdh iy
f.ùï is≥ ls¯u i|yd ie,lsh hq;= m%udKhlg .=jka f;dgqm< ixjr®Ok noao iy wdkhk n≥j,ska
wÆ;ska uQ,HlrKh is≥ ls¯ug wjYH jkq we;' tu ,o wd∞hfuys by< jr®Okh ∞hl úh' jl% n≥
ksid" foaYSh iy cd;Hka;r fj<|fmd<j,ska Kh wd∞hu 2016 jifr® uq`M n≥ wd∞hñka ishhg 82'3 lg
/ia ls¯fï ° tljr Kh m˙K; ùfï .egÆjla ∞hl fjñka uq`M n≥ wd∞hfuys m%Odk m%Njh
(bunching problem) we;s fkdjk m˙† wruqo,a f,i mej;s◊' ta w;r" ixia:dms; yd ixia:dms;
/ia ls¯u i|yd jeä ie,ls,a,la ±laúh hq;=h' fkdjk wd∞hï n≥ iy r|jd .ekSfï n≥j,ska
fuu ;;a;ajh ;=<" rdcH uQ,H wxYfha †.= ld,hla ,enqKq wd∞hu my< hEu fya;=fjka Rcq n≥
213
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wd∞hu iq`M jYfhka wvq jQ w;r" 2016 jifr® ° th 6'2 ixLHd igyk
uq`M n≥ wd∞hñka ishhg 17'7 la úh' n≥ wd∞hu" wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj rdcH wdodhu
iuia; wd∞hfuys m%;sY;hla f,i miq.sh jifrys 2016 2017
wkqu;
jdr®;d jQ ishhg 93'2 isg 2016 jifr® ° ishhg 86'8
YSr®Ih 2015 wkqu; ;djld,sl
weia;fïka;=
weia;fïka;=
olajd wvq jQ w;r" n≥ fkdjk wd∞hfï ie,lsh
remsh,a ñ,shk
hq;= by< hEu tu.ska ksrEmKh fõ'
n≥ wd∞hu 1,355,779 1,646,000 1,463,689 1,827,000
ixia:dms; yd ixia:dms; fkdjk n≥ wd∞hu wd∞hï n≥ 262,583 251,700 258,857 334,550
tl;=l< w.h u; n≥ 219,700 240,000 283,470 380,000
iy r|jd .ekSfï n≥ wd∞hu my< hEu fya;=fjka ksIamdok n≥ 497,652 556,235 454,952 579,035
wd∞hï n≥ u.ska ,o wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla wdkhk u; n≥ 132,189 125,000 156,487 165,500
wfkl=;a n≥ 243,655 473,065 309,924 367,915
f,i fukau kdñl jYfhka o my< .sfhah' ta wkqj"
n≥ fkdjk wd∞hu 99,099 176,970 222,374 183,300
wd∞hï n≥ wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i uqΩ wd∞hu 1,454,878 1,822,970 1,686,062 2,010,300
2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 2'4 isg 2016 jifr® ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ^w&
ishhg 2'2 olajd wvq jQ w;r" th kdñl jYfhka o n≥ wd∞hu 12.4 13.2 12.4 13.5
miq.sh jifr® mej;s remsh,a ì,shk 262'6 isg wd∞hï n≥ 2.4 2.0 2.2 2.5
tl;=l< w.h u; n≥ 2.0 1.9 2.4 2.8
remsh,a ì,shk 258'9 olajd ishhg 1'4 lska iq`M ksIamdok n≥ 4.5 4.4 3.8 4.3
jYfhka wvq úh' ta wkqj" ixia:dms; iy ixia:dms; wdkhk u; n≥ 1.2 1.0 1.3 1.2
fkdjk wd∞hï n≥ m%udKh miq.sh jifr® jdr®;d jQ wfkl=;a n≥ 2.2 3.8 2.6 2.7
n≥ fkdjk wd∞hu 0.9 1.4 1.9 1.4
remsh,a ì,shk 167'3 isg 2016 jifr® ° remsh,a uqΩ wd∞hu 13.3 14.6 14.2 14.9
ì,shk 154'3 olajd ishhg 7'8 lska wvq úh' ^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;=fïka;=j uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
,dN Wmhk jHdmdr" wdr®:ßl fiajd .dia;= f.ùug úiska 2017'03'15 †k ksl=;a lrk ,o 2015
ixfYdaê; o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
hg;a ls¯u iy f.úh hq;= wd∞hï n≥j,ska wdr®:ßl
fiajd .dia;= wvq ls¯ug bv ,nd °u ;=<ska ixia:dms; remsh,a ì,shk 20'5 olajd ie,lsh hq;= f,i by<
yd ixia:dms; fkdjk n≥ wd∞hu wvq jQ w;r" .sh w;r" tu jr®Okh wdr®:ßl fiajd .dia;=
wdr®:ßl fiajd .dia;= wd∞hu by< hEu thg m%Odk wkqmd;slh ishhg 0'25 isg ishhg 0'5 olajd by<
jYfhka fya;= úh' Wmhk úg f.ùfï n≥ wd∞hu kexùu iy ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 50 blaujd
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 28'2 olajd ishhg 7'5 ,dN Wmhk jHdmdr wdr®:ßl fiajd .dia;= f.ùug
lska jeä jQ w;r foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j hg;a ls¯fuys taldnoaO m%;sM,hhs' flfia fj;;a"
;=< wd∞hï m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re r|jd .ekSfï n≥ wd∞hu jir ;=< ° remsh,a
moaO;sh wdrïN ls¯u;a iu`. n≥ wkql+,;dj by< ì,shk 55'9 olajd ishhg 11'1 lska wvq jQ w;r
hEu thg fya;= úh' ta w;r" wdr®:ßl fiajd .dia;= rcfha iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯fï m%udKh wvq ùu
wd∞hu 2015 jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 6'1 isg tu.ska ksrEmKh fõ'
6
6'2 rEm igyk 2016 jifr® ° tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu
rdcH wdodhfï ixhq;sh - 2016 o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i fukau kdñl
jYfhka o by< .sfhah' tl;= l< w.h u; n≥
ksIamdok n≥
,dN yd
wkqmd;slh ishhg 11 isg ishhg 15 olajd by<
27]
,dNdxY kexùu" tl;= l< w.h u; n≥ hgf;a ,nd ° ;snQ
6]
we;eï n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls˙u u.ska tl;=
wdkhk n≥
18] l< w.h u; n≥ moku mq`M,a ls¯u iy wd∞hï
tl;= l< .dia;= yd m˙md,k l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh wdrïN
w.h u; n≥ whls¯ï
17] 4] ls¯u;a iu`. n≥ wkql+,;dj by< hEu thg
wd∞hï n≥ m%Odk jYfhka fya;= úh' ta wkqj" tl;= l< w.h
wfkl=;a
16]
2] u; n≥ wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
fmd,S 2015 jifr® mej;s ishhg 2'0 isg 2016 jifr® °
wfkl=;a n≥ wd∞hu
9] 1] ishhg 2'4 olajd jeä jQ w;r" kdñl jYfhka th
n≥ wodhu
n≥ fkdjk miq.sh jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 219'7 yd
wdodhu
87]
13] iei£fï ° remsh,a ì,shk 283'5 olajd ishhg
uQ,h( uqo,a wud;HdxYh 29'0 lska jeä úh' foaYSh wdr®:ßl lghq;=j,ska ,o
214
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu remsh,a ì,shk 168'1 ishhg 18'4 lska jeä jQ w;r" úfYaI fj<| NdKav
olajd ishhg 28'8 lska jeä jQ w;r" th o'foa'ks'fhys noafoka ,o wd∞hu miq.sh jifr® jdr®;d jQ remsh,a
m%;sY;hla f,i miq.sh jifr® jdr®;d jQ ishhg ì,shk 52'3 isg remsh,a ì,shk 55'8 olajd ishhg
1'2 isg ishhg 1'4 olajd jeä úh' thg wu;rj" 6'8 lska jeä úh' we;eï øjH i|yd w∞< jk
wdkhk u; jk tl;= l< w.h u; n≥ wd∞hu o wdkhk n≥ wkqmd;sl by< hEu" ;Sre n≥ w;aye¯ï
by; fjkialïj, m%;sM,hla f,i miq.sh ixfYdaOkh ls¯u iy 2015 jifr® ° ldKav ;=klska
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 89'2 isg 2016 hq;a ;Sre n≥ jHqyhla y∫kajd °u wdkhk n≥
jifr® ° remsh,a ì,shk 115'3 olajd ishhg 29'3 /ia ls¯ï by< hEug fya;= úh' úfYaI fj<|
lska ie,lsh hq;= f,i jeä úh' NdKav noafoka ,o wd∞hu by< hEug fya;= jQfha
m%Odk jYfhka" fudagr® jdyk wdkhkfhka úfYaI fj<| NdKav noao w∞< jk ld, iSudj °r®>
,o ksIamdok n≥ wd∞hu wvq ùu fya;=fjka 2016 ls¯u iy foaYSh fj<|fmd< b,aÆï iy iemhqï
jifr® ° uq`M n≥ wd∞hug by<u ∞hl;ajh ;;a;ajhka i,ld n,ñka rch úiska úfYaI fj<|
imhk ksIamdok n≥$iqrd n≥ wd∞hu wvq úh' uq`M NdKav noao yd iïnkaOfhka l,ska l,g is≥
n≥ wd∞hfuys m%;sY;hla f,i ksIamdok n≥$iqrd l< ixfYdaOkhkah' wdkhk n≥ wd∞hu uq`M n≥
n≥ wd∞hu 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 36'7 yd wd∞hfuys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® jdr®;d jQ
iei£fï ° 2016 jifr® ° ishhg 31'1 olajd wvq jQ ishhg 9'8 isg 2016 jifr® ° ishhg 10'7 olajd jeä jQ
w;r" fudagr® jdyk wdkhkh wvq ùu thg fya;= w;r úfYaI fj<| NdKav noafoka ,o wd∞hu n≥
úh' ta wkqj" ksIamdok n≥$iqrd n≥ wd∞hu kdñl wd∞hfuys m%;sY;hla f,i ishhg 3'9 isg ishhg
jYfhka 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk 497'7 3'8 olajd iq`M jYfhka wvq úh'
isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 454'9 olajd
ishhg 8'6 lska wvq jQ w;r" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla 2016 jifr® ° wfkl=;a ishÆu n≥j,ska ,o
f,i th 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 4'5 isg wd∞hu kdñl jYfhka by< .sfhah' ta wkqj" jrdh
ishhg 3'8 olajd ie,lsh hq;= f,i wvq úh' flfia iy .=jka f;dgqm< ixjr®Ok n≥ wd∞hu remsh,a
fj;;a" uoHidr" is.rÜ iy Lksc f;,a ksIamdok ì,shk 88'8 la olajd ishhg 51'5 lska ie,lsh
u; ksIamdok n≥$iqrd n≥ wd∞hu" tu ksIamd†; u; hq;= f,i jeä jQ w;r" 2016 ckjd˙ 01 †k isg
jk ksIamdok n≥$iqrd n≥ wkqmd;sl by< kexùu n,d;aul jk m˙† jrdh iy .=jka f;dgqm<
fya;=fjka ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 120'2 olajd ixjr®Ok n≥ wkqmd;slh ishhg 5'0 isg ishhg
ishhg 14'2 lska" remsh,a ì,shk 88'8 olajd ishhg 7'5 olajd by< kexùu thg fya;= úh' fiia n≥
11'0 lska iy remsh,a ì,shk 55'7 olajd ishhg wd∞hu remsh,a ì,shk 61'7 olajd ishhg 33'4 lska
23'6 lska jeä úh' flfia kuq;a" fudagr® jdyk jeä jQ w;r" fr†ms<s iy mdjyka we;=`M we;eï
u; ksIamdok n≥ wd∞hu remsh,a ì,shk 263'5 isg ksIamdok i|yd w∞< jk fiia n≥ wkqmd;sl by<
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 186'5 olajd ishhg kexùu thg fya;= úh' cd;sh f.dvke.Sfï n≥
6
29'2 lska ie,lsh hq;= f,i my< .sh w;r" jdyk wd∞hu kdñl jYfhka remsh,a ì,shk 57'4 olajd
wdkhkh wvq ls¯u i|yd rch úiska wkq.ukh ishhg 27'6 lska ie,lsh hq;= f,i by< .sh w;r"
l< m%;sm;a;suh l%shdudr®. ta i|yd m%Odk jYfhka foaYSh wdr®:ßl lghq;= u; jk cd;sh f.dvke.Sfï
fya;= úh' f;dard .;a fudagr® jdyk u; n≥ by< n≥ wd∞hu iy wdkhk u; jk cd;sh
kexùu" ksIamdok n≥ .Kkh ls¯fï wruq◊ka f.dvke.Sfï n≥ wd∞hu hk foflysu jeä ùu
fudagr® jdykj, jákdlu ksr®Kh ls¯fï kj bka ksrEmKh úh' we;eï fiajd u; m%∞kh lr ;snQ
l%ufõohla y∫kajd °u iy 2015 w. Nd.fha isg n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u iy wdkhk m%udKh
fudagr® jdyk ñ,° .ekSu fyda Wmfhdackh ls¯u by< hEu iu`. wdr®:ßl l%shdldrlï †hqKq ùu"
i|yd m%∞kh lrkq ,nk Kh iy w;a;sldrï cd;sh f.dvke.Sfï n≥ wd∞hfuys fuu jr®Okhg
myiqlï i|yd Wm˙u jákdlu u; Kh wkqmd; fya;= úh' ú≥,s ixfoaY noao u.ska ,o wd∞hu jir
mekùu o fuhg we;=<;a fõ' ;=< ° kdñl jYfhka remsh,a ì,shk 35'9 olajd
wdkhk n≥ iy úfYaI fj<| NdKav n≥j,ska ishhg 7'8 lska jeä jQ w;r" ikaksfõokh wdY%s;
,o wd∞hu o o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 l%shdldrlï mq`M,a ùu iy wka;r®cd, fiajd u;
jifr® mej;s ishhg 1'7 yd iei£fï ° 2016 jk ú≥,s ixfoaY n≥ wkqmd;slh iy cd;Hka;r
jifr® ° ishhg 1'8 olajd jeä úh' wdkhk n≥ ú≥,s ixfoaY kshduk .dia;=j by< hEu thg fya;=
wd∞hu kdñl jYfhka remsh,a ì,shk 156'5 olajd úh' ;jo" jrdh iy .=jka f;dgqm< ixjr®Ok n≥
215
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® ishhg 73'2 isg 2016 jifr® ° ishhg 68'4 olajd wvq
mej;s ishhg 0'5 isg ishhg 0'8 olajd by< .sh úh' flfia fj;;a" oaúmdr®Yaùh wdOdrlrejkaf.ka
w;r" fiia n≥ wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla ,enqKq m%∞k miq.sh jifr® mej;s remsh,a ì,shk
f,i 2015 jifr® mej;s ishhg 0'4 isg ishhg 0'5 1'6 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 2'4 olajd
olajd by< .sfhah' jir ;=< ° cd;sh f.dvke.Sfï ie,lsh hq;= f,i jeä úh' jir ;=< ° úfoaYSh
n≥ wd∞hu o o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i miq.sh m%∞k ,nd ≥ka m%Odk ixjr®Ok wdOdrlrejka
jifr® mej;s ishhg 0'4 isg ishhg 0'5 olajd jeä jQfha cd;Hka;r ixjr®Okh ix.uh (IDA)" f,dal
úh' nexl=j iy cr®ukshhs'
n≥ fkdjk wd∞hu o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
f,i 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 0'9 isg 2016 úhoï iy Y=oaO Kh §ï
jifr® ° ishhg 1'9 olajd jeä jQ w;r" kdñl uq`M úhou yd Y=oaO Kh °ï o'foa'ks'fhys
jYfhka th 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk 99'1 m%;sY;hla f,i 2015 jifr® mej;s ishhg
isg remsh,a ì,shk 222'4 olajd fo.=Khlg;a jvd 20'9 isg 2016 jifr® ° ishhg 19'7 olajd wvq jQ
jeä m%udKhlska by< .sfhah' rch i;= jd◊c w;r mqkrdjr®;k úhoï fukau m%d.aOk úhoï
jHjidhhkaf.ka ,o ,dN iy ,dNdxY mejreï iy yd Y=oaO Kh °ï o wvq ùu thg fya;= úh'
.dia;= yd whls¯ïj,ska ,o wd∞hï by< hEu fuu fuh" mqkrdjr®;k úhoï iSud ls¯ug fukau
by< hEu i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' rch m%d.aOk úhoï l%uj;a ls¯ug rch úiska wLKavj
i;= jd◊c jHjidhhkaf.ka ,o ,dN iy ,dNdxY ork ,o m%h;akhkays m%;sM,hls' ta wkqj" uq`M úhou
mejreï u.ska ,o wd∞hu 2015 jifr® mej;s remsh,a yd Y=oaO Kh °ïj, wvq ùu" mqkrdjr®;k úhou
ì,shk 29'8 isg jir ;=< ° remsh,a ì,shk 108'2 la o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg 14'8 olajd
olajd f;.=Khlg;a jvd jeä m%udKhlska ie,lsh m%;sY;dxl 0'7 lska wvq ùu iy m%d.aOk úhou yd
hq;= f,i jeä jQ w;r" nexl= iy rlaIK iïnkaO Y=oaO Kh °ï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ishhg
rch i;= jd◊c jHjidhhka" ,xld Lksc f;,a 4'9 olajd m%;sY;dxl 0'5 lska wvq ùu hk foflysu
kS;s.; ixia:dj" ,xld ú≥,sn, uKav,h iy ú≥,s taldnoaO m%;sM,hls' flfia fj;;a" uq`M úhou yd
ixfoaY kshduk fldñIka iNdj hk wdh;kj, Y=oaO Kh °ï kdñl jYfhka 2015 jifr® mej;s
by< ldr®hidOkh thg fya;= úh' ta w;ru" .dia;= remsh,a ì,shk 2"290'4 isg 2016 jifr® ° remsh,a
iy wh ls¯ïj,ska ,o wd∞hu 2015 jifr® mej;s ì,shk 2"333'9 olajd ishhg 1'9 lska jeä úh' rcfha
remsh,a ì,shk 42'4 isg remsh,a ì,shk 68'4 la wdfhdack 2016 jifr® ° ishhg 5'0 la jQ w;r" th 2015
olajd jeä jQ w;r" keõ ke.Sfï$.=jka.; ùfï n≥" jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 5'5 uÜgug jvd ie,lsh
úfoaY .uka n,m;% iy ùid .dia;= jeä ùu thg hq;= f,i wvq uÜgul mej;=◊' 2016 jifr® °
fya;= úh' iudc wdrlaIK .dia;=" fmd,S iy l=,S th ishhg 5'0 olajd ie,lsh hq;= f,i wvq úh'
6
wd∞hï jeks wfkla m%Njhkaf.ka ,o n≥ fkdjk
wd∞hï o 2016 jifr® ° jeä úh' tys m%;sM,hla f,i mqkrdjr®;k úhoï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla
n≥ fkdjk wd∞hu uq`M n≥ wd∞hfuys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 15'5 isg 2016
f,i 2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 6'8 isg ishhg jifr® ° ishhg 14'8 olajd wvq úh' fmd,S f.ùï yer
13'2 olajd ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' wfkla ishÆ m%Odk mqkrdjr®;k úhoï ldKavhka
fuu jr®Okh i|yd ∞hl úh' flfia fj;;a"
m%odk mqkrdjr®;k úhou kdñl jYfhka 2015 jifr®
mej;s remsh,a ì,shk 1"701'7 isg 2016 jifr® °
jir ;=< ° ,o uq`M úfoaYSh m%∞k 2015
remsh,a ì,shk 1"757'8 olajd ishhg 3'3 lska jeä úh'
jifr® mej;s remsh,a ì,shk 6'0 isg 2016 jifr® °
mqkrdjr®;k úhoïj, kdñl w.h by< hEu i`oyd
remsh,a ì,shk 7'5 olajd jeä jqj o" th jdr®Isl
fmd,S f.ùï by< hEu" uQ,sl jYfhka fya;= jQ
weia;fïka;=j jQ remsh,a ì,shk 15'0 g jvd ie,lsh
w;r" jegqma yd fõ;k u; úhoï by< hEu tA
hq;= f,i wvq uÜgul mej;=◊' nyqmdr®Yaùh
i`oyd n,mE ;j;a fya;=jla úh'
wdOdrlrejkaf.ka ,enqKq m%∞k 2015 jifr® jdr®;d jQ
remsh,a ì,shk 4'4 isg 2016 jifr® ° remsh,a fmd,S f.ùï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
ì,shk 5'1 olajd ishhg 16'4 lska by< .sfhah' ta miq.sh jifr® jdr®;d jQ ishhg 4'7 isg 2016 jifr® °
w;r" nyqmdr®Yaùh wdOdrlrejkaf.ka ,enqKq m%∞k" ishhg 5'2 olajd jeä úh' fmd,S f.ùu i|yd jQ úhou
uq`M m%∞kj, m%;sY;hla f,i 2015 jifr® mej;s kdñl jYfhka 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk
216
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
509'7 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 610'9 olajd 6'3 ixLHd igyk
ishhg 19'9 lska jeä jQ w;r" foaYSh fj<|fmd< wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj
úhou iy Y=oaO Kh §ï
;=< fukau wka;r®cd;sl fj<|fmd< ;=< o mej;s
2016 2017
by< fmd,S wkqmd;sl iy m%Odk úfoaYSh uqo,aj,g
idfmalaIj Y%S ,xld remsh, wjm%udKh ùu thg
YSr®Ih 2015 wkqu;
wkqu; ;djld,sl weia;fïka;=
weia;fïka;=
m%Odk jYfhka fya;= úh' foaYSh Kh u; jk fmd,S remsh,a ñ,shk
úhou 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk 394'3 isg mqkrdjr®;k úhoï 1,701,658 1,717,239 1,757,782 1,946,000
NdKav yd fiajd úhou 772,563 757,722 746,250 838,336
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 484'2 olajd ishhg thska jegqma yd fõ;k 561,730 581,341 576,471 615,000
22'8 lska by< .sh w;r" 2016 jir wjidk jk fmd,S f.ùï 509,674 520,452 610,895 680,087
úg fkdmsh jQ foaYSh Kh m%udKh remsh,a ì,shk úfoaYhS 115,386 79,233 126,713 123,291
foaYh
S 394,289 441,219 484,182 556,796
5"341'5 olajd ishhg 7'7 lska by< hEu fukau jr®;k mejreï yd iykdOdr 419,420 439,065 400,637 427,577
foaYSh Kh u; jk idudkH fmd,S wkqmd;slh thska l=gï
q N iy wfkl=;a
wxYhkag 345,483 371,392 317,153 358,613
by< hEu thg m%Odk jYfhka fya;= úh' ta w;r" iuDoaê 39,994 43,950 40,740 43,950
NdKavd.dr ne∫ïlr u; jk fmd,S úhou 2015 úY%du jegqma 155,320 167,845 171,903 180,830
fmdfydr iykdOdr 49,571 35,000 27,771 36,500
jifr® mej;s remsh,a ì,shk 295'8 isg 2016 jifr® °
wfkl=;a 100,598 124,597 76,739 97,333
remsh,a ì,shk 356'8 olajd ishhg 20'6 lska m%d.aOk úhoï 588,175 859,482 577,036 697,780
by< .sh w;r" th foaYSh fj<|fmdf<ys fmd,S uQr;® j;alï w;am;a lr .ekSï 313,260 622,066 328,202 502,035
m%d.aOk mejreï 274,916 237,416 248,834 195,745
wkqmd;sl by< hEu iy 2016 jir w. jk úg
wdmiq f.ùï wvql< miq Kh °ï 561 1,399 -934 1,520
NdKavd.dr ne∫ïlr m%udKh ishhg 12'4 lska jeä
uqΩ úhou iy Y=oO
a Kh °ï 2,290,394 2,578,119 2,333,883 2,645,300
ùfï m%;sM,hls' NdKavd.dr ì,am;a i|yd jQ fmd,S
o'foa'ks'fhyss m%;sY;hla f,i ^w&
úhoï 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk 57'7 isg
mqkrdjr®;k úhoï 15.5 13.7 14.8 14.4
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 78'8 olajd ishhg NdKav yd fiajd úhou 7.1 6.1 6.3 6.2
36'5 lska jeä jQ w;r" m%Odk jYfhkau foaYSh thska jegqma yd fõ;k 5.1 4.7 4.9 4.6
fmd,S f.ùï 4.7 4.2 5.2 5.0
fj<|fmdf<ys fmd,S wkqmd;sl by< hEu Bg fya;= úfoaYhS 1.1 0.6 1.1 0.9
úh' óg wu;rj" 2016 jifr® ° Y%S ,xld ixjr®Ok foaYh
S 3.6 3.5 4.1 4.1
ne∫ïlr iy remsh,a Kh i|yd jQ fmd,S f.ùï jr®;k mejreï yd iykdOdr 3.8 3.5 3.4 3.2
thska l=gï
q N iy wfkl=;a
ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 33'4 la iy remsh,a wxYhkag 3.2 3.0 2.7 2.7
ì,shk 2'9 la úh' tfukau" foaYSh Kh u; jk iuDoaê 0.4 0.4 0.3 0.3
úY%du jegqma 1.4 1.3 1.5 1.3
fmd,S úhou uq`M fmd,S úhofuys m%;sY;hla f,i fmdfydr iykdOdr 0.5 0.3 0.2 0.3
miq.sh jifr® mej;s ishhg 77'4 yd iei£fï ° wfkl=;a 0.9 1.0 0.6 0.7
2016 jifr® ° ishhg 79'3 olajd jeä úh' ta w;r" m%d.aOk úhoï 5.4 6.9 4.9 5.2
6
uQr;® j;alï w;am;a lr .ekSï 2.9 5.0 2.8 3.7
úfoaYSh Kh u; jk fmd,S úhou 2015 jifr® m%d.aOk mejreï 2.5 1.9 2.1 1.4
mej;s remsh,a ì,shk 115'4 isg 2016 jifr® ° wdmiq f.ùï wvql< miq Kh °ï … … … …
remsh,a ì,shk 126'7 olajd ishhg 9'8 lska by< uqΩ úhou iy Y=oO
a Kh °ï 20.9 20.6 19.7 19.6
m%udKh ishhg 14'2 lska by< hEu fuhg m%Odk ksl=;a lrk ,o 2015 ixfYdaê; o'foa'ks'
weia;fïka;= u; mokï fõ'
jYfhka fya;= úh' 2016 jir ;=< ° fmd,S úhou
mqkrdjr®;k úhoï ys úYd,;u whs;uh njg m;a jQ
5'3 lska by< .sfhah' rdcH wxYfha fiajlhka
w;r" th uq`M mqkrdjr®;k úhoñka ishhg 34'8 la
i|yd jk wka;r® °ukdj uQ,sl jegqmg m˙jr®;kh
iy rcfha wd∞hñka ishhg 36'2 laa úh'
lrkq ,nk kj jegqma jHqyhka 2016 ckjd˙ 01
jegqma iy fõ;k i|yd jk úhou kdñl †k isg l%shd;aul ls¯u fya;=fjka w;sld, iy
jYfhka remsh,a ì,shk 576'5 olajd ishhg 2'6 lska wfkla °ukd i|yd jQ úhoï by< hEu thg m%Odk
by< .sh o" o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i th 2015 jYfhka fya;= úh' uq`M mqkrdjr®;k úhofuys
jifr® mej;s ishhg 5'1 isg 2016 jifr® ° ishhg m%;sY;hla f,i jegqma yd fõ;k 2015 jifr® mej;s
4'9 olajd wvq úh' wdrlaIl fiajd i|yd jk jegqma ishhg 33'0 yd iei£fï ° 2016 jifr® ° ishhg
yd fõ;k we;=`Mj uOHu rcfha fiajlhkaf.a 32'8 la jQ w;r" th fojk úYd,;u mqkrdjr®;k
jegqma yd fõ;k remsh,a ì,shk 432'7 olajd ishhg úhou o úh'
217
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
6
uq`M jr®;k mejreï yd iykdOdr o'foa'ks'fhys
m%;sY;hla f,i 2015 jifr® mej;s ishhg 3'8 isg
6'4 rEm igyk
2016 jifr® ° ishhg 3'4 olajd wvq jQ w;r" l=gqïN
ld¾hhka wkqj úhoï j¾.SlrKh - 2016
wxYh fj; lrk ,o jr®;k mejreï wvq ùu ta
i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' tfukau" kdñl idudkH fmd≥ fiajd
19]
jYfhka o jr®;k mejreï yd iykdOdr 2015
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 419'4 yd iei£fï ° m%jdykh yd
iqNidOkh
ikaksfõokh
11]
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 400'6 olajd ishhg 11]
218
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
6
idudkH fmd≥ fiajd 4.2 3.9 3.9 4.1
iudc fiajd 6.3 7.2 6.1 6.0 .ekSu iy ia:djr j;alï b†ls¯u yd ixjr®Okh&
wdr®:l
ß fiajd 5.5 5.3 4.7 4.2
i|yd is≥ l< úhoï" 2015 jifr® mej;s remsh,a
wfkl=;a 5.0 4.4 5.2 5.4
thska fmd,S f.ùï 4.7 4.2 5.2 5.0 ì,shk 313'3 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 328'2
uqΩ úhou yd Kh °ï 21.0 20.7 19.9 19.7 olajd ishhg 4'8 lska by< .sfhah' m%d.aOk mejreï
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk uQ,h( uqo,a wud;HdxYh ishhg 9'5 lska wvq jQ w;r" rdcH ixia:d fj;
fomdr®;=fïka;=j úiska 2017'03'15 †k
ksl=;a lrk ,o 2015 ixfYdaê; o'foa'ks' lrk ,o m%d.aOk mejreï ie,lsh hq;= f,i wvq
weia;fïka;= u; mokï fõ'
ùu thg fya;= úh' fï w;r" rcfha wdh;kj,g
Kh ,nd °fï jevigyk" 2015 jifr® jdr®;d jQ
is≥ jk úhou wvq ls¯ug yels úh' iuDoaê remsh,a ì,shk 14'6 iei£fï ° 2016 jifr® °
jevigyk i|yd jQ úhou miq.sh jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 17'0 olajd ishhg 16'3 lska jeä úh'
remsh,a ì,shk 40'0 yd iei£fï ° remsh,a ì,shk 2016 jir ;=< ° wdr®:ßl iy iud„h fiajdjkays
40'7 olajd ishhg 1'9 lska iq`M jYfhka by< .sfhah' is≥ lrk ,o rdcH wdfhdack ms<sfj<ska remsh,a
thg wu;rj" wdndê; rKúrejka fjkqfjka jQ ì,shk 424'0 la iy remsh,a ì,shk 117'3 la úh' fuu
iqnidOk jevigyka i|yd w∞< úhoï 2015 wdfhdackj,ska úYd, m%udKhla uydudr®." md,ï"
jifr® mej;s remsh,a ì,shk 23'4 isg 2016 jifr® ° ≥ï˙h udr®." c, iïmdok" n,Yla;s iy jd˙udr®.
remsh,a ì,shk 26'7 olajd ishhg 13'9 lska by< jHdmD;sj, wdfhdackh lrk ,°' ;jo" wOHdmkh
219
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%Odk rdcH uQ,H fYaIhka Y=oaO foaYSh uQ,Hkfha ixhq;shg w∞<j i,ld
ne,Sfï °" 2016 jir ;=< ° rch nexl= wxYfhka
rdcH uQ,H wxYfha ie,lsh hq;= jr®Okhla is≥ l< uQ,Hkh nexl= fkdjk wxYfhka is≥ l<
ms<sìUq lrñka" iuia; whjeh ysÛh o'foa'ks'fhys uQ,Hkhg jvd b;d by<h' flfia fj;;a" úfoaYSh
m%;sY;hla f,i miq.sh jifr® ° jdr®;d l< uQ,Hkh u; jeämqr /£u fya;=fjka foaYSh nexl=
ishhg 7'6 g idfmalaIj 2016 jifr® ° ishhg 5'4 iy nexl= fkdjk wxY foflkau is≥ l< uQ,Hkh
olajd my; jegq◊' rcfha wd∞hu iy úhou hk miq.sh jirg idfmalaIj 2016 jir ;=< ° ie,lsh
wxY foflysu is≥ jQ jr®Okh fuu ie,lsh hq;= hq;= f,i wvq úh' rch" 2016 jifr® ° nexl= wxYfhka
ldr®hidOkh i|yd ∞hl úh' rdcH wd∞hfuys is≥ l< uQ,Hkh" 2015 jifr® jdr®;d l< remsh,a
ie,lsh hq;= jeäùula fmkakqï l< w;r" iuia; ì,shk 291'8 iy 2016 jifr® jdr®Isl weia;fïka;=j jQ
úhou 2015 jifr® meje;s uÜgug wdikak remsh,a ì,shk 182'0 g idfmalaIj remsh,a ì,shk
m%udKhl mj;ajd .kakd ,°' fï fya;=fjka 140'0 la olajd ishhg 52'0 lska wvq jQ w;r" th
jir ;=< ° iïm;a mr;rh wvq jQ w;r th rcfha iuia; Y=oaO foaYSh uQ,Hkfhka ishhg 56'3 la úh'
uQ,HlrK wjYH;dj wvq ùu i|yd fya;= úh' fuu jd◊c nexl= wxYfhka is≥ l< uQ,Hkh 2015 jifr® °
i;=gq∞hl jr®Okhka wfkl=;a rdcH uQ,H or®Yl meje;s remsh,a ì,shk 211'6 g idfmalaIj fuu
;=<ska o ms<sìUq úh' ta wkqj" rcfha ksr®-b;=reï jifr® ° th remsh,a ì,shk 43'1 l Y=oaO Kh wdmiq
;;a;ajh ms<sìUq flfrk jr®;k .sKqfï ysÛh" f.ùula úh' jd◊c nexl= NdKavd.dr ì,am;a iy
6
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2016 jifr® ° ishhg
6'5 rEm igyk
0'6 olajd my< .sh w;r" th 2015 jifr® ° meje;s
whjeh ysÕh uQ,Hkh
ishhg 2'3 g idfmalaIj ie,lsh hq;= my< w.hla ^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i&
úh' mqkrdjr®;k úhoïj, wdka;sl jeäùug 3.5
idfmalaIj wd∞hï /ials¯fï by< jr®Okh fuu
3.0
ldr®hidOkh <Ûd lr .ekSu i|yd fya;= ù we;'
2.5
óg iu.dój" iuia; whjeh ysÛfhka fmd,S
f.ùï bj;a ls¯u u.ska rcfha whjefhys wNsu; 2.0
ishhg
f,i 2015 jifr® jdr®;d l< ishhg 2'9 isg fuu 0.5
jifr® ° ishhg 0'2 olajd my; jeà we;' fmd,S
0
fkdjk úhoïys is≥ jQ ishhg 3'3 l RK jr®Okh 2012 2013 2014 2015 2016 ;dj'
iuÛ uqΩ wd∞hï iy m%∞kj, jdr®;d l< ishhg
foaYSh nexl= foaYSh nexl= úfoaYSh Kh
15'9 l by< jr®Ok" m%d:ñl .sKqfï ysÛh ie,lsh fkdjk iy Kh .ekSï uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
wfkl=;a
hq;= f,i my< hEu i|yd ∞hl úh' Y%S ,xld uy nexl=j
220
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
6
uQ,Hkfha jeä ùu m%Odk jYfhka NdKavd.dr
ì,am;a yryd is≥ úh' fï w;r" nexl= fkdjk 6'6 rEm igyk
wxYfhka is≥ l< uQ,Hkh" 2015 jifr® ° jdr®;d l< nexl= Kh uQ,dY%
remsh,a ì,shk 300'9 g idfmalaIj 2016 jifr® ° 500
200
rch fj<|fmd< Kh WmlrK iy Kh
100
WmlrK fkdjk uQ,dY% hk fojr®.fhkau is≥
l< Y=oaO uQ,Hkh 2016 jir ;=< ° ie,lsh hq;= 0
remsh,a ì,shk 327'8 olajd ishhg 46'1 lska wvq úh' uy nexl=j jd◊c nexl=
NdKavd.dr ì,am;a udr®.fhka is≥ l< uQ,Hkh" uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
Y%S ,xld uy nexl=j
2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk 26'4 l
221
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jd◊c nexl=j, wlafjr< nexl= tallj,g remsh,a NdKavd.dr ne∫ïlrj, is≥ l< úfoaYSh
ì,shk 7'3 l Y=oaO Kh wdmiq f.ùula jir ;=< ° wdfhdackj,g w∞<j 2016 jir ;=< ° remsh,a
is≥úh' iuia;hla jYfhka .;a l," 2016 jir ì,shk 44'3 l Y=oaO wdmiq f.ùula jdr®;d jQ w;r"
;=< ° úfoaY jHjydr uqo,ska ,nd.;a foaYSh Kh NdKavd.dr ì,am;aj, jifr® ° is≥ l< úfoaYSh
m%udKh" 2015 jifr® ° ,nd.;a remsh,a ì,shk 223'0 Y=oaO wdfhdack remsh,a ì,shk 7'2 la úh'
Kh m%udKhg idfmalaIj" remsh,a ì,shk 127'8 l
Kh wdmiq f.ùula f,i jdr®;d úh' fï w;r" 6'4 rdcH Kh iy Kh fiajdlrK f.ùï
remsh,aj,ska kdukh lrk ,o Y=oaO foaYSh uQ,Hkh
2015 jifr® ° jdr®;d l< remsh,a ì,shk 369'7 g rdcH Kh
idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 376'2 la rdcH Kh o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015
úh' jir wjidkfha ° jdr®;d jQ ishhg 77'6 isg 2016
2016 jifr® ° úfoaYSh uQ,dY%j,ska is≥ lrkq jir wjidkfha ° ishhg 79'3 olajd jeä úh' iuia;
,enQ Y=oaO uQ,Hkh jeä jQ w;r" jir ;=< ° whjeh ys`.h o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ie,lsh
oyfjks cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlrh ksl=;a hq;= f,i wvq jqj o" Y=oaO Kh .ekSï jeä ùu iy
ls¯u" úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlu hgf;a kdñl o'foa'ks'fhys wvq jr®Ok fõ.h" 2016 jir
taldnoaO Kh ,nd .ekSu iy jHdmD;s Kh lsysmhla ;=< ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i rdcH Kh by<
hEu i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh' o'foa'ks'fhys
,nd .ekSu fï i|yd úYd, jYfhka fya;= úh'
m%;sY;hla f,i foaYSh Kh m%udKh 2015 jir
ta wkqj" 2016 jir ;=< ° Y=oaO úfoaY uQ,Hkh 2015
w. jk úg jdr®;d jQ ishhg 45'3 isg 2016 jir
jifr® meje;s remsh,a ì,shk 236'8 isg remsh,a
w. ° ishhg 45'1 olajd iqΩ jYfhka wvq jQ w;r"
ì,shk 391'9 olajd ishhg 65'5 lska ie,lsh hq;=
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i úfoaYSh Kh m%udKh
f,i jeä úh' fuys m%;sM,hla f,i" Y=oaO úfoaY
2015 jir w. ° meje;s ishhg 32'4 isg 2016 jir
uQ,Hkh iuia; uQ,Hkfha m%;sY;hla f,i 2015
w. ° ishhg 34'2 olajd jeä úh' kdñl jYfhka
jifr® meje;s ishhg 28'5 isg 2016 jifr® ° ishhg
.;a l," iuia; fkdmsh jQ rdcH Kh m%udKh"
61'2 olajd ie,lsh hq;= f,i jeä úh' cd;Hka;r
2015 jifr® ° jQ ishhg 15'0 l by< jr®Okhg
iaffj¯;aj ne∫ïlr u.ska is≥ l< Y=oaO uQ,Hkh" iy miq.sh wjqre≥ my ;=< jdr®;d jQ ishhg 13'1 l
miq.sh jifr® jdr®;d l< remsh,a ì,shk 232'8 g idudkH jr®Okhg idfmalaIj" 2016 jifr® °
^t'c' fvd,r® ì,shk 2'15 l Kh .ekSï iy remsh,a ì,shk 9"387'3 olajd ishhg 10'4 lska jeä
t'c' fvd,r® ñ,shk 500 l Kh wdmiq f.ùï w;r úh' úfoaY úksuh wkqmd;fhys úp,;d fya;=fjka
fjki& idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk
217'9 la ^t'c' fvd,r® ñ,shk 1"500& úh' 2016 6'7 rEm igyk
jir ;=< °" úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlï
6
uOHu rcfha fkdmsh jQ Kh
Kh hgf;a remsh,a ì,shk 101'8 la ^t'c' fvd,r® 10,000
ñ,shk 700& o jHdmD;s Kh ^jevigyka Kh& f,i
9,000
83
4,277.8
f,i wvq úh' jHdmD;s Khj,ska ,nd .kakd ,o 2,000
3,232.8
3,832.8 69
1,000 67
o< Kh m%udKh remsh,a ì,shk 212'3 la jQ w;r"
0 65
tu Khj,g w∞<j is≥ l< wdmiq f.ùï m%udKh 2012 2013 2014 2015 2016 ;dj'
remsh,a ì,shk 145'3 la úh' jákdlïj, o< mokñka úfoaYSh foaYSh Kh$o'foa'ks' wkqmd;h
i,ld ne¨ l," Ök wmkhk-wdkhk nexl=j ^jï wlaIh& ^jï wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
222
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
6
jifr® iuia; Kh m%udKh remsh,a ì,shk 186'6 lska olajk wkqmd;h" 2015 jir w. ° jdr®;d lrkq ,enQ
jeä úh' 2016 jir ;=< ° rdcH iq/l=ïm;a ishhg 81'6 isg 2016 jir w. ° ishhg 81'9 olajd
ie,lsh hq;= wjñ,la iys;j ksl=;a ls¯u fya;=fjka iqΩ jYfhka jeä úh' foaYSh Kh ldKavh ;=<
NdKavd.dr ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlr mj;akd fkdmsh jQ NdKavd.dr ne∫ïlr m%udKh
ksl=;+ka yd m˙K;ùïj, uqyqK;a w.h yd fmd;a 2015 jir w. ° mej;s remsh,a ì,shk 3"305'2 isg
w.h w;r Y=oaO fjki ksrEmKh jk jÜgï 2016 jir w. ° remsh,a ì,shk 3"714'8 olajd ishhg
idOlh o iuia; Kh m%udKh remsh,a ì,shk 88'6 12'4 lska jeä jQ w;r" th iuia; foaYSh Kh
lska jeä ùug ∞hl úh' m%udKfhka ishhg 69'5 la úh' tfukau" wfkl=;a
m%Odk jYfhkau" 2016 jifr® ° foaYSh uQ,dY% ue† yd †.=ld,Sk Kh WmlrKj,g idfmalaIj
u.ska Kh .ekSï wvq ùu fya;=fjka uqΩ Kh uQ,Hk WmlrKhla f,i NdKavd.dr ne∫ïlr u;
m%udKfhys m%;sY;hla f,i foaYSh Kh m%udKh 2015 meje;s by< /¢hdj fuu.ska ms<sìUq lrkq ,eîh'
jir w. jk úg meje;s ishhg 58'3 isg 2016 jir wfkl=;a ue† yd †.=ld,Sk Kh WmlrKj,g wh;a
w. ° ishhg 56'9 olajd wvq úh' ta wkqj" fkdmsh jQ jk remsh,a Kh m%udKh 2016 jir w. ° remsh,a
foaYSh Kh m%udKh 2015 jifr® mej;s ishhg 15'9 l ì,shk 24'1 l uÜgfï fkdfjkiaj mej;=Kq w;r"
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr u.ska ,nd f.k ;snQ
5"341'5 olajd ishhg 7'7 lska muKla jeä úh' Kh m%udKh remsh,a ì,shk 572'2 olajd ishhg
iuia; foaYSh Kh m%udKfhka fláld,Sk Kh 14'4 lska wvq úh'
223
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
6
Kh m%udKh wvq ùug m%Odk jYfhka fya;= úh' mej;s ishhg 51'2 isg 2016 jir wjidkh jk
jir ;=< ° Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr udr®.fhka úg ishhg 53'1 olajd jeä úh' m%Odk jYfhka
,nd .;a Y=oaO Kh m%udKh remsh,a ì,shk 572'2 cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr udr®.fhka Kh
olajd ishhg 14'4 lska wvq jQ w;r" wlafjr< nexl= ,nd .ekSu we;=`Mj jd◊c Kh ,nd .ekSu by<
tallj,ska ,nd.;a Kh m%udKh remsh,a ì,shk hEu 2016 jifr® ° iyk∞hS fkdjk Kh jeä ùug
30'0 olajd ishhg 38'6 lska jeä úh' fï w;r" fya;= úh'
remsh,aj,ska jákdlu ;lafiare lrk ,o foaYSh m%Odk úfoaY jHjydr uqo,aj,g idfmalaIj
Kh m%udKh 2015 jir wjidkfha ° mej;s remsh,a Y%S ,xld remshf,a w.h wjm%udKh ùu fya;=fjka
ì,shk 4"269'1 isg 2016 jir wjidkh jk úg 2016 jir wjidkh jk úg iuia; Kh m%udKh
remsh,a ì,shk 4"739'3 olajd jeä úh' remsh,a ì,shk 186'6 lska jeä úh' jir ;=< °"
iuia; fkdmsh jQ úfoaYSh Kh m%udKh" 2016 t'c' fvd,r®" cmka fhka" bka°h remsh,a" hQfrda
jir wjidkfha ° remsh,a ì,shk 4"045'8 olajd iy ú'.e'ys'j,g idfmalaIj Y%S ,xld remsh,
ishhg 14'2 lska ie,lsh hq;= f,i jeä úh' whjeh ms<sfj<ska ishhg 3'8 lska" ishhg 7'0 lska" ishhg
ysÛh uQ,Hkh ls¯u i|yd úfoaYSh uQ,hkaf.ka 1'7 lska" ishhg 0'3 lska iy ishhg 0'9 lska
is≥ l< Kh .ekSï jeä ùu iy jir ;=< ° wjm%udKh jQ w;r" th iagr®,ska mjqug idfmalaIj
Y%S ,xld remsh, m%Odk úfoaY jHjydr uqo,aj,g ishhg 16'0 lska w;sm%udKh úh' 2016 jir
idfmalaIj wjm%udKh ùu fuu jeä ùug fya;= jQ w. ° iuia; fkdmsh jQ úfoaYSh Kh m%udKh t'c'
224
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
fjk;a hQfrda
YSr®Ih 2013 2014 2015 2016
;djld,sl
8] 2]
cmka fhka Kh fiajdlrK f.ùï 1,162,900 1,076,257 1,317,791 1,352,443
5] foaYh
S 850,748 777,488 918,112 1,056,624
ú'.e'ys' úfoaYh S 312,152 298,769 399,679 295,820
8] Kh wdmiq f.ùï 700,035 632,662 808,117 741,549
foaYh S 496,042 449,554 523,824 572,442
úfoaYh S 203,993 183,109 284,293 169,107
fmd,S f.ùï 462,865 443,595 509,674 610,895
foaYh S 354,706 327,934 394,289 484,182
t'c' fvd,r®
fláld,Sk 69,712 78,811 57,728 78,787
24]
ue† yd †.=ld,Sk 284,994 249,123 336,561 405,394
úfoaYh S 108,159 115,660 115,386 126,713
6
6'11 rEm igyk
2016 jifr® ° is≥ l< iuia; Kh fiajdlrK
rdcH Kh fiajdlrK f.ùï
f.ùïj, kdñl w.h 2015 jifr® ° jdr®;d l< ^o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i&
remsh,a ì,shk 1"317'8 isg remsh,a ì,shk 1"352'4
olajd ishhg 2'6 lska jeä jQ w;r" úfYaIfhkau 16
4.3
8
lsis≥ cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr m˙K; ùula
6
is≥ fkdùu fuu jifr® ° Kh fiajdlrK f.ùï
4
wvq ùug m%Odk jYfhka fya;= úh' iuia; Kh 7.0 7.3
6.1
7.4
6.3
225
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%;sM,hla f,i is≥ úh' flfia fj;;a" úfoaYSh o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® ° mej;s
uQ,dY% i|yd is≥ l< Kh fiajdlrK f.ùï" 2016 ishhg 4'7 isg 2016 jifr® ° ishhg 5'2 olajd jeä
jifr® ° remsh,a ì,shk 295'8 olajd ishhg 26'0 lska úh' 2016 jifr® ° foaYSh Kh u; is≥ l< fmd,S
^remsh,a ì,shk 103'9& ie,lsh hq;= f,i wvq jQ f.ùï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i 2015 jifr® °
w;r" úfoaYSh Khj,g w∞< Kh wdmiq f.ùï o mej;s ishhg 3'6 isg ishhg 4'1 olajd jeä jQ w;r"
remsh,a ì,shk 169'1 olajd remsh,a ì,shk 115'2 úfoaYSh fmd,S f.ùï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i
lska wvq úh' úfoaYSh Kh i|yd is≥ lrkq ,enQ miq.sh jirg idfmalaIj ishhg 1'1 l uÜgfï
fmd,S f.ùï o fuu jir ;=< ° remsh,a ì,shk fkdfjkiaj mej;=◊' ;jo" 2016 jifr® ° rcfha
126'7 olajd ishhg 9'8 lska jeä jQ w;r" m%Odk wd∞hu jeä ùu ms<sìUq lrñka rcfha uqΩ wd∞hfï
jYfhka iyk∞hS fkdjk úfoaYSh Kh f;d.h m%;sY;hla f,i Kh fiajdlrK f.ùï 2015
jeä ùu óg fya;= úh' jifr® mej;s ishhg 90'6 isg 2016 jifr® ° ishhg
80'2 olajd ie,lsh hq;= f,i wvq úh'
2016 jir ;=< ° fndfyduhla Kh fiajdlrK
or®Ylhkays jr®Okhka fmkakqï lrkq ,eîh' 2016
jifr® ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i iuia; Kh m%Odk uQ,H fkdjk rdcH wdh;kj, fkdmsh jQ
fiajdlrK f.ùï" fmr jifr® mej;s ishhg 12'0 Kh
isg ishhg 11'4 olajd wvq úh' foaYSh Kh wdmiq foaYSh nexl= wxYh i;= fkdmsh jQ Kh yd
f.ùï 2016 jifr® ° o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i jHdmD;s iïnkaO úfoaYSh Kh we;=<;a m%Odk uQ,H
ishhg 4'8 la f,i fkdfjkiaj mej;s w;r" úfoaYSh fkdjk rdcH wdh;kj, iuia; fkdmsh jQ Kh
Kh wdmiq f.ùï o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i m%udKh" w∞< wdh;kj, uQ,H l<ukdlrKfha
2015 jifr® ° mej;s ishhg 2'6 isg 2016 jifr® ° jr®Okh;a iuÛ 2016 jifr® ° wvq úh' ta wkqj"
ishhg 1'4 olajd wvq úh' iuia; fmd,S f.ùï
6'9 ixLHd igyk
6'8 ixLHd igyk uq,H fkdjk m%Odk rdcH wdh;kj, fkdmsh jQ Kh
^jir wjidkhg&
uOHu rcfha Kh o¾Yl
wdh;kh 2014 2015 2016 ^w&
2014 2015 2016
or®Ylh 2013
^w& ^w& ;djld,sl remsh,a ñ,shk
uOHu rcfha Kh$o'foa'ks' 70.8 71.3 77.6 79.3 foaYSh Kh ^wd& 446,047 522,966 495,114
foaYhS Kh$o'foa'ks' 40.0 41.3 45.3 45.1 ,xld ú≥,sn, uKav,h 47,384 35,812 30,875
úfoaYh S Kh$o'foa'ks' 30.9 30.0 32.4 34.2 ,xld fmdfydr ixia:dj 30,593 23,833 27,861
uqΩ úfoaYh S Kh$wmkhk ^wd& 151.9 142.5 154.4 159.3 ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj 245,618 264,471 192,601
uqΩ Kh fiajdlrK fld<U jd◊c fmdfydr iud.u 13,342 10,208 13,655
f.ùï$o'foa'ks 12.1 10.4 12.0 11.4 cd;sl ksjdi ixjr®Ok wêld˙h 4,777 4,739 4,134
uqΩ Kh fiajdlrK f.ùï$
ù wf,ú uKav,h 5,574 13,772 13,926
rcfha wd∞hu ^we& 102.2 90.0 90.6 80.2
6
thska foaYh
S Kh fiajdlrK udr®. ixjr®Ok wêld˙h 58,325 74,912 81,792
f.ùï$rcfha wd∞hu ^we& 74.8 65.1 63.1 62.7 Y%S,xlka .=jka fiajh 9,055 33,040 49,696
uqΩ Kh fiajdlrK f.ùï$rcfha Y%S ,xld jrdh wêld˙h 11,801 14,642 12,356
úhou ^wE& 49.1 44.3 42.5 44.0
wfkl=;a wdh;k 19,578 47,537 68,217
thska foaYhS Kh fiajdlrK
f.ùï$rcfha úhou ^wE& 35.9 32.0 29.6 34.4 úfoaYSh Kh ^we& 308,673 338,064 332,305
úfoaYhS Kh fiajdlrK f.ùï$ .=jka f;dgqm< yd .=jka fiajd ^,xld&
wmkhk ^wd& 16.0 13.7 17.4 11.6 iud.u 25,909 26,284 23,791
uqΩ Kh fmd,S f.ùï$o'foa'ks' 4.8 4.2 4.7 5.2 ,xld ú≥,sn, uKav,h 160,195 173,874 166,613
foaYh
S Kh fmd,S f.ùï$o'foa'ks' 3.7 3.2 3.6 4.1 Y%S ,xld jrdh wêld˙h 122,568 137,906 141,901
foaYhS Kh fmd,S f.ùï$ rcfha uQ,H fkdjk rdcH wdh;kj,
mqkrdjr®;k úhoï 29.4 24.8 23.2 27.5 uqΩ Kh 754,720 861,030 827,419
úfoaYh S Kh fmd,S f.ùï$wmkhk ^wd& 5.5 5.0 5.0 5.0 o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ^wE&
uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh foaYSh Kh 4.3 4.8 4.2
cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;=
úfoaYSh Kh 3.0 3.1 2.8
wud;HxYh
ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j uqΩ Kh 7.3 7.9 7.0
YS% ,xld uy nexl=j
^w& ;djld,sl uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;=fïka;=j úiska ^wd& jd◊c nexl= j,g fkdmsh jQ Kh YS% ,xld uy nexl=j
2017'03'15 †k ksl=;a lrk ,o 2014 iy 2015 ixfYdaê; ^we& úfoaY jHdmD;s iïnkaO fkdmsh jQ Kh we;=<;a fõ'
o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' ^wE& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;=fïka;=j úiska
^wd& NdKav yd fiajd wmkhk 2017'03'15 †k ksl=;a lrk ,o 2014 iy 2015
^we& rcfha wd∞hu wdr®:ßl jr®.SlrKhg wkqj ixfYdaê; o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wE& Kh wdmiq f.ùï we;=<;aj rcfha úhou
226
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
uQ,H fkdjk rdcH wdh;kj, iuia; fkdmsh jQ ls¯fï wruq◊ka" m<d;a md,k wdh;k jeä†hqKq
Kh m%udKh 2015 jir wjidkfha ° meje;s remsh,a ls¯fï jHdmD;sh ^mqr ke.=u jevigyk& jir ;=< °
ì,shk 861'1 isg 2016 jir wjidkh jk úg wLKavj l%shd;aul jQ w;r" ta hgf;a c, iïmdok
remsh,a ì,shk 827'4 olajd ishhg 3'9 lska wvq úh' jHdmD;s l%shd;aul ls¯u iy m%dfoaYSh iNd udr®.
uQ,H fkdjk rdcH wdh;k úiska foaYSh jd◊c jeä†hqKq ls¯u is≥ lrk ,°' ;jo" fuu jHdmD;sh
nexl=j,g mshùug we;s Kh m%udKh remsh,a ì,shk hgf;a uyck;djg jvd;a fyd| fiajdjla wm%udoj
495'1 olajd ishhg 5'3 lska wvq jQ w;r" th m%Odk iemhSu i|yd f;dr;=re ;dlaIKh u; mokï jQ
uQ,H fkdjk rdcH wdh;kj, fkdmsh jQ Kh kj l%ufõo y∫kajd fok ,°' m<d;a udr®.j,
m%udKfhka ishhg 59'8 la úh' jHdmD;s iïnkaO iïnkaO;djh jeä†hqKq ls¯fï wruqK we;sj W;=re
úfoaY Kh m%udKh o remsh,a ì,shk 332'3 olajd m<d;a udr®. iïnkaO;d jHdmD;sh l%shd;aul lrk
ishhg 1'7 lska wvq úh' flfia jqj o" m%Odk uQ,H ,°' wOHdmk yd fi!LH myiqlï jeä†hqKq ls¯fï
fkdjk rdcH wdh;kj, fkdmsh jQ Kh m%udKfha wruq◊ka" ±kqï flakaøfhys moku f,i mdi,a
we;=<;a jHdmD;s iïnkaO úfoaY Kh m%udKh" 2015
wOHdmk moaO;sh m%;sksr®udKh ls¯fï jevigyk"
jir w. ° mej;s ishhg 39'3 isg 2016 jir w.
mqia;ld, ixjr®Ok jevigyk iy fojk
jk úg ishhg 40'2 olajd iqΩ jYfhka jeä úh'
fi!LH wdxYsl ixjr®Ok jHdmD;sh jir ;=< °
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i m%Odk uQ,H fkdjk
wLKavj l%shd;aul úh' óg wu;rj" uy fld<U
rdcH wdh;kj, fkdmsh jQ Kh m%udKh fmr
jifr® mej;s ishhg 7'7 g idfmalaIj 2016 jir wmc, l<ukdlrK jHdmD;sh" m%dfoaYSh iNd
wjidkfha ° ishhg 7'0 la úh' Yla;su;a ls¯fï jevigyk" W;=re - kef.kysr
m<d;a md,k fiajd jeä†hqKq ls¯fï jHdmD;sh
iy k.r ixjr®Ok jevigyka rdYshla o jir
6'5 Wm rdcH wdh;kj, whjeh lghq;=
;=< ° wLKavj l%shd;aul úh' tfiau" .%dóh md,ï
Wm rdcH wdh;kj, m%;sm;a;s ÈYdj yd l%shdud¾. b†ls¯fï jevigyk iy brKuvq c,iïmdok
jHdmD;sh o 2016 jir ;=< ° l%shd;aul lrk ,°'
fmr jirj, ° fukau" 2016 jir ;=< ° o
m<d;a iNd iy m<d;a md,k wud;HdxYh úiska Wm m<d;a uÜgñka wd∞hu by< kxjd .ekSu i|yd
rdcH wdh;k uÜgfï md,k lghq;= yd ixjr®Okh uqo,a fldñIka iNdj úiska l%shdudr®. /ila wdrïN
iïnkaOfhka iqúfYAIS ldr®hNdrhla is≥ lrk ,°' lrk ,°' ta wkqj" m<d;a md,k wdh;kj, wd∞hu
Y%S ,xldfõ Wm rdcH wdh;k moaO;sh m<d;a iNd 9 by< kexùu i|yd l%shdld¯ ie,eiaula ieliSug
lska iy m<d;a md,k wdh;k 335 lska iukaú; fõ' uqo,a fldñIka iNdfõ f,alï úiska uq,iqk ork"
2016 jir wjidkh jk úg m<d;a md,k moaO;sh idud‚lhka 9 fofkl=f.ka hq;a lñgqjla ia:dms;
uy k.r iNd 23 lska o" k.r iNd 41 lska iy lrk ,°' fuu lñgqj úiska m%iïmdok l%shdj,sh
m%dfoaYSh iNd 271 lska o iukaú; úh' m<d;a iNd Yla;su;a ls¯u" m%dfoaYSh uÜgfï f,alï fiajd
6
iy m<d;a md,k wud;HdxYh úiska Wm rdcH iemhSu" n≥ meyer ye¯ï" kj n≥ jr®. y∫kajd °u"
wdh;k iu`. iómj lghq;= lrñka m<d;a uÜgfï j˙mkï n≥" wlalr n≥" Widú ov uqo,a udre ls¯u"
ixjr®Ok wjYH;d wëlaIKhg;a" ldr®hlaIu f,i ys`. uqo,a tl;= ls¯u iy m<d;a yd m<d;a md,k
tu wjYH;d iems¯ug;a lghq;= lrk ,°' ta wkqj" uÜgñka kj mk;a y∫kajd °u jeks m%dfhda.sl
m<d;a iNd iy m<d;a md,k wud;HdxYh wdOdr úi∫ï l%shdjg kexùu i|yd tl`.;ajh m< lrk
imhk wdh;k iu`. M,∞hSj iïnkaëlrK ,°' ;jo" m<d;a uÜgñka wd∞hï by< kxjd .ekSu
lghq;= is≥ ls¯u u.ska m<d;a uÜgfï wdfhdack †˙.ekaùu i|yd °ukd l%uhla kej; y∫kajd
i|yd myiqlï i,ik w;ru" m<d;a iNd iy m<d;a °ug 2016 jir ;=< ° uqo,a fldñIka iNdj úiska
md,k wdh;k i|yd Wiia uÜgfï l<ukdlrK m%;sm;a;suh jYfhka tl`.;djhlg t<fUk ,°'
iy ixjr®Ok iydhhka ,nd °ug;a lghq;= lrk
,°' m<d;a iNdj, whjeh lghq;=
jir ;=< ° Wm rdcH wdh;k uÜgfï m%uqL;dj 2016 jifr® ° o m<d;a iNdj, n≥ wd∞hu
,nd fok ,oafoa udr®. ixjr®Ok jHdmD;s wLKavj wLKavj by< .sfhah' uqoaor n≥ wd∞hu iy cd;sh
mj;ajdf.k hEug iy wOHdmkh yd fi!LHh f.dvke.Sfï n≥ wd∞hfuka uOHu rch úiska
myiqlï jeä†hqKq ls¯u i|ydh' f;dard .;a m<d;a is≥ lrk mejereï by< hEu fya;=fjka m<d;a
md,k m%foaYhkays há;, myiqlï jeä†hqKq iNdj, iuia; wd∞hu 2015 jifr® ° mej;s remsh,a
227
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
6
u.ska ,o uqoaor n≥ wd∞hfï jeä ùu Bg fya;= úh' rdcH wdfhdack m%uqL;djhka u; is≥ jQ
úúO fiajd i|yd ,nd ≥ka n≥ iyk bj;a ls˙u iy m%d.aOk j;alï w;am;a lr .ekSï iy úfYaI
wdr®:ßl l%shdldrlïj, jr®Okh fya;=fjka uOHu jHdmD;s i|yd jk úhoï ms<sfj<ska ishhg 36'9
rcfhka ,nd fok ,o cd;sh f.dv ke.Sfï n≥ lska iy ishhg 27'9 lska wvq ùu" m<d;a iNdj,
wd∞hu remsh,a ì,shk 25'0 olajd ishhg 14'7 lska m%d.aOk úhou 2015 jifr® ° mej;s remsh,a
jeä jQ w;r" ,shdm†xÑ .dia;= wd∞hu 2016 jifr® ° ì,shk 47'4 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 39'9
remsh,a ì,shk 9'6 olajd ishhg 10'0 lska wvq úh' olajd ishhg 15'7 lska wvqùug fya;= úh' tfiau"
uqoaor n≥ wd∞hu iy uOHu rcfhka ,nd fok o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i m<d;a iNdj,
cd;sh f.dv ke.Sfï n≥ wd∞hu" m<d;a iNdj, m%d.aOk úhou" 2015 jifr® mej;s ishhg 0'5 isg
iuia; n≥ wd∞hfuys m%;sY;hla f,i ms<sfj<ska 2016 jifr® ° ishhg 0'3 olajd wvq ù ;sfí' 2016
ishhg 47'1 la iy ishhg 36'1 la úh' uq`M wd∞hug jifr® ° m%d.aOk úhoï jYfhka" úfYaI jHdmD;s
niakdysr m<df;ka is≥ jQ ∞hl;ajh 2015 jifr® ° jQ i|yd remsh,a ì,shk 12'2 la fukau m<d;a úfYaIs;
ishhg 52'4 isg 2016 jifr® ° ishhg 53'1 olajd ixjr®Ok jHdmD;s i|yd o remsh,a ì,shk 12'2 la
iq`M jYfhka jeä úh' niakdysr m<d;a iNdjg jeh lrk ,°' m<d;a uÜgfï wfkl=;a wdfhdack
miqj jhU iy uOHu m<d;a iNd ms<sfj<ska m<d;a m%Odk jYfhka u m%d.aOk j;alï w;am;a lr .ekSu
iNdj, wd∞hug ishhg 9'4 la iy ishhg 8'7 la iy m<d;a md,k wdh;kj,g is≥ lrk m%d.aOk
ne.ska ∞hl úh' fï w;r" 2016 jir ;=< ° ol=Kq mejreï i|yd fhduq úh'
228
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh yd rdcH uQ,H lghq;=
m<d;a iNd i|yd uOHu rcfha mejreï 2016 m%∞k iy Wmudk mdol m%∞k i|yd mjrkq ,enQ
jifr® ° remsh,a ì,shk 196'6 olajd ishhg 2'5 lska m%∞k ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 12'2 la" remsh,a
wvq ù we;' fuu mejreï iduQysl m%∞k" Wmudk ì,shk 12'2 la iy remsh,a ì,shk 3'0 la úh' fï
mdol m%∞k" m<d;a úfYaIs; ixjr®Ok m%∞k iy w;r" m<d;a iNdj, úhoñka ishhg 71'8 la uOHu
úfYaI jHdmD;s i|yd ,nd ≥ka m%∞kj,ska iukaú;
rcfha mejreïj,ska uQ,Hkh l< w;r" wd∞hu
úh' uOHu rcfha mejreïj, m%Odk whs;uh jk
by< kexùug m<d;a iNdj,g mj;sk wjldYh
iduQysl m%∞k remsh,a ì,shk 169'1 la jQ w;r"
th uq`M mejreïj,ska ishhg 86'0 la úh' m<d;a iSudiys; ùu thg fya;= úh' tneúka" m<d;a iNd
iNdj, mqkrdjr®;k úhoï jevigykaj, we;s uOHu rcfha whjeh u; olajk /¢hdj wju lr
iïm;a mr;rh mshùu i|yd fuu m%∞k ,nd ° .ekSu i|yd m<d;a iNdj, wd∞hï tla/ia ls¯ï
we;' úfYaI jHdmD;s" m<d;a úfYaIs; ixjr®Ok ffOr®hj;a ls¯u w;HjYH fõ'
229
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
230
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl"
7
uqo,a iy Kh
ishhg
8
foie'-13
udr®;=-14
cqks-14
iema'-14
foie'-14
udr®;=-15
cqks-15
iema'-15
foie'-15
udr®;=-16
cqks-16
iema'-16
foie'-16
udr®;=-17
WoaOuk mSvkfhys is≥ úh yels by< hEu iy
wys;lr WoaOuk wfmalaId jr®Okh ùu j<lajd
ks;H fmd,S n˙; idudkH úfYaI ks;H
.ekSfï wruq◊ka Y%S ,xld uy nexl=j 2017 udr®;= wkqmd;sl tAlaIK uqo,a ;ekam;= myiqlï
udifha ° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl mokï wxl fld˙fvdaj wkqmd;slh wkqmd;slh
25 lska by< kxjñka uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
7
m<uq udi y;r ;=<° ue†-;ks w.hl uÜgug
Y%S ,xld uy nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul jvd my< mej;=◊' flfia fj;;a" wys;lr
lf<ah' jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s rduqfjys ld,.=◊l ;;a;ajh ksid foaYSh iemhqï wxYfha
fufyhqï b,lalh jk n˙; idudkH tAlaIK uqo,a we;s jQ wjysr;d" tl;= l< w.h u; noao by<
wkqmd;slh (AWCMR) wfmalaIs; m˙† yeisrùu kexùu iy tl;= l< w.h u; noao yd cd;sh
i|yd m%Odk m%;sm;a;s WmlrK f,i fj<|fmd< f.dvke.Sfï noao wh ls¯u u; ,nd ° ;snQ we;eï
mokï lr.;a m%;sm;a;s WmlrK" úfYaIfhkau" n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u fya;=fjka 2016 jifr®
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl iy újg fj<|fmd< uehs isg cqks ui olajd ld,h ;=<° WoaOukh
lghq;= fhd∞ .kq ,enQ w;r" wdr®:ßlfhys øjYS,;d by< .sfhah' bkamiqj" rdcH n≥ jHqyhg is≥
;;a;ajh iy Kh ;;a;ajh ms<sìUq lrkq ,nk mqΩ,a lrk ,o fjkialï l%shd;aul ls¯u ;djld,slj
uqo,a iemhqu (M2b) uqo,a m%;sm;a;s rduqfjys m%Odk w;aysgqùu iy iemhqï ;;a;ajh h:d ;;a;ajhg
232
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
m;aùu fya;=fjka 2016 jifr® ;=kajk ldr®;=fõ ° ;j≥rg;a uqo,a m%;sm;a;sh ±ä ls¯u" 2016 wf.daia;=
WoaOukh wvq úh' tl;= l< w.h u; n≥ yd isg Tlaf;danr® olajd w;r ld,h ;=< uQ,sl
cd;sh f.dvke.Sfï n≥j, is≥ lrk ,o ixfYdaOk WoaOukh ia:djr ls¯ug Wmld¯ úh' tfia jqjo
2016 fkdjeïnr® udifha° kej; l%shd;aul ls¯u n≥ ixfYdaOk kej; l%shd;aul ls¯u fya;=fjka
fya;=fjka ñ, .Kka by< hEfï mSvkhla we;s jqjo" 2016 fkdjeïnr® iy foieïnr® ld,fha ° uQ,sl
jdr®Isl ,laIHuh moku u; WoaOukh mqΩ,a f,i WoaOukh ;rula by< .sfhah' tA wkqj" 2016 cqks
ia:djrj mej;sK' tA wkqj" cd'md'ñ'o' u; mokïj udifha ° ishhg 7'5 l jdr®Isl ,laIHuh moku
ukskq ,nk jdr®Isl ,laIHuh u;=msg WoaOukh u; by<u w.hla jdr®;d lrk ,o cd'md'ñ'o' u;
2016 cqks udifha ° ishhg 6'4 la jQ by<u w.hla mokï jQ uQ,sl WoaOukh" 2016 wjidkh jkúg
olajd jeä jqjo" 2016 jir wjidkh jk úg 2015 ishhg 6'7 la olajd hï wvqùula fmkakqï l<o"
wjidkfha jdr®;d jQ wdldrhgu ishhg 4'2 la olajd 2015 wjidkfha meje;s ishhg 5'8 yd iei£fï° th
l%ñlj wvq úh' flfia fj;;a" cd'md'ñ'o' mokï by< w.hla úh' cd'md'ñ'o' u; mokïj .Kkh
lr.;a jdr®Isl idudkH u;=msg WoaOukh 2015 lrkq ,nk jdr®Isl idudkH uQ,sl WoaOukh o 2015
jir wjidkfha mej;s ishhg 3'8 yd iei£fï ° jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 4'6 isg 2016 jir
2016 jir wjidkh jk úg ishhg 4'0 la olajd wjidkh jk úg ishhg 5'9 la olajd by< .sfhah'
by< .sfhah' fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylh flfia fj;;a" fld'md'ñ'o' u; mokïj .Kkh
^fld'md'ñ'o'" 2013}100& u.ska ukskq ,nk jdr®Isl lrkq ,nk jdr®Isl ,laIHuh uQ,sl WoaOukh
,laIHuh u;=msg WoaOukh 2016 jir wjidkfha ° 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 6'7 isg 2016
ishhg 4'5 la jqjo" 2016 cQ,s udifha ° ishhg jir wjidkh jk úg ishhg 5'8 la olajd wvq jQ
5'8 la jQ by<u w.hla jdr®;d lf<ah' fld'md'ñ'o' w;r" 2015 jir wjidkfha ishhg 4'9 la jQ jdr®Isl
mokï lr.;a jdr®Isl idudkH u;=msg WoaOukh idudkH uQ,sl WoaOukh 2016 jir wjidkh jk
2015 jir wjidkfha jdr®;d l< ishhg 2'2 isg úg ishhg 4'4 la olajd wvq úh'
2016 jir wjidkh jk úg ishhg 4'0 olajd by<
.sfhah' Y%S ,xld uy nexl=fõ WoaOuk wfmalaIK fm!oa.,sl wxYh iy rch fj; imhk ,o Kh
ms<sn| iólaIKhg wkqj" l=gqïn wxYfha WoaOuk m%udKh ie,lsh hq;= f,i jr®Okh ùu fya;=fjka
wfmalaIdj, lsishï by< hEula fmkakqï l< o" 2016 jir ;=< mqΩ,a uqo,a iemhqu ^M2b& wfmalaIs;
wdh;ksl wxYfha WoaOuk wfmalaId wvq uÜgul uÜgug jvd by< .sfhah' jdr®Isl ,laIHuh moku
mej;sK' u; mqΩ,a uqo,a iemhqfuys jr®Okh" 2015 jir
wjidkfha jdr®;d l< ishhg 17'8 yd iei£fï °
b,aÆfuka cks; jk WoaOukh ms<sn| ñkqula 2016 jir wjidkfha ° ishhg 18'4 l by< w.hl
f,i i,lkq ,nk uQ,sl WoaOukh we;eï udi meje;sK' mqΩ,a uqo,a iemhqfuys idudkH jr®Okh o"
;=< wvq ùula jdr®;d l<o" iuia;hla jYfhka 2016 2015 jir wjidkfha mej;s ishhg 15'2 yd iei£fï °
jir ;=<° by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' 2016 jir wjidkfha ° ishhg 18'1 l by< w.hla
uqo,a iy Kh iuia;j, jr®Okh fya;=fjka we;s jdr®;d lf<ah'
jk b,aÆï mSvkh uQ,sl WoaOukfha yeis¯u ;=<ska
lsishï ≥rlg ms<sìUq jqjo" rch úiska n≥ jHqyfhys by< uqo,a yd Kh m%idrKh iy foaYSh uqo,a
is≥ lrk ,o ixfYdaOk 2016 jifr® ueo ° uQ,sl fj<|fmd< ;=< meje;s by< øjYS,;d uÜgï
WoaOukfha by< hEu i|yd m%Odk jYfhka fya;= fya;=fjka WoaOukh u; we;s úh yels b,aÆï
7
úh' 2016 uehs udifha isg l%shd;aul jk m˙† tl;= mSvk uevmeje;aùfï wruqK we;sj Y%S ,xld uy
l< w.h u; n≥ by< kexùu ;=<ska WoaOukh ue† nexl=j úiska uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. lsysmhla
;ks w.hl uÜgfï mj;ajd f.k hEu i|yd iDcq wkq.ukh lrk ,°' wfmalaIs; uÜgug jvd uqo,a
n,mEula we;s lrkq ,enqjo" by< WoaOuk mSvk iemhqu m%idrKh by< kexùug ;=vq foñka 2015
l,a;shd y∫kd .ksñka Y%S ,xld uy nexl=j 2016 jir ;=<° foaYSh Kh m%udKh ie,lsh hq;= f,i
ckjd˙ ui wdrïNh iy fmnrjd˙ ui ueo Nd.h by< .sh w;r" tA fya;=fjka ñ, ia:dhS;dj iy
w;r ld,h ;=< ish uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh ±ä uQ,H moaO;s ia:dhS;dj u; we;s úh yels n,mEu
ls¯u WoaOukh lsishï ≥rlg md,kh lr .ekSug l,a;shd j<lajd .ekSu i|yd ±ä l%shdudr®. .ekSug
Wmld¯ úh' flfia fj;;a" tl;= l< w.h u; n≥ uy nexl=jg is≥ úh' tA wkqj" 2015 jifr® wjidk
yd cd;sh f.dvke.Sfï n≥ ixfYdaOk l%shd;aul ld,h jk úg Y%S ,xld uy nexl=j úiska fudagr®
ls¯u ;djld,slj w;aysgqùu iy 2016 cQ,s udifha ° r:jdyk wdkhkh ls¯u i|yd jd◊c nexl=j,
233
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
Khjr ,sms újD; ls¯fï ° wju wdka;sl uqo,a 7'1 ixLHd igyk
;ekam;= wjYH;djla mekùu jeks úplaIKYS,S uE;ld,Sk uqo,a m%;sm;a;s l%shdud¾.
m%;sm;a;s l%shdudr®. lsysmhla y∫kajd fok ,oS' †kh l%shdudr®.h
fuu ls%hdudr®.h fjkqjg miqj fudagr® r:jdyk
2012 fmnrjd˙ 3 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh mokï
ñ,° .ekSu iy Ndú;d ls¯u i|yd ,ndfokq ,nk wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'50] iy 9'00] olajd by< kxjk ,°'
2012 fmnrjd˙ 9 úksuh wkqmd;sl ;SrKh ls¯fï° jvd;a kuHYS,S m%;sm;a;shla
Kh w;a;sldrïj,g w∞<j jákdlu u; Wm˙u wkq.ukh lrk ,°'
Kh wkqmd;hla 2015 jir wjidk ldr®;=j ;=<° 2012 udr®;= 12 n,m;%,dNS nexl= fj; ish remsh,a Kh °ï 18] lg fyda remsh,a
ñ,shk 800 lg iSud lrk f,i kshu lrk ,°' tf;˙ka wruqo,a
mkjk ,o w;r" úksuh wkqmd;slh jvd;sl jvd;a tla/ia fldg mr;rh mshjk nexl= i|yd wu;r 5]la ^23]la fyda
kuHYS,Sj ;SrKh ùug i,ik ,°' tfukau" uy remsh,a ì,shkhla& ,ndfok ,°'
2012 wfm%a,a 5 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh 7'75] olajd mokï wxl 25 lska o"
nexl=fõ uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh ie,lsh hq;= f,i m%;súl=Kqï wkqmd;slh 9'75] olajd mokï wxl 75 lska o by<
±ä lrk ,°' tA wkqj" jd◊c nexl=j, ishÆu kxjk ,°'
remsh,a ;ekam;= i|yd w∞< jk jHjia:dms; ixÑ; 2012 foieïnr® 12 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh mokï
wxl 25 lska" ms<sfj<ska 7'50] iy 9'50] olajd wvq lrk ,°'
wkqmd;h" 2016 ckjd˙ ui 16 jk †k werô ixÑ; 2012 foieïnr® 31 remsh,aj,ska imhk ,o Kh jr®Okh u; mkjd ;snQ by< iSudj
ld,m˙Éf√ofha isg n,meje;afjk m˙† ishhg wjika ùug bv i,ik ,°'
2013 uehs 10 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh mokï
7'50 la olajd m%;sY;dxl 1'50 lska by< kxjk ,°' wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'00] iy 9'00] olajd wvq lrk ,°'
fuu l%shdudr®.h ;=<ska foaYSh uqo,a fj<|fmd< 2013 cqks 26 2013 cq,s ui 1 jk †k isg n,meje;afjk m˙† jHjia:dms;
;=< mej;s remsh,a ì,shk 52 l muK w;s˙la; ixÑ; wjYH;dj m%;sY;dxl 2 lska 6'00] olajd wvq lrk ,°'
2013 Tlaf;danr® 15 m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh mokï
øjYS,;djla ia:ßr mokulska wjfYdaIKh ls¯ug wxl 50 ne.ska" ms<sfj<ska 6'50] iy 8'50] olajd wvq lrk ,°'
yelsjQ w;r" Bg m%;spdr olajñka fláld,Sk 2014 ckjd˙ 2 m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ks;H fmd,S wkqmd;sl
fld˙fvdaj f,i kï lrk ,o w;r" uy nexl=fõ m%;sñ,° .ekqï
uqo,a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl by< .sfhah' wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ks;H ;ekam;=
uqo,a iy Kh iuia;j, jr®Okh md,kh ls¯fï myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i
kï lrk ,°'
wruq◊ka 2016 fmnrjd˙ 19 jeks †k wjidkfha ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 50 lska 8'00] olajd
isg n,meje;afjk m˙† Y%S ,xld uy nexl=j ish wvqlrk ,°'
2014 fmnrjd˙ ui 1 jeks †k isg n,meje;afjk m˙† ks;H
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl jk ks;H ;ekam;= ;ekam;= myiqlu iq/l=ï rys;j is≥ lrk ,°'
myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï 2014 iema;eïnr® 23 újg fj<|fmd< lghq;= i|yd iyNd.Sjkakka i|yd jk
6'50] la jQ ks;H ;ekam;= myiqlu †kor®Ys; uilg Wm˙u
wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ishhg 6'50 iy ishhg 8'00 wjia:d ;=kla olajd iSud lrk ,°' wjia:d ;=k blaujd ks;H
;ekam;= myiqlu Ndú;d lrk újg fj<|fmd< lghq;= i|yd
olajd mokï wxl 50 ne.ska by< kexùh' uqo,a iyNd.Sjkakka yg jdr®Islj 5'00]la jQ úfYaI fmd,S wkqmd;slhla
m%;sm;a;s l%shdudr®.j, n,mEu ms<sìUq lrñka mkjk ,°'
fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl jeä jQ kuq;a jd◊c 2015 udr®;= 2 5'00] úfYaI ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh bj;a lrk ,°'
2015 wfm%a,a 15 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh yd ks;H Kh myiqlï
nexl= úiska fm!oa.,sl wxYh fj; imhk ,o Kh wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 6'00] iy 7'50] olajd
yd w;a;sldrï ms<sn| ldr®;=uh iólaIKh u.ska wvq lrk ,°'
2015 iema;eïnr® 3 úfoaY úksuh fj<|fmd< b,aÆï yd iemhqï ;;a;aj u; mokïj
fmkakqï flfrk m˙† wdr®:ßlfha ishÆu m%Odk úksuh wkqmd;sl ;SrKh ùug bv y˙k ,°' ^w&
wxYj,ska †.=ld,Sk Kh i|yd we;s b,aÆu by< 2015 foieïnr® 30 2016 ckjd˙ ui 16 jk †k isg werfUk ixÑ; ld,m˙Éf√ofha
hEu fukau" Kh ,nd .ekSu i|yd we;s myiqj isg n,meje;afjk m˙† jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj m%;sY;dxl
1'50 lska 7'50] olajd by< kxjk ,°'
fya;=fjka jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg 2016 fmnrjd˙ 19 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï
,nd≥ka Kh mqfrdal:kh lrk ,o uÜgug jvd wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 6'50] iy 8'00] olajd
by< kxjk ,°'
by< w.hlska wLKavj jr®Okh úh' fuu ;;a;ajh 2016 cQ,s 28 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï
ie,ls,a,g .ksñka 2016 cQ,s ui 28 jk †k wkqmd;slh mokï wxl 50 lska" ms<sfj<ska 7'00] iy 8'50] olajd
7
by< kxjk ,°'
wjidkfha isg l%shd;aul jk m˙† ks;H ;ekam;= 2017 udr®;= 24 ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï
myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh mokï wxl 25 lska" ms<sfj<ska 7'25] iy 8'75] olajd
by< kxjk ,°'
wkqmd;slh" ms<sfj<ska" ishhg 7'00 iy ishhg 8'50 uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
olajd mokï wxl 50 ne.ska by< kxjñka Y%S ,xld ^w& óg wu;rj" Y%S ,xld uy nexl=j úiska(
⁄ r: jdyk wdkhkh i|yd jd◊c nexl= iu`. Khjr ,sms újD;
uy nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh ;j≥rg;a ls˙fï° 2015 Tlaf;danr® 30 †k isg 2015 foieïnr® 1 †k f;la
±ä lf<ah' wys;lr WoaOuk wfmalaId jr®Okh n,meje;afjk m˙† wju wdka;sl uqo,a ;ekam;= wjYH;dj
(Minimum Cash Margin Requirement) 100] la olajd by< kxjk
ùu wju lrk w;r" uqo,a jr®Okh wfmalaIs; ,°'
⁄⁄ idr®j úplaIK ls%hdudr®.hla f,i Y%S ,xld uy nexl=j úiska
uÜgula olajd my; fy<Sfï wruq◊ka Y%S ,xld wëlaIKh lrkq ,nk nexl= iy uQ,H wdh;k u.ska r: jdyk
uy nexl=j 2017 udr®;= 24 †k isg n,meje;afjk ñ,° .ekSu iy Ndú;d ls¯u i|yd ,nd fok Kh iy w;a;sldrï
j,g w∞<j jákdlu u; Kh wkqmd;h (Loan To Value Ratio)
m˙† m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl mokï wxl 25 lska 2015 foieïnr® ui 1 †k isg n,meje;afjk m˙† 70] l Wm˙uhlg
isud lrk ,°'
kej;;a by< kexùh'
234
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
tla†k fmd,S wkqmd;sl wfmalaIs; uÜgfï ls¯u 2017 ckjd˙ udifha isg kej; wdrïN
mj;ajd .ekSfï wruqK we;sj foaYSh uqo,a lrk ,°' fuu §2017 jir i|yd jQ uqo,a iy uQ,H
fj<|fmd< ;=< remsh,a øjYS,;dj l<ukdlrKh wxYfha m%;sm;a;s fmr ±lau¶ u.ska ue†ld,Skj
ls¯u i|yd Y%S ,xld uy nexl=fõ újg fj<|fmd< kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqjla fj; fhduq
lghq;= is≥ lrk ,°' 2016 jir wdrïNfha ° ùfï Y%S ,xld uy nexl=fõ wfmalaIdj ksfõokh
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h by< kexùu;a iuÛu lrk ,°' tfukau" wdr®:ßlfha m%jK;d ms<sn|j
wvqjQ foaYSh uqo,a fj<|fmd< remsh,a øjYS,;dj mqΩ,aj úYaf,aIKh ls¯u i|yd iy wdr®:ßl úp,H
2016 fojk ldr®;=j ;=<° ;j≥rg;a my< .sfhah' mqfrdal:kh i|yd m%udKj;a ld,hla ,nd°fï
fj<|fmd< iyNd.Sjkakka yg fláld,Sk wruq◊ka jirla ;=< mj;ajkq ,nk uqo,a m%;sm;a;s
øjYS,;dj iemhSu i|yd jifr® fojk ldr®;=fõ lñgq /iaùï ixLHdj 8 la olajd wvq lrk ,°'
isg uy nexl=j úiska ks;m;d m%;súl=Kqï fjkafoais
mj;ajk ,o w;r" uy nexl=fõ ks;H myiqlï fj; 7'3 fmd,S wkqmd;slj, yeisÍu
m%fõY ùug o bv i,ik ,°' 2016 jifr® we;eï
wjia:dj, ° fj<|fmd< remsh,a øjYS,;djfhys fj<|fmd< øjYS,;dj" fj<|fmd< fufyhqï lghq;=
w;s˙la;hla mej;Su fya;=fjka Y%S ,xld uy nexl=j iy fláld,Sk fmd,S wkqmd;sl
úiska øjYS,;dj wjfYdaIKh ls¯u i|yd tla†k 2016 jifr® m<uq ldr®;=j ;=< w;s˙la;
mokñka m%;sñ,° .ekqï fjkafoais iq≥iq m˙† ;;a;ajhl mej;s uqo,a fj<|fmd< øjYS,;dj"
mj;ajk ,°' ±ä uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. iy bkamiqj øjYS,;d ysÛhla njg m;ajQ w;r" 2016
wvq fj<|fmd< øjYS,;d uÜgï fya;=fjka flá jifr® wjidkh jk úg tys hï jr®Okhla olakg
ld,Sk fmd,S wkqmd;sl by< hEfï n,mEu" uQ,H ,eìK' 2015 jir wjidkh jk úg foaYSh uqo,a
wdh;kj, ;ekam;= iy Kh fmd,S wkqmd;sl lrd fj<|fmd< øjYS,;dj remsh,a ì,shk 105'3 l
iïfm%aIKh jQ w;r" th fm!oa.,sl wxYh fj;ska by< w;s˙la; ;;a;ajhl mej;sK' fj<|fmd< ;=<
Kh i|yd we;s wê b,aÆu md,kh ls¯ug fya;=jk wLKavj mej;s by< øjYS,;d ;;a;ajh wvq ls¯u
m˙† wruqo,a ms˙jeh by< kexùug fya;= úh' i|yd Y%S ,xld uy nexl=j 2016 ckjd˙ 16 †k isg
by< úksúoNdjhlska yd meye†,sNdjhlska l%shd;aul jk m˙† jd◊c nexl=j, ishÆu remsh,a
hq;=j uqo,a m%;sm;a;s ;SrK ms<sn| wdr®:ßlfhys ishÆu ;ekam;= j.lSï i|yd w∞< jk jHjia:dms; ixÑ;
mdr®Yajlrejka ±kqïj;a ls¯u i|yd Y%S ,xld uy wkqmd;h ishhg 7'50 olajd m%;sY;dxl 1'50 lska
by< kexjQ w;r" tu.ska foaYSh uqo,a fj<|fmd<
nexl=j ish ikaksfõok m%;sm;a;sh iM,∞hS f,i
fj;ska remsh,a ì,shk 52 l muK w;s˙la;
wLKavj jeä oshqKq lf<ah' fj<|fmd< wfmalaId
l<ukdlrKh ls¯fï wruqK we;sj uy nexl=fõ 7'2 rEm igyk
m%;sm;a;s yd ;SrK" tu l%shdudr®. i|yd fya;= foaYSh uqo,a fj<|fmd< remsh,a øjYS,;dj iy
idOl jQ lreKq o iuÛ uyck;dj yd fj<|fmd< øjYS,;d l<ukdlrKh
iyNd.sjkakka fj; ks;sm;d ksfõok ksl=;a ls¯u" 400 10
udOH idlÉPd" iïuka;%K yd foaYk meje;aùu
350
300 9
iy uy nexl=fõ wêm;s iy fcHIaG ks,Od¯ka
remsh,a ì,shk
250
úiska mj;ajk ,o foaYk yryd ikaksfõokh lrk 200
8
ishhg
7
,°' ;jo" jdr®Isl jdr®;dj iy uE;ld,Sk wdr®:ßl 150 7
100
m%jK;d wd° Y%S ,xld uy nexl=fõ m%Odk m%ldYk 50
6
235
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
øjYS,;djla ia:ßr mokñka wjfYdaIKh lr.kakd fuhg fya;= úh' flfia jqj;a" foaYSh uqo,a
,°' øjYS,;dj wvq ùfï n,mEu ms<sìUq lrñka fj<|fmd< ;=< øjYS,;dj" cqks iy Tlaf;danr® w;r
fláld,Sk fmd,S wkqmd;sl by< hEu wdrïN ld,iSudj ;=< ;j≥rg;a remsh,a ì,shk 27 la muK
úK' flfia fj;;a" 2016 jifr® uq,a udi fol ;=< idudkH ysÛ ;;a;ajhl mej;s w;r" tA i|yd uy
foaYSh uqo,a fj<|fmd< øjYS,;dj idudkHfhka nexl=j fj;e;s NdKavd.dr ì,am;a l,ams¯u fukau"
remsh,a ì,shk 84 l muK by< uÜgul mej;s úfoaY Kh mshùï o n,mEfõh' wLKavj mej;s
w;r" m%;sñ,°.ekqï .súiqï l,ams¯u" uy nexl=j øjYS,;d ysÛh yuqfõ fj<|fmd<g øjYS,;dj
úiska NdKavd.dr ì,am;a ñ,g .ekSu fukau" ,nd°fï wruq◊ka" 2016 fkdjeïnr® ui wjidkfha
rch fj; ;djld,sl w;a;sldrï iemhSu hkd° isg ia:djr moku u; NdKavd.dr ì,am;a ñ,°
lreKq óg fya;= úh' flfia fj;;a" 2016 jifr® .ekSu i|yd fjkafoais mj;ajk ,°' fï w;r" uy
udr®;= udih jk úg" kj m%;sñ,° .ekqï .súiqï" nexl=j úiska m%d:ñl fj<|fmd< ;=< is≥ lrk
úfoaY Kh mshùï fukau" uy nexl=j úiska foaYSh ,o NdKavd.dr ì,am;a ñ,° .ekSï fya;=fjka o
úfoaY úksuh fj<|fmd<g úfoaY úksuh iemhSu foieïnr® udih ;=<° uqo,a fj<|fmd< øjYS,;dj
fya;=fjka foaYSh uqo,a fj<|fmd< w;s˙la; by< .sfhah' tA wkqj" 2016 jir wjidkh jkúg
øjYS,;dj idudkHfhka remsh,a ì,shk 9 la olajd foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys øjYS,;dj remsh,a
wvq úh' tfia jqjo" jd◊c nexl= iuÛ uy nexl=j ì,shk 39'2 l w;s˙la; uÜgul mej;sfhah'
is≥ lrk ,o úfoaY úksuh yqjudre .súiqïj, Y%S ,xld uy nexl=j úiska wkq.ukh lrk ,o
n,mEu fya;=fjka fj<|fmd< øjYS,;dj wvqùfï uqo,a m%;sm;a;sh ±ä ls¯fï l%shdudr®. iy foaYSh
m%jK;dj hï;dla ≥rlg iSud úh' tA wkqj" 2016 uqo,a fj<|fmd< ;=< meje;s ysÛ øjYS,;d ;;a;ajh
wfm%a,a ui isg cqks ui olajd ld,m˙É√oh ;=< i|yd m%;spdr olajñka wka;r® nexl= tAlaIK uqo,a
foaYSh uqo,a fj<|fmd< øjYS,;d ysÛh remsh,a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl 2016 jifr® ° by<
ì,shk 9 l muK idudkH uÜgfï mej;sK' flfia .sfhah' Y%S ,xld uy nexl=j úiska 2016 ckjd˙
fj;;a" fuu ld,h ;=<° uy nexl=j úiska m%d:ñl udifha isg n,meje;afjk m˙† jHjia:dms;
fj<|fmd< ;=< NdKavd.dr ì,am;a ñ,° .ekSu ixÑ; wkqmd;h by< kexùu iy 2016 fmnrjd˙
fya;=fjka øjYS,;d ;;a;ajfha úáka úg by< hEï udifha ° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl by< kexùu
is≥ úh' uqo,a m%;sm;a;s iïfm%aIKh u; o lsishï fya;=fjka 2015 wjidkfha ° ishhg 6'40 l
n,mEula we;s ls¯ug n,mEula we;s ls¯ug o meje;s n˙; idudkH tAlaIK uqo,a wkqmd;slh
fya;= úh yels rdcH iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u i|yd 2016 fmnrjd˙ ui wjidkh jk úg ishhg 7'50
iïmQr®K jYfhka fjkafoais l%ufõoh fhd∞ olajd by< .sfhah' 2016 udr®;= ui wjidkh jk
.ekSu ;=< M,∞ wkqmd;slj, we;sjk iufmalaIK úg fj<|fmdf<ys øjYS,;d uÜgu my< hEug
by< hEï iSud ls¯u i|yd uy nexl=j úiska rcfha m%;spdr olajñka" n˙; idudkH tAlaIK uqo,a
iq/l=ïm;a fj<|fmd< ;=< is≥ lrk ,o ue†y;aùï wkqmd;slh m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ
n˙; idudkH tAlaIK uqo,a tla†k újg fj<|fmd< YS% ,xld wka;r® nexl= wr®mK YS% ,xld wka;r® nexl= wr®mK
7
wkqmd;slh fjkafoaish wkqmd;slh ^tla †k& wkqmd;slh ^udi 12&
ld,m˙Éf√oh udisl m%;sñ,° ld,m˙Éf√oh udisl ld,m˙Éf√oh udisl
m%;súl=Kqï
w. idudkHh .ekqï w. idudkHh w. idudkHh
foie'-13 7.66 7.73 6.98 - 7.76 7.80 11.09 11.39
236
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
7
tAlaIK uqo,a wkqmd;slh ishhg 8'75 la úh' fï 11
8
tla wjqre≥ Y%S ,xld wka;r® nexl= wr®mK wkqmd;sl"
7
2015 jir wjidkfha meje;s ishhg 6'40 iy
6
ishhg 7'66 yd idfmalaIj 2016 wjidkh jk úg"
5
ms<sfj<ska" ishhg 8'44 iy ishhg 12'00 la úh'
ck'-12
wfm%a'-12
wf.da'-12
fkdje'-12
ud¾;=-13
cQks-13
Tla'-13
ck'-14
uehs-14
wf.da'-14
foie'-14
ud¾;=-15
cq,s-15
Tla'-15
ck'-16
uehs-16
wf.da'-16
foie'-16
237
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
,eîu rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmd< ;=< ys;lr fuhg iudk m%jK;djla fmkakqï lf<ah' mia
fj<|fmd< wfmalaId we;s ls¯ug fya;= úh' 2016 wjqre≥ NdKavd.dr ne∫ïlr M,∞ wkqmd;slh" 2015
wfm%a,a udifha isg rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmd< jifr® wjidkh jk úg jdr®;d jQ ishhg 9'79 isg
fj; úfoaY Y=oaO uQ,H ,eîï iuÛ rcfha 2016 wfm%a,a ui wjidkh jk úg ishhg 13'00 l
iq/l=ïm;a i|yd jk M,∞ wkqmd;sl u; jQ mSvkh by<u w.hla jdr®;d l< o" miqj lsishï ukao.dó
hï;dla ≥rlg iukh úh' 2016 wfm%a,a yd cQ,s w;r ùfï iajNdjhla fmkakqï lrñka 2016 jir
ld,h ;=< NdKavd.dr ì,am;a M,∞ wkqmd;slj, wjidkfha ° ishhg 11'76 la f,i jdr®;d jQ w;r
lsishï jeäùula fmkakqï l<o" iuia;hla f,i iuia; jir ;=< th mokï wxl 197 l by< hEuls'
fuu ld,h ;=< m%d:ñl fj<|fmd< ;=< M,∞ oi wjqre≥ NdKavd.dr ne∫ïlrj,g w∞< n˙;
wkqmd;sl ia:djrj mej;s◊' fï w;r" 2016 idudkH M,∞ wkqmd;sl 2015 jir wjidkfha
cQ,s udih ;=< oijk cd;Hka;r iaffj¯;aj meje;s ishhg 10'94 isg mokï wxl 117 lska by<
ne∫ïlrh idr®:lj ksl=;a ls¯u fya;=fjka f.dia 2016 jir wjidkh jk úg ishhg 12'11 la
t'c' fvd,r® ì,shk 1'5 l †.=ld,Sk uQ,H m%jdy úh' 2016 m<uq Nd.h ;=<°" rch úiska jir 14 l
,eîu iy t'c' fvd,r® ñ,shk 700 l tAldnoaO iy jir 25 l m˙K; ld,hla iys; NdKavd.dr
Kh myiqlï ,eîu fya;=fjka rcfha iq/l=ïm;a ne∫ïlr o ksl=;a lrk ,°'
M,∞ wkqmd;sl u; jQ mSvkh ;j≥rg;a iukh m%d:ñl fj<|fmd< M,∞ wkqmd;slj,
úh' 2016 cQ,s udifha ° m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl yeis¯ug iudkj 2016 jir ;=< oaú;ShSl fj<|fmd<
by< kexùu;a iuÛ M,∞ wkqmd;sl kej;;a ;=< rcfha iq/l=ïm;a u; M,∞ wkqmd;sl o by<
by< .sfhah' flfia fj;;a" rdcH uQ,H wxYfha .sfhah' 2016 jir ;=<° m˙K; ld, ;=kgu wh;a
is≥jQ jr®Okh iy úfoaY uQ,H ,eîïj, m%;sM,hla NdKavd.dr ì,am;aj,g w∞< oaú;ShSl fj<|fmd<
f,i 2016 wf.daia;= ui wjidkfha isg NdKavd.dr M,∞ wkqmd;sl" mokï wxl 230 isg 306 olajd
ì,am;a M,∞ wkqmd;slj, my< hEula is≥ jqj o" by< hEula fmkakqï lf<ah' m˙K; ld,h jir
foieïnr® udih jk úg M,∞ wkqmd;slj, iqΩ 2-30 olajd jk NdKavd.dr ne∫ïlr i|yd w∞<
by< hEula fmkakqï lf<ah' tA wkqj" 2016 udr®;= oaú;ShSl fj<|fmd< M,∞ wkqmd;sl 2015 jir
ui w. yd iei£fï ° 2016 jir wjidkh jk wjidkfha ishhg 7'65 - 11'34 olajd jk mrdihl
úg †k 91" †k 182 iy †k 364 NdKavd.dr ì,am;a meje;s w;r" tu wkqmd;sl 2016 jir wjidkh
i|yd jk M,∞ wkqmd;sl" ms<sfj<ska" mokï wxl jk úg ishhg 11'38 - 13'27 mrdihla olajd by<
18 lska" mokï wxl 13 lska iy mokï wxl 47 lska .sfhah' M,∞ wkqmd;sl jHQyfha fuu by< hEu
ishhg 8'72" ishhg 9'63 iy ishhg 10'17 olajd wvq i|yd rcfha by< wruqo,a wjYH;dj fukau" ±ä
úh' uqo,a m%;sm;a;sh ia:djrh o fya;= úh'
†.=ld,Sk m˙K; ld,hla iys; rcfha 7'5 rEm igyk
iq/l=ïm;a u; M,∞ wkqmd;sl o 2016 jir rcfha iq/l=ïm;a i|yd oaú;ShSl
;=<° by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah' fj<|fmd< M,od jl%h
m%d:ñl fj<|fmd< ;=< NdKavd.dr ì,am;a M,∞ 14
wkqmd;slj, yeis¯u wkqj hñka yd rcfha by<
13
wruqo,a wjYH;dj fyaa;=fjkaa 2016 jifr® m<uq 12
7
ldr®;=j ;=< NdKavd.dr ne∫ïlr M,∞ wkqmd;sl 11
ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' fuu ld, iSudj
ishhg
10
jir 5
jir 10
jir 15
jir 20
jir 25
jir 30
238
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
;ekam;= iy Kh fmd,S wkqmd;sl nexl= úiska /ia lrk ,o ishÆu fmd,S Wmhk
±ä uqo,a ;;a;ajfhys n,mEu wfkl=;a kj ;ekam;=j,g w∞< fmd,S wkqmd;slj, yeis¯u
fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl olajd iïfm%aIKh ms<sìUq lrkq ,nk n˙; idudkH kj ;ekam;=
ùu ms<sìUq lrñka jd◊c nexl= úiska ;ekam;= fmd,S wkqmd;slh" 2015 foieïnr® ui wjidkfha °
i|yd f.jkq ,nk fmd,S wkqmd;sl 2016 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 6'96 isg 2016 foieïnr® ui
wLKavj by< .sfhah' 2016 jifr® ° ;ekam;= fmd,S wjidkh jk úg ishhg 11'17 olajd mokï wxl
wkqmd;sl by< hEu u.ska uQ,H wdh;kj, wruqo,a 421 lska by< .sfhah' tfukau" udihla ;=< jd◊c
ms˙jeh by< hEu o ms<sìUq lrhs' tA wkqj" jd◊c nexl= úiska /ia lrk ,o fmd,S Wmhk kj ld,Sk
nexl= fj;e;s ishÆu fmd,S Wmhk ;ekam;=jg ;ekam;=j,g w∞< n˙; idudkH kj ia:djr
w∞< fmd,S wkqmd;slj, yeis¯u fmkakqï lrkq ;ekam;= wkqmd;slh o" 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ
,nk n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh 2015 jir ishhg 7'13 isg 2016 foieïnr® ui wjidkh jk
wjidkfha meje;s ishhg 6'20 isg 2016 wjidkh úg ishhg 11'44 olajd mokï wxl 431 lska by<
jk úg ishhg 8'17 olajd mokï wxl 197 lska by< .sfhah' 2016 jir ;=<° WoaOukfha lsishï by<
.sfhah' fï w;r" jd◊c nexl= fj;e;s uyckhd hEula is≥ jqj o" ;ekam;= u; Ok uQr®; fmd,S
i;= ishÆu fmd,S Wmhk ld,Sk ;ekam;=j,g w∞< wkqmd;slhla meje;Su fya;=fjka ;ekam;alrejkag
n˙; idudkH ia:djr ;ekam;= wkqmd;slh o 2015 ish ;ekam;= u; wLKavj m%;s,dN w;alr .ekSug
wjidkfha meje;s ishhg 7'57 isg 2016 wjidkh yels úh'
jk úg ishhg 10'46 olajd mokï wxl 289 lska iEu jirla wjidkfha°u uqo,a uKav,h úiska
by< .sfhah' jir ;=<°" úfYaIfhkau" udi ;=k ;SrKh lrkq ,en rcfha .eiÜ m;%fhys m%ldYhg
iy tla wjqre≥ fláld,Sk ia:ßr ;ekam;=j,g w∞< m;a lrkq ,nk ffk;sl fmd,S wkqmd;slh iy
fmd,S wkqmd;slj, ie,lsh hq;= jeä ùula fmkakqï fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slh1 2016 jir i|yd jQ
lf<ah' fmd,S wkqmd;sl by< hEu iy uyck;dj ishhg 5'98 yd iei£fï ° 2017 jir i|yd ishhg
fj;ska ;ekam;= /ia lr .ekSu i|yd jd◊c nexl= 7'06 la úh' fuu fmd,S wkqmd;sl fmr udi f∞<y
úiska jeä jYfhka W;aidy ±¯fï m%;sM,hla i|yd jk ishÆu jd◊c nexl=j, n˙; idudkH
f,i 2016 jifr® ° ;ekam;= moku ie,lsh hq;= ;ekam;= wkqmd;slj, idudkH w.h u; mokïj
f,i by< .sfhah' tA wkqj" udihla ;=< jd◊c 2016 foieïnr® udifha ° .Kkh lr we;'
oeä uqo,a m%;sm;a;s ia:djrh" ysÛ øjYS,;d
7'6 rEm igyk
;;a;ajh iy ;ekam;= /ia ls¯u i|yd jQ
f;dard.;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl
;r.ld˙;ajh ;=<ska jeäjQ ;ekam;= wkqmd;sl
16 fya;=fjka wdr®:ßlfhys wruqo,a ms˙jeh by< hEu
ms<sìUq lrñka 2016 jir ;=<° jd◊c nexl= Kh fmd,S
14
wkqmd;sl by< .sfhah' 2016 jifr® ° fláld,Sk
12 fmd,S wkqmd;sl by< hEu ms<sìUq lrñka" jd◊c
nexl= úiska ish m%uqL .kqfokqlrejka fj; imhkq
ishhg
10
,nk Kh i|yd jk fmd,S wkqmd;sl u; mokïj
i;sm;d .Kkh lrkq ,nk n˙; idudkH m%uqL
7
8
6
Kh wkqmd;slh" 2015 jir wjidkfha meje;s
ishhg 7'53 yd idfmalaIj 2016 jir wjidkh
4
jk úg ishhg 11'52 olajd mokï wxl 399 lska
foie'-13
fmn'-14
wfm%a'-14
cqks-14
wf.da'-14
Tla'-14
foie'-14
fmn'-15
wfm%a'-15
cqks-15
wf.da'-15
Tla'-15
foie'-15
fmn'-16
wfma%'-16
cqks-16
wf.da'-16
Tla'-16
foie'-16
udisl nß; nß; idudkH nß; idudkH 1 ffk;sl fmd,S wkqmd;slh 1990 wxl 6 ork isú,a kvq úOdk ix.%yh
idudkH m%uqL Kh Kh wkqmd;slh ;ekam;= ^ixfYdaOk& mkf;a ksr®jpkh lr we;s w;r th uqo,la whlr .ekSu
wkqmd;slh wkqmd;slh iïnkaOfhka jQ ´kEu kS;suh l%shdudr®.hl ° w∞< fõ' fj<|fmd< fmd,S
wkqmd;slh" 1990 wxl 2 ork Kh wdmiq whlr .ekSfï ^úfYaI úêúOdk&
nß; idudkH NdKavd.dr ì,am;a mkf;a ksr®jpkh lr we;s w;r" Kh fok wdh;k úiska jd◊cuh
ia:djr ;ekam;= M,od wkqmd;slh .kqfokqjla iïnkaOfhka jQ remsh,a 150"000 lg jvd jeä jQ Khla whlr
wkqmd;slh ^Èk 91& .ekSfï ° tA i|yd tlÛ jQ fmd,S wkqmd;slhla fkdue;s úgl fuu
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slh w∞< fõ'
239
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ishhg
ishhg
wxl 220 lska by< .sfhah' jifr® wjidk ldr®;=j 10 4
foie'-12
fmn'-13
wfm%a'-13
cqks-13
wf.da'-13
Tla-13
foie'-13
fmn'-14
wfm%a'-14
cqks-14
wf.da'-14
Tla'-14
foie'-14
fmn'-15
wfm%a'-15
cqks-15
wf.da'-15
Tla'-15
foie'-15
fmn'-16
wfm%a'-16
cqks-16
wf.da'-16
Tla'-16
foie'-16
n˙; idudkH Kh fmd,S wkqmd;sl" 2015 jir
wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 7'82 - 13'35 mrdih yd nß; idudkH Kh nß; idudkH fmd,S wkqmd;sl
idfmalaIj 2016 jir wjidkfha ° ishhg 10'12 wkqmd;slh ;ekam;= wkqmd;slh mr;rh
^ol=Kq wCIh&
- 15'66 w;r mrdihla olajd by< .sfhah' 2016
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
jir ;=< ° ishÆu iq/l=ï u; jk Kh fmd,S
wkqmd;sl o by< .sfhah' úfYaIfhkau" úúO
iq/l=ï u; jk fmd,S wkqmd;sl tla tla m%udKfhka uil ld,hla ;=< jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl
by< .sh w;r" fldgia" ne∫ïlr" Khlr" „ú; wxYhg imhk ,o kj Kh iy w;a;sldrïj,g
rlaIK Tmamqj, uQ,H jákdlu we;=Ωj wfkl=;a w∞< n˙; idudkH kj Kh wkqmd;slh 2015
iq/l=ï" Wlia ls¯ï hgf;a r;arka iy wfkl=;a foieïnr® udih wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 10'79
jákd f,day" ia:djr" b;s˙ls¯ï iy wfkl=;a isg 2016 foieïnr® ui wjidkh jk úg ishhg
;ekam;=" ksYap, foam<" hka;% iy WmlrK hkd° 14'37 olajd mokï wxl 358 lska ie,lsh hq;= f,i
iq/l=ï u; jQ Kh iy w;a;sldrïj,g w∞< fmd,S by< .sfhah'
wkqmd;sl ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' ;jo"
idx.ñl Kh WmlrK u; fmd,S wkqmd;sl
7'7 rEm igyk
2016 jir ;=< idx.ñl Kh WmlrK u; fmd,S
iq/l=ï j¾.h wkqj jd‚c nexl=j,
nß; idudkH Kh wkqmd;sl ^ishhg&
wkqmd;sl wfkl=;a fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl yd
iudkj by< hEfï m%jK;djla fmkakqï lf<ah'
fldgia" ne∫ïlr" Khlr"
„ú; rlaIK Tmamqj, uQ,H tA wkqj" úYd, iud.ï úiska fláld,Sk Kh
jákdlu we;=Ωj
,nd.ekSfï ° Wmfhda.S lr.kq ,nk WmlrKhla
20
iq/l=ï rys; 16 ia:djr" b;s˙ls¯ï jk jd◊c m;%sldj,g w∞< fmd,S wkqmd;sl" 2015
iy wfkl=;a
12 ;ekam;= jifr® ° jdr®;d lrk ,† ishhg 7'00 - 12'00 olajd
8 mrdihg idfmalaIj ishhg 8'70 - 14'80 olajd by<
.sfhah' tfukau" 2016 jir ;=<° jir 2 isg 10
7
4
Wlia ls¯ï
hgf;a r;arka 0 ksYap, foam<"
olajd jk m˙K; ld,iSud iys;j ksl=;a lrk ,o
iy wfkl=;a hka;% iy
jákd f,day WmlrK
,ehsia;=.; Khlr ksl=;= 18 la jdr®;d úh' fuhska
nyq;rhla Khlr ksl=;= ia:djr fmd,S wkqmd;sl
hgf;a ksl=;a lrk ,o tAjd jQ w;r" úp,H fmd,S
g%elagr® we;=Ωj fm!oa.,sl wemlr
iy fmdfrdka≥
wkqmd;sl hgf;a ksl=;a lrk ,o Khlr ksl=;=
fudagr® r:
l,an≥ iy
fkdaÜgq lsysmhla o jdr®;d úh' ia:djr fmd,S wkqmd;sl
l=,Smsg .ekqï
.súiqï
hgf;a ksl=;a lrk ,o Khlr i|yd jQ fmd,S
wkqmd;sl 2015 jifr® ° jdr®;d l< ishhg 7'60
2015 foieïn¾ 2016 foieïn¾ -12'00 w;r mrdih yd iei£fï ° 2016 jir jk
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
úg ishhg 9'60 - 13'75 w;r mrdihl mej;s◊'
240
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
7
idx.ñl Kh fj<|fmd<
Khlr 7.60-12.00 9.60-13.75
jd◊c m;%l s d 7.00-12.00 8.70-14.80
uQ,hka( fld<U fldgia yqjudrej 7'4 uqo,a iy Kh iuia;j, m%jK;d
w∞< uQ,H wdh;k
YS% ,xld uy nexl=j
^w& wdikak;u fjkafoaisfha ° ksl=;a l< n˙; idudkH M,od wkqmd;sl ixÑ; uqo,a
^wd& jd◊c nexl= úiska imhk ,o fmd,S wkqmd;sl u; mokï fõ'
^we& we;eï jdKsc nexl= úiska iemhQ úfYaI fmd,S wkqmd;sl fuys Wm˙u fmd,S ixÑ; uqo,a iemhqu fyj;a wdr®:ßlfha uqo,a
wkqmd;slh fõ'
^wE& f;dard.;a wfkl=;a uQ,H wdh;k úiska imhk ,o fmd,S wkqmd;sl u;
moku 2016 jir ;=<° by< w.hlska jr®Okh jQ
mokï fõ' w;r" th uy nexl=j fj;e;s jd◊c nexl= i;=
^b& fmd,S wkqmd;sl mrdihka n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska foieïnr® udih
i|yd b†˙m;a lrk ,o Wm˙u idudkH iy wju idudkH fmd,S wkqmd;sl ;ekam;= m%udKfhys jdr®;d jQ ie,lsh hq;= by<
u; mokï fõ' tu ksid 2015 jir i|yd o;a; ixfYdaê; jk w;r 2016 hEu iy jHjydr uqo,a ixirKfhys is≥jQ by< hEu
jir i|yd o;a; ;djld,sl fõ'
^B& ksjdi lghq;= i|yd fok ,o Kh muKs' ;=<ska ms<sìUq úh' tA wkqj" jdr®Isl ,laIHuh moku
241
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
7'9 rEm igyk .ekqï .kqfokq yer& 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ
ixirKfhys mj;sk jHjydr uqo,a remsh,a ì,shk 79'2 yd iei£fï ° 2016 jir ;=<°
650 remsh,a ì,shk 330'0 olajd remsh,a ì,shk 250'8 lska
600 is≥jQ by< hEu fya;= úh' uy nexl=j úiska rch
550 fj; ,nd ≥ka ;djld,sl w;a;sldrï m%udKh" 2015
jir wjidkfha jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 151'1 yd
remsh,a ì,shk
500
250
wvq ùu;a iuÛ 2016 jir wjidkh jk úg remsh,a
200
ì,shk 83'3 olajd my< .sfhah' 2016 foieïnr® udih
ck'
fmn'
ud¾'
wfm%a'
uehs
cqks
cQ,s
wf.da'
iema'
Tla'
fkdje'
foie'
;=<° Y%S ,xld uy nexl=j fj; remsh,a ì,shk 100 l
2014 2015 2016 NdKavd.dr ì,am;a ksl=;a ls¯fuka ,o wruqo,a
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j Wmfhda.S lrf.k ;djld,sl w;a;sldrïj,ska
fldgila wdmiq f.ùu fï i|yd m%Odk jYfhkau
u; ixÑ; uqo,a jr®Okh" 2015 jir wjidkfha
fya;= úh' ;jo" uy nexl=fõ wfkl=;a Y=oaO j.lSï o
jdr®;d jQ ishhg 16'5 yd iei£fï° 2016 jir
remsh,a ì,shk 18'1 lska my< hEu fya;=fjka 2016
wjidkfha° ishhg 27'1 la olajd ;j≥rg;a by<
jir ;=<° uy nexl=j i;= Y=oaO foaYSh j;alïj,
.sfhah' 2016 jr®Ih ;=<°" ixÑ; uqo,a remsh,a ì,shk
wvx.= wfkl=;a whs;u remsh,a ì,shk 16'5 lska
856'1 olajd remsh,a ì,shk 182'7 lska ie,lsh hq;=
by< .sfhah' uqo,a fj<|fmd< ;=< mej;s ysÛ
f,i by< .sfhah' 2016 jir wdrïNfha ° jd◊c
øjYS,;d ;;a;ajh ms<sìUq lrñka uy nexl=fõ
nexl=j, ishÆ remsh,a ;ekam;= j.lSï i|yd w∞<
ks;H ;ekam;= myiqlï hgf;a ;ekam;a lrk ,o
jk jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h by< kexùu
wruqo,a m%udKh wvq ùu fukau" jir ;=<° jdr®;d jQ
fya;=fjka uy nexl=j fj;e;s jd◊c nexl= i;=
cd;Hka;r ixÑ; m%;Hd.Kk w,dN uy nexl=fõ
;ekam;= m%udKh 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 303'3
wfkl=;a whs;u by< hEu i|yd m%Odk jYfhka
olajd remsh,a ì,shk 121'5 lska ie,lsh hq;= f,i
fya;= úh' ks;H ;ekam;= myiqlï hgf;a jd◊c
jr®Okh úh' fï w;r" fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl
nexl= úiska ;ekam;a lrk ,o wruqo,a m%udKh
by< hEu yuqfõ uqo,a <Û ;nd.ekSfï wdjia:ßl
2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 81'8
ms˙jeh jeäùu ms<sìUq lrñka ixirKfhys mj;sk
yd iei£fï ° 2016 fmnrjd˙ udifha ° remsh,a
jHjydr uqo,a m%idrKh ukao.dó úh' tA wkqj" 2015
ì,shk 47'7 la jQ w;r" foaYSh fj<|fmd< ;=<
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 74'8 l by< hEu
øjYS,;d ;;a;ajfha fjkialï ms<sìUq lrñka 2016
yd idfmaalaIj 2016 jifr® ° ixirKfhys mj;sk
udr®;= isg fkdjeïnr® olajd ld,m˙Éf√ofha ° tu
jHjydr uqo,a remsh,a ì,shk 61'1 lska muKla
;ekam;= m%udKh ;j≥rg;a remsh,a ì,shk 24'8 l
m%idrKh úh'
idudkHhla olajd my< .sfhah' flfia fj;;a" 2016
uy nexl= fYaI m;%fha j;alï wkqj i,ld foieïnr® udifha ° jdr®;d jQ øjYS,;d w;s˙la;h
ne,Sfï °" 2016 jir ;=<° ixÑ; uqo,a jr®Okh ms<sìUq lrñka ks;H ;ekam;= myiqlï hgf;a
7
i|yd uy nexl=fõ Y=oaO foaYSh j;alï jr®Okh ;ekam;a lrk ,o ;ekam;= m%udKh 2016 foieïnr®
uqΩukskau ∞hl ù we;s w;r Y=oaO úfoaYSh j;alï ui w. jk úg remsh,a ì,shk 48'7 olajd by<
wvq úh' uy nexl=fõ Y=oaO foaYSh j;alïj, 2015 .sfhah' ;jo cd;Hka;r ixÑ; m%;Hd.Kk w,dN
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 207'3 l by< hEu yd by< hEu i|yd 2016 jir ;=< RK Y=oaO úfoaYSh
iei£fï ° 2016 jir ;=<° remsh,a ì,shk 200'3 lska j;alï ;;a;ajhla ;=< remsh, wjm%udKh ùu
by< .sfhah' Y=oaO foaYSh j;alï ;=< we;=<;a uy m%Odk jYfhka fya;= úh' fï w;r" uy nexl=j i;=
nexl=j úiska rch fj; ,nd ≥ka Y=oaO Kh m%udKh" Y=oaO úfoaYSh j;alï" 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ
2016 jir ;=<° remsh,a ì,shk 413'0 olajd remsh,a remsh,a ì,shk 576'2 yd iei£fï ° 2016 jir
ì,shk 183'1 lska by< .sh w;r" tA i|yd uy wjidkfha ° remsh,a ì,shk 558'6 olajd remsh,a
nexl=j i;= rcfha iq/l=ïm;a f;d.hfhys ^m%;sñ,† ì,shk 17'6 lska wvq jQ w;r" tA i|yd úfoaY uqo,a
242
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
7'10 rEm igyk (M2b) w∞< uqo,a .=Klh 2015 ° jdr®;d jQ 6'78 yd
YS% ,xld uy nexl==j i;= NdKavd.dr ì,am;a f;d.h iy idfmalaIj 2016 jir wjidkfha † 6'31 la olajd
rchg ,nd ÿka ;djld,sl w;a;sldrï
wvq úh' jHjydr uqo,a yd ;ekam;= w;r wkqmd;h o
500 2015 jir wjidkfha ° jdr®;d l< 9'3 yd iei£fï °
450
2016 jir wjidkfha ° 8'6 olajd my< .sfhah' uqo,a
400
350
.=Klfha idudkHh o 2015 jifr® mej;s 6'73 isg
2016 jifr® ° 6'38 olajd my< .sfhah'
remsh,a ì,shk
300
250
200 mgq uqo,a iemhqu (M1)
150
100 fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl by< hk
50 jd;djrKhla ;=< fmd,S rys; uqo,a j;alï ;nd
0 .ekSfï wdjia:ßl ms˙jeh by< hEu iïnkaOj
foie'-16
ck'-10
wfm%a'-10
cQ,s-10
Tla'-10
ck'-11
wfm%a'-11
cQ,s-11
Tla'-11
ck-12
wfm%a'-12
cQ,s-12
Tla'-12
ck-13
wfm%a'-13
cQ,s-13
Tla'-13
ck'-14
wfm%a'-14
cQ,s-14
Tla'-14
ck-15
wfm%a'-15
cQ,s-15
Tla'-15
ck'-16
wfm%a'-16
cQ,s-16
Tla'-16
uyck;djf.a m%;spdrh ms<sìUq lrñka 2016
;djld,sl w;a;sldrï NdKavd.dr ì,am;a f;d.h
jir ;=<° mgq uqo,a jr®Okh wLKavj ukao.dó
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j úh' uyckhd fj;e;s jHjydr uqo,a iy jd◊c
nexl=j, mj;ajd f.k hkq ,nk uyckhd i;=
iy nexl= fYaI hgf;a jk úfoaY uQ,H j;alïj, b,aÆï ;ekam;=j,ska iukaú; mgq uqo,a iemhqfï
my< hEu fya;= úh' bka†hdkq ixÑ; nexl=j iy jdr®Isl ,laIHuh moku u; jr®Okh 2015 jir
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j jeks wfkl=;a uy nexl= wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 16'8 yd idfmalaIj 2016
iy wka;r®cd;sl wdh;k fj;e;s j.lSïj, wvqùu jir wjidkfha ° ishhg 8'6 olajd ukao.dó úh'
fukau cd;Hka;r uQ,H wruqof,a iómia: Kh 2016 jifr® m<uq Nd.fha jdr®;d jQ idudkH jr®Okh
myiqlï hgf;a jk j.lSï m%udKh my< hEu jk ishhg 14'2 yd iei|Sfï ° jifr® fojk Nd.h
fya;=fjka uy nexl=fõ uqΩ úfoaY j.lSï o 2016 ;=<° ishhg 9'6 la f,i mgq uqo,a iemhqfï jr®Okh
jir ;=<° wvq úh' jvd;a ;Sj% f,i ukao.dó ù we;s w;r" tA i|yd
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;fhys by< hEu mokï n,mEu fukau" tu ld,h ;=< fj<|fmd<
fya;=fjka jir ;=<° ixÑ; uqo,aj, jdr®;d jQ fmd,S wkqmd;slj, is≥jQ by< hEu fya;= ù we;'
by< jr®Okh ms<sìUq lrñka" mqΩ,a uqo,a iemhqug mgq uqo,a iemhqfuys iuia; m%idrKh i|yd
ishhg 67 l muK ∞hl;ajhla olajñka uyckhd
7'11 rEm igyk fj;e;s jHjydr uqo,a fmr jifr® jdr®;d jQ
uqo,a iuia;j, jd¾Isl ,laIHuh j¾Okh ishhg 17'8 l jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh yd
35
iei£fï ° 2016 jir wjidkh jk úg remsh,a
ì,shk 429'5 la olajd ishhg 10'7 lska jr®Okh
30
úh' fmd,S wkqmd;sl by< hEfï m%;sM,hla f,i
25
ixirKfha mj;sk jHjydr uqo,a jr®Okh ukao.dó
ishhg
20
úh' fï w;r" jd◊c nexl=j, mj;ajd f.k hkq
15 ,nk uyckhd i;= b,aÆï ;ekam;= 2015 jir
7
10 wjidkfha ° jdr®;d lrk ,o ishhg 15'6 l
5 jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh yd iei£fï ° 2016
0
jir wjidkfha ° ishhg 6'2 lska jr®Okh úh'
tA wkqj" jd◊c nexl=j, mj;ajd f.k hkq ,nk
-5
foie'-13
fmn'-14
wfm%a'-14
cqks-14
wf.da'-14
Tla'-14
foie'-14
fmn'-15
wfm%a'-15
cqks-15
wf.da'-15
Tla'-15
foie'-15
fmn'-16
wfm%a'-16
cqks-16
wf.da'-16
Tla'-16
foie'-16
243
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
mqΩ¿,a uqo,a iemhqu (M2b) iy foaYSh Kh ;ekam;= i|yd ms˙kukq ,nk fmd,S wkqmd;sl by<
hEfï n,mEu iy wruqo,a wdlr®IKh lr.ekSu
m%Odk jYfhka rdcH iy fm!oa.,sl hk
i|yd jd◊c nexl= úiska is≥ lrk ,o ;r.ld¯
fowxYhgu imhk ,o Kh m%idrKh fya;=fjka
wf,úlrK m%jr®Okfhys n,mEu ms<sìUq lrñka"
mqΩ,a uqo,a iemhqu 2016 jir ;=<° wLKavj
by< wkqmd;slhlska jr®Okh úh' 2015 jir 7'12 rEm igyk
wjidkfha ° ishhg 17'8 l w.hla jdr®;d l< mq¿,a uqo,aj, ^M2b& jd¾Isl ,CIHuh
mqΩ,a uqo,a iemhqfï jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh" fjki i|yd ;=vq ÿka idOl ^j;alï wkqj&
2016 fmnrjd˙ udifha ° ishhg 19'8 la f,i by< 1,400
w.hla jdr®;d lrk ,o w;r" 2016 foieïnr® ui
1,200
wjidkh jk úg th ishhg 18'4 la olajd ukao.dó 1,000
7
uqo,a iemhqfï m%idrKh i|yd ishhg 92 l muK 200
0
∞hl;ajhla imhñka nexl= moaO;sh i;= Y=oaO
-200
foaYSh j;alï by< hEu m%Odk jYfhka fya;= jQ -400
w;r" nexl= moaO;sh i;= Y=oaO úfoaYSh j;alï o -600
jir ;=<° by< .sfhah' -800
foie'-13
fmn'-14
wfm%a'-14
cqks-14
wf.da'-14
Tla'-14
foie'-14
fmn'-15
wfm%a'-15
cqks-15
wf.da'-15
Tla'-15
foie'-15
fmn'-16
wfm%a'-16
cqks-16
wf.da'-16
Tla'-16
foie'-16
ld,Sk yd b;s˙ls¯fï ;ekam;=j, jr®Okh jeä fm!oa.,sl wxYhg wfkl=;a whs;u ^Y=oaO&
,ndÿka Kh
∞hl;ajhla ±laùh' fmd,S Wmhk b;s˙ls¯ï uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
244
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
mqΩ,a uqo,a iemhqfï jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh remsh,a ì,shk 313'3 l ie,lsh hq;= wvq ùu yd
i|yd ld,Sk yd b;s˙ls¯fï ;ekam;=j, 2015 iei£fï° nexl= wxYfha Y=oaO úfoaYSh j;alï 2016
jifr®° ishhg 85 la jQ ∞hl;ajh 2016 jifr® ° jir ;=<° remsh,a ì,shk 66'9 lska by< .sfhah'
ishhg 93 olajd by< .sfhah' tA wkqj" uyckhd flfia fj;;a" 2015 jifr® jdr®;d jQ remsh,a
i;= jd◊c nexl=j, mj;ajd f.k hkq ,nk ld,Sk ì,shk 111'8 l ie,lsh hq;= wvq ùu yd iei£fï °
yd b;s˙ls¯fï ;ekam;=j, 2015 jifr® jdr®;d jQ uy nexl=j i;= Y=oaO úfoaYSh j;alï m%udKh
remsh,a ì,shk 587'2 l by< hEu yd iei£fï ° 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 17'6 lska ;j≥rg;a
2016 jir ;=<° ishhg 20'2 l jdr®Isl ,laIHuh wvq úh' úfoaY m%d.aOk wruqo,a msg;g we° hk
jr®Okhla jdr®;d lrñka remsh,a ì,shk 778'0 lska jd;djrKh ;=< uy nexl=j úiska foaYSh úfoaY
by< .sfhah' fï w;r" uyckhd i;= jd◊c úksuh fj<|fmd< ;=< úfoaY úksuh wf,ú ls¯u
nexl=j, mj;ajd f.k hkq ,nk b,aÆï ;ekam;= fï i|yd m%Odk jYfhka fya;= ù we;s w;r" th
jdr®Isl ,laIHuh moku u; 2015 jir wjidkfha uy nexl=fõ úfoaY ixÑ; uÜgï wvq ùu i|yd o
jdr®;d l< ishhg 15'6 yd iei£fï ° 2016 jir fya;= ù we;' uy nexl=j i;= úfoaY uqo,a yd nexl=
;=<° ishhg 6'2 l wvq fõ.hlska jr®Okh úh' fYaI wvqùu ;=<ska úfoaYSh j;alïj, my< hEu
ms<sìUq jk w;r" 2016 fmnrjd˙ ui 17 jeks †k
mqΩ,a uqo,a iemhqfï j;alï wxYh ie,l+ úg" isg n,meje;afjk m˙† cd;Hka;r uQ,H wruqof,a
jd◊c nexl= i;= Y=oaO úfoaYSh j;alïj, is≥ jQ
7
fmd≥ úfYaI .ekqï ysñlï mx.=j iuf,dapkh ls¯u
m%idrKh fya;=fjka nexl= wxYfha Y=oaO úfoaYSh hgf;a Y%S ,xldjg w∞< fldgi by< kexùu;a
j;alï 2016 jir ;=<° by< hEula jdr®;d jQ w;r" th iuÛ jir ;=<° úfYaI .ekqï ysñlïj, w.h by<
fmr jifrys olakg ,enqKq m%jK;dj fjkia ùuls' .sfhah' flfia fj;;a" bka†hdkq ixÑ; nexl=j iy
2016 jifr® m<uq Nd.h ;=<° remsh,a ì,shk 193'8 l wdishdkq ixjr®Ok nexl=j jeks úfoaY uy nexl=
wvqùula jdr®;d lrñka nexl= wxYfha Y=oaO úfoaYSh iy cd;Hka;r wdh;k fj; jQ j.lSï wvq ùu
j;alï wLKavj my< .sfhah' flfia fj;;a" fukau" cd;Hka;r uQ,H wruqof,a iómia: Kh
jd◊c nexl= i;= Y=oaO úfoaYSh j;alïj, is≥jQ myiqlu hgf;a j.lSï m%udKh wvq ùu fya;=fjka
jr®Okh fya;=fjka 2016 jifr® fojk Nd.h ;=<° uy nexl=fõ iuia; úfoaY uQ,H j.lSï m%udKh o
Y=oaO úfoaYSh j;alï wvqùfï m%jK;dj fjkia 2016 jifr® ° my< .sfhah' flfia fj;;a" 2016
úh' tys m%;sM,hla f,i" 2015 jifr® jdr®;d jQ jir ;=<° wdishdkq ksIaldYk ix.uh fj; jQ
245
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uy nexl=fõ j.lSï by< hEula jdr®;d úh' fï ;djld,sl w;a;sldrïj, 2016 jir wjidkfha °
w;r" 2015 jir ;=<° remsh,a ì,shk 201'5 lska jdr®;d jQ fláld,Sk wvqùu uOHfha jqjo" m%Odk
ie,lsh hq;= f,i wvqjQ jd◊c nexl= i;= Y=oaO jYfhka uy nexl=j úiska m%d:ñl fj<|fmd< ;=<
úfoaYSh j;alï m%udKh 2016 jir ;=<° remsh,a ñ,g .kq ,enQ NdKavd.dr ì,am;a m%udKh by<
ì,shk 84'5 lska by< .sfhah' tA i|yd uy nexl=j hEu fya;=fldg f.k" 2015 jifr®° mej;s remsh,a
iuÛ meje;s úfoaY úksuh yqjudre .súiqï wjika ì,shk 80'3 l by< hEu yd iei£fï ° uy nexl=j
ls¯fuka ,o wruqo,a úfoaYj, wdfhdackh ls¯u úiska rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh 2016
lsishï ≥rlg fya;= úh' jd◊c nexl= i;= Y=oaO jir ;=<° remsh,a ì,shk 183'1 lska by< .sfhah'
úfoaYSh j;alï ie,lSfï °" úfoaY nexl= yd nexl= 2015 jir wjidkfha ° remsh,a ì,shk 79'2 la jQ
fkdjk tAllj, mj;ajd f.k hkq ,nk ;ekam;= uy nexl=j i;= NdKavd.dr ì,am;a f;d.h ^m%;sñ,°
fYaI by< hEu;a iuÛ wlafjr< nexl= tAll i;= .ekqï .kqfokq yer& 2016 jir ;=<° fuf;la
Y=oaO úfoaYSh j;alï remsh,a ì,shk 114'3 lska jdr®;d jQ by<u uÜgu jk remsh,a ì,shk 330'0 la
by< .sh w;r" jir ;=<° wlafjr< nexl= tAll olajd ie,lsh hq;= f,i by< .sfhah' 2015 jir
u.ska ,nd.;a úfoaY Kh ie,lsh hq;= f,i wvq wjidkfha mej;s remsh,a ì,shk 151'1 yd iei£fï °
úh' jd◊c nexl= úiska úfoaYSh nexl=j,ska ,nd.;a 2016 jifr® m<uq udi tfld<y ;=<° rchg
Kh m%udKh by< hEu iy jd◊c nexl= i;= imhk ,o ;djld,sl w;a;sldrï m%udKh remsh,a
úfoaY jHjydr .sKqïj, fYaI by< hEfï tAldnoaO ì,shk 184'6 l idudkHhla jdr®;d l< w;r" th
n,mEu fya;=fjka 2016 jir ;=< foaYSh nexl= 2016 jir wjidkfha ° remsh,a ì,shk 83'3 la
tAll i;= Y=oaO úfoaYSh j;alï remsh,a ì,shk 29'8 olajd remsh,a ì,shk 101'5 lska wvq úh' 2016
lska wvq jQ w;r" fuu ld,m˙Éf√oh ;=< úfoaY foieïnr® udih ;=<° uy nexl=j fj; remsh,a
nexl= tAllj, is≥ lrk ,o úfoaY úksuh ;ekam;= ì,shk 100 l jákdlñka hq;= NdKavd.dr ì,am;a
m%udKh by< .sfhah' ksl=;a ls¯u ;=<ska ,nd.;a wruqo,a Wmfhda.S fldg
f.k ;djld,sl w;a;sldrïj,ska fldgila rch
2015 jifr® jdr®;d jQ jr®Okh yd iei£fï °
úiska wdmiq f.ùu fï i|yd m%Odk jYfhka fya;=
wvq fõ.hlska hq;=j jqj o foaYSh wxY i|yd jk
ù we;' fï w;r" jd◊c nexl= úiska rchg imhk
Kh iemhqfuys jr®Okh fya;=fjka" nexl= wxYfhys
,o Y=oaO Kh m%udKh 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ
Y=oaO foaYSh j;alï 2016 jir ;=<° by< .sfhah'
remsh,a ì,shk 243'3 l ie,lsh hq;= by< hEu yd
tA wkqj" nexl= wxYh i;= Y=oaO foaYSh j;alï 2016
iei£fï ° 2016 jir ;=<° remsh,a ì,shk 29'6 lska
jifr® ° remsh,a ì,shk 772'8 l by< hEula jdr®;d
muKla by< .sfhah' jd◊c nexl= úiska rchg
l< o" th fmr jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk
imhk ,o Y=oaO Kh m%udKfhys iuia; by< hEu
1"003'4 l by< hEug jvd wvq w.hla úh' rch
i|yd ∞hl fjñka" jd◊c nexl=j, foaYSh nexl=
iy fm!oa.,sl hk fowxYh i|yd imhk ,o Kh
m%udKh by< hEu Y=oaO foaYSh j;alï by< hEu 7'13 rEm igyk
i|yd m%Odk jYfhka fya;= jQ w;r" jir ;=<° foaYSh Kfhys jd¾Isl by< hEu
rdcH ixia:dj,g ,nd≥ka Kh ie,lsh hq;= f,i
wvq úh' 1,300
1,100
Y=oaO foaYSh j;alïj, by< hEu i|yd ∞hl
7
fjñka nexl= wxYh úiska rchg imhk ,o Kh 900
remsh,a ì,shk
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
246
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
tAll úiska rchg ,nd≥ka Y=oaO Kh m%udKh 2015 ú≥,sn, uKav,h iy Y%S ,xld jrdh wêld˙h"
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 79'7 l by< hEu yd ms<sfj<ska" remsh,a ì,shk 4'9 la yd remsh,a ì,shk
iei£fï ° 2016 jir ;=<° remsh,a ì,shk 96'6 lska 2'3 la wdmiq f.jk ,°' fï w;r" Y%S,xlka .=jka
by< .sfhah' fï i|yd m%Odk jYfhka °r®> m˙K; iud.u úiska 2016 jir ;=<° jd◊c nexl= wxYfhka
ld,hla iys; iq/l=ïm;a flfrys jd◊c nexl=j, ,nd.;a Kh m%udKh remsh,a ì,shk 16'7 lska
we;s jrKh ms<sìUq lrñka NdKavd.dr ne∫ïlr jeä jQ w;r" udr®. ixjr®Ok wêld˙h" ,xld
iy Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlrj, lrk ,o fmdfydr iud.u" ,xld keõ ixia:dj iy fld<U
wdfhdack" ms<sfj<ska" remsh,a ì,shk 187'1 lska iy fmdfydr iud.u jeks rdcH ixia:d úiska ,nd.;a
remsh,a ì,shk 9'3 lska by< hEu fya;= jQ w;r" Kh m%udKh o by< .sfhah'
i,ld n,k ld,m˙Éf√oh ;=<° rchg imhk ,o ±ä uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®. iy fmr jifr®
fláld,Sk Kh o remsh,a ì,shk 10'4 lska by< jdr®;d jQ by< jr®Okfhys mokï n,mEu fya;=fjka
.sfhah' flfia jqjo" jir ;=<° foaYSh nexl= tAll fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh m%udKfhys
i;= NdKavd.dr ì,am;a f;d.h ^m%;sñ,° .ekqï jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ukao.dó jqjo" 2016
.kqfokq yer& remsh,a ì,shk 97'5 lska wvq jQ w;r" jir ;=<° jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg
nexl= wxYh iuÛ mj;ajd f.k hkq ,nk rcfha ,nd≥ka Kh m%udKh wLKavj by< .sfhah2' uy
fkdmshjQ whsrd fYaIh o remsh,a ì,shk 27'8 lska
nexl=fõ ±ä uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®.j,g m%;spdr
wvq úh' fï w;r" wlafjr< nexl= tAll u.ska
jYfhka fj<|fmd< fmd,S wkqmd;sl by< .sh o"
rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKhfhys 2015
jd◊c nexl=j, ;r.ld¯ wf,úlrK jevigyka
jifr® ° jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 163'6 l ie,lsh
iy wruqo,aj, iq,n;dj fukau" rdcH n≥ jHqyfha
hq;= jeäùu yd iei£fï ° 2016 jir ;=<° remsh,a
is≥ úh yels by< hEï ms<sn| fj<|fmd< wfmalaId
ì,shk 67'1 lska wvq úh' jir ;=<° rchg imhk
fya;=fjka 2016 jir ;=<° fm!oa.,sl wxYhg imhk
,o Kh m%udKh remsh,a ì,shk 8'3 lska jeä jqjo"
,o Kh m%udKh wLKavj by< .sfhah' fm!oa.,sl
Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr m˙K; ùu fukau"
wxYh i|yd imhk ,o Kh m%udKfhys 2015 jir
ixjr®Ok ne∫ïlrj, is≥ lrk ,o kj wdfhdack
;=< jdr®;d jQ by< jr®Ok m%jK;dj wLKavj
wvq ùu fï i|yd m%Odk jYfhka fya;= úh'
2016 jifr® o meje;s w;r" th 2016 cQ,s udifha °
rdcH ixia:d .Kkdjl hym;a l%shdld˙;ajh jdr®Isl ,laIHuh moku u; ishhg 28'5 l
ms<sìUq lrñka" 2016 jir ;=<° nexl= wxYh by<u jr®Okhla jdr®;d lf<ah' flfia fj;;a"
úiska rdcH ixia:dj,g imhk ,o Kh
m%udKh wvq úh' 2015 fkdjeïnr® udifha isg 2 n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS' nexl=j 2015
Tlaf;danr® 01 jeks †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j
jdr®;d jQ m%jK;dj 2016 m<uq udi wg ;=<° o iuÛska tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS' nEkala mS't,a'iS' hk kñka
wLKavj mj;ajd .ksñka 2016 wf.daia;= udih n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul ùu;a iuÛ 2015 Tlaf;danr® udih
;=<° jd◊c nexl= i;= iuia; Kh f;d.h ie,lsh hq;= m˙† by< .sfhah'
wjidkh jk úg rdcH ixia:dj,g imhk ,o
iuia; Kh m%udKh remsh,a ì,shk 81'5 lska 7'14 rEm igyk
muK wvq úh' úfYaIfhkau" ,xld Lkscf;,a jd◊‚c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg ,ndÿka Kh
kS;s.; ixia:dj we;=Ω m%Odk rdcH ixia:dj,
4,300 28.5 29
hym;a jQ uQ,H ;;a;ajh fï i|yd ∞hl úh' flfia 78.7
4,200
81.3
28
7
fj;;a" rdcH ixia:dj,g imhk ,o Kh m%udKh 4,100 79.0 27
4,000 59.5
26
25.1 45.0
3,900
ishhg
62.9
fjkia jQ w;r" tA wkqj iuia; Kh m%udKfhys wvq 3,800
75.8
25
60.2 24
ùu 2016 foieïnr® ui wjidkh jk úg remsh,a 3,700
87.7
27.4
23
21.9
ì,shk 27'9 la olajd iSud jQ w;r" 2015 jifr® ° th 3,600
43.6
53.7
22
3,500
remsh,a ì,shk 76'9 l jeäùula úh' idfmalaIj wvq 3,400 21
3,450 4,204
uÜgul mj;sk Lkscf;,a ñ, .Kka fya;=fjka 3,300 20
fkdje'-16
wfm%a'-16
uehs-16
wf.da'-16
2016
iema'-16
2015
ck'-16
fmn'-16
ud¾'-16
cqks-16
cQ,s-16
Tla'-16
foie'-16
247
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
±ä uqo,a m%;sm;a;s l%shdudr®.j, n,mEu iy fmr .kq ,enQ l%shdudr®.j,g m%;spdr olajñka" l,an≥
jifr® jdr®;d jQ by< jr®Okfhys mokï n,mEu yd l=,Smsg .ekqï hgf;a jQ Kh m%udKfhys jeäùu
ms<sìUq lrñka 2016 jifr® wjidk Nd.h jkúg fmr jir yd iei£fï ° 2016 jifr® ° ie,lsh hq;=
fm!oa.,sl wxYhg imhk o Kh m%udKfhys my< w.hl mej;=◊'
jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh ukao.dó jQ w;r" tA jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg
wkqj" 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 25'1 imhk ,o Kh iy w;a;sldrï ms<sn| ldr®;=uh
yd iei£fï ° 2016 wjidkh jk úg ishhg 21'9 la iólaIKhg wkqj" wdr®:ßlfha ishÆ m%Odk wxY
f,i igyka úh' fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o i|yd jQ Kh iemhqu 2016 jir ;=<° ie,lsh hq;=
Kh m%udKfhys m%idrKh fmr jifr® jdr®;d jQ f,i by< .sfhah' jdr®Isl ,laIHuh moku u;
remsh,a ì,shk 691'4 yd iei£fï ° 2016 fiajd iy lr®udka; wxY i|yd imhk ,o Kh
jifr® ° remsh,a ì,shk 754'9 la úh' Kh yd m%udKh 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg 34'1 iy
w;a;sldrïj, iq/l=ï u; jr®.SlrKhg wkqj" ishhg 25'0 yd iei£fï ° 2016 jifr® °" ms<sfj<ska"
ksYap, foam<" hka;% iy WmlrK· mqoa., iq/l=ï ishhg 35'4 lska yd ishhg 22'2 lska jr®Okh
iy fmdfrdka≥ m;%sld· iud.ï iq/l=ï" ydks mQr®K úh' fiajd wxYh ;=< kdúl" .=jka iy NdKav
iy fiajl Kh hkd†fhka iukaú; wfkl=;a ksIaldYkh· uQ,H iy jHdmd˙l fiajd· f;d. iy
iq/l=ï hgf;a jk Kh m%udKfhys jeä ùu jir is,a,r fj<πu· ixpdrl· wOHdmk· ikaksfõok
;=< iuia; Kh yd w;a;sldrïj, jeä ùu i|yd iy f;dr;=re ;dlaIK fiajd hk Wm wxYj,g
ishhg 68 l muK ∞hl;ajhla ,nd ° we;' fï fhduq jQ Kh m%udKh by< wkqmd;slj,ska jr®Okh
w;r" fudagr® r:jdyk i|yd mej;s wêl b,aÆu úh' lr®udka; wxYfha m%Odk Wm wxY i|yd imhk
md,kh ls¯u i|yd rch iy uy nexl=j úiska ,o Kh m%udKh o by< .sh w;r" tA i|yd b†ls¯ï·
wxYh
2015 2016
2016
∞hl;ajh
2016
m%;sY;l
wjidkhg wjidkhg ^wE&
^]& fjki
lDIsldr®ñl iy ëjr 309.0 361.5 8.5 17.0
thsk"a f;a 72.7 82.4 1.9 13.4
rnr® 18.5 23.8 0.6 29.0
fmd,a 12.2 16.3 0.4 32.9
ù 19.0 28.9 0.7 52.3
t<jΩ" m,;=re iy iqΩ wdydr fNda. 20.0 25.1 0.6 25.3
ëjr 11.0 14.0 0.3 27.4
lr®udka; 1,397.5 1,707.5 40.2 22.2
thsk"a b†ls¯ï 639.2 811.2 19.1 26.9
wdydr iy mdk jr®. 85.4 95.3 2.2 11.7
fr†ms<s iy we`.Æï 129.9 159.4 3.8 22.7
ilial< f,day ksIma d†;" hka;-% iQ;% iy m%jdyk WmlrK 124.9 148.8 3.5 19.1
fiajd 950.9 1,287.6 30.3 35.4
thsk"a f;d. iy is,, a r fjf<πu 273.0 387.3 9.1 41.8
7
ixpdrl jHdmdrh 102.9 138.7 3.3 34.8
uQ,H iy jHdmd˙l fiajd 217.6 308.1 7.3 41.6
kdúl" .=jka iy NdKav ksIl a dYkh 13.2 28.1 0.7 112.1
248
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
7
fiajd fláld,Sk 11.2 18.0 12.2 35.0
ue†ld,Sk 9.2 40.8 10.6 41.3
†.=ld,Sk 7.3 57.3 7.6 28.5
fm!oa.,sl Kh iy w;a;l
s drï fláld,Sk 10.5 2.6 8.6 1.0
ue†ld,Sk 6.3 27.1 5.6 10.9
†.=ld,Sk 5.7 49.4 6.7 46.4
249
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 22'7 l ie,lsh hq;= wjidkh jk úg ishhg 15'9 l wvq fõ.hlska
wvq ùï yd idfmalaIj Wlia Kh w;a;sldrï" 2016 jr®Okh úh' 2016 jir ;=<° fm!oa.,sl wxYhg
jifr®° ishhg 0'8 lska iqΩ jYfhka my< .sfhah' fukau" rchg imhk ,o Kh m%udKh jeäùu
;jo" jd◊c nexl= úiska fm!oa.,sl wxYhg imhk ;=<ska nexl= wxYfhys iy n,m;%,dNS uqo,a
,o Kh i|yd jk m˙K; ld,iSud wkqj ie,lSfï° iud.ïj, Y=oaO foaYSh j;alïj, by< hEu fuu
2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg 9'4 l jr®Okh mqΩ,a uqo,a iemhqfuys m%idrKhg ishhg 93'3 lska
yd iei£fï ° fláld,Sk Kh m%udKh 2016 jir ∞hl úh'
wjidkh jk úg jdr®Isl ,laIHuh moku u; uQ,H iólaIKh wkqj" ld,Sk yd b;s˙ls¯fï
ishhg 19'9 lska ie,lsh hq;= f,i jr®Okh jQ ;ekam;=j, jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh 2015 jir
w;r" hï miqnEula ms<sìUq lrñka †.=ld,Sk Kh wjidkfha mej;s ishhg 16'8 yd iei£fï ° 2016
jr®Okh 2015 jifr® wjidkfha meje;s ishhg 46'4 wjidkh jk úg ishhg 17'1 olajd by< .sfhah'
yd idfmalaIj 2016 jir wjidkh jk úg ishhg jdr®Isl ,laIHuh moku u; 2015 jir wjidkfha °
29'9 lska jr®Okh úh' ishhg 19'0 lska jr®Okh jQ n,m;%,dNS jd◊c
nexl= i;= ld,Sk yd b;s˙ls¯fï ;ekam;= m%udKh
mq¿,a uqo,a iemhqu (M4)
2016 wjidkfha ° ishhg 19'3 lska jr®Okh úh'
uqo,a iemhqu ms<sn| mqΩ,a ñkqula jk uQ,H fï w;r" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= i;= ld,Sk yd
iólaIKh wkqj3 mqΩ,a uqo,a iemhqu (M4) 2015 b;s˙ls¯fï ;ekam;=j, jdr®Isl ,laIHuh moku
jir wjidkfha jdr®;d l< ishhg 16'8 l jdr®Isl u; jr®Okh 2015 jir wjidkfha jdr®;d jQ ishhg
,laIHuh jr®Okh yd iei£fï ° 2016 jir 7'7 yd iei£fï ° 2016 jir wjidkfha ° ishhg
10'7 la úh' n,m;%,dNS uqo,a iud.ï i;= ld,Sk
3 uQ,H iólaIKh øjYS,;dj ms<sn|j jvd;a mqΩ,a ñkqula jk w;r" thg uy
nexl=j i;= n,m;%,dNS jd◊c nexl= fukau n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy
yd b;s˙ls¯fï ;ekam;=j, 2015 jir wjidkfha
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï o we;=<;a fõ' jdr®;d jQ ishhg 16'0 l jdr®Isl ,laIHuh
;=v≥q ka idOl
Y=oOa úfoaYh S j;alï -444.1 -383.2 -307.4 -224.8 61.0 13.7
uqo,a wêld¯ka 576.2 558.6 -111.8 -16.3 -17.6 -3.1
n,m;%,dNS jd◊c nexl= -874.3 -789.8 -201.5 -29.9 84.5 9.7
n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= iy
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï -146.0 -152.0 5.9 3.9 -6.0 -4.1
Y=oO
a foaYh S j;alï 6,164.4 7,013.5 1,130.0 22.4 849.0 13.8
foaYh
S Kh 7,603.7 8,763.3 1,311.8 20.8 1,159.6 15.3
7
rchg ,nd≥ka Y=oOa Kh 2,344.3 2,555.9 333.9 16.6 211.6 9.0
uqo,a wêld¯ka 229.9 413.0 80.3 53.6 183.1 79.6
n,m;%,dNS jd◊c nexl= 1,529.6 1,559.1 243.3 18.9 29.6 1.9
n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= 529.2 515.7 14.4 2.8 -13.6 -2.6
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 55.6 68.1 -4.1 -6.8 12.5 22.5
rdcH ixia:dj,g ,nd ≥ka Kh ^n,m;%,dNS jd◊c nexl=& 523.0 495.1 76.9 17.2 -27.9 -5.3
fm!oa.,sl wxYhg ,nd ≥ka Kh 4,736.4 5,712.3 900.9 23.5 975.9 20.6
n,m;%,dNS jd◊c nexl= 3,449.6 4,204.4 691.4 25.1 754.9 21.9
n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= 481.7 562.2 7.2 1.5 80.5 16.7
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 805.2 945.7 202.3 33.6 140.5 17.4
250
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh
jr®Okh" 2016 wjidkh jk úg ishhg 9'7 olajd hdka;%Kh ;=< uqo,a iuia; i|yd meje;s m%uqL;dj
ukao.dó jQ w;r" th ;ekam;= fmd,S wkqmd;sl by< l%udkql+,j wvq fjñka mj;S' ñ, ia:dhS;dj <Ûdlr
hk m˙irhla ;=< .kqfokqlrejkaf.a ;ekam;= .ekSu i|yd 1980 jifr® muK isg Y%S ,xld uy
n,m;%,dNS nexl= fj; we° hEfï m%;sM,hla úh nexl=j ish uqo,a m%;sm;a;s rduqj f,i uqo,a iuia;
yelsh' b,lallrKh fhd∞ f.k we;' fuu m%;sm;a;s
uQ,H iólaIKh wkqj" fm!oa.,sl wxYhg rduqj hgf;a uqo,a iuia;j,g n,mEï ls¯u ;=<ska
imhk ,o Kh m%udKfhys jdr®Isl ,laIHuh ñ, ia:dhS;dj hk wjidk wruqK <Ûdlr .ekSu is≥
jr®Okh 2015 jir wjidkfha mej;s ishhg 23'5 jQ w;r" mqΩ,a uqo,a iemhqu w;rue† úp,Hh f,io"
yd iei£fï ° 2016 jir wjidkfha ° ishhg ixÑ; uqo,a fufyhqï úp,Hh f,io l%shd;aul
20'6 olajd ukao.dó úh' tA wkqj" m%Odk jYfhka úh' flfia fj;;a" uQ,H wxYh ixjr®Okh ùu yd
n,m;%,dNS jd◊c nexl= úiska imhk ,o Kh uQ,H kfjda;amdok hkd†h fya;=fjka uqo,a b,aÆu
m%udKh by< hEu fya;=fldg f.k fm!oa.,sl wia:djr ùu" kdñl o< foaYSh ksIamd†;h yd
wxYhg imhk ,o iuia; Kh m%udKfhys 2015 mqΩ,a uqo,a jr®Okh w;r mr;rh mqΩ,a ùu fukau
jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 900'9 l jeäùu yd WoaOukh yd uqo,a w;r mj;sk iïnkaO;dj ≥r®j,
iei£fï ° 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 975'9 lska ùu jeks .egÆ fya;=fjka uqo,a m%;sm;a;s fufyhqï
by< .sfhah' n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= úiska ;=< uqo,a b,lallrKh i|yd jQ jeo.;alu wvq ù
fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh m%udKfhys we;' fuu ;;aa;ajh ;=< Y%S ,xld uy nexl=j ish
2015 jifr® jQ ishhg 1'5 l ukao.dó jr®Okh yd uqo,a m%;sm;a;s rduqj i|yd l%udkql+,j fjkialï
ie,lSfï ° 2016 jifr® ° ishhg 16'7 la úh' tA y∫kajd foñka isák w;r" jr®;udkfha °
wkqj" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= úiska fm!oa.,sl WoaOuk b,lallrKh yd uqo,a b,lallrKh
wxYhg imhk ,o Kh m%udKh 2016 jir ;=<° hk m%fõY foflysu ,laIK iys; jeä†hqKq
remsh,a ì,shk 80'5 lska by< .sfhah' n,m;%,dNS l< uqo,a m%;sm;a;s rduqjla hgf;a uqo,a m%;sm;a;s
uqo,a iud.ï úiska fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o fufyhqï is≥ lrhs' §uqo,a yd uQ,H wxYh i|yd
Kh m%udKh 2015 jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk jQ m%;sm;a;s fmr±lau¶ u.ska Y%S ,xld uy nexl=j
202'3 yd iei£fï ° 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk ish uqo,a m%;sm;a;s rduqj f,i kuHYS,S WoaOuk
140'5 lska by< .sfhah' úfYaIfhkau" Kh u; b,lallrKh lrd ue†ld,Skj fhduq jk nj
Wm˙u jákdlï wkqmd; mekùu jeks úplaIKYS,S ksfõokh l< w;r" tjeks rduqjla i|yd wjYH
l%shdudr®. y∫kajd °u iy by< fj<|fmd< fmd,S lrk ;dlaI◊l wjYH;d imqrd .ekSug uy
wkqmd;slj, n,mEu fya;=fjka n,m;%,dNS uqo,a nexl=j läkï l%shdudr®. f.k we;' fï wkqj"
iud.ï úiska fm!oa.,sl wxYhg imhk ,o Kh idr®j wdr®:ßl wdlD;s f.dvkexùu iy mqfrdal:k
m%udKfhys jdr®Isl ,laIHuh jr®Okh 2015 jifr® yelshd jr®Okh ls¯u i|yd fukau" WoaOuk
jdr®;d jQ ishhg 33'6 yd iei£fï ° 2016 jir ;=<° b,lallrKh i|yd myiqlï iemhSu i|yd
ishhg 17'4 olajd YS>% f,i my< .sfhah' fï w;r" wjYH lrkq ,nk ffk;sl fjkiaùï y∫kajd
uQ,H iólaIKh wkqj rchg imhk ,o iuia; °u ms<sn|j úYaf,aIKh ls¯u i|yd uy nexl=j
Y=oaO Kh m%udKh 2016 jir ;=<° remsh,a ì,shk cd;Hka;r ixúOdk iuÛ lghq;= lrñka isà' rch
211'6 lska by< .sh w;r" tA i|yd n,m;%,dNS uqo,a úiska jr®;udkfha l%shd;aul lrkq ,nk rdcH
iud.ï úiska rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh uQ,H tAld.%;d jevigyk" úfYaIfhkau whjeh
7
remsh,a ì,shk 12'5 lska by< hEu fya;= jQ w;r" ysÛh uQ,Hkh i|yd uy nexl=j u; rπ meje;Su
2016 jir ;=<° n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= úiska wvq ls¯u" kuHYS,S WoaOuk b,lallrKhla i|yd
rchg ,nd≥ka Y=oaO Kh m%udKh remsh,a ì,shk Wmld¯ jkq we;ehs wfmalaId flfr®' cd;Hka;r uQ,H
13'6 lska wvq úh' wruqof,a úia;Sr®K Kh myiqlï jevigyk hgf;a
ue†ld,Sk WoaOuk b,lallrKh ms<s.ekSu o"
7'5 wfmalaIs; j¾Okhka" wNsfhda. iy kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqjla i|yd wkq.;
fmr±lau ùfï ° iydh jkq we;' uqo,a m%;sm;a;sh l%shd;aul
uQ,H moaO;sfhys ixjr®Okh iy ls¯u i|yd kuHYS,S WoaOuk b,lallrK rduqjla
kfjda;m
a dokfhys m%;sM,hla f,i wfkl=;a rgj, fhd∞ .ekSu ;sridr mokulska wdr®:ßlfha ñ,
fukau Y%S ,xldfõo uqo,a m%;sm;a;s ;SrK .ekSfï ia:dhS;dj ;yjqre ls¯ug fya;= jkq we;s w;r"
251
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
th jHdmdr úYajdih by< kexùu yryd jHdmdr WoaOukfha lsishï by< hEula olakg ,enq◊'
lrf.k hEug iq≥iq jd;djrKhla ìys ls¯ug yd wêl uqo,a yd Kh m%idrKhg m%;spdr jYfhka
tA ;=<ska by< wdr®:ßl jr®Okhla w;alr .ekSug Y%S ,xld uy nexl=j uqo,a m%;sm;a;sh ±ä l< o"
u.fmkajkq we;' fjk;a idOl j, n,mEu fya;=fjka 2017 jifr®
uqo,a m%;sm;a;s úYaf,aIKh i|yd Ndú; hïlsis ld,hla olajd WoaOukh wfmalaIs;
lrkq ,nk f;dr;=re yd o;a;j, .=Kd;aulNdjh ue† ;ks w.hl uÜgug jvd by< w.hla .kq
;j≥rg;a jeä†hqKq ls¯fï l%shdj,shl Y%S ,xld uy we;' whym;a WoaOuk wfmalaIdj, miq n,mEu
nexl=j ksr;j isà' tA wkqj" Y%S ,xld uy nexl=j" fya;=fjka wdr®:ßlfha jegqma by< hEu i|yd jk
cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys iydh we;sj cd;Hka;r mSvkh by< hk w;r" th WoaOukh ;j≥rg;a
uQ,H wruqof,a iïu; jdr®;dlrK wdlD;sj,g by< kxjñka úIu pl%hla f,i l%shd;aul úh
wkql+,j uqo,a iy uQ,H ixLHdk jdr®;d ls¯u 2016 yelsh' tneúka WoaOukh iïnkaOfhka fuf;la
jifr® ° wdrïN lf<ah' tfukau" 2018 jifr® isg idlaId;a lr.;a idr®:l;ajh ≥r®j, ls¯ug fya;=
jeä†hqKq l< uqo,a ixLHdk" Bg w∞< meye†,s úh yels WoaOukfhys ;djld,slj by< hEula
ls¯ï iy úYaf,aIK iys;j t<s ±laùug Y%S ,xld iys; fuu ld,m˙Éf√oh ;=< uyck;djf.a
uy nexl=j wfmalaId lrhs' øjYS,;dj mokï lr wys;lr WoaOuk wfmalaId l<ukdlrKh lr
.ksñka uQ,H WmlrK jr®.SlrKh ls¯u iy uqo,a .ekSu wjYH fõ'
ixLHdk u.ska wdjrKh lrkq ,nk wdh;k WoaOukh ue† ;ks w.hl ±˙h yels
mqΩ,a ls¯u i|yd fuu kj l%ufõoh Wmld¯ fõ' uÜgfï mj;ajd f.k hEu i|yd jQ Y%S ,xld uy
óg wu;rj" úúO iólaIK yryd fm!oa.,sl nexl=fõ m%h;akh i|yd fláld,Sk" ue†ld,Sk
wxYfha woyia /ia ls¯u iy f;dr;=re ksis l,g yd †.=ld,Sk m%fõYhlska iukaú; iemhqï wxYfha
fn∞ye¯u i|yd ±kg orkq ,nk m%h;ak" Y%S ,xld iq≥iq m%;sm;a;sj, iydh wjYH fõ' úfYaIfhkau"
uy nexl=fõ úYaf,aIK i|yd fukau" wfmalaId whym;a ld,.=◊l rgd fya;=fjka foaYSh iemhqfï
l<ukdlrKh i|yd iydh jkq we;s w;r" th fláld,Skj we;sjk wjysr;dj, m%;sM,hla f,i
rfÜ wdr®:ßl ;;a;ajh ms<sn|j uyckhdg ukd we;sjk WoaOukh uqo,a m%;sm;a;sh ;=<ska j<lajd
wjfndaOhla ,nd °ug Wmld¯ jkq we;' .ekSug fkdyelsh' fndfyda wjia:dj, fujeks
WoaOuk wfmalaId fláld,Sk jYfhka ;;a;ajhla ;=< WoaOukh md,kh i|yd ;Sren≥ iy
l<ukdlrKh ls¯fï ° jr®;udkfha mj;sk idkqn, jHqyh ;=< fjkialï ls¯u yryd ue†y;a
foaYSh iy f.da,Sh idr®j wdr®:ßl m%jK;d Y%S ,xld ùug rchg yelsfõ' tfiau" foaYSh iemhqu ;sridr
uy nexl=j fj; wNsfhda.hla jkq we;' wLKavj mokulska jeä ls¯ug wjYH m%;sm;a;s l%shdudr®.
jir wglg jeä ld,hla ;=< ;ks wxlhl uÜgfï .; hq;= fõ' iuia; ksIamdok idOl jvd;a M,∞hSj
WoaOukh mj;ajd f.k hEug Y%S ,xldjg yelshdj Ndú;d ls¯u †˙.ekaùu i|yd b,aÆï yd iemhqï
,enqK o" Kh m%idrKh" úksuh wkqmd;slfha hk fowxYfha m%;sm;a;s fhduq jkafka kï muKla
yeis¯u" n≥ ixfYdaOk yd iemhqï wxYfha wjysr;d wdr®:ßl yd ñ, ia:dhS;dj wLKavj mj;ajd .;
wd†fhys tAldnoaO n,mEu fya;=fjka uE;ld,Skj yels jkq we;'
252
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy
8
moaO;s ia:dhS;dj
8'1 ixLHd igyk Y%S ,xld remsh, ;j≥rg;a wjm%udKh úh' foaYSh
uQ,H wxYfha iuia; j;alï yd wefu˙ld tlai;a ckmofha fmd,S wkqmd;sl
2015 ^w& 2016 ^wd& by< hEu yd úksuh wkqmd;sl wjm%udKh ùï
remsh,a remsh,a
yuqfõ jir ;=< ° foaYSh fldgia fj<|fmd<
m%;sY;h m%;sY;h ldr®hidOkh ukao.dó úh' cd;sl f.ùï yd mshùï
ì,shk ì,shk
moaO;s" iqΩ yd úYd, jákdlïj,ska hq;a .kqfokq
nexl= wxYh 9,503.7 68.8 10,575.8 68.7
uy nexl=j 1,426.2 10.3 1,529.2 9.9
lsis≥ m%Odk moaO;suh wj∞kulska f;drj
n,m;%,dNS jd◊c nexl= 6,974.3 50.5 7,843.3 51.0 ldr®hlaIuj mshùu i|yd iqug" úYajikSh yd
n,m;%,dNS úfYaI;
s nexl= 1,103.2 8.0 1,203.2 7.8 iqrlaIs; hdka;%Khla f,i myiqlï iemhSh'
;ekam;= ndr .kakd wfkl=;a rfgys uQ,H wxYfha m%idrKhg iu.dój jir ;=<
uQ,H wdh;k 1,044.2 7.6 1,246.7 8.1
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 915.3 6.6 1,112.1 7.2
° cd;sl f.ùï yd mshùï moaO;sh u.ska yiqrejkq
iuQmldr .%dóh nexl= 117.6 0.9 122.2 0.8 ,enQ .kqfokqj, jákdlu yd m˙udj o by< hk
iliqrejï yd Kh .kqfokq
iuQmldr iñ;s
,°'
11.3 0.1 12.4 0.1
úfYaI;
s uQ,H wdh;k
uQ,H moaO;s ia:dhs;djhg we;s úh yels
557.8 4.0 522.8 3.4
úfYAI;
s l,an≥ uQ,HlrK iud.ï 80.8 0.6 99.8 0.6 wj∞kï ;;a;aj ldf,daÑ;j úi£u iy;sl ls¯u
m%d:ñl wf,úlrejka 282.6 2.0 264.5 1.7 i|yd uQ,H wxYhg n,mj;ajk wëlaIK yd
fldgia ;e/õlrejka 9.8 0.1 10.1 0.1
tall Ndr $ tall Ndr
kshduk rduqj Yla;su;a ls¯ug jir ;=< °
l<ukdlrK iud.ï 134.0 1.0 106.7 0.7 ;j≥rg;a lghq;= lrk ,°' nexl=" n,m;%,dNS
fjf<`ofmd< w;rue†hka ^we& 42.2 0.3 30.8 0.2 uqo,a iud.ï yd úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
jHjidh m%d.aOk iud.ï 8.3 0.1 11.0 0.1
iud.ï wxYfha ia:dhS;djh b,lal lr.ksñka uy
.súiqï.; b;s˙ls¯ï wdh;k 2,711.1 19.6 3,040.3 19.8 nexl=j úiska .kakd ,o úplaIKYS,S l%shdudr®."
rlaIK iud.ï
fiajl wr®:idOl wruqo,
453.6 3.3 503.1 3.3 m%Odk jYfhka m˙.Kl moaO;s iqrlaIs;;djh"
1,664.9 12.0 1,841.5 12.0
fiajd kshlq ;
a hkaf.a Ndr úksúoNdjh jeä†hqKq ls¯u yd ndi,a III hgf;a
wruqo, 223.5 1.6 249.4 1.6 jk m%d.aOk wjYH;d hkd†h uQ,sl lr .kq ,eîh'
wkqu; úY%du iy wr®:idOl
wruqo,a 323.0 2.3 398.6 2.6 óg wu;rj" laIqøuQ,H wdh;k kshdukh ls¯fï
rdcH fiajd wr®:idOl wruqo, 46.1 0.3 47.7 0.3 wruq◊ka 2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; kS;s.;
tl;=j 13,816.7 100.0 15,385.7 100.0 lrk ,°' uy nexl=j úiska n,m;%,dNS laIqøuQ,H
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld uy nexl=j iud.ï i|yd wod< jk úplaIKYS,S úOdk ksl=;a
^wd& ;djld,sl iuQmldr ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
^we& wdfhdack l<ukdlrejka" lïlre fomdr®;fïka;=j l< w;r iafõÉPd iudc fiajd wdh;k fr‚iag%dr®
wdka;sl iemhqïlrejka" úY%du jegqma fomdr®;fïk;=j
m%drlaIlhska iy Kh fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo,a
fj; rdcH fkdjk laIqøuQ,H wdh;k kshdukh
fY%a◊.; ls¯fï wdh;k uKav,h yd wëlaIKh i|yd n,meje;afjk udr®f.damfoaY
we;=<;a fõ' Y%S ,xld rlaIK uKav,h
iKi uyd ix.uh ksl=;a lrk ,°' 2016 jir ;=< °" Y%S ,xld rlaIK
Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh uKav,h úiska rlaIK iud.ïj, ysñldr;ajh"
fldñIka iNdj
Y%S ,xld tAll Ndr ix.uh fldgia m%d.aOkh" rlaIKlrejka yd ;e/õlrejka
jHjidh m%d.aOk iud.ï
úiska .kqfokqlrejkaf.a meñ◊,s yiqreùu iy
rlaIK m%;sm;a;sj, kshu yd fldkafoais m¯laId
foaYSh yd f.da,sh wdr®:ßl m%jK;djhkays
ls¯ug fhda‚; rlaIs;hka yg ksoyia mss˙laiqï
fjkiaùïj, m%;sM,hla f,i jir ;=< foaYSh
ld,hla ,nd°u hk lreKq iïnkaOfhka úOdk
uQ,H fj<|fmd< wLKav úp,khka iys;j
ksl=;a lrk ,°'
l%shd;aul úh' foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys w;s˙la;
øjYS,;djh jir ;=< ° ysÛ ;;a;ajhka olajd
l%ñlj my; jeàula fmkakqï l< w;r" 2016 8'2 nexl= wxYfha ld¾hidOkh
foieïnr® wjidkh jkúg w;s˙la; ;;a;ajhka nexl= wxYfha j;alï moku 2016 foieïnr®
8
olajd kej; <Ûd úh' foaYSh fj<|fmdf<ys ui wjika jkúg remsh,a á%,shk 9 blaujñka jir
úfoaYSh úksuh i|yd b,aÆu by< hEu" wdkhk yd ;=< ° remsh,a ì,shk 969 lska tkï ishhg 12'0
ne∫Kq úfoaY úksuh b,aÆu by< hEu iy úfoaY lska jr®Okh jqj o" tlS jr®Okh 2015 jifr® jdr®;d
m%d.aOk .,dhEï by< hEfuka we;s jQ mSvkh ms<sìUq jQ ishhg 15'9 yd iei°fï wvq w.hla úh' remsh,a
lrñka 2016 jir ;=< ° t'c' fvd,rhg tfrysj ì,shk 825 l Kh yd w;a;sldrïj, jr®Okh"
254
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
j;alïj, by< hEu i|yd uQ,slju n,mE w;r" 8'2 ixLHd igyk
Kh yd w;a;sldrïj, jr®Okh i|yd uQ,sl nexl= iy nexl= YdLd jHdma;sh
jYfhka wruqo,a iïmdokh lrkq ,enqfõ jir 2015 2016
;=< ° ishhg 16'5 l jr®Okhla jdr®;d l< ;ekam;= jr®.SlrKh wjidkhg wjidkhg
u.sks' nexl= wxYfha uq`M Kh .ekSïj, 2015 jir ^w& ^wd&
;=< is≥jQ ishhg 21'4 l jr®Okh yd ii|k l," n,m;%,dNS jd◊c nexl=
2016 jir ;=< ° ishhg 3'5 l RK jr®Okhla ⁄' uqΩ n,m;%,dNS jd◊c nexl= ixLHdj 25 25
foaYh
S nexl= 13 13
jdr®;d lrñka remsh,a á%,shk 1'7 la olajd wvq úh' úfoaYhS nexl= 12 12
iuia; Khj, fuu wvqùu i|yd uQ,sl jYfhka ⁄⁄' uqΩ n,m;%,dNS jd◊c nexl= tall 5,795 5,854
úfoaYSh uqo,ska .;a Kh t'c' fvd,r® ñ,shk YdLd ^we& 2,925 2,984
319 lska wvqùu n,mdk ,o w;r th miq.sh jifr® foaYhS nexl= 2,705 2,763
úfoaYh S nexl= 220 221
meje;s uqΩ úfoaYSh úksuh Kh yd ii|k l, YsIH b;=reï tAll 2,870 2,870
ishhg 4'4 l wvqùuls' 2016 jir i|yd nexl= iajhxl%h
S fg,r® hka;% 3,188 3,523
wxYfha ,dNh by< hdula jdr®;d jQ w;r" th m%Odk n,m;%,dNS úfYAI; s nexl=
jYfhka Y=oaO fmd,S wd∞hfï by< hEu ksid is≥ ⁄' uqΩ n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= ixLHdj 7 7
úh' jir ;=< ° nexl= wxYfha ,dN∞hS;ajfha is≥jQ cd;sl uÜgfï m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl= 1 1
cd;sl uÜgfï b;s˙ls¯fï nexl= 1 1
jr®Okh" j;alï u; m%;s,dN wkqmd;h yd ysñlï ksjdi Kh wdh;k 2 2
u; m%;s,dN wkqmd;h hk ,dN∞hS;aj or®Ylj, fm!oa.,sl b;s˙ls¯ï iy ixjr®Ok nexl= 3 3
by< hEu u.ska ms<sìUq úh' nexl= wxYh jir ⁄⁄' uqΩ n,m;%,dNS úfYaI;s nexl= tall 799 805
;=< ° úplaIKYS,Sj wj∞kï l<ukdlrKh YdLd ^we& 624 630
cd;sl uÜgfï m%dfoaYh
S ixjr®Ok nexl= 255 255
lrñka" m%udKj;a øjYS,;djla yd m%d.aOkhla cd;sl uÜgfï b;s˙ls¯fï nexl= 223 228
wLKavj mj;ajd .kakd ,°' jir úiaila ;=< jdr®;d ksjdi Kh wdh;k 57 57
fm!oa.,sl b;s˙ls¯ï iy ixjr®Ok nexl= 89 90
lrk ,o wju wl%Sh Kh wkqmd;h jdr®;d lrñka YsIH b;=reï tAll 175 175
j;alïj, .=Kd;aulNdjh jir ;=< ° jeä †hqKq iajhxl%h
S fg,r® hka;% 289 320
úh' fï w;r" by< .sh fmd,S wkqmd; fya;=fjka uq`M nexl= YdLd iy wfkl=;a fiajd
imhk uOHia:dk ixLHdj 6,594 6,659
Kh fmd,S wkqmd; wj∞ku iy m%;sñ,lrK
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
wj∞ku jeä úh' kj YdLd iy iajhxl%Sh fg,r® ^wd& ;djld,sl
hka;% ia:dms; lrñka nexl= wxYfha fufyhqï
lghq;= jir ;=< ° ;j≥rg;a jHdma; lrk ,°' ls¯ug iy laIqøuQ,H jHdmdr lghq;= i|yd Wm
iud.ula ñhkaudrfha ia:dms; ls¯ug o wkque;sh
jHdmdr j¾Okh ,ndfok ,°'
^w& jHdma;sh( 2016 jir wjidkh jkúg ^wd& j;alï( nexl= moaO;sfha j;alï l<U 2016
nexl= wxYh n,m;%,dNS jd◊c nexl= 25 lska jir ;=< ;j≥rg;a m%idrKh jQ w;r" jir w. jkúg
iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= 7 lska iukaú; th remsh,a á%,shk 9 la úh' iuia; j;alï l<U
úh' n,m;%,dNS jd◊c nexl= w;r úfoaYSh nexl= m%Odk jYfhka Kh yd w;a;sldrïj,ska iukaú;
12 la úh' nexl= wxYh ish YdLd cd,h †jhsk mqrd jQ w;r" th nexl= moaO;sfha j;alïj,ska ishhg
jHdma; lrñka" uQ,H myiqlï i|yd we;s m%fõYh 61'2 l w.hla .kq ,eîh' ta wkqj" 2016 jifr®
jeä ls¯fuka jir mqrd wLKavj wdr®:ßl lghqq;= iuia; j;alï l<fUys jeäùug m%Odk fya;=j
iy ixjr®Okh i|yd ∞hl úh' ta wkqj" ldr®hlaIu jQfha" 2015 jifr® Kh l<fUys jQ ishhg 21'1
nexl= fiajdjla ,nd°u i|yd jir ;=< ° kj nexl= ^remsh,a ì,shk 821& l jr®Okhg idfmalaIj 2016
YdLd 70 la ^isiq b;=reï tall fkdue;sj& iy kj jifr® Kh l<fUys jQ ishhg 17'5 ^remsh,a ì,shk
iajhxl%Sh fg,r® hka;% 366 la ia:dmkh lrñka 825& l jr®Okhhs' nexl= wxYh úiska wdr®:ßlfhys
2016 jir wjidkh jkúg iuia; nexl= YdLd ishÆu m%Odk wxY wdjrKh jk m˙† Kh yd
8
m%udKh 6"659 la olajd iy iajhxl%Sh fg,r® hka;% w;a;sldrï ,nd ° ;sì◊' nexl= wxYfha Kh l<fUys
ixLHdj 3"843 la olajd jr®Okh lr ;snq◊' jir jeäùug ishhg 91'8 la muK ∞hl jQfha remsh,a
;=< ° tla foaYSh jd◊c nexl=jlg ;u YdLdjla Khj, jeäùuhs' fuu jifr® Wlia Kh l<fUys
ud,†jhsfka ia:dms; ls¯ug o" ;j;a foaYSh jd◊c wvqùula olakg ,enqKq w;r" l,an≥ myiqlï
nexl=jlg ;u YdLdjla nx.a,dfoaYfha ia:dms; l<U 2015 jifr® jr®Okh jQ remsh,a ì,shk
255
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
8
iy ishhg 7'3 l wvq jr®Okhla fmkakqï lrk
,°' ld,Sk ;ekam;=j, is≥ jQ jr®Okh i|yd jir
Ndú;d fkdl<
;=< ° fmd,S wkqmd;j, is≥ jQ by< hEu fya;= úh' Kh iSudjka
úfoaY úksuh
b†˙ úl=Kqï
cx.u .sKqï iy b;=reï .sKqï wkqmd;h" 2015 15] 29]
jifr® jdr®;d l< ishhg 40'3 isg 2016 jr®Ifha° uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
256
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
3.7 4
150 3.2
ishhg
2.6 2.6 3 ^wd& fjf<|fmd< wj∞ku( úfoaY úksuh
2.2
100
1.7 2
wj∞ku i|yd jk m%d.aOk fjkals¯ïj, by<
1.2
50
1
hdu ksid fjf<|fmd< wj∞kug w∞< wj∞ku
117 191 165 153 142 u; nr ;enQ j;alï w.h 2015 jifr® mej;s remsh,a
0 0
2012 2013 2014 2015 2016 ì,shk 125 l isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk
144 la olajd jeä úh'
o< wlS%h Kh o< wlS%h Kh Y=oaO wlS%h Kh
^jï wlaIh& wkqmd;slh wkqmd;slh
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
fmd,S wkqmd;( jir ;=< fjf<|fmd< fmd,S
wkqmd;h by< hdu ksid nexl= wxYfha m%;sñ,lrK
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
wj∞ku by< hk ,°' úp,kh jk NdKavd.dr
nexl= wxYfha wjodkï ne∫ïlr fmd,S wkqmd; uOHfha jqjo" NdKavd.dr
ne∫ïlr úls”u u.ska remsh,a ì,shk 3'2 l
^w& Kh wj∞ku( by< .sh Kh iy nexl=j,
Y=oaO m%d.aOk ,dNhla nexl= wxYh úiska jir ;=<
Kh l<fUys jQ m%idrKh fya;=fjka wj∞ku
° jdr®;d lrk ,°' ;jo" jr®Ihla olajd iuqÉÑ;
u; nr ;enQ Kh j;alï m%udKh jr®Ih ;=< °
wkqmd; ixfõ° mr;rh" tkï jr®Ihla olajd nexl=
by< .sfhah' nexl= úiska Kh whlr .ekSu i|yd
wxYfha fmd,S wkqmd;slj,g ixfõ° j;alï iy
wkq.ukh lrk ,o ±ä m%;sm;a;s fya;=fjka jr®Ih
wjidkh jkúg Khj, .=Kd;aulNdjh ie<lsh j.lSï w;r mr;rh" jr®Ihla olajd nexl= wxYfha
hq;= uÜgulska jr®Okh úh' remsh,a ì,shk fmd,S wkqmd;slj,g ixfõ° j;alïj,g olajk
10'6 lska wl%Sh Kh my< hdu fya;=fjkaa" 2015 wkqmd;slh" 2015 jifr® mej;s RK ishhg 17'3
jr®Ifha ° ishhg 3'2 laj mej;s o< wl%Sh Kh isg 2016 jir wjidkh jkúg RK ishhg 33'7
wkqmd;h" 2016 jr®Ifha° ishhg 2'6 la olajd ;j≥rg;a olajd mq`M,a úh'
wvq úh' úfYaIs; fjkals¯ï wdjrK wkqmd;h ishhg fldgia ñ, .Kka( nexl= wxYh fldgia
52'1 la f,i jdr®;d lrñka wl%Sh Kh u; jQ úfYaIs; fjf<|fmdf<a ,ehsia;=.; fldgiaj, l<
fjkals¯ï by< .sh w;r" th uq`M fjkals¯ï remsh,a wdfhdack remsh,a ì,shk 22'1 l wvq uÜgul
ì,shk 6'9 lska by< hEug fya;= úh' mej;Su ksid fldgia fjf<|fmd< wj∞ku wvq
50 ixpdrl
15.2 18.2 52.1 5] 18]
ishhg
41.4 46.9
60 40.4 40 fjk;a fiajd
13.9 39.7
5]
32.5 30
40 há;,
20 myiqlï fjk;a
20 7] 15]
10
uq,H fiajd
8
48.3 62.1 65.7 71.6 74.1
0 0 7]
2012 2013 2014 2015 2016
lDIs iy ëjr
úfYaIs; fjkals¯ï ^jï wlaIh& idudkH fjkals¯ï ^jï wlaIh&
9]
o< wlS%h Kh wkqmd;slhg uqΩ o< wlS%h Kh wkqmd;slhg úfYaIs;
ksIamdok fj<|
fjkals¯ï ^ol=Kq wlaIh& fjkals¯ï ^ol=Kq wlaIh&
11] 14]
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
257
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uÜgul mej;s◊' fuu wkdjrK nexl= wxYfha ksid nexl= wxYh 2016 jir wjidkh jkúg
uq`M wdfhdack iy uq`M j;alïj,ska ms<sfj,ska remsh,a ì,shk 12'3 l ,dNhla jdr®;d lf<ah'
ishhg 1'4 la iy ishhg 0'4 la úh'
^we& øjYS,;d wj∞ku( Kh i|yd jQ by<
úksuh wkqmd;sl wj∞ku( jir ;=< úfoaY b,aÆu uOHfha jqjo" nexl= wxYh 2016 jir ;=<
uqo,ska ,nd.;a Kh wvqùula olakg ,enqK o" ° w;s˙la; øjYS,;djhla mj;ajd .kakd ,°'
úfoaY uqo,a ;ekam;= by< hdu ksid nexl= wxYfha foaYSh nexl= wxYfha yd wlafjr< nexl= wxYfha
úfoaY úksuh wj∞ku jir ;=< by< hdula olakg jHjia:dms; øjYS, j;alï wkqmd;sl ms<sfj,ska
,enq◊' nexl= wxYfha úfoaYSh uqo,ska /ia lrk ,o ishhg 30'0 la iy ishhg 35'3 la f,i by<
j;alïj, m%udKh" úfoaYSh uqo,ska /ia lrk ,o w.hla jdr®;d lrñka tajdg w∞< wju jHjia:dms;
j.lSïj,g jvd remsh,a ì,shk 16'4 lska jeä úh' øjYS,;d uÜgï wkqmd;slj,g jvd by< w.hl
2016 jir wjidkfha iuia; nexl= wxYfha w;s˙la; mj;ajd .ekSug yels úh' flfia jqjo" foaYSh nexl=
úfoaY úksuh wkdjrKh" tys kshduk m%d.aOkfha wxYfha jHjia:dms; øjYS, j;alï wkqmd;h" by<
iy fYaI m;% j;alïj, m%;sY;hla f,i ms<sfj,ska Kh °u fya;=fjka mokï wxl 400 lska my<
ishhg 2'1 iy ishhg 0'2 la f,i jdr®;d úh' ;jo" .sfhah' ta wkqj" Kh iy ;ekam;= w;r wkqmd;slh
t'c'fvd,rhg idfmalaIj remsh, wjm%udKh ùu 2015 jifr® ° meje;s ishhg 87'3 isg 2016 jir
wjidkfha ° ishhg 88'0 la olajd jr®Okh úh'
8'5 rEm igyk
nexl= wxYfha øjYS,;d wkqmd;sl jir ;=< øjYS, j;alï yd iuia; j;alï
w;r wkqmd;h iy øjYS, j;alï yd ;ekam;=
80
70
71.1
66.1 65.8
69.3 w;r wkqmd;h ms<sfj<ska mokï wxl 280 lska iy
63.5
60 mokï wxl 575 lska my< hk ,°' nexl= wxYfha
50 45.5
47.9
44.9 iuia; øjYS, j;alï remsh,a ì,shk 2"466 la jQ
ishhg
39.5 39.2
40 37.5
31.3
37.7
33.9 w;r" NdKavd.dr ì,am;a" NdKavd.dr ne∫ïlr" Y%S
30.0
30
26.6
31.9 32.2 30.0
27.3
,xld ixjr®Ok ne∫ïlr yd nexl= .sKqïj, fYaI
20
iuia; øjYS, j;alïj,ska ishhg 86'1 lg odhl
10
úh'
8
0
2012 2013 2014 2015 2016
;ekam;= yd Kh .ekSïj,g jHjia:dms; øjYS, j;alï wkqmd;slh- nexl= wxYfha iuqÉÑ; j.lSïj, m%;sY;hla
Kh°ï foaYSh nexl= tall f,i iuqÉÑ; m˙K; ld, mr;rh" udi 3 g wvq
uqΩ j;alïj,g øjYS, ;ekam;=j,g øjYS,
j;alï j;alï m˙K; ld,hla i|yd my< .sh w;r" udi 3 g
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
jeä iy udi 12 g wvq m˙K; ld,hla i|yd mq`M,a
258
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
5
4.1
4
20.3 3.5 3.5 3.6 3.6 20
0
†k 7g †k 30g udi 3g udi 6g udi 12g jir 3g jir 5g 17.3
wvq 3 16.0 16.6 16.2 15
wvq wvq wvq wvq wvq wvq
ishhg
ishhg
-5
2 10
-10
ishhg
1.7
1 1.3 1.4 1.3 1.4 5
-15
-20 0 0
2012 2013 2014 2015 2016
-25
fmd,S j;alï u; ysñlï u;
-30 wdka;slh m%;s,dNh m%;s,dNh
2015 wjidkhg 2016 wjidkhg ^jï wlaIh& ^jï wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
úh' remsh,a øjYS,;d wjYH;d iy ishÆ úksuh ;=< ° ishhg 75'6 olajd ms˙ySula fmkakqï lrk ,°'
wjYH;d i|yd nexl= wxYfha øjYS,;d wdjrK fï w;r" fufyhqï úhoug fiajl ms˙jeh olajk
wkqmd;hka ms<sfj,ska ishhg 199'2 la iy ishhg wkqmd;h my< hEu fya;=fjka ldr®hlaIu;d
152'8 la jQ w;r th 2016 jir wjidk jk úg wkqmd;h tkï" fmd,S fkdjk úhou uqΩ wd∞hfï
mej;sh hq;= wju jHjia:dms; wjYH;djh jk m%;sY;hla f,i olajk wkqmd;h mokï wxl
ishhg 70'0 lg jvd b;d by< uÜgul meje;s◊' 164 lska jr®Okh úh'
^wd& m%d.aOkh( ´kEu wdldrhl wys;lr
,dNodhs;ajh iy m%d.aOk iïm;a
lïmkhkaf.ka we;s úh yels wj∞kï
^w& ,dN∞hs;ajh( fmd,S úhou ishhg wjfYdaIKh lr .ekSfï yelshdj by< kxjd
39'4 lska jr®Okh ùu fya;=fjka 2015 jirg .ksñkaa" fuu jir ;=< ° ;sridr m%d.aOk
idfmalaIj nexl= wxYfha Y=oaO fmd,S wd∞hu wvq uÜgula mj;ajdf.k hdug nexl= wxYh iu;a
jr®Ok fõ.hla fmkakqï lrñka 2016 jifr® ° úh' tfukau" nexl=j, m%d.aOk m%udKd;aul;d
ishhg 14'4 lska jr®Okh úh' flfia jqjo" idudkH wkqmd;hka wvqjk Wmk;shla fmkakqï l< o"
j;alïj, m%;sY;hla jYfhka .;a l, Y=oaO fmd,S tajd wju kshduk wjYH;d uÜgug jvd by<ska
wd∞hu 2016 jifr® ° iqΩ jYfhka jr®Okh úh' mj;ajdf.k hkq ,eîh' 2016 jr®Ih i|yd ;lafiare
jir ;=< ° úfoaY úksuh wd∞hfï jr®Okh RK
w.hla fmkakqï l< o fmd,S fkdjk wd∞hu 8'6 ixLHd igyk
ishhg 6 lska muK jr®Okh úh' nexl= wxYfha ,dNodhs;ajh
fiajl ms˙jeh by< hdu fya;=fjka fmd,S 2015 ^w& 2016 ^wd&
fkdjk úhou o ishhg 10'6 l ie<lsh hq;=
whs;uh idudkH
jákdlu j;alïj,
idudkH
jákdlu j;alïj,
^re' ì,shk& m%;sY;hla ^re' ì,shk& m%;sY;hla
uÜgulska jeä úh' nexl= wxYfha n≥ miq ,dNh f,i f,i
remsh,a ì,shk 116 la jQ w;r th ishhg 19'5 lska Y=oO
a fmd,S wd∞hu 265.8 3.6 304.1 3.6
jr®Okh ù we;' ysñlï u; m%;s,dN wkqmd;h fmd,S wd∞hu 590.9 7.9 757.4 8.9
fmd,S úhou 325.1 4.3 453.2 5.3
mokï wxl 110 l jr®Okhla fmkakqï lrñka fmd,S fkdjk wd∞hu 97.5 1.3 102.9 1.2
fuu jir ;=< ° ishhg 17'3 l m%;sY;hla úfoaYhS yqjudre wd∞hu 27.5 0.4 26.0 0.3
fmd,S fkdjk úhou 178.4 2.4 197.3 2.3
jdr®;d lf<ah' flfia jqjo" 2015 jifr® ° ishhg fiajl ms˙jeh
8
89.3 1.2 98.3 1.2
1'3 la jQ j;alï u; m%;s,dN wkqmd;h" 2016 jir wl%hS Kh u; fjka ls¯ï 18.7 0.3 11.1 0.1
;=< ° ishhg 1'4 la olajd iqΩ jYfhka jeä n≥ fmr ,dNh ^tl;= l<
w.h u; n≥ wvq l< miq& 139.9 1.9 164.3 1.9
úh' fmd,S wdka;slh ishhg 3'6 l fkdfjkia n≥ miq ,dNh 97.0 1.3 116.0 1.4
uÜgul mej;s◊' 2015 jifr® ° ishhg 73'1 la j ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
meje;s wd∞hï u; jQ ms˙jeh wkqmd;h 2016 jir ^wd& ;djld,sl
259
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
4,000
r|jd .ekSfuka kshduk wjYH;djhkag wkql+,j
ishhg
13.0 12
11.4
3,000 10
8
m%d.aOkh ;sridr uÜgul r|jd .ekSu ksid nexl=
2,000
6 wxYfha m%d.aOk uÜgu ;j≥rg;a Yla;su;a úh'
4
1,000
2,601 2,942 3,498 4,291 5,062
2 wëlaIK iy kshduk lghq;=j, m%.;sh
0 0
2012 2013 2014 2015 2016
nexl= wxYfhys iqrlaIs;Ndjh yd Yla;su;aNdjh
uQ,sl m%d.aOk
wj∞kï u; nr
wkqmd;slh ^ol=Kq
iuia; m%d.aOk m%jr®Okh ls¯u iy tu.ska uQ,H lafIa;%h
;enQ j;alï ^jï wkqmd;slh
wlaIh& wlaIh& ^ol=Kq wlaIh& ms<sn|j uyck;djf.a úYajdih by< kexùu
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j wruqKq lrf.k Y%S ,xld uy nexl=j úiska
n,m;%,dNS nexl=j, kshduk yd wëlaIK rduqj
lrk ,o ,dNh o we;=<;a ls¯fuka miq uQ,sl Yla;su;a ls¯u i|yd mshjr .kakd ,°' fï
m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;h (CAR) iy iuia; wkqj" m˙.Kl moaO;s wdrlaIKh iïnkaOfhka
m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;h 2016 foieïnr® jk wj∞ku jeäùu ie<ls,a,g .ksñka 2016
ui wjidkh jkúg ms<sfj,ska ishhg 11'4 la yd ckjd˙ 25 jeks †k isg l%shd;aul jk m˙†
ishhg 14'3 la úh' m<uq fm< m%d.aOkfhka yd ishÆu n,m;%,dNS nexl=j, is≥jk m˙.Kl
fojk fm< m%d.aOkfhka iukaú; jk kshduk moaO;s wj∞kï isoaê" tajd y∫kdf.k jevlrk
m%d.aOkfhka ishhg 80 lg ∞hl;ajh ±lajQfha †kla ;=< iy iEu ldr®;=jla wjidkfha isg †k
m<uq fm< m%d.aOkhhs' m<uq fm< m%d.aOkh uQ,sl 15 la we;=<; jdr®;d ls¯u i|yd kj pl%f,aLhla
jYfhka fldgia m%d.aOkh" r|jd.;a ,dN iy ksl=;a lrk ,°' nexl= u.ska md˙fNda.slhka fj;
fmd≥ yd wfkl=;a ixÑ;hkaf.ka iukaú; úh' wkdjrKh lrkq ,nk f;dr;=re jvd;a mq`M,a
fojk fm< m%d.aOkfhka wdikak jYfhka ishhg ls¯fï wruqK we;sj ishÆu n,m;%,dNS nexl=
85'8 l m%udKhla Wmldrl Khj,ska iukaú; jQ úiska zz,xld fiÜ,aZZ (LankaSettle) moaO;sh" Y%S
8'7 ixLHd igyk
,xld wka;r® nexl= f.ùï moaO;sh (SLIPs) iy
nexl= wxYfha kshduk m%d.aOk ixhq;sh úoHq;a wruqo,a mej¯fï fmd≥ hdka;%Kh (CEFTs)
jákdlu
yryd is≥flfrk wruqo,a yqjudre ls¯ï i|yd
^re' ì,shk& ixhq;sh ^]&
whs;uh md˙fNda.slhkaf.ka whlr .kakd fiajd .dia;=
2015 ^w& 2016 ^wd& 2015 ^w& 2016 ^wd&
m%:u ia:rh 560.0 578.6 100.0 100.0 ishÆu nexl= YdLd iy nexl= fjí wvúj, m%or®Ykh
fldgia m%d.aOkh 165.7 185.4 29.6 32.0 ls¯u wksjdr®h lrñka Y%S ,xld uy nexl=j úiska
jHjia:dms; ixÑ; wruqo,a 34.3 34.2 6.1 5.9
2016 fmnrjd˙ ui 10 jeks †k isg l%shd;aul
fkdfn¥ ,dN 216.7 199.8 38.7 34.5
fmd≥ yd wfkl=;a ixÑ; 166.9 167.2 29.8 28.9 jk m˙† kj pl%f,aLhla 2016 fmnrjd˙ ui 01
fjk;a 0.6 16.8 0.1 2.9 jeks †k ksl=;a lrk ,°' fuf,i m%or®Ykh lrk
kshdul .e,mSï -24.2 -24.8 -4.3 -4.3
ishÆu .dia;= uy nexl=j úiska l,ska ksr®Kh l<
fojk ia:rh 101.3 145.0 100.0 100.0
m%;Hd.Kk ixÑ; 13.9 13.9 13.7 9.6 iy ±kqï≥ka .dia;= úh hq;= fõ'
8
Wmldrl Kh 83.1 124.4 82.0 85.8
fmd≥ fjkal¯ s ï iy fjk;a 20.1 24.0 19.9 16.5
oaú;Shsl fjf<|fmd, ;=< rcfha iq/l=ïm;a
kshdul .e,mSï -15.8 -17.3 -15.5 -11.9 .kqfokq m%jr®Okh ls¯u i|yd tu .kqfokqj,
iuia; m%d.aOk moku 661.3 723.6
mdroDYHNdjh jr®Okh ls¯u iy ñ, wkdjrKh
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl wruqKq lrf.k Y%S ,xld uy nexl=j úiska
260
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
úfYaI igyk 10
nexl=j, Tfrd;a;=§fï yelshdj j¾Okh lsÍu i|yd m%d.aOk kshdukhka iúu;a lsÍu
8
fojk w†hr f,i 2004 jifr® ° ndi,a II
3'2 wNHka;r mdr®Yj úiska uqojd .ekSu i|yd jk
iïuq;Ska y∫kajd≥ka w;r th wdOdrl ;=klska
m%;smdok (Bail-in Provision)
tkï" wju m%d.aOk wjYH;d" wëlaIK úuiqï
l%shdj,sh iy fjf<|fmd< úkh hk wx.j,ska ndi,a lñgqj úiska wNHka;r mdr®Yjhka úiska
iukaú; úh' uqojd .ekSu i|yd jk kshduhka y∫kajd≥ka
261
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
w;r tu.ska wr®nqo ;;a;ajhkays° w∞, nexl= iy tajd wdr®:sl lïmkj,g Tfrd;a;= °u
uqojd .ekSï i|yd ndysr mdr®Yjhkaf.a i|yd yev.eiaiùug we;s wjYH;djh ndi,a
ue†y;aùïj,g m%:ufhka nexl=fõ Kh lñgqj úiska y∫kd.kakd ,°' fï wkqj
ysñhkayg Bg iyNd.sùug wjia:dj ,nd°u nexl=j, m%udKh" wka;r® iïnkaO;djhka" tu
wfmalaId flfr®' fuys° uQ,H wdh;khla wdh;k úiska imhk fiajd i|yd ±kg we;s
;j≥rg;a mj;ajdf.k hdug fkdyels wdfoaYl fyda uQ,H wdh;k há;, myiqlïj,
wjia:djl° (Point of non-viability kshdulhdf.a we;s ys`.;djh" f.da,Sh l%shdld˙;ajh iy
wNsu;h m˙† w;sfr®l m<uq fm< iy fojk fm< ixlSr®K;djh hk lreKq ie<ls,a,g .ksñka
m%d.aOkfha we;=<;a hg;a Khlr (Subordinated f.da,Sh jYfhka moaO;suh jeo.;alula we;s
Debentures) fldgia njg m˙jr®;kh l< yels nexl= fjkalr y∫kdf.k we;' lvdjeàug
fõ' fuu uQ,H WmlrK kshduk m%d.aOkhg we;s iïNdú;dj wvq ls¯u i|yd fujeks
we;=<;a ls¯u i|yd iq≥iqlï ,eîug kï nexl= ;u w,dN wjfYdaIKh ls¯fï
tajd m˙jr®;H;dj (Convertibility) iys;j yelshdjka by< ±óug lghq;= l< hq;= w;r" ta
ksl=;a lr ;sîu wksjdr®h fõ' tu.ska m%d.aOk i|yd m<uq fm< idudkH fldgia m%d.aOkfhka
uÜgï hïlsis uÜgulg jvd my; jeàfï° iukaú; w;sfr®l m%d.aOk iajdrlaIlhla
w∞, wêld˙h úiska nexl=j uqojd .ekSug ^wj∞ku u; nr ;nk ,o j;alï m%udKfhka
(Bail-out) m%:ufhka wiïNdjH m˙jr®;H ishhg 1'0 isg ishhg 3'5 olajd& mj;ajd.;
m%d.aOk WmlrK (Contingent Convertible hq;=h'
Capital Instruments) fhd∞ .ksñka tu 3'5 wdr®:sl pl%hg m%;súreoaOj f.dvke.sh hq;=
w,dNhka wjfYdaIKhg lghq;= ls¯u i|yd m%d.aOk iajdrlaIl (Countercyclical Buffer)
nexl= fj; wjir ° we;' y∫kajd°u
3'3 m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIlh (Capital wdr®:slfha wêl Kh jr®Okh ksid nexl= moaO;sh
Conservation Buffer) y∫kajd°u mqrd f.dvke.sh yels wj∞kï ;;a;ajhg
uqyqK°u i|yd wdr®:sl pl%hg m%;súreoaOj
whym;a ld,hkays° m%fhdackhg .; yels
f.dvke.sh hq;= m%d.aOk iajdrlaIl rduqjla
jk f,i hym;a ld,hkays° nexl= úiska
y∫kajdfok ,°' ta wkqj cd;sl wêld˙hla úiska
m%d.aOk iajdrlaIl f.dvkexùu ;yjqre ls¯u
hï wdldrhl wj∞kï ;;a;ajhla y∫kd.kakd
i|yd ndi,a III kshduk rduqj hgf;a m%d.aOk
wjia:djl° nexl=j, wj∞ku u; nr ;nk
ixrlaIK iajdrlaIl y∫kajd ° we;' wu;r
j;alï m%udKfhka ishhg 0 isg ishhg 2'5
m%d.aOk iajdrlaIl f.dvke.Su u.ska nexl=
olajd mrdihl m%;súreoaO pl%Sh m%d.aOk
;ukaf.a bmehSïj,ska ie<lsh hq;= m%udKhla
iajdrlaIlhla kshu ls¯fï n,h tu wdh;kh
,dNdxY f,i fldgialrejka w;r fn∞ fkd° i;=j we;'
r|jd ;nd .ekSug fhduq lrjk w;r fuu.ska
fldgialrejkaf.a whs;sjdislïj,g jvd jeä 3'6 f;da,k wkqmd; y∫kajd°u
m%uqLia:dkhla ;ekam;=lrejkaf.a whs;sjdislï
f.da,Sh uQ,H wr®nqo iufha° uQ,H lafIa;%
fj; ,nd°u is≥flfr®' fï wkqj 2019 ckjd˙
kshduk wdh;k úiska wr®nqoh i|yd fya;= jQ
ui 01 †k jkúg m<uq fm< idudkH fldgia
m%Odk lreKla f,i y∫kd.kq ,enqfõ nexl=
m%d.aOkfhka iukaú; ishhg 2'5 l m%d.aOk
úiska ys;lr uÜgfï m%d.aOk wkqmd; fmkakqï
ixrlaIK iajdrlaIlhla mj;ajdf.k hdug lrk w;r;=ru fYaI m;%h ;=< yd bka m˙ndysrj
nexl= úiska lghq;= l< hq;=h' f.dvk.k ,o wêl f;da,khkah' fuu
3'4 f.da,Sh jYfhka moaO;suh jeo.;alula we;s lreK fya;=fldg f.k ndi,a lñgqj úiska
nexl= (Global Systemically Important jvd;a ir," mdroDYH iy wj∞ku u; mokï
Banks-G-SIBs) y∫kd .ekSu fkdjQ f;da,k wkqmd;hla" wj∞kï u; mokï
jQ m%d.aOk wjYH;djhkag m˙mQrlj y∫kajdfok
uQ,H wr®nqo iufha° f.da,Shj il%Sh uyd ,°' fï wkqj" lñgqj úiska fYaIh m;%h ;=<
8
m˙udK nexl=j, lvd jeàu iy tu.ska iy bka m˙ndysr ksrdjrKhkaf.ka ie≥ï,;a
uQr®; wdr®:slhg jQ n,mEu ie<ls,a,g ishÆu ksrdjrKhkag uq`M m%d.aOkfhka
.ksñka" fmd≥fõ ishÆu nexl=j,g w∞, ishhg 3'0 l m%:u ia:rfha wju f;da,k
m%d.aOk m%udKd;aul;d wjYH;djkag wu;rj wkqmd;hla mj;ajdf.k hd hq;= njg ;SrKh
fujeks uyd m˙udK nexl= Yla;su;a ls¯ug lr we;'
262
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
3'7 m%;smdr®Yj Kh wj∞kï rduqj (Counterparty uy nexl=j úiska remsh,a ì,shk 500 fyda Bg jeä
Credit Risk Framework) i|yd jk j;alï iys; foaYSh moaO;suh jeo.;alula we;s nexl=
m%;sixialrK i|yd ishhg 1'5 l m%d.aOk iajdrlaIl wêNdrhla
(Capital Surcharge Buffer) mkjd we;' jr®;udkfha°"
ndi,a III hgf;a m%;smdr®Yj Kh wj∞kug jk
nexl= wxYfha j;alïj,ska ishhg 71'0 ksrEmKh lrk
ksrdjrKh ùï fjkqfjka m%d.aOk wjYH;d
tjeks nexl= 6 la we;' foaYSh jYfhka moaO;suh
Yla;su;a ls¯u iy jHq;amkak" m%;sñ,°.ekqï
jeo.;alula we;s nexl= i|yd jk wju m%d.aOk
iy iq/l=ïm;a i|yd uqo,a fhoùï ksid we;s
wjYH;djhka ixLHd igyk ú'i' 10'1 ys olajd we;'
úh yels wj∞kï l<ukdlrKh ls¯u i|yd
.;hq;= l%shdudr®. y∫kajd° we;' fï wkqj wfkl=;a nexl= i|yd wju m%d.aOk wjYH;d my;
m%;smdr®Yjhkaf.a Kh .ekSug we;s fhda.H;dj m˙† fõ'
ySkùu ksid is≥úh yels fjf<|fmd<g wkqj
ixLHd igyk ú'i' 10'2
ñ, ;eîfï° jk w,dN i|yd (Marked to
Market Losses) m%d.aOk Ndrhla (Capital j;alï remsh,a ì,shk 500 g jvd wvq nexl= i|yd jk
m%d.aOk wjYH;d
Charge) .Kkh ls¯ug nexl= úiska lghq;=
l< hq;=h' j;alï remsh,a ì,shk 500 fyda
m%d.aOk ixrplh
Bg jeä nexl=
4' Y%S ,xldfõ n,m;%,dNS nexl= i|yd ndi,a III l%shdjg 2017'07'01 2018'01'01 2019'01'01
kexùu m<uq fm<
5'75] 6'375] 7'00]
idudkH fldgia
m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd; y∫kajd°u;a m<uq fm< uq`M
iu`.u 2008 jifr® isg Y%S ,xldj ;=< ndi,a 7'25] 7'875] 8'50]
fldgia
m%d.aOk kshduk rduqj l%shdjg kexùug lghq;= lr uq`M m%d.aOk
we;' ndi,a III fj; mshke.Su wruqKq lrf.k Y%S 11'25] 11'875] 12'50]
wkqmd;h
,xld uy nexl=j úiska n,m;%,dNS jd◊c nexl=
igyk ( m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIlh we;=<;aj
iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= i|yd jk ndi,a III
m%d.aOk wjYH;d u; 2016 wxl 01 ork nexl= mk;a fuu wju m%d.aOk wjYH;djhkag wkq.; ùu
úOdkh ksl=;a lrk ,°' ;yjqre ls¯u i|yd fuu wjYH;djhka imqrd,Sug
ndi,a III i|yd jk nexl= mk;a úOdkhg wkqj wfmdfydi;a jk nexl=j, ,dNdxY f.ùu iy ,dN
2017 cQ,s 01 jeks †k isg l%shd;aul jk m˙† ishÆu fmr,d ishrg heùu (Repartriation) fyda kshduk
n,m;%,dNS nexl= úiska tajdfha wj∞ku u; nr m%d.aOk uÜgï ;j≥rg;a ySk jk fjk;a lsis≥
;nk ,o j;alï m%udKhkag wkqj wju m%d.aOk lghq;a;la is≥ls¯u i|yd wjir ,ndfokq fkd,efí'
wjYH;d iy iajdrlaIl mj;ajdf.k hdug lghq;=
l< hq;=h' foaYSh jYfhka moaO;suh jeo.;alula óg wu;rj 2017 cQ,s 01 jeks †k isg l%shd;aul
we;s nexl= (D-SIBs) i|yd ndi,a lñgqj úiska jk m˙† ishÆu n,m;%,dNS nexl= úiska
ksr®foaYs; m%d.aOk wjYH;djhka wkqj hñka Y%S ,xld m%ldYhg m;alrkq ,nk uQ,H m%ldYk iu`.
kshduk m%d.aOkh" øjYS,;djh iy wj∞kï
ixLHd igyk ú'i' 10'1 l<ukdlrKh ms<sn| jeo.;a f;dr;=re tajdfha
foaYSh jYfhka moaO;suh jeo.;alula we;s ixikaokd;aul o;a; iu`. flaj, iy taldnoaO hk
nexl= i|yd jk m%d.aOk wjYH;d fo wdldrfhkau m%ldYhg m;al< hq;=h'
j;alï remsh,a ì,shk 500 fyda
m%d.aOk ixrplh
Bg jeä nexl= 5' bÈß .uk
2017'07'01 2018'01'01 2019'01'01
5'1 wju m%d.aOk wjYH;d by< ±óu
m<uq fm<
6'25] 7'375] 8'5]
idudkH fldgia foaYSh nexl= lafIa;%h Yla;su;a ls¯u iy
m<uq fm< uq`M wj∞kïj,g Tfrd;a;= °fï yelshdj jr®Okh
8
7'75] 8'875] 10'00]
fldgia
ls¯u i|yd Y%S ,xldj ;=< mj;akd iy w`M;ska
uq`M m%d.aOk
11'75] 12'875] 14'00] ia:dmkh ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk nexl=
wkqmd;h
igyk ( foaYSh jYfhka moaO;suh jeo.;alula we;s nexl= i|yd jk
i|yd jk m%d.aOk wjYH;dj" n,m;%,dNS jd◊c
m%d.aOk wêNdrh yd m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIlh we;=<;aj nexl= i|yd ±kg mj;akd remsh,a ì,shk
263
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
10 iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= yd úfoaYSh m%d.aOkh by< kexùu fya;=fjka wruqo,a imhd
nexl=j, YdLd i|yd ±kg mj;akd remsh,a .ekSfï ms˙jeh by< .sh o by< Kh fY%a◊.;
ì,shk 5 wju iSudfõ isg by< kexùug ls¯ulg tu.ska u. mEfok neúka" nexl=
lghq;= i|yd wruqo,a /ials¯fï° whflfrk
Y%S ,xld uy nexl=j n,dfmdfrd;a;= fõ'
wj∞kï wêlh wvqùu ksid fuu.ska nexl=
5'2 by< ±uQ m%d.aOk wjYH;d w†hfrka w†hr fj; m%;s,dNhla ,efí'
<`.dlr .ekSu 5'3 f;da,k wkqmd;h
fï jkúg m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;fha 2017 jir uq,°" n,m;%,dNS nexl= fj; f;da,k
kshduk wju uÜgug jvd b;d iq`M w.hla wkqmd;h ms<sn| WmfoaYk m;%sldj ksl=;a lrk
,o w;r" wëlaIK lghq;= i|yd 2017'03'31 jeks
by<ska we;s nexl= i|yd 2017 cQ,s 01 jeks †k isg
†k isg f;da,k wkqmd;h jdr®;d lrk f,i
l%shd;aul jk by< ±uQ wju m%d.aOk wjYH;d nexl= fj; okajd isákq we;' nexl= wëlaIKh
imqrd,Su wNsfhda.d;aul úh yel' tuksid i|yd jk ndi,a lñgqj úiska wjika
m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;fha wvq w.hla udr®f.damfoaYk ksl=;a ls¯fuka wk;=rej
Y%S ,xld uy nexl=j u.ska f;da,k wkqmd;h ms<sn|
we;s nexl= úiska ;u m%d.aOk uÜgï jr®Okh
úOdkhka ksl=;a lrkq we;'
lr .ekSu i|yd kj m%d.aOkh ,nd.ekSu fyda
,dNdxY f.ùï jeks wfkl=;a wNsu;dkqid¯
uQ,dY% (
f.ùï iSud ls¯ug lghq;= l< hq;=h' fï
ndi,a lñgqj u.ska ksl=;a lrk ,o" jvd Yla;su;a nexl= iy nexl= moaO;shla
iïnkaOfhka nexl= olajk wkql+,;djh iy i|yd jk ndi,a III ( f.da,Sh kshduk rduqj" n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy
n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= fj; Y%S ,xld uy nexl=j úiska ndi,a III hgf;a
iQ∞ku Y%S ,xld uy nexl=j úiska ;rfha wju m%d.aOk wjYH;d u; ksl=;a lrk ,o 2016 wxl 01 ork nexl= mk;a
ks¯laIKh lrkq we;' úOdkh" www.bis.org&
8
wxl 01 ork nexl= mk;a úOdkh ksl=;a lrk ,°' øjYS,;d iy wj∞kï l<ukdlrKh ms<sn|
fï wkqj" 2017 cQ,s ui 01 jeks †k isg l%shd;aul jeo.;a f;dr;=re tajdfha ixikaokd;aul o;a;
jk m˙† n,m;%,dNS nexl= úiska uq`M wj∞ku u; iu`. flaj, iy taldnoaO mokñka uQ,H m%ldYk
nr ;nk ,o j;alï ie<ls,a,g .ksñka wju iu`. m%ldYhg m;al< hq;= fõ'
264
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
8'3 nexl= fkdjk uQ,H wdh;kj, ld¾hidOkh i|yd Kh °fï lghq;= uQ,sl;ajh f.k we;'
j;alïj, jr®Okfhka ishhg 57'6 la m%Odk
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ≥ jYfhkau Kh .ekSï yryd uQ,Hkh jQ w;r" b;s˙h
uQ,HlrK iud.ï wxYh ;ekam;=" ysñlï m%d.aOkh yd fjk;a j.lSïj,ska
wNsfhda.d;aul jHdmd˙l m˙irhla uOHfha ms<sfj<ska ishhg 23'3" ishhg 10'6 yd ishhg
jqj o n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; 8'4 lska uQ,Hkh úh'
l,an≥ uQ,HlrK iud.ï wxYh 2016 jir ;=< ° m%Odk jYfhka 2016 jir ;=< l%shd;aul lrk
j;alï jr®Okh iy YdLd cd,fhys jHdma;sh w;ska ,o rdcH yd idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;Skaf.a m%;sM,hla
ie,lsh hq;= ldr®hidOkhla jdr®;d l< w;r" fuu
f,i fudagr® jdyk jákdlu u; Kh wkqmd;h
wxYfha uQ,sl jHdmdr lghq;= jk jdyk uQ,Hkh
;SrKh ls¯u ksid 2016 jifr® m<uq ldr®;=j ;=<
ls¯fuys isg l%ufhka fjk;a Kh fiajd fj;
° n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd úfYaIs; l,an≥
jHdma; ùu flfrys jeä wjOdkhla fhduq ls¯u
uQ,HlrK iud.ï wYfha Kh jr®Okh uOHia:
olakg ,eì◊' fuu wxYfhys jr®Okh m%Odk
;;a;ajhl mej;s◊' flfia fj;;a" fjk;a Kh
jYfhkau uQ,Hkh lr we;af;a foaYSh Kh .ekSï
;=<sks' jr®Okh mj;ajd .kakd w;ru" wl%sh Kh fiajdjka i|yd jeä jYfhka ksrdjrKh ùfuka
ys;lr uÜgul mej;Su;a" hym;a øjYS,;d iy we;sjQ by< Kh jr®Okfhys m%;sM,hla f,i 2016
m%d.aOk uÜgï mej;Su;a fya;=fjka wj∞ku jifr® fojk Nd.fha ° iuia; Kh m%udKh 2015
md,kh l< yels uÜgfuys meje;sh o ≥r®j, ° jdr®;d jQ ishhg 31'8 l ^remsh,a ì,shk 192'1 l&
uQ,H;djhlska hq;a n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd by< jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a
úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï lsysmhl ì,shk 962'7 olajd ishhg 21'0 lska ^remsh,a
l%shdld˙;ajh ksid iuia; uQ,H moaO;sfha ì,shk 166'8 lska& jr®Okh úh' Kh jr®Okfhka
ia:dhS;dj flfrys we;s úh yels wys;lr n,mEu ishhg 73'1 la muK m%Odk jYfhkau ld,Sk Kh"
o ie,ls,a,g f.k uy nexl=j úiska fuu wxYfha pl%Sh Kh" laIqø uQ,H" Kh idOHlrKh iy whsrd
ia:dhS;djh mj;ajd .ekSu i|yd ;j≥rg;a wjYH Kh hk fjk;a Kh fiajd u.ska uQ,Hkh jQ w;r
úplaIK l%shdudr®. wkq.ukh lrk ,°' ishhg 23'7 la uQ,H l,an≥ iy l=,S iskaklalr
Kh fõ'
jHdmdr j¾Okh
fldgia" idx.ñl Kh WmlrK" rcfha
^w& jHdma;sh( fuu wxYh 2016 jir wjidkhg iq/l=ïm;a iy foam,j, wdfhdackj,ska iukaú;
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 46 lska iy úfYaIs; wdfhdack l<U" 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg
l,an≥ uQ,HlrK iud.ï 07 lska iukaú; úh' 9'2 l RK jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® °
fuu iud.ï i;=j YdLd 1"313 la meje;s w;r" bka ishhg 12'1 l jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' fï i|yd
YdLd 886 la niakdysr m<d;ska msg; msysgd ;snq◊'
m%Odk jYfhkau fya;= jQfha fláld,Sk rcfha
jir ;=< ° ir®fjdaoh äjf,dmaukaÜ µskEkaia ,sñgâ
iq/l=ïm;aj, wdfhdack by< hEuh' m%Odk
fj; l,an≥ uQ,HlrK n,m;%h ,nd °u iy uyck
nexl=fõ b,a,Su m˙† tys l,an≥ uQ,HlrK n,m;%h 8'8 ixLHd igyk
wj,x.= ls¯u is≥ l< w;r YdLd cd,h fj; kj n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ
uQ,HlrK iud.ïj, YdLd jHdma;sh - m<d;a wkqj
YdLd 101 la tl;= úh'
2015 foieïnr® 2016 foieïnr®
^wd& j;alï( 2016 jir ;=< °" fmr jirg m<d;
wjidkhg wjidkhg ^w&
jvd wdka;slj wvq jr®Okhla mj;ajd .ksñka
niakdysr 394 427
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd úfYaIs; l,an≥ ol=K 134 144
uQ,HlrK iud.ï wxYfha j;alï moku remsh,a inr.uqj 92 105
jhU 129 140
á%,shkhl lvbu blauúh' fuu wxYfha iuia; uOHu 139 147
8
j;alï moku 2015 jifr® ° jdr®;d jQ ishhg W!j 61 66
22'3 l ^remsh,a ì,shk 181'6 l& jr®Okhg idfmalaIj W;=reueo 89 95
kef.kysr 98 108
2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 1"211'9 olajd ishhg W;=r 80 81
21'7 lska ^remsh,a ì,shk 215'8 lska& jr®Okh úh' m%Odk tl;=j 1,216 1,313
jYfhkau j;alïj, jr®Okfhka ishhg 77'3 la ^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
265
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
jYfhkau nexl= yd uQ,H wdh;kj, ;ekam;=j, lrk ,°' m%Odk jYfhkau iuia; ;ekam;=
by< hEu fya;=fjka uqo,a" nexl= yd uQ,H wdh;kj, /ials¯ïj,ska ishhg 95'6 la ld,Sk ;ekam;=j,ska
mj;ajd f.k hkq ,nk fYaIhka" fj<| f;d. yd iukaú; jQ w;r b;s˙ ;ekam;=j,ska jeä m%udKhla
ia:djr j;alïj,ska iukaú; fjk;a j;alï 2016 b;=reï ;ekam;= úh'
jir ;=< ° ishhg 36'6 l jr®Okhla fmkakqï m%Odk jYfhka uQ,H wdh;k úiska wNHka;rj
lrk ,°' W;amdokh lrk ,o ,dN fya;=fjka" 2016 jir
^we& j.lSï( nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wxYh wjidkh jk úg fuu wxYfha m%d.aOk uQ,sldx.
mqoa., ;ekam;= flfrys jeä jYfhka fhduqlr remsh,a ì,shk 146'1 olajd ishhg 18'7 lska jr®Okh
;snQ wjOdkh" kuHYS,S nj yd ms˙jeh hk idOl úh'
ie,ls,a,g f.k miq.sh jir 2 ;=< l%ufhka nexl=
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ≥ uQ,HlrK
Kh .ekSï fj; fhduqù we;' fï fya;=fjka"
wxYfha wjodkï
2015 jifr® iuia; wruqo,a iïmdokfhka ishhg
31'6 laj meje;s Kh .ekSï 2016 jifr® ° ishhg ^w& Kh wj∞ku( fuu wxYfhys jr®Okh
36'2 olajd jeä jQ w;r" 2015 jifr® iuia; wruqo,a uOHfha jqjo" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd úfYaIs;
l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska wkq.ukh lrk
iïmdokfhka ishhg 48'3 laj meje;s ;ekam;=
,o Kh whlr .ekSfï ±ä m%;sm;a;s fya;=fjka
ishhg 43'8 olajd wvqùu;a iuÛ fuu wxYfha
Kh l<fUys .=Kd;aulNdjh mj;ajd .eks◊'
iuia; wruqo,a iïmdok jHqyh fjkia úh' 2015 fulS ;;a;ajh" 2015 jifr® ishhg 5'7 laj meje;s
jifr® jdr®;d jQ Kh.ekSïj, ishhg 44'6 l wl%sh Kh wkqmd;slh 2016 jifr® ° ishhg 5'3
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk olajd wvqùu u.ska o fmkakqï lrk ,°' 2016
438'7 olajd ishhg 39'6 lska fyj;a remsh,a ì,shk jifr® Kh l<fUys by< jr®Okh yd ii|k
124'4 lska jr®Okh úh' Kh .ekSfï m%Odk uQ,dY%h l, wl%sh Kh remsh,a ì,shk 5'6 lska by< hEu
nexl= yd uQ,H wxYh ^ishhg 58'5& jQ w;r Khlr ie,lsh hq;= ;;a;ajhla fkdùh' m%Odk jYfhka
ksl=;= ^ishhg 16'5&" úfoaY Kh .ekSï ^ishhg udi 12 isg udi 24 olajd ldKavfhys wl%sh Kh
4'9& iy whsrd myiqlï ^ishhg 4'5& Kh ,nd.;a i|yd jQ úfYaIs; fjkals¯ïj, jr®Okh fya;=fjka
wfkl=;a uQ,dY% úh' iuia; Kh w,dN fjkals¯ï m%udKh remsh,a
ì,shk 34'8 olajd remsh,a ì,shk 5'9 lska jr®Okh
2015 jifr® jdr®;d jQ ishhg 16'1 l ;ekam;= úh' tys m%;sM,hla f,i" 2015 jifr® ishhg
jr®Okhg idfmalaIj 2016 jifr® ° ;ekam;= 1'6 laj meje;s Y=oaO wl%sh Kh wkqmd;h" 2016
remsh,a ì,shk 531'0 olajd ishhg 10'5 lska fyj;a jifr® ° ishhg 1'2 olajd wvq jQ w;r 2015 jifr®
remsh,a ì,shk 50'3 l uOHia: jr®Okhla jdr®;d ishhg 61'0 laj meje;s fjkals¯ï wdjrK wkqmd;h
j.lSï
iuia; ;ekam;= 480.6 48.3 531.0 43.8 16.1 10.5
iuia; Kh .ekSï 314.3 31.6 438.7 36.2 44.6 39.6
8
m%d.aOk uQ,sldx. 123.1 12.4 146.1 12.1 5.4 18.7
iuia; wruqo,a 918.0 92.2 1,115.7 92.1 22.7 21.5
fjk;a 78.1 7.8 96.2 7.9 17.9 23.2
iuia; j;alï$j.lSï ^Y=oaO& 996.1 100.0 1,211.9 100.0 22.3 21.7
^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
266
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
60 8 40 68
6.7 6.9 7 35
65.7 66
50
64
5.7 6 30
5.3 61.0 62
remsh,a ì,shk
remsh,a ì,shk
40 5.0
5 25 59.3 60
ishhg
ishhg
30 4 20 58
56.0
3 15 55.2 56
20 2.5 2.3
54
1.6 1.6 2 10
1.2 52
10
1 5
8
50
23.6 37.0 44.1 47.4 53.0 13.0 20.7 26.1 28.9 34.8
0 0 0 48
2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016
o< wlS%h Kh o< wlS%h Kh Y=oaO wlS%h Kh uqΩ fjkals¯ï uqΩ fjkals¯ï
^jï wlaIh& wkqmd;slh wkqmd;slh ^jï wlaIh& wkqmd;slh
^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh& ^ol=Kq wlaIh&
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
267
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
8
by< hEu fya;=fjka fuu wxYfha iuia; kshduk ls¯ï ^Y=oO
a & 9.5 1.0 7.6 0.6
m%d.aOkh remsh,a ì,shk 116'2 olajd ishhg n≥ fmr ,dNh 28.5 3.0 47.2 4.0
25'1 lska jr®Okh úh' kshduk m%d.aOkh" m<uq n≥ miq ,dNh 15.2 1.6 31.5 2.7
fm< m%d.aOkfhka yd fojk fm< m%d.aOkfhka ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
iukaú; jk w;r" iuia; kshduk m%d.aOkfhka * idudkH j;alïj, m%;sY;hla f,i
268
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
8
iïnkaOfhka uy nexl=j lghq;= lrñka isà' m%d:ñl wf,úldr wxYh tys l%shdldrlïj,
óg wu;rj" uQ,H wka;r®.;Ndjfha wruqKq hï ms˙ySula jr®Ih ;==< ° jdr®;d lrkq
yd jHdmdr ldr®hlaIu;dj yryd wNHka;r ,eîh' n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, wf,úldr
ia:djr;ajh iunr ls¯fï wruq◊ka n,m;%,dNS tall 7 lska iy nexl= fkdjk m%d:ñl wf,úlrejka
269
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 11
2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; hgf;a jk kshduk rduqj
8
wvq wdodhï,dNS ;eke;a;kag iy laIqø
kshdukhg ,lajQ wxYh o we;=Ωj" iuia: uQ,H wxYh jHjidhkag ´kEu wdldrhl uQ,H myiqlula
flfrys mj;sk md˙fNda.sl úYajikSh;ajh tjeks
l%shdldrlï fya;=fjka mΩ≥ ùulg ,lafõ' uQ,H 1 1980 wxl 31 ork iafõÉPd iudc fiajd ixúOdk ^,shdm†xÑ ls¯fï
iy wêlaIKh ls¯fï& mk; hgf;a ,shdmosxÑ rdcH fkdjk
moaO;sh flfrys mj;sk wvq úYajikSh;ajh uQ,H ixúOdk
270
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
iemhSu" fjk;a uQ,H fiajd iemhSu" fyda ´kEu rEm igyk ú'i' 11'1
wdldrhl uQ,H myiqlula iy fjk;a uQ,H fiajd laIqøuQ,H wdh;kj, kshduk iy wëlaIK jHqyh
iemhSu zlaIqøuQ,H jHdmdrZ f,i mk; m%ldrj
wr®: olajd we;' Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a
uKav,h
laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk kshdukh
8
úfYAIs; nexl=" 2011 wxl 42 orK uqo,a jHdmdr mk; hgf;a n,m;%,;a
uqo,a iud.ï" 1972 wxl 5 ork iuQmldr iñ;s mk; hgf;a ,shdm†xÑ tla tla YdLdfjys4 m%or®Ykh lrkq ,eìh hq;=h'
lrk ,o iuQmldr iñ;s iy m<d;a iNdjl m%{ma;shla hgf;a ,shdm†xÑ
lrk ,o iuQmldr iñ;s" 2013 wxl 1 ork †úke.=u mk; hgf;a msysgqjk
,o †úke.=u m%cd uQ, nexl= iy †úke.=u m%cduQ, nexl= iñ;s iy 2000
wxl 46 ork f.dúck ixjr®Ok mk; hgf;a we;slrk ,o wia:ß;aj 3 mkf;ys 34 jk j.ka;sh
mkf;ys úêúOdkhkaf.ka ksoyia lr we;s wdh;k fõ' 4 mkf;ys 7 jk j.ka;sh
271
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
tfiau iEu laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdkhla fyda yjq,aj mj;ajdf.k hk ;ekam;=j, uqΩ
úiskau tys ,shdm†xÑ ls¯fï iy;slh ish m%Odk tl;=j remsh,a ,laI ;=kla ^re' 300"000$-& blaujQ
jHdmdr ia:dkfha m%or®Ykh lrkq ,eìh hq;= ;ekam;= ndr.ekSu iy w¨;a ls¯u fkdl< hq;=h'
w;r tu iy;slfha msgm;la tla tla YdLdfjys5 Kh myiqlï i|yd jk kshduk rduqj ms<sn|
m%or®Ykh lrkq ,eìh hq;=h' 2016 wxl 7 orK laIqøuQ,H mkf;a úOdk wkqj"
vi) ¯;s" úOdk" m%;sm;a;s" m%ñ;s iy udr®f.damfoaY n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.fï m%d.aOk uÜgu iy
ksl; = a ls¯u .kqfokqlref.a wdldrh wkqj ,nd†h yels Wm˙u
Kh m%udKh kshu lr we;'
n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï
laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk
uqo,a uKav,h úiska n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï
fj; ¯;s 2 la iy úOdk 8 la ksl=;a lr we;' tajd uqo,a uKav,h úiska fr‚iag%dr®jrhd fj;
w;˙ka n,m;%h ,nd.ekSu i|yd jk ksr®Kdhl m%;sm;a;s" m%ñ;s iy udr®f.damfoaY ksl=;a lr we;'
ms<sn| 2016 wxl 1 orK laIqøuQ,H mkf;a ¯;s ta wkqj laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdkhla
wkqj" iEu wh≥ïldr iud.ulau remsh,a ñ,shk úiska mj;ajd.; hq;= wju Y=oaO Okh tys jHdma;sh
ishhl ^re'100"000"000$-& fyda uqo,a uKav,h u; ;SrKh fõ' †ia;%sla uÜgfï7 laIqøuQ,H rdcH
úiska l,ska l,g ksr®Kh lrkq ,nk Bg jeä fkdjk ixúOdkhla úiska remsh,a ñ,shk foll
w.hl wju uQ,sl m%d.aOkhla6 mj;ajd .ekSu ^re' 2"000"000$-& wju Y=oaO Okhla o cd;sl
iy miq.sh jir ;=kg wod< ú.◊; uQ,H m%ldY uÜgfï8 laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdkhla
iy laIqøuQ,H iïnkaO l%shdldrlï ms<sn| úiska remsh,a ñ,shk myl ^re' 5"000"000$-& wju
jdr®;djla b†˙m;a ls¯u l< hq;=h ^kj laIqøuQ,H Y=oaO Okhla o mj;ajd.; hq;=h' fr‚iag%dr®jrhd
wdh;k n,m;%h i|yd b,a¨ï ls¯ug m%:u wju úiska kshu lrk m˙† hïlsis wju ld,iSudjla
jYfhka jir ;=kla laIqøuQ,H wdY%s; l%shdlrlïj, i|yd laIqøuQ,H wdY%s; lghq;=j, ksr; jQ njg
ksr; úh hq;=h&' ;ekam;= ms<sn| 2016 wxl 3 iEu wh≥ïldr rdcH fkdjk ixúOdkhlau w;S;
orK laIqøuQ,H mkf;a úOdk wkqj" laIqøuQ,H jdr®;d b†˙m;a l< hq;=h' mk;g wkqj laIqøuQ,H
iud.ï u`.sska tla ;ekam;alrefjl= úiska ;ksj rdcH fkdjk ixúOdkhlg Ndr.; yelafla
ziSñ; b;=reï ;ekam;=Z9 mu◊'
5 mkf;ys 21 jk j.ka;sh
6 wju uQ,l s m%d.aOkh i`oyd jk laIqøuQ,H mkf;a 2016 wxl 01 ork ¯;sh
wkqj" 7 tla †ia;%slalhl muKla l%shd;aul jk laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk
⁄& 2018'01'15 †k fyda Bg fmr n,m;%h i`oyd wh≥ïlrk iud.ula †ia;%sla uÜgfï laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk fõ'
úiskau remsh,a ñ,shk ishhlg ^re 100"000"000$-& fkdwvq uQ,sl 8 tla †ia;%slalhlg jvd jeä m%udKhl l%shd;aul jk laIqøuQ,H rdcH
m%d.aOkhla o" 2019'01'15 †k isg remsh,a ñ,shk tlish mkylg ^re' fkdjk ixúOdk cd;sl uÜgfï laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk
150"000"000$-& fkdwvq uQ,sl m%d.aOkhlao mj;ajd.; hq;=h' fõ'
9 m%;sm;a;s" m%ñ;s" iy udr®f.damfoaYhkays wr®: ±lafjk m˙† zziSñ; b;=reï
⁄⁄& 2018'01'15 †fkka miqj n,m;%h i`oyd wh≥ïlrk ,nk iud.ï ;ekam;=ZZ hkqfjka woyia jkafka ,shdm†xÑ laIqøuQ,H rdcH fkdjk
remsh,a ñ,shk tlish mkylg ^re 150"000"000$-& fkdwvq uQ,sl ixúOdk u.ska fok ,o Kh uqo,lg tfrysj iq/l=ï ;ekam;=jla
m%d.aOkhla iEu úgu mj;ajd.; hq;=h' f,i fyda uqo,a wemhla f,i Kh .ekqïlrefjl=f.ka ,o b;=reï
;ekam;=h'
8 fofkl=f.ka iukaú; m%d:ñl wf,úlrejkaf.a uqyqKmEug is≥jQ øjYS,;d .egÆ fya;=fjka Y%S ,xld
wxYfha iuia; j;alï iy iuia; wdfhdack uy nexl=fõ uqo,a uKav,h úiska ksl=;a lrk ,o
l<fUys my< hdula jdr®;d jqj o" tla m%d:ñl úOdkh u.ska 2010 ckjd˙ ui° tu iud.fuys
wf,úldr wdh;khl widudkH ,dN iy jHdmdr l<ukdld˙;ajh cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=fjys
jr®Ok lghq;= fya;=fjka iuia; m%d.aOkh iy l<ukdld˙;ajh fj; mjrk ,°'
,dN∞hs;ajfhys jr®Okhla jdr®;d lrk ,°' m%Odk
jYfhka tla m%d:ñl wf,úlrejl= i;=j mej;s j;alï iy j.lSï
j;alïys is≥jQ ie<lsh hq;= ydkslrKh iy ;j;a
8
m%d:ñl wf,úlrejkaf.a iuia; j;alï
iud.ula úiska 2016'04'01 †k isg n,meje;afjk m%udKh 2015 jifr® ° meje;s remsh,a ì,shk
m˙† m%d:ñl wf,úld˙;ajh bj;a lr .ekSu" iuia; 282'6 isg 2016 jir ;=< ° remsh,a ì,shk 264'5
j;alï iy wdfhdack l<U wvqùug fya;= úh' 2015 olajd ishhg 6'4 lska wvqúh' rcfha iq/l=ïm;aj,
jir ;=< tkag%iaÜ filshq˙àia mSt,aiS wdh;khg iuia; wdfhdack l<U m%d:ñl wf,úlre wxYfha
272
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
jir wjidkfha ° meje;s ishhg 56'8 isg 2016 jir úls”u i|yd mj;sk 53.4 19.3 1,776.3 -63.9
m%;ús l=Kï q 44.1 24.4 8.3 -44.7
wjika jk úg ishhg 43'8 olajd wvq úh' ysñlï iy j.lSï 282.6 264.5 44.7 -6.4
^wd& øjYS,;d wj∞ku( øjYS,;d wj∞kug iuia; m%d.aOkh 32.9 34.6 15.8 5.3
m%;ñ s ,° .ekqï 179.3 137.0 44.8 -23.6
ksrdjrKh ùu o wvq úh' 2015 jir wjidkh jk
m%Odk ldr®hd,hg f.ùï ^wd& 50.6 85.3 43.8 68.7
úg mej;s †kla we;=<; l,amsfrk j;alï iy n≥ fmr ,dNh 8.8 15.1 2.0 70.4
j.lSïj, RK fkd.e,mSï remsh,a ñ,shk 7"101'5 n≥ miq ,dNh 8.4 14.6 7.8 72.6
fyda tla †kla i|yd jk j.lSïj,ska ishhg 37'2 j;alï u; m%;s,dN
isg 2016 jir wjika jk úg remsh,a ñ,shk 2"671'8 wkqmd;h ^]& 3.7 5.5 -0.7 1.8
ysñlï u; m%;, s dN
olajd fyda tla †kla i|yd jk j.lSïj,ska ishhg wkqmd;h ^]& ^we& 42.7 72.6 3.3 29.9
15'7 la olajd ie,lsh hq;= f,i wvq úh' m%d:ñl wj∞kï u; nr;enQ m%d.aOk
wf,úlrejka úiska wj∞kï rys; rdcH iq/l=ïm;a wjYH;d wkqmd;h ^]& ^we& 25.5 21.7 3.7 -3.8
f;da,k ld,h ^we& 4.8 6.6 -2.5 1.8
úYd, m%udKhla mj;ajdf.k hdu iy tjeks rdcH
.kqfokq 17,308.9 22,529.5 23.2 30.2
iq/l=ïm;a wkfmalaIs; øjYS,;d mr;rhka mshjd m%d:ñl fj<`ofmd<
.ekSu i|yd wruqo,a imhd .ekSfï iq/l=ula f,i .kqfokq 1,895.3 1,508.2 -4.4 -20.4
oaú;shSl fj<`ofmd<
fhd∞ .ekSug we;s yelshdj fya;=fjka øjYS,;d .kqfokq 15,413.6 21,021.3 27.8 36.4
.egÆj,g uqyqK ≥ka tla m%d:ñl wf,úlrejl= tljr ñ,° .ekqï 1,410.5 1,184.9 -16.7 -16.0
yer wfkl=;a m%d:ñl wf,úlrejkaf.a øjYS,;d tljr úl=kqï 2,189.9 1,688.0 2.0 -22.9
8
wj∞kï me;slv 2015 jifr® y;rjk ldr®;=fõ m%;sñ,° .ekqï 11,813.2 18,148.4 43.7 53.6
isg 2016 jir mqrd my< uÜgul mej;=◊' ´kEu ^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& nexl=j, m%d:ñl wf,úldr tAll mu◊'
øjYS,;d mr;rhla mshjd .ekSu i|yd fmr ^we& nexl= fkdjk m%d:ñl wf,úlrejka muKs'
igyk( tkag%iaÜ filshq˙àia mS't,a'iS' uQ,H o;a;
iQ∞kï lr.;a y†is wruqo,a úêúOdk fndfyda 2016 cqks ui olajd mu◊'
wf,úlrejka i;=j mej;=◊'
273
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
fj<|fmd< iyNd.s;ajh * fjk;a( I˙hd wruqo,a" 0'4] or®Yl wruqo,a 0'2] uQ,sl ysñlï ksl=;= wruqo,a iy fvd,r®
wruqo,a
m%d:ñl fj<|fmd< l%shdldrlï( NdKavd.dr uQ,h( Y%S ,xld tAll Ndr ix.uh
ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlr i|yd jk tall Ndr wruqo,a .Kk wvq w.hls' tall Ndr
m%d:ñl fjf<|fmd< fjkafoais i|yd m%d:ñl l<ukdlrK iud.ï 14 u.ska l<ukdlrKh
wf,úlrejkaf.a iyNd.s;ajh ñY% ldr®hidOkhla flreKq iuia; tall Ndr ixLHdj 2015 jifr®
ms<sìUq lrk ,°' 2016 jr®Ifha ° mj;ajk ,o iuia; mej;s tall Ndr 74 yd iiπ n,k l, 2016 jifr®
NdKavd.dr ì,am;a fjkafoais ^fjkafoais 52& u.ska ° tall Ndr 77 la olajd by< .sfhah' fuu tall
ms<s.kakd ,o iuia; ,xiq m%udKhka i|yd nexl= Ndr 77 w;˙ka 74 la újD; wruqo,a o" 2 la ixjD;
m%d:ñl wf,úlrejka" nexl= fkdjk m%d:ñl wruqo,a o jQ w;r" 1 la fvd,r® ne∫ïlr wruqo,la
wf,úlrejka iy fiajl wr®:idOl wruqof,a úh' fuu újD; wruqo,a 74" uqo,a fj<|fmd<
∞hl;ajh ms<sfj,ska ishhg 66'9 la" ishhg 28'2 la wruqo,a 18 lska o" .s,aÜ t–â (gilt edged) wruqo,a
iy ishhg 4'9 la úh' flfia jqj o 2016 jifr® 15 lska o" wd∞hï wruqo,a 14 lska o" ysñlï jr®Ok
° NdKavd.dr ne∫ïlr fjkafoais 23 la u.ska wruqo,a 8 lska o" iu;=,s; wruqo,a 8 lska o" I˙hd
ms<s.kakd ,o iuia; ne∫ïlrj,ska ishhg 50'7 lg wruqo,a 5 lska o" or®Yl wruqo,a 4 lska yd uQ,sl
nexl= fkdjk m%d:ñl wf,úlrejka iyNd.S úh' ysñlï ksl=;= wruqo,a 2 lska iukaú; úh'
oaú;ShSl fjf<|fmd< ls%hdldrlï( 2015
jir yd iei£fï° 2016 jir ;=< rdcH jHdmdr j¾Okh
iq/l=ïm;a yd iïnkaO oaú;ShsSl fjf<|fmd< tall Ndr wxYfhys iuia; j;alï 2015
.Kqfokq remsh,a ì,shk 21"021'3 olajd ishhg 36'4 wjidkfha ° mej;s remsh,a ì,shk 130'3 isg 2016
lska ie,lsh hq;= f,i jeä úh' 2016 jir ;=< jifr® ° remsh,a ì,shk 103'1 la olajd remsh,a
is≥lrk ,o iuia; oaú;ShSl fjf<|fmd< .Kqfokq ì,shk 27'2 lska my< hk ,°' ksl=;a l< iuia;
m%udKfhka ishhg 86'3 la m%;sñ,° .eKqï .Kqfokq
8'13 ixLHd igyk
úh' tljr ñ,°.eKqï (Outright Purchases) iy
tall Ndr wxYfha l%shdldß;ajh
tljr úl=Kqï (Outright Sales) 2015 jifr® ° meje;s
jákdlï iu`. iei£fï ° 2016 jifr® ° ms<sfj<ska whs;uh 2015 2016
ishhg 16'0 lska iy ishhg 22'9 lska wvq úh'
tall Ndr ixLHdj 74 77
iuia; tall ysñhkaf.a ixLHdj 38,008 41,249
tall Ndr tall ksl; = k
+ a .Kk ^ñ,shk& 8,766 7,150
iuia; j;alï ^re' ñ,shk& 130,301.9 103,079.3
8
jir ;=< °" kj wruqo,a 4 la ia:dmkh ùu yd Y=oO
a j;alï w.h ^re' ñ,shk& 129,398.5 103,109.7
tla wruqo,la fufyhqï lghq;=j,ska bj;a ùu;a fldgiaj, wdfhdack ^re' ñ,shk& 14,407.1 13,923.4
iuia; Y=oOa j;alïj, m%;Ys ;hla f,i ^]& 11.1 13.5
iuÛ tall Ndr .Kk 3 lska by< hkq ,eì◊'
rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh ^re' ñ,shk& 29,404.7 49,632.4
flfia jqjo" 2015 jifr® wdrïN jQ kj wruqo,a iuia; j;alïj, m%;Y s ;hla f,i ^]& 22.6 48.1
11 g idfmalaIj 2016 jifr® ° wÆ;ska wdrïN l< uQ,h( YS% ,xld tAll Ndr ix.uh
274
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
tall .Kk 2015 wjidkhg mej;s 8"766 isg 0'6 la o úh' flfia fj;;a" rlaIK >k;ajh 2015
2016 wjidkfha ° 7"150 olajd my; jegqKq w;r" jifr® ° jdr®;d jQ mqoa.,fhl=g remsh,a 5"768 isg
iuia; tall ysñhka .Kk 2015 jir wjidkhg mqoa.,fhl=g remsh,a 6"617 la olajd 2016 jir jk
jdr®;d jQ 38"008 isg 2016 jir wjidkfha ° 41"249 úg iqΩ jYfhka by< .sfhah'
olajd by< hk ,°' tallhla i|yd Y=oaO j;alï
jákdlu 2015 wjidkhg mej;s remsh,a 14'8 yd jHdmdr j¾Okh
ii|k l, 2016 wjidkfha ° remsh,a 14'4 olajd rlaIK wxYfha iuia; j;alï 2015 jifr®
iqΩ jYfhka my; jeá◊' ° meje;s remsh,a ì,shk 453'6 isg 2016 jifr® °
remsh,a ì,shk 503'1 olajd ishhg 10'9 lska jr®Okh
wdfhdack
úh' †.=ld,Sk rlaIKh iy idudkH rlaIKh hk
tall Ndr úiska rdcH iq/l=ïm;a yd jHdmdr jHdmdr wxY folu fuu jr®Okhg odhl úh' 2015
fldgia hk foflysu is≥ lrk ,o wdfhdack m%;sY;h jir wjidkhg rlaIK wxYfha uqΩ j;alïj,ska
2016 jifr® ° ie,lsh hq;= f,i by< hk ,°' rdcH ishhg 67'3 la jQ †.=ld,Sk rlaIK wxYfha uqΩ
iq/l=ïm;aj, wdfhdackh 2015 jir wjidkhg j;alï 2016 jir wjidkhg remsh,a ì,shk
mej;s remsh,a ñ,shk 29"405 isg 2016 jir 334'4 la olajd by< .sh w;r" th rlaIK wxYfha
wjidkhg remsh,a ñ,shk 49"632 olajd ishhg uqΩ j;alïj,ska ishhg 66'5 la úh' ta wkqj" rlaIK
68'8 lska by< .sfhah' tfukau" wdfhdack l<U wxYfha iuia; j;alïj,ska idudkH rlaIK
;=< tall Ndr úiska fldgiaj, is≥ l< wdfhdackh wxYfha j;alïj, idfmalaI m%udKh ishhg 33'5 la
2015 wjidkhg jQ ishhg 11'1 isg 2016 jir olajd iqΩ jYfhka by< .sh w;r" tu j;alïj,
wjidkhg ishhg 13'5 olajd by< hk ,°' jákdlu remsh,a ì,shk 168'8 la úh'
o< ,shdy, jd˙l wd∞hfï jr®Okh 2015
rlaIK wxYh
jifr® ° jdr®;d l< ishhg 21'1 iuÛ iei£fï °
j;alï jr®Okh iy bmhSï ie,ls,a,g .;a l, 2016 jifr® ° ishhg 16'0 la olajd my; jegq◊'
jr®Ih ;=< ° rlaIK wxYh by< ldr®hidOkhla idudkH rlaIK wxYfha o< ,shdy, jd˙l wd∞hu
fmkakqï lf<ah' 2016 jir wjidkh jk úg Y%S uqΩ o< ,shdy, jd˙l wd∞hfuka ishhg 54'7 la
,xld rlaIK uKav,h hgf;a ,shdm†xÑ iud.ï úh' fuu wxYfha o< ,shdy, jd˙l wd∞hu 2015
29 la Y%S ,xldj ;=< jHdmdr lghq;= is≥ lrkq jifr® ° ishhg 21'9 lska jr®Okh jQ w;r" 2016
,enQ w;r thska iud.ï 14 la idudkH rlaIK jifr® ° tu jr®Okh ishhg 14'0 la úh' i,ld
jHdmdrj, muKla o" iud.ï 12 la †.=ld,Sk rlaIK n,k ld,m˙Éf√oh ;=< ° r: jdyk rlaIK
jHdmdrj, muKla o" b;s˙ iud.ï 3 †.= ld,Sk fufyhqïj, jr®Okh wLKavj mj;ajd .kq
iy idudkH hk rlaIK jHdmdr foflysu o ksr; ,eîh' idudkH rlaIK wxYfha o< ,shdy, jd˙l
úh' m%Odk jYfhka idudkH rlaIK lghq;=j, wd∞hfuka ishhg 77'7 la jk r: jdyk rlaIK
ksr; rlaIK ;e/õldr iud.ï 59 la jr®Ih ;=< wxYfha o< ,shdy, jd˙l wd∞hu 2016 jir ;=<
jHdmdr lghq;=j, ksr; úh' 2016 jir wjidkh ° ishhg 15'1 lska by< .sfhah' †.=ld,Sk rlaIK
jk úg rlaIK iud.ï 8 la fld<U fldgia wxYfha o< ,shdy, jd˙l wd∞hu miq.sh jifr® °
yqjudrefõ ,ehsia;=.; ù we;s w;r" iud.ï 5 la ishhg 20'1 lska by< .sh w;r" fuu jifr® °
úfoaY iud.ïj,g wkqnoaê; iud.ï úh' rlaIK remsh,a ì,shk 63'5 la olajd ishhg 18'6 lska
jd˙l wd∞hu o< cd;sl ksIamd†;fha m%;sY;hla by< .sfhah' 2016 ° o< ,shdy, jd˙l wd∞hfuys
f,i .Kkh lrkq ,nk rlaIK wxYfha jHdma;sh jr®Okh wvq ùug miq.sh jifr® jdr®;d jQ by<
2015 jifr® meje;s ishhg 1'1 g idfmalaIj 2016 jd˙l wd∞hu o fya;= úh'
jifr® ° ishhg 1'2 la olajd iqΩ jYfhka by< .sh
w;r" iuia; jd˙l wd∞hfï by< hEu fï i|yd bmehqï
8
m%Odk jYfhka fya;= úh' flfia jqj;a" Y%S ,xldfõ 2016 jifr® ° rlaIK wxYh úiska Wmhk
rlaIK wxYfha jHdma;sh l,dmSh rgj,a iuÛ ,o iuia; ,dNh ishhg 67'5 l jr®Okhla jdr®;d
iei£fï ° ie,lsh hq;= f,i wvq w.hla úh' 2016 lrk ,°' fuu by< jr®Okh i|yd iudkH
jifr® ° †.= ld,Sk rlaIK wxYfha jHdma;sh ishhg rlaIK wxYfha ldr®hidOkh m%Odk jYfhka ∞hl
0'5 la o idudkH rlaIK wxYfha jHdma;sh ishhg úh' óg wu;rj" fmr jirj, mej;s my< ,dN
275
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
m%udK iy 2016 jifr® mej;s by< fj<|fmd< wxYfha uqΩ j;alïj,g m%d.aOk wkqmd;h o 2015
fmd,S wkqmd;sl fuu by< jr®Okhg fya;= úh' jir wjidkfha mej;s ishhg 15'0 isg 2016 jir
m%drlaIK ,dN" 2015 jifr® jdr®;d jQ remsh,a ì,shk wjidkh jk úg ishhg 12'0 la olajd my;
8'1 g idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk jegq◊' rlaIK wxYfha wdfhdack l<U ms<sn|j
10'1 la olajd ishhg 24'9 lska by< .sfhah' 2016 i,ld ne,Sfï °" 2016 jir wjidkh jk úg
jir ;=< ° os.=ld,Sk rlaIK wxYfha ,dNh ishhg †.=ld,Sk rlaIK wxYfha j;alïj,ska ishhg 48'0 la
24'8 lska by< .sh w;r" idudkH rlaIK wxYfha iy idudkH rlaIK wxYfha j;alïj,ska ishhg
,dNh ishhg 125'9 lska by< .sfhah' 17'9 la rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh lr ;snq◊'
†.=ld,Sk rlaIK wxYfha iuia; wdfhdackj,ska
2016 jifr® ° idudkH rlaIK wxYfha
ysñlï fldgiaj, is≥ l< wdfhdackfha idfmalaI
ysñlïmEï remsh,a ì,shk 37'7 la olajd ishhg
m%udKh 2015 jir wjidkfha ° mej;s ishhg
15'9 lska by< .sh w;r" †.=ld,Sk rlaIK wxYfha
10'8 isg 2016 jir wjidkh jkúg ishhg
ysñlïmEï remsh,a ì,shk 22'7 la olajd ishhg 7'9 la olajd my; jegq◊' tfia jqjo" idudkH
9'0 lska by< hk ,°' rlaIK wxYfha iuia; rlaIK wxYfha iuia; wdfhdackj,ska ysñlï
ysñlïmEï remsh,a ì,shk 60'3 la olajd ishhg fldgiaj, is≥ l< wdfhdackfha m%udKh
13'2 lska jr®Okh jQ w;r 2015 jifr® ° tu jr®Ok miq.sh jir wjidkfha mej;s ishhg 22'3 isg ishhg
wkqmd;slh ishhg 7'5 la úh' 2015 jifr® ° rlaIK 23'6 la olajd jr®Okh úh' idudkH rlaIK wxYfha
iud.ïj, iuia; wdfhdack wd∞hu ishhg 9'0 lska
my< .sh o m%Odk jYfhka fmr jirg idfmalaIj 8'14 ixLHd igyk
fj<|fmdf<a meje;s by< fmd,S wkqmd;sl rlaIK wxYfha l%shdldß;ajh
fya;=fjka 2016 jifr® ° tu wd∞hu remsh,a ì,shk re' ì,shk
40'7 la olajd ishhg 30'4 lska jeä úh' rlaIK whs;uh 2015 ^w& 2016 ^wd&
wxYfha iuia; wd∞hu 2015 jifr® mej;s remsh,a iuia; j;alï 453.6 503.1
ì,shk 152'1 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 181'0 rcfha iq/l=ïm;a 167.5 190.7
la olajd jr®Okh ùug wdfhdack wd∞hfï by< ysñlï fldgia 53.4 49.0
w;e;s uqo,a yd ;ekam;= 58.9 46.1
hEu iy o< ,shdy, jd˙l wd∞hfï by< hEu iuia; wd∞hu 152.1 181.0
∞hl úh' idudkH rlaIK wxYfha ysñlï u; jd˙l wd∞hu 120.9 140.3
m%;s,dN wkqmd;h 2015 jifr® mej;s ishhg 5'7 isg wfhdack wd∞hu 31.2 40.7
n≥ fmr ,dNh 12.9 21.6
2016 jifr® ° ishhg 14'5 la olajd by< .sh w;r"
m%d.aOk m%udKd;au;d wkqmd;h ^]& ^we&
tu wxYfha j;alï u; m%;s,dNh ishhg 3'5 isg - †.=ld,Sk rlaIKh - 317.0
ishhg 7'3 la olajd by< .sfhah' †.=ld,Sk rlaIK - idudkH rlaIKh - 192.0
r`ojd .ekSï wkqmd;h ^]&
wxYfha j;alï u; m%;s,dN wkqmd;h 2015 jifr®
- †.=ld,Sk rlaIKh 96.3 96.6
mej;s ishhg 2'7 isg 2016 jir ;=< ° ishhg 2'9 - idudkH rlaIKh 80.0 80.1
la olajd iqΩ jYfhka by< .sfhah' óg wu;rj" ysñlï wkqmd;h ^]&
†.= ld,Sk rlaIK wxYfha ysñlï u; m%;s,dN - †.=ld,Sk rlaIKh 40.7 37.5
- idudkH rlaIKh 65.7 65.9
wkqmd;h 2015 jifr® mej;s ishhg 32'4 isg ishhg
tAldnoaO fufyhqï wkqmd;h ^]&
25'0 la olajd my; jegq◊' - †.=ld,Sk rlaIKh 86.5 84.2
- idudkH rlaIKh 105.9 105.2
m%d.aOkh iy wdfhdackh j;alï u; m%;,s dNh ^]&
- †.=ld,Sk rlaIKh 2.7 2.9
2016 jir wjidkfha ° tla idudkH rlaIK - idudkH rlaIKh 3.5 7.3
iud.ula yereKq úg wfkl=;a ishÆu idudkH ysñlï u; m%;,s dNh ^]&
yd †.=ld,Sk rlaIK iud.ï tajdfha jHjia:dms; - †.=ld,Sk rlaIKh 32.4 25.0
8
kqnqkaj;a wdka;sl wjYH;d imqrd .kakd ,°' flfia - idudkH rlaIKh 5.7 14.5
m%drlaIK wkqmd;h ^]&
fj;;a" idudkH rlaIK wxYfha uqΩ j;alïj,g - idudkH rlaIKh 16.4 17.8
m%d.aOk wkqmd;h 2015 jir wjidkfha mej;s ^w& ixfYdaê; uQ,h( YS% ,xld rlaIK uKav,h
ishhg 55'0 isg 2016 jir wjidkh jk úg ishhg ^wd& ;djld,sl
^we& kqnqkaj;a wdka;sl wkqmd;h fjkqjg
52'0 la olajd my; jegq◊' †.=ld,Sk rlaIK 2016 jifr® ° y∫kajdfok ,°'
276
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
iuia; wdfhdackj,ska idx.ñl Kh iq/l=ïm;aj, w∞< rlaIK Tmamq ysñhka úiska f.jk ,o uQ,sl
is≥ l< wdfhdack 2015 jifr® mej;s ishhg 8'8 l ;ekam;= uqo, fyda rlaIK jd˙lh wdmiq f.ùug
m%udKhg idfmalaIj 2016 jir wjidkfha rlaIKlre ne£ isà' kj rlaIK l%u iy tajd
° ishhg 11'2 l m%;sY;hla jdr®;d lrk ,°' ta y∫kajd fok †k iïnkaOfhka Y%S ,xld rlaIK
w;ru" †.=ld,Sk rlaIK wxYh úiska idx.ñl Kh uKav,h ±kqïj;a lrk f,i kshu lrñka
iq/l=ïm;aj, is≥ l< wdfhdackh 2015 jir Y%S ,xld rlaIK uKav,h úiska ishÆu rlaIK
wjidkfha meje;s ishhg 18'5 isg 2016 jir iud.ï fj; pl%f,aLhla o ksl=;a lrk ,°' ta
wjidkh jk úg ishhg 23'0 la olajd by< .sfhah' wkqj" idudkH rlaIK iud.ï kj rlaIK l%u
y∫kajd °ug fmr w∞< ,shlshú,s b†˙m;a l<
wëlaIK iy kshduk ixj¾Okhka hq;= w;r" †.= ld,Sk rlaIK iud.ï wju jYfhka
rlaIK Tmamq ysñhkaf.a whs;Ska iqrlaIs; kj rlaIK l%u y∫kajd°ug †k 45 lg fmr
lrk w;ru rlaIK wxYfha jD;a;Sh ksmqK;ajh wdhq.Kl iy;slh" rlaIK m%;sm;a;s f,aLkh iy
m%jr®Okh ls¯fï iy lSr®;sh by< kexùfï fhdackd m;%h b†˙m;a l< hq;=h' by; i|yka l<
wruq◊ka 2016 jifr® ° Y%S ,xld rlaIK uKav,h úOdkj,g wu;rj" rlaIK wxYfha .=Kd;aulNdjh
úiska udr®f.damfoaY ksl=;a ls¯u iy kshduk iy m%;srEmh by< kexùfï wruq◊ka Y%S ,xld
l%shdudr®. lsysmhla .ekSu is≥ lrk ,°' ta wkqj" rlaIK uKav,h úiska udr®f.damfoaY lsysmhla
fldgia ysñld˙;ajfhka ishhg 50 lg jvd jeä ksl=;a lrk ,°' ta wkqj" rlaIKlrejka iy
fyda ksl=;a lr we;s fldgia m%d.aOkfhka ishhg 50 ;e/õlrejka úiska meñ◊,s yiqreùfï ° läkï
la fyda Bg jeä jákdlulg iudk Pkao n,hla iy idOdrK fiajhla ,nd°u i|yd ksis l%shdudr®.
iys; uQ,H WmlrKj, ysñlu iy md,k n,h we;s ls¯u ;yjqre ls¯fï wruq◊ka 2016 Tlaf;danr®
iïnkaO fjkil ° Y%S ,xld rlaIK uKav,fha
udifha ° md˙fNda.sl meñ◊,s yiqreùu ms<sn|j
,sÅ; wkque;sh ,nd .ekSug ksfhda. lrñka Y%S
udr®f.damfoaY ksl=;a lrk ,°' ;jo" Y%S ,xld
,xld rlaIK uKav,h úiska ishÆu rlaIK iud.ï
rlaIK uKav,h úiska iïnkaê; †.=ld,Sk rlaIK
iy rlaIK ;e/õldr iud.ï fj; úOdkhla
jHdmdr i|yd mj;sk udr®f.damfoaY ixfYdaOkh
ksl=;a lrk ,°' ;jo" rlaIK Tmamq ysñhkag
rlaIK Tmamqfjys kshu iy fldkafoais m¯laId lrk ,°'
ls¯ug †k 21 l i,ld ne,Sfï ld,hla ^ksoyia
úY%du wruqo,a
ms˙laiqï ld,hla& ,ndfok f,i †.=ld,Sk rlaIK
iud.ïj,g úOdk lrk ,°' fuu.ska" rlaIK 2015 jifr® meje;s remsh,a ì,shk 2"257'5 yd
Tmamq ysñhkag fuu ld,m˙Éf√oh ;=< ° rlaIK iei£fï °" 2016 jifr® ° úY%du wruqo,a wxYfha
Tmamqj wjika ls¯ug yelshdjla ,efnk w;r" iuia; j;alï ishhg 12'4 lska remsh,a ì,shk
2"537'2 olajd ie,lsh hq;= jr®Okhla fmkaùh'
8'13 rEm igyk fiajl wr®:idOl wruqo," fiajd kshqla;hkaf.a
rlaIK wxYfha o< ,shdy, jdßl wdÞhu Ndr wruqo, iy rdcH fiajd wr®:idOl wruqo,
90 30 hk rdcH wdh;k úiska l<ukdlrKh lrk
80 wruqo,a 3 lska iy fm!oa.,sl l<ukdld˙;ajfhka
70 hq;= úY%du iy wr®:idOl wruqo,a 152 lska fuu
60 20 wxYh iukaú; úh' 2016 jir wjidkhg" fuu
wxYfha uqΩ j;alï uQ,H wxYfha uqΩ j;alïj,ska
re' ì,shk
ishhg
50
40
ishhg 16'5 la jQ w;r" th 2015 jifr® ° ishhg
30 10 16'3 la úh'
20
fiajl w¾:idOl wruqo,
10
8
0 0
1958 wxl 15 ork fiajl wr®:idOl wruqo,a
2012 2013 2014 2015 2016
mk; hgf;a wruqof,a Ndrld¯;ajh uqo,a uKav,h
†.=ld,Sk idudkH iuia; o< jd˙l
rlaIKh rlaIKh wd∞hfï fj; mjrd we;s w;r" tys m˙md,k lghq;= lïlre
^jï wÈh& ^jï wÈh& jr®Okh
^ol=Kq wÈh&
flduid˙ia fj; mjrd we;' fiajl wr®:idOl
uQ,h( Y%S ,xld rlaIK uKav,h wruqo,a mkf;a úêúOdkj,g wkqj uqo,a uKav,hg
277
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
tys Ndrld¯;aj n,;," j.lSï yd ldr®hhka bgq ffoksl øjYS,;d wjYH;djhka l<ukdlrKh
ls¯u i|yd myiqlï iemhSu fiajl wr®:idOl lr .ekSu i|yd rcfha iq/l=ïm;aj,ska wdjrKh
wruqo,a fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrkq ,nhs' jk m%;súl=Kqï .súiqï yd foaYSh fufyhqï lghq;=
idud‚l;ajh" idud‚l fYaIhka iy m%;s,dN fomdr®;fïka;=j úiska ksl=;a lrk ffoksl
f.ùï( wruqof,a uqΩ jákdlu 2015 jir m%;súl=Kqï fyda ks;H ;ekam;= myiqlï jeks by<
wjidkfha jdr®;d jQ remsh,a ì,shk 1"664'9 g øjYS,;djhla iys; j;alïj, wdfhdackh lr
idfmalaIj 2016 jir wjidkh jkúg remsh,a we;'
ì,shk 176'6 lska ke;skï ishhg 10'6 lska remsh,a wdfhdack wdodhu( wruqof,a iuia; wdfhdack
ì,shk 1"841'5 olajd jr®Okh úh' fuu jr®Okh wd∞hu 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 192'9 la
idud‚lhkaf.a Y=oaO ∞hl uqo,a ,eîï ^∞hl f,i jdr®;d jQ w;r" th 2015 jifr® Wmhk ,o
uqo,a ,eîïj,ska m%;s,dN f.ùï wvq l< miq& iy iuia; wdfhdack wd∞hu yd iei£fï ° ishhg
M,∞hS yd úplaIKYS,S wruqo,a wdfhdackh ;=<ska 12'5 l jeä ùuls' iuia; wd∞hñka ishhg 85'8 la
Wmdh.;a wd∞hïj, iuia; m%;sM,hls' idud‚l jQ fmd,S wd∞hu 2015 jifr® Wmhk ,o remsh,a
fYaI i|yd fmd,sh o we;=<;aj" idud‚lhka ì,shk 143'1 l fmd,S wd∞hu yd iei£fï °
i|yd jQ uqΩ j.lSu 2016 jir w. jk úg remsh,a remsh,a ì,shk 165'5 la olajd ishhg 15'7 l
ì,shk 1"810'6 la jQ w;r" th 2015 jir w. jr®Okhla fmkakqï lrk ,o w;r th wruqof,a
mej;s remsh,a ì,shk 1"625'5 g idfmalaIj ishhg m%Odk wd∞hï uQ,dY%h f,i wLKavj meje;=◊'
11'4 l jr®Okhls' 2016 jir i|yd uqΩ ∞hl uqo,a meje;s wys;lr fj<|fmd< ;;a;ajh hgf;a rcfha
,eîï remsh,a ì,shk 118'3 olajd ishhg 15'4 lska iq/l=ïm;ays wdfhdackhkj,ska ,o m%d.aOk
jr®Okh úh' 2016 jifr® ° idud‚lhka yd Tjqkaf.a ,dN 2015 jifr® bmehQ remsh,a ì,shk 1'2 g
kS;suh Wreulalrejka yg remsh,a ì,shk 108'4 l idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 0'6 la
uqΩ m%;s,dN f.ùï is≥ l< w;r" th 2015 jirg olajd wvqùula fmkakqï lrhs' ;jo" 2016 jifr® °
idfmalaIj ishhg 39'3 l jr®Okhls' 2015 jifr® iud.ï fldgiaj, wdfhdackh ls¯u ;=<ska ,o
isg l%shd;aul lrk ,o idud‚l fYaIfhka ishhg m%d.aOk ,dN remsh,a ì,shk 0'5 la jQ w;r" th
30 la wdmiq .ekSfï myiqlu" fuu jr®Okhg fya;= 2015 jifr® ° remsh,a ì,shk 0'6 iuÛ iei£fï °
úh' 2016 jifr® meje;s Y=oaO ∞hl uqo,a ,eîï fmr my; jeàula fmkakqï lrhs' tfia jqjo" 2016 jifr®
jifr® meje;s remsh,a ì,shk 24'7 yd ii|k l,
remsh,a ì,shk 9'9 la úh' 2016 jifr® wruqof,a 8'15 ixLHd igyk
Y=oaO wd∞hu remsh,a ì,shk 175'9 la jQ w;r" th fiajl w¾:idOl wruqof,a iy fiajd kshqla;hkaf.a
Ndr wruqof,a l%shdldß;ajh
fmr jifr® Y=oaO wd∞hu jQ remsh,a ì,shk 156'9 yd
ii|k úg ishhg 12'1 l jr®Okhls' fiajl fiajd
whs;uh
wr®:idOl
wruqo,
kshqla;hkaf.a
Ndr wruqo,
wdfhdack l<U( wruqof,a iuia; wdfhdack 2015 ^w& 2016 ^wd& 2015 ^w& 2016 ^wd&
l<fUys jákdlu ^fmd;a w.h& 2015 jifr® meje;s iuia; j;alï ^re' ì,shk& 1,664.9 1,841.5 223.5 249.4
remsh,a ì,shk 1"604'2 g idfmalaIj 2016 jifr® iuia; fkdmshjQ idud‚l .sKï q
fYaIh ^re' ì,shk& 1,625.5 1,810.6 200.5 225.3
° remsh,a ì,shk 1"722'2 olajd ishhg 10'5 lska idud‚l .sKï q ixLHdj ^ñ,shk& 16.9 17.1 12.4 12.5
jr®Okh úh' wruqof,a iqrlaIs;Ndjh wdrlaId lr lsh
% dld¯ idud‚l .sKï q ixLHdj ^ñ,shk& 2.6 2.4 2.4 2.5
∞hljkakd jQ fiajd∞hlhska ixLHdj 72,578 73,973 76,674 77,842
.ksñka" m%;s,dN f.ùï is≥ ls¯ug yd wfkl=;a úhoï
iuia; ∞hl;ajh ^re' ì,shk& 102.5 118.3 18.1 20.3
imqrd .ekSug m%udKj;a m˙† øjYS,;djla mj;ajd iuia; m%;f s .jqï ^re' ì,shk& 77.8 108.4 11.5 13.5
.ksñka" wruqof,a idud‚lhka fj; †.=ld,Sk iuia; wdfhdack l<U ^re' ì,shk& 1,604.2 1,772.2 210.7 235.7
Ok uQr®; m%;s,dNhla ,nd °u wruqof,a wdfhdack thska rcfha iq/l=ïm;a ^]& 92.7 93.1 91.1 84.8
o< wd∞hu ^re' ì,shk& 171.9 193.1 19.9 22.1
m%;sm;a;sh fõ' ta wkqj" 2016 jir wjidkh fn∞ye¯u i`oyd mj;akd
8
jkúg wruqof,a iuia; wdfhdackhkaf.ka ,dNh ^re' ì,shk& 157.2 176.1 19.1 20.2
ishhg 93'1 la rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh wdfhdackh u; m%;, s dNh ^]& 11.3 11.4 9.3 9.1
idud‚l .sKï q i`oyd f.jQ fmd,S
lr ;snQ w;r" iud.ï fldgiaj, yd idx.ñl wkqmd;slh ^]& 10.5 10.5 9.0 9.0
Khj, ms<sfj<ska ishhg 4'6 la iy ishhg 2'1 la ^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld uy nexl=j
wdfhdaackh lr ;snq◊' b;s˙ ishhg 0'2 l wruqof,a ^wd& ;djld,sl fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo,
278
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
,dNdxY wd∞hu remsh,a ì,shk 4'3 la jQ w;r" th iei£fï ° 2016 jifr® ° ishhg 9'1 olajd iqΩ wvq
ishhg 21'4 l jr®Okhls' ùula fmkakqï lrhs'
wruqof,a iuia; m%;s,dNh( 2016 jifr® ° wfkl=;a úY%du wruqo,a
wruqof,a iuia; o< wd∞hu remsh,a ì,shk
193'1 la f,i igyka jQ w;r" th fmr jir yd rdcH fiajd wr®:idOl wruqo, iy wkqu;
iei£fï ° ishhg 12'3 l jeä ùula fmkakqï úY%du iy wr®:idOl wruqo,aj,ska wfkl=;a
lrk ,°' idud‚l fYaI u; ishhg 10'5 l fmd,S úY%du wruqo,a wxYh iukaú; fõ' rdcH fiajd
wkqmd;hla wLKavj f.ùug fiajl wr®:idOl wr®:idOl wruqof,a l%shdld¯ .sKqï ixLHdj 2015
wruqo,g yels jQ w;r" wruqof,a wd∞hug fufyhqï jifr® mej;s 232"793 isg 232"135 olajd 2016 jifr®
úhoï olajk wkqmd;h 2015 jifr® ° ishhg wjidkh jk úg my; jegq◊' ;djld,sl moku
0'69 la o 2016 jifr® ° ishhg 0'77 la o jYfhka u; rdcH wdh;kj, fiajh l< fiajlhka tu
mj;ajd f.k hEug yels úh' wdh;kj, ia:ßr fiajhg we;=<;a lr .ekSu;a
iuÛ 2016 jifr® ° wruqof,a iuia; ∞hl;aj
fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo, uqo,a ishhg 40'8 lska remsh,a ñ,shk 2"469'9 l isg
remsh,a ñ,shk 1"463'3 la olajd wvq úh' wruqo,
úY%du wruqo,a wxYfha uqΩ j;alïj,ska ishhg
úiska idud‚lhkag wdmiq f.jkq ,enQ m%;s,dNj,
9'8 lg muK ∞hl jk fiajd kshqla;hkaf.a
jákdlu remsh,a ñ,shk 554'0 la olajd ishhg 24'5
Ndr wruqo, fojk úYd,;u úY%du wruqo, fõ'
lska my; jegq◊' ta wkqj" wruqof,a Y=oaO ∞hl;aj
cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
m%udKh 2015 jifr® ° jdr®;d jQ remsh,a ñ,shk
hgf;a fiajd kshqla;hkaf.a Ndr wruqo,a uKav,h
1"735'8 g idfmalaIj 2016 jifr® ° remsh,a ñ,shk
úiska m˙md,kh lrkq ,nk fuu wruqo, fiajd
909'3 la olajd ishhg 47'6 lska my; jegq◊' flfia
fhdaclhka úiska ∞hl;ajh imhkq ,nk úY%du
fj;;a" wruqof,a iuia; j;alïj, jákdlu
wruqo,la fõ' idud‚lhkag by< m%;s,dN ,nd°fï
2015 jir wjidkhg mej;s remsh,a ì,shk 46'1
yelshdj jeä lrñka" fmr jifr® ° fukau 2016
isg 2016 jir wjidkh jkúg remsh,a ì,shk
jifr® ° o" wruqof,a j;alï moku" wd∞hu iy
47'7 la olajd ishhg 3'4 lska jr®Okh úh' 2016 jir
wdfhdack hk wxYhkays by< jr®Okhla fmkakqï
wjidkh jk úg wruqof,a wdfhdackj,ska ishhg
lrk ,°' 2016 jir wjidkhg fiajd kshqla;hkaf.a
99'8 la rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh lr ;snq◊'
Ndr wruqof,a idud‚l .sKqï ñ,shk 12'5 la muK
rdcH fiajd wr®:idOl wruqo, yereKq úg lïlre
meje;=Kq w;r" .sKqï ñ,shk 2'5 la l%shdld¯ .sKqï
fomdr®;fïka;=j úiska wëlaIKh lrkq ,nk
úh' fuu wruqof,a fkdmshjQ idud‚l fYaIhkaf.a
kuq;a fm!oa.,sl l<ukdld˙;ajfhka hq;= wkqu;
jákdlu 2015 jir wjidkhg jQ remsh,a ì,shk
wr®:idOl iy úY%du wruqo,a 152 la 2016 jir
200'5 isg 2016 jir wjidkh jk úg remsh,a
wjidkh jk úg mej;=◊' 2016 jir wjidkh
ì,shk 225'3 olajd ishhg 12'4 lska jr®Okh úh'
jk úg fuu fm!oa.,sl l<ukdld˙;ajfhka
2016 jifr® ° idud‚lhkag remsh,a ì,shk 13'5 la
hq;a wruqo,aj, uqΩ idud‚lhska .Kk 160"130 la
m%;s,dN f,i f.ùfuka wk;=rej wruqo,g Y=oaO
jQ w;r" fuu wruqo,aj, iuia; j;alï iy
Okd;aul ∞hl;ajhla ,nd foñka wruqof,a iuia;
wdfhdackh ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 398'6 la iy
∞hl;ajh ,eîï" fmr jifr® mej;s remsh,a ì,shk
remsh,a ì,shk 244'0 la úh'
18'1 isg fuu jir ;=< ° remsh,a ì,shk 20'3 olajd
by< .sfhah' 2016 jir wjidkh jk úg wruqof,a
8'4 uQ,H fj<|fmd<j, ld¾hidOkh
iuia; wdfhdack l<U remsh,a ì,shk 235'7 olajd
ishhg 11'9 lska jr®Okh jQ w;r" tu wdfhdackj,ska uqo,a fj<|fmd<
ishhg 84'8 la rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackh lr
;snq◊' iuia; wdfhdackj,ska iud.ï fldgiaj, 2015 foieïnr® w. jk úg by< uÜgul
8
is≥ l< wdfhdack yd idx.ñl ia:djr bmehqï mej;s uqo,a fj<|fmd< w;s˙la; remsh,a
iq/l=ïm;aj, is≥ l< wdfhdack ms<fj<ska ishhg øjYS,;dj" l%%ufhka wvq fjñka 2016 m<uq
5'2 la iy ishhg 0'9 la úh' fiajd kshqla;hkaf.a ldr®;=fõ wjidkh jk úg øjYS,;d ysÛhla
Ndr wruqof,a idud‚l .sKqï fYaI u; jk M,∞hS njg m;a úh' m%Odk jYfhkau uy nexl=j úiska
fmd,S wkqmd;slh 2015 ° mej;s ishhg 9'3 iuÛ m%d:ñl fj<|fmdf<ka NdKavd.dr ì,am;a ñ,°
279
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
.ekSu iy rchg ;djld,sl w;a;sldrï iemhSu f.ùfï ° ,efnk n≥ yssñlï ksid we;s jk
fya;=fjka 2016 uq,a Nd.fha flá ld,hla ;=< úIu;djfha m%;sM,hla f,i n˙; idudkH talaIK
w;s˙la; øjYS,;dj by< uÜgul mej;=◊' fuu uqo,a wkqmd;slh udr®;= wjidkh jk úg ks;H
ld,h ;=< ° w;s˙la; øjYS,;dj fláld,Sk iy fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ by< iSudj blauùh'
†.=ld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoais yryd ;djld,sl 2016 cQ,s 28 jk †k isg n,meje;afjk m˙† uy
mokñka o" NdKavd.dr ì,am;a ia:ßr moku u; nexl=j úiska ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh
úls”u u.ska ia:djr mokñka o wjfYdaIKh lr iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh ms<sfj<ska
.kakd ,°' óg wu;rj" 2016 ckjd˙ 16 jk †k ishhg 7'00 iy ishhg 8'50 olajd by< kexùug
isg n,meje;afjk m˙† n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, fmr n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh
ishÆu remsh,a ;ekam;= j.lSï i|yd w∞< jk ishhg 8'20 f,i mej;=◊' 2016 fmnrjd˙ udifha
jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;h ishhg 7'50 olajd mej;s fmd,S wkqmd;sl by< kexùu;a iuÛ
m%;sY;dxl 1'50 lska by< kexùfuys m%;sM,hla n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh ie,lsh
f,i uy nexl=j úiska foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ka hq;= f,i by< hEula is≥ jQ neúka" 2016 cQ,s
remsh,a ì,shk 52 l muK øjYS,;djla wjfYdaIKh udifha fmd,S wkqmd;sl by< ±ófuka tys is≥ jQ
lrkq ,eîh' rch fjkqfjka úfoaYSh Kh mshùu fjkiaùug idfmalaIj fndfyda ≥rg wvq úh' 2016
we;=Ωj uy nexl=j úiska is≥ lrk ,o úfoaY cQ,s ui wjidkfha isg n˙; idudkH talaIK uqo,a
úksuh wdY%s; .kqfokq foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys wkqmd;slh ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=<
w;s˙la; øjYS,;dj ;j≥rg;a l%ufhka wvq mej;s w;r" 2016 wjidkh jk úg th ishhg
ùug fya;= úh' ckjd˙ udifha remsh,a ì,shk 8'42 la úh'
71'1 la f,i mej;s foaYSh uqo,a fj<|fmd< idudkH jir ;=< ° jd◊c nexl= lsysmhla uqo,a
w;s˙la; øjYS,;dj 2016 udr®;= udifha ° remsh,a fj<|fmdf<ka fkdlvjd Kh .ekSï is≥ lrk
ì,shk 8'6 la olajd wvq úh' bkamiqj" uy nexl=fõ ,°' uqo,a .kqfokqj, m%udKh wkqj n,k úg" uqΩ
NdKavd.dr ì,am;a m˙K; ùu fukau úfoaY Kh .ekSïj,ska ishhg 66 lau nexl= ;=kla úiska
úksuh wdY%s; .kqfokqj, n,mEu ms<sìUq lrñka is≥ lrk ,o w;r" Kh ,nd°ï ie,l+ úg uqΩ Kh
fkdjeïnr® udifha iy foieïnr® udih w. †k ,nd°ïj,ska ishhg 52 lau nexl= ;=kla úiska is≥
lsysmhla yereKq fldg fj<|fmd< øjYS,;dj 2016 lrk ,°' jdr .Kk wkqj i,ld n,k úg tkï"
jifr® b;s˙ ld,h ;=< ° ysÛ uÜgul meje;=◊' ishÆu nexl= uqo,a fj<|fmd< ;=< .kqfokq is≥ l<
2016 wfm%a,a isg fkdjeïnr® olajd ld,iSudj ;=< uqΩ †k .Kk wkqj ie,l+ úg Kh ,nd.ekSfï
° foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys øjYS,;d ysÛfhys ° nexl= 4 la úiska ishhg 47 l ∞hl;ajhla fmka
idudkHh ffoksl mokñka remsh,a ì,shk 23'4 jQ w;r" Kh ,nd°fï ° nexl= ;=kla úiska ishhg
la úh' uy nexl=j úiska NdKavd.dr ì,am;a ñ,g 30 l l%shdld¯;ajhla fmkaùh' fj<|fmd< n˙;
.ekSu" úfoaY úksuh wdY%s; .kqfokq iy úfoaY idudkH m%;sñ,†.ekqï wkqmd;slh" ks;H Kh
Kh ,nd.ekSu m%Odk jYfhka fya;= fldg f.k myiqlï wkqmd;slhg jvd my< uÜgul mej;=K
2016 foieïnr® udifha ueo Nd.fha ° fj<|fmd< o we;eï m%d:ñl fj<∫ka úiska uy nexl=fõ
øjYS,;dj w;s˙la; uÜgul mejef;ñka jir fjkafoaishg w∞< m%;súl=Kqï wkqmd;slh hgf;a
wjidkh jk úg w;s˙la;h remsh,a ì,shk fyda ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh hgf;a †.ska
39'2 la úh'
8'16 ixLHd igyk
2016 fmnrjd˙ udifha ° uy nexl=fõ
uqo,a fj<|fmd< .kqfokq
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl mokï wxl 50 lska jeä
m˙udj nr;enQ idudkH fmd,S
ùu fya;=fjka iy fj<|fmd< øjYS,;dj l%ufhka ^re' ì,shk&
wvqùu ksid 2016 m<uq ldr®;=j ;=< ° n˙; idudkH
fj<|fmd<
2015 2016
wkqmd;slh ^wju-Wm˙u&]
2015 2016
talaIK uqo,a wkqmd;slh by< hEfï m%jK;djla talaIK uqo,a 2,828.0 3,493.0 5.80-7.00 6.43-8.44
8
fmkaùh' 2015 jir wjidkfha ° ishhg 6'40 laj fj<`ofmd< m%;sñ,° .ekqqï 1,962.0 6,572.0 5.00-6.91 6.29-9.15
uy nexl= m%;sñ,° .ekqï 750.0 252.0 5.86-6.42 6.29-7.50
mej;s n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh 2016
uy nexl= m%;súl=Kqï 44.0 3,938.0 6.15-6.30 6.59-8.50
fmnrjd˙ 24 jk úg ishhg 7'51 olajd by< .sh ks;H ;ekam;= myiqlï 17,990.0 5,573.0 - -
w;r" rcfha iq/l=ïm;aj,g oaú;ShSl fj<|fmdf<a ks;H Kh myiqlï 23.0 3,208.0 - -
.kqfokqj,ska ,efnk fmd,S wd∞hug w∞< n≥ uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
280
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
†.gu Kh .ekSï is≥ l<y' fuh fndfydaúg Kh wka;r® nexl= fj<|fmdf<a úfoaY úksuh .kqfokq
ysñhka úiska oaú;ShSl fj<|fmd< .kqfokqj, we;s m˙udj 2015 jifr® ° jdr®;d jQ t'c' fvd,r® ñ,shk
wj∞ku i,ld n,d ;u Kh.e;shka yd mdr®Yajhka 13"592'48 isg 2016 jir ;=< ° t'c' fvd,r® ñ,shk
fj; mkjd ;snQ Kh iSud fya;=fldgf.k is≥úh' 14"769'50 la olajd by< f.dia we;' Bg iu.dój
fï w;r" we;eï n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy wka;r® nexl= úfoaY úksuh fj<|fmdf<a ffoksl
m%d:ñl fjf<∫ka úiska Tjqkaf.a wdfhdack ksid .kqfokq m˙udfõ idudkH o 2015 jifr® ° jQ t'c'
fyda nexl= úiska ;ekam;= jr®Okh lr .ekSulska fvd,r® ñ,shk 56'64 isg 2016 jifr® ° t'c' fvd,r®
f;drj Kh ,nd°u fya;=fldgf.k †.=ld,hla ñ,shk 61'03 la olajd by< hEula jdr®;d úh'
mqrd wLKavj ysÛ øjYS,;d uÜgula mj;ajd .kq
,eîh' úksuh wkqmd;slfha wêl úp,khka md,kh
ls¯fï wruq◊ka 2016 jifr® ° Y%S ,xld uy
foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< nexl=j foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmdf<a Y=oaO
úl=Kqïlrefjl= f,i ue†y;ajk ,°' iuia;hla
foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< ;=< t'c' f,i" jir ;=< ° uy nexl=j t'c' fvd,r® ñ,shk
fvd,rhg meje;s wêl b,aÆu ksid Y%S ,xld remsh,
1"132'22 la ñ,° .kakd ,o w;r" t'c' fvd,r® ñ,shk
2016 jir ;=< °" t'c' fvd,rhg tfrysj ;j≥rg;a
1"900'38 la fj<|fmd< fj; úl=Kk ,°' ta wkqj"
wjm%udKh úh' Y%S ,xld remsh, t'c'fvd,rhg
2016 jifr® uy nexl=j t'c' fvd,r® ñ,shk 768'16
tfrysj 2015 jifr® foieïnr® wjidkfha jQ remsh,a
l úfoaY úksuh m%udKhla Y=oaO úl=Kqï f,i
144'06 isg 2016 jifr® foieïnr® wjidkfha °
foaYSh úfoaY úksuh fj<|fmd< fj; uq∞y˙k ,°'
remsh,a 149'80 olajd ishhg 3'83 l m%udKhlska
wjm%udKh úh' iuia;hla f,i 2016 jir ;=< ° rcfha iq/l=ïm;a fj<|fmd<
Y%S ,xld remsh, wjm%udKh ùu" 2015 jir ;=< °
wjm%udKh jQ ishhg 9'03 g jvd wvq w.hla úh' 2016 2016 jifr® fmnrjd˙ udifha ° m%;sm;a;s
jir ;=< ° Y%S ,xld remsh, wjm%udKh ùu flfrys fmd,S wkqmd;sl mdoldxl 50 lska by< ±ófï
uQ,slju fya;= jQfha" wefu˙ld tlai;a ckmofha m%;sM,hla f,i 2016 ckjd˙ udifha ° by< hEfï
fµvr,a ixÑ; nexl=j u.ska fmd,S wkqmd;sl by< m%jK;djla fmkakqï l< NdKavd.dr ì,am;a M,∞
±óu iïnkaOfhka mej;s wfmalaIdjka ksid we;s wkqmd;sl 2016 fmnrjd˙ udifha ° o wLKavj
jQ wúksYaÑ;Ndjhg iu.dój rcfha ne∫ïlrj, by< hEula ms<sìUq lrk ,°' flfia jqjo" fuu
is≥lr ;snQ úfoaY wdfhdack we;=Ωj m%d.aOk by< hEfï m%jK;dj 2016 wfm%a,a ui jkúg
wdfhdack ráka bj;g .,d hEu iy by< wdkhk uOHia: iajNdjhla .;a w;r" bkamiqj 2016 cQ,s
fya;=fjka Woa.; jQ wêl úfoaY úksuh b,aÆuh' ui wjikajk f;la o< jYfhka ia:djrj mej;=◊'
t'c' fvd,rhg tfrysj Y%S ,xld remshf,ys iuia; 2016 jifr® cQ,s udifha ° uy nexl=j m%;sm;a;s
wjm%udKhg wkq.dój jd◊c nexl=j, ú≥,s mejreï fmd,S wkqmd;sl mdoldxl 50 lska by< ±óu u.ska
i|yd jQ t'c' fvd,r® ñ, ° .ekSfï yd úls”fï uQ,H m%;sm;a;sh ;j≥rg;a ±ä ls¯ula lrk ,°' ta
idudkH wkqmd;slh" 2016 jifr® ° ms<sfj<ska wkqj" NdKavd.dr ì,am;a M,∞ wkqmd;slhkays by<
remsh,a 147'84 la iy remsh,a 151'66 la f,i jdr®;d jQ hEula ms<sìUq jQ w;r" th 2016 jifr® wf.daia;=
w;r" 2015 jifr® ° th ms<sfj<ska remsh,a 141'94 la wjika jk f;la by< uÜgul mej;=◊' flfia
iy remsh,a 146'18 la úh' 2016 jir ;=< ° Y%S ,xld jqj o" 2016 iema;eïnr® ui isg NdKavd.dr ì,am;a
remsh, hqfrda" cmka fhka iy bka†hdkq remsh,g M,∞ wkqmd;sl b;d iqΩ m%;sY;hlska my< .sh
tfrysj ms<sfj<ska ishhg 0'32" ishhg 7'05 iy o bkamiqj 2016 wjidk jk f;la fndfyda ≥rg
ishhg 1'72 lska wjm%udKh úh' 2016 jifr® cqks ia:djrj mej;=◊' Kh l<ukdlrK Wml%uhla
ui uyd ì%;dkHh hqfrdamd ix.ufhka bj;a ùug f,i cd;Hka;r m%d.aOk fj<|fmdf<ka Kh
.;a ;SrKh;a iuÛ ì%;dkHh mjqu wfkl=;a m%Odk .ekSu wvq fmd,S wkqmd; m˙irhla mj;ajd
uqo,a tallhkag tfrysj wjm%udKh ùu ksid" 2016 f.k hEug iy kv;a;= ls¯ug Wmld¯ úh' ta
jir ;=< °" Y%S ,xld remsh, ì%;dkHh mjqug
8
wkqj" 2016 cQ,s ui t'c' fvd,r® ñ,shk 1"500 l
tfrysj ishhg 16'04 lska wêm%udKh úh' cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr ksl=;a ls¯ula is≥
2016 jir ;=< ° foaYSh úfoaY úksuh lrk ,o w;r th foaYSh fj<|fmd< ;=< fmd,S
fj<|fmdf<a .kqfokq m˙udj" miq.sh jir yd wkqmd;sl mSvkh wvq ls¯ug Wmld¯ úh' flfia
ii|k l, ishhg 8'66 lska by< f.dia we;' foaYSh jqj;a" m%Odk jYfhka wefu˙ld tlai;a ckmo
281
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j †k 182 5.86 - 7.31 6.83 - 9.94 5.85 - 7.12 6.72 - 9.91
†k 364 6.00 - 7.37 7.30 - 10.75 6.03 - 7.30 7.18 - 10.72
NdKavd.dr ne`≥ïlr
m%;sm;a;s wkqmd;slhkaf.a by< hEu fya;=fjka" jir 2 6.70 - 8.14 10.00 - 11.83 5.95 - 7.75 7.52 - 11.63
foaYSh rdcH Kh fj<|fmdf<ka úfoaYSh wruqo,a jir 3 7.18 - 8.70 11.51 - 11.75 6.93 - 9.02 8.76 - 11.97
wdmiq .,d hEfï m%;sM,hla f,i NdKavd.dr jir 4 8.15 - 9.50 10.61 - 12.78 7.13 - 9.42 9.31 - 12.38
ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlrj, is≥ l< úfoaY jir 5 8.11 - 9.79 11.42 - 13.00 7.24 - 9.63 9.49 - 12.56
jir 6 8.87 - 9.90 11.98 - 12.03 7.45 - 9.85 9.69 - 12.67
wdfhdack 2016 wjidkfha ° my< hk ,°' jir
jir 10 7.88 - 10.94 11.05 - 13.93 7.93 - 10.43 10.01 - 13.07
;=< is≥ lrk ,o iaffj¯;aj Kh fY%a◊.; jir 15 9.67 - 10.96 11.46 - 14.23 7.65 - 10.71 10.35 - 13.24
whym;a .e<mSï o fya;=fjka úfoaYSh wdfhdack jir 30 11.73 - 9.27 - 11.60 11.05 - 13.58
bv m%ia:d i|yd wvq b,aÆï ;;a;ajhla we;s úh' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
8
2012 10.72 12.29 12.14 11.81
2016 jir ;=< ° iuia; rdcH Kh l,fUys
2013 7.54 7.85 8.29 8.20 idudkH l,ams¯ï ld,h b;d iqΩ m%udKhlska wvq
2014 6.58 6.57 6.73 6.68 jQ w;r 2015 jifr® jdr®;d jQ jr®I 6'28 iuÛ ii|k
2015 6.32 6.50 6.60 6.46
2016 8.26 9.23 10.20 9.38
úg 2016 jir wjidkhg th jr®I 5'98 la f,i
uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j jdr®;d úh' 2015 foieïnr® wjidkfha jr®I 7'35 la
282
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
jQ fkdmsh jQ NdKavd.dr ne∫ïlr l,fUys idudkH wkqmd;sl wjm%udKh ùu jeks idOl fld<U
l,ams¯fï ld,h 2016 jir wjidk jkúg jr®I fldgia yqjudrefjys my< ldr®hidOkhg n,mE fya;=
7'07 la olajd my< hk ,°' úh' fuys m%;sM,hla f,i" nexl=" uQ,H iy rlaIK"
úúOdx.sl iud.ï" fydag,a yd ixpdrl iy ≥rl;k
idx.ñl Kh iq/l=ïm;a fj<|fmd< ikaksfõok hkd° Wm wxYj, ñ, or®Yl jir ;=<
2016 jifr® ° idx.ñl Kh m;% i|yd ° ms<sfj<ska ishhg 7'7" ishhg 16'4" ishhg 7'4 iy
jk fj<|fmd< 2015 jirg idfmalaIj wvq 12'5 lska my< hk ,°'
l%shdldrs;ajhla fmkajk ,°' ksl=;a l< idx.ñl fld<U fldgia yqjudrefjys m%d.aOkSlrKh
m;%j, iuia; jákdlu 2015 jifr® ° mej;s remsh,a 2016 jifr® ° my< hk ,°' fj<|fmd<
ì,shk 7'9 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 7'0 m%d.aOkSlrKh 2015 jifr® ° o< cd;sl ksIamd†;fhka
olajd my; jegq◊' idx.ñl m;%j,g w∞< fmd,S ishhg 26'8 la jQ w;r" 2016 jifr® ° th ishhg 23'2
wkqmd;sl 2016 jifr® ° ishhg 8'7 ;a ishhg 14'8 ;a olajd wvq úh' fj<|fmd< m%d.aOkSlrKhg w∞<j
w;r mrdihl úp,kh jQ w;r" th 2015 jifr® ° úYd,;u wxY ;=k jk nexl=" uQ,H yd rlaIK" wdydr"
ishhg 7'0 ;a ishhg 12'0 ;a w;r mrdihl úp,kh îu yd ≥ïfld< iy úúOdx.sl iud.ï hk wxYj,
úh' udi 3 la fyda Bg wvq l,ams¯ï ld,hla iys; m%d.aOkSlrKh 2016 jir wjidkhg meje;s iuia;
idx.ñl m;%j, ∞hl;ajh iuia; ksl=;=j,ska fj<|fmd< m%d.aOkSlrKfha m%;sY;hla f,i
ishhg 42'9 la jQ w;r" udi 3 lg jeä yd udi 6 ms<sfj<ska ishhg 23'8 la" ishhg 19'4 la iy ishhg
la olajd l,ams¯ï ld,hla iys; idx.ñl m;%j, 18'7 la úh' fï w;r" fld<U fldgia yqjudrefjys
m%;sY;h ishhg 30'0 la úh' fYaIh udi 6 g jeä
,shdm†xÑ úYd,;u iud.ï oyfha fj<|fmd<
yd udi 12 g wvq l,ams¯ï iys; idx.ñl m;% úh'
m%d.aOkSlrKh ishhg 41'7 la jQ w;r" th 2015
2016 jir wjidkhg fkdmshjQ iuia; idx.ñl
jifr® ° ishhg 40'8 la úh'
m;%j, jákdlu remsh,a ì,shk 2'2 la jQ w;r" th
2015 jir wjidkhg remsh,a ì,shk 4'5 la úh' fld<U fldgia yqjudrefjys ffoksl idudkH
ms˙jegqu jir ;=< ° ukao.dó l%shdld˙;ajhlaa
Khlr fj<|fmd< 2016 jifr® ° iqΩ
ms<sìUq lrñka" 2015 jifr® mej;s remsh,a
miqnEula fmkaùh' fld<U fldgia yqjudrej
ñ,shk 1"059'6 isg 2016 jifr® ° remsh,a ñ,shk
úiska jdr®;d lrk wdldrhg 2016 jifr® ° iud.ï
737'2 la olajd ishhg 30'4 lska my; jegq◊' iuia;
14 la úiska is≥ l< Khlr ksl=;+ka 17 la u.ska
ms˙jegqfuka ishhg 42'2 la úfoaY wdfhdaclhkaf.ka
remsh,a ì,shk 78'0 la /ia l< w;r" 2015 jifr®
° Khlr ksl=;= 25 la u.ska remsh,a ì,shk iukaú; úh' 2016 jifr® ° fj<|fmdf<ys iqΩ
83'4 la /ia lr .ekssK' 2016 jifr® ° ,ehsia;=.;
iud.ïj, Khlrj,ska by<u w.h jQ remsh,a 8'14 rEm igyk
ì,shk 8'0 mSm,aia ,Sisx wekaâ µskEkaia iud.u fld<U fldgia fj<|fmd< iuia; fldgia ñ, o¾Ylh"
tia wekaâ mS YS% ,xld 20 o¾Ylh iy ffoksl msßjegqu
úiska ksl=;a lrk ,°' óg wu;rj" yegka keIk,a
nexl=j" fldur®I,a nexl=j yd ãtµaiSiS nexl=j 8,000 16,000
8
tia wekaâ mS Y%S ,xld 20 or®Ylh or®Yldxl 3"496'4
olajd ishhg 3'6 lska o my; jegqKq w;r" fuu 0 2012 2013 2014 2015 2016 0
or®Yl 2015 jir wjidkhg ms<sfj<ska 6"894'5 la iy ffoksl ms˙jegqu iuia; fldgia tia wekaâ mS
^ol=Kq wlaIh& ñ, or®Ylh Y%S ,xld 20 or®Ylh
3"625'7 la úh' foaYSh iy úfoaYSh fj<|fmd<j, ^jï wlaIh& ^jï wlaIh&
fmd,S wkqmd;j, by< hEfï m%jK;dj iy úksuh uQ,h( fld<U fldgia yqjudrej
283
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
500
fldñIka iNdj iy fld<U fldgia yqjudrej
400
úiska fldgia fj<|fmd< jr®Okh i|yd kshduk
300
l%shdudr®. .Kkdjla f.k we;' jir ;=< ° .;a
200
m%Odk l%shdudr®. w;r ,hsia;=.; iud.ïj,g wju
100
uyck ysñlu ms<sn| mj;akd kS;sj,g wkq.; úug
0
jeä wjia:djla ,nd°fï wruq◊ka wju uyck
(-100)
2012 2013 2014 2015 2016
ysñlï wjYH;d m%;sfYdaOkh ls¯u" ,ehsia;=.;
úfoaYSh ñ,° úfoaYSh Y=oaO úfoaYSh ñ,° fldgia ;e/õldr iud.ï i|yd wj∞kï mokï
.ekqï úl=Kqï .ekqï lr.;a m%d.aOk m%udKd;au;d wjYH;djhka l%shdjg
uQ,h( fld<U fldgia yqjudrej
kexùu wd†h fõ'
jYfhka Y=oaO wruqo,a .,d taula jdr®;d lrñka
iuqÉÑ; úfoaYSh ñ,° .ekqï remsh,a ì,shk 8'5 ixj¾Ok uQ,HlrK iy uQ,H myiqlï
74'6 la jQ w;r" iuqÉÑ; úfoaYSh úl=Kqï remsh,a i|yd we;s bv m%ia:d
ì,shk 74'2 la úh' uy nexl=j" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k yryd
iyk ixjr®Ok Kh jevigyka .Kkdjla
l%shd;aul ls¯fï ldr®hfhys wLKavju ksr; úh'
8'20 ixLHd igyk
rfgys uQ,H m%fõYh yd uQ,H wka;r®.;Ndjh by<
fldgia fj<|fmd< f;dard.;a o¾Yl
kexùu rfgys ishÆu fokd we;=<;a jQ idOdrK
whs;u 2015 2016 m%dfoaYSh ixjr®Okhla <Ûdlr .ekSu fï ;=<ska
iuia; fldgia ñ, or®Ylh ^1985=100& ^w& 6,894.5 6,228.3 wfmalaId lrk ,°' fuu Kh jevigyka hgf;a
jdr®Isl fjki ^]& -5.5 -9.7
lDIsldr®ñl" mY= iïm;a iy laIqø" l=vd yd uOH
tia wekaâ mS YS% ,xld 20 or®Ylh ^2004=1000& ^w& 3,625.7 3,496.4
jdr®Isl fjki ^]& -11.3 -3.6
m˙udK jHjidh wxYhkays ixjr®Okh wruqKq
fj<|fmd< m%d.aOkSlrKh ^re' ì,shk& ^w& 2,938.0 2,745.4 lr.ksñka m%;suQ,H myiqlï" Kh wem wdjrK
o'cd'ks'fha m%;sY;hla f,i ^]& 26.8 23.2
iy$fyda fmd,S iykdOdr iy Kh m˙mQrl fiajd
fj<|fmd< ñ, bmehSï wkqmd;slh ^w& 18.0 12.4
fj<|fmd< m%d.aOkSlrKh yd iemhSu is≥ lrk ,°' m%;sm;a;suh jYfhka" Kh
ms˙jegqu w;r wkqmd;h ^]& 8.4 6.2 iemhSfï hdka;%Kfhys idOkSh;ajh iy;sl ls¯u
ffoksl idudkH ms˙jegqu ^re' ñ,shk& 1,059.6 737.2 i|yd 2016 jifr® ° o kj m%;sm;a;suh l%shdudr®.
fj<πï l< fldgia jákdlu ^re' ì,shk& 253.3 176.9
.kakd ,°' fuu jifr® ° uy nexl=j Kh fhdackd
fj<πï l< fldgia .Kk ^ñ,shk& 9,414.7 7,195.8
l%u 13 la u.ska remsh,a ñ,shk 20"809'1 l Kh
,ehsia;=.; l< iud.ï .Kk 294 295
fldgia y∫kajd°ï ^wd& 2 1
uqo,la m%;s,dNSka 136"503 la fj; uq∞y˙k ,°'
wdrïNl uyck wr®mKhka$úls”u
27 20
uqΩ Kh uq∞ye¯ïj,ska ishhg 46'4 la lDIsldr®ñl
i|yd jk wr®mKhka ixLHdj ^wd&
yd i;aj md,k wxYh i|yd uq∞yer we;s w;r
ysñlï ksl=;+ka .Kk 15 6
laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK wxYh iy laIqøuQ,H
ysñlï ksl=;+kaf.ka iy uQ,sl uyck
ksl=;+kaf.ka /ialr.;a wruqo,a wxYh fj; ms<sfj<ska ishhg 40'6 la iy ishhg
m%udKh ^re' ì,shk& 100.0 82.4 13'0 la uq∞yer we;'
8
^w& jir wjidkhg uQ,h( fld<U fldgia yqjudrej
^wd& iud.ï ,ehsia;=.; ls¯fuys l%u 3 la uy nexl=j úiska imhkq ,enQ iyk∞hS Kh
we;' uyck ksl=;=jla wjYH fkdjk myiqlïj,ska jeä m%udKhla wLKavju ,nd
y∫kajd °ula" ±kgu;a ;sfnk fldgia
ksl=;a ls¯u i|yd uyckhdg lrk .ksñka lDIsldr®ñl iy i;aj md,k wxYh m%uqL
wr®mKhla iy uyckhdg ∞hlùu i|yd
kj fldgia ksl=;a ls¯ula jYfhks'
ia:dkhlg m;aj we;' fuu Kh myiqlï kj ims˙
.%dóh Kh fhdackd l%uh" uyd m˙udK ls˙ ksIamdok
284
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
úfYaI igyk 12
wdr®:ßl l%shdldrlï iajdNdúl m˙irh u; n,mEï olajd we;s m˙† ;sridr uQ,H hkq mq`M,a
we;s lrkq ,nhs' wys;lr md˙i˙l n,mEï ms<sn|j jYfhka md˙i˙l ;sridr ixjr®Okh ;=< m%;s,dN
jeä jYfhka wjOdkh fhduq ùu fya;=fjka" wkd.; ,nd fok wdfhdack uQ,Hkh f,i ye¢kaúh
mrmqfrys wjYH;d imqrd,Sug we;s yelshdj wj∞kug yelsh' fuu md˙i˙l m%;s,dN ;=< jdhq" c," mi
,la fkdfldg jr®;udk wjYH;d imqrd,Su i|yd jk ¥IKh wvq ls¯u" y˙;d.dr jdhq úfudapkh wvq
ixjr®Okh fyj;a ;sridr wdr®:ßl ixjr®Okh idlaId;a ls¯u" n,Yla;s ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq ls¯u
lr .ekSu flfrys mqΩ,a l;sldjla we;s ù we;' ta fukau" foaY.=◊l úmr®hdij,g wkq.; ùu iy
wkqj" ;sridr ixjr®Okh hkqfjka wdr®:sl ixjr®Ok tys n,mEï wju ls¯u we;=<;ah' tu ksid" ;sridr
ls%hdj,sh ;=< wkd.; wdr®:ßl lghq;= i|yd iajdNdúl uQ,H hkq †.=ld,Sk iud„h m%;s,dN Wfoid jHdmdr
iïm;a yd m˙ir moaO;s fiajd iemhSug iajdNdúl fyda wdfhdack ;SrK .ekSfï ° md˙i˙l" iud„h yd
moaO;sj,g we;s yelshdj wdrlaId ls¯u woyia flfr®' ukd md,k ksr®Kdhlj,ska iukaú; uQ,H fiajd yd
WmlrK fõ' mqΩ,a jYfhka ie,l+ úg" ;sridr uQ,H
uQ,H wdh;k" úfYaIfhkau nexl=" wdr®:ßl hkq m%Odk idOl foll iïñY%Khls( ^⁄& wj∞kï
ksfhda‚;hkaf.a l%shdldrlï i|yd iydh ùu ;=<ska l<ukdlrKh( uQ,H w,dN" wmlSr®;shg m;a ùfï
jr®Okh yd ixjr®Okh m%jr®Okh ls¯u i|yd wj∞kï fyda m˙irhg iy ck;djg ydks ùu
ie,lsh hq;= ldr®hNdrhla bgq lrkq ,nk w;r" je<elaùu fyda wju ls¯u i|yd uQ,H wdh;kj,
tu.ska md˙i˙l n,mEï o we;s fõ' flfia kuq;a" ;SrK .ekSfï l%shdj,sh ;=< tla wx.hla f,i
°r®> ld,hla ;siafia uQ,H wdh;k" Tjqka úiskau md˙i˙l iy iud„h wj∞kï wëlaIKh ls¯u
wruqo,a iemhSu ;=<ska is≥ lrk ,o wdr®:ßl lghq;= iy l<ukdlrKh ls¯u" iy ^⁄⁄& Kh W;amdokh(
fya;=fjka m˙irhg we;sjQ n,mEï ms<sn|j wjOdkh foaY.=◊l úmr®hdij,g úi`≥ï fiùu i|yd wruqo,a
fhduq fkdlf<ah' uQ,H wdh;k ish jHdmdr ;SrK by< kexùfï rgj, lemùu yd iu.dój m˙ir
.ekSfï ° m˙irh yd iïnkaO .egÆ ms<sn| wjOdkh ys;ldó iy iud„h j.lSulska hq;= jHdmdr i|yd
fhduq ls¯ug jeä Wkka≥jla ±laùu;a" tu.ska Kh ,nd °u'
;sridr ixjr®Okh m%jr®Okh ls¯fuys,d Tjqkaf.a
iyNd.s;ajh by< hEu;a iu`. fuu ;;a;ajh md˙i˙l yd iud„h wj∞kï iM,∞hS f,i
miq.sh ld,h ;=< fjkia ù we;' úfYaIfhkau" l<ukdlrKh ls¯u iy tu wj∞kï yd ne£
iajdNdúl m˙irh úiska uQ,H wdh;k fj; wj∞kï mj;sk m%fhdackj;a wjia:d y∫kd .ekSu u;
fukau wjia:d o cks; lrkq ,nk nj uQ,H wxYh ;sridr uQ,H l%shdldrlïj,g fhduq ùu ;=<ska uQ,H
±kqïj;a ù we;s w;r" ta fya;=fjka uE; oYl wdh;k" úfYaIfhkau nexl= i|yd †.=ld,Sk m%;s,dN
lsysmh ;=< y˙; fkdfyd;a ;sridr uQ,HlrKh ,nd .; yels fõ' ;sridr ixjr®Okfhys jd◊cuh
ms<sn| m%;sm;a;s jeä†hqKq ù ;sfí ^Jeucken" 2001&' jákdlu y∫kd .ekSu ms◊i uQ,H wdh;k"
úfYaIfhkau nexl= úiska by< jákdlula iy wvq
tlai;a cd;Skaf.a ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: wj∞kula iys; fukau wdr®:ßl lghq;= i|yd iud„h
(Sustainable Development Goals, SDGs)1 l%shd;aul j.lSula iys; wdfhdack is≥ ls¯ug ;=vq fok kj uQ,H
ls¯u iy foaY.=◊l úmr®hdi ms<sn| me˙ia .súiqu fiajd iy WmlrK y∫kajd †h hq;=h' tuksid"
iu`." f,dj mqrd rgj, rch fukau jHdmdr" ;sridr nexl= úiska mq`M,a mrdihl uQ,H ksIamd†;" y˙;
ixjr®Okh i|yd myiqlï iemhSu Wfoid ;sridr uQ,H Kh" y˙; ne∫ïlr yd jHdmD;s uQ,HlrKh i|yd
moaO;s †hqKq ls¯ug jeo.;a mshjr .ksñka isà' G20 fhd∞ .efkk y˙; wdfhdack wruqo,a we;=`M j;alï
lKavdhfï rgj,a o ;sridr uQ,H m%jr®Okh f.da,Sh ldKav yd uQ,H WmlrK y∫kajd °u ;=<ska ;sridr
m%uqL;djla f,i i,ld we;s w;r uQ,H fj<|fmd< uQ,H lghq;= is≥ ls¯u weröu iy †hqKq ls¯u l<
;=<ska ;sridr uQ,H /ia ls¯u jeä†hqKq ls¯fï wruqK yelsh'
we;sj y˙; uQ,H wOHhk lKavdhu (Green Finance
Study Group) msysgqjk ,°' ;sridr uQ,H ms<sn| cd;Hka;r w;a±lSï
;sridr uQ,H iy tys jeo.;alu m˙ir ¥IKh i|yd nexl= iDcqj j.lsj hq;= fukau
kS;sj,g wkql+, fkdjqjfyd;a tajdfhys ms˙jeh ±˙h
8
y˙; uQ,H wOHhk lKavdhfuys" G20 Green hq;= njg we;eï fr.=,dis mjd mekùu u.ska md˙i˙l
Finance Synthesis Report kï m%ldYkfhka wr®: m%;sm;a;s ms<sn| wjOdkh fhduq lrk ,o m<uq rg
jYfhka weu˙ld tlai;a ckmoh ie,lsh yelsh
1 ;sridr ixjr®Ok wNsu;dr®: ms<sn| jeä úia;r ±k .ekSu i|yd Y%S ,xld
uy nexl=fõ 2015 jdr®Isl jdr®;dfjys úfYaI igyk 6 n,kak' ^Jeucken, 2001&' flfia kuq;a" hqfrdamSh nexl= tjeks
285
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
j.lSï i|yd ksrdjrKh fkdjQ w;r" m˙ir ys;ldó msysgqjd we;s ;sridr nexl= cd,h (Sustainable Banking
wdfhdack wruqo,a jeks kj uQ,H WmlrK †hqKq ls¯u Network, SBN) ±kqu yqjudre ls¯u" Od˙;d f.dvkexùu
wd†h u.ska md˙i˙l .egÆ yd iïnkaO m%;sm;a;s yd cd;sl jevms<sfj< ilia ls¯ug iydh °u hkd†h
ms<sn|j wjOdkh fhduq ls¯ug 1990 ueo .Kkaj, u.ska ;sridr uQ,H †hqKq ls¯u i|yd u.fmkaùula
mgka wdrïN fl˙K' imhhs' fuu ;sridr nexl= cd,h" cd;Hka;r
m˙phg wkql+,j ;sridr uQ,H lghq;= jeä†hqKq
m˙irh yd ;sridr ixjr®Okh i|yd jQ uQ,H wdh;k
ls¯u i|yd w†gka lr.;a ke`.S tk wdr®:ßlj, uQ,H
tlaj 1992 ° ˙fhda o ckhsfrda k.rfha ° tlai;a
kshduh wdh;k iy nexl= ix.ï tlaj ie≥Kq
cd;Skaf.a m˙ir jevigyfkys ^United Nations
cd,hls' ish rgj, ;sridr uQ,H jeä†hqKq ls¯u i|yd
Environment Programme, UNEP& m%ldYkh
jk m%;sm;a;s ixjr®Okh yd Bg w∞< lghq;=j,g
t<s±laùu;a iu`. m˙ir ys;ldó uQ,H lghq;=
myiqlï ie,iSu fukau idud‚lhkaf.a iduQysl
ms<sn| meye†,s u.fmkaùula iemhsK' Jeucken
wOHhkh i|yd o tu cd,h myiqlï imhhs' ;sridr
^2001& g wkqj" tlai;a cd;Skaf.a m˙ir jevigyfkys
m%ldYkhg w;aika ;enQjka w;r is≥ lrk ,o nexl= cd,h ms<sn| woyi m%:u jrg biau;= jQfha
iólaIKhlg wkqj fndfyduhla nexl= fï jkúg 2012 jifr® uehs udifha ° î‚x k.rfha ° cd;Hka;r
m˙ir ys;ldó fomdr®;fïka;= msysgqjd we;s w;r" uQ,H ixia:dfõ iy Ök nexl= kshduk fldñifuys
m˙ir ys;ldó uQ,H WmlrK o y∫kajd °ug lghq;= wkq.%yfhka mej;s m%:u cd;Hka;r y˙; Kh
fldg we;' tmuKla fkdj" f,dal nexl=j jeks ieisjdrfha ° jk w;r" rgj,a oyhl nexl=
nyqmdr®Yaùh ixjr®Ok wdh;kj, n,mEu fya;=fjka kshdulhka iy ix.ï úiska ;sridr nexl=lrKh
md˙i˙l m%ñ;Ska ia:dmkh ls¯fï hï keUqrejla i|yd jQ f.da,Sh ±kqï cd,hlg myiqlï imhk
olakg ,efnk w;r" ;sridr;ajh uq,a lr.;a f,i cd;Hka;r uQ,H ixia:dj fj;ska b,a,d
iud.ïj, ldr®hidOkh uekSu i|yd 'Dow Jones isák ,°' ta wkqj" fuu cd,h ks, jYfhka 2012
Sustainability Group Index (1999)' iy 'FTSE4Good iema;eïnr® udifha ° wdrïN lrk ,°' tys idud‚l
Index (2001)' jeks or®Yl Wmfhda.S lr .ekSug uQ,H rgj,a w;˙ka nx.a,dfoaY uy nexl=j 2011 jifr® °
m%cdj fhduq ùu ;=<ska th meye†,s fõ' y˙; nexl=lrK m%;sm;a;s iy md,khg w∞< m˙ir
wj∞kï l<ukdlrK udr®f.damfoaYk iy m%;sm;a;s
2000 oYlh w. Nd.fha isg ;sridr uQ,H ms<sn| udr®f.damfoaYk y∫kajd °ug lghq;= lf<ah' Kh
ixl,amh fndfyduhla rgj, Ndú; flfrk w;r" ;SrK .ekSfï wx.hla f,i md˙i˙l n,mEu yd
;sridr ixjr®Okh i|yd myiqlï iemhSug uQ,H n,Yla;s ldr®hlaIu;dj i,ld ne,Su yd y˙;
moaO;s fhd∞ .ekSu Wfoid tu rgj,g iqúfYaIS jQ nexl=lrKh ls%hd;aul ls¯u i|yd Ökh 2012 jifr® °
cd;sl m%;sm;a;s iy b†˙ .uka u`. ieliSfuka th nexl= i|yd zy˙; Kh udr®f.damfoaYZ y∫kajd
meye†,s fõ' ksoiqkla f,i" 2012 jifr® ° tlai;a ≥kafkah' 2015 ° Ökh úiska y˙; nexl=lrKh
rdcOdksh" m˙ir ys;ldó iy kjH;d wdfhdack wëlaIKh iy we.hSu Yla;su;a ls¯ug uQ,sl
wjia:dj f.dkq ls¯fï wruq◊ka" 'Green Investment
ldr®hidOk or®Yl o y∫kajd fokq ,eîh' bka≥kSishdj
Bank (GIB)' wdrïN ls¯u ±laúh yelsh' tfukau"
o" foaY.=◊l fjkiaùï wju lr .ekSu" wkqjr®;kh
ol=Kq fld˙hdj o" ldnka wf,úlrK moaO;shla iy
ùu iy ;r.ld¯ ldnka wju wdr®:ßlhg m˙jr®;kh
y˙; uQ,H lghq;= i|yd há;, myiqlï m%jr®Okh
ùu i|yd jk cd;sl j.lSu y∫kd .ksñka 2014
ls¯fï wruq◊ka wvq ldnka y˙; jr®Ok rduqjla
jifr® ° ;sridr uQ,H ms<sn| b†˙ ±laula t<soelaùh'
iy y˙; uQ,Hkh wdjrKh jk m˙† y˙; jr®Ok
2007 jifr® ° bka†hdkq ixÑ; nexl=j ;sridr
Wmdhudr®.hla ls%hd;aul ls¯u i|yd jk mia wjqre≥
ixjr®Okh iy uQ,H fkdjk jdr®;dlrKh m%jr®Okh
ie,eiaula y∫kajd fok ,°' wdishdkq Ydka;slr
ls¯fï lghq;= wdrïN l< w;r" 2017 jifr® ° bka°h
l,dmh ;sridr uQ,H iïnkaOj l%shd lrk jvd;a il%Shu
nexl=lrejkaf.a ix.uh j.lSï iy.; uQ,H uQ,Or®u
l,dmh jk w;r" ;sridr nexl=lrKhlg uq,ms¯u
ke`.S tk wdr®:ßlhka ;=< o m%p,s; fjñka mj;S' ta b†˙m;a lf<ah' mlsia:dkq uy nexl=j 2017 jifr® °
wkqj" ke`.S tk wdr®:slhka .Kkdjla úiska md˙i˙l y˙; nexl= udr®f.damfoaYk y∫kajd °fï l%shdj,sfhys
yd iudc wj∞kï l<ukdlrKh Yla;su;a ls¯u iy ksr;j isáhs' fun∫ tla tla rgj,g iqúfYaIS m%;sm;a;s$
8
y˙; wdfhdack y∫kajd °u i|yd ;sridr uQ,H m%;sm;a;s" udr®f.damfoaYk jeä†hqKq ls¯u i|yd fukau
kshduk yd fmr ±lau hkd†h y∫kajd ° we;' tajd wka;r®cd;sl ukd m˙phkag wkql+, f,i
iudfhdackh ls¯u i|yd cd;Hka;r uQ,H ixia:dj
cd;Hka;r uQ,H ixia:dfõ (International Finance ksrka;rfhkau Wmdhudr®.sl iy ;dlaI◊l
Corperation, IFC) iydh iys;j ke`.S tk rgj, WmfoaYk fiajd imhkq ,nhs'
286
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
Y%S ,xldfõ ;sridr uQ,H m%j¾Okh lsÍu iy bÈß ±lau Y%S ,xld nexl=lrejkaf.a ix.ufhys kdhl;ajh
hgf;a Y%S ,xldfõ nexl= lsysmhla ±kgu;a ;sridr
;sridr ixjr®Okh i|yd jQ jevigyk l%shd;aul
nexl=lrKhg w∞< iafõÉPd uQ,Or®u lsysmhla
ls¯u;a iu`. Y%S ,xldj md˙i˙l ;sridr nj iy
wkq.ukh lr we;' ;sridr uQ,H ms<sn| ixl,amh
y˙; jHdmdr lghq;= m%jr®Okh jeks m%uqL;dj ,nd
Y%S ,xldj ;=< l%shd;aul ls¯u i|yd w∞< jk fuu
†h hq;= lafIa;% .Kkdjla y∫kd f.k we;' fuu
uQ,Or®u w;rg" md˙i˙l iy iudchSh wj∞kï
wruqKq imqrd,Su Wfoid" ;sridr iy Yla;su;a
l<ukdlrKh" m˙irhg iy iudchg is≥ jk n,mEï
ixjr®Okhla w;alr .ekSu i|yd w∞< ;sridr
ixjr®Ok b,lal iïmQr®K lrk w;r;=r md˙i˙l ;lafiarelrKh" w∞< mdr®Yajlrejkaf.a whs;Ska"
.egÆ ms<sn|j o wjOdkh fhduq lrkq ,nk tlai;a uQ,H wka;r®.%yKh fyj;a ishÆ mdr®Yajlrejka
cd;Skaf.a md˙i˙l jevigyfkys we;s kS,-y˙; we;=<;a ùu" md˙i˙l iy iudchSh ukd wdpdr Or®u
wdr®:ßl ixl,amhg wkql+,j Y%S ,xldj o kS,-y˙; u; mokï jQ uQ,H lghq;= m%jr®Okh" y˙; wdr®:ßl
Wmdhudr®.sl ixjr®Ok ie,eiau (Blue-Green jr®Okh m%jr®Okh" Od˙;d f.dvkexùu" iyfhda.S
Development Strategy) y∫kajd ° we;' yjq,ald˙;ajh" úksúo nj iy j.ùu m%jr®Okh
fukau fjk;a nexl= w;r md˙i˙l yd iud„h .egÆ
fun∫ m%uqL;d iy ixjr®Ok wNsfhda. ch .ekSu i|yd iïnkaOj ;Sj% ;r.fhys kshqla; fkdùu hkd°
j.lsjhq;= fukau ishÆ fokd wka;r®.%yKh lrkq lafIa;% wh;a fõ' fuu uQ,Or®u u.ska kfjda;amdokh"
,nk uQ,H moaO;shla mej;Su Y%S ,xldjg w;sYhska ;r.ld˙;ajh" nexl= Khj, .=Kd;aul nj jeä†hqKq
jeo.;a fõ' úfYaIfhkau" Y%S ,xldfõ uQ,H moaO;sh ls¯u" fukau iudc wiudk;dj" foaY.=◊l fjkiaùu"
;=< nexl= m%n, N+ñldjla fydnjk neúka" ;sridr iïm;a ys`.lu iy md˙i˙l ydks jeks ;sridr;ajh
nexl=lrKhla i|yd jk mq`M,a Wmdhudr®.fhys yuqfõ we;s wNsfhda. ch .ekSu o wfmalaId flfr®'
wx.hla jYfhka ;sridr uQ,H lghq;= i|yd fhduq
ùfï j.lSu nexl= i;= fõ' tfukau" y˙; Kh ,nd Y%S ,xld uy nexl=j o mdr®Yajlrejkaf.a iydh
°u ;=<ska" m˙ir ys;ldó jHdmdr i|yd ∞hl ùug;a" we;sj fuu lghq;= mq`M,a ls¯u i|yd m%h;ak
tu.ska m%;s,dN ,eîug;a yelshdj we;' wdr®:ßl orñka isák w;r" uQ,H wdh;k úiska uQ,Hkh
l%shdldrlï yd ne∫Kq md˙i˙l wj∞kï úiska uQ,H lrkq ,nk jHdmD;sj, we;s md˙i˙l iy iud„h
wdh;k fj; uQ,H wj∞kula o we;s flfrk neúka" wj∞kï l<ukdlrKh ls¯ug iy m˙ir ys;ldó
;sridr nj ;yjqre lrkq ,nk lghq;= i|yd m%;sm;a;s y˙; jHdmdr m%jr®Okh i|yd wjYH u.fmkaùu is≥
ilia ls¯ug fukau ish .kqfokqlrejkaf.a jrKh lrhs' fï i|yd m%Odk mdr®Yajlrejkaf.a iyfhda.h
fjkia ls¯u i|yd m%h;ak ±¯ug o nexl=j,g yelsh' iys;j m%;sm;a;s b†˙ ±laula fï jk úg iïmdokh
flfrñka mj;sk w;r" tu.ska ;sridr uQ,H lghq;=j,
fndfyda uQ,H yd nexl= wxY w;r ;sridr uQ,H
ksr; ùu mq`M,a ls¯u i|yd Y%S ,xldfõ uQ,H wdh;k
m%p,s; fjñka mej;sh o" ;sridr uQ,H ixjr®Okh
ls¯u i|yd wNsfhda. /ila mj;S' ta w;r" fj; wjYH flfrk u.fmkaùu iy iyfhda.h ,nd
^w& ndysr;d( m˙ir ndysr;d WÑ; yd ms˙jeh-M,∞hS °ug;a Y%S ,xldfõ wdr®:ßlfhys ;sridr ixjr®Okh
f,i wNHka;¯lrKh ls¯u· ^wd& m˙K; ld, i|yd ∞hl ùug;a wjldY ie,fihs'
fkd.e<mSu( †.=ld,Sk jHdmD;s i|yd wruqo,aj,g
we;s b,aÆug idfmalaIj m%udKj;a fkdjk †.=ld,Sk
wruqo,a iemhqu· ^we& ;sridr uQ,H hk ixl,amh uQ,hka(
ms<sn| we;s fkdmeye†,snj( ;sridr uQ,H lghq;=
G20 Green Finance Study Group, 2016, G20 Green Finance Synthesis
hkafkys l=ula wvx.= o" l=uk WmlrK mj;S o Report.
hkak y∫kd .ekSu· ^wE& f;dr;=re wiudk;djh(
Gerster, Richard, 2011, Sustainable Finance: Achievements, Challenges,
m˙irhg w∞< f;dr;=re ms<sn| wkdjrKh Outlook, Striking a Balance ahead of Rio+20.
fkdùu· iy ^b& úYaf,aIK yelshdjka m%udKj;a International Finance Corporation, 2016, Greening the Banking System -
fkdùu( md˙i˙l wj∞kï ;=<ska u;= jk uQ,H Experiences from the Sustainable Banking Network (SBN), Background
Paper for the G20 Green Finance Study Group.
m%;súmdl ms<sn| uQ,H wdh;k i;= wju ±kqu
iy wvq yelshdj m%Odk fõ ^G20 Green Finance Jeucken, Marcel, 2001, Sustainable Finance and Banking: The Financial
Sector and the Future of the Planet, 1st Edition, Earthscan Publications Ltd.
8
Synthesis Report&' Y%S ,xldjg o n,mdk fuu
Schäfer, Henry, 2012, Sustainable Finance - A Conceptual Outline,
wNsfhda." ±kqu fn∞ .ekSu jeä†hqKq ls¯u" YlH;d University of Stuttgart Working Paper No. 03/2012.
jr®Okh" Yla;su;a yd meye†,s m%;sm;a;s úêúOdk
Yunwen, Bai; Faure, Michael and Jing Liu, 1989, The Role of China’s
iy ;sridr uQ,H l%shdldrlï ms<sn| meye†,sj y∫kd Banking Sector in providing Green Finance, Duke Environmental Law and
.ekSu wd†h ;=<ska ch.; yelsh' Policy Forum, Vol. XXIV:89.
287
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ixjr®Ok fhdackd l%uh iy f;a ixjr®Ok pl%Sh iyNd.s;aj uQ,H wdh;k yryd fuu Kh fhdackd
Kh wruqo, hkd° Kh fhdackd l%u u.ska is≥ lrk l%uh hgf;a m%∞kh lrk ,°' fndfyduhla ls˙
,°' ta wkqj" fuu Kh fhdackd l%u hgf;a remsh,a wdY%s; ksIamdok lghq;=j, ° m%;s,dN ,nd.ekSug
ñ,shk 9"660'5 la wod< wxYj, f.dùka 89"730 la idfmalaI jYfhka udi 6 lg jvd jeä ld,hla
fj; uq∞yer we;' uqΩ Kh uq∞ye¯ïj,ska ishhg .;jk neúka" uy nexl=j úiska ls˙ f.dùka iy ;u
82'9 l m%udKhla kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd md˙fNda.slhka fjkqfjka iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
l%uh u.ska uq∞yer we;s w;r fuu Kh fhdackd úiska lrk ,o b,a,Su i,ld n,d w∞< jHdmD;sfha
l%uh iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska ,ndfok wjYH;djh u; mokïj uyd m˙udK ls˙ ksIamdok
Kh i|yd fmd,S iykdOdr iy Kh wem wdjrK ixjr®Ok Kh fhdackd l%ufha Wm˙u iyk ld,h
imhk m%uqL;u Kh fhdackd l%uh fõ' tfiau" udi 6 isg udi 12 olajd °r®> lrk ,°' fuu
fuu.ska fláld,Sk fnda. jr®. 33 l ksIamdok Kh fhdackd l%uh hgf;a Tjqkaf.a Kh jd˙l
lghq;= i|yd l=vd m˙udK f.dùkag wjYH ldrl f.ùu i|yd ys;lr uqo,a m%jdyhla ckkh ùug
m%d.aOkh imhd fokq ,nhs' fuu Kh fhdackd m%udKj;a ld,m˙Éf√ohla ie,iSu i|yd fuu
l%uh u.ska muKla lDIsldr®ñl wxYh i|yd mshjr .kakd ,oS' óg wu;rj" 2017 fmnrjd˙
ishhg 63'8 l ∞hl;ajhla ,nd ° we;' 06 †k isg l%shd;aul jk m˙†" uyd m˙udK ls˙
m%Odk jYfhka j.d lrk m%foaYj, uy ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd l%uh hgf;a
lkakh ;=< meje;s hym;a ld<.=Ksl ;;a;ajh Wm˙u Kh wdmiq f.ùfï ld,h jirl Wm˙u
fya;=fjka" kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uh iyk ld,hla o we;=<;aj jir 5 isg jir 6 olajd
hgf;a uq∞y˙k ,o Kh m%udKh 2016 jifr® ° °r®> lrk ,°' ldr®hidOk uÜgu wkqj n,k
ie,lsh hq;= f,i by< f.dia we;' kj ims˙ .%dóh l," kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uh hgf;a iy
Kh fhdackd l%uh hgf;a m%∞kh lrk ,o Kh uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd
m%udKh 2015 jir yd ii|k l, 2016 jifr® l%uh hgf;a m%∞kh lrk ,o uqΩ Kh m%udKh
° ishhg 12'2 lska jr®Okh ù we;' fuu Kh 2016 jifr® ° ishhg 15'3 lska by< f.dia we;'
fhdackd l%uh hgf;a ,nd ° we;s Khj,ska jeä w;rue† uQ,H fiajd imhkakka ksrka;rfhka
m%udKhla idudkH m˙† wkqrdOmqr †ia;%slalhg uqyqKmdk .egΩ iy Tjqkaf.a fjkia jk
imhd we;s w;r ^ishhg 17 la&" wfkl=;a †ia;%slal wjYH;djhka y∫kd .ekSfï wruq◊ka uy nexl=j
w;˙ka ms<sfj,ska fmdf<dkakrej ^ishhg 13 la& úiska lDIslr®u wxYh kùlrK jHdmD;sh hgf;a
iy wïmdr ^ishhg 10 la& hk †ia;%slalj,g o Kh Kh uqo,ska fldgila wdjrKh ls¯u i|yd §wdxYsl
uqo,a uq∞yer we;' kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd Kh wem wdjrK fhdackd l%uh¶ f,dal nexl=
l%uh hgf;a uqΩ Kh uq∞ye¯ïj,ska jeäu wruqo,a u; y∫kajd °ug mshjr .kakd ,°' wdxYsl
m%udKhla ^ishhg 63 la& m%Odk fnda. j.dj jk ù Kh wem wdjrK fhdackd l%uh" lDIsldr®ñl wxY
j.dj i|yd ,ndf.k we;' 2020 jifr® ° rfÜ iSks kùlrK jHdmD;sh hgf;a kjH wj∞kï fn∞
wjYH;djfhka ishhg 50 la imqrd .ekSu wruqKq .ekSfï fuj,ula f,i o y∫kajd ° we;s w;r" th
lr.ksñka" iSks lr®udka;fha ixjr®Okh i|yd lDIsldr®ñl M,∞hs;ajh iy ldr®hlaIu;djh i|yd
jQ cd;sl m%;sm;a;shg iyh ±laùula f,i" 2016 iyh ±laùu" fj<|fmd< m%fõYh jeä†hqKq ls¯u
jr®Ifha ° uy nexl=j" Wla j.dlrejkag iyk∞hS iy tl;= l< w.h by< kexùu wruqKq lr.ksñka
Kh iemhSu i|yd kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%shd;aul lrkq ,nhs' ;j≥rg;a" lDIsldr®ñl wxYh
l%uh hgf;a iq≥iqlï ,;a fndaa.hla f,i §Wla kùlrK jHdmD;sfhys .e,mqï m%∞kh u.ska
j.dj¶ we;=<;a lrk ,°' jHdmD;s ms˙jefhka ishhg 50 la wdjrKh lrk
miq.sh jir yd iiπ n,k l, 2016 jifr® ° w;r" ta ;=<ska uQ,H m%fõYh by< kexùu wfmalaId
uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd lrkq ,nhs'
l%uh hgf;a ,nd fok ,o Kh m%udKh ishhg 2016 jifr® ° o laIqø" l=vd iy uOH m˙udK
8
32'8 lska ie,lsh hq;= f,i by< f.dia we;' wxYh i|yd fkdlvjd Kh ,nd °ug m%uqL;ajh
f.dúm< ixjr®Okh" ls˙ ieliqu" m%jdykh" .nvd ,ndfok ,°' ;sridr wdr®:ßl jr®Okh" /lshd
ls¯u iy wf,úlrKh hk ls˙ wdY%s; lghq;= wjia:d cks; ls¯u iy †<s∫lu msgq±lSu wd†h
i|yd remsh,a ñ,shk 1"633'5 l Kh m%udKhla b,lal lr .ksñka uy nexl=j" laIqø" l=vd iy
ls˙ f.dùka iy ls˙ jHjidhlhka 2"667 la fj; uOH m˙udK wxYh i|yd iyk∞hS Kh fhdackd
288
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
l%u 5 la Tiafia Kh ,nd ° we;s w;r" tu fhdackd imhk ,o iyNd.s;aj uQ,H wdh;khkag m%;suQ,H
l%u jkafka" fi!Nd.Hd Kh fhdackd l%uh" myiqlï iemhSu wLKavj is≥ lrkq we;'
l=vd j;= jHjidhl;aj ixjr®Ok jevigyk"
laIqø" l=vd iy uOH m˙udK wxYfha ixjr®Okh
úh<s l,dmSh „jfkdamdh i|yd iydhùfï iy
iy /lshd W;amdokh b,lal lr .ksñka Y%S ,xld
∞hlùfï jevigyk - pl%Sh wruqo," iajhx
uy nexl=j" cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;=
/lshd m%jr®Ok uQ,drïN Kh fhdackd l%uh -
ms<sn| wud;HdxYh yd tlaj §iajYla;s /lshd oi
w†hr II iy f;a lr®udka;Yd,d i|yd jQ ldrl
,laIhla lrd¶ hk kñka Kh fhdackd l%uhla
m%d.aOk Kh fhdackd l%uh fõ' 2016 jifr® °
y∫kajd fok ,°' Y%S ,xld rch úiska wruqo,a imhk
fuu Kh fhdackd l%u yryd remsh,a ñ,shk
fuu Kh fhdackd l%uh u.ska .%dóh uÜgfï
8"447'2 l Kh m%udKhla m%;s,dNSka 13"810 la w;fr®
lDIsldr®ñl iy i;aj md,k" ldr®ñl yd fiajd hk
uq∞yer we;' fuu Kh fhdackd l%u w;˙ka laIqø"
wxYhkays wd∞hï W;amdok l%shdldrlïj, ksr;
l=vd yd uOH m˙udK wxYh i|yd °m jHdma;j
jk jHjidhkag yd ksr; ùug wfmalaId lrk kj
Kh ,ndfok m%uqL;u Kh fhdackd l%uh jk
m%fõYlhka hk fomdr®Yjhgu wjYH uQ,H iyh
§fi!Nd.Hd¶ Kh fhdackd l%uh hgf;a remsh,a ñ,shk
,nd°u wfmaalaId flfr®'
4"767'1 l Kh uqo,la uq∞y˙k ,o w;r" th
laIqø" l=vd yd uOH m˙udK wxYhg uq∞y˙k ,o fmd≥ ck;dj w;r uQ,H fiajdjka ;j≥rg;a
Khj,ska ishhg 56'4 l m%;sY;hls' 2015 wf.daia;= mqΩ,a ls¯u iy rg ;=< †<s∫lu msgq±lSu wruqKq
udifha ° y∫kajd fok ,o f;a lr®udka;Yd,d i|yd lr .ksñka 2016 jifr® ° o laIqøuQ,H wxYh fj;
ldrl m%d.aOk Kh fhdackd l%uh hgf;a Kh ,nd Kh ,nd°u wLKavj is≥ lrk ,°' fuu wruqK
.ekSug iq≥iqlï,;a ,shdm†xÑ f;a lr®udka;Yd,d <Ûdlr .ekSu i|yd Y%S ,xld uy nexl=j laIqøuQ,H
ysñhka 115 fofkl= w;r remsh,a ñ,shk 3"539'8 l Kh fhdackd l%u 5 la l%shd;aul lrk ,°' tajd
flá ld,Sk ldrl m%d.aOk Kh uqo,a m%udKhla kï" †<s∫lu msgq±lSu i|yd jk laIqøuQ,H pl%Sh
uq∞y˙k ,°' th 2016 jifr® ° laIqø" l=vd yd uOH Kh jHdmD;sh - w†hr II" †<s∫lu msgq±lSu i|yd
m˙udK wxYh i|yd ,ndfok ,o Khj,ska ishhg jk laIqøuQ,H pl%Sh Kh jHdmD;sh" iqΩ f.dùka iy
41'9 l ;rï jQ ie,lsh hq;= m%udKhla f,i bvï fkdue;s wh i|yd jk pl%Sh Kh jHdmD;sh"
.Kkh lr we;' ;j≥rg;a" l=vd j;= jHjidhl;aj laIqøuQ,H Kh fhdackd l%uh iy cd;sl lDIs
ixjr®Ok jevigyk" úh<s l,dmSh „jfkdamdh jHdmdr ixjr®Ok jevigyk hgf;a l%shd;aul jk
i|yd iydh ùfï iy yjq,a ùfï jevigyk pl%Sh §;reK †˙h¶ Kh fhdackd l%uh fõ' 2016 jifr® °
jevigyk iy iajhx /lshd m%jr®Ok uQ,drïNl fuu Kh fhdackd l%u hgf;a remsh,a ñ,shk
Kh fhdackd l%uh - w†hr II hk Kh fhdackd 2"701'4 l Kh m%udKhla m%;s,dNSka 32"963 la w;fr®
l%u hgf;a remsh,a ñ,shk 140'2 l Kh uqo,la ,nd fok ,°' rfÜ ldr®ñl" lDIsldr®ñl" i;aj
Kh.e;shka 677 la w;fr® uq∞yer we;' 2016 jifr® md,k" u;aiH" fj<| iy fjk;a fiajdjkaj,g
°" f;a lr®udka;Yd,d i|yd jQ ldrl m%d.aOk w∞<j wd∞hï W;amdok l%shdldrlïj, ksr;
Kh fhdackd l%uh yer wfkl=;a Kh fhdackd ù isák laIqø uÜgfï jHjidhlhka b,lal
l%u hgf;a uq∞y˙k ,o uqΩ Kh m%udKh 2015 lr.ksñka fuu Kh fhdackd l%u l%shd;aul lrk
° uq∞y˙k ,o Kh m%udKh yd iiπ ne,Sfï ° ,°' fmr jir yd iiπ n,k l," 2016 jifr® °
ishhg 42'5 lska jeä ùula fmkakqï lrhs' uy nexl=j úiska l%shd;aul lrkq ,enQ laIqøuQ,H
Kh fhdackd l%u hgf;a uq∞y˙k ,o uqΩ Kh
laIqø" l=vd yd uOH m˙udK wxYfhys
m%udKh ishhg 31'6 lska by< f.dia we;'
ixjr®Okh i|yd M,∞hS Kh iemhSu ;j≥rg;a
Yla;su;a ls¯ug m%;sm;a;suh l%shdudr®. .Kkdjla laIqøuQ,H wxYfha uQ,H m%fõYh by< kexùu
uy nexl=j úiska .kakd ,°' fuu l%shdudr®. w;r i|yd YS% ,xld uy nexl=j kj m%fõYhka .Kkdjla
Y%S ,xld rch fjkqfjka iajhx /lshd m%jr®Ok .kakd ,°' ta wkqj" ldr®ñl" lDIsldr®ñl" mY=
uQ,drïNl Kh fhdackd l%uh - w†hr II wdrïN iïm;a" u;aiH" fj<| iy fjk;a fiajdjkaj, laIqø
8
ls¯u ±laúh yelsh' iajhx /lshd m%jr®Ok uÜgñka wd∞hï W;amdok l%shdldrlïj, ksr; ù
uQ,drïNl Kh fhdackd l%uh - w†hr II u.ska isák laIqø jHjidhlhska b,lal lr .ksñka" 2016
w∞< jD;a;Sh mqyqKq wdh;k u.ska mj;ajkq ,nk ckjd˙ udifha ° lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ
mdGud,djka iïmQr®K lrk ,o isiqkg iajhx cd;Hka;r wruqo," úiska wruqo,a imhk cd;sl
/lshd jHdmD;s wdrïN ls¯u i|yd Kh myiqlï lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk" hgf;a remsh,a
289
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
ñ,shk 90 la uq∞ye¯u i|yd laIqøuQ,H jevigyk fuu iólaIKh u.ska /ia lrk ,o f;dr;=re
kej; wdrïN lrk ,°' tfiau" tla tla mqoa.,hka rfÜ uQ,H wka;r®.;Ndjfha uÜgu uekSu i|yd
úiska lrk ,o b,a,Sug m%;spdr olajñka 2016 mdol f;dr;=re imhk w;ru Y%S ,xldfõ uQ,H
jifr® ° fuu Kh fhdackd l%uh hgf;a ,nd wka;r®.;Ndjh i|yd cd;sl Wmdhudr®.hka ilia
fok Kh uqof,ys wju Kh iSudj remsh,a 30"000 ls¯ug o u. mdokq we;'
isg remsh,a 10"000 olajd wvq lrk ,o w;r" fuu
ixfYdaOkh;aa iuÛ m%;s,dNSkag ,nd.; yels Kh 8'6 uQ,H há;, myiqlï
iSudj remsh,a 10"000 isg remsh,a 300"000 olajd jQ
mrdihl mj;skq we;' óg wu;rj" .%dóh ;reK f.ùï iy mshùï moaO;ss
;re◊hkaf.a „jfkdamdh by< kexùu i|yd l=vd uy nexl=j úiska rg ;=< wdr®:sl ls%hdldrlï
m˙udKfha jHdmdr wdrïN ls¯ug Kh myiqlï iy i|yd myiqlï ie,iSug" ldr®hlaIu iy wdrlaIs;
wjYH mqyqKqùï ,nd°u wruqKq lr .ksñka 2016 ° cd;sl f.ùï há;, myiqlï iy;sl ls¯u i|yd
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk" hgf;a f.ùï iy mshùï moaO;s jeä†hqKq ls¯ug ∞hl
§;reK †˙h¶ ;dreKHh iún,.ekaùu iy /lshd ùu yd kshdukh iy wëlaIK lghq;= 2016 jifr®
jHdmD;sh kñka fhdackd l%uhla y∫kajd fok ,°' ° ;j≥rg;a wLKavj is≥ lrk ,°' ta wkqj" f.ùï
fuu Kh fhdackd l%uhg w∞<j fufyhqï Wmfoia l%ufõoj, kj m%jK;djka i|yd wkqn, °fï
jir ;=< ° iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fj; ksl=;a wruqK we;sj uy nexl=j wëlaIK lghq;= jvd;a
lrk ,°' óg wu;rj" lDIsldr®ñl ksIamdokj, Yla;su;a ls¯u;a kj f.ùï l%u wdY%s; wj∞kï
ksIamdokh" M,∞hs;djh" .=Kd;aul nj iy wju ls¯u i|yd kshduk ls%hdudr®. y∫kajd °u
tl;= l< w.h jeä ls¯fï wruq◊ka cd;sl lDIs i|yd lghq;= wdrïN ls¯u;a is≥ lrk ,°' fuhg
jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys msg; j.dlrejka wu;rj" ;ks mqoa.,hskaf.a iy jHdmdrj, f.ùï
^fldka;%d;a f.dùka& i|yd jQ Kh fhdackd l%uh wjYH;d imqrd,Su i|yd úYd, jákdlñka hq;= iy
hgf;a §w.h∞u ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl iqΩ m˙udK f.ùï moaO;sj, iqug ls%hdld˙;ajh o
Kh fhdackd l%uh¶ iy §w.h∞u ixjr®Ok ld,Sk 2016 jifr® ° uy nexl=j úiska ;yjqre ls¯u i|yd
lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh¶ l%shd;aul lrk lghq;= lrk ,°'
,°' i,ld n,k jir ;=< °" ,xld fiÜ,a
uQ,H idlaIr;djh" uQ,H l<ukdlrKh" moaO;sfhys m%Odk Wm moaO;Ska jk ;;ald,Sk o<
jHjidhl;aj ixjr®Okh hk lafIa;%hka wdjrKh mshùï moaO;sh iy ,xld filHq moaO;sh" by<
lrñka jevigyka iy jevuqΩ .Kkdjla hñka mj;sk .kqfokq m%udKh i|yd myiqlï
meje;aùu iy mqyqKq lrkakka mqyqKq ls¯u iy i,iñka iqug f,i ls%hd;aul úh' úYd, jákdlï
jHjidhlhka i|yd jHdmD;s we.hSfï jevuqΩ iys; iy ld, ixfõ° YS% ,xld remsh,a .kqfokq"
meje;aùu ;=<ska uy nexl=j" uQ,H idlaIr;djh" ;;ald,Sk moku u; mshjkq ,nk ;;ald,Sk o<
uQ,H wka;r®.;Ndjh m%jr®Okh ls¯u iy mshùï moaO;sh u.ska remsh,a ì,shk 93"378 l
jHjidhl;aj ixjr®Oh i|yd wLKavj lghq;= jákdlñka hq;= .kqfokq 365"991 l mshùï lghq;=
lrk ,°' ta wkqj" uy nexl=j úiska 2016 jifr® ° 2016 jifr® ° is≥ lrk ,°' ;;ald,Sk o< mshùï
m%;s,dNSka iy wfkl=;a mdr®Yjhka ±kqïj;a ls¯u moaO;sh yryd is≥ l< .kqfokqj, uqΩ jákdlu"
uqo,a Ndú;fhka f;drj is≥ lrk ,o .kqfokqj,
i|yd ±kqïj;a ls¯fï jevigyka 172 la mj;ajk
jákdlfuka ishhg 88 la jQ w;r" th ;j ≥rg;a
,o w;r" †<s∫lu ;=rka ls¯u i|yd ìï uÜgfï
m%Odk wka;r®nexl= wruqo,a yqjudre l%uh f,i
jHjidhlhka iún, .ekaùfï wruq◊ka iucd;sh
mej;=◊' iyNd.s;aj wdh;kj, øjYS,;d .egÆ
iduqysl jHjidh" tkï" iajhx wdOdrl lKavdhï
úi£fï l%ufõohla f,i ;;ald,Sk o< mshùï
ksr®udKh ls¯u i|yd †<s∫lu msgq±lSu i|yd jk
moaO;s fufyhqïlre f,i uy nexl=j úiska rcfha
laIqøuQ,H pl%Sh Kh jHdmD;sh - w†hr II hgf;a
8
iq/l=ïm;a iq/l=ula f,i ;nd f.k fokq ,nk
m%uqL;ajh ,ndfok ,°'
fmd,S rys; tla†k øjYS,;d myiqlï ,nd°u
rfÜ uQ,H wka;r®.;Ndjh ms<sn|j b,aÆï ;j≥rg;a is≥ lrk ,°' jir ;=< ° iyNd.s;aj
mdr®Yjfha f;dr;=re ,nd.ekSu i|yd m<uq jrg wdh;k úiska remsh,a á%,shk 9'2 l jákdlñka
°m jHdma; lafIa;% iólaIKhla meje;aú◊' hq;= tla†k øjYS,;d myiqlï Ndú;d lrk ,o
290
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
w;r tys ffoksl idudkH jákdlu remsh,a tla wdh;khlg .kqfokqlrejkaf.a .sKqï u;
ì,shk 38'4 la úh' 2016 foieïnr® ui wjidkfha mokï jQ cx.u ≥rl:k wdY%s; f.ùï moaO;shla
° ,xldfilHq moaO;sfhys meje;s uqΩ ksr®f,aLk ls%hd;aul ls¯u i|yd o n,m;% ksl=;a lrk ,o
iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu remsh,a ì,shk w;r ta iu`. n,m;%,dNS f.ùï ldâm;a iy cx.u
4"846'0 la jQ w;r" th jákdlu remsh,a ì,shk ≥rl:k wdY%s; fiajd iemhqïlrejkaf.a ixLHdj
792'4 la jQ NdKavd.dr ì,am;aj,ska o" jákdlu 35 olajd jeä úh' 2016 jifr® ° n,m;%,dNS
remsh,a ì,shk 4"053'6 la jQ NdKavd.dr fiajd iemhqïlrejka ;sfofkl=g ;u fufyhqï
ne∫ïlrj,ska o iukaú; úh' lghq;=j, mrdih mqΩ,a ls¯u i|yd kj w.h
rdYs.; ldâm;a l%ufõo y∫kajd °ug YS% ,xld
i,ld n,k jir ;=< °" ,xldla,shr® mqoa.,sl
uy nexl=fõ wkque;sh ,nd fok ,°' fuhg wu;rj
iud.u úiska fufyhjkq ,nk fplam;a ksIaldYk
niakdysr m<d; ;=< y∫kajd fok ,o ;ks ldr®h
moaO;sh remsh,a ì,shk 9"601 l jákdlñka hq;=
w.h rdYs.; m%jdyk ldâm; iy .dia;= tla/ia
fplam;a ñ,shk 51'9 la ksIaldYkh lr we;' ls¯fï l%ufõoh uOHu m<df;ys ls%hd;aul lrk
fplam;a u.ska is≥ lrk ,o .kqfokq m%udKh" ,o kshuqq jHdmD;shla i|yd Ndú;d ls¯ug o wjir
uqo,a Ndú;fhka f;drj is≥ l< .kqfokqj,ska ,nd fok ,°' f.ùï ldâm;a iy cx.u ≥rl:k
ishhg 30'3 la jQ w;r" tu.ska iqΩ m˙udK wdY%s; f.ùï moaO;sj,g w∞< wj∞kï wju ls¯u
.kqfokq i|yd fplam;a flfrys ;j≥rg;a we;s i|yd YS% ,xld uy nexl=j úiska t;eka m¯laIK
ckms%h;djh ms<sìUq lrhs' 2016 Tlaf;danr® udifha iy ≥ria: wfõlaIK lghq;= ;j≥rg;a is≥ lrk
° ,xldla,shr® mqoa.,sl iud.u úiska iïfma%IK ,o w;r" tu moaO;sj, fiajd iemhqïlrejka úiska
is≥ lrk wjia:dfõ ° fplam;a ms<sìUqj, wdrlaIl kshduk wjYH;djkag wkql+,j is≥ lrkq ,nk
;;a;ajh jeä †hqKq ls¯u i<ld n,m;%,dNS jd◊c lghq;=j, jr®Okh m¯laId lrk ,°'
nexl= úiska ksIaldYkh i|yd fplam;a ms<sìUq
,xldla,shr® mqoa.,sl wdh;kh fj; ,ndfok §,xldfma¶ (Lankapay) ikakïkduh hgf;a
l%ufõoh jeä †hqKq lrk ,°' ta wkqj fn∞ye¯fï fufyhjkq ,nk iajhxl%Sh fg,r® hka;% wdY%s;
wdh;k (Courier Service) yryd ixhqla; ;eá u.ska fiajd i|yd fmd≥ hdka;%Kh" (CAS) úoHq;a
ksIaldYkh i|yd fplam;a ms<sônq b†˙m;a ls¯fï wruqo,a mej¯u i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh" (CEFTS)
l%ufõoh fjkqjg fplam;a ms<sônq b†˙m;a ls¯u iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ yjq,a hdka;%Kh
i|yd ux.; l%ufõohla ,xldla,shr® mqoa.,sl (SAS) úl=Kqïj, f.ùï hka;% i|yd jQ fmd≥
iud.u úiska y∫kajd fok ,°' 8'21 ixLHd igyk
,xldla,shr® mqoa.,sl iud.u úiska fufyhjkq f.ùï moaO;s u.ska isÿ jQ .kqfokq
,nk YS% ,xld wka;r®nexl= f.ùï moaO;sh iqΩ 2015 ^w& 2016 ^wd&
jákdlï iys; .kqfokq i|yd myiqlï i,ik f.ùï moaO;s m%udKh jákdlu
^Z000& ^re' ì,shk&
m%udKh jákdlu
^Z000& ^re' ì,shk&
w;r jegqma f.ùï is≥ ls¯u i|yd ckm%sh úYd, m˙udKfha f.ùï
l%ufõohla fõ' 2016 jifr® ° YS% ,xld wka;r® nexl= moaO;s
;;ald,Sk o< mshùï
f.ùï moaO;sh yryd is≥ l< iuia; .kqfokq moaO;sh 322 84,432 366 93,378
m%udKh fmr jr®Ih iu`. ii|k úg ishhg iqΩ m˙udKfha f.ùï
moaO;s
14'5 lska jr®Okh ù ñ,shk 26'6 olajd jeä jQ w;r" m%Odk fplam;a ksIaldYk
.kqfokqj, iuia; jákdlu ishhg 24'7 lska moaO;sh 49,326 8,434 51,996 9,601
Y%S ,xld wka;r®nexl=
jr®Okh ù remsh,a ì,shk 1"458 la olajd jeä úh' f.ùï moaO;sh ^SLIPS& 23,279 1,169 26,647 1,458
Kh ldâm;a 26,335 154 31,858 182
2013 wxl 1 ork f.ùï ldâm;a fiajd
yr ldâm;a 30,686 83 38,083 108
imhkakka iy cx.u ≥rl:k wdY%s; f.ùï l%u wka;r®cd, nexl= lghq;= 13,725 1,205 18,164 1,589
i|yd jQ ksfhda.fhys úêúOdkj,g wkqj f.ùï ≥rl:k nexl= lghq;= 1,993 12 3,444 16
8
ldâm;a iy cx.u ≥rl:k wdY%s; f.ùï l%u ;eme,a WmlrK 1,262 7 1,244 7
ms<sn| kshduk iy wëlaIK lghq;= YS% ,xld uy tl;=j 146,928 95,497 171,802 106,339
tlai;a ckmo fvd,r®
nexl=j úiska ;j≥rg;a is≥ lrk ,°' ta wkqj"
ksIaldYk moaO;sh 62 34 59 39
jir ;=< ° f.ùï ldâm;a ksl=;a lrkakka f,i ^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
lghq;= ls¯u i|yd uQ,H wdh;k follg o bka ^wd& ixfYdaê;
291
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
úfYaI igyk 13
f.ùï moaO;s kshdukfha§ Y%S ,xld uy nexl=fõ ld¾hNdrh
8
úiska uqyqKfokq ,nk Kh fyda øjYS,;d .egΩjla wLKav;d ie,iqïlrK udr®f.damfoaYj,g wkqj
fya;=fldg f.k fuu odu m%;sl%shdj fma%rl furg m%Odk f.ùï moaO;sj, iyNd.slrejka g
tu moaO;sj, Tfrd;a;= °fï yelshdj k.disgqùu
úh yels w;r fuh f.ùï moaO;sfha wfkl=;a
i|yd l,ska l,g jHdmdr wLKav;d ie,iqïlrK
iyNd.slrejkago n,mEula we;s lrkq we;'
292
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
wNHdi is≥ls¯u w;HdjYH fõ' f.ùï moaO;s m%fhdack wvqùug;a bv we;' f.ùï moaO;s M,odhS f,i
iyNd.slrefjl=f.a wdh;kfha m%d:ñl fufyhqï Wmfhdackhg ,lalr .ekSu i|yd m%Odk jYfhka
ia:dkfha l%shdjkag ndOdjla we;sjk wjia:djl° moaO;sfha wdrlaIdjg is≥jk n,mEï wju ls¯ug iy
thg uqyqK °ug we;s fmr iQodku wëlaIKh uyck;djg is≥jk wmyiq;djhka u. yrjd .ekSug
ls¯ug Y%S ,xld uy nexl=jg t;eka m¯laIK rfÜ uQ,H moaO;s kshduk wêld˙h úiska f.ùï moaO;s
wLKavj wëlaIKh ls¯u w;HdjYH fõ' fuu wruqKq
iy ≥ria: m¯laIK is≥ls¯ug wêld˙h we;' Bg
bgq lr .ekSug Y%S ,xld uy nexl=j f.ùï moaO;shg
wu;rj iyNd.slrejkaf.a jHdmdr wLKav;d
iy moaO;sfha ia:dhs;djhg we;súh yels wys;lr
ie,iqï l%shdldrlï iudf,dapkh ls¯u ;=<ska n,mEï y∫kd.ekSu i|yd we.hSï is≥lrkq ,nhs'
tjeks ndOdùï fya;=fldgf.k we;sjk ffk;sl"
uQ,H yd moaO;suh wjodkï wju lr .ekSu o is≥ f.ùï moaO;sfha iyNd.slrejka úiska Tjqkaf.a
fiajdodhlhka fj; ,ndfok fiajdjka i|yd whlr
flfr®'
.; yels Wm˙u .dia;=j kshdukh ls¯u jeo.;a fõ'
Y%S ,xld uy nexl=fõ ld¾hNdrh tuksid" Y%S ,xld uy nexl=j f.ùï fiajdjka m%jr®Okh
ls¯fï iy lafIa;%fha kj ;dlaI◊l Ndú;hkaf.a
kshduk lghq;= i|yd rgl uy nexl=j úiska cd;sl m%;s,dNhka fiajdodhlhka fj; ,nd°fï wruq◊ka
uÜgfï m%;sm;a;s ilia ls¯u iy l%shd;aul ls¯u j˙ka jr Wm˙u .dia;= iSudjka kej; we.hSu is≥
is≥ lrhs' Y%S ,xld uy nexl=j úiska o iuia: uQ,H lrkq ,nhs'
moaO;sfha ia:djr;ajh mj;ajd .ekSu i|yd myiqlï
ie,iSug wu;rj" f.ùï moaO;sfha iqrlaIs;Ndjh" bÈß ±lau
ksrjoH;djh iy ldr®hlaIu;djh by< kexùug fuu úfYaI igyfka úia;r lrk ,o mk;aj,g
iy f.ùï moaO;sh yd ne£ we;s wys;lr n,mEï wkql+,j Y%S ,xld uy nexl=jg f.ùï" ksIaldYkh
md,kh ls¯ug lghq;= lrkq ,nhs' f.ùï moaO;sh iy mshùï fiajdjka kshdukh iy wëlaIKh
;=< is≥úh yels wl%ñl;d wju ls¯u ;=<ska moaO;sfha ls¯fï mQr®K n,;, mjrd ° we;' jr®;udkfha
iqrlaIs;;dj ;yjqre ls¯u Wfoid Y%S ,xld uy nexl=j mj;sk iy wkd.;fha t,soelafjk f.ùï moaO;s
iqrlaIs; f.jqï l%ufõohka i|yd myiqlï i,ik j, ia:dhs;djh iy iqrlaIs;Ndjh oekg l%shd;aul
w;r f.ùï moaO;sfha iyNd.slrejka wka;r®cd;sl jk f.ùfï yd fíreï ls¯fï moaO;s mk; iy
m%ñ;s iy iy;sllrKj,g wkql+,j lghq;= ls¯ug ksfhda. ;=<ska wdjrKh jk nj fuys° úfYaIfhka
wfmalaId lrkq ,nhs' ;jo" moaO;sh i|yd kj m%ñ;Ska i|yka l< hq;= fõ' ;jo Y%S ,xld uy nexl=j úiska
y∫kajd°u ;=<ska mj;akd iïm;a jvd;a M,odhS f,i iyNd.slrejkaf.a ldr®h idOkh ksr;=reju
l<ukdlrKh lr .ekSug yelshdjla ,efnkq we;' wëlaIKhg ,la lrk w;r tfia lrkq ,nkafka
Bg wu;rj f.ùï moaO;sfha iyNd.slrejl=f.a Tjqka Kh" øjYS,;dj" lSr®;skduh iy ffk;sl jeks
l%shdjla fya;=fldgf.k uqΩ moaO;shu wjodkulg wjodkï fya;=fjka we;sjk wia:djrNdjhla lrd
,laùu je<elaùu ms◊i Y%S ,xld uy nexl=j úiska .uka .kafkao hkak l,a;nd y∫kd.ekSu i|ydh'
ishΩu iyNd.slrejkaf.a f.ùï iy mshùï lghq;= Y%S ,xld uy nexl=j úiska msysgqjd we;s kshduk rduqj
wëlaIKh lrkq ,nhs' tuksid" moaO;sh ms<sn| Tiafia tjeks wia:djrNdjhka u.yrjd .ekSug
iyNd.slrejkaf.a úYajdih by< kexfjkq we;' lghq;= fhdok w;r tu.ska iuia: uQ,H moaO;sfha
ia:dhs;djh we;slr .ekSu yryd uyck;djf.a
rgl ishΩu uQ,H l%shdldrlï f.ùï moaO;sh u; iqrCIs;;djh ;yjqre ls¯u is≥lrkq we;' ta wkqj
r|d mj;sk neúka tu moaO;sfha iqrlaIs;Ndjh ia:djr uQ,H moaO;shla ;=<ska rfÜ wdr®:ßl jr®Okh
iy ldr®hlaIu;djh ;yjqre ls¯u w;HjYH fõ' ;yjqre lr .ekSu i`oyd Y%S ,xld uy nexl=j úiska
tuksid" f.ùï moaO;sfha iqug l%shdld˙;ajh iy;sl úYajdikSh Ndjhlska hq;a f.ùï moaO;shla ;j≥rg;a
ls¯u i|yd Y%S ,xld uy nexl=j úiska kj ksmehqï mj;ajdf.k hkq we;'
†˙ .ekaùu is≥ls¯u;a" m%udKj;a ;rï wdrlaIs; wx.
wvx.= kj ;dlaIKh f.ùï iy mshùï moaO;Skag
y∫kajd °u;a is≥ lrkq ,nhs' uQ,hka(
1949 wxl 58 orK uqo,a kS;s mk;" YS% ,xldj
8
fj<|fmdf,ys f.ùï ls¯u iïnkaO fiajdjka
2005 wxl 28 orK f.ùï yd fíreï ls¯fï moaO;s mk;" YS% ,xldj
.Kkdjla mj;sk w;r tu fiajdjka wfkHdakH
2013 wxl 01 orK f.ùï ldâm;a iy cx.u ≥rl:k wdYs%; f.ùï moaO;s
f,i tlsfklg iïnkaOj fkd;sìh yelsh' tfia i|yd jk ksfhda." YS% ,xldj
wfkHdakH f,i iïnkaO ù fkdue;s jk úg f.ùï jHdmdr wLKav;d ie,iqïlrK udr®f.damfoaY wxl( 01$2006
moaO;sh LKavkSlrKhg;a" tu.ska ,nd.;yels Payment systems in Sri Lanka, 2004, Bank for International Settlements
293
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
hdka;%Kh (POS) iy cx.u ≥rl:k (Cmobs) wdY%s; Debit) myiqlu ,ndfok ,°' 2016 jifr® ° uQ,H
f.ùï i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh hk cd,hkaf.ka wdh;k oy;=kla úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ
iukaú; jQ f.ùï ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï fmd≥ hdka;%Kh iu`. iïnkaO jQ w;r ta wkqj tys
i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh (CCAPS) ia:dmkh ls¯u idud‚l wdh;k ixLHdj 22 olajd jeä úh' 2016
i|yd 2016 jifr® ° uy nexl=j úiska ,xldla,shr® jifr® ° remsh,a ì,shk 69'4 l jákdlñka hq;=
mqoa.,sl iud.u fj; myiqlï i,ik ,°' .kqfokq 894"674 la úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ
ta wkqj" uy nexl=j úiska uQ,H wdh;k" iajhxl%Sh fmd≥ hdka;%Kh u.ska is≥ úh' ,xldla,shr® mqoa.,sl
fg,r® hka;% wdY%s; fiajd i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh iud.u úiska úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ fmd≥
iy úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh hdka;%Kfhys we;s Rcq yr mejreï myiqlu
iïnkaO ùfï m%.;sh wëlaIKh lrk ,°' f.ùï Ndú;d lrñka §ciaÜfma¶ (Justpay) hk ikakï
iy mshùï há;, myiqlïj, ikaêia:dkhla kduh hgf;a iqΩ m˙udK jákdlulska hq;= uqo,a
jk f.ùï ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï i|yd jQ u; mokï jQ .kqfokq i|yd f.ùï l%ufõohla
fmd≥ hdka;%Kh" rg ;=< iqΩ m˙udK úoHq;a f.ùï ls%hd;aul lrk ,°' fuhg wu;rj" YS% ,xld uy
moaO;s i|yd is≥jk .kqfokq yqjudre ls¯u iy nexl=j úiska úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ fmd≥
ksIaldYKh i|yd uqΩ rgu wdjrKh jk fmd≥ hdka;%Kh u.ska YS% ,xld fr®.=j fj; is≥ lrk
fõ†ldjla imhhs' f.ùï ;;ald,Skj is≥ ls¯u i|yd ;;ald,Sk f.ùï
ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï i|yd jQ fmd≥ l%ufõohla y∫kajd °ug ,xldla,shr® ^mqoa.,sl&
hdka;%Kfhys m<uq w†hr jk iajhxl%Sh fg,r® iud.u fj; wjir ,nd fok ,°'
hka;% wdY%s; fiajd i|yd fmd≥ hdka;%Kfhys
uQ,H wdh;k úiska ;u .kqfokqlrejkag
i„ù fufyhqï lghq;= 2013 jifr® cQ,s udifha
f.ùï myiqlï ie,iSu i|yd kj ;dlaIKh
° wdrïN lrk ,°' 2016 jifr® ° uQ,H wdh;k
fhd∞ .ekSfï ° we;s jk wj∞kï wju ls¯u
11 la iajhxlS%h fg,r® hka;% wdY%s; fiajd i|yd
i|yd YS% ,xld uy nexl=j úiska ;u kshduk rduqj
fmd≥ hdka;%Kh iu`. iïnkaO jQ w;r ta wkqj"
jvd Yla;su;a ls¯u ;j≥rg;a is≥ lrk ,°' fuhg
tys uqΩ idud‚l wdh;k ixLHdj 23 olajd jeä
wu;rj" .kqfokqlrejkaf.a f;dr;=re wdrlaId
úh' jir ;=< °" fuu hdka;%Kh yryd remsh,a
ls¯ug;a uQ,Huh .kqfokq iqrlaIs; ls¯u;a i|yd
ì,shk 174'1 la jákd .kqfokq ñ,shk 31'3 la
is≥ lrk ,°' 2016 foieïnr® ui 31 †k jk úg YS% ,xld uy nexl=j úiska f.ùï wdY%s; cx.u
iajhxl%Sh fg,r® hka;% 3"820 la iajhxl%Sh fg,r® uD≥ldx. wh≥ï (Mobile Applications) ls%hd;aul
hka;% wdY%s; fiajd i|yd fmd≥ hdka;%Kh iu`. lrkq ,nk uQ,H wdh;k fj; m%ñ;Ska iE°u
taldnoaO jQ w;r tu.ska ldâm;a ysñhka iajhxl%Sh wdrïN lrk ,°' 2016 jifr® ° cd;sl f.ùï
fg,r®hka;% wdY%s; fiajd i|yd fmd≥ hdka;%Kfhys ljqkais,h úiska ;u idud‚lhska iy wfkl=;a"
idud‚l wdh;k j, iajhxl%Sh fg,r® hka;% u.ska w∞< mdr®Yaj úiska b†˙m;a lrk ,o fhdackd
uqo,a wdmiq .ekSug;a fYaIh ms˙laiSug;a myiqlï we;=<;a lr zf.ùï moaO;s fmr±lau 2016 - 2020Z
i,ik ,°' iE°fï lghq;= wjika lrk ,°'
ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï i|yd jQ fmd≥ Kh f;dr;=re
hdka;%Kfhys fojk w†hr jQ úoHq;a wruqo,a mej¯u
i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh 2015 jifr® wf.daia;= 21 idud‚l Kh ,nd fok wdh;k fukau Kh
†k wdrïN lrk ,°' wdrïNfha ° úoHq;a wruqo,a .ekqïlrejkaf.a b,a,Su u; Kh f;dr;=re iemhSu
mej¯u i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh úiska iajhxlS%h yryd uQ,H wxYfha Yla;su;aNdjh iy rfÜ uQ,H
fg,r® hka;%" wka;r®cd, nexl= fiajd" cx.u wka;r®.;Ndjh jeä†hqKq ls¯u i|yd Kh f;dr;=re
≥rl:k wdY%s; nexl= fiajd iy nexl= ljqΩj yryd ldr®hdxYh úiska 2016 jifr® ° o wLKavj l%shdlrk
hk nyqúO f.ùï udOHhka u.ska is≥lrk ner ,°' Kh f;dr;=re l<ukdlrK moaO;shg wu;rj
8
mej¯ï (Credit Transfers) .kqfokq yqjudrej iy uQ,H wdh;kj,g ±kqïj;a jHdmd˙l ;SrK .ekSu
ksIaldYkh i|yd fmd≥ há;, myiqlula i,ik myiq ls¯u i|yd pxp, foam<j, mQr®j whs;Ska
,°' 2016 jifr® ° úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ ms<sn| úia;r iemhSfï wruq◊ka pxp, foam<j,
fmd≥ hdka;%Kh u.ska i,ikq ,nk fiajdjka ;j whs;Ska f,aLk.; ls¯u i|yd o;a; .nvdjla
≥rg;a mqΩ,a ls¯u i|yd Rcq yr mej¯ï (Direct f,i iqrlaIs; .kqfokq f,aLk moaO;shla Kh
294
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
úfYaI igyk 14
uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùu i|yd jQ cd;Hka;r
m%ñ;Ska ms<sn|j Y%S ,xldfõ wkql+,;djh
uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg uqo,a 3' M,odhS uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy
iemhSu uevmeje;aùug wod, uQ,H ld¾h idOl n,ldfha ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
ks¾foaY md,khla uQ,Huh úksúoNdjh iy kS;sfha
1989 jifr® ° G-7 rgj,a tlaù wka;r® rdcH wdh;khla wdêm;H Yla;su;a ls¯ug Wmld¯ jk ffk;sl"
f,i msysgqjk ,o uQ,H ldr®h idOl n,ldh uqo,a kshduk yd wdh;ksl rduqjla rg ;=< ia:dmkh
úY=oaêlrKh je<elaùu" ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu ls¯ug bjy,a jkq we;' Bg wu;rj Yla;su;a
uevmeje;aùu iy iuQ, >d;l wú uQ,Hkh ls¯u iy ukd uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy
je<elaùu fjkqfjka jQ cd;Hka;r iïuq;Ska /ila ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
1990 jifr® isg y`≥kajd ° we;' 2012 jifr® ° fuu hdka;%Khla" wmrdO iy ¥IK l%shdj,g tfrysj
cd;Hka;r m%ñ;Ska ld,dkqrEmSj wod, lr.ekSu i|yd lghq;= ls¯fï mq`M,a m%h;akfha fldgila f,i
ixfYdaOkh lrk ,°' foaYSh uQ,H moaO;sh wmrdO ie,lsh yel'
l%shd i|yd fhdod.ekSug we;s wjodku wju ls¯ug 4' .kqfokqlre ms<sn|j iqm¯laIdld¯ùu" uQ,H
iy f.da,Sh uQ,H moaO;sh iu`. myiqfjka iïnkaO;d .kqfokqjl m%;s,dNS whs;slrejka y`≥kd.ekSu"
f.dvke.Su Wfoid f,dalfha iEu rglau fuu iellghq;= .kqfokq jdr®;d ls¯u wd° jQ M,odhS
cd;Hka;r iïuq;Ska wkq.ukh ls¯u w;HjYH fõ' uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï l%shdudr®.
l%shd;aul ls¯u ;=<ska uqo,a úY=oaêlrKh hg;g
uqo,a úY=oaêlrKh yd ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu
.efkk kS;súfrdaë l%shdjla jk n≥ meyer ye¯u
je<elaùfï cd;Hka;r m%ñ;sj,g wkql+,;dj oelaùfï
wju lr.ekSug o yelshdj ,efí'
jeo.;alu
uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg uqo,a uqo,a úY=oaêlrKh yd ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu
je<elaùfï cd;Hka;r m%ñ;sj,g wkql+,;djh oelaùu
iemhSu uevmeje;aùfï hdka;%Kh ≥r®j, ùu ;=<ska
uek ne,Su
uQ,H wdh;kj, iy uQ,H moaO;sfha Yla;su;aNdjh
yd ia:djrNdjh wvmKjk w;r úfoaY wdfhdack uQ,H ldr®h idOl n,ldh úiska ;u idud‚lhka
wffOr®hu;aùu;a wka;r®cd;sl jYfhka is≥jk cd;Hka;r m%ñ;sj,g wkql+,;djh oelaùu
m%d.aOk yqjudreùï widudkH f,i fjkiaùu;a iudf,dapkh ls¯u i|yd ksrka;rfhka we.hSï
is≥fõ' wfkla w;g Yla;su;a uqo,a úY=oaêlrKh is≥lrkq ,efí' jr®;udkfha fujeks jQ we.hSï uQ,H
je<elaùfï yd ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu ldr®h idOl n,ldhg iu.dój msysgqjd we;s l,dmSh
uevmeje;aùfï hdka;%Khla ;=<ska rglg úúOdldrfha ks¯laIK ixúOdk úiska is≥ flfr®' fï jkúg uQ,H
m%;s,dN /ila w;alr.; yel' ldr®h idOl n,ldhg iu.dój l%shd;aul jk l,dmSh
1' uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu ks¯laIK ixúOdk kjhla u.ska ta ta l,dmhg wod,
ms<sn|j by< wjodkula iys; rgj,aj, ia:dms; idud‚l rgj, we.hSï is≥lrkq ,nk w;r fujeks
wdh;k iy .kqfokqlrejka iu`. jHdmd˙l fyda wfkl=;a idud‚lhka úiska lrk we.hSï wfkHdkH
fj<|fmd< in|;d we;slr .ekSug cd;Hka;r we.hSï f,i y∫kajkq ,efí'
m%ñ;s wkq.ukh lrk uQ,H wdh;k ue,slula
uQ,H ldr®h idOl n,ldh úiska y∫kajd fok ,o
olajhs' ta wkqj" rg ;=< Yla;su;a iy ldr®hlaIu
ksr®foaYhka 2012 jifr® ° ixfYdaOkh l< w;r
uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy ;%ia;jdohg
uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï hdka;%Khla mj;sk wfkHdkH we.hSfï l%ufõoh o ixfYdaOkhkag
úg uQ,H wdh;kj,g ;u úfoaYSh yjq,alrejka ,lalrk ,°' ta wkqj" uQ,H ldr®h idOl n,ldh
iu`. mj;sk iïnkaO;djka mq`M,a lr.ekSfï 2013 jifr® y∫kajd fokq ,enQ wfkHdkH we.hSfï
yelshdj we;s fõ' l%ufõoh m%Odk fldgia follska iukaú; fõ'
2' rgla jYfhka fyda wdh;k jYfhka jvd;a †hqKq 1' ;dlaI◊l wkql+,;dj( rg ;=< mj;sk ffk;sl
8
uQ,H uOHia:dk iu`. in|;d f.dvk.d .ekSug iy wdh;ksl rduqfjys wod,;ajh iy uQ,H ldr®h
yelsùu ;=<ska úfoaYSh wdfhdack wdlr®IKh lr idOl n,ldfha ksr®foaYhka 40 iu`. wkql+,
.ekSug;a f.da,Sh f.ùï$mshùï moaO;shg jvd;a ùu i|yd ksis n,Orhka i;= n,;, iy wod,
il%Shj iïnkaO ùug;a wjia:dj ysñfõ' l%shdmámdákays ;;a;ajh we.hSu'
295
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2' iM,odhS;ajh( wfmalaIs; m%;sM, ,nd.ekSu i|yd wkql+,;djh jeä†hqKq ls¯u i|yd Y%S ,xld uQ,H nqoaê
ffk;sl yd wdh;ksl rduqjg we;s yelshdfõ tallh wfkl=;a wod, mdr®Yjlrejka iu`. tlaj
m%udKh we.hSuls' iM,odhS;aj we.hSu uQ,H l%uj;a iy Yla;su;a mshjr rdYshla l%shd;aul lrk
ldr®h idOl n,ldfha we.hSï l%ufõofha ,°'
oelafjk m%;sM, 11la u; mokï fõ'
1' uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy ;%ia;jdohg
uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï cd;sl m%;sm;a;sh
Y%S ,xldfõ uqo,a úY=oaêlrKh yd ;%ia;jdohg uqo,a
iemhSu je<elaùfï wkql+,;d uÜgu
2015-2020" leìkÜ wkque;sh iys;j iïu;
ls¯u'
Y%S ,xldj 1997 jifr® ia:dmkh lrk ,o" wdishd iy
2' tla tla mdr®Yjlrejka úiska l%shd;aul l<hq;=
Ydka;slr l,dmhg wh;a uQ,H ldr®h idOl n,ldhg
wdh;ksluh l%shdld¯ ie,eiau leìkÜ wkque;sh
iu.dój msysgqjd we;s l,dmSh ks¯laIK ixúOdkh
jk" uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr iys;j y∫kajd °u'
l,dmSh lKavdhfï wdrïNl idud‚lfhls' uqo,a 3' 2016 wxl 1 ork .kqfokqlre ms<sn|j
úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh iqm¯laIdld¯ùfï ¯;s 2016 ckjd˙ 27 †k ksl=;a
lKavdhfï ¯;sj,g wkqj Y%S ,xldj iEu jir yhlg ls¯u' fuu ¯;s 2006 wxl 6 ork uqo,a .kqfokq
jrla tu lKavdhu úiska is≥lrkq ,nk wfkHdkH jdr®;d ls¯fï mkf;a olajd we;s uQ,H lghq;=
we.hSulg uqyqK °ug ne£ isà' j, fhfok ishÆu wdh;k wdjrKh jk f,i
Y%S ,xld uQ,H nqoaê tallh msysgqùu;a iu`.u uqo,a y∫kajd ° we;'
úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh 4' uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jd°kag
lKavdhu Y%S ,xldj ms<sn| ish m<uq we.hSu 2006 uqo,a iemhSu uevmeje;aùu i|yd jk wjodku
jifr®®° is≥lrk ,°' tu wfkHdkH we.hSï jdr®;dj u; mokï jQ kshdukhka y∫kajd °u'
u.ska y∫kd.;a wvqmdvq ksjer† ls¯u i|yd ksr®foaY 5' uQ,H jákdlï yqjudrels¯fï fiajdjka imhk
ud,djla b†˙m;a lrk ,o w;r wK mk;a ixfYdaOkh
wdh;k fj; uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy
ls¯u iy tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIl uKav, fhdackd
;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï Wmfoia
l%shd;aul ls¯u i|yd wjYH fr.=,dis ilia ls¯u
ud,djla ksl=;a ls¯u'
jeks ksr®foaYhkao Bg we;=<;a úh' 2013 jir jk
úg m<uq wfkHdkH we.hSï jdr®;dfõ ksr®foaYhka 6' kS;sm;s fomdr®;fïka;=fõ iy wmrdO m¯laIK
iïmQr®Kfhkau l%shd;aul ls¯ug Y%S ,xldj iu;a úh' fomdr®;fïka;=fõ uqo,a úY=oaêlrKh iïnkaO
kvq mej¯fï iy úur®Yk meje;aùfï yelshdjka
Y%S ,xldj iïnkaOfhka jQ fojk wfkHdkH we.hSu
jeä †hqKq ls¯u'
TiafÜ%,shdj" N+;dkh" fydxfldx" u,hdishdj"
isx.mamQrej hk rgj, uQ,H nqoaê tallhkays yd 7' úur®Yk i|yd myiqlï ie,iSug wjYH nqoaêuh
uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh f;dr;=re yqjudrelr .ekSfï wruq◊ka foaYSh
lKavdhfï f,alï ldr®hd,fhys ksfhdackh iys; wdh;k iy úfoaYSh uQ,H nqoaê tallhka iu`.
wëlaIK lKavdhula úiska 2014$2015 w;r ld,fha° wjfndaO;d .súiqï w;aika ls¯u'
is≥lrk ,°' fuu wfkHdkH we.hSï jdr®;dj 2015 Y%S ,xldj ms<sn| wfkHdkH we.hSï jdr®;dj 2015
cQ,s ui kjiS,ka;fha Tla,kaâys° mej;s uqo,a jifr®®° iïu; lr.ekSfuka wk;=rej zläkï iy
úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh mq`M,a miqúmrï l%shdj,shZ hgf;a Y%S ,xldj ,nd we;s
lKavdhfï 18 jk jdr®Isl iuq`Mj iy ;dlaI◊l
m%.;sh uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr
iyfhda.S;d ieisfha° iïu; lr.kakd ,°'
l,dmSh lKavdhug wr®O jdr®Islj jdr®;d l< hq;=
Y%S ,xldfõ ;dlaI◊l wkql+,;djh" ksr®foaY 40 w;˙ka úh' ta wkqj" m<uqjk m%.;s jdr®;dj 2016 ckjd˙ ui
ksr®foaY 12 la wkql+, fyda fndfyda≥rg wkql+, f,i ,ndfok ,°'
jr®.SlrKh lrk ,o w;r iM,odhS uÜgu we.hSfï°
m%;sM, 11 ka 2 la fndfyda≥rg iM,odhS yd idudkH 2016 iema;eïnr® ui weu˙ld tlai;a ckmofha
uÜgug iM,odhS f,i jr®.SlrKh lr we;' ieka†hdf.da ys mej;s uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd
Ydka;slr l,dmSh lKavdhfï jdr®Isl iuq`Mfõ°
8
wkql+,;d uÜgu by< oeóu i|yd f.k we;s m%Odk Y%S ,xldj b†˙m;a lrk ,o m%.;s jdr®;dj idud‚lhka
l%shdud¾. ishÆfokd úiska idlÉPdjg n∫ka lrk ,°'
wfkHdkH we.hSï jdr®;dfõ olajd we;s wvqmdvq j,g Y%S ,xldj úiska uq,a wjia:dfõ° wr®O jYfhka
m%;spdr f,i uQ,H ldr®h idOl n,ldfha ksr®foaYj,g wkql+, jQ iy wkql+, fkdjQ ksr®foaY 9 la ms<sn|j jQ
296
uQ,H wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj
;dlaI◊l wkql+,;djh ie,lsh hq;= uÜgfï m%.;shla ksr®foaY l%shd;aul ls¯fï m%.;sh uqo,a úY=oaêlrKh
w;alrf.k we;s nj jdr®Isl iuq`Mfõ° ;SrKh úh' ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh lKavdhug jdr®Islj
ta wkqj" uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg jdr®;d ls¯u wjYH fõ'
uqo,a iemhSu uevmeje;aùu ms<sn| jQ Y%S ,xldfõ
wkql+,;d uÜgu my; oelafjk m˙† jr®Okh ù we;' flfiafj;;a" ;rula ≥rg wkql+, jQ iy wkql+, fkdjQ
ixLHd igyk ú'i' 14'1 ksr®foaY 19 la ;j≥rg;a mej;Su fya;=fjka Y%S ,xldj
kej; j¾.SlrKfhka miq ;dlaI◊‚l wkql+,;djh ;dlaI◊l wkql+,;dj ms<sn|j ;ju;a by< uÜgulg
wkql+,;d uÜgu we.hSï jdr®;dj 2016 ckjd˙ m%.;s
,`.d ù fkdue;' ;jo" uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu
2015 jifr®®° iïu; jdr®;dfjka miq iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï Y%S
ls¯fuka miq kej; jr®.SlrKh
,xldfõ wkql+,;djh uQ,H ldr®h idOl n,ldh
wkql+, jQ 5 5
úiska wfmalaIs; iM,odhS uÜgïj,g ,`.d lr .ekSu
fndfyda≥rg wkql+, jQ 7 16
i|yd ishÆ mdr®Yjlrejka úiska wfkHdkH we.hSï
;rula ≥rg wkql+, jQ 16 13
jdr®;dfõ ksr®foaY l%shd;aul ls¯u;a leìkÜ uKav,h
wkql+, fkdjQ 12 6
iïu; lr we;s wdh;ksluh l%shdld¯ ie,eiau
fï jk úg Y%S ,xldj zmq`M,a miqúmrï l%shdj,shgZ l%shd;aul ls¯u;a w;HjYH jkq we;'
hg;ajk w;r ta wkqj wfkHdkH we.hSï jdr®;dfõ
f;dr;=re ldr®hdxYh úiska mj;ajdf.k hkq ,efí' 2016 jir ;=< °" iud.ï iy fm!oa.,sl
Kh fj<|fmd<ys Kh f;dr;=re ldr®hdxYfha Khlrejka ms<sn| jdr®;d 7"948"967 la ksl=;a
ldr®hNdrh ms<sn|j ±kqïj;a ls¯ug iy wj∞kï l< w;r fuu w.h 2015 jifr® ksl=;a lrk ,o
l<ukdlrKh i|yd Kh jdr®;dj, úplaIKYS,S Kh jdr®;d 6"890"270 iuÛ iei£fï ° ishhg
wr®: ±laùu myiq ls¯u i|yd Kh f;dr;=re 15'4 l jeäùuls' fuu.ska wdr®:ßlfha is≥ jQ Kh
ldr®hdxYh úiska Kh fok wdh;kj, Kh wdY%s; l%shdldrlïj, jr®Okh úoyd olajk ,°'
ks,Od¯ka iy wfkl=;a fiajl uKav,h fukau 2016 jir wjidkhg Kh f;dr;=re ldr®hdxYh
uyck;dj i|yd ±kqïj;a ls¯fï iy wOHdmksl i;=j Kh jdr®;d lrk idud‚l wdh;k 87 la
jevigyka wLKavj l%shd;aul lrk ,°' mej;=◊'
8
297
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
8
298
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
úfYaI igyk 15
m%Odk wd¾Ól m%;sm;a;suh fjkiaùï iy l%shdud¾.( 20161
uqo,a m%;sm;a;sh
2016 ckjd˙ 16 - n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, ishÆ remsh,a ;ekam;= j.lSï i|yd w∞< jk jHjia:dms;
ixÑ; wkqmd;h ishhg 6'00 isg ishhg 7'50 olajd m%;sY;dxl 1'50 lska jeä lrk ,°'
2016 fmnrjd˙ 19 - ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska"
ishhg 6'50 iy ishhg 8'00 olajd mokï wxl 50 lska jeä lrk ,°'
2016 cQ,s 28 - ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska"
ishhg 7'00 iy ishhg 8'50 olajd mokï wxl 50 lska jeä lrk ,°'
2017 udr®;= 24 - ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh" ms<sfj<ska"
ishhg 7'25 iy ishhg 8'75 olajd mokï wxl 25 lska jeä lrk ,°'
uQ,H wxYh
n,m;%,dNS nexl=
2016 ckjd˙ 25 - ihsnr® wdrlaIK is≥ùï ms<sn|j ks¯laIKh ls¯fï wruq◊ka" nexl=j, is≥jk tjeks
is≥ùï ms<sn| f;dr;=re tu is≥ùï y∫kd .ekSfuka tla jev lrk †khla we;=<; iy
ldr®;=jla wjika ù †k 15 la we;=<; Y%S ,xld uy nexl=fõ nexl= wëlaIK wOHlaIl
fj; ±kqï fok f,i ishÆu n,m;%,dNS nexl= fj; ±kqï fok ,°'
2016 fmnrjd˙ 01 - moaO;suh jeo.;alula we;s f.ùï moaO;s yryd is≥ lrk wruqo,a mej¯ï i|yd
.kqfokqlrejkaf.ka wh lrk .dia;= 2016 fmnrjd˙ 10 †k isg l%shd;aul jk m˙†
ishÆu nexl= YdLdj, m%or®Ykh lrk f,i iy ;u fjí wvúj, m< lrk f,i ishÆu
n,m;%,dNS nexl=j,g kshu lrk ,°'
2016 iema;eïnr® 01 - 2016 iema;eïnr® 15 †k isg l%shd;aul jk m˙† n,m;%,dNS nexl= úiska wfkl=;a nexl= iy
m%d:ñl fj<∫ka iu`. is≥ lrk ishÆu ia:ßr mokula u; jQ .kqfokq i|yd Y%S ,xldjg
w∞< jk í¨ïnr®.a .kqfokq moaO;sh fhd∞ .; hq;= nj iy remsh,a ñ,shk 50 blaujk
ia:ßr moku u; jQ w;amsg .kqfokqj, M,∞ wkqmd;sl iy .kqfokq m˙udjka tu .kqfokq
wjidk ù úkdä 30 la we;=<; jdr®;d l< hq;= nj i|yka lrñka pl%f,aLhla ksl=;a
lrk ,°'
2016 foieïnr® 29 - 2017 cQ,s ui 01 jk †k isg ishÆu n,m;%,dNS nexl= úiska ta ta nexl=j, wj∞ku u;
nr ;nk ,o j;alï m%udKhkag wkql+, wju m%d.aOk wkqmd;hka iy iajdrlaIlhka
mj;ajdf.k hdu ms<sn|j nexl= mk; hgf;a 2016 wxl 01 ork úOdkh ksl=;a lrk ,°'
2017 ckjd˙ 10 - n,m;%,dNS nexl= i|yd jk zndi,a ˚˚˚ f;da,k wkqmd; rduqj ms<sn| WmfoaYk m;%sldjZ
ksl=;a lrk ,°'
2017 ckjd˙ 13 - 2017 ckjd˙ 16 jk †k isg l%shd;aul jk m˙† fudagr® jdyk ñ,° .ekSfï fyda Ndú;d
ls¯fï wruqKq i|yd n,m;%,dNS nexl= úiska m%∞kh lrkq ,nk Kh myiqlï fjkqfjka
Wm˙u jákdlu u; Kh wkqmd;hka wkq.ukh lrk f,i nexl= mk; hgf;a 2017
wxl 01 ork úOdkh ksl=;a lrk ,°'
2017 fmnrjd˙ 01 - 2017 whjeh u.ska wkqu; lrk ,o my; ±lafjk lreKq ms<sn|j cd;sl m%;sm;a;sh
±kqï foñka n,m;%,dNS nexl= fj; pl%f,aLhla ksl=;a lrk ,°'
- iqΩ yd uOH m˙udK jHdmdr wdh;k" wmkhk lghq;=" ixpdrl lghq;=" lDIslr®udka;h"
;reK iy ldka;d wd° y∫kd .;a wxYhka fj; Kh myiqlï iemhSu
- nexl= fiajdjka jeä†hqKq ls¯u
wfmalaIs; - n,m;%,dNS nexl= i|yd f;da,k wkqmd;h y∫kajd °u
- n,m;%,dNS nexl= i|yd Y=oaO ia:djr wruqo,a wkqmd;h y∫kajd °u
- nexl= m¯laIK l%ufõoh jeä†hqKq ls¯u
1 2016 jir ;=< ° fukau 2017 jifr® m<uq udi ;=k ;=< ° l%shd;aul lrk ,o m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy l%shdudr®. kq≥re wkd.;fha ° l%shd;aul ls¯ug
wfmalaIs; m%;m
s ;a;suh l%shdudr®. o fuhg we;=<;a fõ'
299
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
300
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
2017 ckjd˙ 01 - rlaIK Tmamq ysñhkaf.a whs;sjdislï iqrlaIs; lrñka rlaIK wxYfha jD;a;SuhNdjh
iy m%;srEmh kxjd,Sfï wruq◊ka Y%S ,xld rlaIK uKav,h úiska rlaIK ysñlïmEï
ms<sn|j úur®Yk is≥ ls¯u yd iïnkaO udr®f.damfoaY ud,djla ksl=;a lrk ,°'
m%d.aOk fj<|fmd<
2016 ckjd˙ 01 - fldgia yqjudre noao bj;a lrk ,°'
2016 wfm%a,a 01 - fldgia yqjudre noao ishhg 0'3 wkqmd;hlska kej; mkjk ,°'
2016 fkdjeïnr® 17 - Y%S ,xld iq/l=ïm;a iy úksuh fldñIka iNdj úiska wju uyck ysñlï wjYH;d
m%;sfYdaOkh lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 22 - Kh iq/l=ïm;a muKla .kqfokq lrk ;e/õldr iud.ï yereKq fldg fiiq
;e/õldr iud.ï úiska remsh,a ñ,shk 35 l wjuhlg hg;aj" fufyhqï wj∞ku"
úYd, .kqfokqlrejka yd iïnkaO wj∞ku yd w∞< ;e/õldr iud.u i;= fldgia iy
iq/l=ïm;aj, fj<|fmd< WÉpdjpkh u; we;súh yels wj∞ku o we;=<;a jQ" iuia;
wj∞kï ;;a;ajh fuka jdr 1'2 l m%udKhl wju m%d.aOk wkqmd;hla 2017 udr®;= 01 †k
isg mj;ajd .; hq;= njg Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj úiska úOdkhla
ksl=;a lrk ,°'
laIqøuQ,H
2016 uehs 20 - 2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; my; i|yka lreKq i|yd kS;s.; lrk ,°'
- laIqøuQ,H jHdmdrh lrf.k hkq ,nk iud.ï i|yd n,m;% °u" tajd kshdukh yd
wëlaIKh ls¯u
- laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk jYfhka iSñ; b;s˙ls¯fï ;ekam;= Ndr .kakd rdcH
fkdjk ixúOdk ,shdm†xÑ ls¯u
- laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk iy laIqø Kh rdcH fkdjk ixúOdk kshdukh yd
wëlaIKh ls¯u i|yd m%ñ;s ia:dms; ls¯u
- laIqøuQ,H mk; u.ska n,m;%,dNS laIqøuQ,H wdh;k m¯laId ls¯u yd wëlaIKh Y%S ,xld
uy nexl=fõ laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; mjrd we;'
iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh ixjr®Okh
2016 ckjd˙ 07 - cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk hgf;a laIqøuQ,H ixrplh kej; wdrïN lr
°m jHdma;j remsh,a ñ,shk 90 la uq∞ ye¯u i|yd iyNd.S;aj uQ,H wdh;k fj;
fufyhqï Wmfoia ksl=;a lrk ,°'
2016 ckjd˙ 14 - uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd l%uh i|yd jk Wm˙u iyk ld,h
jHdmD;sfha wjYH;djhkag wkqrEmj udi 06 isg udi 12 olajd jeä lrk ,°'
2016 wfm%a,a 27 - iajhx /lshd m%jr®Okh ls¯fï Kh fhdackd l%ufha w†hr - ˚˚ l%shd;aul ls¯u i|yd jk
fufyhqï Wmfoia iyNd.S;aj uQ,H wdh;k fj; ksl=;a lrk ,°'
2016 uehs 27 - 2016 wfm%a,a 07 †k isg l%shd;aul jk m˙†" cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk
hgf;a wdodhï W;amdok l%shdldrlï i|yd tla mqoa.,fhl=g ,nd fok Kh iSudj
remsh,a 10"000 isg remsh,a 300"000 olajd jQ mrdihlg ixfYdaOkh lrk ,°'
2016 wf.daia;= 03 - cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk hgf;a l%shd;aul jk §;reK †˙h¶ ;dreKH
iún,.ekaùu iy /lshd jHdmD;sh l%shd;aul ls¯u i|yd iyNd.S;aj uQ,H wdh;k fj;
fufyhqï Wmfoia ksl=;a lrk ,°'
2016 wf.daia;= 22 - 2016 iema;eïnr® 15 †k isg l%shd;aul jk m˙†" kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uh
hgf;a iq≥iqlï ,;a fNda.hla f,i Wla j.dj we;=<;a ls¯u i|yd fufyhqï Wmfoia
ksl=;a lrk ,°'
2016 Tlaf;danr® 07 - cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys §fldka;%d;a f.dùka i|yd jQ Kh fhdackd
l%uh¶ hgf;a §w.h∞u ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh¶ iy §w.h∞u
ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh¶ l%shd;aul ls¯u i|yd iyNd.S;aj uQ,H
wdh;k fj; fufyhqï Wmfoia ksl=;a lrk ,°'
301
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2016 foieïnr® 20 - 2016 Tlaf;danr® 01 †k isg l%shd;aul jk m˙†" cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk
hgf;a l%shd;aul lrkq ,nk §;reK †˙h¶ Kh fhdackd l%uh wjika jk †kh 2017
udr®;= w. olajd °r®> lrk ,°'
2017 fmnrjd˙ 06 - uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd l%uh hgf;a Kh wdmiq f.ùu i|yd
jQ Wm˙u ld,iSudj jHdmD;sfha iajNdjh u;" jirl Wm˙u iyk ld,hla o we;=<;aj
jir 5 isg jir 6 olajd °r®> lrk ,°'
2017 fmnrjd˙ 08 - Y%S ,xld uy nexl=j" rch fjkqfjka laIqø" iqΩ iy uOH m˙udK jHdmdr wxYh ixjr®Okh
iy /lshd ckkh ls¯fï wruq◊ka §iajYla;s - /lshd oi ,laIhla lrd¶ kñka kj Kh
fhdackd l%uhla wdrïN lrk ,°'
f.ùï yd mshùï
wfmalaIs; - uQ,H wdh;k úiska f.ùï myiqlï ie,iSu i|yd fhd∞ .kakd cx.u wh≥ï uD≥ldx.
i|yd m%ñ;Ska kshu ls¯ug udr®f.damfoaYhla ksl=;a ls¯u
uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu
2016 ckjd˙ 06 - wud;H uKav,h úiska wkqu; lrk ,o uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï iy ;%ia;jdohg
uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï cd;sl m%;sm;a;sh l%shdfõ fhoùug w∞< mshjr .kakd ,°'
2016 ckjd˙ 27 - 2016 wxl 01 ork uQ,H wdh;k ^.kqfokqlrejka ms<sn| ksis Woafhda.fhka l%shd ls¯fï&
¯;s i|yd jk úfYaI .eiÜ m;% wxl 1951$13 uQ,H wdh;k fj; ksl=;a lrk ,°'
302
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
2016 wfm%a,a 19 - rdcH ¥; fiajh u.ska /ialrk ,o ùid .dia;= yd rdcH ¥; fiajfha kshq;= mqoa.,hka
i;=j mej;s jdyk úls”fuka ,o uqo,a úksuh md,ljrhdg fhduq ls¯fuka f;drj
fm%aIKh ls¯ug iy rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï yd rdcH ¥; remsh,a .sKqïj,
mj;akd wruqo,a" iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqu (SIA) yryd Y%S ,xldfõ wdfhdack is≥ ls¯ug
wjir foñka tu .sKqï iïnkaOfhka úOdkhka n,h,;a fj<∫ka yg ksl=;a lrk ,°'
2016 uehs 16 - 2013 cqks 12 †kg fmr fjk;a rgl ia:ßr fkajdisl ùid u; ixl%uKh jQ ú.ukslhka
úiska 2013 cqks 12 †kg miq Y%S ,xldj ;=< ° ,o wr®:idOl wruqo,a yd md˙f;daIsl °ukd
we;=Ω úY%dñl m%;s,dN o" fmd,S" ,dNdxY" úY%du jegqma" l=,S wd∞hï" n≥ l=,S yd ,dN we;=Ω
jr®;k wd∞hï o ;u ixl%u◊l °ukdfjka wvq ls¯ulska f;drj ;u wfkajdisl wdjD;
.sKqï yryd fm%aIKh ls¯ug wjir ,nd fok ,°'
- 2013 cqks 12 †kg miqj fjk;a rgl ia:ßr fkajdisl ùid ,nd.;a Y%S ,dxlslhska yg ish
iq≥iqlï ,;a ixl%u◊l °ukdj Y%S ,xldfõ wdfhdackh ls¯u ms◊i SIA .sKqulg udre
ls¯ug wjir ,nd foñka ú.dñlhka yg úfoaY úksuh úls”u ms<sn| kj úOdkhka
n,h,;a fjf<∫ka yg ksl=;a lrk ,°'
2016 cqks 07 - n,m;%,dNS jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=" n,m;%,dNS uQ,H iud.ï" úfYaIs;
l,an≥ iud.ï" wemfhka iSñ; iud.ï iy úfoaYSh iud.ï yer Y%S ,xldj ;=< ixia:dms;
iud.ïj,g úfoaYSh uQ,dY%hkaf.ka Kh ,nd .ekSu ms◊i kj úfoaYSh jd◊c Kh
.ekSfï fhdackd l%uhla l%shd;aul lrk ,o w;r iq≥iqlï ,;a Kh .ekqïlrejkaf.a
kñka zúfoaYSh jd◊c Kh .ekSfï .sKqïZ újD; lr mj;ajdf.k hEu i|yd wjir ,nd
foñka n,h,;a fj<∫ka yg úOdkhka ksl=;a lrk ,°'
2016 cqks 10 - uqo,a Khg °u iy wdrlaIl l<ukdlrKh" ;lafiarelrKh yd ;ks mqoa.,hskag fyda
fm!oa.,sl wdh;khkag WmfoaYk iemhSu we;=Ω wdrlaIl fiajd iemhSu hk lafIa;%hkays
is≥ lrkq ,nk úfoaY wdfhdack u; mkjd ;snQ iSudls¯ï bj;a lrk ,°'
2016 iema;eïnr® 29 - NdKav wmkhkh fjkqfjka ,efnk wd∞hï" Y%S ,xldjg /f.k wd hq;= njg ,nd ° ;snQ
ld,h NdKav wmkhkh ls¯fï †k isg †k 120 la olajd °r®> lrk ,°' fuu ksfhda.h
W,a,x>kh ls¯ula iïnkaOfhka l%shdudr®. wdrïN ls¯ug fmr †k 30 l iyk ld,hla
,nd °u Y%S ,xld uy nexl=jg is≥ l< yelsh'
ñ, ixfYdaOk
2016 fmnrjd˙ 01 - foaYSh ≥rl:k weu;=ï iy flá m◊jqv$nyqudOH m◊jqv i|yd jk fmd≥ wju ñ,
my; m˙† ixfYdaOkh lrk ,°'
2016 cQ,s 14 - my; i|yka whs;u i|yd Wm˙u is,a,r ñ, iSudjka mkjk ,°'
- uhsiQr® m˙mamq ^r;= m˙mamq& lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 169
- úh<s yd,aueiaika ^wdkhksl - ;dhs,ka;& lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 495
- úh<s yd,aueiaika ^wdkhksl - vqndhs& lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 410
- lv, lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 260
- uqx weg lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 220
- áka udΩ ^wdkhksl& Y=oaO nr .%Eï 425 la fyda †hr rys; nr .%Eï 280 la i|yd remsh,a
140 iy Y=oaO nr .%Eï 155 la fyda †hr rys; nr .%Eï 105 la i|yd remsh,a 70
- iq≥ iSks lsf,da.%Euhla i|yd remsh,a 95
303
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
- ffjoH WmlrK i|yd Wm˙u is,a,r ñ, iSudjka mekùu i|yd 2017 wxl 01 ork
ffjoH WmlrK ñ, kshu ls¯fï ksfhda.h ksl=;a lrk ,°'
2017 udr®;= 14 - iq≥ iSks iy wê YS; l< fyda YS; l< iu iys; yd iu rys; fn%dhs,r® l=l=Ω uia ^iïmQr®K
l=l=<d& u; jQ Wm˙u is,a,r ñ, iSudjka bj;a lrk ,°'
304
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
n≥ ixfYdaOk
mqoa., wd∞hï n≥
wfmalaIs; - mqoa., wd∞hï n≥ wkqm%udK jHqyh my; m˙† ixfYdaOkh ls¯u
- fiajd kshqla;sfhka ,nk ,dN iy wd∞hï
^w& fiajd kshqla;slhka i|yd jdr®Isl n≥ ksoyia °ukdj remsh,a 750"000$- isg remsh,a
ñ,shk 1'2 la olajd jeä ls¯u2
^wd& fojk fiajd kshqla;sfhys fhfok wjia:djl w∞< jk n≥ wkqm%udK my; m˙†
ixfYdaOkh ls¯u
- f.ùu uilg remsh,a 50"000 la fkdblaujkafka kï ishhg 10
- f.ùu uilg remsh,a 50"000 la blaujkafka kï ishhg 20
- wkql%ñl n≥ wkqm%udK ishhg 4 isg ishhg 24 olajd tla tla LKavhla i|yd remsh,a
600"000 l iudk n≥ LKav f,i ixfYdaOkh ls¯u
- my; i|yka fiajd kshqla;sfhka ,nk ,dN iy wd∞hï u; jk ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u
- m%jdyk myiqlï
- úfYaI ldKav hg;g .efkk rdcH fiajd kshqla;slhkag ,nd fok we;eï úfYaIs;
°ukd
ixia:dms; wd∞hï n≥
wfmalaIs; - wd∞hï n≥ my; m˙† ixfYdaOkh ls¯u
- iud.ï n≥ ishhg 14 l wvq n≥ wkqm%udKh" ishhg 28 l iïu; n≥ wkqm%udKh iy
ishhg 40 l by< n≥ wkqm%udKh f,i n≥ wkqm%udK 3 lg my; m˙† ixfYdaOkh
ls¯u
^w& ishhg 14 l wvq n≥ wkqm%udKh iqΩ yd uOH m˙udK jHdmdr"3 NdKav yd fiajd
wmkhk" lDIsldr®ñl jHjidh iy wOHdmk fiajdj,ska ,o ,dN iy wd∞hï u;
w∞< fõ'
^wd& by< n≥ wkqm%udKh jk ishhg 40" TÜgq yd iQ≥" u;ameka" ≥ïfld<j,ska ,o ,dN
iy wd∞hï i|yd w∞< fõ'
^we& iïu; n≥ wkqm%udKh jk ishhg 28" nexl= yd uQ,H jHdmdr" rlaIK" l,an≥ iy
wdY%s; l%shdldrlï we;=Ωj wfkl=;a ishÆu wxYj, ,dN iy wd∞hï u; wh flfr®'
- wruqo,a ^fiajl wr®: idOl" fiajl Ndrldr jeks& mqKHdh;k" ,dNdxY" NdKavd.dr
ne∫ïlr" NdKavd.dr ì,am;a iy wfkl=;a ishÆu wxYhkays ,dN iy wd∞hï u; wh
lrkq ,nk n≥ wkqm%udKh ishhg 10 isg ishhg 14 olajd jeä ls¯u
- my; whs;u u; jk wd∞hï n≥ ksoyia ls¯ï bj;a ls¯u
- we;eï ,dNdxY iy ,ehsia;=.; iq/l=ïm;a ^idx.ñl Kh iq/l=ïm;a jeks& iy fjk;a
idOk m;% u; wdfhdackhkaf.ka ,nk fmd,S fyda ,dN
- tall Ndrhl fyda wfkHdakH wruqo,l wdfhdackh lrkq ,nk tall orkafkl=g
±kg mj;akd wd∞hï n≥ ksoyi" ixia:dms; wxYh i|yd bj;a ls¯u
- b;s˙ls¯ï .sKqï u; ,nk fmd,sh i|yd uilg remsh,a 5"000 olajd
- fcHIaG mqrjeishkaf.a nexl= ;ekam;= u; ,nk fmd,sh i|yd ±kg mj;sk n≥ ksoyi
jirlg remsh,a ñ,shk 1'5 l iSudjlg hg;a ls¯u
- ´kEu fj<πul fyda jHdmdrhl wd∞hï noao i|yd my; i|yka wdfhdack n≥ iyk
,nd °u
- t'c' fvd,r® ñ,shk 3 lg fkdwvq ia:djr j;alï u; lrkq ,nk wdfhdackhla iys;
wju jYfhka fiajd kshqla;slhka 250 lg /lshd wjia:d ìys lrk jHdmdrhl tu
wdfhdack u; ishhg 100 l m%d.aOk °ukdjla ,nd °u
305
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
306
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
wfmalaIs; - wdr®:ßl fiajd .dia;=jg hg;a jk ms˙jegqfï iSudj ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 50 isg
ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 12'5 olajd wvq ls¯u
- r;%ka" fjk;a jákd f,day iy fudgr® jdyk wdkhkh u; wdr®:ßl fiajd .dia;= mekùu
tl;= l< w.h u; n≥
2016 uehs 024 - tl;= l< w.h u; n≥ wkqmd;slh ishhg 11 isg ishhg 15 olajd jeä lrk ,°'
- tl;= l< w.h u; n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH iemhqï iSudj ldr®;=jlg remsh,a
ñ,shk 3'75 isg remsh,a ñ,shk 3 olajd wvq lrk ,°'
- ú≥,s ixfoaY fiajd iemhSu" ú≥,s ixfoaY lr®udka;h i|yd hka;% fyda WmlrK" ;U
lïì /yeka we;=Ω wê;dlaI◊l WmlrK wdkhkh fyda iemhSu" ú≥,s ixfoaY kshduk
fldñIka iNdj úiska foaYSh ú≥,s ixfoaY fufyhqïlrejkag n,m;% ksl=;a ls¯fï fiajd
iy fi!LHdrlaIl fiajd tl;= l< w.h u; noaog hg;a lrk ,°'
- f;d. iy is,a,r fj<πu u; tl;= l< w.h u; n≥ wh ls˙u i|yd mej;sh hq;=
úl=Kqï jákdlu ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 100 isg remsh,a ñ,shk 3 olajd wvq lrk
,° ^ls%hd;aul fkdùh&'
2016 fkdjeïnr® 01 - tl;= l< w.h u; n≥ wkqmd;slh ishhg 11 isg ishhg 15 olajd jeä lrk ,°'
- f;d. iy is,a,r fj<πu u; tl;= l< w.h u; n≥ wh ls˙u i|yd mej;sh hq;= úl=Kqï
jákdlu ldr®;=jlg remsh,a ñ,shk 100 isg remsh,a ñ,shk 12'5 olajd wvq lrk ,°'
- tl;= l< w.h u; n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH iemhqï iSudj ldr®;=jlg remsh,a
ñ,shk 3'75 isg remsh,a ñ,shk 3 olajd wvq lrk ,°'
- ú≥,s ixfoaY fiajd iemhSu" ú≥,s ixfoaY lr®udka;h i|yd hka;% fyda WmlrK" ;U
lïì /yeka we;=Ω wê;dlaI◊l WmlrK wdkhkh fyda iemhSu" ú≥,s ixfoaY kshduk
fldñIka iNdj úiska foaYSh ú≥,s ixfoaY fufyhqïlrejkag n,m;% ksl=;a ls¯fï fiajd
iy fi!LHdrlaIl fiajd ^ffjoH jD;a;slhka" ffjoH WmfoaYk fiajd" pek,a .dia;= iy
frday,a ldur .dia;=" iïnkaO ms˙jeh yer& tl;= l< w.h u; noaog hg;a lrk ,°'
- my; i|yka øjH wdkhkh ls¯u fyda iemhSu u; tl;= l< w.h u; n≥ mkjk ,°'
- is./Ü
- u;ameka
- ieye,aÆ ú≥,s fyda úoHq;a NdKav
- iqj| ú,jqka
- .,aw.=re
- ú≥,s ixfoaY lr®udka;h i|yd jk WmlrK
2016 fkdjeïnr® 11 - my; ±lafjk iemhqï tl;= l< w.h u; noafoka ksoyia lrk ,°'
- we;eï ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl hgf;a y∫kd .;a mqkr®ckkSh n,Yla;s
W;amdokh i|yd jk ms˙h;" hkaf;%damlrK iy Wmdx.
- we;eï ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl hgf;a y∫kd .;a ú≥,s NdKav
- mqj;am;a yer we;eï ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl hgf;a y∫kd .;a i`.rd"
cr®k,a" jdr i`.rd wd†h
- ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl 8421'29'10 hgf;a y∫kd .;a ffjoH WmlrK
wfmalaIs; - †k 30 lg fkdjeä ld,hla ,xldfõ /£ isák úfoaYslhka úiska ñ, ° .kq ,nk NdKav
u; jk tl;= l< w.h u; noao" Tjqka ,xldfjka msgjk wjia:dfõ ° wdmiq f.ùu i|yd
l%ufõohla y∫kajd °u
4 2016 fkdjeïnr® 01 †k kS;s.; lrk ,o 2016 wxl 20 ork tl;= l< w.h u; n≥ mk; wkqj fuu l%shdudr®. j,x.= jkafka 2016 uehs 02 †k isg
2016 cQ,s 11 olajd ld,iSudj i|yd mu◊'
307
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
- ndysr msúiqï l%shdlrejka úiska foaYSh l%shdlrejka fj; imhkq ,nk cd;Hka;r ú≥,s
ixfoaY fiajdjka i|yd tl;= l< w.h u; n≥ ksoyia ls¯ï ,nd °u
- ir, lrk ,o tl;= l< w.h u; n≥ l%uh (SVAT) bj;a ls˙u
cd;sh f.dvke.Sfï noao
2016 uehs 025 - cd;sh f.dvke.Sfï n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH iemhqï iSudj ldr®;=jlg remsh,a
ñ,shk 3'75 isg remsh,a ñ,shk 3 olajd wvq lrk ,°'
- ú≥,s ixfoaY fiajd iemhSu" ú≥,s n,h iemhSu" ,sysis f;,a" ksjdi jHdmD;s yer fjk;a
úfYaI jHdmD;s i|yd NdKav yd fiajd iemhSu i|yd cd;sh f.dvke.Sfï noao hgf;a ,nd
° ;snQ n≥ ksoyia ls¯u bj;a lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 01 - cd;sh f.dvke.Sfï n≥ i|yd ,shdm†xÑ ùug wjYH iemhqï iSudj ldr®;=jlg remsh,a
ñ,shk 3'75 isg remsh,a ñ,shk 3 olajd wvq lrk ,°'
- ú≥,s ixfoaY fiajd iemhSu" ú≥,sn,h iemhSu" ,sysis f;,a" ksjdi jHdmD;s yer fjk;a
úfYaI jHdmD;s i|yd NdKav yd fiajd iemhSu i|yd cd;sh f.dvke.Sfï noao hgf;a ,nd
° ;snQ n≥ ksoyia ls¯u bj;a lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 11 - my; i|yka whs;u cd;sh f.dvke.Sfï noafoka ksoyia lrk ,°'
- mqj;am;a yer we;eï ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl hgf;a y∫kd .;a uqøs; fmd;a"
iÛrd" cr®k,a" jdr i`.rd wd†h
- we;eï ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl hgf;a y∫kd .;a iQr®h fldaI mek, iy
Wmdx.
ksIamdok n≥$iqrd n≥
2016 ckjd˙ 01 - fnda;,a lrk ,o rd i|yd wh l< iqrd noao ,Sgrhg remsh,a 10 isg ,Sgrhg remsh,a 30
olajd jeä lrk ,°'
2016 wfm%a,a 01 - B;hs,a uoHidr wdkhkh iy foaYSh iemhqu u; mkjd ;snQ iqrd n≥ jeä lrk ,°'
2016 iema;eïnr® 01 - úfoaYSh u;ameka wdkhkh i|yd ksIamdok noao my; m˙† mkjk ,°'
- OdkH u;ameka f;d. ,Sgrhla i|yd remsh,a 50
- úfoaY jhska f;d. ,Sgrhla i|yd remsh,a 100
- wfkl=;a úfoaYSh u;ameka f;d. ,Sgrhla i|yd remsh,a 200
2017 ckjd˙ 01 - fnda;,a lrk ,o rd i|yd wh l< noao ,Sgrhg remsh,a 30 isg ,Sgrhg remsh,a 50 olajd
jeä lrk ,°'
wfmalaIs; - wdkhkh lrk ,o mdkSh fkdjk uoHidr u; ,Sgrhlg remsh,a 25 l iqrd noaola
y∫kajd °u
- t;fkda,a ksIamdokh i|yd Ndú;d lrkq ,nk wuqøjH u; iqrd noaola mekùu
ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& noao
2016 uehs 27 - fudagr® jdyk wdkhkh ls¯fï ° wh l< tall ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& n≥ wkqmd;slh
ixfYdaOkh lrk ,°'
2016 wf.daia;= 20 - ãi,a i|yd jQ ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& noao ,Sgrhg remsh,a 3 isg ,Sgrhg remsh,a 13
olajd jeä lrk ,°'
2016 Tlaf;danr® 04 - is./Ü i|yd jk ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& n≥ by< kxjk ,°'
2016 fkdjeïnr® 11 - îr lEka u; my; m˙† ksIamdok ^úfYaI úêúOdk& noaola mkjk ,°'
- ñ,s ,Sgr® 350 g fkdjeä lEka tlla i|yd remsh,a 10
- ñ,s ,Sgr® 350 g jeä lEka tlla i|yd remsh,a 15
5 2016 fkdjeïnr® 07 †k kS;s.; lrk ,o 2016 wxl 22 ork cd;sh f.dvke.Sfï n≥ mk; wkqj fuu l%shdudr®. j,x.= jkafka 2016 uehs 02 †k isg
2016 cQ,s 11 olajd ld,iSudj i|yd mu◊'
308
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
wdkhk ;Sre n≥
2016 fmnrjd˙ 01 - iy,a wdkhkh i|yd wh l< wdkhk ;Sre noao lsf,da.%Euhg remsh,a 35 isg lsf,da.%Euhg
remsh,a 50 olajd jeä lrk ,°'
2016 fmnrjd˙ 09 - ;s˙`.= weg wdkhkh ls¯fï ° ,nd ° ;snQ ishhg 15 la fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 10 la jQ
iïmQr®K ;Sre n≥ w;aye¯u lsf,da.%Euhg remsh,a 4 la olajd wvq lrk ,°' ta wkqj" ;s˙`.=
weg wdkhkh i|yd w∞< jk ;Sre n≥ wkqmd;slh lsf,da.%Euhg remsh,a 6 ls'
2016 cqks 23 - ãi,a wdkhkfha ° ,nd ° ;snQ ,Sgrhg remsh,a 6 la jQ ;Sre n≥ w;aye¯u bj;a lrk ,°'
ta wkqj ãi,a i|yd w∞< jk ;Sre n≥ wkqmd;slh ,Sgrhg remsh,a 15 ls'
2016 cQ,s 15 - ls˙msá wdkhkh i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 90 la jQ ;Sre n≥ w;aye¯ula ,nd fok ,°'
ta wkqj ls˙msá i|yd w∞< jk ;Sre n≥ wkqmd;slh lsf,da.%Euhg remsh,a 135 ls'
2016 wf.daia;= 13 - fmd,sfm%dms,Ska nE.a wdkhkh i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 15 l ;Sre noaola mkjk ,°'
2016 wf.daia;= 25 - B;hs,a uoHidr wdkhk i|yd wh l< ;Sre noao ,Sgrhg remsh,a 400 isg ,Sgrhg remsh,a
500 olajd jeä lrk ,°'
2016 iema;eïnr® 15 - ;s˙`.= weg wdkhkh ls¯fï ° mej;s remsh,a 4 l ;Sre n≥ w;aye¯u bj;a lrk ,o w;r
wdkhk noao ishhg 15 fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 10 isg ishhg 15 fyda lsf,da.%Euhg
remsh,a 12 olajd jeä lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 11 - ls˙msá wdkhkh i|yd ,nd ° ;snQ ;Sre n≥ w;aye¯u lsf,da.%Euhg remsh,a 90 isg
lsf,da.%Euhg remsh,a 125 olajd jeä lrk ,°' ta wkqj ls˙ msá i|yd w∞< jk ;Sre n≥
wkqmd;slh lsf,da.%Euhg remsh,a 100 ls'
- iy,a wdkhkh i|yd wh l< wdkhk ;Sre noao lsf,da.%Euhg remsh,a 50 isg ishhg 30
fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 50 f,i ixfYdaOkh lrk ,°'
2016 foieïnr® 10 - ;s˙`.= weg wdkhkh i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 3 l ;Sre n≥ w;aye¯ula ,nd fok ,°' ta
wkqj ;s˙`.= weg wdkhkh i|yd w∞< jk ;Sre n≥ wkqmd;slh lsf,da.%Euhg remsh,a 9 ls'
2016 foieïnr® 20 - ls˙msá wdkhkh i|yd ,nd ° ;snQ ;Sre n≥ w;aye¯u lsf,da.%Euhg remsh,a 125 isg
lsf,da.%Euhg remsh,a 180 olajd jeä lrk ,°' ta wkqj ls˙ msá i|yd w∞< jk ;Sre n≥
wkqmd;slh lsf,da.%Euhg remsh,a 45 ls'
2017 fmnrjd˙ 01 - ãi,a wdkhkh i|yd ,Sgrhg remsh,a 3 l ;Sren≥ w;aye¯ula ,nd fok ,°' ta wkqj ãi,a
i|yd w∞< ;Sre n≥ wkqmd;slh ,Sgrhg remsh,a 12 ls'
- fmg%,a wdkhkh i|yd ,Sgrhg remsh,a 10 l ;Sren≥ w;aye¯ula ,nd fok ,°' ta wkqj
fmg%,a i|yd w∞< ;Sre n≥ wkqmd;slh ,Sgrhg remsh,a 25 ls'
wdkhk jákdlu
2016 udr®;= 01 - ksIamdolhd úiska m%ldYs; ñ, mokï lrf.k" fr®.= wOHlaI ckrd,a úiska jdykhl
wdkhk jákdlu ;SrKh ls¯u fjkqjg" fudagr® jdykj, fr®.= jákdlu ;SrKh ls¯u
i|yd 2016 udr®;= 01 †k ksl=;a lrk ,o .eiÜ m;% wxl 1956$17 ^⁄ whs;uh& ys i|yka
m˙† my; úl,am w;=˙ka jákdlñka jeä w.h i,ld n,kq ,efí'
^w& ksIamdolhd úiska m%ldYs; ñ, mokï lrf.k" fr®.= wOHlaI ckrd,a úiska ;SrKh
lrkq ,nk jákdlu
^wd& bkafjdhsia lrk ,o kej f;la fkdñf,a (FOB) jdykfha jákdlu
309
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2016 uehs 26 - fudagr® jdykj, wdkhk jákdlu .Kkh ls¯u i|yd 2016 udr®;= 01 †k ksl=;a lrk
,o wxl 1956$17 ork .eiÜ m;%h ^whs;u wxl ^⁄&&" 2016 uehs 25 †k ksl=;a lrk ,o
.eiÜ m;% wxl 1968$11 u.ska my; wdldrhg ixfYdaOkh lrk ,°'
^w& wÆ;au jdykhla i|yd .kqfokq jákdlu tlS jdykfha ksIamdolhd úiska ksl=;a
lrk ,o fyda ksIamdolhd úiska iy;sl lrk ,o bkafjdishla u.ska ;yjqre l<
hq;=h'
^wd& wfkl=;a fudagr® r: i|yd .kqfokq jákdlu tu jr®.fha fyda Bg iEu w;skau
iudk wÆ;au jdykhl jákdlñka ishhg 82'5 lg jvd fkdwvq úh hq;=h'
2016 cqks 14 - fudagr® jdykj, wdkhk jákdlu .Kkh ls¯u i|yd 2016 uehs 25 †k ksl=;a lrk ,o
wxl 1968$11 ork .eiÜ m;%h ^whs;u wxl ^⁄& ^wd&&" 2016 cqks ui 14 †k ksl=;a lrk ,o
.eiÜ m;% wxl 1971$10 u.ska my; wdldrhg ixfYdaOkh lrk ,°'
wfkl=;a fudagr® r: i|yd .kqfokq jákdlu tu jdykh wmkhkh lrk rfgys
tu jr®.fhau fyda tlS jdykhg iEu w;skau iudk wÆ;au jdykhl .kqfokq l<
jákdlñka ishhg 85 lg jvd fkdwvq úh hq;=h'
;jo" Y%S ,xldfõ jrdh olajd jdykh <`.d jk f;la .ekqïlre úiska ork ,o ;e/õ
.dia;= iy úl=Kqï fldñia ^whs;u 5& o fudagr® jdykhl wdkhk jákdlu .Kkh ls¯u
i|yd we;=<;a lrk ,°'
fiia noao
2016 cqks 15 - wuq rnr® wmkhkh i|yd jQ fiia noao lsf,da.%Euhg remsh,a 4 isg lsf,da.%Euhg remsh,a
15 olajd jeä lrk ,°'
- ixfhda‚; jr®.SlrK wxl 02'01" 02'02" 02'04" 02'06" 02'07 iy 02'10 hgf;a uia wdkhkh
i|yd jQ fiia noao ishhg 30 fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 225 isg ishhg 15 fyda lsf,da.%Euhg
remsh,a 100 olajd wvq lrk ,°'
2016 wf.daia;= 24 - îã fld< wdkhkh i|yd wh l< fiia noao lsf,da.%Euhg remsh,a 350 isg lsf,da.%Euhg
remsh,a 2"000 olajd jeä lrk ,°'
úfYaI fj<| NdKav noao
2016 ckjd˙ 21 - Wïn,lv" úh<s yd,aueiaika" uqx weg" W∫" ñ˙ia" fld;a;u,a,s îc" ly" W∫ msá iy
áka udΩ wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
2016 ckjd˙ 29 - b˙`.= iy bo,a b˙`.= weg ^fida.ï& wdkhkh i|yd wh l< ishhg 10 la jQ úfYaI fj<|
NdKav noao 2016 fmnrjd˙ 29 olajd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- Ydluh fïo iy f;,a yd tajdhska b;s˙ jQ fldgia wdkhkh i|yd wh l< lsf,da.%Euhg
remsh,a 175 la jQ úfYaI fj<| NdKav noao 2016 wfm%,
a a 28 olajd n,meje;afjk m˙† °r®>
lrk ,°'
2016 udr®;= 01 - wr®;dm,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi y;rl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 15 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 35 olajd jeä
lrk ,°'
- fndïnhs ΩEkq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi y;rl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 5 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 25 olajd jeä
lrk ,°'
2016 udr®;= 08 - uelr,a ^udΩ&" uE jr®.fha weg" fldKav lv," lõms" l=rlalka" udc˙ka" iSks iy t<jΩ
f;,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
2016 wfm%a,a 02 - lrj," fhda.Ü" fj~re" ls˙j,ska ksmojQ ;ejreï" r;= ΩEkq" iq≥ ΩEkq" wÆ;a f∞vï" ñ†"
wem,a" iQ≥re îc" uy≥re îc" WΩyd,a weg" l=rlalka msá" fmd;= y˙k ,o rglcq" wn weg
iy ÆKq wdkhk i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
310
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
2016 uehs 13 - t<jΩ f;,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 20 lska jeä lrk ,°'
- fïo m%;sY;h ishhg 80 la fyda Bg jeä udc˙ka wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<|
NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 175 isg
lsf,da.%Euhg remsh,a 195 olajd jeä lrk ,°'
- udc˙ka ^wfkl=;a& wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 275 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 295 olajd
jeä lrk ,°'
2016 uehs 21 - wÆ;a" YS; l< fyda wêYS; l< uiqka" uhsiQr® m˙mamq ^r;= m˙mamq&" ly m˙mamq" rg b¢ iy
iQ≥re îc wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- r;= ΩEkq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 5 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 25 olajd jeä lrk
,°'
- uy≥re îc wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 52 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 162 olajd jeä
lrk ,°'
2016 cqks 17 - t<jΩ f;,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 20 lska jeä lrk ,°'
- udc˙ka ^wfkl=;a& wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 295 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 315 olajd
jeä lrk ,°'
- mdï Tf,aka wdkhkh i|yd udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg
remsh,a 155 la jQ úfYaI fj<| NdKav noaola mkjk ,°'
2016 cQ,s 01 - wr®;dm,a iy fndïnhs ΩEkq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi ;=kl
ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- b˙`.= iy b|,a b˙`.= weg ^fida.ï& wdkhkh i|yd ishhg 10 la jQ úfYaI fj<| NdKav
noaola udi ;=kl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† mkjk ,°'
2016 cQ,s 19 - Wïn,lv" úh<s yd,aueiaika" uqx weg" W∫" ñ˙ia" fld;a;u,a,s weg" ly" W∫ msá iy
áka udΩ wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- iSks wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 30 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 olajd wvq
lrk ,°'
2016 wf.daia;= 20 - fndïnhs ΩEkq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 40 olajd
jeä lrk ,°'
2016 wf.daia;= 25 - wr®;dm,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 35 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 40 olajd jeä
lrk ,°'
2016 iema;eïnr® 08 - uelr,a ^udΩ&" uE jr®.fha weg" fldKav lv," lõms iy l=rlalka wdkhkh i|yd wh
l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk
,°'
2016 iema;eïnr® 16 - iSks wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† my; wdldrhg jeä lrk ,°'
- iq≥ iaMállD; iSks lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 2 olajd
- wfkl=;a iSks lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 15 olajd
311
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
2016 iema;eïnr® 30 - r;= iy ly m˙mamq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† my; wdldrhg jeä lrk ,°'
- iïmQr®K ^msh,s fkdl<& m˙mamq lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 5
olajd
- msh,s l< m˙mamq lsf,da.%Euhg remsh,a 0'25 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 10 olajd
2016 Tlaf;danr® 02 - lrj," fhda.Ü" fj`vre" ls˙j,ska ksmojQ ;ejreï" iq≥ ΩEkq" wÆ;a f∞vï" ñ†" wem,a"
WΩyd,a weg" l=rlalka msá" fmd;= y˙k ,o rglcq" wn weg iy ÆKq wdkhkh i|yd wh
l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk
,°'
2016 fkdjeïnr® 08 - YSr®Ifha lgq .e,jQ uiqka yer wÆ;a fyda YS; l< uiqka wdkhkh i|yd wh l< úfYaI
fj<| NdKav noao ishhg 10 fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 50 hk foflka jvd jeä n≥
m%udKfha isg ishhg 10 fyda lsf,da.%Euhg remsh,a 75 hk foflka jvd jeä n≥ m%udKh
olajd udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† jeä lrk ,°'
- uqx weg wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 10 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 40 olajd jeä
lrk ,°'
- my; i|yka fj<| NdKav wdkhkh i|yd úfYaI fj<| NdKav noao mkjk ,°'
- uex.=iaáka ^wÆ;a iy úh<s& i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 200
- f∞vï ^úh<s& i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 2"000
- fmhdr®ia i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 175
- fp¯ia i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 250
- ma,ïia iy iaf,daia i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 200
- lsù µDDÜ i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 175
- ixfhda‚; jr®.SlrK YSr®I wxl 0810'90'99 hgf;a jk wfkl=;a m<;=re ^wÆ;a& i|yd
lsf,da.%Euhg remsh,a 200
2016 fkdjeïnr® 11 - iaMállD; iq≥ Wla iSks iy îÜ iSks wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav
noao b†˙ udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 2 isg
lsf,da.%Euhg remsh,a 7 olajd jeä lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 21 - r;= ΩEkq" rg b¢" iQ≥re îc" udc˙kaa iy uy≥re îc wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<|
NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- úh<s ñ† wdkhkh i|yd lsf,da.%Euhg remsh,a 230 l úfYaI fj<| NdKav noaola udi
yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† mkjk ,°'
2016 foieïnr® 10 - mdï f;,a ^wfkl=;a& wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl
ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 170 isg lsf,da.%Euhg remsh,a
175 olajd jeä lrk ,°'
- wfkl=;a t<jΩ f;,a jr®. wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl
ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
2016 foieïnr® 20 - ;s˙`.= iy bo,a b˙`.= ^fida.ï& weg wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi
yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† ishhg 10 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 10 olajd
ixfYdaOkh lrk ,°'
- iaMállD; iq≥ Wla iSks iy îÜ iSks wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao
udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 7 isg lsf,da.%Euhg
remsh,a 13 olajd jeä lrk ,°'
312
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
2017 ckjd˙ 07 - iïmQr®Kfhka fyda wv jYfhka flgQ rΩ iy,a ^lel=Ω&" kdvq ^r;= fyda iq≥& iy iïnd ^r;=
fyda iq≥& wdkhkh i|yd udi ;=kl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg
remsh,a 15 l úfYaI fj<| NdKav noaola mkjk ,°'
2017 ckjd˙ 19 - Wïn,lv" úh<s yd,aueiaika" W∫" ñ˙ia" fld;a;u,a,s weg" ly" W∫ msá iy áka udΩ
wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk
m˙† °r®> lrk ,°'
- t<jΩ f;,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 20 lska wvq lrk ,°'
2017 ckjd˙ 28 - iïmQr®Kfhka fyda wv jYfhka flgQ rΩ iy,a ^lel=Ω&" kdvq ^r;= fyda iq≥& iy iïnd
^r;= fyda iq≥& wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao †k 30 l ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 15 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 5 olajd wvq lrk
,°'
2017 fmnrjd˙ 17 - wr®;dm,a iy fndïnhs ΩEkq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fjf<| NdKav noao udi
yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
- r;= iy ly m˙mamq wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fjf<| NdKav noao udi yhl
ld,hla i|yd n,meje;afjk m˙† my; wdldrhg jeä lrk ,°'
- iïmQr®K m˙mamq lsf,da.%Euhg remsh,a 5 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 10 olajd
- msh,s l< m˙mamq lsf,da.%Euhg remsh,a 10 isg lsf,da.%Euhg remsh,a 15 olajd
2017 fmnrjd˙ 24 - t<jΩ f;,a wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fjf<| NdKav noao udi yhl ld,hla
i|yd n,meje;afjk m˙† lsf,da.%Euhg remsh,a 20 lska wvq lrk ,°'
2017 fmnrjd˙ 27 - iïmQr®Kfhka fyda wv jYfhka flgQ rΩ iy,a ^lel=Ω&" kdvq ^r;= fyda iq≥& iy iïnd
^r;= fyda iq≥& wdkhkh i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao †k 30 l ld,hla i|yd
n,meje;afjk m˙† °r®> lrk ,°'
2017 udr®;= 08 - uelr,a ^udΩ&" uE jr®.fha weg" fldKav lv," lõms" l=rlalka iy ^iaMállD; iq≥ iSks
yer& iSks i|yd wh l< úfYaI fj<| NdKav noao udi yhl ld,hla i|yd n,meje;afjk
m˙† °r®> lrk ,°'
jrdh iy .=jka f;dgqm< ixjr®Ok noao
2016 ckjd˙ 01 - jrdh iy .=jkaf;dgqm< ixjr®Ok noao ishhg 5 isg ishhg 7'5 olajd jeä lrk ,°'
- bf,lafg%dksla iy úoHq;a whs;u i|yd ishhg 2'5 l iyk∞hS jrdh iy .=jkaf;dgqm<
ixjr®Ok n≥ wkqmd;slhla y∫kajd fok ,°'
- b†ls¯ï" ls˙ ksIamdok iy lDIslr®udka;h i|yd fhd∞ .kakd hka;% iQ;% jrdh iy
.=jkaf;dgqm< ixjr®Ok noafoka ksoyia lrk ,°'
2016 fkdjeïnr® 11 - uqøs; fmd;a" i`.rd" cr®k,a iy jdr i`.rd u; mej;s jrdh iy .=jka f;dgqm, ixjr®Ok
noao bj;a lrk ,°'
- ixfhda‚; jr®.SlrK ixfla; wxl 3926'90'80 iy 9602'00'10 hgf;a jk T!IO ksIamdok
u; jrdh iy .=jka f;dgqm< ixjr®Ok noao ishhg 2'5 olajd wvq lrk ,°'
uqoaor .dia;=
2016 ckjd˙ 01 - Kh ldâm;a foaYSh jYfhka Ndú;d ls¯u u; iEu remsh,a 1"000 lg fyda bka fldgilg
mej;s remsh,a 15 l uqoaor .dia;=j bj;a lrk ,°'
- úfoaYSh ñ,° .ekSï i|yd Kh ldâm;a Ndú;d ls¯fï ° iEu remsh,a 1"000 lg fyda bka
fldgilg mej;s uqoaor .dia;=j remsh,a 25 olajd jeä lrk ,°'
- hï iud.ul hï fldgia ixLHdjla ksl=;a ls¯ula" udre ls¯ula fyda mej¯ula u; ksl=;a
l< hï fldgia iy;slhla i|yd jk uqoaor .dia;= bj;a lrk ,°'
313
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
keõke.Sfï$.=jka.; ùfï n≥
2016 ckjd˙ 01 - keõke.Sfï$.=jka.; ùfï n≥ my; m˙† jeä lrk ,°'
- .=jka hdkhlska Y%S ,xldfjka msg;aj hk ;eke;af;la i|yd t'c' fvd,r® 25 isg t'c'
fvd,r® 30 olajd
- keõ u.ska Y%S ,xldfjka msg;aj hk ;eke;af;la i|yd t'c' fvd,r® 5 isg t'c' fvd,r®
30 olajd
2017 ckjd˙ 01 - keõke.Sfï$.=jka.; ùfï noao t'c' fvd,r® 30 isg t'c' fvd,r® 50 olajd jeä lrk ,°'
.dia;= iy whls¯ï
2016 ckjd˙ 01 - úfoaY .uka n,m;% .dia;=j iy oaú;aj mqrjeisNdjh i|yd jk .dia;=j my; m˙† jeä
lrk ,°'
mej;s .dia;=j kj .dia;=j
^remsh,a& ^remsh,a&
úfoaY .uka n,m;% .dia;=j jeäysá 7"500 10"000
^tla †k fiajh& <ud 3"500 5"000
úfoaY .uka n,m;% .dia;=j jeäysá 2"500 3"000
^idudkH fiajh& <ud 1"500 2"000
oaú;aj mqrjeis wh≥ïm;% .dia;=j 250"000 300"000
- idla rgj,a i|yd jk ùid .dia;=j t'c' fvd,r® 10 isg t'c' fvd,r® 20 olajd jeä lrk
,°'
wfmalaIs; - iud.ï u; jdr®Isl n,m;% .dia;=jla iy iafõÉPdfjka wEjr ls¯fï .dia;=jla mekùu
- hï ;eke;af;l= úiska Widúfha kvqjla mej¯fï ° mejreï .dia;=jla mekùu
- r: jdyk jer†" ia:dksl ov f,i l%shd;aul ls¯u i|yd kej; jr®.SlrKh ls¯u
- leisfkda i|yd jk m%fõY .dia;=j bj;a ls¯u
- îä fld< wdkhklrejka u; remsh,a ñ,shk 5 l jdr®Isl n,m;% .dia;=jla mekùu
wfkl=;a
2016 ckjd˙ 01 - ,efnk weu;=ï u; cd;Hka;r ú≥,s ixfoaY kshduk .dia;=j t'c' fvd,r® Y; 9 isg t'c'
fvd,r® Y; 12 olajd jeä lrk ,°'
- jdyk ysñlï noao y∫kajd fok ,°'
- b†ls¯ï lr®udka; wem wruqo,a noao bj;a lrk ,°'
- úfoaYSh u;ameka is,a,rg úls◊h yels iy m%jdykh l< yels Wm˙u iSudj ,Sgr® 7'5 lg
iSud lrk ,°'
2016 wf.daia;= 04 - 2016 wxl 12 ork f;dr;=re ±k .ekSfï whs;sjdislu ms<sn| mk; my; i|yka lreKq
i|yd kS;s.; lrk ,°'
- f;dr;=rej,g m%fõY ùug we;s whs;sjdislu i|yd úêúOdk iemhSu
- f;dr;=re fj; m%fõY ùu m%;slafIam l< yels fya;= ksYaÑ;j ±laùu
- f;dr;=re ±k .ekSfï whs;sjdislu ms<sn| fldñIka iNdj msysgqùu
- f;dr;=re ks,Od¯ka m;a ls¯u
wfmalaIs; - nexl= iy uQ,H wdh;k u.ska is≥ lrk .kqfokq i|yd tu .kqfokqj, uqΩ w.h u;
ishhg 0'05 l uQ,H .kqfokq noaola y∫kajd °u
- rg ;=<g f.kajkq ,nk iy isxy," fou< fyda fjk;a NdIdjlska y~ ljkq ,nk
úfoaYSh fg,s kdgH u; w∞< jk fg,skdgH noao jeä ls¯u
- wka;r®cd, fiajd u; ú≥,s ixfoaY .dia;=j ishhg 10 isg ishhg 25 olajd jeä ls¯u
- isï ldâ u; remsh,a 200 l il%Sh ls¯fï .dia;=jla mekùu
314
m%Odk wdr®:ßl m%;sm;a;suh fjkiaùï iy ls%hdudr®. ( 2016
- ishÆu cx.u ≥rl:k l%shdlrejka fj; Tjqkaf.a há;, myiqlï" 3G myiqlï iemhSu
i|yd m˙jr®;kh ls¯ug udi 6 l ld,hla ,nd fok w;r tu udi 6 l ld,h we;=<;
3G myiqlï iemhSug wfmdfydi;a jk fiajd imhkakka u; †ia;%slalhlg remsh,a
ñ,shk 100 l wêNdrhla mekùu
- ±kg mj;sk jdr®Isl jr®Kdj,s .dia;=j ishhg 25 lska jeä ls¯u
- ksYap, foam< neyer ls¯fï ° Wm,íê jk ,dN u; ishhg 10 l m%d.aOk ,dN noaola
mekùu
- úoHq;a fudagr® r: yd g%elagr® yer wfkl=;a jdyk u; ldnka noaola mekùu
- iqfLdamfNda.S yd wr®O iqfLdamfNda.S fudagr® jdyk noao ixfYdaOkh ls¯u
- lDIsldr®ñl lghq;= i|yd Ndú;d lrkq ,nk .sks wú yer wfkl=;a .sks wú u; remsh,a
20"000 l jdr®Isl n,m;% .dia;=jla mekùu
- ,sysis f;,a" ;dr iy r;a;rka wdkhkh u; n,m;% .dia;=jla wh ls¯u
rdcH úhou
2016 fmnrjd˙ 25 - 2016 ckjd˙ 01 †k isg w†hr mylska hq;= jegqma m˙udKhka l%shd;aul ls¯u i|yd rdcH
m˙md,k pl%f,aL wxl 03$2016 ksl=;a lrk ,°'
2016 udr®;= 09 - ù f.dùka i|yd fmdfydr iykdOdrh fjkqjg fylaghdrhlg remsh,a 25"000 l uQ,Huh
°ukdjla jirlg fylaghdr foll Wm˙uhlg hg;aj f.ùu i|yd pl%f,aL wxl 2016
NFS/FCG(1) ksl=;a lrk ,°'
2016 uehs 01 - 2016 ckjd˙ 01 †kg miqj úY%du hk ks,Od¯ka i|yd §w.%ydr /ljrKh¶ kñka kj
rlaIK fhdackd l%uhla msysgqùu i|yd úY%du pl%f,aL wxl 04$2016 ksl=;a lrk ,°'
2016 uehs 03 - f;a" fmd,a iy rnr® i|yd fmdfydr iykdOdrh fjkqjg jirla i|yd" ms<sfj<ska"
fylaghdrhlg remsh,a 15"000" remsh,a 9"000 iy remsh,a 5"000 la jQ uQ,Huh °ukdjla
,nd °u i|yd pl%f,aLhla ksl=;a lrk ,°'
rdcH Kh l<ukdlrKh
2016 ckjd˙ 07 - 2016 jr®Ih i|yd t'c' fvd,r® ñ,shk 2"500 l iSudjla olajd Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr
ksl=;a ls¯ug wkque;sh ,nd fok ,°'
2016 fmnrjd˙ 16 - z,xldfilsHq" uOHu ;ekam;= moaO;sfha rcfha iq/l=ïm;aj, ysñld˙;ajh igyka ls¯uZ
ms<sn| pl%f,aLh ksl=;a ls¯u u.ska" 2013 wf.daia;= 01 jk †k ksl=;a lrk ,o ,xldfiÜ,a
moaO;shg w∞< kS;s¯;Skag ^fjΩu 2'1& wkql+,j ishÆ iyNd.S;aj wdh;khkays jHdmdr
fufyhqï lghq;= is≥ lrk f,i kshu lrk ,°'
2016 udr®;= 13 - Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlrj, wdfhdackh l< yels wju iSudj t'c' fvd,r® 100"000 isg
t'c' fvd,r® 10"000 olajd wvq lrk ,°'
2016 wfm%a,a 07 - foaYSh NdKavd.dr ì,am;a wd« mk;" ,shdm†xÑ ialkaO yd iq/l=ïm;a wd« mk; wkqj
yd wfkl=;a úêúOdkhkag wkqj Y%S ,xld uy nexl=fõ rdcH Kh wêld¯$f,aLldêld¯
úiska is≥ lrk ,o m%d:ñl wf,úlrejka yd wfkl=;a iyNd.sjkakka ms<sn| iqm¯laIK
yd kshduk ldr®hhka Y%S ,xld uy nexl=fõ nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK
fomdr®;fïka;=fõ wOHlaIl fj; mjrk ,°'
2016 wf.daia;= 01 - Y%S ,xldj i|yd ksr®udKh lrk ,o í¨ïnr®.a (Bloomberg) fj<| moaO;sh ^ia:djr wd∞hï
ñ, .Kka ±laùfï msgqj& ishÆu m%d:ñl wf,úlrejkag my; i|yka lr®;jHhka i|yd
fhd∞ .ekSug kshu lrñka pl%f,aLhla ksl=;a lrk ,°'
- m%d:ñl wf,úlrejka w;r is≥ lrkq ,nk ishÆu ysñlï mejrE .kqfokq is≥ ls¯u
- m%d:ñl wf,úlrejka fkdjk wdfhdaclhka iu`. lrk ,o remsh,a ñ,shk 50 blau
jQ tla tla ysñlï mejrE t;eka .kqfokqj, M,∞ wkqmd;slh yd m%udKh ñks;a;=
30 la we;=<; jdr®;d ls¯u
315
YS% ,xld uy nexl=j | jdr®Isl jdr®;dj 2016
316
fojeks fldgi
fojeks fldgi
Y%S ,xld uy nexl=fõ .sKqï yd lghq;=
msgqj
uqo,a uKav, WmfoaYk ú.Kk lñgqfõ 2016 jir i|yd l%shdldÍ jd¾;dj
1' ye¢kaùu
YS% ,xld uy nexl=fõ ú.Kk lñgqj 2001 jifr® ° ia:dms; l< w;r 2009 jifr® ° th uqo,a uKav, WmfoaYk
ú.Kk lñgqj f,i kej; kï lrk ,°' lñgqj úiska m%;sm;a;s iy nexl=fõ uQ,H jdr®;dlrKh" wNHka;r md,k
iy wj∞kï l<ukdlrK moaO;s" wkql+,;d" wNHka;r ú.Kk iy ndysr ú.Kk hk lafIa;%hkays ú.Kkhg w∞<
lreKq ms<sn|j uqo,a uKav,hg WmfoaY ,nd°u is≥ lrhs' lñgqfjys ksr®foaY iy l%shdld˙;ajh ldr®;=uh jdr®;d u.ska
iy wjYH m˙† wksl=;a wjia:djkays ° uqo,a uKav,fha i,ld ne,Su i|yd jdr®;d lrkq ,nhs'
uqo,a uKav, WmfoaYk ú.Kk lñgqj uqo,a uKav,fha w;=re lñgqjla jk w;r 2016 foieïnr® ui 31 †kg ixhq;sh
my; m˙† fõ'
lñgqj wju jYfhka jirlg yh ^06& j;djla tys iNdm;sf.a ;SrKh u; fyda uqo,a uKav,fha úOdkhka u; /iaúh
hq;=h' lñgqfõ f,alï úiska lñgq /iaùï le|jkq ,nhs' /iaùula i|yd wjYH .K mQr®Kh jkqfha iNdm;s we;=Ω
idud‚lhka fofofkls'
i) uQ,H jdr®;dlrKfha fyda Bg w∞< lreKq iïnkaOj is≥úh yels jer† ms<sn| jdr®;d ls¯ug fiajd
kshqla;slhka iy ndysr mdr®Yjhkag wjldY ,nd foñka mj;akd wNHka;r md,khka iudf,dapkh lr
Wmfoia ,ndfok ,°'
ii) wNHka;r md,khkays iM,;djh we.hSu i|yd jk l%shdmámdàka ms<sn|j iudf,dapkh lr Wmfoia
,nd fok ,°'
i) wNHka;r ú.Kk wêld¯ m;%h iudf,dapkh lr ixfYdaOkh lrk ,o w;r tfia ixfYdaOkh lrk
,o wêld¯ m;%h i|yd uqo,a uKav,fha wkque;sh ,nd .kakd ,°'
ii) w∞< jk jD;a;Sh m%ñ;Skag wkql+,j ldr®hlaIuj wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=fõ ldr®hhka is≥
lrk nj ;yjqre lr .ekSu i|yd ms<s.;a iajdëk ndysr ú.Klfhl= úiska ksl=;a lrk ,o ndysr
.=Kd;aulNdjh iudf,dapk jdr®;dj m¯laId lr n,k ,°'
iii) wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j fhd∞.kq ,nk wj∞ku mokï jQ ú.Kk l%ufõoh iudf,dapkh
lrk ,°'
iv) wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j u.ska ms<sfh< lrk ,o jdr®Isl wNHka;r ú.Kk ie,iqu iy ;=ka
wjqre≥ Wmdh udr®.sl ú.Kk ie,iqu iudf,dapkh lr uqo,a uKav,fha wkque;sh ,nd .kakd ,°'
vi) wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j úiska f;dr;=rej,g ksis f,i m%fõY ùu ms<sn| m%udKj;a nj
;lafiare fldg ta iïnkaOj uqo,a uKav,hg ksr®foaY b†˙m;a lrk ,°'
vii) wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=fõ ldr®hhkays úIh m:h ixfYdaOkh lrñka fï olajd is≥ lrk ,o
mQr®j ú.Kk i;Hdmk ldr®hhka kj;d ±óu iy ta fjkqjg wj∞ku mokï lr.;a ú.Kk msúiqu
hgf;a t;eka" y†is iy m¯laId wdfõlaIKh (test check) y∫kajd °u is≥ lrk ,°'
i) 2015 jir i|yd Y%S ,xld uy nexl=fõ uQ,H m%ldYk ú.Kkh u; ksl=;a lrk ,o w;=re ks¯laIK
m;%sldj" thg imhk ,o l<ukdld¯;ajfha m%;spdr iy ndysr ú.Kkfha ksr®foaYhka iudf,dapkh
lrk ,°'
ii) 2015 jir i|yd l<ukdld¯;aj ,smsh" thg l<ukdld¯;ajfha m%;spdr iy ndysr ú.Kkfha ksr®foaYhka
iudf,dapkh lrk ,°'
YS% ,xldfõ uqo,a" uQ,H iy f.ùï moaO;s m˙md,kh" moaO;s ia:dhs;d mrudr®:hka" ,dN∞hs;d wruqKq j,ska
wëlaIKh iy kshdukh ls¯u i|yd j.lsjhq;= úhqla; l<hq;= w;r th yqfola wdkqYdx.sl wruqKla
wêld˙h f,i uy nexl=j uqo,a kS;s mk; hgf;a úhhq;= jkafkah'
ia:dms; lrk ,°' tu mkf;a úêúOdk m˙† m%Odk
uy nexl=fõ m%;sm;a;s fufyhqï" úksuh wkqmd;
mrudr®:hka jk wdr®:ßl iy ñ, ia:dhs;djh yd uQ,H
l<ukdlrKh" uqo,a fkdaÜgq ksl=;=j wd†h ls%hd;aul
moaO;s ia:dhs;djh idlaId;a lr .ekSfï j.lSu nexl=j
ls¯fï m%;sM," Wm,íê jákdlï uy nexl=fõ uQ,H
fj; mej¯ we;'
m%ldYkhkays w∞, .sKqïlrK iy jdr®;dlrK
tneúka" uy nexl=fõ .sKqïlghq;=Ndjh iy tlS m%ñ;hkag wkql+,j igyka lrk w;r" fuh iuia;
fufyhqï j, idr®:l;ajh jkafka tu m%Odk rdcH .sKqïlrK lghq;=Ndjfhka fldgila idlaId;a
mrudr®:hka lrd <Ûdùu i|yd jk m%;sm;a;s yd lr .ekSula f,i uQ,H .sKqïlrK lghq;=Ndjh
fufyhqï j, iM,;djh úkd tys ,dN∞hS;ajh i|yd moku imhkq ,nk w;r" fuu m%ldYhkays
fkdjkafkah' uy nexl=j" fjk;a mqoa.,sl fyda jdr®;d lr we;s uQ,H ldr®hidOkh iy wjfndaO lr
.ekSu tu miq;,fha msysgd l<hq;=h'
rdcH wdh;kj,ska fjka fldg y∫kd .efkk uQ,sl
,laIKh kï fuu jHjia:dms; mrudr®:hkah' fmd<S uqo,a kS;s mkf;a 42 yd 43 j.ka;s m%ldr ú.Kldêm;s
wkqmd;h iy úfoaY úksuh wkqmd;h flfrys n,mdk úiska lrkq ,nk ndysr ú.Kkhlg YS% ,xld uy
uqo,a m%;sm;a;s ls%hdudr®.hka u.ska ,dN ckkh ls¯fï nexl=j Ndckh fõ' cd;Hka;r uQ,H jdr®;dlrK
woaú;Sh yelshdjla uynexl=j i;= neúka nexl=j úiska m%ñ;hkag wkql+, njg iy;sl ùu i|yd cd;Hka;r
,dN∞hs;aj m%fõYhla wkq.ukh lf<a kï ,dN ckkh ú.Kl m%ñ;hkag wkql+,j ú.Kkhla ls¯u i|yd
jk w;r m%Odk mrudr®: fkdi,ld ye¯ula jkq we;' wr®kaiaÜ iy hx.a jr,;a .Kldêld¯jrekaf.a fiajh
tneúka uy nexl=fõ wdr®:ßl yd ñ, ia:dhs;d uQ,H ú.Kldêm;s;=ud úiska ,ndf.k we;'
2016 2015
igyk
re' 000 re' 000
j;alï
úfoaYSh uQ,H j;alï
uqo,a iy uqo,a iudkhka 423,783,737 557,474,685
,dN fyda w,dN u; idOdrK ñ,g we;s iq/l=ïm;a 5 43,278,755 35,779,665
úl=Kqï i|yd jq wdfhdack 5 348,544,650 352,054,482
jHq;amkak uQ,H WmlrK 6 198,880 4,145
cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^cd'uq'w'& iïnkaO j;alï 7 117,008,340 83,636,350
wksl=;a ,eìh hq;= ≤ 6,175,049 5,075
uqΩ úfoaYSh uQ,H j;alï 938,989,411 1,028,954,402
foaYSh uQ,H j;alï
Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a 8 351,426,470 102,866,995
rchg fok ,o ld,Sk w;a;sldrï 9 83,306,771 151,131,671
nexl= i`oyd fok ,o Kh 10 484,043 886,357
uQ,H iy wksl=;a wdh;khkays ysñlre m%d.aOk wdfhdack 11 41,095 41,095
wksl=;a j;alï 12 12,322,596 11,164,424
uqΩ foaYSh uq,H j;alï 447,580,975 266,090,542
uqΩ uQ,H j;alï 1,386,570,386 1,295,044,944
úfoaYSh uQ,H fkdjk j;alï
rka 13 111,009,339 97,723,836
uQ,H fkdjk j;alï
f;d.h 14 6,114,861 3,419,964
wfkl=;a ,eìh hq;= oE yd l,ska f.ùï 7,226,801 14,347,811
foam, ms˙h; iy WmlrK 15 18,132,390 15,422,315
wiamDYH j;alï 16 156,320 240,610
uqΩ uQ,H fkdjk j;alï 142,639,711 131,154,536
uqΩ j;alï 1,529,210,097 1,426,199,480
nerlï iy ysñlre m%d.aOkh
úfoaYSh uQ,H nerlï
nexl= iy uQ,H wdh;k 17 45,566,681 12,048,241
jHq;amkak uQ,H WmlrK 6 14,573,675 24,280,308
wdishdkq ksYaldIK ix.uh 18 79,863,615 68,887,459
cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^cd'uq'w'& 19 269,540,596 251,644,344
wksl=;a 20 96,250,032 217,924,142
uqΩ úfoaYSh uQ,H nerlï 505,794,599 574,784,494
foaYSh uQ,H nerlï
nexl= iy uQ,H wdh;k úiska ;ekam;= 21 303,251,290 181,726,732
rch iy rcfha wdh;k úiska ;ekam;= 22 450,884 428,142
m%;sñ,° .ekSfï tl`.;djh u; wf,ú l< iq/l=ïm;a 23 70,054,436 105,491,006
fiajl m%;s,dN ie,iqïj, fYaIhka 24 51,744 7,212
ixirKfhys mj;sk uqo,a 25 552,777,865 491,699,948
wksl=;a f.úh hq;= ≤ 26 8,563,548 6,824,992
uqΩ foaYSh uq,H nerlï 935,149,767 786,178,032
uqΩ uQ,H nerlï 1,440,944,366 1,360,962,526
wksl=;a nerlï
ú,ïNS; m%∞k 27 80 106
úY%du jegqma yd wfkl=;a mYapd;a /lshd m%;s,dN ie,iqï 45 2,429,153 10,942,541
úúO nerlï iy WmÑ;hka 28 193,297 199,325
uqΩ wksl=;a nerlï 2,622,530 11,141,972
uqΩ nerlï 1,443,566,896 1,372,104,498
ysñlre m%d.aOkh
m%d.aOk wruqo, 50,000,000 50,000,000
ixÑ; 35,643,201 4,094,982
uqΩ ysñlre m%d.aOkh 85,643,201 54,094,982
uqΩ nerlï iy ysñlre m%d.aOkh 1,529,210,097 1,426,199,480
fuu uQ,H m%ldYhka Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s iy m%Odk .Kldêld¯ úiska 2017 udr®;= 07 jeks †k uqo,a uKav,h fjkqfjka ksl=;a ls¯u i|yd wkqu; lrk ,°'
msgq wxl 11 isg 64 olajd we;s .sKqïlrK m%;sm;a;s yd igyka fuu uQ,H m%ldYkj, fldgila fõ'
msgq wxl 11 isg 64 olajd we;s .sKqïlrK m%;sm;a;s yd igyka fuu uQ,H m%ldYkj, fldgila fõ'
wksl=;a
∞hl m%;Hd.Kk ixÑ; rojd.;a
m%d.aOkh ixÑ;h ^igyk 29& ,dN tl;=j
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re'000
2015 ckjd˙ 1 †kg 50,000,000 5,986,602 31,493,260 (5,768,011) 81,711,851
msgq wxl 11 isg 64 olajd we;s .sKqïlrK m%;sm;a;s yd igyka fuu uQ,H m%ldYkj, fldgila fõ'
msgq wxl 11 isg 64 olajd we;s .sKqïlrK m%;sm;a;s yd igyka fuu uQ,H m%ldYkj, fldgila fõ'
2016 foieïn¾ 31 osfkka wjika ld,mßÉfþoh i|yd 2'2 jeo.;a .sKqï ksYaphka iy weia;fïka;=
uQ,H m%ldYkhkaf.a fldgila f,i lshúh hq;= igyk
nexl=fõ uQ,H m%ldYk ilia ls¯u u;" jdr®;d lrk
,o wd∞hï" úhoï" j;alï yd nerlï m%udKhka iy
1' jd¾;d lsÍfï tallh iy jHjia:dms; moku
wkq.dó fy<sorõ ls¯ï fukau wiïNdjH nerlïj,
YS% ,xldfõ uqo,a" uQ,H iy f.ùï moaO;s m˙md,kh" fy<sorõ ls¯ïj,g n,mdkakd jQ ksYaphka weia;fïka;=
wëCIKh iy kshdukh ls¯u i|yd j.lsjhq;= wêld˙h yd Wml,amkhka ilia ls¯ug l<ukdlrKhg is≥
f,i 1949 wxl 58 orK uqo,a kS;s mk; ^ixfYdaê; m˙†& fõ' fuu Wml,amkhka yd weia;fïka;= yd iïnkaO
hgf;a Y%S ,xld uy nexl=j ^§nexl=j¶ fyda §Y%S',x'u'ne'¶& wúksYaÑ;;djh" j;alï yd nerlïys OdrK w.hkaj,g
wdh;khla f,i ia:dms; lrk ,°' YS% ,xld uy nexl=j wkd.; ld,m˙Éf√oj,° n,mdk f,i m%udKd;aul
ks;Hj Y%S ,xld m%cd;%dka;%sl iudcjd° ckrch ;=< .e,mSula wjYH lrk m%;sM,hla we;s l< yel'
msysgqjd we;s w;r" fld<U 01" ckdêm;s udjf;a wxl 30
orK ia:dkfha msysgd we;' 2'2'1 úlsŒug we;s wdfhdack ydkslrKh
uqo,a uKav,h fjkqfjka YS% ,xld uy nexl=fõ wêm;s ie,lsh hq;= f,i iy wLKavj idOdrK w.h tys ms˙jehg
iy m%Odk .Kldêld˙ úiska fuu uQ,H m%ldYkhka" jvd my<g hkúg" úls”u i|yd we;s wdfhdack w.h
2017 udr®;= 07 jeks †k wkqu; lrk ,°' ydks ù we;s nj nexl=j ;SrKh lrhs' fuu wdfhdack
iïnkaOfhka ie,lsh hq;= nj fyda wLKav nj hk
2' .sKqïlrK m%;sm;a;s lreKq ksYaph ls¯fï ° hï úksYaphla ls¯u wjYH fõ'
2'1 ms<sfh, lsÍfï moku 2'2'2 úY%du jegqma iy wksl=;a mYapd;a fiajd m%;s,dN
ie,iqï
my; i|yka ksYaÑ; .KldêlrK m%;sm;a;sj,ska y∫kajd
° we;s m˙† idOdrK jákdlug w.h lrk ,o bvï" ksYaÑ; m%;s,dN ie,iqïj, ms˙jeh wdhq.Kk we.hSï u;
f.dvke.s,s" rka iy we;eï uQ,H j;alï yer" ft;sydisl ;SrKh lrkq ,efí' wdhq.Kk we.hSul ° jÜgï wkqmd;"
ms˙jeh mokïj fuu uQ,H m%ldYkhka ms<sfh, wkd.; jka† f.ùï jeäùï" urK wkqmd;h iy úY%du
lrk ,°' jegqmaj, wkd.; jeäùï ms<sn| Wml,amkhka is≥lrkq
,efí' fuu ie,iqï j, †.=ld,Sk iajNdjh fya;=fjka
2'1'1 jd¾;d lsÍfï wdlD;sh tjeks weia;fïka;= ie,lsh hq;= f,i wúksYaÑ;;djhlg
Ndckh fõ' Ndú;d lrk ,o Wml,amk igyka
nexl=j úiska uQ,H j;alï iy uQ,H nerlï o tajdg wxl 45 ys ±lafõ'
w∞, wd∞hï iy úhoï udr®. o úfoaYSh uqo,a iy foaYSh
uqo,a l%shdldrlï f,i fjkafldg b†˙m;a lrkq ,efí' 2'2'3 uQ,H WmlrKj, idOdrK w.h
uQ,H ;;a;ajh ms<sn| m%ldYfha j;alï iy nerlï
b†˙m;a ls¯fï ° mqΩ,a jYfhka tla tla jr®.hka hgf;a uq,H j;alï yd j.lSuj, idOdrK w.hka uq,H ;;aj
øjYS,;djfha ms<sfj,g olajd we;' fuu jdr®;dlrK m%ldYkfha jdr®;d.; lrk úg tu w.hka il%Sh
m%fõYh u.ska" wxl 4 orK igyfkys úia;rd;aulj fj<`om< ;=<ska ,nd.; fkdyels wjia:dj,°" tu
olajd we;s nexl=fõ l%shdldrlï WÑ;j jdr®;d flfrk w.hka ,nd .ekSu i`oyd úúO wdldrfha wd.Kkh lrkq
nj nexl=fõ woyi fõ' ,nk .◊;uh wdlD;sj,ska hq;= YS,amSh l%u Wmfhda.S
lrf.k we;' fuu wdlD;s ;=<g fhd∞.kakd fhojqï
2'1'2 wkql+,;d m%ldYkh yels iEu úgu ks¯laIs; fj<`ofmd< o;a; u; ,nd.
kakd w;r" tjeks o;a; fkdue;s wjia:djkays° ks.uk
2016 foieïnr® 31 †fkka wjika jk jr®Ih i|yd u.ska idOdrK w.h ,nd.kq ,nhs' ks.ukj,g t<öfï°
Y%S ,xld uy nexl=fõ uQ,H m%ldYkhka cd;Hka;r uQ,H øjYS,;djh iy °r®> ld,Sk jHq;amkak uQ,H WmlrKj,
jdr®;dlrK m%ñ;s ^cd'uq'jd'm%'& m%ldr ms<sfh, lr ;sfí' (longer-dated derivatives) fjkiaùu jeks wdlD;sj,g
tlS uq,H m%ldYk ú.Kldêm;s úiska ú.Kkh lr fhdod.kakd fhojqï ie,ls,a,g f.k we;'
kS;suh wjYH;d u; .eiÜ m;%fha m, lr we;' flfia
jqjo" hï hï jr®.SlrK fjkialï fya;=fldgf.k 2'3 m%ldYs; lr we;s kuq;a fï jk f;la n, iys; fkdjQ
.eiÜ m;%fha m,lr we;s uQ,H m%ldYk j, we;s w.hka m%ñ;Ska
fuys m%ldYhg m;a lr we;s uQ,H m%ldYk iu`.ska fjkia
m%ldYs; kuq;a nexl= uQ,H jdr®;d m%ldYhg m;a lrk †kh
úh yel'
jk f;la n, iys; fkdjQ m%ñ;Ska iy wr®: ksrEmKhka
2'1'3 jd¾;d lsÍfï uqo,a tallh my; m˙† fõ' fuu m%ñ;Ska iy wr®: ksrEmKhka wkd.;
†kl ° w∞< jk njg nexl=j n,dfmdfrd;a;= fõ' fuu
fjk;aa wkaoulg olajd fkdue;s kï" ishΩu ixLHd m%ñ;Ska n, iys; jQ úg tAjd w∞< lr.ekSug nexl=j
wdikak;u YS% ,xld remsh,a oyia j,ska ±lafõ' wfmalaId lrhs'
uQ,H fkdjk whs;uhka tajd is≥jqk †k ;snQ úfoaYSh uqo,a m<uqjk uÜgu - wkkH j;alu yd j.lSu i`oyd
m˙jr®;khg wkqj ft;sydisl w.hg fmd;aj,g igyka ls%hdld¯ fjf<`ofmd< ;=< ysñ m%ldYs;
lr we;' ^fkd ieliQ& ñ< .Kka
3'2 idOdrK w.h ñkqï lsÍu fojk uÜgu - Rcqj fyda jl%dldrfhka ks¯laIKh
nexl=j úiska uQ,H iq/l=ïm;a" jHq;amkak WmlrK l< yels" idOdrK w.hka ñkqï ls¯u
i`oyd jeo.;a jk wju uÜgfï fhojqï
jeks uQ,H WmlrKhka iy bvï yd f.dvke.s,s wd°
Ndú;d lrk we.hqï l%ufõohka
jQ uQ,H fkdjk WmlrKhka tlS jdr®;dlrK †khkays
° idOdrK w.hkag ñkqï.; lr we;' óg wu;rj" f;jk uÜgu - ks˙laIKh l< fkdyels" idOdrK
l%ulaIh ms˙jehg ñkqï.; lrk ,o uQ,H WmlrKhkays w.hka ñkqï.; ls¯u i`oyd jeo.;ajk
idOdrK w.hka wxl 46 igyfkys fy<sorõ lr we;' wju uÜgfï fhojqï Ndú;d lrk
we.hqï l%ufõohka'
idOdrK w.h hkq fjf<`ofmd< yjq,alrejka w;r
is≥jk l%uj;a .kqfokqjl °" ñkqï.; lrk ,o †khg" uQ,H jdr®;djkays mqkrdjr®;k moku u; y`≥kd.kakd
j;alula úls”fuka ,efnk uqo, fyda j.lSula yqjudre ,o j;alï yd j.lSï iïnkaOfhka" fuu OQrdj,sfhys
ls¯fï ° f.ùug is≥jk uqo, h' uÜgï w;r yqjudre ùï is≥ù we;a±hs nexl=j úiska
idOdrK w.hka ñkqïlrKh Wfoid iuia;hla jYfhka
fuu idOdrK w.h ñkqï ls¯u i`oyd mokï jk mQr®j jeo.;a jk wju uÜgfï fhojqï u; mokïj fuu
ks.ukh jkqfha j;alula úls”u fyda j.lSula yqjudre jr®.SlrKh kej; ;lafiare ls¯u ;=<ska jdr®;d ls¯fï
ls¯u hk .kqfokqjla( ld, m˙Éf√oh wjidkfha ;SrKh lrkq ,nhs'
yy j;alu fyda j.lSu w∞< m%Odk fjf<`ofmdf<ys °
3'3 uQ,H j;alï iy nerlï
is≥ùu fyda"
nexl=j" uQ,H j;alï iy nerlï iy wdY%s; wd∞hï yd
yy tjeks m%Odk fjf<`ofmd<la fkdue;s wjia:djl° úhoï udr®.hka b†˙m;a lrkq ,nkafka úfoaYSh uqo,a iy
tu j;alu fyda j.lSu i`oyd jvd;a u jdis iy.; foaYSh uqo,a l%shdldrlï fjkafldg y∫kd ±laùfukah'
fjf<`ofmdf<ys ° is≥ùuh' úfoaYSh uqo,a l%shdldrlï m%Odk jYfhka Woa.; jkafka
nexl=fõ úfoaYSh ixÑ; l<ukdlrK ldr®hhkaf.kah'
fuu m%Odk fjf<`ofmd< fyda jvd;a jdisiy.; uQ,H m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u" uqo,a ksl=;= iy nexl=
fjf<`ofmd< nexl=jg msúish yelalla úh hq;= h' lghq;=j,g wdY%s; j;alï iy nerlï foaYSh uQ,H
l%shdldrlïj,ska ms<sìUq fõ'
j;alul fyda j.lSul idOdrK w.h ñkqï .; lrkq
fuu l%shdldrlï fjka fjkaj jdr®;d ls¯u u.ska"
,nkafka fjf<`ofmd< yjq,alrejka Tjqka Wm˙u
nexl=fõ uQ,H ;;a;ajh uQ,H ldr®h idOkh iy wj∞kï
wdr®:ßl jdishla ,nd.ekSu Wfoid yeisfrkq we;ehs hk
wdlD;sh jvd fhda.H whq˙ka b†˙m;a ls¯u wfmalaId lrkq
Wml,amkh u; j;alula fyda j.lSula ñ,ls¯fï°
,efí' úfoaYSh iy foaYSh uqo,a l%shdldrlï taldnoaOj
fhd∞.kakd Wml,amkhka fhd∞ .ekSfuks' uQ,H
jdr®;d ls¯fuka uQ,H m%ldYkhkays ±kqj;a ls¯fï w.h
fkdjk j;alul idOdrK w.h ñkqï.; ls¯fï °
≥r®j, jk nj nexl=j úiska i,lkq ,efí'
fjf<`ofmd< yjq,alrejkaf.a j;alula tys Wm˙u yd
úYsIag f,i Ndú;d ls¯u u.ska fyda Wm˙u yd úYsIag ishΩ uQ,H j;alï" uQ,slj ms˙jeh u; y∫kd.kq ,nk w;r
jdis ,efnk f,i Ndú;dfõ fhd∞ .kakd fjk;a wdfhdackhg w∞, w;am;a lr .ekSfï úhoï o we;=Ωj"
fjf<`ofmd< yjq,a lrejl=g úls”u u.ska fyda" wdr®:ßl b†˙m;a jk m%;sIaGdfjys idOdrK jákdlu ms˙jehg
jdis ckkh ls¯fï yelshdj i,ld n,kq ,nhs' we;=<;a fõ' fuu uQ,sl y∫kd .ekSfuka wk;=rej ñkqï
mokï" my; úia;r lrkq ,efí' idudkHfhka ñ,g .kq
nexl=j úiska idOdrK w.hhka ñkqï ls¯fï ls%hdj,sh ,nk iy úl=Kkq ,nk ishΩ uQ,H j;alï fjf<πï
Wfoid wjia:djg b;du;a WÑ; iy idOdrK w.hka †kfha ° y∫kd.kq ,efí' fuf,i ñ,g .kq ,nk iy
ñkqï.; ls¯u w∞< ks¯laIK fhojqï ys Wm˙u Ndú;h úl=Kk uQ,H j;alï jq l,s idudkH fr.=,dis u.ska fyda
iy wm˙laIdld¯ fhojqï Ndú;h wju ls¯u hk ldr®hhka fjf<|fmdf<a mj;akd iïm%∞h u.ska kshñ; ld, rduqj
ioyd m%udKj;a o;a; w.h ls¯fï l%ufõohka fhd∞ .kq ;=< ° Ndr†h hq;= ñ,g .kq ,enq fyda úl=Kkq ,enq uQ,H
,nhs' uQ,H jdr®;djkays idOdrK w.h ñkqï.; l< fyda j;alï jkafkah'
fy<sorõ l< ishΩ j;alï yd j.lSï idOdrK w.hka 3'3'1 ,dNh fyda mdvqj u; idOdrK w.hg we;s iq/l=ïm;a
Oqrdj,sh ;=< my; ±lafjk m˙† jr®.SlrKhg ,la
lr we;s w;r th iuia;hla jYfhka idOdrK w.hka fjf<πu i|yd .efkk uQ,H j;alï" §,dNh fyda
ksYaph ls¯u i`oyd jeo.;a jk wju uÜgfï fhojqï u; mdvqj u; idOdrK w.hg we;s j;alï¶ hgf;a jr®.
mokï fõ' lr we;=<;a lr we;' fuu iq/l=ïm;a wk;=rej m%ldYs;
fjf<|fmd< ñ, m%ldr w.h lrkq ,efí' fjf<|fmd< l< fkdyels o;a; u; mekúu ;srKh l< wjia:djl
w.fhys fjkiaùu" uQ,H ;;aj m%ldYkfhys iq/l=ïm;a tu .KqfoKqfõ ñ, yd w∞, we.hSï rduqfõ ñ, w;r
hgf;a jákdlï jeäùula fyda wvqùula f,i y∫kd fjki" w∞< fhojqï ks˙CIKh l< yels jQ úg fyda
.kakd w;r thska Woa.; jk jdish$wjdish wd∞hï tu WmlrK uQ,H m%ldYk ;=<ska bj;aj .sh úg muKla
m%ldYkfhys y∫kd.kq we;' w∞hï m%ldYh ;=< .,mkq ,nhs'
iq/l=ïm;a ;j≥rg;a whs;sj mj;skafka kï w∞, 3'3'5 cd;Hka;r uQ,H wruqof,a fYaIhka (IMF)
jdish$wjdish §Wm,íê fkdjq ñ, m%;Hd.Kkfhka
jdish$^mdvqj&¶ f,i jdr®;d lrkq ,efí' iq/l=ïm;a nexl=j úiska cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^cd'uq'w'& iu.
úls”u u.ska jdishla fyda wjdishla Woa.; jkafka kï" lrkq ,nk .kqfokq Y%S ,xld rcfha ksfhda‚;fhl= f,i
th §ñ, fjkiaùfï Wm,íê jdish$^mdvqj&¶ f,i jdr®;d fkdj" ;u n,;, m%ldr is≥lrkq ,efí' nexl=j úiska
lrkq ,efí' cd'uq'w' iu`. is≥flfrk ishΩ .kqfokq tu moku u;
fuu uQ,H m%ldYkhkays we;=<;a lr we;'
3'3'2 wf,úh i|yd we;s úfoaY úksuh iq/l=ïm;a
cd'uq'w' iu`. jq mx.=j j;alula jYfhka nexl=j úiska igyka
fjf<πu i|yd .efkk úfoaY úksuh iq/l=ïm;a miqj
fjf<|fmd< ñ, wkqj w.h lrkq ,efí' fjf<|fmd< lr we;s w;r" tu mx.=j i|yd cd'uq'w' fj; f.úh hq;= uqo,
w.fhys fjkiaùu" uQ,H ;;ajh ms<sn| m%ldYfha úls”ug nexl=fõ nerlula f,i igyka lr we;' cd'uq'w' úiska fjka
we;s iq/l=ïm;aj, jákdlu jeãùu fyda wvqùu jYfhka lrk ,o iuqÉÑ; úfYaI .ekqï ysñlï ^ú'.e'ys'& m%udKh
y∫kajkq ,efí' nerlula f,i i,lkq ,efí' cd'uq'w' úiska jdr®;dlrK
fjf<πu i|yd .efkk úfoaYSh uqo,a iq/l=ïm;aj, †kg m%ldYhg m;alrk ,o úksuh wkqmd;slhka wkqj
fjf<|fmd< w.h fjkiaùfuka Woa.;jk jdish fyda cd'uq'w' j;alï iy nerlï m%;Hd.Kkfhka Woa.; jk
wjdish" tu wdfhdack úl=Kd" m%;s.%yKh lr fyda úksuh ,dN fyda mdvq wd∞hï m%ldYkfhys y∫kd.kq
fjk;a whqrlska neyer lrk f;la fyda tu wdfhdackh ,efí'
≥n, njg ks¯CIKh lrk f;la fyda ysñlre cd'uq'w' iu`. jq fYaIhkag wod< ishΩu .dia;= iy fmd<sh
m%d.aOkfha fjku ixrplhka ^uQ,H ;;ajh ms<sn|
tiekska wd∞hï m%ldYkfhys igyka lrkq ,efí'
m%ldYfha fjk;a ixÑ; f,i olajd we;s& f,i y∫kajkq
,nk w;r" tjeks wjia:djla Woa.;ùfï ° ysñlre 3'3'6 uqo,a iy uqo,a iudkhka
m%d.aOkh f,i uq,ska jdr®;d l< jdish fyda wjdish úfoaYh
S nexl= iy uQ,H wdh;khkays we;s uqo,a iy
wd∞hug tl;= lrkq ,efí' fláld,Sk ;ekam;=" uqo,a iy uqo,a iudkhkag wh;a fõ'
3'3'3 jHq;amkak uQ,H WmlrK
foaYSh uqo,a l%shdldrlïj, wx.hla jYfhka YS% ,xld uy
uqo,a yqjudre" b†˙ úfoaY úksuh .súiqï iy fmd,S nexl=j we;eï wd∞hï bmehSï o we;eï úhoï ±¯u
wkqmd; yqjudre jeks jHq;amkak uQ,H WmlrK nexl= o is≥lrk kuq;a" tu.ska uqo,a p,khla is≥ fkdfõ'
úiska Ndú;d lrkq ,nk w;r tajd Ndú;d lrkqfha tu l%shdldrlïj,ska we;eï j;alï iy nerlï o
wj∞kï l<ukdlrKh ls¯fï wruqKq i|yd ñi Woa.; jk w;r thg m%Odk jYfhka YS% ,xld rch
iufmaCId;aul wruqKq i|yd fkdfõ' jHq;amkak uQ,H iu. iy foaYSh nexl= iy uQ,H wdh;k iu. .kqfokq
WmlrK tys idOdrK w.hg jdr®;d lrk w;r tys w∞< fõ' YS% ,xld rch iu. jk .kqfokqj,g uQ,H
idOdrK w.h Ok w.hla .kakd úg j;alula f,i;a m%;sm;a;s ldrlhla f,i rch úiska ksl=;a lrkq ,nk
tu w.h RK w.hla .kakd úg j.lSula f,i;a jdr®;d NdKavd.dr ì,am;aj, ∞hl fkdjq fldgila iy rch
lrhs' jHq;amkak uQ,H WmlrKhkaf.a idOdrK w.fhys úiska ksl=;a lrkq ,nk ne∫ïlr wh;a fõ' tjeks ñ,g
we;sjk p,khka §Wm,íê fkdjQ m%;Hd.Kkhkaf.ka .ekSï" neyer ls¯ï fyda ta u; fmd<ssh yqfola fmd;a igyka
jdish$^mdvqj&¶ hgf;a jdr®;d lrkq ,efí' jYfhka muKla Y%S ,xld uy nexl= jdr®;dj, igyka
3'3'4 tla Èk fjki lrkq ,efí' fïjd uQ,H m%ldYkhkays igyka 38 iy
igyka 39 hgf;a fjka fjkaj fy<sorõ lr we;'
.kqfoKqjl ñ, ta yd iudk .KqfoKq mj;skakd jQ
ks˙CIKh l< yels jr®:udk fjf<`om<l idOdrK uqo,a kS;s mkf;a úêúOdk m%ldr" jHjia:dms; wêld˙h
w.fhka fjkia fõ kï fyda ñ, ks˙CIKh l, yels jYfhka Y%S ,xld uy nexl=j úiska uyckhd fj; uqo,a
jr®:udk fjf<`omf<ys o;a; muKla úp,Hka f,i ksl;= a lrkq ,efí' YS% ,xld uy nexl=j úiska ksl;
= a lrkq
fhd∞.;a we.hsï Ys,am l%uhla Ndú;fhka ,nd.;a ,nk uqo,a" orkakd fjkqfjka nexl=j u; ysñlula mj;S'
ñf,ka fjkia fõ kï" nexl=j úiska tu .KqfoKqfõ fuh nexl=jg nerlula jk w;r orkakdg w;e;s uqo,a
ñ, yd idOdrK w.h w;r fjki ^†kg fjki& fõ' ixirK uqo,aj, p,kh" uqo,a m%jdy m%ldYkfhka
blaukskau §Wm,íê fkdjq m%;Hd.Kk ,dN$^mdvq&¶ f,i b†˙m;a lrk w;r" uy nexl= w;r mj;akd m˙ph m%ldr"
y`≥kd.kq ,nhs' .KqfoKqjl idOdrK w.h ks˙CIKh uQ,H l%hs dldrlïj, fldgila f,i we;=<;a lrkq ,efí'
Y%S ,xld uy nexl=j úiska uqo,a$f.ùï ksfhda. l%shdj,sh 3'3'11 rchg fok ,o ld,Sk w;a;sldrï
u.ska fkdaÜgq iy ldis fyda YS% ,xld uy nexl=j u;
1949 wxl 58 orK uqo,a kS;s mkf;a ^ixfYdaê; m˙†& 89
ksl=;a lrk fplam;a u.ska ,nd.kakd NdKav iy fiajd
j.ka;sh hgf;a YS% ,xld rch fj; Rcqj fok ,o ld,Sk
i|yd iemhqïlrejka iy fiajlhska jk úúO wK ,oaoka
w;a;sldrïj,ska" rchg fok ,o w;a;sldrï ksfhdackh
fj; uqo,a f.jkq ,efí' tajd ixirK uqo,a nerlug fydaa
fõ' fuu w;a;sldrï miqj l%ulaIh ms˙jehg olajd we;'
jd◊c nexl= iu. jk fYaIhkag fyda tl;= lrkq ,efí'
tjeks lghq;= i|yd jq uqo,a Ndú;d ls¯u YS% ,xld uy 3'3'12 wksl=;a wdh;kj,g fok ,o Kh
nexl=fjka msg;g hk uqo,a m%jdyhg wh;a fõ' wksl=;a wdh;kj,g fok ,o Kh uqo,ska whlr.;
uqo,a m%jdy m%ldYkfhys" uqo,a iy uqo,a iudkhkag fkdyels m%udKhka i|yd jq uqo,a wvqlr" l%ulaIh ms˙jehg
uqo,a$uqo,a úOdkhkaf.a Y=oaO .,dhEï yd by; úia;r y∫kdf.k olajd we;' whlr.; hq;= ishΩ uqo,a nexl=jg
lrk ,o uqo,a iy uqo,a iudkhka o wvx.= fõ' whlr.; fkdyels njg ksYaÑ; idlaIs ;sfí kï" ta i|yd
^Kh wvd,ùu& wvudk Kh m%;smdokhka i,ikq ,efí'
3'3'7 m%;sñ,È .ekqï iy m%;súl=Kqï .kqfokq
tu m%;smdokfha m%udKh OdrK uqo,a iy weia;fïka;=.;
m%;sñ,° .ekSu i|yd .súiqï hgf;a úl=Kkq ,nk whlr.; yels uqo, w;r fjki fõ' fnd,a Kh y∫kd.;a
iq/l=ïm;a" j;alï f,i wLKavj fYaI m;%fhys igyka wjia:dfõ ° lmdy˙kq ,efí'
lrkq ,efí' m%;sñ,° .ekSu i|yd jq j.lSï ^m%;sñ,°
3'3'13 iq/l=ïm;a Khg §u iy Khg .ekSu
.ekSfï .súiqï u; úl=Kk ,o iq/l=ïm;a& nerlula
f,i fy<sorõ lrkq ,efí' m%;sñ,° .ekSï .kqfokqj, nexl=j úiska tys uQ,H m%;sm;a;s ls%hdld˙;aj wjYH;d
úl=Kqï iy m%;sñ,° .eksfï ñ, iy m%;sjr®;k ñ,° i|yd m%Odk ixia:dms; wdfhdaclhska fj;ska rdcH
.ekSfï .kqfokqj, ñ,† .ekSfï ñ, iy úl=Kqï iq/l=ïm;a Khg .ekSu is≥ lrhs' fuu Khg .;a
ñ, w;r fjki ms<sfj,ska úhoula iy wd∞hula jk iq/l=ïm;a" nexl=j úiska m%;sñ,° .ekSfï ls%hdld˙;ajh
w;r" th wd∞hï m%ldYkfhys y∫kd.kq ,efí' u; fjf<|fmd< ;=< mj;sk w;s˙la; øjYS,;djh
wjfYdaIKh lr .ekSug fhd∞ .kS'
m%;súl=Kqï .súiqï u; r|jdf.k we;s iq/l=ïm;a ^kej;
úls◊u i|yd jq .súiqï u; ñ,°.;a iq/l=ï& j;alï f,i iq/l=ïm;a Khg .ekSu hkq kej; ndr°u w;miq jk
fYaI m;%fhys igyka lrkq ,efí' m%;sñ,° .ekSfï iy úgl °" iq/l=ïm;a kej; Ndr°u" tlÛ jQ .dia;= f.ùu
m%;súl=Kqï .kqfokq ksid WmÑ; wd∞hula fyda WmÑ; iy fjf<|fmd< jákdlu u; jka† f.ùu ^nexl=fõ
úhoula Woa.; jqfha kï" th o m%;sñ,° .ekSfï iy rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska m%d:ñl fjf<|fmd<
m%;súl=Kqï .kqfokq jákdlu iu. jdr®;d lrkq ,efí' iyNd.Sjkakkag ±kqï ° we;s fjf<|fmd< ñ,& i|yd
jk fldkafoais úrys; wemùuls' Khg .;a iq/l=ïm;a
3'3'8 ks;H ;ekam;= myiqlï fjf<|fmd< jákdlñka lsishï wjia:djl ° m%;sñ,°
2014 fmnrjd˙ 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙† ks;H .ekSfï ls%hdldrlï i|yd fhd∞ fkd.;a iq/l=ïm;a
;ekam;= myiqlu ^fmr ks;H ñ,° .ekqï myiqlu& wiïNdjH j.lSï f,i jdr®;d lrkq ,efí' w∞< .dia;=
iq/l=ï rys; ;ekam;= myiqlula njg m˙jr®;kh lrk f.ùu WmÑ; moku u; jr®;dlrKq ,nhs'
,°' tneúka iyNd.S jk wdh;k ;u w;sfr®l wruqo,a
Khg °fï .kqfokqjla hgf;a m%;smdr®Yjhlg iq/l=ïm;a
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd; hgf;a ffokslj
udre ls¯u uQ,H ;;a;aj m%ldYkfhys fmkakqï lfrkqfha
wdfhdackh lrkq ,nhs'
ysñld˙;ajfha wj∞kï yd m%;s,dNhkao udre jQfha kï
ks;H Kh myiqlu" fmr ks;H m%;súl=Kqï myiqlu yd mu◊'
ir®j iu fõ'
3'3'14 fiajl Kh
3'3'9 Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a
fjf<|fmdf<a w;s˙la; øjYS,;djh wka;r®.%yKh lr iyk∞hS fmd<S wkqmd; hgf;a Kh myiqlï ,nd.ekSu
.ekSu i|yd uqo,a m%;sm;a;s l%shd;aulùï hgf;a nexl=j i|yd Y%S ,xld uy nexl= fiajlhkag ysñlu ,efí'
úiska l,ska l,g Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a 2008 jifr® isg ksl=;a l, fuu Kh" cd'.s'm%' 39 wkqj"
lrkq ,nhs' jÜgï lrk ,o uqo,a m%jdy l%uh Ndú;d lrñka tajdfha
idOdrK w.hg .Kkh lrkq ,efí'
ksl=;a lrkq ,nk iq/l=ïm;a j.lSula f,i jdr®;d lrk
w;r uqyqK; w.h iy ksl=;= ñ, w;r fjki wd∞hï jÜgï wkqmd;h - fuu wkqmd;h weu˙ldkq tlai;a
m%ldYkfha úhoula f,i jdr®;d lrkq ,nhs' ckmo fvd,r® b,lal lr.;a †.=ld,Sk WoaOukh
mokï fldg Y%S ,xld uy nexl= wdr®:ßl mr®fhaIK
3'3'10 Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a fomdr®;fïka;=j uÛska iïmdokh lrk ,°' ú.Kk
Á ,xld rcfha iq/l=ïm;a" YS% ,xld rcfhka ñ,g .kakd lñgqj uÛska tlÛ ù we;s m˙† jd◊cH fmd<S ksr®foaYs;
,o NdKavd.dr ì,am;aj,ska iukaú; fõ' tajdhska nexl=j wkqmd;h (CIRR) i|yd ishhg 1 l wj∞kï wêlhla o
úiska YS% ,xld rchg imhk ,o Kh ksfhdackh flfrk tl;= lrñka jÜgï wkqmd;h Ndú; fldg we;s w;r th
neúka tu l<U l%ulaIh ms˙jehg igyka lrkq ,efí' Khj, ld,m˙Éf√oh iuÛ fjkia fõ'
fuu Kh iyk∞hS fmd<SS wkqmd;hka hgf;a ,nd°u hgf;a y∫kd.;a ydkslrK w,dNhla fõ kï th wvqlr
ksid nexl=j úiska orK ,o úhou jdr®;d ls¯ug fiajl ysñlre m%d.aOkfhka wd∞hï m%ldYkhg udrelrkq ,efí'
Khj, jr®I wdrïN †kg iy jr®I wjidk †kg jr®;udk úlsKSug we;s ,shú,s f,i jr®.lr we;s ysñlï m%d.aOk
w.hkaf.a fjki jdr®Islj l%ulaIh lrk w;r nexl=j ,shú,s kej; .e,mSï ,dNh i|yd y∫kd.kafka ke;'
úiska fuu Kh" fjf<|fmd< wkqmd;slhkag fokq Kh ,shú,sj, ydkslrK w,dN" ,shú,af,ys idOdrK
,enqfõ kï" nexl=j úiska Wmhkq ,nk wd∞hu jdr®;d w.fhys jeäùu" ydkslrK mdvqj y∫kd .ekSug miqj
ls¯ug iudk w.hla" wfkl=;a wd∞hï f,i jdr®;d lrhs' jq isoaêhlg w∞, jk njg ksYaÑ; idlaIs ;sfí kï
idOdrK w.hlrk .Kkh i|yd fhd∞.kq ,nk muKla" th ,dN fyda mdvq yryd kej; .e,msh yelsh'
Wml,amkhka ( 3'3'18 úfoaYSh uqo,a ld,Sk nerlï
÷ fiajl Kh ,nd≥ka †kh f,i ckjd˙ 01 †k i,lk úfoaYSh uqo,a ld,Sk nerlï" nerlïj, l%ulaIh ms˙jehg
,°' miqj jdr®;d lrkq ,efí' fuu nerlïj, w.h fjkiaùu
÷ fuu Kh i|yd lsis≥ wdldrhl .e,mSula fyda mshùula ld,Sk nerlïj, jeäùula fyda wvqùula f,i fYaI
is≥ù fkdue;' m;%fhys olajkq ,efí' úfoaYSh uqo,a ld,Sk nerlïj,
fjkiaùï j,ska Woa.;jk jdis iy wjdis jydu wd∞hï
3'3'15 uQ,H j;alï ydkslrKh
m%ldYkfhys úhoula f,i y∫kd.kq ,efí' nerlfï
lsih
s ï uQ,H j;alula ydkslrKh ù we;aoehs nexl=j úiska whs;sh ;j≥rg;a mj;S kï jdish fyda wjdish Wm,íê
jdr®;dlrK †khkays ° ;lafiare lrkq ,efí' fkdjq ñ, m%;Hd.Kkfhka jdish$^mdvqj& f,i jdr®;d
3'3'16 l%ulaIh msßjehg OdrKh l< j;alï ydkslrKh lrkq ,efí' jdish fyda wjdish Wm,íê jq ^nerlu
wdmiq f.ùï u.ska& wjia:djkays° th ñ, fjkiaùïj,ska
l%ulaIh ms˙jehg OdrKh l< Khla fyda ,eìh hq;= Wm,íê jq jdish$^mdvqj& f,i jdr®;d lrkq ,efí'
uqo,la ydkslrKh ù we;s njg idOdrK idlaIs we;akï"
3'3'19 fjk;a uQ,H j;alï iy nerlï
tu w,dNh .Kkh lrkq ,nkafka j;alfï OdrK w.h
iy weia;fïka;= l< wkd.; uqo,a m%jdyhkaf.a ^fuf;la uqo,a" ;ekam;= iy fláld,Sk w;a;l s drï jYfhka jq
ord fkdue;s wkd.; Kh w,dN yer& j;alfï uq,a iM, foaYh
S iy úfoaYhS uqo,a fjf<| †kfha ° y∫kd.kq ,efí'
fmd<SS wkqmd;h;a" jÜgï l< w.h;a w;r fjki u.sks'
3'4 wksl=;a j;alï iy nerlï
j;alul OdrK w.h Rcqj fyda °ukd .sKqula u.ska
fyda wvqlrkq ,efí' mdvq jq m%udKh wd∞hï m%ldYfhys 3'4'1 rka
y∫kd.kq ,efí'
uqo,a kS;s mkf;a 67^1& j.ka;sh m%ldrj" YS% ,xld uy
nexl=j m%:ufhka ;ksj jeo.;a iy ;ksj yd iduQyslj nexl=jg ;u cd;Hka;r ixÑ;fha fldgila f,i"
fkdjeo.;a uQ,H j;alï ydkslrKh ù we;s njg rka ±˙h yel' tu ksid YS% ,xld uy nexl=j úiska
idOdrK idlaIs ;sfí≤hs úur®IKh lrkq ,nhs' tfia cd;Hka;r ixÑ;fha fldgila f,i ord isá rka j,
jeo.;a fyda fkdjeo.;a ;ksj úur®IKh l< uQ,H w.h 2016 foieïnr® 31 †kg remsh,a ì,shk 124'41 ls
j;alula ydkslrKh ù we;s njg idOdrK idlaIs ^fn∞ fjkal< yels rka remsh,a ì,shk 111'01 la iy
fkdue;s hehs ;SrKh l<fyd;a tu uQ,H j;alu iudk fn∞ fjka l< fkdyels rka remsh,a ì,shk 13'40
Kh wj∞kula we;s uQ,H j;alïj,g we;=<;a lr" tu la jYfhka&' fuu rka f;d.h cd;Hka;r ixÑ;fha
j;alï ydkslrKh i|yd iduQyslj úur®YKh lrkq fldgila jk neúka iy idudkH jHdmdr lghq;=j,°
,efí' ;ksj ydkslrK mdvq i|yd ;lafiare jákdlug fjf<| NdKavhla f,i yqjudre fkdjk neúka
w∞<j ydkslrK mdvq mj;S kï fyda ta nj wLKavj rka idOdrK w.hg w.h fldg ,dNh fyda w,dNh
y∫kdf.k ;sfí kï tajd iduqysl ;lafiarejlg we;=<;a wdodhï m%ldYhg udre lrkq ,efí' rkaj,ska Wm,íê
lrkq fkd,efí' fkdjQ ,dNh fyda w,dNh ,dNd,dN úir®ckhg fmr
miqld,fha ° ydkslrK w,dNfha w.h wvqjkafka kï w∞< ixÑ; .sKqug udre lrkq ,efí'
iy ydkslrKh y∫kd.ekSfuka miq is≥ jQ is≥ùulg 3'4'2 f;d.
úIhdkqnoaOj w∞, lr .;yels kï l,ska y∫kd.;a
3'4'2'1 uqo,a f;d.
ydkslrK w,dNh wdmiq .,mhs' miqld,hl ° wdmiq
.,mk ,o ´kEu ydkslrK w,dNhla wdmiq .,mk nexl=fõ f;d.h ;=," ixirKh i|yd ksl=;a lr fkdue;s
,o †kg j;alfï OdrK w.h tys l%uCIh ms˙jeh kj jHjydr uqo,a wka;r®.; fõ' kj uqo,a fkdaÜgq iy
fkdblaujk m%udKhla olajd wd∞hï m%ldYfha ldisj,g w∞, ksIamdok iy ksr®udK ms˙jeh" uq,ajrg
y∫kd.kq ,efí' ms˙jehg y`≥kd.kq ,efí' ixirKh i|yd ksl=;a lrkq
,nk kj uqo,a fkdaÜgq iy ldisj, w∞, ms˙jeh nr
3'3'17 úlsŒug we;s wdfhdack ydkslrKh
;nk ,o idudkH mokula u; ;SrKh lrk w;r"
úls◊ug we;s j;alula ydkslrKh ù we;akï tys ksl=;a lrk wjia:dfõ° th wd∞hï m%ldYkhg .,mkq
ms˙jeh ^uQ,sl f.ùu iy l%ulaIh w;r Y=oaO w.h& yd ,efí' fifuka p,kh jk f;d.h i|yd fjka ls¯ï
tys jr®;udk idOdrK w.h" óg fmr ,dNh fyda w,dNh is≥ lr we;'
Y%S ,xld uy nexl=j úiska ksl=;a lrkq ,nk uqo,a tajd nexl=j l,an≥ .ekqïlre jk wjia:djkays °" l,an≥
orkakkag nexl=j u; ysñlula mj;S' ixirKfha mj;sk .;a j;alïj,ska wfmalaIs; m%;s,dN mokï lrf.k"
uqo,a i|yd nerlu" tajdfha uqyqK; jákdlu u; uQ,H l%shd;aul l,an≥ i|yd f.úh hq;= l=,sh th n, mj;akd
;;aFjh ms<sn| m%ldYfha igyka lrkq ,efí' ld, m˙Éf√oh ;=< wd∞hï m%ldYkfhys igyka lrkq
,efí'
3'4'9 úY%du jegqma iy wksl=;a mYapd;a fiajl m%;s,dN
3'4'15 nÿlrKh
fhdackdl%u
1949 wxl 58 orK uqo,a kS;s mkf;a 118 jeks j.ka;sh
nexl=j úiska fufyhjkq ,nk úY%du jegqma iy wksl=;a m%ldr nexl=fõ wd∞hu" wd∞hï noafoka ksoyia fõ' ;jo
mYapd;a fiajl m%;s,dN fhdackd l%u 45 jeks igyfkys 2013 wxl 06 orK wdr®:ßl fiajd .dia;= ^ixfYdaê;& mk;
fy<sorõ lr we;' hgf;a iy 2013 wxl 17 orK tl;=l< w.h u; n≥
^ixfYdaê;& mk; hgf;a wdr®:ßl fiajd .dia;= iy uQ,H
3'4'10 ksYaÑ; m%;s,dN fhdackd l%u
fiajd iemhSu u; jk tl;=l< w.h u; noafoka nexl=j
nexl=j úiska úY%du jegqma fhdackd l%u" jekaoUq iy ksoyia fõ'
wk;aore úY%du jegqma" jekaoUq mqreI yd wk;aore úY%du 3'4'16 wdodhu iy úhou
jegqma" úY%du md˙f;daIsl iy úY%du fiajl ffjoH
nexl=j fj; wdr®:ßl m%;sM, .,dtafï yelshdj iy
m%;s,dN hk ksYaÑ; m%;s,dN fhdackdl%u mj;ajd f.k
wd∞hu ksielj u ñkqï l< yels m%udKh wkqj wd∞hï
hkq ,nhs' bka fjka fjkaj m˙md,kh lrkq ,nk m<uq .sKqï.; lrkq ,efí' ork ,o ms˙jeh iy Wmhk ,o
fhdackd l%u 3 g nexl=j iy iq≥iqlï ,;a m%;s,dNSka úiska ksYaÑ; wd∞hu w;r Rcq iïnkaO;djh mokï lrf.k
∞hl uqo,a f.jkq ,efí' ksYaÑ; m%;s,dN fhdackdl%u wd∞hï m%ldYkfhys úhoï igyka lrkq ,efí' jHdmdrh
hgf;a m%;s,dN f.ùfï ms˙jeh" mqfrdal:kh l< talSh mj;ajdf.k hdu iy foam," ms˙h;" WmlrK ldr®hCIuj
ner wdhq.Kk l%uhla u; tla tla fhdackd l%uhg fjka mj;ajd .ekSu i|yd ork ,o ishΩu úhoï" jr®Ih i|yd
fjka jYfhka ;SrKh lrkq ,efí' m%;sM, .Kkh ls¯u ms◊i wd∞hug tfrysj igyka lr
we;'
3'4'11 ksYaÑ; odhl fhdackd l%u
wd∞hï yd úhoï y≥kd.ekSug fmr my; ±lafjk
w∞, jHjia:d iy fr.=,dis m%ldr fiajlhskag fiajl .sKqï.; ls˙ï y`≥kd.ekSfï ksr®Kdhlhka imqrd,sh
wr®:idOl wruqof,a ∞hl;ajh iy fiajd kshqla;slhkaf.a hq;=h'
Ndr wruqof,a ∞hl;ajhg ysñlula ,efí' nexl=j úiska
3'4'16'1 fmd<ssh
fiajlhskaf.a o< md˙Y%ñlfhka ishhg 24 la iy ishhg
3 la ms<sfj,ska fiajl wr®:idOl wruqo,g iy fiajd fmd<sh ,eîu ms<sn| ielhla fkdue;s kï" ñ,g .ekSfï
kshqla;slhkaf.a Ndr wruqo,g ∞hl jYfhka f.jkq i;H ñ, mokïj" iM, M,∞hs;aj l%uhg" WmÑ; moku
,efí' fuu wruqof,a ksYaÑ; odhl ie,iqï fjka fjkaj u; fmd<S wd∞hu iy úhou" wd∞hï m%ldYkfhys
igyka lrkq ,efí' ia:djr wd∞hï wdfhdack" iq/l=ïm;a
m˙md,kh lrkq ,efí'
u; Wmhk l+mka" NdKavd.dr ì,am;a" wksl=;a jÜgï
3'4'12 m%odkhka WmlrK u; WmÑ; jÜgï iy wêñ, fmd<S wd∞hug
we;=<;a h' Kh whlr .ekSu iel iys; wjia:dj, °
idOdrK jákdlug y∫kdf.k we;s m%∞khka" tajd ,nd fmd<SS wd∞hu w;aysgqjk w;r" tajd ,efnk;=re fmd<S
.ekSu i|yd muqKqjd we;s fldkafoaisj,g wkql+,ùug wd∞hfuka neyer lrkq ,efí'
we;s bvlv ms<sn| idOdrK ;yjqrejla we;súg tajd
ysñlre m%d.aOkh hgf;a olajkq ,efí' m%∞khka úhoï 3'4'16'2 ,dNdxY
úIhlg w∞, jk wjia:djl ° úhoug i˙,k ld, ,dNdxY wd∞hu fldgiaysñhd fj; ,eîfï whs;sh ;yjqre
m˙Éf√ohla ;=< l%udkql+, mokula u; th wd∞hï jq úg y∫kd.kq ,efí'
m%ldYkfhys igyka lrkq ,efí' m%∞khla j;alug w∞,
3'4'16'3 úúO
jk wjia:djl ° tys idOdrK w.h rcfha ú,ïNS; m%∞k
.sKqulg nerlr" tu j;alfï laIh m%;sm;a;shg wkql+, úúO wd∞hï iy úhoï WmÑ; moku u; y∫kd.kq ,efí'
jq l%udkql+, mokula u; tys wfmalaIs; m%fhdackj;a foam," ms˙h; iy WmlrK neyer ls¯fï° Woa.;jk
wdhqld,h ;=< wd∞hï m%ldYkhg uq∞y˙kq ,efí' wd∞hï iajNdjfha Y=oaO ,dN fyda mdvq" j;alï OdrK
w.h iy úl=Kqï úhoï" neyer ls¯fï° orK ,o
3'4'13 fiajl uKav, úhoï úhoï wvqfldg wd∞hï m%ldYkfhys .sKqï.; lr
we;' m%Odk ,dN W;amdok l%shdlrlïj,g wkqIdx.sl
fiajl uKav, úhoïj,g" uqΩ ldr®h uKav, m%;s,dNj, l%shdldrlïj,ska Woa.;jk iy iudk .kqfokq
mQr®K ms˙jeh we;=<;a h' jr®Ih wjidkfha ° f.úh hq;= iuQyhlska Woa.;jk t;rï jeo.;a fkdjk ,dN iy
jegqma iy iïnkaê; úhoï" wksl=;a foaYShj f.úh hq;= mdvq tl;=fldg Y=oaO moku u; jdr®;dlr b†˙m;a
fYaIhka hgf;a olajkq ,efí' lrkq ,efí'
Kh .e;slï iy;slùï" b†˙ úfoaY úksuh .kqfokq Y%S ,xld uy nexl=j úiska tys úfoaYSh ixÑ;
iy wksl=;a ne£ï ish,a, fYaI m;%fha y∫kd l<ukdlrKh hgf;a mj;ajdf.k hkq ,nk úfoaYSh
fkd.kakd w;r w∞, YSr®I hgf;a wiïNdjH j.lSï yd uqo,a j;alïj,ska úfoaYSh uqo,a l%shdldrlï m%Odk
m%d.aOk ne£ï whs;u f,i y∫kdf.k we;' wjYHjk jYfhka cks; fõ' úfoaYSh ixÑ; l<ukdlrK l<U"
wjia:djkays° fuu m%udK jvd;a WÑ; weia;fïka;= wkqj úfoaYSh uqo,a ue†y;aùfï ldr®hhka i|yd jq úfoaYSh uqo,a
ñkqï lr we;' j;alï iy fjf<| lghq;= i|yd jq wksl=;a úfoaYSh uqo,a
j;alïj,ska iukaú; fõ'
4' l%shdldrlïj, iajNdjh iy úIh m:h úfoaYhS uqo,a j;alï úúO uqo,a jr®.j,ska mj;ajd .kq
1949 wxl 58 orK uqo,a kS;s mk; ^ixfYdaê; m˙†& hgf;a ,efí' thska jeä m%udKhla wefu˙ld tlai;a ckmo
YS% ,xld uy nexl=fõ uQ,H uKav,h úiska m%;sm;a;s mshjr fvd,r®" TiafÜ%,hs dkq fvd,r®" hqfrda" ì%;dkH mjqï" cmka
ksYaph ls¯ug wu;rj uy nexl=fõ n,;," hq;=lï iy fhka iy kjiS,ka; fvd,r® j,ska y∫kajd we;'
lr®;jHhka mejefrk w;r" nexl=fõ l<ukdld˙;ajh" fuu úfoaYSh uqo,a l<U ;=< jq uQ,H ,shú,s m%Odk
fufyhqï iy m˙md,kh i|yd fmd≥fõ j.lsjhq;= jYfhka ffij¯ iq/l=ïm;a m%;sjr®;s; ñ,° .ekSfï
jkafkah' nexl=j úiska uQ,slj YS% ,xldfõ uqo,a" uQ,H iy .kqfokq hgf;a orkq ,nk iq/l=ï fyda wksl=;a uy
f.ùï moaO;s m˙md,kh" wëlaIKh iy kshdukh i|yd nexl=" jd◊c nexl= yd wksl=;a Ndrldr wdh;k fj; jq
fmd≥fõ j.lsjhq;= w;r rcfha uQ,H ksfhda‚; f,i o fYaIhkaf.ka iukaú; fõ'
lghq;= lrkq ,efí' nexl=fõ l%shdldrlïj,g m%Odk úfoaYSh fjf<|fmdf<a fufyhqïj,ska Woa.; jkakd jq
jYfhka my; i|yka ± we;=<;a h' úfoaYSh uqo,a j;alï iy nerlï o" l,ska l,g Y%S ,xld
l uqo,a iy úksuh wkqmd; m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u' uy nexl=j úiska orkq ,efí'
l uqo,a ksl=;a ls¯u' 4'2 foaYSh uqo,a l%shdldrlï
l uQ,H moaO;sfhys ksoyia ;r.ld˙;ajh iy ia:dhS;djh foaYSh uqo,a l%shdldrlï my; i|yka m˙† Woa.; fõ'
ie,iSu'
(i) øjYS,;d l<ukdlrK fufyhqï( nexl= moaO;shg
l iq≥iqlï,;a uQ,H wdh;kj,g n,m;% ,nd°u iy
wëlaIKh' wruqo,a w;a;sldrï °fuka fyda nexl= moaO;sfhka
wruqo,a wdmiq .ekSfuka rchg fyda uQ,H
l wka;r® nexl= fíreï ls¯fï moaO;sh ixúOdkh fjf<|fmd<g ffokslj is≥jk Y=oaO .,dhdï ys,õ
yd l<ukdlrKh iy f.ùï moaO;sfhys ksis lrkq ,efí' fuu lghq;= fndfyduhla ffoksl
l%shdld¯;ajh m%jr®Okh ls¯u' fjf<|fmd< fufyhqï u.ska is≥lrkq ,efí'
l úúO myiqlï hgf;a rchg" nexl=j,g iy uQ,H
wdh;kj,g Kh iy w;a;sldrï iemhSu' (ii) újD; fjf<`ofmd< lghq;= i`oyd wdOdrlhla
jYfhka Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a j,ska iukaú;
l rch iy rch fjkqfjka l%h s dlrk ksfhda‚; wdh;k wdfhdack l<Ula nexl=j mj;ajd .kS' nexl=fõ
iu. ksYÑ a ; úêúOdk hgf;a iqrlaI;
s d.drhla f,i m%;sm;a;sh jkafka fuu wdfhdack fj<`∞u i|yd
l%h
s dls¯u' fkdj uqo,a fufyhqï lghq;= i|yd muKla mj;ajd
Y%S ,xldfõ M,∞hS iïm;a ixjr®Okh" †˙ .ekaùu iy .ekSuh'
m%jr®Okh ls¯fï woyiska hq;=j tys mrudr®:h jk wdr®:ßl"
4'3 Ndr iy Ndrldr;aj l%shdldrlï
ñ, iy uQ,H moaO;sfha ia:dhS;dj imqrd.ekSu i|yd
mj;ajd f.khk l%shdldrlï" úfoaYSh uqo,a l%shdldrlï Ndrldr iy m˙md,k úêúOdk hgf;a Y%S ,xld uy
iy foaYSh uqo,a l%shdldrlï f,i mqΩ,aj fjkalr nexl=j úiska m˙md,kh lrkq ,nk uqo,a" nexl=fõ uQ,H
±laúh yelsh' fuu l%shdldrlïj, m%;sM, wd∞hï m%ldYkhka f.ka wka;r®.; fldgila fkdjk neúka
m%ldYkhg w∞<j fufyhqï l%shdldrlï fõ' tajd fuu uQ,H m%ldYkfhys we;=<;a lr fkdue;'
5' úfoaYSh iq/l=ïm;aj, wfhdackhka wd& by; i|yka jHq;amkak uQ,H WmlrK iukaú;
jkqfha uqo,a yqjudre" uqo,a úl,am" b†˙ úfoaY
2016 2015 úksuh .súiqï" iy fmd,S wkqmd; yqjudrej,sks'
re' 000 re' 000 fujeks WmlrK fhd∞ .kqfha nexl=fõ jHjia:dms;
,dN$w,dN u; idOdrK wruqKla jk cd;Hka;r wruqo,a mj;ajd .ekSfï °
jákdlug we;s iq/l=ïm;a mek k.skakd jQ fj<|fmd, iy øjYS,;d wj∞kï
- úfoaYSh iqrel=ïm;aj, l<ukdlrKh ls¯u i|ydh' óg wu;rj uy nexl=j
29,882,588 23,986,740
wdfhdackhka úiska n,m;%,dNS jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs;
- rka ^fnod fjka l< nexl= iy úfoaY uy nexl= iu`. yqjudre .súiqïj,g
13,396,167 11,792,925 t<öu u.ska Y%S ,xld remsh, wka;r®cd;slj ia:djrj
fkdyels&
mj;ajd .ekSu;a" foaYSh uQ,H moaO;sh Yla;su;a
43,278,755 35,779,665
ls¯u;a" úfoaY uqo,a rg;=,g f.k taug tu nexl=
úls”u i|yd we;s wdfhdack †˙u;a ls¯u;a wfmalaId flfr®'
- úfoaYSh iqrel=ïm;aj,
341,225,162 344,668,225 we& jHq;amkakhka hkq fmd,S wkqmd;" uQ,H WmlrKj,
wdfhdackhka
jákdlu" NdKav ñ, .Kka" úfoaY úksuh wkqmd;"
- tAll wdfhdack 7,319,488 7,386,257 Kh wj∞kï iy or®Yl fjkiaùïj,g wkqj w.h
348,544,650 352,054,482 ;SrKh jk uQ,H .súiqïh'
úfoaY iqrel=ïm;aj, tl;=j 391,823,405 387,834,147 wE& fláld,Sk øjYS,;djh md,kh ls¯u i|yd jQ
Wmdhudr®.hla f,i t<UqKq uqo,a yqjudre (Currency
úfoAYSh iq/l=ïm;a wdfhdack ;=< Y%S ,xld uy nexl=j 2016 SWAP) nexl=fõ jHq;amkak uQ,H WmlrK
jir ;=<° f,dal nexl=j u.ska md,kh lrkq ,nk ixÑ; l<Ufhys jeo.;a fldgila jYfhka wvx.= ù we;'
l<ukdlrKh iy WmfoaYk jevigyk (RAMP)ys uqo,a yqjudrejl° nexl=j" kshñ; †k foll° tla
lrk ,† wdfhdack we;=<;a fõ' tu RAMP wdfhdackfha uqo,a jr®.hlska ksYaÑ; m%udKhla ;j;a uqo,a jr®.
2016 foieïnr® 31 †kg jákdlu re' ñ,shk 29"882'59 la hla iu`. tl`. jq wkqmd;hka hgf;a yqjudre lr
fõ' .kS'
6' jHq;amkak uQ,H WmlrK b& b†˙ úfoaY úksuh .súiqï u`.ska nexl=j" tl`. jQ
w& my; olajd we;s j.=j u.ska jHq;amkak uQ,H wkqmd;hlg" tl`. jQ b†˙ †khl° ksYaÑ; úfoaY
WmlrKhkays idOdrK w.hka tys ld,amksl w.hka uqo,a m%udKhla ñ,° .ekSug fyda úls”ug ne£ isà'
iu. j;alï fyda nerlï jYfhka jdr®;d lr we;' ^B& fmd,S wkqmd;sl yqjudrefõ° nexl=j úiska
o< w.hka jYfhka jdr®;d lr we;s ld,amksl w.hka
m%;smdr®Yajlrejkag ksYaÑ; fmd,S wkqmd;slhla
f,i y`≥kd .kqfha jHq;amkakhg mdol jQ j;alfuys
^yqjudre wkqmd;slh& f.jkq ,nk w;r ksr®foaYs;
ksr®foaY wkqmd;fhys fyda or®Ylfhys w.h jk
wkqmd;sl or®Ylhla jk úp,H fmd,S wkqmd;slhla
w;r jHq;amkak WmlrKhkaf.a w.hkays is≥jk
ysñ fõ ^f;uil wka;r® nexl= wr®mK wkqmd;slh ›
fjkiaùï ñkqï ls¯fï moku o fõ' ld,m˙Éf√ofha
wjidk †kg ys`.j mj;sk .kqfoKqj, m˙udj wdka;slh&' fuys m%;sf,dauho ls%hd;aul fõ'
ld,amksl w.hkaf.ka ksrEmKh jk w;r tu.ska W& iuia: wj∞kï l<ukdlrKfhys fldgila f,i
fj<`om, wjodku fyda Kh wjodku fkdye`.fõ' jHq;amkak uQ,H WmlrKj,ska wfmalaIs; m%;s,dN
2016 2015 nexl=j fj; ,eîu ;yjqre ls¯ug" nexl=j úiska
ld,amksl ld,amksl jHq;amkak .súiqï fj; ksrdjrKh ùu ióm
j;alï
re' 000
j.lSï
re' 000
w.h
re' 000
j;alï
re' 000
j.lSï
re' 000
w.h
re' 000
jYfhka wëlaIKh lrkq ,nhs'
uqo,a yqjudre
(Currency SWAPS) 198,880 8,659,453 374,297,030 - 13,989,728 379,377,271 7' cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^cd'uQ'w'& iïnkaO j;alï
b†˙fhys jQ yqjudre
^Forward Forex) - 2,410 2,771,960 2,259 169 4,725,243 2016 2015
wka;r®.; re' 000 re' 000
jHq;amkak úksuh
úl,amhka - 5,911,812 85,524,565 - 10,290,162 157,782,073 úfYaI .ekqï ysñlï ±¯u 303,070 970,272
(Currency Option)
fmd,S wkqmd; cd'uQ'w' mx.=j 116,559,364 82,527,455
yqjudre
(Interest Rate - - - 1,886 249 1,440,623 cd'uQ'w' ;ekam;=j 145,906 138,623
SWAP)
uqΩ cd'uQ'w' j;alï 117,008,340 83,636,350
tl;=j 198,880 14,573,675 462,593,555 4,145 24,280,308 543,325,210
w& úfYaI .ekqï ysñlï oeÍu cd'uQ'w' idud‚lhdg uQ,sl Pkaohla o mx.=fjys iEu
ú'.e'ys' 100"000 la i|yd tla w;sfr®l Pkaohla o ne.ska
úfYaI .ekqï ysñlï ^ú'.e'ys'& ±¯u jQ l,S cd'uQ'w'
ysñ fõ' 2008 m%;sixialrK u`.ska uQ,sl Pkao ixLHdj uqΩ
iud‚lhka yg ndOdjlska f;drj mdúÉÑ l< yels uqo,a
Pkao ixLHdfjka ishhg 5'50 la f,i ia:djr lrk ,°'
jr®. i|yd mj;sk úNjH ysñluls' tkï" ú'.e'ys' orkakka
úiska tu uqo,a i|yd wfkl=;a ixÑ; uqo,a yqjudre iii.) uQ,HlrKhg msúiSu - cd'uq'w' u.ska idud‚lfhl=g
lr.; yelsùuh' tlS idud‚lhka tu uqo,a ú'.e'yss' ,nd.; yels uQ,H myiqlï m%udKh ^msúiSfï iSud&
±¯ug iy ms<s.ekSug ne£ isáu iy ú'.e'yss' moaO;sfha idud‚lhdf.a mx.=j u; ;SrKh fõ' iómia: iy jHdma;
fufyhqïj,g w∞,j úúO j.lSïj,g .re ls¯ug ne£ l< ie,iqï m%ldr idud‚lfhl=g jdr®Islj mx.=fjka
isàu ksid ixÑ; j;alula f,i ú'.e'ys' úfYaI fõ' ishhg 200 la o iuqÉÑ; jYfhka ishhg 600 la o olajd
wndOj mdúÉÑ l< yels uqo,a u; ú'.e'ys' j, mj;sk Kh ,nd.; yelsh' widudkH wjia:djl° iy ksYaÑ;
ysñlu fohdldrhlska .re ls¯u cd'uQ'w' úiska ;yjqre .egΩ úiπ .ekSu i|yd m%fõYh óg jeäúh yelsh'
lrkq ,efí' tkï" ≥r®j, úfoaYSh ;;a;ajhkays mj;sk
idud‚lhkaf.ka ú'ye'.s' ñ,g .ekSu i|yd n,j;a iv.) ú'.e'ys' fjkals¯ï - idudcslhkaf.a mx.=j,g
úfoaYSh ;;a;ajhka mj;akd idud‚lhka kï ls¯u u.ska iudkqmd;slj Tjqkf a .a ú'.e'ys' fjkals¯ï m%udKh kshu
iy l<ukdlrKh l< fjf<|fmd<la ;=< idud‚lhka lrkq ,efí'
w;r" iafjÉPd yqjudre ls¯u u.ska h' w∞< jdr®;dlrK
†kfha ° nexl=j úiska ork ,o uqΩ m%udKh by; we& cd'uQ' wruqof,a ;ekam;= - È<s÷lu msgq±lSfï iy j¾Ok
ixLHdjkaf.ka ±lafõ' myiqlu - (PRGF - HIPC) Ndr ;ekam;=j
oeä Kh.e;s Ndjhg m;aù isák rgj,a fjkqfjka †<s∫lu
wd& cd'uQ'w' mx.=j
msgq±lSfï iy jr®Ok myiqlu ^PRGF - HIPC& fjkqfjka"
cd'uQ'w' ys j;alï j, m%d:ñl uQ,dY%h jkafka tys idud‚l 2000 wfm%a,a 21 jk †k" cd;Hka;r uQ,H wruqo, iuÛ
rgj,ska ,nd .kakd ,o cd;Hka;r uQ,H wruqo,a mx.=j Á ,xldj mj;ajdf.k hkq ,nk ^m˙md,s; -Administered&
fyj;a m%.aOk ∞hl;ajhhs' tla tla rgj, mx.=j" mqΩ,a ú'.e'ys' 788"783 l fYaIhlska hq;a úfYaI ú,ïNS; .sKqu
jYfhka" tu rfgys idfmaCI wdr®:ßl jákdlu mokï lr ^SCA 2& mej¯fuka wrUk ,°' fuu .sKqu wrUk ,oafoa
.ksñka ;srKh lrkq ,nhs' cd'uQ'wruqof,ys idud‚l;ajh cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys u. fmkaùu u; SCA 2
,nd.ekSfuka miq ;u mx.=fjka 25]l m%udKhla mqΩ,aj .sKqu jid ±óug ;SrKh ls¯fï ° SCA 2 .sKqfuys
ms<s.;a úfoaY uqo,lska fyda úfoaY .ekqï ysñlu u.skao meje;s fYaIh udre ls¯fuks'
b;s˙ 75]l uqo, tu rfgys foaYsh uqo,skao f.úh hq;=h' fuu .sKqfuys fYaIhka we;s rgj,ska cd'uQ'w' my;
cd'uQ' wruqof,a fldkafoaisj,g wkqj rch fjkqfjka ±lafjk b,a,Sï lrk ,°' Wla; .sKqfuys i|yka fYaIhka
nexl=j ish .sKqfukau .kqfokq is≥lrkq ,nk fyhska (PRGF-HIPC) Ndr .sKqu fj; m%;smdok ls¯u l< hq;af;a
cd'uQ'w' mx.=j nexl=fõ j;alula f,i ksfhdackh fõ' tljr fokq ,nk mejereula f,iska fyda iykdOdrhla
tys m%;sM,hla jYfhka Y%S ,xld c'uq'w' mx.=j ú'.e'ys' f,isks' fuh PRGF-HIPC Kh fjkqfjka imhd †h hq;=h'
ñ,shk 413'40 la jQ fmr mx.= m%udKfha isg 2016 fmnrjd˙ ta wkqj SCA 2 .sKqfï fYaIh PRGF-HIPC Ndr .sKqu
17 jk †kg ú'.e'ys' ñ,shk 578'80 olajd jr®Okh úh' fj; mjrd °ug Y%S ,xld rch tlÛ úh' fuh mjrd fokq
cd'uq wruqof,a fmd≥ mx.= iudf,dapk .súiqu hgf;a" 2016 ,nkafka tljr uq∞y˙kq ,nk iykdOdrhla f,iska
ckjd˙ ui ° 189la jQ cd'uq'w idud‚lhkaf.a mx.=j jeä fkdj 2018 jir olajd n, meje;afjk fmd<S rys;
ls¯ug ;SrKh lrk ,°' ;ekam;=jla jYfhks'
cd'uQ'w' mx.=j i|yd f.úh hq;= uqo, 19 jk igyfka mx.= 8' YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;a
nerlu YSr®Ih hgf;a olajd we;' idud‚l mx.=j u`.ska uqo,a m%;sm;a;s hgf;a újg fjf<|fmd< lghq;=
cd'uq'w' iu`. rgl mj;sk uQ,Huh iy ixúOdkd;aul mj;ajdf.k hdu i|yd uqo,a kS;s mkf;a 90^2& j.ka;sh
iïnkaO;djh ;yjqrelrkq ,nk w;r my; myiqlï o wkqj YS% ,xld uy nexl=j u.ska ,nd.;a iy mj;ajdf.k
fï i|yd we;=<;a fõ' hkq ,nk rdcH iq/l=ïm;a l<U fï hg;g .efka'
i.) ∞hlh - cd'uQ'w' fj; idud‚lhl=f.a ∞hlh
9' rchg fok ,o ld,Sk w;a;sldrï
idud‚lhdf.a mx.=jg iudk fõ' tu.ska idud‚lhd
úiska cd'uQ'w' fj; ,nd°ug ne£ we;s Wm˙u uQ,H iïm;a rcfha taldnoaO wruqo,ska ±¯u i|yd wjir ,nd° we;s
m%udKh ksYaph lrkq ,efí' idud‚lhl= úiska ∞hlh úhoï uQ,Hkh i|yd jQ kshuhkays i|yka lr we;s
iïmqr®Kfhka u f.úh hq;= w;r" ishhg 25 la cd'uQ'w' ;;a;ajhkag hg;aj uqo,a kS;s mkf;a 89 jk j.ka;sh
úiska kshu lrkq ,nk ixÑ; j;alïj,ska ^ú'.e'ys' hgf;a Y%S ,xld rchg ,ndfok w;a;sldrï fuu.ska
fyda mdúÉÑ l< yels uqo,a& f.úh hq;=h' b;s˙ m%udKh ksfhdackh lrhs'
idud‚lhdf.a jHjydr uqo,ska f.úh hq;=h'
10' nexl=j,g fok ,o Kh
ii.) Pkaoh °fï n,;, - cd'uQ'w' ;SrKj,° idud‚lhdf.a uqo,a kS;s mkf;a 5 jk m˙Éf√ofha III ^w& fldgig wkqj
Pkaoh °fï n,;, mx.=j u.ska ksr®jpkh fõ' tla tla M,∞hS;d lghq;= i|yd ,ndfokq ,nk Kh fõ'
11' uQ,H iy wksl=;a wdh;k j, yssñlre m%d.aOk Khlrj, wdfhdack u.ska ksfhdackh jkafka
wdfhdack ur®lkaghs,a fl%äÜ iud.u fj; 1988 ° nexl=j úiska
,nd ° ;snQ iy 2011 ° iïmQr®Kfhkau lmd y˙k ,o
uqo,a kS;s mkf;a 105 ^w& j.ka;h
s hgf;a fuu wdfhdack
m%;suQ,H Kh myiqlfuka fldgila mshjd .ekSu i`oyd
is≥ lrkq ,nhs' fuh hgf;a uqo,a uKav,fha wNsu;h
,enqKq Khlrj, jákdluhs' fuu iud.u wEjr ls¯fï
m˙† nexl= iy uQ,H wxYfha udkj iïm;a iy ;dlaI◊l
lghq;= ;ju;a iïmQr®K lr fkdue;s w;r b;s˙ uqo,
ixjr®Okh" †hqKqj iy m%jr®Okh i|yd fyda Y%S ,xldfõ
wEjr ls¯fuka W;amdokh jk uqo,ska mshjd .kq we;'
l%shd;aul jd◊c nexl=j, .kqfokq ksYaldIKh ls¯u
myiq ls¯u i|yd msysgqjk ,o iud.ul fldgia w;am;alr Y%S ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j ksl=;a lrkq ,≥j nexl=j
.ekSug nexl=j fj; n,;, mjrd ;sfí' fj; ysñ jQ re' 10"839"500 jákdlñka hq;a Khlr
l%ulaIh ms˙jehg jdr®;d lr we;' iq/l= fkd,;a fuu
^i& wdfhdack ;;a;ajh Khlr jr®I 10 la i|yd hg;a" ksoyia l, yels yd
wdh;kh jHdmdr lghq;=j, orK m%;Y
s ;h 5] jdr®Isl fmd<s ysñlula fyda tla wjqre≥ NdKavd.dr
iajNdjh 2016 2015 ì,am;a m%;s,dN wkqmd;hka w;=˙ka wvq w.hg jdr®Islj
iSudiys; ,xld la,shr® iajhxlS%h fplam;a 19.66 19.66 WmÑ; lrhs'
^mqoa.,sl& iud.u ksYaldIKh
iSudiys; µsÉ fr®áka.aia Kh fY%aKs.; ls¯u 10.00 10.00 13' rka
,xld iud.u
,xld µhskEkaI,a iajhxlS%h wruqo,a 7.50 7.50 uqo,a kS;s mkf;a 67^1& iy 67^2& j.ka;s m%ldrj nexl=fõ
ir®úiia ìhqfrda ,sñgâ yqjudrej
cd;Hka;r ixÑ;fha fldgila f,i nexl=j i;=j we;s
iSudiys; Y%S ,xld Kh Kh f;dr;=re 19.30 19.30
f;dr;=re ldr®hdxYh iïmdokh rkaj, jákdlu fuhska woyia fõ' ;jo uqo,a kS;s
mkf;a j.ka;s 67^2& m%ldrj" wju jYfhka rka kHIaál m˙jr®:kh l< yels úksuhla f,iska mj;ajd.ekSug
ixÑ;hla f,iska fyda rkaj,g ksoyfia Rcqj fyda jl%j uqo,a uKav,hg is≥ fõ'
14' f;d.
2016 2015
re' 000 re' 000
ixirKh i`oyd we;s fkdaÜgq 3,402,661 2,179,294
ixirKh i`oyd we;s ldis 1,779,021 961,716
udr®.ia: ldis 116,197 143,336
udr®.ia: fkdaÜgq 803,227 128,026
6,101,106 3,412,372
wvql<d ( fiñka p,kh jk
whs;uhka i|yd fjkals˙ï (45,000) (45,000)
6,056,106 3,367,372
,sms øjH iy úúO f;d. 58,557 52,259
ffjoH uOHia:dk f;d.h 198 333
ms˙jeh fyda Y=oaO Wm,íê jákdlu hk
fof lka wvq jákdlug uqΩ f;d.h 6,114,861 3,419,964
ms˙h; iy wksl=;a
bvï iy ,S nvq iy fudagr® tl;=j tl;=j
ms˙jeh ms˙h; m˙.Kl lshùï fkdksñ
f.dvke.s,s WmlrK jdyk 2016 2015
WmlrK WmlrK b†ls¯ï
re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000
ckjd˙ 01 †kg w.h 13,369,401 1,283,488 1,230,501 489,475 810,574 53,007 1,366,603 18,603,049 17,422,764
m%;Hd.Kkh 1,848,249 - - - - - - 1,848,249 -
tl;= ls¯ï - 5,295 49,535 - 47,988 764 389,590 493,172 1,235,918
neyer ls¯ï - - (1,145) - (18,176) - - (19,321) (25,756)
udre ls¯ï 1,506,711 207,139 2,923 - 2,653 237 (1,724,798) (5,135) (29,877)
foieïnr® 31 †kg w.h 16,724,361 1,495,922 1,281,814 489,475 843,039 54,008 31,395 20,920,014 18,603,049
ms˙h; iy wksl=;a
bvï iy ,S nvq iy tl;=j tl;=j
laIh ms˙h; fudagr® jdyk m˙.Kl lshùï fkdksñ
f.dvke.s,s WmlrK 2016 2015
WmlrK WmlrK b†ls¯ï
re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000 re'000
ckjd˙ 01 †kg w.h 662,493 718,434 706,812 340,845 718,222 33,928 - 3,180,734 2,736,068
jr®Ih i|yd laIh 198,998 66,408 81,326 35,611 51,125 1,220 - 434,688 469,674
m%;Hd.Kkh (809,150) - - - - - - (809,150) -
neyer ls¯ï - - (1,089) - (17,559) - - (18,648) (25,008)
foieïnr® 31 †kg w.h 52,341 784,842 787,049 376,456 751,788 35,148 - 2,787,624 3,180,734
Y=oaO fmd;a w.h 16,672,020 711,080 494,765 113,019 91,251 18,860 31,395 18,132,390 15,422,315
bvï iy f.dvke.s,sj, OdrK jákdlu" idOdrK we;' ;jo fuu foam<" úls”u i`oyd r`ojdf.k we;s
jákdlu wkqj igyka lrkq ,efí' b;d wdikaku j;alï hgf;a jr®.SlrKh fkdlr foam<" ms˙h; iy
iajdëk ;lafiarej 2016 foieïnr® 31 †kg tµa'tï' WmlrK hgf;a fy<sorõ lr we;'
jeÆjria úiska is≥ lrk ,o w;r 2016 foieïnr® 31 †kg fuu uQ,H jr®Ih ;=,° nexl=j úiska uqo,a f.ùu u.ska re'
th jdr®;d.; lr ;snq◊' ñ,shk 488'04 ^2015 - re'ñ,shk 1"206'04& uqΩ jákdlñka
hq;a foam," ms˙h; iy WmlrK w;am;a lr.kakd ,°'
nexl=fõ foam,la jk ksõfhdar®la iy n%is,a foam, idOdrK
w.hg jdr®;d lr fkdue;s w;r tys ms˙jeh wud;H 2016 foieïnr® 31 †kg uqΩukskau laIh lrk ,o kuq;a
uKav, ;SrKhlg wkqj 2016 fkdjeïnr® ui ° úfoaY Ndú;fha we;s j;alïj, jákdlu re' ñ,shk 1"404'91 la
lghq;= wud;HdxY f,alï hg;g udre ls¯ug ;SrKh lr fõ ^2015 re' ñ,shk 1"303'09&'
nexl=fõ iskaklalr bvï yd f.dvke.s,s yd l,anÿ bvïj, we;s f.dvke.s,sj, ;lafiare f;dr;=re
jr,;a mr®pia tll jr®. wähl weia;fïka;=.;
foam< ;lafiare msg;g hk jir ñ,°
;lafiarelrejkaf.a weia;fïka;=.; weia;fïka;=.; udisl
m%fõYh úhoï .ekSï
kï ñ, ñ, l=,sh
bvï yd f.dvke.s,s
m%Odk ldr®hd,h - fld<U 01 tA'tA'tï' µd;syq fj<|fmd, m%fõYh 12,500,000 9,000 - 15,000 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
jhsÜ^w&fõia f.dvke.s,a, -fld<U - 01 - tu - wd∞hï m%fõYh 13,500,000 - 6,000,000 40% 16.66
f,dhsâia f.dvke.s,a, -fld<U - 01 - tu - wd∞hï m%fõYh 13,500,000 - 6,750,000 40% 16.66
fikag%,a fmdhskaÜ f.dvke.s,a, - tu - wd∞hï m%fõYh 14,000,000 - 7,500,000 35% 16.66
fld<U - 01
nexl= ú≥ mshi - rdc.s˙h - tu - fjf<`ofmd, m%fõYh 2,500,000 - 3,500,000 2,500 - 9,500 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
wêm;s ks, ksji - fld<U 07 - tu - fj<|fmd, m%fõYh 7,500,000 3,500 - 8,500 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
m%dfoaYSh ldr®hd,h - ud;r - tu - fj<|fmd, m%fõYh 1,500,000 - 3,000,000 4,000 - 7,500 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
m%dfoaYSh ldr®hd,h - ud;f,a - tu - fj<|fmd, m%fõYh 100,000 - 500,000 2,500 - 7,500 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
ksjdvq ksfla;kh - kqjrt<sh - tu - fj<|fmd, m%fõYh 1,000,000 2,000 - 7,000 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
ksjdvq ksfla;kh - l;r.u - tu - fj<|fmd, m%fõYh 200,000 4,500 - 10,000 - - -
yd ms˙jeh m%fõYh
l,an≥ bvïj, we;s f.dvke.s,s
m%dfoaYSh ldr®hd,h - wkqrdOmqrh - tu - ms˙jeh m%fõYh - 3,500 - 7,500 - - -
ksjdvq ksfla;kh - wkqrdOmqrh - tu - ms˙jeh m%fõYh - 5,500 - - -
m%dfoaYSh ldr®hd,h - ls,sfkdÉÑ - tu - ms˙jeh m%fõYh - 1,500 - 7,000 - - -
ksjdvq ksfla;kh - fidaudj;sh - tu - ms˙jeh m%fõYh - 10,000 - - -
bvï iy f.dvke.s,sj, ixhq;sh fuu uQ,H jr®Ih ;=, ° nexl=j úiska uqo,a f.ùu u.ska
OdrK w.h OdrK w.h re'ñ' 1'12 ^2015 - re'ñ' 21'63& uqΩ jákdlulska hq;=
2016 2015 wiamDIH j;alï w;am;a lr .kakd ,°'
re' 000 re' 000
2016 foieïnr® 31 †kg iïmQr®Kfhka l%u laIh lrk ,o
iskaklalr bvï 8,976,339 5,689,063
tfy;a ;j ≥rg;a m%fhdackhg .kakd wiamDYH j;alïj,
iskaklalr bvïj, f.dvke.s,s 7,424,982 6,935,388 m%udKh re' ñ' 613'34 la fõ ^2015 re' ñ' 594'08&'
l,an≥ bvïj, f.dvke.s,s 270,700 82,457
17' nexl= iy uQ,H wdh;k
16,672,021 12,706,908
2016 2015
m%;Hd.Kkh l< bvï iy f.dvke.s,s" uQ,H re' 000 re' 000
m%ldYkhkays laIh wvql< ms˙jehg oelajqfha kï tajdfha
úfoaYSh nexl=j,g f.úh hq;=
OdrK jákdlu re'ñ' 8"762'63 la fõ ^2015 - re'ñ'
uqo,a 45,267,025 11,524,984
9"998'75&'
16' wiamDIH j;alï wksl=;a úfoaYSh uQ,H
wdh;khkag f.úh hq;= uqo,a 299,656 523,257
2016 2015 45,566,681 12,048,241
m˙.Kl uD≥ldx. ( re' 000 re' 000
ms˙jeh(
ckjd˙ 01 †kg w.h 948,648 927,022
tl;= ls¯ï 1,124 21,626
foieïnr® 31 †kg w.h 949,772 948,648
l%ulaIh iy ydkslrKh(
ckjd˙ 01 †kg w.h 708,038 620,938
jr®Ih i|yd l%ulaIh .dia;=j 85,414 87,100
foieïnr® 31 †kg w.h 793,452 708,038
18' wdishdkq ksYaldIK ix.uh we& iñmia: Kh myiqlu (SBA) hkq Kh .kq ,nk
iyNd.sjk rgj, uy nexl= w;r f.ùï fíreï rgj,aj, idr®j wdr®:ßl l<uKdlrK lghq;= ioyd
ls¯fï wdh;khla jYfhka tlai;a cd;Skaf.a wdishdkq jq ksYaÑ; fldkafoaisj,g hg;a j f.jqï fYaI lghq;=
iy meisµsla l,dmfha wdr®:ßl iy idud‚l lghq;= uQ,HlrKh ioyd ,nd fokq ,nk ;j;a myiqluls'
fldñifï uQ,sl;ajh hgf;a wdishdkq ksYaldIK cd'uQ'w' úiska 2009 cQ,s ui ú'.e'ys' ì,shk 1'65la
ix.uh ^wd'ks'i'& 1974 jr®Ifha ° msysgqjk ,°' YS% ,xldj" ^we't'c' fvd,r® ì,shk 2'6& iómia: Kh myiqlula
nx.,dfoaYh" brdkh" fkamd,h" mlsia:dkh" bka†hdj" f.jqï fYaI lghq;=j,g iyh °u i|yd wkqu;
N+;dkh" ñhkaudrh iy ud,†jhsk tys iyNd.s rgj,a lrk ,°' 2012 cQ,s ui wjidk jd˙lh ysñùu;a
fõ' fuh iyNd.s jk rgj,a w;r m%jr®;k cd;Hka;r iu. iómia: Kh myiqlu 2012 jir ;=<° idr®:lj
.kqfokq nyqmdr®Yaùh mokula u; fíreï ls¯u i|yd jq wjika jk ,°' fuu Kh uqo, wdmiq f.ùu
ksYaldIK l%uhls' tla tla udih wjidkfha ° mj;akd i|yd jr®I 5l ld,iSudjla ysñjk w;r th 2012
Y=oaO ;;a;ajh udi foll Kh ld, m˙Éf√ohlska Tlaf;danr® uiska wdrïN jqks' fuu Kh myiqlu
miqj fíreï ls¯u fyda ,nd.ekSu is≥lrkq ,efí' i|yd whlrk fmd<S wkqmd;h" fiajd .dia;= yd
Y=oO
a Kh.e;shka úiska 0'34] l isg 0'51] la olajd jq ia:djr wdka;slh hk fldgia follska iukaú; fõ'
fmd<shla we't'c' fvd,r® i|yd o ^2015 ° th 0'02] la fiajd .dia;=j" úfYaI .ekqï ysñlï fmd<S wkqmd;hg
iy 0'23] la úh& hqfrda i|yd 0'00] l isg 0'00] olajd hg;aj i;sm;d .Kkh lrkq ,efí' fkdf.jQ Kh
jQ fmd<sshla ^2015 - 0'00] iy 0'00]& fuu myiqlï i|yd uqo, cd'uQ' wruqof,a mx.=fjka 300] jk f;la ia:djr
f.jkq ,efí' th fíreï ls¯fï †khka w;r Y=oO a Kh wdka;slh jdr®Islj 1] fõ' fkdf.jQ Kh uqo, cd'uQ'
ysñhkaf.a ffoksl m˙fYaI fYaIhkag udre lrkq ,efí' wruqof,a mx.=fjka 300]la blaujk wjia:djl°
tu fYaIfhka wod, jdr®;dlrK †kg wd'ks'i' fj; f.úh tu blaujQ m%udKh u; jr®Ihlg 2] la jQ wu;r
hq;= m%udKh ksfhdackh fõ' .dia;=jla whn≥ f,i f.úh hq;=fõ' 2012 Tlaf;danr®
25 jk †k ú'.e'ys' ñ,shk 25'80 l uqo,la m%:u wdmiq
19' cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^cd'uQ'w'& f.ùu f,i mshjk ,°' ú'.e'ys' ñ,shk 1"128'24 la
iy ú'.e'ys' ñ,shk 327'28 uqo,la ms<sfj<ska 2013-
2016 2015 2015 iy 2016 jirj,° wdmiq f.jk ,o w;r 2016
re' 000 re' 000 foieïnr® 31 †kg fkdf.jQ fYaIh ú'.e'ys' ñ,shk
172'25 fõ'
fmd<sh ork Kh - m%jr®;k fkdjk 48,288,764 34,386,440
fmd<sh ork Kh - m%jr®;k 34,687,890 65,334,236 fmd<S orK Kh i|yd udi 12 lg fmr iy miq fíreï
ú'.e'ys' fjkals¯ï 79,638,200 78,946,116 ls¯ug wfmalaIs; uqo,a my; i|yka m˙† fõ'
cd'uQ'w' fj; f.úh hq;= wksl=;a uqo,a 52,858,160 47,512,222
iM,
mx.= nerlï 54,067,582 25,465,330 m˙K; 2016 2015
fmd,S
jr®Ih re' 000 re' 000
221,251,832 217,257,904 wkqmd;slh ]
m%jr®;k
cd'uQ'w' iïnkaO uqΩ nerlï 269,540,596 251,644,344
iómia: Kh
w& fmd,S orK Kh" úia;sr®K Kh myiqlï (EFF) yd myiqlu (SBA) 0.244 2017 34,687,890 65,334,236
cd'uq' wruqof,ka ,nd.kakd iómia: Kh myiqlï 34,687,890 65,334,236
j,ska iukaú; fõ' m%jr®;k fkdjk
úia;Sr®K Kh 2026 48,288,764 -
wd& úia;sr®K Kh myiqlu hkq rcfha wdr®:ßl myiqlu (EFF) 0.244
m%;sixialrK kHhdh m;%hg iyh °ug yd fYaIh iómia: Kh
2017 - 34,386,440
mshùu i|yd iyh °ug cd'uq'w' úiska fok ,o ;=ka myiqlu (SBA)
wjqre≥ myiqluls' cd'uq'w' 2016 cqks ys† úia;sr®K Kh 48,288,764 34,386,440
myiqlï ú'.e'ys ì,shk 1'10la ^wdikak jYfhka fmd<S orK uqΩ 82,976,654 99,720,675
we'fvd'ì,shk 1'5 la& ,nd °ug wkque;sh ° ;sfí' Kh uqo,
fuu uqo, cd'uq' wruqof,a rgj,aj, jr®;udk
mx.=fjka ishhg 185 lg iudk fõ' 2016 cqks ui wE& úfYaI .eKqï ysñlu ^ú'.e'ys'& hkq mj;akd ixÑ;
úia;sr®K Kh myiqlu hgf;a m<uqjeks jd˙lh j;alïj,g m˙mqrKhka jYfhka †.=ld,Sk f.da,Sh
f,i ú'.e'ys ñ,shk 119'89 la ^wdikak jYfhka wjYH;djhka imqrd,Su i|yd cd'uQ'w' úiska
we'fvd'ñ,shk 168'10& uqo,lao" fojk Kh jd˙lh" msysgqjk ,o ixÑ; j;aluls' idud‚l rgj,g
fojk iudf,dapkfhka miq 2016 fkdjeïnr® ui tajdfha cd'uQ'w' mx.= m%ldr ú'.e'ys' fjkals¯ï is≥
ú'.e'ys ñ,shk 119'89 ^wdikak jYfhka we'fvd,r® lrhs' cd'uQ'wruqof,ys ú'.e'ys' fomdr®;fïka;=jg
ñ,shk 162'56la& f.jk ,°' b;s˙ uqo, jir 3la ^cd'uQ'w' ;=< msysá .sKqï tallhls&" iyNd.S jk
we;=<; jd˙l mylska fn∞ ye¯ug wfmalaId lrk rgj,g muKla ú'.e'ys' fjka l< yelsh' cd'uQ'w'
w;r tys wjika jd˙lh 2019 wfm%a,a ui ° is≥ ls¯ug i;= rka" úfoaY úksuh iy ixÑ; ;;ajhka
kshñ;h' úia;SrK Kh myiqlu i`oyd w∞, jk wd° jQ ks, ixÑ; j;alïj,g m˙mQrl jYfhka
fmd,S wkqmd;h Ndr uQ,sl wkqmd;h fõ' fuh ú'.e'ys' cd'uQ'w' úiska ú'.e'ys' ìys lrk ,°' nexl=j úiska
fmd,S wkqmd;h ^jr®;udkfha ° jdr®Islj 0'05]& iy YS% ,xld rch fjkqfjka w;aika lrk ,o .súiqfï i|yka
mokï wxl 100ys tl;=jg iudk fõ' we;eï fldkafoais m%ldr" cd'uQ'w' úiska idud‚lhkag
Tjqkaf.a cd'uQ'w' mx.= m%udKh wkqj ú'.e'ys' fjka ^w& tiafl%da .súiqu (Escrow Agreement) hgf;a l%shd;aul
l< yels jkafkah' cd'uQ'w' úiska ú'.e'ys' fjkals¯u jk m%uqL;d ud¾. jHdmD;sh II
u.ska tla tla idud‚lhdg ms˙jeh rys; j;alula
Woa.; jk w;r ta i|yd fmd<S bmehSula fyda we't'c' fvd,r® ñ,shk 500 Kh myiqlula ,nd .ekSu
f.ùula is≥ fkdfõ' ú'.e'ys' wj,x.= ls¯ug o i|yd 2011 udr®;= 31 †k Y%S ,xld rch yd Ök ixjr®Ok
.súiqfï fldkafoaisj,ska úêúOdk i,id ;sfnk
kuq;a fuf;la tu úêúOdk l%shd;aul lr nexl=j (CDB) w;r myiqlï tl`.;djla i|yd w;aika
fkdue;' ú'.e'ys' fjka ls¯ï jeä ùfuka 7 jeks ;nk ,°' fuu myiqlï tl`.;dfõ wruqo,a m%uqL;d
igyfka úia;r lr we;s m˙† ú'.e'ys' ±¯ï jeä udr®.hka ixjr®Okh yd mqkre;a:dmkh i|yd fhd∞
fõ' cd'uQ'wruqof,ys ú'.e'ys' fomdr®;fïka;=j wjika .efka' myiqlï tl`.;djh wkqj" nexl=j tiafldare
lrk fyda wEjr lrk wjia:djl ° idud‚lhka
úiska Y=oaO iuqÉÑ; fjkals¯ïj,g iudk uqo,la iy ksfhda‚;hd f,i m;a lrk ,°' ta wkqj Kh ;ekam;a
ú'.e'ys' fomdr®;fïka;=fõ lghq;=j,g iyNd.S ùu ls¯u yd tf,i ,efnk uqo,a udr®. jHdmD;s i|yd fn∞
fya;=fjka f.úh hq;= wfkl=;a hï uqo,la fjf;d;a ye¯fï yq≥ wruqK we;=j tiafldare .sKqula nexl=fõ
th o cd'uQ'w' fj; f.ùug ne£ isà' újD; lrk w;r iy tlS .súiqu m%ldrj Khysñhd ^Ök
b& cd'uQ'w' fj; f.úh hq;= wksl=;a uqo,a ( fufyhqï iy ixjr®Ok nexl=j& yd Kh .ekqïlre ^Y%S ,xld rch& hk
m˙md,k .kqfokq fjkqfjka nexl=j cd'uQ'w' fj; fomdr®Yjhu tu tiafldare .sKqu yjqf,a n, mj;ajkq
f.úh hq;= m%udKh fuhska ±lafõ' ,nhs'
B& mx.= nerlu( wxl 7 orK igyfka úia;r lr we;s
cd'uQ'w' mx.=j i|yd f.úh hq;= uqo, mx.= nerlu fuu Kh myiqlu hgf;a we't'c' fvd,r® ñ,shk 326
YSr®Ih hgf;a olajd we;' uqo,la m%:u jd˙lh f,i 2011 cQks 29 †k ,enqKq w;r
20' wfkl=;a fojk jd˙lh jQ we't'c' fvd,r® ñ,shk 174 m%udKh 2011
Tlaf;danr® 28 †k ,xldjg ,enqKs'
2016 2015
re' 000 re' 000 jeh wkqu; ksfõokh tiafldare ksfhda‚;hd fj;
DST tiafl%da .súiqu (Escrow tùu u.ska Khysñhd úiska tiafldare .sKqfï we;s uqo,a
Agreement) hgf;a l%shd;aul jk
jeh b,aÆï m;%fha i|yka .sKqï fj; jeh ls¯u i|yd
m%uqL;d udr®. jHdmD;sh II ^w& 364,794 1,413,418
Wmfoia ,ndfoa'
tiafl%da .súiqu (Escrow Agreement)
hgf;a l%shd;aul jk fudr.ylkao
ixjr®Ok jHdmD;s Kh ^wd& 5,857,173 11,957,787 ta wkqj Ök ixjr®Ok nexl=fjka jeh wkqu; ksfõokhla
DST tiafl%da .súiqu (Escrow ,eîfuka wk;=rej 2011 Tlaf;danr® 18 †k we't'c' fvd,r®
Agreement) hgf;a l%shd;aul jk ñ,shk 1'77 m%udKhla m%:ufhka fn∞ y˙k ,°'
m%uqL;d udr®. jHdmD;sh III ^we& 13,245,476 21,701,612
DST - tiafl%da .súiqu (Escrow Ök ixjr®Ok nexl=fjka lrk ,o jeh b,aÆï wkqj
Agreement) hgf;a l%shd;aul jk Ys% ,xld uy nexl=j úiska 2011 iy 2012 jr®Ihka ;=<
m%uqL;d udr®. jHdmD;sh III we't'c' fvd,r® ñ,shk 157'50 l uqo,la fn∞ yer we;'
w†hr II ^wE& 12,754,696 14,406,230
DST úfYaI fvd,r® .sKqu - l=vd we't'c' fvd,r® ñ,shk 118'52 la" we't'c' fvd,r® ñ,shk
yd uOH m˙udK lr®udka; (SME) 161'01 la iy we't'c' fvd,r® ñ,shk 51'37l uqo,la
iy f.da,Sh y˙; Yla;s Kh ^b& 2,195,121 - ms<sfj,ska 2013" 2014 iy 2015 jr®Ihka ys° fn∞ ye¯ï
DST úfYaI hqfrda .sKqu - l=vd yd lr we;' 2016 jifr®° we't'c' fvd,r® ñ,shk 7'38 la
uOH m˙udK lr®udka; (SME) iy fnod y˙k ,o w;r 2016 foieïnr® ui 31 jk †k jk
f.da,Sh y˙; Yla;s Kh ^b& - 7,483,465 úg b;s˙ fYaIh we't'c' fvd,r® ñ,shk 2'44 ls'
DST úfYaI fvd,r® .sKqu - wU;f,a
c, iïmdok m%jr®Ok jHdmD;sh ^B& 291,768 720,312 ^wd& fudr.ylkao ixj¾Ok jHdmD;s Kh
DST fmardfo◊h úYaj úoHd,fha
NORAD WASO ASIA jHdmD;sh we't'c'fvd' ñ,shk 214'20 ioyd jQ fuu Kh .súiqu
i`oyd jk .sKqu ^W& 6,409 - Ök ixjr®Ok nexl=j ^Kh ysñhd& iy YS% ,xld rch
id^r®&la úksuh yqjudrej ^Kh .ekqïlre& w;r 2012 cQks 28 †k w;aika lr we;'
(SAARC SWAP facility) hgf;a fuu Kh .súiqfï wruqK jkafka fudr.ylkao c,
bka†hdkq uy nexl=jg (Reserve Bank ú≥,s n,d.drh b†ls¯u i|yd myiqlï iemhSuhs' c,
of India) f.úh hq;= uqo, ^W!& 59,920,000 158,468,530 iïmdok yd c, iïm;a l<uKdlrK wud;HdxYh úiska
wfkl=;a úfoaYSh nerlï 1,614,595 1,772,788 fuu jHdmD;sh l%shd;aul lrkq ,nhs' fuu .súiqfuys
96,250,032 217,924,142 nexl=lre jYfhka Kh ,eîug yd fn∞ ye¯ug úfoaY
iïm;a fomdr®;fïka;=fõ b,a,Su m˙† nexl=j úiska fmd≥
f,crfha .sKqula újD; lrk ,°'
2012 cqks 29 we't'c' fvd,r® ñ,shk 214'20 l Kh uqo,la tjeks ,enqKq uqo,a jHmD;s fj; fnod ye¯u i|yd fmd≥
Ök ixjr®Ok nexl=fjka ,eî we;' 2012 wf.daia;= 24 †k f,crfha .sKqula újD; fl˙◊' 2015 cQ,s 09 iy 2015
m%:u fn∞ye¯u f,i we't'c' fvd,r® ñ,shk 64'34 l foieïnr® 23 †khkays ° by; .sKqug ms<sfj,ska hQfrda
f.ùï lr we;' 2013 - 2015 jir j,° we't'c' fvd,r® ñ,shk 26'68 la iy hQfrda ñ,shk 46'87 la ,enqq◊'
ñ,shk 66'86 la fn∞ yer we;'
2015 jr®Ih ;=< ° hqfrda ñ,shk 26'01 la fnod ° we;s
w;r 2015 foieïnr® 31 jk úg b;s˙ ù we;s fYaIh hqfrda
2016 jifr®° we't'c' fvd,r® ñ,shk 43'90 la fn∞
ñ,shka 47'54 ls'
y˙k ,o w;r 2016 foieïnr® 31 †kg b;s˙ jQ fYaIh
we't'c'fvd' ñ,shk 39'10 ls' hqfrda .sKqfï b;s˙ fYaIh jk hqfrda 37"337"757'66 l
uqo, NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=fõ tl`.;djh
^we& tiafl%da .súiqu hgf;a ls%hd;aul jk m%uqL;d ud¾. u; we't'c' fvd,r® .sKqug yqjudre lrk ,o w;r tys
jHdmD;sh III jákdlu we't'c' fvd,r® 42"204"394'11 la fõ' 2016 jir
we't'c' fvd,r® ñ,shk 300 la ioyd jq fuu myiqlï ;=<° we't'c' fvd,r® ñ,shk 27'55 la fn∞ y˙k ,o w;r
.súiqu Ök ixjr®Ok nexl=j ^Kh ysñhd& iy YS% ,xld 2016 foieïnr® 31 †k jk úg b;s˙ fYAIh we't'c' fvd,r®
rch ^Kh .eKqïlre& w;r 2014 udr®;= 11 jk †k w;aika ñ,shk 14'65 ls'
lr we;æ m%uqL;d udr®. I I I jk jHdmD;sfha I jk w†hr
;j≥rg;a †hqKq ls¯u iy h<s k`.d isgqùu i|yd jk ^B& DST úfYaI fvd,¾ .sKqu - wU;f,a c,
úhoï uq,Hkh ls¯u fuu Kh uqof,a wruqK fõæ Kh iïmdok m%j¾Ok jHdmD;sh
myiqlï .súiqug wkqj rcfha nexl=j f,i YS% ,xld fuu Kh myiqlï .súiqu Agence Francaise de
uy nexl=j m;a lr.kakd ,°æ ta wkqj" yqfola Kh uqo,a Development ^Kh ysñhd& iy Y%S ,xld m%cd;dka;%sl
;ekam;a ls¯u iy tjeks ,enqkq uqo,a udr®. jHdmD;s fj; iudcjd° ckrch ^Kh .eKqïlre& w;r 2014 iema;eïnr®
fn∞ ye¯u i`oyd muKla fmd≥ f,crfha .sKqula újD; 29 jk †k w;aika lr we;' fuu .súiqfuys nexl=lre
fl˙◊æ 2014 udr®;= 28 jk †k by; .sKqug we't'c' jYfhka Kh ,eîug yd fnod ye¯ug NdKavd.dr
fvd,r® ñ,shk 300 la ,enq◊' 2014 iy 2015 jr®Ihka ;=< fufyhqï fomdr®;fïka;=fõ b,a,Su m˙† nexl=j úiska
° we't'c' fvd,r® ñ,shk 149'36 la fn∞ ° we;s w;r 2016 fmd≥ f,crfha .sKqula újD; lrk ,°' 2015 iema;eïnr®
jr®Ih ;=<° weæt'c fvd,r® ñ,shk 62'22la fn∞y˙k ,°' 14 jk †k by; .sKqug we't'c' fvd,r® ñ,shk 5 la
2016 foieïnr® 31 jk úg b;s˙ ù we;s fYaIh we't'c' ,enq◊' 2016 jir ;=<° we't'c' fvd,r® ñ,shk 3'05 la
fvd,r® ñ,shk 88'42ls' fn∞ y˙k ,o w;r 2016 foieïnr® 31 jk úg b;s˙
^wE& tiafl%da .súiqu hgf;a l%shd;aul jk m%uqL;d ud¾. fYaIh we't'c' fvd,r® ñ,shk 1'95 ls'
jHdmD;sh III wÈhr II
^W& fmardfo◊◊Ksh úYaj úoHd,fha NORAD WASO ASIA
tiafl%da .súiqu hgf;a l%shd;aul jk II jk w†hr i|yd jHmD;sh i`oyd jk fvd,¾ .sKqu
jk we't'c' fvd,r® ñ,shk 100 la 2014 fkdjeïnr® 24
yelshdjka m%jr®Ok jHdmD;s fjkqfjka NORAD fj;ska
jk †k ysñ úhæ 2016 jifr®° we't'c' fvd,r® ñ,shk 14'86
,efnk wruqo,a ,nd .ekSu i`oyd fmardfo◊h úYaj
la fnody˙k ,o w;r 2016 foieïnr® 31 †k jk úg b;s˙
úoHd,fha NORAD WASO ASIA jHdmD;sh i`oyd jk
fYaIh we't'c' fvd,r® ñ,shk 85'14 ls
.sKqu úYaj úoHd,h fjkqfjka Y%S ,xld uy nexl=j
^b& l=vd yd uOH mßudK jHdmdr iy f.da,Sh yß; úiska mj;ajdf.k hkq ,nhs' NdKavd.dr fufyhqï
Yla;s Kh fomdr®;fïka;=j yryd uqo,a kej; ,nd .ekSfï
fuh YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrch iy hqfrdamSh wh≥ïm;%hla b†˙m;a lr we't'c' fvd,r® fyda remsh,a
wdfhdack nexl=j w;r 2013 fkdjeïnr® 13 jk †k we;s jYfhka" .sKqfuka wruqo,a ,nd .ekSug fmardfo◊h
jq uq,H .súiqulsæ fuu myiqlï tl`.;djh wkqj" YS% ,xld úYaj úoHd,h wfmalaId lrhs' by; i`oyka .sKqug 2016
rcfha nexl=j f,i YS% ,xld uy nexl=j f;dard .e◊ksæ ta foieïnr® 23 jk †k we't'c' fvd,r® 42"784'73 la ,eî
wkqj" yqfola ,efnk Kh uqo,a ;ekam;a ls¯ug iy tu we;'
uqo,a jHdmD;s ioyd fn∞ ye¯fï mrudr®:h we;sj fmd≥ ^W!& id^¾&la úksuh yqjudrej hgf;a bkaÈhdkq uy
f,crfha .sKqula újD; lrk ,°æ 2014 Tlaf;daïnr® 06 nexl=jg f.úh hq;= uqo,
jk †k fuu .sKqug we't'c' fvd,r® ñ,shk 21'13 la
,eì◊æ 2014 jir ;=<° we't'c' fvd,r® ñ,shk 11'80 la id^r®&la rgj,a i|yd uqo,a yqjudre .súiqï rduqjg 2011
fn∞ yer we;s w;r 2014 foieïnr® 31 †kg b;s˙j ;snQ iema;eïnr® 25 jk †k fjdIskagka ã'iS' ys° meje;a jQ
fYaIh we't'c' fvd,r® ñ,shk 9'33 lsæ tu fYaIh 2015 id^r®&la rgj,aj, uQ,H wêm;sjrekaf.a iïuka;%Kh
úiska uQ,Huh tl`.;djh ,nd fok ,°' id^r®&la cd;Skag
jir ;=<° fn∞ y˙k ,†'
úêúOdkhka ms˙keófï †k isg jr®I 3 la hk f;la
by; l=vd yd uOH m˙udK jHdmdr iy f.da,Sh y˙; yqjudre .súiqu j,x.= fõ' fuu úêúOdkh hgf;a
Yla;s Kfhys fojk jd˙lh 2015 cQ,s 09 jk †k hQfrda bka†hdkq uy nexl=j iy Y%S ,xld uy nexl=j oaúmdr®Yaúl
j,ska ,enq◊' ta wkqj yqfola Kh uqo,a ;ekam;a ls¯u iy yqjudre .súiqulg t<U we;'
.súiqfuys j,x.= ld,h ;=, ° wruqo,a ,nd .ekSï jd˙l 23' m%;s ñ,§ .ekSfï tlÕ;djh u; wf,ú l< iq/l=ïm;a
lsysmhlska is≥ ls¯ug wkque;sh ,nd ° we;' iEu .ekSula
2016 2015
u udi 3 la i|yd jk w;r tla jrla muKla ;j;a udi re' 000
re' 000
3 la i|yd °r®> ls¯ug wjirh we;' fuu ,nd .ekSï
rcfha iq/l=ïm;a 21,383,724 23,662,520
i|yd w∞< jk fmd,S wkqmd;slh jkafka" Kh ,nd
ks;H ;ekam;= myiqlu ^igyk 3'3'8& 48,670,712 81,828,486
.kakd †kfha ° mj;akd udi 3 we't'c' fvd,r® wka;r®
70,054,436 105,491,006
nexl= wr®mK wkqmd;slfhys iy 200 mokï wxl fmd,S
wkqmd;slfhys tl;=jhs'
uQ,H m%;sm;a;sh yeisrùfï wx.hla f,i uqo,a kS;s
2016 foieïnr® 31 †kg ys`. fYAIh" 2016 foieïnr® 16 mkf;a j.ka;s 90 yd 91 hgf;a uqo,a fjf<|fmd<
jk †k lrk ,o we't'c' fvd,r® ñ,shk 400 l .ekSu øjYS,;djh kshdukhg újD; fj<|m, fufyhqï
ksrEmKh lrk w;r fuu jd˙lh kej; f.ùfï ld,h l%shd;aul ls¯u i|yd nexl=j úiska m%;s ñ,° .ekSfï
2017 udr®;= 16 †fkka wjika fõ' tl`.;djka ksr®udKh lrkq ,nhs' fuu m%;sñ,° .ekSfï
tl`.;djhka nexl=j úiska l,ska l,g ;SrKh lrkq
21' nexl= iy uQ,H wdh;khka úiska ;ekam;= ,nk fjf<|m< øjYS,s;d m%;sm;a;sh u; rπ mj;sñka
tla †kla i|yd jk mokï u; fyda ld,Sk moku u;
uqo,a kS;s mkf;a 93 jk j.ka;sh m%ldrj jHjia:dms; rcfha iq/l=ïm;a muKla fhd∞ .ksñka l%shd;aul lrkq
ixÑ; wjYH;d imqrd,Su ms◊i n,m;%,dNS jd◊c nexl= ,efí'
mj;ajdf.k hk ;ekam;= iy uqo,a kS;s mkf;a úêú∞k 24' fiajl m%;s,dN ie,iqïj, jQ fYaIhkA
hgf;a ;;ald,Sk o< mshjqï l%uh hgf;a ^RTGS&
nexl=j úiska" nexl=fõ idudkH ldr®hhka f,i tys
iyNd.Sjkakka jk n,m;%,dNS jd◊c nexl= rcfha fiajl m%;s,dN ie,iqï i`oyd cx.u .sKqï myiqlï
iq/l=ïm;aj, m%d:ñl fjf<∫ka iy fiajl wr®:idOl imhkq ,efí' fjkuu m˙md,kh lrkq ,nk nexl=fõ
wruqo,a hk wdh;kj, ;ekam;= fï hgf;a fõ' fuu fiajl m%;s,dN ie,iqïj,g w∞< cx.u .sKqïj, iy
l%uh hgf;a" mshjqï moaO;sfha iqug l%shdld¯;ajh i|yd wka;r® tall .sKqïj, fYaIhka fufiah'
iyNd.S mdr®Yjhkag w∞, f.ùï wjYH;djhka †kla
;=,° imqrd,Sug rch úiska iïmQr®Kfhkau iq/l=ï iys;" 2016 2015
re' 000 re' 000
fmd,S rys; tla †k øjYS,;d myiqlu ,nd .ekSfï YS%',x'u'ne' wr®:idOl wruqo," YS%',x'u'ne'
yelshdj we;' .sKqïlrK fy<sorõ ls¯fï wjYH;djhka úY%du fhdackd l%uh iy jekaoUq$
51,744 7,212
u; fuu ;ekam;=" iïnkaê; mdr®Yaj iy wfkl=;a f,i jekaoUq yd wk;aore úY%du fhdackd
jr®. l<o" th nexl=j yd i|yka l< wdh;k w;r jQ l%ufhka ys fYaIh
51,744 7,212
úfYaI jHdmdr iïnkaO;d ksid yg.kakla fkdfõ'
25' ixirKfha we;s uqo,a
2016 2015
re' 000 re' 000
Y%S ,xldfõ uqo,a ksl=;a ls¯fï tlu n,Od˙hd jYfhka
nexl=j úiska ;ekam;a ls¯ï( nexl=j úiska wLKavj kS;sfhka j,x.= uqo,a ksl=;a ls¯u
- iïnkaê; mdr®Yajhka 183,836,224 89,340,293 is≥ lrkq ,efí' jdr®;dlrK †kg ksl=;alr ixirKfha
- wksl=;a 110,060,140 92,380,448 ;snQ uqo,a m%udKhka my; i|yka m˙† úh'
293,896,364 181,720,741
uQ,H wdh;k úiska ;ekam;a ls¯ï( jr®.h 2016 2015
- iïnkaê; mdr®Yajhka 477 729 ldis re' 000 re' 000
- wksl=;a 9,354,449 5,262 i; 1 3,631 3,631
i; 2 5,703 5,703
9,354,926 5,991
nexl= iy wksl=;a uQ,H wdh;k úiska i; 5 23,247 23,247
lrk ,o uqΩ ;ekam;= 303,251,290 181,726,732 i; 10 39,208 39,208
i; 25 120,586 120,558
i; 50 185,611 185,371
22' rch iy rcfha wdh;k úiska ;ekam;=
remsh,a 1 851,968 794,975
2016 2015 remsh,a 2 1,272,301 1,155,840
re' 000 re' 000 remsh,a 5 3,725,947 3,473,827
rcfha ;ekam;= 167,615 174,871 remsh,a 10 4,505,834 3,345,748
rcfha ksfhda‚;hka iy wruqo,a 283,269 253,271 wksl=;a iure ldis 584,177 582,423
450,884 428,142 11,318,213 9,730,531
iii. wfkl=;a ixÑ; ( fmd≥ ixÑ;h" f.dvke.s,s uy nexl=fõ oekg Ndú;d lrk fmd≥ f,cr
ixÑ;h yd Kh wemlr ixÑ;hka wfkl=;a moaO;sh" ;;ald,Sk f.jqï mshjqï moaO;sh"
ixÑ;hka ;=, we;=,;a fõ' uqo,a uKav,h úiska NdKavd.dr fufyhqï l<ukdlrK moaO;sh
r|jd.;a ,dNhkaf.ka fjkal, m%udKhkaf.ka yd ksr®f,aLk.; iq/l=ïm;a mshùï l%uh hk
fmd≥ ixÑ;h iukaú; fõ' moaO;Skaj, is≥ l< hq;= kùlrK lghq;= fyda
iv. úls”u i|yd ;sfnk iq/l=ïm;aj, Y=oaO idOdrK jeä †hqKq ls¯ï i|yd wjYH wruqo,a iemhSu
,dNh$^w,dNh& ( úls”ug ;sfnk f,i kï lr i|yd fuh fhd∞ .ekSug wfmalaId flfr®'
we;s iq/l=ïm;a iy tall wdfhdackhka m%;Hd. viii. m<d;a ixjr®Ok Kh fhdackd l%u wruqo, ( 2010
Kkfhka Wm,íê fkdjQ ,dN iy mdvq fuu jr®Ih ;=< nexl=fõ ,dNj,ska remsh,a ì,shk 2'90
ixÑ;hg udre lrk ,°' l wruqo,la f.dvkÛd" tu.ska l,dmj, uOH
v. ;;ald,Sk o< mshjqï ksOka wruqo, ( ;;ald,Sk yd †.=ld,Sk ixjr®Ok wruqKq i|yd" m%;suQ,H
o< mshjqï moaO;sh i|yd iyNd.sjkakkaf.a Kh fhdackd l%uhla wdrïN lrk ,°' tu Kh
whls¯ïj,ska fuu wruqo, f.dvk.d we;' m%∞khka ,xld nexl=j yd uyck nexl=j yryd
is≥úh'
vi. úY%du m%;s,dN ixÑ;h ( fuu ixÑ;h 2007 jr®Ifha
,dNfhka remsh,a ì,shk 3 la udre ls¯fuka ix. úfYaIs; Kh wem l%u wruqo, ( uOHu yd
wdrïN lrk ,o w;r" ndysr wjodkï ;;a;ajhka °r®>ld,Sk Kh wruqo,ska remsh,a ì,shk 2 la
hgf;a nexl=fõ wd∞hï bmehSfï Od˙;djfha udre ls¯fuka 2014 ° fuu wruqo, msysgqjk ,o
jk WÉPdjpkhka yuqfõ úY%du wruqof,a jk w;r bka remsh,a ì,shk 1 la nexl=fõ m%dfoaYSh
ysÛ;djhka i|yd fhd∞.ekSug wfmalaId flfr®' ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska l%shd;aul
2011 ,dNj,ska ;j;a remsh,a ì,shk 1 la fuu lrk fi!Nd.Hd Kh l%uh" msìfok W;=r
ixÑ;hg udre lrk ,°' MB/HR/11/12/2015 w†hr II" kef.kysr m<d; ;=, wdr®:ßl lghq;=
orK uqo,a uKav, m;%sldj wkqj kj úY%du m%;sia:dmkh ls¯u II iy W;=re yd kef.kysr
fhdackd l%uh l%shd;aul ls¯u i|yd 2015 cQks ydks jQ ksjdi m%;sixialrKh ls¯u hk Kh
udih ;=<° úY%du m%;s,dN ixÑ;fhka remsh,a l%uhka m%;s jHqy.; ls¯u i|yd fjkalr we;'
ì,shk 2la kj úY%du .sKqug udre lrk ,°' wfkla remsh,a ì,shk 1 l=vd yd uOHu m˙udK
jHdmdrj,g Kh °u i|yd jdksc nexl= u.ska
vii. ;dlaI◊l wNsjr®Ok ixÑ;h ( fuu ixÑ;h
úfYaIs; Kh wem l%uhla l%shdjg kexùug fjka
2007 jr®Ifha ,dNfhka f.dvk.d we;s w;r
lr we;'
uOH iy fjf<|m, wfkl=;a úfYaIs; Kh ;;a ld,Sk cd;Hka;r úls”u i`oyd úY%du ;dlaIKsl m<d;a tl;=j
†.= ld,Sk m%;Hd.Kk ixÑ; wem l%u o< mshjqï m%;Hd.Kk ;sfnk wruqo,a wNsjr®Ok ixjr®Ok
Kh ixÑ;h ixÑ;h ksOka ixÑ;h iq/l=ïm;aj, ixÑ;h ixÑ;h Kh
ixÑ;h wruqo, Y=oaO idOdrK fhdackdl%u
,dNh$w,dNh wruqo,
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
2016 ckjd˙ 01 †kg 2,925,000 4,650,806 2,489,920 2,000,000 1,332,628 19,157,122 1,258,572 2,000,000 1,000,000 2,900,000 39,714,048
;;ald,Sk o< mshjqu ixÑ;hg
udre ls¯u - - - - 220,272 - - - - - 220,272
úfoaY úksuh m%;Hd.Kk Y=oaO
w,dN udre ls¯u' - - - - - (6,775,246) - - - - (6,775,246)
úls”u i|yd ;sfnk
iq/l=ïm;aj, Y=oaO idOdrK ,dNh - - - - - - 2,022,241 - - - 2,022,241
fjf<`ofmd< m%;Hd.Kk ixÑ;fha
isg r`ojd.;a ,dNhka fj; wruqo,a
udre ls¯u' - ( 4,650,806) - - - - - - - - (4,650,806)
2016 foieïnr® 31 †kg 2,925,000 - 2,489,920 2,000,000 1,552,900 12,381,876 3,280,813 2,000,000 1,000,000 2,900,000 30,530,509
^we& uqo,a uKav,h úiska ;SrKh lrk ,o m˙† uqo,a 32' Wm,íê fkdjQ ñ, m%;Hd.Kkhkaf.ka ,o ,dN$ ^w,dN&
kS;s mkf;a j.kaks wxl 38 wkqj ixÑ;hkag is≥ 2016 2015
lrkq ,nk fjk;a ´kEu udre ls¯ula iy uqo,a re' 000 re' 000
kS;smkf;a j.ka;s wxl 39 wkqj l< hq;= .e,mqï úfoaY iq/l=ïm;a 3,166 397,078
lrkq ,efí' rka 8,306,063 (17,305,760)
;jo .sKqïlrK m%ñ;s iy l<uKdld¯;ajfha úfoaY úksuh iy uqo,a yqjudre 5,719,563 (11,565,555)
;SrK wkqj l< hq;= .e,mqï o fn†h yels ,dNh fmd<S wkqmd;sl yqjudre (1,637) 2,017
.Kkh ls¯fï ° .,mkq ,efí' wka;r®.; jHq;amkak úksuh úl,amhka (4,288,112) (6,381,575)
Wm,íê fkdjQ ñ, m%;Hd.Kkhkaf.ka
by; i|yka .e,mqï j,g wkqj .Kkh lrk ,o 2016 ,o iïmQr®K ,dNh$ ^w,dNh& 9,739,043 (34,853,795)
foieïnr® 31 †kg fn†h yels ,dNh my; m˙† fõ'
2016 33' uQ,H nerlï u; fmd<S úhou
whs;uh
re' 000
2016 2015
cd'uq'jd'm%' m%ldr ,dNh $ ^w,dNh& 22,179,519
re' 000 re' 000
wvql<d (
úfoaY úksuh m%;Hd.Kk w,dNh cd;Hka;r m%;Hd.Kk úfoaYSh uQ,H nerlï u; jQ fmd<S úhou
ixÑ;hg udre ls¯u' ^uqo,a kS;s mkf;a j.ka;s wxl 41 wdishdkq ksYaldIK ix.uhg f.úh hq;=
m%ldr& (6,775,247) uqo, 174,504 38,009
úfoaY j;alïj, Wm,íê fkdjQ m%;Hd.Kkhkaf.ka we;s cd;Hka;r uQ,H wruqo, iïnkaO j.lSï 1,180,604 1,394,723
jkakd jQ ,dN fjf<`ofmd< m%;Hd.Kk ixÑ;hg udre
ls¯u 14,028,792 jHq;amkak uQ,H WmlrK 396 341,117
wNHka;r wruqo,aj,ska ,o fmd,S wdodhï wod< wruqo,a fjk;a úfoaY f.úh hq;= uqo,a 2,598,331 1,848,888
fj; udre ls¯u' 396,063 úfoaYSh uQ,H nerlï u; jQ uqΩ fmd<S úhou 3,953,835 3,622,737
uqo,a kS;s mk;g wkqj Y%S ,xld uy nexl=fõ ,dNh fn∞
foaYSh uQ,H nerlï u; jQ fmd<SS úhou
ye˙fï m%;sm;a;Ska iy wfkl=;a .e,mqïj,g wkql+,j fn∞ m%;sñ,° .ekSfï .súiqu u; wf,úlrK ,o
y˙k ,o ,dNh$^w,dNh& - Wm,íê jQ ,dNh$ ^w,dNh& 14,529,911
iq/l=ïm;a 345,835 4,067,059
ixÑ; i|yd udre ls¯ï ^uqo,a kS;s mkf;a j.ka;s wxl 38
m%ldr& - ks;H ;ekam;= myiqlu 1,519,585 4,582,318
mYapd;a fiajl m%;s,dN ie<iqï wdhq.Kkfhka ,o Khg .;a ne∫ïlr - 82,711
m%;s,dN ms˙jefhka 50] lg iudk w.hla w∞< w;ay, foam, 332,395 187,896
úfYaIs; ixÑ;hla fj; udre ls¯u' 689,026
foaYSh uQ,H nerlï u; jQ uqΩ fmd<S úhou 2,197,815 8,919,984
fmd≥ ixÑ; fj; udre ls¯u' 7,462,613
rcfha tAldnoaO wruqo,g udre ls¯ï iy uy nexl=j fj; uQ,H nerlï u; jQ iïmQr®K fmd<S úhou 6,151,650 12,542,721
we;s rcfha ne£ï h<s mshjd .ekSï' ^uqo,a kS;s mkf;a
j.ka;s wxl 39 m%ldr& 6,378,272 nexl=j úiska uqo,a fjf<`ofmd, ;=< we;s jQ W!K
31' uQ,H j;alïj,ska fmd<S wdodhu
øjYS,S;djh u`. yerùug remsh,a uq∞ ye¯u ;=<ska
2016 2015 re'ñ' 9"366'62 l Y=oaO ksjdrK ,dNhla 2016 jr®Ih ;=<°
re' 000 re' 000 Wmhdf.k we; ^2015 - Y=oaO ksjdrK ms˙jeh re'ñ' 4"354'36
úfoaYSh uQ,H j;alïj,ska bmehQ ls&' fuu ksjdrK ms˙jeh$^,dNh& m%;s ñ,°.ekqï .súiqï
fmd<S wd∞hu
hgf;a iq/l=ïm;a úls”u u; jQ fmd,S úhou" ne`≥ïlr
uqo,a yd fláld,Sk ;ekam;= 1,479,882 1,464,525
Khg .ekSu u; jQ fmd<S úhou" ks;H ;ekam;= myiqlï
uQ,H j;alï 4,628,934 6,635,778
u; fmd<S úhou iy YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;aj,ska ,o
jHq;amkak uQ,H WmlrK 8,761,019 4,947,011 fmd,S wd∞hfuys wvx.= kej; úls”fï .súiqï hgf;a
úfoaYSh uQ,H j;alïj,ska bmehQ ñ,° .;a iq/l=ïm;aj,ska ,o fmd,S wd∞hu iy úfoaY
uqΩ fmd<S wd∞hu 14,869,835 13,047,314
uQ,H j;alï u; jQ fmd,S wd∞hfuys wvx.= we't'c'
foaYSh uQ,H j;alïj,ska bmehQ fvd,r®$remsh,a jHq;amkak uQ,H WmlrK ,dNhkaf.a
fmd<S wd∞hu
Y=oaO w.h fõ'
Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a 20,333,567 8,749,944
wksl=;a Kh iy w;a;sldrï 687,124 573,609
foaYSh uQ,H j;alï j,ska bmehQ
uqΩ fmd<SS wd∞hu 21,020,691 9,323,553
uqΩ uQ,H j;alïj,ska bmehQ uqΩ
fmd<S wd∞hu 35,890,526 22,370,867
2016 2015 YS% ,xld b;s˙ ls¯fï nexl=j úiska ksl=;a lrk ,o 2012
re' 000 re' 000 foieïnr® ui 3 †k YS%',x'u'ne' g ,enqKq Khlr u; jQ
l%ulaIh ,dNh jk re'ñ' 1'40 ^2015 re'ñ' 1'24& l uqo,a
m%;sñ,° .ekqï .súiqï u; iy ú'.e'ys' 788"783 l jákdlñka hq;a cd;Hka;r uQ,H
úl=Kqï iq/l=ïm;a fjkqfjka wruqof,ys mj;ajdf.k hk PRGF ;ekam;= u; jir 2 l
orK ,o fmd<S úhoï 345,835 4,067,059
b;s˙ ld,h ^igyk 7& i`oyd jQ l%ulaIh ,dNh jk re'ñ'
ne∫ïlr Khg .ekSu 6'17 la ^2015 re'ñ' 5'73& úúO wd∞hï ys wka;r®.;j we;'
fjkqfjka f.jQ fmd<S úhou - 82,711
35' fiajl uKav, úhoï
ks;H ;ekam;= myiqlu
u; fmd<S úhou 1,519,585 4,582,318 2016 2015
wvq l<d ( re' 000 re' 000
m%;s úl=Kqï .súiqï u; fõ;k iy jegqma 4,258,884 4,201,583
ñ,° .;a iq/l=ïm;a
ksYaÑ; ∞hl m%;s,dN
fjkqfjka ,o fmd<S (2,471,022) (16,317)
ie,iqï ms˙jeh 629,786 629,357
we't'c'fvd'$remsh,a mYapd;a fiajl ksYaÑ;
jHq;amkak uQ,H WmlrKj, m%;s,dN ie,iqï ms˙jeh 1,479,963 1,329,578
,dNh (8,761,019) (4,361,415) uqΩ f iajl uKav, úhoï 6,368,633 6,160,518
(9,366,621) 4,354,356
36' mßmd,k yd wksl=;a úhoï
34' wfkl=;a wdodhï
2016 2015 2016 2015
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
,dNdxY wd∞hu wÆ;ajeähd iy kv;a;= 773,239 680,000
- iïnkaê; mdr®Yjhka 37,259 31,214 frdhsgr®" í¨ïnr®.a" SWIFT wd†h
fjkqfjka fufyhqï úhoï 134,648 154,937
- wksl=;a 1,818 1,050
.ukd.uk úhoï 116,658 97,552
foam<" ms˙h; iy WmlrK
n≥l=,S úhoï 4,994 5,106
neyer ls¯fuka ,o ,dNh 424 2
uqøK úhoï 27,468 26,476
ú,ïNS; m%∞kh l%uCIh ùu 34 409 ú.Kk .dia;= 7,846 7,768
uqo,a uKav,fha
uQ,H wdh;khkag wod, n,m;%
idud‚lhskg md˙Y%ñlh 3,605 1,084
.dia;= 519,900 490,350
Y%S ,xld uy nexl= wr®:idOl
l=,S wdodhï 455,514 381,491 wruqo,a fmd<SS iykdOdr úhoï 47,877 -
;;ald,Sk o< mshjqï moaO;sfhys m%pdrK úhoï 80,519 73,073
iyNd.Slrejkaf.ka whlrk 112,863 128,768 WmfoaYd;aul" ikaksfõok iy
jD;a;suh .dia;= 68,058 219,502
,o .dia;=
úúO úhoï 203,097 346,038
úúO wd∞hï 380,449 544,158 uqΩ m˙md,k yd wksl=;a úhoï 1,468,009 1,611,537
uqΩ wksl=;a wd∞hï 1,508,261 1,577,442
37' r|jd.ekSï u; noao≥ 39' rcfha .kqfokq u; ixirK uqo,a Y=oaO ksl=;= $ ^wdmiq
.ekSï&
foaYSh wdodhï ^ixfYdaOk& 2006 wxl 10 orK 7b ^xvi& mK;
wkqj Y%S ,xld uy nexl=jg wdohï n≥ f.ùu i|yd j.lSula 2016 2015
fkdue;s w;r nexl=j úiska f.jkq ,nk r`ojd.ekSfï re' 000 re' 000
noao wjidk noaola f,i ie,fla' 2013 jifr® isg YS% ,xld Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a
ñ,° .ekSu 246,320,577 (21,450,406)
uy nexl=j wdr®:ßl fiajd noafoka ksoyia ù we;' ,enqKq fmd<sh - foaYSh uqo,a - Y%S
,xld rcfha iq/l=ïm;a (18,094,641) (8,876,023)
2007 wxl 10 wd∞hï n≥ ^ixfYdaê;& mk;g wkqj ,dNdxY Y%S ,xld rchg fok ,o Kh
iy fmd<SS wd∞hï f.ùfï fyda ner ls¯fï wjia:dfõ ° iy w;a;sldrï jeäùu$^wvqùu& (67,824,900) 7,233,700
ishhg 10 l r|jd .ekSfï noaolg hg;a fõ' rcfha rch iy rcfha wdh;k iu.
iq/l=ïm;a i|yd jQ fmd<S wd∞hu u; jQ r|jd .ekSfï noao" fYaI ^jeäùu&$wvqùu (22,741) (116,192)
l,ams¯ug we;s †k .Kkg .e,mQ wdikak;u m%d:ñl
fjkafoaisfha idudkH nr ;nk ,o M,od wkqmd;h u; 160,378,295 (23,208,921)
mokï fõ'
jr®Ih ;=< ° re'ñ' 15"623'62 ^2015 re'ñ' 8"859'71& l fmd<S 40' nexl= iy uQ,H wdh;khkaf.a .kqfokq u; ixirK uqo,a
wd∞hu yd ,dNdxY wd∞hu jk re'ñ' 39'08 ^2015 re' ñ' 6'21& Y=oaO ksl=;=$^wdmiq .ekSï&
l wd∞hu u; r|jd .ekSfï n≥ f,i re' ñ' 1"834'35 ^2015
2016 2015
re' ñ' 1"788'16& l úhoula ord we;' re' 000 re' 000
38' fufyhqï ,dNh fufyhqï uqo,a m%jdyh iu. iei£u nexl= yd uQ,H wdh;khkaf.a
;ekam;= ^jeäùu&$wvqúu (121,524,559) (20,944,825)
2016 2015 (121,524,559) (20,944,825)
re' 000 re' 000
fufyhqï l%shdldrlïj,ska jdr®;d
f lreKq Y=oaO ,dNh$^w,dNh& 22,179,519 (19,601,819) 41' wjidk uqo,a iy uqo,a iudkhka
uqo,a fkdjk whs;uhka
tl;=l<d $ ^wvql<d&
2016 2015
laIhùï yd l%ulaIh 520,961 557,158 re' 000 re' 000
wksl=;a nerlï
ú,ïNS; m%∞khka 80 - - - - 80
Y%S ,xld uy nexl=j tys jHjia:dms; wruqKq folla jk fï iïnkaOfhka uqo,a uKav,h" wjodkï md,kh yd
ñ, ia:dhs;djh yd uQ,H moaO;sfha ia:dhs;djh fjkqfjka M,∞hS l<ukdlrKh ;yjqre ls¯u i|yd lñgq lsysmhlg
lghq;= lrkq ,nhs' tfukau" wdr®:ßl yd uQ,H m%;sm;a;s iy wxY$fomdr®;fïka;=j,g fuu lghq;= mjrd ;sfí'
ls%hd;aul lr tys wruqKq iqrlaIs; ls¯u i|yd Y%S ,xld uy tneúka wj∞kï l<uKdlrKh nexl=fõ ;SrK .ekSug
nexl=j fj; mqΩ,a jQ jHjia:dms; n,;, mej¯ we;' uQ,H w∞, ishΩ uÜgïj, j.lSula fõ' Y%S ,xld uy nexl=j
uKav,h" Y%S ,xld uy nexl=fõ md,k uKav,h jYfhka ;=, wj∞kï l<ukdlrK ldr®hh § ;=ka fm< wdrlaIs;
nexl=fõ l<uKdlrKh" fufyhqï yd m˙md,kh Wml%u¶ wdlD;sh hgf;a is≥fõ'
iïnkaO ishΩ m%;sm;a;suh ;SrK .ekSug j.lshkq ,nhs'
Y%S ,xld uy nexl=fõ fufyhqï yd m%;sm;a;s" ,dN bmehSu ta wkqj §m<uq fm< wdrlaIs; Wml%u¶ hkaf.a j.lSu w∞,
flfrys wruqKq .; fkdfõ' flfia fj;;a" nexl=j fomdr®;fïka;= yd nef|a' §m<uq fm< wdrlaIs; Wml%u¶
;u ldr®hhka mj;ajdf.k hdfï° úúO jQ wj∞kï hg;g .efkk wj∞kï ;;a;ajhka fufyhqï iajNdjhla
;;a;ajhkag ksrdjrKh fõ' we;s ;;a;ajhka jk neúka w∞, wj∞kï ;;a;ajhka tajd
yg.;a fomdr®;fïka;= úiskau yiqrejkq ,nhs'
tneúka nexl=fõ l<ukld˙;ajh" ±ä yd M,∞hs wj∞kï
wdrlaIs; Wml%uhkaf.a m<uq fm<" fhda.H wNHka;r
l<ukdlrK yd md,k l%uhka ;yjqre ls¯ug lghq;=
wjodkï l<uKdlrK moaO;s iy md,k udr®.hka kshñ;
lrkq ,nhs'
m˙† we;s njg ;yjqre lrhs' wdrlaIs; Wml%uhkaf.a fojk lghq;= fomdr®;fïka;=fõ b†˙ ldr®hd,h u`.ska Y%S ,xld
fm< jYfhka wj∞kï l<uKdlrK fomdr®;fïka;=j uy nexl=fõ wNHka;r wdfhdack wruqo, md,kh flfrk
uQ,H wj∞kï ;;a;ajhka we.hSu" md,kh yd wëlaIKh w;r" wjodkï l<ukdlrk fomdr®;fïka;=j u`.ska
ls¯ug;a iajdëkj wêm;s;=udg jdr®;d ls¯ug;a j.lSu thg wod, wjodkï wLKavj wëlaIKh lrkq ,nhs'
orhs' wdrlaIs; Wml%uhkaf.a ;=kajk fm< f,i" wj∞kï tfukau wLKavj ilik ,o ;;a;aj jdr®;d wêm;sjrhd
rlaIKh ls¯fï ldr®hfhys j.lSu wNHka;r ú.Kk fj; iajdëkj jdr®;d ls¯u;a" m%d.aOk ixrlaIKh
fomdr®;fïka;=jg mej¯ we;' iy m%udKj;a øjYS,S;djhla ksr;=rej mj;ajd .ekSu
wj∞kï ys m%Odk udkhka fol jkqfha" uQ,H yd uQ,H fjkqfjka wdfhdack l%shdj,sh iy wdfhdack m%;sm;a;s
fkdjk wjodkï h' uQ,H wj∞ku ;=, fjf<`ofmd, jeä†hqKq ls¯ug bjy,a jk wj∞kï ine`† fhojqï
wj∞ku" ^fmd<S wkqmd; wj∞ku yd úfoaY úksuh uQ,H lghq;= fomdr®;fïka;=j fj; ,nd°u;a" wj∞kï
wkqmd; wj∞ku& Kh wj∞ku yd øjYS,;d wj∞ku l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j u`.ska is≥ flfr®'
wka;r®.; fõ' Y%S ,xld uy nexl=fõ úfoaY ixÑ; l<U
uQ,H fkdjk wj∞ku ;=," kS;suh wjodku" wkqql+,;d
yd ne`≥kq wj∞kï ;lafiare ls¯u" wëlaIKh ls¯u iy
wjodku" udkj iïm;a wjodku" jxpd wjodku" Wmdh
jdr®;d ls¯u wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j
udr®.sl yd m%;sm;a;s wjodku iy wfkl=;a fufyhqï
úiska is≥lrkq ,nk w;r cd;Hka;r fufyhqï
fomdr®;fïka;=j úiska úfoaY ixÑ; l<U l<ukdlrKh wj∞kï we;=<;a fõ'
lrkq ,nhs' fuu ixÑ; l<U l<ukdlrKh ls¯fï °" uQ,H fkdjk wj∞kï wëlaIKh ls¯u" ldr®hh ms<fj;a"
cd;Hka;r fufyhqï fomdr®;fïka;=j úiska wj∞kï kS;s yd udr®. ksr®foaYhka yd wkql+, ùfï wj∞ku
wdjrKh i`oyd jQ m%;sm;a;s we;=,;a úia;Sr®K u`.fmkaùï fukau nexl=jg fhda.H wj∞kï md,kh ls¯u o ;yjqre
wkq.ukh lrkq ,nk w;r" cd;Hka;r ixÑ; wdY%s; lrhs' fï wkqj uQ,H fkdjk wj∞kï l<ukdlrK
uQ,H wj∞kï ;lafiare ls¯ï iajdëkj wêm;s ;=ud iy lñgqj úiska tys ldr®;=uh /iaùï ys ° nexl=fjys uQ,H
uqo,a uKav,h fj; jdr®;d lrkq ,nhs' fkdjk wj∞kï wëlaIKh lrkq ,nhs' wêm;s;=ud úiska
fmd<S wkqmd; wj∞ku fyj;a fmd<S wkqmd; p,khkag fuys iNdm;S;ajh ork w;r wj∞kï ;;a;ajhkag jeä
nexl=fõ úfoaY j;alï l<fUys wdjrKhùï" wdfhdack ksrdjrKhla we;s f;dard.;a m%Odk fomdr®;fïka;= fuys
l<fUys ld, mrdih .e,mSu u`.ska iy †k 10l idud‚l;ajh orhs' wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=fjys
ld,mrdihlg iy ishhg wkQkjhl úYajdi;d wOHlaIljrhd fuys ks¯laIlfhl= f,i lghq;= lrkq
uÜgulg we;s wj∞kfuys jákdlu ;lafiare ls¯u u.ska ,nhs' fuu lñgqfõ m%Odk wruqK jkqfha" nexl=fjys
wëlaIKh flfr®' úfoaY úksuh wj∞ku fyj;a úfoaY lSr®;sh wdrlaId ls¯ug yd is≥úh yels ydks yd w,dN
úksuh wkqmd;j, fjkiaùï fya;=fjka is≥jk m%d.aOk wju ls¯u fjkqfjka nexl=fõ uQ,H fkdjk wj∞kï
mdvq m%Odk jYfhka wdfhdack úksuhka úúOdx.slrKh y`≥kd .ekSug;a" we.hSug;a" we;s úh yels n,mEu
;=<ska md,kh lrkq ,efí' øjYS,;d wj∞ku wju ls¯u iy iïNdú;djh wëlaIKhg;a uqo,a uKav,hg mej¯
Wofid j;alï fn∞ fjkals¯fï l%shdj,sfhys j;alï we;s j.lSu i|yd iydh ùuhs' wj∞kï l<uKdlrK
ldKav iSud ls¯u;a" iq/l=ïm;a ksl=;a lrkakkaf.ka ñ,° ie,iqfï yd wNHka;r md,k ms<sfj;ays .=Kd;aulNdjh"
.; yels uqΩ w.hg Wm˙u iSudjka mekùu;a is≥lrkq iïmQr®K;ajh yd ldr®hlaIu;djh iudf,dapkh yd
,nhs' úfoaY ixÑ; l<ukdlrKfha °" úfoaY úksuh we.hSuo fuu lñgqj úiska is≥ lrhs'
wkqmd;h md,kh ls¯fï yelshdjka mj;ajd.ekSu i|yd"
øjYS,;d wj∞ku wju ls¯u flfrys uQ,sl wjOdkh wNHka;r md,k iy wj∞kï l<ukdlrK l%shdj,sh"
fhduq flfr®' Kh wj∞ku" fmd<S wkqmd;h" úfoaY nexl=fõ wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j úiska
úksuh yd øjYS,;d wj∞ku md,kh ls¯u i|yd jq jdr®Islj ú.Kkh flfr®' fuu fomdr®;fïka;=j
m%;sm;a;s ms<sfj,ska 43'1" 43'2" 43'3 yd 43'4 hk igyka tu l%shdudr®.j, m%udKd;au;djh yd tu l%shd udr®.
j,ska úia;r flfr®' flfrys nexl=fõ wkql+,;djh m¯laId lrkq ,nhs' iEu
fomer®;fïka;=jlau l,ska l,g wNHka;r ú.Kk
wdfhdackj, yd m%;smdr®Yjhkaf.a Kh jr®.SlrKhka
úur®IKhlg ,la fõ' wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j
mokï lr.;a úfoaY j;alï l<U iïnkaO Kh
wj∞ku md,kh ls¯u i|yd m%;smdr®Yjhka iïnkaO m˙md,kuh jYfhka" uqo,a uKav,fhys iNdm;S;ajh
Kh wj∞kï l<ukdlrK moaO;sh fhd∞ .kq ,nhs' ork wêm;sjrhd fj; jdr®;d lrk w;r" l%shdld¯ f,i
óg wu;rj" wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j ú.Kk lñgqj fj; jdr®;d lrkq ,efí'
úiska uqo,a fjf<`ofmd, m%;smdr®Yúh Kh meyerye¯ï uqo,a uKav,fhys f;dar.;a idud‚lfhl= úiska
yqjudre$fldgia ñ, ksrka;r wëlaIKhg ,la lrkq WmfoaYd;aul ú.Kk lñgqfjys uq,iqk ork w;r"
,nhs' tu lñgqj úiska jdr®Isl yd wfkl=;a uQ,H jdr®;dj,
wNHka;r wdfhdack wruqo,aj,g w∞, uQ,H wj∞kï úksúoNdjh ms<sn`ojo" uQ,Huh ldr®hidOkh ms<sn`oj
;lafiare ls¯u" wêlaIKh ls¯u iy jdr®;d ls¯u wj∞kï jQ ldr®;=uh l<ukdld¯;aj m%ldYk yd wfkl=;a ks,
l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j u`.ska is≥ flfr®' uQ,H ±kqï °ï ms<sn`ojo" ie,lsh hq;= uQ,H jdr®;dlrK .egÆ
iy ndysr ú.Kk lghq;= ms<sn`ojo" uqo,a uKav,h re' 000 re' 000
±kqj;a lrkq ,nhs' WmfoaYd;aul ú.Kk lñgqfjys rchka 843,824,011 903,134,670
ksr®foaYhka iy wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=fjys wê cd;sl uQ,H wdh;k 373,327,138 336,791,480
m%.;sh ldr®;=uh jYfhka uqo,a uKav, fj; jdr®;d lrkq úfoaYSh nexl= iy uQ,H 159,700,398 48,696,315
,nhs' wdh;k
Y%S ,xld nexl= yd uQ,H 3,838,531 909,033
uqo,a kS;S mkf;a 42 yd 43 j.ka;s m%ldrj" nexl=j wdh;k
ú.Kldêm;sjrhd úiska cd;Hka;r uQ,H jdr®;dls¯fï wksl=;a 5,880,308 5,513,446
m%ñ;Skag wkql+,j cd;Hka;r ú.Kk m%ñ;Ska hgf;a uqΩ uQ,H j;alï 1,386,570,386 1,295,044,944
ú.Kk lghq;= lrf.k hdu i|yd jr<;a .Kldêld¯
iud.ula jk wr®kiaÜ iy hx.ays iydho ,ndf.k we;'
^we& Kh fYa%◊.; ls¯u u.ska Kh wj∞ku uekSu
43'1 Kh wjodku
iagEkavr®â wekaâ mqjr®ia iy µsÉ fr®áka iud.ug
^w& N+f.da,Sh m%foaY wkqj Kh ixflakaøKh
wkqj Kh fY%aKs.; ls¯u is≥l< nexl=fõ uQ,H
nexl=fõ jr®Ih wjidkfha ° ie,lsh hq;= Kh j;alï fyda uQ,H j;alï ksl=;=lrejka my; j.=fjka
ixflakaøKhka N+f.da,Sh m%foaY wkqj ^wdh;kfha ±lafõ' iagEkavr®â iy mqjr®ia iy µsÉ fr®áka iud.fï
whs;sldr;aj rgj,a mokï lrf.k& my; ±lafõ' fY%aKs.; ls¯ï wkqj AAA ixfla;h b;d by<u
fY%aKs.; ls¯u yd wju wfmalaIs; Kh wj∞ku fmkakqï
2016 2015 lrk w;r" hïlsis wdh;khlg fmd<Sh iy uq,a uqo,a
re' 000 re' 000 f.ùug yels Yla;su;a ;;ajhla ;sfnk nj olajhs'
AA ixfla;fhka b;d by< fY%aKs.; ls¯ula yd b;d
YS% ,xldj 450,026,855 266,095,014
wvq wfmalaIs; Kh wj∞kula ±lafjk w;r" Yla;su;a
wefu˙ld tlai;a ckmoh 238,171,318 314,591,946 ;;ajhla olajhs' A ixfla;fhka by< uOHu fY%aKshka
cmdkh 42,458,692 47,722,367 olajk w;r Yla;su;a ;;a;ajhla yd Kh wjodkfï my<
ì%;dkHh 53,470,592 170,829,879
;;ajhla olajhs' BBB ixfla;fhka my< u wdfhdack
fY%aKs ls¯ula yd my< uÜgfï Kh wjodkula nj;sk
hqfrdamh 130,405,122 101,096,757 nj olajk w;r" m%udKj;a wdrlaIl mrdñ;s fmkakqï
wê cd;sl uQ,H wdh;k 373,327,138 336,791,479 lrhs' AAA ixfla;hg my< fY%aKs m%Odk m%fNaohka
fjk;a 98,710,669 57,917,502 w;r mj;akd ;;a;ajh ±laùu msKsi + fyda - ,l=Kq
u`.ska ldKavlrKh l< yelsh' iagEkavr®â wekaâ mqjr®ia
uqΩ uQ,H j;alï 1,386,570,386 1,295,044,944
yd µsÉ fr®áka.a iud.ï úiska Kh fY%aKs.; fkdl< nj
NR ixfla;fhka ±lafõ'
Kh 2016 2015
Kh fY%a◊.; ls¯u u.ska Kh wjodku uekSï % %
fY%a◊h re' 000 re' 000
uqo,a yd uqo,a iudkhka
fµvr,a ˙iõ nEkala - we't'c'$ ˙iõ nEkala Tµa ´iafÜ%,shd
$nEkala fµda bkagr®keIk,a fiÜ,aukaÜia$nEkala Tµa cemEka$fvdhsIa
nqkafvia nEkala$nEkala Tµa bka.a,kaâ$fij¯.aia ˙laia
nEkala$nEkala Tµa lekvd$˙iõ nEkala Tµa ksõiS,kaâ 310,794,899 22.41% 553,410,725 42.73%
AAA 53,182,289 3.84% - -
AA 7,536 0.00% 3,435 0.00%
AA- 50,185,913 3.62% - -
A+ 8,002,830 0.58% 2,127,405 0.16%
A 946,070 0.07% 1,531,225 0.12%
A- 138,110 0.01% 1,734 0.00%
BBB+ 37 0.00% 202,837 0.02%
BBB- 29,187 0.00% 1,325 0.00%
NR 496,866 0.04% 195,999 0.02%
423,783,737 30.56% 557,474,685 43.05%
úfoaY úksuh úls”u$úls”u i`oyd we;s iq/l=ïm;a
fµvr,a ˙iõ nEkala - we' t' c'$˙iõ nEkala Tµa ´iafÜ%,shd$
nEkala fµda bkagr®keIk,a fiÜ,aukaÜia$ nEkala Tµa cemEka$
fvdhsIa nqkafvia nEkala$nEkala Tµa bka.a,kaâ$fij¯.aia ˙laia
nEkala$nEkala Tµa lekvd$˙iõ nEkala Tµa ksõiS,kaâ 8,820,628 0.64% 11,714,884 0.90%
AAA 123,208,858 8.89% 180,207,061 13.92%
AA+ 185,264,513 13.36% 117,813,693 9.10%
AA 4,523,696 0.33% 922,677 0.07%
AA- 20,567,813 1.48% 15,356,209 1.19%
A+ 22,509,922 1.62% 22,574,134 1.74%
A 3,119,014 0.22% - -
A- (120,419) -0.01% - -
BBB+ 542,589 0.04% - -
NR 9,990,623 0.72% 27,452,563 2.12%
378,427,237 27.29% 376,041,221 29.04%
Kh 2016 2015 %
0.00%
fY%a◊h re' 000 re' 000
wfkl=;a ,eìh hq;= ≤
AAA 532 0.00% 344 0.00%
AA- 2,299,102 0.17% - -
A+ 224,742 0.02% - -
A 127 0.00% 2,370 0.00%
A- 120,772 0.01% - -
BBB+ 237,320 0.02% - -
BBB- - - 4 0.00%
foaYSh fY%a◊.; ls¯u AAA 2,247,000 0.16% 2,357 0.00%
NR 1,045,455 0.08% - -
6,175,050 0.45% 5,075 0.00%
uQΩ úfoaYSh uQ,H j;alï 938,989,411 67.72% 1,028,954,402 79.45%
foaYSh uQ,H j;alï
YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;a B+ 351,426,470 25.35% 102,866,995 7.94%
rchg fokq ,enQ ld,Sk w;a;sldrï B+ 83,306,771 6.01% 151,131,672 11.67%
nexl=j,g fok ,o Kh AA+ 244,284 0.02% 503,989 0.04%
AA 4,040 0.00% 6,328 0.00%
AA- 7,902 0.00% 14,715 0.00%
A+ 17,775 0.00% 32,314 0.00%
A- 25,195 0.00% 33,101 0.00%
BBB 3,626 0.00% 6,835 0.00%
BB+ 62,341 0.00% 85,759 0.01%
B+ 515 0.00% 1,422 0.00%
B 3,500 0.00% 4,860 0.00%
NR 114,865 0.01% 197,034 0.02%
uQ,H yd wfkl=;a wdh;k j, ysñlre m%d.aOk wdfhdack NR 41,095 0.00% 41,095 0.00%
wfkl=;a j;alï AA+ 533,300 0.04% - -
AA 167,600 0.01% - -
A 6,500 0.00% - -
A- 56,400 0.00% - -
B+ 5,697,917 0.41% 5,671,508 0.44%
B 10,000 0.00% 10,000 0.00%
NR 5,850,879 0.42% 5,482,915 0.42%
uQΩ foaYSh uQ,H j;alï 447,580,975 32.28% 266,090,542 20.55%
uQΩ uQ,H j;alï 1,386,570,386 100.00% 1,295,044,944 100.00%
(iii) wj∞kï jákdlu (Value at Risk) úfoaYSh ixÑ; l<ukdlrK lñgqjg wLKav j jdr®;d ls¯u
idudkH fjf<`ofmd< ;;a;ajhka hgf;a uQ,H ms◊i fmd<S wkqmd;sl wjOdku" ixÑ; l<ukdlrKh
fjf<`ofmd< p,khka u.ska wdfhdack l<Ul whym;a yd WmfoaYl jevigyfkys wdfhdackj,g w∞< j ukskq
†idjg wj∞ku ;ks w.hlg idrdxY ls¯ula wj∞kï ,efí'
jákdlu u.ska is≥lrhs' tu ksid wj∞kï jákdlu
b,lal ld, iSudj mqrdjg jk Wm˙u w,dNh jk w;r ^wd& foaYSh uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;djh
tys ° i;H w,dNh by< ùfï iïNdú;dj my< yd
YS% ,xld uy nexl=fõ uQ,H ;;aj m%ldYfha olajd we;s
l,ska i`oyka uÜgfï úh yel' wj∞kï jákdlu u.ska"
wj∞ku iy ;;a;ajh yryd iudydrh l< yels uqo,ska foaYSh NdKavd.dr ì,am;a l<U" YS% ,xld rchg ,nd≥ka
m%ldY lrkq ,nk ixLHdjla ,nd foa' Kh m%udKh ksfhdackh lrk ksid th l%uCIh w.hg
jdr®;d lrkq ,nhs' nexl=j fmd<S wd∞hu bmehSu wruqKq
99] úY%ïN m%dka;rhla hgf;a †k 10 l ld, iSudjla
i|yd wj∞kï jákdlï w.h .Kkh i|yd nexl=j lr fkdf.k NdKavd.dr ì,am;a ñ,° .ekSu is≥ lrk
ft;sydisl wkqrEmk (simulation) l%uh fhd∞.kS' fyhska NdKavd.dr ì,am;a l<U" wdfhdack l<Ula f,i
wj∞kï jákdlï ;lafiare ls¯u i|yd jQ ft;sydisl fkdie,fla' nexl=fõ uq,sl wruqKqj,ska tlla jk"
l%uh úfgl ft;sydisl wkqrEmk l%uh f,i olajhs' wdr®:ßl yd ñ, ia:dhs;djh /lSu iïnkaO uQ,H m%;sm;a;sh
W∞yrKhla jYfhka ft;sydisl l%uh Ndú;d lrñka l%shd;aul ls¯u i|yd foaYSh fjf<|fmd<g øjYS,;djh
5] ffoksl wj∞kï jákdlu .Kkh ls¯fï° miq.sh
ffoksl m%;s,dNh iuqÉÑ; fldg m%;s,dNhka by,u ú°ug fyda foaYSh fjf<|fmd<ska øjYS,;djh Wlyd
w.fha isg my,u w.h olajd fY%a◊ .;fldg 5] .ekSug nexl=j NdKavd.dr ì,am;a ñ,° .ekSu fyda
wju m%;s,dNh y∫kd .kS' fuu 5] wju m%;s,dNhka úls”u is≥ lrkq ,nhs' tfyhska nexl= wdfhdack l<fUys
w;=˙ka by,u w.h tla†k 5] jákdlï wj∞ku f,i NdKavd.dr ì,am;aj, m%udKh" tys uQ,H m%;sm;a;sh úiska
y∫kd.kS' ;SrKh lrkq ,efí' Bg wu;rj" remsh,a fjf<|fmdf<a
LKavkh lrk ,o ia:djr wj∞kï jákdlu uQ,sl fmd<S wkqmd; tkï" m%;sñ,° .ekSfï wkqmd;h yd
wd∞hï iq/l=ïm;a l<U ^we't' c'fvd,r®'ñ,shk& m%;súl=Kqï wkqmd;" uQ,H m%;sm;a;s l%shd;aul ls¯u i|yd
2016 2015 nexl=j úiska ;SrKh lrkq ,nhs' jeä≥rg;a" remsh,a
fjf<| yd úls ” u i|yd øjYS,;djh ú°ï fyda fjf<|fmd<ska remsh,a øjYS,;djh
36.02 69.82
we;s wdfhdack Wlyd .ekSï i|yd jQ nexl=fõ l%shdudr®. fmd≥ remsh,a
RAMP 0.65 - fjf<|fmdf<a fmd<S wkqmd;hka flfrys n,mdkq ,nhs'
(iv) fjf<`o yd újD; ;;a;ajhka (Open Positions) ys ta wkqj NdKavd.dr ì,am;a l<U u.ska Woa.; jk fmd<S
iSud wd∞hfï fjkiaùï flfrys wdfhdack ;SrKj,g jvd
nexl=fjys NdKavd.dr ì,am;a l<fUys m%udKh fuka u
.Kqfokq wêld˙h jYfhka nexl=j úiska wka;r® †k
uQ,sl jYfhka nexl=fõ uQ,H m%;sm;a;s l%shdudr®. n,mdkq
lghq;= i`oyd ksYaÑ; .Kqfokqlre iSud (Specific Dealer
Limit) o tlaosk ;;a;aj iSud (Overnight Position Limit) ,nhs' tu ksid nexl=j foaYSh uQ,H j;alïj, fmd<sfha
;ksmqoa., .Kqfokqlrejka i`oyd o mkjkq ,nhs' jk ixfõ°;djh .ek fkdi,lkq ,efí'
^we& j;alï iy j.lSï l,a ms¯u fyda m%;sñ, ls¯u my; i`oyka ld,˙Éf√oj,° is≥fõ'
N˙;
yh udi 6 jr®I jr®I jr®I
úfoaY uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;d idudkH 2016
uila isg 12 1 isg 2 isg 5g
wka;rh( fmd<S tl;=j
fyda wvq olajd 2 olajd 5 olajd jeä
wkqmd;h
] re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
fmd<S ixfõ° úfoaYSh uQ,H j;alï
N˙;
yh udi 6 jr®I jr®I jr®I
foaYSh uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;d wka;rh( idudkH 2016
uila isg 12 1 isg 2 isg 5g
fmd<S tl;=j
fyda wvq olajd 2 olajd 5 olajd jeä
wkqmd;h
fmd<S ixfõ° foaYSh uQ,H j;alï ] re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;a 9.1639 320,605,082 233,255,698 87,349,384 - - -
NdKavd.dr ì,am;a yd ne≥ïlr m%;sñ<°
.ekSu 8.5000 30,821,388 30,821,388 - - - -
N˙;
foaYSh uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;d wka;rh( idudkH 2016 yh udi 6 jr®I jr®I jr®I
fmd<S tl;=j uila fyda wvq isg 12 olajd 1 isg 2 olajd 2 isg 5 olajd 5 g jeä
wkqmd;h
] re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
fmd<S ixfõ° fkdjk foaYSh uQ,H j;alï
rchg fok ,o ld,Sk w;a;sldrï 83,306,771 83,306,771 - - - -
wfkl=;a j;alï 1,637,116 1,637,116 - - - -
ysñlre m%d.aOk wdfhdack - úls”ug we;s 41,095 - - - - 41,095
uqΩ fmd<S ixfõ° fkdjk foaYSh uQ,H j;alï 84,984,982 84,943,887 - - - 41,095
uQΩ foaYSh uQ,H j;alï 447,580,975 349,948,632 87,728,817 1,136,416 2,748,980 6,018,130
fmd<S ixfõ° foaYSh uQ,H j.lSï
m%;sñ,° .ekqï .súiqï hgf;a úl=Kk ,o
iq/l=ïm;a 7.4282 21,383,724 21,383,724 - - - -
ks;H ;ekam;= myiqlu 7.0000 48,670,712 48,670,712 - - - -
uqΩ fmd<S ixfõ° foaYSh uQ,H j.lSï 70,054,436 70,054,436 - - - -
fmd<S ixfõ° fkdjk foaYSh uQ,H j.lSï
nexl= iy uQ,H wdh;k úiska ;ekam;= 303,251,290 303,251,290 - - - -
rch iy rcfha wdh;k úiska ;ekam;= 450,884 450,884 - - - -
fiajl m%;s,dN ie,iqïj, fYaIhka 51,744 51,744 - - - -
ixirKfha mj;sk uqo,a 552,777,865 552,777,865 - - - -
wksl=;a f.úh hq;= ≤ 8,563,548 8,563,548 - - - -
uqΩ fmd<S ixfõ° fkdjk foaYSh uQ,H j.lSï 865,095,331 865,095,331 - - - -
uqΩ foaYSh uQ,H j.lSï 935,149,767 935,149,767 - - - -
foaYSh uqo,a fmd<S wkqmd;
ixfõ†;d wka;rh 292,541,557 194,950,309 87,728,817 1,136,416 2,748,980 5,977,035
N˙;
yh udi 6 jr®I jr®I jr®I
idudkH 2015
úfoaY uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;d wka;rh( uila isg 12 1 isg 2 isg 5g
fmd<S tl;=j
fyda wvq olajd 2 olajd 5 olajd jeä
wkqmd;h
] re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
fmd<S ixfõ° fkdjk úfoaYSh uQ,H
j.lSï
nexl= iy uQ,H wdh;k 11,750,164 11,750,164 - - - -
jHq;amkak uq,H WmlrK 24,280,307 9,568,328 6,609,542 1,610,234 5,831,868 660,335
cd'uQ'w' 151,923,669 - - - - 151,923,669
úfoaYSh uqo,ska we;s jd◊c nexl=j, 1,124,395
m%d.aOkh - - - - 1,124,395
wfkl=;a úfoaYSh j.lSï 58,331,218 58,331,218 - - - -
uqΩ fmd<S ixfõ° fkdjk úfoaYSh
uQ,H j.lSï 247,409,753 79,649,710 6,609,542 1,610,234 5,831,868 153,708,399
uqΩ úfoaYSh uQ,H j.lSï 574,784,493 345,128,858 34,118,694 35,996,674 5,831,868 153,708,399
úfoaYSh uqo,a fmd<S wkqmd; ixfõ°;d
wka;rh 616,664,838 354,419,390 22,490,889 17,049,846 138,190,639 84,514,074
43'3 úfoaYSh uqo,a wj∞ku jr®.j,ska ±˙h hq;= m%;sY; m%udKhla kshu lr ;sfí'
uqo,a fjkals¯u ms<sn|j ;SrKh ls˙fï ° rdcH Kh wdmiq
nexl=fõ úfoaYSh ixÑ; l<ukdlrK ldr®hh hgf;a f.ùfï wjYH;djhka ie,ls,a,g .kq ,efí' tneúka
orkakd jQ úfoaYSh j;alï ;=<ska nexl=fjys úfoaY uqo,a nexl=j úiska m%Odk uqo,a jr®. fndfyduhla" tkï
lghq;= ksrEmKh fõ' úfoaY úksuh fjf<|fmdf<a wefu˙ld tlai;a ckmo fvd,r®" iagr®,sx mjqï" cmka
fjkiaùu fya;=fjka nexl=j" úksuh wjodkug újD; fhka" hqfrda" ´iafÜ%,shka fvd,r® yd kjiS,ka; fvd,r®
fõ' uqo,a uKav,h iy úfoaY ixÑ; l<ukdlrK u.ska orkq ,nhs' úfoaYSh uqo,a ;;a;ajh u; mkjd we;s
lñgqj úiska nexl=fõ cd;Hka;r ixÑ;fhys úúO uqo,a iSudjkag wkql+,ùu iqm¯laIKhg Ndckh fõ'
j;auka uQ,H jr®Ihg w∞, fjf<| †khka iys; yd ;lafiare †khka ó,Û uq,H jr®Ihg w∞,j is≥ùug kshñ; úfoaY
úksuh .Kqfokq uqo,a yd uqo,a iudkhka ;=< wvx.= fõ' tu .Kqfokq my; m˙† fõ'
YS% ,xld tlai;a hQfrda iagr®,sx cmka fhka ´iafÜ%,shdkq iaúvk
remsh,a ckmo mjqï fvd,r® fl%dakh
fvd,r®
2016 foieïnr® 31 †kg re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
ñ,° .ekqï 399,872,823 (15,716,215) (985) (62,622) (4,876) (6,352,618) -
úl=Kqï (26,858,576) (377,765,524) 5,375,438 19,321,868 4,876 30,444 (960)
b†˙fhys jQ yqjudre m%;s.sKqu - wdikaku .kqfokqj (1,667) - - - - - -
b†˙ m%;s .sKqu 2,158,595 - - - - - -
2015 foieïnr® 31 †kg m%Odk uqo,aj,g YS% ,xld uy nexl=fõ Y=oaO wj∞kï ksrdjrKh my; i|yka úh'
uqo,a jr®.h
wefu˙ld hqfrda cmka iagr®,sx ´iafÜ%,shdkq lefkaähdkQ kjiS,ka; wksl=;a ishΩu uqo,a
2015 foieïnr® 31 †kg tlai;a ú.eys jr®.j,
ckmo fvd,r® fhka mjqï fvd,r® fvd,r® fvd,r® uqo,a tl;=ú
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
úfoaYSh uQ,H j;alï
uqo,a yd uqo,a iudkhka 176,922,656 (43,264,954) (14,336,028) 88,586,921 - 126,101,239 (10,249,157) (5,866,491) 239,580,499 557,474,685
,dN$w,dN u;
idOdrK
jákdlug we;s 203,115,851 52,346,338 19,947,895 23,753,864 - 28,241,778 10,036,752 8,790,359 41,601,310 387,834,147
iq/l=ïm;a
yd wf,ú l< yels
iq/l=ïm;a
jHq;amkak uQ,H
WmlrK 1,886 - 148 - - - - - 2,111 4,145
cd'uQ'w' iïnkaO j;alï - - - - 83,636,350 - - - - 83,636,350
wksl=;a ,eìh hq;= ≤ 2,374 2,357 - - 344 - - - - 5,075
uqΩ úfoaYSh uQ,H j;alï 380,042,767 9,083,741 5,612,015 112,340,785 83,636,694 154,343,017 (212,405) 2,923,868 281,183,920 1,028,954,402
iudkqmd;h 36.93% 0.88% 0.55% 10.92% 8.13% 15.00% -0.02% 0.28% 27.33% 100%
úfoaYSh uQ,H nerlï
nexl= yd uQ,H wdh;k 12,046,056 376 - 1,766 - 43 - - - 12,048,241
jHq;amkak uQ,H
WmlrK 249 - - - - - - - 24,280,059 24,280,308
wdishdkq ksYaldIK
ix.uh 68,613,251 274,208 - - - - - - - 68,887,459
cd'uQ'w' - - - - 251,644,344 - - - - 251,644,344
wfkl=;a 209,792,285 7,483,464 - - - - - - 648,393 217,924,142
uqΩ úfoaYSh uQ,H
nerlï 290,451,841 7,758,048 - 1,766 251,644,344 43 - - 24,928,452 574,784,494
iudkqmd;h 50.53% 1.35% 0.00% 0.00% 43.78% 0.00% 0.00% 0.00% 4.27% 100%
Y=oaO úfoaYSh uqo,a
ksrdjrKh 89,590,926 1,325,693 5,612,015 112,339,019 (168,007,650) 154,342,974 (212,405) 2,923,868 256,255,469 454,169,908
j;auka uQ,H jr®Ihg w∞, fjf<| †khka iys; yd ;lafiare †khka ó,Û uq,H jr®Ihg w∞,j is≥ùug kshñ; úfoaY
úksuh .Kqfokq uqo,a yd uqo,a iudkhka ;=< wvx.= fõ' tu .Kqfokq my; m˙† fõ'
43'4 uQ,H j;alï yd j.lSï ys jÜgï fkdl< uqo,a m%jdyj, .súiqï.; l,a ms¯ï
2016 foieïnr® 31 †kg uQ,H j;alï yd j.lSïys jÜgï fkdl< uqo,a m%jdyj, .súiqï.; l,ams¯ï my; m˙† fõ'
yh uila wvq udi 6 isg 12 olajd jr®I 1 isg 2 olajd jr®I 2 isg 5 olajd jr®I 5 g jeä tl;=j
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
2016 foieïnr® 31 †kg úfoaYSh uQ,H j;alï
uqo,a yd uqo,a iudkhka 423,783,737 - - - - 423,783,737
,dN$w,dN u; idOdrK jákdlug we;s iq/l=ïm;a 18,588,564 5,033,982 12,151,636 8,087,248 - 43,861,430
wf,ú l< yels iq/l=ïm;a 54,001,291 39,271,443 104,459,788 120,422,348 38,708,398 356,863,268
cd'uQ'w' iïnkaO j;alï 9,940,219 - - 145,906 106,922,214 117,008,339
wksl=;a ,eìh hq;= ≤ 6,175,049 - - - - 6,175,049
uqΩ jÜgï fkdl< úfoaYSh uQ,H j;alï 512,488,860 44,305,425 116,611,424 128,655,502 145,630,612 947,691,823
foaYSh uqo,a uQ,H j;alï
YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;a 267,791,962 94,425,980 - - - 362,217,942
2015 foieïnr® 31 †kg uQ,H j;alï yd j.lSï ys jÜgï fkdl< uqo,a m%jdyj, .súiqï.; l,a ms¯ï my; m˙† fõ'
udi 6 isg 12
yh uila wvq jr®I 1 isg 2 olajd jr®I 2 isg 5 olajd jr®I 5 g jeä tl;=j
olajd
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
2015 foieïnr® 31 †kg
úfoaYSh uQ,H j;alï
uqo,a yd uqo,a iudkhka 557,474,685 - - - - 557,474,685
,dN$w,dN u; idOdrK jákdlug we;s iq/l=ïm;a 43,171,272 - - - - 43,171,272
wf,ú l< yels iq/l=ïm;a 29,321,065 52,530,133 56,153,333 145,590,515 85,886,120 369,481,166
cd'uQ'w' iïnkaO j;alï 10,523,672 - - 138,622 72,974,056 83,636,350
wksl=;a ,eìh hq;= ≤ 5,075 - - - - 5,075
uqΩ jÜgï fkdl< úfoaYSh uQ,H j;alï 640,495,769 52,530,133 56,153,333 145,729,137 158,860,176 1,053,768,548
foaYSh uqo,a uQ,H j;alï
YS% ,xld rcfha iq/l=ïm;a 104,889,169 - - - - 104,889,169
rchg fok ,o ld,Sk w;a;sldrï 151,131,671 - - - - 151,131,671
nexl= i`oyd fok ,o Kh 237,733 207,777 304,647 194,165 11,852 956,174
uQ,H yd wfkl=;a wdh;khkays ysñlre m%d.aOk wdfhdack - - - - 41,095 41,095
wfkl=;a j;alï 2,675,835 524,731 709,055 3,125,543 5,270,055 12,305,219
uqΩ jÜgï fkdl< foaYSh uQ,H j;alï 258,934,408 732,508 1,013,702 3,319,708 5,323,002 269,323,328
uqΩ jÜgï fkdl< uQ,H j;alï 899,430,177 53,262,641 57,167,035 149,048,845 164,183,178 1,323,091,876
yh uila udi 6 isg 12 wEjr ls¯fï úNj wjYH;djh fuhska .uH fõ'
wvq olajd
wruqo,aj,g blau◊ka m%fõYùu ;yjqre lr .ekSu
re' 000 re' 000
i|yd nexl=j my; i|yka ñkqï fhd∞ .kS'
2015 foieïnr® 31 †kg
l r|jdf.k we;s iq/l=ïm;aj, øjYS,;d ,CIKhka
jHq;amkak uQ,H j;alï 181,916,705 122,504,814 mokï l< øjYS,;d j;alï wkqmd;'
jHq;amkak uQ,H j.lSï 189,611,926 122,520,743 l tla tla uqo,a jr®.fhka iy tla tla m%;smdr®Yajh
43'5 øjYS,;d wjodku iu. r|jd .; yels ixÑ;j, Wm˙u ixl,kh jk
iSudjka'
uQ,H ,shú,s wdY%s; ne°ï imqrd,Sug wjYHjk wruqo,a flá ^wd& úfYaIfhka u újg fjf<| lghq;= jeks foaYSh
oekqï°ul ° imhd .ekSfï ° tallhla úiska uqyqKmdkq uQ,H tallhka Ndú;d lrñka lrk lghq;=j, °
,nk ≥Ialr;d øjYS,;d wj∞ku fõ' tAllhlg ;u jk øjYS,;d wjodku wvq ls¯u i|yd b;d øjYS,S
uQ,H j;alï blauKska" idOdrK w.hg jvd b;d wvq fjf<|fmd< WmlrK jk NdKavd.dr ì,am;a
ñ,lg úls”ug is≥ùu o øjYS,;d wj∞kuls' yd ne∫ïlr iq/l=ula f,i Ndú;d lr we;' ta
uÛska nexl= moaO;sfha ffoksl øjYS,;d ;;a;ajh
^w& nexl=fõ úfoaYSh uqo,a j;alï ixhq;sh ksYaph ls¯fï° l<uKdlrKh ls¯u i|yd" wruqo,a fhoùu yd
o m%Odk jYfhka ie,ls,su;a jkafka øjYS,;djh md,kh ls¯ug NdKavd.dr ì,am;a yd uynexl= iq/
iïnkaOfhks' wjYH wjia:djkays ° ue†y;aùfï l=ïm;a m%;sñ,° .ekSï$úls”ï yd wfu˙ldkq tlai;a
ldr®hhka o rdcH Kh iy cd'uQ'w' Kh wdmiq f.ùu ckmo fvd,r® u; YS% ,xld remsh,a yqjudrelrKh
jeks jQ ne£ï fíreï ls¯u i|yd o úfoaYSh ixÑ; fhd∞f.k we;'
nerlï
nexl= yd uQ,H wdh;k 45,566,681 - 45,566,681
jHq;amkak uQ,H WmlrK 14,573,675 - 14,573,675
wdishdkq ksYaldIK ix.uh 79,863,615 - 79,863,615
cd'uQ'w' 34,687,890 234,852,706 269,540,596
wksl=;a 95,125,637 1,124,395 96,250,032
nexl= yd uQ,H wdh;k úiska ;ekam;= 303,251,290 - 303,251,290
rch iy rcfha wdh;k úiska ;ekam;= 450,884 - 450,884
m%;sñ,° .ekSfï tl`.;djh u; wf,ú l, iq/l=ïm;a 70,054,436 - 70,054,436
fiajl m%;s,dN ie,iqïj, fYaIhka 51,744 - 51,744
ixirKfhys mj;akd uqo,a 552,777,865 - 552,777,865
wfkl=;a f.úh hq;= ≤ 8,563,548 - 8,563,548
ú,ïNS; m%odk 34 46 80
úY%du jegqma yd wfkl=;a mYapd;a /lshd m%;s,dN ie,iqï - 2,429,153 2,429,153
úúO nerlï iy WmÑ;hka 182,544 10,753 193,297
uqΩ nerlï 1,205,149,843 238,417,053 1,443,566,896
Y=oaO j;alï$^nerlï& w.h (221,932,420) 307,575,621 85,643,201
2015 foieïnr® 31 †kg udi 12g wvq udi 12g jeä tl;=j
j;alï re'000 re'000 re'000
uqo,a yd uqo,a iudkhka 557,474,685 - 557,474,685
,dN$w,dN u; idOdrK jákdlug we;s iq/l=ïm;a 35,779,665 - 35,779,665
wf,ú l, yels iq/l=ïm;a 77,913,482 274,141,000 352,054,482
jHq;amkak uQ,H WmlrK 2,259 1,886 4,145
cd'uQ'w' iïnkaO j;alï 10,523,672 73,112,678 83,636,350
wfkl=;a ,eìh hq;= ≤ - úfoaYSh 5,075 - 5,075
Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a 102,866,967 - 102,866,967
rchg fokq ,enQ ld,Sk w;a;sldrï 151,131,671 - 151,131,671
nexl=j,g fokq ,enQ Kh 406,315 480,042 886,357
wfkl=;a j;alï 2,896,103 8,268,349 11,164,452
uQ,H yd wfkl=;a wdh;khkays ysñlre m%d.aOk wdfhdack - 41,095 41,095
rka 97,723,836 - 97,723,836
f;d.h - 3,419,964 3,419,964
wfkl=;a ,eìh hq;= ≤ yd l,ska f.ùï 9,487,315 4,860,496 14,347,811
foam< ms˙h; iy WmlrK - 15,422,315 15,422,315
wiamDYH j;alï - 240,610 240,610
uqΩ j;alï 1,046,211,045 379,988,435 1,426,199,480
nerlï
nexl= yd uQ,H wdh;k 12,048,241 - 12,048,241
jHq;amkak uQ,H WmlrK 16,177,870 8,102,438 24,280,308
wdishdkq ksYaldIK ix.uh 68,887,459 - 68,887,459
cd'uQ'w' 65,334,235 186,310,109 251,644,344
wksl=;a 217,924,142 - 217,924,142
nexl= yd uQ,H wdh;k úiska ;ekam;= 181,726,732 - 181,726,732
rch iy rcfha wdh;k úiska ;ekam;= 428,142 - 428,142
m%;sñ,° .ekSfï tl`.;djh u; wf,ú l, iq/l=ïm;a 105,465,000 - 105,465,000
fiajl m%;s,dN ie,iqïj, fYaIhka 7,212 - 7,212
ixirKfhys mj;akd uqo,a 491,699,948 - 491,699,948
wfkl=;a f.úh hq;= ≤ 6,850,998 - 6,850,998
ú,ïNS; m%odk 34 72 106
úY%du jegqma yd wfkl=;a mYapd;a /lshd m%;s,dN ie,iqï - 10,942,541 10,942,541
úúO nerlï iy WmÑ;hka 175,377 23,948 199,325
uqΩ nerlï 1,166,725,390 205,379,108 1,372,104,498
Y=oaO j;alï$^nerlï& w.h (120,514,345) 174,609,327 54,094,982
45' úY%du jegqma iy wksl=;a mYapd;a fiajd m%;s,dN ie,iqï mYapd;a ffjoH m%;s,dN fhdackd l%uh hgf;a úY%du,;a
nexl= fiajlhka yg ;ud yd ;u ld,;%hka iy
ishΩu iq≥iqlï,;a fiajlhska wdjrKhjk ksYaÑ; jekaoUqjka$jekaoUq mqreIhka úiska ork ,o we;eï
m%;s,dN ie,iqï yhla nexl=j úiska fufyhjkq ,efí' ffjoH úhoï m%;smQr®Kh lr.; yel'
fiajl úY%du jegqma fhdackd l%uh ^merKs& hgf;a"
fiajl úY%du jegqma fhdackd l%uh" jekaoUq iy wk;aore
1998 ckjd˙ 01 †kg fmr nexl=jg ne∫kq fiajlhska"
úY%du jegqma fhdackd l%uh" jekaoUq mqreI iy wk;aore
jr®I 10 l fiajd ld,hla ksu ls¯fuka wk;=rej thg úY%du jegqma fhdackd l%uh" md˙f;daIsl úY%du jegqma
iq≥iqlï ,n;s' 1998 ckjd˙ 01 †kg miq nexl= fiajhg fhdackd l%uh" ffjoH m%;s,dN hk fhdackd l%uj,
tlaù jir 10 l fiajd ld,h iïmQr®K l, fiajlhka jr®Ih ;=< ksYaÑ; m%;s,dN ne£ï yd m%jr®:k fiajd
kj úY%du jegqma fhdackd l%uh i|yd iq≥iqlï ms˙jeh kej; ;lafiare ls¯u i|yd iajdëk WmfoaYlhl=
,nhs' fiajl úY%du jegqma fhdackd l%uh ∞hl uqo,a yd wdhq.Klfhl= jk fla' tA' mKaä;a ^uqïndhs& uy;df.a
fkdf.jk úY%du jegqma fhdackd l%uhla jk w;r" tys fiajh ,ndf.k we;'
m%;s,dN ms˙jeh iïmqr®Kfhkau nexl=j úiska orkq ,efí'
fiajl úY%du jegqma fhdackd l%uh" jekaoUq yd wk;aore
ms˙ñ fiajlhka i|yd jQ jekaoUq iy wk;aore úY%du jegqma
úY%u jegqma fhdackd l%uh" jekaoUq mqreI iy wk;aore úY%du
fhdackd l%uh" ldka;d fiaúldjka i|yd jq jekaoUq mqreI jegqma fhdackd l%uhkays wruqo,a fjkaj l<ukdlrKh
iy wk;aore úY%du jegqma l%uh" 1998 ckjd˙ 01 †kg lrk w;r" fjka jQ fmd;a mj;ajdf.k hkq ,nhs' flfia
fmr nexl=fõ fiajhg ne∫kq fiajlhskag újD;h' fuu fyda md˙f;daIsl úY%du jegqma fhdackd l%uh iy ffjoH
ie,iqïj,g 1994'08'01 †kg fmr n|jd .;a fiajlhska m%;s,dN hk fhdackd l%u nexl=fõ .sKqï fmd;aj,ska
udisl uQ,sl jegqfmka 5] l m%udKhlska ∞hl jk w;r" fjkaj mj;ajdf.k hkq fkd,efí' ;j≥rg;a" wdfhdack
1994'08'01 †k fyda Bg miq n|jd.;a fiajlhska udisl yd wdfhdack wd∞hï" nexl= fmd;aj, fuu wruqo,aj,g
uQ,sl jegqfmka 10] lska ∞hl fjhs' m˙ndysrj jdr®;d lrkq ,efí' ;jo" wdfhdack wd∞hï
kej; fuu wruqo,aj,g udre lrk w;r fn∞ye¯ulska
wjqre≥ 5 l fiajd ld,hla iïmqr®K l< fiajl jegqma
f;drj kej; wdfhdackh lrkq ,efí'
úY%du l%uh hgf;a úY%du jegqmlg ysñlï fkd,nk
fiajlhka i|yd md˙f;daIsl m%;s,dN o nexl=j úiska uqΩ ie,iqï j;alï ys idOdrK w.h re'ñ' 36"145'06
i,ikq ,efí' fuu nerlu mshùu i|yd wdhq.Kk w.h ^2015 - re'ñ' 36"912'71& jk w;r th m%;s,dN nerlfuys
ls¯ug wkql+,j .Kkh l< nerlug iudk m%;smdokhla jr®;udk w.h jk re'ñ' 36"065'09 ^2015 - re'ñ' 45"682'71&
uQ,H ;;a;ajh ms<sn| m%ldYfha b†˙hg f.khkq ,efí' blaujd re'ñ' 79'97 ^2015 - ys`.h re'ñ' 8"770'00& l
w;ss˙la;hla wjidkfha ° jdr®;d fõ'
jekaoUq yd wk;aore úY%du jegqma nerlï m%udKh fkdj o< nerlï m%udKh jk
w;r thg fya;= jkafka Y%S ,xld uy nexl=j úiska
uQ,H ;;aj m%ldYfha úY%du fiajl yd wfkl=;a fiajl mYapd;a tlS fhdackd l%uj,g w∞, j;alï wNHka;rj
m%;s,dN ie,iqï hgf;a olajd we;s nerlï fYaIh iajdëk l<uKdlrKh jk iajdëk wruqo,la hgf;a
wdhq.Kkh lrkakd úiska fokq ,enQ Y=oaO nerlï mj;ajd fkd.ekSuhs'
fYaIfhka fjkia ùug my; fya;= n,md we;'
fiajl úY%du jegqma" jekaoUq yd wk;aore úY%du jegqma"
^w& jekaoUq yd wk;aore úY%du jegqma" jekaoUq mqreI yd
jekaoUq mqreI yd wk;aore úY%du jegqma" md˙f;dIsl úY%du
wk;aore úY%du jegqma fhdackd l%u hgf;a wdhq.
jegqma yd ffjoH m%;s,dN fhdackd l%uh hk wruqo,a ys re'ñ'
Kkh lrkakd úiska fok ,o Y=oaO j;alï m%udKh
.sKqï.; fldg ke;af;a" tlS wruqo,a j, b;s˙ 445'53 l w.hlska hq;= iqrel=ï rys; wdfhdack we;=,;a jk
jkakd jQ hï fYaIhla fjf;d;a th nexl=jg ,nd w;r ta fjkqfjka 100] fjka ls¯ï lr we;s fyhska ie,iqï
.ekSug we;s iïNdú;dj b;d wvq neúks' j;alï ;=< we;=,;a lr fkdue;' tjeks wdfhdackhkays
^wd& md˙f;daIsl úY%du jegqma fhdackd l%uh yd ffjoH w.hka fkdue;sj mjd" wdhq.Kk we.hSug wkqj fiajl
m%;s,dN fhdackd l%uh hgf;a .sKqï .; fldg úY%du jegqma nerlfuys Y=oaO j;alï ;;a;ajhla nexl=j
we;af;a" wdhq.Kkh lrkakdg wkqj we;s Y=oaO i;= fõ'
ie,iqï j;alïj, i;H m%;s,dNh 877,139 12,576 268,269 89,924 (6,438) (37,029) 1,204,441
ie,iqï j;alïj, i;H m%;s,dNh
idudkH fYaIfha m%;sY;hla f,i 3.40% 0.53% 5.17% 5.03% -3.89% -2.91% 3.30%
f.jQ m%;s,dNh blaujd bmehQ w;s˙la;
fmd,sh (1,158,329) 12,576 (114,825) 69,041 (25,769) (231,229) (1,448,535)
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
wfkl=;a úia;SrK wd∞hï;=, y`≥kd.;a 4,922,631 (103,601) 1,815,056 356,027 105,625 161,340 7,257,078
fldgi
∞hl f.ùï (1,329,855) (2,156,367) (33,540) (12,908) (35,846) (125,700) (3,694,216)
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
m%;s,dN ne£ï u; fmd<S ms˙jeh 460,977 - (87,465) (86,913) 9,746 63,561 359,906
m%;s,dN úhoï
852,981 1,014,927 (87,465) (86,913) (200,806) 115,379 1,608,103
ie,iqï j;alïj, i;H m%;s,dNh 2,116,753 103,601 431,654 156,161 18,660 125,149 2,951,978
ie,iqï j;alïj, i;H m%;s,dNh 8.40% 8.40% 8.40% 9.35% 12.00% 9.44% 8.53%
idudkH fYaIfha m%;sY;hla f,i
f.jQ m%;s,dNh blaujd bmehQ w;s˙la;
516,650 516,650 137,995 140,097 9,609 (13,165) 894,787
fmd<sh
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 re' 000
jr®I wdrïNfha ° ie,iqï j;alïj, 24,273,554 - 5,054,224 1,594,306 132,733 1,268,894 32,323,711
idOdrK w.h
ie,iqï j;alïj, i;H m%;s,dNh 2,116,573 103,601 431,654 156,161 18,660 125,149 2,951,798
jr®I wjidkfha ie,iqï j;alïj, 26,120,059 2,259,968 5,225,759 1,747,311 178,188 1,381,429 36,912,714
idOdrK w.h
ishΩu fiajl m%;s,dN ne£ï ksYaph ls¯fï ° fhd∞.kakd ,o m%Odk Wml,amkhka my; oelafõ'
2016 2015
jÜgï wkqmd;slh 13'00] 10'00]
j;alï u; wfmaCIs; m%;s,dN wkqmd;slh 13'00] 10'00]
wkd.; jegqma jeäùï 8'50] 8'50]
wkd.; jegqma jeäùï - ^úY%du& ^kj& 6'50] 6'50]
wkd.; úY%du jegqma jeäùu 7'50] 7'50]
fiajh yerhdfï wkqmd;h 2'00] 2'00]
ffjoH ms˙jefhys WoaOuk wkqmd;h 3'00] 3'00]
b;s˙ idudkH fiajd ld,h
Y%S ,x'u'ne' úY%du jegqma wjqre≥ 27 wjqre≥ 27
Y%S ,x'u'ne' úY%du jegqma - kj wjqre≥ 41 wjqre≥ 41
jekaoUq yd wk;aore wjqre≥ 27 wjqre≥ 27
jekaoUq mqreI yd wk;aore wjqre≥ 27 wjqre≥ 27
md˙f;daIsl úY%du jegqma wjqre≥ 20 wjqre≥ 20
ffjoH m%;s,dN wjqre≥ 32 wjqre≥ 32
úY%dñl jhi wjqre≥ 60 wjqre≥ 60
46' idOdrK jákdlï ms<n| fy,sorõ ls¯ï m<uqjk uÜÜu ( wkkH j;alu fyda j.lSu i`oyd
l%shdld¯ fj<`om, ;=< ysñ m%ldYs; ^fkdieliQ& ñ,
w& j;alï yd j.lSïj, idOdrK jákdlu
.Kka·
j;alï yd j.lSïj, idOdrK w.h jkafka hï j;alula fojk uÜgu ( jdr®;d lrk ,o idOdrK w.h flfrys
úls”ug fyda j.lSula mej¯u i`oyd l%uj;a .Kqfokqjl m%udKd;aul n,mEula l< yels ish`Mu fhojqï i`oyd
° fj<`ofmd, iyNd.Sjkakka w;r ñKqïlrK †kfha iDcqj fyda jl%dldrfhka ks¯laIKh l,yels fhojqï
° ,eìh hq;= fyda f.úh hq;= uqo,hs' uQ,H ,shú,a,la Ndú;d lrk wfkl=;a l%u·
úl=Kkakdg tfrysj ñ, p,khla is≥ fkdjk m˙†
ie,lsh hq;= .kqfokqjla" .%yKh lr.; yels f,i f;jk uÜgu ( ks¯laIKh l< yels fj<`om, o;a; u;
ixúOdk jQ iy øjYS,;djh we;s fjf<|fmd<l uQ,H mokï fkdjQ jdr®;d lrk ,o idOdrK w.h flfrys
,shú,a,la úls”u l< úg tys m%ldYs; ñ, idOdrK m%udKd;aul n,mEula l< yels fhojqï" Ndú;d lrkq
w.h fõ' ,nk l%u·
we.hqï l%uhkag jk j;alï yd j.lSïj, idOdrK w.h my; ±lafjk j.=j u.ska idOdrK w.h OQrdj,sh wkqj
ksYaph ls¯ug iy wkdjrKh ls¯ug nexl=j úiska my; jdr®;d lrk ,o j;alï yd j.lSïj, úYaf,aIKhla
OQrdj,sh Wmfhda.S lr.kq ,efí' fmkakqï lrhs'
9% 11% 4% 6%
re' 000 re' 000 re' 000 re' 000 47' ikaikaokd;aul f;dr;=re
wka;r®.; jHq;amkak WmlrK - 6,016,743 5,811,071 5,910,742 5,940,987 2015
uQ,H úl,amhka re' 000
wka;r®.; jHq;amkak uQ,H WmlrK 2016 2015 fmrd;=j b†˙m;aa l< wdldrhg(
u; ú,ïNS; j;alï re' 000 re' 000 foaYSh uQ,H j;alï
ckjd˙ 1 †kg fYaIh 13,292,126 25,832,842
Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a 102,866,967
jir ;=,° l%ulaIh lrk ,o wêñ, (8,666,461) (12,540,716)
wfkl=;a j;alï 11,164,452
foieïnr® 31 g fYaIh 4,625,665 13,292,126
foaYSh uQ,H nerlï
wd& m%;sñ,° .ekSï iy m%;súl=Kqï .súiqï m%;sñ,° .ekSfï tl`.;djh u; wf,ú l,
105,465,000
iq/l=ïm;a
.súiqïj, fláld,Sk iajNdjh ksid" wdikak idOdrK wfkl=;a f.úh hq;= ≤ 6,850,998
w.hla ,nd .ekSug m%;sñ,° .ekSï iy m%;súl=Kqï
.kqfokqj, jdr®;d l< w.h i,ld n,kq ,efí' 2016 2016 2015
foieïnr® 31 †kg m%;sñ,° .ekSï hgf;a mj;sk YS% ,xld re' 000 re' 000
rcfha iq/l=ïm;aj, OdrK jákdlu re'ñ' 21"383'72 la j;auka b†˙m;a ls¯u
úh' ^2015 - re'ñ' 23"662'52& iy ks;H ;ekam;= myiqlï
foaYSh uQ,H j;alï
re'ñ' 48"670'71 ^2015 - re'ñ' 81"828'49&' 2016 foieïnr® 31
†kg m%;súl=Kqï .súiqï hgf;a mj;sk Y%S ,xld rcfha Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a 351,426,470 102,866,995
iq/l=ïm;aj, OdrK jákdlu re'ñ' 30"821'39 ^2015 ° th wfkl=;a j;alï 12,322,596 11,164,424
re'ñ' 135'03& ls' foaYSh uQ,H nerlï
we& ixirKfha we;s uqo,a m%;sñ,° .ekSfï tl`.;djh u; 70,054,436 105,491,006
wf,ú l< iq/l=ïm;a
ixirKfha we;s uqo,aj, idOdrK w.h" fYaI m;%fhys wfkl=;a f.úh hq;= ≤ 8,563,548 6,824,992
jdr®;dlr we;s m˙† tajdfha uqyqK; jákdluh'
wE& ;ekam;= jákdlu 2015 ° wfkl=;a j;alï hgf;a olajd we;s re'ñ 0'03la jQ
b,aÆ úfgl ° f.úh hq;= neúka ;ekam;=j, OdrK w.h m%;súl=Kqï u; jQ ,eìh hq;= fmd,S" jvd;a ksjer† b†˙m;a
wdikak idOdrK w.h f,i i,lkq ,efí' ls¯ula i`oyd jr®;udkfha Y%S ,xld rcfha iq/l=ïm;a
b& idOdrK jákdlu ;S r Kh ls ¯ u yd idOdrK hgf;a olajd we;' tm˙oafoka 2015 ° wfkl=;a f.úh
jákdlï OQrdj,sh hq;= ≤ hgf;a olajd we;s re' ñ' 26'01la jQ m%;sñ,°.ekSï
my; ±lafjkafka OdrK w.hka iy idOdrK w.hka iy ks;H ;ekam;= myiqlï u; jQ fmd,S" jvd;a ksjer†
wdikak jYfhka iudk fkdjk nexl=fõ j;alï yd b†˙m;a ls¯ula i`oyd jr®;udkfha m%;sñ,° .ekSfï
j.lSï ys mka;s f,i OdrK w.hka yd idOdrK w.hka tl`.;djh u; wf,ú l< iq/l=ïm;a hgf;a olajd
w;r ixikaokd;aul f;dr;=re fõ' we;'
w& uqo,a kS;s mkf;a 28-33 j.ka;s wkqj mejfrk ,o nexl= fkdjk uQ,H iud.ï fuu fomdr®;fïka;=fõ
n,h m%ldr nexl=fõ" nexl= wëCIK fomdr®;fïka;=j iqm¯laIKh hg;g mejfr®'
úiska YS% ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,fha n,m;%,dNS
nexl=j, lghq;= kshdukh yd iqm¯laIKh lrkq wd& uqo,a kS;s mkf;a 113 j.ka;sh m%ldr rdcH Kh
,nhs' 2016 foieïnr® 31 †kg rch u`.ska wruqo,a l<ukdlrKh ls¯fï l%shdmámdáh" uqo,a uKav,h
iemhq fyda rcfha iqúfYaI n,mEula we;s n,m;%,dNS yd nexl=j i;= fõ' ta wkqj" rcfha ksfhdacs;hd f,i"
jd◊c nexl= 03 la iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska whjeh wjYH;d
04 la fuu fomdr®;fïka;=fõ iqm¯laIKhg Ndckh iy foaYSh yd úfoaYSh Kh fiajd imqrd .ekSu i|yd
foaYSh fjf<|fmd<g iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u lrkq
lr we;'
,efí' rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska rdcH Kh
nexl=fõ nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK l<ukdlrKh yd Kh fjf<|fmd< ixjr®Okh
fomdr®;fïka;=j úiska ,shdm†xÑ nexl= fkdjk" uQ,H ls¯u lrkq ,nhs' rcfha wjYH;d yd tys mshùï
iud.ïj, kshdukh iy iqm¯laIKh lrf.k hkq nerlï imqrd,Su idlaId;a lr .ekSu i|yd rdcH
,nhs' ta wkqj" rch úiska md,kh lrkq ,nk fyda Kh m˙md,kh ls¯u fuu fomdr®;fïka;=j úiska
wruqo,a imhd we;s nexl=j,g iïnkaê; wdh;k iy lrkq ,efí'
we& uqo,a kS;s mkf;a 49 j.ka;sh m%ldr" uqo,a ksl=;a wruqo,g ∞hl l< hq;=h' fï hgf;a 2016 foieïnr®
ls¯fï ;ks whs;sh yd n,;, nexl=j i;= fõ' ta 31 †kg m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska
wkqj nexl=fõ jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j" uyck nexl=j re'ñ' 25'57 ^2015 - re'ñ' 99'42&"
ffk;sl jHjydr uqo,a ksl=;a ls¯fï ;ks ,xld nexl=j re'ñ' 7'71 ^2015 - re'ñ' 21'21&" m%dfoaYSh
n,Od˙hd f,i lghq;= lrhs' uqo,a fkdaÜgq uQøKh ixjr®Ok nexl=j re'ñ' 23'42 ^2015 re'ñ' 64'63& yd
ls¯fï ldr®hh ã ,d rE ,xld lrkais wekaâ ,xld mq;% ixjr®Ok nexl=j re'ñ' 7'78 ^2015 re'ñ'
filshq˙á m%skaÜ ^mqoa& iud.u úiska lrf.k 15'19& yryd re'ñ' 64'48 Kh m%;suQ,Hkh lr we;'
hkq ,efí' fuys fldgia ysñlfuka 40] orkafka tu.ska re'ñ' 97'36 l fmd<shla Wmhd we;'
rchhs'
T& ;ks jYfhka .;al, iqúfYaIS fkdjk" rch" rcfha
wE& nexl=j idudkHfhka fufyhqï lghq;= lrf.k fomdr®;fïka;= iy rch u.ska md,kh jk wdh;k
hdfï °" úsúO NdKav yd fiajd ,nd .ekSu i|yd iu. nexl=j úiska is≥l, .kqfokqj, fYaIhka"
rdcH wdh;k fyda rcfha iqúfYaI n,mEula fyda wfkl=;a fYaIhka ys we;=,;a fõ'
md,khla we;s wdh;k iuÛ .kqfokqj,g t<fUkq
,efí' 48'2 m%Odk l<ukdlrK ldr®hh uKav,h iu`.
.kqfokq
b& igyka wxl 50 ys meye†,s lr we;s m˙† nexl=j
Ndrlre iy wfkl=;a úYajdi;d ;;a;ajhkays lghq;= wêm;s we;=Ω uqo,a uKav,fha idud‚lhka ^uqo,a
ls¯u u.ska rch" Ndrhka" úY%du m%;s,dN ie,iqï iy kS;s mk;g wkqj fuu idud‚lhska yg fjk;a lsis≥
wksl=;a wdh;k fjkqfjka j;alï iy nerlï ±¯u nexl= wdh;khl wOHlaIlOQrhla" ks,Od¯ ;k;=rla"
fyda ia:dmkh ls¯u idudkHfhka is≥lrkq ,efí' fiajlfhla fyda fldgia ysñfhla úh fkdyel'&" ksfhdacH
wêm;sjreka" iyldr wêm;sjreka yd l<ukdlrK
B& uqo,a kS;s mk;g hg;aj nexl=fõ cd;Hka;r ú.Kk wxYfha wOHlaIl m%Odk l<ukdlrK ldr®hh
fufyhqï fomdr®;fïka;=j úiska foaYSh" úfoaYSh uKav,hg we;=<;a fõ' m%Odk l<ukdlrK ldr®hh
úksuh fjf<|fmdf<ys ixjr®Okh yd jd◊c uKav,h nexl=j iu. is≥lrk ,o .kqfokq my; m˙†
nexl=j, tla †k újD; úfoaY úksuh ;;a;ajh fõ'
iqm¯laIKh lrkq ,efí' foaYSh úfoaY úksuh
fjf<|fmd< ixjr®Okh iqm¯laIKfha ° YS% ,xld 48'3 m%Odk l<ukdlrK ldr®hh uKav,h fj; l<
remshf,a úksuh wkqmd;h ±ä f,i fjkiaùu ,sys,a f.ùï (
ls¯fï wruq◊ka nexl=j fjf<|fmdf<ys fuu wxY
2016 2015
foflys u kshef,kafkah' úfoaY úksuh ñ,g .ekSï
iy úl=Kqï m%udKhka tu iqm¯laIKfha m%;sM, re' 000 re' 000
ksfhdackh flfr®'
fláld,Sk fiajl m%;s,dN 123,948 107,904
W& tlai;a cd;Skaf.a udkj ysñlï úur®Ykh fjkqfjka
f.jQ WmfoaYKd;aul yd jD;a;Suh .dia;= fuu.ska fuhg wu;rj m%Odk l<ukdlrK ldr®hh uKav,h
ksrEmKh lrhs' fuu f.ùï m˙md,k yd wksl=;a i|yd Tjqkaf.a fiajd .súiqïj,g hg;aj uQ,H fkdjk
úhoï hgf;a jdr®;d lr we;' m%;s,dN o imhkq ,efí'
W!& foaYSh fufyhqï fomdr®;fïka;=j" 1949 wxl 58 48'4 m%Odk l<ukdlrK ldr®hh uKav,fha idud‚lhka
orK uqo,a kS;s ixfYdaê; mkf;a 90-92 j.ka;s
m%ldr" nexl=fõ uQ,H m%;sm;a;s l%shdjg kexùfï iu`. jQ fjk;a .Kqfokq
ldr®hhka f,i újD; fjf<|fmd< fufyhqï 2016 2015
lghq;=j, kshe,Su" uqo,a kS;s mkf;a 93-98 j.ka;s
m%ldr" ffk;sl ixÑ; mj;ajd .ekSfï wjYH;dj re' 000 re' 000
n,d;aul ls¯u yd rcfha fldgia ysñlï we;s l<ukdlrK ldr®hh
jd◊c nexl=j, yd wfkl=;a iuyrla uQ,H wdh;k uKav,fha idud‚lhka yg 57,793 46,600
yd rdcH wdh;kj, nexl=lre f,i lghq;= lrhs' ≥ka Kh
2016 foieïnr® 31 †kg fuu ldr®h ls¯fï ° Woa.;
jQ uqΩ fYaIh igyka 21 yd 22 ys olajd we;' rcfha fuu Kh i|yd w∞< jk fmd<S wkqmd;hka ishhg 2
iq/l=ïm;a u; Wmhd.;a fmd<sh 31 igyfkys ±lafõ' isg ishhg 7 olajd mrdihkays jk w;r" udislj f.jkq
t& rcfha md,khg hg;a tla nexl=jl Ndrldr;aj ,nk tu ishΩ Kh m%udKj;a m˙† wdrlaIs; fldg we;'
úêúOdkj, nexl=j ksheÆk w;r ta i|yd .dia;=jla 48'5 mYapd;a fiajd m%;s,dN ie,iqï iu. .kqfokq
wh fkdflre◊'
tA& nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI úiska 2016 2015
ksl=;a lrk ,o pl%f,aLhg wkqj" lDIslr®udka;h
re' 000 re' 000
i|yd wju w;a;sldrï iSudj jQ 10] mj;ajdf.k
hkq fkd,nk nexl= úiska" tu ysÛ uqo, m%dfoaYSh f.jk ,o iy f.úh hq;= 69,511 68,382
ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska ls%hd;aul m%;suQ,H ∞hlh
igyka wxl 45 ys olajd we;s m˙† nexl=j úiska úY%du 49'3 úYajia; l%shdldrlï
jegqma iy wksl=;a mYapd;a fiajd úY%du ie,iqï i|yd uqo,a kS;s mk; wkqj nexl=j úiska úYajia; l%shdldrlï
úúO uqo,a m%udKj,ska ∞hl jQ w;r re'ñ' 559'67 la ^2015 - lrf.k hkq ,nhs' ta wkqj l%shdls¯fï ° úúO mdr®Yajhka
re'ñ' 559'38& fiajl wr®:idOl wruqo,g f.jk ,°' i|yd j;alï ±¯u fyda ia:dmkh ls¯u o lrkq ,efí'
idudkH jHdmd˙l lghq;= j,° nexl=j úiska iajlSh flfia jqjo tfia ls¯fuka lsishï nerlula we;sfõ hehs
mYapd;a fiajd ie<iqï i|yd nexl= iy uQ,H fiajd imhkq nexl=j wfmalaId lrkq fkd,efí'
,nhs' tjeks ie<iqï j, fYaIhka 24 igyfkys olajd 49'4 ffk;sl ysñlï
we;'
w∞< wdh;kfhys we,aue;s mdr®Yajhka úiska re'ñ' 35 la
49' wiïNdjH j.lSï iy m%d.aOk ne£ï i|yd ysñlïmdñka f.dkq lr we;s kvqjl nexl=j
ú;a;slre fõ' fuu meñ◊,a,g tfrysj nexl=j wNsfhda.
49'1 uQ,H wem fldka;%d;a
lrk neúka uQ,H m%ldYkj, fï i|yd m%;smdok i,id
rcfha fyda tys ksfhdacs;hkaf.a iy wdh;kj, ksfhdacs; fkdue;'
f,i l%shdlrñka" uyd NdKavd.drh úiska nexl=j fj;
ksl=;a lrkq ,nk m%;s wem u; úúO mdr®Yajhkag wem nexl=j" ydks re'ñ' 16'57 lg ysñlï mdñka f.dkqlr
imhkq ,efí' 2016 foieïnr® 31 †kg fYaI tjeks wem we;s kvq 2 lg meñ◊,slre jk w;r ta fjkqfjka uQ,H
lsisjla fkdùh' m%ldYkj, m%;smdok i,id fkdue;'
50' Ndr iy Ndrldr;aj l%shdldrlï m%udKh tla uQ,H wdh;khla i|yd re'ñ' 0'30 la
fyda úfoaY úksuh ;ekam;= i|yd Bg iudk uqo,ls'
nexl=j" idudkHfhka Ndrlrejl= f,i yd wfkl=;a
úYajdi;d ;;a;ajhkays l%shdls¯fï m%;sM,hla f,i rch" jka† f.ùu nexl=fõ fyda uqo,a uKav,fha j.lSula
Ndrhka" úY%du m%;s,dN ie,iqï iy wksl=;a wdh;k fkdjk w;r ;ekam;a wruqo, úiska tfia f.úh hq;=
fjkqfjka j;alï iy nerlï ±¯u fyda ia:dmkh ls¯u uqΩ jka† uqo,a m%udKh ;ekam;a wruqof,a wjir,;a
is≥ lrkq ,efí' nexl=j úiska bgq lrkq ,nk ie,lsh Kh iy tl;= ù we;s jd˙l uqo,a o we;=Ωj ;ekam;=
hq;= Ndr l%shdldrlï my; i|yka m˙† fõ' rlaIK wruqof,ys /ia ù we;s" mj;akd uqo,a m%udKhg
w& úúO úfoaYSh Kh iy úfoaY wruqo,a fhdok ixjr®Ok iSud úh hq;=h' ke;fyd;a wjir,;a Kh .ekSï yd
jHdmD;s iy Kh fhdackd l%u i|yd jk m%∞khkays ,enqKq ∞hl uqo,aj,ska ;ekam;= rlaIK wruqo,
Kh uq∞ye¯u iy wdmiq f.ùï nexl=j úiska Y%S ,xld by< ±ñh yelsh' wruqof,a nerg we;s uqo,a m%udKh
rch ^Y%S',x'r& fjkqjka is≥ ls¯u lrkq ,efí' ;jo YS% blaujd hk lsis≥ j.lSulg uqo,a uKav,h yd
,xld rch fjkqfjka úúO úfoaYSh Kh iy m%∞khka nexl=j j.lshkq fkd,efí'
hgf;a m%;smdr®Yaùh wruqo,a /ialr m%∞kh lrk fhdackd l%ufha fufyhqï yd l<ukdlrK lghq;=
ksfhdacs; wdh;khkaf.a b,a,su m˙† tu wruqo,a nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ msysgqjd we;s tallh
NdKavd.dr ì,am;aj, wdfhdackh lrkq ,efí' u.ska is≥lrk w;r nexl=fõ uQ,H m%ldYkj,ska
wd& nexl=j fiajl wr®:idOl wruqof,a ^fia'w'w& fjkajQ fmd;a yd .sKqï mj;ajdf.k hkq ,efí'
Ndrldr;ajh Wiq,hs' ta wkqj" mkf;a úê úOdk ú.Kkh Ndrj ú.Kldêm;s lghq;= lrhs'
m%ldr ∞hl uqo,a ,nd .ekSu" wêNdr ,nd.ekSu" fuu fhdackd l%uh iy wruqo, 2013 fkdjeïnr®
wdfhdackj,ska wd∞hu ,nd .ekSu" fia'w' wruqof,a 22 jk †k isg ms<sfj,ska §Y%S ,xld ;ekam;=
,shdm†xÑ idud‚lhkaf.a .sKqï mj;ajdf.k hdu" rlaIK yd øjYS,;d wdOdrl fhdackd l%uh¶ iy
w;s˙la; uqo,a wdfhdackh iy idud‚lhskag m%;s,dN §Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK yd øjYS,;d wdOdrl
f.ùu uqo,a uKav,fha ldr®hhkag we;=<;a jkafkah' wruqo,¶ f,i kï lrk ,°'
we& YS% ,xld uy nexl=fjys n,m;%,dNS nexl= wdh;k b& ,shdm†xÑ uQ,H iud.ï úêu;a ls¯u yd iqm¯laIK
iy 1972 wxl 5 ork iuqmldr iñ;s mk; hgf;a lghq;=" uqo,a uKav,h úiska mjrd we;s n,;,
,shdm†xÑ" nexl= jHdmdrfhys fh° isák iuqmldr m%ldrj" nexl=j úiska is≥lrhs' tfia l%shdls¯fï °
iñ;s i|yd újD;j we;s iafjÉPd ;ekam;a rCIK wdrlaIs; l%shdudr®.hla f,i tu iajYla;s;djhka
fhdackd l%uhla jk §;ekam;= rCIK fhdackd l%uh¶ fkdue;s yd nqkaj;a jQ uQ,H iud.ïj, j.lsjhq;=
nexl=j úiska m˙md,kh lr we;' 2010 Tlaf;danr® mqoa.,hka f.a j;alï uqo,a uKav,h fj; mjrd.ekSu
01 ∞ isg tu fhdackd l%ufhys we;s wruqo,a" 2010 o lrkq ,nhs'
iema;eïnr® 28 ∞ ;u" .eiÜ wxl 1673$11 hgf;a
msysg jQ §YS% ,xld ;ekam;= rlaIK fhdackd l%uh¶ B& nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI úiska
fj; mjrd we;' ksl=;a lrk ,o pl%f,aLkh wkqj" lDIsldr®ñl lghq;=
i|yd uqΩ w;a;sldrïj,ska 10] l wjuh mj;ajdf.k
wE& 2010 iema;eïnr® 28 ∞;u jQ 1673$11 wxl orK .eiÜ fkdue;s nexl= tu ysÛ uqo, YS% ,xld uy nexl=fõ
m;%h wkqj 2010 Tlaf;danr® 01 ∞ isg nexl=j úiska §YS% m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j ^m%d'ix'fo'& úiska
,xld ;ekam;= rlaIK fhdackd l%uh¶ kñka md,s; mj;ajdf.k hkq ,nk m%;suQ,H wruqo,g ∞hl l<
;ekam;= rlaIK l%uhla cd;sl wjYH;djhla f,i hq;= fõ' m%d'ix'fo' tfia tl;= l< uqo,a m%dfoaYSh
;ekam;alrejkaf.a wruqo,a wdrlaIdj fjkqfjka ixjr®Ok nexl=j" ,xld mq;% ixjr®Ok nexl=j" ,xld
msysgqjd we;' nexl=j iy uyck nexl=j ;=<ska lDIsldr®ñl lghq;=
ishÆu n,m;%,dNS jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; i|yd §úialï¶ m%;suQ,H l%uh hgf;a m%;suQ,H
nexl= yd ,shdmosxÑ uQ,H iud.ï fuu fhdackd myiqlï imhkq ,efí' 2016 foieïnr® 31 †kg tfia
l%ufha idud‚lhka fõ' ta wkqj" fuys iuia: /ial< uqΩ uqo, re'ñ' 554'26 ^2015 - re'ñ' 40'11& ls'
idud‚lhka .Kk 77 ls' .eiÜ m;%fha 5'2 j.ka;shg jr®Ih wjika †k jk úg m%dfoaYSh ixjr®Ok fomd'
wkqj úfYaIs; w;ye¯ï yd ishÆu Kh WmlrK úiska re' ñ' 64'48 ^2015 re'ñ' 200'45& uqo,l Kh
yer idud‚l wdh;khkays b,aÆï ;ekam;=" ld,Sk ,nd ° we;s w;r tu.ska re' ñ' 97'36 fmd<S wd∞hula
;ekam;= iy b;s˙ls¯fï ;ekam;= j.lSï rlaIKh Wmhk ,°' ;jo re'ñ' 193'86 ^2015 re'ñ' 188'18& la tu
flfr®' wdfhdackj, wd∞hu f,i Wmhd we;'
re'ñ' 350'20 la jQ iafjÉPd ;ekam;a rlaIK fhdackd W& nexl=fõ uqo,a uKav,h fjkqfjka" m%dfoaYSh ixjr®Ok
l%ufhys wdfhdack yd re'ñ' 1"168'31 la jQ jd◊c fomdr®;fïka;=j" úfoaYSh ∞hlhkaf.a yd YS% ,xld
nexl=j, w;ay, foam< ;=<ska lrk ,o wdfhdack rch wruqo,a imhk jHdmD;s i`oyd YS% ,xld rcfha
mej¯fuka fuu ;ekam;= rlaIK wruqo, msysgqjd úfYaIs; ksfhda‚;fhl= f,i lghq;= lrhs' ;j o
we;' 2016 foieïnr® 31 †kg tu wruqof,a m%udKh m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska Y%S ,xld
re' ì,shk 34'30 la ^;djld,sl& jk w;r" ±kg fuu uy nexl=j úiska wruqo,a imhk jHdmD;so ls%hdjg
wruqof,ka ;ekam;= ysñfhl=g f.jk jka† uqo,a kexùu bgq lrhs'
rg ueo nyq jdr®Isl ú' .e' ys' 11'56 rg ueo nyqjdr®Isl fNda. 642'00
fNda. ixjr®Ok ksIamdokh k.d isgqùug
jHdmD;sh Kh myiqlï ie,iSu
lDIsldr®ñl ú' .e' ys' 17'05 isú,a wr®nqo j, n,mEug 843'00
mqkre;a:dmk ,lajQ W;=re kef.kysr
jHdmD;sh' m<d;a yd udhsï osia;s%lal
my ;=< mj;sk ñksia cSú;
yd foam, kej; k.d
isgqùu
l=vd f;a j;= we' fvd,r® 12'60 l=vd f;a j;= ysñhka 645'93
ysñhka ixjr®Ok ixjr®Okh ls¯u yd
jHdmD;s f;a j;= myiqlï
mqkre;a:dmkh ls¯u
os<sª nj msgqoelSfï cmka fhka 1"368'00 wdodhï W;amdok 1"402'45
CIqø uQ,H jHdmD;sh ls%hdldrlï i|yd úêu;a
f,i Kh fhduq ls¯ug
M,odhS Kh fnodye¯fï
hdka;%Khla we;s ls¯u
bvï wysñ l=vd we' fvd,r® 17'40 wvq wdodhï ,nkakka 345'69
m˙udK f.dú Kh i|yd /lshd W;amdokh
jHdmD;sh ls¯ug;a" b;srsls¯fï
mqre≥ jr®Okhg;a ms˙jeh
M,odhS iy Yla;su;a laIqø
Kh fnoeye¯fï l%uhla
ia:dms; ls¯u
lE.,a, ifudaOdk ú' .e' ys' 1'50 wdodhï W;amdok 148'00
.%dóh ixjr®Ok ls%hdldrlï i|yd wkq.%yh
jHdmD;sh ,nd°u u.ska jHdmD;sh
ls%hd;aul m%foaY j,
ñksiqkaf.a cSjk ;;a;ajh
k.d isgqùu
ol=Kq m<d;a .%dóh ú' .e' ys' 27'90 ol=Kq m<d;a ñksiqkaf.a 564'00
ixjr®Ok jHdmD;sh cSjk ;;a;ajh Wiia ls¯u
EIB .súiqï B hQfrda 10'00 iqkdñ u.ska iDcq n,mEug 1"553'27
,lajQ l=vd yd uOH
m˙udK jHjidhka kej;
k.d isgqùu
iQiyk Kh remsh,a 3"000'00 iqkdñfhka ydks jQ laIqø" 2"750'00
fhdackd l%uh l=vd yd uOH mrsudK iyNd.S;aj uQ,H
jHdmdr m%;sixialrKh wdh;k úiska
ls¯u i|yd Kh myiqlï kej; whlr.;a
m%;smdokh wruqo,a
iqiyk w†hr II remsh,a 500'00 iqkdñfhka ydks jQ laIqø" 105'54 kshñ; †kg
l=vd yd uOH m˙udK uQ,H lghq;=
jHjidhka m%;sia:dmkh fomdr®;fïka;j= g
ls¯u i|yd Kh myiqlï udre l< hq;=h'
m%;smdokh
msìfok W;=r remsh,a 2'000'00 W;=re m<d; ;=< 2'000'00
lDIsldr®ñl" mY= iïm;a"
laIqø yd l=vd jHdmdr
i|yd Kh myiqlï °r®> iyNd.S;aj uQ,H
ls¯u wdh;k úiska
kej; whlr.;a
kef.kysr remsh,a 1"000'00 kef.kysr m<d; ;=, 1"000'00
wruqo,a kshñ;
m<d; ;=< jQ l=vd yd uOH m˙udK
†kg m%dfoaYSh
wdr®:ßl lghq;= jHdmdr i|yd Kh my-
ixjr®Ok
mqkrdrïNh iqlï m%odkh ls¯u
fomdr®;fïka;=fõ
msìfok W;=r remsh,a 2,154.25 W;=re m<d; ;=< 2"361'00 wod, .sKqïj,g
w†hr II lDIsldr®ñl" mY= iïm;a" udre ls¯ï
laIqø yd l=vd jHdmdr
i`oyd Kh myiqlï
°r®> ls¯u
fojk nyqjdr®Isl remsh,a 1,200.00 rg ;=< nyqjdr®Isl 1"199'82
fNda. ixjr®Ok fNda. wxYhg Kh
jHdmD;s - pl%Sh myiqlï imhd °u
wruqo,
bÈßhg hk jHdmD;s
jHdmD;sfha ku uqΩ wruqo,a Kh uqof,a iyNd.s;aj jeo.;a ,laIK j.lSï yd fmd≥ úfYaI
fjka ls¯u wruqK uQ,H wdh;k iy;sl fldkafoais fldkafoais
^ñ,shk& i|yd m%;suQ,H ùï
m%;smdok
^remsh,a ñ,shk&
f;a ixjr®Ok remsh,a 1"100'00 f;a wxYh ixjr®Okh ioyd 964'87
jHdmD;sh - pl%Sh Kh myiqlï imhd°u'
wruqo,
l=vd m˙udK jeú,s ú'.e'ys 2'60 kqjr t<sh" uykqjr" lE.e,a," 487'66
jHjidhlhska fudKrd., †ia;%slj, wvq wod, ishÆu
ixjr®Okh ls˙fï wdohï ,dNSkaf.a „jk ;;ajh mdr®Yajhkaf.a
jHdmD;sh Wiia ls¯u' tl`.;djh
†<s≥lu msgq±lSfï CIqø remsh,a 2"764'84 jHdmD;s m%foaYfha isák udisl 5"646'90 fkdue;sj
uq,H jHdmD;sh II pl%Sh wd∞hu re' 15"000 g jvd wvq uQ,H .súiqïj,
wruqo, ^m%fndaêkS& mjq,aj, „jk ;;ajh jr®Okh m%ldYk whs;sjdislï
ls¯u' j.lSï yd
ndysr yd ne£ï"
cd;sl lDIs jHdmdr remsh,a 743'00 f;dard.;a jHdmD;s m%foaYj, 730'70 iy;slùï
ú.Klhska mej¯ï fyda
ixjr®Ok CIqø uQ,H †<s`≥ ck;djf.a wd∞hï iy ke;
iyNd.S;aj uQ,H ú.Kkh ixfYdaOkh
jevigyk iudc ;;a;ajh jr®Okh ls¯u' l< hq;=h' fyda wfydais
wdh;k úiska
(NADeP) ls¯u fyda
kej; whlr.;a
NADeP ys fldka;%d;a remsh,a 469'00 lDIs ksIamdokfha ksIamdokh" - wruqo,a kshñ; †kg w;yer ±óu
f.dùkaf.a Kh M,∞hS;djh" .=K;ajh iy m%dfoaYSh ixjr®Ok is≥lrkq
fhdackd l%uh w.h tl;= ls¯ï jeä ls¯u' fomdr®;fïka;=fõ fkd,efí'
hgf;a we;s w.h ∞u
wod, .sKqïj,g
ixjr®Ok m%d.aOk
lDIsldr®ñl Kh udre ls¯ï
fhdackd l%uh
51' wfkl=;a wdh;k fj; we;s ne`†hdj jHmD;sj, m˙md,k úhoï wdjrKh fjkqfjka nexl=j
úiska m%ldYs; m%;sY;hla ,nd .kS'
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska l%shd;aul
lrkq ,nk iqiyk" iqiyk w†hr II" m<d;a ixjr®Ok m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska l%shd;aul
Kh l%uh" fi!Nd.Hd Kh l%uh" msìfok W;=r Kh
lrk jHdmD;s i`oyd jQ nexl=j úiska ksl=;a lrk ,o Kh
l%uh ^w†hr II&" kef.kysr m<d; ;=< wdr®:ßl lghq;=
wemlr u; yg.;a wiïNdjH j.lSï igyka wxl 49'2 ys
m%;sYaGdmkh lss¯fï w†hr II iy W;=re yd kef.kysr
ydks jQ ksjdi m%;sixialrKh ls¯fï jeviygk i|yd fy<sorõ lr we;'
nexl=j úiska wruqo,a imhd we;s w;r tys m%d.aOk fYaIh
yd ys`. fmd,S nexl=fõ j;alï f,i jdr®;d lr we;s w;r 52' fYaI m;% †kg miq we;s jq is≥ùï
wd∞hu nexl=fõ wd∞hu f,i i,ld we;'
uq,H m%ldYkj,g .e,mSula fyda fy<sorõ ls˙ula wjYH
;jo" Y%s ,xld rch úiska wruqo,a imhk" m%foaYSh jk lsis≥ m%udKd;aul is≥ùula fYAI m;% †kg miq we;s
ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska fufyhjk we;eï fkdùh'
Wm lñgqj,g ikaksfõokh l< w;r" w∞< .egÆ 2'6 nexl= wxYfha ±kqïj;aNdjh iy YlH;d jeä
ksrdlrKh ls¯u i|yd ksis mshjr .ekSu wOHlaI ÈhqKq lsÍu
uKav,fha iuia; j.lSula njg m;alrkq ,eîh'
^w& YlH;d jeä †hqKq ls¯u
;jo" ld,Sk m¯laIKhkays úfYaIs; fidhd.ekSï
idlÉPd ls¯ug iy ksis wëlaIKhla yd ksjer† wdh;ksl hymd,kh" wj∞kï l<ukdlrKh"
l%shdudr®. ldf,daÑ;j l%shd;aul ls¯fï ;yjqrejla nexl= m¯laIK" nexl= jHdmdr yd jHqyh iy nexl=
,nd.ekSu i|yd nexl= wOHlaI uKav, iu`. /iaùï iy uQ,H wxYhg w∞< kS;s fr.=,dis yd jHjia:djka
lsysmhla mj;ajkq ,eîh' jeks lafIa;%hkays ±kqu by< keùu i|yd nexl=
wëlaIK fomdr®;fïka;=j" nexl= wxYfha YlH;d
2'5 Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK iy øjYS,;d wdOdrl
jr®Okhg wLKavj ∞hl úh' 2016 jr®Ih ;=<° Y%S
fhdackd l%uh mßmd,kh lsÍu
,xld uy nexl=fõ nexl= ú≥mshfiys iy wfkl=;a
^w& 2016 foieïnr® ui 31 †kg" iuia; wruqof,ys foaYSh yd úfoaYSh ndysr wdh;kj, iïm;a ∞hlhka
jákdlu wdikak jYfhka remsh,a ì,shk 34 la
jYfhka nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ fcHIaG
^ú.Kkh fkdl<& muK jQ fuu fhdackd l%uh
ks,Od¯ka iïnkaO úh'
idud‚l wdh;k 77 lska iukaú; úh' wruqo, úiska
is≥lrk ,o rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdackhkays yd ^wd& nexl=j, l<ukdld˙;ajh iu`. mej;s /iaùï
m%;sjHqy.; ls¯u i|yd idud‚l wdh;khla fj;
Y%S ,xld wdr®:ßlfha fukau nexl= wxYfha jr®Okhka
2014 jr®Ifha° iemhQ øjYS,;d wdOdrl myiqlfuys
fmd;a w.h" 2016 foieïnr® ui 31 †kg" ms<sfj<ska iy kshduk yd wëlaIK jeä †hqKqùï ms<sn|j
remsh,a ì,shk 26 la yd remsh,a ì,shk 6 la fõ' woyia yqjudre lr .ekSfï yuqjla f,i l%shd;aul
jQ" nexl=j, m%Ok úOdhl ks,Od˙ka iu`.ska Y%S ,xld
^wd& wdikak;u mQr®j uQ,H jr®Ih wjidkfha°" ishhg 14 la
uy nexl=fõ wêm;s úiska meje;ajQ /iaùï i|yd
fyda Bg jeä m%d.aOk m%udKd;aul;d wkqmd;hla
w∞< f,alï lghq;= nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=j
mj;ajd.kq ,enQ n,m;%,dNS nexl= úiska" iq≥iqlï
,enQ ;ekam;= m%udKh u; jirlg ishhg 0'1 la iy úiska is≥lrk ,°' nexl= moaO;sfha ldr®hidOkh iy
wfkl=;a ishÆu nexl= úiska jirlg ishhg 0'125 la jr®Okhka i|yd foaYSh iy úfoaYShj ksl=;a lrk ,o
wruqo, i|yd jd˙l jYfhka f.úh hq;= úh' kj fr.=,dis ms<sn|j ±kqj;a ls¯u i|yd n,m;%,dNS
n,m;%,dNS uQ,H iud.ï i|yd w∞< jd˙l uqo, nexl=j, iNdm;sjreka iu`. o /iaùï mj;ajk ,°'
jirlg ishhg 0'15 la úh' jir ;=<°" remsh,a nexl= moaO;sfha wëlaIKh rduqj iy ia:djr;ajh
ì,shk 6'9 l uqo,la idud‚l wdh;kj,ska jd˙l Yla;su;a ls¯u i|yd ksfhdacH wêm;s iy nexl=j,
iy ov uqo,a jYfhka /ialr .kakd ,°' wOHlaI uKav, lñgq iNdm;sjreka iu`. /iaùï
^we& 2015 ckjd˙ 01 †k isg l%shd;aul jk m˙†" ;ekam;= mj;ajk ,°' óg wu;rj nexl=j,g úfYaIs; jQ
rlaIK wdjrKh tla wdh;khl tla ;ekam;=lrejl= lreKq idlÉPd ls¯ug iy ksis wëlaIKh iy
i|yd remsh,a 300"000 ls' ksjer† ls¯fï l%shdudr®. ld,Skj l%shd;aul ls¯u
;yjqre ls¯ug nexl=j, fcHIaG l<ukdld˙;ajh
II-2 ixLHd igyk
iu`. ksrka;r /iaùï iy idlÉPd mj;ajk ,°'
Y%S ,xld ;ekam;= rlaIK iy øjYS,;d wdOdrl fhdackd
l%ufhys m%Odk uQ,H f;dr;=re ^we& uyck;dj ±kqj;a ls¯fï jevigyka
remsh,a ñ,shk 2016 jir ;=<° nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=j
whs;uh
2015'12'31 2016'12'31
úiska nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK
†kg †kg *
fomdr®;fïka;=j iu. tlaj" uyck;djf.ka
wruqof,a m%udKh 25"418 34"257
;ekam;= Ndr .ekSu i|yd Y%S ,xld uy nexl=j
uqΩ wd∞hu 7"373 9"593
úiska wjir ,nd° we;s uQ,H wdh;k iy kS;s
uqΩ úhou 504 753
úfrdaë fhdackd l%uj,g iïnkaOùfï wj∞ku
jr®Ih i|yd ,dNh ^n≥ fmr& 6"869 8"840 ms<sn|j" jevuqΩ 47 la 5600 fofkla blaujQ uqΩ
rcfha iq/l=ïm;aj, wdfhdack 18"123 25"700 iyNd.s;ajhlska mj;ajk ,°' óg wu;rj" uyck
Kh iy ,eìh hq;= ≤ 6"227 6"179 ±kaùula NdId ;%s;ajfhkau mqj;am;a 16 l m<
fjf<πu ms◊i mj;sk j;alï 259 ^665& lrk ,o w;r" nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=j
i|yd we;s ixÑ; úiska .=jkaú≥,s jevigyklg o iïm;a ∞hl;ajh
* ;djld,sl ,ndfok ,°'
wêl mqyqKqjkakka ms˙ila o mqyqKqj ,nd we;' tfukau" jYfhka ie,lsh yels oekg mj;sk www.cbsl.gov.lk
wOHhk fmd≥ iy;sl m;% Wiia fm< y∞rk isiqka fjí wvúh fnfyúka ckm%sh w;r fuhg ksoiqkla
i|yd ie,iqï l< ;laIs,dj (Thakshilawa) yd w˙jqÜre f,i 2015 jirg idfmalaIj 2016 jifr® ° fjí wvúh
(Ariwootroo) hk rEmjdyskS jevigyka úldYkh ls¯u fj; msúiSfï m%;sY;h ishhg 3'3lska jeä ùu f.kyer
nexl= ú≥ msfhi u.ska iïnkaëlrKh lrk ,°' cd;sfha oelaúh yel' úoHq;a ;emE, yd flá m◊jqv fiajdj u.ska
;SrKd;aul wjYH;djhla jk .%dóh ixjr®Okh i,ld oekqï°ï i|yd b,aÆï l< .%dylhka m%udKho jeä úh'
n,d nexl= ú≥ msfhi úiska m<d;a ldr®hd, fufyhqï
fomdr®;fïka;=j iy m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j II-3 ixLHd igyk
iuÛ taldnoaOj .%dóh ck;djf.a „jk ;;a;ajh by< ndysr ikaksfõokh ms<sn| úia;r
kexùfuys wruqfKka mdGud,d 14 la jir ;=< ° mj;ajk
udOH jr®. 2015 2016
,°'
uy nexl= fjí wvúh fj; msúiSï ^ñ,shk& 145 150
jD;a;Shfõ°kaf.a" úfYaIfhkau uQ,H wxYhkays jD;a;Shj, hQáhqí ^uy nexl= ùäfhda Wvq.; ls¯ï& 33 54
ksr;jkakkaf.a ±kqu yd l=i,;d" ;u jD;a;Sh lghq;=j, úoHq;a ;emE, u.ska oekqï°ï i|yd b,aÆï l< 2"392 2"406
° ldr®hlaIuj yd M,∞hSj fhd∞ .ekSu i|yd wjYH .%dylhka ^jir wjidkh jk úg&
jr®;udk yd wkd.; mqyqKq wjYH;djka iqm¯laIdld¯ flá m◊jqv fiajdj u.ska oekqï°ï i|yd b,aÆï 1"073 1"003
f,i wëlaIKfhka miqj" nexl= ú≥ msfhi úiska 2017 l< .%dylhka
jir i|yd jQ jevigyka fm<.eiau m%ldYhg m;a lrk
,°' nexl= ú≥ msfhi" tys jevigykaj,g iyNd.Sjkakka 2016 jir ;=< mqj;am;a ksfõok 1"185la ^uqo,a m%;sm;a;s
yd iyNd.S jk wdh;khka úiska wfmalaId lrk Wiia újrK" úfoaY wxYfha l%shdld¯;ajh" WoaOukh wd°
uÜgulska ms<s.kakd jQ jevigyka mj;ajk w;ru jir m%Odk;u ksfõok 264la&" .eiÜ ksfõok 14la"
;=< ° ,nd.;a wd∞hï uÜgu by< kxjd .ekSug o iu;a udOH ksfõok 169la ^oekaùï we;=Ωj& ikaksfõok
úh' fomdr®;fïka;=j úiska ksl=;a lr we;'
4.0%
600.0
3.5% 500.0
3.0%
400.0
2.5%
300.0
2.0%
1.5% 200.0
1.0% 100.0
0.5%
0.0
0.0% 2012 2013 2014 2015 2016
2010 2011 2012 2013 2014 2015 3 jk ld¾;=j ldis
2016 uqo,a fkdaÜgq
rg ;=< jHjydr uqo,a i|yd jk b,aÆu imqrd,Su i|yd Y%S ,xld uy nexl=j úiska n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,g
jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j wLKavj yd úêu;aj mkjk ,o jHjia:dms; ixÑ; wjYH;djh mj;ajdf.k
hEu i|yd uQ,sl jYfhka n,m;%,dNS jd◊c nexl= úiska
jHjydr uqo,a fkdaÜgq iy ldis iemhSu ;yjqre ls˙u i|yd
lrkq ,nk ;ekam;=" jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j
n,m;%,dNS jd◊c nexl= yd ,xld nexl=fõ msgfldgqj úiska Ndr .ekSu jHjydr uqo,a fufyhqï lghq;= j,° is≥
YdLdfjys msysgqjd we;s úfYaI uyck uqo,a ljqΩj yryd lrk ,°' 3 jk ixLHd igyfkys olajd we;s m˙†" m%Odk
uqo,a ksl=;a ls¯u fkdlvjd is≥ fl˙◊' rfgys ixirKh jYfhka fuu ;ekam;=" fiajd ksis ^Ndú;hg iq≥iq& iy
i|yd jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jr®Ih fiajd wksis ^Ndú;hg kqiq≥iq& fkdaÜgq f,i fohdldrhls'
;=< oS ksl=;a lr we;s jHjydr uqo,a fkdaÜgq iy ldisj, miq.sh jir yd ii|k úg 2016 jr®Ifha ° n,m;%,dNS
jd◊c nexl= úiska is≥ l< tjeks uqo,a ;ekam;= m%udKh
jáskdlu ms<sfj<ska remsh,a ì,shk 594'0 la iy remsh,a
ishhg 24'2 lska jeä ù we;'
ìs,shk 1'6 la fõ ^ II-6 ixLHd igyk&'
II-7 ixLHd igyk
II-6 ixLHd igyk n,m;%,dNS jd◊‚◊c nexl= úiska isÿ l< jHjydr uqo,a
n,m;%,dNS jd‚◊c nexl= fj; ksl=;a lrk ,o ;ekam;= ^j¾Ih ;=<§&
jHjydr uqo,a fkdaÜgq yd ldis whs;uh jákdlu ^remsh,a ì,shk& fjki m%;sY;hla f,i
whs;uh jákdlu ^remsh,a ì,shk& fjki m%;sY;hla f,i 2014 2015 2016 2014 2015 2016
2014 2015 2016 2014 2015 2016 fkdaÜgq 354'7 429'6 534'5 ^6'9& 21'1 24'2
igyk( n,m;%,dNS jd◊c nexl= úiska Y%S ,xld uy nexl=fjys ;ekam;a lrk ldisj,
fkdaÜgq 431'8 503'4 594'0 7'4 16'6 18 jákdlu ie,lsh hq;= m%udKhla fkdfõ'
n,m;%,dNS jd◊c nexl= w;r ldr®hlaIuj iy M,∞hS jHjydr uqo,a fufyhqï lghq;= iajhxl%Sh ls¯fï l%shdj,sh
f,i uqo,a l<ukdlrKh yd fufyhqï jr®Okhg iy ;j≥rg;a jeä †hqKq lrñka wdrlaIs;j yd wju udkj
jHjydr uqo,a fkdaÜgqj, M,∞hS wdhq ld,h jr®Okhg ue†y;aùulska uqo,a fkdaÜgq weis¯u i|yd iajhxl%Shj
fya;=jk uqo,a fkdaaÜgq f;a¯fï yd uqo,a m˙yrKfha uqo,a fkdaÜgq .Kkh ls¯fï hka;% folg iajhxl%Sh uqo,a
l%shdmámdà iïnkaOfhka mj;sk .egÆ yd ndOl fkdaaÜgq ñá weis¯fï hka;%hla ia:dms; lrk ,°'
ms<sn|j idlÉPd ls¯ug jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j
úiska n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, uqo,a l<ukdlrejka 5'4 kS;s l%shd;aul lsÍfï n,Odßkag iydh ,nd§u
iuÛ /iaùï mj;ajk ,°' ;j≥rg;a uqo,a fkdaÜgq ydks
ls¯u" fjkia ls¯u iy úlD;s ls¯ug tfrysj n,d;aul jHjydr uqo,a iïnkaO uqo,a kS;s mkf;a úêúOdk
lr we;s ±ä kS;s iïnkaOfhka n,m;%,dNS jd◊c nexl= W,a,x>kh lrñka jHjydr uqo,a jHdc f,i m%;sksr®udKh
fj; ±kqï ≥ka w;r ys;du;d ydks lrk ,o" fjkia ls¯u iïnkaOj kS;s l%shd;aul lrk n,Od¯kag iydh
lrk ,o fyda úlD;s lrk ,o uqo,a fkdaÜgq y|qqkd.ekSSu °u i|yd jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j 2016 jr®Ih ;=<
ms<sn| Tjqkaf.a fiajl uKav,h ±kqïj;a lrk f,io ° my; i|yka l%shdudr®. wkq.ukh lrk ,°'
ys;du;d ydks ls¯u" fjkia ls¯u iy úlD;s ls¯ïj,ska ^w& jHdc uqo,a ieliSfï m%h;akhkag w∞<j Y%S ,xld
j<lsk f,i uyck;dj o ±kqïj;a lrk f,i ±kqï fmd,sia wmrdO m¯laIK fomdr®;fïka;=fõ jHdc
fok ,°' uqo,a úur®IK ldr®hdxYhg yd kS;s l%shd;aul lrk
n,Od¯kag wjYH iyfhda.h ,nd°u' 2016 jr®Ih
^b& iure ldis ksl=;a lsÍu iy iure whs;u úlsŒu ;=< ° y∫kd.;a jHdc uqo,a fkdaÜgq ixLHdj 2"612 ls'
2016 jr®Ih ;=< °" jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j fj; ^wd& jHdc uqo,a fkdaÜgq ilia ls¯ï ms<sn|j mej;s
iure ldis ksl=;a ls¯u i|yd b,a,Sï 5 la ,eì◊' fuu kvq úNd.j,g wjYH lghq;= i|yd wNsfhda.
b,a,Sï j,ska b,a,Sï y;rla ms<s.; yelss f,i i,lk ,o l< fkdyels idlaIshla jYfhka w∞< Widúj,g
w;r 2017 jr®Ifha ° tu iure ldis 2 la ksl=;a ls¯u is≥ wêm;s;=udf.a w;aik iys; iy;sl 162 la ksl=;a
flfrkq we;' ;jo" iure whs;u wf,ú ls¯u fld<U ls¯u'
fldgqfjys msysá wdr®:ßl b;sydi fl!;=ld.drh iy
Y%S ,xld uy nexl= m%dfoaYSh ldr®hd, yryd is≥ fl˙◊' ^we& jHdc uqo,a ieliSu mss<sn|j wêlrK kvq úNd.j,
idlaIslrejka jYfhka kvq úNd. 12 lg fmkS isàu'
5'2 uqo,a fkdaÜgq uqøKh iy ldis gxlkh lsÍu
5'5 uyck;dj ±kqïj;a lsÍu
wdr®:ßlh ;=< jHjydr uqo,a i|yd we;s b,aÆu imqrd,Su"
uqo,a ms<sn| uyck wjfndaOh jeä†hqKq ls¯fï wruq◊ka
Wiia ;;a;ajfha uqo,a fkdaÜgq ixirKfha fhoùu ;yjqre
idudkH uyck;dj" fmd,sia ks,Od¯ka" n,m;%,dNS jd◊c
ls¯u iy m%udKj;a wdrlaIs; uqo,a ixÑ; mj;ajd f.k hEu
nexl=" wfkl=;a uQ,H wdh;kj, ks,Od¯ka" .=rejreka"
i|yd 2016 jr®Ih ;=< ° jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j
YsIHhka iy rdcH ks,Od¯ka i|yd úúO uÜgfï ±kqïj;a
úiska uqo,a fkdaÜgq ñ,shk 775 la uqøKh ls¯ug iy ldis
ls¯fï jevigyka l%shd;aul ls¯u iy jHjydr uqo,a
ñ,shk 575 la gxlkh ls¯ug wjYH lghq;= fhdok ,°'
fl!;=ld.dr m%or®Ykh ls¯u my; whq˙ka is≥ lrk ,°'
ldis gxlkh ls¯fï ms˙sjeh wju ls¯fï mshjrla f,i
^w& mú;% uqo,a fkdaÜgq m%;sm;a;sh l%shdjg kexùu"
jHjydr uqo,a fomdr®;fïka;=j úiska remsh, iy remsh,a
jHjydr uqo,a fkdaÜgqj, wka;r®.; wdrlaIK
5 ldis ^2005 jr®Ihg miq gxlkh lrk ,o& gxlkh
i,l=Kq" jHdc uqo,a fkdaÜgq y∫kd.ekSu iy uqo,a
ls¯ug fhd∞ .;a ms;a;, wdf,ams; jdfka f,dayh fjkqjg
fkdaaÜgq yd ldis Ndú;fha hym;a m˙phka ms<sn|j
u, fkdn¢k jdfka f,dayh fhd∞ .ekSug lgh;== lrk
iïuka;%K$jevuqΩ 42 la nexl= lghq;= wOHhk
,°' ;j≥rg;a gxlk ms˙jeh wju ls¯u;a" Ndú;fha
flakaøfha" úúO n,m;%,dNS jd◊c nexl=j," fmd,sia
myiqj i|yd;a remsh," remsh,a 2" remsh,a 5 iy remsh,a
ia:dkhkays iy cd;sl mdie,a ;=< ° meje;aùu'
10 hk ldis u, fkdn¢k jdfka fhd∞ .ksñka yd tu
ldis m%udKfhka l=vd lrñka ixirKh i|yd kj ldis ^wd& fld<U 02" lΩ;r iy .d,a, hk m%foaYj, mej;s
ldKavhla ksr®udKh ls¯ug;a mshjr .kq ,eì◊' m%%or®Yk 3 l ° cx.u uqo,a fl!;=ld.drh m%or®Ykh
ls¯u'
5'3 fufyhqï moaO;s jeäÈhqKq lsÍu ^we& Y%S ,xld uy nexl=jg wh;a uqo,a fl!;=ld.dr ;=k
2016 jr®Ih ;=< ° fiajd wksis ^Ndú;hg kqiq≥iq& uqo,a keröug meñ◊ mdie,a isiqka" úfoaYsl ixpdrlhka
fkdaÜgq iajhxl%Shj úkdY ls¯u i|yd hka;%hla ñ,° iy idudkH uyck;dj we;=Ωj 9"470 l muK
f.k ia:dms; lrk ,°' fuu kj hka;%h u.ska jvd;a ms˙ilg myiqlï ie,iSu' mú;% uqo,a fkdaÜgq
wdrlaIdld¯ yd m˙ir ys;ldó f,i tljr fiajd Ndú;h iy jHdc uqo,a fkdaÜgq ksIamdokh ls¯fï
wksis ^Ndú;hg kqiq≥iq& yd ydks jQ uqo,a fkdaÜgq úYd, wksis m%;sM, iïnkaOfhka uyck;dj ±kqïj;a
m%udKhla úkdY l< yelsh' ls¯fï w;am;%sld iy f;dr;=re m;%sld fn∞ ye¯u'
5'6 jHjydr uqo,a m%;sks¾udKh lsÍu i|yd wjir fuu w;s˙la; øjYS,;dj fláld,Sk yd †.=ld,Sk
,nd§u m%;sñ,°.ekqï fjkafoais yryd ;djld,sl mokñka o
NdKavd.dr ì,am;a ia:djr moku u; úls”u yryd
2016 jr®Ifha ° ±kaùï i|yd uqo,a fkdaÜgq m%;sksr®udKh
ia:djr mokñka o wjfYdaIKh lr .kakd ,°' óg
ls¯fï wjia:djka 4 la i|yd tjeks m%;sksr®udK
wu;rj" 2016 ckjd˙ 16 jk †k isg n,meje;afjk
iïnkaOfhka uqo,a uKav,fha wkqu; m%;m s ;a;shg m˙† uy nexl=j úiska jd◊c nexl=j, ishÆu remsh,a
wkql+,j wkque;sh ,nd fok ,°' ;ekam;= j.lSï i|yd jk jHjia:dms; ixÑ; wkqmd;slh
m%;sY;dxl 1'50 lska ishhg 7'50 olajd by< ±óu yryd
6' foaYSh lghq;= remsh,a ì,shk 52 la wjfYdaIKh lr.kakd ,°' Y%S ,xld
uy nexl=j úiska úfoaY úksuh wdY%s; .kqfokq u.ska o
6'1 foaYSh lghq;= fomd¾;fïka;=fõ ld¾hhka remsh,a øjYS,;dj wjfYdaIKh lr .kakd ,°' tneúka"
foaYSh uqo,a fj<|fmdf<ys w;s˙la; remsh,a øjYS,;dj
uqo,a kS;s mk; hgf;a mej¯ we;s úêúOdk wkqj foaYSh
l%ufhka wvq jQ w;r 2016 udr®;= wjidkh jkúg
lghq;= fomdr®;fïka;=jg ldr®hhka lsysmhla mej¯ we;'
fjf<|fmd< øjYS,;dj iuia; ysÛhla njg m;aúh'
tajd kï" ^w& újg fjf<| lghq;= mj;ajdf.k hEu"
fuu fjf<|fmd< øjYS,;d ysÛh foieïnr® w. Nd.h
^wd& jd◊c nexl=j, ixÑ; kshdukh" ^we& rchg" rdcH
olajd meje;=◊' fuu ld,iSudj ;=< °" fndfyda †kj, °
ksfhda‚; wdh;k iy rch fjkqfjka lghq;= lrk
YS% ,xld uy nexl=j úiska m%;súlsKqï fjkafoais mj;ajk
wfkl=;a wdh;k i|yd nexl=lre iy rdcH ;ekam;=j
,°' úfoaY úksuh wdYs%; .kqfokq iy úfoaYSh Kh
f,i ls%hdld¯u" ^wE& rch i|yd ;djld,sl w;a;sldrï ,nd.ekSï m%Odk jYfhka fya;=fldgf.k uqo,a
iemhSu" ^b& Rcq fjf<∫ka iy Rcq iyNd.s;aj wdh;k fjf<|fmd< øjYS,;dj foieïnr® w. Nd.fha ° kej;
i|yd .sKqï mj;ajdf.k hEu" ^B& iyNd.s;aj wdh;k w;s˙la;hla njg m˙jr®;kh jQ w;r 2015 foieïnr®
i|yd tla†k Kh ,nd°u" iy ^t& wjYH wjia:dj,° wjidkfha mej;s øjYS,;djh jQ remsh,a ì,shk 81'7 iuÛ
nexl= wdh;k iuÛ Kh lghq;=j, fh°uh' iei£fï ° 2016 wjidkfha ° th remsh,a ì,shk 39'2 l
w;s˙la; øjYS,;djla njg m;a úh'
6'2 uqo,a m%;sm;a;sh ls%hd;aul lsÍu
YS% ,xld uy nexl=fõ m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl jk
fláld,Sk fmd,S wkqmd;sl YS% ,xld uy nexl=j ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh
wkq.ukh lrk uqo,a m%;sm;a;shg .e,fmk m˙† myiqlï wkqmd;slh ms<sfj<ska mokï wxl 50 ne.ska
mj;ajdf.k hdfï wruq◊ka fomdr®;fïka;=j úiska 2016 fmnrjd˙ ui 19 jk †k iy 2016 cQ,s ui 28 jk
;j≥rg;a uqo,a m%;sm;a;sh ls%hd;aul lrk ,°' ta wkqj" †k by< kexùfuka wk;=rej ishhg 7'00 iy ishhg
ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh 8'50 olajd by< .sfhah' 2015 jir w. ° ishhg 6'40 l
myiqlï wkqmd;slj,ska ieliqKq ks;H fmd,S wkqmd;sl mej;s n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh 2016 uq,a
fld˙fvdaj ;=< n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh ld,m˙Éf√ofha ° by< hdfï m%jK;djla fmkajk ,°'
úp,H;djh wju jk m˙† wfmalaIs; uÜgfï mj;ajd jifr® m%:u m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl ixfYdaOkhg miq
.ekqKq kuq;a 2016 jifr® iuyrla †kj, ° th ks;H n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh m%;sm;a;s fmd,S
fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ by< iSudj blauùh' wkqmd;sl fld˙fvdafõ by< iSudj olajd YS>%fhka by<
hk ,°' udr®;= ui w. jkúg øjYS,;dj ;j≥rg;a my<
n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh" wfmalaIs; uÜgug
hdu;a iuÛ rcfha iq/l=ïm;a oaú;ShSl fjf<|fmdf<a
f.k taug foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j m%Odk uqo,a
.kqfokqj,ska ,efnk fmd,S wd∞hug w∞<j is≥ lrk
m%;sm;a;s WmlrKh f,i újg fjf<| lghq;= fhd∞
,o n≥ .e,mSfï m%;sM,hla f,i n˙; idudkH talaIK
.kakd ,o w;r ks;H myiqlï o iyNd.s;aj wdh;k
uqo,a wkqmd;slh m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ
fj; ,ndfok ,°' óg wu;rj fj<|fmdf<ys øjYS,;d
by< iSudfjka msg;g .uka l< w;r" cQ,s udifha
uÜgfuys ia:ßr fjkialï is≥ls¯ug jHjia:dms; ixÑ; kej;;a m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl ixfYdaOkh lrk ;=re
wjYH;dj o jeo.;a ldr®hNdrhla bgqlrk ,°' i;s ishhg 8'20 wdikakfha mej;=◊' m<uq m%;sm;a;s fmd,S
foll ixÑ; .Kkh ls¯fï iy mj;ajd f.k hEfï wkqmd;sl ixfYdaOkfha ° fjf<|fmd< fmd,S wkqmd;sl
ld,h yuqfõ 2016 jifr® ° talaIK fj<|fmdf<a fmd,S úYd, jYfhka fjkia jQ fyhska fojk m%;sm;a;s fmd,S
wkqmd;slfha úp,H;djhka wju jk m˙† jd◊c nexl= wkqmd;sl ixfYdaOkfha ° n˙; idudkH talaIK uqo,a
ish øjYS, wjYH;dj iM,∞hS f,i l<ukdlrKh lrk wkqmd;slh iqΩ jYfhka by< f.dia m%;sm;a;s fmd,S
,°' wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=< rπ mej;=◊' 2016 jir
wjidkfha n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh
6'3 fláld,Sk fmd,S wkqmd;slj, yeisÍu ishhg 8'42 la úh' 2016 jifr® ffoksl idudkH talaIK
Y%S ,xld uy nexl=j NdKavd.dr ì,am;a ñ,° .ekSu uqo,a fjf<|fmd< m˙udj remsh,a ì,shk 14'5 la jQ
fya;=fldgf.k jir wdrïNfha ° wka;r® nexl= uqo,a w;r" th remsh,a ì,shk 2'99 l iy remsh,a ì,shk
fj<|fmd< by< w;s˙la; øjYS,;d uÜgula meje;=◊' 25'05 l mrdihl mej;=◊' nexl= lsysmhla talaIK uqo,a
fjf<|fmd<ska ksrka;rfhka Kh .ekSu is≥ lrk ,°' n,m;%,dNS jd◊c nexl= iuÛ lrk ,o .kqfokq"
talaIK uqo,a fjf<|fmd<ska Kh .ekSu i,ld ne¨ úg YS% ,xld uy nexl=j úiska yiqrejk ,o rcfha úfoaY Kh
uqΩ Kh .ekSï j,ska ishhg 77 la is≥ lr ;snqfKa nexl= ,eîï iy f.ùï" rch úiska úfoaYShj iy foaYShj ksl=;a
4 la úisks' lrk úfoaY úksuh ne∫ïlr" n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,
uqo,a ;ekam;= iy wdmiq .ekSï" YS% ,xld uy nexl=j i;=
n˙; idudkH fjf<|fmd< m%;sñ,°.ekqï wkqmd;slh
fndfyda fihska n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slhg NdKavd.dr ì,am;a m%udKfhys is≥jk fjkiaùï iy
iudk yeis¯ula fmkakqï lrk ,°' th 2016 m<uq úfoaY uqo,a fjf<|fmdf<ys YS% ,xld uy nexl=j úiska is≥
ldr®;=fõ° l%ufhka by< f.dia cQ,s udifha m%;sm;a;s lrk ue†y;aùï hkd° idOl u; øjYS,;d mqfrdal:kh
fmd,S wkqmd;sl kej; by< kxjk f;la ishhg 8'00 mdol fõ'
wdikakfha mej;=◊' ±ä uqo,a m%;sm;a;s ia:djrhg
m%;spdr f,i by< hñka jdr®;d l< by<u w.h jQ ^wd& ffoksl fjkafoais
ishhg 9'15 Tlaf;danr® ui ueo jkúg fmkakqï lrk ^⁄& m%;sñ,°.ekqï fjkafoais
,°' fjf<|fmd< øjYS,;d uÜgu wkqj fjkia fjñka
2016 w. jkúg th ishhg 8'62 la úh' tla m%d:ñl 2016 jifr® ° talaIK m%;sñ,°.ekqï fjkafoais
fjf<kaofl=f.a .kqfokq bj;a lr ^Kh f.ùfï wjia:d 11 l° mj;ajk ,o w;r tys ° b†˙m;a lrk
fkdyels ;;a;ajhg m;aùu ksid fjf<|fmd< fmd,S ,o jákdlu remsh,a ì,shk 272 la úh' fjkafoais
wkqmd;sl j,g by<ska .kqfokq is≥ lrk& n˙; idudkH foll ishÆ ,xiq m%;slafIam lrk ,o w;r jákdlu
fjf<|fmd< m%;sñ,°.ekqï wkqmd;slh 2016 foieïnr® remsh,a ì,shk 151'82 la jQ fjkafoais 9 la ms<s.kakd
ui w. jkúg m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdafõ ,o w;r tys n˙; idudkH M,∞ wkqmd;slh ishhg
by< iSudjg wdikakj ishhg 8'50 l mej;=◊' 7'42 la iy ishhg 7'50 mrdih ;=< mej;=◊'
2017 cd;sl whjeh fhdackd ls%hd;aul ls¯u;a iuÛ ^⁄⁄& m%;súl=Kqï fjkafoais
m%;sñ,°.ekqï .kqfokq u; n≥ .e,mSu fya;=fjka
2016 jifr® fndfyda †khkays talaIK m%;súl=Kqï
fláld,Sk fmd,S wkqmd;sl i|yd we;s ù ;sfnk .egÆ"
fjkafoais mj;ajk ,°' foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j
2017 wfm%a,a ui 01 jk †k isg n≥ ixfYdaOkh;a iuÛ my
remsh,a ì,shk 4"252 l jákdlñka hq;= m%;súl=Kqï
ù hkq we;' túg n˙; idudkH talaIK uqo,a wkqmd;slh
m%;sm;a;s fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=< iSudjkq we;' fjkafoais 136 la mj;ajk ,o w;r thska remsh,a
ì,shk 3"949'72 l jákdlulska hqla; fjkafoais
II-4 rEm igyk
iuia; øjYS,;dj iy ks;H fmd,S 134 la ms<s.kakd ,o w;r tys n˙; idudkH M,∞
wkqmd;sl fldßfvdaj wkqmd;slh ishhg 6'59 iy ishhg 8'50 mrdih ;=<
450 10 mej;=◊' flfia fj;;a" iyNd.s;aj wdh;k úiska
400 9 by< fmd,S wkqmd;slhka b†˙m;a ls¯u fya;=fldg
350 8
300 f.k m%;súl=Kqï fjkafoais 2l ishÆ ,xiq m%;slafIam
remsh,a ì,shk
7
250
6 lrk ,°'
ishhg
200
5
150
4
100
3 ^we& fláld,Sk fjkafoais
50
0 2
-50 1 ^⁄& m%;sñ,° .ekqï fjkafoais
-100 0
t†ku mshùfï moku u; i;shla olajd ld,
1-ck-14
1-udr®'-14
1-uehs-14
1-cQ,s-14
1-iema-14
1-ck-15
1-udr®'-15
1-uehs-15
1-cQ,s-15
1-iema-15
1-ck-16
1-udr®'-16
1-uehs-16
1-cQ,s-16
1-iema-16
1-ck-17
1-fkdje-14
1-fkdje-15
1-fkdje-16
^wE& †.=ld,Sk fjkafoais iemhSu jir mqrd u is≥ lrk ,°' ks;H ;ekam;=
myiqlïj, uqΩ jákdlu remsh,a ì,shk 5"572'7 la jQ
^⁄& m%;sñ,° .ekqï fjkafoais
w;r tys ffoksl idudkH remsh,a ì,shk 23'1 la úh'
2016 ckjd˙ udifha° muKla †.=ld,Sk ks;H Kh myiqlïj, uqΩ jákdlu remsh,a ì,shk
m%;sñ,° .ekqï fjkafoais mj;ajk ,°' †.=ld,Sk 3"208'3 la jQ w;r tys ffoksl idudkH remsh,a ì,shk
m%;sñ,° .ekqï fjkafoais 14 la mj;ajk ,o w;r" 15'8 la úh'
remsh,a ì,shk 165 la ms˙kuk ,°' thska remsh,a
ì,shk 53'10 la fjkafoais 9 la Tiafia wjfYdaIKh 6'3'3 jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj
lr.kakd ,o w;r tys nr ;nk ,o idudkH
YS% ,xld uy nexl=fõ úêúOdkj,g wkql+,j iEu jd◊c
M,∞ wkqmd;slh ishhg 6'37 ;a ishhg 6'55 ;a w;r nexl=jla úiska u ish uqΩ remsh,a ;ekam;= j.lSu mokï
mej;=◊' †.=ld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoaisj, ld, lrf.k uy nexl=fjys mj;ajdf.k hk cx.u .sKqfï
iSudj †k 11 ;a †k 28 ;a w;r mej;=◊' wksjdr®hfhka †km;d mj;ajdf.k hd hq;= wju ixÑ;
^⁄⁄& m%;súl=Kqï fjkafoais m%udKh jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj f,i y∫kajkq
,efí' jHjia:dms; ixÑ; wjYH;dj mj;ajdf.k hEu
2016 jifr® ° foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j lsis≥ md,kh ls¯u iy jd◊c nexl= úiska olajk wkql+,;dj
†.=ld,Sk m%;súl=Kqï fjkafoaishla fkdmj;ajk ,°' wëlaIKh ls¯u foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=fõ j.lSuls'
wdr®:ßlfha b†˙ WoaOuk ;;a;Ajhka W.%ùug ;=vq†h yels
^b& ia:ßr moku u; jQ .kqfokq uqo,a iuia;hkaf.a wksis m%idrKh je<elaùfï wruq◊ka
foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j úiska w;s˙la; øjYS,;dj jHjia:dms; ixÑ; wjYH;d wkqmd;h ishhg 7'50 la
wjfYdaIKh lr.ekSu i|yd NdKavd.dr ì,am;a ia:ßr olajd m%;sY;dxl 1'50 lska 2016 ckjd˙ 16 jeks †k isg
moku u; wf,ú ls¯ug 2016 m<uq udi fol ;=< ° n,meje;afjk m˙† by< kexùug 2015 foieïnr® ui
fjkafoais mj;ajk ,°' foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j ° ;SrKh lrk ,°' tys m%;sM,hla jYfhka 2016 jir
ia:ßr moku u; NdKavd.dr ì,am;a wf,ú ls¯fï wdrïNfha ° Y%S ,xld uy nexl=j úiska remsh,a ì,shk
52'0 l w;s˙la; øjYS,;d m%udKhla uqo,a fjf<|fmdf<ka
fjkafoais 9 la mj;ajk ,°' thska remsh,a ì,shk 60 l
wjfYdaIKh lr.kakd ,°'
m%udKhla ms˙kuk ,o w;r" remsh,a ì,shk 39'60 l
m%udKhla fjkafoais 6 la Tiafia wjfYdaIKh lr .kakd
6'3'4 nexl= wkqmd;slh
,°' tys nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;slh ishhg
6'47 ;a ishhg 6'77 ;a w;r mej;=◊' iyNd.s;aj wdh;k uqo,a kS;s mkf;a 87 jk j.ka;sh hgf;a n,m;%,dNS
úisska b†˙m;a lrk ,o my< wkqmd;sl fya;=fjka jd◊c nexl=j,g imhkq ,nk fláld,Sk w;a;sldrï
fjkafoais 3 l ishÆu ,xiq m%;slafIam lrk ,°' u; jQ uy nexl= fmd,S wkqmd;slh ishhg 15 la f,i
fkdfjkiaj mej;=◊' flfia jqjo" fuu fmd,S wkqmd;slh
fjf<|fmdf<ys mej;s øjYS,;d ysÛ;dj ksid 2016 hgf;a jd◊c nexl=j,g uy nexl=fjka Kh ,nd .ekSfï
fkdjeïnr® ui w. ld, iSudfõ °" fjf<|fmd<g ia:ßr wjYH;djla fuu jir ;=< ° we;s fkdùh'
moku u; uqo,a ,nd°u i|yd NdKavd.dr ì,am;a ia:ßr
moku u; ñ,g .ekSu is≥ lrk ,°' foaYSh lghq;= 6'4 rcfha iy jd◊‚c nexl=j, nexl=lre jYfhka uy
fomdr®;fïka;=j ia:ßr moku u; NdKavd.dr ì,am;a nexl=fõ ld¾hNdrh
ñ,g .ekSfï fjkafoais 78 la mj;ajk ,°' tu.ska remsh,a
ì,shk 165 l m%udKhla ms˙kuk ,o w;r" remsh,a 6'4'1 uQ,H wdh;kj, .sKqï
ì,shk 15'8 l m%udKhla fjkafoais 15 la Tiafia ms<s.kakd
jd◊c nexl=j, nexl=lre jYfhka uy nexl=fõ
,°' tys nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;slh ishhg
ldr®hNdrh bgq lrñka" ldr®hlaIu wka;r® nexl= f.ùï
8'65 ;a ishhg 9'95 ;a w;r mej;=◊' iyNd.s;aj wdh;k iy mshùï moaO;shla iy;sl lrkq ms◊i foaYSh lghq;=
úiska b†˙m;a lrk ,o by< wkqmd;slhka fya;=fjka fomdr®;fïka;=j úiska jd◊c nexl= iy m%d:ñl fjf<∫ka
fuu fjkafoais 16 ishÆu ,xiq m%;slafIam lrk ,°' b;s˙ yg cx.u .sKqï myiqlï iemhSu wLKavj is≥ lrk ,°'
fjkafoais i|yd fjf<|fmdf<ka m%;spdrhla fkd;snq◊' 2016 jir wjidkh jk úg Y%S ,xld uy nexl=j úiska
jd◊c nexl= iy m%d:ñl fj<∫ka i|yd .sKqï 25 la
6'3'2 ks;H myiqlu mj;ajd f.k hk ,°' fuu .sKqï ;;ald,Sk o< mshjqï
moku u; l%shd;aul úh'
wka;r® nexl= uqo,a fjf<|fmdf<ka iy újg fjf<|
lghq;= fjkafoais ;=<ska ;u øjYS,;d wjYH;djka
6'4'2 rcfha .sKqï
iïmQr®Kfhka imqrd .ekSug fkdyels jQ iyNd.s;aj
wdh;k i|yd ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh yd 2016 jir wjidkh jk úg Y%S ,xld uy nexl=j úiska
ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh hgf;a ks;H myiqlï mj;ajdf.k hkq ,enQ tjeks uqΩ .sKqï ixLHdj 61 ls'
ta wkqj" foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j rch fjkqfjka 6'6 uqo,a ;e/õlrejka wëlaIKh
remsh,a ì,shk 14"963'3 la jákd .kqfokq 22"730 la is≥
uqo,a fjf<|fmdf<ys ^uqo,a" úfoaY úksuh iy rcfha
lrk ,°' tu .kqfokq ixLHdfjka ishhg 90 lg jeä iq/l=ïm;a& ñ, .fõIK ls%hdj,sfha ° uqo,a
m%;sY;hla ksfhdacH NdKavd.dr f,alï .sKqu" rdcH ;e/õlrejkaf.a ldr®hfhys jeo.;alu i,ld n,ñka
Kh fomdr®;fïka;=fõ cx.u .sKqu" foaYSh wd∞hï uqo,a kS;s mkf;a wxl 10 ^we& j.ka;sh hgf;a 2013
flduid˙iaf.a tl;= l< w.h u; n≥ wdmiq f.ùfï fmnrjd˙ 15 jk †k isg ls%hd;aul jk m˙† 2013 wxl
.sKqu iy ckdêm;s wruqo,a .sKqu hk .sKqïj,g wh;a 01 ork uqo,a ;e/õldr kshdukh ksl=;a lrk ,°' uqo,a
úh' ;e/õlrejkaf.a iud.ï 9 la i|yd zn,h meje¯fï
iy;slZ fuu kshdukh wkqj ksl=;a lrk ,o w;r" tajd
uqo,a kS;s mkf;a 89 jeks j.ka;sh m%ldrj rcfha zn,h,;a uqo,a ;e/õlrefjdaZ f,i kï lrk ,°' 2016
b†˙ jifr® ° weia;fïka;=.; wd∞hfuka ishhg 10 wxl 01 ork uqo,a ;e/õldr mkf;ys 20 jeks kshdukh
Wm˙uhlg hg;aj uy nexl=j úiska rchg fmd,S rys; wkqj" uqo,a fjf<|fmd< lghq;= wëCIKh jeä †hqKq
;djld,sl w;a;sldrï ,nd °ug lghq;= lrkq ,efí' ls¯u i|yd foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j u.ska uqo,a
2015 jifr® ° rchg ,nd ≥ka ;djld,sl w;a;sldrï uqo, ;e/õlrejkag Tjqka úiska yiqrjk ,o .Kqfokq yd
remsh,a ì,shk 153'2 iuÛ iei£fï °" 2016 wdrïNh jk iïnkaO ishÆu o;a; jdr®;d ls¯u i|yd ux.; moaO;shla
úg rchg ,ndfok ;djld,sl w;a;sldrï uqo,a remsh,a y∫kajd fok ,°' tA wkqj uqo,a ;e/õlrejka yryd
ì,shk 185'1 olajd remsh,a ì,shk 31'9 lska jeä úh' is≥jk ishÆu .kqfokq w∞< mdr®Yajhkaf.a kï iuÛska
,xiq ;eîfï f;dr;=re hdj;ald,Sk ls¯u wjYH fõ'
6'5 tlaosk øjYS,;d myiqlu iemhSu foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j jir ;=< ° n,h,;a uqo,a
;e/õldr iud.ï 9 l t;eka m¯laIK mj;ajk ,o
;;ald,Sk o< mshjqï moaO;sh ;=< fufyhqï lghq;= iqugj w;r" tu iud.ïj, wOHlaI uKav, iuÛ /iaùï
yd ldr®hlaIuj is≥ ls¯u iy;sl ls¯ug foaYSh lghq;= 6 la mj;ajk ,°' 2016 jir ;=< n,h,;a uqo,a ;e/õldr
fomdr®;fïka;=j úiska iyNd.s;aj wdh;k fj; †kh wdh;k ixLHdj fkdfjkiaj mej;=◊'
;=< øjYS,;d myiqlï imhk ,°' NdKavd.dr ì,am;a
iy NdKavd.dr ne∫ïlr iq/l=ï f,i ;nd .ksñka uqo,a ;e/õldr iud.ï ,ehsia;=j
,nd fok fuu myiqlï iemhSu" .dia;=jlska f;drj 1' ndÜ,SÜ uelaf,ahs wekaâ frdahs ^m%hsjÜ& ,sñgâ
is≥ l< w;r" iq/l=ïm;aj, jr®;udk ñ, .Kka wkqj
2' µiaÜ t,dhkaia uks fn%dalr®ia ^m%hsjÜ& ,sñgâ
ñ, WÉPdjpkhka wdjrKh lr.; yels m˙† m%udKj;a
.e,mSula tys ° is≥ lrk ,°' 3' fcdar®– iagqjr®Ü bkafjiaÜukaÜia ^mSùà& ,sñgâ
4' tï ù tia uks fn%dalr®ia ,sñgâ
II-5 rEm igyk
2016 ;=< ,nd.;a tla Èk øjYS,;d myiqlu 5' kjdrd fµdfrlaia wekaâ uks fn%dalr®ia ,sñgâ
55
45
8' gefm%dfíka bkafjiaÜukaÜia ^m%hsjÜ& ,sñgâ
35 9' úIaúka uks wekaâ tlaiafÉka– fn%dalr®ia ,sñgâ
25
15
7' wd¾Ól m¾fhaIK
5
ck'-15
fmn'-15
udr®'-15
wfma%'-15
uehs'-15
cqks-15
cQ,s-15
wf.da-15
iema'-15
Tla'-15
fkdje-15'
foie'-15
.ekSu i|yd jk uy nexl=fõ wruqK <Ûdlr .ekSu Y%S ,xld uy nexl=fõ wdr®:ßl m%;sm;a;s WmfoaYk mr®Ioh
i|yd uqo,a yd úfoaY wxYfha m%;sm;a;s fukau rcfha ;=<ska f;dard.;a ldr®huKav, idud‚lfhda o iyNd.s jQy'
wdr®:ßl WmfoaYl f,i lghq;= ls¯u i|yd iydh fjñka idr®j wdr®:ßl wdlD;s ksr®udKh iy mqfrdal:khg w∞<j
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j ish ldr®hNdrh uy nexl= ldr®h uKav,fha ;dlaI◊l l=i,;d jeä†hqKq
bgq lf<ah' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska ls¯u fuys wruqK úh' ta wkqj" fuu moaO;sh mshjr
ld,Sk úIhhka iïnkaOfhka mr®fhaIK is≥ ls¯u o" jYfhka l%shd;aul ls¯u i|yd 2016 jifr® uehs udifha °"
uy nexl=fjys jHjia:dms; m%ldYk m%ldYhg m;als¯u o" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ldr®h uKav,h
uyck;dj we;=Ω wdr®:ßlfha ishÆ mdr®Yajlrejka fj; m%Odk j.lSï mjrñka wka;r® fomdr®;fïka;=
fj; o;a; iy f;dr;=re fn∞ye¯u o" rch fjkqfjka wdlD;s iy mqfrdal:k tallhla msysgqjk ,°' mqfrdal:k
cd;Hka;r ixúOdk iuÛ ióm in|;d meje;aùu o iy m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh l%shd;aul ls¯fï jeo.;a
wLKavj is≥ lrk ,°' wx.hla f,i" wdlD;s yd mqfrdal:k tallh cd;Hka;r
uQ,H wruqof,a lKavdhu iuÛ tlaj ue†ld,Sk mqfrdal:k
7'1 wd¾Ól yd ñ, ia:dhS;dj mj;ajd .ekSu is≥lr tys m%;sM, iy m%;sm;a;suh ksr®foaY uqo,a m%;sm;a;s
lñgqfjys úfYaI /iaùula i|yd b†˙m;a lrk ,°'
wdr®:ßl yd ñ, ia:dhS;dj mj;ajd .ekSfï Y%S ,xld
fuu l%shd∞uh b†˙hg is≥lr f.k hEfï wdh;ksl
uy nexl=fõ wruqK imqrd,Sfuys,d" wdr®:ßl mr®fhaIK
lemùfï wjYH;dj y∫kd .ksñka" wdr®:ßl mr®fhaIK
fomdr®;fïka;=j úiska foaYSh wdr®:ßlfha úfoaY" rdcH
fomdr®;fïka;=j ;=< wdlD;slrK iy mqfrdal:k wxYhla
uQ,H" uqo,a iy uQr®; hk ishÆu wxYj, fukau f.da,Sh
ia:ßr jYfhka ia:dmkh lrk ,°' ta wkqj" mqfrdal:k
wdr®:ßlfha m%jK;d iy fjkiaùï iómj wëlaIKh
iy m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;sh jeä†hqKq ls¯u yd
lrk ,°' ta wkqj" wvq WoaOukld¯ ;;a;ajhla ;=<
l%shd;aul ls¯u Y%S ,xldj i|yd uQ,H jevigykla ilia
ys;lr wdr®:ßl jr®Okhla we;s ls¯u i|yd wjYH jk
ls¯u" wdlD;s mokï lr.;a m%;sm;a;s úYaf,aIK is≥ ls¯u
uqo,a m%;sm;a;sfhys †Ydk;sh ms<sn| uqo,a uKav,h fj;
iy wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ wfkl=;a wxY
b†˙ ±laulska hq;=j ksr®foaY ,nd°u i|yd uqo,a m%;sm;a;s
iuÛ tlaj mr®fhaIK is≥ ls¯u hk j.lSï wdlD;slrK
lñgqjg yelsjk m˙† wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j
iy mqfrdal:k wxYhg mjrd we;' fuu jir ;=< °"
úiska wLKavj ks¯laIK is≥ lrk w;r" idr®j wdr®:ßl
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska cd;Hka;r
ixLHdk iy idr®j wdr®:ßlñ:ßl mqfrdal:k mdol
uQ,H wruqof,a uqo,a iy uQ,H ixLHdk ms<sfh, ls¯u
fldgf.k is≥ lrkq ,nk mqΩ,a úYaf,aIK fukau
ms<sn| kj;u w;afmd;g wkql+,j uqo,a ixLHdk
ksis m%;sm;a;s ksr®foaY o uqo,a m%;sm;a;s lñgqjg b†˙m;a
hdj;ald,Sk ls¯u wdrïN lrk ,°' ta wkqj" 2016 cQ,s
lrk ,°' fuu ;SrK .ekSfï l%shdj,sh i|yd wjYH jk
udifha° ;dlaI◊l iydh ,nd .ekSu i|yd cd;Hka;r
m%Odk fhojqï jk u;=msg iy uQ,sl WoaOuk mqfrdal:k"
uQ,H wruqof,ys lKavdhul Wmldr iys;j uy nexl=j
wdr®:ßlfha m%Yia; ksuejqï yelshdj iy ksuejqï mr;rh
iy wfkl=;a ;ekam;= wdh;k i|yd iïu; jdr®;dlrK
ms<sn| weia;fïka;= iy uqo,a yd Kh iuia;j, yeis¯u
wdlD;s y∫kajd °ug wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j
ms<sn| o;a;" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska
lghq;= l< w;r" uy nexl=fõ úYaf,aIK wjYH;d
wLKavj iïmdokh lrk ,°' m%Odk idr®j wdr®:ßl
imqrd,sh yels taldnoaO uqo,a o;a; mokula ksr®udKh
úp,Hj, wfmalaIs; l%shdld˙;ajhg n,mE yels foaYSh iy
ls¯fï l%shdj,sh i|yd ldr®h uKav,h fhduq lrk ,°'
cd;Hka;r wdr®:ßl úp,khkaf.ka mekk.sk wj∞kï
fuu ;dlaI◊l iydh ,nd .ekSfuka miqj" Y%S ,xld
ms<sn|j o uqo,a uKav,h ±kqïj;a ls¯u fukau" iq≥iq
uy nexl=j úiska cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys iïu;
m%;sm;a;s l%shdudr®. fhdackd ls¯u o wdr®:ßl mr®fhaIK
jdr®;dlrK wdlD;sj,g wkql+,j o;a; jdr®;d ls¯u
fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrk ,°' 2015 jdr®Isl jdr®;dj
wdrïN lrk ,°'
u.ska i|yka l< wkaoug" Y%S ,xld uy nexl=j úiska
wkq.ukh flfrk jeä†hqKq l< uqo,a m%;sm;a;s rduqj
7'2 úfoaYSh wxYfha ia:dhS;dj mj;ajd .ekSu
hgf;a ue†ld,Sk jYfhka kuHYS,S WoaOuk b,lallrK
rduqjla lrd fhduqùu i|yd fhda‚; ixl%dka;s ie,eiaug wdr®:ßlfhys úfoaYSh wxYfhys ia:dhS;dj mj;ajd .ekSug
wod<j m%Odk wdr®:ßl mdr®Yajlrejka ms<sn| úêu;a iydh ùu ms◊i wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j
we.hSula wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska is≥ úiska cd;Hka;r uQ,H iy fj<|dug w∞< wdr®:ßl
lrk ,°' fuys uQ,sl mshjrla f,i" mqfrdal:k iy ixLHd o;a; /ia ls¯u" iïmdokh ls¯u iy úYaf,aIKh
m%;sm;a;s úYaf,aIK moaO;shla ^Forcasting and Policy ls¯fuys wLKavj ksr; jQ w;r" foaYSh yd f.da,Sh
Analysis System, FPAS) ia:dmkh ls¯u i|yd 2016 jifr® wdr®:ßlfha fjkiaùï ms<sn|j mqΩ,a we.hSï is≥ lrñka
° wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska cd;Hka;r iq≥iq m%;sm;a;s ksr®foaY ,nd °u is≥ lrk ,°' wdr®:ßlfha
uQ,H wruqof,a ;dlaI◊l lKavdhula iuÛ tlaj lghq;= wfkl=;a wxYj, fjkiaùï yd iu.dój úfoaYSh wxYfhys
lrk ,°' ta wkqj" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j ixLHd o;a; iy kdñl yd uQr®; úksuh wkqmd;sl u.ska
úiska ;dlaI◊l iydh iydh i|yd jk ¥; fufyjr ms<sìUq jk úfoaYSh wxYfhys fjkiaùï" uqo,a m%;sm;a;s
lKavdhï ;=kla iïnkaëlrKh lrk ,o w;r" thg lñgqj iy uqo,a uKav,h fj; udislj jdr®;d lrk ,°'
úfoaYSh wxYhg w∞< úúO lreKq iïnkaOfhka fmr jirj, ° fukau" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j
úYaf,aIKh ls¯u iy ks¯laIK ,nd °ug wu;rj" uqo,a úiska uqo,a kS;s mkf;a wxl 116 ^1& j.ka;shg wkql+,j
kS;s mkf;ys úêúOdkj,g wkqj" rch úisska úfoaYSh §iema;eïnr® 15 jdr®;dj¶ uqo,a wud;Hjrhd fj; b†˙m;a
Kh .ekSfï ° bka uqo,a m%;sm;a;shg we;s jk n,mEu lrk ,°' whjeh f,aLkh ilia ls¯u i|yd m%;sm;a;suh
we.hSu o wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska udr®f.damfoaYhla f,i b†˙m;a lrkq ,nk fuu ryiH
wLKavj is≥ lrk ,°' jdr®;dj u.ska" jifr® uq,a udi kjhg w∞<j wdr®:ßlfha
is≥jQ jr®Okhka idlÉPd lrk w;r" wdr®:ßlfha mj;sk
óg wu;rj" ksrka;r iy ld,Sk uqo,a uKav, m;%sld .egÆ iy tajd úi£u i|yd fhd∞ .; yels m%;sm;a;suh
b†˙m;a ls¯u ;=<ska úfoaYSh wxYfha we;s úh yels l%shdudr®. o b†˙m;a lrkq ,efí' óg wu;rj" wdr®:ßl
wj∞kï ms<sn|j uqo,a uKav,h ±kqïj;a ls¯u i|yd o mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska uqo,a kS;s mkf;a úúO
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j jeo.;a ldr®hNdrhla j.ka;sj, i|yka lr we;s m˙†" m%;sm;a;suh we.hSï iy
bgq lf<ah' 2016 cqks udifha ° cd;Hka;r uQ,H wruqo, Wmfoia we;=<;a jdr®;d o uqo,a wud;Hjrhd fj; b†˙m;a
fj;ska ú'.e'ys' ì,shk 1'1 ^wdikak jYfhka t'c' fvd,r® lrk ,°'
ì,shk 1'5& la jákd ;=ka wjqre≥ úia;Sr®K Kh myiqlu
,nd .ekSu i|yd wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯yq ndysr
úiska ;dlaI◊l iydh iemhQ w;r" tu jevigyk wdh;kj, lñgq iy uKav, i|yd ish ∞hl;ajh
hgf;a tl`. jQ ldr®hidOk ksr®Kdhl" w;rue† b,lal wLKavj ,nd≥kay' fylagr® fldínElvqj f.dú lghq;=
iy jHQyd;aul ñkqïo~qj, m%.;sh ms<sn|j úêu;a f,i mr®fhaIK yd mqyqKq ls¯ï wdh;kh" cd;sl úoHd
uqo,a uKav,h ±kqïj;a lrk ,°' moku" ,xld ú≥,sn, uKav,h" cd;Hka;r iaffj¯;aj
ne∫ïlr ksl=;= iy úfoaY úksuh ld,Sk uQ,H myiqlï
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska úfoaYSh wxYfha ,nd .ekSug w∞< fgkavr® uKav, iy ;dlaI◊l
ixLHd o;a; iïmdokh iy m%ldYkh jeä†hqKq ls¯u we.hSï lñgq" rdcH uQ,H ixLHdk iïnkaëlrK lñgqj"
i|yd fmr jirj, ° .kakd ,o l%shdudr®. fuu jifr® °o idïm%∞hsl fkdjk mqkr®ckkSh n,Yla;s .dia;= ms<sn|
wLKavj mj;ajdf.k hk ,°' wdr®:ßl mr®fhaIK lñgqj" c, iïmdok iy ikSmdrlaIl fiajd iemhqï
fomdr®;fïka;=j úiska f.jqï ;=,k w;afmdf;ys yhfjks lñgqj iy .%dóh iuQmldr nexl= wOHhkh i|yd jk
ixialrKhg wkqj (BPM6) ldr®;=uh moku u; jk lKavdhu wd†h fuhg we;=<;a fõ'
f.jqï ;=,k ixLHd o;a; iy cd;Hka;r wdfhdack
;;a;ajh ms<sn| ixLHd o;a; m%ldYhg m;a ls¯u iy ;j o" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska iïnkaëlrKh
úfoaYSh Kh ms<sn| ixLHd o;a; ks;sm;d f,dal nexl=j lrk uqo,a m%;sm;a;s lñgq /iaùï i|yd iyNd.s ùug wu;rj"
fj; jdr®;d ls¯u" iDcq wdfhdack o;a; jdr®Isl moku wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ fcHIaG ks,Od¯yq"
u; úfoaYSh wdfhdack ms<sn| taldnoaO iólaIKhg fj<|fmd< fufyhqï lñgqj" foaYSh Kh l<ukdlrK lñgqj"
(CDIS) b†˙m;a ls¯u iy cd;Hka;r ixÑ; o;a; wdfhdack iqm¯laIK lñgqj$wdfhdack lñgqj" cd;Hka;r
igyk (RDT) m%ldYhg m;a ls¯u wLKavj is≥ lrk ixÑ; l<ukdlrK lñgqj" mqia;ld, WmfoaYd;aul lñgqj
,°' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska cd;Hka;r iy mr®fhaIK m%ldYk lñgqj jeks uy nexl=fõ úúO wNHka;r
uQ,H wruqof,a úfYaIs; o;a; m%ldYk iïu;hg (SDDS) lñgq i|yd o ish ∞hl;ajh ,nd≥kay' wka;r® fomdr®;fïka;=
w∞< uQ,sl wjYH;dj wkqj mQr®j ksfõ†; †k or®Ykhlg lñgq lsysmhla i|yd ;dlaI◊l ±kqu iy w;a±lSï imhñka o
wkqj o;a; m%ldYhg m;a lrk ,°' wdr®:ßl mr®fhaIK ish ∞hl;ajh wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska
fomdr®;fïka;=j úiska o;a;j, ksrjoHNdjh iy ld,Sk wLKavj ,ndfok ,°'
nj iy;sl ls¯u Wfoid" cd;Hka;r wdfhdack ms<sn|
jdr®Isl iólaIKh hgf;a úúO iólaIK lsysmhla is≥ 7'4' jHjia:dms; m%ldYk iy o;a; yd f;dr;=re
lrkq ,enQ w;r" 2016 jifr®° tu.ska wdjrKh jk fnodyeÍu
iud.ï .Kk 1"600 la olajd by< kxjk ,°' fuu
iólaIK u.ska fm!oa.,sl wxYfhys úfoaYSh j;alï iy Y%S ,xld uy nexl=fõ jHjia:dms; m%ldYk ksl=;a ls¯fï
j.lSï ms<sn| f;dr;=re iy fiajd wxYfhys ixLHd o;a; uQ,sl j.lSu wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=jg mej¯
/ia lrk ,°' ;j o" úfoaY fiajd kshqla;slhkaf.a fm%aIK we;' ta wkqj" wfkl=;a fomdr®;fïka;=j, ∞hl;ajh yd
,eîï ms<sn| jQ udisl iólaIKh o wLKavj is≥ lrk iydh we;sj wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska
,°' m%Odk jdr®Isl m%ldYk folla ksl=;a lrk ,°' uqo,a kS;s
mkf;a 35 jk j.ka;shg w∞< wjYH;dj imqrd,ñka"
wdr®:ßlfha ishÆ wxY wdjrKh jk m˙† wdr®:ßl m%jK;d
7'3 ¥ro¾YS m%;sm;a;suh WmfoaYk ,nd §u
ms<sn| iúia;rd;aul úYaf,aIK" .egÆ yd wNsfhda. iy
2016 jir ;=< ° o uqo,a m%;sm;a;sh" úksuh wkqmd;sl m%;sm;a;s m%uqL;d fukau" Y%S ,xld uy nexl=fõ .sKqï yd
m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H wxYhg w∞< .egÆ iïnkaOj lghq;=" uqo,a uKav,h úiska wkq.ukh lrk ,o m%Odk
b†˙ ld,Sk ±laulska hq;= m%;sm;a;suh Wmfoia" wdr®:ßl m˙md,k úêúOdk yd uy nexl= lghq;=j,g w∞<j
mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska uy nexl=fõ by< iïu; lrk ,o m%Odk kS;s wKmk;a iy ixLHdf,aLk
l<ukdld˙;ajh iy rch fj; wLKavj ,nd fok ,°' m˙YsIag we;=<;aj" 2015 jdr®Isl jdr®;dj kshñ; ld,
jljdkqj ;=<° NdId ;%s;ajfhkau m%ldYhg m;a lrk ,°' i|yd wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ishÆ wxY
wdr®:ßlh ms<sn| wka;r®ld,Sk iudf,dapk jdr®;dj jk tlaj l%shd lf<ah' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j"
§uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d( 2016 iqúfYaIS is≥ùï iy 2017 udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j iy mqyqKq yd ixjr®Ok
wfmalaIdjka¶ m%ldYkho 2016 fkdjeïnr® udifha° NdId fomdr®;fïka;=j iuÛ tlaj uy nexl=fõ ks,Od¯ka iy
;%s;ajfhkau m%ldYhg m;a fl˙◊' 2017 jir wdrïNfha ° uyck;dj fjkqfjka úúO ud;Dld iïnkaOj wdr®:ßl
ksfõokh lrk ,o §2017 jir yd b†˙h i|yd uqo,a yd iïuka;%K ud,djla fukau" m%isoaO foaYk ixúOdkh
uQ,H wxYh i|yd jQ m%;sm;a;s fmr±lau¶ 2016 foieïnr® lrk ,o w;r" jHqyd;aul iy by< .=Kd;aulNdjhlska
udifha ° wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska ilia hq;= Wiia mqyqKq jevigyka h<s wdrïN ls¯ug o myiqlï
lrk ,°'
i,id fokq ,eîh'
fï w;r" wdr®:ßlfha ishÆ mdr®Yajlrejkaf.a m%fhdackh
mr®fhaIK WmfoaYl uKav,h úiska úúO mr®fhaIlhkag
ms◊i" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska o;a; yd
iy Ydia;%{hkag ld,Sk idr®j wdr®:ßl .egÆ ms<sn| ish
f;dr;=re iuq∞hla ilia ls¯u yd m%ldYhg m;a ls¯u
wLKavju is≥ lrk ,°' uy nexl= fjí wvúh ;=< mr®fhaIK b†˙m;a ls¯u i|yd wjia:djla imhñka Y%S ,xld
ksr;=rej hdj;ald,Sk lrkq ,nk o;a;j,g wu;rj" uy nexl=fõ cd;Hka;r mr®fhaIK iuqΩj 9 fjks jrg;a
wdr®:ßlfha ishÆ wxY wdjrKh jk o;a; we;=<;a jk idr®:lj ixúOdkh lrk ,°' 2016 jifr® ° fuu iuqΩj
udisl újr◊ld" i;sm;d iy udislj ms<sfh, lrkq §wNsfhda.d;aul f.da,Sh iy foaYSh m˙irhla ;=< ;sridr
,nk wdr®:ßl or®Yl iy Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a ixjr®Okh iy idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;s¶ hk f;audj hgf;a
m%;sm;a;sh iy úfoaYSh wxYfha m%jK;d ms<sn|j jk mj;ajk ,°' bka°h ckrcfha l%uiïmdok fldñifï
udisl mqj;am;a ksfõok ta w;r fõ' fuhg wu;rj" ysgmq Wm iNdm;s wdpdr®h fudkafgla isx.a wÆjd,shd
fmd≥ uyck;djf.a wjOdkhg ,lajQ wdr®:ßlfha úúO uy;d úiska fuys m%Odk foaYkh mj;ajk ,°' fmr
m%jK;d ms<sn|j wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j jirj, fukau" 2016 iuqΩj i|yd ixjr®ê; iy ke.S tk
úiska mqj;am;a ksfõok ksl=;a lrk ,°' fj<|fmd< wdr®:ßlj, iy Y%S ,xldfõ úoHdia:dk iy
m%;sm;a;s iïmdok wdh;k úiska Wiia .Kfha mr®fhaIK
7'5 m%;sm;a;suh m¾fhaIKj, ksr; ùu iy ±kqu m;%sld úYd, m%udKhla b†˙m;a lr ;sì◊' ;Sj% úur®Yk
fnodyeÍu l%shdj,shlska miqj" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ
Y%S ,xldfõ m%uqL;u wdr®:ßl mr®fhaIK wdh;khla mr®fhaIK m;%sld folla o we;=Ωj" mr®fhaIK m;%sld wgla
f,i wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j" uqo,a m%;sm;a;s fujr iuqΩfõ ° b†˙m;a ls¯ug f;dard .kakd ,°' fuu
lñgqfjys yd uqo,a uKav,fhys wjOdkh fhduq iuqΩfõ iqúfYaIS wx.hla f,i §Y%S ,xld uQ,H fj<|fmd<
lrùu ms◊i j;auka wdr®:ßl .egÆ yd m%;sm;a;s ms<sn| i|yd flgqïm;la¶ hk f;audj hgf;a uydpdr®h ,,s;a
fkdfhl=;a m%;sm;a;suh mr®fhaIK lghq;=j, ks;r úh' iurfldaka uy;d úiska wdrdê; foaYkhla b†˙m;a
f;dr;=re ±kqï °fï uqo,a uKav, m;%sld" uqo,a m%;sm;a;sh lrk ,°' 2016 jifr® ° fyd|u mr®fhaIK m;%sldj i|yd
ms<sn| uqo,a uKav, m;%sld" ks¯laIK jdr®;d iy b†˙m;a jk wdpdr®h ã'tia'úf–isxy wkqiaurK m%∞kh" wdr®:ßl
ls¯ï hkd†h u.ska wdr®:ßlfhys ;;a;ajh" .egÆ" wNsfhda. mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od˙kshla jk wdpdr®h
iy wj∞kï ;;a;aj fukau iq≥iq m%;sm;a;s †Ydj ms<sn|j iq„;d fc.„jka uy;añh fj; ms˙kuk ,°' ;jo" fuu
by< l<ukdld˙;ajh ks;sm;d ±kqïj;a ls¯fï lghq;= iuqΩfõ °" 2015 jifr® mj;ajk ,o cd;Hka;r mr®fhaIK
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska bgq lrkq ,eîh' iuqΩfjys mr®fhaIK m;%sld lD;shla f,i m%ldYhg m;a
lr ,°'
mr®fhaIK lghq;=j,g w∞< wNHka;r lñgqjla jk
§mr®fhaIK WmfoaYl uKav,h¶ úiska iuia;hla wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska
jYfhka Y%S ,xld uy nexl=j ;=< fukau fomdr®;fïka;j wLKavj iajlSh mr®fhaIK foaYSh yd cd;Hka;r
;=<o mr®fhaIK is≥ ls¯fï keUqrej jeä†hqKq ls¯u m%ldYkj, m< lrk ,°' Springer International
i|yd myiqlï ie,iSu wLKavj is≥ lrkq ,eîh'
Publishing wdh;k úiska m< lrk ,o kï Causal
fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯kaf.a fukau wfkl=;a
Inference in Econometrics lD;sfha Autoregressive
fomdr®;fïka;=j, ks,Od¯kaf.a mr®fhaIK m%;sM,
we;=<;a Y%S ,xld uy nexl=fõ ks, mr®fhaIK m%ldYkh conditionl duration model with an extended distribution
jk §udKav,sl m;%sld¶ m%ldYhg m;als¯u jeks lghq;= hk mrsÉf√oh i|yd wdpdr®h risld há.ïuk uy;añh
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska wLKavj úiska iu lr®;D;ajh ork ,o w;r" Journal of
is≥lrk ,°' óg wu;rj" wdr®:ßl lafIa;%fha ;dlaI◊l International Financial Markets, Institutions and Money
iy ld,Sk ±kqu yqjudre lr .ekSu †˙.kajkq ms◊i kï i`.rdfõ m<jQ "Determinants of commercial bank
úúO lafIa;%j, úfYaI{fhda fomdr®;fïka;=j ;=< retail interest rate adjustments: evidence from a panel
iïuka;%K .Kkdjla meje;ajQy' ;jo" jifr® wjidk data model" kï jQ mr®fhaIK m;%sldfõ iu lr®;D;ajh
Nd.fha ° úúO Wiia wOHdmksl wdh;k fj;ska wdpdr®h wdr®'ta' wks,a fmfr®rd uy;d úiska ork ,°'
meñfKk wdOqksl mqyqKqjkakkaf.ka iukaú; wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" w;sfr®l
lKavdhï yhla fjkqfjka wdr®:ßl úoHdj iy uy wOHlaIjreka we;=Ω ks,Od¯ka úiska mr®fhaIK m;%sld
nexl=lrKh ms<sn| m%dfhda.sl wOHdmksl ±kqu ,nd°u b†˙m;a lrkakka yd újrKh lrkakka f,i úúO iuqΩ
ksfhdackh lrk ,°' ud,†jhsfka mej;s §jHjyd˙l w;r" mYapd;a Wmdê YsIH;aj l%ufha wjYH;d imqrd,Su
wdr®:ßlñ:ßh ms<sn| jevigyk¶ yd ;dhs,ka;fha mej;s ms◊i idr®j wdr®:ßl úoHdj" iQlaIu wdr®:ßl úoHdj iy
§iDcq wdfhdack .sKqï iïmdokh¶ ms<sn| jevuqΩj .◊;h jeks úIhdkqnoaO fláld,Sk mdGud,d mj;ajk
we;=Ω úúO foaYSh yd úfoaYSh mqyqKq jevigyka i|yd ,°' mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ b,a,Su m˙†"
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska w.aks†. wdishdkq uy nexl= wdh;kh úiska b†˙m;a
iïm;a ∞hl;ajh ,nd fok ,°' wdr®:ßl mr®fhaIK flreKq mr®fhaIK m;%sldj,g wu;rj" wdr®:ßl mr®fhaIK
fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka fofofkl= uqo,a m%;sm;a;sh fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska uy nexl= ks,Od¯kaf.a
yd idr®j wdr®:ßl wdlD;slrKh ms<sn|j ish mr®fhaIK mr®fhaIK fhdackd m;%sld 17 la iy iïmQr®K lrk ,o
m;%sld w.aks†. wdishdkq uy nexl= wdh;kh (SEACEN mr®fhaIK m;%sld 11 la wëlaIKh lrk ,°' tfukau"
Centre) u.ska uq,ajrg ixúOdkh lrk ,o mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska 2016 jifr® cd;Hka;r
i;sfha ° b†˙m;a l< w;r" w.aks†. wdishdkq uy nexl= mr®fhaIK iuqΩj i|yd b†˙m;a lrk ,o mr®fhaIK
wdh;kh yd ol=Kq wdishdkq l,dmSh iyfhda.S;d uQ,H fhdackd m;%sld 80 la o újrKh lrk ,°'
ixúOdkh (SAARCFINANCE) úiska iïmdokh lrkq
,enQ taldnoaO mr®fhaIK m%ldYk i|yd ks,Od¯yq ish wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ fcHIaG ks,Od¯ka
∞hl;ajh ,nd ≥kay' lsysm fofkla ikaksfõok fomdr®;fïka;=j úiska
ixúOdkh lrk ,o isxy, iy fou< udOHfhka
f.jqï ;=,k w;afmdf;ys 6 jk ixialrKhg wkqrEmj úldYkh jQ §;laIs,dj¶ iy §w˙jqÜrE¶ (Arivootru)
is≥jQ fjkialï iïnkaOfhka ishÆ mdr®Yajlrejka rEmjdyskS wOHdmksl jevigykaj,g ish iïm;a
w;r ±kqïj;aNdjh by< kexùu i|yd jir ;=< ° ∞hl;ajh ,ndfok ≥kay' ;jo" fomdr®;fïka;=fõ
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska f.jqï ;=,k ks,Od¯ka §bfldaka whslka¶ (Econ Icon) kï isxy,
w;afmdf;ys 6 jk ixialrKh mokï lr .ksñka is≥ iy fou< NdIdj,ska meje;ajQ wka;r® mdGYd,hSh
lrkq ,nk fjkialï yd wfkl=;a úfoaY wxYfha úfYaI m%Yak úpdrd;aul jevigyk ixúOdkh ls¯u i|yd
ixLHdk igyka úia;r lrñka .%ka:hla ilia lrk ,°' ikaksfõok fomdr®;fïka;=jg iyfhda.h ,ndfok
tu lD;sh 2017 jifr®° m%ldYhg m;a ls¯ug kshñ;h' ,°' óg wu;rj" Y%S ,xld nexl=lrejkaf.a wdh;kh
;j o" Y%S ,xldfõ úfoaY wxYfhys ixLHdk iïmdokh u.ska mj;ajkq ,enQ §wka;r® nexl= m%Yak úpdrd;aul
ms<sn| we;s mqΩ,a w;a±lSï ie,ls,a,g .ksñka wfkl=;a ;r.dj,sh¶ ixúOdkh ls¯u i|yd o wdr®:ßl mr®fhaIK
uy nexl= i|yd fláld,Sk mqyqKq ieis meje;aùu i|yd fomdr®;fïka;=j l%shdld¯j iyNd.S úh'
cd;Hka;r uQ,H wruqo, úiska f.jqï ;=,k úfYaI{jrfhl=
f,i wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ wñ, 7'6 cd;Hka;r iïnkaO;d mj;ajdf.k hEu
úf–jr®Ok uy;d f;dard .kakd ,°'
Y%S ,xld uy nexl=j iy Y%S ,xld rch fjkqfjka wdr®:ßl
úksuh wkqmd;sl ksr®Kh ls¯fï uQ,sldx. iy fj<|fmd< mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j in|;d flakaøia:dkhla f,i
mokï lr.;a úksuh wkqmd;sl ksr®Kh ls¯u ms<sn| lghq;= lrñka cd;Hka;r uQ,H wruqo," w.aks†. wdishdkq
uyck;dj ±kqïj;a ls¯u i|yd" §úksuh wkqmd;sl uy nexl= wdh;kh (SEACEN)" w.aks†. wdishdkq"
yd wjm%udKfha wdr®:ßl m%;súmdl¶ kñka f;dr;=re kjiS,ka;h iy ´iafÜ%,shdkq nexl= ix.uh (SEANZA)"
m;%sldjla NdId ;%s;ajfhkau m< ls¯ug wdr®:ßl mr®fhaIK iy ol=Kq wdishdkq l,dmSh iyfhda.S;d uQ,H ixúOdkh
fomdr®;fïka;=j lghq;= lf<ah' (SAARCFINANCE)" jeks cd;Hka;r nyqmdr®Yaùh uQ,H
ixúOdk iu`. wLKavj in|;d mj;ajd .kq ,enQ w;r"
fï w;r" ikaksfõok fomdr®;fïka;=j" nexl= ú≥ msfhi f,dal nexl=j" wdishdkq ixjr®Ok nexl=j yd wfkl=;a
iy m%dfoaYSh ldr®hd, iuÛ taldnoaOj úYajúoHd, cd;Hka;r wdh;k iu`. iïnkaëlrK lghq;= is≥ ls¯u
isiqka" mdi,a .=reNj;=ka yd mdi,a isiqka iy wfkl=;a i|yd rchg wjYH iyfhda.h ,nd fok ,°'
rdcH iy fm!oa.,sl wdh;kj, ks,Od¯kaf.a ±kqu
m%jr®Okh ls¯u i|yd wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j fï w;r" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska
il%Shj ue†y;a úh' 2015 jifr® jdr®Isl jdr®;dj ms<sn| cd;Hka;r uQ,H wruqof,ys úia;Sr®K Kh myiqlu
foaYk wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ fcHIaG ms<sn|j jevigyk iy cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ˚
ks,Od¯ka úiska NdId ;%s;ajfhkau mj;ajk ,°' Y%S ,xld jk j.ka;sh hgf;a jk úfYaI fufyhqï jevigykla
uy nexl=fõ wruqKq yd ldr®hNdrh" uqo,a m%;sm;a;sh" i|yd jk ¥; lKavdhï foll iïnkaëlrK lghq;=
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh" úfoaY wxYfha m%;sm;a;s iy is≥ lrk ,°' idr®la uQ,H cd,fha lghq;= /il°
uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d hk úIh hgf;a b;d úYd, wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ldr®huKav,h"
m%udKhl wOHdmksl jevigyka wdr®:ßl mr®fhaIK l,dmfha wfkl=;a uy nexl=j, iïnkaëldrljreka
fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska mj;ajkq ,eîh' iu`. tlaj lghq;= lrk ,°' 2015 jifr® fmare
tfiau" wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ wdpdr®h rdcHfha° mej;s 31 jeks idr®la uQ,H cd,fha lKavdhï
Wmdê iy Ydia;%m;s Wmdê wOHdmk iq≥iqlï iys; /iaùfï° idr®la uQ,H cd,fha iNdm;s;ajh Y%S ,xld
w;a±lSï nyq, ks,Od¯ka úiska uy nexl=fõ wNHka;r uy nexl=fõ wêm;sjrhd fj; mej¯u;a iu`. 23 jeks
mYapd;a Wmdê wfmalaIlhkaf.a mr®fhaIK l=i,;d idr®la uQ,H cd,fha iïnkaëldrljrekaf.a /iaùu iy
jeä†hqKq ls¯u i|yd Wiia ;;a;ajfha mr®fhaIK m;%sld 2016 jifr® wfm%a,a udifha° mej;s idr®la uQ,H cd,fha
ilia ls¯ug wjYH lrkq ,nk WmfoaYl;ajh imhk ,o iyfhda.S;d mr®fhaIK wOHhk hgf;ajQ mr®fhaIlhkaf.a
/iaùu fukau" 2016 iema;eïnr® udifha ° mej;s idr®la 8'2 ld¾hhkays ld¾hidOkh
uQ,H cd,fha 24 jeks iïnkaëldrljrekaf.a /iaùu"
Y%S ,xld uy nexl=fõ i;aldrl;ajfhka hq;=j meje;s ^w& wruqof,a jákdlu" idud‚l .sKqï fYaI yd m%;s,dN
w;r" tys ixúOdk lghq;= is≥ lrkq ,enqfõ wdr®:ßl f.ùï
mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úisks' fuu /iaùï idr®la 2016 jir wjidkfha °" wruqof,a uqΩ jákdlu 2015
uQ,H cd,fha iïnkaëldrljrekaf.a" mr®fhaIlhkaf.a jir wjidkfha jQ remsh,a ì,shk 1"664'9 isg ishhg
iy fjk;a idud‚l rgj, uy nexl=j, yd uqo,a 10'6 lska jr®Okh ù remsh,a ì,shk 1"841'5 la úh'
wud;HdxYj, fcHIaG ks,Od¯kaf.a iyNd.s;ajfhka wdfhdack ;=<ska bmehQ wd∞hï yd idud‚l Y=oaO odhl
hq;=j meje;aú◊' 2016 jifr® uehs ui bka†hdkq uqo,a ^∞hl uqo,a ,eîï j,ska m%;s,dN f.ùï wvq l<
ixÑ; nexl=fõ° meje;s idr®la uQ,H cd,fha uy nexl= miq& ,eîï wruqof,a fuu jr®Okhg fya;= úh' 2015
wêm;sjrekaf.a ieisjdrfha ° idr®la uQ,H o;a; .nvdj jifr® ° idud‚l fmd,sh o we;=Ωj remsh,a ì,shk
t<s ±laùu i|yd wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j 1"625'5 laj mej;s wruqof,a idud‚lhkaf.a uqΩ j.lSu
úiska myiqlï iemhQ w;r" bka wk;=rej idr®la l,dmSh 2016 jir wjika jk úg remsh,a ì,shk 1"810'6 olajd
wdr®:ßlhka ms<sn|j mr®fhaIK ls¯u m%jr®Okh ls¯fï ishhg 11'4 lska jr®Okh úh ^ixLHd igyk ˚˚-8&'
wruqK we;sj tu o;a; .nvdj mqΩ,a ls¯fï yelshdj miq.sh jifr® jdr®;d jQ ∞hl uqo,a ,eîï remsh,a ì,shk
iy ;dlaIK iyfhda.S;dj wOHhkh ls¯u hkd†h 102'5 isg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 118'3 olajd ishhg
i|yd wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka 15'4 lska jr®Okhla úh' 2016 ;=< ° wruqof,a idud‚lhka
;sfofkl= o we;=<;a jQ lñgqjla msysgqjk ,°' cd;Hka;r yd Tjqkaf.a ffk;sl Wreulrejka fj; m%;s,dN f,i
uQ,H wruqo," f,dal nexl=j iy cd;Hka;r iaffj¯;aj remsh,a ìs,shk 108'4 la f.jk ,o w;r th 2015 jirg
fY%a◊.; ls¯fï wdh;k jeks cd;Hka;r ixúOdkj,g idfmalaIj 39'3 l jr®Okhls' fuu jr®Okh i|yd ksjdi
fukau" cd;Hka;r wdfhdaclhka fj; kj;u wdr®:ßl Kh iy ffjoH m%;sldr i|yd ishhg 30 fYaIh wdmiq
f;dr;=re iemhSu yd idr®j wdr®:ßl ixLHdf,aLk iemhSu .ekSfï myiqlu hgf;a m%;s,dN f.ùï n,mdk ,°'
wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska wLKavj is≥ ta wkqj" Y=oaO ∞hl;ajh 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk
lrk ,°' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j úiska úúO 24'7 yd iei£fï° remsh,a ì,shk 9'9 la olajd wvq úh'
wdfhdaclhka i|yd uE;ld,Sk wdr®:ßl m%jK;d" m%Odk wruqof,a Y=oaO wd∞hu 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk
idr®j wdr®:ßl úp,Hhkaf.a m%jK;d iy yeis¯ï iy 156'9 yd ii|k úg 2016 jifr® ° remsh,a ì,shk 175'9 la
wdr®:ßl ±lau biau;= lrñka úúO m%or®Yl ilia ls¯u o olajd ishhg 12'1 lska jr®Okh úh'
iïnkaëlrKh lrk ,°'
II - 8 ixLHd igyk
8' fiajl w¾:idOl wruqo, wruqo, ms<sn| m%Odk o;a;
whs;uh 2015 2016 fjki
fiajl wr®:idOl wruqo, ^fia'w'w'& 1958 wxl 15 ork ^w& ^]&
fiajl wr®:idOl wruqo,a mk; hgf;a ia:dms; lr we;'
wruqof,ys ishÆu m˙md,k n,;, yd ldr®hhka lïlre wruqof,a iuia; jákdlu ^remsh,a ì,shk& 1"664'9 1"841'5 10'6
flduid˙iaajrhd i;=jk w;r" wruqo,a l<ukdlrKhg idud‚lhka fj; jQ iuia; j.lSu ^remsh,a 1"625'5 1"810'6 11'4
w∞< n,;," ldr®hhka yd j.lSï mkf;a m%;smdok ì,shk&
wkqj Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,hg mej¯ we;' uqΩ idud‚l .sKqï ixLHdj ^ñ,shk& 16'9 17'1 1'2
Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,h ;uka fj; mej¯
we;s ldr®hNdrhka l%shd;aul ls¯fï fufyhqï hdka;%Kh odhl uqo,a tjkq ,nk .sKqï ^ñ,shk& 2'6 2'4 ^7'7&
f,i fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j n, odhl uqo,a tjkq fkd,nk .sKqï ^ñ,shk& 14'3 14'7 2'8
.kajd we;'
uqΩ odhl uqo,a ,eîï ^remsh,a ì,shk& 102'5 118'3 15'4
8'1 fomd¾;fïka;=fõ ld¾hhka uqΩ m%;s,dN f.ùï ^remsh,a ì,shk& 77'8 108'4 39'3
idud‚l ∞hl uqo,a iy wêNdr /ials¯u" fmd≥ .sKqï iy Y=oaO odhl uqo,a ^remsh,a ì,shk& 24'7 9'9 ^59'9&
idud‚l .sKqï mj;ajd f.k hEu" idud‚l .sKqïj,g m%;s,dN f.ùï ixLHdj 136"815 187"147 36'8
fmd,sh ner ls¯u" idud‚lhkag yd Tjqkaf.a kS;suh
Y=oaO wd∞hu ^remsh,a ì,shk& 156'9 175'9 12'1
ysñlrejkag m%;s,dN wdmiq f.ùu" w;s˙la; uqo,a
wdfhdackh ls¯u yd mk; u`.ska uqo,a uKav,h yd w& ;djld,sl uQ,h( fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j"
YS% ,xld uy nexl=j
lïlre flduid˙iaajrhd fj; mjrd we;s ldr®hNdrhka
bgq ls¯fï ° ork ms˙jeh wruqof,a wd∞hfuka whlr ^wd& wruqo,a wdfhdackh yd m%;s,dN
.ekSu hk ldr®hNdrhka fia'w'w' fomdr®;fïka;=j fj;
mej¯ we;' 2016 jifr® ° tu ldr®hhka bgq ls¯fï ° ^і& wdfhdack l<U (
fia'w'w' fomdr®;fïka;=j uqo,a uKav,fha wkqu; iuia; wdfhdack l<fUys jákdlu ^fmd;a w.h& 2015
m%;sm;a;s yd ksr®foaYhkag wkqj lghq;= l< w;r lïlre jifr® mej;s remsh,a ì,shk 1"604'2 isg 2016 jir
flduid˙iajrhd iu`. ióm iïnkaëlrKhla mj;ajd wjidkh jk úg remsh,a ì,shk 1"772'2 olajd ishhg
f.k hk ,°' 10'5 lska jr®Okh úh ^ixLHd igyk ˚˚-9&' wruqof,a
iqrlaIs;Ndjh wdrlaId lr .ksñka" m%;s,dN f.ùï is≥ wd∞hï m%Njh ^th wd∞hfuka ishhg 85'8 ls& jQ w;r th
ls¯ug yd wfkl=;a úhoï imqrd .ekSug m%udKj;a m˙† 2015 jifr® mej;s remsh,a ì,shk 143'1 isg 2016 jifr® oS
øjYS,;djhla mj;ajd .ksñka" wruqof,a idud‚lhka fj; remsh,a ì,shk 165'5 olajd ishhg 15'7 lska jr®Okh úh'
†.=ld,Sk Ok uQr®; m%;s,dNhla ,nd °u b,lal fldg.;a jÜgï l< NdKavd.dr ne∫ïlr ;=<ska 2016 jir ;=< ,o
wruqof,a wdfhdack m%;sm;a;sh wLKavj l%shd;aul lrk l%ulaIh ,dN remsh,a ì,shk 28'2 la jQ w;r" th 2015
,°' jir ;=< ,o remsh,a ì,sshk 26'6 yd iei£fï ° ishhg
5'9 l jr®Okhls' ;jo" jHmdr fldgiaj, wdfhdackh
wruqof,a iuia; wdfhdackhkaf.ka ishhg 93'1 la rcfha lsrSu ;=<ska Wmhk ,o wdodhu ^m%d.aOk ,dN iy ,dNdxY
iq/l=ïm;ays wdfhdackh lr ;snQ w;r" jHdmdr fldgiaj, j,ska& 2015 jifr® ° mej;s remsh,a ñ,shk 4"065'2 iuÛ
ishhg 4'6 la iy idx.ñl Khlr iy Ndrldr iei£fï ° 2016 jir ;=< ° remsh,a ñ,shk 4"714'6 la
iy;slm;aj, ishhg 2'1 la wdfhdackh lr ;snq◊' b;s˙
olajd ishhg 16'0 lska jr®Okh úh' flfia jqj;a" wys;lr
ishhg 0'2 wruqof,a ffoksl øjYS,;d wjYH;djhka
fj<|fmd< ;;a;ajhkaa iy oaú;ShSl fj<|fmdf<a
l<ukdlrKh lr .ekSu i|yd rcfha iq/l=ïm;a j,ska
wdfhdackhka iïnkaOfhka mej;s iSudjkaf.a
wdjrKh jk m%;súl=Kqï .súiqï iy ks;H ;ekam;=
m%;sM,hla f,i NdKavd.dr ne`≥ïlr uÛska Wmhk ,o
myiqlï jeks by< øjYS,;djhka iys; j;alïj,
m%d.aOk ,dN 2015 jir yd iei£fï ° 2016 jir ;=<
wdfhdackh lr ;snq◊' rdcH iq/l=ï wdfhdackhkaf.a
remsh,a ñ,shk 611'8 olajd ishhg 47'8 lska wvq úh'
l,ams¯fï jHqyh iy M,∞ wkqmd; ixLHd igyk ˚˚-10
fldgia wdfhdackhkaf.a ydkslrKh 2016 jifr®
ys olajd we;'
°" remsh,a ñ,shk 5"231'6 olajd ishhg 76'9 lska
II - 9 ixLHd igyk
jr®Okh úh' iuia;hla f,i" wruqof,a wdfhdack
u; m%;s,dNj, jr®Okh 2015 jifr® ° mej;s 11'3
wdfhdack l<U
iuÛ ii|k úg th 2016 jifr® ° ishhg 11'4 ls'
2015 2016 ^w&
wdfhdack jr®.h II - 11 ixLHd igyk
jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh
wdfhdack u`.ska ,o wdodhï
^re'ì,shk& ^]& ^re'ì,shk& ^]&
2015 2016 ^w&
NdKavd.dr ne∫ïlr yd 1"487'0 92'7 1"650'4 93'1
wd∞hï uQ,dY%h jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh
ì,am;a
^re'ñ,shk& ^]& ^re'ñ,shk& ^]&
iud.ï fldgia 87'6 5'5 80'9 4'6
fmd,S 143"055'1 83'4 165"485'4 85'8
idx.ñl Kh WmlrK 25'5 1'6 38'1 2'1
m%;súl=Kqï .súiqï 4'1 0'2 2'8 0'2 l%ulaIh ,dN 26"590'8 15'5 28"170'9 14'6
tl;=j 1"604'2 100'0 1"772'2 100'0 m%d.aOk ,dN - rcfha 1"171'4 0'7 611'8 0'3
iq/l=ïm;a
w& ;djld,sl uQ,h( fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j" YS% ,xld uy nexl=j
fjf<|fmd< ñ,g ^394'0& ^0'2& ^842'0& ^0'4&
w.h ls¯fuka
II - 10 ixLHd igyk ,dN$^mdvq&
2016 wjidkfha § rdcH
m%d.aOk ,dN jHdmdr 552'8 0'3 452'0 0'2
iq/l=ïm;a l<fò l,aamsÍfï jHQyh fldgia
l,ams¯ï m˙K; jákdlu ∞hl;ajh ^]& n˙; idudkH M,od ,dNdxY 3"512'4 2'0 4"262'6 2'2
^re' ñ,shk& ^w& wkqmd;slh ^]&
uQ,H j;alï ^2"956'6& ^1'7& ^5"231'6& ^2'7&
jirlg jvd wvq 99"049'7 5'57 9'78 ydkslrKh
jir 1 - 2 195"613'1 11'00 10'71 tl;=j 171"531'9 100'0 192"909'1 100'0
jir 3 - 4 136"011'2 7'65 10'58 w& ;djld,sl uQ,h( fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j"
YS% ,xld uy nexl=j
;jo" 2015 jifr® ° meyer y˙k ,o Kh fjkqfjka" ,smsf.dkq fj; msúiSfï yelshdj by< hEu
wruqo, úiska remsh,a ñ,shk 2"541 lg wdikak uqo,a fia'w'w' idud‚lhkaf.a f;dr;=re ixfYdaOkh ls¯u
m%udKhla idud‚l .sKqïj,ska wvqlr iyNd.s;aj Kh úuOH.; ls¯u
fok wdh;k fj; 2016 jir ;=< ° fm%aIKh lrk ,°'
.nvd ls¯fï bvlv wju ùu
II - 16 ixLHd igyk udkj iïm;a" ,sms øjH" l=<S i|yd jeh jk ms˙jeh
ksjdi Kh myiqlu
wju ùu
jir ksl=;a l< wkqu; l< wkqu; Kh
iy;slm;a Kh m%udKh fok wdh;k fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j úiska"
ixLHdj ^re'ñ,shk& fj; uq∞y< jeo.;a iy ks;r Ndú;d jk ,sms f,aLk úoHq;a udOHhg
uqo, ^re'ñ,shk& m˙jr®;kh lsrSu i|yd Pdhdia:.; ls¯fï fojk w†hr
2006 15"136 3"049 1"078 wdrïN lrk ,o w;r th 2017 jifr® ° iïmQr®K ls¯ug
2007 12"969 2"872 1"240 wfmalaId flfr®' lv∞is ,sms f,aLk" fomdr®;fïka;=jg
2008 12"519 3"008 1"192
,efnk wjia:dfõ°u úoHq;a udOHhg m˙jr®;kh ls¯u
i|yd ;;ald,Sk m˙f,dalkh ls¯fï l%uh 2017 jifr®
2009 10"383 2"680 1"552
fojk ldr®;=fõ ° wdrïN ls¯ug wfmalaId flfr®'
2010 13"848 4"512 2"093
2011 20"041 6"355 1"896 ^b& uyck ±kqïj;aNdjh
2012 11"234 3"973 2"019 fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=fjys lghq;=
2013 16"268 6"914 2"178 taldnoaO wdlD;shlg m˙jr®;kh ls¯ug myiqlï ie,iSu
2014 17"786 8"021 2"394 i|yd fia'w'w' lghq;= ms<sn|j ±kqïj;aNdjh by< kexùu
2015 13"132 5"489 2"522 fomdr®;fïka;=fõ tla m%Odk wruqKla fõ' ta wkqj" by;
2016 ^w& 12"780 5"414 2"541
wruqK bgq lr .ekSfï m%Odk Wml%uhla f,i fia'w'w'
fomdr®;fïka;=j uÛska 2016 jifr® ° n≥,a," ñ˙iai"
w& ;djld,sl uQ,h( fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j"
YS% ,xld uy nexl=j lyj;a; iy fmdf<dkakrej we;=Ω m%foaY 10 l ° cx.u
fiajdjka mj;ajk ,°' fuu ±kqïj;a ls¯fï jevigyka
we& mQr®j úY%dñl m%;s,dN f.ùfï l%uh lïlre fomdr®;fïka;=j" mqoa.,hska ,shdm†xÑ ls¯fï
fomdr®;fïka;=j" fr‚iag%dr® ckrd,a fomdr®;fïka;=j"
2012 wxl 02 ork fiajl wr®:idOl wruqo,a ^ixfYdaê;& fmd,sia fomdr®;fïka;=j iy †ia;%sla f,alï ldr®hd,
mk;g iy miqld,Skj mdr®,sfïka;=j uÛska iïu; jeks wfkl==;a rdcH wdh;khkays o iyNd.s;ajh we;=Ωj
lrk ,o l%shdmámdáhkag wkqj" ishhg 30 mQr®j úY%dñl mj;ajk ,°' ;jo" cd;sl iycSjkh" ixjdo yd rdcH
m%;s,dN f.ùfï l%uh hgf;a lrk f.ùï" 2015 cQ,s 01 NdId wud;HdxYh uÛska fld<U †ia;%slalh wdjrKh
jk †k isg l%shd;aul úh' fuu l%uh i|yd m%;s,dN lrñka m%foaY 08 l ixúOdkh lrk ,o cx.u fiajdjka
,nkakkaf.a by< b,aÆula ;snQ w;r" 70"000 blau jQ i|yd fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j jir
;=<° iyNd.S úh'
m%;s,dNSkag remsh,a ì,shk 41 l m%;s,dN 2016 w. jk
úg f.jd we;' 2016 jir ;=< ° remsh,a ì,shk 33'7 la fuu cx.u fiajd jevigyka uÛska m%Odk ldr®hd,fhka
m%;s,dNSka 60"021 la fj; ksl=;a fldg we;' imhkq ,nk fiajdjka /ila tkï idudcslhka i|yd
fYaI jdr®;d ksl=;a lsrSu" idud‚l f;dr;=re iy .sKqï
^wE& Pdhdia:.; ls¯fï jHdmD;sh ksjer†j ilia ls¯u" idud‚lhka kej; ,shdm†xÑ ls¯u"
ux.; l%uh Tiafia idudcsl fYaI úuiSu" úoHq;a ∞hl
ldr®hlaIu yd M,∞hs fiaajdjla ie,iSfï Wmdh udr®.sl uqo,a fiajh iy fia'w'w' l%shdmámdá ms<sn| Wmfoia
wruqK imqrd,kq msKsi fia'w'w' fomdr®;fïka;=fjys idud‚lhka iy fmd≥ ck;dj i|yd iemhSu is≥ lrkq
f,aaLk.; fufyhqï mrsirh wju f,aLk iys; úoHq;a ,efí'
udOHhg m˙jr®;kh ls¯u Wfoid f,aLk ms<sìUq
Pdhdia:.; lss¯fï jHdmD;sh ^ISP& wdrïN lrk ,°' 2013 fmr jir j,° fukau" cx.u fiajdjkaj, ldr®hlaI;djh
jeä ls¯u i|yd wjYH;d y∫kd.ekSug w∞<
jifr® wdrïN lrk ,o tu m<uq woshfr® jHmD;sh 2015
fiajdfhdaclhka" l<ukdlrejka iy fiajdfhdaclhkaf.a
jifr® oS idr®:lj iïmQr®K lrk ,°' m<uq w†hfr® °
mrsmd,k ks,Od¯ka i|yd úfYaI jev igykla m;ajk
m%Odk f,aLk jk m%Odk ,smf.dkq" §ã¶ fmdaru" kej; ,°' Bg wu;rj" fiajdfhdaclhka" fiajd∞hlhka iy
,shdm†xÑ ls¯fï f,aLk iy 2013 jifr® m%;s,dN f.ùfï wfkl==;a Wkka≥jla olajk mdr®Yajhka b,lal lr .kssñka
jdr®;d igyka úoHq;a udOHhg m˙jr®;kh lrk ,°' cx.u fiajdjka iy iu.dój fmdaiagr®" oekaùï m;%sld"
m<uq w†hr iïmQr®K ls¯fuka miq" wruqo,g my; i|yka ùäfhda iy b†˙m;a ls¯ï jeks úúO ikaksfõok udOH
ldr®hhka i|yd jvd fyd| miqìula ieliS we;' fhd∞ .ksñka ±kqïj;a ls¯fï lghq;= is≥ lrk ,°'
^B& úoHq;a o;a; Ndú;fhka fia'w'w' ∞hl uqo,a ^UID& Ndú;d ls¯u is≥ lrkq we;' tuÛska lïlre
/ials¯fï l%uh fomdr®;fïka;=jg fukau fia'w'w' fomdr®;fïka;=jg
fmd≥ idud‚l uQ, o;a; moaO;shla Ndú;d ls¯ug yelsfõ'
fia'w'w' úiska ish idud‚lhka i|yd jvd ldr®hlaIu
fiajdjla ,nd°fï wruq◊ka" uqΩukskau lv∞is 2016 jir wjidk jkúg ñ,shk 1'8 lg wdikak il%Sh
Ndú;fhka f;dr" idud‚l .sKqï hdj;ald,Sk ls¯fï idud‚lhkaf.a ^∞hl uqo,a tjk idud‚lhka& cd;sl
ldr®hlaIu;djh by< kxjk" ms˙jeh wvq" m%udoùï wju ye`≥kqïm;a f;dr;=re m%udKhla /ialr .ekSug yelsúh'
jk l%ufõohlaa jk úoHq;a o;a; Ndú;fhka fia'w'w' ∞hl ta w;=˙ka ishhg 82 ^.sKqï ñ,shk 1'4& la muK jQ idud‚l
uqo,a /ia ls¯fï l%uh y∫kajd ° we;' fï wkqj" 2016 jir ixLHdjlg talSh y∫kd .ekSfï wxl ,nd ° we;s w;r"
;=< b,lal.; fiajdfhdaclhka jk" ish wdh;khkays b†˙m;a lr we;s f;dr;=rej, mj;sk hï hï .egÆ
fiajlhka 50 la fyda Bg jeä m%udKhla fiajd kshqla;j ksid /ia lrk ,o b;s˙ f;dr;=re w∞< fiajdfhdaclhka
isák fiajdfhdaclhka fuu l%shd∞uhg wka;r® .%yKh uÛska kej; ;yjqre ls¯u ,nd .ekSfuka miq ,shdm†xÑh
lr .ekSu i|yd ;j≥rg;a úoHq;a o;a; /ia ls¯fï l%uh i|yd fhduq lrkq ,efí' fia'w'w' ,shdm†xÑ jk
iún, .ekaùu fjkqfjka fia'w'w' úiska úúO l%shd∞uhka kj idud‚lhska cd;sl ye`≥kqïm;a wxlh hgf;au
wkq.ukh lrk ,°' fuh" jHdmdrhla mj;ajdf.k ;;ald,Skj ,shdm†xÑ ls¯u 2010 fkdjeïnr® ui isg
hEfï myiqj fY%a◊.; ls¯fï or®Ylfha jr®Okhla <Ûd wdrïN lr we;' ta wkqj" m<uq jrg odhl uqo,a ,efnk
lr .ekSu i|yd jk wjYH;djhka iuÛ wkq.; jk idudcslhkaf.a cd;sl ye|qkqïm;a f;dr;=re udislj /ia
w;r th úfoaYSh wdfhdackhka rg ;=<g wdlr®IKh lr lr .ekSu i|yd fufyhqï l%shdj,shla o mj;ajdf.k hkq
.ekSu i|yd o msgqjy,la fõ' ,efí' kj idud‚lhka iy jr®;udk idudcslhka 69"326
la ,shdm†xÑ ù we;s w;r idud‚l uQ, o;a; moaO;sh fj;
2016 jir wdrïNfha ° úoHq;a o;a; /ials¯fï l%ufõofha
,shdm†xÑ ls¯ï 76"386 la 2016 jir ;=< oS udre lrk ,°'
kj m%jK;djhla jk ux.; o;a; i;Hdmkh iys;
f.ùï l%uhla y`≥kajd foñka cd;sl ixjr®Ok nexl=j
ux.; l%uh hgf;a ∞hl uqo,a /ia lrk ksfhda‚;
9' úksuh md,kh
jd◊c nexl= w;rg tla úh' fuys ° úoHq;a o;a; f.dkqj, 1953 wxl 24 ork úksuh md,k mkf;a 2 jk j.ka;sh
wvx.= idud‚l o;a; ux.;j i;Hdmkh ls¯u is≥jk m%ldrj" rcfha ksfhda‚;hd jYfhka tu mkf;a
w;r ta ;=<ska o;a; ieliSu i|yd jk udkj ue†y;aùï m%;smdokhka l%ßhd;aul ls¯fï j.lSu Y%Í ,xld uy nexl=jg
is≥ fkdjk neúka idud‚l .sKqï hdj;ald,Sk ls¯fï mej¯ we;æ ;jo" úksuh md,k mkf;a m%;smdokhka
l%shdj,sh jvd;a fõ.j;a jkq we;' ;jo" ±kgu;a fia'w'w' l%shd;aul ls¯u Wfoid úksuh md,k fomdr®;fïka;=j
odhl uqo,a /ia ls¯fï ksfhda‚; nexl==jla f,i l%shdlrk msysgqùu mkf;a 2 j.ka;sh hgf;a uqo,a uKav,h fj;
fldur®I,a nEkala Tµa isf,daka mSt,aiS o ish fia'w'w' ∞hl mej¯ we;æ úksuh md,k mkf;a ´kEu m%;smdokhla
uqo,a f.ùï i|yd jk ux.; l%uh jeä†hqKq lrñka u.ska" YS% ,xld uy nexl=j úiska l%ßhd;aul ls¯u fyda
fuu ux.; o;a; i;Hdmkh iys; f.ùï l%uh 2016 ueo bgq ls¯u wjYH hehs kshu flfrkakd jQ fyda wêld˙h
Nd.h jk úg y∫kajd fok ,°' ,nd fokq ,enQ ´kEu n,hka" rdcld¯ka iy ldr®hhka"
wêm;sf.a úOdkhka yd md,khg hg;aj l%shd;aul ls¯u
tfiau" úoHq;a /ia ls¯fï l%uh ;j≥rg;a fiajdfhdaclhka
fyda bgq ls¯u i|yd úksuh md,k fomdr®;fïka;=fõ
w;r m%p,s; ls¯fï wruq◊ka ,sms heùu yd ±kqïj;a
m%Odkshd jYfhka úksuh md,lg fyda Tyq fjkqfjka
ls¯fï jevigyka fia'w'w' jir mqrd ls%hd;aul ú◊'
fjk;a n,h,;a ks,Od˙fhl= yg" úksuh md,k mkf;a
tys m%;sM,hla f,i" 2015 jir wjidkh jk úg fuu
3 jk j.ka;sh u.ska n,h mejfr®æ wod< úOdkhka ksl=;a
jHdmD;sh hgf;a ,shdm†xÑj isá 6"093 la jQ fiajdfhdaclhka
ls¯u yryd tjeks wjirhka ,nd°fï j.lSu n,h,;a
ixLHdj 2016 jir wjidkh jk úg 6"955 olajd jr®Okh
fj<`≥ka yg mej¯u i|yd 3 jk j.ka;sh u.ska ;j≥rg;a
jQ w;r iuia:hla f,i .;a l< úoHq;a o;a; /ials¯fï
úksuh md,l yg n,h ,nd foaæ ´kEu jdKsc nexl=jla
l%%uh yryd ñ,shk 2'4 la jk il%Sh idud‚lhka w;rska
n,h,;a fjf<kafol= f,i lghq;= ls¯u i|yd uqo,a
ishhg 76 l muK m%udKhla wdjrKh úh'
wud;H úiska n,h ,nd †hyelæ
^t& fia'w'w' idud‚lhka kej; ,shdm†xÑ ls¯u
ta wkqj" úksuh md,k fomdr®;fïka;=fõ m%Odk ldr®hhka
fia'w'w' idud‚lhka i|yd ldr®hlaIu fiajhla ,nd°fï jkqfha rdcH m%;sm;a;s yd idr®j wdr®:ßl wruqKq l%ßhd;aul
wruqK we;sj fia'w'w' fomdr®;fïka;=j yd lïlre ls¯u Wfoid úfoaY úksuh .kqfokq iïnkaOfhka
fomdr®;fïka;=j iïnkaO ù †h;a l< úfYaI jHdmD;sh m%;sm;a;s iïmdokh ls¯u" úfoaY úksuh .kqfokq i|yd
uÛska fia'w'w' idud‚lhka Tjqkaf.a cd;sl ye∫kqïmf;ys fmd≥ wjirhka ,nd °u msKsi n,h,;a fjf<`≥ka yg
^cd'ye'm'& ku i|ykaj we;s wdldrhg idud‚l .sKqï úOdkhka yd uyck;dj fj; .eiÜ ksfõok ksl=;a
kej; ,shdm†xÑ lrk w;r" cd;sl ye∫kqïm;a wxlh ls¯u" úfYaIs; úfoaY úksuh .kqfokq i|yd wkque;Ska
idud‚lhdf.a talSh y∫kd .ekSfï wxlh f,i m%odkh ls¯u" uqo,a udre ls¯fï ldr®hhka i|yd n,m;%
ksl=;a ls¯u" úfoaY úksuh .kqfokq iqm¯laIKh iy úiska n,h,;a fjf<kafol=f.ka weætæcæ fvd,r®
úksuh md,k mkf;a m%;smdokhka W,a,x>kh ls¯u ñ,° .ekSu fjkqfjka zY%S ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr
ms<sn| úur®Ykhka meje;aùu hkd†hhsæ 2016 jr®Ih ;=<° wdfhdack .sKquZ iy zne`≥ïlr wdfhdackh i|yd
úksuh md,k fomdr®;fïka;=j úiska bgq lrk ,o m%Odk jk fvd,r® .sKquZ kñka úfYaI úfoaY jHjydr
ldr®hhka yd lghq;= my; idrdxY .; flfr®æ uqo,a .sKqï újD; ls¯ug n,h,;a fjf<`≥ka yg
iy Y%S ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr i|yd n,h,;a
9'1 úfoaY úksuh .kqfokq i|yd fmdÿ wjirhka ksfhda‚;hka f,i m;a lrk ,o m%d:ñl fjf<`≥ka
m%odkh lsÍu yg wjir ,nd fok ,°æ ^2016 wxl 09 ork úOdkh&
lsis≥ iSud ls¯ulg hg;a fkdù cx.u .sKqï .kqfokq ^wE& rdcH ¥; ldr®hd, úiska /ia lrk ùid .dia;= iy
i|yd úfoaY úksuh ksl=;a ls¯u msKsi 1994 ° n,h,;a rdcH ¥; fiajfha kshq;= mqoa.,hska i;=j mej;s
fjf<`≥ka yg wjir ,nd°fuka miq" cd;Hka;r uQ,H jdyk úlsKSfuka ,o uqo,a rdcH ¥; remsh,a .sKqï
.kqfokq is≥ ls¯fï° ukd ldr®hlaIu;djhla <Ûd lr yryd fm%aIKh ls¯ug n,h,;a fjf<`≥ka yg wjir
.ekSfï wruqKska hq;=j m%d.aOk .sKqï .kqfokqo Y%S ,xld ,nd fok ,°æ ;jo" rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a
uy nexl=j l%ñlj ,sys,a lr we;æ wdfhdaclhkaf.a .sKqï yd rdcH ¥; remsh,a .sKqïj, mj;akd wruqo,a"
úYajdih by< kexùu" Y%S ,xldfõ úfoaY úksuh ixÑ; iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqï yryd Y%S ,xldj ;=<
Yla;su;a ls¯u yd úfoaY úksuh fjf<|fmd< ia:dhS ls¯u wdfhdackh ls¯ug wjir ,nd fok ,°æ ^2016 wxl
wruqKq lr .ksñka f.da,Sh jHdmd˙l l%shdldrlïj, 10 ork úOdkh&
° Y%S ,xldjg ysñ ;r.ld¯;aj jdis m%jr®Okh ls¯u ^b& 2013æ06æ12 †kg miq Y%S ,xldj ;=<° ,o jr®;k wdodhï
Wfoid" mj;akd idr®j wdr®:ßl m%;sm;a;sj,g wkql+,j yd md˙f;daIsl m%;s,dN iq≥iqlï,;a ixl%uKsl
úksuh md,k fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jr®Ifha° o °ukdfjka wvq ls¯ulska f;drj" wfkajdisl wdjD;
m%;sm;a;suh l%shdudr®. lsysmhlau †h;a lrk ,°æ .sKqï yryd fm%aIKh ls¯ug 2013æ06æ12 †kg fmr
ia:ßr fkajdisl ùid u; ixl%uKh jQ Y%S ,dxlslhka
9'1'1 n,h,;a fjf<÷ka fj; úOdkhka ksl=;a lsÍu yg wjir ,nd fok ,°æ ^2016 wxl 11 yd 12 ork
2016 jr®Ih ;=<° n,h,;a fjf<`≥ka yg ksl=;a lrk ,o úOdkhka&
úOdkhka fuu jdr®;dfõ III fldgfia olajd we;s w;r ^B& iq≥iqlï,;a ixl%uKsl °ukdj Y%Í ,xldj ;=<
tys idrdxYhla my; oelafõæ wdfhdackh ls¯u msKsi iq/l=ïm;a wdfhdack
.sKqïj,g udre ls¯u i|yd 2013æ06æ12 †kg miqj
^w& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï (NRFC)"
fjk;a rgl ia:ßr fkajdisl;ajh ,nd.;a Y%S
fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï (RFC)"
,dxlslhkag wjir ,nd fok ,°' ^2016 wxl 13
fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï
ork úOdkh&
(RNNFC) yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï
(FEEA) j, mj;akd wruqo,a ksoyfia Y%S ,xldfjka ^W& úfoaY uQ,dY%hkaf.ka Kh ,nd .ekSu i|yd Y%Í
msg;g fm%aIKh ls¯ug iy ´kEu wruqKla ,xldfõ ixia:dms; iud.ïj,g y`≥kajd ≥ka
fjkqfjka weætæcæ fvd,r® 10"000 la fyda fjk;a kj úfoaYSh jdKsc Kh .ekSfï fhdackd l%uhg
úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk m%udKhla wdmiq iu.dój" iq≥iqlï,;a Kh .ekqïlrejkaf.a kñka
,nd .ekSu ms◊i tu .sKqï ysñhka yg wjir ,nd zúfoaYSh jdKsc Kh .ekSfï .sKqïZ újD; ls¯ug yd
fok ,°æ ^2016 wxl 01" 02" 03 yd 04 ork úOdkhka& mj;ajdf.k hdug n,h,;a fjf<`≥ka fj; wjir
,nd fok ,°' ^2016 wxl 14 ork úOdkh&
^wd& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl úcd;sl úfoaY 9'1'2 .eiÜ ksfõok ksl=;a lsÍu
jHjydr uqo,a .sKqï yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a
.sKqïj, mj;akd wruqo,a Y%S ,xldj ;=< úfoaY 2016 jr®Ih ;=<°" my; idrdxY.; lr we;s wdldrhg
jHjydr uqo,ska lrkq ,nk wkqu; wdfhdackhka úksuh md,k fomdr®;fïka;=j .eiÜ ksfõokhka
i|yd Ndú;d ls¯ug;a" tjeks wdfhdackhkaf.ka ,o lsysmhlau ksl=;a lrk ,°' fuu .eiÜ ksfõokhka fuu
m%d.aOkh" m%d.aOk ,dN" Ndú;hg fkd.;a úfoaY jdr®;dfõ III fldgfia m< flfr®'
jHjydr uqo,a we;=Ω wfkl=;a ,eîï tu .sKqïj,g ^w& Y%S ,xldfõ fkajdisl ´kEu mqoa.,fhl=g weætæcæ
ner ls¯u i|yd;a tlS .sKqï ysñhka yg ;j≥rg;a fvd,r® 10"000 la fyda fjk;a ´kEu úfoaY jHjydr
wjir ,nd fok ,°æ ^2016 wxl 05" 06" 07 yd 08 uqo,lska Bg iudk jk m%udKhla olajd úfoaY
ork úOdkhka& jHjydr uqo,a ;ud ika;lfha r|jd .ekSug wjir
^we& Y%S ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr w;am;a lr .ekSu" ,nd fok ,°' flfia fj;;a" fuu úfoaY jHjydr
±¯u yd mej¯u iy iq≥iqlï,;a wdfhdaclhka uqo,a wod< .eiÜ ksfõokfha i|yka lr we;s
wdldrhkaf.ka muKla w;am;a lr.;a úfoaY uqo,a fiajd iemhSu hk lafIa;%hkays úfoaYSh wdfhdack
úh hq;=h' ^2016'01'20 †ke;s .eiÜ m;% wxl 1950$29& is≥ ls¯ug wod<j mej;s iSudjka bj;a lrk ,°'
^2016'06'10 †ke;s .eiÜ m;% wxl 1970$49 iy
^wd& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl
2016'06'10 †ke;s .eiÜ m;% wxl 1970$50&
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl úcd;sl úfoaY
jHjydr uqo,a .sKqï" úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a
9'2 úfoaY úksuh .kqfokq i|yd úfYaI wkque;Ska
.sKqïj, mj;akd wruqo,a Ndú;d ls¯u iïnkaOfhka m%odkh lsÍu
y`≥kajd ≥ka ,sys,alrKhka yd iu.dój" úoHq;a uqo,a
udre ls¯fï ldâm;a Ndú;fhka Y%S ,xldfjka msg; ^w& we't'c' fvd,r® ñ,shk 37'48 la msgrg wdfhdackh
jdisl mqoa.,fhl=g ´kEu f.ùula is≥ ls¯ug tu ls¯ug iud.ï 5 lg wjir ,nd fok ,°'
.sKqï ysñhkag wjir ,nd fok ,°' ^2016'01'20 ^wd& we't'c' fvd,r® ñ,shk 204'3 l uqo,la úfoaYhkaf.ka
†ke;s .eiÜ m;% wxl 1950$40& Khg .ekSu i|yd iud.ï 21 lg wjir ,nd
^we& Y%S ,xld rch úiska ksl=;a lrkq ,nk YS% ,xld fok ,°'
ixjr®Ok ne`≥ïlrj, wdfhdackh ls¯u i|yd ^we& wfkajdislhka i;=j YS% ,xldj ;=< we;s fldgia
wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl ksl=;a ls¯u$,shdm†xÑ ls¯u$mej¯u yd iïnkaOfhka
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fkajdisl úcd;sl úfoaY iud.ï$mqoa.,hska fj; wkque;Ska 100 la m%odkh
jHjydr uqo,a .sKqï yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a lrk ,°'
.sKqï ysñhka" n,h,;a fjf<`≥ka" n,m;%,dNS
úfYaIs; nexl=" úfoaY jHjydr uqo,ska ;ekam;= Ndr ^wE& n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrk ,o
úOdkhka$fufyhqï Wmfoia hgf;a wdjrKh
.ekSug wjir ,nd ° we;s n,m;%,dNS uQ,H iud.ï
fkdfjk úfoaY úksuh .kqfokq is≥ ls¯u i|yd
iy oaú;aj mqrjeisNdjhla we;s Y%S ,dxlsl mqrjeishka
n,h,;a fjf<`≥ka fj; wkque;Ska 237 la m%odkh
yg wjir ,nd fok ,°' ^2016'03'11 †ke;s .eiÜ m;%
lrk ,°'
wxl 1957$23&
^b& oekgu;a y`≥kajd° we;s úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï
^wE& wmkhk bmehSï ,xldfjka msg; r|jd .ekSu msKsi
hgf;a is≥ lrf.k hd fkdyels .kqfokq l%shd;aul
1993 ° ,nd ° ;snQ ksoyia ls¯u wj,x.= lrk ,o
ls¯u i|yd úfYaI úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï wdrïN
w;r" NdKav wmkhkh ls¯fï †k isg †k 90 la
ls¯u yd mj;ajdf.k hdu i|yd wkque;Ska 33 la
we;=<; wmkhk bmehSï Y%S ,xldjg /f.k wd
m%odkh lrk ,°'
hq;= njg NdKav wmkhklrejka yg kshu lrk
,°' ;jo" oekgu;a msgrg r|jdf.k we;s tjeks ^B& nexl=$ixia:dms; wemlr ksl=;a ls¯u i|yd fkajdisl
bmehSï 2016'05'01 †kg fmr Y%S ,xldjg /f.k iud.ï 11lgo" nexl= wemlr ksl=;a ls¯u yd wΩ;a
wd hq;= njg wmkhklrejka yg kshu lrk ,°' ls¯u i|yd keõ fiajd yd .=jka fiajd ksfhda‚;hka
miqj" 2016'08'01 †k isg n,meje;afjk m˙† fuu iïnkaOfhka wkque;Ska 6 la o m%odkh lrk ,°'
ld,h †k 120 olajd °r®> lrk ,o w;r" ksfhda.hka ^W& uqo,a udre ls¯fï jHdmdrfha kshe<Su i|yd n,m;%
W,a,x>kh ls¯ula iïnkaO l%shdudr®. wdrïN ksl=;a ls¯u'
ls¯ug m%:ufhka Y%S ,xld uy nexl=j úiska †k 30 l
iyk ld,hla ,nd †h yel' ^2016'04'01 †ke;s iSñ; iud.ï 2la" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
.eiÜ m;% wxl 1960$66" 2016'09'29 †ke;s .eiÜ m;% 2la yd tla fydag,hla i|yd kj uqo,a udre
wxl 1986$42" iy 2016'09'29 †ke;s .eiÜ m;% wxl ls¯fï n,m;% 5 la 2016 jr®Ih ;=<° ksl=;a
1986$43& lrk ,°'
^b& 2016 whjeh ksfõokhg wkq.dój" n,m;%,dNS jr®Ih ;=<°" n,m;%fha i|yka lr we;s jdr®Isl
jdKsc nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=" n,m;%,dNS ms˙jegqï wjYH;djhkaj,g wkq.; fkdùu
uQ,H iud.ï" úfYaIs; l,an≥ iud.ï" wemfhka fya;=fjka iSñ; iud.ï 6lg ksl=;a lr ;snQ
iSñ; iud.ï iy úfoaYSh iud.ï yer YS% ,xldfõ n,m;% wj,x.= lrk ,°' ;jo" 2016 jr®Ih
ixia:dms; iud.ï yg úfoaYSh uQ,dY%hkaf.ka Kh ;=<° tla iSñ; uqo,a udre ls¯fï iud.ula yd
,nd .ekSu i|yd kj úfoaYSh jdKsc Kh .ekSfï iqm˙ fjf<|ie,la Tjqkaf.a uqo,a udre ls¯fï
fhdackd l%uhla y`≥kajd fok ,°' ^2016'06'07 †ke;s jHdmdr w;aysgqjk ,°'
.eiÜ m;% wxl 1970$8&
ta wkqj" 2016 foieïnr® 31 †k jk úg"
^B& uqo,a Khg °u iy wdrlaIl l<ukdlrKh" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 8 lska" n,m;%,dNS
;lafiarelrKh yd ;ks mqoa.,hkag fyda fm!oa.,sl úfYaIs; nexl= 2 lska ixpdrl fydag,a 2 lska
wdh;khkag WmfoaYk iemhSu we;=Ω wdrlaIl iy wfkl=;a iSñ; uqo,a udre ls¯fï iud.ï
63 lska iukaú; jk m˙† iuia; uqo,a udre ;jo" wkjir uqo,a udre lrkakka y`≥kd .ekSu
lrkakkaf.a ixLHdj 75 la úh' 2016'12'31 †kg msKsi Y%S ,xld fmd,sia fomdr®;fïka;=fõ
n,h,;a uqo,a udre lrkakkaf.a ,ehsia;=j iyfhda.h we;sj wkdjrKh lr .ekSï 15
weuqKqu 1 ys olajd we;' la is≥ l< w;r Tjqkag wêlrKh yuqfõ
fpdaokd f.dkq lrk ,°'
2016 jr®Ih ;=<° n,m;%,dNS uQ,H iud.ï 2
lg úfoaY jHjydr uqo,a úls”u i|yd kj ^wd& úur®Ykhka
n,m;% 2 la ksl=;a lrk ,°' ;jo" úfoaY
úksuh úls”u i|yd iq≥iqlï ,eîu msKsi 2016 jr®Ih ;=<° úur®Ykhka 200 la is≥
n,m;%fha i|yka lr we;s jdr®Isl ms˙jegqï lrk ,o w;r úur®Ykhka 91 la wjidk
wjYH;djhkag wkq.; fkdùu fya;=fjka tla ls¯fuka wk;=rej ov uqo,a jYfhka wh
iSñ; iud.ulg ksl=;a lr ;snQ úfoaY jHjydr lr .kq ,enQ re' ñ,shk 62'45 l uqo,la
uqo,a úls”u i|yd jk n,m;%h wj,x.= taldnoaO wruqo,g udre lrk ,°' fuu
lrk ,o w;r" tla iqms˙ fjf<|ie,la ish úur®Ykj,ska nyq;rhlau fkajdislhka úiska
jHdmd˙l lghq;= w;aysgqjk ,°' wfkajdislhkag lrk ,o wkjir f.ùï"
úksuh md,l úiska n,h,;a fjf<`≥ka
ta wkqj" 2016 jr®Ih wjidk jk úg" fj; ksl=;a lrk ,o úOdkhka$fufyhqï
n,m;%,dNS uqo,a udre lrkakka 61 lg úfoaY Wmfoiaj,g wkql+, fkdùï" n,h,;a uqo,a
jHjydr uqo,a ñ,° .ekSu i|yd muKla udre lrkakkag ksl=;a lrk ,o n,m;%hkays
wjir ,nd° ;snQ w;r" n,m;%,dNS uQ,H i|yka fldkafoais W,a,x>kh ls¯ï" úfoaY
iud.ï 8 lska" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= 2 uqo,a wkjirfhka <Û ;nd .ekSu iy
lska yd iSñ; iud.ï 4 lska iukaú; jk fmd≥ wjirhkays olajd we;s l%shdmámdáh
wdldrhg n,m;%,dNS uqo,a udrelrkakka 14 W,a,x>kh lrñka iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u yd
la fj; úfoaY jHjydr uqo,a ñ,° .ekSug iy mej¯u ms<sn|j fõ'
úls”ug wjir ,nd ° ;sìKs'
^we& óg wu;r" úksuh md,k fomdr®;fïka;=j kvq yd
^W!& ixl%uKslhkaf.a wruqo,a fm%aIKh ls¯u wêlrKuh l%shdmámdàkays° úfYaI{ idlaIs$jdÑl
2013 cqks 12 †kg miqj fjk;a rgl ia:ßr idlaIs ,nd°u yryd wjYH wjia:djkays° kS;s
fkajdisl;ajh ,nd.;a YS% ,dxlslhskag ysñ ixl%uKsl n,d;aul ls¯fï wêld¯kaj,g iyfhda.h olajk
°ukdj ksoyia ls¯u i|yd ixl%uKsl wdjD; .sKqï ,°'
221 la újD; ls¯u i|yd n,h,;a fjf<`≥kag wjir
,nd fok ,°' ;jo" 2013 cqks 12 †k fyda Bg fmr 9'4 úksuh md,k fr.=,dis ms<sn| oekqïj;aNdjh
fjk;a rgl ia:ßr fkajdisl;ajh ,ndf.k we;s by< kexùu
Y%S ,dxlsl ixl%uKslhka 377 fofkl=g wfkajdisl
^w& úfoaY úksuh iïnkaO .kqfokqj,g wod<
wdjD; .sKqï yryd Y%S ,xldfjka msg;g wruqo,a
.egÆ idlÉPd ls¯u yd kj fr.=,dis ms<sn|
fm%aIKh ls¯ug wjir ,nd fok ,°'
oekqu hdj;ald,Sk ls¯u msKsi" úksuh
md,k fr.=,dis iu. wkql+,ùu ;yjqre
9'3 wëlaIKh iy iqmÍlaIKh$úfoaY úksuh
lrkq msKsi m;a lrkq ,enQ n,m;%,dNS
.kqfokq úu¾Ykh
jdKsc nexl=j, wkql+,;d ks,Od¯ka" nexl=j,
^w& t;eka m¯laIK ksfhda‚;hka iy n,h,;a uqo,a udre lrkakka
úfoaY úksuh úls”u yd ñ,° .ekSu iy iu. /iaùï lsysmhlau mj;ajk ,°'
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï wdrïN ls¯u
^wd& ffoksl úfoaY úksuh fufyhqï l%shdldrlï
yd mj;ajdf.k hdu iïnkaOfhka jk
yd .kqfokqj, ldr®hlaIuj yd iM,odhSj
úOdkhka yd úksuh md,l úiska i|yka lr
kshe<Su ms◊i yelshdj ,nd foñka úksuh
we;s wfkl=;a wjYH;djhka flfrys n,h,;a
md,k fr.=,dis ms<sn| nexl= ks,Od¯kaf.a
fjf<`≥kaf.a wkql+,;djh ikd: lr .ekSu
oekqu jeä†hqKq ls¯u msKsi Y%S ,xld
msKsi t;eka m¯laIK 34 la is≥ lrk ,°'
uy nexl=fõ nexl= wOHhk flakaøfha
n,h,;a uqo,a udre lrkakkag ksl=;a lr yd Y%Í ,xld nexl=lrejkaf.a wdh;kfha
we;s n,m;%hkays i|yka fldkafoais yd iyfhda.h we;sj n,h,;a fjf<`≥ka
kshuhkaj,g Tjqka olajk wkql+,;djh fjkqfjka" mj;akd úksuh md,k fr.=,dis
;yjqre lr .ekSu msKsi t;eka m¯laIKhka ms<sn|j oekqïj;a ls¯fï jev igyka
19 la is≥ lrk ,°' 5 la mj;ajk ,°'
^we& uE;ld,Sk m%d.aOk .sKqï .kqfokq 23 l,ïnq uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
,sys,alrKhka ms<sn|j oekqïj;aNdjh 24 ksõ ¯.,aia uks fÉkacr® ^mqoa'& iud.u
jeä†hqKq ls¯fï wruqKska hq;=j uyck;dj
25 foaú fµdfrlaia ^mqoa'& iud.u
iy wfkl=;a Wkka≥jla olajk mdr®Yajhka
b,lal lrñka nexl= wOHhk flakaøfha† 26 isá tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
jevigyka 3 la †h;a lrk ,°' 27 ta ´ ,laIañ cqfj,aia ^mqoa'& iud.u
28 f;dauia l=la ,xld ^mqoa'& iud.u
^wE& úksuh md,k fr.=,dis ms<sn|j uyck;djf.a
29 rù fµdfrlaia ^mqoa'& iud.u
oekqïj;aNdjh by< kexùu msKsi úksuh
md,k fomdr®;fïka;=fõ ks, fjí wvúh 30 bkagr®keIk,a tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
ksis m˙† hdj;ald,Sk l< w;r úoHq;a ;emE," 31 w˙hjxY tkagr®m%hsiia ^mqoa'& iud.u
≥rl:k weu;=ï yryd iy fomdr®;fïka;=jg 32 tï mS uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u
meñK b†˙m;a lrkq ,nk .egΩj,g 33 úkaâir® uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
wLKavj ms<s;=re iy meye†,s ls¯ï ,nd fok
34 ure;s uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
,°'
35 mr®,a tlais ^mqoa'& iud.u
9'5 kj úfoaY úksuh l<ukdlrK rduqj l%shd;aul 36 lemsg,a tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
lsÍu msKsi myiqlï iemhSu 37 lu,a tkagr®m%hsiia ^mqoa'& iud.u
38 jika;dia bkagr®keIk,a uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
2016 whjefhka wkqu; l< m˙†" kj úfoaY úksuh
l<ukdlrK rduqjla l%shd;aul ls¯u msKsi uQ,sl lghq;= 39 ˙ïyd cqfj,r®ia ^mqoa'& iud.u
2016 jr®Ih ;=<† wdrïN lrk ,°' fhd‚; flgqïm; 40 ksõ kgdId ^mqoa'& iud.u
ms<sn| úksuh md,k fomdr®;fïka;=fõ ks˙laIKhka 41 fuÜfrda fµdfrlaia ^mqoa'& iud.u
b†˙m;a lrk ,o w;r fhda‚; mk; kS;s.; ls¯fï 42 flair® tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
lghq;= iïmQr®K ls¯u msKsi wjYH myiqlï ie,iSu
43 wrE‚kd cqj,˙ ^mqoa'& iud.u
wLKavj is≥ flfrkq we;'
44 hqksla fµdfrlaia ^mqoa'& iud.u
weuqKqu II-2 45 frâ rEì cqfj,r®ia ^mqoa'& iud.u
2016'12'31 Èkg n,h,;a uqo,a udrelrkakkaf.a ,ehsia;=j
46 nq,shka uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
1 mqIamd uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u 47 fcdar®– uhsl,a fyda,aäxia ^mqoa'& iud.u
2 Isµdia uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u 48 isá tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
3 rµSlaia fcïia ^mqoa'& iud.u 49 wreK fµdfrlaia ^mqoa'& iud.u
4 l%jqka uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u 50 wiaúka tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
5 ohd ´;rhsiaâ uks fÉkacr® ^mqoa'& iud.u 51 kr®uod f.da,aâfikagr® ^mqoa'& iud.u
6 i,dld g%iaÜ bkafjiaÜukaÜ ^mqoa'& iud.u 52 Ydrx.d uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
7 i,dld g%iaÜ bkafjiaÜukaÜ ^mqoa'& iud.u - YdLdj 53 fv,agd ir;a fyda,aäxia ^mqoa'& iud.u
8 fâgd tlaiafÉka– bkagr®keIk,a ^mqoa'& iud.u 54 ñ,dfkda uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
9 frdah,a uks udr®Ü ^mqoa'& iud.u 55 uefciaála cqj,˙ ^mqoa'& iud.u
10 m%ikak uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u 56 .af,dan,a úf,– tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
11 m%ikak uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u - YdLdj 57 f;dauia l=la ,xld ^mqoa'& iud.u - YdLd wxl 2
12 iaúia uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u 58 l=vduvq uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
13 iaúia uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u - YdLdj 59 ˙ú`≥ tkagr®m%hsiia ^mqoa'& iud.u
14 f.da,avka uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u 60 f;dauia l=la ,xld ^mqoa'& iud.u - YdLd wxl 3
15 frdah,a uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u 61 fjiagr®ka uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
16 frdah,a uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u - YdLdj 62 cfhia bkafjiaÜukaÜ ^mqoa'& iud.u
17 ñâkd ñks udr®lÜ ^mqoa'& iud.u 63 taIshka uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u
18 uhqrß uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u n,m;%,dNS uQ,H iud.ï
19 wdí°ka uks fÉkacr®ia ^mqoa'& iud.u 64 ,xld T˙laia µskEkaia iud.u
20 cqfj,a ,xld uks tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u 65 isáikaia äjf,dmaukaÜ ìiakia µskEkaia iud.u
21 oeä.u .Dma ^mqoa'& iud.u 66 fixlv., µskEkaia iud.u
22 fudkaáldf,da tlaiafÉka– ^mqoa'& iud.u 67 ìïmq;a µskEkaia iud.u
^wd& ldr®;=uh jdr®;d( ldr®;=uh uQ,H m%.;s$ldr®h M, iy hk NdKavd.dr ì,am;aj,ska ,o by< fmd,S wd∞hu"
;;a;ajhka 2016 jifr® ° uqo,a uKav,h fj; jdr®;d 2016 jifr® Y=oaO ,dNh jr®Okhùug fya;= úh' m%Odk
ls¯u is≥ lrk ,°' jYfhka 2016 ueo Nd.h ;=< ° úfoaY ixÑ;fhka
^we& jdr®Isl uQ,H m%ldYk( 2002 jr®Ifha isg fuu ldr®hh wdikak jYfhka ishhg 8 muK jk tlai;a rdcOdks
i|yd cd;Hka;r .sKqïlrK m%ñ;Ska iy cd;Hka;r mjqïj,ska ksfhdackh jk úfoaYSh j;alï j,g tfrysj
uQ,H jdr®;dlrK m%ñ;Ska w∞< lr .kakd ,°' fuu remshf,ys jQ wêm%udKh iy 2016 ° t'c'fvd,rhg
uQ,H m%ldYk uy nexl= jdr®Isl jdr®;dfõ m%ldYhg tfrysj remshf,ys wjm%udK wkqmd;h wvqùu úksuh
m;a lrkq ,efí' 2016 jr®Ih ;=< °;a uQ,H lghq;= mdvqjg fya;=úh' uqo,a kS;s iy wfk;=;a jHjia:d hgf;a"
fomdr®;fïka;=j úiska wLKav mokulska w∞< fmd≥ hym; i,ld nexl=fõ uqo,a iy uQ,H m%;sm;a;Ska
.sKqïlrK m%ñ;Ska yd wjYH;djhka u; wkql+,ùu úiska Y%S ,xld uy nexl=fõ uQ,H m%;sM,h ;SrKh lrkq
i|yd .sKqïlrK moaO;Ska yd ldr®h mámdáh ,efí' tneúka Y%S',x'u'ne'fõ fufyhqï lghq;= jd◊cuh
hdj;ald,Sk lrk ,°' 2016 jr®Ih i|yd jQ uy mokula u; jQ uQ,H m%;sM,hla fjkqfjka fufyhjkq
nexl=fõ ú.Kkh lrk ,o uQ,H m%ldYk jdr®Isl fkd,nk w;r uQ,H l<ukdlrKfhys uQ,sl wjOdkh
jdr®;dfõ ˚˚ jk fldgi wdrïNfha ° b†˙m;a lr ms˙jeh ldr®hlaIu;djh flfrys fhduq lr we;'
we;'
uqo,a kS;s mkf;a iy uqo,a uKav, wkqu; m%;sm;a;Ska ys
II-17 ixLHd igyk fjka ls¯ï m%ldrj Y%S',x'u'ne'fõ ,dNh fn∞ y˙kq ,efí'
m%Odk uQ,H f;dr;=re ^re'ì'&
2016 2015 11'2 jd¾Isl whjeh f,aLkh ms<sfh, lsÍu
uqΩ j;alï 1"529'2 1"426'2
Y%S ,xld uy nexl=fõ 2017 jir i|yd jQ jdr®Isl wd∞hï
úfoaYSh j;aalï ^uQ,H fkdjk j;alula jk rka& 1"050'0 1"126'7 yd úhoï whjeh yd m%d.aOk whjeh uy nexl=fõ
foaYSh j;alï 479'2 299'5 ishÆu fomdr®;fïka;=j, Wmdhudr®.sl ie,iqï hgf;a
úfoaYSh j.lSï 505'8 574'8 we;s ldr®hh ie,iqïj,g wkql+,j ms<sfh< lrk ,°'
foaYSh j.lSï 937'8 797'3
fuu l%shdj,sh 2016 wf.daia;= ui wdrïN lrk ,o
w;r" 2016 fkdjeïnr® ui wjika úh' jdr®Isl whjeh
ysñlu 85'6 54'1
i|yd uqo,a uKav,fha wkque;sh 2016 fkdjeïnr® ui
uqΩ wd∞hu 42'1 6'4
,nd .kakd ,o w;r" whjeh 2017 jifr® uq,a †k isgu
fmd,S wd∞hu 35'9 22'4 ishÆu fomdr®;fïka;=j,g ,ndfok ,°' 2016 jir i|yd
úksuh jdish $ ^mdvqj& -6'8 10'6 jQ whjefhys m%.;ssh ±lsfjk ldr®;=uh jdr®;d M,∞hs
fj<|fmd< ñ, u; we.hSfï ,dNh$^mdvqj& - 9'7 -34'9 whjeh md,kh i|yd uqo,a uKav,h fj; fhduq lrk
úfoaYSh ,°'
wfkl=;a wd∞hï 3'3 8'3
uqΩ úhou 19'9 26'0 11'3 wNHka;r yd ndysr uQ,H .kqfokq i|yd f.ùfï
fmd,S úhou 6'1 12'6 moaO;sh
fufyhqï úhou 12'0 11'6
^w& 2016 jir ;=< ° kshñ; ld,iSudjka we;=<; ishÆ
r|jd .ekSï u; noao 1'8 1'8 wNHka;r f.ùï tkï fiajl fõ;k" fiajl Kh
Y=oaO ,dNh$^mdvqj& 22'2 -19'6 yd fufyhqï úhoï hkd†h f.jk ,°'
foaYSh j;alïj,g ysñlï wkqmd;h ^]& 17'9 18'1
^wd& uy nexl=fõ ia:djr ksfhda. hgf;a we;s l%shdmámdá
2016 ° foaYSh yd úfoaYSh j;alï w;r we;s j;alï j,g hg;aj foaYSh yd úfoaYSh iemhqïlrejkag
ixl,kfhys fjkila fmkakqï lrk ,°' foaYSh f.úh hq;= ishÆu ndysr f.ùï is≥ lr we;' 2016
j;alïys jeä ùu i|yd 2016 w. Nd.fha ° mej;s uQ,H jr®Ih we;=<; uqΩ f.ùï 4"457 la is≥ lrk ,o
fj<|fmd< øjYS,;d ;;a;ajfhys jQ ysÛh m%Odk jYfhka w;r" bka 4"186 la foaYSh iemhqïlrejka i|yd;a 271
fya;= úh' rfgys f.jqï fYaI ;;a;ajhka ksid we;s jQ la úfoaYSh iemhqïlrejka i|yd;a úh'
úfoaY ixÑ; wvqùu" úfoaYSh j;alïj, wvqùu ;=<ska
ms<sìUq úh' tm˙oafoka" nerlï wxYfhys" 2016 ckjd˙ ui ^we& 2016 jir ;=< ° uyd NdKavd.drhg iy w∞<
° jHjia:dms; ixÑ; wjYH;djh ^SRR& ishhg 1'5 lska jHdmD;Ska i|yd re'ì,shk 692'8 l jákdlulska
jeäùu;a iuÛ jd◊c nexl= iy wfkl=;a uQ,H hq;a Kh wruqo,a ksoyia ls¯ï 2"752 la iy re'ì,shk
wdh;khkay fYaIhka jeä ùu fya;=fjka foaYSh 688'8 l jákdlulska hq;a úfoaYSh Kh jd˙l wdmiq
j.lSïj, ie,lsh hq;= jr®Okhla we;s úh' rka i|yd f.ùï 619 la wdikak jYfhka is≥ lr we;' óg
jk fj<|fmd< ñf,ys by<hdu ;=<ska ,enQ fj<|fmd< wu;rj jHdmD;s i|yd úfoaY nexl==jla iuÛ nexl=
jdish iy újD; fj<|fmd< lghq;= i|yd mj;ajd f.k tlÛ;djka 4 la w;aika lrk ,°'
11'4 wNHka;r wruqo,a l<ukdlrKh 11'5 ia:djr j;alï f,aLkh mj;ajdf.k hEu
⁄' uqo,a uKav, ;SrKhlg wkqj uy nexl=fõ uQ,H lghq;= fomdr®;fïka;=j úiska fmd≥ f,crfha
wNHka;r wruqo,a ^fiajl wr®:idOl wruqo, yer& ia:djr j;alï tallh hgf;a ia:djr j;alï f,aLkh
uOH.; f,i l<ukdlrKh ls¯u i|yd uQ,H ;=< uy nexl=fõ ishÆu ia:djr j;alï ms<sn| jdr®;djka
fomdr®;fïka;=j hgf;a ;ks tallhla ia:dms; l< mj;ajd f.k hkq ,nhs' ishÆu fjkialï tkï kj ñ,°
w;r tys fufyhqï lghq;= 2016 udr®;= ui isg .ekSï yd tajdfha ia:dk.; ls¯u" ia:dk.; ls¯ïj, is≥
jQ fjkialï" m%;Hd.Kkhka" laIhùï iy bj;a ls¯ï
wdrïN úh' ta wkqj" ishÆ wruqo,a fmd≥ wdfhdack
2016 jir ;=< ° fuu f,aLkfha jdr®;d .; lr we;'
m%;sm;a;shla hgf;a uQ,H fomdr®;fïka;=j úiska
whs;uhka w;am;a lr .ekSï 1"187 la iy bj;a ls¯ï 253
wdfhdackh flfrk w;r w∞< wruqo,a ysñldr
la iu.ska 2016 jir ;=< ° fuu f,aLkh hdj;ald,Sk
fomdr®;fïka;= tajdfha m˙md,l f,i lghq;= lrhs' lrk ,°'
wruqo,a l<ukdlrK md,k moaO;sh iajdëkj
lghq;= lrk b†˙ ldr®hd,h" ueo ldr®hd,h yd 11'6
ld¾huKav, Kh ms<sn| o;a; ixÑ;h
miq ldr®hd,hlska iukaú; jk w;r ksfhdacH mj;ajdf.k hEu
wêm;sjrfhl=f.a m%Odk;ajfhka hq;a wdfhdack
uQ,H lghq;= fomdr®;fïka;=j" f;dr;=re ;dlaIK
lñgqj úiska ;SrKh .ekSu is≥ flfr®' wdfhdack
fomdr®;fïka;=fõ iydh we;sj uy nexl= ldr®h uKav,
lñgqj úiska wruqo,a wdfhdack Wmfoia °u i|yd
Kh ms<sn| o;a; ixÑ;h wLKavj mj;ajdf.k hk w;r"
2016 jir ;=< 12 j;djla /ia jQ w;r wdfhdack
tu.ska Kh whlr .ekSï jdr®;d ls¯fï l%shdj,sh i|yd
wmrdkqu; ls¯u i|yd udislj uqo,a uKav,hg iy fiajlhkag iy l<ukdlrKh fj; Kh f;dr;=re
jdr®;d lr we;' ta wkqj" uQ,H fomdr®;fïka;=j iemhSfï lghq;= i|yd 2016 jir ;=< ° myiqlï imhk
úiska md,kh lrk úY%du m%;s,dN wruqo,a 7 la yd ,°' 2016 jir ;=< ° re'ì,shk 1'69 l jákdlulska hq;a
fjk;a wruqo,a 4 la" nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=j 2"173 l Kh ixLHdjla fiajlhka i|yd msrskud we;'
úiska md,kh lrk Y%S ,xld ;ekam;= yd øjYS,;d
wdOdrl wruqo," ldr®h uKav, l<ukdlrK fiajd 11'7 wfkl=;a ld¾hhka
fomdr®;fïka;=j úiska md,kh lrk wruqo,a 3 la
yd m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j md,kh ñ,§ .ekSï l%shdj,sh(
lrk jHdmD;s wruqo,a j,ska iukaú; wruqo,a 16 la Y%S ,xld uy nexl=fõ kS;s¯;sj,g wkqj" uQ,H lghq;=
uQ,H fomdr®;fïka;=j úiska l<ukdlrKh lrhs' fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka ishÆu ;dlaI◊l we.hSï
⁄⁄' fuu wruqo,a m%Odk jYfhka rcfha iq/l=ïm;aj," lñgqj,g iy NdKav yd fiajd ,nd .ekSu i|yd jk
fgkavr® uKav,j,g iy iólaIK uKav,j,g iyNd.s
rdcH nexl= ^uyck nexl=j" ,xld nexl=j" cd;sl
úh hq;=h' 2016 jir ;=< ° wdikak jYfhka tjeks
b;s˙ls¯fï nexl=j& ia:djr ;ekam;=j," by<
fgkavr® uKav, 259 la iy tjeks ñ,° .ekSï yd iïnkaO
fY%a◊.; ixia:dms; Khlrj, yd fláld,Sk
;dlaI◊l we.hSï lñgq 57 lg iyNd.s ù we;'
m%;súl=Kqïj, wdfhdackh flfr®' fuu wruqo,aj,
2016 jir i|yd jQ ú.Kkh lrk ,o uQ,H jdr®;d
12' uQ,H nqoaê tAllh
tu wruqo,aj, kS;s ¯;sj,g wkqj uqo,a uKav,h
fj; b†˙m;a lr we;s w;r" uqΩ wruqo, re'ì,shk uQ,H nqoaê tallh" 2006 wxl 6 ork uqo,a .kqfokq jdr®;d
79'26 olajd jr®Okh úh' ls¯fï mk;g wkqj iajdëk jHjia:dms; wêld˙hla
f,iska 2006 jifr® ° msysgqjk ,°' uqo,a .kqfokq jdr®;d
II-18 ixLHd igyk ls¯fï mk; hgf;a uqo,a wud;HdxYh u.ska ksl=;a lrk
wruqo,a l<ukdlrK ld¾h idOkh - 2016 ^re'ì,shk& ,o ksfhda.hlg wkqj 2007 jr®Ifha udr®;= ui isg uQ,H
fomdr®;fïka;=j 2016 foieïnr® 31 2015 foieïnr® 31 nqoaê tallh m˙md,kuh jYfhka Y%S ,xld uy nexl=fõ
†kg wdfhdack †kg wdfhdack fomdr®;fïka;=jla f,i l%shd;aul fjhs' uQ,H nqoaê
l<fUys jákdlu l<fUys jákdlu
^wdfhda‚; w.h& ^wdfhda‚; w.h& tallfhys m%Odk ldr®hhka w;rg uqo,a úY=oaêlrKh"
;%ia;jd°kag uqo,a iemhSu iy uqo,a .kqfokq jdr®;d
uQ,H 48'90 45'80
ls¯fï mkf;a olajd we;s kS;Hdkql+, fkdjk wfkl=;a
nexl= wëlaIK 27'21 16'99
l%shdjkag w∞< úh yels iïnkaO;djhka wkdjrKh
m%dfoaYSh ixjr®Ok 3'09 3'04 lr .ekSu ms◊i uqo,a .kqfokq ms<sn| f;dr;=re
ldr®h uKav, 0'06 0'06 tla/ia ls¯u yd f;dr;=re ,nd .ekSu" iel lghq;= .kqfokq
l<ukdlrK
ms<sn| úYaf,aIKh ls¯u iy jeä≥r úur®Yk i|yd kS;sh
tl;=j 79'26 65'89 l%shd;aul lrk wdh;k fj; tu úYaf,aIKhkag w∞<
úia;r yd f;dr;=re ,nd°u we;=<;a fõ' ;jo" 2006 wxl ldKav ;=klg jr®.SlrKh l< w;r" 2016 jir ;=< °
5 ork uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï mk; iy 2005 wj∞kï mokï lr.;a m%fõYhg wkqj úur®Yk 13 la
wxl 25 ork ;%ia;jd°kag uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï mj;ajk ,°'
iïuq;s mk; hgf;a o uQ,H nqoaê tallh ish lghq;=
l%shd;aul lrkq ,nhs' 12'3 foaYSh iy úfoaYSh iyfhda.S;djh
2016 wxl 01 ork uQ,H wdh;k .kqfokqlrejka ms<sn|j Y%S ,xldj" uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr
ksis Woafhda.fhka lghq;= ls¯fï ¯;Ska 2016 ckjd˙ 27 l,dmSh lKavdhfï (APG) wdrïNl idud‚lfhls'
jk †k ksl=;a ls¯u;a iuÛ iEu uQ,H wdh;khlau tys Y%S ,xldj ksfhdackh lrñka uQ,H nqoaê tallh iy
.kqfokqlrejka" uQ,H wdh;khkays uQ,Huh iemhqï w∞< ;j;a mdr®Yj 2016 iema;eïnr® ui weu˙ld tlai;a
yd fiajdjka iy tajd iemhSfï l%u wd†hg w∞<j ckmofha iekaähdf.da (San Diego) ys mej;s 19 jk
uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jd°kag uqo,a iemhSu jdr®Isl /iaùug iy 2016 fkdjeïnr® ui ijq† wrdìfha
ms<sn|j wj∞ku y∫kd .ekSug" ;lafiare ls¯ug iy fcvd kqjr ° (Jeddah) mej;s uqo,a úY=oaêlrK Wmdh
l<ukdlrKh ls¯ug iq≥iq mshjr .; hq;= w;r wj∞kï udr®. ms<sn| 19 jk jevuqΩjg o iyNd.S jQy'
mokï lr.;a m%fõYhg wkqj .kqfokqlre ms<sn|j ksis
Woafhda.fhka lghq;= l< hq;= fõ' 2016 jifr® ° uQ,H nyq wdxYsl ;dlaI◊Ksl iy wd¾Ól iyfhda.S;djh Wfoid jk
fnx.d, fndlafla rgj, uQ,sl;ajh (BIMSTEC)
nqoaê tallh úiska wj∞kï mokï lr.;a m%fõYhg wkqj
uQ,H wdh;khka uQ,sl we.hSulg ,la l< w;r" fuys° nyq wdxYsl ;dlaI◊l iy wdr®:ßl iyfhda.S;djh Wfoid
tla tla wdh;khg wkkH jQ wj∞kï iy wj∞kï wju jk fnx.d, fndlafla rgj, uQ,sl;ajh (BIMSTEC)
ls¯fï l%shdj,Ska ie,ls,a,g .eks◊' fuu we.hSfï ° ixúOdkfha ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
y∫kd.;a wj∞kï uÜgu mokï lr.ksñka uQ,H wdh;k wkq ldrl iNdfõ 8 jk Wm lKavdhï ieis jdrh
2016 udr®;= 16-17 hk fo†k ;=< uQ,H nqoaê tallfha ^wd& wfkHdkH we.hSï mokï lrf.k w∞< wdh;kj,
wkq.%dyl;ajfhka fld<U ° mj;ajkakg fh≥Kq w;r woyia úuiSulska miqj tla tla wdh;kk i|yd
tys iu iNdm;S;ajh o uQ,H nqoaê tallh úiska ork l%shdld¯ ie,eiaula ilia ls¯u iy th l%shd;aul
,°' BIMSTEC rgj,a ksfhdackh lrñka ksfhda‚;hka 35 ls¯u i|yd wud;H uKav, wkque;sh ,nd .ekSu'
fofkla fuu iuqΩjg iyNd.s úh'
^we& uQ,H .kqfokq jdr®;d ls¯fï mk; iy uqo,a
úY=oaêlrKh je<elaùfï mk;aj,g w∞<
12'4
wdh;ksl yelshdjka m%j¾Okh lsÍu iy
ixfYdaOkhka ksr®foaY ls¯u i|yd kS;s iudf,dapk
±kqïj;a lsÍfï jevigyka
lñgqj kej; msysgqùu'
uqo,a úY=oaêlrKhg iy ;%ia;jd°kag uqo,a iemhSfï
^wE& 2006 wxl 06 ork uQ,H .kqfokq jdr®;d ls¯fï
lghq;=j,g w∞< .kqfokq y∫kd .ekSu" úYaf,aIKh
mk;ska wr®: ±lafjk m˙†" uQ,H jHdmdrj, fhfok
ls¯u iy jdr®;d ls¯u iïnkaOfhka we;s ±kqïj;aNdjh
ishÆu wdh;khka wdjrKh jk f,i 2016 wxl
by< kexùfï wruq◊ka n,m;%,dNS jd◊c nexl="
01 ork .kqfokqlrejka ms<sn| ksis Woafhda.fhka
n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy
uqo,a fyda uQ,H jákdlï yqjudre ls¯fï fiajd imhk lghq;= ls¯fï ¯;s ksl=;a ls¯u'
wdh;k ksfhdackh lrk ks,Od¯ka 1"600 lg ±kqïj;a ^b& uQ,H lafIa;%h iy kï lrk ,o uQ,H fkdjk
ls¯fï jevigyka$mqyqKq jevuqΩ 28 la fuu jir ;=< ° jHdmdr iy jD;a;Suh lafIa;%hka i|yd .kqfokqlre
mj;ajk ,°' ;jo" jD;a;Suh jYfhka yelshdjka jr®Okh ms<sn|j iqm¯laIdld¯ ùug w∞< ¯;Ska iïmdokh
ls¯ug iy jr®;udkfha fukau b†˙fha ° we;s úh yels ls¯u'
kshduk .egÆ yd uQ,H nqoaê f;dr;=re iïnkaO .egÆ
ms<sn|j ±kqu yqjudre lr .ekSu i|yd nx.a,dfoaYh iy ^B& uQ,H wxYh i|yd jQ wj∞ku we.hSu iy wj∞ku
ud,°jhska ks,Od¯ka i|yd úfYaIs; wOHhk jevigyka u; mokï jQ uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu yd
folla o 2016 jifr® ° uQ,H nqoaê tallh úiska mj;ajk ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu je<elaùfï wëlaIK
,°' uqo,a úY=oaêlrKh yd ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu l%ufõoh y∫kajd °u'
je<elaùu i|yd jdr®Isl iuqΩj" n,m;%,dNS jd◊c
nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy n,m;%,dNS uqo,a 13' udkj iïm;a
iud.ïj, wkql+,;d lghq;=j,g w∞< ks,Od¯ka 2016 jir ;=< °" udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j" Y%S ,xld
123 la i|yd foaYSh fukau úfoaYSh iïm;a ∞hlhkaf.a uy nexl=fõ wruqKq bgq lr .ekSu Wfoid ∞hl úh
iyfhda.h we;sj 2016 foieïnr® udifha ° mj;ajk ,°'
yels by< M,∞hS;djhlska hq;a" wNsfm%a˙; yd ldr®hY+r
fiajl ms˙ila uy nexl=j ;=< ìys ls¯u wruqKq fldg
12'5 wfkHdkH we.hSu iy miq úmrï l%shdj,sh f.k" fiajl wNsfm%arKh" kj fiajlhka n|jd .ekSu"
uQ,H ldr®h idOl n,ldfha (FATF) ixfYdaê; ksr®foaYhkag ldr®hidOk l<ukdlrKh" Wiiaùï ,nd °u" fiajlhka
wkqj uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh fomdr®;fïka;= w;r ia:dk.; ls¯u iy fiajl .egÆ
lKavdhu (APG) úiska 2014$15 ld,m˙Éf√oh ;=< l<ukdlrKh jeks lghq;=j, wLKavj kshe<sKs'
° Y%S ,xldj iïnkaOfhka ;=kajk jgfha wfkHdkH ;jo" uy nexl=j ;=< ldr®ñl iduh mj;ajd .ekSu
we.hSu mj;ajk ,°' cd;Hka;r jYfhka ms<s.;a uqo,a iy nexl=fõ iuia; M,∞hs;djh by< kxjd .ekSu
úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu Wfoid udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j úiska uy nexl=
je<elaùfï iïu;hkag Y%S ,xldfõ uqo,a úY=oaêlrKh l<ukdld˙;ajh" ldr®h uKav, iy jD;a;Sh iñ;s iu`.
iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu je<elaùfï iïu;hka iqyo in|;d mj;ajd .ekSug lghq;= lrk ,°' Y%S ,xld
fld;rï ≥rg wkql+, fõ±hs ;yjqre ls¯u fuys wruqKhs' uy nexl=fõ udkj iïm;a jHqyh iy 2016 jir ;=< °
uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| wdishd Ydka;slr l,dmSh udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j úiska l%shd;aul lrk ,o
lKavdhu (APG) úiska 2015 iema;eïnr® udifha ° ksl=;a ldr®hhka ms<sn| idrdxYhla my; my; ±lafõ'
l< wfkHdkH we.hSï jdr®;djg wkqj §läkï iy mqΩ,a
miq úmrï l%shdj,sh¶ (Expedite Enhanced Follow-Up) 13'1 udkj iïm;a jHqyh
hgf;a mshjr /ila l%shd;aul ls¯ug Y%S ,xldjg ksr®foaY
^w& 2016 foieïnr® ui wjidkh jk úg Y%S ,xld uy
lr we;' wfkHdkH we.hSï jdr®;dj u.ska y∫kd.;a
nexl=fõ iuia; fiajl ixLHdj 1"471 la jQ w;r" th
wvqmdvq u.yrjd .ekSu i|yd my; i|yka m%Odk
udKav,sl mka;sfha ks,Od¯ka 671 lska" udKav,sl
mshjrhka uQ,H nqoaê tallh úiska y∫kajd ° we;'
fkdjk mka;sfha ks,Od¯ka 640 lska yd iqΩ fiajl
^w& 2015-2020 i|yd jk uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu ldr®h uKav,h 160 lska iukaú; úh' ldr®h
iy ;%ia;jdohg uqo,a iemhSu je<elaùu i|yd uKav,fha ixhq;sh mka;s wkqj" ia;%S-mqreI Ndjh
jk cd;sl m%;sm;a;sh wud;H uKav,fha wkque;sh wkqj iy jhi wkqj my; rEm igyka u.ska olajd
iys;j l%shdjg kexùu' we;'
^b& fiajH fiajl in|;d 13'6 2016 jir ;=< wêm;sjrhd úiska úfoaYhkays
iyNd.s jQ /iaùï
ldr®ñl iduh wdrlaId lr .ekSu i|yd myiqlï
i,ikakdf.a ldr®hNdrh idr®:l f,i wLKavj ,laIauka wr®cqk ufyakaøka uy;d ^2016 ckjd˙ 01 isg
cqks 30 olajd&
mj;ajd f.k hñka" udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j
úiska" 2016 ° l<ukdld˙;ajh iy jD;a;Sh iñ;s 1' .re w.ue;s;=udf.a ksfhdacs; uKav,fha
w;r idlÉPd jg lsysmhla mj;ajk ,°' idudcslfhl= f,i iyNd.s jQ" 2016 ckjdrs udifha
iaúiagr®,ka;fha" odfjdaia ys ° mej;s f,dal wdr®:ßl
^B& fiajl .egÆ l<ukdlrKh iuqΩfõ 46 jk jdr®Isl /iaùu'
2016 jifr® ° udkj iïm;a fomdr®;fïka;=j úiska 2' 2016 fmnrjdrs udifha ° m%xYfha me˙ia ys ° wdr®:ßl
iyfhda.s;dj yd ixjr®Okh i|yd jQ ixúOdkfha
uy nexl= fiajlhkaf.a iy úY%dñlhkaf.a .egÆ
^OECD& uy f,alï takac,a .=˙hd uy;d iu. mej;s
i|yd iyk ,nd °ug iq≥iq l%shdudr®. .kakd ,°' /iaùu'
13'4 kj fomd¾;fïka;=$m%dfoaYSh ld¾hd, msysgqùu 3' 2016 fmnrjd˙ udifha °" Ök uyck nexl=fõ
yd Ök uyck iuQydKavqfõ uQ,H wdh;hkays
^w& fiajl wr®:idOl wruqo,a lghq;= i|yd myiqlï ks,Od¯ka iu. mej;s /iaùï yd idlÉPd i|yd
ie,iSu iy m%foaYfha m%dfoaYSh ixr®Ok lghq;+ jeä Y%S ,xld nexl=lrejkaf.a m%Odk úOdhl ks,Od¯kaf.a
oshqKq ls¯fï wruq◊ka kj m%dfoaYSh ldr®hd,hla ksfhda‚; uKav,fha m%Odk;ajh ±¯u yd we.hSï
WmfoaYljrekaa iu. isx.mamQrefõ ° mej;s /iaùï'
kqjrt<sh m%foaYfha msysgqjk ,°'
4' 2016 udr®;= udifha °" †,a,sys ° mej;s wdishdfõ
^wd& niakdysr" ol=K" Wvrg" W;=re ueo yd jhU iy W;=re m%.ukh Wfoid jk by< uÜgfï iuqΩj ^High-
yd kef.kysr hk m%dfoaYSh uÜgfï fomdr®;fïka;= Level Conference Advancing Asia& iy isx.mamQrefõ
5 la taldnoaO lrñka nexl=fõ úúO fomdr®;fïka;=" ° mej;s Y%S ,xld wdfhdacl iuqΩj ^Sri Lanka
rdcH yd rdcH fkdjk wdh;k iu. m%dfoaYSh Investment Summit, Finance Asia&
ldr®hd,j, iïnkaëlrKh Yla;su;a lrk w;r;=r 5' 2016 wfm%a,a udifha ° .re w.%dud;H;=udf.a
m%dfoaYSh ldr®hd,j, l<uklrK yd wëlaIK ksfhda‚; uKav,fha idud‚lfhl= f,i iyNd.s jQ
Ök uyck iuQydKavqfõ ° mej;s /iaùï'
lghq;= u.ska m%dfoaYSh uÜgfï wdr®:ßl jr®Okh
läkï ls¯u i|yd 2016 fkdjïnr® 21 †k isg 6' 2016 wfm%a,a udifha °" fjdIskagkays ° mej;s
cd;Hka;r uQ,H wruqo,$f,dal nexl=fõ jika; iD;=
n,meje;afjk m˙† m%dfoaYSh ldr®hd, l<ukdlrK
/iaùï iy ksõfhdar®la" fndaiagkaa" ieka µekaisiaflda
fomdr®;fïka;=j msysgqjk ,°' iy f,dia wekac,Siays ° wdfhdaclhka iu. mj;ajk
,o /iaùï'
13'5 fomd¾;fïka;= kej; kï lsÍu
7' 2016 wfm%a,a iy uehs udij, ° fydxfldx iy
2016 Tlaf;danr® 14 jk †k isg uQ,H wxY mr®fhaIK isx.mamQrefõ wdfhdaclhka iu. mej;s /iaùï'
fomdr®;fïka;=j" idr®j úplaIK;d wOHhk 8' 2016 wfm%a,a iy uehs udij, ° isx.mamQrefõ
fomdr®;fïka;=j f,i kï lrk ,°' wdfhdaclhka iu. mej;s /iaùï'
9' 2016 uehs udifha °" uqïndhs kqjr mej;s iv. ta' ta' pkaøfiak uy;d wNHka;r ú.Kk
SAARCFINANCE wêm;sjrekaf.a 32 jk /iaùu iy fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHlaI
SAARCFINANCE wêm;sjrekaf.a iïfï,kh' f,i m;a lrk ,°'
wdpdr®h bkaø‚;a l=udriajdñ uy;d ^2016 cQ,s 03 isg v. tï' wdr®' tï' wfír;ak uy;d nexl= wëlaIK
foieïnr® 31 olajd&
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l
1' 2016 wf.daia;= udifha mdlsia:dkfha bia,dudndoa wOHlaI f,i m;a lrk ,°'
kqjr ° mej;s SAARCFINANCE wud;Hjrekaf.a
vi. iS' ta' wfíisxy uy;d foaaYSh fufyhqï
8 jk /iaùu'
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHlaI
2' 2016 Tlaf;danr® udifha fjdIskagkays ° mej;s f,i m;a lrk ,°'
cd;Hka;r uQ,H wruqo,$f,dal nexl=fõ jdr®Isl
/iaùu' vii. ã' tï' ã' î' †idkdhl uy;d nexl= ú≥
mshfiys jev n,k w;sfr®l wOHlaI f,i m;a
13'7 Wiia lsÍï $ m;alsÍï lrk ,°'
1' iyldr wêm;s" tia' ,xld;s,l uy;d ksfhdacH viii. wdr®' ã' ví' m,af,a.u uy;d nexl= fkdjk
wêm;sjrfhl= f,i 2016 ckjd˙ 24 †k isg m;a
uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ
lrk ,°'
jev n,k w;sfr®l wOHlaI f,i m;a lrk
2' udKav,sl mka;sfha úfYaI fY%a◊h i|yd Wiia ls¯ï ,°'
yd m;a ls¯ï my; m˙† is≥ lrk ,°'
ix. ví' rKùr uy;d nexl= fkdjk uQ,H
i. fla' irjkuq;a;= fukúh 2016 wfm%a,a 05 †k
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ jev
isg iyldr wêm;sjrfhl= jYfhka m;a lrk
n,k w;sfr®l wOHlaI f,i m;a lrk ,°'
,°'
x. fla' „' wdr®' fla' ërisxy fukúh ldr®h uKav,
ii. B' ta' fyÜáwdrÉÑ uy;d 2016 wfm%a,a 05 †k
isg iyldr wêm;sjrfhl= jYfhka m;a lrk fiajd l<ukdlrK fomdr®;fïka;=fõ jev
,°' n,k w;sfr®l wOHlaI f,i m;a lrk ,°'
iii. wdr®' ta' ta' ch,;a uy;d 2016 wfm%a,a 16 †k xi. f–' mS' .u,;a uy;d cd;Hka;r fufyhqï
isg iyldr wêm;sjrfhl= jYfhka m;a lrk fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHlaI
,°' f,i m;a lrk ,°'
iv. fla' tï' tï' is˙jr®Ok uy;d 2016 cqks 12 †k xii. iS' mS' tia' nKavdr uy;d rdcH Kh
isg iyldr wêm;sjrfhl= jYfhka m;a lrk fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wêld¯
,°' f,i m;a lrk ,°'
v. tia' f–' ta' y|.u uy;d uy;d 2016 cqks 18 xiii. ta' tï' .=K;s,l uy;d fiajl wr®:idOl
†k isg iyldr wêm;sjrfhl= jYfhka m;a wruqo,a fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l
lrk ,°' wêld¯ f,i m;a lrk ,°'
3' 2016 iema;eïnr® 01 †k isg l%shd;aul jk m˙† xiv. ví' ta' †,arelaIskS uy;añh wdr®:ßl mr®fhaIK
my; i|yka ks,Od¯ka udKav,ssl mka;sfha IV jk fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHlaI
fY%a◊hg Wiia ls¯ï yd m;als¯ï is≥ lrk ,°' f,i m;a lrk ,°'
i. tia' wdr®' iqukfialr uy;d m%;sm;a;s
iudf,dapk yd ks¯laIK fomdr®;fïka;=fõ xv. uqo,a wud;HdxYh fj; uq∞ yer isá ã' tia'
jev n,k w;sfr®l wOHlaI f,i m;a lrk ví' iur;=x. uy;añh jev n,k w;sfr®l
,°' wOHlaIj˙hl f,i m;a lrk ,°'
ii. tï' ú;dk uy;d fiajl wr®:idOl wruqo,a xvi. f–' ã' tia' f–' kdkdhlaldr uy;d fiajl
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wêld˙ wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=fõ jev
f,i m;a lrk ,°' n,k w;sfr®l wêld˙ f,i m;a lrk ,°'
iii. hQ' t,a' ;s,lr;ak uy;d m%dfoaYSh ixjr®Ok xvii. wdr®' ã' à' .=Kfialr uy;añh rdcH Kh
fomdr®;fïk;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHCI fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wêld˙
f,i m;a lrk ,°' f,i m;a lrk ,°'
xviii. fla' „' mS' is˙l=udr uy;d kS;s yd wkql+,;d 13' mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" fla'
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k w;sfr®l wOHlaI tï' wfífldaka uy;d 2016 cqks 23 osk isg udkj
f,i m;a lrk ,°' iïm;a fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI f,i m;a lrk
,°'
xix. wdpdr®h iS' wurfialr uy;d wdr®:ßl
mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ jev n,k 14' m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ w;sfr®l
w;sfr®l wOHlaI f,i m;a lrk ,°' wOHlaI ã' ù' tia' ohdjxY uy;añh 2016 cqks 23 †k
isg tu fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wOHlaI f,i
xx. uqo,a wud;HdxYh fj; uq∞ yer isá wdpdr®h
m;a lrk ,°'
mS' fla' „' yrsiapkaø uy;d jev n,k w;sfr®l
wOHlaIjrfhl= f,i m;a lrk ,°' 15' nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ w;sfr®l wOHlaI
tia' fla' rKisxy uy;d 2016 cqks 23 †k isg mqyqKq
4' ikaksfõok fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" ta' ta' tï' yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wOHlaI
;diSï my;d 2016 ckjd˙ 05 †k isg nexl= wëlaIK
f,i m;a lrk ,°'
fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI f,i m;a lrk ,°'
16' uqo,a uKAv,fha ksfhdacH f,alï fla' tï' ta' tka'
5' nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ jev n,k tia'
ojq,., uy;añh 2016 cqks 28 †k isg fomdr®;fïka;=
tÉ' .=Kjr®Ok fukúh 2016 ckjd˙ 05 †k isg
ikaksfõok fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wOHlaI uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd,h - W;=re ueo yd jhU
f,i m;a lrk ,°' m<d;a wOHlaI f,io" wk;=rej 2016 cQ,s 07 †k isg
kej;;a uqo,a uKAv,fha ksfhdacH f,alï f,io m;a
6' myiqlï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" lrk ,°'
B' ta' fyÜáwdrÉÑ uy;d 2016 fmnrjd˙ 03 †k isg
myiqlï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=fõ rdcld˙ 17' fomdr®;fïka;= uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd,h - Wvrg
j,g wu;rj wdrlaIl fiajd fomdr®;fïka;=fõ ys wOHlaI ã' tï' rEmisxy uy;d tys rdcld˙j,g
jev n,k wOHlaI f,i o m;a lrk ,°' wu;rj 2016 cQ,s 07 †k isg fomdr®;fïka;= uÜgfï
m%dfoaYSh ldr®hd,h - W;=re ueo yd jhU m<d;a jev
7' kS;s yd wkql+,;d fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" mS' ù'
t,a' kkaois˙ uy;d 2016 wfm%a,a 12 †k isg kS;s yd n,k wOHlaI f,io" wk;=rej 2016 wf.daia;= 05
wkql+,;d fomdr®;fïka;=fõ rdcld˙j,g wu;rj †k isg fomdr®;fïka;= uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd,h
wdrlaIl fiajd fomdr®;fïka;=fõ jev n,k - ol=Kq m<d; nev n,k wOHlaI f,i o 2016
wOHlaI f,i o m;a lrk ,°' iema;eïnr® 15 †k isg fomdr®;fïka;= uÜgfï
m%dfoaYSh ldr®hd,h - W;=re yd kef.kysr m<d;ays
8' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ w;sfr®l jev n,k wOHlaI f,i o m;a lrk ,°'
wOHlaI ã' l=udr;=x. uy;d 2016 wfm%a,a 12 †k
isg f.ùï yd mshùï fomdr®;fïka;=fõ jev n,k 18' fomdr®;fïka;= uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd,h -
wOHlaI f,i m;a lrk ,°' W;=re yd kef.kysr m<d;a ys wOHlaI tï' whs'
9' uQ,H wxY mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" iqµshdka uy;d 2016 iema;eïnr® 15 †k isg uQ,H
tka' ví' „' wdr®' ã' kdkdhlaldr uy;d 2016 wfm%a,a fomdr®;fïka;=fõ m%Odk .Kldêld¯ f,i m;a
19 †k isg uQ,H wxY mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ lrk ,°'
rdcld˙j,g wu;rj m%;sm;a;s iudf,dapk yd 19' ldr®huKav, fiajd l<ukdlrK fomdr®;fïka;=fõ
ks¯laIK fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wOHlaI wOHlaI" î' ví' ‚kfiak uy;d 2016 Tlaf;danr®
f,i o m;a lrk ,°' 12 †k isg ldr®huKav, fiajd l<ukdlrK
10' foaYSh fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=fõ fomdr®;fïka;=fõ rdcld˙j,g wu;rj f,alï
w;sfr®l wOHlaI tÉ' î' ã' lreKdr;ak uy;d fomdr®;fïka;=fõ nev n,k f,alï f,i o m;a
2016 wfm%a,a 19 osk isg myiqlï l<ukdlrK lrk ,°'
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wOHlaI f,i m;a
lrk ,°' 13'8 uqod yßkq ,en isá ks,Odßka
11' wdr®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=fõ w;sfr®l 1' iyldr wêm;s" tia' wdr®' wdá., uy;d" ksfhdacH
wOHlaI fla' tka' tka' tï' nKavdr uy;añh f,alï f,i uqo,a wud;HdxYh fj;'
2016 wfm%a,a 27 †k isg fiajl wr®:idOl wruqo,a
fomdr®;fïka;=fõ jev n,k wêld¯ f,i m;a 2' udKav,sl mx;sfha ˚ fY%a◊fha" tia' .=Kr;ak
lrk ,°' uy;añh" úl,am úOdhl wOHlaI f,i cd;Hka;r
uQ,H wruqo, fj;'
12' udkj iïm;a fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" ta' tï'
tka' .=Kjr®Ok uy;d 2016 cqks 23 †k isg m%;sm;a;s 3' udKav,sl mx;sfha ˚ fY%a◊fha" wdpdr®h wdr®'
iudf,dapk yd ks¯laIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI ta' fmfr®rd uy;añh" rdcH jHjidh ixjr®Ok
f,i m;a lrk ,°' wud;HdxYh fj;'
4' udKav,sl mx;sfha ˚ fY%a◊fha" ã' tia' ví' iur;=x. 14' f;dr;=re ;dlaIK
uy;añh" uqo,a wud;HdxYh fj;'
Y%S ,xld uy nexl=fõ m%Odk wruqKq idlaId;a lr .ekSu
5' udKav,sl mx;sfha ˚ fY%a◊fha" wdpdr®h mS' fla' „'
i|yd Wiia m%ñ;sfhka hq;= taldnoaO uD≥ldx. imhñka
y˙iapkaø uy;d" uqo,a wud;HdxYh fj;'
f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=j tys l%shdld¯
6' udKav,sl mx;sfha ˚˚˚ ^1& fY%a◊fha" hQ' fyÜáwdrÉÑ ldr®hNdrh wLKavj is≥ lrk ,°'
uy;d" ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j fj;
miq.sh jir ;=< f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=j
7' udKav,sl mx;sfha ˚˚ fY%a◊fha" ta' t†˙isxy uy;añh
m%Odk wxY myla hgf;a ish odhl;ajh imhk ,°'
uqo,a wud;HdxYh fj;'
8' udKav,sl mx;sfha ˚˚ fY%a◊fha" tia' r;akdhl ^w& ms˙jeh-M,odhS jHdmdr úi`≥ï b†˙m;a ls¯u'
uy;añh" m˙md,k iyldr f,i cd;Hka;r uQ,H ^wd& f;dr;=re ;dlaIK há;, myiqlï wLKavj jeä
wruqo, fj;' †hqKq ls¯u'
9' udKav,sl mx;sfha ˚ fY%a◊fha" tka' î' ck.ka uy;d" ^we& cd;sl f.ùï moaO;sfha há;, myiqlï jr®Okh
uqo,a wud;HdxYh fj;' i|yd odhl;ajh ,nd °u'
10' ˙h≥re" tia' tka' ví' lreKd∞i uy;d" ú≥,sn, yd ^wE& f;dr;=re ;dlaIK wdrlaIdj yd Tfrd;a;= °fï
mqkr®ckkSh wud;HdxYh fj;' yelshdj by< kexùu'
13'9 úY%du .ekSï ^b& ldr®h uKav,h w;r f;dr;=re yd ikaksfõok
;dlaIK ksmqK;d ixjr®Okh ls¯u'
1' ksfhdacH wêm;s" î' ã' ví' ta' is,ajd uy;d" 2016
ckjd˙ 24 †k isg uy nexl= fiajfhka úY%du .kakd ^w& ms˙jeh M,∞hS jHdmdr úi`≥ï b†˙m;a ls¯u
,°'
uy nexl=fõ jHdmdr l%shdj,s jeä †hqKq ls¯u i|yd
2' iyldr wêm;s" iS' mS' ta' lreKd;s,l uy;d 2016 f;dr;=re ;dlaIK jHdmD;s 25 la f;dr;=re ;dlaIK
wfm%a,a 16 osk isg uy nexl= fiajfhka úY%du .kakd fomdr®;fïka;=j úiska ksu l< w;r oekg mj;sk
,°' ishÆ uD≥ldx. kv;a;= ls¯u i|yd iyfhda.h ,nd fok
3' iyldr wêm;s" B' ta' fyÜáwdrÉÑ uy;d 2016 uehs ,°' fuys°" jHdmD;s 6 la wdr®:ßl m%;sm;a;s WmfoaYk
26 †k isg uy nexl= fiajfhka úY%du .kakd ,°' fCIa;%fha ldr®hhka i|yd;a" jHdmD;s 12 la uQ,H wxY
kshduk yd wëCIK fCIa;%fha ldr®hhka i|yd;a" jHdmD;s
4' iyldr wêm;s" wdr®' ërisxy uy;añh 2016 cqks 12
7 la YlH;d †hqKq ls¯ï iy myiqlï iemhSï fCIa;%fha
†k isg uy nexl= fiajfhka úY%du .kakd ,°'
ldr®hhka i|yd;a is≥lrk ,°'
5' iyldr wêm;s" ã' jika; uy;d 2016 cqks 18 †k isg
uy nexl= fiajfhka úY%du .kakd ,°' jr®Ih ;=< ° iïmQr®K lrk ,o m%Odk uD≥ldx. moaO;s
my; oelafõ'
6' wdrlaIl fiajd fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" tÉ' tï'
talkdhl uy;d 2016 uehs 01 †k isg uy nexl= i. wNHka;r yd ndysr mr®fhaIlhkaf.a wjYH;d
fiajfhka úY%du .kakd ,°' i|yd myiqlï ie,iSug mqΩ,a mrdihlska hq;=j
7' f.ùï yd mshùï fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI" wdr®' ta' úúO fomdr®;fïka;= u.ska ksl=;a lrk iudc yd
tia' tï' ohdr;ak uy;añh 2016 cQ,s 11 †k isg uy wdr®:ßl o;a;" fmd≥ wdlD;shlska ,nd .ekSug
nexl= fiajfhka úY%du .kakd ,°' yelsjkfia fmd≥ úoHqq;a mr®fhaIK o;a;
.nvdjla ^Common Electronic Research Database &
8' fomdr®;fïka;= uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd,h - ol=Kq ksr®udKh ls¯u'
m<d; ys wOHlaI" tï' f–' tia' wfíisxy uy;d 2016
fkdjeïnr® 02 †k isg uy nexl= fiajfhka úY%du ii. jdKsc nexl= yd uqo,a m%jdykh ls¯fï iud.ï
.kakd ,°' iïnkaO uqo,a ;ekam;a ls¯fï l%shdj,sh fõ.j;a
9' uQ,H fomdr®;fïka;=fõ m%Odk .Kldêld¯" mS' ta' ls¯u i|yd ;Sre fla; ^Bar code& iys; kj
úf–r;ak uy;d 2016 foieïnr® 15 †k isg uy nexl= moaO;shla jHjydr uqo,a l<ukdlrK
fiajfhka úY%du .kakd ,°' fomdr®;fïka;=jg y`≥kajd °u'
10' fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=fõ jev iii. fiajl ksjdvq o;a; l%udkql+, fia ilia
n,k w;sfr®l wêld¯" tï' ú;dk uy;d 2016 ls¯ug yd ksjdvq wh≥ï ls¯fï l%shdj,sh ir,
Tlaf;danr® 19 †k isg uy nexl= fiajfhka úY%du ls¯ug bf,lafg%dksl ksjdvq l<ukdlrK moaO;sh
.kakd ,°' y`≥kajd °u'
iv. fiajl wr®:idOl wruqo,a moaO;sfha iajhxl%Sh iii. f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska
odhl uqo,a tl;= ls¯fï wka;r®cd, úi`≥u mj;ajk ,o Bis lEIa ^eZ Cash&" tï lEIa ^m cash&
jeä†hqKq ls¯u yryd tu fudfydf;au f.ùï yd .ukd.uk wruqKq i|yd muKla Ndú;d l<
iïnkaO o;a; j,x.= ls¯u u.ska odhl uqo,a yels ñ, kshu l< ldâm;a moaO;s ^single
purpose stored value travel card systems&
t†ku idud‚l .sKqug ner ls¯ug myiqlï
wëlaIK i|yd iyNd.S ùu'
iemhSu'
^wE& f;dr;=re ;dlaIK wdrlaIdj yd Tfrd;a;= °fï
v. uQ,H fomdr®;fïka;=jg iy f,alï yelshdj by< kexùu
fomdr®;fïka;=jg .kqfokq ls¯ug yd wjYH
jdr®;d ieliSug yels m˙† uy nexl= wr®: idOl f;dr;=rej, iqrlaIs;Ndjh jeä †hqKq fldg" is≥ úh
yels ;r®ck wju lr .ekSu i|yd f;dr;=re ;dlaIK
wruqo,a moaO;sh iy uy nexl= fiajd
fomdr®;fïka;=j úiska miq.sh jir ;=<o my; oelafjk
kshqla;slhkaf.a Ndrldr wruqo,a moaO;sh l%shdudr®. .kakd ,°'
kùlrKh ls¯u'
i. fufyhqï fomdr®;fïka;=j, wLKav jHdmdr
^wd& f;dr;=re ;dlaIK há;, myiqlï wLKavj jeä fufyhqï i|yd myiqlï ie,iSug kj wdmod
†hqKq ls¯u m%;sidOk uOHia:dkhla ^Disaster Recovery Site&
fï iïnkaOj miq.sh jir ;=< lrk ,o l%shdldrlï ia:dms; ls¯u'
my; oelafõ' ii. f;dr;=re wdrlaIK m¯laIK ls¯u i|yd
úoHd.drhla msysgqùu'
i. fm!oa.,sl m˙.Klj, wdrlaIdj iïnkaO
iel iys; is≥ùï y`≥kd .ekSug uhsfl%dfidµaÜ iii. uy nexl=fõ f;dr;=rej, ryiHNdjh iy;sl
ls¯ug f;dr;=re jr®.SlrK iy ä‚g,a f;dr;=re
ixlSr®K ;r®ck úYaf,aIK uD≥ldx.h ^The
ysñlï l<ukdlrK uD≥ldx. moaO;shla ia:dms;
Microsoft Advanced Threat Analytics Feature& ls¯u' fuys fufyhqï 2017 fojk ldr®;=fõ° wdrïN
ia:dmkh ls¯u' fõ'
ii. uy nexl= fiajlhkaf.a rdcld˙ f,aLkj, óg wu;rj f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=j úiska
msgm;a ;nd .ekSu i|yd uOH.; ä‚g,a o;a; wLKavj uy nexl=fõ Wmdh udr®.sl f,i jeo.;a
ixÑ; iemhSu' f;dr;=re moaO;sj, wdrlaIdj we.hSu i|yd my;
oelafjk l%shdudr®. .kakd ,°'
iii. †.= ld,hla B-fï,a mKsjqv r|jd .ekSug yd
uOH.;j B-fï,a mKsjqv ixrlaIKh ls¯u i. wjodku we.hSu ^vulnerability assessments& iy
i|yd Bfï,a fiajd odhlh Microsoft Exchange wjfndaO m¯laIK ^penetration tests& u.ska y`≥kd.;a
2016 olajd ixl%uKh ls¯u' wkdrlaIs; ;;a;aj i|yd wdrlaIK l%ufõo fh°u'
iv. fiajl wr®:idOl wruqo,a fomdr®;fïka;=j ii. wNHka;r ú.Kk fomdr®;fïka;=j iy ndysr
ú.Klhka lrk ,o b,a,Sï u; f;dr;=re moaO;s
m%Odk ldr®hd,fha kej; msysgqùu i|yd myiqlï
ú.Kkh i|yd wjYH myiqlï iemhSu'
ie,iSug m˙.Kl cd,h m%;sjHqy.; ls¯u'
^b& ldr®h uKav,h w;r f;dr;=re yd ikaksfõok
^we& cd;sl f.ùï moaO;sfha há;, myiqlï jr®Okh ;dlaIK ksmqK;d ixjr®Okh ls¯u'
i|yd odhl;ajh ,nd °u
i. f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;= ks,Od¯kaf.a
f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=j úiska cd;sl jYfhka oekqu yd l=i,;d jeä†hqKq ls¯u msKsi" tu
jeo.;alula we;s my; oelafjk jHdmD;s i|yd wjYH ks,Od¯kag foaYSh yd úfoaY mqyqKq wjia:d ,nd fok
jk WmfoaYkh iy ;dlaIK oekqu wLKavj imhk ,°' ,°' ta wkqj f;dr;=re" ihsnr® iy m˙.Kl cd,
wdrlaIdj" f.ùï iy mshùï moaO;s" md,kh iy
i. LankaSettle/LankaSecure uD≥ldx. moaO;sh kdhl;ajh iy úkafvdaia ir®jr® udklrKh
kùlrKh ^ixialrK 3'7 isg 3'8 olajd& u.ska iy m˙md,kh ^Windows Server Configuration
jeä †hqKq l< jHdmdr wx.hka we;=<;a ls¯u Administration& hk ud;Dld hgf;a ks,Od¯ka 47
iy kj cd;sl ye`≥kqïm;a wxlh we;=<;a ls¯u fofkla foaYSh jYfhkao" ks,Od¯ka 14 fofkla
úfoaYhkays o flá ld,Sk mqyqKq jevigyka i|yd
i|yd wjYH myiqlï iemhSu'
iyNd.s jQy'
ii. uOHu m%;smdr®Yj moaO;sh (Central ii. uy nexl=fõ ishÆ fiajlhkaf.a f;dr;=re ;dlaIK
Counter party Solution) iïnkaO B-fjf<| oekqu jr®Okh ls¯u i|yd f;dr;=re ;dlaIK
fõ†ldj ^e-Trading platform& iy ne`≥ïlr fomdr®;fïka;=j úiska wLKavj B-fï,a yd wNHka;r
ksYaldYk wdh;kh ia:dms; ls¯u i|yd jk fjí wvúh u.ska oekqj;a ls¯ï iy wk;=re weÛùï
;dlaIKsl we.hSï lñgqj, fiajh ls¯u' m%ldYhg m;a lrk ,°'
Management Programme – RAMP) yd iïnkaO úh' jQ w;r" fuu uqo," l,dmSh iyfhda.S;djh ms<sn| ol=Kq
f,dal nexl= NdKavd.drh úiska fufyhjkq ,nk fuu wdishdkq ixúOdkfha (SAARC) idud‚l rdcHhkays uy
jevigyk u.ska" úfoaY úksuh ixÑ; iy wfkl=;a nexl= i|yd jk uQ,H myiqlu hgf;a" 2016 jir ;=<
wdfhdack l<U ldr®hlaIuj l<ukdlrKhg wjldYh isõ j;djla kej; wÆ;a ls¯u (rolled over) is≥ lrk ,°'
,nd foñka WmfoaYl fiajd iy rdcH wxYfha (State fuh uQ,H fjf<|fmd< ;=< YS% ,xld uy nexl=j ish
Sector) wdfhdack l<ukdlrejkag mqyqKqj iemhSu is≥ ;;aFjh ;j≥rg;a Yla;su;a ls¯u fuka u idr®j wdr®:ßl
lrkq ,nhs' fuu jevigyfka uQ,sl wruqK jkafka f,dal uQ,Or®u iy m%uqL fjf<| yjq,alrejkag w∞< uqo,a tall
nexl=fõ idud‚l wdh;khka yg j;alï l<ukdlrK úp,khkag iu.dój úksuh wkqmd;slfha ia:djrNdjh
yelshdj" fufyhqï há;, myiqlï iy udkj iïm;a Yla;su;aj mj;ajdf.k hEu i`oyd Wmld¯ úh'
Od˙;dj by< kexùu i|yd wjYH iyh ,nd°uhs'
ixÑ; WmfoaYl iy l<ukdlrK jevigyk (RAMP) 16'2 wdfhdack ls%hdldrlï úYaf,aIKh yd myiqlï
hgf;a f,dal nexl=fõ u.fmkaùu iys;j j.lSïj,g ie,iSu
wkqj j;alï Wmdhudr®.sl f,i fhoùug bv i,ik wdfhdack ls%hdldrlï úYaf,aIKh yd myiqlï ie,iSu
úoHd;aul m%fõYhla hgf;a YS% ,xld uy nexl=j ish úfoaY hgf;a YS% ,xld uy nexl=fõ ixÑ; l<ukdlrKh yd
ixÑ; l<ukdlrKh is≥ lrkq ,nhs' fuu ls%hdj,sh iïnkaO my; i|yka m%Odk ldr®hhka is≥ flfr®'
Wmdhudr®.sl j;alï fjka ls¯fï l%uh (Strategic Asset
Allocation – SAA) f,i y∫kajk w;r tu.ska YS% ,xld ^w& ldr®h idOk we.hSu
uy nexl=jg ish °r®>ld,Sk wdfhdack wruqKq fj;
<Ûdùug wjYH m˙† j;alï fjka ls¯u ms<sn| ;SrKh cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j" tys
ls¯ug wjldY i,ihs' Wmdhudr®.sl j;alï fjka ls¯fï ixÑ; l<ukdlrK ls%hdldrlïj, ldr®h idOk
l%ufhys wruqKq °r®>ld,Sk jk w;r wkd.; Kh we.hSï lghq;= tys iuia; m%;s,dN m%udKh" j;alï
fiajdlrK f.ùï" m%d.aOk ixrlaIKh iy jr®Okh iy uqo,a tall jHdma;sh flfrys úfYaI wjOdkh
fuu wruqKq w;r fõ' fhduq lrñka úfoaY ixÑ; uÜgu iy tys m%jK;d
ms<sn| úYaf,aIKhla o iys;j udisl" ldr®;=uh iy
wefu˙ld tlai;a ckmoh ish fmd,S wkqmd;slh by< jdr®Isl mokï hgf;a úfoaY ixÑ; l<ukdlrK
±óu;a iu. wdfhdaclhka úiska ish wdfhdack ke`.S lñgqjg iy uqo,a uKav,hg b†˙m;a lrhs' ;jo"
tk fjf<`ofmd<j, isg idfmalaIj by< m%;s,dN iys; ia:djr wd∞hï iq/l=ïm;aj, wdfhdackhka yryd
ixjr®ê; fjf<|fmd<j,a fj; fhduq lrk ,°' flfia bmefhk m%;s,dN" uqo,a uKav,h wkqu; l<
fj;;a" ì%;dkHh hqfrdamd yjqf,ka bj;aùfï ;SrKfhka Wmdhudr®.sl j;alï fjka ls¯fï l%uhg wkqj nr
miqj we;s jQ wys;lr n,mEï jHdma;ùfï wj∞ku iy ;nk ,o wls%h l<Ulg idfmalaIj we.hSug ,la
wefu˙ld tlai;a ckmo kj kdhl;ajh u.ska fhda‚; lrhs' fuu we.hSï l%uh" wd∞hï ixikaokhg
cd;Hka;r fjf<| yd rdcH uQ,H wxYhka i|yd jk wu;rj b†˙ ldr®hd,fha wf,úlrejka úiska .kq
m%;sm;a;suh fjkialï fya;=fjka cd;Hka;r uQ,H ,nk wu;r wj∞ku" ,efnk wu;r m%;s,dN
fjf<|fmd< ;=< yg.;a úp,;djhka fya;= fldgf.k u.ska m%udKj;a f,i wdjrKh jkafka o hkak
wdfhdaclhkaf.a wjOdkh jeä jYfhka wdrlaIs; j;alï fmkakqï ls¯fuka ils%h l<ukdlrK Wmdhudr®.
(Safe Haven Assets) fj; fhduq jQ w;r tu.ska wdishdkq fha ldr®hlaIu;dj ;SrKh ls¯ug Wmld¯ fõ'
wdr®:ßlhkaf.ka m%d.aOk wjm%jdyhla is≥ úh' fujeks
wNsfhda.d;aul f.da,Sh jd;djrKhla ;=<" cd;Hka;r ^wd& ixÑ; l<ukdlrK moaO;sh (TMS) md,kh ls¯u
fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jir ;=< cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j" ixÑ;
° úfoaY úksuh .kqfokq" uqo,a fjf<|fmd< ^Money
l<ukdlrK moaO;sfha m%Odk m˙YS,lhd jkakd fia
Market& wdfhdack iy m%d.aOk bmehqï yd ia:ßr wd∞hï
u" tys m˙md,k lghq;=j, Ndrldr;ajh o Wiq,k
iq/l=ï u; jk l+mka wd∞hï u.ska tlai;a ckmo
w;r" wfkla m˙YS,k fomdr®;fïka;=" tu moaO;sfha
fvd,r® ñ,shk 53 l Wm,íê wd∞hula (Realised Return)
(TMS) úfoaY úl=Kqïlre iy foaYSh yjq,alre w;r
Wmhk ,°'
ksis iïnkaëlrKh mj;ajd .ekSu iïnkaOfhka
2015 jir ;=<" YS% ,xld uy nexl=jg tlai;a ckmo o j.lSu orhs' ;jo" ixÑ; l<ukdlrK moaO;sfha
fvd,r® ñ,shk 1"500 l uqo,la ,nd.; yels jk m˙† ldr®hlaIu ls%hdld¯;ajh iy;sl lrkq jia iaúµaÜ
YS% ,xld uy nexl=j iy bka†hdkq ixÑ; nexl=j (Reserve ^SWIFT&" ;;ald,Sk uqo,a mshùfï moaO;sh ^RTGS&
Bank of India) w;r uqo,a yqjudre .súiqï i|yd w;aika iy fmd≥ f,crh ^GL& jeks wNHka;r moaO;s iu.
;nk ,°' fuu .súiqï hgf;a" tlai;a ckmo fvd,r® fuka u í¨ïnr®.a (Bloomberg) iy frdhsgr®ia
ñ,shk 700 l uqo,la 2016 udr®;= ui isg f;uila i|yd" (Reuters) jeks ndysr moaO;s; iu. o tys mQr®K
úfYaI uqo,a yqjudre .súiqu u.ska ,enq◊' ;jo" 2015 jir iy wLKav iïnkaO;djh iy;sl ls¯fï j.lSu o
wfm%a,a ui" by; yqjudre .súiqu hgf;a" tlai;a ckmo cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j i;=
fvd,r® ñ,shk 400 l uqo, Y%S ,xld uy nexl=jg ysñ fõ'
^we& uQ,Huh fkdjk wj∞kï wëlaIKh iy wkql+,;d ta w;r" cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j i|yd o 2016 foieïnr®
we.hSu 05 jeks∞ isg ls%hd;aul jk m˙† mj;ajdf.k hd yels
Y=oaO úfoaY úksuh m%udKh i|yd jk iSudjla ,ndfok
ixÑ; l<ukdlrK lghq;=j,g w∞< uQ,H-fkdjk
,°' ;jo" 2015 jifr® Y=oaO úfoaY úksuh úl=Kqï m%udKh
wj∞kï ;;aFjh iy ta yd ine¢ wj∞kï m%;slr®u
ieliSu iy wëlaIKh cd;Hka;r fufyhqï lghq;= jk wefu˙ldkq fvd,r® ñ,shk 3"249'53 yd iei£fï °"
fomdr®;fïka;=j u.ska lrkq ,nk w;r tu jdr®;d 2016 jifr® ° YS% ,xld uy nexl=j úiska is≥ lrk ,o
uQ,H-fkdjk wj∞kï l<ukdlrK lñgqj fj; Y=oaO úfoaY úksuh úl=Kqï m%udKh wefu˙ldkq fvd,r®
iEu ldr®;=jl ° u b†˙m;a lrhs' ñ,shk 768'16 la úh ^˚˚-21 jk ixLHd igyk&'
wruqo,a iemhSu je<elaùu iïnkaOfhka .kqfokq wka;¾ nexl= úfoaY úksuh .kqfokq mßudj - 2016
mdr®Yajhkaf.a we;s ne£u$wkql+,ùu ms<sn| jdr®Isl ^t'c'fvd' ñ,shk&
iudf,dapkh
udih t;eka miq†k t†k b†˙ tl;=j
jir 2016 ° cd;Hka;r fufyhqï lghq;=
ckjd˙ 393'00 101'00 80'90 575'76 1"150'66
fomdr®;fïka;=j úiska §Tfí .kqfokqlre y∫kd
fmnrjd˙ 301'13 101'50 76'40 696'16 1"175'19
.ekSu (KYC) $ .kqfokqlrejka ms<sn| ksis WfoHda.
udr®;= 226'00 239'20 143'35 829'63 1"438'18
fhka ls%hd ls¯u (CDD) iïnkaO YS% ,xld uy
wfm%a,a 138'80 149'50 188'50 701'41 1"178'21
nexl=fõ .kqfokq mdr®Yaj fj; n,mj;ajk ¯;s¶
uehs 98'75 98'75 153'95 781'83 1"133'28
kï jQ kj udr®f.damfoaY moaO;shla ilia lrk
,°' fuys uqLH wruqK jkafka ishÆu úfoaY úksuh cqks 316'45 150'55 142'75 794'22 1"403'97
.kqfokq iïnkaOfhka ishÆu .kqfokq mdr®Yj cQ,s 144'75 108'50 73'20 794'88 1"121'33
úiska uQ,H úY=oaêlrKh je<elaùu iy ;%ia;jdohg wf.daia;= 112'75 199'85 261'55 614'79 1"188'94
wruqo,a iemhSu je<elaùu ms<sn| ms<s.;a cd;Hka;r iema;eïnr® 234'75 185'70 357'70 661'45 1"439'60
m˙phka iïnkaOfhka jQ kS;s yd fr.=,dis ms<sn| Tlaf;danr® 210'90 220'60 165'95 709'03 1"306'48
wkql+,;djh iy;sl ls¯uhs' fkdjeïnr® 102'00 91'00 87'40 716'21 996'61
foieïnr® 177'22 78'50 159'68 821'63 1"237'03
16'3 foaYSh úfoaY úksuh fjf<|fmd< tl;=j 2"456'50 1"724'65 1"891'33 8"696'04 14"769'50
uQ,dY%h( cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j" YS% ,xld uy nexl=j
2016 jifr® °" úksuh wkqmd;slfha wêl úp,khka
md,kh ls¯fï wruq◊ka" cd;Hka;r fufyhqï lghq;=
fomdr®fïka;=j wLKav wëlaIKh ;=<ska" foaYSh úfoaY II-21 ixLHd igyk
úksuh fjf<|fmd< lghq;= iqugj mj;ajdf.k hk YS% ,xld uy nexl=j u.ska isÿlrk ,o úfoaY úksuh .ekqï
,°' miq.sh jir ;=< uyd ì%;dkHh" hqfrdamd ix.ufhka iy úl=Kqï - 2016
bj;aùu iy wefu˙ldkq tlai;a ckmo fµvr,a ixÑ; ^t'c'fvd' ñ,shk&
nexl=j u.ska fmd,S wkqmd;sl by< hEfï iïNdú;djla Y=oaO úfoaY úksuh
udih .ekqï úl=Kqï
we;s njg wfmalaId ls¯u ksid we;s jQ wúksYaÑ;Ndjhka .ekqï$^úl=Kqï&
fya;=fjka wefu˙ldkq fvd,rh wêm%udKh ùfï ckjd˙ - 303'50 ^303'50&
m%;sM,hla f,i m%d.aOk .,dhdï by< hEu iy NdKavd.dr fmnrjd˙ - 189'05 ^189'05&
iq/l=ïm;aj, wdfhdackh lr ;snQ úfoaYSh wdfhdack udr®;= 10'95 432'06 ^421'11&
kej; ujq rgj,a lrd hEu u.ska YS% ,xld remsh,
wfm%a,a 14'94 266'45 ^251'51&
wjm%udKh ùu i|yd mSvkhla t,a, úh' 2015 jifr®
uehs 123'83 36'20 87'63
° wefu˙ldkq fvd,r® ì,shk 13'6 la jQ wka;r® nexl=
.kqfokq m˙udj" 2016 jifr® ° wefu˙ldkq fvd,r® ì,shk cqks 178'78 194'02 ^15'24&
14'8 olajd jeä úh ^˚˚-20 jk ixLHd igyk&' miq.sh cQ,s 204'55 53'90 150'65
jir yd iei£fï °" miq†k (Tom), t†k (Cash) iy wf.daia;= 190'77 57'58 133'19
b†˙ (Forward) moku hgf;a jQ úksuh .kqfokqj, iema;eïnr® 131'29 15'20 116'09
wvqùula fmkakqï l< w;r t;eka (Spot) moku hgf;a Tlaf;danr® 88'33 163'78 ^75'45&
is≥jQ úksuh .kqfokqj, ie,lsh hq;= jr®Okhla fmkakqï
fkdjeïnr® 9'45 116'91 ^107'46&
fl˙◊' 2016 jr®Ih ;=< °" YS% ,xld uy nexl=j u.ska
n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,g mj;ajdf.k hd yels Y=oaO foieïnr® 179'31 71'73 107'58
úfoaY úksuh m%udKh u; mkjk ,o iuia; iSudj tl;=j 1"132'22 1"900'38 ^768'16&
wefu˙ldkq fvd,r® ñ,shk 197 uÜgu olajd jeä lrk ,°' uQ,dY%h( cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j" YS% ,xld uy nexl=j
∞hl;ajh ,nd°u o is≥ fl˙◊' fuu ldr®hNdrhka my; ms<s.kajk ,o iema;eïnr® 15 jdr®;dfõ §uQ,H wxYfha
ieflúka olajd we;' m%jK;d iy ia:dhS;dj¶ m˙Éf√oh ndysr wdh;k iy Y%S
,xld uy nexl=fõ w∞< fomdr®;fïka;= úiska imhk ,o
^w& idr®j úplaIK wfõlaIKh jdr®;d tla/ia ls¯u iy wjYH ∞hl;ajh ,nd °u ;=<ska
fomdr®;fïka;=jg mej¯ we;s ldr®hNdrhg wkq.; ksu lrk ,°' fuu jdr®;d u.ska ldr®hidOkh" wj∞kï
fjñka uy nexl=fõ wfkl=;a fomdr®;fïka;=j,ska iy iy wj∞kï l<ukdlrKh" iïm;a Wmfhdackh hk
ndysr wdh;kj,ska imhd.kq ,enQ o;a; mokï fldg wxY iïnkaO úfYaI wjOdkh fhduq lrñka rfgys uQ,H
f.k uQ,H wdh;k" uQ,H fj<|fmd<j,a" idx.ñl wxYh wdh;k" uQ,H fj<|fmd< iy uQ,H moaO;sh ms<sn| mqΩ,a
iy idr®j wdr®:ßlh hk wxYhkays uQ,H Yla;su;aNdjh úYaf,aIKhla is≥ lrk w;r" rfgys uQ,H wxYfha iuia;
ms<sìUq flfrk or®Yl fm<la ldr®;=uh iy udisl ia:dhS;djh flfrys fuu tla tla wxYhkaf.ka is≥ jQ yd
mokula hgf;a wLKavj ilia lrk ,°' fujeks b†˙fha ° úh yels n,mEï we.hSu yd tu wxYhkag w∞<
we.hSï yryd by; i|yka l< uQ,H wxYfha Wm wxYj, kshdukhkays ;j≥rg;a is≥ jQ jr®Okhka ms<sn| úia;r
ia:dhS;dj we.hSu iy tlS wxYj, we;s úh yels wj∞kï we;=<;a fõ' tfukau fomdr®;fïka;=j úiska Y%S ,xld uy
lrkfldgf.k iuia; uQ,H moaO;sfha ia:dhS;djhg nexl=fõ wfkl=;a fomdr®;fïka;=j,g uQ,H wxYfha o;a;
wys;lr n,mEula we;s ùug hï m%jK;d mj;S kï tlS iïmdokh" wLKav jdr®;d b†˙m;a ls¯ï iy m%ldYk
uQ,sl ;;a;aj y∫kd .ekSu;a is≥ fl˙◊' ;j o" uQ,H i|yd ∞hl;ajh ,nd°u o is≥ fl˙◊'
fj<|fmd<j,a" n,m;%,dNS nexl= yd nexl= fkdjk uQ,H
^wE& wfkl=;a l%shdldrlï
wdh;k" idx.ñl wxYh iy idr®j wdr®:ßlh wdjrKh
jk m˙† idr®j úplaIK or®Yl lsysmhla fomdr®;fïka;=j idr®j úplaIK;d wOHhk fomdr®;fïka;=j" wka;r®cd;sl
úiska ilia l< w;r úksuh wkqmd;slfha yeis¯u" uQ,H wruqo, iy f,dal nexl=fõ ;dlaIK ks,Od¯ka iuÛ
idx.ñl wxYfha Kh ,nd .ekSfï yelshdj iy uQ,H tlaj .egÆld¯ j;alï h:d;;a;ajhg m;als¯u" uQ,H wxYfha
wxYfha Kh .,d hEï wdY%s;j iuia; uQ,H moaO;shg we;s kshdukhkag w∞< kshduk l%ufõohka yd kS;s hdj;ald,Sk
úh yels wjodkï l,a;nd y∫kd .ekSfï wruqfKka tlS ls¯u yryd uQ,H wxYfha wLKav jr®Okhka is≥ ls¯ug Y%S ,xld
wxY wdY%s; mQr®j ±kqï°fï or®Yl ;j≥rg;a jeä†hqKq lrk uy nexl=fõ w∞< fomdr®;fïka;=j,g wjYH ;dlaI◊l iydh
,°' by; i|yka l< idr®j úplaIK wfõlaIKhkaf.ka ,nd°u i|yd wjYH uQ,sl iïnkaëlrK lghq;= o 2016 jir
wkdjrKh jk uQ,H wxYfha m%jK;d iy ixjr®Okhka ;=< ° is≥ lrk ,°'
u;=lr olajñka udisl uQ,H wxY wj∞kï we.hSfï jdr®;d
uQ,H m%;sm;a;s lñgqj fj; wLKavj b†˙m;a lrk ,°' 19' f.ùï iy mshùï
^wd& uQ,H wxYfha úfYaIs; úIh lafIa;% wdjrKh jk uqo,a kS;s mkf;a 62 w j.ka;sh u.ska Y%S ,xld uy nexl=j
m˙† mr®fhaIK is≥ ls¯u fj; wruqo,a udre ls¯u i|yd moaO;s msysgqùu iy
fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jir ;=< ° uQ,H wxYfha fufyhùu" f.ùï nerlï mshùu iy iyNd.s;aj
úfYaIs; úIh lafIa;% y;rla hgf;a mr®fhaIK is≥ wdh;kj,g moaO;s kS;s¯;s ksl=;a ls¯u i|yd n,h mjrd
lrk ,°' fuu mr®fhaIKhka ;=<ska nexl= fkdjk uQ,H we;' fï wkqj" Y%S ,xld uy nexl=jg mej¯ we;s j.lSu
wdh;kj, Kh °fï lghq;= úúOdx.SlrKh i|yd bgq ls¯u i|yd f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j 2002
mj;akd iSudjka y∫kd .ekSu" uQ,H wdh;k i;= ,eìh ° ia:dmkh lrk ,°' ;jo" 2005 wxl 28 ork f.ùfï
hq;= Kh fYaIhka m%;suQ,HlrKh" ysÛysá fyda wlr®ukH yd fíreï ls¯fï moaO;s mk; n,d;aul ls¯u;a iu`.
Kh o we;=<;aj ≥r®j, uQ,H wdh;k l%ñlj m%;sjHqy.; Y%S ,xld uy nexl=jg tu mk; hgf;a mej¯ we;s
ls¯u iy l,dmSh uy nexl=j, uQ,H moaO;s wxYfha j.lSï bgq ls¯u o f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=jg
fomdr®;fïka;=j, ixúOdk jHqyh wOHhkh ls¯u is≥ mjrk ,°' ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sfhys fufyhqï
fl˙◊' is≥ ls¯u" uQ,H .kqfokq i|yd miq fufyhqï ldr®hd,
myiqlï ie,iSu" iaúµaÜ (SWIFT) ikaksfõok lghq;=
^we& Y%S ,xld uy nexl=fõ jHjia:dms; iy wfkl=;a l<ukdlrKh ls¯u" wdishdkq ksIaldYk ix.ufha
m%ldYk i|yd ∞hl ùu rgj,a w;r .kqfokq i|yd myiqlï ie,iSu" cd;sl
idr®j úplaIK;d wOHhk fomdr®;fïka;=j" Y%S ,xld f.ùï hdka;%Kh f.dvke.Su i|yd myiqlï ie,iSu
uy nexl=fõ 2015 jifr® jdr®Isl jdr®;dfjys §uQ,H fukau rg;=< f.ùï iy mshùï moaO;s kshduk iy
wxYfha ls%hdld¯;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj¶ iy wfõlaIK lghq;= is≥ ls¯u hk ldr®hhka f.ùï iy
Y%S ,xld uy nexl=j úiska m%ldYhg m;a lrk ,o uE;ld,Sk mshùï fomdr®;fïka;=fjys m%Odk lghq;= fõ' tA wkqj"
wdr®:ßl m%jK;d - 2016 ys §uQ,H wxYfha m%jK;d iy 2016 jir ;=< f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=fjys
ia:dhS;dj¶ hk m˙Éf√o ieliSu i|yd ∞hl;ajh iy m%Odk lghq;=j,g w∞< l%shdld˙;ajh my; ±lafjk
wjYH iïnkaëlrK lghq;= is≥ lrk ,°' ;jo" Y%S ,xld w;r f.ùï yd mshùï moaO;s ms<sn| úia;rd;aul ú.%yhla
uy nexl=j úiska 2016 iema;eïnr® ui uqo,a wud;Hjrhdg 8 jk m˙Éf√ofhys ±lafõ'
19'1
;;ald,Sk o< mshùï moaO;sfhys (RTGS) jd◊cuh moku u; jQ (Proprietary) úfoaY úksuh
fufyhqï lghq;= .kqfokq w;aysgqùu;a iu`. fiajd uqr l%uh o 2016
wf.daia;= udifha 10 jk ∞ isg w;aysgqjk ,°'
f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska iyNd.s;aj
wdh;k w;r ld, ixfõ° úYd, jákdlï iys; f.ùï ^wd& újg fj<|fmd< lghq;= i|yd miq fufyhqï
;;ald,Sk o< mshùï moku u; mshùï is≥ lrk ldr®hd, fiajd
;;ald,Sk o< mshùï moaO;sfhys fufyhqï lghq;= is≥
lrk ,o w;r" tu moaO;sfhys iqug l%shdld˙;ajh iy;sl n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy m%d:ñl wf,úlrejka iu`.
ls¯u i|yd iyNd.s;aj wdh;k fj; tla †k øjYS,;d is≥ l< újg fj<|fmd< lghq;= i|yd miq fufyhqï
myiqlu ,nd °u o is≥ lrk ,°' ;;ald,Sk o< mshùï ldr®hd, myiqlï i,id foñka újg fj<|fmd<
moaO;sfhys iyNd.s;aj wdh;k jkqfha Y%S ,xld uy iyNd.s;aj wdh;kj, øjYS, wjYH;d l<ukdlrKh
nexl=j" n,m;%,dNS jd◊c nexl=" nexl= fkdjk m%d:ñl i|yd myiqlï i,ik ,°' ta wkqj" 2016 jir ;=< °
wf,úlrejka" fiajl wr®:idOl wruqo, iy fld<U f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska remsh,a ì,shk
fldgia yqjudrefjys uOHu ;ekam;= moaO;shhs' 252 la jákd m%;sñ,° .ekSï .kqfokq 120 la o" jákdlu
remsh,a ì,shk 5"573 la jQ ks;H ;ekam;= myiqlï .kqfokq
;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh yd ,xldfilHq moaO;sh 3"813 la o" remsh,a ì,shk 3"208 la jQ ks;H Kh myiqlï
hk moaO;s follska iukaú; ,xldfiÜ,a moaO;sh" 2016 2"555 la o" remsh,a ì,shk 3"938 la jQ m%;sñ,° .ekqï
foieïnr® udifha ° ixialrK 3'7 isg ixialrK 3'8 .kqfokq 4"119 la o" remsh,a ì,shk 39'60 la jQ ia:ßr moku
olajd jeä †hqKq lrk ,o w;r tu kj ixialrK hgf;a u; NdKavd.dr ì,am;a úl=Kqï .kqfokq 22 la o" remsh,a
i„ù fufyhqï lghq;= wdrïN lrk ,°' ì,shk 15'77 la jQ ia®:ßr moku u; NdKavd.dr ì,am;a
ñ,° .ekSï .kqfokq 21 la o is≥ ls¯ug iy myiqlï
2016 jir wjidkfha ° iyNd.s;aj wdh;k ixLHdj 36 la ie,iSug ∞hl úh'
úh' jir ;=< ° ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh u.ska remsh,a
ì,shk 93"378 l jákdlñka hq;a .kqfokq 365"991 l 19'3 iaú*AÜ (SWIFT) uQ,H ikaksfõok moaO;sh
m%udKhl mshùï lghq;= is≥ lrk ,°' ;;ald,Sk o< l<ukdlrKh
mshùï moaO;sh u.ska mshjk ,o ffoksl idudkH
.kqfokq m%udKh 1"519 la jQ w;r tys .kqfokqj, f,dal jHdma; wka;r®nexl= uQ,H ikaksfõok ix.uh
idudkH jákdlu remsh,a ì,shk 387 la úh' iyNd.s;aj ^iaúµaÜ& hkq iqrlaIs; yd wdrlaIdld¯ m˙irhla ;=< uQ,H
wdh;k fj; ffokslj ,nd fok ,o tla †k øjYS,;d .kqfokqj, f.ùï Wmfoia iy fjk;a w∞< f;dr;=re
myiqlfuys idudkHh remsh,a ì,shk 38'8 la úh' yqjudre ls˙fï ikaksfõok udr®.hla fõ' uD≥ldx.
cd;Hka;r m%ñ;Skag wkql+,j lghq;= lrñka ;;ald,Sk yd oDvdx." l%shd∞uhka" l%shdmámdàka iy wj∞kï
o< mshùï moaO;sfhys Wmfhda.S;dj 2016 jifr® ° ishhg l<ukdlrK md,khka iïnkaOfhka iaúµaÜ m%Odk
99'90 f,i mj;ajdf.k hk ,°' uQ,ia:dkh u.ska kshu lrk ,o m%ñ;Skag wkql+, fjñka
wfkl=;a foaYSh yd wka;r®cd;sl uQ,H wdh;k iu`.
19'2 Y%S ,xld uy nexl=fjys uQ,H .kqfokq i|yd miq Y%S ,xld uy nexl=fõ ishÆu iaúµaÜ ikaksfõok lghq;=
fufyhqï ld¾hd, fiajd iemhSu f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j u.ska mj;ajdf.k
hkq ,nhs'
^w& úfoaY úksuh .kqfokq i|yd miq fufyhqï ldr®hd,
fiajd 2016 jir ;=< ° Y%S ,xld uy nexl=fõ foaYSh iy úfoaYSh
úksuh .kqfokq i|yd myiqlï i,iñka hjk ,o iy
2016 jifr® °" Y%S ,xld uy nexl=fõ cd;Hka;r ixÑ; ,enqKq uqΩ iaúµaÜ mKsjqv ixLHdj" ms<sfj<ska 1"649"068
l<ukdlrK lghq;= iïnkaOfhka imhk ,o miq iy 876"294 la úh' ;u fiajd ∞hlhka fj; jeä†hqKq
fufyhqï ldr®hd, fiajd my; ±lafõ' lrk ,o myiqlï iys; jvd ldr®hlaIu fiajdjla ,nd
^⁄& 2016 jifr® °" úfoaY úksuh wf,ú iy uQ,Hk" °u i|yd fiajd iemhqïlre úiska iaúµaÜ moaO;sh kj
uqo,a fj<|fmd<" ia:djr wd∞hï iq/l=ïm;a" rka ixialrK 7.1.21 olajd jeä†hqKq lrk ,°' ta wkqj"
fj<|fmd< wdY%s; lghq;=" wdishdkq ksIaldYk iaúµaÜ úiska y∫kajd ≥ka cd;Hka;r m%ñ;Skag wkql+,
ix.ufha .kqfokq iy m%;sñ,° .ekSï$m%;súl=Kqï ùu i|yd Y%S ,xld uy nexl=j o fuu kj ixialrKh
.kqfokq 12"621 lg w∞< mshùï is≥ l< w;r" tys idr®:lj ia:dmkh lrk ,°'
jákdlu tlai;a ckmo fvd,r® ì,shk 343'4 la
úh' 19'4 wdishdkq ksIaldYk ix.uh hgf;a isÿ lrk
.kqfokq i|yd myiqlï ie,iSu
^⁄⁄& cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j u.ska
fhduq lrk .kqfokq mshùug myiqlï ie,iSu 2016 jifr® ° f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska
Wfoid fiajd uqr l%uh 2016 m<uq i;a udih ;=< wdishdkq ksIaldYk ix.ufhys idud‚l rgj,a 9 w;r
° ;j≥rg;a l%shd;aul lrk ,°' flfia jqj o" is≥jk cd;Hka;r fj<| .kqfokq mshùu i|yd myiqlï
ie,iSu wLKavj is≥ lrk ,°' wdishdkq ksIaldYk ix.ï f.ùï hdka;%Kh yryd remsh,a ì,shk 174 l
hdka;%Kh yryd Y%S ,xldj" remsh,a ì,shk 478'1 l jákdlulska hq;a .kqfokq ñ,shk 31'3 la is≥ lrk
jákdlulska hq;a .kqfokq 6"510 la is≥ lrk ,°' tu ,°'
hdka;%Kh hgf;a is≥ lrk ,o Y=oaO mshùïj, jákdlu
^wd& ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï wdY%s; fmd≥ f.ùï
remsh,a ì,shk 409'4 la úh'
hdka;%Kfhys fojk Wm moaO;sh jk úoHq;a
wdishdkq ksIaldYk ix.ufha 45 jk wOHlaI uKav, wruqo,a mej¯u i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh 2015
/iaùu 2016 jifr® cqks udifha ñhekaudrfha ° meje;ajQ wf.daia;= udifha ° wdrïN lrk ,°' úoHq;a wruqo,a
w;r Y%S ,xld uy nexl=fjys ksfhdacH wêm;s" f.ùï mej¯u i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh .kqfokqlrejkag
iy mshùï fomdr®;fïka;=fõ" wOHlaIl iy wdishdkq wka;r®cd,h mokï lr.;a nexl= lghq;=" cx.u
ksIaldYk wxYfha wxY m%Odks tu /iaùug iyNd.s úh' ≥rl:k mokï lr.;a nexl= lghq;= u.ska"
iajhxl%Sh fg,r® hka;%" lsfhdiala hka;% iy nexl=
19'5
cd;sl f.ùï hdka;%Kh f.dvke.Su i|yd ljqΩj fj;ska hk úúO l%u yryd ;;ald,Skj
myiqlï ie,iSu wruqo,a heùug myiqlï i,ihs'
Y%S ,xld uy nexl=j úiska" —,xldfma˜ (LankaPay) 2016 wjika jk úg úoHq;a wruqo,a mej¯u i|yd jQ
ikakduh hgf;a ,xldla,shr® ^fm!oa.,sl& iud.u fmd≥ hdka;%Khg uQ,H wdh;k 22 la iïnkaO ù
u.ska fufyhjkq ,nk ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï isá w;r tu.ska jákdlu remsh,a ì,shk 69'4 la jQ
wdY%s; fmd≥ f.ùï hdka;%Kfhys ia:dms; ls¯u i|yd .kqfokq 894"674 la i|yd myiqlï imhk ,°'
wjYH myiqlï iemhSu wLKavj is≥ lrk ,°' rfgys
cd;sl f.ùï hdka;%Kh f,i kï lrk ,o ldâm;a iy ^we& iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ yjq,a fiajd
wfkl=;a f.ùï wdY%s; fmd≥ f.ùï hdka;%Kh moaO;s 5 hdka;%Kh 2015 wf.daia;= udifha ° tla idud‚l
lska iukaú; fõ' tkï" iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd wdh;khla iys;j wdrïN l< w;r fï u.ska
jQ fmd≥ f.ùï hdka;%Kh (CAS)" úoHq;a wruqo,a mej¯u iajhxl%Sh fg,r® hka;% fiajdj iemhSu i|yd iajlSh
i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh (CEFTS)" iajhxl%Sh fg,r® iajhxl%Sh fg,r® hka;% hdka;%Khka fkdue;s uQ,H
hka;% i|yd iajlSh hdka;%Khla fkdue;s wh fjkqfjka wdh;k i|yd myiqlï imhhs'
jQ yjq,a fiajd hdka;%Kh (SAS)" úl=Kqïm, f.ùï hka;%
wdY%s; fmd≥ hdka;%Kh (CPS) iy cx.u ≥rl:k wdY%s; 19'6
f.ùï iy mshùï moaO;s kshdukh iy
f.ùï i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kh (CMobS) fõ' ldâm;a wfõlaIKh
iy wfkl=;a f.ùï wdY%s; fmd≥ hdka;%Kfha cd;sl úoHq;a f.ùï moaO;sj, iqrlaIs;Ndjh iy ldr®hlaIu;dj
jeo.;alu ie,ls,a,g f.k ta i|yd myiqlï iemhSu ;yjqre ls¯u i|yd f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j tys
i|yd f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j" ldâm;a iy kshduk iy wfõlaIK lghq;= ;j≥rg;a is≥ lrk ,°' ta
wfkl=;a f.ùï wdY%s; fmd≥ f.ùï hdka;%K lghq;=j, wkqj" 2016 jir ;=< ° f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j
l%shdld˙;ajh iy 2015 wxl 07 ork f.ùï iy mshùï my; ±lafjk m%Odk ldr®hhka is≥ lrk ,°'
moaO;s pl%f,aLh u.ska ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï wdY%s;
fmd≥ f.ùï hdka;%Kh iu`. iïnkaO ùug w∞<j kshu ^w& 2013 wxl 1 ork f.ùï ldâm;a iy cx.u ≥rl:k
lrk ,o ld,iSudjka ks¯laIKh ls¯u is≥ lrk ,°' wdY%s; f.ùï moaO;s i|yd jk ksfhda. hgf;a
2016 jir wjidk jk úg ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï Y%S ,xld uy nexl=j 2016 jifr® ° n,m;% folla
wdY%s; fmd≥ f.ùï hdka;%Kfha m%.;sh my; ±lafõ' ksl=;a lrk ,o w;r tla uQ,H wdh;khlg f.úï
ldâm;a ksl=;a lrkafkl= f,i o" wfkla uQ,H
^w& ldâm;a iy wfkl=;a f.ùï wdY%s; fmd≥ f.ùï
wdh;khg f.ùï ldâm;a ksl=;a lrkafkl= iy
hdka;%Kfha m%:u moaO;sh f,i" iajhxl%Sh fg,r®
.kqfokqlrejkaf.a .sKqï mokï lr.;a cx.u
hka;% i|yd jQ fmd≥ f.ùï hdka;%Kh 2013 cQ,s
≥rl:k wdY%s; f.ùï moaO;shl l%shdlrefjla f,i
udifha ° fufyhqï lghq;= wdrïN lrk ,°' 2016
lghq;= ls¯ug o n,m;% ,nd fok ,°' ta wkqj" 2016
wjidk jk úg iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ
jir wjidkfha °" n,m;%,dNS fiajd iemhqïlrejka
fmd≥ f.ùï hdka;%Kfha idud‚l ixLHdj 23
ixLHdj 35 olajd jeä úh'
la jQ w;r Bg iïnkaO ù ;snQ iajhxl%Sh fg,r®
hka;% ixLHdj 3"800 blaujk ,°' fuu hdka;%Kh ^wd& cx.u ≥rl:k mokï lr.;a úoHq;a uqo,a moaO;sj,
u.ska iajhxl%Sh fg,r® hka;% yryd uqo,a .ekSfï mj;sk wj∞kï ie,ls,a,g .ksñka" f.ùï iy
yd fYaIh m¯laId ls¯fï myiqlï imhkq ,nhs' mshùï fomdr®;fïka;=j cx.u ≥rl:k mokï
2016 jifr® ° iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ fmd≥ lr.;a úoHq;a uqo,a moaO;s fufyhùu i`oyd
n,m;%,dNS fiajd iemhqïlrejkaf.a úoHq;a uqo,a úoHq;a f.ùï ms<sn|j fmd≥ uyck;dj Wkka≥ ls¯u
moaO;sj, lghq;= m¯CId ls¯ug t;eka m¯laIK i|yd t†fk∞ .kqfokq lr .ekSu i|yd ;sfnk iqΩ
lghq;= is≥ ls¯u;a tu moaO;sj, úYajikSh;ajh iy m˙udK f.ùï moaO;s ms<sn| fmd≥ uyck;dj ±kqïj;a
iqug l%shdld˙;ajh ;yjqre ls¯u i|yd w∞< fiajd ls¯ug f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska f.ùï
iemhqïlrejkag ksr®foaY kshu ls¯u;a is≥lrk ,°' WmlrK ms<sn| mqj;am;a ±kaùï m< lrk ,°'
remsh,a ì,shk 792'4 la jQ NdKavd.dr ì,am;a iy remsh,a ^we& ta yd iu.dój úksúoNdjh by< kexùu i|yd"
ì,shk 4"053'6 la jQ NdKavd.dr ne∫ïlrj,ska iukaú; 2016 jifr® wf.daia;= ui isg uyd NdKavd.drfha
úh' ks,Od¯ka fofofkl= NdKavd.dr ì,am;a"
NdKavd.dr ne∫ïlr yd Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr
21'4 rdcH iq/l=ïm;a f,aLkh mj;ajdf.k hEu fgkavr® lñgq idud‚lhka f,i m;alr we;'
rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska uOHu ;ekam;= ^wE& rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska fjkafoais †kh
moaO;sfha (CDS) rdcH iq/l=ïm;a ysñld˙;ajfha is≥jk iy m˙K; ld,h yd ;j;a f;dr;=re we;=<;a fldg
fjkialï hdj;ald,Skj mj;ajdf.k hEu" oaú;ShSl fjkafoais †k or®Ykh b†˙m;a fldg we;' fuh
fj<|fmd< iqug f,i mj;ajdf.k hEug Wmld¯ úh' uqo,a wud;HdxYfha tl`.;dj iys;j m%ldYkhg m;a
2013 wf.daia;= 01 jk †k ksl=;a lrk ,o ,xldfiÜ,a flfrk w;r" tu.ska m%d:ñl fjkafoais l%shdj,sh
(LankaSettle) moaO;s kS;s ^2'1 wkqjdoh& ixfYdaOkhkag mqfrdal:kh myiq ls¯u iy b†˙ fjkafoais ms<sn|
wkql+, jk m˙† rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska f;dr;=re l,afõ,d we;=j ,nd°u ;yjqre lr we;'
ksr®f,aÅ; iq/l=ïm;a mshùfï moaO;sh (SSSS) i|yd
kj .sKqï jr®.hka y∫kajd fok ,°' fï w;r uOHu ^b& ;jo rdcH Kh fomdr®;fïka;=jg" rdcH Kh
;ekam;= moaO;sfha (CDS) .sKqï ysñhkag ld,Sk ysñlï" l<ukdlrK l%fudamdhka jr®Okh i|yd tlai;a
.kqfokq iy f.ùï m%ldYhka heùfï ldr®hh jir mqrd ckmo NdKavd.dr WmfoaYl ;dlaI◊l iydh o
wLKavj is≥ úh' rdcH Kh fomdr®;fïka;=j u.ska 2016 ,eî we;'
jir ;=< úoHq;a ;emE, u.ska úoHq;a m%ldYkhka 1"506 la
iy idudkH ;emE, u.ska wr®O jdr®Isl ysñlï m%ldYk
21'6 Kh fjf<|fmd< m%j¾Okhka
23"161 la" udisl .kqfokq m%ldYk 63"177 la iy f.ùï
m%ldYk 40"065 la uOHu ;ekam;= moaO;sfha (CDS) .sKqï rdcH Kh l<ukdlrKfha wruqKq jkafka w∞< wj∞kï
ysñhka fj; hjk ,°' ;jo" uOHu ;ekam;= moaO;sfha ;;a;ajhka úplaIKYS,S uÜgul mj;ajd .ksñka ,nd.;
(CDS) .sKqï ysñhkag ;u hdj;ald,Sk .sKqï f;dr;=re yels wju ms˙jehla hgf;a rdcH uQ,H wjYH;djka
wka;r®cd, .sKqula yryd m¯laId ls¯fï myiqlu ,nd imqrd .ekSuhs' ta i|yd rdcH Kh fomdr®;fïka;=j
fok ,°' 2016 foieïnr® ui w. jk úg uOHu ;ekam;= úiska úksúoNdjh ;j≥rg;a jr®Okh ls¯u u.ska" rcfha
moaO;sfha (CDS) uqΩ ,shdm†xÑ .sKqï ysñhka ixLHdj iq/l=ïm;a fjf<|fmd< ;=< we;s ;r.ld¯;ajh jeä
92"065 la úh' ls¯u yd tu.ska fjf<|fmd< ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq
ls¯u ms◊i" Kh fjf<|fmdf<a my; i|yka uE; ld,Sk
21'5 moaO;s m%;sixialrK ixjr®Okhka is≥lrk ,°'
rdcH Kh fomdr®;fïka;=j u.ska m%Yia; jQ fiajdjla ^w& rcfha iq/l=ïm;a fjf<πu i|yd í¨ïnr®.a
,nd°u i|yd my; i|yka moaO;s m%;sixialrKhka 2016 (Bloomberg) .kqfokq moaO;shla y∫kajd°u
jir ;=< ° is≥ lrkakg fh≥◊' ;=<ska jvd fyd| ñ,la wkdjrKh lr.ekSu"
by< úksúoNdjh iy oaú;ShSl fjf<|fmd< ;=<
^w& rdcH iq/l=ïm;a wdfhdaclhkaf.a iqrlaIs;Ndjh iy fjf<|fmd< m˙udj ie,lsh hq;= uÜgulska
m%d:ñl wf,úlre moaO;sfha ia:djr;ajh iy;sl by< hEu ;=<ska ms<sìUq jk m˙† úYajdikSh;ajh
ls¯u i|yd foaYSh NdKavd.dr ì,am;a wd« mk; jeä ùu wd†h ±lsh yel ^fjf<|fmd< m˙udj -
iy ,shdm†xÑ ialkaO iy iq/l=ïm;a wd« mk; remsh,a ì,shk 690'77" .kqfokq ixLHdj - 4"681&'
hgf;a ksl=;a lrk ,o fr.=,dis wkqj m%d:ñl ;jo" í¨ïnr®.a bf,lafg%dksla fjf<| moaO;sh
wf,úlrejka fufyhùu iy iqm¯laIKh" nexl= m%;sñ,° .ekSï .kqfokq i|yd mqΩ,a ls¯ug;a ñ,°
fkdjk uq,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j .ekSfï yd úls”fï wfmalaIs; ñ, .Kka ^Two-
fj; mjrk ,°' way Quotes) tu moaO;sh yryd m%ldYhg m;a ls¯u
^wd& fjf<|fmd< f;dr;=rej, talShNdjh iu`. wksjdr®h ls¯ug;a wfmalaId flfr®'
fjf<|fmd< úksúoNdjh jeä†hqKq ls¯fï
wfmalaIdfjka rdcH Kh fomdr®;fïka;=j ishÆu ^wd& úfoaY wdfhdaclhkaf.a iq/l=ïm;a mshùï yd
m%d:ñl wf,úlrejkaf.a iyNd.S;ajfhka 2016 ksIaldYk l%shdj,sh jvd;a jeä†hqKq ls¯fï
cQ,s ui isg b†˙ fjkafoais i|yd mQr®j ,xiq /iaùï wáfhka" rdcH iq/l=ïm;a i|yd hQfrdaksIaldYk
fufyhùu wdrïN lrk ,°' ta wkqj úksúoNdjh yelshdj (Euroclearability) ,nd .ekSu ms◊i rdcH
;j≥rg;a jeä†hqKq ls¯u i|yd jifr® wjidk Kh fomdr®;fïka;=j úiska lghq;= lrñka isà'
Nd.fha isg NdKavd.dr ì,am;a iy NdKavd.dr tu.ska úfoaYSh wdfhdack moku úúOdx.SlrKh
ne∫ïlr tla tla fjkafoais ;=<ska ms<s.;a iuia; jk w;ru iy úfoaY wdfhdaclhka yg rcfha
,xiq jákdlu fjkafoais i|yd b†˙m;a l< iuia; iq/l=ïm;a fjf<|fmd<g m%fõY ùfï myiqj
jákdlug iSud lrk ,°' jeä†hqKq jkq we;'
^we& ;jo" wjYH kS;suh rduqj we;s ls¯u iu.ska ;jo" úêu;a uQ,H wxYfhka neyerj isák mqoa.,hka
rcfha iq/l=ïm;a i|yd úoHq;a fjf<| myiqlï b,lal lr .ksñka oekqïj;a ls¯fï yd ksmqK;d
iy uOHu m%;smdr®Yaj ksIaldYkd.drhla ^CCP& ixjr®Okh ls¯fï jevigyka ud,djla jir mqrd meje;aùu
msysgqùfï l%shdj,sh" rdcH Kh fomdr®;fïka;=j iy úoHq;a yd uqøs; udOH fhdod.ksñka fomdr®;fïka;=j
úiska tlai;a ckmo NdKavd.dr fomdr®;fïka;=fõ u.ska ls%hd;aul lrk úúO Kh fhdackd l%u ms<sn|j
;dlaI◊l iydh iu.ska is≥ lrñka isà' uyckhd oekqïj;a ls¯u o is≥ lrk ,°'
^wE& ;j≥rg;a Y%S ,xld uy nexl=fõ f;dr;=re m%;sm;a;suh jYfhka laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh
;dlaIK fomdr®;fïka;=j" NdKavd.dr ì,am;a iy wxYh ;j≥rg;a ixjr®Okh ls¯u b,lal lr.ksñka"
Y%S ,xld uy nexl=j u.ska ls%hd;aul lrk m%;suQ,H Kh
NdKavd.dr ne∫ïlr i|yd wka;r®cd,h mokï
fhdackd l%u m%p,s; ls¯u i|yd 2016 jir ;=<° úúO
lr.;a fjkafoais moaO;sh hdj;ald,Sk lr we;'
m%;sm;a;suh fhdackd ls%hd;aul lrk ,°' fuu ls%hdudr®.
iajdëk ú.Kkh wjika jQ miqj fuu jeä†hqKq l<
j,ska lsysmhla f,i" uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok
moaO;sh l%shd;aul lrkq we;' fjkafoais l%shdj,sfha
Kh fhdackd l%ufhys Kh wdmiq f.ùfï ld,h by<
úksúoNdjh ;j≥rg;a jr®Okh lr.ekSu i|yd
kexùu iy cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys
rdcH Kh fomdr®;fïka;=j úiska ilia lr we;s
wju Kh iSudj fjkia ls¯u wd†h oelaúh yelshs'
fjkafoais kS;s" 2017 jifr® ° m%ldYhg m;a lrkq we;'
;jo" rdcH Kh fomdr®;fïka;=j tlai;a ckmo
NdKavd.drfha Wmldr iys;j ñ, fidhd .ekSfï 22'1 Kh$Kh wem wdjrK fhdackd l%u ls%hd;aul
hdka;%Kh iy úksúoNdjh jeä†hqKq ls¯u wruqKq lsÍu
fldg f.k mj;sk fjkafoais l%ufõoh ;j≥rg;a 2016 jifr® ° m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j Kh
iudf,dapkh lrñka isà' yd Kh wem wdjrK fhdackd l%u 13 la ls%hd;aul
ls¯u u.ska wLKavj uQ,H fiajdjkaf.a mrdih jvd;a
21'7 cd;Hka;r iaffjÍ;aj fY%a◊‚.; lsÍfï lghq;= mqΩ,a ls¯u i|yd lghq;= lrk ,°' ^ixLHd igyk
II-23& fuu fhdackd l%u w;r" Y%S ,xld rch úiska
iïnkaëlrKh
uQ,Hhkh lrkq ,nk iajhx /lshd m%jr®Ol uQ,drïN
rdcH Kh fomdr®;fïka;=j Y%S ,xldj i|yd cd;Hka;r Kh fhdackd l%uh w†hr - II iy lDIsldr®ñl ixjr®Okh
iaffj¯;aj fY%a◊.; ls¯ï ,nd.ekSu ;yjqre ls¯fï i|yd jQ cd;Hka;r wruqo, u.ska uQ,Hhkh lrkq ,nk
wruq◊ka wka;r®cd;sl fY%a◊.; ls¯fï wdh;k ^µsÉ cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk hgf;a ls%hd;aul
fr®áka.aia ,sñgâ" uQãia bkafjiagr® ir®úiia" iagEkavr®â jk fhdackd l%u folla o we;=<;a fõ'
wekaâ mqjr®ia& iu`. Tjqkaf.a 2016 jdr®Isl fY%a◊.;
ls¯fï iudf,dapk i|yd myiqlï imhk ,o w;r iuia;hla f,i .;a úg" 2016 jir ;=<° m%dfoaYSh
Tjqkaf.a fY%a◊.; ls¯fï fiajdjka o we.hSï lrk ,°' ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
u.ska Kh m%;s,dNSka 136"503 la i|yd remsh,a ñ,shk
20"809'1 l Kh uqo,a m%udKhla uqodyer we;' fuu Kh
22' m%dfoaYSh ixj¾Ok uqo,a m%udKfhka ishhg 63'3 la fmd,S iykdOdr Kh
fhdackd l%u hgf;a ,nd ° we;s w;r" ishhg 36'7 la
;=,s; yd iyNd.s;aj wdr®:ßl jr®Okhla <Ûd lr .ekSug
m%;suQ,H Kh fhdackd l%u hgf;a ,nd ° ;sfí' 2016 jir
iydhùu iy rg ;=< uQ,H wka;r®.;Ndjh by< kexùu
;=<° uqod yer we;s uqΩ Kh uqo,a m%udKfhka ishhg
wruqKq lr .ksñka m%;suQ,H Kh fhdackd l%u" fmd,S
46'4 la lDIsldr®ñl yd i;a;aj md,k wxYh i|yd
iykdOdr iy Kh wem wdjrK fhdackd l%u ls%hd;aul
,nd ° we;s w;r" ms<sfj<ska ishhg 40'6 la iy ishhg
ls¯u" iïnkaëlrKh ls¯u yd myiqlï ie,iSu fukau
13'0 la laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYh iy
Kh m˙mQrl fiajd iemhSu Y%S ,xld rch fjkqfjka
laIqø uQ,H wxYh i|yd ,nd ° we;'
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jifr® °
wLKavj is≥ lrk ,°' fuu Kh fhdackd l%u Y%S ,xld 2016 jir ;=<° m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska
uy nexl=j" Y%S ,xld rch" odhl wruqo,a imhk wdh;k ls%hd;aul lrk ,o Kh fhdackd l%u ms<sn| f;dr;=re
iy iyNd.s;aj uQ,H wdh;k u.ska uQ,Hhkh lrkq ,nhs' my; oelafõ'
tA wkqj Kh fhdackd l%uhkays m%;s,dNSkaf.a uQ,H
22'2 lDIsld¾ñl yd i;a;aj md,k wxYh
wjYH;djhka imqrd .ekSug yels wdldrhg iy oe˙h
yels ms˙jehlg lDIsldr®ñl" i;a;aj md,k" laIqø" l=vd wdr®:ßl jr®Okh i|yd lDIsldr®ñl yd i;a;aj md,k
yd uOH m˙udK jHjidh hk wxYhkays uQ,H wjYH;d wxYfhys odhl;ajh y`≥kd .ksñka 2016 jir ;=<°
we;s mqoa.,hka iy jHdmdr i|yd iykodhS Kh yd Kh m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iykodhS Kh yd
wem wdjrK fhdackd l%u u.ska uQ,H myiqlï ,nd °u Kh wem wdjrK fhdackd l%u ;=kla u.ska fuu wxYhg
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska is≥ lrk ,°' Kh ,nd °u wLKavj is≥ lrk ,°' fuu wxYh i|yd
1'1 f;a ixjr®Ok pl%Sh wruqo,a Y%S ,xld rch l=vd f;a j;= ysñhkaf.a wd∞hu 1"100 17'82 135'13 9]
Kh jHdmD;sh (TDP - RF) ;sridr f,i by< ±óu iy
wmkhk fj<|fmd< i|yd wjYH
há;, myiqlï ixjr®Okh ls¯u
u.ska HACCP* iy;slh ,nd
.ekSu i|yd f;a lr®udka;Yd,d
kùlrKh ls¯ug wjYH uQ,H
myiqlï iemhSu
1'2 kj ims˙ .%dóh Kh iyNd.S;aj uQ,H ù iy flá ld,Sk fNda. wruqo,a 8"009'21 7]
fhdackd l%uh (NCRCS) wdh;k i;= j.djkays kshq;= laIqø yd iqΩ i|yd jk w∞< fkdfõ
wruqo,a iy m˙udK f.dùkaf.a iudc wdr®:ßl b,aÆu u;
Y%S ,xld rcfha ;;a;ajhka by< kexùu
fmd,S iykdOdr
1'3 uyd m˙udK ls˙ ksIamdok iyNd.s;aj jd◊c uÜgfï ls˙ f.dúm<j,a wruqo,a 1"633'49 w∞< fkdfõ 6]
ixjr®Ok Kh fhdackd uQ,H wdh;k msysgqùu ;=<ska ls˙ iy ls˙ i|yd jk
l%uh (CSDDLS) i;= wruqo,a ksIamdokj,ska iajhxfmdaIs;Ndjh b,aÆu u;
iy Y%S ,xld <`.dlr .ekSug iydh ùu
uy nexl=fõ
fmd,S iykdOdr
myiqlï
2' laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidhsl wxYh
2'1 iajhx Y%S ,xld rch ms<s.;a jD;a;Sh mqyqKq wdh;kj,ska 75 74'90 - 7]
/lshd m%jr®Ok uQ,drïNl mqyqKqj ,enQ ;reK ms˙ia i|yd
Kh fhdackd l%uh (SEPI) uQ,H iydh iemhSu
2'2 fi!Nd.Hd Kh Y%S ,xld uy laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHdmD;s 4"767'12 4"767'12 - 8]
fhdackd l%uh nexl=j fyda fjk;a jHikhl n,mEulg
,la jQ tjeks jHdmD;s weröug fyda
mj;sk jHdmdr jeä†hqKq ls¯u
2'3 l=vd j;= jHjidh ixjr®Ok lDIsldr®ñl ueorg m%foaYfha f;a iy nyq 63'18 63'18 wjika lr we; 7]
jevigyk (SPEnDP) ixjr®Okh jdr®Isl fNda. j.d lrk l=vd
i|yd jQ j;= ysñhkaf.a iy fudKrd.,
cd;Hka;r †ia;%slalfha wka;r® l,dmSh
wruqo, m%foaYhkays Wiaaìïj, wdydr fNda.
(IFAD) j.d lrk rnr® j.dj i|yd fhduq
ùug leu;s f.dùkaf.a „jk
;;a;ajh by< kexùu
2'4 úh<s l,dmSh „jfkdamdhhka lDIsldr®ñl W;=re yd kef.kysr m<d;aj, 252'9 21'5 0'4 10]
i|yd iydh ùfï yd ixjr®Okh .egqïj,ska ydkshg m;a ksjdi
yjq,aùfï jevigyk-pl%Sh i|yd jQ wÆ;ajeähd ls¯u i|yd Kh
wruqo, cd;Hka;r myiqlï iemhSu
wruqo,
(IFAD)
2'5 f;a lr®udka;Yd,d i|yd iyNd.s;aj uQ,H ,shdm†xÑ lrk ,o f;a lr®udka; fmd,S 3"539'83 w∞< fkdfõ ^N˙; idudkH
ldrl m%d.aOk Kh fhdackd wdh;k i;= i|yd wjYH ldrl m%d.aOkh imhd iykdOdr m%uqL Kh
l%uh (WCLSTF) wruqo,a iy .ekSug iydhùu i|yd wkqmd;h ›1'0]
Y%S ,xld rcfha wkqu; - 2'0]&
fmd,S iykdOdr wruqo,a
i|yd jk
b,aÆu u;
3'2 iqΩ f.dùka yd bvï Y%S ,xld rch m%;s,dN ,nkakkaf.a iqNidOkh 346 67'34 wdmiq whlr 12]
fkdue;s wh i|yd jk Kh iy wdr®:ßl ;;a;ajh jeä†hqKq .ekSï kej;
jHdmD;sh - pl%Sh wruqo, ls¯u ms◊i .%dóh †<s∫ ck;djf.a wruqo,g
(SFLCP-RF) wd∞hï bmehSfï lghq;= fjkqfjka fho fõ
úêu;a Kh iemhSu
3'3 †<s∫lu msgq ±lSu i|yd jk Y%S ,xld rch 1"031 316'74 wdmiq whlr 12]
laIqø uQ,H Kh jHdmD;sh - .ekSï kej;
pl%Sh wruqo, (PAMP-RF) wruqo,g
wd∞hï W;amdok l%shdldrlï fhofõ'
m%jr®Okh iy ixúê; nexl=
3'4 †<s∫lu msgq ±lSu i|yd jk Y%S ,xld rch wxYh yd iïnkaO ùu i|yd wvq 2"764 1"566'96 wdmiq whlr iyNd.s;aj
laIqø uQ,H Kh jHdmD;sh wd∞hï,dNS lKavdhï ixúOdkh .ekSï kej; uQ,H wdh;k
woshr ˚˚ - pl%Sh wruqo, ls¯u u`.ska †<s∫nj msgq ±lSu wruqo,g 10]
(PAMP ˚˚ - RF) fhofõ'
,nd ≥ka remsh,a ñ,shk 9"660'5 l Kh uqo,a m%udKh uqod y˙k ,o Kh m%udKfha by<u fldgila
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j jir ;=<° ishÆu jdr®;d l< w;r ^uqΩ Kh m%udKfhka ishhg 17la&
wxY i|yd ,nd ≥ka uqΩ Kh m%udKfhka ishhg 46'4 la ms<sfj<ska" fmdf<dkakrej †ia;%slalh ^ishhg 12'9&
f,i igyka fõ' iy wïmdr †ia;s%lalh ^ishhg 10'3& la jYfhka
—ireidr˜ Kh fhdackd l%uh hgf;a Kh ,nd f.k
fláld,Sk fNda. 33 la i|yd iqΩ m˙udK f.dùkag we;' m<d;a jYfhka .;a l<" W;=re ueo m<d;
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k ,ndfok Kh i|yd fmd,S ^ishhg 29'9& by<u Kh m%udKhla ,nd f.k we;'
iykdOdr iy Kh wem wdjrK ,ndfok kj ims˙ .%dóh
Kh fhdackd l%uh —ireidr˜" fuu wxYhg Kh ,nd fmd,S iykdOdr Kh fhdackd l%uhla f,i
fok m%Odku fhdackd l%uh f,i l%shd;aul úh' l%shd;aul jk uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok
Kh fhdackd l%uh u.ska uqody˙k ,o Kh m%udKh"
kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uh u.ska remsh,a ñ,shk 2016 jir ;=<° ishhg 2'2 la f,i jr®Okh ù ;sfí'
8"009'2 l Kh wruqo,a ,nd ° we;s w;r" th lDIsldr®ñl fuu fhdackd l%uh u.ska Kh m%;s,dNSka 2"667
yd i;a;aj md,k wxYh i|yd uqodyer we;s uqΩ Kh fokl= w;r remsh,a ñ,shk 1"633'5 l Kh uqo,a
m%udKfhka ishhg 82'9 la fõ' m%Odk j.d m%foaYj, m%udKhla uqod yer we;s w;r" th uqody˙k ,o uqΩ
meje;s whym;a ld,.=Ksl ;;a;ajh uOHfha jqjo" fuu Kh m%udKfha m%;sY;hla f,i .;a úg 2015 jifr®
Kh fhdackd l%uh yryd ,nd ° we;s Kh m%udKh 2015 igyka jQ ishhg 14'7 g idfmalaIj ishhg 16'7 la
jirg idfmalaIj remsh,a ñ,shk 871'2 lska tkï ishhg f,i oelaúh yelsh'
12'2 lska jr®Okh ù ;sfí'
2016 ckjd˙ ui ;=<°" ls˙ f.dùkaf.a$
;jo" m%;sm;a;shuh jYfhka Wla f.dùka úiska lrk ,o jHjidhlhkaf.a wdodhï bmehSfï rgdj ie,ls,a,g
b,a,Sï ie,ls,a,g .ksñka 2016 iema;eïnr® ui isg kj .ksñka" jHdmD;sfha wjYH;dj mokïj uyd m˙udK
ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uhg wh;a fNda.hla f,i ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd l%ufha iyk
zWlaZ fNda.h we;=<;a lrk ,°' ld,h udi 6 isg udi 12 la olajd by< kxjk ,°'
óg wu;rj" iqΩ m˙udK ls˙ f.dùka jdKsc uÜgug
2016 jir ;=< ° wkqrdOmqr †ia;%slalh ;j <Ûd ùug .;jk by< ld,iSudj" ls˙ wiajekak
≥rg;a kj ims˙ .%dóh Kh fhdackd l%uh hgf;a ,nd.eksug .; jk ld,iSudj iy ls˙ f.dùkaf.a
b,a,Sï ie,ls,a,g .ksñka" 2017 fmnrjd˙ ui isg iy úh,s l,dmSh „jfkdamdhhka i|yd iydh
uyd m˙udK ls˙ ksIamdok ixjr®Ok Kh fhdackd ùfï pl%Sh Kh jevigyk u.ska remsh,a ñ,shk
l%ufha Kh wdmiq f.ùfï ld,h" iyk ld,h o 65'3 l Kh uqo,la Kh m%;s,dNSka 505 fokl= fj;
we;=<;aj jir 5 isg jir 6 la olajd by< kxjk ,nd fok ,°'
,°' m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j" cd;sl m%;sm;a;s
yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh iu. tlaj laIqø"
22'3 laIqø$iqΩ¿ yd uOH mßudK jHjidh wxYh iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYfha ixjr®Okh
cd;sl ksIamdokh" /lshd W;amdokh iy kfjda;amdok iy /lshd W;amdok wruqKq lr .ksñka —iajYla;s˜
i|yd laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYfhys /lshd oY ,laIhla lrd" hk kñka Kh fhdackd
odhl;ajh y`≥kd .ksñka" fuu wxYfhys lghq;= l%uhla y`≥kajd fok ,°' Y%S ,xld rch u.ska uQ,Hkh
lrk jHjidhlhka iy jHdmd˙l úNj;djhla iys; lrkq ,nk fuu Kh fhdackd l%uh yryd .%dñh
jHjidhlhka by< m%d.aOk ms˙jefhka mSvdjg m;aùu uÜgñka lDIsldr®ñl yd i;a;ajmd,k" lr®udka;
je<elaùu i|yd 2016 jir ;=<° m%dfoaYSh ixjr®Ok iy fiajd wxY hgf;a wdodhï W;amdokh ls¯ug
fomdr®;fïka;=j úiska iykodhS fmd,S wkqmd;sl hgf;a n,dfmdfrd;a;= jk kj jHjidhlhkag fukau oekg
Kh ,nd °u wLKavj is≥ lrk ,°' fï wkqj" 2016 jHdmdrhla ysñ jHjidhlhkag o uQ,Huh iydh
jifr® ° lDIslr®u" ksIamdok yd fiajd iïnkaO lghq;=j, imhkq ,efí' fuu Kh fhdackd l%uh hgf;a Kh
fhfok jHdjidhlhka 13"810 lg remsh,a ñ,shk iemhSug wu;rj tA yd iïnkaO wfkl=;a fiajdjka
8"447'2 l Kh uqo,a m%udKhla ,nd fok ,°' iemhSu o °m jHdma;j is≥lrkq ,nhs' .%dóh m%foaYj,
mj;sk iïm;a iy úNj;djhla iys; jHjidhlhka
laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYh fj; Kh ;=< mj;akd olaI;d iy yelshdjka y`≥kd .ksñka
uqo,a uqodye¯u fi!Nd.Hd Kh fhdackd l%uh" iajhx Tjqkag iajYla;sfhka laIqø jHjidhlhka f,i ke.S
/lshd m%jr®Ok uQ,drïNl Kh fhdackd l%uh w†hr isàug wjYH mqyqKqj" ;dlaIKsl iy wf,úlrK
II" l=vd j;= jeú,s jHjidh ixjr®Ok jevigyk" f;a iydh ,nd°u fuu fhdackd l%uh u.ska is≥ fõ'
lr®udka;Yd,d i|yd jk ldrl m%d.aOk Kh fhdackd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k u.ska ishhg 5'5 l fmd,S
l%uh iy úh,s l,dmSh „jfkdamdhhka i|yd iydh ùfï wkqmd;slhla hgf;a ,nd fok Kh uqo,g wu;rj"
yd yjq,a ùfï pl%Sh Kh jevigyk hk Kh fhdackd kj jHjidhlhkag ±¯ug is≥jk uQ,sl úhoï
l%u hgf;a is≥lrk ,°' mshjd .ekSu i|yd úfYaIs; m%odkhla ,nd °u fuu
Kh fhdackd l%ufha iqúfYaIS ,laIKh fõ'
laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYfha
m%uqL;u m%;suQ,H fhdackd l%uh f,i ie,flk 22'4 laIqø uQ,H wxYh
—fi!Nd.Hd˜ Kh fhdackd l%uh u.ska" fuu wxYh
wvq wdodhï,dNSkaf.a „jk ;;a;ajh by< kexùu wruqKq
fj; uqody˙k ,o uqΩ Kh m%udKfhka ishhg
lr .ksñka Tjqkaf.a wdodhï W;amdok udr®.hka wdrïN
56'4 la tkï" remsh,a ñ,shk 4"767'1 la jHjidhlhka
ls¯u i|yd laIqø uQ,H Kh fhdackd l%u ;j≥rg;a
13"018 la w;fr® uq∞y˙k ,°'
ls%hd;aul fl˙Kss' úêu;a uQ,H wxYfhka neyerj isák
,shdm†xÑ f;a lr®udka;Yd,d ysñhkaf.a ldrl mqoa.,hka b,lal lr .ksñka fuu Kh fhdackd l%u"
m%d.aOk wjYH;d imqrd .ekSug iyh oelaùu i|yd ls%hd;aul lrk ,°' wdr®:ßl ixjr®Okh Wfoid uQ,H
2015 jifr®° y`≥kajd fok ,o" Y%S ,xld rch u.ska l<ukdlrKfha we;s jeo.;alu ie,ls,a,g .ksñka"
uQ,Hkh lrk f;a lr®udka;Yd,d i|yd jk ldrl tu iudc ia:rfhys mqoa.,hkaf.a uQ,H idlaIr;djh
m%d.aOk Kh fhdackd l%uh u.ska 2016 jir ;=<° by< kexùu flfrys fuu Kh fhdackd l%uh úfYaI
jHjidhlhka 115 lg remsh,a ñ,shk 3"539'8 l Kh wjOdkhla fhduq lrk ,°' †<s`≥lu msgqoelSu i|yd jk
m%udKhla ,nd fok ,°' fuu Kh m%udKh laIqø" laIqø uQ,H plS%h Kh jHdmD;sh - w†hr II" iqΩ f.dùka
iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYh fj; uqod y˙k yd bvï fkdue;s wh i|yd jk plS%h Kh jHdmD;sh
,o uqΩ Kh m%udKfhka ishhg 41'9 la fõ' iy cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk hk l%u
j,ska fuu wxYh iukaú; ù we;' 2016 jir ;=<°" fuu
2016 wfm%a,a ui ;=<°" mqyqKq ;reK mss˙ia fj; Kh fhdackd l%u u.ska Kh m%;s,dNSka 32"963 la w;fr®
Tjqkaf.a iajhx /lshd jHdmD;s wdrïN lr .ekSu remsh,a ñ,shk 2"701'4 l Kh uqo,la uq∞ y˙k ,°'
i|yd uQ,H iydh ,nd°fï wruqKska" iajhx
/lshd m%jr®Ok uQ,drïNl ls¯fï Kh fhdackd †<s`≥lu msgqoelSu i|yd jk laIqø uQ,H plS%h Kh
l%uh w†hr - II wdrïN lrk ,°' fuu Kh fhdackd jHdmD;sh - w†hr II yryd laIqø uQ,H wxYh u.ska uqod
l%uh hgf;a" ms<s.;a ;dlaIKsl mqyqKq wdh;khkays y˙k ,o uqΩ Kh m%udKfhka ishhg 58'0 la" Kh
jD;a;Sh mqyqKq iq≥iqlï ,nd we;s ;reK ms˙ia m%;s,dNSka 19"268 fofkl= i|yd ,nd fok ,°' 2015
i|yd iqΩ m˙udK jHdmdr wdrïN ls¯ug remsh,a jir iu`. ixikaokd;aulj .;aúg fuu m%udKh ishhg
ñ,shk 74'9 l Kh uqo,la uqody˙k ,°' wfkl=;a 64'9 la f,i igyka jq◊' wÆ;ska y`≥kajd ≥ka cd;sl lDIs
laIqø" iqΩ yd uOH m˙udK Kh fhdackd l%u jk jHdmdr ixjr®Ok jHdmD;sfhys laIqø uQ,H jevigyk
l=vd j;= jeú,s jHjidh ixjr®Ok jevigyk hgf;a laIqø uQ,H wxYh fj; uqΩ Kh m%udKfhka ishhg
27 la uqodye¯u fya;=fjka 2015 jir g idfmalaIj 2016 i|yd jQ cd;Hka;r wruqo, úiska remsh,a ñ,shk
jifr®° †<s`≥lu msgq±lSu i|yd jk laIqø uQ,H pl%Sh 623'2 l uqo,la fjka lr ;sfí'
Kh jHdmD;sh - w†hr II ys my< hdula fmkakqï lrk
,°' †<s`≥lu msgq ±lSu i|yd jk laIqø uQ,H pl%Sh Kh 22'5 wfkl=;a
jHdmD;sh - w†hr II" 2016 jir ;=<° ishhg 17'7 lska ^w& uQ,H wka;r®.;Ndjh ms<sn| iólaIKhla meje;aùu
jr®Okh ù we;'
uQ,H ksIamdok iy fiajdjka i|yd myiq m%fõY
†<s`≥ ck fldgiaj, „jk ;;a;ajh by< kexùu udr®.hka we;s ls¯fï woyiska" 2016 jifr®° Y%S
i|yd ldka;djka" bvï wysñ mqoa.,hka yd wfkl=;a ,xldfõ m%:u °m jHdma; uQ,H wka;r®.;Ndjh
wvq wdodhï,dNSka b,lal lr .ksñka lDIsldr®ñl ms<sn| iólaIKh mj;ajkq ,eìKss' iólaIKfhka
ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo, u.ska ,nd.;a m%;sM, iy wfkl=;a iyfhda.s rgj,
uQ,Hhkh lrkq ,nk cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok uQ,H wka;r®.;Ndjh iïnkaOfhka mj;sk
jevigyfkys laIqø uQ,H Kh fhdackd l%uh 2016 kQ;k Wmdhudr®. ie,ls,a,g .ksñka 2017
ckjd˙ ui wdrïN lrk ,°' fuu jevigyk jifr®° uQ,H wka;r®.;Ndjh i|yd jk cd;sl
u.ska lDIs jHdmdr" lDIslr®uh" ëjr lr®udka;h" Wmdhudr®.sl flgqïm;la ilia lrkq we;' ;jo
i;a;ajmd,kh" fjf<| yd fiajd lghq;= iy m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iqΩ yd uOH
l=vd jHdmdr wxYhkays iajhx /lshd jeks wdodhï m˙udK jHdmdr wxYh ixjr®Okh i|yd jk cd;sl
W;amdok ls%hdldrlï i|yd laIqø uQ,H Kh myiqlï m%;sm;a;s rduqj hgf;a uQ,H m%fõYh i|yd jk cd;sl
,nd fokq we;' fuu Kh fhdackd l%uh hgf;a 2016 m%;sm;a;suh Wmdh udr®. i|yd o fhduq jkq we;'
jifr®° Kh m%;s,dNSka 5"839 la i|yd remsh,a ñ,shk ^wd& laaIqø" iqΩ yd uOH m˙udK jHjidh wxYfha
730'7 l Kh uqo,la ,nd fok ,°' lDIs jHdmdrj, uQ,H m%fõYh by< kexùu'
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys laIqø ldnksl lDIslr®uh ms<sn|j fmd≥ uyck;djf.a iy
uQ,H Kh fhdackd l%ufhys wju Kh iSudj wvq rcfha fï ms<sn|j" by< hk wjOdkh ie,ls,a,g
ls¯u i|yd Kh m%;s,dNSka úiska lrk ,o b,a,Sï .ksñka" úêu;a lDIs ixúOdk iy nyq mdr®Yùh
ie,ls,a,g .ksñka" uQ,H fiajdjkaf.a jHdma;sh jHdmdr yryd jdKsc uÜgfï ldnksl lDIs
by< kexùu i|yd 2016 wfm%a,a ui isg tlS wju lr®udka;h iy ls˙ ksIamdokh by< kexùu
Kh iSudj remsh,a 30"000 isg remsh,a 10"000 olajd i|yd moku ilia lrk ,°' fuu ls%hdj,sfha °
my; ouk ,°' ta wkqj" fuu Kh fhdackd l%uh uQ,H fiajd fukau Kh m˙mQrl fiajd ,nd °ug
hgf;a Kh m%;s,dNSkag remsh,a 10"000 isg remsh,a wfmalaIs; w;r" f.dùka iy jHjidhlhska i|yd
300"000 la olajd Kh uqo,a ,nd .ekSug yelsh' wf,ú in|;d f.dvkexùu iy y`≥kd.;a f.dúhka
by< wdr®:ßl uÜgulg f.k tau i|yd wjYH jk
ixjr®Ok l%shdj,shg ;reKhka iyNd.s lr uQ,H iy ;dlaIKsl iydh ,nd°u o is≥ lrkq we;'
.ekSu iy ;reKhska iún, .ekaùu wruqKq
lr .ksñka" remsh,a ñ,shk 225 l wruqo,a fjka ^b& iQr®h n,fhka ú≥,s W;amdokh ls¯u i|yd Kh
ls¯ula iys;j cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok fhdackd l%uhla y`≥kajd °u ms<sn|j idlÉPd wdrïN
ls¯u'
jevigyfkys ;dreKH iún, .ekaùu iy
/lshd jHdmD;sh ^;reK †˙h& wdrïN lrk ,°' l=vd rg ;=< .DydY%s; iQr®hn, W;amdokh by< kexùu
jHdmdr iy fjk;a iajhx /lshd jHdmD;s wdrïN i|yd cd;sl m%;sm;a;s iy wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh"
ls¯u i|yd Kh myiqlï ,nd °u u.ska .ï uÜgfï ú≥,sn, iy mqkr®ckkSh n,Yla;s wud;HdxYh"
;reK ms˙iaj, „jk ;;a;ajh k.d isgqùu fuu Kh Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h iy wfkl=;a
fhdackd l%ufha uQ,sl wruqK fõ' 2016 wf.daia;= isg mdr®Yajlrejka iu. tlaj wdishdkq ixjr®Ok nexl=j
foieïnr® olajd ld,h ;=<" fuu Kh fhdackd l%uh úiska uQ,Hhkh lrkq ,nk Kh fhdackd l%uhla
u.ska ;reK ;reKshka 170 fofkl= i|yd remsh,a y`≥kajd°u ms<sn|j idlÉPd wdrïN lrkq ,eìKss'
ñ,shk 19'7 l Kh uqo,a m%udKhla ,nd ° ;sfí' fuu Kh fhdackd l%ufha m%Odk wruqK jkafka
jir 2020 jk úg iQr®h n,fhka lsf,da fjdÜ 200 la
2016 Tlaf;danr® ui ;=<°" cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok W;amdokh ls¯u i|yd jk rcfha m%;sm;a;shg iydh
jevigyfkys msg; j.dlrejka ^fldka;%d;a f.dùka& oelaùuhss'
i|yd jQ Kh fhdackd l%uh hgf;a" —w.hodu ixjr®Ok
m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh¶ iy ^B& lDIs wxYh kùlrKh ls¯fï jHdmD;sh hgf;a Kh
uqo,ska fldgila wdjrKh ls¯u i|yd jk Kh wem
§w.hodu ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh
wdjrK fhdackd l%uhla y`≥kajd °u'
fhdackd l%uh˜ wdrïN lrk ,°' lDIs ksIamdokhkays
M,odhs;dj" .=Kd;aul ;;a;ajh iy tl;= l< uQ,H w;rue† fiajd imhkakkaf.a wjYH;djhkays
jákdlu jeäls¯fï wruqKska ls%hd;aul lrk fuu .;sl iajNdjh y`≥kd .ksñka tu wjYH;d
Kh fhdackd l%uh i|yd lDIsldr®ñl ixjr®Okh imqrd,Sfï wruqKska" f,dal nexl=j úiska uQ,Hkh
lrkq ,nk fhda‚; lDIs wxYh kùlrKh ls¯fï 23' m%dfoaYSh ld¾hd, l<ukdlrK
jHdmD;sh hgf;a Kh uqo,ska fldgila wdjrKh
ls¯u i|yd jk Kh wem wdjrK fhdackd l%uhla 2015 iema;eïnr® ui ia:dms; lrk ,o fomdr®;fïka;=
y`≥kajd °ug Y%S ,xld uy nexl=j úiska lghq;= uÜgfï m%dfoaYSh ldr®hd, 05 taldnoaO lrñka 2016
wdrïN lrk ,°' lDIsldr®ñl ksIamdokhkays fkdjeïnr® ui ° m%dfoaYSh ldr®hd, l<ukdlrK
ldr®hlaIu;dj iy M,odhS;dj" fjf<|fmd< msúiqu fomdr®;fïka;=j ia:dmkh lrk ,°' ta wkqj †jhsfka
jeä†hqKq ls¯u iy w.h tl;= ls¯u uQ,sl wruqK ishÆu m<d;a wdjrKh jk m˙† jHdma;j we;s m%dfoaYSh
lr .ksñka lDIs wxYh kùlrKh ls¯fï jHdmD;sh ldr®hd, l<ukdlrKh yd wëlaIKh ls¯u fuu
fomdr®;fïka;=fõ uQ,sl mrudr®:h fõ'
hgf;a wjodkï fnod ye¯fï WmlrKhla f,i
fuu Kh wem wdjrK l%uh y`≥kajd ° we;' ;jo" uqo,a kS;s mkf;a 07 jk j.ka;shg wkqj kqjrt<sh yd
fuu jHdmD;sh u.ska i,ld n,k jHdmD;sfhys uqΩ n≥,a, †ia;s%lalj, m%dfoaYSh ixjr®Okh mqΩ,a ls¯fï
ms˙jefhka ishhg 50 l m%odkhla ,ndfokq ,efí' tA wruqKska" 2016 ckjd˙ udifha° kqjrt<sfha kj m%dfoaYSh
fya;=fjka uQ,H m%fõYh ;j≥rg;a by< hkq we;ehs ldr®hd,hla újD; lrk ,°' fuu m%dfoaYSh ldr®hd,h
wfmalaId flfr®' ia:dk.; ls¯fï° kqjrt<sh yd n≥,a, †ia;s%lalj,
jeú,s wxYfha fiajl ixflakaøkh ie,ls,a,g .ksñka
22'6 l=i,;d ixj¾Okh yd YlH;d f.dvkexùu Tjqkaf.a wr®:idOl yd iïnkaO lghq;=j,g myiqlï
mqΩ,a wka;r®.;Ndjhla i|yd jk .;sl ixrplhka iemhSu flfrys úfYaI wjOdkhla fhduqlrk ,°' by;
lS m%dfoaYSh ldr®hd,h o iu. Y%S ,xld uy nexl=fõ
f,i uQ,H idlaIr;djfhys iy oekqïj;a ls¯fuys
m%dfoaYSh ldr®hd, .Kk 07 la jQ w;r tu ldr®hd, ud;r"
we;s jeo.;alu jgyd .ksñka" m%dfoaYSh ixjr®Ok
wkqrdOmqr" ud;f,a" hdmkh" ;s%l=Kdu,h" ls,sfkdÉÑh
fomdr®;fïka;=j úiska 2016 jir ;=<° m%;s,dNSka yd
yd kqjrt<sh k.rj, msysgqjd we;'
wfkl=;a mdr®Yjlrejka ±kqïj;a ls¯fï wruq◊ka
uQ,H idlaIr;djh" jHjidhl;aj ixjr®Okh" l=i,;d
23'1 ixj¾Ok ld¾hhka
ixjr®Okh iy mqyqKqlrejka mqyqKq ls¯u i`oyd
jevigyka 172 la mj;ajd we;' 2016 jr®Ifha° ishÆu m%dfoaYSh ldr®hd, tajdfha
m˙md,khg hg;ajk m%foaYj, ixjr®Ok lghq;=j,
uQ,H wxYfhka neyer ùu ksid wysñ ù we;s m%;s,dN ksr; jQ w;r tys° úfYaI wjOdkh fhduqlrk ,oafoa Kh
ms<sn|j fukau úêu;a uQ,H wxYhg m%úIag ùu ;=<ska m%odkh ls¯fï ls%hdj,sfha ldr®hlaIu;dj jeä†hqKq ls¯u
,eìh yels m%;s,dN ms<sn|j o ±kqïj;a ls¯fï wruq◊ka iy tu.ska Kh myiqlï ksis fj,djg ndOdjlska f;drj
uQ,H idlaIr;d jevigyka mj;ajkq ,eì◊' hym;a iemhSu ;=<ska lDIslr®udka;h" i;a;aj md,kh iy laIqø"
nexl= mqre≥" uQ,H úkh iy kj uQ,H WmlrK yd iqΩ yd uOH m˙udK jHdmdr wxYhka m%jr®Okh ls¯uh'
fiajd ms<sn|j o ±kqïj;a lrk ,°' m%dfoaYSh ixjr®Ok jdKsc iy ixjr®Ok nexl=" ,shdm†xÑ uqo,a iud.ï iy
fomdr®;fïka;=j iajhx wdOdrl lKvdhï f.dvkexùu wfkl=;a rdcH ksfhda‚; wdh;k iïnkaëlrKh ls¯u
yryd fuu wOHdmksl jevigyk ;j≥rg;a m%dfhda.slj u.ska ixjr®Ok jHdmD;s i`oyd Kh,dNSkaf.a iy Kh
ls%hd;aul ls¯u ;=<ska uQ,H l<ukdlrKh iy hym;a wfmalaIs; mqoa.,hkaf.a wod< jHdmD;s ls%hd;aul ls¯u
uQ,H mqre≥ m%jr®Okh ls¯ug o lghq;= lrk ,°' i`oyd m%dfoaYSh ldr®hd, iyh úh' ta wkqj 2016 jir ;=,°
Kh l|jqre 66 la mj;ajd jHjidhlhka 7"327 lg úúO
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdfr®;fïka;=j u.ska mj;ajk ,o fiajd ,ndfok ,o w;r ta ;=<ska Kh iïnkaO;djhka
jevigykaj, f;dr;=re my; ixLHd igyfkys oelafõ' 3"121 f.dvk.k ,°'
lr®udka;h" WoHdk úoHdj wd† wdr®:ßl fCIa;% flfrys 24' wjodkï l<ukdlrK
wjOdkh fhduq lrk ,o w;r wdf,dal úfudapk vfhdavh
^LED&" fouqyqï yd µhsnr® ;dlaIKh ^Fiber Technology& Y%S ,xld uy nexl=fõ wj∞kï l<ukdlrK l%shdj,sh
wd† wdr®:ßl fCIa;% flfrys o wjOdkh fhduq lrk ukd wj∞kï l<ukdlrK hymd,k rduqjla Tiafia
,°' ;jo ldnksl lDIslr®udka;h yd jeä wiajekakla Yla;su;a ls¯fï wruq◊ka 1949 wxl 58 ork uqo,a kS;s
,ndfok yd fouqyqï îc ms<sn`o f.dùka oekqj;als¯ug mkf;a 33 j.ka;sh hgf;a" 2015 fmnrjd˙ 09 jk †k
oekqj;als¯fï jevigyka 12 la mj;ajk ,o w;r wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j msysgqjkq ,eîh'
tajdg mqoa.,hska 597 la iyNd.s úh' ;jo Kh f.ùfï° Y%S ,xld uy nexl=j wkq.ukh lrk f;je≤reï wdrlaIl
úúO ≥Ialr;djhkag uqyqK ≥ka Kh,dNska wrNhd l%ufõoh hgf;a" fojk fm< wdrlaIl l%uh yd iïnkaO
Kh WmfoaYK fiajdjkao mj;ajk ,o w;r ta ;=<ska ldr®hNdrh wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=jg
mqoa.,hska 1"763 la m%;s,dN ,eîh' tfukau Kh,dNSkaf.a mej¯ we;s w;r ta ;=<ska iajdëk yd uOH.; wj∞kï
wf,úlrKh myiq ls¯u i|yd fj<ofmd< iïnkaO;d l<ukdlrK l%ufõohla ia:dms; ls¯ug lghq;= lrkq
we;s ls¯u" .ekqïlrejkaf.a yd úlsKqïlrejkaf.a ,nhs' wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=jg mjrk
ixjdo$/iaùï meje;aùu iy W;aijld,j,° fj<| ,o ldr®hNdrh mshjfrka mshjrg bgqls¯u Wfoid
i,ams,a meje;aùu o m%dfoaYSh ldr®hd, úiska is≥ lrk ,°' wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j lghq;= lrk
ol=Kq yd niakdysr m<d;a wdKavqldrjreka" fcHIaG ,o w;r" jr®Ih ;=< ° cd;Hka;r ixÑ; wdfhdack
rdcH yd m<d;a iNd ks,Od˙ka iy wod< m%foaYj, iïnkaOfhka yd uQ,H fomdr®;fïka;=j úiska
uQ,H wdh;kj, ks,Od˙kaf.a iyNd.S;ajfhka /iaùï l<ukdlrKh is≥ lrk wNHka;r wruqo,a úiska lrkq
folla .d,a, yd fld<U k.rj, mj;ajk ,°' fuu ,nk wdfhdack iïnkaOfhka jk uQ,H wj∞kï y∫kd
/iaùï j, wruqK jQfha tu m<d;a ixjr®Okh i|yd .ekSu" weia;fïka;= ls¯u" wëlaIKh ls¯u yd jdr®;d
uQ,H iy nexl= myiqlï iemhSu" uQ,H m%fõYh m%jr®Okh ls¯ï is≥lrk ,°'
ls¯u iy uQ,H wka;r®.;Ndjh jeä†hqKq ls¯u ms<sn|j jQ
2016 jr®Ih ;=< fomdr®;fïka;=j úiska is≥lrk ,o m%Odk
.egÆ y`≥kd.ekSu yd tajd ms<sn| idlÉPd ls¯uhs'
ldr®hhkays idrdxY.; wka;r®.;h my; i|yka fõ'
23'2 m%dfoaYSh lghq;= i|yd uy nexl=j ksfhdackh 1' cd;Hka;r ixÑ; l<ukdlrKh iïnkaOfhka
lsÍu uQ,H wj∞kï
2016 jir ;=<° o m%dfoaYSh ldr®hd, úiska wod< m<d;aj, wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j úiska
uy nexl=fõ úúO jevigyka meje;aùu u.ska m%dfoaYSh cd;Hka;r ixÑ; iïnkaO uQ,H wj∞ku ;lafiare
jYfhka uy nexl=j ksfhdackh ls¯u o is≥ lrk ,°' ls¯fï ° fj<|fmd< wj∞ku ^fmd,S wkqmd;sl
ta wkqj ms˙is≥ uqo,a m%;sm;a;sh" jHdc fkdaÜgq y`≥kd.ekSu" wj∞ku yd úfoaYSh úksuh wj∞ku& yd Kh
kS;Hdkql+, fkdjk uQ,H wdh;k" ;ykï Kh fhdackd wj∞ku flfrys wjOdkh fhduq lrk ,°'
l%u" úksuh md,k fr.=,dis wd†h ms<sn| oekqïj;als¯fï
jevigyka iy isiqka yd .=rejreka fjkqfjka wOHdmksl fj<|fmd< wjodku
jevigyka 107 la mj;ajk ,o w;r ta i|yd mqoa.,hska
9"347 la iyNd.s úh' fï w;˙ka jevigyka 39 la ms˙is≥ fj<|fmd< idOlhkays WÉpdjpk ;=<ska we;s úh yels
fkdaÜgq m%;sm;a;sh yd jHdc fkdaÜgq y`≥kd.ekSu ms<sn|j w,dNhka fj<|fmd< wj∞ku f,i ye`†kaúh yelsh'
o" jevigyka 50 la kS;Hdkql+, fkdjk uQ,H wdh;k úlrKh l< mej;=ï ld,h (Modified Duration)" fmd,S
yd ;ykï Kh fhdackd l%u ms<sn|j jQ w;r wOHdmksl wkqmd;sl ixfõ°;dj (Interest Rate Sensitivity) yd
jevigyka 08 la o ta w;r úh' ;j o jeú,s wxYfha wj∞kug ,la l< jákdlu (Value - at - Risk) hk ñkqï
fcHIaG ks,Od¯ka 95 la b,lal lr.ksñka fiajl l%u ;=<ska fj<|fmd< wj∞ku ;lafiare lrkq ,efí'
wr®:idOl wruqo, ms<sn|j oekqj;als¯fï jevigykla M,∞hs;d wkqmd;slfhys fjkia ùug m%;spdr f,i
o meje;aúKs' wr®:idOl wruqof,a idud‚lhka g wjYH iq/l=ïm;a ñf,ys we;sjk fjkiaùfï m%;sY;h
fiajdjka iemhSu flfrys o úfYaI wjOdkhla fhduqlrk úlrKh l< mej;=ï ld,h (Modified Duration)
,o w;r ta wkqj wr®:idOl wruqof,a idud‚lhka 49"495 ;=<ska o" fj<|fmd< fmd,S wkqmd;slfhys we;s úh
lg wjYH fiajdjka iemhSug o yels úh' ;j o Y%S ,xld yels WÉpdjpkhkag wkqj wdfhdack l<fUys we;s jk
uy nexl=fõ nexl= lghq;= wOHhk flakaøh ^nexl= fjkiaùu fmd,S wkqmd;sl ixfõ°;dj ;=<ska o ukskq
ú≥ mshi& u.ska m<d;a uÜgñka fufyhjk ,o mqyqKq ,efí' fok ,o úYajdi∞hS uÜgula yd ld,mrdihla ;=<
jevigyka 09 la o mj;ajk ,o w;r ta ;=<ska niakdysr wdfhdack l<U ;=< we;s úh yels w,dNh uekSu i|yd
m<df;ka msg; msysgqjd we;s nexl= yd uQ,H wdh;k YdLd wj∞kug ,la l< jákdlu (Value at Risk) fhd∞.kq
j, ks,Od¯yq 671 la m%;s,dN ,eîh' ,efí'
wj∞ku yd Kh wj∞ku ms<sn| jQ udisl b†˙m;a 8' uQ,H fkdjk wj∞kï l<ukdlrK lñgqj
ls¯ï lñgqj fj; is≥ lrk ,°' thg wu;rj ixÑ; (NFRMC) fj; lrk ,o ∞hl;ajh
wdfhdack ms<sn| jQ fhdackd we;s úg tajd we.hSï
wêm;sjrhdf.a uQ,sl;ajfhka ldr®;=uh jYfhka
is≥ ls¯u" f,dal fj<|fmd< ;;a;ajhkays fjkiaùu
mj;ajkq ,nk uQ,H fkdjk wj∞kï l<ukdlrK
;=<ska ks, ixÑ;j,g flfrk n,mEu hkd†h
lñgqj fj; wjYH lrk iydhka wj∞kï
we;=<;a f;dr;=re cd;Hka;r ixÑ; l<ukdlrK
l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j úiska imhkq ,eîh'
lñgqj fj; b†˙m;a lrk ,°'
idfmalaI jYfhka by< uQ,H fkdjk wj∞kï we;s
6' ffoksl fj<| f;dr;=re úYaf,aIKh ls¯u fomdr®;fïka;= b,lal lr.ksñka tu wj∞kï
l<ukdlrKh ms<sn|j fidhd ne,Sug uQ,H fkdjk
ffoksl jr®;udk fj<|fmd< o;a; yd f;dr;=re
wj∞kï l<ukdlrK lñgqj msysgqjk ,°' tys
ms<sn|j ú.%yhla fldg wêm;sjrhd fj; tu
/iaùï ixúOdkh ls¯u" ta ta fomdr®;fïka;=j,ska
f;dr;=re ikaksfõokh ls¯u wj∞kï l<ukdlrK
uQ,H fkdjk wj∞kï i|yd wj∞kï wdlD;s
fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrk ,°' fuu f;dr;=re
tla/ia fldg uQ,H fkdjk wj∞kï wdlD;sh
;=< fj<|fmd< øjYS,;dj" fláld,Sk fmd,S
ms<sfh< ls¯u yd tajd lñgqj fj; b†˙m;a ls¯u
wkqmd;slfha yeis¯u" cd;Hka;r ixÑ; wdfhdack
hk ldr®hNdrhka bgq lrñka wj∞kï l<ukdlrK
ms<sn| úia;r iy rcfha iq/l=ïm;a yd NdKavd.dr
wOHlaI fuu lñgqfõ f,alï f,i lghq;= lrkq
wruqo,a wjYH;d iy M,∞ jl%fha yeis¯u hkd†h
,nhs'
wvx.= úh'
7' wNHka;r wruqo,a wdfhdack lghq;= iïnkaO 25' f,alï fomd¾;fïka;=j
wj∞kï l<ukdlrKh
f,alï fomdr®;fïka;=j Y%S ,xld uy nexl=j wdrïNfha°u
wj∞kï l<ukdlrKh iïnkaOfhka .kakd m%;sIaGdms; fomdr®;fïka;= w;˙ka tlls' tu.ska is≥
,o ;j;a jeo.;a mshjrla f,i wNHka;r wruqo,a flfrk ldr®hhka w;˙ka NdKav yd fiajd m%iïmdokh
wdfhdack iïnkaO wj∞kï l<ukdlrKh uOH.; ls¯u" úY%du jegqma m%;s,dN l%shd;aul ls¯u" ksjdvq ¯;s
lrñka tu wxYfha wj∞kï l<ukdlrKh" wj∞kï l%shd;aul ls¯u" mYapd;a Wmdê wOHhk lghq;=" úfoaY
l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j fj; mej¯u ±laúh mqyqKq yd úfoaY ixpdr iïnkaO jk f.ùï lghq;= is≥
yelsh' uQ,H fomdr®;fïka;=fõ ia:dms; lrk ,o ls¯u" W;aij ixúOdkh ls¯u" wNdú; iy h,a mskQ NdKav
úfYaI tallhla yryd wNHka;r wruqo,a wdfhdack ms<sn| iólaIK uKav, lghq;= yd ;eme,a ldur fiajdj
l<ukdlrKh is≥lrk w;r ;ekam;= rlaIK yd wd° fmd≥ fiajd iemhSu iy wêm;sjrhdg wjYH f,alï
øjYS,;d wdOdrl wruqo," Y%S ,xld uy nexl=fõ yd ikaOdk fiajd imhd °u m%Odk fõ' fuu ldr®hhka
úY%dñl wruqo," Y%S ,xld uy nexl=fõ wr®:idOl Y%S ,xld uy nexl=fõ fufyhqï lghq;= idr®:lj lrf.k
wruqo, hk wruqo,a o we;<;aj nexl= wëlaIK" hEu i|yd úYd, ∞hl;ajhla imhhs' 2016 jir wjika
uQ,H" ldr®h uKav, fiajd l<ukdlrK yd m%dfoaYSh jk úg wkQ tla fofkl=f.ka ie≥ï ,;a ldr®h uKav,hla
ixjr®Ok hk fomdr®;fïka;= úiska mj;ajdf.k f,alï fomdr®;fïka;=fõ fiajh lf<ah'
hk wruqo,a j,ska iukaú; fõ' fuu ishÆ wruqo,a
yd iïnkaO wj∞ku ta ta fomdr®;fïka;= úiska ^w& NdKav yd fiajd m%iïmdokh ls¯u (
óg fmr l<ukdlrKh l< o" fuu jifr® isg 2016 jr®Ih ;=< fomdr®;fïka;=j m%Odk jYfhkau
tu ishÆ wruqo,a yd iïnkaO wj∞ku wëlaIKh fgkavr® mámdáh uQ,sl lr .ksñka remsh,a ñ,shk
ls¯u yd md,kh ls¯u wj∞kï l<ukdlrK 233'2 l jákdlñka hq;a m%d.aOk yd m%d.aOk
fomdr®;fïka;=j fj; mjrk ,°' wj∞kï fkdjk NdKav yd fiajd ie,iqï l< ld,h ;=<
l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j úiska wdfhdack ° m%iïmdokh lrk ,°' uy nexl=j i|yd l,g
m%;sm;a;s m%ldYh ms<sfh< lsrSu i|yd fhdackd fõ,djg NdKav yd fiajd m%iïmdokh ls¯u iy;sl
uQ,H fomdr®;fïka;=j fj; ,nd°u" wdfhdack lrkq ms◊i 2016 jr®Ifha ° m%iïmdok ie,iqï ilia
m%;sm;a;s m%ldYkfha wruqKqj,g wkqj wdfhdack lrk ,o w;r tys m%;sM,hla jYfhka 2016 jr®Ih
l<U i|yd ñkqï ,l=Kq (benchmark) ieliSu yd i|yd ie,iqï l< uy nexl=fõ iuia; m%iïmdok
mdr®Yajlrejkaf.a Kh wj∞ku m%isoaO lrk ,o wjYH;dj,ska ishhg 86 l m%udKhla b;d idr®:l
Kh fY%a◊ .; ls¯u u; wëlaIKh ls¯u;a is≥ f,i wjika ls¯ug f,alï fomdr®;fïka;=jg yels
lrk ,°' wj∞kï l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j úh' ;jo" fmd≥ j.lSï rlaIK wdjrKh o we;=Ω
úiska wdfhdackhkag wod< wj∞ku iïnkaO nexl=fõ ishÆu foam< i|yd iM, úia;Sr®K rlaIK
oDIaá fldaKhlska" uqo,a uKav,h wkqu; lrk wdjrKhla ,nd .kakd ,°'
,o wdfhdack m%;sm;a;s m%ldYkfha wvx.= lreKq
^wd& úY%du jegqma m%;s,dN l%uh l%shd;aul ls¯u (
yd wdfhdack iïnkaO wj∞kï idOl hk lreKq
mokï lr .ksñka udisl wj∞kï ú.%yhla is≥ fooyilg wdikak m%;s,dNSka ixLHdjla fjkqfjka
lrk ,°' uy nexl= úY%du jegqma l%uh" jekaoUq yd wk;aore
wruqo," jekaoUq mqreI yd wk;aore wruqo, iy iemhSu is≥ lrk ,°' wêm;sf.a foaYSh yd úfoaYSh
uy nexl= wr®:idOl wruqo, hgf;a w∞< f.ùï ks, ixpdr yd wêm;s iy ksfhdacH wêm;sjrekaf.a
lghq;= iy Bg w∞< ,sms f,aLk lghq;= f,alï ks, W;aij i|yd w∞< lghq;= ixúOdkh
fomdr®;fïka;=j úiska wLKavj lrk ,°' ls¯u o wêm;s f,alï wxYh u.ska bgq lrk ,°' óg
^we& ksjdvq ¯;s l%shd;aul ls¯u wfkl=;a fmd≥ m˙md,k wu;rj" uy nexl=fõ yd wêm;sf.a úfYaIs; wdrdê;
lghq;= is≥ ls¯u ( wuq;a;kag wjYH myiqlï iemhSu o is≥ flre◊'
26'2 mqyqKqùï iemhSu fuu fiajdjkaj,g wh;a úh' 2016 jir wjidk
jk úg fiajd kshqla;hka" úY%dñlhka" jekaoUqjka" jekaoUqq
^w& .sks wk;=re je<elaùu" .sks ksùu iy m%:udOdr
jevigyka mqreIhka yd ,shd†xÑ hefmkakkaf.ka iukaú; ffjoH
m%;s,dN l%uh hgf;a ,shdm†xÑ uqΩ m%;s,dNSka ixLHdj
uy nexl=fõ ishÆu fomdr®;fïka;=j,ska f;dard 10"000 la muK úh'
.kakd ,o ishÆu .sks wk;=re wdrlaIK ks,Od¯ka
i|yd fld<U uy k.r iNdfõ .sks ksùï 2016 jir ;=< °" ld'fia'l' fomdr®;fïka;=j úiska
fomdr®;fïka;=j" Ydka; fcdaka .s,ka r: fiajdj wr®:idOl wruqo,a iy ldr®huKav, iqNidOk Kh
iy wdm∞ l<ukdlrK uOHia:dkfha iyfhda.h l%uhka hgf;a jdyk Kh" m˙.Kl Kh" fjk;a Kh
we;sj .sks je<elaùu" .sks ksùu" m%:udOdr iy iy ksjdi Kh we;=Ω uqΩ Kh 2"188 la m%∞kh lrk ,°'
wdm∞ l<ukdlrK ms<sn|j †k foll mD:q, wh≥ïlre úiska w∞< ishÆu ,shlshú,s iys;j b†˙m;a
jevigykla mj;ajk ,°' óg wu;rj udr®;= ui ° lrkq ,enQ wh≥ïm;a i|yd kshñ; †k .Kk we;=<;
Y%S ,xld .=jka yuq∞j iy fld<U .sks ksùï tallh Kh ksl=;a ls¯ug fomdr®;fïka;=j mshjr f.k we;'
iu.ska Y%S ,xld uy nexl= uQ,ia:dkfha iuia; ld'fia'l' fomdr®;fïka;=j u.ska y∫kajd fokq ,enQ
fiajd kshqla;slhska Wfoid .sks ksùfï iy .sks Kh wëlaIK l%uh u.ska jvd;a ldr®hlaIuj fiajd
wk;=re irU fmryqrejla o mj;ajk ,°' kshqla;hkag Kh ,nd °u wëlaIKh ls¯ug yels úh'
^wd& l=i,;d yd olaI;d Tmakexùu f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=fõ iydh we;sj
wr®:idOl wruqo,a Kh" SLIPS l%uh u.ska wh≥ïlref.a
wdrlaIl ks,Od¯kaf.a l=i,;d yd olaI;d nexl= .sKqug ner ls¯u wdrïN lrk ,°'
Tmakexùu i|yd jeo.;a ia:dkj, wdrlaIdj
iemhSu" m%N+ wdrlaIdj iemhSu" wdrlaIl m˙jdr uy nexl= wdmkYd,dj u.ska nexl= ldr®h uKav,hg
rdcld¯ iy uyck iïnkaO;d hk úIhhka wdydr iemhSfï ldr®hh ;j≥rg;a ldr®hlaIu ls¯ug
we;=<;a †k foll fkajdisl jevuqΩjla cd;sl mshjr .kakd ,°' ;jo" fomdr®;fïka;=j u.ska mj;ajk
jeú,s l<ukdld˙;aj wdh;kfha † wdrlaIl ,o iólaIKfhka ,o m%;sM, wkqj" wdmkYd,d u.ska
ks,Od¯ka 29 fofkl= i|yd mj;ajk ,°' wdrlaIl .=Kd;aul wdydr ,nd °u iy f;a iemhSu fiajd
ks,Od¯kaf.a l=i,;djh jeä†hqKq ls¯u i|yd kshqla;hka úiska by<ska w.h fldg we;' 2016 jir ;=<
wdrlaIl fiajd fomdr®;fïka;=j úiska wOHdmksl ° wdmkYd,d myiqlï fukau wdmkYd,d ;=< m˙irh
jevigyka lsysmhla o ms<sfh, lrk ,°' fuu ;j;a jeä†hqKq ls¯ug wjYH ishÆ uQ,sl úêúOdk ilia
wOHhk jevigyka wdrlaIl" f;dr;=re ;dlaIKh" lrk ,°'
wNsfm%arK wdl,am m˙jr®;k me;slv" md˙fNda.sl
iïnkaO;d iy kdhl;aj mqyqKqj wd° m%Odk wxY ishÆu ,shdm†xÑ m%;s,dNSka i|yd ffjoH m%;s,dN
wdjrKh lrk ,°' l%uh hgf;a ffjoH úhoï m%;smQrKh ld'fia'l'
fomdr®;fïka;=j úiska fkdlvjd l%shd;aul lrk ,°'
^we& wú m˙yrKh iy „j fjä mqyqKqj
miq.sh jirg idfmalaIj 2016 jr®Ifha ° m%;smQrKh lrk
Y%S ,xld hqO yuq∞fõ iyfhda.h we;sj ishÆu ,o uqΩ ffjoH úhoï m%udKh ishhg ;sia y;rlska
wdrlaIl ks,Od¯ka i|yd wú m˙yrKh iy ‚j ^ishhg 34& by< f.dia we;' uqo,a uKav,fha wkque;sh
fjä ;eîfï mqyqKqjla jr®Ifha wjidk ldr®;=fõ ° u; ffjoH m%;s,dN l%ufha ysñlï iSudjka 2016'01'01
,nd fok ,°' †k isg n,meje;afjk m˙† jeä lrk ,°' ffjoH
uOHia:dkh u.ska imhkq ,nk ffjoH myiqlï" ms<s.;a
27' ld¾h uKav, fiajd l<ukdlrK fm!oa.,sl wdfrda.H Yd,djla u.ska ;j≥rg;a uy nexl=
fiajd kshqla;hka fj; ldr®hd, fõ,djka ;=< ° imhk
ldr®huKav, fiajd l<ukdlrK fomdr®;fïka;=j
,°' ;jo" idOdrK ñ, .Kka hgf;a ffjoH m¯laIK iy
^ld'fia'l& iqNidOk myiqlï ldr®hlaIuj iy M,∞hS
f,i m%;s,dNSka fj; ,nd °ug 2016 jir ;=< ° o mshjr ridhkd.dr fiajd myiqlï o ffjoH uOHia:dkh ;=<ska
.kakd ,°' ldr®huKav, ksjdi ^Wlia& Kh iemhSu" is≥ ls¯ug o mshjr .kakd ,°' fi!LH fiajdjka iïkaOj
wr®:idOl wruqo,a Kh l%uh iy ldr®h uKav, iqNidOk fiajd kshqla;hka ±kqïj;a ls¯fï jevigyka ;=kla ^03&
Kh l%uh hgf;a Kh ,nd °u" fiajH ∞hl ffjoH i,ld n,k jr®Ih ;=< ° ld'fia'l' fomdr®;fïka;=j
m%;s,dN l%uh hgf;a ffjoH úhoï m%;smQrKh ls¯u" u.ska ixúOdkh lrk ,°' 2016 cqks ui fiajd kshqla;hka
ffjoH uOHia:dk myiqlï iy wdmkYd,d myiqlï i|yd fi!LH l|jqrla idr®:l f,i mj;ajk ,°'
ixLHdk fomdr®;fïka;=j úiska ish fomdr®;fïka;=j 28'3 YS% ,xld fi!Nd.H o¾Ylh .Kkh lsÍu
;=< is≥ lrkq ,nk mqfrdal:k ls%hdj,shg wu;rj"
ixLHdk fomdr®;fïka;=j 2015 jir i|yd o iuia;
wdr®®:ßl mr®fhaIK fomdr®;fïka;=j iu`. tlaj
cd;Hka;r uQ,H wruqof,a ;dlaI◊l iydh iys;j rfgys fukau tla tla m<d;a jYfhka fi!Nd.H
YS% ,xld uy nexl=fõ mqfrdal:k yd m%;sm;a;s úYaf,aIK ;;a;ajh uek ne,Sfï iy ixikaokh ls¯fï ixhqla;
moaO;sh (FPAS) ia:dmkh ls¯u i|yd iïnkaO úh' fuu or®Ylhla jk YS% ,xld fi!Nd.H or®Ylh iïmdokh
rduqj ;=< o'foa'ks' iy WoaOukh we;=<;a idr®j wdr®:ßl lrk ,°' fuu or®Ylh" m<d;a uÜgñka wdr®®:ßl yd
úp,kj, uOHld,Sk mqfrdal:k i|yd kj flakaishdkq iud„h m%.ukh ksrEmKh lrk úp,Hhka 42la fhd∞
újD; wdr®®:ßl wdlD;shla ilia lrk ,°' w∞< we.hSï .ksñka .Kkh lrkq ,nkakd jQ wdr®:ßl yd jHdmdr
lghq;=j,ska wk;=rej fuu wdlD;sh uqo,a m%;sm;a;s m˙irh" ck „ú;fha hy meje;au iy iudc wdr®®:ßl
úYaf,aIKh i|yd fhd∞.efkkq we;' óg wu;rj há;, myiqlï hk Wmor®Yl ;=klska iukaú; fjhs'
o'foa'ks' yd WoaOukh i|yd fláld,Sk mqfrdal:khka 2014 jifr® isg YS% ,xld fi!Nd.H or®Ylh ieliSfï
is≥ ls¯ug" idOl mokï lr.;a ffoYsl iajm%;smdhk °" f,.gï fi!Nd.H or®Ylh .Kkh ls¯fï l%ufõoh
wdlD;shla (FAVAR) iy fíishdkq ffoYsl iajm%;smdhk iómj wkq.ukh lrkq ,nk kj l%ufõohla Ndú;d
wdlD;shla (BVAR) ksr®udKh lrk ,°'
lrk w;r tys ° o;a; idudkHlrKh fjkqjg ishÆu
úp,Hhka tllska wksflys wkqmd;hla f,i .ekSu
28'2 ñ, yd jegqma o¾Yl .Kkh lsÍu i|yd iïu;lrKh lrkq ,nhs' rfgys iuia;
ixLHdk fomdr®;fïka;=j u.ska wr®O jdr®Islj bvï ñ, fi!Nd.Hh ksrEmKh lrk fuu or®Ylfhys
or®Ylh .Kkh ls¯u fkdlvjd is≥ l< w;r ta i|yd ksrEmH;djh jeä ls¯fï wruqK iys;j" fhd∞.kakd
fld<U" foysj," fydaud.u" lvqfj, iy leianEj hk úp,Hhka iy l%ufõoh jeä †hqKq ls¯u ms<sn|j ixLHdk
m%dfoaYSh f,alï fldÜGdij,g wh;a Wm fldÜGdi 51la fomdr®;fïka;=j" ksrka;r úuis,af,ka miq fjhs' ta wkqj
i|yd jk ;lafiare o;a;" ;lafiare fomdr®;fïka;=j 2016 jir ;=< ° or®Ylfha .=Kd;aulNdjh jeä†hqKq
u.ska ,nd .efka' fkajdisl" jd◊c iy ldr®ñl hk wxY lrñka" úêu;a wxYfha fiajd kshqla;slhka iuia; fiajd
wdjrKh lrñka or®Yl ;=kla iïmdokh lrkq ,nk kshqla;slhkaf.a m%;sY;hla f,i .Kkh ls¯u i|yd
w;r tu or®Yl ;=fkys ir, idudkHh ;=<ska iuia;
kj úp,Hhla wdr®®:ßl yd jHdmdr m˙irh Wmor®Ylh
bvï ñ, or®Ylh .Kkh lrkq ,nhs' óg wu;rj foam<
ieliSfï ° Wmfhda.S lr .kakd ,°'
ñ, or®Ylhkays wdjrK m:h jeä †hqKq ls¯u i|yd ±kg
mj;akd or®Yl" N+f.da,Sh jYfhka iy l%ufõ° jYfhka
hk fohdldrfhkau jeä †hqKq ls¯u iy fkajdisl foam< 28'4 m<d;a o< foaYSh ksIamdokh .Kkh lsÍu
fj<|fmdf<ys jr®Okhka .%yKh lr .ekSu i|yd kj ixLHdk fomdr®;fïka;=j" ckf,aLk yd ixLHdf,aLk
or®Yl y∫kajd °u i|yd ixLHdk fomdr®;fïka;=j uQ,sl
fomdr®;fïka;=j u.ska weia;fïka;= lrk ,o o< foaYSh
mshjr lsysmhla ;nd we;' fï wkqj l<ukdld˙;ajh
ksIamd†;h m<d;a wkqj úfNaokh u.ska 2015 jir i|yd
±kqj;a ls¯u ms◊i iydêm;H foam< fj<|fmdf<ys ñ,
úp,khka wëlaIKh ls¯u i|yd 2016 jifr® ° fld<U jQ kdñl m<d;a o< foaYSh ksIamd†;h .Kkh ls¯u yd
†ia;s%lalh wdjrKh lrñka ñ, or®Ylhla iïmdokh m%ldYhg m;a ls¯u is≥ lrk ,°' fuys° m<d;a uÜgug
lrk ,°' w∞< or®Yl Ndú;d lrñka o< foaYSh ksIamd†;fha iEu
whs;uhlu w.hka fn∞ fjka lrkq ,nhs' 2015 jir
ixLHdk fomdr®;fïka;=j úiska wdr®®:ßlfha jegqma iy i|yd jQ ixLHdxl iy 2014 jir i|yd jQ ixfYdaê;
fõ;kj, úp,k uekSu i|yd jegqma m%udK or®Yl weia;fïka;= w.h" 2016 jifr® wf.daia;= ui m%ldYhg
.Kkh lrkq ,efí' fomdr®;fïka;=j úiska rdcH wxYfha m;a lrk ,°' ixLHdk fomdr®;fïka;=j" weia;fïka;=
fiajlhkaf.a kdñl iy uQr®; jegqma m%udK or®Yl .Kkh w.hkays úYajikSh;ajh jeä †hqKq ls¯u i|yd" m<d;a
lrkq ,nhs' lïlre fomdr®;fïka;=j úiska iïmdokh uÜgñka cd;sl o;a; fn∞ fjka l< yels fhda.H
lrkq ,nk" mä md,l iNdj, fiajlhkaf.a kdñl
or®Yl ms<sn|j ksrka;r wOHhkhl fhfoñka isáhs'
jegqma m%udK or®Ylh mokïj úêu;a fm!oa.,sl wxYfha
óg wkqrEmj 2016 jifr® ° or®Ylhkays .=Kd;aulNdjh
uQr®; jegqma m%udK or®Yl .Kkh lrkq ,nhs' °m jHdma;
o;a; /ials¯fï jevms<sfj< u.ska /ialrkq ,nk o;a; ;j≥rg;a jeä lrñka" i;a;aj ksIamdok ls%hdldrlïys
mokï lrf.k ilikq ,nk wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fkdksñ jev lDIsldr®ñl wxYh i|yd tl;= ls¯u¦ NdKav
jegqma m%udK or®Yl u.ska" wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha iy u.Ska m%jdykfha ° iuia; isú,a .=jka fiajd iy
jegqma úp,k úYaf,aIKh lrkq ,efí' úêu;a fm!oa.,sl NdKav yeisrùï i|yd .nvd myiqlï o we;=<;a jk m˙†
wxYfha fiajlhkaf.a jegqma m%jK;d ksrEmKh ls¯u fiajd wxYh mqΩ,a ls¯u¦ iy lr®udka; wxYfha b†ls¯ï
i|yd kj or®Yl iïmdokh ls¯fï ldr®hhg ixLHdk i|yd jvd;au fhda.H úp,Hhka w∞< jr®Ih ;=< °
fomdr®;fïka;=j uq,mqrd we;' Wmfhda.S lr .ekSu is≥ lrk ,°'
fi!LHh fiajd lghq;= ksfhdackh i|yd iq≥iq kshe†hla idudkH m˙ph wkqj hñka 2016 jifr® ° o °m jHdma;
y∫kd .ekSfï wruqfKka 2016 jifr® isõjk ldr®;=fõ o;a; /ia ls¯fï jevms<sfj< hgf;a" w;a±lSï fn∞
° ix.Kkhla u.ska fm!oa.,sl frday,a iy ffjoH y∞ .ekSug" y∫kd.;a m%foaYj, ñ, jr®Okhkaf.a
uOHia:dkj,ska m%;sldr ,nd.;a frda.Ska ixLHdj ms<sn|j fjkialï ms<sn| m%;spdr ,nd .ekSug iy jevms<sfj<g
o;a; /ialrk ,°' ta wkqj fm!oa.,sl frday,a iy ffjoH w∞< fufyhqï .egÆ idlÉPd ls¯ug fld<U" ud;r"
uOHia:dkj,ska udislj m%;sldr ,nd .kakd ,o ndysr wkqrdOmqr" uykqjr iy hdmkh hk m%foaYj, m%dfoaYSh
iïuka;%K 5la mj;ajk ,°' tfiau o;a; iólaIlhkaf.a
frda.Ska .Kk yd fkajdisl frda.Ska .Kk ldr®;=uh
yelshdj by< kexùu o fuu iïuka;%K ud,dfõ
jYfhka fuu iólaIKh u.ska tla/ia lr w∞< or®Ylh
wruqKla úh'
ilia ls¯ug ie,iqï lr we;'
fmr jirj, ° fukau o;a; /ials¯fï ls%hdj,sh jeä
28'6
§m jHdma; o;a; /ialsÍfï jev ms<sfj< †hqKq ls¯u i|yd uE;ld,Sk fj<|fmd< jr®Okhka
mßmd,kh lsÍu yd wdr®®:ßl ls%hdldrlïj,g wkqrEmj hdj;ald,Sk l<
o;a; /ials¯fï wdlD;Ska y∫kajd fok ,°' §fmr úuiqï
1978 jifr® ° wdrïN lrk ,o °m jHdma; o;a; /ials¯fï jevigyk¶ i|yd fhd∞ .kq ,nk o;a; wdlD;sh o fuu
jev ms<sfj< 2016 jifr® °;a wLKavj ls%hd;aul jQ w;r jir ;=< ° jvd iúia;rd;aul jk m˙† iy Ndú;hg
ta yryd md˙fNda.sl NdKavj, ñ, .Kka" lDIsldr®ñl myiq jk whq˙ka ixfYdaOkh lrk ,°' ;jo" o;a;
yd u;aiH ksIamdokj, ksIamdol ñ, .Kka" wúêu;a /ia ls¯u iy iïmdokh ls¯u läkï lrùfï ±laula
fm!oa.,sl wxYfha ffoksl jegqma iy lDIsldr®ñl yd iys;j o;a; iólaIljreka úiska bf,lafg%dkslj o;a;
u;aiH ksIamdokj, wfmalaIs; wkd.; ksIamdok uÜgï hk jdr®;d ls¯fï ls%hdj,sh ffOr®hu;a lrk ,o w;r uqΩ
f;dr;=re i;sm;d" udiam;d yd ldr®;=uh jYfhka l%ñlj o;a; iólaIljreka w;=˙ka 1$4 l muK ms˙ila 2016
/ialrkq ,nhs' †jhsk mqrd uOHia:dk 106la i|yd o;a; jir ;=< ° fuu ls%hdj,sh i|yd wkq.; úh' ;j ≥rg;a
iólaIljre f,i lghq;= lrk rcfha mdi,aj, .=rejreka ixLHdk fomdr®;fïka;=j kj ;dlaIKh Wmfhda.S lr
.ksñka o;a; läkñka /ials¯u iy ldr®hlaIuj ilia
yryd o;a; /ials¯fï ls%hdj,sh is≥ lrkq ,nhs' óg wu;rj"
ls¯u b,lal fldg f.k" mj;akd °m o;a; jevms<sfj<
msgfldgqj fj<|fmd<" ur|.yuq, iy,a fj<|fmd<"
m%;sixfYdaOkh ls¯ug ±kgu;a mshjr f.k we;'
oUq,a, iy kdrdfyakamsg úfYaI wdr®®:ßl uOHia:dk iy
ó.uqj yd mE,shf.dv udΩ fj<|fmd< hk ia:dkj,ska
28'7 f.da,Sh fYa%◊‚.; lsÍfï o¾Yl w;r YS% ,xldj
f;d. iy is,a,r ñ, .Kka ffokslj yd i;sm;d
by< ia:dkhl mj;ajd .ekSu
/ials¯u i|yd o;a; iólaIljreka 6 fofkl=f.a
fiajh o fuu jev ms<sfj< i|yd fhd∞ .efka' ;jo §jHdmdr mj;ajdf.k hEfï myiqj¶ ms<sn| jk fYa%◊.;
l<ukdlrK f;dr;=re moaO;sh Yla;su;a ls¯u i|yd ls¯u
fomdr®;fïka;=j u.ska f;dard.;a fj<|fmd<j,ska wdydr
miq.sh jir lsysmh fukau" ixLHdk fomdr®;fïka;=j
øjHh lsysmhl f;d. iy is,a,r ñ, .Kka ffokslj
úiska §jHdmdr mj;ajdf.k hEfï myiqj¶ ms<sn| jk
/ia ls¯u is≥ flfr®' fY%a◊.; ls¯u ;=< YS% ,xldj by< ia:dkhl msysgqùu
i|yd ∞hl;ajhla olajk ;u m%h;akhka ;j ≥rg;a bgq
fuu jevms<sfj< hgf;a tla /ia lrkq ,nk ñ, yd
lrk ,°' wdfhdack m˙irh jeä †hqKq ls¯fï iuia;
jegqma iïnkaO o;a;j, R;=uh úp,khka iy m%dfoaYSh
wruqKg w∞<j m%;sixialrK ls%hdjg kexùu i|yd
fjkialï úfYaf,aIK ls¯u¦ ñ, or®Yl" m<d;a o< foaYSh 2016 jifr® isg f,dal nexl=fjys ;dlaI◊l iydh ,nd
ksIamd†;h iy YS% ,xld fi!Nd.H or®Ylh iïmdokh .kakd jQ kj ldr®hh ms<sfj<la" ixjr®Ok Wmdhudr®.
ls¯u¦ ñ, úp,k mqfrdal:kh ls¯u¦ wdr®®:ßl m%;sm;a;sj, yd cd;Hka;r fj<| wud;HdxYh hgf;a msysgqjk ,°'
fjkialï u.ska ñ, u; we;s lrk n,mEu we.hSu¦ ta wkqj 2016 jifr® ° ixLHdk fomdr®;fïka;=j" is≥
cd;sl wd∞hu yd úhou weia;fïka;= ls¯u iy ñ, yd flfrk m%;sixialrKj, m%.;sh ms<sn| fidhd ne,Sug
jegqma o;a; fmd≥ ck;dj fj; fn∞ye¯u jeks wruqKq w∞< rcfha wdh;k iu. ksrka;r idlÉPd meje;aùu¦
i|yd mqΩ,a jYfhka fhd∞ .kq ,nhs' uE;ld,Sk m%jK;d ms<sn|j ±kqïj;a ls¯ug f;dr;=re
imhkakka i|yd /iaùï ixúOdkh ls¯u¦ fYa%◊.;
o;a; iólaIljreka úiska jdr®;d lrkq ,nk o;a;j, ls¯ug w∞< lafIa;%j, kshq;= rdcH yd fm!oa.,sl wxYj,
ksrjoH nj yd ld,Sk nj mj;ajd .ekSu i|yd úêu;a ks,Od¯ka iu. idlÉPd ls¯ug f,dal nexl= ¥; uKav,
ia:dkSh iy ú;eka m¯laIK is≥ lrk ,°' ixLHdk i|yd myiqlï ie,iSu¦ fYa%◊.; ls¯ï ;=< rfgys
fomdr®;fïka;=fõ ks,Od¯ka úiska fld<U †ia;%slalfha ia:dkh jeä †hqKq lr .ekSu yd iïnkaO jk cd;Hka;r
f;dard.kakd ,o fj<|fmd<j,ska Rcqju /ia lrkq ,nk iïuka;%K i|yd YS% ,dxlsl iyNd.s;ajhg w∞< lghq;=
ñ, .Kka u.ska fuu o;a;j, ksrjoH;djh ;j≥rg;a iïnkaëlrKh ls¯u iy b;du jeo.;a jYfhka fuu
;yjqre lr .kakd ,°' fYa%◊.; ls¯u i|yd i,ld nef,k úp,Hhkag n,mdk
f,i ls%hd;aul jQ ixfYdaOk ms<sn| f;dr;=re kshñ; ;jo" ixLHdk fomdr®;fïka;=j" o;a; m˙YS,lhkaf.a
fõ,djg f,dal nexl=j fj; ,nd °u hkd†h is≥ lrkq myiqj ms◊i bf,lafg%dksl o;a; ixÑ;hla ia:dms; ls¯u
,eì◊' i|yd uQ,drïNl lghq;= iy iïnkaëlrK lghq;= is≥
l< w;r f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=fõ ;dlaI◊l
wfkl=;a f.da,Sh fY%a◊Ks.; lsÍï iydh we;sj 2016 jir ;=< ° fuu ixÑ;h wNHka;r
m˙YS,kh i|yd †h;a lrk ,°' fuu o;a; ixÑ;h YS%
f.da,Sh or®Yl jk f,daljHdma; md,k or®Yl (Worldwide
Governance Indicators)" f.da,Sh ;r.ld˙;aj or®Ylh ,xld uy nexl=fõ fomdr®;fïka;= 9 lg w∞< uQr®;" uqo,a"
(Global Competitiveness Index)" wdr®®:ßl iajdëk;d rdcH uQ,H" úfoaY iy uQ,H hk wxY wdjrKh lrk
or®Ylh (Index of Economic Freedom)" udkj ixjr®Ok úúO ud;Dld hgf;a jk ld, fYa%◊ o;a;j,ska iukaú;
or®Ylh (Human Development Index)" f,dal wdr®®:ßl jvd;a iúia;rd;aul o;a; .nvdjls' tys o;a; wjYH m˙†
iajdëk or®Ylh (Economic Freedom of the World Index)" f;dard .ekSu" ixLHd igyka ilia ls¯u" nd.; ls¯u
¥IK ms<sn| ixcdkk or®Ylh (Corruption Perceptions iy wkd.; m˙YS,kh i|yd .nvd ls¯u jeks úúO
Index)" fj<| lghq;= Yla;su;a ls¯fï or®Ylh (Enabling wjYH;djhka i|yd myiqlï i,id we;' ;j≥rg;a jeä
Trade Index) iy wdr®®:ßl iyfhda.S;djh iy ixjr®Okh †hqKq lrk ,o fuu o;a; ixÑ;h YS% ,xld uy nexl=fõ
i|yd jQ ixúOdkh (Organization for Economic fjí wvúh ;=<ska uyck;dj fj; ksl=;a ls¯ug 2017
Co-operation and Development) u.ska is≥lrk yjq,aldr jir wdrïNfha ° lghq;= lr we;'
rgj, wjodkï jr®.SlrKh ms<sn| we.hSï wLKavj
wëlaIKh lrñka fuu fYa%◊.; ls¯ï wkqj YS% ,xldjg
29' laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
,eî we;s ia:dkh iy fYa%◊.; ls¯ïj, jr®Okhla we;s
lr .ekSu i|yd fhd∞ .; yels Wmdh udr®. ms<sn| 2006 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; ^laIqøuQ,H mk;&
jdr®;d l<ukdld˙;ajhg iy wfkl=;a by< wêld¯ka m%ldrj laIqøuQ,H jHdmdr kshdukh iy wëlaIKh
fj; wjYH m˙† ±kqï fok ,°' tfiau by; i|yka i|yd laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j
or®Yl iïmdokh lrkq ,nk wdh;k fj; YS% ,xldj msysgqjk ,°' laIqøuQ,H jHdmdr mj;ajdf.k hEug
ms<sn| idr®j wdr®®:ßl f;dr;=re i;sm;d fukau udislj
wjYH n,m;%h ,nd .ekSu i|yd ,efnk wh≥ïm;a
iemhSug lghq;= lrk ,°'
m¯laId ls¯u" jHjia:dms; m¯laId iy ú;eka m¯laId
u.ska n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï wëlaIKh ls¯u"
28'8 ixLHdk f;dr;=re fnodyeÍu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï wdY%s;j we;sjk .egÆ
ixLHdk fomdr®;fïka;=j jdr®Islj m%;sm;a;s iïmdolhka" iy tajdfha m%.;sh ms<sn|j uqo,a uKav,hg ksr;=rej
mr®fhaIlhka" Ydia;%{hka" jD;a;slhka" YsIHhka yd jdr®;d ls¯u" n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï fj; ¯;s
uyck;dj fj; ld,Sk jeo.;alula we;s iudc wdr®®:ßl iy úOdk ksl=;a ls¯u" n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï
o;a; mqΩ,a mrdihlska fn∞ y˙kq ,nhs' fuu jir i|yd kshduk wkque;sh ,nd °u" n,m;%,dNS laIqøuQ,H
;=< ° fomdr®;fïka;=j" §YS% ,xldfõ wdr®®:ßl yd iudc iud.ïj, n,m;%h wfydais ls¯u iy wEjr ls¯u" laIqøuQ,H
ixLHdk 2016 - XXXVIII fjΩu¶ wf.daia;= udifha rdcH fkdjk ixúOdk ,shdm†xÑh iy wëlaIKh
° o §YS% ,xldfõ iudc wdr®®:ßl o;a; 2016 - XXXIII i|yd iafõÉPd iudc fiajd ixúOdk fr‚iag%dr®jrhd
fjΩu¶ iema;eïnr® udifha ° o NdId ;s%;ajfhkau iy ^fr‚iag%dr®jrhd& fj; m%;sm;a;s" m%ñ;s iy udr®f.damfoaY
bf,lafg%dksl udOHfhka m%ldYhg m;a lrk ,°' óg
ksl=;a ls¯u" laIqøuQ,H wxYh ms<sn| mr®fhaIK ls¯u iy
wu;rj udiam;d iy i;sm;d wdr®®:ßl or®Yl m%ldYhg
mqyqKq jevigyka iy uyck ±kqj;a ls¯ï meje;aùu
m;a ls¯u wLKavj is≥ lrk w;ru rfgys fmd≥ ñ,
laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j i;=
uÜgu flfrys ie,lsh hq;= n,mEula t,a, l< yels"
m%Odk fj<|fmd<j,ska ,nd.kakd ,o w;HjYH j.lSï fõ' 2016 jir ;=< laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
wdydr øjH whs;uhkaf.a ñ, úp,khka úYaf,aIKh fomdr®;fïka;=j is≥ l< m%Odk ldr®hhka iy fiiq
Yla;su;a ls¯u i|yd f;dard.;a md˙fNda.sl whs;u l%shdldrlï my; m˙† fõ'
i|yd ffoksl ñ, jdr®;d ilia flfr®' 2016 jifr® isg
^⁄& n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï fj; ¯;s iy úOdk
YS% ,xld uy nexl=fõ fjí wvúh yryd ffoksl ñ,
jdr®;dj m˙YS,kh i|yd fmd≥ ck;djg wjia:dj ksl=;a ls¯u
i,iajd ° we;' ;jo uy nexl= jdr®;dfõ iy uE;ld,Sk 2016 Tlaf;danr® 27 jk †k isg l%shd;aul jk m˙†
wdr®®:ßl m%jK;d m%ldYkh i|yd m˙Éf√o follg iy uqo,a uKav,h úiska n,m;%h i|yd jk ksr®Kdhl
YS% ,xld uy nexl=fõ udisl újr◊ldj i|yd ixLHdk iy n,m;% .dia;=j hkqfjka ¯;s folla o wju uQ,sl
fomdr®;fïka;=j ∞hl;ajh olajkq ,eîh' m%d.aOkh" jHjia:dms; ixÑ;" ;ekam;=" wju øjYS,S
j;alï wkqmd;slhla mj;ajd .ekSu" fldgia ysñhka 30' nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK
we.hSu" wOHlaIjrekaf.a iy m%Odk úOdhl ks,Od¯
fyda idudkHdêld¯jrhdf.a WÑ; nj iy fhda.H;djh 2011 wxl 42 ork uqo,a jHdmdr mk; yd 2000 wxl 56
we.hSu" Kh myiqlï i|yd jk kshduk rduqj iy ork l,an≥ uQ,HlrK mk; wkqj ms<sfj<ska n,m;%,dNS
uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï
f;dr;=re iemhsfï wjYH;djh hkqfjka úOdk wgla o
kshdukh yd wëlaIKh ls¯u nexl= fkdjk uQ,H
ksl=;a lrk ,°'
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; meje¯ we;'
óg wu;rj" 2016 jr®Ih ;=< ° m%d:ñl wf,úlrejkaf.a
^⁄⁄& fr‚iag%dr®jrhd iy wfkl=;a Wkka≥jla olajk
ldr®hhka wëlaIKh ls¯fï ldr®hNdrh o nexl= fkdjk
mdr®Yajhka iu. ksr;=rej /iaùï meje;aùu uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; mjrk ,°'
laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk kshdukh ls¯u i|yd
jHjia:dms; m¯laIK ^t;eka m¯laIK& yd wLKav
wjYH m%;sm;a;s" m%ñ;s iy udr®f.damfoaY iïmdokh ls¯u iqm¯laIK ^≥ria: m¯laIK& is≥ ls¯u" úplaIK kshduk
i|yd laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j úiska fr.=,dis ksl=;a ls¯u" kshduk wkque;Ska ,nd°u iy
fr‚iag%dr®jrhd" laIqøuQ,H rdcH fkdjk ixúOdk iy wkjirfhka mj;ajdf.k hk uqo,a jHdmdr ms<sn|
,xld laIqøuQ,H jD;a;slhskaf.a ix.uh iu. ksr;=rej úur®Ykh ls¯u nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK
/iaùï mj;ajk ,°' fomdr®;fïka;=fõ m%Odk ldr®hhka fõ' óg wu;rj" nexl=
fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j úiska
^⁄⁄⁄& laIqøuQ,H wxYh ms<sn| iólaIKhla meje;aùu ±kqïj;a ls¯fï jevigyka meje;aùu" uQ,H wdh;kj,
YlH;d jeä†hqKq ls¯u" wêlrK ldr®hhka i|yd
,xld laIqøuQ,H jD;a;slhskaf.a ix.ufha o iydh we;sj myiqlï iemhSu iy uyck meñ◊,s i|yd ue†y;aùu
kshduk wjYH;djhka y∫kd.ekSu fukau iM, iy jeks fjk;a úúO ldr®hhkaj, o ksr; fõ'
ldr®hlaIu kshduk moaO;shla ia:dms; ls¯fï wruqKq
we;sj laIqøuQ,H wdh;k iïnkaOfhka iólaIKhla is≥ 2016 wjidkh jkúg" n,m;%,dNS uqo,a iud.ï 46
lrk ,°' la" m%d:ñl wf,úlrejka 15 la iy ,shdm†xÑ l,an≥
uQ,HlrK wdh;k 70 la meje;s◊' tu n,m;%,dNS uqo,a
^⁄¤& lafIa;% wOHhk is≥ ls¯u iud.ï" ,shdm†xÑ l,an≥ uQ,HlrK iud.ï iy m%d:ñl
wf,úlrejkaf.a kdu f,aLkh fuu fldgi wjidkfha
laIqøuQ,H wxYh ;=< we;s jr®;udk m˙phka" moaO;Ska olajd we;' 2016 jr®Ifha ° ksl=;a lrk ,o kshduk
iy l%shdj,Ska ms<sn|j wjfndaOhla ,nd .ekSu i|yd wjYH;d fuu jdr®;dfõ ;=kajeks fldgfiys ±lafõ'
laIqøuQ,H wdh;k lsysmhl lafIa;% wOHhk is≥ lrk
,°' ;jo" n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï iy laIqøuQ,H 30'1 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ≥
rdcH fkdjk ixúOdk fjkqfjka fr.=,dis ilia ls¯u uQ,HlrK iud.ï wëlaIKh lsÍu
i|yd wdishdkq l,dmh fj; úfYaI wjOdkhla fhduq ^w& jHjia:dms; m¯laIK meje;aùu ^t;eka m¯laIK&
lrñka laIqøuQ,H wxYh kshdukh ls¯u ms<sn| cd;Hka;r
^⁄& 2016 jr®Ih ;=< ° m%Odk jYfhka u n,m;%,dNS
w;a±lSï o wOHhkh lrk ,°' óg wu;rj" laIqøuQ,H
uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fjys ldr®h uKav,h iud.ïj, ldr®hlaIu;dj iy ia:djr;ajh
laIqøuQ,H wxYh kshdukh ls¯u ms<sn| yi< w;a±lSï b,lal lr.;a wëlaIK l%ufõohka ls%hd;aul
we;s l,dmSh uy nexl=jl kshduk iy wëlaIK moaO;Ska lrk ,°' fuu rduqj hgf;a uQ,H wdh;khl
wOHkh ls¯u i|yd wOHhk pd˙ldjl o fhfok ,°' †.=ld,Sk ia:djr;ajh i|yd wd∞hï m%jdyfha
jr®Okh" fiajd l<fUys úúOdx.SlrKh iy
^¤& ±kqïj;a ls¯ï iy YlH;d jeä†hqKq ls¯u fjf<|fmd< fjkiaùïj,g wkqrEm ùug
we;s yelshdj iïnkaOfhka b;d .eUq˙ka
iKi iuQmldr iñ;s" †úke.=u nexl= iñ;s iy rdcH
w.h flfr®' óg wu;rj" n,m;%,dNS uqo,a
fkdjk ixúOdk lsysmhla i|yd laIqøuQ,H mk; iy iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
ta hgf;a ksl=;a lr we;s fr.=,dis ms<sn| ±kqj;a ls¯ï iud.ïys jHdmd˙l ls%hdld¯;ajh i|yd uQ,H
is≥ ls¯u u.ska laIqøuQ,H wxYfhys YlH;d jeä†hqKq w;rue†lrK ms˙jeh l<ukdlrKh yd tys
ls¯u iy ±kqj;a ls¯u fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrk M,∞hS;djka úur®Ykhg Ndckh flfr®'
,°' tfiau ,xld laIqøuQ,H jD;a;slhskaf.a ix.uh
^⁄⁄& nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK
iy iafõÉPd fiajd ixúOdk l%shdld¯ fmruqK u.ska
fomdr®;fïka;=j 2016 jr®Ih ;=< ° n,m;%,dNS
ixúOdkh lrk ,o ±kqj;a ls¯fï jevigyka i|yd uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
o laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j ish iud.ï 30 l jdr®Isl t;eka m¯laIK is≥
∞hl;ajh ,nd fok ,°' lrk ,°' Kh w,dN i|yd m%udKj;a fkdjk
fjkals¯ï" wNHka;r md,kfha ≥r®j,;d" ^we& ≥r®j, n,m;%,dNS uqo,a iud.ï i|yd wr®nqo
wdh;ksl hymd,k úOdkhkag wkql+, ksrdlrKh ls¯fï ls%hdudr®.
fkdùï" jHdmdr fufyhqï lghq;=j, is≥jk 2016 jr®Ih ;=< °" RK m%d.aOkhla iy m%udKj;a
wldr®hlaIu;d" laIqø uQ,H jeks kj jHdmd˙l fkdjQ øjYS, ;;aFjhla iys; ≥r®j, iud.ïj,
lghq;=j, we;súh yels f.ùï meyer ye¯fï †.=ld,hl isg meje;s .egÆ ksrdlrKh ls¯u i|yd
wj∞ku iy we;eï wdh;kj, †.=ld,Sk wjYH mshjr .kakd ,°' ta wkqj" ksis f,i ls%hd;aul
ia:djr;ajh i|yd jHdmdr fufyhqï lsrSug wjYH kS;suh yd fjk;a wjirhkag hg;aj
lghq;=j, we;s .egÆ fulS m¯laIKj, uQ,Huh jYfhka mSvdjg m;a iud.ï 3 l wr®nqo
m%Odk fidhd.ekSï úh' ksrdlrKh ls¯fï ie,eiau i|yd uqo,a uKav,h
úiska uQ,sl wkque;sh ,nd fok ,°' nexl= fkdjk
^⁄⁄⁄& óg wu;rj" uQ,H jdr®;dlrKh iy .egÆld¯
uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j ±kg
wka;r® iud.ï .kqfokq jeks fufyhqï lghq;=
úia;rd;aul ls%hdld¯ ie,iqï ms<sfh, ls¯u iy
j,g w∞< úfYaIs; .egÆ iy wëlaIKfha ° by; i|yka mQr®j wjYH;djka iïmQr®K ls¯fuys
y∫kd.;a ≥r®j,;d yd iïnkaO iSñ; úIh ksr;j isà' iud.ï 3 la m%;sjHqy.; lr ia:djr
m:hla b,lal lr.;a m¯laIK 6 la o is≥ uÜgul mj;ajd .ekSu i|yd tys wOHlaI uKav,h
lrk ,°' fjkia lrk ,°' óg wu;rj" fuu iud.ïj,
m%.;sh ks¯laIKh ls¯u i|yd wOHlaI uKav,"
^⁄¤& m¯laIKj, ° y∫kd.;a uqo,a uKav,h úiska
fcHIaG l<ukdld¯;ajh iy ndysr ú.Kljreka
wkqu; lrk ,o ls%hdld¯ ie,iqï iy
iuÛ ksrka;r /iaùï meje;ajQ w;r fuu ≥r®j,
ksr®foaYhka w∞< n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd
iud.ï m%;sjHqy.; ls¯u i`oyd iq≥iq wdfhdaclhka
úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ïj, wOHlaI
iyNd.S lr.ekSu i|yd nexl= fkdjk uQ,H wdh;k
uKav,hka fj; ±kqï ° tlÛ jQ ld, rduqj ;=<
wëlaIK fomdr®;fïka;=j úiska tu iud.ïj,
ksjer† ls¯fï ls%hdudr®. .ekSu iy;sl ls¯u wOHlaI uKav, fhduq lrjk ,°'
i|yd ksrka;r miq úmrï is≥ flfr®'
30'2 m%d:ñl wf,úlrejka wëlaIKh lsÍu
^wd& wLKav iqm¯laIK is≥ ls¯u ^≥ria: m¯laIK&
^w& jHjia:dms; m¯laIK iy wLKav iqm¯laIK is≥
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥
ls¯u
uQ,HlrK iud.ïj, uQ,H ;;aFjh we.hSu iy
mek ke`.sh yels .egÆ ms<sn|j mQr®j wk;=re m%d:ñl wf,úlrejka i|yd mj;sk wëlaIKh
weÛùï l,a;shd y∫kdf.k ta i|yd iq≥iq ksjer† ;j≥rg;a úêu;a ls¯fï iy jeä†hqKq ls¯fï
ls¯fï mshjrhka läkñka .ekSfï wruq◊ka nexl= wfmalaIdfjka m%d:ñl wf,úlrejkaf.a wëlaIK
fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j yd kshduk ldr®hhka 2016'06'03 †k isg rdcH Kh
wLKavj iqm¯laIK lghq;= is≥ lrk ,°' iud.ï fomdr®;fïka;=fjka nexl= fkdjk uQ,H wdh;k
úiska ld,djr®;s;j b†˙m;a lrkq ,nk uQ,H wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; udre ls¯ug
f;dr;=re" ú.Kk jdr®;d" l<ukdlrK ,sms" uqo,a uKav,h úiska ;SrKh lrk ,°' m%d:ñl
ndysr fY%a◊.; ls¯ï iy mqj;am;a jdr®;d mokï wf,úlrejka wj∞kug ksrdjrKh ùug we;s
yelshdj úksYaph ls¯fï l%ufõoh ;j≥rg;a Yla;su;a
lr.ksñka fuu wLKav iqm¯laIK lghq;= is≥
ls¯fï wruq◊ka m¯laIKj, úIh m:h mqΩ,a l<
fl˙◊' mj;sk øjYS,;d .egÆ fya;=fjka jHdmdr
w;r jHjia:dms; m¯laIK ls%hdj,sh Yla;su;a lrk
lghq;= j,ska neyerj isák n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
,°' 2016 cQks udifha isg wëlaIK ldr®hhka nexl=
2 l yer wfkla ishÆu n,m;%,dNS uqo,a iud.ï
fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=jg
iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ïj, wjYH
Ndr ≥ka miq m%d:ñl wf,úlrejka fofofkl=f.a
kshduk ls%hdudr®. .ekSug iqm¯laIK jdr®;d uqo,a jHjia:dms; m¯laIK wjika fl˙◊'
uKav,h fj; b†˙m;a ls¯u i|yd ms<sfh, lrk
,°' n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj, wNHka;r wëlaIK ^wd& tkag%iaÜ filshq˙àia mSt,aiS iud.fï wr®nqo
fY%a◊.; ls¯ï ls%hd;aul ls¯ug iy iqm¯laIKfha ksrdlrKh ls¯fï ls%hdudr®.
° y∫kd.;a ≥r®j,;djhka ksjer† ls¯fï ls%hdudr®. tkag%iaÜ filshq˙àia mSt,aiS iud.fï ≥r®j, uQ,H
.ekSug wLKav iqm¯laIKh u.ska yels úh' ;jo" Ndú;fhys m%;sM,hla f,i 2016 jr®Ih ;=< ° RK
wLKav iqm¯laIK ls%hdj,shg myiqlï ie,iSu øjYS,;d ;;aFjhka fya;=fjka rcfha iq/l=ïm;a
i|yd n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ fjf<|fmdf<ys we;súh yels wj∞ku yd tu.ska
uQ,HlrK iud.ï wxYfha ldr®;=uh ldr®hidOk iuia; uQ,H moaO;sfhys we;súh yels .egÆjla
jdr®;d 4 la ms<sfh, lrk ,°' biau;= úh' fuys ° rdcH iq/l=ïm;aj, m%;sñ,°
.ekqï .súiqï úYd, m%udKhl f.ùï meyer yer wxYfha Ndú; m%Yia; m˙phka iy .sKqïlrK
;sì◊' b†˙fha ° fï fya;=fjka uqo,a" nexl= yd uQ,H m%ñ;Skaj, uE; ld,Sk jr®Okhkag iu.dój
moaO;sfhys iy úfYaIfhkau rcfha iq/l=ïm;a iq≥iq fjkialï is≥ ls¯u h' ta wkqj" w∞<
fjf<|fmdf<ys we;súh yels iuia; ia:djr;ajfha mdr®Yajlrejkaf.ka o woyia úuiSfuka miq
ì|jeàu je<elaùfï wruq◊ka uy nexl=j tkag%iaÜ tu ixfYdaOkhka b†˙fha ° m%ldYhg m;a
filshq˙àia mSt,aiS iud.fï wOHlaI uKav,h lrkq we;'
fjkqjg kj wOHlaI uKav,hla m;afldg tkag%iaÜ
iud.ï iuQyfha is≥ ù we;s ≥r®j, uQ,H Ndú;h yd ^⁄⁄& m%d:ñl wf,úlrejkaf.a kshduk l%ufõoh
uQ,H wl%ñl;d iïnkaOj mqΩ,a úur®Ykhka is≥ kej; i,ld ne,Sug iy mj;akd wëlaIK
l< w;r tys ° ksrdjrKh lr.;a f;dr;=re kS;s l%ufõoh i|yd wjYH fjkialï ksr®foaY
n,d;aul ls¯fï wêld¯ka ^uQ,H wmrdO úur®Yk ls¯u i|yd iyldr wêm;s" nexl= fkdjk uQ,H
fldÜGdih& fj; fhduq lrk ,°' fï w;r" wr®nqo
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI"
ksrdlrKh ls¯fï ie,eiau i|yd kS;suh yd uQ,H
rdcH Kh fomdr®;fïka;=fõ wêld¯ iy
wjirhkag hg;aj iqrlaIs; m%;sñ,° .ekqï yd ia:ßr
tu fomdr®;fïka;=j, w∞< ks,Od¯kaf.ka
mokula u; jQ .kqfokq fuka u iqrlaIs; fkd jQ
m%;sñ,° .ekqï .kqfokq mshùu i|yd uqo,a uKav,h iukaú; lñgqjla 2016 jr®Ih ;=< ° uqo,a
úiska uQ,sl wkque;sh ,nd ° we;' uKav,h úiska m;a lrk ,°' tu lñgqj
úiska ilik ,o ksr®foaY we;=<;a jdr®;dj
30'3 úplaIK kshduk ksl=;a lsÍu" m%;sm;a;s iïmdokh wjYH lghq;= i|yd uy nexl=fõ by<
yd kshduk wkque;Ska l<ukdld¯;ajh fj; b†˙m;a lrk ,°'
^w& úOdkhka iy úplaIK wjYH;d ksl=;a ls¯u ^we& kshduk wkque;Ska ,nd°u
^⁄& n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ ^⁄& 2016 jr®Ih ;=< °" nexl= fkdjk uQ,H wdh;k
uQ,HlrK iud.ïj, jHdmdr ia:dk újD;
wëlaIK fomdr®;fïka;=j úiska n,m;%,dNS
ls¯u" jeiSu yd ia:dkh fjkia ls¯u iïnkaO
uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
úOdkh
iud.ï i|yd idx.ñl jHjia:dj,Ska fjkia
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; ls¯ug" md,s; iud.ï msysgqùug" Kh idOk
l,an≥ uQ,HlrK iud.ïj, jHdmdr ia:dk m;% ksl=;a ls¯ug" fldgia m%d.aOkh jeä
újD; ls¯u" jeiSu yd ia:dkSh fjkia ls¯ï ls¯ug" kj wdfhdaclhka yryd m%d.aOkh
iïnkaOfhka ±kg mj;sk m%;sm;a;s yd fhoùug" jHdmdr fufyhqï lghq;= i|yd
ls%hdudr®. Yla;su;a ls¯ug yd úêu;a ls¯ug ndysr fiajdjka ,nd .ekSug" kj wOHlaIjreka
kj kshduk rduqjla y∫kajd fok ,°' iy úOdhl ldr®hhkays kshq;= ks,Od¯ka m;a
^⁄⁄& ;ekam;= yd Kh idOk m;% i|yd Wm˙u ls¯ug" ,shdm†xÑ ,smskhka fjkia ls¯ug"
fmd,S wkqmd; iïnkaO úOdkh jHdmdr ia:dkj, ia:dkh fjkia ls¯ug"
jHdmdr ysñlu udre ls¯ug iy kj YdLdjka
;ekam;= yd Kh idOk m;% i|yd f.úh yels 101 la újD; ls¯ug wkque;Ska ,nd fok ,°'
Wm˙u fmd,S wkqmd;h ;SrKh ls¯fï moku
f,i Ndú;d jQ NdKavd.dr ì,am;aj, nr ;nk ^⁄⁄& ir®fjdaoh äjf,dmaukaÜ µskEkaia ,sñgâ fj;
,o idudkH M,∞ wkqmd;h .Kkh ls¯fï l,an≥ uQ,HlrK n,m;%h ,nd ≥ka w;r
moku ldr®;=uh .Kkh ls¯fï isg wr®O uyck nexl=fõ b,a,Su m˙†" tu nexl=j fj;
jdr®Isl .Kkh ls¯u olajd ixfYdaOkh lrk ksl=;a lr ;snQ l,an≥ uQ,HlrK n,m;%h
,°' fmd,S wkqmd;fhys laI◊l fjkiaùï wj,x.= lrk ,°' óg wu;rj" fydxfldx
u.ska we;sjk n,mEu wju ls¯u i|yd fuu wekaâ Iexyhs nEkalsx fldamfr®Ika ,sñgâ
ixfYdaOkh is≥ lrk ,°' wdh;kh m%d:ñl wf,úldr;ajfhka bj;a
^wd& kshduk rduqj iudf,dapkh ls¯u úh'
lghq;= 14 la ls%hd;aul fjñka meje;s w;r wjir f,i ksl=;a ls¯ug rch úiska ;SrKh lr we;s
fkd,;a uqo,a jHdmdr f,i ;SrKh lrk ,o iud.ïj,g w;r wruqo,a ,enqKq miq b;s˙ ;ekam;alrejka
tfrysj kS;suh ls%hdudr®. .ekSu wdrïN ls¯u i|yd i|yd f.ùï is≥ flfr®'
kS;sm;s;=ukaf.ka Wmfoia ,nd .kakd ,°'
^⁄⁄& fjk;a wkjir uQ,H wdh;k
30'5 uyckhd ±kqïj;a lsÍï iy n,m;%,dNS uqo,a
o µskEkaia wekaâ .erkaá fm%dmr®á äjf,dmr®ia
iud.ï $ úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï
m%hsjÜ ,sñgâ (The Finance and Guarantee
wxYfha YlH;d jeäÈhqKq lsÍu
Property Developers Private Ltd.) iy tµa
^w& uyck ±kqïj;a ls¯fï jevigyka wekaâ „ ˙h,a tiafÜÜ lïmeks ,sñgâ (F&G
nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK Real Estate Company Ltd.) wdh;khkays
fomdr®;fïka;=j úiska wkjir uQ,H wdh;kj, iy ;ekam;alrejka úiska 2015 jir ;=< b†˙m;a
wdfhdack l%uj, wdfhdackh ls¯fï we;s wj∞ku lrk ,o meñ◊,a,g wkqj tu iud.ï
ms<sn| uyck;dj oekqïj;a ls¯fï jevigyka foflys ;ekam;alrejkag iajdëk ix.ïj,ska
28 la meje;ajQ w;r úoHq;a udOH ±kaùï 9 la fofofkl= ne.ska ksfhdackh jk m˙†" o
m%pdrKh lrk ,°' n,m;%,dNS nexl= yd n,m;%,dNS µskEkaia wekaâ .erkaá fm%dmr®á äjf,dmr®ia
uqo,a iud.ïj, kï ,ehsia;= yd fjk;a m%fhdackj;a m%hsjÜ ,sñgâ iy tµa wekaâ „ ˙h,a tiafÜÜ
f;dr;=re we;=<;a w;am;s%ld 15"000 la muK uyckhd lïmeks ,sñgâ wdh;kj, wOHlaI uKav,
w;r fn∞fok ,°' i|yd idud‚lhka 4 fofkl= m;a ls¯ug
^wd& nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wxYfha YlH;d fY%aIaGdêlrKh wkque;sh ,ndfok ,°' uy
jeä†hqKq ls¯u nexl=j úiska 2013'10'23 †k b†˙m;a lrk ,o
ls%hdld¯ ie,eiau b†˙hg;a ls%hd;aul ls¯u
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ i|yd fY%aIaGdêlrKh úiska kj wOHlaI
uQ,HlrK iud.ï wxYfha ls%hdld¯;ajh" kshduk uKav,h fj; ;j≥rg;a ksfhda. lrk ,°'
jr®Okhka iy ld,Sk wdr®:ßl m%jk;d iïnkaO o µskEkaia wekaâ .erkaá fm%dmr®á äjf,dmr®ia
woyia yqjudre lr .ekSfï mrudr®:fhka uy nexl= m%hsjÜ ,sñgâ iy tµa wekaâ „ ˙h,a tiafÜÜ
wêm;sjrhdf.a m%Odk;ajfhka n,m;%,dNS uqo,a
lïmeks ,sñgâ wdh;k fj; m;a lrk
iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ïj,
,o wOHlaI uKav, fY%aIaGdêlrKh úiska
m%Odk úOdhl ks,Od¯ka iuÛ nexl= fkdjk uQ,H
,nd ≥ka ls%hdld¯ ie,eiaug yd úOdkj,g
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j úiska /iaùï
lsysmhla mj;ajk ,°' óg wu;rj" fomdr®;fïka;=j wkql+, ùug wfmdfydi;a ù we;s njg
úiska n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; fY%aIaGdêlrKh úiska wkdjrKh lr.kakd
l,an≥ uQ,HlrK iud.ï yd fuu wxYh wdYs%; ,°' tu ksid" o µskEkaia wekaâ .erkaá
lreKq iïnkaOfhka idlÉPd ls¯ug iy ksjer† fm%dmr®á äjf,dmr®ia m%hsjÜ ,sñgâ iy
ls¯fï ls%hdudr®. .ekSug ndysr ú.Kljreka iy tµa wekaâ „ ˙h,a tiafÜÜ lïmeks ,sñgâ
cd;Hka;r ksfhda‚;hka iuÛ wLKavj f;dr;=re wdh;kj, wOHlaI uKav, fj; 2016'09'30
yqjudre lr .kakd ,°' ;jo" fomdr®;fïka;=fõ †k isg n,meje;afjk m˙† kj idud‚lhka
fcHIaG ks,Od¯ka úiska YS% ,xld uy nexl=fõ nexl= 4 fofkl= m;a ls¯ug fY%aIaGdêlrKh ;SrKh
ú≥ mshfiys iy m%dfoaYSh ldr®hd,j, meje;s mqyqKq lrk ,°' ;jo" fY%aIaGdêlrKh úiska" o
jevuqΩ i|yd iïm;a ∞hl;ajh ,nd fok ,°' µskEkaia wekaâ .erkaá fm%dmr®á äjf,dmr®ia
m%hsjÜ ,sñgâ iy tµa wekaâ „ ˙h,a tiafÜÜ
30'6 wkjir uQ,H wdh;k iïnkaOfhka we;s kS;suh lïmeks ,sñgâ wdh;kj, wOHlaI uKav,
ld¾hhka i|yd myiqlï iemhSu fj; ;j;a wOHlaIjrfhl= 2016'11'22 †k m;a
^⁄& f.da,avka lS fl%äÜ ldâ lïmeks ,sñgâ lrk ,°'
wdh;kh
30'7 uyck meñ‚◊,s yeisrùu
uy nexl=j úiska fY%aIaGdêlrKh fj; b†˙m;a
lrk ,o f.da,avka lS fl%äÜ ldâ lïmeks n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
,sñgâ wdh;kfha wdrlaIs; ;ekam;alrejkag iud.ï iïnkaOj m%Odk jYfhka widOdrK md˙fNda.sl
w†hr 3 lska ;ekam;= wdmiq f.ùfï l%ufõoh ie,lSï iy ,nd.;a Kh i|yd iyk b,a,Sï iïnkaOj
wkqj" rch úiska ;=kajk w†hfrys f.ùï uyck;djf.ka b†˙m;a jQ meñ◊,s úYd, m%udKhla i|yd
lghq;= is≥ ls¯fï ls%hdj,sfhys ksr;j isà' nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j
uqΩ wruqo,a wjYH;dj jk remsh,a ñ,shk ta iïnkaOj úuiSñ ls¯fuka iy tjeks fpdaokd w∞<
4"055 ka ±kg rch úiska remsh,a ñ,shk 500 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï yd úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
la ,nd ° we;' 3 jk w†hfrys wruqo,a jd˙l iud.ï fj; fhduq ls¯fuka úi∫ï ,nd °ug ue†y;a úh'
wkq lñgqjla úiska wëlaIKh lrkq ,eîh' ta wkqj" 2016 nexl=lrKh" f;dr;=re ;dlaIKh" kS;sh" ú.Kkh"
jir ;=< ° mqyqKq wkq lñgq 06 la meje;ajQ w;r tys° ,nd wruqo,a l<ukdlrKh" wj∞kï l<ukdlrKh" f,aLk
≥ka mejreï 37 la fláld,Sk úfoaY mqyqKq jevigyka lghq;= ms<sn| ldr®hhka" udkj iïm;a l<ukdlrKh"
i|yd iyNd.s jQ ks,Od¯ka úiska iïmQr®K lr Ndrfok nexl= yd uQ,H wdh;k wëlaIKh" uQ,H fj<|fmd<"
,°' 2016 ° ks,Od¯ka úiska iïmQr®K lr we;s mejreï úfoaY úksuh" jHjydr uqo,a" m%dfoaYSh ixjr®Okh hk
ms<sn| úia;r my; ixLHd igyk ˚˚-27 ;=< idrdxY.; wxY hgf;a úh' nexl= ú≥ mshi iy wfkl=;a mqyqKq
fldg we;' wdh;k u.ska meje;a jQ mqyqKq jevigyka i|yd iyNd.s
jQ ks,Od¯ka ixLHdj ms<sfj<ska 461 la iy 466 la úh'
II-27 ixLHd igyk
2016 jir ;=< fláld,Sk úfoaY mqyqKq jevigykaj,g jevuq¿ iy ±kqu yqjudrej
iyNd.s jQjka úiska iïmQ¾K lrk ,o mejreï
2016 jir ;=< ° mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j"
jr®.SlrKh mejreï .Kk nexl= ú≥ mshi iu`. tlaj fjdaydrl .sKqïlrKh
uQ,H wdh;k wëlaIKh ls¯u i|yd jk 2 (Forensic Accounting) hk lafIa;%h wdjrKh lrñka uy
udr®f.damfoaY nexl= ks,Od¯kaf.a ld,Skj jeo.;a l=i,;d jeä ls¯fï
wruq◊ka jevuqΩjla ixúOdkh lrk ,°' ;jo" 2016 °"
,sms" b†˙m;a ls¯ï yryd ±kqu yqjudre lr .ekSu 64 mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j by< fmf<a jHqy.;
yd ldr®huKav, ±kqïj;a ls¯ï mqyqKq jevigyka 02 la o ixúOdkh lrk ,°' fuhg
moaO;s yd l%shd mámdá jeä †hqKq ls¯u i|yd jk 8 wu;rj" wksl=;a fomdr®;fïka;=j, iyfhda.h we;sj
fhdackd
mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska ixúOdkh
tl;=j 74 lrkq ,nk udisl wdr®:ßl ixi| ud,dj hgf;a nexl=fõ
ldr®h uKav,hg ±kqu jr®Okh lr .ekSu i|yd myiqlï
i,iñka jir ;=< ° wdr®:ßl úoHdj" nexl= lghq;= iy
fláld,Sk foaYSh mqyqKq wjia:d
uQ,H lghq;= ms<sn| ld,Skj jeo.;a úúO ud;Dld ms<sn|
2016 jir ;=< °" mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j" / lafIa;%fha úfYaI{hka úiska foaYk 06 la mj;ajk ,°'
iaùï" wka;r®cd;sl idlÉPd" iïuka;%K" iuqΩ iy Ydia;%Sh fuhg wu;rj" mqyqKq yd ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j"
iïuka;%K we;=Ω fláld,Sk foaYSh mqyqKq wjia:d 927 la úfoaYSh mqyqKq i|yd iyNd.s jQ ks,Od¯ka úiska mj;ajk
nexl=fõ ldr®h uKav,h fj; ,nd fok ,°' fuu mqyqKq ,o b†˙m;a ls¯ï 04 lg iy mYapd;a Wmdê wOHhk
jevigyka nexl= ú≥ msfhi iy fjk;a ms<s.;a foaYSh lghq;=j,ska miqj fiajhg jdr®;d lrk ,o ks,Od¯ka
mqyqKq wdh;khkays ° mj;ajk ,o w;r tajd m%Odk úiska mj;ajk ,o b†˙m;a ls¯ï 09 lg myiqlï i,ik
jYfhka wdr®:ßl úoHdj" ixLHdk úoHdj" .sKqïlrKh" ,°'
nexl= wëlaIK
6 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI& 1969$17 05
7 fj<`ofmd< lgh;= i`oyd jk tAldnoaO fufyhqï Wmfoia 35$03$016$007$001 06
úksuh md,k
8 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 01( wfkajdisl úfoaY 17
jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
9 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 02( fkajdisl úfoaY 20
jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
10 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 03( fkajdisl úcd;sl 22
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj;
ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
11 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 04( úfoaY úksuh 24
Wmhkakkaf.a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
12 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1950$29 26
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
13 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1950$40 28
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
fhduq wxlh msgqj
14 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1957$23 30
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
15 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 05( wfkajdisl úfoaY 31
jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
16 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 06( fkajdisl úfoaY 31
jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
17 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 07( fkajdisl úcd;sl 31
úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj;
ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
18 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 08( úfoaY úksuh 32
Wmhkakkaf.a .sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a
lrkq ,nk úOdkhka
19 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 09( n,h,;a fj<`≥ka 32
yd YS% ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr i`oyd wkqu; ksfhda‚;hka f,i m;a
lrk ,o m%d:ñl fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
20 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1960$66 34
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
21 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 10( YS% ,xldj ;=< 34
úfoaY rdcH ¥; ldr®hd," rdcH ¥; ks,Od¯ka iy Tjqkaf.a mjqf,a
idud‚lhka i`oyd úfoaY jHjydr uqo,a yd remsh,a .sKqï iïnkaOfhka
n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
22 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 11( wfkajdisl wdjD; 36
.sKqï iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq ,nk
úOdkhka
23 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 12( ú.dñlhkag úfoaY 36
úksuh úls”u iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq
,nk úOdkhka
24 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 13( ú.dñlhkag úfoaY 36
úksuh úls”u iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq
,nk úOdkhka
25 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 14( úfoaYSh jd◊c 36
Kh .ekSfï .sKqu iïnkaOfhka n,h,;a fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq
,nk úOdkhka
26 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1970$8 38
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
27 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1970$49 39
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
28 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1970$50 39
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
fhduq wxlh msgqj
29 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 15( n,h,;a fjf<`≥ka 40
yd YS% ,xld ixjr®Ok ne`≥ïlr i`oyd wkqu; ksfhda‚;hka f,i m;a
lrk ,o m%d:ñl fjf<`≥ka fj; ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
30 úksuh md,k mk; hgf;a úOdkhka 2016 wxl 16( iS$i ,xld keõ 40
iud.fï wdkhksl keõ NdKav fjka ls¯u i`oyd n,m;%,dNS fjf<`≥ka
fj; ksl=;a lrkq ,nk úOdkhka
31 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1986$42 41
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
32 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI&( 1986$43 42
úksuh md,k mk; hgf;a ±kaùu
uQ,H nqoaê tAllh
33 YS% ,xld m%cd;dka;s%l iudcjd° ckrcfha .eiÜ m;%h ^w;s úfYI& 1951$13 42
34 2006 wxl 06 ork uqo,a .kqfokq jdr®;d ls¯fï mkf;a 2 jk j.ka;sh 37$05$002$0016$016 59
hgf;a ksl=;a lrkq ,enQ pl%f,aLh
f.ùï iy mshùï
m%dfoaYSh ixj¾Ok
46 cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys msg; j.dlrejka i`oyd jQ RDD/NADeP/Value Chain 88
^fldka;%d;a f.dùka& Kh fhdackd l%uh Develop/2016/01
58 uqo,a jHdmdr mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 01( 119
jHdmdr ia:dk újD; ls¯u" jeiSu yd ia:dkh fjkia ls¯u
59 uqo,a jHdmdr mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 02( 124
;ekam;= iy Kh idOk m;% i`oyd Wm˙u fmd,S wkqmd;
60 l,an≥ uQ,HlrK mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 01( 125
jHdmdr ia:dk újD; ls¯u" jeiSu yd ia:dkh fjkia ls¯u
III fldgi 2016 jr®Ifha uqo,a uKav,h úiska Wmfhda.S lr.kq ,enQ m%Odk m˙md,k úêúOdk
by; ishÆu f;dr;=re dbsd@cbsl.lk hk úoHq;a ;emE,g fyda ryiH ljrhl nyd nexl= wëlaIK wOHlaI fj; ,eîug
ie,eiaúh hq;=h'
nexl= wëlaIK wOHlaI
CSE I
nexl= wëlaIK wOHlaI fj;"
ihsn¾ wdrlaIK wjodkï wjia:d ms<sn| jd¾;d lsÍu
nexl=fõ ku(
jdr®;d lrk ld,iSudj(
isoaêfha isoaêh ms<sn| y∫kd ia:dkh$YdLdj isoaêh fya;=fjka jQ wNHka;r jdr®;d iyNd.s jQ kS;s n,d;aul
iajNdjh idrdxYh .;a †kh ^w∞< fõ kï& weia;fïka;=.; $i;H ls¯fï wêld˙h ls¯fï wêld˙h
^w& n,mEu ^uQ,H iy ^we& ^w∞< fõ kï&
fufyhqï& ^wd&
CSE II
nexl= wëlaIK wOHlaI fj;"
ta'ta'tï' ;diSï
nexl= wëlaIK wOHlaI
nexl= mk; hgf;a ksl=;a l< úOdkh 2016 wxl 01 2016 foieïnr® 29
n,m;%,dNS jd◊‚c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= i|yd
ndi,a III hgf;a jk m%d.aOk wjYH;djhka
1988 wxl 30 ork nexl= mkf;a 19 ^7& ^w& iy 76 ^W& ^7& hk j.ka;s m%ldrj mjrd we;s n,;,j,g wkql+,j n,m;%,dNS jd◊c
nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= i|yd cd;Hka;r mshùï nexl=j (BIS) u.ska 2006 cqks ui yd 2010 foieïnr® ui ksl=;a
lr" 2011 cqks ui ixfYdaOkh lrk ,o udr®f.damfoaYkhka i,ld n,ñka" uqo,a uKav,h úiska wju m%d.aOk wkqmd;hka kshu
lrk ,°'
1' n,.ekaùu 1'1 n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= u.ska iajlSh uq`M j;alï m%udKh
u; fyda fjk;a úfYaIs; j;alï ldKavhl m%udKh u; mj;ajdf.k hd hq;= wju m%d.aOk
wkqmd;hka" uqo,a uKav,h úiska uqo,a kS;s mkf;a 102 jk j.ka;sh m%ldrj l,ska l,g
ksl=;a lrkq ,nk ksfhda.hka u.ska kshu flfrkq we;'
1'2 uqo,a kS;s mkf;a 46 ^1& iy 76 ^ta& ^1& jk j.ka;s m%ldrj nexl= moaO;sfha Yla;su;aNdjh
iy;sl lrkq jia" ishÆu iy ´kEu n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla fyda n,m;%,dNS úfYaIs;
nexl=jla fj; tu nexl= jHdmdrfha lsishï jHdmdr lghq;a;la mj;ajdf.k hdu ms<sn|
ksfhda.hka ksl=;a ls¯ug uqo,a uKav,h fj; n,h mej¯ we;'
2' úIh m:h 2'1 fuu ksfhda.hka ishÆ n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= i|yd w∞<
jkq we;'
^⁄& flaj, yd jHdmdr iuQyh uÜgñka Y%S ,xldj ;=< ixia:dms;
^⁄⁄& iajdëk moku u; Y%S ,xldfjka msg; ixia:dmkh lrk ,o fyda msysgqjk ,o nexl=j,
YdLdjka
3' wju m%d.aOk wjYH;d 3'1 2017 cQ,s 01 †k isg l%shd;aul jk m˙† iEu n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla u yd n,m;%,dNS
iy iajdrlaIl úfYaIs; nexl=jla u úiska iEu úgl u fuys m<uq Wmf,aLkh m%ldr wj∞kï wkqj nr
;nk ,o uq`M j;alï u; wju m%d.aOk wkqmd; iy iajdrlaIl mj;ajd .; hq;=h'
3'2 my; ±lafjk 1 iy 2 j.=j, w∞< wkqmd; iy l%shd;aul l< hq;= †k jljdkq olajd we;'
m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl we;=`M uq`M m%d.aOk wkqmd;h 11'25] 11'875] 12'50]
j.=j 2 - re' ì,shk 500 g jeä j;alï iys; nexl=
m%d.aOk ixrpl 01'07'2017 01'01'2018 01'01'2019
m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl iy moaO;suh jYfhka jeo.;a jk 6'25] 7'375] 8'50]
nexl= i|yd jk m%d.aOk wêNdrh we;=`M" m<uq fm< idudkH fldgia
m%d.aOkh
m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl iy moaO;suh jYfhka jeo.;a jk 7'75] 8'875] 10'00]
nexl= i|yd jk m%d.aOk wêNdrh we;=`M" iuia; m<uq fm< m%d.aOkh
m%d.aOk ixrlaIK iajdrlaIl iy moaO;suh jYfhka jeo.;a jk 11'75] 12'875] 14'00]
nexl= i|yd jk m%d.aOk wêNdrh we;=`M uq`M m%d.aOk wkqmd;h
4 wju m%d.aOk 4'1 fuys ˚˚ jk Wm f,aLkfha i|yka jk wdldrhg" wëlaIK iudf,dapk l%shdj,sh (SRP)
wjYH;d blaujk ms<sn| kshduk rduqfjys i|yka wjYH;djhka ie,ls,a,g .ksñka" iEu n,m;%,dNS
m%udKj;a m%d.aOkhla jd◊c nexl=jla u yd n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla u úiska ishÆ wjia:djkays °
mj;ajdf.k hdu tu nexl=j ksrdjrKh jkakd jQ ishÆu wj∞kï wdjrKh jk wdldrhg m%udKj;a
m%d.aOkhla mj;ajd .; hq;=h'
4'2 iEu n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla yd n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla úiska u wëlaIK
iudf,dapk l%shdj,sfhys (SRP) i|yka wjYH;djhkag wkql+, jk m˙† nexl=fõ wNHka;r
m%d.aOk m%udKd;aul;d we.hSfï l%shdj,sh (ICAAP) m˙mQr®K f,i l%shd;aul l< hq;=h'
4'3 iEu n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla úiska u ish uQ,H jr®Ih
wjika ù udi 05 la we;=<; wOHlaI uKav,h úiska wkqu; lrk ,o wNHka;r m%d.aOk
m%udKd;aul;d we.hSfï l%shdj,sh ms<sn| f,aLkhla" nexl= wëlaIK wOHlaI fj; b†˙m;a
l< hq;=h'
5' fy<sorõ ls¯fï 5'1 2017 cQ,s 01 †k isg l%shd;aul jk m˙† iEu n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla u yd n,m;%,dNS
wjYH;d úfYaIs; nexl=jla u úiska ˚˚˚ jk Wmf,aLkfha i|yka jk wdldrhg flaj, yd jHdmdr
iuQyh uÜgñka m%ldYhg m;a lrk ,o uQ,H m%ldYhka ys i|yka m˙†" kshduk m%d.aOkh"
øjYS,;d yd wj∞kï l<ukdlrKh ms<sn|j jeo.;a f;dr;=re ikaikaokd;aul wdldrfhka
fy<sorõ l< hq;=h'
6' wkql+, ùu Wfoid 6'1' lsishï nexl=jlg by; kshduk m%d.aOk wkqmd;hka imqrd .ekSu Wfoid ;u m%.aOkh
mshjrhka jr®Okh lr .ekSug wjYH úfgl ° tn∫ nexl=jla 2017 cQ,s 01 †k isg l%shd;aul jkakd jQ
fuu úOdkhka ms<sme†h hq;=h'
6'2 hïlsis n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla fyda n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla fuu úOdkhka
ms<sme°ug wiu;a jk wjia:djl °" tu úOdkhka l%shd;aul ls¯fuka wk;=rej tu l%shd;aul
ls¯ï nexl= wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI;=ud úiska ;yjqre ls¯ula is≥ lrk ;=re"
tn∫ n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla fyda n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla úiska ,dNdxY f.ùu
w;aysgqúh hq;= w;r" ,dN fmr<d ishrg heùu fyda tn∫ n,m;%,dNS jd◊c nexl=j fyda
n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=j i;= kshduk m%d.aOk ;;a;ajh ;j≥rg;a úhelS hk lsis≥
l%shdudr®.hla fkd.; hq;=h'
7' úOdkhka yd pl%f,aL
wfydais ls¯u my; i|yka úOdkhka yd pl%f,aL fuhska wfydais flfr®'
(i) jdr®Isl jdr®;dfjys m%udKj;a m%.aOk m%ldYk m%ldYhg m;a ls¯u ms<sn| 2001 udr®;= 20
†ke;s pl%f,aL wxl 02$04$002$0105$001 iy 02$04$002$0151$001
(ii) nexl= u.ska ksl=;a lrkq ,nk kdjql wemlr ms<sn| 2004 foieïnr® 16 †ke;s pl%f,aL
wxl 02$04$003$0400$002
(iii) 2008 jir uq, isg l%shd;aul ls¯ug kshñ; jQ ndi,a ˚˚ m%udKj;a m%d.aOk rduqj
ms,sn|j 2007 foieïnr® 26 †k ksl;
= a lrk ,o pl%f,aLh
(iv) wju m%d.aOk wkqmd;hka mj;ajdf.k hdu ms<sn| nexl= mk; hgf;a 2007 ° ksl=;a
lrk ,o wxl 9 iy 10 ork úOdkhka
(v) nexl= mk; hgf;a ksl=;a lrk ,o 2011 wxl 7 ork n,m;%,dNS nexl= i|yd jk"
taldnoaO wj∞kï l<ukdlrK moaO;sh ms<sn| úOdkfhys (H) fldgfia olajd we;s
wkdjrK wjYH;djka
(vi) wju m%d.aOk wkqmd;hka ms<sn| ixfYdaê; úOdkhka i|yd nexl= mk; hgf;a 2011 °
ksl=;a lrk ,o wxl 9 iy 10 ork úOdkhka
(vii) ICRA ,xld ,sñgâ Kh fY%a◊.; ls¯fï ndysr wdh;khla f,i ms<s.ekSu ms<sn|j
ksl=;a lrk ,o 2012 foieïnr® 07 †ke;s pl%f,aL wxl 02$17$500$0086$001
(viii) wëlaIK úuiqï l%shdj,shg w∞< kshduk rduqj ^ndi,a II fojeks wdOdrlh& i|yd
nexl= mk; hgf;a" n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= fj; ksl=;a
lrk ,o 2013 wxl 05 ork úOdkh
(ix) fufyhqï wj∞ku u; .Kkh l< nr ;enQ jákdlu ms<sn| m%ñ;s.; m%fõYh i|yd
2014 udr®;= 31 †k ksl=;a lrk ,o ixfYdaê; udr®f.damfoaYkh
(x) n,m;%,dNS jd◊c nexl= iy n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= fj; ksl=;a lrk ,o" ndi,a
˚˚ m%d.aOk m%udKd;aul rduqj hgf;a fufyhqï wj∞ku u; .Kkh l< nr ;enQ
jákdlu ms<sn| m%ñ;s.; m%fõYh l%shd;aul ls¯u iïnkaOfhka 2014 udr®;= 31 †ke;s
pl%f,aL wxl 02$17$600$0029$001
1'0 Y%S ,xld uy nexl=fõ újg fj<| lghq;= i|yd jk fufyhqï Wmfoia i|yka jk fuu taldnoaO pl%f,aLKh 2016
fkdjeïnr® 01 †k isg n,meje;a fõ'
2'0 fuh Y%S ,xld uy nexl=j úiska ksl=;a lrk ,o my; i|yka fufyhqï Wmfoia yd nef|a'
3'0 2016 fkdjeïnr® 01 jk †k n,meje;afjk m˙†" by; i|yka ishÆ pl%f,aLK bj;alr fuu pl%f,aLKh ^fu;eka isg
taldnoaO pl%f,aLKh f,i y∫kajk& ta fjkqjg fhd∞ .kakd nj ishÆu n,m;%,dNS jd◊c nexl=" m%d:ñl fj<∫ka iy
fiajl wr®:idOl wruqo, ^fu;eka isg iyNd.s;aj wdh;k f,i y∫kajk& hk wdh;kj,g fuhska ±kqï fohs'
ldKav 1 ( ye¢kaùu
4'0 fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj tkï ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj ;=< wka;r® nexl= fmd,S wkqmd;sl ia:dhSj mj;ajd
.ekSu i|yd Y%S ,xld uy nexl=j úiska iyNd.s;aj wdh;k iuÛ újg fj<| lghq;= mj;ajkq ,nhs' ks;H fmd,S wkqmd;sl
fld˙fvdafõ my< iSudj iy by< iSudj ms<sfj<ska ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh iy ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i
ye¢kafõ' Y%S ,xld uy nexl=j úiska ks;H fmd,S wkqmd;sl fld˙fvdaj udislj újrKhlr ta wkqj wjYH fjkialï
ksfõokh lrkq ,nhs'
5'0 ffoksl fj<|fmd< øjYS,;d uÜgu" fj<|fmd< øjYS,;d mqfrdal:kh" fj<|fmd< jr®Okhka iy m%;sm;a;s jd;djrKh
mokï lrf.k" Y%S ,xld uy nexl=fõ fj<|fmd< fufyhqï lñgqj u`.ska fj<|fmd<g øjYS,;dj ,nd †h hq;= o"
fj<|fmdf<ka øjYS,;dj wjfYdaIKh l< hq;= o hkak iy tfia is≥ lrhs kï Ndú;d l< hq;= WmlrK jr®.h" m%udKh
iy m˙K; ld,h o ;SrKh lrkq ,nhs'
6'0 1' újg fj<| lghq;= hgf;a iyNd.s;aj wdh;kj,g my; i|yka WmlrK i|yd m%fõYh ysñ fõ'
w' flá ld,Sk fjkafoais
w' flá ld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoais
wd' flá ld,Sk m%;súl=Kqï fjkafoais
wd' †.= ld,Sk fjkafoais
w' †.= ld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoais
wd' †.= ld,Sk m%;súl=Kqï fjkafoais
we' ia:ßr mokula u; jQ fjkafoais
w' ia:ßr mokula u; iq/l=ïm;a wf,ú ls¯fï fjkafoais
wd' ia:ßr mokula u; iq/l=ïm;a ñ,° .ekSfï fjkafoais
wE' Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a yd iïnkaO .kqfokq
w' fjkafoais l%uh hgf;a Y%s ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u
wd' fjkafoais l%uh hgf;a uy nexl= iq/l=ïm;a úY%du .ekaùu
we' Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a kej; ñ,° .ekSfï (Buy-back) myiqlu
b' úfoaY úksuh yqjudre .kqfokq
w' .ekqï-úl=Kqï úfoaY úksuh yqjudre .súiqï
wd' úl=Kqï-.ekqï úfoaY úksuh yqjudre .súiqï
2' ks;H myiqlï hgf;a" iyNd.s;aj wdh;kj,g my; i|yka WmlrK i|yd m%fõYh ysñ fõ'
w' ks;H ;ekam;= myiqlu
wd' ks;H Kh myiqlu
ldKavh 2 ( iyNd.s;aj wdh;kk i|yd fmdÿ Wmfoia
7'0 Y%S ,xld uy nexl=j úiska fj<|fmd< fufyhqï lñgqfõ ;SrKh úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh iy$fyda uqo,a fj<|fmd<
.kqfokq jdr®;d ls¯fï moaO;sh fyda fjkhï ´kEu M,∞hS ikaksfõok udr®.hla Ndú;d fldg fj<|fmd<g ksfõokh
lrkq ,nhs' ks;H myiqlu yer újg fj<| lghq;= meje;aùu i|yd fjkafoais l%uh Ndú;d lrkq ,efí' my; f√ofhys
i|yka wjia:djl yer wfkl=;a iEu wjia:djkays ° mj;sk w∞< l%uhla Ndú;d lr iyNd.s;aj wdh;kj,g ;u
.kqfokq$,xiqj úoHq;a ,xiq ;eîfï l%uh yryd b†˙m;a l< yel'
8'0 hïlsis iyNd.s;aj wdh;khlayg ldr®ñl f∞aIhla fya;=fjka úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;shg m%fõY úh fkdyels wjia:djl
°" tu iyNd.s;aj wdh;kh úiska b†˙m;a ls¯ug wfmalaId lrk ,xiqj fyda ks;H myiqlug wod< úia;r foaYSh lghq;=
fomdr®;fïka;=fõ újg fj<| lghq;= wxYhg ≥rl:k udr®.fhka tu w∞< fjkafoaish meje;afjk ld,isudj ;=< b†˙m;a
l< hq;=h' tfia ≥rl:k udr®.fhka b†˙m;a lrk ,o ,xiq" fjkafoaiSka fyda ks;H myiqlu hgf;a jk jákdlu w∞<
ld,iSudj ksudù úkdä 15 la we;=<; n,h,;a ks,Od¯ka fofofkl=f.a w;aik iy ldr®ñl f∞aIfha iajNdjh úia;r
iys;j olajñka µelaia fyda úoHq;a ;emE, u.ska ±kqï †h hq;=h' tu f;dr;=rej, n,h,;a ks,Od¯kaf.a ku iy Tjqkaf.a
;k;=re o we;=<;a úh hq;=h' w∞< iyNd.s;aj wdh;kh úiska foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=jg tu .kqfokqj moaO;shg
we;=<;a ls¯u i|yd tu .kqfokqj$,xiqjg w∞< ishÆu f;dr;=re iemhsh hq;=h' Y%S ,xld uy nexl=j úiska tf,i ,nd
fok ,o .kqfokqj$,xiqjg w∞<j ,nd≥ka f;dr;=re u; mokïj" w∞< f;dr;=re moaO;shg we;=<;a ls¯ug iyNd.s;aj
wdh;kh úiska is≥ lrk ,o b,a,Su i,ld n,kq ,nhs' jer† fyda wiïmQr®K f;dr;=re fya;=fjka" Y%S ,xld uy nexl=jg
w∞< whe°u m%;slafIam l< yel' by; i`oyka ld,iSudjg miq b†˙m;a flfrk ^≥rl:kfhka" µelaia fyda úoHq;a ;emE,
udr®.fhka& lsis≥ ,xiqjla Ndr.kq fkd,efí' tu m◊úvfha uq,a msgm; t†ku" †kfha jHdmd˙l lghq;= wjika ùug m%:u
Y%S ,xld uy nexl=fõ foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j fj; ,eîug ie,eiaúh hq;=h'
9'0 fuu taldnoaO pl%f,aLkfha ldKav 4 iy 5 úêúOdk hgf;a" iyNd.s;aj wdh;khla Y%S ,xld uy nexl=j iuÛ
m%;sñ,°.ekqï iy m%;súl=Kqï .kqfokq i|yd iyNd.s ùu" Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,h iuÛ iyNd.s;aj wdh;k
t<ö we;s m%;sñ,°.ekqï iy m%;súl=Kqï i|yd jk m%Odk .súiqu yd iïnkaO fõ' m%;sñ,°.ekqï iy m%;súl=Kqï i|yd jk
m%Odk .súiqfuys i|yka jk fldkafoaiSka fuu fufyhqï Wmfoiaj,g o w∞< fõ'
10'0 fuu taldnoaO pl%f,aLkfha ldKav 3 úêúOdk hgf;a iyNd.s;aj wdh;khla Y%S ,xld uy nexl=j iuÛ flfrk ks;H
myiqlï .kqfokq" ^ks;H ;ekam;= myiqlu iy ks;H Kh myiqlu& Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,h iuÛ iyNd.s;aj
wdh;k t<U we;s ks;H myiqlu i|yd jk m%Odk .súiqu yd iïnkaO fõ' ks;H myiqlu i|yd jk m%Odk .súiqfuys
i|yka jk fldkafoaiSka fuu fufyhqï Wmfoiaj,g o w∞< fõ'
11'0 iyNd.s;aj wdh;kj,g fmr ±kqï°ulska wk;=rej fuu taldnoaO pl%f,aLKhkays tk lsishï kshuhla iy fyda fldgila
fjkia ls¯fï" wÆ;a ls¯fï fyda ixfYdaOkh ls¯fï whs;sh Y%S ,xld uy nexl=j i;=j we;'
12'0 m%Odk m%;sñ,°.ekqï yd m%;súl=Kqï .súiqu yd$fyda m%Odk ks;H myiqlï .súiqu iuÛ fuu taldnoaO pl%f,aLKh w;r
hï mriamr njla fyda fkd.e,mSula mj;sk úg fuu taldnoaO pl%f,aLKh w∞< jkq we;'
13'0 b†˙m;a lrk ñ, .Kka wjuh remsh,a ñ,shkhla ^re'1"000"000'00& úh hq;= w;r" tu ñ, .Kka remsh,a ñ,shkfhys
.=Kdldr úh hq;=h'
14'0 úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sfha hï ldr®ñl f∞aIhla ksid lsishï wdh;khlg miqj úia;r flfrk .kqfokqj,g w∞<j
;yjqre ls¯fï msgm;la$msgm;a ,nd.; fkdyels jQ úgl ° f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska iyNd.s;aj wdh;kfha
b,a,Su m˙† msgm;la$msgm;a µelaia lrkq ,efí'
15'0 ks;H Kh myiqlï .kqfokqjla fyda m%;súl=Kqï ,xiqjla fjkafoaishg b†˙m;a lrk úg" tu .kqfokqj$,xiqjg w∞<j
Y%S ,xld uy nexl=jg mjrd .kq ,nk iq/l=ïmf;ys uqyqK; w.h" tu iq/l=ïm;g w∞<j Y%S ,xld uy nexl=fõ ks, .ekqï
ñ, mokï fldg f.k moaO;sh úiska iajhxl%Shj .Kkh lrhs' fuu ks, ñ, .Kka ,xldfilHq (LankaSecure) moaO;sfha
igyka j we;s w;r úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sfhka o ,nd.; yel'
16'0 iyNd.s;aj wdh;khlg ks;H Kh myiqlï .kqfokqjla fyda m%;súl=Kqï ,xiqjla i|yd cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd
.ekSfï wxl iys; iq/l=ïm;a (ISIN) ´kEu ixLHdjla fhd∞.; yelsh' ks;H Kh myiqlï .kqfokqjlg fyda m%;súl=Kqï
,xiqjlg tlg jvd jeä cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd .ekSfï wxl iys; iq/l=ïm;a ixLHdjla mjrd we;akï" tlS
iq/l=ïm;a fjku .kqfokqjla$,xiqjla f,i ie,fla'
17'0 w,dN m%;smQr®Kh
w' iyNd.s;aj wdh;khla .kqfokqj mshùï †kfha ° ,xiqjla$.kqfokqjla iïmQr®K ls¯ug wiu;a ùu'
Y%S ,xld uy nexl=j úiska iyNd.s;aj wdh;khl .kqfokqjla$,xiqjla Ndr.;a miq tu .kqfokqj iïmQr®K ls¯ug
iyNd.s;aj wdh;kh ne£ isáhs' hï f,ilska w∞< iyNd.s;aj wdh;kh .kqfokqj mshùï †kfha LankaSecure
jHdmd˙l lghq;= wjika ùug m%:u" mshùï .sKqfï fyda iyNd.s;aj wdh;kj, own accounts j, m%udKj;a wruqo,a
fyda m%udKj;a iq/l=ïm;a ;eîug wiu;a jqjfyd;a" w∞< .kqfokqfjys fmd,S wdka;slh ydks mQr®Khla f,i Y%S ,xld
uy nexl=jg f.úh hq;=h' fuu ydksh i|yd jQ uqo, .kqfokq mshùï †kg miqj t<fUk m%:u jHdmd˙l †kfha ° w∞<
iyNd.s;aj wdh;kfha Y%S ,xld uy nexl=fõ we;s mshùï .sKqug yr lrkq ,efí'
wd' iyNd.s;aj wdh;khla l,amsfrk †kfha ° .kqfokqj mshùu meyer ye¯u'
hïlsis iyNd.s;aj wdh;khla l,amsfrk †kfha ° ,xldfilHqfhys jHdmd˙l lghq;= wjika ùug m%:u" mshùï
.sKqfuys m%udKj;a wruqo,a mj;ajd .ekSug wiu;a jqjfyd;a w∞< .kqfokqfjys fmd,S wdka;slh Y%S ,xld uy nexl=jg
f.úh hq;= w;r Y%S ,xld uy nexl=j tu .kqfokqj ia:ßr mokula u; jQ ñ,° .ekSula f,i i,lhs' tjeks wjia:djl
° tjeks iq/l=ïm;aj, .ekqï ñ,g jvd Y%S ,xld uy nexl=fõ jr®;udk ks, ñ, .Kka jeä jQ úg" tu ñ, .Kkaj,
fjkig iudk uqo,la Y%S ,xld uy nexl= fj; f.úh hq;=h'
we' by; wd ;=<ska yg .kakd uqo, .kqfokq mshùfï †khg miqj t<fUk m%:u jHdmd˙l †kfha ° w∞< iyNd.s;aj
wdh;kfha Y%S ,xld uy nexl=fõ we;s mshùï .sKqug yr lrkq ,efí'
wE' iyNd.s;aj wdh;khla tla jrlg jvd .kqfokqjla iïmQr®K ls¯ug wfmdfydi;a jqjfyd;a fyda meyer ye˙hfyd;a"
tu iyNd.s;aj wdh;kh Y%S ,xld uy nexl=j iuÛ .kqfokq ls¯ug ,nd° we;s myiqlu wfydais l< yel'
18'0 fjkafoaishla ksujQ miq" lsis≥ fya;=jla u; iyNd.s;aj wdh;khlg b†˙m;a lrk ,o ,xiqjla ixfYdaOkh l< fkdyel'
19'0 YS% ,xld uy nexl=j ksrka;rj mj;ajk fjkafoaisj,g wu;rj" wjYH hehs yeÛShkafka kï tlu †kh ;=< ° w;sfr®l
fjkafoais meje;aúh yel'
20'0 iyNd.s;aj wdh;khl" ´kEu ,xiqjla ms<s.ekSu fyda m%;slafIam ls¯fï mQr®K whs;sh Y%S ,xld uy nexl=j i;= fõ'
21'0 Y%S ,xld uy nexl=j úiska NdKavd.dr ì,m;a iy NdKavd.dr ne∫ïlrj, ks, .ekqï iy úl=Kqï ñ, .Kka jr®;udk
fj<|fmd< ñ, .Kka fjkiaùï u; mokïj ffokslj .Kkh flfr®'
22'0 .kqfokq l,a ms¯fï kshñ; †kh" y†isfha rcfha ksjdvq †khla jkafka kï" hï mdr®Yajhla yd w∞<j t†kg kshñ; jQ
.kqfokqj ms<sn|j lghq;= ls¯u t<fUk m%:u jHdmd˙l †kfha ° is≥ lrkq we;'
23'0 újg fj<| lghq;= i|yd Ndú;d lrk WmlrK ms<sn| idrdxYhla weuqKqfï we;'
24'0 ks;H ;ekam;= myiqlu yer wfkl=;a ishÆ lghq;= f.ùï u; Ndr°fï (Dilivery Versus Payment) moku u; is≥ lrkq ,nhs'
25'0 fjkafoais i|yd b†˙m;alr we;s m%udKhg jvd jeä m%udKhl ,xiq b†˙m;a lr we;s úg iy lvhsï ñ, hgf;a ,xiq
tllg jvd b†˙m;alr we;s wjia:dj, ° b†˙m;a lr we;s ,xiqj,g iudkqmd;sl jk wkqmd;hla u; (Pro rata basis) mokïj
kshñ; m%udKfhka ,xiq ;enQ wdh;k fj; m%∞kh lrkq ,efí' ta wkqj lvhsï ñ, wjia:dfõ ° b†˙m;a lr we;s ,xiqj,
uqΩ m%udKfhka lsishï fldgila muKla ms<s.kS'
26'0 ffoksl jHdmd˙l lghq;= ksujk fõ,dj" ,xldfiÜ,a moaO;s kS;s (LankaSettle System Rules) 2'1 msgmf;ys 4 ldKavfhys
fyda tys kj;u msgmf;ys ksrEms; m˙† fõ' idudkHfhka" ,xldfilHqys (LankaSecure) jHdmd˙l lghq;= ksujk fõ,dj
16(30 meh fõ' flfia fj;;a" wkfmalaIs; wjia:djka yuqfõ f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska ldrl igykg
wjia:dkql+, fjkialï ;u wNsu;h u; is≥ lrhs' fujka wjia:djl °" Y%S ,xld uy nexl=j jHdmd˙l lghq;= ksujk
fõ,dj fjkia fldg th iyNd.s;aj wdh;k fj; ±kqï fokq we;'
27'0 iyNd.s;aj wdh;k úiska mshùfï Wmfoia ,nd°u wjYH fkdfõ'
28'0 ks;H Kh myiqlu (SLF)" fláld,Sk m%;súl=Kqï (STRRP) iy †.=ld,Sk m%;súl=Kqï (LTRRP) .kqfokq yd iïnkaOj
b†˙m;a l< iq/l=ïm;a wdfoaY ls¯ug wjir fkd,efí'
29'0 iyNd.s;aj wdh;kj,g foaYSh lghq;= m%;sñ,°.ekqfï .sKqfï (Domestic Operations Repurchase Account - DOP) we;s
iq/l=ïm;a .kqfokq l< fkdyel'
ldKavh 3 ( ks;H myiqlu
30'0 iyNd.s;aj wdh;kj,g Y%S ,xld uy nexl=fõ wruqo,a ;ekam;a ls¯u i|yd ks;H ;ekam;= myiqlu o w∞< iq/l=ïm;a
b†˙m;a ls¯fuka miq wruqo,a Khg .ekSu i|yd ks;H Kh myiqlu o ffoksl myiqlï f,i Ndú;d l< yel' ks;H
myiqlu hgf;a ;ekam;a lrk fyda Khg .kakd wruqo,a m%udKh tlS wdh;khkaf.a wNsu;h u; is≥ fõ'
3'1 ks;H ;ekam;= myiqlu
31'0 ks;H ;ekam;= myiqlu ,nd .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk iyNd.s;aj wdh;k tu .kqfokqj úoHq;a ux.; ,xiq moaO;sh
;=<ska b†˙m;a ls¯fuka ;yjqre l< hq;= w;r" foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=fõ újg fj<| lghq;= wxYh fj; ≥rl:k fyda
µelaia udr®.fhka fuu myiqlu hgf;a ;ekam;a ls¯ug wfmalaId lrkq ,nk m%udKh 15(15 meh jk úg ±kqï †h hq;=h'
32'0 ks;H ;ekam;= myiqlu i|yd w∞< jk fmd,S wkqmd;slh Y%S ,xld uy nexl=fõ ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh jk
w;r" th w∞< fmd,S m%udKh ;ekam;=j mj;ajd f.k hkq ,nk ld,iSudj wkqj .Kkh lrkq we;'
33'0 Y%S ,xld uy nexl=fõ f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska iyNd.s;aj wdh;k úiska ks;H ;ekam;= myiqlu hgf;a
;ekam;a ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk wruqo,a m%udKh tu wdh;kj, mshùï .sKqï j,ska ^;;ald,Sk o< mshjqï moaO;s .sKqu&
t†k 16(00 jk mehg m%:u iDcqju yr lrkq ,efí'
34'0 w∞< .kqfokqj ;yjqre ls¯u ms<sn| t†ku 16(00 jk mehg m%:u f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska tu iyNd.s;aj
wdh;k fj; úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh u.ska úoHq;a ;yjqrejla ksl=;a lrkq ,efí'
35'0 ks;H ;ekam;= myiqlfuys ;ekam;a lrkq ,enQ uqo,g iudk uqo,la .sKqug yr jQ njg ;yjqre ls¯ug" FIN 900 hgf;a
;yjqre ls¯fï SWIFT yrm;a m◊úvh w∞< .sKqï ysñhdg hjkq ,efí'
36'0 l,amsfrk †kfha °" f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska 08(30 mehg fyda Bg m%:u" uQ,sl ;ekam;= w.h iy w∞<
fmd,sh iyNd.s;aj wdh;kfhys mshùï .sKqug ner lrkq ,efí'
37'0 l,amsfrk †kfha °" 08(30 mehg fyda Bg m%:u" by; uqo, .sKqug ner jQ njg ;yjqre ls¯ug FIN 910 hgf;a ;yjqre ls¯fï
SWIFT nerm;a m◊úvh w∞< .sKqï ysñhdg hjkq ,efí'
44'0 m˙K; †kfha °" iq/l=ïm;aj, kej; úl=Kqï w.h ^m%;súl=Kqï ñ,& g w∞< wruqo,a Y%S ,xld uy nexl=fõ mshùï .sKqug
,eîu;a iuÛu" t†k 11(00 meh jkúg" Y%s ,xld uy nexl=j úiska ,xldfilHqys (LankaSecure) iyNd.s;aj wdh;kfha
iq/l=ïm;a .sKqug ñ,g .;a iq/l=ïm;a yqjudre ls¯u is≥ lrhs'
ldKav 4 ( fláld,Sk fjkafoais
45'0 fláld,Sk fjkafoais m%;sñ,°.ekqï iy m%;súl=Kqï .kqfokq hk fohdldrhg is≥ fõ' fláld,Sk fjkafoaisj, ld,
iSudj †kl isg i;shla olajd fõ' fuys j.ka;s 5'0 ys i|yka wdldrhg fjkafoaishg wod< ld, iSudj iy m%udKh
fj<|fmd< fufyhqï lñgqj u.ska ;SrKh lrhs' t†ku mshùfï moku u; T+0 mshùï lghq;= is≥ fõ'
46'0 t†k 09(30 meh jk úg Y%S ,xld uy nexl=fõ fj<|fmd< fufyhqï lñgqfõ ;SrKh ksfõokh lrhs' fuu ksfõokfhys
b†˙m;a lr we;s fjkafoaish jr®.h ^fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï fyda fláld,Sk m%;súl=Kqï&" b†˙m;a l< jákdlu iy
m˙K; †kh ^ld,h& we;=<;a fõ' meh 11(00 isg meh 11(30 olajd w∞< fjkafoaish meje;a fõ'
47'0 tla fjkafoaishla i|yd Wm˙u jYfhka iyNd.s;aj wdh;khlg ,xiq 3 la b†˙m;a l< yels w;r" uqΩ jákdlu w∞<
fjkafoaisfhys b†˙m;a l< jákdlug iSud fõ' tla tla ,xiqfjys ;u ;uka wdfhdackh ls¯ug fyda Khg ,nd .ekSug
n,dfmdfrd;a;= jk jákdlu iy wkqrEmj ,xiq ;nk fmd,S wkqmd;slh i|yka úh hq;=h'
4'1 fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoais
48'0 fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoaisfhys wdfhdackh ls¯ug leu;s iyNd.s;aj wdh;k ;u ,xiqj ia:dms; lr we;s úoHq;a
ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh u`.ska w∞< fjkafoais ksfõokh hgf;a b†˙m;a l< hq;=h' ks;H Kh myiqlï wkqmd;slhg
fyda Bg by< wkqmd;slhlg b†˙m;a jk ,xiq m%;slafIam flfr®'
49'0 w∞< fjkals¯ï is≥ flfrkafka idr®:l ,xiq ;nkakka úiska b†˙m;a l< j,x.= ,xiqj, fmd,S wkqmd;slhkaf.a wdfrdayK
ms<sfj<gh'
50'0 fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï fjkafoaisfha m%;sM,h ,enqKq uqΩ ,xiq m%udKh" ms<s.;a uqΩ m%udKh;a" n˙; idudkH
m%;sñ,°.ekqï wkqmd;slhka i|yka lrñka 12(00 mehg úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh u.ska ksfõokh lrkq ,efí' ishÆu
iyNd.s;aj wdh;kj,g fjkafoaisfha m%;sM,h ^m%;slafIam" ms<s.;a fyda fldgila muKla ms<s.;a ,xiq& 12(00 meh jk úg
úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh u.ska ±kqï fokq ,efí'
51'0 tla tla j,x.= ,xiq fjkqfjka Y%S ,xld uy nexl=fõ ks, úl=Kqï ñ, .Kka Ndú;d fldg fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï
fjkafoaisfha ° mss˙keuqKq m%udKhg i˙,k m˙† iq/l=ïm;a fjka ls¯u is≥ lrk w;r" .kqfokqj idr®:l jQ iyNd.s;aj
wdh;k fj; úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh ;=<ska m%;sM, ksl=;alr mehla we;=<; °" úoHq;a jYfhka .kqfokqj ;yjqre
ls¯ula ksl=;a lrkq ,efí'
52'0 .kqfokq mshùu" ,xldfiÜ,a (LankaSettle) ys iei∫ .kqfokq fhduq ls¯fï Matched Trad Feed (MTF) myiqlu hgf;a is≥ lrkq
,efí' wf,ú l< iq/l=ïm;aj, úl=Kqï jákdlu fjkqfjka Y%S ,xld uy nexl=fõ mshùï .sKqug wruqo,a ^ms<s.;a m%udKh&
,eîu;a iuÛ ta i|yd ,nd†h hq;= iq/l=ïm;a w∞< iyNd.s;aj wdh;kfhys foaYSh fufyhqï .sKqug (DOP) udre ls¯fuka"
f.ùï yd mshùï fomdr®;fïka;=j úiska 13(15 meh fyda Bg fmr .kqfokq mshjkq ,nhs'
53'0 fjkafoaisfha idr®:l jQ iyNd.s;aj wdh;k úiska ñ,°.;a iq/l=ïm;aj, jákdlu ^ms<s.;a m%udKh& mshùu i|yd meh 13(15
jk úg mshùfï .sKqfï m%udKj;a fYaIhla mj;ajd .ekSug j.n,d .; hq;= fõ'
54'0 l,amsfrk †kfha ^m%;sñ,°.ekqï †k& f.ùï yd mshùï fomdr®;fïka;=j úiska úl=Kk ,o iq/l=ïm;a ,xldfilHqys
(LankaSecure) Y%S ,xld uy nexl=fõ Own Account .sKqug fyda foaYSh lghq;= Kh .sKqug (Domestic Operations Borrowed
Account -DOB) ,eîu;a iuÛ" 08(30 meh fyda Bg fmr w∞< m%;sñ,°.ekqï ñ," iyNd.s;aj wdh;khkays mshùfï .sKqug
f.jkq ,efí'
55'0 m%;sñ,°.ekqï ñ," .ekqï ñ, ^ms<s.;a m%udKh& iy iyNd.s;aj wdh;k úiska ,xiq ;nk ,o fmd,S wkqmd;h u; .Kkh
l< fmd,S m%udKfhys tl;=fjka iukaú; fõ' ms<s.;a m%udKh" iyNd.s;aj wdh;kfhys tu ,xiqjg w∞< fmd,S wkqmd;slh
iy .súiqug w∞< ld,iSudj mokïj fmd,S m%udKh .Kkh l< hq;= fõ'
56'0 iyNd.s;aj wdh;kk úiska l,a msfrk †kfha ^m%;sñ,°.ekqï †k& fláld,Sk m%;sñ,°.ekqï .kqfokqj iïmQr®Kfhka
m%;sjr®;kh ls¯u i|yd 08(30 meh jk úg ,xldfilHqys (LankaSecure) foaYSh lghq;= m%;sñ,°.ekqï .sKqfuys (DOP)
Y%S ,xld uy nexl=fjka ms<s.;a iq/l=ïm;a r|jd ;nd .ekSug j.n,d.; hq;=h'
60'0 fláld,Sk m%;súl=Kqï .kqfokq i|yd jk ;yjqre ls¯ula" iEu idr®:l iyNd.s;aj wdh;k fj; úoHq;a ,xiq ;eîfï
moaO;sh ;=<ska m%;sM, ksl=;a lr mehla we;=<; ° ksl=;a lrkq ,efí' fuu ;yjqrejg fjka l< iq/l=ïm;aj, cd;Hka;r
iq/l=ïm;a y`≥kd.ekSfï wxlh iy w∞< uqyqK; jákdlu ^,xiqfõ fldgila muKla ms<s.;fyd;a uqyqK; jákdlfuys
kej; .Kkh l< w.h&" ms<s.;a m%udKh iy úl=Kqï ñ, we;=<;a fõ'
61'0 .kqfokq mshùu ,xld fiÜ,ays (LankaSettle) ieiª .kqfokq fhduq ls¯fï (MTF) myiqlu hgf;a t†ku 13(15 mehg is≥
lrkq ,efí' f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska ,xldfilHqys we;s Y%S ,xld uy nexl=fõ foaYSh fufyhqï m%;súl=Kqï
.sKqug (DRP) ñ,°.;a iq/l=ïm;a m%udKh ,eîu;a iuÛ" iyNd.s;aj wdh;kfha mshùï .sKqug iq/l=ïm;aj, .ekqï ñ,
^ms<s.;a m%udKh& ner lrkq ,efí'
62'0 l,amsfrk †kfha ° ^m%;súl=Kqï †kfha °& Y%S ,xld uy nexl=j úiska ñ,° .;a iq/l=ïm;aj, wdmiq úls”ï jákdlu
Y%S ,xld uy nexl=fõ mshùï .sKqug f.ùu;a iuÛu ,xldfilHqys we;s iyNd.s;aj wdh;kfha iq/l=ïm;a .sKqug ñ,°.;a
iq/l=ïm;a 11(00 mehg fmr kej; udre lrkq ,efí'
63'0 kej; úls”fï jákdlu iq/l=ïmf;ys ñ,°.;a jákdlu ^ms<s.;a jákdlu& iy w∞< ,xiqfõ fmd,S wdka;slfhka
iukaú; fõ' w∞< ,xiqfõ fmd,S wdka;slh ms<s.;a jákdlu iy .súiqug wkqj iyNd.s;aj wdh;kj, ,xiqfõ ld,iSudj
iy Bg w∞< fmd,S wkqmd;slh mokï fldg f.k .Kkh lrkq ,efí'
ldKav 5 ( È.=ld,Sk fjkafoais
64'0 †.=ld,Sk fjkafoais m%;sñ,°.ekqï iy m%;súl=Kqï fjkafoais j,ska iukaú; fõ' †.=ld,Sk fjkafoaisj, ld,iSudj i;shlg
jvd jeä fõ'
65'0 meh 09(30 jkúg" †.=ld,Sk fjkafoaishla meje;aùu iïnkaOfhka" fjf<`ofmd< fufyhqï lñgqfõ ;SrKh fjkafoaish
mj;ajkq ,nk †kfha fyda Bg fmr jevlrk †kfha ° uy nexl=j úiska ksfõokh lrkq ,efí' mj;ajkq ,nk fjkafoais
jr®.h ^†.=ld,Sk m%;sñ,°.ekqï fyda †.=ld,Sk m%;súl=Kqï&" b†˙m;a lrkq ,nk jákdlu" m˙K; jk †kh ^ld,iSudj&"
fjkafoaish mj;ajkq ,nk †kh iy mshùï lghq;= is≥jk †kh fuu ksfõokfha we;=<;a fõ'
66'0 iyNd.s;aj wdh;khlg" 6 l Wm˙uhlg hg;aj ,xiq b†˙m;a l< yels w;r ,xiqj, uqΩ jákdlu w∞< fjkafoaisfha
b†˙m;a l< jákdlu fkdblauúh hq;=h' iEu ,xiqjlu Tjqka úiska wdfhdackh$Khg .ekSug n,dfmdfrd;a;=jk
jákdlu iy Bg w∞< fmd,S wkqmd;sl i|yka l< hq;=h' fjkafoaish 13(00 mefha isg 14(00 meh olajd mj;ajkq ,nhs'
mshùï lghq;= B<Û jHdmd˙l †kfha ° is≥ lrkq ,nhs'
89'0 idr®:l jQ ,xiqlrejka úiska NdKavd.dr ì,am;a fyda NdKavd.dr ne∫ïlr i|yd ,xiq ;nk ,o fmd,S wkqmd;slh ^M,∞
wkqmd;slh&" ñ, iy NdKavd.dr ì,am;a$ne∫ïlr m˙K; jk †kh mokï fldg" úl=Kk ,o iq/l=ïm;aj, jÜgïlrk
,o jákdlu .Kkh lrkq ,efí'
6'2 NdKavd.dr ì,am;a$ne∫ïlr ia:ßr moku u; ñ,° .ekSfï fjkafoais
90'0 ia:ßr moku u; NdKavd.dr ì,am;a ñ,g .ekSfï fjkafoaishl ° NdKavd.dr ì,am;a fyda ne∫ïlr úls”ug woyia lrkq
,nk iyNd.s;aj wdh;k úiska w∞< fjkafoais ksfõokhg wkqrEmj Tjqkaf.a ,xiqj w∞< fjkafoais †kfha ° úoHq;a ux.;
,xiq ;eîfï moaO;sh yryd b†˙m;a l< hq;=h'
91'0 idr®:l ,xiq ;nkafkl= úiska b†˙m;a lrkq ,nk fmd,S wkqmd;slj, ^M,∞ wkqmd;sl& wjfrdayK l%uhg mokïj w∞<
ñ,° .ekSï is≥ lrkq ,nhs'
92'0 ,enqKq uqΩ ,xiq m%udKh" ms<s.kq ,enQ ,xiq m%udKh iy tys n˙; idudkH M,∞ wkqmd;slh jeks f;dr;=re ,ndfoñka
úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh hgf;a w∞< fjkafoaish mj;ajd wjidk ù úkdä 30 lska miqj ia:ßr moku u;
NdKavd.dr ì,am;a$ne∫ïlr ñ,° .ekSfï fjkafoaishg w∞< m%;sM, ksfõokh ksl=;a lrkq ,efí' w∞< fjkafoaish
meje;ajQ †kfha ° iEu ,xiq ;nkafkl=gu ^w∞< ,xiqj m%;slafIam ùu" ms<s.ekSu fyda fldgila ms<s.ekSu& tys m%;sM,h
iq/l=ïm;g w∞< .ekqï ñ, .Kka o iuÛ w∞< fjkafoaish wjika ù úkdä 30 lg miqj úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï
moaO;sh hgf;a ±kqï fokq ,efí'
93'0 mshùï †kfha ° ,xld fiÜ,ays ieiª .kqfokq fhduq ls¯ï myiqlu (MTF) yryd w∞< mshùï lghq;= is≥lrkq ,nhs' mshùï
†kfha 08(30 mefha ° fyda Bg fmr ñ,° .kakd iq/l=ïm;a Y%S ,xld uy nexl=fjys Own Account .sKqug ,eîu;a iuÛ f.ùï
iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska iq/l=ïm;aj, jÜgï lrk ,o jákdlu w∞< idr®:l ,xiq ;enQ iyNd.s;aj wdh;kj,
mshùfï .sKqug ner ls¯fuka .kqfokqj mshjkq ,efí'
94'0 idr®:l jQ ,xiqlrejl= úiska NdKavd.dr ì,am;a fyda NdKavdr ne∫ïlr i|yd ,xiq ;nk ,o fmd,S wkqmd;sl ^M,∞
wkqmd;slh& iy NdKavd.dr ì,am;a$ne∫ïlr m˙K;jk †kh mokï fldg f.k ñ,° .kq ,nk iq/l=ïm;aj, jÜgïlrk
,o jákdlu .Kkh lrhs'
ldKavh 7 ( uy nexl= iq/l=ïm;a
95'0 Y%S ,xld uy nexl=j úiska l,ska l, we;sjk wjYH;djhkag wkqj Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a ^uy nexl= iq/l=ïm;a&
ksl=;a ls¯u ;SrKh lrkq we;' fïjd ksl=;a lrkq ,nkafka uQ,H kS;s mkf;a ^422 f√ofhys& 91 ^1& ^wd& fldgi hgf;a
fj<|fmdf<ys we;s w;s˙la; øjYS,;dj Wlyd .ekSu i|yd" is≥lrk újg fj<| lghq;=j, fldgila f,isks'
96'0 Y%S ,xld uy nexl=jg
(i) fjkafoais l%uh hgf;a uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u"
(ii) fjkafoais l%uh hgf;a uy nexl= iq/l=ïm;a kshñ; m˙K; ld,hg fmr mshùu"
(iii) uy nexl= iq/l=ïm;a kej; úls”fï (Sell-back) myiqlu Ndú;d ls¯u hkd° ;SrK .; yelsh'
97'0 fuu iq/l=ïm;aj, m%Odk ,laIK my; i|yka m˙† fjhs'
(i) uy nexl=j iq/l=ïm;a ksr®f,aLk iq/l=ïm;a f,i ksl=;a lrkq ,nhs'
(ii) uy nexl= iq/l=ïm;a .kqfokq l< yelsh'
(iii) uy nexl= iq/l=ïm;a .kqfokq mshùfï ° iy yqjudre ls¯fï °" ksr®f,aLk iq/l=ïm;a mshùfï moaO;sh iy uOHu
;ekam;= moaO;sh i|yd w∞< jk kS;s iy fr.=,dis w∞< jkq we;'
(iv) uy nexl= iq/l=ïm;a fj<|fmdf<ys .kqfokq l< yel' tfy;a fuu iq/l=ïm;a Y%S ,xld uy nexl=fõ tla†k øjYS,;d
myiqlu" ks;H Kh myiqlu fyda m%;súl=Kqï .kqfokq i|yd wem jYfhka Ndú;d l< fkdyel'
(v) rcfha NdKavd.dr ì,am;a fukau uy nexl= iq/l=ïm;a o ksl=;a lrkq ,nkafka jÜgula iys;jh'
(vi) iyNd.s;aj wdh;k fuu iq/l=ïm;a Y%S ,xld uy nexl=fjka ñ,° .ekSug iq≥iqlï ,nhs' uyck;djg fuu
iq/l=ïm;a oaú;ShSl fj<|fmdf<ys iyNd.s;aj wdh;k j,ska ñ,° .; yelsh'
(vii) rcfha iq/l=ïm;a fukau" fuu iq/l=ïm;a o m%d:ñl fj<|fmd< ksl=;=fõ ° ±kg n,mj;akd ishhg 10 la jQ fmd,S
u; r|jd .ekSfï noaog hg;a jkq we;'
(viii) uy nexl= iq/l=ï;aj, m˙K; ld,iSudj Y%S ,xld uy nexl=j úiska ;SrKh lrkq ,nhs'
7'1 fjkafoais l%uh hgf;a uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u ^fláld,Sk iy †.=ld,Sk&
98'0 uy nexl=j iq/l=ï;a ksl=;a ls¯u i|yd fjkafoaishla meje;aùu iïnkaOj fjf<`ofmd< fufyhqï lñgqfõ ;SrKh w∞<
fjkafoaish mj;ajkq ,nk †k fyda Bg fmr m%:u jHdmd˙l †kfha ° ksfõokh lrkq ,efí' w∞< fjkafoais jr®.h
^fláld,Sk fyda †.=ld,Sk&" ms˙kukq ,nk iq/l=ïm;aj, jákdlu ^uqyqK; w.h& iy úls”ug n,dfmdfrd;a;=jk
iq/l=ïm;aj, m˙K; ld, iSudj" fjkafoaish mj;ajkq ,nk †kh" fõ,dj iy tys mshùï †kh ksfõokfha we;=<;a fõ'
99'0 Y%S ,xld uy nexl=j úiska uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a l< hq;af;a fláld,Sk m˙K; ld,hlska o †.=ld,Sk m˙K;
ld,hlska o hkak ;SrKh lrkq ,nhs' fláld,Sk uy nexl= iq/l=ïm;a †k 1-7 olajd o †.=ld,Sk uy nexl= iq/l=ïm;a †k
7 g jvd jeä m˙K; ld,hlska o iukaú; fõ'
100'0 fuu fjkafoaish ia:ßr moku u; NdKavd.dr ì,am;a úls”fï fjkafoais fuka úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd
mj;ajkq ,nhs' w∞< fjkafoaisfha ° uy nexl= iq/l=ïm;a ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk iyNd.s;aj wdh;kh úiska
Tjqka úiska ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk jákdlug wkqj ;ukaf.a ,xiq ;eîï ^ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;=jk
iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu& iy fjkafoaish mj;ajkq ,nk †khg ,xiq ;nk fmd,S wkqmd;slh ^M,∞ wkqmd;slh&
fjkafoais ksfõokfhys olajd we;s ld,iSudj ;=< ° w∞< úl=Kqï fjkafoaish f;dard .ksñka úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï
moaO;sh yryd b†˙m;a l< hq;=h'
101'0 hï iyNd.s;aj wdh;khlg hï m˙K; ld,iSudjla i|yd Wm˙u ,xiq 6 la b†˙m;a l< yels w;r" tu ,xiqj, uqΩ
jákdlu fjkafoaisfha ° b†˙m;a lrkq ,nk uqΩ jákdlug iSud úh hq;=h'
102'0 iyNd.s;aj wdh;k úiska b†˙m;a lrkq ,nk fmd,S wkqmd;sl ^M,∞ wkqmd;sl& r|jd ;nd .ekSfï n≥ we;=<;a M,∞
wkqmd;slhla fõ'
103'0 idr®:l ,xiq ;nkafkl= úiska b†˙m;a lrkq ,nk fmd,S wkqmd;sl ^M,∞ wkqmd;sl& wdfrdayK l%uhg fm<.iajd ta u;
mokïj w∞< fjka ls¯ï is≥ lrkq ,nhs'
104'0 ,enqKq uqΩ ,xiq m%udKh" ms<s.kq ,enQ ,xiq m%udKh iy tys n˙; idudkH M,∞ wkqmd;slh jeks f;dr;=re ,nd foñka
úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï l%uh hgf;a w∞< fjkafoaish mj;ajd wjidk ù úkdä 30 lska miqj m%;sM, ksl=;a lrkq ,efí'
w∞< fjkafoaish meje;ajQ †kfha ° iEu ,xiq ;nkafkl=gu ^w∞< ,xiqj m%;slafIam ùu" ms<s.ekSu fyda fldgila ms<s.ekSu&
tys m%;sM,h iq/l=ïm;g w∞< .ekqï ñ, .Kka o r`ojd ;nd .ekSfï n≥o iuÛ w∞< fjkafoaish wjidk ù úkdä 30 lg
miqj úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh ;=,ska ±kqï fokq ,efí'
105'0 iEu idr®:l ,xiqjlu úl=Kqï ñ, ^r|jd ;nd .ekSfï n≥ iys;j& w∞< iq/l=ïmf;a m˙K; ld,iSudj i|yd r|jd ;nd
.ekSfï n≥ .e,mSfuka miqj w∞< iyNd.s;aj wdh;k úiska b†˙m;a lrk ,o fmd,S wkqmd;sl ^M,∞ wkqmd;sl& w∞<
iq/l=ïmf;ys uqyqK; jákdlu u; jÜgï fldg .Kkh lrkq ,efí'
106'0 m%;sM, ksl=;a ls¯fuka mehla we;=<; f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska w∞< iyNd.s;aj wdh;kj,g ms<s.kq ,enQ
jákdlu" cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd .ekSfï wxlh" uqyqK; jákdlu iy m˙K; ld,iSudj ms<sn|j ;yjqrejla úoHq;a
ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh ;=,ska ksl=;a lrkq ,nhs'
107'0 ,xldfiÜ,ays ieiª (L anka Settle) .kqfokq fhduq ls¯fï (MTF) myiqlu yryd w∞< mshùï lghq;= is≥lrkq ,efí' mshùï
is≥lrkq ,nk †kfha ° my; 108 jk j.ka;sfha i|yka fldg we;s ld,iSudjkag hg;aj Y%S ,xld uy nexl=fõ mshùfï .sKqïj,g
iq/l=ïm;a úl=KQ jákdlu ^r|jd ;nd.ekSfï n≥ iys;j úl=Kk ,o iq/l=ïm;aj, jÜgï jákdlu& ,eîu;a iuÛ
úl=Kk ,o iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu w∞< iyNd.s;aj wdh;kfha iajlSh .sKqïj,g (own account) yqjudre lrñka
f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska w∞< mshùï lghq;= is≥ lrkq ,efí'
108'0 mshùï ld,iSudjka my; m˙† fõ'
(i) fláld,Sk m˙K; ld,iSudjla iys; uy nexl= iq/l=ïm;aj, mshùï lghq;= fjkafoais †kfha ° w∞< fjkafoaish
wjidk ù meh folla we;=<; is≥ lrkq ,efí'
(ii) †.=ld,Sk m˙K; ld,iSudjla iys; uy nexl= iq/l=ïm;aj, mshùï lghq;= w∞< mshùï †kfha 08(30 meh jk úg is≥
lrkq ,nhs'
109'0 m˙K; jk †kfha °" uy nexl=fõ iajlSh iq/l=ï;a .sKqug (own account) w∞< iq/l=ïm;a iajhxl%Shj udreùu is≥jk w;r
m˙K;jk iq/l=ï;aj,g w∞< ,eîï ^w∞< iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu& m˙K; †khg fmr m<uq jHdmd˙l †kfha°
iq/l=ïm;a ;nd.;a iyNd.s;aj wdh;kfha mshùï .sKqug m˙K;jk †kfha 08(30 meh jkúg ner lrkq ,efí'
7'2 fmr ;SrKh lrk ,o wkqmd;slhlg rcfha iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u
110'0 uy nexl=j úiska fmr ;SrKh lrk ,o M,∞ wkqmd;slhlg iyNd.s;aj wdh;kj,g uynexl= iq/l=ïm;a ksl=;a l<
yelsh'
111'0 fj<`ofmd< fufyhqï lñgqj úiska m˙K;jk ld,iSudj" M,∞ wkqmd;slh ^r|jd ;nd.ekSfï n≥ iys;j& iy m˙K;jk
†kh i|yka lrñka l,ska ;SrKh lrkq ,nk M,∞ wkqmd;slhlg uy nexl= iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯ug ;SrKh lrkq ,nk
w;r th úoHq;a ux.; ,xiq ;eîï l%uh$uqo,a fj<|fmd< wëlaIK l%uh fyda fjk;a ikaksfõok udOHhla Ndú;d fldg"
w∞< jHdmd˙l †kfha 11(00 iy 14(30 meh w;r ld,iSudfõ ° foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=fõ újg fj<| lghq;= wxYh
iuÛ ñ,° .ekSfï .kqfokqjlg t,öu i`oyd iyNd.s;aj wdh;kj,g okajkq ,nhs'
112'0 iyNd.s;aj wdh;k úiska fufia l,ska ;SrKh lrk ,o M,od wkqmd;slhlg uy nexl= iq/l=ïm;a ñ,g .ekSug wfmalaId
lrkq ,nhs kï tu fjkafoaish mj;ajkq ,nk †kfha 14(30 jkúg ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;= jk m%udKh$jákdlu
^uqyqK; w.h& i|yka lrñka foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=fõ újg fj<| lghq;= wxYhg ≥rl:k udr®.fhka fyda µelaia
udr®.fhka ;SrKh ±kqï †h hq;=h'
113'0 iyNd.s;aj wdh;kj,g úoHq;a ,xiq ;eîfï l%uh hgf;a ^ks;H myiqlu" ia:ßr moku hgf;a NdKavd.dr ì,am;a úls”u&
hgf;a" ñ,° .ekSug n,dfmdfrd;a;=jk jákdlu ^uqyqK; jákdlu& b†˙m;a l< hq;=h'
114'0 iyNd.s;aj wdh;kj,g ms<s.;a ,xiqj ms<sn`oj" úoHq;a ,xiq moaO;sh u.ska ^ks;H myiqlu" ia:ßr moku hgf;a NdKavd.dr
ì,am;a úls”u& t†ku 15(00 meh jk úg ±k.; yel'
115'0 .kqfokq is≥ lrk ,o †kfhau" mshùï fhfok wjia:djkays ° ieiª .kqfokq fhduq ls¯fï (MTF) f.dkqj ,xldfilHq
fj; t†ku 15(00 mehg fmr b†˙m;a lrkq ,efí' mshùï †kh" .kqfokq lrk †khg miq †kg fhfoa kï ieiª .kqfokq
fhduq ls¯fï f.dkqj ,xldfilHq fj; b†˙m;a lrkq ,nkafka mshùï lrk †kfha 08(30 mehg fmrh'
116'0 úl=Kk ,o iq/l=ïm;aj,g w∞< mshùï jÜgï lrk ,o úl=Kqï jákdlu mshùï moaO;sh u.ska Y%S ,xld uy nexl=fõ
mshùï .sKqug ner lrkq ,nk w;r" iyNd.s;aj wdh;kj, iajlSh .sKqïj,g (own account) iq/l=ïm;a yqjudre ls¯u is≥
lrkq ,efí'
117'0 fuys° iq/l=ïm;aj, uqyqK; w.h ^r|jd ;nd .ekSfï n≥ iys; úl=Kqï ñ,& w∞< M,∞ fmd,S wkqmd;sl u; l,amsfrk
ld,h i|yd jÜgï lrñka" úl=Kqï w.h .Kkh lrkq ,efí'
118'0 l,amsfrk †kfhys ° thg w∞< mshùï lghq;= iajhxl%Shj is≥ flfr®' ta i|yd w∞< iq/l=ïm;a Y%S ,xld uy nexl=fõ (own
account) .sKqug fm%aIKhlr l,ams˙Kq jákdlu" l,ams¯ug fmr ojfia tu iq/l=ïm;a wh;aj ;snQ iyNd.s;aj wdh;kfhys
mshùï .sKqug ner lrkq ,efí'
119'0 wjYH úgl° fmr ;SrKh l< fmd,S wkqmd;sl iys; jQ uy nexl= iq/l=ïj;aj, M,∞ wkqmd;sl iy m˙K; ld,h fjkia
ls¯fï whs;sh Y%S ,xld uy nexl=j i;= fõ' tjeks fjkiaùï úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh$uqo,a fj<|fmd< wëlaIK
moaO;sh fyda fjk;a ±kqï °fï l%uhla u.ska tajd n,meje;afjk †kfhys 09(30 mehg fmr iyNd.S;aj wdh;k fj; ±kqï
fokq ,efí'
7'3 fjkafoais l%uh hgf;a m˙K; †kg fmr uy nexl= iq/l=ïm;a úY%du .ekaùu
120'0 fj<|fmd< fufyhqï lñgqj úiska wjYH hehs yefÛk úgl° uy nexl= iq/l=ïjm;a m˙K; †khg m%:u úY%du .ekaùu
ms<sn|j ;SrKh lrkq we;'
121'0 m˙K; †khg m%:u uy nexl= iq/l=ïm;a úY%du .ekaùu ^ñ,° .ekSu& ms<sn| fj<|fmd< fufyhqï lñgq ;SrKh fjkafoaish
meje;afjk †kfha fyda Bg m%:u jHdmd˙l lghq;= is≥ flfrk m<uq †kfha iyNd.s;aj wdh;k fj; ±kqï fokq ,efí'
tu ksfõokfha iq/l=ïm;a m%udKh ^uqyqK; jákdlu&" l,amsfrk †kh" ñ,° .kakd iq/l=ïmf;a cd;Hka;r iq/l=ïm;a
y∫kd .ekSfï wxlh fjkafoaish meje;afjk †kh iy fõ,dj iy mshùï is≥jk †kh we;=<;a fõ'
122'0 iyNd.S;aj wdh;khla w∞< uy nexl= iq/l=ïm;a fjkafoaishl° iq/l=ïm;a úls”fï ° ,xiqfõ úkdlu ^úls”ug wfmalaId
lrk iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu& iy fmd,S wkqmd;sl ^M,∞& fjkafoais †k meh 13(00 iy meh 14(00 w;r úoHq;a ,xiq
;eîfï moaO;sh yryd ia:ßr moku u; ñ,° .ekSfï fjkafoais hgf;a w∞< fjkafoaish f;dard ,xiq b†˙m;a l< hq;= fõ'
.kqfokq mshùu t†kg miqj t<fUk jHdmd˙l †kfha meh 08(30 g fmr is≥ lrkq ,efí'
123'0 tla iyNd.s;aj wdh;khlg tla iq/l=ïm;la fjkqfjka ,xiq 6 la b†˙m;a l< yels w;r ,xiqj, uqΩ jákdlu w∞<
fjkafoaisfha jákdlu fkdblauúh hq;=h'
124'0 fjkafoaisfha° ñ,° .ekSu is≥lrkq ,nkafka idr®:l ,xiq ;nkafkl= úiska b†˙m;a l< fmd,S ^M,∞& wkqmd;slhkaf.a
wjfrdayK mámdáhg wkqjh'
125'0 fjkafoaisfha m%;sM,h fjkafoaish wjika ù úkdä 30 lg miq úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd ,ndfokq ,efí' fuys
we;=<;a jkafka ,enQ uqΩ ,xiq m%udKh" ms<s.;a ,xiq m%udKh iy fjkafoaisfha n˙; idudkH M,∞ wkqmd;slhhs' fjkafoais
†kfha fjkafoaish wjika ù úkdä 30 la we;=<; ,xiqfõ wjika m%;sM,h ^m%;slafIam ls¯u" ms<s.ekSu fyda fldgila muKla
ms<s.ekSu& iy uy nexl= iq/l=ïm;a ñ,° .kakd w.h úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd ta ta iyNd.s;aj wdh;k fj;
±kqï fokq ,efí'
126'0 .kqfokq mshùu ,xldfiÜ,ays (LankaSettle) ieiª .kqfokq fhduq ls¯fï myiqlï (MTF) yryd fjkafoais †kfha ° meh 08(30
g fyda Bg fmr is≥fõ' f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a ,xldfilHqys Y%S ,xld uy
nexl=fõ .sKqug udre ls¯u;a iuÛ iq/l=ïm;aj, .ekqï ñ, ^ñ,° .;a uy nexl= iq/l=ïm;aj, jÜgï l< w.h& iyNd.s;aj
wdh;khkaf.a ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh hgf;a we;s mshùï .sKqug ner ls¯fuka .kqfokqj mshùu is≥ flfr®'
127'0 uy nexl= iq/l=ïm;aj, .ekqï ñ, ta ta iyNd.s;aj wdh;k úiska b†˙m;alr ;snQ M,∞ wkqmd;slfhka ñ,° .kakd
iq/l=ïm;aj, uqyqK; jákdlu l,ams¯ug b;s˙j ;sfnk ld, iSudj i|yd jÜgï ls¯u u.ska .Kkh lrkq ,efí'
7'4 uy nexl= iq/l=ïm;a kej; úls”fï myiqlu iy fmr ;SrKh lrk ,o wkqmd;slhlg uy nexl= iq/l=ïm;a úY%du
.ekaùu'
128'0 Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a iïnkaOj Y%S ,xld uy nexl=j úiska my; i|yka myiqlï iyNd.s;aj wdh;kk fj; ,nd
fokq ,efí'
^w& Tjqka i;= uy nexl= iq/l=ïm;a m˙K; ùug fmr" ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh hgf;a kej; Y%S ,xld uy nexl=jg
úls”u'
^wd& m˙K; ùug fmr" l,ska ;SrKh lrk ,o wkqmd;slhg Y%S ,xld uy nexl=j úiska uy nexl= iq/l=ïm;a úY%Du .ekaùu
^ñ,° .ekSu&'
129'0 128 ^w& wkqj iyNd.s;aj wdh;khlg Y%S ,xld uy nexl= ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh hgf;a w∞< uy nexl= iq/l=ïmf;a
b;s˙ m˙K; ld,hg jÜgï l< ñ,lg uy nexl= iq/l=ïm;a m˙K; ùug fmr kej; úls”ug yel' 128 ^wd& wkqj
Y%S ,xld uy nexl=j fmr ;SrKh lrk ,o M,∞ wkqmd;slhlg m˙K; ùug fmr úY%du .ekaùug ;SrKh lrkq ,nhs' tys°
fmd,S wkqmd;slh l,a msfrk †kh iy cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd .ekSfï wxlh ksfõokh lrkq ,efí'
130'0 fuu myiqlu Ndú;d ls¯ug leu;s iyNd.s;aj wdh;k kej; úls”ug n,dfmdfrd;a;= jk uy nexl= iq/l=ïm;ays uqyqK;
w.h foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=fõ újg fj<| lghq;= wxYh fj; t†ku meh 15(15 g fmr ≥rl:k udr®.fhka fyda
µelaia udr®.fhka ±kqï †h hq;= fõ'
131'0 iyNd.s;aj wdh;k .kqfokqj ^úl=Kkq ,nk m%udKh iy cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd .ekSfï wxlh& t†k meh
15(15 g fmr úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sfha ia:ßr mokula u; ñ,° .ekSï hgf;a ;yjqre l< hq;= fõ' óg w∞< mshùï
lghq;= t†ku T+0 is≥ lrkq ,efí'
132'0 f.ùï iy mshùï fomdr®;fïka;=j úiska ms<s.;a ,xiq m%udKh cd;Hka;r iq/l=ïm;a y∫kd .ekSfï wxlh" uqyqK;
jákdlu iy M,∞ wkqmd;slh ,nd foñka .kqfokqj ;yjqre ls¯u 16(15 meh jk úg úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd
iyNd.s;aj wdh;k fj; ±kqï fokq ,nhs'
133'0 uy nexl= iq/l=ïm;a ñ,° .ekSfï w.h ^ñ,° .ekSfï jákdlu& iq/l=ïm;aj, uqyqK; w.h 128 ^w& ys° Y%S ,xld uy nexl=
ks;H Kh myiqlï wkqm;slfhka o 128 ^wd& ys° fmr ;SrKh lrk ,o fmd,S wkqmd;slfhka o iq/l=ïm;a l,ams¯ug b;s˙j
;sfnk ld,iSudj i|yd jÜgï ls¯fuka .Kkh lrkq ,efí'
134'0 .kqfokq mshùu ,xldfiÜ,ays ieiª .kqfokq fhduq ls¯fï myiqlu (MTF) yryd is≥ lrkq ,efí' f.ùï iy mshùï
fomdr®;fïka;=j úiska ñ,° .;a iq/l=ïm;a ,xldfilHqys Y%S ,xld uy nexl=fõ iq/l=ïm;a .sKqug (own account) udre ls¯u;a
iuÛu iq/l=ïm;aj, .ekqï ñ, ^ñ,° .;a uy nexl= iq/l=ïm;aj, jÜgï l< ñ,& w∞< iyNd.s;aj wdh;khkaf.a mshùï
.sKqug meh 16(15 jk úg udre ls¯fuka .kqfokqj mshjkq ,efí'
ldKavh 8( úfoaY úksuh yqjudre .kqfokq
135'0 fuu fldgfia wvx.= l%shdudr®." udr®f.damfoaY" kshuhka iy fldkafoais w∞< jkafka n,m;%,dNS jd◊c nexl=j,g mu◊'
136'0 uqo,a m%;sm;a;s fufyhqï WmlrKhla f,i fj<|fmd< ;=<ska øjYS,;dj wjfYdaIKhlr .ekSug fyda iemhSug úfoaY
úksuh yqjudre .kqfokq meje;aùug fj<|fmd< fufyhqï lñgqj úiska ;SrKh ls¯ug bv we;' fuys° tla jHjydr
uqo,a jr®.hlg tfrysj fjk;a jHjydr uqo,a jr®.hla hïlsis †khl° ñ,° f.k wkd.; †khl° ksYaÑ; wkqmd;hlg
tu jHjydr uqo,a jr®.h kej; yqjudre lr .ekSu i|yd .súiqulg hg;a ùula is≥fõ' úfoaY úksuh yqjudre .súiqï
m%;sñ,°.ekqï .súiqïj,g iudk jk kuq;a iq/l=ï jYfhka rcfha iq/l=ïm;a fjkqjg úfoaY úksuh Ndú;d lrkq ,efí'
137'0 ishÆu úfoaY úksuh yqjudre .súiqï is≥lrkqfha n,m;%,dNS jd◊c nexl= yd uy nexl=j w;r fõ' újg fj<| lghq;=
hgf;a uy nexl=j fohdldrj úfoaY úksuh yqjudre .súiqï i|yd we;=<;a jkq ,efí'
^w& úl=Kqï - .eKqï úfoaY úksuh yqjdudre
^wd& .ekqï - úl=Kqï úfoaY úksuh yqududre
138'0 fuu fldgfia olajd we;s kshuhka iy fldkafoais úl=Kqï - .ekqï iy .ekqï - úl=Kqï úfoaY úksuh yqjdure .kqfokq
hk fojr®.hu i|yd w∞< fõ'
139'0 úl=Kqï - .ekqï iy .ekqï - úl=Kqï úfoaY úksuh yqjudre .kqfokq Wm˙u jYfhka †k 365 lg iSud fõ'
140'0 úl=Kqï - .ekqï fyda .ekqï - úl=Kqï úfoaY úksuh yqjudre fjkafoais meje;aùu ms<sn| fj<|fmd< fufyhqï lñgqfõ
;SrKh Y%S ,xld uy nexl=j úiska fjkafoaish meje;afjk †k meh 09(30 g fmr fyda Bg m%:u jHdmd˙l †kfha° ksfõokh
lrkq ,efí' tu ksfõokfha fjkafoaisfha ° ms˙kukq ,nk m%udKh" fjkafoaish is≥ lrkq ,nk †kh" m˙K; ld,h iy
m<uq w†hfr® mshùï †kh iy fojk w†hfrys m˙K; †kh we;=<;a fõ'
141'0 n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla úiska Y%S ,xld uy nexl=j iuÛ úfoaY úksuh yqjudre .súiqulg t<öug wfmalaId lrkafka
kï úoHq;a ux.; ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd ksjer† fjkafoais ksfõokh f;dard fjkafoais †kfha † ,xiq b†˙m;a l< hq;=
fõ'
142'0 úfoaY úksuh yqjudre fjkafoais i|yd fjkafoais †kfha ° meh 13(00 ;a meh 14(00 ;a w;r ,xiq b†˙m;a l< yels fõ'
143'0 kej; ±kqï fok ;=re tlai;a ckmo fvd,r® j,ska muKla ,xiq Ndr.kq ,efí'
144'0 tla fgkavrhla fjkqfjka Wm˙u jYfhka ,xiq 6 la b†˙m;a ls¯ug n,m;%,dNS jd◊c nexl=jlg yelshdj we;' ,xiqjl
wju jákdlu wefu˙ldkq tlai;a ckmo fvd,r® ñ,shkhla ^$1"000"000& jk w;r" ,xiqjla tlai;a ckmo fvd,r® ,laIhl
^$100"000& .=Kdldr úh hq;=h' iEu ,xiqjlu tlai;a ckmo fvd,r® m%udKh iy yqjudre wxl (SWAP points) jk ^úp,H
wkqmd;sl fgkavr®& we;=<;a úh hq;=h'
145'0 yqjudre wxl úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;shg we;=<;a l< hq;af;a oYuia:dk folla iys; remsh,a Y;j,sks' W∞( 0'20 } Y;
úiaihs'
146'0 ,xiq fjkals¯u is≥ jkafka idr®:l ,xiq ;enQjka úiska b†˙m;a l< yqjudre wxl mokï lr .ekSfuks'
147'0 fjkafoaishg b†˙m;a l< m%udKh blaujd iudk yqjudre wxlhlg ,xiq b†˙m;a lr we;s wjia:djkays° úl=Kqï - .ekqï
iy .ekqï - úl=Kqï úksuh yqjudre i|yd b;s˙ ù ;sfnk m%udKh iudkqmd;sl jk wkqmd;sl moku u; w∞< ,xiq ;enQ
wdh;k fj; fjka lrkq ,efí' ta wkqj" tu yqjudre wxlhg b†˙m;a jQ ,xiq j,ska fldgila muKla ms<sf.k ;sìh yel'
148'0 úfoaY úksuh yqjudre fjkafoaisfha m%;sM, fjkafoais †k" fjkafoaish wjika ù úkdä 30 lg miq úoHq;a ,xiq ;eîfï
moaO;sh yryd ,enqKq uqΩ ,xiq m%udKh" ms<s.;a m%udKh iy fjkafoaisfha n˙; idudkH" úfoaY úksuh .súiqï yqjudre
wxlh ,ndfoñka is≥ lrkq ,efí'
149'0 ,xiq ;enQjka yg Tjqkaf.a ,xiqfõ m%;sM,h ^m%;slafIam ùu" ms<s.ekSu fyda fldgila muKla ms<s.ekSu& iuÛ ms<s.;a
m%udKh úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd fjkafoais †k fjkafoaish wjika ù úkdä 30 lg miq ±kqï fokq ,efí'
150'0 úfoaY úksuh yqjudre .kqfokq ms<sn| ;yjqre ls¯ula iEu idr®:l ,xiq ;enQfjl= ygu fjkafoais m%;sM,h ls;=;a ls¯fuka
mehlg miq úoHq;a ,xiq ;eîfï moaO;sh yryd ms<s.;a m%udKh" m˙K; ld,h" m˙K; †kh iy yqjudre wxl ,nd foñka
is≥ lrkq ,efí'
151'0 Y%S ,xld uy nexl=fõ cd;Hka;r fufyhqï lghq;= fomdr®;fïka;=j úiska úl=Kqï - .ekqï fyda .ekqï - úl=Kqï úfoaY
úksuh yqjudre .kqfokq is≥ lrkq ,nk w;r" iEu idr®:l ,xiq ;enQfjl= ygu .kqfokq ;yjqre ls¯u;a is≥ lrkq ,efí'
152'0 úl=Kqï - .ekqï fyda .ekqï - úl=Kqï úfoaY úksuh yqjudre .kqfokq mshùfï l%shd ms<sfj< wfkl=;a úfoaY úksuh yqjudre
.kqfokq mshùfï l%shdms<sfj<gu iudk fõ'
wOHlaI
foaYSh lghq;= fomdr®;fïka;=j
weuqKqu
újg fj<| lghq;= i|yd fhdod .efkk WmlrK iy ld,igyk*
WmlrK
ia:ßr moku u;
fláld,Sk †.=ld,Sk
f;dr;=re NdKavd.dr ì,am;a
m%;sñ,°.ekqï m%;sñ,°.ekqï úfoaY úksuh uynexl=
ñ,g .ekSfï ks;H myiqlu
iy m%;súlsKqï iy m%;súlsKqï yqjudre .súiqï iq/l=ïm;a
yd úls”fï
fjkafoais fjkafoais
fjkafoais
NdKavd.dr ì,am;a iy uynexl=
iq/l=ïm;a NdKavd.dr ì,am;a iy ne∫ïlr úfoaY úksuh
ne∫ïlr iq/l=ïm;a
fláld,Sk – T+0
fjkafoais
T+0 T-1 fyda T+0 – †.=ld,Sk$kj ksl=;= – T-1
ksfõokh**
úY%du .ekaùu – T+0 fyda T-1
ksujk fõ,dj ksl=;= – meh 11(00-14(30
fjkafoais ld,h meh 11(00-11(30 meh 13(00-14(00
meh 15(15 úY%du .ekaùu – meh 13(00-14(00
m%;sM, ksfõokh fjkafoaish wjidk ù úkdä 30 lg miq meh 16(15 fjkafoaish wjidk ù úkdä 30 lg miq
m%;sñ,°.ekqï
– meh 08(30 m%;sñ,°.ekqï - ks;H ;ekam;= myiqlu-
l,amsfrk †k jk úg meh 08(30 jk úg jHdmdr lghq;= meh 08(30 jk úg
– meh 08(30 jk úg
mshùï lghq;= m%;súlsKqï m%;súlsKqï meh ksujk úg ks;H Kh myiqlu- meh
– meh 11(00 11(00 jk úg 11(00 jk úg
jk úg
n,m;%,dNS jd◊c nexl="
n,m;%,dNS jd◊c nexl=" m%d:ñl fjf<∫ka iy fiajl n,m;%,dNS jd◊c n,m;%,dNS jd◊c nexl=" m%d:ñl fjf<∫ka iy fiajl
mdr®Yajlrejka*** m%d:ñl fjf<∫ka iy
wr®:idOl wruqo, nexl= wr®:idOl wruqo,
fiajl wr®:idOl wruqo,
ld, iSudj †k 1-7 †k 7 g jeä – jirla olajd tla†k jirla olajd
* fuu j.=j uqo,a m%;sm;a;s fufyhqï WmlrK i|yd udr®f.damfoaYkhla ,nd°u i|yd muKla fhd∞.ekSu wruqKhs' iyNd.s;aj wdh;k ;u ,xiq ;eîfï ° w∞< jk
fjkafoais ksfõokh f;dard.; hq;=h'
** T+0 hkq fjkafoaish mj;ajkq ,nk †k meh 09(30 fõ'
*** n,m;%,dNS jd◊c nexl=" m%d:ñl fjf<∫ka iy fiajl wr®:idOl wruqo,
^we& Y%S ,dxlsl iïNjhla iys;" Y%S ,xldfjka msg; jdih lrk úcd;slhska
^wE& ixl%uKsl wdjD; .sKqï újD; lr we;s ;ks mqoa.,hska
^b& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï mj;ajdf.k hk ;ks mqoa.,hska
^B& Y%S ,xldfjka msg; jdih lrk Y%S ,dxlsl fyda Y%S ,dxlsl iïNjhla iys; nd,jhialrejka
1'2 .sKqï wdrïN ls¯u yd mj;ajdf.k hdu
^w& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï cx.u" b;s˙ls¯fï fyda ld,Sk ;ekam;= wdldrfhka ´kEu wkqu; úfoaY
jHjydr uqo,lska foaYSh nexl= tallfha újD; lr mj;ajdf.k hd yel' flfiajqj;a cx.u .sKqula fjkqfjka fpla
fmd;la ksl=;a ls¯u is≥ l< fkdyel'
^wd& fuu .sKqï fjk;a iq≥iqlï,;a mqoa.,fhl= iu. noaOj mj;ajdf.k hd yel'
^we& .sKqula újD; ls¯ug fmr my; f;dr;=re yd ,shlshú,s ,nd .; hq;=h
⁄' iïmQr®K ku" cd;sl;ajh yd úfoaY ,smskh
⁄⁄' úfoaY .uka n,m;a wxlh" ksl=;a l< †kh yd j,x.= ld,iSudj
⁄⁄⁄' Y%S ,xldfjka msg;a jk †kh
⁄¤' úfoaY rchlska ms˙kuk ,o mqrjeisNdjh$ùid n,m;%fha iajNdjh
^wE& uqo,a jr®.h ms<sn|j fkdi<ld" ;ks mqoa.,fhl=g ;uka úiska n,h,;a fjf<kafol= fyda wjir,;a wdh;khl oekg
mj;ajdf.k hkq ,nk wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï j,ska uqo,a udre lr kj wfkajdisl úfoaY jHjydr
uqo,a .sKqï újD; l<yel'
^b& kj wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqula újD; lrk wjia:dj we;=Ωj" tla wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a
.sKqulska ;j;a wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqulg uqo,a udre ls¯fï°" uqo,a udre lrk n,h,;a fj<kaod
tf,i udre lrk ,o uqo,a wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqulska W;amdokh jQ njg ;yjqrejla" uqo,a ,nk
n,h,;a fjf<kaod fyda wjir,;a wdh;kh fj; ksl=;a l<hq;=h'
^B& nd, jhialrefjl= yg wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqula újD; ls¯ug we;s wjia:djl°" tu .sKqï" Tjqkaf.a
wfkajdisl Ndrlrejka$fouõmshka f.ka ,o wduqL fma%IKhka ner ls¯fuka fyda Ndrlrejkaf.a$fouõmshkaf.a oekg
mj;akd wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï j,ska uqo,a udre ls¯fuka újD; l<yel'
1'3 wkqu; ner ls¯ï
^w& nexl= moaO;sh yryd úfoaYhlska ,o wduqL fma%IK
^wd& .sKqï ysñhd úiska furgg /f.k tk ,o úfoaY uqo,a" n,h,;a fjf<kaod yg m%ldY lrk ,≥j
^we& fjk;a wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqïj,ska udre lrk ,o uqo,a
^wE& wduqL fma%IK fnod ye¯fï .sKqulska ^IRDA& udre lrk ,o uqo,a
^b& tu .sKqï ysñhdf.au ixl%uKsl wdjD; .sKqulska ^MBA& udre lrk ,o uqo,a
^B& tu .sKqï ysñhdf.au iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqulska ^SIA& udre lrk ,o uqo,a
^W& tu .sKqï ysñhdf.au úfYaI úfoaY wdfhdack ;ekam;= .sKqulska ^SFIDA& udre lrk ,o uqo,a
^W!& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqula yr ls¯fuka uQ,sl wdfhdackh is≥ lr we;akï" tjka úfoaY wdfhdackhkaf.ka
m%;suqL wdfhdack .sKqulg ,o m%d.aOkh yd m%d.aOk ,dN
^t& tu .sKqï ysñhdf.au úfoaY ixpdrl ldâmf;a Ndú;hg fkdf.k b;s˙ jQ fYaIh" wod< wfkajdisl úfoaY jHjydr
uqo,a .sKqfuka úfoaY ixpdrl ldâm;g udre l< m%udKh olajd muKla'
^ta& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqfï mj;akd fYaIh u; úfoaY uqo,ska f.jkq ,nk fmd<sh'
1'4 wkqu; yr ls¯ï
^w& Y%S ,xldfjka msg;g lrkq ,nk ´kEu m%;suqL fma%IKhka
^wd& Y%S ,xldj ;=< Y%S ,xld remsh,aj,ska lrkq ,nk f.ùï
^we& .sKqï ysñhd ms<sn|j fkdi<ld fjk;a wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï fyda fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a
.sKqïj,g lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
^wE& tu .sKqï ysñhdf.au iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqug ^SIA& lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
^b& úfoaY ixpdrl ldâm;la w;am;kh ls¯u ^upload& i|yd lrk uqo,a udre ls¯ï
^B& ´kEu wruqKla fjkqfjka we't'c' fvd,r® 10"000 la fyda fjk;a ´kEu úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk jk
m%udKhla olajd úfoaY jHjydr uqo,a fkdaÜgq j,ska wdmiq .ekSï
^W& úfoaY jHjydr uqo,a Ndr .ekSu i|yd wjir,;a Y%S ,xldfõ isák mqoa.,hska úiska mj;ajdf.k hkq ,nk úfoaY jHjydr
uqo,a .sKqï j,g lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
1'5 udisl jdr®;d ls¯ï
^w& n,h,;a fjf<∫ka úiska weuqKqu ˚ ys olajd we;s m˙† udisl mokfuka ilia l< jdr®;djla t<fUk udifha 15 jk
†k fyda Bg m%:u ecdm@cbsl.lk hk úoHq;a ,smskh yryd fuu fomdr®;fïka;=jg b†˙m;a ls¯u wjYH flfr®'
^wd& by; jdr®;dj iemhSu i|yd wod, f;dr;=re nexl=j, .sKqï fmd;aj,ska W;amdokh$Wmqgd .ekSu msKsi n,h,;a
fjf<≥ka úiska nexl=j ;=< ksis moaO;shla l%shd;aul ls¯u wjYH flfr®'
2' weuqKqï ˚˚ ys olajd we;s m˙† wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqïj,g wod, wjYH;djhka i|yka lrñka úksuh md,k
mk; hgf;a ksl=;a l< fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka fuhska wj,x.= flfr®'
3' l,ska ksl=;a lrk ,o weuqKqu ˚˚ ys olajd we;s fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka wj,x.= ls¯u u.ska" tu úOdkhka hgf;a
tfia wj,x.= ls¯ug mQr®jfhka yg .kakd ,o j.lSï fyda oKavkhka i|yd jk ysñlï iïnkaOfhka lsis≥ n,mEula is≥
fkdflfr®'
w;aika lf<a( úksuh md,l
2016 wxl 1 ork úOdkh i|yd jQ weuqKqu ˚
wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï i|yd jQ udisl m%ldYkh
nexl=fõ ku (
jdr®;d lrk udih iy jr®Ih (
úfoaY jHjydr uqo,a jr®.h wdrïNl fYaIh uqΩ ner ls¯ï uqΩ yr ls¯ï wjika fYaIh
.sKqï jákdlu msgráka ,o fjk;a tl;=j Y%S ,xldfjka msg;g fjk;a tl;=j .sKqï jákdlu
.Kk wduqL fm%aIK is≥ lrk ,o m%;suqL .Kk
fm%aIK
´iafÜ%,shdkq fvd,r®
lefkaähdkq fvd,r®
iagr®,sx mjqï
iaúia µ%Ekala
veksIa fl%dakr®
hQfrda
Ök frkañkaì
fydxfldx fvd,r®
cmka fhka
kjiS,ka; fvd,r®
fkdar®fõ‚hdkq fl%dakr®
isx.mamQre fvd,r®
iaúäIa fl%dakr®
we't'c' fvd,r®
nexl=fõ .sKqï fmd;a u.ska Wmqgd.;a $ W;amdokh jQ by; f;dr;=re ksjer† njg wms iy;sl jkafkuq'
n,h,;a ks,Od˙hdf.a ku wkql+,;d ks,Od˙hdf.a ku
w;aik w;aik
†kh †kh
weuqKqu ˚˚
fuu úOdkfha 2 jk f√oh m%ldrj wj,x.= lrkq ,nk fufyhqï Wmfoia yd úOdkhkaf.a ,ehsia;=j
1' 1988 uehs 05 jk †ke;s fhduq wxl EC$08$88^D&
2' 1989 wf.daia;= 31 jk †ke;s fhduq wxl EC$18$89^D&
3' 1990 udr®;= 06 jk †ke;s fhduq wxl EC$14$90^D&
4' 1990 foieïnr® 06 jk †ke;s fhduq wxl EC$76$90^D&
5' 1991 udr®;= 20 jk †ke;s fhduq wxl EC$17$91^D&
6' 1991 Tlaf;danr® 14 jk †ke;s fhduq wxl EC$74$91^C&F&
7' 1992 cQ,s 09 jk †ke;s fhduq wxl EC$64$92^D&
8' 2007 cQks 15 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$09$2007
9' 2008 foieïnr® 03 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$18$2008
10' 2009 fmnrjd˙ 24 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$03$2009
11' 2009 Tlaf;danr® 01 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$05$2009
12' 2009 fkdjeïnr® 12 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$07$2009
13' 2011 Tlaf;danr® 28 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$08$2011
14' 2012 cQ,s 11 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$04$2012
´iafÜ%,shdkq fvd,r®
lefkaähdkq fvd,r®
iagr®,sx mjqï
iaúia µ%Ekala
veksIa fl%dakr®
hQfrda
Ök frkañkaì
fydxfldx fvd,r®
cmka fhka
kjiS,ka; fvd,r®
fkdar®fõ‚hdkq fl%dakr®
isx.mamQre fvd,r®
iaúäIa fl%dakr®
we't'c fvd,r®
nexl=fõ .sKqï fmd;a u.ska Wmqgd.;a $ W;amdokh jQ by; f;dr;=re ksjer† njg wms iy;sl jkafkuq'
n,h,;a ks,Od˙hdf.a ku wkql+,;d ks,Od˙hdf.a ku
w;aik w;aik
†kh †kh
weuqKqu ˚˚
fuu úOdkfha 2 jk f√oh m%ldrj wj,x.= lrkq ,nk fufyhqï Wmfoia iy úOdkhkaf.a ,ehsia;=j
1 1991 wf.daia;= 01 jk †ke;s fhduq wxl EC$52$91^D&
2' 1991 wf.daia;= 13 jk †ke;s fhduq wxl EC$60$91^D&
3' 1991 Tlaf;danr® 24 jk †ke;s fhduq wxl EC$83$91^D&
4' 1991 foieïnr® 12 jk †ke;s fhduq wxl EC$115$91^D&
5' 1992 fmnrjd˙ 06 jk †ke;s fhduq wxl EC$13$92^D&
6' 1992 fmnrjd˙ 27 jk †ke;s fhduq wxl EC$22$92^D&
^B& by; 1'2 ^we&" 1'2 ^wE&" 1'2 ^b& fldgiaj,g wkqj fiajd fhdaclhd úiska jeämqr f.ùula is≥ lr we;s wjia:djl° fyda
fiajd fhdaclhdg f.úh hq;= fjk;a ´kEu f.ùulg wod,j" .sKqï ysñhdf.a fiajd fhdaclhd úiska mj;ajdf.k hkq
,nk .sKqulg lrk ner ls¯ïj,g wod< uqo,a udre ls¯ï'
1'4 udisl jdr®;d ls¯ï
^w& n,h,;a fjf<∫ka úiska weuqKqu ˚ m˙† udisl mokñka ilia l< jdr®;djla t<fUk udifha 15 jk †k fyda Bg m%:u
ecdm@cbsl.lk hk úoHq;a ,smskh yryd fuu fomdr®;fïka;=jg b†˙m;a ls¯u wjYH flfr®'
^wd& by; jdr®;dj iemhSu i|yd wod< f;dr;=re nexl=j, .sKqï fmd;aj,ska W;amdokh$Wmqgd .ekSu msKsi n,h,;a
fjf<∫ka úiska nexl=j ;=< ksis moaO;shla l%shd;aul ls¯u wjYH flfr®'
2 weuqKqu ˚˚ ys olajd we;s m˙† fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqïj,g wod, wjYH;djhka i|yka lrñka úksuh
md,k mk; hgf;a ksl=;a l< fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka fuhska wj,x.= flfr®'
3 l,ska ksl=;a lrk ,o weuqKqu ˚˚ ys olajd we;s fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka wj,x.= ls¯u u.ska" tu úOdkhka hgf;a
tfia wj,x.= ls¯ug mQr®jfhka yg .kakd ,o j.lSï fyda oKavkhka i|yd jk ysñlï iïnkaOfhka lsis≥ n,mEula is≥
fkdflfr®'
w;aik w;aik
†kh †kh
weuqKqu ˚˚
fuu úOdkfha 2 jk f√oh m%ldrj wj,x.= flfrk fufyhqï Wmfoia yd úOdkhkaf.a ,ehsia;=j
1' 1980 uehs 14 jk †ke;s fhduq wxl EC$19$80^D&
2' 1983 uehs 11 jk †ke;s fhduq wxl EC$19$83^D&
3' 2011 wf.daia;= 18 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$07$2011
4' 2013 ckjd˙ 02 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$07$2013
5' 2014 uehs 28 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$05$2014
^.& fuys i|yka 1'5 f√ofha ^B& whs;uh m%ldrj ´kEu wruqKla fjkqfjka iy 1'5 f√ofha ^T& whs;uh hgf;a i|yka lr
we;s wruqKq fjkqfjka úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqula yr ls¯fuka .sKqï ysñhd úiska ,nd.;a úfoaY jHjydr
uqo,aj,ska Ndú;d fkdl< úfoaY jHjydr uqo,a'
^p& tu .sKqï ysñhdf.au úfoaY ixpdrl ldâmf;a Ndú;hg fkdf.k b;s˙ jQ fYaIh" wod< úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a
.sKqfuka úfoaY ixpdrl ldâm;g udre l< m%udKh olajd muKla'
^c& úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqu yr ls¯fuka uQ,sl m%;suqL fma%IKh is≥ lr we;akï 2014 uehs 28 †ke;s wxl 1864$38
ork rcfha ^w;súfYaI& .eiÜ m;%fha m< lrk ,o oekaùu yd 2014 uehs 28 †ke;s iïnkaO wxl 06$04$03$2014 ork
úOdkh m%ldrj Y%S ,xldfjka msg; mj;ajdf.k hkq ,nk nexl= .sKqulska udre lrk ,o uqo,a'
1'5 wkqu; yr ls¯ï
^w& Y%S ,xldfjka msg;g is≥ lrkq ,nk ´kEu m%;suqL fma%IKhka
^wd& Y%S ,xldj ;=< Y%S ,xld remsh,a j,ska lrkq ,nk f.ùï
^we& .sKqï ysñhd úiska NdKav ñ,° .ekSu yd fiajd ,nd .ekSu iïnkaOfhka fjk;a úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a
.sKqïj,g yd wlafjr< nexl= tallj, mj;ajdf.k hk .sKqïj,g flfrk uqo,a udre ls¯ï
^wE& úfoaY keõ fiajhl$.=jka fiajhl ksfhda‚;fhl= i|yd jk úfoaY jHjydr uqo,a .sKqul ^FCAASA& nerg NdKav
m%jdyk .dia;= jYfhka lrkq ,nk f.ùï
^b& úfoaY ixpdrl ldâm;la w;am;kh ls¯u ^upload& i|yd lrk uqo,a udre ls¯ï
^B& ´kEu wruqKla fjkqfjka we't'c' fvd,r® 10"000 la fyda fjk;a ´kEu úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk jk
m%udKhla olajd úfoaY jHjydr uqo,a fkdaÜgq j,ska uqo,a wdmiq .ekSï
^W& úfoaY jHjydr uqo,a Ndr .ekSu i|yd wjir,;a Y%S ,xldfõ isák mqoa.,hska úiska mj;ajdf.k hkq ,nk úfoaY jHjydr
uqo,a .sKqïj,g lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
^W!& tu .sKqï ysñhdf.au m%;suqL wdfhdack .sKqulg lrk uqo,a udre ls¯ï
^t& .sKqï ysñhd úiska n,h,;a fjf<∫kaf.ka úfoaY jHjydr uqo,ska ,nd.;a Kh wdmiq f.ùï
^ta& iq≥iqlï ,;a .Kqfokqlrejkag iy iu rlaIlhskag úfoaY jHjydr uqo,ska kdukh lr we;s rlaIK Tmamq i|yd
f.jk ysñlï" foaYSh$úfoaYSh m%;srlaIlhskag iy cd;sl rlaIK Ndr wruqo,g f.jk jd˙l iy Y%S ,xld rlaIK
uKav,fha ,shdm†xÑ ù we;s rlaIK iud.ï úiska f.jkq ,nk ;e/õ .dia;=
^T& ueKsla yd iajr®KdNrK fjf<∫ka úiska cd;sl ueKsla yd iajr®KdNrK wêld˙fhka ,nd.;a ;yjqrejla b†˙m;a ls¯u
u; úfoaYhkays° lmd Tm oeuQ fyda rΩ ueKsla .,a iy fjk;a wuqo%jH ñ,g .ekqï i|yd tlajrlg we't'c' fvd,r®
50"000 lg fkdjeä uqo,la úfoaY jHjydr uqo,a fkdaÜgqj,ska wdmiq .ekSï
1'6 fjk;a wjYH;djhka
^w& úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqula újD; lr mj;ajdf.k hEu msKsi wh≥ïlref.a fhda.H;djh ksr®Kh ls¯u
i|yd jk ,sÅ; idlaIs wod, jkafka kï yd tjeks wh≥ïlrejl=f.a jHdmdr lghq;= lrf.k hEu i|yd wod<
wêld˙fha$wêld¯kaf.a wkque;sh" úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqu újD; lrk wjia:dfõ° ,nd.; hq;=h'
^wd& úksuh md,l úiska ksl=;a lrk ,o úOdkhla hgf;a m%odkh lr we;s whsrd myiqlula yereKq fldg úfoaY úksuh
Wmhkakkaf.a .sKqula lsis≥ wjia:djl yr fYaIhla fkdfmkaúh hq;=h'
^we& lsis≥ wjia:djl° Y%S ,xld remsh,a úfoaY jHjydr uqo,a njg m˙jr®;kh lr úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqulg
ner fkdl< hq;=h'
^wE& tlu .sKqï ysñhdf.a úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï w;r uqo,a udre ls¯u i|yd wjir we;'
1'7 udisl jdr®;d ls¯ï
^w& n,h,;a fjf<∫ka úiska weuqKqu ˚ ys olajd we;s m˙† udisl mokfuka ilia l< jdr®;djla t<fUk udifha 15 jk
†k fyda Bg m%:u ecdm@cbsl.lk hk úoHq;a ,smskh yryd fuu fomdr®;fïka;=jg b†˙m;a ls¯u wjYH flfr®'
^wd& by; jdr®;dj iemhSu i|yd wod< f;dr;=re nexl=j, .sKqï fmd;aj,ska W;amdokh$Wmqgd .ekSu msKsi n,h,;a
fjf<∫ka úiska nexl=j ;=< ksis moaO;shla l%shd;aul ls¯u wjYH flfr®'
2' weuqKqu ˚˚ ys olajd we;s m˙† úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqïj,g wod, wjYH;djhka i|yka lrñka úksuh md,k
mk; hgf;a ksl=;a l< fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka fuhska wj,x.= flfr®'
3' l,ska ksl=;a lrk ,o weuqKqu ˚˚ ys olajd we;s fufyhqï Wmfoia yd úOdkhka wj,x.= ls¯u u.ska" tu úOdkhka hgf;a
tfia wj,x.= ls¯ug mQr®jfhka yg .kakd ,o j.lSï fyda oKavkhka i|yd jk ysñlï iïnkaOfhka lsis≥ n,mEula is≥
fkdflfr®'
wmkhklrejka
jl% wmkhklrejka
jD;a;Suh fiajd imhkakka
ixpdrl ksfhda‚;hka
wuqøjH fhojqï imhkakka
ue◊la yd iajr®KdNrK fjf<`≥ka
rlaIK lrejka
úfoaY /lshd ksfhda‚;hka
fmd≥ wjirh hgf;a jk .sKqï ysñhka
úfYaI$;djld,sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï
ysñhka
úfoaY jHjydr uqo,ska jk Kh .ekSï
fjk;a
^lreKdlr ldKavh i`oyka lrkak&
igyk( ishΩu .sKqïj,g wod, f;dr;=re wod, uqo,a jr®. hgf;a olajkak' ^hQfrda" we't'c' fvd,r®" iagr®,sx mjqï" fjk;a ^i`oyka lrkak'&
nexl=fõ .sKqï fmd;aj,ska Wmqgd.;a $ W;amdokh jQ by; f;dr;=re ksjer† njg wms iy;sl jkafkuq'
n,h,;a ks,Od˙hdf.a ku wkql+,;d ks,Od˙hdf.a ku
w;aik w;aik
weuqKqu ˚˚
fuu úOdkfha 2 jk f√oh m%ldrj wj,x.= lrkq ,nk fufyhqï Wmfoia yd úOdkhkaf.a ,ehsia;=j
1' 2012 cq,s 11 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$05$2012
2' 2012 foieïnr® 31 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$13$2012
3' 2013 ckjd˙ 01 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$03$2013
4' 2013 ckjd˙ 24 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$10$2013
5' 2013 fmnrjd˙ 21 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$13$2013
6' 2014 uehs 28 jk †ke;s fhduq wxl 06$04$07$2014
^w& n,h,;a fjf<kafol=g" Tyqg ,nd ° we;s wjirfha kshuhka ;=< idudkH jHdmdr lghq;= j,° w;alr .kakd
,o úfoaY úksuh ;ud ika;lfha ;nd .ekSug yd r|jd ;nd .ekSug yel'
^wd& n,h,;a ;eke;af;l=g" Tyqg ,nd ° we;s wjirfha kshuhka ;=<" idudkH jHdmdr lghq;= j,° ,efnk yd
w;alr .kakd úfoaY uqo,a ;ud ika;lfha ;nd .ekSug yd r|jd ;nd .ekSug yel'
^we& ;ks mqoa.,fhl=g iuia; jákdlu tlai;a ckmo fvd,r® 10"000 fyda fjk;a úfoaYSh uqo,a jr®.hlska
tu jákdlug iudk uqo,lg jeä fkdjk uqo,la jHjydr uqo,a fkdaÜgq iy$fyda ixpdrl
fplam;a wdldrfhka ;ud ika;lfha r|jd ;nd .ekSug yel' tfia jqj o by; lS wdldrfhka ;ud
ika;lfha ;nd .; yels úfoaY uqo,a jkqfha -
^⁄& úfoaY ixpdr i|yd Tyq úiska n,h,;a fjf<kafol=f.ka fyda n,h,;a ;eke;af;l=f.ka ñ,°
.kakd ,o iy m%fhdackhg fkdf.k kej; YS% ,xldjg meñfKk úg /f.k wd úfoaY uqo,a · fyda
^⁄⁄& YS% ,xldfjka msg; m†xÑ mqoa.,fhl=g lrk ,o fiajdjla fjkqfjka Tyq fj; lrkq ,enQ f.ùula
f,i ,o úfoaY uqo,a · fyda
^⁄⁄⁄& wfkajdisl úfoaY uqo,a .sKqï ysñhka" fkajdisl úfoaY uqo,a .sKqï ysñhka" fkajdisl úcd;sl úfoaY
uqo,a .sKqï ysñhka yd úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï ysñhka úiska tu .sKqïj,ska wdmiq .kakd
,o úfoaY uqo,a fkdaÜgq'
^wE& YS% ,xldfõ f;dgqfmd<j,ska YS% ,xldjg we;=Ωjk yd YS% ,xldfjka msgjk u.Skag Tjqkaf.a fkajdisl
;;aFjh ie,ls,a,g fkdf.k ;Sre n≥ iyk hgf;a NdKav yd fiajd iemhSug wjir,;a jHdmdrhla
mj;ajdf.k hk YS% ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhl=g fyda YS% ,xldfjka msg; jdih lrk mqoa.,fhl=g
NdKav yd fiajd iemhSfuka ,nd.;a úfoaY úksuh ;ud ika;lfha ;nd.; yel'
1'2 YS% ,xldfjka msg; jdih lrk mqoa.,hka -
YS% ,xldfjka msg; jdih lrk mqoa.,fhl= YS% ,xldfjka neyerj isáh ° fyda n,h,;a fjf<∫ka$n,h,;a ;eke;a;ka
iu. mj;ajdf.k hkq ,nk úfoaY uqo,a .sKqï u.ska w;alr .kakd ,o úfoaY uqo,a YS% ,xldj ;=< ° iSudjlska f;drj
;ud ika;lfha r|jd ;nd .ekSug yel'
2' YS% ,xldfõ fkajdisl mqoa.,fhl=g úfoaY úksuh r|jd ;nd.; yels ld,h (
2'1 hï mqoa.,fhl= n,h,;a fjf<kaf|l= fyda n,h,;a ;eke;af;l= fj; b†˙m;a lrk ,o b,aÆïm;%hl i|yka
ldr®hhla i|yd ,nd.;a úfoaY uqo,a tlS ldr®hh i|yd Ndú;d fkdlrkafka kï tu uqo,a tajd ,o †k isg †k 90 l
ld,hla blaujd YS% ,xld remsh,aj,g m˙jr®;kh fkdfldg ;ud ika;lfha ;nd.ekSu fkdl< hq;= h'
2'2 hï mqoa.,fhl= ;ud úiska n,h,;a fjf<kaf|l= fyda n,h,;a ;eke;af;l= fj; b†˙m;a lrk ,o b,aÆïm;%hl
i|yka ldr®hhla i|yd ,nd.;a úfoaY uqo,aj,ska" YS% ,xldjg kej; f.k wd tlS uqo, u fyda bka fldgila YS% ,xld
remsh,aj,g m˙jr®;kh fkdfldg tf,i f.k wd †k isg †k 90 l ld,hla blaujd ;ud ika;lfha ;nd.ekSu
fkdl< hq;= h'
2'3 /lshdjl" jHdmdrhl fyda jD;a;Suh lghq;a;l kshe,Su i|yd YS% ,xldfjka msg;g f.dia isák hï mqoa.,fhl= tjeks
/lshdjlska" jHdmdr fyda jD;a;Sh lghq;=j,ska Wmhd .kakd fyda ,nd.kakd jQ iy bkamiq YS% ,xldjg f.k tkakd
jQ úfoaY uqo,a" tlS ;eke;a;d tu uqo,a uõìudhkh ls¯fï †k isg †k 90 l ld,hla blaujd YS% ,xld remsh,aj,g
m˙jr®;kh ls¯fuka f;drj fyda úfoaY uqo,a .sKqï újD; ls¯u fyda mj;ajdf.k hdu i|yd jQ úksuh md,k mk;
hgf;a n,h,;a fjf<∫kag ksl=;a lr we;s fr.=,disj,g wkql+,j újD; l< iy$fyda mj;ajdf.k hkakd jQ úfoaY
uqo,a .sKqulr ner fkdlr r|jd .ekSug ysñlula fkd,nkafka h'
2'4 hï mqoa.,fhla úiska YS% ,xldfjka msg; jdih lrk mqoa.,hskag imhk ,o NdKav yd fiajdj,g w∞, úfoaY jHjydr
uqo,ska Ndr.kakd ,o f.ùï Ndr.;a †k isg †k 07 la we;=<; úfoaY uqo,a Wmhd.;a mqoa.,hdf.a kñka mj;ajdf.k
hkq ,nk úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqul ;ekam;a ls¯fuka fyda n,m;%,dNS jd◊c nexl=jlg úls”fuka f;drj
tlS úfoaY jHjydr uqo,a ish ika;lfha ;nd fkd.; hq;= h'
2'5 fuu ksfõokfhys 1'1 f√ofha ^we& wkqf√ohg wkql+,j úfoaY uqo,a ;u ika;lfhys r|jd .kakd YS% ,xldfõ jdih
lrk ;eke;af;l=g fuu f√ofhys ^2'2& iy ^2'3& wkqf√ofhys ±lafjk ld,m˙Éf√oh w∞, fkdfõ'
3' fuu ±kaùfï ldr®hhka i|yd jk wr®: ksrEmKh (
3'1 fuu ksfõokfhys fm< fh≥u wkqj wkaf,ilska wjYH fkdjkafka kï"
^w& §n,h,;a fjf<kaod¶ hkafkka úksuh md,k mkf;a 4 j.ka;sh hgf;a tu mkf;a ldr®hhka i|yd
;;a ld,h ;=< rka fyda ´kE u úfoaYSh uqo,a jr®.hla iïnkaOfhka n,h,;a fjf<kafol= jYfhka
n,h fokq ,enQ jd◊c nexl=jla woyia flfr® ·
^wd& §n,h,;a ;eke;a;d¶ hkafkka ;;a ld,h ;=< úksuh md,k mkf;a 5 j.ka;sh hgf;a YS% ,xld uy
nexl=j hgf;a n,h fokq ,enQ ´kE u ;eke;af;l= woyia flfr® ·
^we& §úfoaY uqo,a¶ hkakg úksuh md,k mkf;a ° we;s wr®:h u w∞, fõ ·
^wE& §uqo,a¶ hkakg úksuh md,k mkf;a ° we;s wr®:h u w∞, fõ ·
^b& §úfoaY úksuh¶ hkakg úksuh md,k mkf;a ° we;s wr®:h u w∞, fõ ·
^B& §YS% ,xldfõ jdih lrk ;eke;af;l=¶ fyda §YS% ,xldfjka msg; jdih lrk ;eke;af;l=¶ hkafkka úksuh
md,k mkf;a 37^1& jeks j.ka;sh hgf;a uqo,a wud;H;=ud úiska ksl=;a lrk ,≥j 1972 wfm%a,a ui 21 †ke;s wxl
15"007 ork rcfha .eiÜ m;%fha m%isoaO lrk ,o kshufha olajd we;s wr®:h u fõ'
4' 2007 iema;eïnr® 25 jeks †ke;s wxl 1516$19 ork w;s úfYI .eiÜ ksfõokfha m%isoaO lrk ,o ksfõokh fuhska wj,x.=
flfr®'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 ckjd˙ ui 20 jeks †k"
YS% ,xld uy nexl=j"
fld<U ° h'
^t& wka;r®cd;sl fiajd iemhqïlrejka iy Tjqkaf.a fiajlhka i|yd jk úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" fiajd
kshqla;slfhl= f,i mj;ajdf.k hk mqoa.,fhl='
^ta& úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï ysñfhl='
^T& fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ysñfhl='
^´& fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ysñfhl='
^l& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ysñfhl='
3' 2 f√ofha whs;u ^wd& isg ^l& olajd ,ehsia;=.; lr we;s ;ks mqoa.,fhl=g yr ldâm;la ksl=;a lrkq ,nk wjia:djl °"
tu .sKqfï nerg we;s uqo,a u; tlS yr ldâ m; ksl=;a l< yel'
4' 2 f√ofha olajd we;s m˙† ;ks mqoa.,fhl=g ksl=;a lr we;s yr ldâm;la my; ±lafjk kshuhka yd fldkafoaisj,g
hg;aj Ndú;d l< hq;= h(
w' YS% ,xldj ;=< ° ´kE u f.ùula YS% ,xld remsh,aj,ska f.ùug wjir we;'
wd' ^⁄& rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ·
^⁄⁄& wfkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ·
^⁄⁄⁄& iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqï ·
^⁄¤& úfYaI úfoaY wdfhdack ;ekam;= .sKqï ·
^¤& úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï ·
^¤⁄& fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ·
^¤⁄⁄& fkajdisl úcd;sl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ·
^¤⁄⁄⁄& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï'
hk .sKqïj,g t†˙j ksl=;a lrk ,o yr ldâm;la yryd ´kE u ldrKhla i|yd YS% ,xldfjka msg;
fkajdisl ;eke;af;l=g ´kE u f.ùula ls¯ug fmd≥ wjirhla ,nd ° we;'
we' my; i|yka ;eke;a;kag yr ldâm;a ksl=;a lr we;s wjia:dj, ° YS% ,xldfjka msg; fkajdisl ;eke;af;l=g"
cx.u cd;Hka;r .kqfokqjla i|yd f.ùula ls¯ug wjir we;'
^⁄& fiajd kshqla;slfhl= jYfhka mj;ajdf.k hk wka;r®cd;sl fiajd iemhqïlrejka iy Tjqkaf.a fiajlhka
i|yd jk úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï fiajd kshqla;slfhl= f,i mj;ajdf.k hk mqoa.,fhl= ·
^⁄⁄& /lshdjla" jHdmdrhla fyda jD;a;shla i|yd YS% ,xldfjka msg; fkajdislj isák YS% ,dxlsl mqrjeisfhl=g tjeks
/lshdfjys" jHdmdrfhys fyda jD;a;sfhys kshef<k ld,h ;=< °'
5' 2 f√ofha whs;u ^w&" ^ta&" ^T&" ^´& yd ^l& hgf;a úoHq;a uqo,a yqjudre ls¯fï ldâm;la ksl=;a lr we;s wjia:djl ° yer"
YS% ,xldfõ fkajdisl ;eke;af;l=g ksl=;a lr we;s úoHq;a uqo,a yqjudre ldâm;la" ldâm;a ysñhd fjk;a rglg ú.ukh
jkafka kï fyda úfoaY fiajd kshqla;shla i|yd YS% ,xlfjka neyerj hkafka kï" ldâm; ksl=;a l< nexl=jg Ndr †h
hq;= h'
6' yr ldâm;la fyda Kh ldâm;la Ndú;d lr úfoaY uqo,a ,nd .ekSfï wjia:djl ° ldâm;a ysñhd úiska tfia .;a uqo,a
Ndú;d fldg we;af;a 1 f√ofha iy 4 f√ofha whs;u ^we& hgf;a wjir,;a .kqfokq i|yd muKla njg ;yjqre l< yels
idlaIs ;nd.; hq;= h'
7' YS% ,xldfõ fkajdisl ;eke;af;l= úiska YS% ,xldfjka msg; fkajdisl ;eke;af;l=g úoHq;a uqo,a udre ls¯fï ldâm;la
yryd ´kE u wjYH;djhla i|yd by; 1 f√ofha i|yka wjYH;dj,ska m˙ndysrj lrkq ,nk f.ùï i|yd úksuh
md,ljrhdf.a mQr®j ,sÅ; wjirh wjYH jkafka h'
8' mo iïnkaOfhka wkHdr®:hla wjYH jkafka kï ñi" fuu ksfõokfha ldr®hh i|yd -
^⁄& §n,h,;a fjf<ka∞¶ hkakg úksuh md,k mkf;a ° we;s wr®:h u w∞< jkq we;'
^⁄⁄& §úoHq;a uqo,a yqjudre ldâm; (EFTC)¶ hkafkka ner" yr fyda fjk;a hï wdldrhl jákdlula udre ls¯u i|yd
Ndú;d lrkakdg yelshdj ,nd fok ldâm;la fyda WmlrKhla woyia jk w;r" thg Kh ldâm;a" yr ldâm;a
iy úksuh md,k mkf;a úêúOdkhkag wkql+, jk njg n,h,;a fjf<∫ka úiska .kqfokq úia;r y∫kd.; yels
wjia:dj, ° jákdlu ;ekam;a l< ldâm;a o we;=<;a fõ'
^⁄⁄⁄& §yr ldâm;¶ hkafkka uqo,a ,nd .ekSu iy$fyda NdKav yd fiajd ñ,° .ekSu fjkqfjka f.ùï ls¯u i|yd tu
ldâm; orkakd úiska mj;ajdf.k hkq ,nk .sKqu Rcqj u yr l< yels ldâm;la woyia fõ'
^⁄¤& §Kh ldâm;¶ hkafkka ldâm;a orkakd fj; th ksl=;a lrkakd úiska m%∞kh lrk ,o Kh myiqlula iys;
ldâm;a orkakd úiska Ndú;d lrk ,o Kh uqo, iïmQr®Kfhka fyda fldgila kshñ; †k fyda Bg fmr f.jd ksu
l< yels ldâm;la woyia fõ' kshñ; †kg fkdmshjk ,o Kh uqo,g ksl=;a lrkakd úiska fmd,S fyda fjk;a .dia;=
wh lrkq ,eìh yels h'
^¤& §fm!oa.,sl¶ hkafkka ldâm;a ysñhdf.a" Tyqf.a$wehf.a l,;%hdf.a" <uhskaf.a iy foudmshkaf.a m%fhdackh i|yd
Ndú;d ls¯u woyia jk w;r tu.ska ldâm; hï jd◊c ldr®hhla i|yd Ndú;d ls¯u woyia fkdfõ'
9' 2005 iema;eïnr® 19 jeks †k wxl 1411$5" 2012 foieïnr® 20 jeks †k wxl 1789$34 iy 2014 uehs 28 jeks †k wxl 1864$40
ork w;s úfYI .eiÜ m;%hkays m<lrk ,o ±kaùï fuhska wj,x.= lrkq ,efí'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 ckjd˙ ui 20 jeks †k"
YS% ,xld uy nexl=j"
fld<U ° h'
1'2 wkqu; ksfhda‚;hska jk m%d:ñl fjf<∫ka úiska rcfhka fyda Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr orkafkl=f.ka Y%S ,xld
ixjr®Ok ne∫ïlr ñ, ° .ekSug wjYH we't'c' fvd,r® n,h,;a fjf<kafol=f.ka ñ, ° .ekSfï° tu ñ,g .kakd
m%udKh Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ, ° .ekSug wjYH m%udKhg iSud úhhq;= w;r" ñ, ° .;a we't'c' fvd,r® m%udKh Y%S
,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ, ° .ekSug wjYH fkdjkafka kï m%d:ñl fjf<kaod úiska jydu tu úfoaY úksuh n,h,;a
fjf<kafol=g úlsKsh hq;=h'
2' Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlrhkays wdfhdackhg iq≥ilï ,nk wdfhdaclhska ldKav(
^w& 1937 wxl 07 ork ,shdm†xÑ ialkaO yd iq/l=ïm;a wd{dmk; iy 1923 wxl 08 ork foaYSh NdKavd.dr ì,am;a
wd{dmk; hgf;a Y%S ,xld uy nexl=j úiska m;a lrkq ,nk m%d:ñl fjf<∫ka
^wd& Y%S ,xldj ;=< fyda Y%S ,xldfjka msg; fkajdisl úfoaY rdcHhkays mqrjeishka
^we& Y%S ,xldfjka msg; ;u ks;H jdiia:dkh lr.;a Y%S ,dxlsl mqrjeishka
^wE& /lshdjla i|yd fyda jHdmdr lghq;a;la i|yd fyda jD;a;shl kshe,Su i|yd Y%S ,xldfjka neyer f.dia isák Y%S ,dxlsl
mqrjeishka
^b& Y%S ,xldj yer fjk;a rgl kS;sh hgf;a ixia:dms; fyda ixia:dms; fkdl< wdh;khka
^B& 1978 wxl 4 ork Y%S ,xld wdfhdack uKav, mkf;ys 17 jk j.ka;sh hgf;a úksuh md,k mkf;a j.ka;sj,ska mQr®K
jYfhka ksoyia lrñka .súiqulg ne£ we;s iud.ï" ;u wmkhk bmhSï ner ls¯u i|yd muKla mj;ajdf.k hkq
,nk úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï" yr ls¯u u.ska Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSug hg;aj
^t& 2000 wxl 43 ork lr®udka; úêu;a ls¯fï mkf;a úêúOdk hgf;a Y%S ,xldj ;=< rlaIK jHdmdr lrf.k hdu i|yd
,shdm†xÑ lrk ,o iud.ï" ishΩu Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ, ° .ekSï" úksuh md,l úiska ,nd≥ka wkque;sh
hgf;a n,h,;a fjf<∫ka iu. mj;ajdf.k hk úfYaI úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï yr ls¯ug hg;aj
^ta& wfkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^NRFC&" fkajdisl úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^RFC&" fkajdisl úcd;sl úfoaY
jHjydr uqo,a .sKqï ^RNNFC&" úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqï ^FEEA& ysñhka
^T& úksuh md,k mkf;a 4 jk j.ka;sh hgf;a uqo,a wud;Hjrhd úiska m;a lrk ,o n,h,;a fjf<∫ka
^´& úfoaY jHjydr uqo,ska ;ekam;= Ndr .ekSug wjir ,;a n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= yd n,m;%,dNS uQ,H iud.ï
^l& Y%S ,xldfjka msg; ;u ks;H jdiia:dkh lrf.k we;s njg ikd: l<yels oaú;aj mqrjeisNdjh iys; Y%S ,dxlsl
mqrjeishka
3' Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr wdfhdack .sKqu ^SLDBIA&
fuu .sKqfï ner ls¯ï iy yr ls¯ï my; m˙† iSud úhhq;=h'
3'1 ner ls¯ï
^w& rcfhka Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSu i|yd 2 jk f√ofha olajd we;s wdfhdaclhkaf.ka we't'c' fvd,r®j,ska
,o uqo,a
3'2 yr ls¯ï
^w& rdcH Kh wêld¯ úiska fok ,o Wmfoia fj; oeäj wkq.; fjñka by; 2 jk f√ofha i|yka wdfhdaclhska úiska
Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSu fjkqfjka rchg f.jkq ,nk uqo,a i|yd rdcH Kh wêld¯ úiska Y%S ,xld
uy nexl=j iu. mj;ajdf.k hkq ,nk zrdcH Kh odhl;aj we' t' c' fvd,r® .sKquZg lrk uqo,a udre ls¯u
^wd& by; 2 jeks m˙Éf√ofha olajd we;s wdfhdaclhskag rdcH Kh wêld˙f.a Wmfoia u; wdmiq f.ùï iy fjk;a ´kEu
wruqKla fjkqfjka lrkq ,nk f.ùï i|yd jk uqo,a udre ls¯ï'
4' ne∫ïlr wdfhdack i|yd fvd,r® .sKqu ^DABI&
fuu .sKqfï ner ls¯ï iy yr ls¯ï my; m˙† iSud úh hq;=h'
4'1 ner ls¯ï
^w& Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSfï mrudr®:fhka ,nd.;a fyda fjka lrk ,o we't'c' fvd,r®
^wd& by; 2 jk m˙Éf√ofha olajd we;s wdfhdaclhkaf.ka" Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr wf,ú ls¯fuka ,enqKq uqo,a
^we& Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlrj, uq,a uqo,a wdmiq f.ùï iy fmd<sh jYfhka .sKqï ysñhkag ,enqKq uqo,a
4'2 yr ls¯ï
^w& Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr w;am;a lr .ekSu i|yd rchg lrkq ,nk f.ùï jYfhka rdcH Kh odhl;aj we't'c'
fvd,r® .sKqug lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï'
^wd& .sKqï ysñhd úiska oaú;Shsl fjf<|fmd<ska ñ,° .;a Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr i|yd Y% S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr
úl=Kqïlrejkag lrkq ,nk f.ùï
^we& ne∫ïlr wkqfn°u iy taldnoaO ls¯u jeks ldr®hhka i|yd jQ .dia;= jeks rdcH Kh wêld¯ fj; f.úh hq;= .dia;=
jYfhka rdcH Kh odhl;aj we't'c' fvd,r® .sKqug lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
^wE& Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSug wjYH m%udKhg wu;rj .sKqï ysñhdf.a .sKqfï mj;sk úfoaY úksuh
n,h,;a fjf<kafol=g úls”u
5' Y%S ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr ñ,° .ekSu iy wf,ú ls¯u iïnkaOfhka jk wjYH;d olajñka wkqu; ksfhda‚;hka fj;
ñka fmr ksl=;a lrk ,o 2001 Tlaf;danr® 30 †ke;s wxl 06$04$11$2001 iy 2004 cQ,s 16 †ke;s wxl 06$04$03$2004
úOdkhka fuhska wj,x.= flfr®'
6' 5 jk f√ofha olajd we;s úOdkhka wj,x.= ls¯u u.ska" tu úOdkhka hgf;a tfia wj,x.= ls¯ug mQr®jfhka yg .kakd ,o
j.lSï fyda oKavkhka i|yd jk ysñlï iïnkaOfhka lsis≥ n,mEula is≥ fkdflfr®'
^⁄& YS% ,xldfjka wmkhkh lrk NdKav i|yd f.ùï ls¯u iïnkaOfhka 1993 udr®;= 26 †ke;s wxl 759$15 ork w;s
úfYaI .eiÜ m;%fhka ,nd ° ;snQ ksoyia ls¯u wj,x.= lrkq ,efí·
^⁄⁄& fuu úOdkfha †kh jk úg YS% ,xldfjka msg; r|jd f.k we;s tjeks ´kEu f.ùula 2016 uehs 01 †kg fmr
YS% ,xldjg /f.k tau wjYH fõ·
^⁄⁄⁄& fuu úOdkfha †kh fyda bka miqj ,efnk tjekss ´kEu f.ùula" NdKav wmkhkh ls¯fï †k isg †k 90 la we;=<;
YS% ,xldjg /f.k tau wjYH fõ'
rù lreKdkdhl"
uqo,a weu;s'
2016 wfm%a,a ui 01 jeks †k"
fld<U"
uqo,a wud;HdxYfha ° h'
Y%S ,xldj ;=< úfoaY rdcH ¥; ld¾hd," rdcH ¥; ks,OdÍka iy Tjqkaf.a mjqf,a
idudðlhka i|yd úfoaY jHjydr uqo,a yd remsh,a .sKqï iïnkaOfhka
n,h,;a fjf<÷ka fj; ksl=;a lrk úOdkhka
úksuh md,k mkf;a 3 jk j.ka;sh m%ldrj my; i|yka úOdkhkag hg;aj rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^DFA& yd
rdcH ¥; remsh,a .sKqï ^DRA& wdrïN ls¯ug yd mj;ajdf.k hdu i|yd n,h,;a fjf<∫ka fj; fuu.ska wjir fokq ,efí'
1'1 .sKqï újD; ls¯u yd mj;ajdf.k hdu
^w& fuu .sKqï cx.u" b;=reï fyda ld,Sk ;ekam;= wdldrfhka foaYSh nexl= tallj, újD; l< yelsh'
^wd& rdcH ¥; remsh,a .sKqu ^DRA& fj; wkqu; yr ls¯ï yd ner ls¯ï fplam;a u.ska is≥ l<yel' tfia jqjo" lsis≥
wjia:djl° .sKqfï yr fYaIhka fkdfmkaúh hq;=h'
^we& rdcH ¥;hkag yd Tjqkaf.a mjq,aj, idud‚lhka yg wjYH úgl° ;j;a iq≥iqlï ,;a mqoa.,fhl= iu. noaO .sKqï
mj;ajd .; yel'
1'2 rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqu ^DFA& i|yd ner ls¯ï yd yr ls¯ï my; m˙† fõ'
^w& wkqu; ner ls¯ï
⁄' nexl= moaO;sh yryd úfoaYhkaf.ka ,o wduqL fma%IK
⁄⁄' Y%S ,xld fr®.=jg m%ldYfldg .sKqï ysñhd úiska furgg /f.k wd úfoaY jHjydr uqo,a
⁄⁄⁄' .sKqï ysñhd úiska mj;ajdf.k hkq ,nk iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqulska ^SIA& is≥ lrk uqo,a udre ls¯ï
⁄¤' rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^DFA& j,ska is≥ lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
¤' rdcH ¥; remsh,a .sKqï ^DRA& j,ska is≥ lrkq ,nk uqo,a udre ls¯ï
¤⁄' .sKqïysñhd úiska tf;r nexl= tallfhys ^OBU& mj;ajdf.k hkq ,nk .sKqïj,ska is≥ lrk uqo,a udre
ls¯ï
¤⁄⁄' wod< rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqfï mj;sk wruqo,a i|yd úfoaY jHjydr uqo,ska f.jk fmd<sh
^wd& wkqu; yr ls¯ï
⁄' Y%S ,xldfjka msg;g is≥ lrkq ,nk ´kEu m%;suqL fma%IKhka
⁄⁄' .sKqï ysñhdf.a foaYSh úhoï i|yd úfoaY jHjydr uqo,ska fyda Y%S ,xld remsh,a j,ska is≥ lrkq ,nk uqo,a
wdmiq ,nd.ekSï
⁄⁄⁄' tu .sKqï ysñhdf.au iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqu ^SIA& fj; is≥ lrk uqo,a udre ls¯ï
⁄¤' rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^DFA& j,g is≥lrk uqo,a udre ls¯ï
¤' rdcH ¥; remsh,a .sKqï ^DRA& j,g is≥ lrk uqo,a udre ls¯ï
¤⁄' .sKqï ysñhd úiska tf;r nexl= tallhkays ^OBU& mj;ajdf.k hkq ,nk .sKqïj,g is≥ lrk uqo,a udre
ls¯ï
1'3 rdcH ¥; remsh,a .sKqu ^DRA& i|yd ner ls¯ï yd yr ls¯ï my; m˙† fõ'
^w& wkqu; ner ls¯ï
⁄' Y%S ,xldfõ ´kEu mqoa.,fhl=f.ka .sKqï ysñhdg$ysñhkag ,efnk uqo,a wdmiq f.ùï" m%;smQr®Khka yd
f.ùï
⁄⁄' weuqKqu ˚ ys i|yka ,sms f,aLk b†˙m;a ls¯fuka ;yjqre l< .sKqï ysñhd i;=j ;snQ fudagr® jdyk
úls”fuka Y%S ,xldj ;=<° ,o uqo,a
⁄⁄⁄' .sKqï ysñhd úiskau mj;ajdf.k hkq ,nk iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqulska ^SIA& is≥ lrk ,o uqo,a udre
ls¯ï
⁄¤' rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqïj,ska ^DFA& is≥ lrk uqo,a udre ls¯ï
¤' rdcH ¥; remsh,a .sKqïj,ska ^DRA& is≥ lrk uqo,a udre ls¯ï
¤⁄' rdcH ¥; remsh,a .sKqfï mj;sk wruqo,a i|yd Y% S ,xld remsh,a j,ska f.jkq ,nk fmd<sh
^wd& wkqu; yr ls¯ï
⁄' Y%S ,xld remsh,aj,ska Y%S ,xldj ;=< is≥ lrkq ,nk f.ùï
⁄⁄' ùid .dia;=" kej; f.ùï" m%;smQr®Khka iy .sKqïysñhd i;=j ;snQ fudagr® jdyk úls”fuka ,o uqo,a f,i
Y%S ,xldfjka msg;g lrk foaYm%;Hdjr®;k
⁄⁄⁄' tu .sKqï ysñhdf.au iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqu ^SIA& fj; flfrk uqo,a udre ls¯ï
⁄¤' rdcH ¥; úfoaY jHjydr uqo,a .sKqï ^DFA& fj; flfrk uqo,a udre ls¯ï
¤' rdcH ¥; remsh,a .sKqï ^DRA& fj; flfrk uqo,a udre ls¯ï
¤⁄' wod< fr®Çh wud;HdxYh u.ska wkqu; lrk ,o fjk;a ´kEu .kqfokqjla
2' fuu úOdkhkays wNsu;dr®:hka i|yd
⁄' §rdcH ¥; ldr®hd,¶ hkq ;dkdm;s ldr®hd," uy flduid˙ia ldr®hd," fldkai,a ldr®hd," tlai;a cd;Skaf.a ia:sr
ldr®hd, fyda hqfrdamSh fldñifï ksfhda‚; uKav,h
⁄⁄' §rdcH ¥;hka¶ hkq rdcH ¥; ldr®hd, úiska ksfhdackh lrkq ,nk úfoaY rgl mqrjeishka
3' Y%S ,xldfõ úfoaY rdcH ¥; ldr®hd," rdcH ¥;hka iy Tjqkaf.a mjqf,a idud‚lhka i|yd úfoaY jHjydr uqo,a yd remsh,a
.sKqï kñka ñka fmr ksl=;a lrk ,o 2010 fkdjeïnr® 22 †ke;s úOdk wxl 06$04$11$2010 ork iy 2014 foieïnr® 02
†ke;s úOdk wxl 06$04$014$0005$001 ork fufyhqï Wmfoia wj,x.= l< nj fuhska okajd isáñ'
1'3 tla tla Kh ,nd .ekSug wod< ,sÅ; ,shú,s n,h,;a fjf<kaod úiska ,nd.; hq;= w;r" tu f;dr;=re oDv fyda uD≥
udOHfhka mj;ajdf.k hd hq;=h' wod< f;dr;=re mj;ajdf.k hdfï ld,iSudj kS;Hdkql+,j f;dr;=re mj;ajdf.k hdfï
wjYH;djkag iSud fkdúh hq;=h'
1'4 wkqu; ner ls¯ï
^w& nexl= moaO;sh yryd úfoaYhlska ,efnk wduqL fma%IK" iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqulska ^SIA& fyda Kh fokakd úiska
wlafjr< nexl= tallhl mj;ajdf.k hkq ,nk .sKqulska" udre lrk ,o uqo,a f,i úfoaY jHjydr uqo,ska ,efnk
Kh uqo,a
^wd& úfoaY úksuh Wmhkakkaf.a .sKqulska ^FEEA&" m%;suqL wdfhdack .sKqulska ^OIA& fyda .sKqï ysñhd úiska wlafjr<
nexl= tallfha mj;ajdf.k hk .sKqulska Kh wdmiq f.ùfï wruqKska lrk uqo,a udre ls¯ï
^we& Kh wdmiq f.ùu i|yd úfoaY jHjydr uqo,aj,g m˙jr®;kh lrk ,o remsh,a
^wE& .sKqfï nerg we;s uqo,a i|yd ,efnk fmd<sh" we;af;a kï
1'5 wkqu; yr ls¯ï
^w& Y%S ,xldfjka msg; mj;ajdf.k hk .sKqulg" iq/l=ïm;a wdfhdack .sKqulg fyda wlafjr< nexl= tallfha Kh
fokakd úiska mj;ajdf.k hkq ,nk .sKqulg" Kh .súiqfï wdmiq f.ùfï kshuhkag wkqj" Kh wdmiq f.ùu i|yd
flfrk uqo,a udre ls¯ï
^wd& Khg wod<j f.úh hq;= nexl= wh ls¯ï" .dia;=" fldñia wd†h'
^we& by; 1'4 ^w& fldgi hgf;a flfrk wduqL fma%IKhkaf.ka" .sKqï ysñhd úiska mj;ajdf.k hkq ,nk wfkl=;a
.sKqïj,g ner ls¯u i|yd lrk udre ls¯ï
1'6 n,h,;a fjf<kaod úiska" Kh .eKqïlrejd úiska wod, Kh uqo, iïmQr®Kfhka f.jd ksu l< úg wod, úfoaY jdKsc
Kh .ekSfï .sKqu jid oeñh hq;= w;r th t<fUk udifha 15 jk †kg fmr úksuh md,l fj; oekqï †h hq;=h'
1'7 udisl jdr®;d ls¯ï
^w& n,h,;a fjf<∫ka úiska my; f;dr;=re iy jdr®;djka" úksuh md,k fomdr®;fïka;=j fj; t<fUk udifha 15 jk
†k fyda Bg m%:u ecdm@cbsl.lk hk úoHq;a ,smskh yryd b†˙m;a ls¯u wjYH flfr®' Y+kH jdr®;d b†˙m;a ls¯u wjYH
fkdfõ'
⁄' weuqKqu ˚ys we;s wdlD;shg wkqj" úfoaYSh jdKsc Kh .ekSfï .sKqulg ner ù we;s Kh ,eîï ms<sn|
f;dr;=re
⁄⁄' weuqKqu ˚˚ys we;s wdlD;shg wkqj Kh uqof,a ;;a;ajh ms<sn| jdr®;djla
^wd& by; jdr®;d iemhSu i|yd" wod, f;dr;=re nexl=j, .sKqï fmd;aj,ska W;amdokh$Wmqgd .ekSu msKsi n,h,;a
fjf<∫ka úiska nexl=j ;=, ksis moaO;shla l%shd;aul ls¯u wjYH flfr®'
weuqKqu ˚
n,h,;a fjf<kaodf.a ku(
úfoaYSh jd◊c Kh .sKqu iïnkaO jdr®;dj ( ^udih$jr®Ih&
úfoaYSh jd◊c Kh Kh Kh ms<sn| f;dr;=re
.sKqï ysñhdf.a fokakdf.a
f;dr;=re f;dr;=re
ku ,smskh .sKqï ku rg wruqK uqo,a uqo,a uqo, ld,iSudj iyk fmd<S fjk;a iq/l=ï kej;
wxlh ,enqKq jr®.h ld,iSudj wkqmd;h .dia;= f.ùfï
†kh fldkafoais
weuqKqu ˚˚
n,h,;a fjf<kaodf.a ku(
úfoaYSh jd◊c Kh .sKqu ms<sn`o jdr®;dj ( udih i|yd
úfoaYSh jd◊c Kh .sKqï úfoaYSh jd◊c Kh .sKqug ner lrk Kh ,eîï Kh wdmiq f.ùï
ysñhdf.a f;dr;=re
ku .sKqï wxlh uqo,a jr®.h wduqL fm%aIK uqo,a udre ls¯ï Kh uqo, fmd<sh wh ls¯ï .dia;=
$ fldñia
iq/l=ïm;a wlafjr<
wdfhdack nexl=
.sKqfuka .sKqfuka
1' n,m;%,dNS jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=" n,m;%,dNS uQ,H iud.ï" úfYaIs; l,an≥ iud.ï" wemfhka iSñ;
iud.ï iy wlafjr< iud.ï yer wfkl=;a ishΩu iud.ï i|yd fuu wjirh w∞, fõ'
2' Kh .ekqïlrejd úiska Kh ,nd .kakd úfoaY jHjydr uqo,skau úfoaY úksuh bmehSï we;s nj ikd: fkdfõ kï"
tlS Kh .ekqïlrejd úiska YS% ,xldfõ ´kE u n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla iuÛ we;s lr.;a fhda.H fy‚ka WmlrK
yryd úksuh wjodku wju l< hq;=h'
3' Kh uqo, f.jd ksu ls¯ug wfmalaIs; ld,h wju jYfhka jir 3 la úh hq;=h'
4' ,nd.kakd Wm˙u Kh m%udKh" wju jYfhka wdkak;u mQr®j jr®I 3 l ú.Kkh lrk ,o uQ,H jdr®;d mokï
lrf.k Kh uqo, f.ùug iud.ug we;s yelshdj iy jHdmdr ie,iqï u; ;SrKh úh hq;=h'
5' YS% ,xldfõ ±kg mj;sk fjf<|fmd< fmd<S wkqmd;sl iuÛ ii|k úg Kh uqo, ,nd.kakd fmd<S wkqmd;slh
;r`.ld¯ yd jdisodhl úh hq;=h'
6' Kh .ekqïlrejd úiska YS% ,xldfõ n,m;%,dNS jd◊c nexl=jl ´kE u wkqu; úfoaY jHjydr uqo,lska mj;ajdf.k
hkq ,nk úfoaYSh jd◊c Kh .ekqï .sKqula yryd ishΩu Kh uqo,a iy Bg w∞, f.ùï is≥ l< hq;=h'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 cqks ui 07 jeks †k"
fld<U"
YS% ,xld uy nexl=fõ ° h'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 cqks ui 10 jeks †k"
fld<U"
YS% ,xld uy nexl=fõ ° h'
⁄' Wmf,aLkh I ys i|yka whs;u ^‹⁄& tkï §wdrlaIl l<ukdlrKh" ;lafiarelrKh iy ;ks mqoa.,hkag fyda
fm!oa.,sl wdh;khkag WmfoaYk iemhSu we;=Ω wdrlaIl fiajd iemhSu¶ fuu.ska bj;a lrkq ,efí'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 cqks ui 10 jeks †k"
fld<U"
YS% ,xld uy nexl=fõ ° h'
weuqKqu II
rdcH uQ,H fomdr®;fïka;=j
uf.a wxlh( PFD/RED/CIR/2016/02 uyd NdKavd.drh"
rdcH uqo,a pl%f,aL ,sms wxl( 03 uqo,a wud;HdxYh"
fld<U-01"
YS% ,xldj
†kh( 2016'02'18
ishΩu wud;HdxY f,alïjreka"
m<d;a iNd m%Odk f,alïjreka
fomdr®;fïka;= m%OdkSka
rdcH ixia:dj," jHjia:dms; uKav,j, yd rchg wh;a iud.ïj, iNdm;sjreka"
m<d;a md,k wdh;kj, m%OdkSka yd jHdmD;s wOHlaIjreka
iy uy nexl=fõ wêm;s fj;
keõ NdKav wdkhkh lsÍu ,xld keõ ixia:d uKav,h (CSCL) i|yd fjkalr §u
Wla; lreKg w∞, jk 2005'05'06 †ke;s rdcH uqo,a pl%f,aL 415 flfrys Tnf.a wjOdkh fhduq lrjkq ,efí'
1' NdKav wdkhkh ls¯fï lghq;=j,° rdcH uqo,a pl%f,aL 415 ys úêúOdk wkq.ukh l< hq;= nj 2016'01'13 †k meje;s
wud;H uKav, /iaùfï ° ;SrKh lr we;' tneúka" keõ u.ska NdKav wdkhkh lrkq ,nk wud;HdxY" fomdr®;fïka;="
ixia:d" úfoaY wdOdr ,nk jHdmD;s we;=Ω jHjia:dms; uKav, yd rch i;= iud.ï jeks ishΩu rcfha wdh;k úiska by;
rdcH uqo,a pl%f,aLfha úêúOdk ;rfha wkq.ukh lrñka keõ u.ska NdKav wdkhk lghq;= is≥ ls¯u wksjdr®hh fõ'
2' 2005'05'06 †ke;s wxl 415 ork rdcH uqo,a pl%f,aLfha 7 jk f√oh m%ldrj keõ u.ska NdKav wdkhkh ls¯fï lghq;=
iïnkaOfhka ksl=;a lr we;s 2005'05'06 †ke;s rdcH uqo,a pl%f,aL wxl 415 y ta i|yd w∞, wfkl=;a pl%f,aLj, i|yka
fr.=,dis ls%hd;aul ls¯u i|yd ishΩu jd◊c nexl=j, ±ä wjOdkh fhduq lrùug kj Wmfoia ksl=;a lrk f,i" uy
nexl= wêm;sjrhd fj;ska fuu.ska b,a,d isákq ,efí'
w;a' lf<a( mS w,a.u
rdcH uqo,a wOHCI ckrd,a
msgm;( ú.Kldêm;s
* ie'hq'( 2005'05'06 †ke;s rdcH uqo,a pl%f,aL 415 ys isxy, m˙jr®;kh m%ldYhg m;alr fkdue;s nj i,lkak'
rù lreKdkdhl"
uqo,a weu;s'
2016 iema;eïnr® ui 29 jeks †k"
fld<U"
uqo,a wud;HdxYfha ° h'
à'tï'f–'jhs'mS' m%kdka≥"
úksuh md,l'
2016 iema;eïnr® ui 29 jeks †k"
fld<U"
YS% ,xld uy nexl=fõ ° h'
Í;s
1' fï ¯;s 2016 wxl 1 ork uQ,H wdh;k ^.kqfokqlrejka ms<sn| ksis Woafhda.fhka l%shd ls¯fï& ¯;s hkqfjka y∫kajkq
,efí'
2' fï ¯;s ^fuys ñka u;= §mk;¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk& 2006 wxl 6 ork uqo,a .kqfokq jdr®;d ls¯fï mkf;a úêúOdk
w∞< jk ^fuys ñka u;= §uQ,H wdh;kh¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk& uQ,H jHdmdrfha kshe,S isák wdh;kj,g w∞<
úh hq;= h'
3' iEu uQ,H wdh;khla úiskau" ;u .Kqfokqlrejka fj;ska fhduqjk uqo,a úY=oaêlrK wj∞kï iy ;%ia;jdoh fjkqfjka
uqo,a iemhSfï wj∞kï y∫kd.ekSfï" ;lafiare ls¯fï yd l<ukdlrKh ls¯fï ldr®hh i|yd wj∞ku u; mokï jQ
msúiqu u; msysgd" ^fuys ñka u;= §ksis Woafhda.h¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk& fkdlvjd .Kqfokqlrejka ms<sn| ksis
Woafhda.fhka l%shd ls¯u u.ska" fï ¯;sj, ksYaÑ;j i|yka lrkq ,nk mshjr .kq ,eìh hq;=h'
1 jk fldgi
uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh ls¯u
ish`M uQ,H wdh;k i|yd
4' wj∞ku l<ukdlrKh ls¯fï lr®;jHj, ;Sj%nj iy mD:q, nj §wj∞ku u; mokï jQ msúiqug¶ wkql+, úh hq;= w;r
uQ,H wdh;kfhys l%shdldrlï iy uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu ms<sn| uQ,H wdh;kfha
wj∞kï igyka me;slvj, iajNdjh" ;;a;ajh iy ixlSr®K njg iudkqmd;sl úh hq;= h'
5' iEu uQ,H wdh;khla u tys .Kqfokqlrejkag" rgj,g fyda N+f.da,Sh m%foaYj,g" ksIamdokj,g" fiajdj,g" .Kqfokqj,g
iy fn∞ye¯fï udr®.j,g w∞<j tys uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu ms<sn| wj∞kï y∫kd
.ekSug" ;lafiare ls¯ug iy l<ukdlrKh ls¯ug iq≥iq mshjr .; hq;=h'
6' iEu uQ,H wdh;khla úiska u uqo,a úY=oaêlrKh wj∞ku iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kï ;lafiare
ls¯fï ° my; ±lafjk l%shdj,s wkq.ukh lrkq ,eìh hq;=h(-
^⁄& iajlSh wj∞kï ;lafiare ls¯ï iy wkdjrKh ls¯ï f,aLk.; ls¯u·
^⁄⁄& iuia; wj∞kï uÜgu iy w∞< jk wj∞kï uÜgu o iy wj∞ku wju ls¯fï iajNdjh o ;SrKh ls¯ug
fmrd;=j" ishÆ w∞< wj∞kï idOl ie,ls,a,g .ekSu·
^⁄⁄⁄& j˙ka jr is≥ lrk iudf,dapk u.ska hdj;ald,Sk ;lafiare ls¯ula mj;ajdf.k hdu· iy
^⁄¤& wëlaIK wêld˙h fj; wj∞kï ;lafiare ls¯fï f;dr;=re iemhSu i|yd fhda.H hdka;%K mj;ajdf.k hdu'
7' iEu uQ,H wdh;khla fj; u my; i|yka lreKq we;=<;a j fhda.H wj∞kï md,kh ls¯fï iy wju ls¯fï l%ufõo
;sìh hq;= h(-
^⁄& y∫kdf.k we;s uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh ls¯u
iy wju ls¯u i|yd wjYH wNHka;r m%;sm;a;s" md,kh ls¯ï iy ldr®h mámdá mj;ajdf.k hdu·
^⁄⁄& tu m%;sm;a;s" md,kh ls¯ï iy ldr®h mámdá l%shd;aul lrk wdldrh" kshdukh ls¯u iy wjYH fõ kï tajd
m%jr®Okh ls¯u· iy
^⁄⁄⁄& wj∞ku u; mokï jQ msúiqu u; msysgd wj∞kï l<ukdlrKh ls¯u iy wju ls¯u i|yd fhda.H mshjr .ekSu'
8' iEu uQ,H wdh;khla úiska u my; i|yka lreKq ms<sn| ie,ls,a,la olajñka iajlSh .kqfokqlrejka ms<sn|j wj∞kï
me;slv ieliSu mj;ajdf.k hd hq;=h(-
^⁄& .Kqfokqldr mka;shg wkqj wj∞kï uÜgu ^W∞( fkajdisl fyda wfkajdisl" l,ska l, fyda tlajrla muKla jk
ffk;sl ;eke;a;ka" foaYmd,k jYfhka fy,sorõ jQ ;eke;a;ka iy úúO /lshdj, ksr; .Kqfokqlrejka jeks
úúO m%fNaoj, .Kqfokqlrejka&·
^⁄⁄& .Kqfokqlref.a jHdmdrfha N+f.da,Sh msysàu fyda .kqfokqlref.a Wmka rg·
^⁄⁄⁄& .Kqfokqlref.a ksIamdok" fiajd" .Kqfokq fyda fn∞ye¯fï udr®. ^W∞(- uqo,a mokï jQ" iïuqL fyda m%;suqL"
foaYiSudj yryd&· iy
^⁄¤& .Kqfokqlreg w∞< fjk;a hï f;dr;=re
9' iEu uQ,H wdh;khla úiskau l%shd;aul lrkq ,nk wj∞kï md,kh ls¯fï iy wju ls¯fï mshjr wj∞ku u; mokï
jQ msúiqu u; msysgd" hï ksYaÑ; .kqfokqlrejl=f.a fyda hï m%fNaohl .Kqfokqlrejl=f.a wj∞kï me;slv iu`. wkqrEm
úh hq;= h'
10' .Kqfokqlrefjla jYfhka wdrïNlj ms<s.ekSfuka miqj" iEu uQ,H wdh;khla úiska u tu .Kqfokqlref.a uqo,a
úY=oaêlrK wj∞kfï iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kfï uÜgu u; msysgd Tyqf.a wj∞kï me;slv
ksrka;rfhka wëlaIKh lr hdj;ald,Sk lrkq ,eìh hq;= h'
11' uQ,H wdh;kfha uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh ls¯u" uQ,H
wdh;khg w∞< iuia; wj∞kï l<ukdlrKh iu`. wkqnoaO ls¯u iy taldnoaO ls¯u lrkq ,eìh hq;= h'
12' iEu uQ,H wdh;khla úiskau tys wOHlaI uKav,h fj; uQ,H wdh;kfha wj∞kï ;lafiarej" uqo,a úY=oaêlrKh fyda
;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kï me;slv iy wj∞kï md,kh iy wju ls¯fï l%ufõoj, ldr®hlaIuNdjh
ms<sn| ld,Sk jdr®;djla b†˙m;a lrkq ,eìh hq;= h' jdr®;d ls¯fï jdr .Kk" wdh;kh uqyqK ° isák wj∞kï uÜgï iy
wdh;kh l%shd;ul jk m˙irh iu`. wkqrEm úh hq;= h'
13' 12 jk ¯;sfha i|yka jdr®;dfõ my; ±lafjk lreKq wka;r®.; úh hq;= h(-
^w& uqo,a úY=oaêlrK wj∞kug fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kug tfrysj lghq;= ls¯u i|yd uQ,H
wdh;kh úiska mj;ajdf.k hkq ,nk kshduk lghq;=j, m%;sM, ^W∞(- uqo,a úY=oaêlrK wj∞kug fyda ;%ia;jdoh
fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kug uQ,H wdh;kh újD; ù we;s uÜgu" uQ,sl lghq;= fyda .Kqfokqldr ldKavh
u; mokï j uqo,a úY=oaêlrK wj∞kug fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kug újD; jk wdldrh
fjka fldg ±laùu" mk; m%ldrj iel lghq;= .Kqfokq jdr®;d ls¯ug iy .Kqfokq jdr®;d ls¯fï iSudjg hg;a jQ
jdr®;d b†˙m;a ls¯ug we;s jQ m%jK;d" tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIK uKav,fha iïu; fhdackd hgf;a jQ wêlrKuh
;Ska≥ m%ldY iy l%shd úrys; ls¯fï lghq;=&·
^wd& wNHka;r fyda ndysr jYfhka uE;ld,Skj uqyqK ≥ka jeo.;a wj∞kï ms<sn| úia;r" l%shd ls¯fï l%ufõoh iy uQ,H
wdh;kh flfrys tys n,mEu fyda wfmalaIs; n,mEu· iy
^we& uqo,a úY=oaêlrKhg tfrysj jQ fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùug tfrysj jQ ,sÅ; kS;sj,
uE;ld,Sk jr®Okh iy thska uQ,H wdh;khg .uH jk n,mEu
14' ^1& iEu uQ,H wdh;khla úiska u uqo,a úY=oaêlrKhg tfrysj iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùu
ms<sn| ;;ald,Skj n,mj;akd ,sÅ; kS;sj,g hg;a j" iajlSh wOHlaI uKav,h úiska wkqu; lrkq ,nk wNHka;r
m%;sm;a;shla ilia lrkq ,eìh hq;= h'
^2& úia;rd;aul ldr®hmámdá iy md,k l%u iEu uQ,H wdh;khla úiska u tu m%;sm;a;shg wkql+,j jr®Okh lrkq
,eìh hq;=h'
15' tu m%;sm;a;s" ldr®hmámdá iy md,k l%uj,g wj∞kï ;lafiare ldr®h mámdá" ksis Woafhda.hg w∞< mshjr" jdr®;d ;nd
.ekSfï wdldrh" wkqrEmS nexl= fiajd md,kh ls¯u" úoHq;a fm%aIK md,kh ls¯u" widudkH iy iel lghq;= .kqfokq
wkdjrKh lr .ekSfï iy wNHka;r f,i jdr®;d ls¯fï ldr®h mámdáh iy uQ,H nqoaê tallh fj; iel lghq;=
.kqfokq jdr®;d ls¯fï j.lSu we;=<;a fõ'
16' iEu uQ,H wdh;khla úiska u m%;sm;a;s ldr®h mámdá iy md,k l%u ilia ls¯fï ° kj fyda ixjr®Okh fjñka mj;sk
;dlaIKh Ndú; ls¯fï ° WmÑ; úh yels" úfYaIfhkau ksr®kdñl njla iys; fyda ksis Woafhda.hg w∞< mshjrj, m%Odk
m%;sm;a;s iu`. wkkql+, jk ,laIK we;s uqo,a úY=oaêlrK wj∞kï fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kï
ms<sn|j ie,ls,a,g .kq ,eìh hq;= h'
17' iEu uQ,H wdh;khla úiska u -
^w& mkf;a iy fï ¯;sj, i|yka kshu ls¯ïj,g wkql+,j uQ,H wdh;kh l%shd lrkq ,nk njg ;yjqre ls¯u i|yd
wkql+,;d ks,Orhd jYfhka fcHIaG l<ukdlrK uÜgfï ks,Orfhl= m;a lrkq ,eìh hq;= h·
^wd& wkql+,;d ks,Orhd fyda Tyqg iydh ,nd °u i|yd n,h mjrd we;s fjk;a hï ;eke;a;l= fyda Tyq fjkqfjka l%shd
lrkq ,nk ;eke;a;l= úiska iajlSh lr®;jH bgq ls¯ug wjYH úh yels ishÆ .Kqfokqldr jdr®;d iy fjk;a w∞<
f;dr;=re fj; läkñka m%fõY ùfï yelshdj we;s njg j.n,d .; hq;= h·
^we& ishÆ ia:ßr" fldka;%d;a moku hgf;a fyda ndysr fiajdkshqla;hka" n|jd .ekSfï ° fyda l=,shg .ekSfï ° l< hq;=
fiajd kshqla;hka ms<sn| ksis Woafhda.hla ±laùfï iy ms˙laiqï ls¯fï m˙mQr®K ldr®h mámdáhla" m%jr®Okh lr
l%shd;aul lrkq ,eìh hq;= h·
^wE& uqo,a úY=oaêlrK wjOdku iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKhg w∞< kshduk
wjYH;d iy wNHka;r m%;sm;a;s fukau ldr®h mámdá il%Sh f,i l%shd;aul ls¯fï wruq◊ka wOHlaI uKav,h
we;=`Mj w∞< fiajd kshqla;slhka i|yd fhda.H mqyqKq jevigyka ksrka;rfhka ie<iqï lr l%shd;aul lrkq ,eìh
hq;= h' ^mqyqKqj u.ska uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï Ys,aml%uj, l%ufõohkays iy
m%jK;dj, kj jr®Okhka y∫kd.ekSug iy uqo,a úY=oaêlrK wj∞kug iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï
wj∞kug tfrysj lghq;= ls¯ug w∞< iajlSh j.lSï y∫kd .ekSug fiajd kshqla;hkag yelshdj ,nd†h hq;= h'
úfYaIfhkau ksis Woafhda.hg w∞< wjYH;d iy iel lghq;= .Kqfokq jYfhka jdr®;d l< hq;= jQ o" fida†isfhka
isáh hq;= jQ o" idudkH l%uhg fjkia fyda widudkH .Kqfokq y∫kd .ekSu Bg we;=<;a fõ& · iy
^b& m%udKj;a iïm;a iys; iy uQ,H wdh;kfha wNHka;r m%;sm;a;s" ldr®h mámdá iy md,k l%u fukau kshduk
wjYH;d iu`. tl`.j ldr®hlaIuj l%shd ls¯fï yelshdj ks;sm;d ;lafiare ls¯ug yelshdj we;s" w∞< wdh;k
md,kh ms<sn| ix.%yhg tl`.j kshduk wêld¯ka úiska ksl=;a lrkq ,nk iajdëk ú.Kk lr®;jHhla mj;ajdf.k
hd hq;= h'
18' 17 jk ¯;sfha ^b& f√ofha ldr®h i|yd §wdh;k md,kh ms<sn| ix.%yh¶ hkafkka my; ±lafjk foa woyiafõ'
^w& n,m;%,dNS nexl= iy wdh;k md,kh ms<sn| 2007 wxl 11 iy 12 ork nexl= mkf;a úOdk·
^wd& n,m;%,dNS uqo,a iud.ï i|yd jQ 2008 wxl 3 ork uqo,a iud.ï ^wdh;k md,k& úOdk· iy
^we& fld<U fldgia fj<|fmdf,ys ,ehsia;=.; lr we;s fj<| .Kqfokqlrejka iy iud.ï i|yd jQ 2013 wdh;k
md,kh ms<sn| ksis jHjydr ix.%yh
úfoaY YdLd iy md,s; iud.ï
19' uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh i|yd uqo,a iemhSfï l%shdldrlïj,g tfrysj lghq;= ls˙fï wruq◊ka hq;=j uQ,H iuQy
jHdmdrj, ishÆ YdLd iy nyq;r ysñldr;ajhla we;s md,s; iud.ï i|yd w∞< jkakd jQ iy fhda.H jkakd jQ o" iduQyslj
w∞< jkakd jQ o" jevigyka" uQ,H iuQy jHdmdr úiska l%shd;aul lrkq ,eìh hq;= w;r 17 jk ¯;sfha i|yka mshjrj,g
w;sfr®lj ta i|yd my; ±lafjk mshjr we;=<;a fõ(-
^w& ksis Woafhda.h iy uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku fukau ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh
ls¯fï ldr®hh i|yd wjYH f;dr;=re iduQyslj ,nd .ekSu i|yd wjYH mshjr iy ldr®h mámdá wdrïN ls¯u·
^wd& uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï mshjr uevmeje;aùu l%shd;aul ls¯u i|yd wjYH
wjia:dj, °" uQ,H iuQy jHdmdrfha ishÆ YdLd iy md,s; iud.ïj,ska ,nd.;a .Kqfokqlrejkaf.a .sKqïj, iy
.Kqfokqj, fukau ú.Kkhka ms<sn| f;dr;=re iuQy uÜgfï wkql+,;djhlska hq;=j iemhSu· iy
^we& uQ,H iuQy jHdmdrfha YdLd iy md,s; iud.ï w;r yqjudre jk f;dr;=rej, ryiHNdjh iy tu f;dr;=re Ndú;
ls¯u ms<sn| m%udKj;a wdrlaIl úêúOdk mj;ajdf.k hdu'
20' foaYSh kS;sfha úêúOdk i<iajd we;s wdldrhg jvd" w∞< úfoaYSh rfgys w∞< ,sÅ; kS;s u.ska ±ä núka wvq úêúOdk
i,iajd we;s wjia:djl °" foaYSh kS;sfha wjYH;d iu`. wkql+, jkakd jQ uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï fyda ;%ia;jdoh
fjkqfjka uqo,a iemhSu uev meje;aùfï mshjr iajlSh úfoaYSh YdLd iy nyq;r ysñldr;ajhla we;s md,s; iud.ï úiska
w∞< lr .kq ,nk njg iEu uQ,H wdh;khla u j.n,d .; hq;=h'
21' úfoaYSh rg úiska foaYSh kS;s wjYH;dj,g tl`.j uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu
uevmeje;aùfï mshjr ksis m˙† l%shd;aul ls¯u i|yd wjir fokq fkd,nk wjia:djl °" iEu uQ,H wdh;khla úiskau
uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh ls¯u i|yd fhda.H w;sfr®l
mshjr w∞< lr .kq ,eìh hq;=h'
kj ;dlaIKh Ndú;d ls¯u
22' kj ksIamdok iy fmr mej;s ksIamdokh i|yd kj fn∞ye¯fï hdka;%K iy kj fyda ixjr®Okh fjñka mj;sk ;dlaIKh
Ndú;d ls¯u o we;=`Mj" kj ksIamdok iy kj jHdmdr m˙phka jr®Okhg w∞<j WmÑ; jk uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku
iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku iEu uQ,H wdh;khla úiska u y∫kd f.k ;lafiare lrkq ,eìh hq;= h'
23' iEu uQ,H wdh;khla úiska u(-
^w& kj ksIamdok" m˙phka iy ;dlaIK l%u wdrïN ls¯ug fyda Ndú; ls¯ug fmrd;=j" wj∞kï ;lafiare ls¯ï lrkq
,eìh hq;= h·
^wd& kj ksIamdok iy jHdmdr m˙phka m%jr®Okhg w∞<j WmÑ; úh yels wj∞kï l<ukdlrKh iy wju ls¯u i|yd
WÑ; mshjr .kq ,eìh hq;=h·
^we& uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï ldr®hh i|yd" fjk;a lreKq w;r" fl%äÜ ldâm;a
idjoH f,i Ndú;hg fya;= úh yels m˙† fl%äÜ ldâ fmr mQr®Kh (Pre-loading) i|yd wjir fkd†h hq;=h'
˚˚ fldgi
.kqfokqlrejka ms<sn`o ksis Woafhda.fhka l%shd ls¯u ^ksis Woafhda.h&
ishÆ .kqfokqlrejka i|yd jQ ksis Woafhda.h
24' ^1& mkf;a 2 jk j.ka;sfha úêúOdk m%ldrj" lsis≥ uQ,H wdh;khla úiska lsis≥ ksr®kdñl .sKqula" wi;H kulska jQ
.sKqula fyda jHdc ;eke;a;l=f.a kñka .sKqula fyda ^fuys ñka u;= §wxls; .sKqu¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk&
wxlhla u.ska muKla y∫kajkq ,nk .sKqula újD; ls¯u" l%shd;aul ls¯u fyda mj;ajdf.k hdu fkdl< hq;= h'
^2& wxls; .sKqï hkakg" uQ,H wdh;kfha ±kqj;a Ndjfhka f;drj ysñldr;ajh mej˙h yels .sKqï iy .sKqï ysñhdf.a
ku neyer lrñka l%shd;aul ls˙u iy mj;ajdf.k hdu is≥ l< yels .sKqï we;=<;a fõ'
25' hï fok ,o .kqfokqlrefjl=f.a j;alï iy j.lSï laI◊lj wdmiq ,nd.; yels jk wdldrhg iEu uQ,H wdh;khla
úiska u .sKqï mj;ajdf.k hd hq;= h' ta wkqj" lsis≥ uQ,H wdh;khla úiska iajlSh idudkH fufyhqï l%shdj,sfhka"
moaO;sj,ska fyda ldr®h mámdáfhka fjkaj .sKqï mj;ajdf.k fkdhd hq;= h'
26' .kqfokqjla lrkq ,nk .kqfokqlre iïnkaOfhka iEu uQ,H wdh;khla úiska u my; ±lafjk wjia:dj, °" fï ¯;sj,
ksYaÑ;j olajd we;s ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr l%shd;aul l< hq;=h(-
^w& jHdmd˙l iïnkaO;dj,g we;=<; ùfï °·
^wd& remsh,a ,laI folla blaujk fyda úfoaY jHjydr uqo,ska Bg iudk uqo,a m%udKhla blaujk uqo,la w∞< jk
.kqfokq i|yd uqo,a iemhSfï ° iy uqo,a yqjudre ls¯fï lghq;= ls¯fï °·
^we& 68 jk ¯;sfha isg 83 jk ¯;sh olajd jQ ¯;sj, i|yka m˙† úoHq;a fm%aIK fiajd iemhSfï °·
^wE& ;ks .kqfokqjla fyda tlsfklg iïnkaO nj fmkS hk nyqúO .kqfokq iys; hï .kqfokqjla iïnkaOfhka jk
úg" remsh,a ,laI folla fyda úfoaY jHjydr uqo,ska Bg iudk uqo,la blaujk uqo,a m%udKhla ixhqla; jk" j˙ka
jr is≥jk .kqfokq is≥ ls¯fï °·
^b& uqo,a m%udKh l=ula jqj;a th fkd;ld" ta .kqfokqlre uqo,a úY=oaêlrKh fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï
lghq;=j, fh° isák njg uQ,H wdh;kh fj; hï ielhla we;s jQ úg °·
^B& mQr®jfhka ,nd.;a f;dr;=rej, i;HNdjh fyda m%udKj;a nj ms<sn|j uQ,H wdh;kh fj; hï ielhla we;s jQ
úg °'
27' ^1& iEu uQ,H wdh;khla úiska u -
^w& jHdmdr iïnkaO;dj,g we;=<;a ùug fmrd;=j" iajlSh .kqfokqlrejka y∫kd .; hq;=h·
^wd& fuys Wmf,aLkfha ksYaÑ;j olajd we;s f;dr;=re ,ndf.k" w∞< fõ kï tu f;dr;=re ;yjqre lrf.k"
tu f;dr;=re wju f,i y∫kd .ekSfï ldr®h i|yd iy wdrïNl wj∞kï me;slv ilia ls¯fï ldr®hh
i|yd jdr®;d.; lrkq ,eìh hq;= h·
^we& ksis Woafhda.h wkq.ukh ls¯fï ldr®hh i|yd wju jYfhka my; ±lafjk f;dr;=re ,nd.; hq;= h(-
39' fuu ¯;sj,g wkkql+, jkakd jQ .kqfokq iEu uQ,H wdh;khla úiska u fhda.H mshjr .ekSu i|yd uQ,H wdh;kfha
wkql+,;d ks,Orhd fj; jdr®;d lrkq ,eìh hq;= h'
40' ^1& .kqfokqlrejka iy m%;s,dNS ysñlrejka iïnkaOfhka ,nd .kakd .kqfokqldr f;dr;=rej, m%udKj;a nj ms<sn|j
iEu uQ,H wdh;khla úiska u hï ld,iSudjlg jrla iudf,dapkh l< hq;= w;r úfYaIfhka u by< wj∞kula
iys; .kqfokqlrejka m%fNaoj, f;dr;=re hdj;ald,Skj ;nk njg j.n,d .; hq;= h'
^2& wj∞ku u; mokï jQ msúiqug wkqj uqo,a úY=oaêlrKhg iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSug tfrysj lghq;=
ls¯u i|yd" tu iudf,dapk ld,iSudj iy ldr®h mámdá iajlSh wNHka;r m%;sm;a;s u.ska tla tla uQ,H wdh;kh
úiska ;SrKh lrkq ,eìh hq;= h'
41' ksis Woafhda.h fyda m%jr®ê; ksis Woafhda.h fkdlvjd is≥ l< hq;= jdr .Kk" wj∞kï me;slv iy .kqfokqj, iajNdjh
u; mokïj .kqfokqlre úiska fhduq lrkq ,nk uqo,a úY=oaêlrK wj∞kfï iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï
wj∞kfï uÜgu iu`. iudkqmd;sl úh hq;= h'
42' m%jr®ê; ksis Woafhda.h wkq.ukh ls¯fï ° iEu uQ,H wdh;khla úiska u w∞< lr .kq ,nk md,k l%u ixLHdj iy
ld, mrdih iy ;j≥rg;a m¯laId ls¯ula wjYH jkakd jQ .kqfokq l%u f;dard .ekSu by< oukq ,eìh hq;=h'
43' uQ,H wdh;kh úiska .kqfokqlrejkaf.a jeo.;alu iy wj∞ku ms<sn| iajlSh ;lafiare ls¯ula ie,ls,a,g f.k"
wkkH;dj y∫kd .ekSfï iy wkkH;dj ;yjqre ls¯fï wjYH;d ms<sn| iudk njlska f;drj iajlSh j;auka
.kqfokqlrejka i|yd fhda.H úh yels hï ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr bgq lrkq ,eìh hq;= h' j;auka .kqfokqlref.a
jeo.;alu iy wj∞ku ;lafiare ls¯fï °" iEu uQ,H wdh;khla úiska u my; ±lafjk lreKq ms<sn| i,ld ne,sh
hq;= h(-
^w& .kqfokqfõ jeo.;alu we;=`Mj" .kqfokqfõ iajNdjh iy .kqfokqfõ m˙ndysr wjia:dkq.; lreKq·
^wd& .sKqu fyda jHdmd˙l iïnkaO;djh l%shd;aul jk wdldrfha hï jeo.;a fjkiaùula· fyda
^we& .kqfokqlre iïnkaOfhka orkq ,nk f;dr;=re m%udKj;a fkdùu fyda .kqfokqlref.a f;dr;=re fjkiaùu'
44' ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr l,ska is≥ lr we;af;a ljr †khl o hkak iy m%udKj;a o;a; ,ndf.k ;sfí o hkak
ms<sn| i,ld ne,Sfuka miqj" iEu uQ,H wdh;khla úiska u j;auka .kqfokqldr iïnkaO;d u; fhda.H wjia:dj, ° ksis
Woafhda.h wkq.ukh lrkq ,eìh hq;= h'
45' hï j;auka .kqfokqlrejl= úiska ksis Woafhda.h ms<sn| mshjrj,g w∞<j iEySug m;aúh fkdyels f;dr;=re imhkq ,nk
wjia:djl °" tjeks .kqfokqlrejl= iu`. mj;sk iïnkaO;djh by< wj∞kula ork .kqfokqldr iïnkaO;djla f,i
i,lkq ,eìh hq;= w;r m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr i|yd hg;a úh hq;= h'
46' hï .kqfokqlrefjl= iïnkaOfhka uqo,a úY=oaêlrK wj∞kula fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞kula
ms<sn|j uQ,H wdh;khg hï ielhla we;sjk wjia:djl °" ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr wkq.ukh ls¯u u.ska .kqfokqlre
fj; fydavqjdjla ,efnk njg idOdrK f,i úYajdi l< yels wjia:djl °" uQ,H wdh;kh úiska ksis Woafhda.h ms<sn|
mshjr wkq.ukh ls¯u wjika lr .kqfokqj b†˙hg f.k f.dia jydu iel lghq;= .kqfokq jdr®;djla f.dkq lrkq
,eìh hq;= h'
j˙ka jr meñfKk .kqfokqlrejka" tlajrla muKla meñfKk .kqfokqlrejka" nexl=fõ fkdjk .kqfokqlrejka
iy ;=kajk mdr®Yaj .kqfokqlrejka
47' iEu uQ,H wdh;khla úiska u -
^w& j˙ka jr meñfKk .kqfokqlrejka" tlajrla muKla meñfKk .kqfokqlrejka fyda nexl=fõ fkdjk
.kqfokqlrejka úiska is≥ lrkq ,nk remsh,a ,laI folla fyda hï úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk uqo,a
m%udKhla" blaujk .kqfokq fyda tlsfklg iïnkaO .kqfokq ud,djla iïnkaOfhka jk úg" ksis Woafhda.h
ms<sn| mshjr wkq.ukh lr wkkH;d f,aLkfha msgm;a ,nd .; hq;=h·
^wd& f.ùï wKlr" wKlr jeks remsh,a ,laI folla fyda hï úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk uqo,a m%udKhla"
blaujk m%;smQrK idOkm;% ñ,° .ekSu i|yd meñfKk j˙ka jr meñfKk .kqfokqlrejka" tlajrla muKla
meñfKk .kqfokqlrejka fyda nexl=fõ fkdjk .kqfokqlrejka iïnkaOfhka jk úg ksis Woafhda.h ms<sn|
mshjr wkq.ukh lr wkkH;d f,aLkfha msgm;a ,nd .; hq;= h·
^we& hï ;=kajk mdr®Yj .kqfokqlrejl= úiska hï .sKqulg fjk fjku fyda tla jru fyda lrkq ,nk remsh,a ,laI
folla fyda hï úfoaY jHjydr uqo,lska Bg iudk uqo,a m%udKhla" blaujk ishÆ uqo,a ;ekam;a ls¯ï iïnkaOfhka
jk úg" j,x.= wkkH;d f,aLkfha ku" ,smskh" wkkH;d wxlh" ;=kajk mdr®Yj .kqfokqlref.a wruqK iy
w;aik jdr®;d.; lrkq ,eìh hq;= h'
tfia jqj o" .sKqï iu`. lghq;= ls¯u i|yd n,h mjrd we;s ,smslrejka" .Kldêld¯jreka" fiajd kshqla;hka"
ksfhda‚;hka fyda jHdmd˙l ia:dkj, n,h,;a ;eke;a;ka" ;=kajk mdr®Yajhla f,i i,lkq fkd,eìh hq;= h'
tfiau ;j≥rg;a" .kqfokq fyda tlsfklg iïnkaO .kqfokq ud,djla iel lghq;= njg fyda widudkH njg iel
ls¯ug uQ,H wdh;khg idOdrK fya;= we;s wjia:djl ° iEu uQ,H wdh;khla úiska u by; ksYaÑ;j i|yka uqo,a
m%udKhla ms<sn|j fkd;ld tu f;dr;=re ,nd .; hq;= h'
^wd& ,laIK u.ska fyda m%fNaoh u.ska fyda fjk;a wdldrhlska kï lrkq ,nk m%;s,dNshl= iïnkaOfhka jk úg"
m%;s,dNshdf.a wkkH;djh ;yjqre lr .ekSug yels jk njg uQ,H wdh;kh iEySug m;ajk m˙†" m%;s,dNshdg
w∞<j m%udKj;a f;dr;=re ,nd.; hq;= h· iy
^we& ^w& iy ^wd& f√oj, i`oyka m%;s,dNshl= iïnkaOfhka jk úg" m%;s,dNshdf.a wkkH;djh ;yjqre ls¯u" kï ls¯u
lrk wjia:dfõ ° iy m%;s,dN f.ùu is≥ lrkq ,nk wjia:dfõ lrkq ,eìh hq;= h'
56' m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr fhda.H jkafka o hkak ;SrKh ls¯fï ° w∞< wj∞kï idOlh jYfhka iEu uQ,H
wdh;khla úiska u „ú; rlaIK Tmamqjl m%;s,dNshd we;=<;a lrkq ,eìh hq;= h' ffk;sl ;eke;a;l= fyda ffk;sl
jevms<sfj<la jkakd jQ m%;s,dNshl= úiska jvd by< wj∞kula fmkakqï lrk njg uQ,H wdh;kh úiska ksYaph lrkq
,nk wjia:djl °" uQ,H wdh;kh úiska m%;s,dNshdf.a m%;s,dNj, ysñlref.a wkkH;djh y∫kdf.k ;yjqre ls˙u i|yd
idOdrK hdka;%K we;=<;a jkakd jQ m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr m%;s,dN f.jkq ,nk wjia:dfõ ° ta uQ,H
wdh;kh úiska wkq.ukh lrkq ,eìh hq;= h'
by< wj∞kï iys; rgj, .kqfokqlrejka iy uQ,H wdh;k
57' ^1& by< wj∞kï iys; rgj, .kqfokqlrejka iy uQ,H wdh;kj, jHdmd˙l iïnkaO;d iy .kqfokq i|yd iEu uQ,H
wdh;khla úiska u m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr w∞< lr .kq ,eìh hq;= h'
^2& wjia:dfjdaÑ; m˙†" úfoaY lghq;= úIhh mjrd we;a;d jQ fyda wdrlaIl úIhh mjrd we;a;d jQ wud;Hjrhdf.a
wud;HdxYfha f,alïjrhd úiska -
^w& uQ,H ldr®h idOl n,ldfha ,ehsia;=.; ls¯u u; mokï j· fyda
^wd& uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùfï m%;sm;a;s iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï m%;sm;a;s
l%fudamdhj, W!k;d mej;Su iy tu W!k;d i|yd m%;slr®u ie,iSfï m%udKj;a m%.;shla fkdmej;Su
ie,ls,a,g f.k" iajdëkj" ^1& jeks f√ofha i|yka by< wj∞kï iys; rgj,a ksYaÑ;j olajkq ,eìh hq;= h'
^3& ^2& jeks f√ofha i|yka m˙† by< wj∞kï iys; rgj, ,ehsia;=j ksYaÑ;j ±laùfuka miqj" uQ,H nqoaê tallh
úiska" iajlSh ks, fjí wvúfha by< wj∞kï iys; rgj, ,ehsia;=j m< lrkq ,eìh hq;= h'
^4& ^1& jeks f√oh hgf;a w∞< lr.kq ,nk m%jr®ê; mshjr ldr®hlaIu úh hq;= w;r" wj∞kfï iajNdjhg wkqrEm
úh hq;= h'
58' m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjrj,g w;sfr®lj" ,ehsia;=.; lrk ,o by< wj∞kï iys; rgj, wj∞kfï iajNdjhg
wkqrEmj" 57 jeks ¯;sfha ^2& jeks f√ofha i|yka by< wj∞kï iys; rgj,a ms<sn| ,ehsia;=fõ ksYaÑ;j olajd we;s rgj,a
i|yd iEu uQ,H wdh;khla úiska u my; ±lafjk m˙† fhda.H m%;smshjr w∞< lr .kq ,eìh hq;= h'
^w& y∫kd.;a rgj,a fyda w∞< rfgys m†xÑ ;eke;a;ka iu`. jHdmdr iïnkaO;d fyda uQ,H .kqfokq iSud ls¯u·
^wd& w∞< rfgys uQ,H wdh;k iu`. mj;sk wkqrEmS nexl= iïnkaO;d iudf,dapkh ls¯u iy ixfYdaOkh ls¯u fyda
wjYH fõ kï" wjika ls¯u·
^we& wod< rfgys msysgd we;s uQ,H wdh;kfha fyda uQ,H iuQy jHdmdrfha YdLd fyda md,s; iud.ï i|yd ;Sj%;dj iy jdr
.Kk jeä ls¯u u.ska m%jr®Okh lrk ,o ndysr ú.Kk meje;aùu· iy
^wE& uQ,H nqoaê tallh úiska ksYaÑ;j olajkq ,nk fjk;a hï mshjr .ekSu'
foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;ka (PEPS)
59' foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;ka fyda Tjqkaf.a mjq,aj, idud‚lhka iy ióm wdY%s;hka iïnkaOfhka jk
úg" iEu uQ,H wdh;khla úiska u -
^w& .kqfokqlre fyda m%;s,dNS ysñlre foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;l= o hkak ;SrKh ls¯u i|yd fhda.H
wNHka;r m%;sm;a;s" ldr®h mámdá iy md,k l%u l%shd;aul lrkq ,eìh hq;= h·
^wd& .kqfokqlre fyda m%;s,dNS ysñlre foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;l= jk wjia:djl ° fyda miqj
foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;l= njg m;a jk wjia:djl °" jHdmdr iïnkaO;d i|yd we;=<;a ùug
fyda jHdmdr iïnkaO;d wLKavj mj;ajdf.k hdug uQ,H wdh;kfha md,l uKav,fhka wkqu;sh ,nd .; hq;= h·
^we& wruqo,aj, iy iïm;aj, uQ,dY% fyda wruqo,aj, fyda iïm;aj, m%;s,dNS ysñldr;ajh fhda.H l%u u.ska ;yjqre ls¯u
is≥ l< hq;= h· iy
^wE& foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;d iu`. mj;sk jHdmdr iïnkaO;d wLKavj m%jr®Okh lr kshdukh
ls¯u is≥ l< hq;= h'
60' foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;kaf.a rlaIK Tmamq iïnkaOfhka jk úg" iEu uQ,H wdh;khla úiska u(
^w& m%;s,dN f.jkq ,nk wjia:dfõ °" wjia:dfjdaÑ; m˙†" m%;s,dNshd" m%;s,dNSka fyda m%;s,dNS ysñlre foaYmd,k
jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;ka o hkak ms<sn|j ;SrKh ls¯u i|yd idOdrK mshjr .kq ,eìh hq;= h·
^wd& jvd by< wj∞kï y∫kd f.k we;s wjia:djl °" rlaIK Tmamqfõ uqo,a f.ùug fmrd;=j" rlaIK Tmamq ysñhd
iu`. iïmQr®K jHdmdr iïnkaO;djh ms<sn|j m%jr®ê; fida†is ls¯ula meje;aùu i|yd fcHIaG l<ukdld˙;ajh
fj; ±kqï †h hq;= w;r" iel lghq;= .kqfokq ms<sn| jdr®;djla ilia l< hq;= o keoao hkak ms<sn| i,ld n,kq
,eìh hq;= h'
˚˚˚ fldgi
wkqrEmS nexl= lghq;=
64' ^1& ^fuys ñka u;= §wkqrEmS nexl=j¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk& j.ùfï nexl= fj; wkqrEmS nexl= fiajd imhkq ,nk
iEu uQ,H wdh;khla úiska u" j.ùfï nexl=j, .sKqï yryd we;s jk uqo,a úY=oaêlrK wj∞ku iy ;%ia;jdoh
fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku ^W∞( fI,a (Shell) nexl= úiska Ndú; lrkq ,eîu& ukd f,i l<ukdlrKh
ls¯ug wjYH ishÆ mshjr .kq ,eìh hq;= h'
^2& ta wkqj" iEu wkqrEmS nexl=jla úiska u my; ±lafjk mshjr .ekSu u.ska j.ùfï nexl=fõ fhda.H;djh ms<sn|
;lafiare lrkq ,eìh hq;= h(-
^w& my; ±lafjk lreKq we;=Æj j.ùfï nexl=fõ jHdmdr lghq;=j, iajNdjh ukdj wjfndaO lr .ekSu i|yd
j.ùfï nexl=j ms<sn| m%udKj;a f;dr;=re /ials¯u(
^⁄& uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùu iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùu ms<sn| j.ùfï
nexl=fõ wNHka;r m%;sm;a;sh·
^⁄⁄& j.ùfï nexl=fõ l<ukdlrKh iy ysñldr;ajh ms<sn| úia;r·
^⁄⁄⁄& m%Odk jHdmdr lghq;=·
^⁄¤& N+f.da,Sh jYfhka msysá rg" l,dmh fyda ,sms lghq;=j,g w∞< rg·
^¤& uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùu iy wkdjrKh lr .ekSu i|yd jQ mshjr·
^¤⁄& .sKqfï fyda fiajdfõ wruqK·
^¤⁄⁄& wkqrEmS nexl= fiajd Ndú; lrkq ,nk hï ;=kajeks mdr®Yajhl wkkH;djh ^W∞( .sKqï yryd f.ùï
l< hq;= wjia:dj, °&·
^¤⁄⁄⁄& j.ùfï nexl=j msysá rfgys nexl= úêu;a ls¯fï iy wëlaIKh ls¯fï uÜgu'
^wd& j.ùfï nexl=j uqo,a úY=oaêlrKh ms<sn| fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu ms<sn| úur®Ykhlg fyda
kshduk lghq;a;lg Ndckh ù ;sfí o hkak ms<sn| lreKq o we;=`Mj" fmd≥ uQ,dY% udr®.fhka j.ùfï
nexl=fõ lSr®;skduh o" m%dfhda.slj yels;dla ≥rg j.ùfï nexl=j ms<sn| mj;sk wëlaIKfha ;;a;ajh o
ksYaph ls¯u -
^we& j.ùfï nexl=fõ uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùfï l%u iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
l%u ;lafiare ls¯u iy j.ùfï nexl=j l%shd;aul jk rfgys fyda l,dmfha uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys
iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï mshjr ms<sn| ie,ls,a,g f.k" tu ;lafiare ls¯u
m%udKj;a iy ldr®hlaIu fõ o hkak ms<sn| úuid ne,Su·
^wE& tla tla nexl=fõ w∞< uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùfï iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï
j.lSu meye†,sj wjfndaO lr .ekSu iy jdr®;d ls¯u· iy
^b& kj wkqrEmS nexl= iïnkaO;dj,g we;=<;a ùug fmr" j.ùfï nexl=fõ md,k uKav,fha wkqu;h ,nd
.ekSu'
65' §f;jk mdr®Yaùh f.ùï i|yd jk wkqrEmS .sKqïj,g¶ w∞<j j.ùfï nexl=j úiska -
^w& wkqrEmS nexl=fõ .sKqï i|yd iDcq m%fõYhla iys; iajlSh .kqfokqlrejka iïnkaOfhka ksis Woafhda.h ms<sn|
mshjr wkq.ukh lr we;s njg· iy
^wd& b,a,Sula ls¯fuka miqj wkqrEmS nexl=j fj; w∞< ksis Woafhda.h ms<sn| f;dr;=re iemhSug yelshdjla we;s njg·
wkqrEmS nexl=j iEySug m;a úh hq;= h'
66' iEu wkqrEmS nexl=jla úiska u 57 jeks ¯;sfha i|yka by< wj∞kï iys; rgj, msysgd we;s nexl= fyda uQ,H wdh;kh
iu`. wkqrEmS nexl= iïnkaO;dj,g we;=<;a jk fyda wkqrEmS nexl= iïnkaO;d wLKavj mj;ajdf.k hkq ,nk úg °"
m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr w∞< lr .kq ,eìh hq;= h'
67' ^1& lsis≥ wkqrEmS nexl=jla úiska fI,a nexl=jla iu`. wkqrEmS nexl= iïnkaO;dj,g t<eöu fyda tfia wkqrEmS nexl=
iïnkaO;d mj;ajdf.k hdu fkdl< hq;= h'
^2& wkqrEmS nexl= fiajd iemhSfï °" tys j.lSfï uQ,H wdh;k úiska iajlSh .sKqï fI,a nexl= úiska Ndú; lrkq
fkd,nk njg wkqrEmS nexl=j iEySug m;ajk m˙† wkqrEmS nexl=j úiska u fhda.H mshjr .kq ,eìh hq;= h'
˚ fldgi
úoHq;a fm%aIK
68' úoaHq;a fm%aIKj, ° kfudaoa†Iag ;eke;a;ka yd wia;S;a;aj u; iEu uQ,H wdh;khla úiska u" tlai;a cd;Skaf.a wdrlaIl
uKav,fha iïu; fhdackd wxl 1267 iy 1373 iy ta fhdackdj, hï wkqm%dma;sl fhdackd o we;=`Mj" ;%ia;jdoh iy
;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu je<elaùu iy uevmeje;aùug w∞<j 2012 uehs ui 15 jeks †k wxl 1758$19 ork w;s
úfYaI .eiÜ m;%fha m< lrkq ,enQ 2012 wxl 1 ork tlai;a cd;Skaf.a ksfhda.j, iy 2012 uehs ui 31 jeks †k wxl
1760$40 ork w;s úfYaI .eiÜ m;%fha m< lrkq ,enQ 2012 wxl 2 ork tlai;a cd;Skaf.a ksfhda.j, ksYaÑ;j olajd we;s
ne£ïj,g wkqj l%shdúrys; ls¯fï mshjr o ;ykï ls¯ï o" is≥ l, hq;= h'
69' wka;rdNsuqL fm%aIK iu. ,efnk f.da,Sh wka;r® nexl= uQ,H ú≥,s ixfoaY i|yd jQ ix.ï ms◊úv ^SWIFT m◊úv& iEu
uQ,H wdh;khla úiska u .kqfokqj is≥ l< †k isg wjqre≥ yhl ld,iSudjla i|yd iqrlaIs;j ;nd .; hq;= h'
úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;kh
70' iEu úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;khla úiska u" remsh,a ,laIhlg iudk fyda Bg jeä jákdlula iys; fyda úfoaY
jHjydr uqo,ska Bg iudk jákdlula iys; ishÆ foaY iSud yryd lrkq ,nk úoHq;a fm%aIK iu`. iEuúgu my; i|yka
f;dr;=re ;sfnk njg j.n,d .; hq;= h(
^w& wdrïNl .kqfokqlref.a f;dr;=re(
^i& wdrïNl .kqfokqlref.a ku·
^ii& .kqfokqj is≥ ls¯u i|yd wdrïNl .sKqï wxlhla Ndú; lrkq ,nk wjia:djl †" wdrïNl .sKqfï wxlh
fyda .sKqula fkdue;s wjia:djl °" .kqfokq igyka kej; ,nd .ekSug bv i,ik úfYaIs; .kqfokq fhduq
wxlhla· iy
^iii& wdrïNl .kqfokqlref.a ,smskh" cd;sl ye∫kqïm;a wxlh fyda w∞< jk fjk;a ´kEu .kqfokqldr y∫kd
.ekSfï wxlhla·
^wd& m%;s,dNshdf.a f;dr;=re(
^i& m%;s,dNshdf.a ku· iy
^ii& .kqfokqj is≥ ls¯u i|yd m%;s,dNS .sKqï wxlhla Ndú; lrkq ,nk wjia:djl °" m%;s,dNS .sKqï wxlh fyda
.sKqï wxlhla fkdue;s wjia:djl °" .kqfokqfõ igyka kej; ,nd .ekSu i|yd bv i,ik úfYaIs;
.kqfokq fhduq wxlhla'
71' ;ks wdrïNl .kqfokqlrejl=f.ka ,efnk foaY iSud yryd is≥ jk ;ks úoHq;a fm%aIK lSmhla m%;s,dNSka i|yd iïfm%aIKh
ls¯ug ldKav ,smsf.dkqjl /ia lr we;s wjia:djl °" m%;s,dNS rg ;=< wjYH iy ksjer† wdrïNl .kqfokqlref.a
f;dr;=re iy iïmQr®K m%;s,dNshdf.a f;dr;=re iïmQr®Kfhka kej; ,nd.; yels m˙† ldKav ,smsf.dkqfõ wka;r®.; úh
hq;= w;r" ta i|yd wdrïNl .kqfokqlref.a .sKqï wxlh fyda úfYaIs; .kqfokq fhduq wxlhla we;=<;a úh hq;= h'
72' iEu úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;khlg u uqo,a úY=oaêlrK wj∞kula fyda ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï
wj∞kula ms<sn| ielhla we;sjk wjia:djl °" iajlSh .kqfokqlrejkag w∞< f;dr;=re ta wdh;kh úiska ;yjqre lr
.; hq;= h'
73' foaYSh úoHq;a fm%aIK iïnkaOfhka jk úg" úoHq;a fm%aIKh iu`. jQ f;dr;=re" fjk;a wdldrhlska m%;s,dNS uQ,H wdh;khg
iy w∞< wêld¯kag ,nd °ug yels kï ñi" ta f;dr;=rej," foaY iSud yryd is≥ lrk úoHq;a fm%aIK i|yd olajd we;s
wdldrhg u wdrïNl .kqfokqlref.a f;dr;=re ,nd .ekSug úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;kh j.n,d .; hq;= h'
74' ^1& fjk;a wdldrhlska m%;s,dNS uQ,H wdh;khg iy w∞< wêld¯kag foaYSh úoHq;a fm%aIK iu`. jQ f;dr;=re ,nd
†h yels wjia:djl °" tu wxlh u.ska wdrïNl .kqfokqlreg fyda m%;s,dNshdg .kqfokqfõ igyka kej; ,nd
.ekSug bv ,efnk m˙† .sKqï wxlhla fyda úfYaIs; .kqfokq fhduq wxlhla úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;kh
úiska we;=<;a lrkq ,eìh hq;= h'
^2& m%;s,dNS uQ,H wdh;kfhka fyda w∞< wêld˙fhka b,a,Sula ,eîfuka miqj" úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;kh úiska
m%dfhda.slj yels ;rï blaukska f;dr;=re imhkq ,eìh hq;=h'
75' iEu úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;khla úiska u mk; m%ldrj wdrïNl .kqfokqlref.a iy m%;s,dNshdf.a ishÆ f;dr;=re
/ialr mj;ajdf.k hd hq;= h'
76' úoHq;a fm%aIKhla iïnkaOfhka 70 isg 75 olajd jQ ¯;sj, ^tu ¯;s fol o we;=`Mj& ksYaÑ;j olajd we;s wjYH;dj,g
wkqj l%shd ls¯u hï úOdk ls¯fï uQ,H wdh;khla úiska wfmdfydi;a ù we;s wjia:djl °" uQ,H nqoaê tallh úiska tfia
is≥ ls¯ug úOdk lr we;akï ñi" tjeks uQ,H wdh;khla úiska úoHq;a fm%aIKh ;j≥rg;a is≥ fkdl< hq;= w;r w∞<
.kqfokqj iel lghq;= .kqfokqjla f,i i,ld th uQ,H nqoaê tallh fj; jdr®;d ls¯u i,ld ne,sh hq;= h'
w;rue† uQ,H wdh;kh
77' w;rue† uQ,H wdh;khla jYfhka úoHq;a fm%aIKj, fh° isák iEu uQ,H wdh;khla úiska u" foaY iSud yryd is≥jk
úoHq;a fm%aIK iu`. jk ishÆ wdrïNl .kqfokqldr iy m%;s,dNS f;dr;=re úoHq;a fm%aIK" m◊jqvh iu`. ;nd .ekSug
j.n,d .; hq;= h'
78' ;dlaI◊l iSud ls¯ï foaY iSud yryd úoHq;a fm%aIKhla iu`. jk wjYH wdrïNl .kqfokqldr fyda m%;s,dNS f;dr;=re"
wdY%s; foaYSh úoHq;a fm%aIKhla iu`. ;nd .ekSu j<lajkq ,nk wjia:djl °" úOdk ls¯fï uQ,H wdh;kfhka fyda fjk;a
w;rue† uQ,H wdh;khlska ,efnk ishÆ f;dr;=re wju jYfhka wjqre≥ yhl ld,hla i|yd jdr®;d.; lr ;eìh hq;=h'
79' wjYH jk wdrïNl .kqfokqldr f;dr;=re fyda wjYH jk m%;s,dNS f;dr;=rej, wvqmdvq iys;j foaY iSud yryd is≥ lrk
úoHq;a fm%aIK y∫kd .ekSu i|yd" iEu w;rue† uQ,H wdh;khla úiska u úoHq;a f.ùï l%shdj,sh iu`. wkql+, jkakd jQ
idOdrK mshjr .kq ,eìh hq;=h'
80' ^w& wjYH jk wdrïNl .kqfokqldr f;dr;=rej, fyda m%;s,dNS f;dr;=rej," wvqmdvq we;s úg úoHq;a fm%aIKhla
l%shd;aul lrkq ,nkafka" m%;slafIam lrkq ,nkafka fyda w;aysgjkq ,nkafka ljr wjia:djl o hkak· iy
^wd& fhda.H miqj wkq.ukh l< hq;= l%shdudr®.h ljfr®o hkak'
ksYaph ls¯fï ° iEu w;rue† uQ,H wdh;khla úiska u wj∞ku mokï jQ wNHka;r m%;sm;a;s iy ldr®h mámdá wkq.ukh
lrkq ,eìh hq;=h'
m%;s,dNS uQ,H wdh;kh
81' wjYH wdrïNl .kqfokqldr f;dr;=rej, fyda wjYH m%;s,dNS f;dr;=rej, wvqmdvq iys;j foaY iSud yryd is≥ lrk úoHq;a
fm%aIK y∫kd .ekSu i|yd yels wjia:dj, °" iEu m%;s,dNS uQ,H wdh;khla úiska u mYapd;a - is≥ùï kshdukh fyda ksis
- ld,Sk is≥ùï kshdukh we;=`Mj idOdrK mshjr .kq ,eìh hq;= h'
82' remsh,a ,laI tlla fyda Bg jeä uqo,l ke;fyd;a úfoaY jHjydr uqo,ska Bg iudk uqo,a m%udKhl foaY iSud yryd is≥
lrk úoHq;a fm%aIKj, ° m%;s,dNshdf.a wkkH;dj l,ska ;yjqre lr mj;ajdf.k hdu lr fkdue;s kï" m%;s,dNS uQ,H
wdh;kh úiska m%;s,dNshdf.a wkkH;djh ;yjqre lr .; hq;= h'
83' ^w& wjYH jk wdrïNl .kqfokqldr f;dr;=rej, fyda m%;s,dNS f;dr;=rej," wvqmdvq we;s úg úoHq;a fm%aIKhla
l%shd;aul lrkq ,nkafka" m%;slafIam lrkq ,nkafka fyda w;aysgjkq ,nkafka ljr wjia:djl o hkak· iy
^wd& fhda.H miqj wkq.ukh l< hq;= l%shdudr®.h ljfr® o hkak'
ksYaph ls˙u i|yd iEu m%;s,dNS uQ,H wdh;khla i|yd u wj∞ku mokï jQ wNHka;r m%;sm;a;s yd ldr®hmámdá wkq.ukh
lrkq ,eìh hq;= h'
fldgi
jdr®;d ;nd .ekSu
89' ixlSr®K iy widudkH f,i úYd, .kqfokqj, miqìu iy ldr®hh ;yjqre lr .ekSu i|yd lrk ,o hï úYaf,aIKj,
m%;sM, we;=`Mj" iEu uQ,H wdh;khla úiska u tu .kqfokq iïmQr®K ls¯fï †k isg wju jYfhka wjqre≥ yhl ld,hla
i|yd foaYSh iy cd;Hka;r .kqfokq ms<sn| ishÆ jdr®;d mj;ajdf.k hd hq;= h'
90' wjYH wjia:dj, ° idlaIs jYfhka wêlrKhla fj; b†˙m;a ls¯ug yelsjk m˙†" .kqfokqj, iajNdjh iy †kh" w∞<
uqof,a iajNdjh iy jHjydr uqo,a jr®.h o" .kqfokqjg w∞< hï .sKqul y∫kd .ekSfï wxlh o we;=`Mj ;ks ;ksj
.kqfokq kej; ilia l< yels m˙† jdr®;d m%udKj;a úh hq;= h' .kqfokq jdr®;d f,aLk wdldrfhka" bf,lafg%dksl
wdldrfhka" laIqø mg fyda fjk;a wdldrhlska fyda wêlrKhl idlaIshla jYfhka wfõYH lr.kq ,eìh yels fjk;a
wdldrhlska mj;ajdf.k hkq ,eìh hq;= h'
91' y∫kd .ekSfï f,aLkj," msgm;a" .sKqï újD; ls¯fï wdlD;s m;%" .kqfokqlre y∫kd .ekSu wdY%s; f,aLk" ;yjqre ls¯fï
f,aLk iy .sKqï ,smsf.dkq jdr®;d iy jHdmd˙l ,sms iu`. fjk;a f,aLk jeks ksis Woafhda.h ms<sn| l%shdj,sh ;=<ska ,nd
.kakd y∫kd .ekSfï o;a;j, jdr®;d jHdmdr iïnkaO;djh bgq l< †k isg fyda ks;H fkdjk .kqfokqj is≥ jQ †k isg
wdrïN jk m˙† wju jYfhka wjqre≥ yhl ld,iSudjla i|yd mj;ajdf.k hd hq;= h'
92' jdr®;d hdj;ald,Skj mj;ajdf.k hkq ,eìh hq;= w;r tajd uq,a f,aLk jYfhka fyda uQ,H wdh;kfha iy;slh iys;j
msgm;a jYfhka ;eìh hq;= h'
93' .kqfokq" .kqfokqlrejka fyda .sKqï hï kvq mej¯ulg fyda wêlrKhlg fyda fjk;a w∞< wêld˙hlg b†˙m;a ls¯ug
wjYH jk wjia:djl °" iEu uQ,H wdh;khla úiska u" by; lS jdr®;d Bg jeä ld,hla ;nd.; hq;= h'
94' ^1& ishÆ ksis Woafhda.hg w∞< f;dr;=re iy .kqfokq jdr®;d w∞< foaYSh wêld˙h fj; iy uQ,H nqoaê tallh fj;
jydu ,nd†h yels njg iEu uQ,H wdh;khla úiska u j.n,d .; hq;= h'
^2& fuu ¯;sfha ldr®hh i|yd" w∞< foaYSh wêld˙h hkafkka(-
^w& uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùfï iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï kfudaoa†Iag j.lSï
iys; ^jHjia:dms; n,;, iys; iajdëk rdcH fkdjk wêld˙hla jYfhka msysgqjd we;s wëlaIK wêld˙hla
we;=`Mj& hï rdcH wêld˙hla·
^wd& uqo,a úY=oaêlrK jro iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï jro wdY%s; jroj,a úur®Ykh ls¯fï iy ta
iïnkaOj kvq mej¯fï lghq;= bgq lrkq ,nk iy tjeks jer†j,g w∞< j;alï ;ykug .ekSfï fyda l%shd
úrys; ls¯fï iy rdcika;l ls¯fï lghq;= bgq lrkq ,nk hï wêld˙hla· iy
^we& jHjydr uqo,a foaY iSud yryd m%jdykh ls¯u ms<sn| jdr®;d ,nd .kakd hï wêld˙hla"
woyia fõ'
˚ fldgi
úúO úêúOdk
95' tlai;a cd;Skaf.a iïfï,kfha wdrlaIl uKav,fha iïu; jQ fhdackd wxl 1267 iy 1373 o" tu fhdackdj, wkqm%dma;sl
fhdackd o we;=`Mj" ;%ia;jdoh iy ;%ia;jd° lghq;= i|yd uqo,a iemhSu je<elaùu iy uevmeje;aùug w∞<j 2012 uehs
ui 15 jeks †k wxl 1785$19 ork w;s úfYaI .eiÜ m;%fha m< lrkq ,enQ 2012 wxl 1 ork tlai;a cd;Skaf.a ksfhda.
iy 2012 uehs ui 31 jeks †k wxl 1760$40 ork w;s úfYaI .eiÜ m;%fha m< lrkq ,enQ 2012 wxl 2 ork tlai;a
cd;Skaf.a ksfhda.j,g wkqj ksl=;a lrkq ,enQ hï iel lghq;= ;%ia;jd° ,ehsia;=jl fyda wj∞kï ,ehsia;=jl hï
wfmalaIs; .kqfokqlrejl= fyda m%;s,dNshl= we;=<;aj isà o hkak ms<sn|j iEu uQ,H wdh;khla úiska u ;yjqre lr .kq
,eìh hq;= h'
96' b,aÆïm;%fha ,nd ° we;s ia:ßr ,smskh .sKqu újD; ls¯u i|yd jQ b,a,Su ,nd .kakd YdLdfjka ≥ria:j msysá ia:dkhl
msysáhd jQ wfmalaIs; .kqfokqlrejl= iïnkaOfhka jk úg" uQ,H wdh;kh úiska .sKqu újD; ls¯u ms<sn|j wffOr®hu;a
ls¯u fyda m%;slafIam ls¯u is≥ l, hq;= w;r jdr®;d.; lr ;eîu i|yd ms<s.; yels iy j,x.= fya;=jla ,nd ° we;akï
ñi" .kqfokqlref.a m†xÑ ia:dkhg fyda jHdmd˙l ia:dkhg wdikak;u YdLdfõ .sKqu újD; lrk f,i uQ,H wdh;kh
úiska wfmalaIs; .kqfokqlref.ka b,a,d isáh hq;= h'
97' tla .kqfokqlrefjl= úiska tlu uQ,H wdh;khl .sKqï folla fyda jeä .Kkla újD; lrkq ,nk wjia:djl °" ishÆ
.sKqï iïnkaOfhka wLKavj ksis Woafhda.h ms<sn| lghq;= mj;ajdf.k hdug yels jkq ms◊i tjeks .sKqï újD; ls¯u
iïnkaOfhka jQ úfYaIs; fya;=j uQ,H wdh;kh úiska jdr®;d lrkq ,eìh hq;= h'
98' 2011 udr®;= ui 28 jeks †k wxl 1699$10 ork w;s úfYaI .eiÜ m;%fha m< lrkq ,enQ 2011 wxl 1 ork n,m;%,dNS nexl=
iy ,shdm†xÑ uQ,H iud.ï ^.kqfokqlre y∫kd .ekSfï (KYC) iy .kqfokqlre ms<sn| Woafhda.fhka l%shdls¯fï (CDD)
¯;s ta hgf;a l,ska lrk ,o lsisjlg w.;shla fkdue;sj fuhska m˙ɉkak lrkq ,efí&'
99' fuu ¯;sj, -
§m%;s,dNshd¶ hkafkka wruqo,a hjkq ,nkafka fyda ;ekam;a lrkq ,nkafka hï ;eke;a;l=g o ke;fyd;a hï ;eke;a;l=f.a
m%;s,dNh ms◊i o" tjeks hï ;eke;a;l= woyia jk w;r thg m%;s,dNS uQ,H wdh;khla o we;=<;a fõ·
§m%;s,dNS uQ,H wdh;kh¶ hkafkka úOdk ls¯fï wdh;kfhka iDcqj fyda w;rue† uQ,H wdh;khla yryd fyda úoHq;a
fm%aIK ,nd .kakd jQ iy m%;s,dNS .kqfokqlre fj; wruqo,a ,nd fokakd jQ hï wdh;khla woyia fõ·
§m%;s,dNS whs;slre¶ hkafkka .kqfokqlrejl=f.a w;Hka; ysñldr;ajh fyda md,kh iys; iajdNdúl ;eke;a;l=" ke;fyd;a
.kqfokqj mj;ajkq ,nkafka hï ;eke;a;l=f.a m%;s,dNh i|yd o ta ;eke;a;d woyia jk w;r hï ;eke;a;l=f.a fyda
ffk;sl jevms<sfj,l il%Sh f,i w;Hka; md,kh orkq ,nk ;eke;a;l= o Bg we;=<;a fõ·
§wOHlaI uKav,h¶ hkafkka Y%S ,xldfjka neyerj ixia:d.; lrk ,o hï uQ,H wdh;khla iïnkaOfhka jk úg" tu
uQ,H wdh;kfha fcHIaG l<ukdld˙;ajh wêld˙h woyia fõ·
§.kqfokqlre¶ hkakg" .kqfokqjla fyda .sKqula iïnkaOfhka jk úg"
^w& .kqfokqjla fyda .sKqula ilia ls¯u" újD; ls¯u fyda Ndr .ekSu lrkq ,nkafka hï ;eke;a;l=f.a kñka o tjeks
;eke;a;l=·
^wd& hï .kqfokqjl fyda .sKqul w;aikalrejl=·
^we& .kqfokqjla Ndr fokq ,enQ fyda mjrkq ,en we;af;a hï ;eke;a;l= fj; o tjeks ;eke;a;l=·
^wE& .kqfokqjla mj;ajdf.k hdu i|yd n,h ,nd ° we;s hï ;eke;a;l=· fyda
^b& kshu lrkq ,eìh yels fjk;a hï ;eke;a;l="
we;=<;a fõ'
§wkqrEmS nexl= lghq;=¶ hkakg" tla nexl=jla ^wkqrEmS nexl=j& úiska ;j;a nexl=jla ^j.ùfï nexl=j& fj; uqo,a
l<ukdlrKh we;=`M nexl= fiajd iemhSu' ^W∞(- úúO jHjydr uqo,aj,ska fmd<sh orkq ,nk .sKqï" cd;Hka;r úoHq;a
mej¯ï" fplam;a ksYaldIKh" .sKqï yryd f.ùï iy úfoaY úksuh yqjudre fiajd jeks úYd, mrdihl fiajd iemhSu
u.ska f,dalh mqrd mj;sk úYd, nexl= m%udKhla i|yd úYd, cd;Hka;r nexl= wkqrEmS nexl=jla jYfhka ks;r l%shd lrkq
,eîu&·
§ióm wdY%s;hka¶ hkakg"
^w& ffk;sl wdia:ß;ajj, iy ffk;sl jevms<sfj,j, yjq,a m%;s,dNS iïnkaO;djh fyda fjk;a hï ióm jHdmdr
iïnkaO;d iys; iajNdúl ;eke;a;l=" iy
^wd& m%;s,dNS whs;slre iajdNdúl ;eke;a;l= jkakd jQ o" tu ;eke;a;d fyda Tyqf.a mjqf,a ióm idud‚lhkaf.a m%;s,dNh
fjkqfjka ilia lr we;s f,i i,lkq ,nkakd jQ o hï ffk;sl ;eke;a;l= fyda ffk;sl jevms<sfj,la'
we;=<;a fõ'
§md,k iïnkaO;djh¶ hkafkka hï uQ,H wdh;khl m%d.aOkfhka ishhg oyhlg jeä m%udKhla iemhSu u.ska WmÑ;
jk hï iïnkaO;djhla woyia fõ·
§iud.ï mk;¶ hkafkka 2007 wxl 7 ork iud.ï mk; woyia fõ·
§j;auka .kqfokqlre¶ hkafkka fuu ¯;s n,d;aul jk †k fyda t†kg fmr jHdmdr iïnkaO;d wdrïN lr we;s
.kqfokqlrejl= woyia fõ·
§uQ,H ldr®h idOl n,ldh¶ hkafkka uqo,a úY=oaêlrKhg" ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSug iy iuQy úkdY is≥ jk
wú wdhqO i|yd uqo,a iemhSug tfrys ùfï m%;sm;a;s ixjr®Ok iy m%jr®Ok lr f.da,Sh uQ,H moaO;sh wdrlaId ls¯u i|yd
jk iajdëk wka;r® rdcH wdh;khla woyia fõ·
§uQ,H iuQy jHdmdrh¶ hkafkka· mS;D iud.ug hg;a YdLd iy md,s; iud.ï iu`.ska uqo,a úY=oaêlrKhg tfrys ùu iy
;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu uevmeje;aùu hgf;a jk m%;sm;a;s iy ldr®h mámdá w∞< lr .ekSu ms<sn|j iduQyslj
wëlaIKh ls¯u i|yd" iuQy jHdmdrfha fiiq iud.ï md,kh ls¯u iy iïnkaëlrKh ls¯u bgq lrkq ,nk mS;D iud.
ulska fyda fjk;a hï wdldrhl ffk;sl ;eke;af;l=f.ka iukaú; jk iud.ï iuQyhla woyia fõ·
§uqo,a iud.u¶ hkafkka 2011 wxl 42 ork uqo,a jHdmdr mk; hgf;a n,m;%,dNS hï iud.ula woyia fõ·
§mjqf,a ióm idud‚lhd¶ hkakg l,;%hd" orejka iy Tjqkaf.a l,;%hka fyda iylrejka fyda iyld˙hka" foudmshka"
ifydaor ifydao˙hka iy Tjqkaf.a l,;%hka iy uqKnqre ñ◊ms˙hka iy Tjqkaf.a l,;%hka we;=<;a fõ·
§w;rue† uQ,H wdh;kh¶ hkafkka úOdk ls¯fï uQ,H wdh;kh" m%;s,dNS uQ,H wdh;kh fyda fjk;a w;rue† wdh;khla
fjkqfjka úoHq;a fm%aIKhla ,nd f.k fm%aIKh lrkakd jQ f.ùï cd,hl hï wdh;khla woyia fõ·
§ffk;sl ;eke;a;d¶ hkafkka uQ,H wdh;khla iu`. ia:ßr .kqfokqldr iïnkaO;djhla ;yjqre ls¯ug yelshdj we;s
fyda wkHdldrhlska foam< wh;a jk hï iajdNdúl ;eke;a;l= fkdjk wdia:ß;ajhla woyia jk w;r" thg iud.ula"
ixia:djla" mokula" yjq,a jHdmdrhla fyda ix.uhla we;=<;a fõ·
§ffk;sl jevms<sfj,¶ hkakg m%ldYs; Ndrhla" Ndrldr;aj .sKqula fyda kdñlhl= we;=<;a fõ·
§n,m;%,dNS nexl=j¶ hkakg 1988 wxl 30 ork nexl= mk; hgf;a n,m;%,dNS hï jd◊c nexl=jla iy úfYaIs; nexl=jla
woyia fõ·
§nyq;r fldgia ysñ md,s; iud.u¶ hkafkka iuQy jHdmdrfha fldgiaj,ska ishhg mkyla fyda jeä m%udKhla orkq ,nk
tu iuQy jHdmdrfha hï md,s; iud.ula woyia fõ·
§tï'ù'à'tia'¶ hkafkka ikaksfõokhla" m◊jqvhla" mej¯ula fyda w∞< uQ,H fiajd imhkakd wh;a jk ksYaldYk cd,hla
udr®.fhka uqo,a" fplam;a" fjk;a uQ,Huh idOk m;% fyda fjk;a jákdlï ixÑ; Ndrf.k uqo,ska fyda wkHdldrhlska
tu uqo,a m%udKh m%;s,dNshl=g f.jk wkqrEmS uQ,H fiajd woyia fõ' tu fiajfhka bgq lrkq ,nk .kqfokq i|yd tla
w;rue† .kqfokqjla fyda Bg jeä m%udKhla iy ;=kajk mdr®Yjhlg f.jkq ,nk wjidk f.ùula wka;r®.;jk w;r
thg hï kj f.ùï l%u o we;=<;a úh yelsh·
§uqo,a úY=oaêlrKh¶ hkafkka 2006 wxl 05 ork uqo,a úY=oaêlrKh je<elaùfï mkf;a 3 jk j.ka;sh m%ldrj uqo,a
úY=oaêlrKh jro woyia fõ·
§úOdk lrkq ,nk uQ,H wdh;kh¶ hkafkka úoHq;a fm%aIK ldr®hh wdrïN lrkq ,nk iy wdrïN .kqfokqlre fjkqfjka
úoHq;a fm%aIKhla ls¯ug b,a,Sula ,eîfuka miqj" wruqo,a fm%aIKh lrkq ,nk hï wdh;khla woyia fõ·
§;eke;a;d¶ hkafkka iajdNdúl fyda ffk;sl ;eke;a;l= woyia jk w;r thg ixia:d.; lrk ,o fyda ixia:d.;
fkdlrk ,o mqoa., uKav,hla iy Y%S ,xldfjka msg; ixia:d.; lrk ,o fyda msysgqjk ,o YdLdjla we;=<;a fõ·
§foaYmd,k jYfhka wkdjrKh jQ ;eke;a;d¶ hkafkka foaYSh jYfhka fyda úfoaYSh rdcHhla úiska fyda cd;hka;r
ixúOdkhla úiska m%uqL rdcH lr®;jH mjrd we;s hï mqoa.,hl= woyia jk w;r thg hï rdcHhl fyda rchl" m%Odkshl="
foaYmd,k{hl=" fcHIaG rcfha ks,Orhl=" wêlrK ks,Orhl=" fyda yuq∞ ks,Od˙hl= fyda rch i;= ixia:djl" rcfha
fyda iajdëk wdh;khl fcHIaG úOdhl ks,Orhl= fyda woyia jk w;r" uOHu uÜgfï fyda lksIaG uÜgfï ;eke;a;ka
Bg we;=<;a fkdfõ·
§f;jk mdr®Yaùh f.ùï i|yd jk wkqremS .sKqï¶ hkafkka ;=kajk mdr®Yj úiska ;uka fjkqfjka jHdmd˙l lghq;= is≥
ls¯u i|yd ;=kajk mdr®Yj úiska iDcqju Ndú; lrkq ,nk wkqrEmS .sKqï woyia fõ·
§wj∞ku u; mokï jQ msúiqu¶ hkak uqo,a úY=oaêlrKh iy ;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSfï wj∞ku l<ukdlrKh
ls¯u iy wju ls¯u i|yd jQ ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr w∞< lr .ekSu iïnkaOfhka jQ úg wvq wj∞kï uÜgula
iys; .kqfokqlrejka i|yd ir, lrk ,o ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr Ndú;d ls¯u iy by< wj∞kï uÜgula iys;
.kqfokqlrejka i|yd m%jr®ê; ksis Woafhda.h ms<sn| mshjr Ndú;d ls¯u woyia fõ·
§iel lghq;= .kqfokq jdr®;dj¶ hkafkka mkf;a 7 jk j.ka;sh m%ldrj iel lghq;= .kqfokqjla fyda tjeks .kqfokqjla
i|yd ;e;a ls¯ula woyia fõ·
§fI,a nexl=j¶ hkafkka tu nexl=j ixia:d.; lr we;s iy ta i|yd n,m;% ° we;s rfgys fN!;sl jYfhka fmkS isàula
fkdue;a;d jQ o" iuia; il%Sh wëlaIKhg hg;a jkakd jQ kshdukh lrk ,o uQ,H iuQy jHdmdrhla iu`. taldnoaO
lr fkdue;s jQ o" nexl=jla woyia fõ' fN!;sl jYfhka fmks isàu hkakg rgla ;=< isáñka wjfndaOhlska hqla;j
l<ukdld˙;ajh bgq ls¯u ixhqla; jk w;r yqfola foaYSh ksfhda‚;fhl= fyda l<ukdld¯ fkdjk ldr®h uKav,hla
isàu ixhqla; fkdjkafkah·
§úoHq;a f.ùï l%shdj,sh¶ hkafkka fN!;slj l%shdld¯ ue†y;aùula wjYH fkdjkakd jQ o bf,lafg%dksl l%uhg is≥ lrkq
,nkakd jQ o f.ùï .kqfokq woyia fõ·
§;%ia;jdoh fjkqfjka uqo,a iemhSu¶ hkafkka 2005 wxl 25 ork ;%ia;jd°kag uqo,a iemhSu uevmeje;aùfï iïuq;s mk;
hgf;a jrola ixhqla; jk l%shdjla woyia fõ·
§.kqfokq jdr®;d ls¯fï iSudjg hg;a jQ jdr®;d¶ hkafkka mkf;a 6 jk j.ka;sh hgf;a jdr®;djla woyia fõ'
^27 jk j.ka;sh&
Wmf,aLkh
^1& ;ks mqoa., .kqfokqlrejka(-
^w& my; ±lafjk f;dr;=re ,nd.; hq;=h(-
^w1& ishÆ .kqfokqlrejka iïnkaOfhka jk úg -
(i) y∫kd .ekSfï f,aLkfha i|yka jk m˙† iïmQr®K ku·
(ii) .kqfokqlref.a PdhdrEmh we;=<;a jk ks, fm!oa.,sl ye∫kqïm; fyda fjk;a hï y∫kd .ekSfï
f,aLkhla ^W∞-cd;sl ye∫kqïm;" j,x.= .uka n,m;%h fyda j,x.= ˙h≥re n,m;%h&·
(iii) y∫kd .ekSfï f,aLkfha i|yka jk m˙† ia:ßr ,smskh" m†xÑ ,smskh" ia:ßr ,smskfha fjkia jkafka
kï" m†xÑ ,smskh udi ;=klg jvd mer◊ fkdjk Wmfhda.s;d ì,am;la wdOdrfhka fyda m†xÑh
;yjqre lrk fjk;a hï úYajikSh uQ,dY%hla u.ska ;yjqre lrkq ,eìh hq;= h' Wmfhda.s;d ì,am;a
f,i ú≥,s ì,am;" c, ì,am; iy ia:djr ≥rl:k l%shdlrejl=f.a ì,am; jYfhka ksYaÑ;j i|yka
lrkq ,eìh yels h' rchg whs;s jHjidhla fjkqfjka yer lsis≥ ;eme,a fmÜá wxlhla Ndr fkd.;
hq;= h' §whs;slre Ndrfha¶ hkak i|yka lrk wjia:djl °" foam< whs;slref.a leue;a; iy fjk;a
w∞< ,smskh ;yjqre lrk f,aLk ,nd .ekSu wjYH fõ·
(iv) ≥rl:k wxlh" µeisfï,a wxlh iy Bfï,a ,smskh ^;sfí kï&·
(v) Wmka †kh·
(vi) cd;sh·
(vii) /lshdj" jHdmdrh" ork ;k;=r iy fiajd fhdaclhdf.a ku iy w∞< jk N+f.da,Sh miqìu ^we;akï&·
(viii) .sKqï wdrïN lrkafka l=uk ldr®hhla i|yd o·
(ix) wfmalaIs; jHdmdr ms˙jegqu$jHdmdr Od˙;dj·
(x) .kqfokq ls¯ug wfmalaIs; wdldrh·
(xi) m%udKj;a iuqoafoaY ^w∞< fõ kï&· iy
^w2& wfkajdisl .kqfokqlrejka iïnkaOfhka jk úg(-
(i) Y%S ,xldfõ .sKqu wdrïN ls¯ug fya;=j·
(ii) Wmfoia ,nd °u i|yd n,h mjrd we;s ;eke;a;kaf.a fyda ;eke;a;kaf.a ku" ,smskh yd úfoaY .uka
n,m;%fha msgm;
^wd& my; ±lafjk f,aLk ,nd.; hq;= h' ^tla tla msgm; uq,a msgm; iu`. iiπ ;yjqre lrkq ,eìh hq;= h&(-
(i) y∫kd .ekSfï f,aLkfha msgm;·
(ii) ,smskh ;yjqre ls˙fï f,aLkj, msgm;·
(iii) úcd;sl .kqfokqlrejkaf.a .sKqï iïnkaOfhka jkúg" j,x.= ùid n,m;%fha$wjir m;%fha msgm;'
^2& ysñldr;aj$yjq,a jHdmdr .sKqï(
^w& my; ±lafjk f;dr;=re ,nd .; hq;= h(-
(i) jHdmdr ,shdm†xÑ ls˙fï f,aLkfha i|yka m˙† yjq,alrejkaf.a fyda whs;slrejkaf.a iïmQr®K kï·
(ii) jHdmdrfha iajNdjh·
(iii) m%Odk jHdmd˙l ia:dkfha ,shdm†xÑ ,smskh·
(iv) ;ks mqoa., .sKqïj,g w∞< jk m˙† whs;slref.a$yjq,alrejkaf.a y∫kd .ekSfï úia;r·
(v) iïnkaO lr .; yels ≥rl:k" µelaia wxl·
(vi) wd∞hï n≥ ,smsf.dkq wxlh·
(vii) ysñldr;aj md,kfha m%udKh·
(viii) fjk;a iïnkaê; jHdmdr iïnkaO;d·
^wd& my; ±lafjk f,aLk ,nd.; hq;= h' ^tla tla msgm; uq,a msgm; iu`. iiπ ;yjqre lrkq ,eìh hq;= h&(-
(i) jHdmdr ,shdm†xÑ ls˙fï f,aLkfha msgm;·
(ii) whs;slref.a f;dr;=re$yjq,a jHdmdr Tmamqj·
(iii) y∫kd .ekSfï f,aLkfha iy ,smskh ;yjqre ls¯fï f,aLkj, msgm;a·
^3& ixia:d$j.lSfï iSñ; iud.ï(-
^w& my; ±lafjk f;dr;=re ,nd .; hq;= h(-
(i) wdh;kfha ,shdm†xÑ kduh iy jHdmdr ,shdm†xÑ ls˙fï wxlh·
(ii) jHdmdrfha iajNdjh iy wruqK·
(iii) m%Odk jHdmd˙l ia:dkfha ,shdm†xÑ ,smskh·
(iv) ;eme,a ,smskh ^we;akï&·
(v) ≥rl:k$µelaia$Bfï,a·
(vi) wd∞hï n≥ ,smsf.dkq wxlh·
(vii) nexl= iuqoafoaY ^w∞< fõ kï&·
(viii) ;ks mqoa., .kqfokqlrejka iïnkaOfhka jk úg" ishÆ wOHlaIjrekaf.a wkkH;djh·
(ix) ishhg oyhlg jeä ialkaO m%d.aOk iïnkaO;djhla we;s m%Odk fldgia ysñhkaf.a ,ehsia;=j·
(x) md,s; iud.ï iy wdY%s; iud.ï ,ehsia;=j·
(xi) w;aikalrejkaf.a kï ms<sn| úia;r
* igyk( m%;s,dNS ysñldr;ajfha m%udKj;a úksúoNdjh iy;sl lrñka f;dr;=re fy,sorõ ls¯fï wjYH;dj,g hg;aj 1987
wxl 36 ork Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNd mk; hgf;a n,m;% ,nd ° we;s Y%S ,xldfõ fldgia
fj<|fmdf<a ,ehsia;=.; lr we;s fyda fjk;a hï fldgia fj<|m<l ,ehsia;=.; lr we;s iud.ï iïnkaOfhka
jkúg" wOHlaIjreka iy m%Odk fldgia ysñhka y∫kd .ekSu i|yd uQ,H wdh;kh úiska úYajikSh uQ,dY%j, i|yka
jk f;dr;=re Ndú;d lrkq ,eìh yelsh·
^wd& my; ±lafjk f,aLk ,nd.; hq;= h' ^tla tla msgm; uq,a msgm; iu`. iiπ ;yjqre l< hq;= h'&(
(i) ixia:d.; ls¯fï iy;slfha msgm;·
(ii) iud.ï mk; hgf;a 40 jk wdlD;sfha msgm;la ^mj;akd iud.ula ,shdm†xÑ ls¯u& fyda 1 jk wdlD;sfha
msgm;la ^iud.ula ,shd†xÑ ls¯u& iy idx.ñl jHjia:dj,sh·
(iii) .sKqu újD; ls¯u i|yd n,h fokq ,nk wOHlaI uKav,fha fhdackd iïu;h·
(iv) iud.ï mk; hgf;a 20 jk wdlD;sfha msgm;la ^wOHlaIjreka$f,alï fjkiaùu iy wOHlaIjreka$f,alï
ms<sn| úia;r&·
(v) iud.ï mk; hgf;a 44 jk wdlD;sfha msgm;la ^Y%S ,xldfjka neyerj ixia:d.; lrkq ,enQ iud.ul
iïmQr®K ,shdm†xÑ ,smskh fyda m%Odk jHdmd˙l ia:dkfha ,smskh· iy Y%S ,xldfõ msysgqjd we;s tu iud.fï
m%Odk jHdmd˙l ia:dkfha ,smskh&·
(vi) iud.ï mk; hgf;a 45 jk wdlD;sfha msg;la ^YS% ,xldfõ msysgd we;s jHdmd˙l ia:dkhla we;s Y%S ,xldfjka
msg; ixia:d.; lr we;s iud.ul wOHlaI uKav,fha ,ehsia;=j iy ta ms<sn| úia;r·
(vii) Y%S ,xld wdfhdack uKav,fha wkqu; iud.ula fõ kï" wdfhdack uKav, .súiqfï msgm;la·
(viii) wmkhk ixjr®Ok uKav,fha wkqu; iud.ula fõ kï" wmkhk ixjr®Ok uKav, wkqu; ,smsfha msgm;laa·
(ix) fmd≥ ks, ,ehsia;=.; iud.ula kï" jHdmdrh wdrïN ls˙u i|yd jQ iy;slfha msgm;la·
(x) wjia:dfjdaÑ; m˙† wefgdar®ks n,m;%fha fyda wOHlaI uKav, fhdackd iïu;fha msgm;la iu`.ska .kqfokq
ls˙u i|yd n,h fokq ,nk ;eke;a;df.a fyda ;eke;a;kaf.a kï·
(xi) wdikak;u ú.Kkh lrk ,o .sKqï ;sfí kï" tu .sKqï'
igyk( by; f,aLk úfoaYhl ° ,shdm†xÑ lr we;s iud.ula i|yd o w∞< lr .kq ,eìh hq;=h' by; f;dr;=re imhd
fkdue;s wjia:djl °" f,aLkuh fkdjk l%u u.ska Kh f;dr;=re ldr®hdxYhla (CRIB) nexl= iuqoafoaY" lafIa;% m¯laIK iy
.kqfokqlref.a jHdmdr fjí wvú fj; m%fõY ùu u.ska f,aLk fida†is lrkq ,eìh yelsh'
^4& iudc Yd,d" iñ;s mqkH wdh;k" ix.ï iy rdcH fkdjk ixúOdk(
^wd& my; oelafjk f;dr;=re ,nd .; hq;=h·
(i) wdh;kfha ,shdm†xÑ ku iy ,shdm†xÑ wxlh·
(ii) wêldr m;%h" jHjia:dj hkd†fha i|yka m˙† ,shdm†xÑ ,smskh·
(iii) ;ks mqoa., .sKqïj,g w∞< jk wdldrhg" ks,Orhka" w;aikalrejka" m˙md,lhka fyda md,k uKav,fha
fyda lñgqfõ idud‚lhka fyda w∞< wdh;kfha fufyhqï lghq;= flfrys md,khla fyda n,mEula l< yels
fjk;a ;eke;a;ka hg;a ms˙fihska fofofkl=f.a wkkH;djh·
(iv) .sKqï újD; ls¯u i|yd n,h fokq ,nk lñgq fyda wOHlaI uKav, fhdackd iïu;h·
(v) wd∞hï$wruqo,a uQ,dY% iy uÜgï·
(vi) fjk;a iïnkaê; wdh;k$wdY%s; iud.ï$ixúOdk·
(vii) ≥rl:k$µeisfï,a wxlh$B-fï,a ,smskh·
^wd& my; ±lafjk f,aLk ,nd.; hq;= w;r uq,a f,aLkh iu`. iiπ ;yjqre l< hq;= h(-
(i) ,shdm†xÑ f,aLkfha$jHjia:dfõ wêld¯ m;%h hkd†fhka tll msgm;la·
(ii) .sKqï újD; ls¯u i|yd n,h mjrkq ,nk wOHlaI uKav, fhdackd iïu;h·
(iii) wefgdar®ks n,m;%fha fyda wOHlaI uKav,$lñgq fhdackd iïu;fha msgm;la iu`. .kqfokq i|yd Wmfoia
,nd °ug n,h mjrd we;s ;eke;a;kaf.a kï'
^5& Ndr" kdñlhska iy úYajikSh .sKqï(-
^w& my; ±lafjk f;dr;=re ,nd .; hq;= h'
(i) ;ks mqoa., .sKqïj,g w∞< jk wdldrhg" ishÆ Ndrlrejkaf.a iu:lrejkaf.a$m%∞klrejkaf.a iy
m%;s,dNSkaf.a y∫kd .ekSfï úia;r·
(ii) .kqfokqlre §b†˙m;ajkakl=¶ f,i l%shdlrkakl= o ke;fyd;a Ndrlrejl=" kdñlhl= fyda fjk;a w;rue†hl=
f,i l%shdlrkakl= o hkak·
^wd& my; ±lafjk f,aLk ,nd .; hq;=h' ^tla tla msgm; uq,a msgm; iu`. iiπ ;yjqre l< hq;=h'&
(i) ndr Tmamqfõ msgm; w∞< fõ kï·
(ii) ishÆ ;ks mqoa.,hska ms<sn| úia;r·
^6& jHdmdr jia;= iy iq/l=ïm;a wxYfha ksYaÑ; kshuhka(-
^w& Y%S ,xld iq/l=ïm;a yd úksuh fldñIka iNdj úiska wkqu; lrkq ,nk wruqo,aj,ska my; ±lafjk f;dr;=re
,nd .; hq;= h'
(i) wruqof,a kï ·
(ii) wruqof,a wruqK ·
(iii) wruqo, ia:dmkh l< ia:dkh ·
(iv) wruqof,a Ndrlref.a$l<ukdlref.a ^ku" ,smskh" úia;r hkd°& f;dr;=re·
(v) Ndrlre$l<ukdlre iud.ula jkafka kï" tu Ndrlre$l<ukdlre ixia:d.; l< †kh" ixia:d.; l<
ia:dkh iy ,shdm†xÑ ,smskh ·
(vi) wruqo, msysgqùug iy l<ukdlrKhg w∞< f,aLkj, msgm;a ^W∞( m%ldY m;%h$Ndr Tmamqj$l<ukdlrK
.súiqu$nexl=lrejkaf.a .súiqu$ú.Kljrekaf.a .súiqu& ·
(vii) w∞< rfÜ wëlaIK wêld˙h úiska ksl=;a lrkq ,nk wruqo, wkqu; ls¯fï ,smsfha msgm; ·
(viii) w∞< Ndrldr .súiqu$.súiqïj, msgm;$msgm;a ·
(ix) m%;s,dNSkaf.a úia;r ·
^wd& iy;sl ls¯fï wjYH;djh(
uOHu ;ekam;= Ndr moaO;shg Ndr°ug kshñ; ishÆ ;yjqre ls¯fï f,aLk" wh≥ïlre ms<sn| j,x.= Ndjhla ,nd °fï ldr®hh
i|yd my; ^w& fyda ^wd& fldgiaj, ksYaÑ;j olajd we;s ;eke;a;ka úiska iy;sl ls¯u" ,shd w;aika ls¯u fyda i;Hdmkh
ls¯u l< hq;= fõ'
^w& wfkajdisl b,aÆïlrejka i|yd -
^i& iud.ï f,alï fyda iudk wêldrhla úiska ·
^ii& Y%S ,xld úfoaY ¥; uKav, ks,Orhl= fyda uq,a f,aLk ksl=;a lrkq ,enQ rfgys Y%S ,xld fldkaishq,r®
ks,Orhd úiska ·
^iii& wh≥ïlre m†xÑj isák rfgys fid,sisgr®jrhl=" kS;s{jrhl= fyda jD;a;sfha fh° isák fkd;d˙iajrhl=
úiska ·
^iv& Ndrldr nexl=j úiska ·
^v& f.da,Sh Ndrlre úiska ^Ndrldr nexl=j úiska f.da,Sh Ndrlref.a w;aifka ksjer†Ndjh iy;sl l<
hq;= h& ·
^vi& ;e/õlrejl= úiska ·
ixialrKh& ys 4 jeks fjΩfuys 1'2 j.ka;sfhys ±lafjk ffoksl fufyhqï ld,igyk my; ±lafjk m˙† ixfYdaOkh
lrkq ,nk nj fuhska ±kqï fokq ,efí'
fõ,dj fufyhqu ldr®hhka$.kqfokq
fm'j' 6'30 moaO;sh wdrïN ls¯u ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh iy ksr®f,aLk iq/l=ïm;a moaO;sh
wdrïN ls¯u
fm'j' 7'30 isg †kfha wdrïNl ieliqï lghq;= iq/l=ïm;a i|yd jk ks, ñ, .Kka hdj;ald,Sk ls¯u iy oji ;=<
fm'j' 8'00 ,ndfok øjYS,;d myiqlï i|yd iq/l=ïm;a ysñld˙;ajh i,l=Kq
olajd ls¯u
fm'j' 8'00 ,xldfiÜ,a moaO;sh .kqfokq i|yd újD; ls¯u .kqfokq wdrïN ls¯u i|yd moaO;sh újD; ls¯u
fm'j' 8'00 oji we;=<; øjYS,;d myiqlï$m%;sñ,° .ekSï iy oji we;=<; øjYS,;d myiqlï ,nd°u iy újg fj<| lghq;=
ks;H ;ekam;= myiqlï iajhxl%Shj mshùu iy ks;H ;ekam;= myiqlï m%;sñ,° .ekSïj, fojeks mdohg w∞<
wdmiq f.ùï lghq;=
fm'j' 8'15 †kh wdrïNfha lrk l,ams¯ï$fmd,S f.ùï f.dkq l,amsreKq iq/l=ïm;aj,g w∞< mshùï$iq/l=ïm;a l+mka i|yd
ls¯ï iy Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a l,ams¯ï f.ùï" ,xldfiÜ,a moaO;sfha .dia;=$ov uqo,a wh ls¯ï iy Y%S ,xld
uy nexl= iq/l=ïm;a l,ams¯ï
fm'j' 8'30 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO Y%S ,xld wka;r® nexl= f.ùï l%ufhys m<uq jk pl%h$m%Odk
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u ksIaldYk moaO;shg w∞< Y=oaO ksIaldYk fYaIhka mshùu
fm'j' 8'30 ia:ßr mokula u; ñ,° .ekSï yd úls”ï$†.= ld,Sk újg fj<| lghq;= hgf;a m%;sñ,° .ekSï" m%;súl=Kqï
úl=Kqï fjkaish$†.= ld,Sk Y%S ,xld uy nexl= †.= ld,Sk Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a fjkafoaish iy †.= ld,Sk
iq/l=ïm;a ksl=;a ls¯u úl=Kï
q fjkafoaisfhys m%:u mdoh
fm'j' 8'45 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kfha m<uq pl%h
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u
fm'j' 9'00 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO úoHq;a wruqo,a mej¯ï i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kfha m<uq pl%h
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u
fm'j' 11'00 m%;súl=Kqï iy ia:djr Kh myiqlug w∞< wdmiq újg fj<| lghq;= iy ks;H Kh myiqlu hgf;a m%;súl=Kqï j,
f.ùï fojk mdohg w∞< mshùu
fm'j' 11'45 †.= ld,Sk m%;súl=Kqï ^fjkafoaish& újg fj<| lghq;= hgf;a m%;súl=Kqï j, m%:u mdohg w∞<
mshùï lghq;=
m'j' 1'00 m%d:ñl fjkafoaishg w∞< mshùï lghq;= wjika m%d:ñl fjkafoaisfha iq/l=ïm;a mshùu
ls¯u$flá ld,Sk Y%S ,xld uy nexl= iq/l=ïm;a flá ld,Sk uy nexl= iq/l=ïm;a fjkafoaisfha mshùu
fjkafoaish
m'j' 1'15 flá ld,Sk úl=Kqï$m%;súl=Kqï ^fjkafoaish& flá ld,Sk úl=Kqï$újg fj<| lghq;= wdY%s; m%;súl=Kqï j, m%:u
mdohg w∞< mshùï lghq;=
m'j' 2'45 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO mshjqï ksIaldYkh iy .e,mqï ksIaldYkh
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u
m'j' 3'00 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO Y%S ,xld wka;r® nexl= f.ùï l%ufhys fojk pl%h
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u iajhxl%Sh fg,r® hka;% i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kfhys fojk pl%h
;=kajk mdr®Yaùh .kqfokq i|yd moaO;sh jeiSu wka;r® nexl=j,g w∞< MT2XX ldKavfha m◊jqv yer tu osk ;=<
;=kajk mdr®Yajfha wÆq;a .kqfokq (T+0) i|yd moaO;sh jeiSu
m'j' 3'15 ,xldla,shr® fj;ska ,efnk nyq mdr®Yaùh Y=oaO úoHq;a wruqo,a mej¯ï i|yd jQ fmd≥ hdka;%Kfha fojk pl%h
mshjqï f.dkqj moaO;sh fj; fhduq ls¯u
m'j' 3'45 iyNd.s;aj wdh;kj,g oji we;=<; øjYS,;d iyNd.s;aj wdh;k úiska m'j' 3'45 ka miq oji we;=<; øjYS,;d
myiqlu ,nd .ekSu wjika ls¯u myiqlu m%;sñ,° .ekSu is≥ fkdl< hq;h= s'
m'j' 4'00 ks;H ;ekam;= myiqlï ks;H ;ekam;= myiqlï m%:u mdohg w∞< mshùu
m'j' 4'15 ks;H Kh myiqlï ks;H Kh myiqlï m%:u mdohg w∞< mshùu
m'j' 4'15 oji we;=<; øjYS,;d myiqlu wdmiq f.ùu oji we;=<; øjYS,;d myiqlu wdmiq whlr .ekSu
m'j' 4'30 .kqfokq i|yd moaO;sh jeiSu moaO;sh úiska fuu fõ,dfjka miqj jeä≥rg;a .kqfokq Ndr fkd.kS'
.kqfokq i|yd moaO;sh jeiSfuka miq tf;la fm<.eiS ;snqKq
.kqfokq lsisjla fõ kï tajd k;r ùu yd wj,x.= ùu is≥ fõ'
m'j' 4'30 isg oji wjidkhg w∞< ieliqï lghq;= oji wjidkhg w∞< ieliqï lghq;=
m'j' 5'00 olajd W∞( jdr®;d ms<sfh< ls¯u$w∞< f.dkq fmd≥ f,crh fj; fhduq
ls¯u" ,xldfiÜ,a .dia;= whls¯u i|yd w∞< o;a; ms<sfh< ls¯u
iy uqøK jdr®;d ieliSu wh;a fõ'
m'j' 5'00 moaO;sh ixjD; ls¯u ;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh iy ksr®f,aLk iq/l=ïm;a mshùfï
moaO;shg w∞< ishÆu uD≥ldx. jid ±óu' o;a; fjk;a o;a;
.nvdjl igyka ls¯u'
3' ld, igyfka ±lafjk fõ,djkag wkqj ishÆu .kqfokqj, mshùï lghq;= ksishdldrfhka is≥ ls¯u i|yd mshùï .sKqï
ms˙laiqï ksfla;kh u.ska ks¯laIKh l< hq;= njg;a" ;u mshùï .sKqïj, m%udKj;a wruqo,a fYaIhka mj;ajd .ekSug
j.n,d .; hq;= njg;a iyNd.s;aj wdh;k fj; fuhska Wmfoia fokq ,efí'
ã' l=udr;=x.
wOHlaI" f.ùï iy mshùï
fhduq wxlh ( 34$07$029$0001$002 2016 foieïnr® 09
pl%f,aL wxlh ( f.ùï iy mshùï moaO;s pl%f,aL wxl 04$2016
,xldfiÜ,a moaO;sfha ishÆu iyNd.s;aj wdh;k fj;"
2016 foieïn¾ ui 18 jk Èk iÔù mÍlaIKhla meje;aùu
i|yd ,xldfiÜ,a moaO;sh újD; lsÍu
,xldfiÜ,a moaO;sfha ^;;ald,Sk o< mshùï moaO;sh iy ksr®f,aLk iq/l=ï moaO;sh& uD≥ldx.j, is≥ lrk ,o kj ixialrKfha
m¯laIK i„ùj w;ay∞ ne,Su i|yd 2016 foieïnr® ui 18 jk b˙∞ †k iSñ; ldr®hhka fjkqfjka újD;j ;nkq ,nk nj
fuhska ±kqï fokq ,efí' tfia jqjo" ,xldfiÜ,a moaO;shg iïnkaO w;=re uqyqK;a ^újg fj<| lghq;= wd°& iïnkaO .kqfokq
mshùï mQr®fjdala; †kfha ° is≥ lrkq fkd,efí'
tneúka ,xldfiÜ,a moaO;sh mQr®fjdala; †kfha újD;j ;nkq ,nkqfha uD≥ldx.j, is≥lrk ,o kj ixialrKfha m¯laIK
lghq;= i|yd Y%S ,xld uy nexl=fõ f;dr;=re ;dlaIK fomdr®;fïka;=j úiska úfYaIfhka kï lrk ,o .kqfokq m¯laId ls¯u
i|yd muKla jkq we;'
ta wkqj" my; i|yka Wmfoia wkqj lghq;= lrk f,i b,a,d isákq ,efí'
^1& 2016 foieïnr® ui 18 jk †k i„ù m¯laIKh wjidkfha ° b†˙ ∞;u iys; .kqfokq moaO;sfhka bj;a lrk fyhska t†k
^i„ù m¯laIK †kh& ;=< lsis≥ b†˙ ∞;u iys; .kqfokqjla moaO;shg we;=<;a fkdl< hq;=h'
^2& 2016 foieïnr® ui 18 jk †k" CBCELKLAXXX, CBCELKLSXXX iy CBCELKLXXXX hk fla; wxl u.ska ckkh lrkq
,nk iaúµaÜ (SWIFT) m◊jqv ish,a, fkdi,ld ye˙h hq;=h'
,xldfiÜ,a iyNd.s;aj wdh;k iuÛ meje;afjk fuu i„ù m¯laIKh 2016 foieïnr® ui 18 jk †k fmrjre 9'00 isg
fmrjre 11'30 olajd meje;afõ' wjYH m¯laIK ie,eiau" 2016 foieïnr® ui 16 jk †kg fyda Bg fmr f;dr;=re ;dlaIK
fomdr®;fïka;=j úiska iyNd.s;aj wdh;k fj; úoHq;a ;emEf,ka tjkq ,efí'
i„ù m¯laIKh idr®:lj ksu ls¯fuka miq" ,xldfiÜ,a moaO;sfha uD≥ldx.j, is≥lrk ,o kj ixialrKh 2016 foieïnr® ui
19 jk †k isg Ndú;h i|yd lghq;= i,iajd we;'
ã' l=udr;=x.
wOHlaI" f.ùï iy mshùï
2' 2016 wf.daia;= ui 01 jk †k isg n,meje;afjk m˙† ishÆu m%d:ñl wf,úlrejka my;ska i|yka ldr®hhka i|yd
Y%S ,xldj fjkqfjka ksr®udKh lr we;s í¨ïnr®.a fj<| moaO;sh ^Bloomberg Trading Platform& Ndú;d l< hq;=hs'
i) wka;r® m%d:ñl wf,úlrejka w;r ysñlï u; mjrk w;amsg .kqfokq is≥ ls¯u· iy
ii) m%d:ñl wf,úlrejka fkdjk wdfhdaclhka iuÛ is≥ jk remsh,a ñ,shk 50 blaujk ishÆu ysñlï u; mjrk
w;amsg .kqfokqj, M,∞hS wkqmd;hka yd m%udKhka tu .kqfokq is≥j úkdä 30 la we;=<; jdr®;d ls¯u'
3' ;e/õlrejka iuÛ is≥ lrkq ,nk by; 2(ii) ys i|yka .kqfokq úl=Kkq ,nk m%d:ñl wf,úlrejka úiska jdr®;d l<
hq;=hs'
fuhg - úYajdiS
w;aika lf<a" à'tÉ'î' ir;apkaø
rdcH Kh wêld¯
^W!& .ïno ≥.S ck;dj w;r wd;au úYajdih f.dvke.Su iy iudc i„ùlrK ls%hdj,sh yryd Tjqkaf.a mrdhka; Ndjh
wvq ls¯u'
^t& jHdmD;sfha b,lal lKavdhï i|yd fiajh ls¯ug rdcH yd rdcH fkdjk ixúOdk †˙u;a ls¯u'
4' Wmdh udr®.
^w b,lal.; m%;s,dNSka y`≥kd .ekSu'
^wd& iajidOk lKavdhï njg m%;s,dNSka m;a ls¯u'
^we& Kh iemhSfï n,mEu we.hSu i|yd mdol iólaIKh Tiafia f;dr;=re /ials¯u'
^wE& iajidOk lKavdhï nexl= yd uQ,H moaO;s i|yd iïnkaO ls¯u'
^b& m%;s,dNSka w;r b;s˙ ls¯u m%jr®Okh ls¯u'
^B& l=i,;d mqyqKq yd wfkl=;a iyk fiajd ,nd °u'
^W& lKavdhï wem ,nd°u u.ska Kh ,nd .ekSu myiq ls¯u'
^W!& lKavdhï mdol ixjr®Ok iñ;s Yla;su;a ls¯u yd Tjqka iyNd.s;aj uQ,H wdh;k iu. iïnkaO ls¯u'
^t& wdodhu Wmoùfï ls%hdj,Skaj, m%.;sh wëlaIKh ls¯u'
5' jHdmD;s jHdma;sh
fuu jevigyk †jhsk mqrdu ls%hd;aul lrkq ,efí' †<s`≥lu msgq oelSu i|yd jk laIqø Kh jHdmD;sh ^PAMP& iu.
w;sÉPdokh je<elaùug iyNd.s;aj uQ,H wdh;k lghq;= l< hq;= fõ'
6' Kh myiqlï
NADeP hgf;a" flá yd uOH ld,Sk Kh fyda lKavdhï Kh" wdodhï Wmoùfï ls%hdj,Ska Wfoid iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
yryd ,ndfokq ,nkafka iajidOk lKavdhïj, isák ;ks mqoa.,hskag fyda mqoa.,hska lsysm fofol=f.ka ie≥ï,;a
lKavdhï i|yd h' ls%hdld¯ jHdmD;s i|yd Kh ,nd°u tu jHdmD;sj, ldr®hidOk wëlaIKh yd Kh kej; whlr
.ekSfï ls%hdj,sh iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, j.lSu fõ' Kh ,nd°fï ls%hdj,sfha° m%;s,dNSka y`≥kd .ekSu" lKavdhï
ksr®udKh ls¯u" m%;s,dNSka mqyqKq ls¯u yd YlH;d jr®Okh" b;=reï jeä ls¯u yd wjidkfha Kh m%∞kh ls¯u ;=<ska
iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, jeo.;a ldr®hNdrhla bgq lrhs' lKavdhï mSvkh yd lKavdhï j.lSï yryd Kh wëlaIKh
yd Kh uqo,a kej; ,nd .ekSu i|yd m%;s,dNSka úiska jeo.;a ldr®hNdrhla bgq lrhs'
7' fhda.H ls%hdldrlï
m%;s,dNSka úiska is≥ lrkq ,nk wdodhï Wmoùfï ls%hdj,Ska u.ska fuu jHdmD;sh i|yd wjYH ia:djr yd ldrl
m%d.aOk wjYH;djhka imqrd .kq ,efí' fuu wdodhï Wmoùfï ls%hdj,Ska iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska ms<s.kq ,nhs'
wod< ls%hdldrlïj, uQ,sl jr®.SlrKh my; oelafõ'
^w& lDIs jHdmdr$lDIslr®u
^wd& ëjr
^we& mY= iïm;a
^wE& fjf<| yd fiajd
^b& l=vd jHdmdr
^B& wfkl=;a
8' iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, ls%hdldrlï yd j.lSï
fuu jevigyk ls%hd;aul ls¯u i|yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, ls%hdld¯ iyNd.s;ajh w;HdjYH fõ'
iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, m%d:ñl j.lSï my; m˙† fõ'
^w& fuu jevigyk ls%hd;aul ls¯u i|yd wjYH ldr®huKav,h fjka ls¯u iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska is≥ l< hq;=
fõ'
^wd& kshñ; m˙† Kh uqo,a ,nd°u yd Kh uqo,a 4 fldgfia i|yka Wmdhudr®. j,g wkql+, nj iy;sl ls¯u'
^we& idud‚lhka i|yd Kh ,nd°ug fmr Tjqkaf.a iudc i„ùlrKh yd mqyqKqj m%udKj;a o hkak iy lKavdhï
f.dvke.Su yd ,shdm†xÑh ms<sn|j iyNd.s;aj uQ,H wdh;kh j.lSfuka lsh
% d l< hq;= fõ'
^wE& iajidOk lKavdhï i|yd Kh ,nd°ug fmr iudc i„ùlrKh yd mqyqKqj m%udKj;a o hkak fidhd ne,sh hq;=h'
^b& Kh fhdackd l%ufha tla tla Wm jHdmD;sj, ;dlaIKsl yd uQ,Huh YlH;dj ms<sn|j iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
iEySulg m;a úh hq;=h'
^B& iajidOk lKavdhï yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r mj;sk in|;dj Yla;su;a ls¯u i|yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
iajidOk lKavdhï ksrka;rj wëlaIKh l< hq;= fõ'
^W& †ia;s%lalj, ia:dms; iajidOk lKavdhïj, uQ,H ls%hdldrlï wod< iyNd.s;aj uQ,H wdh;k u.ska udislj wëlaIKh
l< hq;= w;r" YdLd l<ukdlre fyda Tyqf.a ksfhda‚;fhl= tu lKavdhïj, udisl /iaùu i|yd iyNd.s úh hq;=h'
^W!& Wm jHdmD;sj, idr®:l;ajh iy th †<s`≥ m%cdj u; we;s lrk n,mEu wëlaIKh iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska is≥
l< hq;= fõ'
^t& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fuu Kh fhdackd l%uhg wod<j fjku jdr®;d yd .sKqï mj;ajdf.k hd hq;= fõ'
^ta& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fufyhqï Wmfoiaj, olajd we;s m%;suQ,H ls%hd ms<sfj, wkq.ukh l< hq;= fõ'
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska jHdmD;shg wod< jdr®;d iy .sKqï m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ yd lDIsldr®ñl
ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqof,a ks,Od¯kag wjYH jQ úg ,nd †h hq;=h' ;jo" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska
Tjqkg jdr®Isl jdr®;d" ú.Kk jdr®;d" uQ,H m%ldYk" m%.;s jdr®;d we;=Ω wfkl=;a jdr®;d ,nd †h hq;=h'
9' iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, ldr®huKav, mqyqKqj
jHdmD;s l<ukdlrK tallh u.ska iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, ldr®huKav,h i|yd wjYH jQ wjia:djkays° YlH;d
ixjr®Ok jevigyka ls%hd;aul lrkq ,nhs'
10' m%;s,dNSka i|yd jQ iq≥iqlï
^w& m%;s,dNSka bvï wysñ l=gqïN j,ska úh hq;=h'
^wd& fuu jevigyk hgf;a Tjqka úiskau iajWmldrl lKavdhï f,i msysg jQ l=gqïNj, idud‚lhka ùu'
^we& fjk;a uQ,H wdh;kj, Kh meyer y˙k ,o l=gqïN fkdúh hq;=h'
11' lKavdhï ksr®udKfha fufyhqï iïnkaO uQ,sl uQ,Or®u
^w& fuu jevigyfka ishÆ m%;s,dN jevigyka lafIa;%h ;=< isák iq≥iqlï,;a iEu b,lal.; lKavdhïj,g ,eìh hq;=
lKavdhï ksr®udKh ls¯fï° th tlu l=gqïNfha fyda tlu mjqf,a fkdjk idud‚lhska 5 - 8 l f.ka iukaú; úh
hq;=h'
^wd& fuu jevigyk hgf;a Kh m%∞kh ls¯u" fuu lKavdhfï fyda jHdmD;sfha iudc i„ùlrKh" mqyqKqj" YlH;d
ixjr®Okh iy wju jYfhka udi 3 l ld,hla ;=, is≥l< b;=reï ms<sn`o YlH;dj ;yjqre lr.ekSfuka miqj is≥
l< hq;= fõ' flfia fj;;a fokq ,nk remsh,a ñ,shk 90 l laIqø Kh uqo, ,nd°u i|yd kj lKavdhï we;s ls¯u
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska is≥ fkdl< hq;= w;r" mj;sk iy m˙K; lKavdhï ;=<ska m%;s,dNSka f;dard .; hq;=
fõ' 2016 udr®;= udifhka miq jHdmD;s m%;smdok by< .sh fyd;a kj lKavdhï ksr®udKh ls¯u is≥ l< yel' tfukau
wfmalaIs; wruqKg <Ûd ùu i|yd iudc i„ùldrlhkaf.a n|jd .ekSu ksr®foaY fkdlrk kuq;a" ta i|yd iyNd.s;aj
uQ,H wdh;k úiska Tjqkaf.a mj;akd lafIa;% cd, fhdod .kq we;'
^we& wdr®:ßl ;;a;ajh wkqj" iucd;Sh nj mj;ajd .ekSu iy;sl ls¯ug iudk wNs,dYhka iys; iudk uÜgfï wdodhï,dNSka
jqjo f;dard .; yel'
^wE& lKavdhï ls%hdldrlï yd wfkHdakH .kqfokq myiqfjka is≥ ls¯u i|yd lKavdhul idud‚lhka Tjqkg myiqfjka
yuqùug yels jk m˙† wdikak m†xÑlrejka úh hq;=h'
^b& lKavdhï idud‚lhka w;=˙ka fmr f.ùï meyer y˙kakka ms<sn|j úfYaI wjOdkhla fhduq l< hq;=h' ´kEu uQ,H
j.lSula meyer y˙kafkla Tyqf.a j.lSu bgq lrk f;la" Kh .ekSu i|yd kqiq≥iafila fõ'
12' lKavdhï ls%hdldrlï
^w& iEu lKavdhulu kdhlfhla yd f,alïjrfhla isáh hq;=h'
^wd& wod< m%foaYfha myiq ia:dkhl i;shlg jrla lKavdhfï ishÆfokd /iaúh hq;=h' ixúOdkh fjkqfjka j.lsh hq;=
jk lKavdhfï idud‚lhd wksjdr®hfhka fuu /iaùug iyNd.s úh hq;=h'
^we& i;sm;d ld,dka;rhla ;=< fldmuK m%udKhla b;s˙ l< hq;=o hkak lKavdhfï idud‚lhska úiska ;SrKh l< hq;=h'
i;sm;d yuqùï j,° b;=reï tl;= ls¯ug lKavdhu W;aidy .; hq;=h' lKavdhu úiska ;SrKh lrkq ,nk b;s˙ l<
hq;= jQ uqo, lKavdhfï iEu idud‚lfhl=gu iudk uqo,la úh hq;=h' iyNd.s;aj uQ,H wdh;k j,ska Kh ,nd .kakd
lKavdhï idud‚lhska wkqms<sfj, lKavdhu úiska ;SrKh l< hq;=h'
^wE& Kh tl;= ls¯fï° yd wfkl=;a ls%hdldrlï j,°" kshñ; fõ,djg meñ”u jeks iajhx úkh mj;ajd .ksñka
lKavdhu úiska iyNd.s;aj uQ,H wdh;k i|yd iydh oelaúh hq;=h'
^b& lKavdhul idud‚lhska lsysmfofkla tla ù yjq,a Khla wh≥ï l<fyd;a wdodhï Wmoùfï ls%hdldrlïj, YlH;dj
mokï lrf.k Tjqkg Kh ,nd°fï yelshdj iyNd.s;aj uQ,H wdh;k i;=j mj;S'
^B& lKavdhul idud‚lhska fofofkl=g fyda lsysmfofkl=g tlaù" tlu jHdmD;shla i|yd Kh uqo,la ,nd .;yel'
13' b;=reï ls%hdldrlï
lKavdhula f.dvke.Sug yd Kh iemhSug m%;s,dNSkaf.a b;=reï jeo.;a jk fyhska" jevigyk ;=< b;=reï ls%hdldrlï
jeo.;a ls%hdj,shla fõ' jevigyfka Kh ,nd .ekSu msKsi m%;s,dNSka b;s˙ ls¯u is≥ l< hq;=h' jevigyfka b;=reï Yla;sh
by< kexùu" lKavdhï idud‚lhka w;r b;s˙ ls¯fï mqreoao yqre ls¯ug iy m%;s,dNSkaf.a iudc yd wdr®:ßl wdrlaIKh
Wfoid odhl;ajh iemhSu u.ska Tjqkaf.a ne£ï jvd;a Yla;su;a ls¯ug bjy,a fõ'
^w& lKavdhula ksr®udKh l< miq Tjqkaf.a m%:u ldr®hh jkafka" b;s˙ ls¯ug kshe,Suhs' i;sm;d ld,dka;rhla ;=<
fldmuK m%udKhla b;s˙ l< hq;=o hkak lKavdhfï idud‚lhska úiska ;SrKh l< hq;=h' b;=reï m%udKh ksr®Kh
ls¯fuka wk;=rej i;sm;d yuqùïj,° b;=reï tl;= lr tu uqo,a iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj, lKavdhï b;=reï
.sKqul ner ls¯u is≥ l< hq;=h'
^wd& lKavdhï b;=reï wruqof,a mqoa., .sKqï md,khg wod< kshuhka yd fldkafoais i|yd lKavdhu úiska j.lsh hq;=h'
;ks mqoa.,fhl=g lKavdhfï wfkl=;a ishÆu idud‚lhkaf.a wkque;shlska f;drj lKavdhï b;=reï .sKqfuka uqo,a
wdmiq ,nd .ekSu is≥ l< fkdyel'
^we& iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfhka idud‚lfhl=g Kh uqo,la ,enqKq miq" lKavdhï b;=reï .sKqfï we;s ;ekam;= Kh
uqo,g iudk foam,la$wdrlaIKhla f,i r|jkq ,nk w;r" wod< Kh iïmQr®Kfhka mshjk ;=re ;ekam;= uqo, ksoyia
fkdlrkq we;' flfia fj;;a" fjf<|fmd, mj;akd fmd,S wkqmd;hkag wod< fmd,S uqo,la b;=reï .sKqfï fYaIh
mokï lrf.k ,nd fok w;r" th lKavdhu i;= foam,;a f,i r|jkq ,efí'
^wE& iuia; lKavdhfï lKavdhï wruqo,a l<ukdlrKh iïmQr®K l< miq lKavdhfï kdhl yd f,alï ;k;=re
orkakka úiska lKavdhï b;=reï .sKqï ls%hd lrjkq ,nhs' lKavdhfï ishÆfokdf.a wkque;sh u; muKla lKavdhï
b;=reï .sKqïj,ska uqo,a wdmiq ,nd .ekSu is≥ l< yel'
^b& ;u ;ekam;=j, ksrjoahNdjh ;yjqre lr .ekSug yels jk m˙† iEu lKavdhï yuqùul°u lKavdhï kdhlhd úiska
iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfhka ksl=;a lrk ,o b;s˙ ls¯fï fmd; iNdjg b†˙m;a l< hq;=h'
lKavdhï idud‚l;ajfha lsishï fjkila we;s jqjfyd;a" b;s˙ idud‚lhska ishÆfokdf.a wkque;sh u; iyNd.s;aj
uQ,H wruqo,g lKavdhï kdhl fyda f,alï úiska oekqï †h hq;= w;r" f,cr$n,m;%j, wjYH ixfYdaOkhka is≥ l<
hq;=h'
14' lKavdhï idud‚lhska mqyqKq ls¯u
^w& fuu jevigyfka ;reKhka mqyqKq ls¯u hgf;a m%;s,dNSka i|yd mqyqKqj ,nd °u ^oDv yd uD≥ l=i,;d& is≥ lrhs'
^wd& úúO N+f.da,Sh m%foaY wdjrKh jk m˙† iyNd.s jk m%udKh u; mokïj fcHIaG l<ukdlrejkaf.a iyfhda.h
we;sj iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska mqyqKq hehs ixúOdkh lrkq ,efí'
^we& mqyqKq ls¯ï i|yd jk úhou m%;s,dNSkaf.ka ksoyia jk w;r" th jHdmD;s l<ukdlrK wxYh úiska orkq ,efí'
15' Kh ,nd .ekSug imqrd,sh hq;= iq≥iqlï
lKavdhulg Kh ,nd .ekSu i|yd wju udi 03 l mQr®j ld,hla isáh hq;= w;r" tu ld,h ;=<° lKavdhfï idud‚lhka
idudkH b;s˙ ls¯ï iy f.j;= j.d lghq;= jeks lKavdhï ls%hdldrlïj, ksr; úh hq;=h'
16' mqoa., Kh m%udKhka
wdodhï W;amdok ls%hdldrlï i`oyd re' 30"000 isg re' 300"000 l mrdihlg hg;aj ;ks mqoa., m%;s,dNSka i|yd Kh ,nd
°u is≥ flfr®'
17' iyk ld,h
wjYH jQ úfgl wdr®:ßl lghq;=j, iajNdjh u; iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska m%;s,dNSka yg iyk ld,hla ,nd °u is≥
lrhs' iyk ld,fha Wm˙uh udi yhlg iSud jk w;r" tu iyk ld,h ;=<° fmd,S uqo, f.ùug m%;s,dNshd ne£ isà'
18' fmd,S wkqmd;
lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqof,ka ,nd .kakd uqo,a ishhg 3'25la jQ jdr®Isl fmd,S wkqmd;h hgf;a
YS% ,xld uy nexl=j úiska iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fj; ,nd fok w;r" Tjqka tu uqo,a ishhg 6'5la jQ jdr®Isl fmd,S
wkqmd;hla hgf;a m%;s,dNSka yg ,nd fokq ,efí'
19' kej; f.ùfï kshuhka iy ld,iSudj
fláld,Sk fnda. j.djka i|yd ,nd .kakd lDIsldr®ñl Kh udi 09 la jeks flá ld,hla ;=< wdmiq f.úh hq;= w;r"
wfkl=;a Kh i|yd kej; f.ùfï ld,iSudj udi 36 fkdblauúh hq;= fõ' jHjidhlhkaf.a wfmalaIs; uqo,a m%jdyh u;
mokïj ldrl m%d.aOk Kh i`oyd kuHYS,S Kh wdmiq f.ùfï l%ufõohla iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska ielish hq;=h'
20' Kh wdrlaIKh
uQ,Or®uhla f,i fN!;sl iq/l=ï wjYH fkdfõ' Kh wdmiq f.ùï ,efnk f;la wksjdr®h lKavdhï b;=reï ^wju udi
3 la i|ydj;a& iq/l=ula f,i .; yelsh'
21' .sKqï yd uQ,H m%ldYk
^w& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska Wm Kh ;lafiarej" wkque;shka" Kh uqodye¯u yd wdmiq whlr .ekSu i|yd iq≥iq
.sKqï yd jdr®;d mj;ajd .; hq;=h'
^wd& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska" Kh ls%hdldrlï yd m%;suQ,H ls%hdldrlï fjkqfjka Wmfhda.S lr .ekSu i|yd fjka
fjkaj .sKqï mj;ajd .; hq;=h'
^we& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska ilik ;u .sKqï yd uQ,H m%ldYk m¯laId ls¯ï yd iudf,dapkh i|yd m%dfoaYSh
ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j yd lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo, fj; ,nd .; yels jk f,i
ielish hq;= w;r" wjYH úg tu wdh;k fj; b†˙m;a l< hq;=h'
22' Kh b,aÆïlrejka ,shdm†xÑh
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska Kh b,aÆïlrejkaf.a úia;r" Kh ,shdm†xÑ ls¯fï fmdar®uh" fufyhqï Wmfoia weuqKqu
^w& u.ska YS% ,xld uy nexl=fõ m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j" fj; iemhsh hq;=h'
23' m%;suQ,H ls%hdj,sh
fufyhqï Wmfoiays mkjd we;s fldkafoais wkqj YS% ,xld uy nexl=j úiska fuu fhdackd l%uh hgf;a m%∞kh lrk ,o
Kh i|yd 100] l m%;suQ,H iemhsh hq;= fõ'
^w& iyNd.s;aj uQ,H wdh;khkays YdLd ldr®hd, úiska Kh uqodye˙h miq tys m%Odk ldr®hd, u.ska m%;suQ,H" myiqlï
m%;smQr®Kh ls¯u i|yd jk wh≥ïm;a m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj; b†˙m;a l< hq;= fõ' tu m%;su, Q H
wh≥ïm;a iu. my; ,smsf,aLk b†˙m;a úh hq;= fõ'
1' m%;suQ,H i|yd wh≥ïm;
2' Kh uq∞ye¯fï m%ldYh
3' wod< uqoaor .dia;= iu. fmdrdka≥ m;%hla
4' uq∞ye¯fï igyk
5' YS% ,xld uy nexl=j fj; flfrk m%;s{dj iu. mejreï m;%h
6' Kh uq∞ye¯fï ,smsh
^wd& m%;suQ,H ksoyia ls¯u wh≥ïm;a ,efnk ms<sfj,g YS% ,xld uy nexl=j u.ska is≥ lrkq ,nhs'
^we& Kh m%;suQ,H i|yd jk b,a,Sï" Kh uqodyer uila we;=<; wod< uQ,H wdh;kfha m%Odk ldr®hd,h yryd m%dfoaYSh
ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj; b†˙m;a l< hq;= fõ'
^wE& m%;suQ,H wh≥ïm; ,eî i;shla we;=<; wod< f.ùï is≥ ls¯ug YS% ,xld uy nexl=j ne£ isà'
^b& YS% ,xld uy nexl=j úiska ilik ,o Kh wdmiq f.ùfï ld,igyklg wkqj" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska
m%d.aOkh yd fmd,S f.ùu is≥ l< hq;=h'
24' Wm Kh wdmiq f.ùu
^w& Kh ,dNshd" Kh jd˙l iyNd.s;aj uQ,H wdh;kh fj; f.úh hq;= fõ'
^wd& lKavdhï i;s /iaùïj,° kej; f.ùï$;ekam;a tl;= ls¯u i|yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fcHIaG
l<ukdlrejka$lafIa;% ks,Od¯ka i|yd n,h ,nd ° we;' ta i|yd ,≥m;la ksl=;a lrkq ,nhs'
25' wdmiq meyer y˙kakka i|yd jk ls%hdudr®.
Kh wdmiq f.ùu meyer y˙kakka mqΩ,a lKavdhï follg jr®.SlrKh l< yelsh'
^w& is;du;d Kh f.ùu meyer y˙kakka
^wd& is;du;d fkdjk Kh f.ùu meyer y˙kakka
fuu jr®.SlrKh fcHIaG l<ukdlrejka" lafIa;% ks,Od¯ka" lKavdhï$ix.ï kdhlhska yryd uQ,H wdh;kfha YdLd
l<ukdlreg ,nd .; yels f;dr;=re u; mokïj is≥ lrkq ,nhs'
^w& ys;du;d Kh f.ùu meyer y˙kakka
.kqfokqlre wdodhu Wmoùfï ls%hdldrlï u.ska m%udKj;a wdodhula we;s nj fmkS hk kuq;a Tyqf.a nexl=j fj; we;s
ne£u f.ùug wfmdfydi;a kï Tyq ys;du;d Kh f.ùu meyer y˙kafkls'
^wd& ys;du;d fkdjk Kh f.ùu meyer ye¯u
hï iajNdúl fya;=jla ksid ^.xj;=r" kshÛh" lDñ Wj≥r& Kh f.ùug wfmdfydi;a kï fyda Khlreg md,kh l<
fkdyels hehs fcHIaaG l<ukdlrejka yd lafIa;% ks,Od¯kaf.a iydh we;sj l<ukdlre úiska ;SrKh lrkq ,nk
ldrKhla ys;du;d fkdjk Kh f.ùu meyer ye¯ula f,i jr®.SlrKh lrhs'
fuu jr®.SlrKhka fol i|ydu Kh wdmiq whlr .ekSfï l%ufõohka my; m˙† fõ'
^w& ys;du;d is≥ lrk Kh meyer ye¯ï whlr .ekSu i|yd blaukska kS;suh ls%hdudr®. .; hq;=h'
^wd& ys;du;d fkdjk Kh meyer ye¯ï is≥ ls¯ï iïnkaOj YdLd l<ukdlrejka" lafIa;% ks,Od¯ka Tjqka mqoa.,slju yuqù
kej; f.ùfï l%ufõohla ilid °u is≥ lrhs'
^we& hï .ekqïlrefjl=g by; fya;= u; Kh kej; f.ùu m%;sixúOdkh lr .ekSug wjYH kï lKavdhu iu.
idlÉPd lr tu lKavdhu u.ska wod< fcHIAG l<ukdlreg fhdackdjla b†˙m;a l< hq;= fõ' fuu fhdackdj tu
.kqfokqlreg kj Kh m%odkh ls¯ula fkdúh hq;=h'
b,a,Su idOdrK hehs yefÛk úg° fcHIaaG l<ukdlre m%;sixúOdkh ls¯u wkqu; lrkq ,nhs'
^wE& uQ,H wdh;kh úiska Kh kej; m%;sixúOdkh l< úg° m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska tlS m%;sixúOdkh
l< wdldrh mokïj m%;suQ,H.; ls¯u is≥ lrhs∙
.kqfokqlref.a uQ,H wjYH;djh u; m%;sixúOdkh l< miq whùug .;jk ld,h u; .,mk ,o uqo,a m%udKh
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska f.ùug tl;= fõ'
26' jHdmD;s wruqo,a uqodye¯u
wkqnoaê; Kh .súiqu w;aika ls¯u YS% ,xld uy nexl=j yd fulS l%uhg iyNd.s jk n,m;%,dNS jdKsc nexl=j úiska is≥
lrkq ,nhs'
n,m;%,dNS uQ,H wdh;k úiska ishÆ Kh ,ehsia;=.; l< hq;= w;r" m%;suQ,H i|yd ,nd ° we;s wdlD;s m;%h wod<
,smsf,aLk iu. Kh uqodyer uila we;=<; b†˙m;a l< hq;= fõ'
fuu b,aÆïm;a ,eîfuka miq wod< uQ,H wdh;khg m%;suQ,H.; ls¯u m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j u.ska ;SrKh
ls¯u is≥ lrhs'
úuiqï Khlref.a ku yd cd'ye' Kh ,nd Wm Kh ksoyia m%;suQ,H wh≥ïlrk iyk kej; f.ùfï Wm f,aLkh
wxlh ,smskh wxlh .ekSfï wruqK * m%udKh lrk †kh m%∞ks; Kh m%udKh ld,h
Kh m%udKh jd˙l m%udKh jd˙l jákdlu m<uq jd˙lh wjika jd˙lh
pl%h ** ^re'& m%udKh ^re'& .Kk f.úh hq;= f.úh hq;= †kh
†kh
tl;=j
YS% ,xld uy nexl=j yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r jQ m%;suQ,H .súiqug tlÛ jQ m˙†" by; Kh uqo, kej; f.ùfï
Wmf,aLkh wkqj olajd we;s wr®O jdr®Isl jd˙lhka iys;j by; YS% ,xld uy nexl=j fj; mshjk njg wm úiska fmdfrdka≥
fjuq'
j.lsj hq;= ks,Od˙hdf.a w;aik
†kh (
*fufyhqï Wmfoiaj, 4 jk f√ofha i|ykaj we;s m˙†
**m<uq Kh uqo," fojk Kh uqo," f;jk Kh uqo, wd° f,i
Wmf,aLkh
Kh ,dNshdf.a ku iy
Kh m%udKh ^re'& †kh fkd;d˙ia
,smskh
úuiqï wxlh
1' Khlref.a úia;r
1'1 Khlrejdf.a ku (
1'2 Khlrejdf.a ,smskh (
2' Kh ms<sn| úia;r
2'1 Kh ,nd .kakd wruqK***
2'2 Wm jHdmD;sfha msysàu (
2'3 wkqu; jQ uqΩ Kh uqo, ( re'
ms˙jeh by< hdu fya;=fjka Kh uqof,a jeä ls¯ï ( re'
uqΩ uqo, ( re'
(
†kh (
Wm.%ka: VII
w¾: oelaùï
fufyhqï Wmfoiaj, ´kEu ;ekl i|yka lr we;s m˙† Kh .súiqfï ksr®jpkh lr we;s fldkafoaisj, wr®: my; m˙† fõ'
^w& fufyhqï Wmfoia hkqfjka y`≥kajkq ,nkafka" cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys Kh wxl 797 - LK 1 i|yd
wod< fufyhqï Wmfoia jk w;r" tajd YS% ,xld uy nexl=j úiska ksl=;a lr wod< m˙† ixfYdaOkh lr we;'
^wd& w;sfr®l Kh .súiqu hkq YS% ,xld uy nexl=j yd wod< iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r we;s lr .;a Kh .súiqu jk w;r"
th 10'2'1 fldgfiys olajd we;s YS% ,xld rch yd lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;ahka;r wruqo, w;r we;s jk uQ,H
.súiqfuys úia;r lr we;'
^we& Wm Kh hkqfjka y`≥kajkq ,nkafka iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska iq≥iqlï,dNS wjidk m˙YS,lhla i|yd ,nd fokq
,nk Kh fõ'
^wE& Wm Kh .súiqu hkqfjka y`≥kajkq ,nkafka iyNd.s;aj uQ,H wdh;k Rcqju wjidk m˙YS,lh;a iu. w;aika lrk ,o
.súiqu fõ'
^b& m%;suQ,H Kh hkqfjka y`≥kajkq ,nkafka uQ,H .súiqfï 4'2 ^w& fldgfia úia;r lr we;s m˙†" YS% ,xld uy nexl=j úiska
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fj; ,nd fok Kh uqo,a fõ'
Wm.%ka: VIII
Kh iemhqï" m%;suQ,H Kh yd YS% ,xld uy nexl=j fj;ska imhk fjk;a fiajd
^w& b,lal.; Pkao fldÜGYj, †<s`≥ mjq,a i|yd iyfhda.h ,nd °ug fuu lKavdhï mdol Kh fhdackd l%uh iyNd.s;aj
uQ,H wdh;k úiska ls%hd;aul lrkq ,nhs' fï hgf;a iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska †jhsk mqrd Kh iemhSu is≥ lrkq
,nhs'
^wd& fuu jevigyfka b,lal yd wruqKq jkafka YdLd mokï Kh l%uhla fkdj" lKavdhï mdol lr .;a lafIa;% ks,Od¯ka
fyda iudc i„ùlrKhka yryd ls%hd;aul jk Kh iemhqï l%uhla iyNd.s;aj uQ,H wdh;k yryd ls%hd;aul ls¯uhs' fuys°
m%;s,dNSkaf.a l<ukdlrK jdr®;dj yd Wm jHdmD;sj, idr®:l;ajh jeä†hqKq lr .ekSug;a" ksIamdokh yd wf,úlrKh
mokï lr.;a ixúOdkj,g y†is wjia:dj,g uqyqK °ug Yla;su;a m%cd uOHia:dkhla we;s lr .ekSug;a" m%;s,dNSka
mqyqKqj yd wf,úlrK kfjda;amdok we;=Ω fjk;a iydh fiajdj, ∞hl;ajh ,nd .kakd njg iyNd.S;aj uQ,H wdh;k
iy;sl úh hq;=h' fuys° fuu jevigyk hgf;a Wm Kh wod< lKavdhfï mqoa.,hka ioyd ,nd †h hq;= w;r" Kh kej;
wh lr .ekSfï ls%hdj,sh i|yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska wod< ls%hdudr®. .; hq;=h'
^we& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fuu jevigyk Rcqju ls%hd;aul l< hq;= w;r" ta i|yd lKavdhï mdol ls%hdj,shla
hgf;a Kh iemhSug wod< ishÆu ls%hdj,Ska fufyh úh yels m%udKj;a f,i mqyqKq lrk ,o lemùfuka hq;= fcHIaG
l<ukdlrejka fiajfha fhoùu is≥ l< hq;= fõ' fuys° iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fufyhqï Wmfoia j, ksYaÑ;j
olajd we;s fmd,S wkqmd; j,g wkql+,j Wm Kh i|yd fmd,S wkqmd; wh l< hq;= w;r" Kh uqof,ys l,a ms¯fï ld,h
udi 9 - 36 w;r úh hq;=h' fmd,S wkqmd; jr®Ihlg ishhg 6'5 fkdblau úh hq;=h'
^wE& lsisu fya;=jla u; iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fufyhqï Wmfoia j, olajd we;s Kh iemhSfï ls%hdj,sfhka m˙ndysrj
YdLd ls%hdj,Ska yryd Rcqj Kh uqo,a uqodye¯u is≥ fkdl< hq;=h'
^b& Kh iemhSug wod< jHdmD;s wruqKq YdlaId;a lr .ekSug;a" m%;s,dNSkaf.a mqyqKqj yd YlH;d jr®Okh i|yd;a" fjka lr
we;s ishÆ uqo,a iïmQr®Kfhka ,nd .ekSu i|yd;a iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j"
jHdmD;s fufyhqï tallh yd ckdêm;s f,alï ldr®hd,h iu. tlaj lghq;= l< hq;= fõ'
^B& jHdmD;sfha ls%hdldrlïj, ksr;j isák lafIa;% ks,Od¯kaf.a m%.;sh ms<sn|j udisl idrdxY jdr®;djla iyNd.s;aj uQ,H
wdh;k úiska b†˙m;a l< hq;=h'
^W& YS% ,xld uy nexl=jg wjYH wjia:dj, lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo,g yd YS% ,xld rchg f;dr;=re
,nd °u myiq ls¯u i|yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska fufyhqï Wmfoiaj, olajd we;s jHdmD;s wëlaIK wjYH;dj
Rcqju ms<sme†h hq;=h'
^W!& fufyhqï Wmfoiaj, olajd we;s m˙† m%;suQ,H i|yd fhdod fkd.kakd ,o hï uqo,la we;s nj wkdjrKh jqjfyd;a
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska YS% ,xld uy nexl=fõ b,a,Su wkqj uila we;=<; tu uqo, kej; wdmiq f.úh hq;=h'
^t& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska m%;s,dNshdg ,nd ≥ka Kh uqo,a ms<sn| ishÆ jdr®;d wod< jHdmD;sh wjidk ùfuka miq wju
jYfhka jir 3 la hk;=re r|jd ;nd .; hq;=h'
^ta& lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ cd;Hka;r wruqo," YS% ,xld rch" YS% ,xld uy nexl=j yd jHdmD;s l<ukdlrK wxYfha
b,a,Su m˙† tlS wdh;kj, ksfhda‚;hkag iyNd.s;aj uQ,H wdh;k" wjika m˙YS,lhka" Wm jHdmD;s ks¯laIKhg wjYH
lghq;= i,id °u iy Kh wh≥ïm;a we;=,;aj w∞, ,shlshú,s iy jdr®;d iemhSu iyNd.S;aj uQ,H wdh;k yryd is≥l<
hq;=h'
^T& fufyhqï Wmfoiaj, olajd we;s m˙†" m%;suQ,H wh≥ïm;a ,eîfuka miq YS% ,xld uy nexl=j úiska wod< wruqo,a Ndú;d lr
m%;suQ,H Kh ,nd °u is≥ l< hq;=h'
Wm Kh l,a msfrk ld,h m%;suQ,H Khj, i|yka úh hq;=h' tneúka ta Wm Khj, Wm˙u Kh wdmiq f.jqï ld,hg
.e,fmk m˙†" wod< ld,iSudj udi 09 isg udi 36 olajd úh hq;=h'
^´& m%;suQ,H Kh i|yd YS% ,xld uy nexl=j úiska ishhg 3'25 l jdr®Isl fmd,S wkqmd;hla wh lrk w;r" wod< Kh uqo,a iEu
jirlu cQks 30 yd foieïnr® 31 g fmr wr®O jdr®Islj jd˙l fmd,S iu. kej; wh lr .; hq;=h' ;;ald,Sk o< mshùfï
moaO;sh yryd by; f.ùï is≥ ls¯ug iyNd.s;aj uQ,H wdh;kj,g yelshdj mj;S'
tia'f–'ta' y|.u
wOHlaI$m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
11'1'4 tys nexl= YdLd úiska uQ,Hkh lrk ,o Wm jHdmD;sj, fN!;sl m%.;sh iudf,dapkh i`oyd ksrka;rfhka t;eka
m¯laIK meje;aùu iy m¯laIK jdr®;d ieliSu'
11'1'5 uqo,a wud;HxYfha NdKavd.dr fufyhqï fomdr®;fïka;=fõ NdKavd.dr f,alï fj; jdr®;djla ,nd °ug Y%S ,xld
uy nexl=jg yels jk m˙†" Kh uqod ye¯ï yd Kh wh lr .ekSïj,g ldr®;=uh m%.;s jdr®;d b†˙m;a l< hq;=h'
12' iyNd.s;aj uQ,H wdh;k YdLd ldr®hhka
12'1 Wm jHdmD;s m¯laId ls¯u'
wod< YdLdfõ YdLd l<ukdlre Kh i|yd b,a¨ïm;la ,eîfuka miqj Wm jHdmD;sh ks¯laIK lghq;= is≥ l< hq;=
w;r" Tyq$weh my; i|yka ksr®Kdhl Wm jHdmD;sh u.ska idOkh lr we;s njg iEySulg m;a úh hq;=h'
uQ,H YlH;dj
ldr®ñl ^;dlaI◊l& YlH;dj
m˙ir ixys†hdj
ksIamdok$fiajd wf,úh
12'2' Kh ksoyia ls¯u'
12'2'1 jHdmD;sh l%shd;aul ls¯fï ie,iqu ie<ls,a,g .ksñka ksl=;a ls¯ug wfmalaIs; Kh uqof,a jd˙l m%udKh yd
uqo, iyNd.s;aj uQ,H wdh;k YdLd l<ukdlre úiska ;SrKh l< hq;= fõ'
12'2'2 YdLd l<ukdlre" iEu Kh jd˙lhla ksl=;a ls¯fuka wk;=reju" iyNd.S;aj uQ,H wdh;khkays YdLd
l<uKdlrejka úiska Wm jHdmD;s m˙laId ls¯u i`oyd lafIa;% m¯laIdjka wLKavj is≥ l< hq;=h'
13' Wm Kh wdmiq wh lr .ekSu'
Wm Khlrejkaf.ka Kh wh lr .ekSfï j.lSu YdLd l<ukdlrejka i;= fõ' ksmqK;d ixjr®Ok yd jD;a;Sh mqyqKq
wud;HxYfha ks,Od¯ka úiska ksis fõ,djg f.úh hq;= uqo,a wh lr .ekSu i|yd YdLd l<ukdlrejkag iyfhda.h fokq
,efí' iyk ld,h ;=<°" fmd,sh f.ùu Wm Khlrejka úiska is≥ lr hq;= fõ' iyk ld,hg miqj" YdLd l<ukdlrejka
úiska Kh uqo, iy fmd,sh wh lr .ekSug lghq;= l< hq;= fõ'
14' mYapd;a - Kh wëlaIKh iy miq úmrï
14'1 YdLd úiska uQ,Hkh lrk ,o jHdmD;s yd whs;uhkag w∞<j l,ska l,g m¯laIK meje;aùu iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
YdLd úiska is≥ l< hq;=h'
14'2 jHdmD;sh ls%hd;aul jk wdldrh .ek iyNd.s;aj uQ,H wdh;k YdLdj iEySulg m;a fkdjk iy$fyda Wm Kh
Ndú;h Wm jHdmD;s we.hSfï i|yka lr ;snQ wruqKq i|yd fkdjk wjia:djl° iyNd.s;aj uQ,H wdh;k YdLdj my;
i|yka läkï l%shdudr®. .; hq;=h'
14'2'1 b;s˙ Wm Kh jd˙l ksoyia ls¯u w;aysgqùu
14'2'2 Wm Kfhys f.ùug we;s uqo, jydu wh lr .ekSug lghq;= ls¯u
14'2'3 ksmqK;d ixjr®Ok yd jD;a;Sh mqyqKq wud;HxYhg" Y%S ,xld uy nexl=fõ m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=jg
jdr®;d ls¯u'
15' m%;suQ,H uqodye¯u
15'1 úuiSï wxlh
Y%S ,xld uy nexl=j úiska ,shdm†xÑ l< iy úuiSï wxlhla ,nd ° we;s Wm Khlrejka i|yd muKla m%;suQ,H ,nd
fokq ,efí' fuu wruqK bgq lr .ekSu i|yd ,shdm†xÑ ls¯u i|yd wh≥ïlrejka ^weuqKqu II& ms<sn| úia;r b†˙m;a
ls¯u iyNd.s;aj uQ,H wdh;k YdLd úiska is≥ l< hq;= fõ'
15'2 m%;suQ,H wh≥ïm;a
m%;suQ,H wh≥ïm;a iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfhys m%Odk ldr®hd,h yryd Y%S ,xld uy nexl=fõ m%dfoaYSh ixjr®Ok
fomdr®;fïka;=j fj; túh hq;=h' my; i|yka ,shú,s iy m%;suQ,H wh≥ïm;a túh hq;=h'
1' m%;suQ,H i|yd wh≥ïm; ^weuqKqu III&
2' Kh uqodye¯fï m%ldYkh ^weuqKqu IV&
3' b,aÆï fmdfrdka≥ fkdaÜgqj ^weuqKqu V&
4' uqodye¯fï ,smsh ^weuqKqu VI&
5' Y%S ,xld uy nexl=jg fmdfrdka≥ udr®.fhka mej¯fï wdlD;sh ^weuqKqu VII&
6' Ndr °fï ,smsh ^weuqKqu VIII&
15'3 wkque;sh i`oyd m<uqj meñ◊ m%;suQ,H wh≥ïm;a j,g m%uqL;d moku u; m%;suQ,H ,nd °u m%dfoaYSh ixjr®Ok
fomdr®;fïka;=j úiska is≥ lrkq ,efí'
15'4 miqj uqody˙k ,o Wm Kh jd˙lj, m%;suQ,H wh≥ïm;a" ;lafiare jdr®;dj yer by; i|yka l< wfkl=;a ishÆ ,shú,s
iu. túh hq;=h'
15'5 Kh uqody, †k isg uila we;=<; m%;suQ,H ysñlï mEï m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj; túh hq;=h'
15'6 iïmQr®K lrk ,o m%;suQ,H wh≥ïm;a i|yd ,o †k isg †k 15 la we;=<; m%;suQ,H ,nd.; yels nj m%foaYSh ixjr®Ok
fomdr®;fïka;=j úiska ;yjqre lrkq ,efí'
16' Y%S ,xld uy nexl=j fj; m%;suQ,H kej; f.ùu'
16'1 iEu jirlu cQks 30 iy foieïnr® 31 hk †khkays iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska Y%S ,xld uy nexl=j fj; m%;suQ,H
Kh i|yd m%d.aOkh yd fmd,sh f.úh hq;= fõ'
16'2 m%;suQ,H ,nd °fuka udi yhlg miqj fyda iyk ld,h wjika jQ miqj m<uq Kh wdmiq wh lr .ekSu is≥ l< hq;=
fõ'
17' iq≥iq .sKqï iy jdr®;d mj;ajd .ekSu'
17'1 Wm Kh we.hSï" wkque;Ska" uqodye¯ï yd wh lr .ekSï i|yka ls¯ug w∞< jdr®;d iy iq≥iq .sKqï iyNd.s;aj uQ,H
wdh;k úiska mj;ajd f.k hd hq;=h'
17'2 Kh ,nd .ekSï iy m%;suQ,H l%shdldrlï i|yd fjk fjku .sKqï mj;ajdf.k hdu iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska
is≥ l< hq;=h'
18' fjk;a
Kh fhdackd l%uh iqugj l%shd;aul ls¯u i|yd by; i|yka j.ka;s ´kEu tlla fjkia ls¯u fyda ixfYdaOkh ls¯ug
Y%S ,xld uy nexl=jg whs;sh we;'
Tnf.a úYajdiS
tia'f–'ta' y|.u
wOHlaI
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
†kh ( 2016'04'27
weuqKqu I
SEPI Kh fhdackd l%uh hgf;a ls%hd;aul l< yels y÷kd.;a l¾udka;
NVQ - 4 uÜgfï /lshd i|yd ;dlaIKsl lafIa;%hka
weuqKqu II
,shdm†xÑ wxlh
weuqKqu IV
m%d'ix'fo'$SEPI$2016$01
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh (
iajhx /lshd m%j¾Ok uQ,drïNl Kh fhdackd l%uh wÈhr II hgf;a
Kh uqodyeÍfï m%ldYkh
fj; ( YS% ,xld uy nexl=j
fj;ska ( m%;suQ,H tallh
iyNd.s;aj uQ,H wdh;kh ( YdLdj ( †ia;s%lalh (
úuiqï WmKh.e;shdf.a cd'ye' jHdmD;s úia;rh iy Wm Kh ksoyia ksoyia iyk
wxlh ku iy ,smskh wxlh Kh ,nd .ekSfï uqo, lrk lrk uqo, ld,h
wruqK re' †kh re' ^udi&
YS% ,xld uy nexl=j yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r jQ m%;suQ,H .súiqug tlÛ jQ m˙†" by; fok ,o wr®O jdr®Isl jd˙lhka
iys;j by; Kh uqo, YS% ,xld uy nexl=j fj; mshjk njg wm úiska fmdfrdka≥ fjuq'
j.lsj hq;= ks,Od˙hdf.a w;aik
weuqKqu V
m%d'ix'fo'$ia'W'uQ'K'$2016$01
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh(
b,a¨ï fmdfrdkaÿ fkdaÜgqj
^iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfha ku yd ,smskh& jk wm úiska my; w;aika
l< wm uqΩ Kh uqo, jQ re' jdr®Isl 3] fmd,S wkqmd;slh hgf;a jQ w∞< fmd,S uqo, o iu. fuys i|yka †kg"
YS% ,xld uy nexl=j b,a,k mshùu is≥ lrk njg fld<U ° fuhska fmdfrdka≥ fjuq'
^kej; mshùfï wdlD;sh ° we;s II weuqKqu i|yd nef|a&
i|yd ^iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfha ku& (
m%;suQ,H tallh (
m%Odk ldr®hd,h (
^rnr® uqødj&
^re' & f.úh hq;= uqo, yd b,aÆï lrk ,o fmd,S uqo,o iu. Tn fj; fuhska tjkq ,efí'
by; lS fmdfrdka≥ fkdaÜgqj f.ùu i|yd b†˙m;a ls¯fuka je<flk neúka" th w.re ls¯ug oekqï°fï wjYH;djhla we;s
fkdjkq we;'
fjkqfjka ^nexl=fõ$uQ,H wdh;kfha ku&
m%;suQ,H tallh
m%Odk ldr®hd,h
1'
2'
^n,h,;a ks,Od¯kaf.a w;aika&
weuqKqu VII
m%d'ix'fo'$SEPI$2016$01
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh(
uqo,a kS;s mkf;a 88 A j.ka;sh hgf;a YS% ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,hg
wem jk njg fokq ,nk m%;s{dj
fld<U
†kh (
^iyNd.s;aj uQ,H wdh;kfha ku yd ,smskh& jk wm" YS% ,xld uy nexl=fõ uqo,a kS;s
mkf;a 88 A j.ka;sfha m˙† m%;s« udr®.fhka YS% ,xld uy nexl=j fj; wh úh hq;= Kh l=ulao hkak wdlD;sfha i|yka m˙†
iq/l=ula f,i ;j≥rg;a iq/l=ïm;a f,i mshùug we;s re' ^re' & iu.
3] jdr®Isl wkqmd;slh hgf;a fmd,sh o iu. f.jk njg fuhska m%ldY lruq'
wdlD;sh
weuqKqu VIII
Kh uqod yeÍfï ,smsh
nexl=fõ ku (
nexl=fõ fla;h (
YdLdfõ ku (
YdLd fla;h (
wkq wxlh (
Kh (
†kh (
iajhx /lshd m%jr®Ok uQ,drïNl Kh fhdackd l%uh w†hr - II
úuiqï wxlh (
1' Khlref.a úia;r
1'1 Khlrejdf.a ku (
1'2 Khlref.a ,smskh (
2' Kh ms<sn| úia;r
2'1 Kh ,nd .kakd wruqK (
2'2 Wm jHdmD;sfha msysàu (
†kh YdLd l<ukdlref.a ku
jd˙lh m<uq" fojk fyda lS jekakla o hkak iq≥iq fldgqj ;=< l;srhla fhdod i|yka lrkak'
16 jk j.ka;sh
;ks mqoa., Kh iSudj( wdodhï W;amdok ls%hdldrlï hgf;a" re'10"000 isg re' 300"000 l mrdihla olajd Kh ,nd .ekSug ;ks
mqoa., m%;s,dNsfhl= iq≥iqlï ,nhs' o˙ø;d uÜgfï my< iSudfõ isák mqoa.,hskag iy wdodhu o˙ø;d
uÜgfï by< iSudfõ mej;sh o ;j≥rg;a wjodkï uÜgul miqjk ldKav i|yd iydh ùu fuys wruqK
fõ'
fuu Kh fhdackd l%ufha wfkl=;a ishÆu kshuhka yd fldkafoais fkdfjkiaj mj;skq we;'
ixfYdaê; fufyhqï Wmfoia 2016 wfm%a,a ui 07 †k isg ls%hd;aul fõ'
tia'f–'ta' y|.u
wOHlaI$m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
^wE& Tjqkaf.a wjYH ldr®hidOk uÜgug <Ûdùu iy ls%hdld¯;ajh we.hSug Wm jHdmD;s wëlaIKh l< hq;=h'
^b& .sKqï iy uQ,H m%ldYk mj;ajdf.k hdu
iq≥iq .sKqï iy jdr®;d mj;ajdf.k Wm Kh we.hSï" wkque;Ska" uqodye¯ï yd whlr .ekSï iyNd.s;aj uQ,H
wdh;k úiska is≥ l< hq;=h'
Kh m˙fNdackh iy m%;suQ,H ls%hdldrlï i|yd fjka fjkaj .sKqï mj;ajd f.k hdu iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
úiska is≥ l< hq;=h'
m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iy jHdmD;s l<ukdlrK wxYfhys ^lDIslr®u ixjr®Okh i|yd jk
wka;r®cd;sl wruqo, fjkqfjka& m¯laId ls¯ï yd iudf,dapk i|yd .sKqï yd uQ,H jdr®;d iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
i;=j ;sìh hq;=h' ;jo" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska wjYH úg° m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j iy jHdmD;s
l<ukdlrK wxYh fj; .sKqï yd uQ,H jdr®;d wjYH úg° b†˙m;a l< hq;=h'
^B& fufyhqï Wmfoiays olajd we;s m˙†" m%;suQ,H ls%hdmámdáh wkq.ukh ls¯u'
6' iq≥iqlï,;a m%;s,dNSka
^w& jhi wjq'18 - 40 w;r .%dóh ;reKhska
^wd& m%;s,dNshd i;= bvfï m%udKh fylaghdr 1 fyda Bg wvq úh hq;=h'
^wE& fjk;a lsisu uQ,H wdh;khl Kh meyer ye˙ wfhl= fkdùu'
^wE& m%d.aOk odhl;ajh uqΩ jHdmD;s uQ,H jákdlfuka 10] g jvd wvq fkdùu'
^b& fhda‚; jHdmD;sfhys Okd;aul uqo,a m%jdyhla yd m%udKj;a Kh wdmiq f.ùfï yelshdjla we;s nj nexl=jg b†˙m;a
ls¯ug yels ùu'
7' ;reK †˙h" ;dreKHh iún, .ekaùfï iy fiajd kshqla;s jHdmD;sfha m%Odk ,laIK
^w& Wm˙u Kh uqo, re'150"000$-
^wd& wjidk .ekqïlreg fmd,S wkqmd;h jirlg 6'57" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k i|yd m%;suQ,H fmd,S wkqmd;h 3'25]
^we& iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska jHdmD;sfha wjYH;djh i,ld ne,Sfuka wk;=rej Kh .ekqïlrejka fj; Wm˙u
iyk ld,iSudj udi 09 lg hg;aj Kh ,nd †h yel' flfia kuq;a" Kh .ekqïlrejd fuu iyk ld,h ;=<o fmd,S
f.ùug ne£ we;'
^wE& Kh wdmiq f.ùfï ld,h ( fláld,Sk fnda. j.djka i|yd lDIsldr®ñl Kh ^lkak fnda.& udi 09 lg jvd wvq
ld,iSudjla ;=< f.úh hq;=h' wfkl=;a Kh wdmiq f.ùfï ld,h udi 36 lg fkdjeä úh hq;=h' iyNd.s;aj uQ,H
wdh;k úiska wod< Wm jHdmD;skays uQ,H m%jdy u; mokï ldrl m%d.aOk Kh i|yd kuHYS,S wdmiq f.ùfï ld,
igykla ielish hq;=h'
^b& iq/l=ïm;a ( fjk;a Kh .ekqïlrejka fofofkl=f.a fyda mjqf,a idud‚lhka fofofkl=f.a wem iy;sl ùu
^tla mqoa.,fhl=g myiqlï folla i|yd muKla iy;sl l< yelsh& fyda ia:ßr udisl wdodhula ,nk mqoa.,hska
fofofkl=f.a wem iy;sl ùu fyda iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska ms<s.; yels fjk hï iq/l=ula b†˙m;a l< yel'
8' Kh .eKqïlrejka ,shdm†xÑ ls¯u
fufyhqï Wmfoiays weuqKqï ta ys oelafjk m˙†" jHdmD;sh hgf;a Kh ,nd .ekSug wfmalaId lrk wh≥ïlrejka ms<sn|
úia;r iyNd.s;aj uQ,H wdh;k j, YdLd úiska YS% ,xld uy nexl=j m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j" fj; b†˙m;a l<
hq;=h'
9' m%;suQ,H ls%hdmámdáh
fufyhqï Wmfoiays i|yka kshuhka yd fldkafoisj,g hg;aj YS% ,xld uy nexl=j fuu jHdmD;sh hgf;a imhk Kh
i|yd ishhg ishhla m%;suQ,H imhkq ,efí'
^w& Kh ksoyia ls¯uka miq ksis m˙† iïmQr®K lrk ,o m%;suQ,H wh≥ïm;a m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj;
b†˙m;a l< hq;=h' m%;suQ,H wh≥ïm;a my; i|yka ,shlshú,s j,ska iukaú; hq;= fõ'
weuqKqu I m%;suQ,H wh≥ïm; ^w&
weuqKqu II m%;suQ,H wh≥ïm; ^wd&
weuqKqu III fmdfrdka≥ fkdaÜgqj
weuqKqu IV Ndr°fï ,smsh
weuqKqu V YS% ,xld uy nexl=j fj; m%;s{d mejreu
^wd& m%;suQ,H wh≥ïm;%h i|yd ,efnk wkque;sh wkqj" m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j m%;suQ,H wh≥ïm; wkqu; lr"
yels blaukska m%;suQ,H ksoyia lrkq ,efí' iïmQr®K lrk ,o m%;suQ,H wh≥ïm;a ,eî i;shla we;=<; m%;suQ,H ksoyia
ls¯ug iEu W;aidyhlau orkq ,efí'
^we& Kh uqo, ksoyia lr udihla we;=<; m%;suQ,H wh≥ïm;a m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=jg b†˙m;a l< hq;=h'
^wE& YS% ,xld uy nexl=j úiska tjk ,o Kh wdmiq f.ùfï igykg wkqj" m%;suQ,H Kh jd˙lh iy fmd,S uqo, iyNd.s;aj
uQ,H wdh;k úiska f.jkq we;'
10' m%;suQ,H ksoyia ls¯u
YS% ,xld uy nexl=j iy ;reK †˙h jHdmD;sh ls%hd;aul ls¯u i|yd f;dard .;a iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r wkqnoaê;
Kh .súiqu w;aika lrkq ,efí'
11' Kh whlr .ekSu
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fj; ,nd ≥ka m%;suQ,H i|yd m%;suQ,H Kh jd˙lh yd fmd,S uqo, iEu jirlu wr®O jdr®Islj
cQks 30 yd foieïnr® 31 hk †khkays f.úh hq;=h'
12' .sKqï ú.Kkh
;reK †˙h jHdmD;sfhys jdr®Isl uQ,H m%ldYk m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska ms<sfh, lrkq ,nk w;r" tu
uQ,H m%ldYk ú.Kldêm;s úiska ú.Kkh lrkq we;' iEu uQ,H jr®Ihla wjidkfhau udi yhla we;=<; ú.Kldêm;s
jdr®;dfõ iy;sl l< msgm;la lDIslr®u ixjr®Okh i|yd jk wka;r®cd;sl wruqo, fj; b†˙m;a lrkq we;' lDIslr®u
ixjr®Okh i|yd jk wka;r®cd;sl wruqof,a wjYH;djhla jk neúka" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fuu jevigyfkys uQ,H
m%ldY ú.Kkh lr .ekSu is≥ lr .; hq;=h'
m%;suQ,H fhdackd l%ufhys kshuhka yd fldkafoais ixfYdaOkh ls¯fï whs;sh YS% ,xld uy nexl=j i;= fõ'
Tnf.a úYajdiS
ã'ù'tia' ohdjxY uy;añh
wOHlaI m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
tl;=j
YS% ,xld uy nexl=j yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r m%;suQ,H .súiqug tlÛ jQ m˙†" by; olajd we;s Kh uqo, kej;
f.ùfï Wmf,aLkh wkqj" wr®O jdr®Islj YS% ,xld uy nexl=j fj; mshjk njg wm úiska fmdfrdka≥ fjuq'
n,h,;a ks,Od˙hdf.a w;aik
†kh (
*fufyhqï Wmfoiays 4 jk f√ofha i|ykaj we;s m˙†
**m<uq Kh uqo," fojk Kh uqo," f;jk Kh uqo, wd° f,i
1'
2'
^n,h,;a ks,Od¯kaf.a w;aika&
fufyhqï Wmfoia wxlh ( RDD$ NADeP$Value Chain Develop$2016$01 m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
;e'fm' 590
wxl 30" ckdêm;s udj;
fld<U 01
2016'10'07
ish¨u iyNd.s;aj uQ,H wdh;k fj;"
cd;sl lDIs jHdmdr ixj¾Ok jevigyfkys msg; j.dlrejka i|yd jQ
^fldka;%d;a f.dùka& i|yd jQ Kh fhdackd l%uh hgf;a
^w& w.hodu ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh
^wd& w.hodu ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh
i|yd fufyhqï Wmfoia
1' ye¢kaùu
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk ^NADeP& ^fu;eka isg jevigyk& ckdêm;s f,alï ldr®hd,h hgf;a jQ jHdmD;s
l<ukdlrK wxYh fj;ska l%shd;aul lrkq ,enQ w;r" lDIsldr®ñl ixjr®Okh i|yd jQ wka;r®cd;sl wruqo, u.ska wruqo,a
imhkq ,eîh' NADeP wxl 1 fldgfiys i|yka m˙†" mqoa.,sl" rdcH ksIamdolhskaf.a yjq, (P4) hgf;a w.hodu ixjr®Okh
iy fjf<|fmd, iïnkaOh wkqj"
^w& w.hodu ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh
^wd& w.hodu ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh
jYfhka jQ Kh fhdackd l%u folla msg; j.dlrejka i|yd jQ Kh fhdackd l%uh hgf;a y`≥kajd fokq ,enq◊' fuys°
Y%S ,xld uy nexl=fõ m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fuu Kh fhdackd l%uhkays Kh jevigyk l%shd;aul ls¯fï
ksfhda‚; ldr®hh bgq lrkq ,nhs' fuu jevigyk i|yd remsh,a ñ,shk 625'19 la fhdojd we;s w;r" thska remsh,a ñ,shk
154'17 la w.hodu ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh l%shd;aul ls¯u i|yd o remsh,a ñ,shk 469'02 la
w.hodu ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh l%shd;aul ls¯u i|yd o fjka lr we;' fuu jevigyk NADeP
jHdmD;s l<ukdlrK wxYh úiska fuu Kh uqo,a 2016 Tlaf;danr® isg ,nd °ug woyia lrhs' msg; j.dlrejka i|yd jQ
Kh fhdackd l%uh hgf;a jQ fuu Kh fhdackd l%u l%shd;aul ls¯u i|yd ,xld nexl=j" yegka keIk,a nexl=j" m%dfoaYSh
ixjr®Ok nexl=j iy ldr®.s,aia nexl=j hk uQ,Hdh;k iyNd.s;aj uQ,H wdh;k f,i f;dard f.k we;' ta wkqj" fufyhqï
Wmfoiays i|yka fldkafoais yd kshuhka wkqj 2016 Tlaf;danr® ui w. jk úg iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska remsh,a
ñ,shk 623'19 l uqo,la fnod ye˙h hq;= fõ'
2' Kh fhdackd l%ufhys wruqKq
fuu Kh fhdackd l%ufhys uQ,sl wruqKq jkafka lDIsldr®ñl ksIamdokj, ksIamdokh" M,odhs;dj" .=Kd;aul nj jeä
ls¯u iy w.h tla ls¯uh' óg wu;rj" Kh fhdackd l%uh myiqlï i,ikq ,nkafka"
^w& lDIsldr®ñl ksIamdok jeä ls¯u iy w.h tla ls¯u ;=<ska l=gqïN wdodhu by< kexùfuka f.dùkaf.a „jk ;;a;ajh
Wiia ls¯u'
^wd& f.dùkag ,nd fok Kh i|yd jk .kqfokq ms˙jeh wju ls¯u'
^we& f.dùkaf.a iudc ;;a;ajh jeä†hqKq ls¯u'
^wE& úêu;a uQ,H moaO;sh ;=<g f.dùka f.k tau u.ska Tjqka w;r uQ,H wka;r®.;Ndjh jeä†hqKq ls¯u'
^b& f.dùka w;r b;s˙ ls¯fï mqreoao yd iliqreju we;s ls¯u'
^B& .%dóh f.dùka w;r w.hodu wf,úlrKh yd in|;djhka ixjr®Okh ls¯u'
^W& .%dóh f.dùka i|yd kjH j.d l%u y`≥kajd °u'
^W!& lDIsldr®ñl ksIamdok jeä ls¯ug yd rfÜ o< foaYSh ksIamd†;h jr®Okh i|yd odhl ùug f.dùka †˙ .ekaùu'
3' Kh fhdackd l%uh
3'1 msg; j.dlrejka i`oyd jQ f.dú Kh fhdackd l%uh hgf;a l%shd;aul jk Kh fhdackd l%u fol i|ydu my; ,laIK
fmd≥ fõ'
^w& ;ks m%;s,dNSka i|yd Kh ,nd foa'
^wd& fmd,S wkqmd;h ( wjika Kh.e;shd i|yd jdr®Islj ishhg 6'5 hs' iyNd.s;aj uQ,H wdh;k i|yd m%;suQ,H md,S
wkqmd;h jdr®Islj ishhg 3'25 hs'
^we& iq/l=ï
P4 hgf;a we;s iud.ï ^weuqKqï I& iy f.dùka w;r m%;sñ,° .ekSï .súiqula yd fm!oa.,sl wem folla
^wE& l%shd;aul jk m%foaY ( †jhsk mqrd
3'2 tlsfklg fjkia Kh fhdackd l%u fol i|yd wkkH jQ ,laIK my; m˙† fõ'
^we& cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfka jHdmD;s l<ukdlrK tAllh u.ska m%;s,dNSkaf.a Kh f;dr;=rej,
uq,a f,aLk iu. ksr®foaYs; ,shdm†xÑ ls¯fï wh≥ïm;% ,shdm†xÑh i`oyd Y%S ,xld uy nexl=fõ m%foaYSh ixjr®Ok
fomdr®;fïka;=jg tjkq ,efí'
^wE& jHdmD;s l<ukdlrK tAllh u.ska ksr®foaYs; wh≥ïlrejkaf.a úia;r Y%S ,xld uy nexl=j u.ska ,shdm†xÑ ls¯u
yd iEu ,shdm†xÑ wh≥ïlrefjla i|ydu kï lrk ,o úuiSï wxlhla ,ndfok w;r th wod< iyNd.s;aj uQ,H
wdh;kfha m%Odk ldr®hd,h fj; oekqï fokq ,nhs'
^b& m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=jg ;j≥rg;a meye†,s ls¯ula wjYH jQ ´kEu úgl° ,shdm†xÑ ls¯fï wh≥ïm;%h
jHdmD;s l<ukdlrK tAllh fj; fhduq ls¯fï whs;sh m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j i;= fõ'
8' m%;suQ,H l%shdj,sh
8'1 fuu fufyhqï Wmfoiaj, i|yka lr we;s kshuhkag yd fldkafoaisj,g wkqj" lDIs jHdmdr ixjr®Okh i|yd jk
cd;Hka;r wruqo, u.ska imhk ,o wruqo,a fhdod .ksñka fuu Kh fhdackd l%uh hgf;a ,nd fok ,o Kh i|yd
ishhg 100 l m%;suQ,H ,nd°u Y%S ,xld uy nexl=j úiska is≥ lrkq ,efí'
8'2 ;u YdLdj,ska Kh ksoyia ls¯fuka miqj" ksis m˙† iïmQr®K lrk ,o m%;suQ,H ,nd .ekSfï wh≥ïm;a iyNd.s;aj
uQ,H wdh;kfha m%Odk ldr®hd,h úiska m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj; b†˙m;a l< hq;=h' iEu m%;suQ,H
wh≥ïm;lau my; i|yka ,sms f,aLk iu. ;sìh hq;=h'
Wm .%ka: IV - m%;suQ,H i|yd wh≥ïm;%h ^w&
Wm .%ka: V - m%;suQ,H i|yd Kh uqodye¯fï wh≥ïm;% m%ldYh ^wd&
Wm .%ka: VI - b,aÆï fmdfrdka≥ fkdaÜgqj
Wm .%ka: VII - fn∞ye¯fï ,shú,a,
Wm .%ka: VIII - m%;s« udr®.fhka YS% ,xld uy nexl=jg mej¯fï wdlD;sh
Wm .%ka: IX - uq∞ye¯fï ,smsh
8'3 Kh uqody, †k isg udi 01 la we;=<; m%Odk ldr®hd, yryd m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j fj; m%;suQ,H
wh≥ïm;% b†˙m;a l< hq;=h'
8'4 m%;suQ,H wh≥ïm;%fhys wkque;sh u; m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j m%;suQ,H wh≥ïm;%h wkqu; lr ,efnk
ms<sfj, wkqj m%uqL;djh ,nd ° m%;suQ,H ksoyia lrhs'
9' m%;suQ,H uqodye¯u
— w.hodu ixjr®Ok lDIsldr®ñl m%d.aOk Kh fhdackd l%uh — iy w.hodu ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl Kh fhdackd l%uh
hk fhdackd l%u fol l%shd;aul ls¯u i|yd f;dard .;a iyNd.s;aj uQ,H wdh;k iy Y%S ,xld uy nexl=j w;r Wm Kh
.súiqï w;aika lrkq ,efí'
10' Kh whlr .ekSu
10'1 iyNd.s;aj uQ,H wdh;k i|yd ,nd ≥ka m%;suQ,H i|yd m%d.aOk iy fmd,sh whlr .ekSu wr®O jdr®Islj is≥ lrkq
,efí'
Wod(- tkï" iEu jirlu cQks 30 iy foieïnr® 31
10'2 m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska ilik ,o m%;suQ,H i|yd jk Kh wdmiq f.ùfï Wmf,aLk j,g wkqj"
iyNd.s;aj uQ,H wdh;k úiska m%;suQ,H Kh i|yd m%d.aOk yd fmd,sh Y%S ,xld uy nexl=jg f.úh hq;=h'
11' .sKqï ú.Kkh
11'1 m%dfoaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j úiska Kh fhdackd l%ufhys jdr®Isl uQ,H m%ldYk ms<sfh, lrk w;r tu uQ,H
m%ldYk ú.Kldêm;s ú.Kkh lrkq ,nhs' ú.Kldêm;sf.a jdr®;dfõ iy;sl lrk ,o msgm;la m%dfoaYSh ixjr®Ok
fomdr®;fïka;=jg ,o úg th lDIs jHdmdr ixjr®Okh i|yd jk cd;Hka;r wruqo, fj; b†˙m;a lrkq ,efí'
11'2 lDIs jHdmdr ixjr®Okh i|yd jk cd;Hka;r wruqof,a wjYH;djhla jk fyhska" fuu jevigyfkys uQ,H m%ldY
ú.Kkh ls¯u iyNd.s;aj uQ,H wdh;kh úiska is≥ l< hq;=h'
wjYH wjia:djl°" m%;suQ,H fhdackd l%ufha kshuhka yd fldkafoais ixfYdaOkh ls¯fï whs;sh Y%S ,xld uy nexl=j i;= fõ'
Tnf.a úYajdiS
ã'ù'tia' ohdjxY ñh
wOHlaI$m%foaYSh ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
weuqKqu ( I
mqoa.,sl rdcH ksIamdol yjq,a jHdmdr hgf;a l%shd;aul jk wdh;k ^P4&
weuqKqu ( II
zw.hodu ixjr®Ok ld,Sk lDIsldr®ñl KhZ yd zw.hodu ixjr®Ok m%d.aOk lDIsldr®ñl KhZ
hgf;a fhda.H l%shdldrlï
jHdmD;sfha ku ldrl m%d.aOk iD;=uh Kh m%d.aOk lDIsldr®ñl Kh
lsß l¾udka; i;ajdydr ixj¾Okh re'30"000$- g wvq wê YS;lrK" ;Kfld, lemSfï hka;%" lsß ,nd .ekSfï
ixj¾Okh jákdlula we;s WmlrK" fmdfydr" hka;%" .j uvq bÈlsÍï$w¨;ajeähdj" Ôj jdhq tall yd
.jhska i|yd wdydr" L‚c j¾." lïlre iajhx c, md,kh l< yels uvq
yd fjk;a úhoï
.eg lelsß j.dj .eg lelsß îc" fmdfydr" ridhk j;=r fmdïm" bf,lafg%dksla fudagr" ìkaÿ c, iïmdokh"
^.¾lska& øjH" N+ñh ieliSu" re' 30"000$- g wvq j.d <sx f.dvke.Su yd w¨;ajeähdj wdÈh
jákdlfuka hq;= WmlrK" lïlre yd
fjk;a úhoï
óueis md,k óueis ckmo" ,Sfhka ;ekQ óueis fmÜá"
ieliSu hgud,fha ójo iels,a," re' 30"000$- g
wvq jákdlfuka hq;= WmlrK" lïlre
yd fjk;a úhoï
îc ΩÆKq ksIamdokh îc yd fmdfydr" re' 30"000$- g wvq nyq Wux yd f.dvke.s,s
jákdlfuka hq;= WmlrK" lïlre yd
fjk;a úhoï
c,dmsfkda .ïñßia frdamK øjH" fmdfydr ridhk øjH" re' j;=r fmdïm yd WmlrK
j.dj 30"000$- g wvq jákdlfuka hq;= WmlrK"
lïlre yd fjk;a úhoï
je,a fodvï j.dj je,a fodvï frdamKh" fmdfydr" j;=r fmdïm yd WmlrK
fldïfmdaiaÜ fmdfydr" re' 30"000$- g wvq
jákdlfuka hq;= WmlrK" lïlre yd
fjk;a úhoï
t<j¿ îc lDóka we;=¿ úh fkdyels oe,a" mkao,ï j;=r fmdïm" nyq$w÷re ksjdi
ksIamdokh oe,a" mkao,ï WmlrK" miq wiajkq
mßyrK øjH" re' 30"000$- g wvq
jákdlfuka hq;= WmlrK" lïlre yd
fjk;a úhoï
weuqKqu ( III
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk ^NADeP& - w.hodu ixjr®Okh - m%d.aOk iy ld,Sk
lDIsldr®ñl Kh ,shdm†xÑ ls¯u
iyNd.s;aj fhdackd l%ufha ku (
uQ,Hdh;kfha ku (
YdLdj (
wxlh f.dú uy;df.a ku ,smskh k.rh †ia;%slalh ≥rl:k cd'ye' ia;%S$mqreI ld,Sk lDIsldr®ñl Kh m%d.aOk Kh
wxlh wxlh Ndjh wruqK Kh m%udKh whs;uh Kh m%udKh
by; i|yka jHdmD;s uúiska$nexl=fõ Kh ks,Od˙fhl= úiska wëlaIKh l< nj;a" tu jHdmD;s cd;sl lDIs jHdmdr
ixjr®Ok jevigyfka ^NADeP& w.hodu ixjr®Okfhys msg; j.dlrejka i`oyd jQ Kh fhdackd l%uh ^fldka;%d;a f.dùka&
hgf;a uQ,Hkh ls¯ug ksr®foaY lrñ'
weuqKqu IV
m%;suQ,H wh≥ïm;%h ^w&
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh (
fufyhqï Wmfoia wxl ( RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01
,smskh (
†kh (
cd;sl lDIs jHdmdr ixj¾Ok jevigyk w.hodu ixj¾Ok Kh fhdackd l%uh ''''''''''''''''''''''''''''''''''''''''
^m%d.aOk lDIsld¾ñl Kh$ld,Sk lDIsld¾ñl Kh& hgf;a msg; j.dlrejka ^fldka;%d;a f.dùka&
i|yd jk m%;suQ,H whÿïm;%h'
fj; ( Y%S ,xld uy nexl=j
uy;auhdfKks"
^iyNd.s;aj uQ,Hdh;kfha ku& jk wm n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla$n,m;%,dNS
úfYaIs; nexl=jla f,i jHjia:dms; ±kg mj;sk wdh;khla f,i by; Kh fhdackd l%uh hgf;a remsh,a
^re' & l Kh uqo, wh≥ï lruq'
2' fuu wh≥ïm; b†˙m;a ls¯fï° Tnf.a fufyhqï Wmfoia wxlh: RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01 ys olajd
we;s kshuhka yd fldkafoais j,g hg;aj iy cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Okh jevigyfkys msg; j.dlrejka i`oyd jQ Kh
fhdackd l%uh ^fldka;%d;a f.dùka& hgf;a 2016 †ke;s YS% ,xld uy nexl=j iy wm .súi.;a Wm Kh .súiqug
w∞<j" fuu wh≥ïm; b†˙m;a lruq'
3' by; lS fufyhqï Wmfoia j,g wkql+,j by; m%;suQ,H fhdackd l%uh hgf;a wh≥ï l< †kg wm úiska uila we;=<;
m%∞kh lrk ,o Kh m%ldYkfhys wkq msgm;la fï iu. wm tjd we;' fuu m%ldYkfhys i`oyka Kh lsisjla m%;suQ,H
Kh i`oyd óg fmr b†˙m;a lrk ,o lsisu m%ldYkhl i`oyka fkdjk njg iy;sl lruq'
4' i. ;=kajk f√ofha i`oyka m˙† by; Kh fhdackd l%uh hgf;a Kh ,ndfok jHdmD;s i`oyd iq≥iqlï ,;a Wm
Khlrejkag Kh m%∞kh ls¯u;a"
ii. tu Kh w∞< Wm Khlrejkag Kh ,nd .ekSfï n,hg hg;aj Kh ,nd ° we;'
iii. wemlrejka iïnkaOj i,lk úg Kh wdmiq f.ùu iïnkaOj wem jk mqoa.,hska tjeks wemùula ,nd°u i`oyd
n,h,;a ;eke;af;l= o hkak nj"
wm iy;sl jk nj okajd isáuq'
weuqKqu V
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh (
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys ^NADeP& - msg; j.dlrejka i`oyd jQ Kh fhdackd l%uh ^fldka;%d;a f.dùka&
hgf;a Kh uqodye¯fï m%ldYkh
^fufyhqï Wmfoia wxl ( RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01)
fj; ( Y%S ,xld uy nexl=j
fj;ska ( m%;suQ,H tallh
iyNd.s;aj uQ,H wdh;kh ( YdLdj ( †ia;sl
% alh (
úuiqï Khlref.a cd'ye' Kh ,nd Kh uqo, uqody˙k uqodye¯ug iyk kej; mshùfï wdlD;sh
wxlh ku yd wxlh .ekSfï †kh n,dfmdfr;a;= m%;suQ,H ld,h
,smskh wruqK * m%udKh
Kh uqo, jd˙l uqo, jd˙l m<uq jd˙lh wjika jd˙lh
pl%h ** ^re'& .Kk ^re'& f.úh hq;= f.úh hq;=
jd˙l jákdlu †kh †kh
.Kk
tl;=j
Y%S ,xld uy nexl=j yd iyNd.s;aj uQ,H wdh;k w;r m%;suQ,H .súiqu u.ska tl`. jQ m˙†" by; Kh wdmiq f.ùfï f,aLkhg wkqj fok ,o
wr®O jdr®Isl jd˙lhka j,ska Y%S ,xld uy nexl=j fj; mshjk njg wm úiska fmdfrdka≥ fjuq'
*fufyhqï Wmfoiays 4 jeks f√ofha olajd we;s m˙†'
**1 jk Kh 2 jk Kh 3 jk Kh f,i olajkak'
n,h,;a ks,Od˙hdf.a w;aik
oskh
weuqKqu VI
fmdfrdka≥ fkdaÜgqj
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh (
^fufyhqï Wmfoia wxl RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01 &
†kh (
b,aÆï fmdfrdkaÿ fkdaÜgqj
re
^iyNd.s;aj uQ,Hdh;kfha ku yd
,smskh& jk wm úiska my; w;aika l< uqΩ Kh uqo, jk remsh,a ^re' &
uqo, jdr®Islj ''''''''' ] fmd,S wkqmd;h hgf;a jk fmd,S uqo, o iu. Y%S ,xld uy nexl=jg f.ùug fld<U ° fuhska fmdfrdka≥
fjuq'
fjkqfjka ^iyNd.s;aj uQ,Hdh;kfha ku&
m%;suQ,H tallh
m%Odk ldr®hd,h
1'
^uqoaorh& 2'
n,h,;a ks,Od¯kaf.a w;aika
idlaIslrejka (
1'
2'
weuqKqu VII
Ndr°fï ,smsh
m%;suQ,H wh≥ïm;% wxlh (
^fufyhqï Wmfoia wxl RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01&
Ndr§fï ,smsh
Y%S ,xld uy nexl=j fj;"
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyfkys ^NADeP& msg; j.dlrejka ^fldka;%d;a f.dùka& i`oyd jQ Kh fhdackd l%uh
hgf;a 2016'10'07 †ke;s Tnf.a fufyhqï Wmfoia RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01 g
w∞<j wm úiska is≥ lrk ,o Kh yd iïnkaO lghq;= i`oyd wm fj; ,nd °ug tl`. jQ Kh m%udKh jk remsh,a
^re' & uqo, ms<s.ekSug
tl`.;djh m< lrk w;r" thg wod<j wm úiska f.úh hq;= remsh,a
^re' & wod< fmdfrdka≥ fkdaÜgqj f.úh hq;= uqo, yd
i|yka l< ld,hg wod< fmd,S uqo, o iu. Tn fj; Ndr°u is≥ lrkq ,efí'
by; lS fmdfrdka≥ fkdaÜgqj f.ùu i|yd b†˙m;a ls¯fuka je<flk neúka" th w.re ls¯ug oekqï°fï wjYH;djhla we;s
fkdjkq we;'
fjkqfjka ^iyNd.s;aj uQ,Hdh;kfha ku&
m%;suQ,H tallh
m%Odk ldr®hd,h
3'
4'
^n,h,;a ks,Od¯kaf.a w;aika&
weuqKqu VIII
mejreï ,smsh
m%;suQ,H wh≥ïm;a wxlh (
^fufyhqï Wmfoia wxl RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01&
†kh (
uqo,a kS;s mkf;a 88 A j.ka;sh hgf;a Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,hg
wem jk njg fokq ,nk m%;s{dj*
^iyNd.s;aj uQ,Hdh;kfha ku
yd ,smskh& jk wm Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a kS;s mkf;a 88 A j.ka;s m%ldrj m%;s« udr®.fhka YS% ,xld uy nexl=j
fj; wh úhhq;= Kh l=ulao hkak wdlD;sfhys i`oyka m˙† iq/l=ula f,i$;j≥rg;a iq/l=ula f,i mshùug we;s remsh,a
^re' & tys jdr®Isl fmd,S wkqmd;h jk iu. my;
wdlD;shg wod<j kej; f.ùug wem fjuq'
wdld;s m;%h
Kh uqo, Khlref.a ku yd †kh fkd;d˙ia
,smskh
weuqKqu IX
uqodye¯fï ,smsh
^fufyhqï Wmfoia RDD/NADeP/VALUE CHAIN DEVELOP/2016/01&
iyNd.s;aj uQ,Hdh;kh (
iyNd.s;aj uQ,Hdh;k wxlh (
YdLdj (
YdLdfõ wxlh (
Kh wxlh (
†kh (
uqod ye¯u (
msg; j.dlrejka ^fldka;%d;a f.dùka& i`oyd jQ Kh fhdackd l%ufha
Kh uqod ye¯fï m%ldYh
úuiSï wxlh (
1' Khlref.a f;dr;=re
1'1 Khlref.a ku (
1'2 Khlref.a ,smskh (
2'
Kh iïnkaO f;dr;=re
2'1 Kh uqof,a wruqK (
2'2 jHdmD;sh msysá ia:dkh (
2'3 wkque;sh ,enQ uqΩ Kh uqo, ( wdrïNfha° re'
ms˙jeh blaujd hdfï° jr®Okh l< Kh uqo, re'
uqΩ uqo, re'
cd;sl lDIs jHdmdr ixj¾Ok jevigyk ^NADeP& hgf;a ls%hd;aul jk z;reK ÈßhZ
;dreKH iún,.ekaùu iy /lshd jHdmD;sh ys fufyhqï Wmfoia ixfYdaOkh
2016 wf.daia;= 03 †ke;s fufyhqï Wmfoia wxl RDD/NADeP/YOUTH 2016$01 ys fojk m˙Éf√ofha 01 jk j.ka;sh my; m˙†
ixfYdaOkh l< nj ñka oekqï fokq ,efí'
ta wkqj" fuu jevigykska remsh,a ñ,shk 225 la z;reK †˙hZ ;dreKH iú n,.ekaùu iy /lshd jHdmD;s jevigyk
ls%hd;aul ls¯u i|yd fjka lr we;s w;r" fuu jevigyk ls%hd;aul lrkq ,nk cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyka
jHdmD;s wxYh" wruqo,a uqod ye¯u iy m%;suQ,Hhkh ls¯u 2017 udr®;= ui w. jk úg wjika ls¯ug n,dfmdfrd;a;= fõ' z;reK
†˙hZ jevigyk ls%hd;aul ls¯u i|yd ,xld nexl=j" ãtµaaiSiS nexl=j iy m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j" iyNd.s;aj uQ,H wdh;k
f,i f;dard f.k we;' ta wkqj" remsh,a ñ,shk 225 la jQ uqΩ wruqo,a m%udKh iyNd.s;aj uQ,H wdh;k u.ska fufyhqï Wmfoiays
i|yka kshuhka yd fldkafoais wkqj" 2017 udr®;= ui w. jk úg uqod yer m%;suQ,Hhkh l< hq;=h'
fuu Kh fhdackd l%ufha wfkl=;a ishÆu kshuhka yd fldkafoais fkdfjkiaj mj;skq we;'
ixfYdaê; fufyhqï Wmfoia 2016 Tlaf;danr® ui 01 jk †k isg ls%hd;aul jk w;r fuu ixfYdaOkfha wvx.= lreKq wod<
ks,Od¯ka fj; oek.ekSug i,iajkak'
ã'ù'tia' ohdjxY
wOHlaI$m%dfoaYSh ixjr®Ok
msgm;a (- wdpdr®h hika; udmgqk" jevigyka l<ukdlre"
cd;sl lDIs jHdmdr ixjr®Ok jevigyk
1' wju uQ,sl 1'1' 2018 ckjd˙ 15 †k fyda Bg fmr n,m;%h i|yd wh≥ï lrkq ,nk iud.ï
m%d.aOkh iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula úiskau iEu úgu remsh,a ñ,shk ishhlg
^re' 100"000"000$-& fkdwvq uQ,sl m%d.aOkhla o" 2019 ckjd˙ 15 isg remsh,a ñ,shk tlish mkylg
^re' 150"000"000$-& fkdwvq uQ,sl m%d.aOkhla o mj;ajd .; hq;=h'
1'2' 2018 ckjd˙ 15 †fkka miqj n,m;%h i|yd wh≥ï lrkq ,nk iud.ï
remsh,a ñ,shk tlish mkylg ^re'150"000"000$-& fkdwvq uQ,sl m%d.aOkhla mj;ajdf.k hd hq;=h'
2' wkql+, fkdjk 2'1' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula fuu úOdkj,g wkql+, fkdjk úg°"
wjia:djl ° w' fuu úOdkhkag wkql+, fkdjk njg ;yjqre lr.;a udifha wjidk †kg mej;s uq`M ;ekam;=
kS;suh l%shdudr®. iy ,nd.;a Kh m%udKfha fYaIhg iSud úh hq;=h'
wd' wju m%d.aOk wjYH;djh imqrk f;la iy laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ
wOHlaI úiska ta iïnkaOj iEySulg m;ajk njg ;yjqre lrk f;la n,m;%,dNS laIqøuQ,H
iud.ula úiska ,dNdxY fkdf.úh hq;=h'
3' iud.ul uQ,sl 3'1' iud.ul uQ,sl m%d.aOkhg my; i|yka foa we;=<;a úh hq;=h'
m%d.aOkh w' ksl=;= iy iïmQr®Kfhka f.jd ksñ idudkH fldgia' flfia jqjo" mk; hgf;a n,m;% ,nd
.ekSug wh≥ïlrk iud.ul uQ,sl m%d.aOkh .Kkh ls¯fï ° uqo,a u; muKla ksl=;a l<
idudkH fldgia i,ld n,kq we;'
wd' ksl=;= iy iïmQr®Kfhka f.jd ksñ iuqÉÑ; fkdjk ksoyia lr.; fkdyels jr”h fldgia'
flfia jqjo" mk; hgf;a n,m;% ,nd .ekSug wh≥ï ls¯ug uQ,sl m%d.aOkh ;SrKh ls¯fï °
uqo,a u; muKla ksl=;a l< iuqÉÑ; fkdjk ksoyia lr.; fkdyels jr”h fldgia muKla
ie,fla'
we' jHjia:dms; ixÑ;
wE' fmd≥ ixÑ;
b' wjika jrg ú.◊; .sKqï m%ldYfha i|yka r|jd.;a ,dNh fyda mdvqj
B' mj;akd jr®Ifha m%ldYhg m;a fkdl< ,dNh ^w,dNh&
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
1' jHjia:dms; 1'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau jHjia:dms; ixÑ;hla mj;ajd .; hq;= w;r iEu jirlu n≥
ixÑ; f.ùfuka miq iy ,dNdxY m%ldY ls¯ug fmr Y=oaO ,dNfhka my; m˙† ixÑ; wruqo,g udre l< hq;=h'
w' laIqøuQ,H iud.fï m%ldYs; m%d.aOkfhka ishhg mkylg ^50]& iudk jk;=re by; ,dNfhka
ishhg mylg ^5]&fkdwvq m%udKhla( iy
wd' m%ldYs; m%d.aOkhg iudk jk w.hla olajd by; ,dNfhka ishhg folhs oYu mylg ^2'5]&
fkdwvq m%udKhla'
2' wr®: 2'1' 2007 wxl 07 ork iud.ï mkf;a 58 j.ka;sfha ksr®jpkh lr we;s m˙† iud.ul w∞< m%ldYs;
ksrEmkh m%d.aOkh hkqfjka"
w' fldgia ksl=;a ls¯u iïnkaOfhka· iy
wd' fldgia u; jQ werhqu iïnkaOfhka iud.ug ,enqKq fyda ,eìh hq;= iy f.úh hq;= ishÆ uqo,aj,
tl;=j woyia fõ'
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
1' ld,Sk iy b;=reï 1'1' iEu laIqøuQ,H iud.ulau my; i|yka ≤ fkdls¯ug j.n,d .; hq;=h"
;ekam;= ,nd .ekSu
i' udi ;=klg ^03& wvq ld,hla i|yd fyda udi ;sia yhlg ^36& jeä ld,hla i|yd ld,Sk
i|yd jk iSudjka'
;ekam;= Ndr .ekSu iy ;ekam;= wÆ;a ls¯u
ii' ld,Skj uqo,a uKav,h úiska kshu lrkq ,nk wju m%udKhg jvd wvq uQ,sl m%d.aOkhla
mj;sk úg l=uk wdldrfha fyda ;ekam;= Ndr .ekSu'
iii' l=uk wdldrfha fyda nd, jhialdr ;ekam;= Ndr .ekSu' fuys° nd,jhialdr hkafkka
jfhdamQr®K;aj wd« mk;ska ^66 m˙Éf√oh& olajd we;s m˙† iy tu mk;g flfrk
ixfYdaOk wkqj kS;s.; jfhdamQr®K;aj jhig m;a fkdjQ hkak wr®: ±lafõ'
2' Wm˙u ;ekam;= 2'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau tla ;ekam;alrefjl= úiska ;ksj fyda yjq,aj
jákdlu mj;ajdf.k hk ;ekam;=j, uq`M tl;=j remsh,a ,laI ;=kla ^re'300"000& blaujQ ;ekam;=
ndr.ekSu iy wÆ;a ls¯u fkdl< hq;=h'
2'2' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul ;ekam;=j, uq`M jákdlu tu iud.fï ydkslrKh fkdjQ Kh
iy w;a;sldrïj, tl;=fjka ishhg mkyla ^50]& fkdblauúh hq;=h'
3' †˙.ekaùfï 3'1' laIqøuQ,H iud.ï ;ekam;= i|yd lsisu wdldrhl †˙.ekaùï y∫kajd fkd†h hq;=h' fuys i|yka
jevigyka u; jk §†˙.ekaùï¶ hkq ;ekam;=lrejkag fmd,sh f.ùug wu;rj fjk;a uQ,Huh fyda øjHuh m%;s,dN
jdrKhka ms˙keóuhs'
4' wl%Sh .sKqï 4'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau my; i|yka lreKq we;=<;a jk m˙† wl%Sh .sKqï i|yd
m%;sm;a;sh m%;sm;a;shla y∫kajd †h hq;=h'
⁄' wl%Sh .sKqï f,i ye¢kaùfï ld,iSudj
⁄⁄' wl%Sh .sKqï l%shdld¯ .sKqïj,ska fjka lr;eîu
⁄⁄⁄' oaú;aj md,k l%uh hgf;a kej; l%shd;aul ls¯u
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
1' wju øjYS, 1'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau iEu úgu øjYS, j;alïj, tl;=fõ idudkH udisl uq`M
j;alï ;ekam;= j.lSïj, tl;=fjka ishhg myf<djlg ^15]& fkdwvq úh hq;=h'
wkqmd;slh
1'2' øjYS, j;alï wkqmd;slh ^ø'j'w'& .Kkh ls¯u my; i|yka iQ;%h mokï lrf.k l< hq;=h' øjYS,
j;alï wkqmd;slh .Kkh ls¯u iúia;rj weuqKqfuys olajd we;'
øjYS, j;alï tl;=fõ idudkHh
øjYS, j;alï wkqmd;slh } x 100
;ekam;=j, uq`M tl;=j
2' idudkH øjYS, 2'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau mj;ajd .kq ,nk ld,h i|yd my; j;alïys ffoksl idudkH
j;alï tl;=j tl;= ls¯fuka uq`M idudkH øjYS, j;alï .Kkh l< hq;=h'
w' w;e;s uqo,a
wd' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia jd◊c nexl=j, we;s cx.u .sKqfuys
fYaIh
we' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia úfYaIs; nexl=j, mj;ajdf.k hkq ,nk
;ekam;= .sKqfuys fYaIh
b' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia Y%S ,xld wdKavqfõ NdKavd.dr ì,am;a
B' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia wjqreoaola ;=< l,amsfrk Y%S ,xld
wdKavqfõ NdKavd.dr ne∫ïlr
W' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia wjqreoaola ;=< l,amsfrk Y%S ,xld
wdKavqfõ iq/l=ïm;a
W!' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia wjqreoaola ;=< l,amsfrk Y%S ,xld
uy nexl=fõ iq/l=ïm;a
t' hï nexl=lrefjl=f.a ,shulska fyda whls¯ulska ksoyia wjqreoaola ;=< l,amsfrk m%;sñ,°.ekSï
.súiqï.; NdKavd.dr ì,am;a iy NdKavd.dr ne∫ïlr
3' wëlaIK 3'1 n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul øjYS,;djh mj;ajd .; hq;= wju wjYH;djhg jvd wvq ùu j<lajd
ue†y;aùï .ekSu i|yd Y%S ,xld uy nexl=j laI◊lj ue†y;a jkq we;'
iy wju
wjYH;djhka 3'2 n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula úOdk 1 ys m˙† wju øjYS, wjYH;djh mj;ajd .ekSug wfmdfydi;a
;yjqre lr jqjfyd;a tu wju wjYH;djh imqrk f;la iy Y%S ,xld uy nexl=fõ laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
.ekSfï mshjr fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI ta nj ia:ßr lrk f;la" tu iud.u úiska tla †klg øjYS,;d ys`.fhys
jákdlñka ishhg oYu tlla ^0'1]& fyda remsh,a úismkaoyila ^re' 25"000$-& hk foflka wvq uqo,
Y%S ,xld uy nexl=jg f.úh hq;=h'
5' kshduk jdr®;d 5'1 iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau fï iu`. we;s jdr®;d ls¯fï wdlD;sh Wmfhda.S lr .ksñka
ls¯u udislj" iEu uilau wjidk ù B<`. †k 15 la we;=<; øjYS, j;alï wkqmd;slh ms<sn| jdr®;djla
Y%S ,xld uy nexl=fõ laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu
fj;ska
wOHlaI" laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j" Y%S ,xld uy nexl=j fj;
†kh(
n,h,;a ks,Od˙hdf.a w;aik
igyk( mokï †kh miq.sh udifha wjika jev lrk †khhs' W∞( wm%sfh,a udih i|yd øjYS, j;alï .Kkh lrkq ,nkafka udr®;= udih wjidkfha ;ekam;= j.lSu
mokï lrf.kh' øjYS, j;alï mj;ajd .; hq;= ld,h ^mj;ajd.kq ,nk ld,h& mokï †kfhka miqj tk †k or®Yk udifha m<uq jk jev lrk †kfhka mgka
f.k tu ui wjidk †kh olajd fõ'
1' ksr®Kdhl 1'1' mqoa.,fhl= my; lreKqj,g hg;a jkafka kï Tyqg n,h,;a laIqøuQ,H iud.ul úfYaIs; fldgia
ysñlrejl= úh fkdyel'
w' Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl fmd,Sishla" hï kshduk fyda wëlaIK wêldrhla" jD;a;Shfõ°kaf.a
ix.uhla" úur®Yk fldñIka iNdjla" úksYaph iNdjla fyda fjk;a kS;suh wdh;khla u.ska
hï jxpdjla" /jáula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla ms<sn|j is≥ lrkq ,nk
úur®Ykhlg fyda úNd. ls¯ulg Ndckh ù ;sîu'
wd' jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla fyda ´kEu kS;shla fyda ta
hgf;a ksl=;a lrk ,oa∞ jQ ¯;s" fr.=,dis" úOdk fyda ksr®Khkag wkql+, fkdùu jeks l%shdjka
iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl kS;s u.ska msysgqjk ,o wêlrKhlska" kshduk fyda
wëlaIK wêldrhlska" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhlska" úur®Yk fldñIka iNdjlska" úksYaph
iNdjlska fyda fjk;a uKav,hlska jer†lrefjl= fyda tlS l%shdjg iïnkaO mdr®Yjhla f,i
y∫kdf.k jer†lrefjl= ù ;sîu'
we' jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla iïnkaOfhka jk jrolg
wêlrKhlska jer†lre ù fyda tjeks jrola iïnkaOfhka wêlrKhlska fpdaokd ,nd ;sîu'
wE' lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lre ùu'
b' Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wêlrKhlska jia;= Nx.;ajhg fyda nxfldf,d;aNdjhg m;a
njg m%ldY lr ;sîu'
2' †jqreï 2'1 iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau weuqKqu 1 ys ±lafjk †jqreï m%ldYh úfYaIs; fldgia ysñhkaf.ka
m%ldYh ,nd .; hq;= w;r th laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
b†˙m;a ls¯u
3' wr®:ksrEmkh 3'1 zúfYaIs; fldgia ysñlrejdZ hkq laIqøuQ,H iud.ul m<uq fldgia ysñlrejka oi fokd w;r isák iy
iud.fï fldgiaj,ska ishhg 10l ^10]& fldgia j, ysñld˙;ajh ork mqoa.,hdhs'
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu 1
fldgia ysñhka úiska b†˙m;a l< hq;= †jqreï m%ldYfha wdlD;sh
Èjqreï m%ldYh
^,smskh& ys m†xÑ ye∫kqïm;a
wxl$.uka n,m;% wxl ork ^iïmQr®K ku& jk uu fn!oaO$yska≥$l%sia;s
hdks$lf;da,sl$uqia,sï wd.ñlfhl= jYfhka .dïNSr mQr®jlj o" wjxlj o" i;Hjd°j o fufia iy;sl lrñka m%;s« foñ$†jqrd
m%ldY lrñ1'
6' uu lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lre ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY
lrñ'
1' iq≥iqlï yd 1'1' mqoa.,fhl= my; lreKqj,g hg;a jkafka kï" tu mqoa.,hd n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul
fhda.H;djh wOHlaIjrfhl= fyda m%Odk úOdhl ks,Od˙fhl=$idudkHdêld˙jrfhl= f,i m;als¯ug fyda f;dard
ms<sn| .ekSug fkdyelsh'
;lafiarej w& wOHdmk iq≥iqlï fyda jD;a;Sh iq≥iqlï fyda laIqøuQ,H jHdmdr" nexl= lghq;=" uQ,H kS;suh fyda
i|yd m˙md,k fyda Bg w∞< fjk;a wxYhlska l%shdld¯ m<mqreoaola fkd;sîu'
ksr®Kdhlhka
wd& Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl fmd,Sishla" hï kshduk fyda wëlaIK wêldrhla" jD;a;Shfõ°kaf.a
ix.uhla" úur®Yk fldñIka iNdjla" úksYaph iNdjla" fyda fjk;a kS;suh wdh;khla u.ska
hï jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla ms<sn|j is≥ lrkq ,nk
úur®Ykhlg fyda úNd. ls¯ulg Ndckh ù ;sîu'
we& jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla fyda ´kEu kS;shla fyda ta
hgf;a ksl=;a lrk ,oa∞ jQ ¯;s" fr.=,dis" úOdk fyda ksr®Khkag wkql+, fkdùu jeks l%shdjka
iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl kS;s u.ska msysgqjk ,o wêlrKhlska" kshduk fyda
wëlaIK wêldrhlska" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhlska" úur®Yk fldñIka iNdjlska" úksYaph
iNdjlska fyda fjk;a uKav,hlska jer†lrefjl= fyda tlS l%shdjg iïnkaO mdr®Yjhla f,i
y∫kdf.k jer†lrefjl= ù ;sîu'
wE& jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla iïnkaOfhka jk jrolg
wêlrKhlska jer†lre ù fyda tjeks jrola iïnkaOfhka wêlrKhlska fpdaokd ,nd ;sîu'
b& lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lrefjl= ùu'
B& Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wêlrKhlska jia;= Nx.;ajhg fyda nxfldf,d;a Ndjhg m;a
njg m%ldY lr ;sîu'
W& Kh wdmiq f.ùug wêlrKhlska fok ,o ksfhda.hla fyda wd«jla l%shd;aul ls¯ug
wfmdfydi;a ùu fyda meyer yer ;sîu'
W!& kshduk fyda wëlaIK wêldrhla úiska" Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wdh;khl wOHlaI"
m%Odk úOdhl ks,Od¯ fyda fjk;a ks,Od˙hl= f,i fiajfhka bj;a ls¯u fyda fiajh w;aysgqùu'
t& wêlrKhla u.ska isysúl,a jQ mqoa.,fhl= f,i m%ldY ls¯u'
ta& i& kshduk fya;= u; n,m;%h fyda jHdmdrh wj,x.= lrkq ,enQ fyda w;aysgqjkq ,enQ fyda
ii& Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl ° wEjr jQ fyda wEjr fjñka mj;sk fyda wksjdr®hh wEjr
ls¯ulg hg;aj isákakd jQ ´kEu n,m;%,dNS nexl=jl" nexl= fkdjk uQ,H wdh;khl"
wOHlaIjrfhl=" m%Odk úOdhl ks,Od˙hl= fyda fjk;a n,;, iys; ;k;=rla ord isàu'
T& fjk;a n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul wOHlaIjrfhla fyda fiajdkshqla;slhl= ùu'
1'2' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul wOHlaI f,i jhi wjqre≥ 70 blaujQ mqoa.,fhl= fiajfha fkdfh†h
hq;=h' flfia jqjo 2016 foieïnr® 31 g fmr jhi wjqre≥ 70 blaujk wOHlaIjrfhl=g 2017 ckjd˙
01 †fkka wdrïN jk m˙† Wm˙u jYfhka ;j;a jir ;=kl ^03& ld,hla wOHlaI f,i /£ isáh yel'
2' iq≥iqlï iy 2'1' iEu laIqøuQ,H iud.ulau wOHlaI fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯ f,i m;aùu i|yd
fhda.H;ajh f;dard.;a mqoa.,hkaf.a †jqreï m%ldYhla iy m%ldYhla ms<sfj,ska weuqKqï I iy II wkqj Y%S ,xld uy
ms<sn| ;lafiare nexl=fõ laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
ls¯fï ° 2'2' by; i|yka lreKg wu;rj" m<uq m;aùu ,nk úg° Tyq$weh úiska fuu m;aùug fmr fiajh l<
wkq.ukh l< fiajd ia:dkfha Tyqg$wehg mej¯ ;snQ rdcld¯j, ldr®h idOk uÜgu ms<sn| fiajd fhdaclhd ksl=;a
hq;= l%shdudr®.h l< ,smshla m;aùug fmr laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l<
hq;=h'
2'3' hï laIqøuQ,H iud.ula úiska ;u wOHlaI OQrfhys ;j≥rg;a /£ isák wOHlaIjrekag w∞<j jdr®Islj
†jqreï m%ldY iy m%ldYhka ;u jdr®Isl uy iNd /iaùug udihlg fmr laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
3' wOHlaIf.a 3'1' laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;= wOHlaI by; úOdk wxl 1 ys i|yka lreKq ie,ls,a,g
wkque;sh f.k n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul wOHlaIjrfhl=f.a fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯
jrfhl=f.a m;aùu fyda kej; m;als¯u wkqu; ls¯u fyda m%;slafIam ls¯u lrkq we;'
3'2 laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;= wOHlaI úiska by; wkque;sh fyda m%;slafIam ls¯u
iïnkaOj ^m%;slafIam ls¯ul ° thg n,mdk ,o lreKq o iu.ska& w∞< n,m;%,dNS laIqøuQ,H
iud.u ±kqj;a lrk w;r" ta iïnkaOj w∞< wOHlaI fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯f.a
ie,ls,a,g fhduq ls¯u iy tu ±kaùu ta wdldrfhkau l%shd;aul ls¯u tu laIqøuQ,H iud.fï
j.lSuls'
4' m;aùfuka miqj 4'1' iEu laIqøuQ,H iud.ulau tu iud.ug m;a jQ wOHlaI fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯ fyda
jk kqiq≥iqlï iïnkaOj Tyq$weh tu ;k;=rg WÑ; iy fhda.H fkdjk njg idOdrK ielhla fyda fya;= ldrKd
±kqï°u we;s jQ úg tu lreKq .ek ±kqj;a ù †k oyy;rla ^14& we;=<; ta ms<sn|j laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
fomdr®;fïka;= wOHlaI fj; ±kqï †h hq;=h'
4'2' laIqøuQ,H iud.ul hï wOHlaIjrfhla fyda m%Odk úOdhl ks,Od˙jrfhla$idudkHdêld˙jrfhla
úiska b†˙m;a l< †jqreï m%ldYlfha fyda m%ldYfha i|yka f;dr;=re fjkia jQ" fjkia l<" j,x.=
ke;s" w∞< fkdjk fyda idjoH nj fy<s jqjfyd;a" ta iïnkaOj †k oyy;rla ^14& we;=<; laIqøuQ,H
wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;= wOHlaI ±kqj;a l< hq;=h'
5' ´kEu 5'1 laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;= wOHlaI úiska hï laIqøuQ,H iud.ul wOHlaIjrfhla fyda
wjia:djl m%Odk úOdhl ks,Od˙jrfhla$idudkHdêld˙jrfhla tu ;k;=frys r|jd ;nd .ekSug kqiq≥iq iy
wOHlaI u.ska fhda.H fkdjk njg y∫kd .;a úg tu wOHlaIjrhd fyda m%Odk úOdhl ks,Od˙hd$idudkHdêld˙
;SrK .ekSu ms<sn|j úOdk wxl 3'2 ys i|yka lreKq Wmfhda.S lr .ksñka ;SrK .kq we;'
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu ˚
wOHlaIjrhl=$m%Odk úOdhl ks,Od¯jrhl=$m%Odk l<ukdlrejl=$tjeks m;aùula i|yd
f;dard.kakd ,o mqoa.,hl= úiska b†˙m;a l< hq;= †jqreï m%ldYfha wdlD;sh
Èjqreï m%ldYh
^,smskh& ys m†xÑ ye∫kqïm;a
wxl$.uka n,m;% wxl ork ^iïmQr®K ku& jk uu
fn!oaO$yska≥$l%sia;shdks$lf;da,sl$uqia,sï wd.ñlfhl= jYfhka .dïNSr mQr®jlj o" wjxlj o" i;Hjd°j o fufia iy;sl lrñka
m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ1'
4' ud yg my; i|yka m˙† laIqøuQ,H jHdmdr" nexl= lghq;=" uQ,Huh lghq;=" kS;suh fyda m˙md,kuh fyda fjk;a w∞<
úIhhka ms<sn|j ukd m<mqreoaola we;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
5' uu Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl fmd,Sishla" hï kshduk fyda wëlaIK wêldrhla" jD;a;shfõ°kaf.a ix.uhla" úur®Yk
fldñIka iNdjla" úksYaph iNdjla fyda fjk;a kS;suh wdh;khla u.ska hï jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta
yd iudk idmrdë l%shdjla ms<sn|j is≥ lrkq ,nk úur®Ykhlg fyda úNd. ls¯ulg Ndckh ù fkdue;s njg m%;s«
foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
6' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla fyda ´kEu kS;shla fyda ta hgf;a ksl=;a lrk
,oa∞ jQ ¯;s" fr.=,dis" úOdk fyda ksr®Khkag wkql+, fkdùu jeks l%shdjka iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl kS;s
u.ska msysgqjk ,o wêlrKhlska" kshduk fyda wëlaIK wêldrhlska" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhlska" úur®Yk fldñIka
iNdjlska" úksYaph iNdjlska fyda fjk;a uKav,hlska jer†lrefjl= fyda tlS l%shdjg iïnkaO mdr®Yjhla f,i
y∫kdf.k jer†lrefjl= ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
7' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla iïnkaOfhka jk jrolg wêlrKhlska jer†lre
ù fyda tjeks jrola iïnkaOfhka wêlrKhlska fpdaokd ,nd fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
8' uu lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lre ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY
lrñ'
9' uu Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wêlrKhlska jia;= Nx.;ajhg fyda nxfldf,d;a Ndjhg m;a njg m%ldY lr
fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
10' uu Kh wdmiq f.ùug lsishï wêlrKhlska fok ,o ksfhda.hla fyda wd«jla l%shd;aul ls¯ug wfmdfydi;a ù fkdue;s
njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
11' uu kshduk fyda wëlaIK wêldrhla úiska" Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wdh;khl wOHlaI" m%Odk úOdhl ks,Od˙
fyda fjk;a ks,Od˙hl= f,i fiajfhka bj;a lr fyda fiajh w;aysgqjd fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
12' uu wêlrKhla u.ska isys úl,a jQ mqoa.,fhl= f,i m%ldYhg m;a ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
13' uu
w& kshduk fya;+ka u; n,m;%h fyda jHdmdrh wj,x.= lrkq ,enQ fyda w;aysgqjkq ,enQ fyda
wd& Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl ° wEjr jQ fyda wEjr fjñka mj;sk fyda wksjdr®hh wEjr ls¯ulg hg;aj isákakd jQ ´kEu
n,m;%,dNS nexl=jl" nexl= fkdjk uQ,H wdh;khl" wOHlaIjrfhl=" m%Odk úOdhl ks,Od˙hl= fyda fjk;a n,;,
iys; ;k;=rla ord fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
14' uu fjk;a n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul wOHlaIjrfhla fyda fiajdkshqla;slhl= fkdjk njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY
lrñ'
fuu †jqreï m%ldYfha i|yka lreKq w∞< m˙† uqoaor w,jkak'
m%;s«lreg$†jqreïlreg lshjd f;areï lr ≥ka w;r
Tyq$weh tu lreKq i;H njg ms<sf.k iy;sl ud b†˙msg °
lr$†jqrd †k ° ud b†˙msg
° w;aika ;nk ,°' idu∞k úksYaphldr$†jqreï flduid˙ia
igyk 1 w∞< fkdjk jpk lmd y˙kak
l%sia;shdks iy lf;da,sl mqoa.,hka †jqrd m%ldY lr isáh hq;= w;r fn!oaO" yska≥" uqia,sï iy fjk;a wd.ï woyk mqoa.,hka iy;sl lrñka m%;s« †h hq;=h'
weuqKqu II
2'2' ;k;=r(
2'3' foaYSh fyda úfoaYsl nj(
2'4' jdr®Isl fõ;kh ^úia;r iys;j&(
2'5' wOHlaIjrhd fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯ iy$fyda Tyqf.a$ wehf.a mjqf,a idud‚lhska iud.fï
j;alï Ndú;fhka Wmhd.;a m%;s,dNj, jdr®Isl jákdlu(
^W∞( iud.fï N+ñh" f.dvke.s,s" jdyk wd†h&
2'6' by; 2'5 i|yka j;alï kv;a;=j i|yd fyda úhoï m%;smQrKh ^Kh ldâ ì,am;a" Wmfhda.s;d ì,am;a hkd†h& i|yd
iud.u úiska ±rE úhoï'
2'7' tu j;alï ñ,° .;a w.h iy fmd;a w.h yd ksYap, j;alï msysgd we;s ia:dkh
3' «;Skaf.a mqoa.,sl f;dr;=re
3'1' l,;%hdf.a iïmQr®K ku(
3'2' cd;sl ye∫kqïm;a wxlh(
3'3' úfoaY .uka n,m;% wxlh(
3'4' hefmk orejkaf.a úia;r(
iïmQr®K ku cd'ye'wxlh .uka n,m;% wxlh
3'4'1
3'4'2
3'4'3
7' by; ±la jQ f;dr;=re jvd;a meye†,s ùug w∞< fjk;a úia;r$f;dr;=re iy wh≥ïlrk iud.ul wOHlaIjrhdf.a fyda
m%Odk úOdhl ks,Od˙hdf.a fyda idudkHdêld˙f.a fyda tjeks ;k;=rla i|yd f;a¯ m;ajk mqoa.,fhl=f.a fhda.H;djh
;lafiare ls¯u i|yd w∞< fõ hehs yef`.k fjk;a f;dr;=re'
m%ldYh
by; ud úiska imhd we;s f;dr;=re udf.a ±kqfï yd úYajdih m˙† i;H njg;a iïmQr®K njg;a ;yjqre lrñ' by; imhk
,o f;dr;=rej,g w∞<j" lsishï fjkila jQ jydu" ishÆ f;dr;=re n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ug iy Y%S ,xld uy nexl=fõ
laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI ksis m˙† ±kqj;a lrk njg uu fmdfrdka≥ fjñ'
by; ;k;=r ±¯u i|yd lsishï kS;shlska ud yg iSudjka mkjd fkdue;s nj;a fuhska m%ldY lr isáñ'
†kh(
wOHlaI$m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯
fyda tjeks m;aùula i|yd f;dard .kakd ,o
mqoa.,fhl=f.a w;aik
1' .kqfokqlrefjl=g 1'1' 3 jk úOdkhg hg;aj wdikak;u ú.◊; uQ,H jdr®;djka wkqj tys uQ,sl m%d.aOkh mokïj
†h yels Wm˙u Kh 1'2 ys olajd we;s úOdkhkays mkjd we;s iSudjka blaujd my; i|yka .kqfokqlrejka i|yd
myiqlï n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula úiska myiqlï ie,iSu is≥ fkdl< hq;=h'
w' lsishï ;ks iud.ulg" fmd≥ ixia:djlg" wdh;khlg" mqoa.,hkaf.ka ie≥ï,;a
iud.ulg fyda wdh;khlg" ^m%cd uQ,sl ixúOdk yer& fyda
wd' iuia:hla jYfhka ^m%cd uQ,sl ixúOdk yer&(-
i& ;ks mqoa.,fhl=g" Tyqf.a ióm «;Skag fyda Tyq iu`. ie,lsh hq;= we,aula we;s
iud.ulg fyda wdh;khlg
ii& iud.ula yd my; tajdhska tlla fyda lsysmhla(-
w& tys md,s; iud.ï·
wd& tys uõ iud.u·
we& tys wdY%s; iud.u·
wE& tys taldnoaO iud.ï·
b& tys uõ iud.fuys md,s; iud.ul· fyda
B& tu iud.fï ie,lsh hq;= we,aula we;s iud.ula fyda tys md,s; iud.ula fyda
uõ iud.ula fyda uõ iud.fuys md,s; iud.ula fyda
we' m%cd uQ,sl ixúOdhkhlg
1'2' uÜgu uQ,sl 1'1 ^w& 1'1 ^wd& 1'1 ^we&
m%d.aOkh remsh,a ñ,shk úOdkfha i|yka m˙† úOdkfha i|yka m˙† úOdkfha i|yka m˙†
.kqfokq lrefjl=g w∞< .kqfokq lrefjl=g w∞< .kqfokq lrefjl=g w∞<
jk Wm˙u Kh myiqlï jk Wm˙u Kh myiqlï jk Wm˙u Kh myiqlï
⁄' 100 jvd jeä 200 g wvq 500"000 600"000 1"000"000
2' iuia: iSudj 2'1' remsh,a ñ,shk 300 g jvd wvq uQ,sl m%d.aOkhla ysñ n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï i|yd·
fok ,o ´kEu †khl ° by; 1 úOdkfha i|yka ljr wdldrfha .kqfokqlrefjl=g fyda remsh,a
,laI ;=k ^re'300"000& blaujd ,nd ° we;s Kh myiqlïys uq`M msgysá w.h" jydu t<fUk
udifha w. jk úg n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.u úiska Y%S ,xld rchg yer tys wfkl=;a ishÆu
.kqfokqlrejkag imhd we;s uq`M msgysá myiqlï m%udKfhka 40]fkdblauúh hq;=h'
remsh,a ñ,shk 300 g jvd jeä uQ,sl m%d.aOkhla ysñ n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï i|yd·
fok ,o ´kEu †khl° by; 1 úOdkfha i|yka ljr wdldrfha .kqfokqlrefjl=g fyda remsh,a
,laI my ^re'500"000& blaujd ,nd ° we;s Kh myiqlïys uq`M msgysá w.h" jydu t<fUk
udifha w. jk úg n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.u úiska Y%S ,xld rchg yer tys wfkl=;a ishÆu
.kqfokqlrejkag imhd we;s uq`M msgysá myiqlï m%udKfhka 40] fkdblauúh hq;=h'
3' Wm˙u iSudjkaf.ka 3'1 úOdk wxl 1 hgf;a Wm˙u Kh myiqlï m%udKh .Kkh ls¯fï° uqo,a" r;arka" rcfha iq/l=ïm;a"
ksoyia ls¯ï uy nexl= iq/l=ïm;a" NdKavd.dr wemlr" uy nexl= wemlrhkag ydksmQrl jYfhka iemhQ Kh
myiqlï wvq l< yelsh'
4' iïnkaê; mdr®Yj 4'1 lsis≥ n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula úiska tu iud.fï my; i|yka mqoa.,hskag Kh myiqlï
i|yd myiqlï ie,iSu fkdl< hq;=h'
w& ´kEu wOHlaIjrfhla
wd& uõ iud.fï ´kEu wOHlaIjrfhla
we& m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯
wE& by; ^w&" ^wd&" ^we& ys i|yka mqoa.,hkaf.a ióm «;Ska
b& Pkao whs;sh 10]fyda Bg jeäfhka we;s fldgia ysñhka
5' Kh ksrdjrK 5'1 iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau kej; fkdf.ùfï jr®.SlrKh mokïj Kh wj∞kï
jr®.SlrKh fY%a◊.; moaO;shla fyda jr®.SlrKhla ilid .; hq;=h'
tkï n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.u úiska ,nd ° we;s kshñ; m˙† Kh fkdf.jk wjodku
wkqnoaO Kh myiqlï ksis m˙† ms<sìUq úh hq;=h' .kqfokqlrejkaf.a ydkslrKh jQ myiqlï
jr®.SlrKh i|yd jk wju udr®f.damfoaYh weuqKqu 1 j.=j 1 ys ±lafõ'
5'2 n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ï úOdkh 5'1 g wkqj Kh myiqlï jr®.SlrKhg w∞<j fjka ls¯ula
.Kkh l< hq;af;a" msgysá fYaIfhka Wm,íê lr ,nd.;a iq/l=ï w.h iy Kh myiqlug
fmd<sh yr lr we;akï tu wjia:dfõ ° w;aysgjQ fmd<sh wvq ls¯fuks'
wl%ñl Kh myiqlï
wju úfYaIs; fjkals¯fï wjYH;djh
jr®.SlrKh
wjm%udK 25]
wvudk 50]
fnd,a 100]
6' kshduk 6'1 iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau weuqKqu 1 j.=j 2 iy 3 ys ±lafjk wdlD;s wkql+,j
jdr®;dlrKh ff;%udisl jdr®;djla ldr®;=j wjidk ù †k 15 la we;=<; laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK
fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
7' úOdkj,g wkql+, 7'1 n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula úOdk wxl 1 W,a,x>kh lrk njg uqo,a uKav,h ;SrKh lrhs
ùu ;yjqre ls¯fï kï" iy ;SrKh n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ug okajd we;akï" tu W,a,x>Kh ksjer† ls¯u iy
mshjr tu ksjer† ls¯u laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI úiska ;yjqre lrk f;la
tu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ug ,dNdxY f.ùu fyda ,dN bj;a lr .ekSu is≥ l< fkdyel'
8' wr®:ksrEmkh 8'1 m%cd uQ,sl ixúOdkhla ,shdm†xÑ kS;suh tallhla úh hq;= w;r mk;la u.ska
jHjia:dj,sfha$ixia:dm;%fha fyda kS;sfhka Kh ,nd .ekSug yels úh hq;=h' m%cd uQ,sl
ixúOdkhla jYfhka ie,lSug kï my; i|yka fldkafoais imqrd,sh hq;= fõ'
i' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.u;a" m%cd uQ,sl ixúOdkh;a" m%cd uQ,sl ixúOdkh l%shd;aul jk
wdh;kh;a iu`. Kh wdmiq f.ùu iïnkaOfhka ff;%hs-mdr®Yúl wjfndaO;d .súiqula ;sìh
hq;=h'
ii' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.fuka Kh ,nd .ekSu iïnkaOfhka wOHlaIl uKav,
fhdackdjla m%cd uQ,sl ixúOdkh i;=j mej;sh hq;=h'
iii' m%cd uQ,sl ixúOdkhg Kh ,nd °fï° nexl= m%ldYk iy ú.◊; uQ,H jdr®;d iy hymd,kh
hk tajd i,ld nef,a'
iv' mqoa.,hskaf.a Kh kej; f.ùfï yelshdj n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.u iy m%cd uQ,sl
ixúOdkh u.ska fjkfjku ;lafiare flfr®'
8'2 ;ks mqoa.,fhl=g iïnkaO ióm «;s;ajh hkqfjka woyia jkafka tu mqoa.,hdf.a l,;%hd fyda
hefmk orejka fõ' hefmk orefjl= hkakg 2011 wxl 42 ork uqo,a jHdmdr mkf;a i|yka jk
wr®:ksrEmkh f.kfoa'
8'3 ie,lsh hq;= ne£ula hkqfjka fjk;a iud.ulska fyda ;ks mqoa., jYfhka fyda Tyqf.a ióm
«;Ska ;ksj fyda tl;=j .;a úg we;s m%;s,dN i|yd we;s whs;sh ish wdh;kfha m%ldYs;
m%d.aOkfhka ishhg oyh ^10]& blauùu' wdh;khla jYfhka .;a úg m%;s,dN i|yd we;s whs;sh
w∞< jkafka tu wdh;kfha ;ks mqoa.,fhla fyda Tyqf.a ióm «;Skag fõ'
8'4 §uõ¶" §md,s;¶ " §wdY%s;¶ " iy §taldnoaO¶ hkak Y%S ,xld .KldêlrK m%ñ;sj,g wkqj fõ'
8'5 Kh myiqlï hkq" my; i|yka jk m˙† Kh ksrdjrKhka iy wdfhdack ksrdjrKhka woyia
fõ'
w& Kh ksrdjrKhka hkakg fYaI m;%h u; Kh myiqlï iy fYaI m;%fhka msg; Kh
myiqlï we;=<;a fõ'
i& fYaI m;%h u; msysá Kh ksrdjrK hkqfjka woyia jkafka" ld,Sk Kh" nkaê;
Kh" wdjr®; Kh" l=,S msg .ekqï" l,an≥ myiqlï" Wlia Kh w;a;sldrï iy Kh
iq/l=ïj,g t†˙ jk m%;sñ,° .ekqï .súiqï iy ta yd w∞< jk wfkl=;a whs;u'
ii& fYaI m;%fhka msg; Kh ksrdjrK hkqfjka woyia jkafka" wemlr iy ne∫ïlr
we;=<;a wúksYaÑ; j.lSula Ndr .ekSug tl`.;ajhla we;=<;a fjk;a ´kEu myiqlula
fõ'
wd& rdcH iq/l=ï ys wdfhdack yer ishÆu uQ,Huh wdfhdack" wdfhdack ksrdjrK fõ'
8'6 Kh myiqlï m%udKh hkq my; i|yka m˙† fYaI m;%h u; Kh myiqlï iy fYaI m;%fhka msg;
Kh myiqlïj, tl;=j fõ(
w& fYaI m;%h u; Kh myiqlï m%udKh( fok ,o ´kEu wjia:djl mj;akd Kh myiqlï
iSudfõ tl;=j fyda ishÆu Kh myiqlïj, msgysá m%udKfha tl;=j hk foflka by<
w.h fYaI m;%h u; Kh myiqlï hkqfjka woyia fõ' uqÆukskau ,nd .kakd ld,Sk Kh
iïnkaOfhka jk úg Kh myiqlï m%udKh f,i msgysá Kh myiqlï m%udKh ie,ls,a,g
.; hq;=h'
wd& fYaI m;%fhka msg; Kh myiqlï m%udKh( fok ,o ´kEu wjia:djl mj;akd Kh myiqlï
iSudjkaf.a tl;=j fyda Kh myiqlïj, msgysá m%udKh hk foflka by< w.h fYaI
m;%fhka neyer Kh myiqlï m%udKh hkqfjka woyia fõ'
8'7 msgysá Kh myiqlï m%udKh hkq uQ,H m%ldYkj, fYaI m;%h u; iy fYaI m;%fhka msg; Kh
myiqlïys b†˙hg f.k hk jákdluhs'
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu 1
j.=j 1
wj∞kï jr®.SlrKh i|yd jk ksr®Kdhl - ydkslrKh jQ Kh ksrdjrKhka jr®.SlrKh
ffoksl$i;sm;d$foi;shlg jrla f.úh hq;= uqo," f.úh hq;= uqo," f.úh hq;= uqo," f.úh hq;= uqo,
hk moku u; f.jkq ,nk Kh f.úh hq;= †kfha isg f.úh hq;= †kfha isg f.úh hq;= †kfha isg f.úh hq;= †kfha isg
ksrdjrK fõ' tkï" uilg jvd wvq †k 30 fyda Bg jvd †k 60 fyda Bg jvd †k 90 fyda Bg jvd †k 120 fyda Bg jvd
´kEu Kh wdmiq f.ùuls' jeä ld,hla fkdf. jeä ld,hla fkdf. jeä ld,hla jeä
jQ kuq;a" †k 60 g wvq jQ kuq;a" †k 90 g wvq fkdf.jQ kuq;a" †k
120 g wvq
udisl jYfhka f.jd ksu l< Kh f.úh hq;= yd f.úh hq;= yd f.úh hq;= yd fkdf. f.úh hq;= yd
ksrdjrK tkï" fmd,sh fyda fkdf.jQ uq,a uqo, fkdf.jQ uq,a uqo, jQ uq,a uqo, iy$fyda fkdf.jQ uq,a uqo,
m%d.aOkh udisl jd˙l f,i f.jkq iy$fyda fmd,sh iy$fyda fmd<sh fmd<sh jd˙l 12 la iy$fyda fmd<sh
,nk jd˙l 3 la fyda Bg jd˙l 6 la fyda Bg fyda Bg jeä kuq;a" jd˙l 18 la fyda Bg
jeä kuq;a" jd˙l 6 jeä kuq;a" jd˙l 12 jd˙l 18 g wvq jeä
g wvq g wvq
ldr®;=uh fyda wr®O jdr®Isl fyda f.úh hq;= †k isg f.úh hq;= †k isg f.úh hq;= †k isg f.ùï meyer ye˙ †k
jdr®Isl jd˙l jYfhka f.jkq ,nk f.ùï meyer ye˙ †k f.ùï meyer ye˙ f.ùï fkdl< †k .Kk †k 180 la fyda
Kh ksrdjrK .Kk 30 g jeä 60 †k .Kk 60 fyda Bg .Kk 120 fyda Bg Bg jeä
g wvq jeä kuq;a" †k 120 jeä kuq;a" †k 180
g wvq g wvq
ksYaÑ; ld,iSudjla wjidkfha ° f.úh hq;= †k isg f.úh hq;= †k isg f.úh hq;= †k isg f.ùï meyer ye˙ †k
fyda kshñ; †kl ° tla jd˙lhlska f.ùï meyer ye˙ †k f.ùï meyer ye˙ f.ùï fkdl< †k .Kk †k 180 la fyda
f.jkq ,nk Kh ksrdjrK .Kk 30 g jeä 60 †k .Kk 60 fyda Bg .Kk 120 fyda Bg Bg jeä
g wvq jeä kuq;a" †k 120 jeä kuq;a" †k 180
g wvq g wvq
j.=j 2
^ †kg jeäu jákdlulska hq;= Kh myiqlï ,;a 20 fokd&
^remsh,a j,ska&
md˙fNda.slhd$ Kh wxlh myiqlï jr®.h Kh iSudj msgysá m%udKh iq/l=ï jr®.h igyka
iuQyhf.a ku
j.=j 3
†kg fjk;a f;dr;=re1
^remsh,a j,ska&
wxlh úia;rh fYaI m;%h u; fYaI m;%fhka msg; uq`M tl;=j
1' f;dr;=re b†˙m;a ls˙fï 1'1' imhd we;s wdlD;s wkqj iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau wOHlaI$laIqøuQ,H wdh;k
wjYH;djh wëlaIK fomdr®;fïka;=j fj; f;dr;=re fhduq l< hq;=h'
1 jk Wmf,aLkh ( jdr®;d ls¯fï wjYH;djh i|yd ld, rduqj
jdr®;dj kshñ; ld,h kshñ; †kh
⁄' uQ,H ;;aj m%ldYkh udisl B<`. udifha 15 jk †k jk úg
⁄⁄' úia;SrK wd∞hï m%ldYh udisl B<`. udifha 15 jk †k jk úg
⁄⁄⁄' uQ,H ;;a;aj m%ldYkh jdr®Isl laIqøuQ,H mk;ska kshu lr we;s m˙†
⁄¤' úia;SrK wd∞hï m%ldYh jdr®Isl laIqøuQ,H mk;ska kshu lr we;s m˙†
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu 1
fmdaruh DSMI/LMFC/A
ryis.;hs
2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mk; hgf;a n,m;%hla i|yd whÿïm;%h
Wmfoia
1& ishÆu wh≥ïm;a h;=re,shkh lr fyda b;d meye†<s wl=˙ka ,shd ;sìh hq;=h'
2& wh≥ïm;%fha w∞< f;dr;=re ms<sn| iïmQr®K úia;r iemhSug ,nd ° we;s bv m%udKj;a fkdjkafka kï" lreKdlr wjYH
wjia:dj, ° wu;r lv∞is mdúÉÑ lrkak' tjeks iEu wu;r lv∞ishlu w∞< wh≥ïmf;a yria fhduqj ±laúh hq;=h'
hï f;dr;=rla w∞< fkdjkafka kï ta nj meye†<sju i|yka l< hq;=h'
3& iïmQr®K lrk ,o wh≥ïm;%fha weuqKqï o we;=<;aj iEu msgqjlau wvqu jYfhka wOHlaIjreka fofofkl= úiska fláika
;eìh hq;=h'
4& 1 jk Wmf,aLkfha i|yka lr we;s ishÆu f,aLk wh≥ïm; iu`. b†˙m;a l< hq;=h'
5& wh≥ïlrk iud.fï wOHlaI uKav,fha ishÆ idud‚lhskaf.a w;aika iys; iïmQr®K lrk ,o wh≥ïm;" wksl=;a f,aLk
o iu`. my; i|yka ,smskhg b†˙m;a l< hq;=h'
wOHlaI
laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=j
Y%S ,xld uy nexl=j
fkd' 30" ckdêm;s udj;
fld<U 01
msysá
^,smskh&
^ku&
2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mkf;a úêúOdkhkag wkql+,j n,m;%hla ,nd .ekSu i|yd Y%S ,xld uy nexl=fõ uqo,a uKav,h
fj; fuhska wh≥ï lrkq ,efí' wh≥ïm; ikd: ls¯u i|yd my; f;dr;=re yd f,aLk b†˙m;a lrkq ,efí'
1' iud.fï idudkH f;dr;=re
1'1' iud.ula jYfhka ixia:dms; l< †kh(
1'2' jHdmdr lghq;= wdrïN l< †kh(
1'3' my; i|yka ia:dkhkays ,smskhka(
1'3'1' ,shdm†xÑ l< ldr®hd,h(
1'3'2' m%Odk$m˙md,k ldr®hd,h(
1'3'3' YdLd ldr®hd,h^ka&(
msysàu †ia;%slalh m<d; iïnkaO lr .; yels f;dr;=re
;ks mqoa.,
1
H - md,l iud.u S - md,s; ^Rcq fyda jl% whs;sh& A - wdY%s; ^iDcq fyda jl% whs;sh& OI - fjk;a wdfhda‚; wdh;k D -
iud.fï wOHlaIjre DH - md,l iud.fï wOHlaIjre DS - md,s; iud.fï wOHlaIjre DA - wdY%s; iud.fï wOHlaIjre
DOI - fjk;a wdfhda‚; wdh;khkays wOHlaIjre SDC - iud.fï wOHlaIjrekaf.a l,;%hd iy hefmk orejka SDCO
- iïnkaê; iud.ïys wOHlaIjrekaf.a l,;%hd iy hefmk orejka KMP - m%Odk l<ukdlrK ldr®h uKav,fha
ks,Od¯ka KMPO - iud.fï m%Odk l<ukdlrK ldr®h uKav,fha ks,Od¯kaf.a l,;%hd iy hefmk orejka
JD - fjk;a wdh;khkays wOHlaIjre jk iud.fï wOHlaIjre ^fmd≥ wOHlaI mokï lrf.k&
2
fldgia ysñld˙;ajh ksl=;= uq`M fldgia m%d.aOkhg m%;sY;hla f,i
3
wh≥ïlrk iud.u úiska iïnkaê; iud.ï$mqoa.,hska fj; imhd we;s Kh iy w;a;sldrï
4
wh≥ïlrk iud.u úiska iïnkaê; iud.ï$mqoa.,hska fj; imhd we;s Kh iy w;a;sldrï i|yd ,nd f.k we;s iq/l=ï
5
Kh iy w;a;sldrï iy fldgia wdfhdack yer wfkl=;a ksrdjrK' W∞' wka;r® iud.ï .kqfokq
6
IPF - ksYap, foam< ^ksr®ndO moku& IPL - ksYap, foam< ^l,an≥ moku& C - uqo,a GS - rcfha iq/l=ïm;a S - iud.fï fldgia
SO - iïnkaê; iud.ïj, fldgia
O - wfkl=;a iq/l=ï
igyk - iud.fï m%Odk l<ukdlrK ldr®huKav,fha ks,Od¯ka hkafkka iDcqj fyda jl%j laIqøuQ,H iud.fï lghq;=
ie,iqï ls¯u" ta i|yd úOdk ls¯u yd md,kh ls¯u i|yd n,h iy j.lSu orkq ,nk hï ;eke;af;l= woyia fõ'
H - md,l iud.u S - md,s; ^Rcq fyda jl% md,s; whs;sh& A - wdY%s; ^iDcq fyda jl% wdY%s; whs;sh& OI - fjk;a wdfhdack tall
1
D - iud.fï wOHlaIjre DH - md,l iud.fï wOHlaIjre DS - md,s; iud.fï wOHlaIjre DA - wdY%s; iud.fï wOHlaIjre
DOI - fjk;a wdfhdack tallhkays wOHlaIjre SDC - iud.fï wOHlaIjrekaf.a l,;%hd iy hefmk orejka SDCO -
iïnkaê; iud.ïys wOHlaIjrekaf.a l,;%hd iy hefmk orejka KMP - m%Odk l<ukdlrK ldr®h uKav,fha ks,Od¯ka
KMPO - iud.fï m%Odk l<ukdlrK ldr®h uKav,fha ks,Od¯kaf.a l,;%hd iy hefmk orejka JD - fjk;a tallhkays
wOHlaIjre jk iud.fï wOHlaIjre ^fmd≥ wOHlaI mokï lrf.k&
7
TL - ld,Sk Kh L - l=,Smsg .eKqï HP - l,an≥ P - Wlia O - fjk;a
8
C - ys`. fkdue;s O - †k 61-90 olajd ys`. S - †k 91-180 olajd ys`.
D - †k 181-360 olajd ys`. L - †k 360 g jvd ys`.
6' j;alïj, .=Kd;aulNdjh
l%ñl Kh wl%ñl Kh
ys`. fkdue;s †k 61-90 olajd ys`. †k 91-180 olajd ys`. †k 181-360 olajd ys`. †k 360 g jvd ys`.
Kh jr®.h .sKqï msgysá .sKqï msgysá .sKqï msgysá .sKqï msgysá fYaIh .sKqï msgysá tl;=j
ixLHdj fYaIh ixLHdj fYaIh ixLHdj fYaIh ixLHdj ^re'Z000& ixLHdj fYaIh
^re'Z000& ^re'Z000& ^re'Z000& ^re'Z000&
ld,Sk Kh
l,an≥
l=,Smsg .eKqï
Wlia Kh
fjk;a
tl;=j
7' wh≥ïm;%h b†˙m;a lrk udihg fmr udifha wjidkhg w∞<j iud.u úiska ,nd.;a Kh ms<sn| úia;r
uQ,dY% ,nd.;a uqo, jdr®Isl fmd<S Kh ,nd.;a iq/lfï msgysá fYaIh
^re'Z000& wkqmd;slh †kh iajNdjh ^re'Z000&
w& n,m;%,dNS nexl=j,ska
⁄'
⁄⁄'
wd& fjk;a uQ,H wdh;kj,ska
⁄'
⁄⁄'
we& wOHlaIjrekaf.ka
⁄'
⁄⁄'
wE& fjk;a uQ,dY% u.ska
⁄'
⁄⁄'
tl;=j
fuu wh≥ïmf;a i|yka f;dr;=re m¯laId l< nj;a" tajd iEu w;skau iïmQr®K nj;a iy wmf.a ±kSfï yd úYajdifha
yeáhg tu f;dr;=re i;H yd ksjer† nj;a wms m%ldY lr isáuq'
fjkqfjka
^wh≥ïlrk iud.fï ku&
wOHlaIjrekaf.a kï w;aik
1'
2'
3'
4'
5'
6'
7'
8'
9'
†kh (- ^iud.fï fmd≥ uqødj&
9' iud.u fjk;a iud.ul md,s; fyda wdY%s; fyda iud.ï iuQyhl idud‚lfhl= fõ kï" md,l iud.fï my; úia;r
imhkak'
9'1 md,l iud.fï idudkHh f;dr;=re(
9'1'1 iud.ula jYfhka ixia:dms; l< †kh(
9'1'2 jHdmdr lghq;= wdrïN l< †kh(
9'1'3 my; i|yka i:dkhkays ,smskhka(
9'1'3'1 ,shdm†xÑ l< ldr®hd,h(
9'1'3'2 m%Odk$m˙md,k ldr®hd,h
9'1'3'3 YdLd ldr®hd,h^ka&
9'2 m%Odk jHdmdr lghq;= ms<sn| úia;r(
m%Odk úOdhl m†xÑ Wmka †kh cd'ye'm' úfoaY .uka iud.fï m%Odk iq≥iqlï /lshdj iïnkaO
ks,Od¯f.a$ ,smskh †k$udi$wjq wxlh n,m;% wxlh úOdhl ks,Od˙$ lr.; yels
idudkHdêld¯f.a idudkHdêld¯ f;dr;=re
iïmQr®K ku f,i m;a l< †kh
†k$udi$wjq
1'
2'
fuu wh≥ïmf;a i|yka f;dr;=re m¯laId l< nj;a" tajd iEu w;skau iïmQr®K nj;a iy wmf.a ±kSfï yd úYajdifha yeáhg
tu f;dr;=re i;H yd ksjer† nj;a wms m%ldY lr isáuq'
fjkqfjka
^wh≥ïlrk iud.fï ku&
wOHlaIjrekaf.a kï w;aik
1'
2'
3'
4'
5'
6'
7'
8'
9'
1 jk Wmf,aLkh
wh≥ïm;%h iu. b†˙m;a l< hq;= f,aLk
1' ixia:dms; iy;slfha iy;sl lrk ,o msgm;la'
2' iud.fï idx.ñl jHjia:dj,sh iy$fyda idx.ñl ixia:dm;%fhys iy;sl lrk ,o msgm;la'
3' iud.fï ,shdm†xÑ ,smskh" wOHlaI uKav, idud‚lhskaf.a kdudj,sh iy jdr®Isl jdr®;d iïnkaOfhka iud.ï
fr‚iag%dr®jrhd fj; hjk ,o tla tla jdr®;dj, ^13"15"20 wdlD;s m;%& iud.ï fr‚iag%dr®jrhd úiska iy;sl lrk ,o
msgm;a'
4' 1 jk Wmf,aLkh ^ta& wdlD;sh m%ldrj úfYaIs; fldgia ysñhkaf.a †jqreï m%ldY'
5' 1 jk Wmf,aLkh ^î& iy ^iS& wdlD;Ska m%ldrj wOHlaIjrekaf.a$m%Odk úOdhl ks,Od¯$ idudkHdêld¯ fyda tjeks
m;aùula i|yd f;dard .kakd ,o mqoa.,fhl=f.a †jqreï m%ldY iy m%ldYhka'
6' wh≥ïm;%h b†˙m;a lrk udihg fmr udifha wjidk †kg" wju uQ,sl m%d.aOk wjYH;djh imqrd we;s njg iq≥iqlï,;a
ú.Kljrfhl=f.ka ,nd.;a iy;sl lrk ,o ,smshla'
7' tla tla ksYap, foam< m%;s.Kkh l< ;lafiare jdr®;dj, iy;sl lrk ,o msgm;a'
8' wh≥ïlrk iud.fï iy tys md,l iud.fï miq.sh jr®I 3 i|yd jQ ú.Kk .sKqï jdr®;d'
9' wh≥ïm;%fha i|yka †kg fmr udih wjidkhg iq≥iqlï,;a ú.Kljrfhl= úiska ú.Kkh lrk ,o wh≥ïlrk iud.fï
uQ,H m%ldYk'
10' wh≥ïlrk iud.fï ixúOdk jHqyh'
11' wh≥ïlrk iud.fï fufyhqï w;afmdf;ys msgm;la'
12' n,m;%h ,nd .ekSfuka miq t<efUk b†˙ jr®I ;=k ;=< ;ekam;=" Kh °ï iy wfkl=;a fufyhqï lghq;=j, iy
,dNd,dN ms<sn| mqfrdal:khka we;=<;a YlH;d jdr®;djla'
13' 2016 wxl 6 ork laIqøuQ,H mkf;a úêúOdkhkag wkql+,j ksl=;a lr we;s kshuhka yd úOdkhkag wkql+, ùu i|yd
iud.ug we;s yelshdj ms<sn| wOHlaI uKav,fha m%ldYkhla'
14' foaYSh wd∞hï fomdr®;fïka;=j úiska ksl=;a lrk ,o n≥ ksYaldIK iy;slh'
igyk( Wla; weuqKqïj,g wu;rj" wh≥ïm;%h ,eîfuka miq laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI yg
wjYH hehs yef`.kafka kï" wjYH f,aLk" f;dr;=re fyda fjk;a úia;r wh≥ïlre úiska b†˙m;a l< hq;=h'
1 ^ta& Wmf,aLkh
fldgia ysñhka úiska b†˙m;a l< hq;= †jqreï m%ldYfha wdlD;sh
Èjqreï m%ldYh
^,smskh& ys m†xÑ ye∫kqïm;a
wxl$.uka n,m;% wxl ork ^iïmQr®K ku& jk uu fn!oaO$yska≥$l%sia;shdks$lf;da,sl$uqia,sï
wd.ñlfhl= jYfhka .dïNSr mQr®jlj o" wjxlj o" i;Hjd°j o fufia iy;sl lrñka m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ1'
1' by; ku i|yka m%;s«lre$†õreïlre uu fjñ'
2' uu ^iud.fï ku& wdh;kfha fldgia ysñfhl= fõ'
3' uu Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl fmd,Sishla" hï kshduk fyda wëlaIK wêldrhla" jD;a;shfõ°kaf.a ix.uhla" úur®Yk
fldñIka iNdjla" úksYaph iNdjla fyda fjk;a kS;suh wdh;khla u.ska hï jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta
yd iudk idmrdë l%shdjla ms<sn|j is≥ lrkq ,nk úur®Ykhlg fyda úNd. ls¯ulg Ndckh ù fkdue;s njg m%;s«
foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
4' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla fyda ´kEu kS;shla fyda ta hgf;a ksl=;a lrk
,oa∞ jQ ¯;s" fr.=,dis" úOdk fyda ksr®Khkag wkql+, fkdùu jeks l%shdjka iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl
kS;s u.ska msysgqjk ,o wêlrKhlska" kshduk fyda wëlaIK wêldrhlska" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhlska" úur®Yk
fldñIka iNdjlska" úksYaph iNdjlska fyda fjk;a uKav,hlska jer†lrefjl= fyda tlS l%shdjg iïnkaO mdr®Yjhla
f,i y∫kdf.k jer†lrefjl= ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
5' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla iïnkaOfhka jk jrolg wêlrKhlska jer†lre
ù fyda tjeks jrola iïnkaOfhka wêlrKhlska fpdaokd ,nd fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
6' uu lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lre ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY
lrñ'
fuu †jqreï m%ldYfha i|yka lreKq w∞< m˙† uqoaor w,jkak'
m%;s«lreg$†jqreïlreg lshjd f;areï lr ≥ka
w;r Tyq$weh tu lreKq i;H njg ms<sf.k m%;s« ud b†˙msg °
°$†jqreï ° †k ° ud b†˙msg °
w;aika ;nk ,°' idu∞k úksYaphldr$†jqreï flduid˙ia
igyk 1( w∞< fkdjk jpk lmd y˙kak
l%sia;shdks iy lf;da,sl mqoa.,hka †jqrd m%ldY lr isáh hq;= w;r fn!oaO" yska≥" uqia,sï iy fjk;a wd.ï woyk mqoa.,hka iy;sl lrñka m%;s« †h hq;=h'
1 ^î& Wmf,aLkh
wOHlaIjrhl=$m%Odk úOdhl ks,Od¯jrhl=$m%Odk l<ukdlrejl=$tjeks m;aùula i|yd f;dard.kakd ,o mqoa.,hl=
úiska b†˙m;a l< hq;= †jqreï m%ldYfha wdlD;sh
Èjqreï m%ldYh
^,smskh& ys m†xÑ ye∫kqïm;a
wxl$.uka n,m;% wxl ork ^iïmQr®K ku& jk uu fn!oaO$yska≥$l%sia;shdks$lf;da,sl$uqia,sï
wd.ñlfhl= jYfhka .dïNSr mQr®jlj o" wjxlj o" i;Hjd°j o fufia iy;sl lrñka m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ1'
4' ud yg my; i|yka m˙† laIqøuQ,H jHdmdr" nexl= lghq;=" uQ,Huh lghq;=" kS;suh fyda m˙md,kuh fyda fjk;a w∞<
úIhka ms<sn|j ukd m<mqreoaola we;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
5' uu Y%S ,xldfõ úfoaYhl fmd,Sishla" hï kshduk fyda wëlaIK wêldrhla" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhla" úur®Yk fldñIka
iNdjla" úksYaph iNdjla fyda fjk;a kS;suh wdh;khla u.ska hï jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk
idmrdë l%shdjla ms<sn|j is≥ lrkq ,nk úur®Ykhlg fyda úNd. ls¯ulg Ndckh ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd
m%ldY lrñ'
6' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla fyda ´kEu kS;shla fyda ta hgf;a ksl=;a lrk
,oa∞ jQ" ¯;s" fr.=,dis" úOdk fyda ksr®Khkag wkql+, fkdùu jeks l%shdjka iïnkaOfhka Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl kS;s
u.ska msysgqjk ,o wêlrKhlska" kshduk fyda wëlaIK wêldrhlska" jD;a;Shfõ°kaf.a ix.uhlska" úur®Yk fldñIka
iNdjlska" úksYaph iNdjlska fyda fjk;a uKav,hlska jer†lrefjl= fyda tlS l%shdjg iïnkaO mdr®Yjhla f,i
y∫kdf.k jer†lrejl= ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
7' uu jxpdjla" /jàula" jxl l%shdjla fyda ta yd iudk idmrdë l%shdjla iïnkaOfhka jk jrolg wêlrKhlska jer†lre
ù fyda tjeks jrola iïnkaOfhka wêlrKhlska fpdaokd ,nd fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
8' uu lsishï wêlrKhlska i∞pdr úfrdaë l%shdjlg iïnkaO jrolg jer†lrefjl= ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd
m%ldY lrñ'
9' uu Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wêlrKhlska jia;= Nx.;ajhg fyda nxfldf,d;a Ndjhg m;a njg m%ldY lr
fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
10' uu Kh wdmiq f.ùug lsishï wêlrKhlska fok ,o ksfhda.hla fyda wd«jla l%shd;aul ls¯ug wfmdfydi;a ù
fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
11' uu kshduk fyda wëlaIK wêldrhla úiska" Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl lsishï wdh;khl wOHlaI" m%Odk úOdhl ks,Od¯
fyda fjk;a ks,Od˙hl= f,i fiajfhka bj;a lr fyda fiajh w;aysgqjd fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
12' uu wêlrKhla u.ska isysúl,a jQ mqoa.,fhl= f,i m%ldYhg m;a ù fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
13' uu
^w& kshduk fya;+ka u; n,m;%h fyda jHdmdrh wj,x.= lrkq ,enQ fyda w;aysgqjkq ,enQ fyda
^wd& Y%S ,xldfõ fyda úfoaYhl ° wEjr jQ fyda wEjr fjñka mj;sk fyda wksjdr®h wEjr ls¯ulg hg;aj isákakd jQ ´kEu
n,m;%,dNS nexl=jl" nexl= fkdjk uQ,H wdh;khl" wOHlaIjrfhl=" m%Odk úOdhl ks,Od˙fhl= fyda fjk;a
n,;, iys; ;k;=rla ord fkdue;s njg m%;s« foñ$†jqrd m%ldY lrñ'
14' uu fjk;a n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ul wOHlaIjrfhla fyda fiajd kshqla;slfhl= fkdjk njg m%;s« foñ$†jqrd
m%ldY lrñ'
fuu †jqreï m%ldYfha i|yka lreKq
m%;s«lreg$†jqreïlreg lshjd f;areï lr ≥ka w∞< m˙† uqoaor w,jkak'
w;r Tyq$weh tu lreKq i;H njg ms<sf.k
iy;sl lr †jqrd †k ° ud ud b†˙msg °
b†˙msg ° w;aika ;nk ,°'
idu∞k úksYaphldr$†jqreï flduid˙ia
igyk 1( w∞< fkdjk jpk lmd y˙kak
l%sia;shdks iy lf;da,sl mqoa.,hka †jqrd m%ldY lr isáh hq;= w;r fn!oaO" yska≥" uqia,sï iy fjk;a wd.ï woyk mqoa.,hka iy;sl lrñka m%;s« †h hq;=h'
1 ^iS& Wmf,aLkh
iud.fï ku(
wOHlaI$m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯$tjeks m;aùula i|yd
f;dard .kakd ,o mqoa.,fhla úiska b†˙m;a l< hq;= m%ldYh
^ †kg w∞< weuqKqï iys;j&
1' mqoa.,sl f;dr;=re
1'1' iïmQr®K ku(
1'2' cd;sl ye∫kqïm;a wxlh(
1'3' úfoaY .uka n,m;% wxlh(
1'4' Wmka †kh(
1'5' ia:ßr ,smskh(
1'6' jr®;udk ,smskh(
2' wh≥ïlrk iud.fuys m;aùu
2'1' uKav,hg$jr®;udk ;k;=rg m;a jQ †kh(
2'2' ;k;=r(
2'3' foaYSh fyda úfoaYsl nj(
2'4' jdr®Isl fõ;kh ^úia;r iys;j&(
2'5' wOHlaIjrhd fyda m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯ iy$fyda Tyqf.a$ wehf.a mjqf,a idud‚lhska iud.fï
j;alï Ndú;fhka Wmhd.;a m%;s,dNj, jdr®Isl jákdlu(
W∞( iud.fï N+ñh" f.dvke.s,s" jdyk wd†h&
2'6' by; 2'5 i|yka j;alï kv;a;=j i|yd fyda úhoï m%;smQrKh ^Kh ldâ ì,am;a" Wmfhda.s;d ì,am;a hkd†h& i|yd
iud.u úiska ±rE úhoï'
2'7' tu j;alï ñ,° .;a w.h iy fmd;a w.h yd ksYap, j;alï msysgd we;s ia:dkh
3' «;Skaf.a mqoa.,sl f;dr;=re
3'1' l,;%hdf.a iïmQr®K ku (
3'2' cd;sl ye∫kqïm;a wxlh (
3'3' úfoaY .uka n,m;% wxlh (
3'4' hefmk orejkaf.a úia;r (
iïmQr®K ku cd'ye'wxlh úfoaY .uka n,m;% wxlh
3'4'1
3'4'2
3'4'3
7' by; ±la jQ f;dr;=re jvd;a meye†,s ùug w∞< fjk;a úia;r$f;dr;=re iy wh≥ïlrk iud.ul wOHlaIjrhdf.a fyda
m%Odk úOdhl ks,Od˙hdf.a fyda idudkHdêld˙f.a fyda tjeks ;k;=rla i|yd f;a¯m;ajk mqoa.,fhl=f.a fhda.H;djh
;lafiare ls¯u i|yd w∞< fõ hehs yef`.k fjk;a f;dr;=re'
m%ldYh
by; ud úiska imhd we;s f;dr;=re udf.a ±kqfï yd úYajdih m˙† i;H njg;a iïmQr®K njg;a ;yjqre lrñ' by; imhk
,o f;dr;=rej,g w∞<j" lsishï fjkila jQ jydu" ishÆ f;dr;=re n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ug iy Y%S ,xld uy nexl=fõ
laIqøuQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ wOHlaI ksis m˙† ±kqj;a lrk njg uu fmdfrdka≥ fjñ'
by; ;k;=r ±¯u i|yd lsishï kS;shlska ud yg iSudjka mkjd fkdue;s nj;a fuhska m%ldY lr isáñ'
†kh(
zwOHlaI$m%Odk úOdhl ks,Od¯$idudkHdêld¯
fyda tjeks m;aùula i|yd f;dard .kakd ,o
mqoa.,fhl=f.a w;aik
1' wdrïNl n,m;% 1'1' n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ula n,m;%h ,nd .kq ,nk jr®Ih i|yd remsh,a mkiaoyil
.dia;=j ^re'50"000$-& uQ,sl n,m;% .dia;=jla f.úh hq;= w;r th n,m;%h ,nd .kakd †k fyda Bg fmr
Y%S ,xld uy nexl=j fj; f.úh hq;=h'
2' jdr®Isl n,m;% 2'1' iEu n,m;%,dNS laIqøuQ,H iud.ulau n,m;%h ,nd.;a miqj t<efUk iEu jr®Ihla i|ydu
.dia;=j my; m˙† iud.fï uq`M j;alï u; mdol jQ n,m;% .dia;=jla f.úh hq;= w;r th w∞< jr®Ifha
ckjd˙ 31 fyda Bg fmr f.úh hq;=h'
miq.sh jir wjidk †kg uq`M j;alï tl;=j jdr®Isl n,m;% .dia;=j ^re'&
re' ñ,shk 250 fyda Bg my< 50"000$-
re' ñ,shk 250 isg re' ñ,shk 500 olajd 100"000$-
re' ñ,shk 500 isg re' ñ,shk 750 olajd 150"000$-
re' ñ,shk 750 isg re' ì,shk 01 olajd 200"000$-
re' ì,shk 01 g by< 250"000$-
bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s
Y%S ,xld uy nExl=fõ wêm;s
uqo,a jHdmdr mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 01 2016 ckjd˙ 18
jHdmdr ia:dk újD; lsÍu" jeiSu yd ia:dkh fjkia lsÍu
2011 wxl 42 ork uqo,a jHdmdr mkf;a 12 jk j.ka;sh hgf;a ksl=;a lrk ,°'
n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj, jHdmdr ia:dk újD; ls¯u" jHdmdr mj;ajd f.k hk ia:dk jeiSu iy jHdmdr ia:dkhla ±kg
mj;sk ia:dkh fjkia ls¯u i|yd" uqo,a uKav,h úiska my; úOdkhka ksl=;a lrkq ,efí'
1' uqo,a uKav,fha mQr®j 1'1 lsis≥ n,m;%,dNS uqo,a iud.ula uqo,a uKav,fha mQr®j wkque;shlska f;drj Y%S ,xldfõ lsis≥
wkque;sh m%foaYhla ;=< YdLdjla fyda iajhxl%Sh fg,r® hka;%hla újD; ls¯ula fyda mj;akd jHdmdr ia:dkhla
jeiSula fyda hï jHdmdr ia:dkhla mj;akd ia:dkh fjkia ls¯ula fyda is≥ fkdl< hq;=h'
1'2 lsis≥ n,m;%,dNS uqo,a iud.ulg mQr®K YdLdjla fyda iajhxl%Sh fg,r® hka;%hla yer fjk;a fiajd
ia:dkhla újD; ls¯u i|yd wjir fokq fkd,efí'
2' kj YdLd$ 2'1 ishÆu n,m;%,dNS uqo,a iud.ï YdLd jHdma; ls¯fï jdr®Isl ie,eiau i|yd wOHlaI uKav,h
iajhxl%Sh fg,r® hka;% úiska wkqu; lrk ,o iq≥iq úplaIK m%;sm;a;s mej;Su iy;sl l< hq;=h'
újD; ls¯u 2'2 by; 2'1 úOdkfhys i|yka YdLd jHdma; ls¯fï jdr®Isl ie,eiau i|yd m%;sm;a;s ilia ls¯fï
° ishÆu n,m;%,dNS uqo,a iud.ï m%Odk jYfhka kj YdLdj, jHdmdr lghq;= i|yd mj;sk
yelshdj" fhda‚; YdLdjkays ,dN∞hS;ajh" wNHka;r md,k moaO;sfhys ldr®hlaIu;dj" fiajl
w;s˙la;hka y∫kd.;a wjia:dj, ° fiajlhka kej; fhduq ls¯u" fiajd,dNSka fj; laI◊l yd
ms˙jeh M,∞hS md˙fNda.sl fiajdjka jHdma; ls¯u wd†h ie,ls,a,g .; hq;=h'
2'3 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska kj YdLd újD; ls¯u i|yd w∞< wh≥ïm; weuqKqu 1 ys ° we;s
wh≥ïm; wkqj wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
2'4 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska YdLd újD; ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk m%foaYh ;=< uQ,H fiajdjka
i|yd mj;sk wjYH;dj fmkakqï lrñka tla tla YdLdj i|yd" wdr®:ßl YlH;d wOHhkhla
wh≥ïm; iuÛ b†˙m;a l< hq;=h' tjka wOHhkhl wju jYfhka my; i|yka lreKq wdjrKh
l< hq;=h'
9' fmr úOdkhka my; ±lafjk úOdkh yd udr®f.damfoaYh fuu.ska wfydais flfr®'
wfydais ls¯u w' 2005 wxl 06 ork uqo,a iud.ï ^YdLd$ldr®hd, újD; ls¯u$ia:dkh fjkia ls¯u$jeiSu& úOdkh'
wd' 2006 wxl 01 ork uqo,a iud.ï ^YdLd$ldr®hd, újD; ls¯u& udr®f.damfoaYh'
wr®cqk ufyakaøka
uqo,a uKav,fha iNdm;s iy
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
weuqKqu I
wh≥ïm; - kj YdLdjla újD; ls¯u
1 idudkH
1'1 n,m;%,dNS uqo,a iud.fï ku
1'2 fhda‚; újD; ls¯u i|yd wOHlaI uKav,fha wkque;sh ,nd.;a †kh
1'3 iïnkaO lr .; yels mqoa.,hd
w ks,Od˙hdf.a ku
wd ;k;=r
we ≥rl:k
wE úoHq;a ;emE,
2 mj;akd YdLdj, iy fjk;a fiajd ia:dkj, ;;a;ajh ^wh≥ïm; b†˙m;a lrk †kg&
niakdysr m<d; fjk;a m<d;a tl;=j
whs;uh m%udKh ,dN$w,dN m%udKh ,dN$w,dN m%udKh ,dN$w,dN
re'ì,shk re'ì,shk re'ì,shk
2'1 YdLd
w' uqΩ YdLd .Kk
wd' uqΩ w,dN Wmhk YdLd
.Kk
we' miq.sh jir 3 ;=< újD;
lrk ,o uqΩ kj YdLd
.Kk
wE' miq.sh jir 3 ;=< újD;
lrk ,o w,dN Wmhk
uqΩ kj YdLd .Kk
2'2 Wlia uOHia:dk
2'3 iajhxl%Sh fg,r® hka;%
w' YdLd m˙Y%fhys msysgd we;s
wd' fjk;a ia:dkj, msysgd
we;s
2'4 fjk;a fiajd ia:dk
3 uQ,H f;dr;=re m%lafIamkhka ( lreKdlr fhda‚; YdLd o we;=Ωj iud.fï fufyhqï lghq;=j, b†˙ jir ;=kl ld,h
i|yd uQ,H m%lafIamkhka b†˙m;a lrkak'
whs;uh jir 1 jir 2 jir 3
3'1 ia:r 1 wkqmd;h" ]
3'2 uqΩ m%d.aOk wkqmd;h" ]
3'3 o< wl%sh Kh wkqmd;h" ]
3'4 Y=oaO wl%sh Kh wkqmd;h" ]
3'5 iuia; ;ekam;=" re' ì,shk
3'6 iuia; Kh iy w;a;sldrï" re' ì,shk
3'7 uQ,sl m%d.aOkh" re' ì,shk
3'8 iuia; m%d.aOk moku" re' ì,shk
3'9 ,dN iy w,dN" re' ì,shk
4 kj YdLdjka újD; ls¯u
4'1 fhda‚; kj YdLdjka .Kk
niakdysr m<d; fjk;a m<d;a uqΩ .Kk
4'2 kj YdLdjkaj, f;dr;=re" lreKdlr weuqKqu 1^w& m˙† fhda‚; YdLdjkaj, f;dr;=re fjka fjka jYfhka b†˙m;a
lrkak'
5 iy;sl ls¯u
iud.u fjkqfjka my; w;aika l< wh fj; wh≥ïm; b†˙m;a ls¯u i|yd n,h we;s w;r fuys imhd we;s f;dr;=re
uf.a ±kqu yd úYajdih wkqj i;H yd ksjer† fõ'
ku
;k;=r
w;aik
†kh
weuqKqu I ^w&
kj YdLdj ms<sn| f;dr;=re
1 idudkH
1'1 YdLdj úiska Ndú;d ls¯ug fhda‚; ldr®hd,Sh ku
b†˙m;a lrkak'
1'2 ia:dkh
w m˙md,k †ia;%slalh
wd Pkao fldÜGdYh
we k.rh
wE m<d;a md,k wêld˙h
b m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
B ;eme,a ,smskh" ;sfí kï
2 fhda‚; YdLdfõ we;s iajhxl%Sh fg,r® hka;%
3 fiajl wjYH;djhka
3'1 úOdhl fY%a◊h ,smslre iqΩ fiajl wdrlaIl uqΩ
3'2 fhda‚; YdLdfõ fiajlhska ms<sn| f;dr;=re Tjqkaf.a iq≥iqlï" w;a±lSï iy /lshd úia;rh we;=<;a lrñka b†˙m;a lrkak'
^fuu f;dr;=re fjk;a weuqKqula u.ska b†˙m;a lrkak'&
4 uQ,H f;dr;=re - uq,a jir 3 i|yd tla tla jr®Ih wjidkhg YdLdfõ fufyhqï lghq;=j,g muKla w∞< m%lafIamkhka b†˙m;a
lrkak'
whs;uh ^re' ñ,shk& jir 1 jir 2 jir 3
4'1 ;ekam;=
4'2 Kh iy w;a;sldrï
4'3 fmd,S wd∞hu
4'4 fmd,S úhoï
4'5 fiajl úhoï
4'6 ,dN$^w,dN&
5' YdLdj msysgqùug fhda‚; ia:dkh wh;a m%dfoaYSh f,alï ldr®hd,h$m<d;a md,k wêld˙hg wh;a m%foaYh ;=< l%shd;aul
jk fjk;a uQ,H wdh;kj, f;dr;=re
whs;uh m%udKh
5'1 n,m;%,dNS nexl=$YdLd
5'2 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï$YdLd
5'3 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï$YdLd
5'4 †úke.=u m%cd uQ, nexl=
5'5 .%dóh nexl=
6 YdLdj msysgqùug fhda‚; ia:dkh wjg m%foaYh ;=< l%shd;aul jk fjk;a uQ,H wdh;k ^by; i|yka l< nexl=" uqo,a
iud.ï" l,an≥ uQ,HlrK iud.ï& j, f;dr;=re' ^wjg m%foaYh - fhda‚; YdLdj uyk.r iNdjl n, m%foaYh ;=< kï
ls'ó' 1 l ≥r m%udKh" fhda‚; YdLdj k.r iNdjl n, m%foaYh ;=< kï ls'ó' 3 l ≥r m%udKh" fhda‚; YdLdj m%dfoaYSh
iNdjl n, m%foaYh ;=< kï ls'ó'5 l ≥r m%udKh&
wdh;kfha ku fhda‚; YdLdfõ isg ≥r
m%udKh ^ls'ó'&
ku
;k;=r
w;aik
†kh
weuqKqu II
jHdmdr ia:dkhla jid±óu i|yd wh≥ïm;
1 idudkH
1'1 n,m;%,dNS uqo,a iud.fï ku
1'2 jid ±óug fhda‚; jHdmdr ia:dkfha jr®.h (x)
YdLd iajhxl%Sh fg,r® hka;% Wlia
tl;= ls¯fï uOHia:dk fiajd uOHia:dk fjk;a ^i|yka lrkak&
1'3 fhda‚; jid ±óu i|yd wOHlaI uKav, wkque;sh ,nd.;a †kh
1'4 jHdmdr ia:dkh jid ±óu i|yd fya;=
2 ia:dkh
2'1 m˙md,k †ia;%slalh
2'2 Pkao fldÜGdYh
2'3 k.rh
2'4 m<d;a md,k wêld˙h
2'5 m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
2'6 ;eme,a ,smskh
3 fhda‚; jid ±óu iïnkaO m%Odk f;dr;=re ^re' ñ,shk&
3'1 uqΩ j;alï
3'2 Kh iy w;a;sldrï
w' uQ,H l,an≥
wd' l=,S iskaklalr
we' Wlia
wE' laIqø uQ,H
b' fjk;a
3'3 fjk;a j;alï
3'4 ;ekam;=
w' ia:djr ;ekam;=
wd' b;=reï
we' fjk;a
3'5 uqΩ Kh .ekSï
3'6 fjk;a j.lSï
3'7 fiajlhka ixLHdj
4 jid ±óug fhda‚; jHdmdr ia:dkfha j;alï" j.lSï iy fiajlhka iïnkaOj .ekSug kshñ; l%shdudr®.hka úia;r lrkak'
5 iy;sl ls¯u
iud.u fjkqfjka my; w;aika l< wh fj; wh≥ïm;a b†˙m;a ls¯u i|yd n,h we;s w;r fuys imhd we;s f;dr;=re uf.a ±kqu
yd úYajdih wkqj i;H yd ksjer† fõ'
ku
;k;=r
w;aik
†kh
weuqKqu III
jHdmdr ia:dkhla mj;sk ia:dkh fjkia ls¯u i|yd wh≥ïm;
1 idudkH
1'1 n,m;%,dNS uqo,a iud.fï ku
1'2 ia:dkh fjkia ls¯ug fhda‚; jHdmdr ia:dkfha jr®.h (x)
YdLd iajhxl%Sh fg,r® hka;% Wlia
tl;= ls¯fï uOHia:dk fiajd uOHia:dk fjk;a ^i|yka lrkak&
1'3 fhda‚; ia:dkh fjkia ls¯u i|yd wOHlaI uKav, wkque;sh ,nd.;a †kh
1'4 jHdmdr ia:dkh fjkia ls¯u i|yd fya;=
2 ia:dkh
2'1 mj;sk ia:dkh
w' m˙md,k †ia;%slalh
wd' Pkao fldÜGdYh
we' k.rh
wE' m<d;a md,k wêld˙h
b' m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
B' ;eme,a ,smskh
2'2 kj ia:dkh ^fhda‚;&
w' m˙md,k †ia;%slalh
wd' Pkao fldÜGdYh
we' k.rh
wE' m<d;a md,k wêld˙h
b' m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
B' ;eme,a ,smskh
3 fhda‚; ia:dkh fjkia lss¯u iïnkaO m%Odk f;dr;=re ^re' ñ,shk&
3'1 uqΩ j;alï
3'2 Kh iy w;a;sldrï
w' uQ,H l,an≥
wd' l=,S iskaklalr
we' Wlia
wE' laIqø uQ,H
b' fjk;a
3'3 fjk;a j;alï
3'4 ;ekam;=
w' ia:djr ;ekam;=
wd' b;=reï
we' fjk;a
3'5 uqΩ Kh .ekSï
3'6 fjk;a j.lSï
3'7 fiajlhka ixLHdj
4 iy;sl ls¯u
iud.u fjkqfjka my; w;aika l< wh fj; wh≥ïm;a b†˙m;a ls¯u i|yd n,h we;s w;r fuys imhd we;s f;dr;=re
uf.a ±kqu yd úYajdih wkqj i;H yd ksjer† fõ'
ku
;k;=r
w;aik
†kh
uqo,a jHdmdr mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 02 2016 Tlaf;danr® 28
;ekam;= iy Kh idOk m;% i|yd Wmßu fmd,S wkqmd;
2011 wxl 42 ork uqo,a jHdmdr mkf;a 12 jk j.ka;sh hgf;a ksl=;a lrk ,°'
n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska Ndr.kq ,nk fyda wÆ;a lrkq ,nk b;=reï yd ld,Sk ;ekam;= i|yd iy ksl=;a lrkq ,nk
Kh idOk m;% i|yd f.úh hq;= Wm˙u fmd,S wkqmd; iïnkaOfhka uqo,a uKav,h úiska my; úOdkhka ksl=;a lrkq ,efí'
1' Wm˙u fmd,S 1'1 n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska ;ekm;= iy Kh idOk m;% Ndr.kq ,nk fyda wÆ;a lrkq ,nk
wkqmd; fyda ksl=;a lrkq ,nk wjia:dfõ ° ,nd†h yels fyda f.úh yels Wm˙u fmd,S wkqmd; †k 364 l
NdKavd.dr ì,am;a i|yd m%d:ñl fjkafoaisfha ° nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;hg jvd my;
±lafjk mokï wxl fkdblauúh hq;=h'
1'1'1 ld,Sk ;ekam;= i|yd·
w' jirla fyda Bg wvq l,a ms¯fï ld,hla iys; ;ekam;= i|yd mokï wxl 300·
wd'
jirlg jeä iy jir ;=kla olajd l,a ms¯fï ld,hla iys; ;ekam;= i|yd mokï wxl 400·
iy
we' jir ;=klg jeä l,a ms¯fï ld,hla iys; ;ekam;= i|yd mokï wxl 550'
1'1'2 Kh idOk m;% i|yd·
w' jirla fyda Bg wvq l,a ms¯fï ld,hla iys; Kh idOk m;% i|yd mokï wxl 300·
wd' jirlg jeä iy jir ;=kla olajd l,a ms¯fï ld,hla iys; Kh idOk m;% i|yd mokï
wxl 400· iy
we' jir ;=klg jeä l,a ms¯fï ld,hla iys; Kh idOk m;% i|yd mokï wxl 650'
1'2 b;=reï ;ekam;= i|yd Wm˙u fmd,S wkqmd;h †k 91 l NdKavd.dr ì,am;a i|yd m%d:ñl
fjkafoaisfha ° nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;h úh hq;=h'
1'3 by; 1'1'1 iy 1'2 úOdkj, tfia i|yka jqjo" n,m;%,dNS uqo,a iud.u úiska fcHIaG mqrjeishkaf.a
;ekam;= i|yd by; i|yka Wm˙u fmd,S wkqmd; blaujñka mokï wxl 100 lg fkdjeä w;sfr®l
fmd,shla f.úh yels fõ'
2' w∞< nr ;nk 2'1 by; 1'1 yd 1'2 úOdkhkays i|yka lr we;s w∞< nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;hka tla tla
,o idudkH M,∞ jr®Ifha cqks yd foieïnr® ui wjidkfha ° wOHlaI úiska ±kqï †h hq;= w;r tu wkqmd;hka w∞<
wkqmd;h udi ;=< ° NdKavd.dr ì,am;a i|yd is≥ lrk ,o m%d:ñl fjkafoaisj, iuia; nr ;nk ,o M,∞
wkqmd;hka úh hq;=h'
2'2 cqks ui ;=< ° ±kqï fokq ,nk nr ;nk ,o idudkH M,∞ wkqmd;h jifr® fojk Nd.h ^cQ,s
isg foieïnr®& i|yd w∞< jk w;r foieïnr® ui ;=< ° ±kqï fokq ,nk nr ;nk ,o idudkH
M,∞ wkqmd;h miqj tk jifr® m<uq Nd.h ^ckjd˙ isg cqks& i|yd w∞< fõ'
3' kshduk jdr®;d 3'1 ishÆu n,m;%,dNS uqo,a iud.ï fmd,S wkqmd; f;dr;=re" fmd,S wkqmd; iïnkaO cd,.; udisl
ls¯u jdr®;djg wkqj b†˙m;a l< hq;=h'
4' wr®: ksrEmk 4'1 §ld,Sk ;ekam;=¶ hkafkka ksYaÑ; ld,iSudjlska miq wdmiq f.ùfï tlÛ;djla u; n,m;%,dNS
uqo,a iud.ï úiska ndr.kq ,nk fyda wÆ;a lrkq ,nk b;=reï ;ekam;=jla fkdjk fjk;a ´kEu
;ekam;=jla woyia fõ'
4'2 §Kh idOk m;%¶ hkafkka ne∫ïlrhla" Khlrhla" jd◊c m;%sldjla" fmdfrdka≥ fkdaÜgqjla fyda
wOHlaIjrhd úiska ;SrKh lrkq ,nk Kh .ekSu i|yd Ndú;d lrkq ,nk fjk;a ´kEu Kh
idOk m;%hla woyia fõ'
4'3 §fcHIaG mqrjeishka¶ hkafkka ;ekam;=jla Ndr.kakd fyda kej; wÆ;a lrk wjia:dfõ ° jhi
wjqre≥ 55 g jeä mqoa.,hka woyia fõ'
4'4 §wOHlaI¶ hkafkka Y%S ,xld uy nexl=fõ nexl= fkdjk uQ,H wdh;k wëlaIK fomdr®;fïka;=fõ
wOHlaIjrhd woyia fõ'
5' fmr úOdkh 5'1 2014 wxl 01 ork uqo,a iud.ï ^fmd,S wkqmd;& úOdkh fuhska wfydais lrkq ,efí'
wfydais ls¯u
wdpdr®h bkaø‚;a l=udriajdñ
uqo,a uKav,fha iNdm;s iy
Y%S ,xld uy nexl=fõ wêm;s
l,an≥ uQ,HlrK mk; hgf;a ksl=;a lrkq ,nk úOdk 2016 wxl 1 2016 ckjd˙ 18
jHdmdr ia:dk újD; lsÍu" jeiSu yd ia:dkh fjkia lsÍu
2000 wxl 56 ork l,an≥ uQ,HlrK mkf;a 34 jk j.ka;sh m%ldrj" tu mkf;a ;=kajk j.ka;sfha ^we& f√ofha úêúOdkhkag
wkqj ,shdm†xÑ l,an≥ uQ,HlrK wdh;k f,i i|yka lrk fmd≥ iud.ïj,g ^fuys ñkau;= §úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
iud.u¶ hkqfjka i|yka lrkq ,nk iud.ïj,g& fmd≥ úOdk ksl=;als¯u i|yd wOHlaI fj; n,;, mej¯ we;'
úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ïj, jHdmdr ia:dk újD; ls¯u" jHdmdr mj;ajdf.k hk ia:dk jeiSu iy jHdmdr ia:dkhla
±kg mj;sk ia:dkh fjkia ls¯u i|yd" wOHlaI úiska my; úOdkhka ksl=;a lrkq ,efí'
1' uqo,a uKav,fha 1'1 lsis≥ úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ula uqo,a uKav,fha mQr®j wkque;shlska f;drj Y%S ,xldfõ
mQr®j wkque;sh lsis≥ m%foaYhla ;=< YdLdjla újD; ls¯ula fyda mj;akd jHdmdr ia:dkhla jeiSula fyda hï jHdmdr
ia:dkhla mj;akd ia:dkh fjkia ls¯ula fyda is≥ fkdl< hq;=h'
1'2 lsis≥ úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ulg mQr®K YdLdjla yer fjk;a fiajd ia:dkhla újD; ls¯u
i|yd wjir fokq fkd,efí'
2' kj YdLd újD; 2'1 ishÆu úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï YdLd jHdma; ls¯fï jdr®Isl ie,eiau i|yd wOHlaI
ls¯u uKav,h úiska wkqu; lrk ,o iq≥iq úplaIK m%;sm;a;s mej;Su iy;sl l< hq;=h'
2'2 by; 2'1 úOdkfhys i|yka YdLd jHdma; ls¯fï jdr®Isl ie,eiau i|yd m%;sm;a;s ilia ls¯fï
° ishÆu úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï m%Odk jYfhka kj YdLdj, jHdmdr lghq;= i|yd
mj;sk yelshdj" fhda‚; YdLdjkays ,dN∞hS;ajh" wNHka;r md,k moaO;sfhys ldr®hlaIu;dj"
fiajl w;s˙la;hka y∫kd.;a wjia:dj, ° fiajlhka kej; fhduq ls¯u" fiajd,dNSka fj; laI◊l
yd ms˙jeh M,∞hS md˙fNda.sl fiajdjka jHdma; ls¯u wd†h ie,ls,a,g .; hq;=h'
2'3 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska kj YdLd újD; ls¯u i|yd w∞< wh≥ïm; weuqKqu 1 ys
° we;s wh≥ïm; wkqj wOHlaI fj; b†˙m;a l< hq;=h'
2'4 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska YdLd újD; ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk m%foaYh ;=<
uQ,H fiajdjka i|yd mj;sk wjYH;dj fmkakqï lrñka tla tla YdLdj i|yd" wdr®:ßl YlH;d
wOHhkhla wh≥ïm; iuÛ b†˙m;a l< hq;=h' tjka wOHhkhl wju jYfhka my; i|yka lreKq
wdjrKh l< hq;=h'
w' fhda‚; m%foaYh ;=< uQ,H fiajdjka i|yd mj;sk wjYH;dj'
wd' tu m%foaYh ;=< uQ,H fiajdjka i|yd we;s b,aÆfuys wfmalaIs; jr®Okh iy YdLdfõ jHdmdr
lghq;= ,dN∞hS ùug .;jk ld,h'
we' wfmalaIs; jHdmdr m˙udj" jHdmdr jr®Okh" ixia:dmk yd fufyhqï ms˙jeh iy jir ;=klg
fkdwvq m%udKj;a ld,m˙Éf√ohl m%;sM, mokï lrf.k wh≥ïlrk YdLdj i|yd uQ,H
Wml,amkhka'
2'5 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ula kj YdLd újD; ls¯u i|yd wh≥ïm;a b†˙m;a ls¯ug fmr ta
i|yd tu iud.fï wOHlaI uKav,fha mQr®j wkque;sh ,nd ;sîu iy;sl l< hq;=h'
2'6 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï w∞< rdcH wdh;khkaf.ka ksis wkque;sh ,nd ;sîu iy;sl l<
hq;=h'
2'7 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï kj YdLd ia:dmkh ls¯fï ° fyda ia:dmkh ls¯fuka miq uq,a
wh≥ïmf;ys we;=<;a ´kEu ne£ï" ksfhdackh ls¯ï fyda .Kkh ls¯ï flfrys n,mdk ie,lsh
hq;= fjkiaùï iïnkaOj úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska wOHlaI fj; ±kqï°u iy;sl
l< hq;=h'
2'8 wOHlaI úiska uqo,a uKav, ;SrKh ±kqï ≥ka †k isg udi 3 la we;=<; wkqu; lrk ,o kj
YdLdfõ jHdmdr lghq;= wdrïN ls¯u úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska iy;sl l< hq;=h'
2'9 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska kj YdLdj újD; l< miq jHdmd˙l †k oyhla we;=<;
kj YdLdj újD; l< †kh wOHlaI fj; ±kqï °u iy;sl l< hq;=h'
3' jHdmdr ia:dk 3'1 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska jHdmd˙l ia:dk jid ±óu i|yd tu jid ±óug
jid ±óu n,dfmdfrd;a;= jk †kg wju jYfhka †k 45lg fmr weuqKqu II ys ,nd° we;s wdlD;shg wkqj
wOHlaI fj; wh≥ïm;la b†˙m;a l< hq;=h'
3'2 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ula jHdmd˙l ia:dkhla jid ±óu i|yd wh≥ïm;la b†˙m;a
ls¯ug fmr ta i|yd tu iud.fï wOHlaI uKav,fha mQr®j wkque;sh ,nd ;sîu iy;sl l< hq;=h'
3'3 jHdmd˙l ia:dk jid ±ófuka miq tu jHdmdrh mej;s ia:dkfha ;j≥rg;a jHdmdr lghq;= is≥
fkdjk nj úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska iy;sl l< hq;=h'
3'4 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska jHdmd˙l ia:dkh jid ±ófuka miq jHdmd˙l †k oyhla
we;=<; tu ia:dkh jid ±uQ †kh wOHlaI fj; ±kqï °u iy;sl l< hq;=h'
4' jHdmdr lghq;= 4'1 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska jHdmdr lghq;= ±kg mj;akd ia:dkh fjkia ls¯u i|yd
±kg mj;akd tu ia:dkh fjkia ls¯ug n,dfmdfrd;a;= jk †kg wju jYfhka †k 45 lg fmr weuqKqu III ys
ia:dkh fjkia ,nd° we;s wdlD;shg wkqj wOHlaI fj;ska b,aÆï l< hq;=h'
ls¯u 4'2 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ula mj;akd jHdmd˙l ia:dkh fjkia ls¯u i|yd wh≥ïm;la
b†˙m;a ls¯ug fmr ta i|yd tu iud.fï wOHlaI uKav,fha mQr®j wkque;sh ,nd ;sîu iy;sl l<
hq;=h'
4'3 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ula mj;akd jHdmd˙l ia:dkh fjkia ls¯fuka miqj tu jHdmdrh
mej;s ia:dkfha ;j≥rg;a jHdmdr lghq;= is≥ fkdjk nj úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.ï úiska
iy;sl l< hq;=h'
5' wëlaIK we.hSu YdLd jHdma; ls¯fï jdr®Isl ie,eiau i,ld ne,Sfï °" uqo,a uKav,h úiska úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK
iy YdLd jHdma; iud.ïj, my; ±lafjk ksr®Kdhlhka ie,ls,a,g .kq ,efí'
ls¯fï jdr®Isl w' wjodkï l<ukdlrKh iy wdh;ksl hymd,kfha Yla;su;a nj·
ie,eiau wkqu; wd' uQ,H ;;a;ajh·
ls¯fï l%shdj,sh
we' m%d.aOk uÜgu yd m%udKd;aul;djh·
2'2 fhda‚; YdLdfõ fiajlhska ms<sn| f;dr;=re Tjqkaf.a iq≥iqlï" w;a±lSï iy /lshd úia;rh we;=<;a lrñka b†˙m;a
lrkak' ^fuu f;dr;=re fjk;a weuqKqula u.ska b†˙m;a lrkak'&
3 uQ,H f;dr;=re - uq,a jir 3 i|yd tla tla jr®Ih wjidkhg YdLdfõ fufyhqï lghq;=j,g muKla w∞< m%lafIamkhka
b†˙m;a lrkak'
ku (
;k;=r (
w;aik (
†kh (
weuqKqu II
jHdmdr ia:dkhla jid±óu i|yd wh≥ïm;
1 idudkH
1'1 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.fï ku
1'2 jid ±óug fhda‚; jHdmdr ia:dkfha jr®.h (x)
YdLd Wlia fjk;a ^i|yka lrkak&
tl;= ls¯fï uOHia:dk fiajd uOHia:dk
1'3 fhda‚; jid ±óu i|yd wOHlaI uKav, wkque;sh ,nd.;a †kh
1'4 fhda‚; jid ±óu i|yd fya;=
2 ia:dkh
2'1 m˙md,k †ia;%slalh
2'2 Pkao fldÜGdYh
2'3 k.rh
2'4 m<d;a md,k wêld˙h
2'5 m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
2'6 ;eme,a ,smskh
3 fhda‚; jid ±óu iïnkaO m%Odk f;dr;=re ^re' ñ,shk&
3'1 uqΩ j;alï
3'2 Kh iy w;a;sldrï
5 iy;sl ls¯u
iud.u fjkqfjka my; w;aika l< wh fj; wh≥ïm;a b†˙m;a ls¯u i|yd n,h we;s w;r fuys imhd we;s f;dr;=re
uf.a ±kqu yd úYajdih wkqj i;H yd ksjer† fõ'
ku
;k;=r
w;aik
†kh
weuqKqu III
jHdmdr ia:dkhla mj;sk ia:dkh fjkia ls¯u i|yd wh≥ïm;
1 idudkH
1'1 úfYaIs; l,an≥ uQ,HlrK iud.fï ku
1'2 ia:dkh fjkia ls¯ug fhda‚; jHdmdr ia:dkfha jr®.h (x)
YdLd Wlia fjk;a ^i|yka lrkak&
tl;= ls¯fï uOHia:dk fiajd uOHia:dk
1'3 fhda‚; ia:dkh fjkia ls¯u i|yd wOHlaI uKav, wkque;sh ,nd.;a †kh
1'4 jHdmdr ia:dkh fjkia ls¯u i|yd fya;=
2 ia:dkh
2'1 mj;sk ia:dkh
w' m˙md,k †ia;%slalh
wd' Pkao fldÜGdYh
we' k.rh
wE' m<d;a md,k wêld˙h
b' m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
B' ;eme,a ,smskh
2'2 kj ia:dkh ^fhda‚;&
w' m˙md,k †ia;%slalh
wd' Pkao fldÜGdYh
we' k.rh
wE' m<d;a md,k wêld˙h
b' m%dfoaYSh f,alï fldÜGdYh
B' ;eme,a ,smskh
3 fhda‚; ia:dkh fjkia lss¯u iïnkaO m%Odk f;dr;=re ^re' ñ,shk&
3'1 uqΩ j;alï
3'2 Kh iy w;a;sldrï
ù$iy,a mßj¾;k
ù nqi,a 1 ^rd;a;,a 46& } lsf,da .%Eï 20'87
ù fuá%la fgdka 1 } ù nqi,a 47'92
} iy,a fuá%la fgdka 0'7
iy,a fuá%la fgdka 1 } ù nqi,a 68'46
} ù fuá%la fgdka 1'43
wlalrhlg ù nqi,a 1 } fylaghdrhg ù lsf,da .%Eï 51'55
l¾udka; uQ,h wkqj o< cd;sl wdodhu ^2010 ia:djr ñ, wkqj& ^w&
remsh,a ñ,shk
wdr®:ßl lghq;= 2012 2013 2014 ^wd& 2015 ^wd&^we& 2016 ^we&
lDIsl¾udka;h" jk j.dj yd ëjr l¾udka;h 592,443 611,676 639,696 670,106 641,943
1' OdkH j.dj ^ù yer& 12,521 14,307 13,969 14,982 13,410
2' ù j.dj 62,289 65,607 61,019 76,256 52,649
3' t<j¿ j.dj 51,244 54,153 55,244 56,714 55,522
4' Wla j.dj" ÿïfld< j.dj iy fjk;a nyqjd¾Isl fkdjk fNda. 2,254 2,441 2,287 1,944 2,205
5' m<;=re j.dj 38,248 37,385 40,888 48,033 46,258
6' f;,a iys; m<;=re fNda. j.dj ^fmd,a" ;eô,s iy Ths,a *dï j.dj& 62,201 53,424 64,158 67,504 67,074
7' f;a j.dj 72,100 74,734 73,936 71,978 63,893
8' fjk;a mdkSh fNda. j.djka ^fldams" fldfldajd wd§& 1,319 1,321 1,538 1,259 1,353
9' l=¿nvq" iqj| fok fNda." fnfy;a iy T!Iëh me<Eá j.dj 44,426 50,833 57,505 61,483 65,417
10' rn¾ j.dj 44,249 37,987 28,688 25,777 23,023
11' fjk;a nyqjd¾Isl fNda. j.dj 15,167 14,344 15,402 16,839 16,473
12' lsß" ì;a;r" uia iy fjk;a i;a;aj ksIamdokhka 29,511 36,599 47,950 51,811 55,060
13' me, fndalsÍu iy lDIsld¾ñl lghq;= i|yd jk wdOdrl ld¾hhka 9,105 9,183 9,767 10,421 9,936
14' jk j.dj" ±j yd jkdka;r wdY%s; ksIamdok 38,188 43,044 47,450 48,360 51,020
15' lrÈh ëjr l¾udka;h iy lrÈh c,Ôj j.dj 97,063 103,879 105,822 104,245 104,915
16' ñßÈh ëjr l¾udka;h iy ñßÈh c,Ôj j.dj 12,560 12,435 14,072 12,501 13,734
l¾udka; 2,035,601 2,119,080 2,218,711 2,264,673 2,416,276
17' m;,a yd leŒï l¾udka;h 184,468 198,447 201,613 191,112 218,545
18' wdydr" îu iy ÿïfld< ksIamdokh 507,121 507,127 513,960 532,936 519,815
19' frÈms<s" ksñ we÷ï" iï iy iï NdKav ksIamdokh 244,496 264,527 276,800 282,070 281,481
20' .DyNdKav yer ±j yd tA wdY%s; ksIamdok 23,472 25,258 23,139 26,239 30,311
21' lvodis yd tA wdY%s; ksIamdok" uqøK lghq;= iy oDYH yd Y%jK ;eá
kej; ksIamdokh 24,738 24,925 24,968 27,092 29,730
22' wÕ=re iy Lksc f;,a msßmyÿ lsÍfï ksIamdok 28,858 27,514 28,723 29,075 31,245
23' ridhk øjH iy tA wdY%s; ksIamdok" T!IO yd tA wdY%s; ksIamdok 75,582 81,982 82,243 82,303 85,623
24' rn¾ iy ma,diaála ksIamdok 83,307 82,187 71,909 76,446 90,119
25' f,dayuh fkdjk fjk;a Lksc ksIamdok 87,090 81,037 78,671 74,269 64,520
26' f,day iy tA wdY%s; ksIamdok 24,591 26,589 24,882 28,516 36,711
27' hkaf;%damlrK ksIamdok 30,849 30,845 32,064 38,838 44,300
28' .Dy NdKav ksIamdokh 63,922 67,488 82,748 93,529 96,684
29' fjk;a ksIamdok l¾udka;" hkaf;%damlrK w¨;ajeähdj yd iúlsÍu 41,962 44,443 55,993 68,380 72,922
30' úÿ,sh" .Eia" jdIam yd jdhq iólrK iemhSu 75,262 76,789 80,298 85,067 92,175
31' c,h tla/ia lsÍu" msßisÿ lsÍu iy fnodyeÍu 10,554 10,975 11,504 12,005 12,950
32' u,dmjyk lghq;=" li, l<ukdlrKh iy tu øjH m%;spl%ShlrKh 14,572 15,511 17,355 21,681 25,539
33' bÈlsÍï l¾udka;h iy tu fiajdjka 514,757 553,438 611,842 595,115 683,604
fiajdjka 4,245,461 4,405,644 4,618,501 4,883,444 5,087,452
34' f;d. yd is,a,r fj<|du 848,686 859,977 884,094 929,208 952,652
35' u.Ska yd NdKav m%jdyk fiajdjka iy .nvd myiqlï iemhSu 805,391 849,539 885,506 929,854 968,421
36' ;eme,a iy l=ßh¾ fiajdjka 4,441 4,364 4,056 4,052 4,259
37' kjd;eka iemhSu iy wdydrmdk iemhSfï fiajdjka 134,160 126,392 131,481 133,984 139,406
38' .=jkaúÿ,s iy rEmjdyskS úldYkh iy tu ksIamdok lghq;= 2,252 2,422 2,513 2,623 2,824
39' úÿ,s ixfoaY fiajdjka 26,450 27,395 30,986 34,125 36,967
40' mß.Kl jevigyka yd uDÿldx. ksIamdokh iy f;dr;=re ;dlaIK fiajdjka 7,972 9,693 10,579 12,144 13,011
41' uQ,H yd uQ,H w;rueÈ fiajdjka iy tA wdY%s; fjk;a fiajdjka 364,688 386,009 420,223 492,642 553,826
42' rlaIKh" m%;srlaIKh iy úY%du wruqo,a l<ukdlrKh 69,026 70,854 74,978 81,960 88,962
43' ksjdi whs;sh iy foam< fj<|du 369,719 417,024 444,049 489,217 509,993
44' jD;a;Sh uh fiajdjka 155,741 161,963 166,486 154,239 149,382
45' rdcH mßmd,kh" cd;sl wdrlaIdj iy iudc wdrlaIKh 385,615 382,470 402,205 430,098 452,579
46' wOHdmkh 167,107 157,477 173,751 159,758 171,707
47' fi!LH" fkajdisl /ljrK fiajdjka iy iudc fiajdjka 173,898 146,551 147,962 159,901 162,243
48' fjk;a fm!oa.,sl fiajdjka 730,316 803,514 839,633 869,640 881,221
uQ,sl ñ, wkqj iuia; tl;= l< w.h 6,873,506 7,136,401 7,476,908 7,818,224 8,145,671
NdKav yd fiajd u; whflfrk nÿ ¡ iykdOdr 715,011 709,801 758,521 815,667 866,355
fj<|fmd< ñ, wkqj o< foaYSh ksIamdÈ;h ^o'foa'ks'& 7,588,517 7,846,202 8,235,429 8,633,890 9,012,026
úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wdodhu -134,946 -184,198 -186,344 -219,993 -250,805
fj<|fmd< ñ, wkqj o< cd;sl wdodhu 7,453,571 7,662,004 8,049,085 8,413,897 8,761,221
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a uQ,h ( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ'
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 3 jeks ixLHd igyk
l¾udka; uQ,h wkqj o< cd;sl wdodhu ^w&
remsh,a ñ,shk
NdKav yd fiajd
u; mkjk ,o
ld,m˙Éf√oh lDIsldr®ñl ldr®ñl fiajd o'foa'ks' o'cd'wd'
iykdOdr wvq
lrk ,o nÿ
mj;akd fj<`ofmd< ñ,
2012 650,510 2,630,766 4,858,292 592,895 8,732,463 8,577,574
2013 735,382 2,797,328 5,406,544 652,871 9,592,125 9,366,039
2014 ^wd& 829,577 2,931,998 5,895,618 703,957 10,361,151 10,125,078
2015 ^wd& ^we& 894,780 2,991,106 6,270,028 795,782 10,951,695 10,670,358
2016 ^we& 890,659 3,208,476 6,743,346 996,495 11,838,975 11,506,217
2014 ^wd& m<uq ldr®;=j 186,118 784,954 1,380,248 153,912 2,505,232 2,442,280
fojk ldr®;=j 197,859 658,192 1,457,610 170,316 2,483,977 2,437,147
f;jk ldr®;=j 200,912 749,483 1,510,143 161,842 2,622,380 2,555,782
isõjk ldr®;=j 244,688 739,370 1,547,618 217,887 2,749,562 2,689,870
2015 ^wd& ^we& m<uq ldr®;=j 210,288 799,501 1,475,583 192,529 2,677,901 2,606,506
fojk ldr®;=j 217,571 686,759 1,548,989 221,537 2,674,857 2,624,825
f;jk ldr®;=j 214,137 750,916 1,579,829 229,296 2,774,178 2,708,066
isõjk ldr®;=j 252,783 753,930 1,665,627 152,420 2,824,760 2,730,962
2016 ^we& m<uq ldr®;=j ^wd& 210,319 867,748 1,563,655 254,307 2,896,030 2,815,976
fojk ldr®;=j ^wd& 222,962 715,784 1,637,375 288,969 2,865,091 2,801,057
f;jk ldr®;=j ^wd& 230,045 808,039 1,713,252 182,494 2,933,830 2,853,688
isõjk ldr®;=j 227,332 816,905 1,829,064 270,724 3,144,025 3,035,496
ia:djr ^2010& ñ,
2012 592,443 2,035,601 4,245,461 715,011 7,588,517 7,453,571
2013 611,676 2,119,080 4,405,644 709,801 7,846,202 7,662,004
2014 ^wd& 639,696 2,218,711 4,618,501 758,521 8,235,429 8,049,085
2015 ^wd& ^we& 670,106 2,264,673 4,883,444 815,667 8,633,890 8,413,897
2016 ^we& 641,943 2,416,276 5,087,452 866,355 9,012,026 8,761,221
2014 ^wd& m<uq ldr®;=j 155,221 593,726 1,059,946 84,963 1,893,856 1,843,553
fojk ldr®;=j 154,562 496,919 1,145,933 142,746 1,940,160 1,903,171
f;jk ldr®;=j 153,050 561,307 1,174,066 179,237 2,067,660 2,015,835
isõjk ldr®;=j 176,863 566,759 1,238,556 351,576 2,333,754 2,286,527
2015 ^wd& ^we& m<uq ldr®;=j 161,975 600,161 1,125,977 93,149 1,981,261 1,924,908
fojk ldr®;=j 168,255 520,807 1,227,868 159,364 2,076,295 2,036,757
f;jk ldr®;=j 162,158 570,862 1,250,853 192,287 2,176,161 2,124,522
isõjk ldr®;=j 177,718 572,843 1,278,746 370,866 2,400,173 2,327,710
2016 ^we& m<uq ldr®;=j ^wd& 161,662 655,053 1,167,216 98,614 2,082,544 2,020,559
l¾udka; uQ,h wkqj m<d;a o< foaYSh ksIamdÈ;h ^mj;akd fj<`ofmd, ñ, wkqj& ^2011-2015&
jr®Ih$m<d; niakdysr uOHu ol=K W;=r kef.kysr jhU W;=re ueo W!j inr.uqj tl;=j
o'foa'ks' ^re'ñ,shk&
2011 2,894,428 644,332 718,768 242,512 379,184 655,182 305,975 297,335 405,596 6,543,313
2012 3,243,854 775,580 834,287 277,828 478,401 760,148 379,243 361,975 467,238 7,578,554
2013 ^w& 4,049,310 1,003,984 967,872 324,340 544,370 1,045,953 489,622 499,534 667,140 9,592,125
2014 ^w& ^wd& 4,357,581 1,075,878 1,096,767 348,599 604,928 1,155,139 541,558 557,104 710,926 10,448,479
2015 ^w& ^we& 4,610,509 1,152,391 1,159,693 390,689 670,760 1,223,830 607,118 587,118 781,112 11,183,220
o'foa'ks' Þhl;ajh
^m%;sY;h&
2011 44.2 9.8 11.0 3.7 5.8 10.0 4.7 4.5 6.2 100.0
2012 42.8 10.2 11.0 3.7 6.3 10.0 5.0 4.8 6.2 100.0
2013 ^w& 42.2 10.5 10.1 3.4 5.7 10.9 5.1 5.2 7.0 100.0
2014 ^w& ^wd& 41.7 10.3 10.5 3.3 5.8 11.1 5.2 5.3 6.8 100.0
2015 ^w& ^we& 41.2 10.3 10.4 3.5 6.0 10.9 5.4 5.2 7.0 100.0
2011
lDIsldr®ñl 92,191 113,969 111,892 58,423 61,056 110,318 70,248 84,822 88,841 791,761
ldr®ñl 966,704 179,054 212,983 47,275 109,015 194,302 74,013 67,339 105,973 1,956,658
fiajd 1,835,532 351,309 393,893 136,814 209,113 350,562 161,714 145,173 210,782 3,794,893
o'foa'ks' 2,894,428 644,332 718,768 242,512 379,184 655,182 305,975 297,335 405,596 6,543,313
2012
lDIsldr®ñl 93,187 117,963 114,187 59,911 85,452 111,772 74,009 94,581 82,414 833,477
ldr®ñl 1,135,586 224,035 287,881 49,467 150,339 230,931 98,046 80,391 131,565 2,388,241
fiajd 2,015,081 433,583 432,218 168,450 242,610 417,445 207,188 187,003 253,259 4,356,837
o'foa'ks' 3,243,854 775,580 834,287 277,828 478,401 760,148 379,243 361,975 467,238 7,578,554
w' iïm;a
o< foaYSh ksIamd†;h 8,732,463 9,592,125 10,361,151 10,951,695 11,838,975 7,588,517 7,846,202 8,235,429 8,633,890 9,012,026
NdKav iy fiajd wdkhk 2,766,060 2,775,711 3,021,531 3,125,931 3,442,490 2,135,750 2,103,077 2,304,271 2,548,455 2,749,649
tl;=j 11,498,523 12,367,836 13,382,682 14,077,626 15,281,466 9,724,267 9,949,279 10,539,700 11,182,345 11,761,675
wd' Wmfhdackh
m˙fNdackh 6,357,545 7,229,352 7,850,006 8,661,886 9,018,895 5,496,156 5,881,197 6,109,435 6,645,230 6,704,462
o< foaYSh ia:djr m%d.aOk iïmdokh 2,533,056 2,809,789 2,874,377 2,906,996 3,263,243 2,060,075 2,174,090 2,137,668 2,202,572 2,415,232
f;d.$m˙f,aLk fjkiaùï iy jákdfoa w;am;alr.ekSï iy w;ye¯u 877,454 379,536 473,260 207,678 460,633 788,611 423,024 758,928 729,395 1,048,121
NdKav iy fiajd wmkhk 1,730,467 1,949,158 2,185,039 2,301,065 2,538,695 1,379,424 1,470,967 1,533,668 1,605,147 1,593,861
tl;=j 11,498,523 12,367,836 13,382,682 14,077,626 15,281,466 9,724,267 9,949,279 10,539,700 11,182,345 11,761,675
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& ixfYdaê; Y%S ,xld uy nexl=j
^we& ;djld,sl
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 6 jeks ixLHd igyk
tl;= l<d ( úfoaYSh m%d:ñl wd∞hï ,eîï 18,137 17,003 20,263 17,253 18,122 ^wE&
wvq l<d ( úfoaYSh m%d:ñl wd∞hï f.ùï 173,027 243,090 256,336 298,590 ^wE& 350,880 ^wE&
tl;= l<d ( úfoaYSh cx.u ixl%du ,eîï 770,879 830,407 920,035 952,568 1,057,281
wvq l<d ( úfoaYSh cx.u ixl%du f.ùï 82,266 101,728 106,906 110,486 117,498
3' jehl< yels o< cd;sl wdodhu 9,266,187 10,094,717 10,938,207 11,512,440 12,445,999
tl;= l<d ( f.jqï fYaIfha cx.u .sKqfï ysÛh 501,869 323,961 259,437 264,121 296,771
5' o< foaYSh m%d.aOk iïmdokh 3,410,511 3,189,326 3,347,638 3,114,674 3,723,875
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
^wE& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.hkaj,ska fjkia jkqfha .Kkh ls¯fï°
we;sjk ld, mudj fya;=fjks'
2' f;d.$mßf,aLk fjkiaùï iy jákdfoa w;am;a lr.ekSï iy w;yeÍu 877,454 379,536 473,260 207,678 460,633
2' uOHidr" ≥ïfld< ksIamdok iy fjk;a u;aøjH 111,240 121,724 132,665 146,364 170,838
4' ksjdi l=,S" c,h" ú≥,sh" .Eia iy wfkl=;a n,Yla;s Ndú;hka 587,210 688,512 749,919 836,083 915,743
5' .DyNdKav" .Dy WmlrK iy ffoksl ksjdi wΩ;ajeähdjka 92,229 82,313 90,709 91,619 108,165
9' l%Svd" úfkdaodxY iy ixialD;sl lghq;= 81,666 73,558 89,919 129,944 117,247
12' fjk;a ;ekl i`oyka fkdjk úúO NdKav yd fiajd ,nd .ekSu 1,263,922 1,608,264 1,767,442 1,855,407 1,989,135
13' Y%S ,dxlslhska tf;r° lrk úhoï 97,187 162,890 174,842 203,723 234,285
14' wvq l<d ( úfoaYslhska fuf;r° lrk úhoï 135,835 225,394 321,550 409,670 517,216
2' o< foaYSh m%d.aOk iïmdokh 3,410,511 3,189,326 3,347,638 3,114,674 3,723,875
3' o< foaYSh úhou ^1›2& 9,768,056 10,418,678 11,197,644 11,776,561 12,742,771
6' o< foaYSh ksIamd†;h ^3›4-5& 8,732,463 9,592,125 10,361,151 10,951,695 11,838,975
7' úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu -154,889 -226,086 -236,073 -281,337 ^wE& -332,758 ^wE&
8' o< cd;sl wdodhu ^6›7& 8,577,574 9,366,039 10,125,078 10,670,358 11,506,217
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j
ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
^wE& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.hkaj,ska fjkia jkqfha .Kkh
ls¯fï° we;sjk ld, mudj fya;=fjks'
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 10 jeks ixLHd igyk
mj;akd fj<`ofmd< ñ, wkqj o< foaYSh úhou iy mj;akd iïm;a ^w&
2012 2013 2014 ^wd& 2015 ^wd&^we& 2016 ^we&
YSr®Ih
ñ,shk
ñ,shk
ñ,shk
ñ,shk
ñ,shk
remsh,a
remsh,a
remsh,a
remsh,a
remsh,a
jYfhka
jYfhkaa
jYfhka
jYfhka
jYfhka
o'cd'wd'ys
o'cd'wd'ys
o'cd'wd'ys
o'cd'wd'ys
o'cd'wd'ys
m%;sY;hla
m%;sY;hla
m%;sY;hla
m%;sY;hla
m%;sY;hla
1' m˙fNdack úhou - fm!oa.,sl 5,691,714 66.4 6,483,669 69.2 6,981,947 69.0 7,677,131 71.9 8,003,789 69.6
2' m˙fNdack úhou - rch 665,831 7.8 745,684 8.0 868,059 8.6 984,755 9.2 1,015,107 8.8
3' o< foaYSh m%d.aOk iïmdokh 3,410,511 39.8 3,189,326 34.1 3,347,638 33.1 3,114,674 29.2 3,723,875 32.4
4' o< foaYSh úhou 9,768,056 113.9 10,418,678 111.2 11,197,644 110.6 11,776,561 110.4 12,742,771 110.7
5' o< cd;sl wdodhu 8,577,574 100.0 9,366,039 100.0 10,125,078 100.0 10,670,358 100.0 11,506,217 100.0
6' ^5& YSr®Ihg jvd ^4& YSr®Ih jeäùu mshjkqfha 1,190,482 13.9 1,052,639 11.2 1,072,565 10.6 1,106,202 10.4 1,236,554 10.7
(i) úfoaYSh Y=oaO ksr®-wdfhdack 501,869 5.9 323,961 3.5 259,437 2.6 264,121 2.5 296,771 2.6
(ii) úfoaYSh Y=oaO cx.u ixl%du 688,613 8.0 728,678 7.8 813,128 8.0 842,082 7.9 939,782 8.2
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
weia;fïka;= u; mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 11 jeks ixLHd igyk
wdfhdack iy b;sßlsÍï ^mj;akd fj<|fmd< ñ, wkqj& ^w&
remsh,a ñ,shk
6' úfoaYSh Y=oaO m%d:ñl wd∞hu -154,889 -226,086 -236,073 -281,337 ^wE& -332,758 ^wE&
7' úfoaYSh Y=oaO cx.u ixl%du 688,613 728,678 813,128 842,082 939,782
9' wdfhdack wkqmd;h ^2" 1 ys m%;sY;hla jYfhka& 39.1 33.2 32.3 28.4 31.5
10' foaYSh b;=reï wkqmd;h ^5" 1 ys m%;sY;hla jYfhka& 27.2 24.6 24.2 20.9 23.8
11' cd;sl b;=reï wkqmd;h ^8" 1 ys m%;sY;hla jYfhka& 33.3 29.9 29.8 26.0 28.9
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
^wE& fuu w.h f.jqï fYaIfhys weia;fïka;=.; w.hkaj,ska fjkia jkqfha .Kkh ls¯fï°
we;sjk ld, mudj fya;=fjks'
3' uQr®; cd;sl wd∞hu ^2010& ia:djr ñ, wkqj ^1›2& 7,342,055 7,591,186 8,020,973 8,416,388 8,809,975
4' fmr jirg jvd fjkiaùu ^]& 8.2 3.4 5.7 4.9 4.7
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
^wE& kj;u wdkhk iy wmkhk ñ, or®Ylhka ^2010}100& u; mokïj we;'
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 13 jeks ixLHd igyk
o< foaYSh ksIamdÈ;fha wdodhï ixrpl ^w&
remsh,a ñ,shk
2' o< fufyhqï w;s˙la;h 5,841,628 6,357,836 6,832,465 7,024,246 7,482,706 4,832,106 5,014,513 5,247,744 5,409,245 5,598,655
2'1 Y=oaO fufyhqï w;s˙la;h 4,710,315 5,051,310 5,392,946 5,502,205 5,903,633 3,865,637 3,973,801 4,142,805 4,260,137 4,433,766
2'2 ñY% wdodhu 565,050 644,982 681,589 719,410 761,394 495,968 529,634 529,404 549,669 565,187
2'3 ia:djr m%d.aOk m˙fNdackh 566,263 661,545 757,930 802,631 817,679 470,501 511,078 575,536 599,439 599,702
3' ksIamdok u; fjk;a n≥ ^wvql,d tu iykdOdr& 25,850 29,905 38,334 40,360 44,710 32,525 32,376 34,408 37,248 42,151
4' uQ,sl ñ,.Kka wkqj iuia; tl;= l< w.h 8,139,568 8,939,254 9,657,194 10,155,914 10,842,481 6,873,506 7,136,401 7,476,908 7,818,224 8,145,671
NdKav yd fiajd u; whflfrk n≥-iykdOdr 592,895 652,871 703,957 795,782 996,495 715,011 709,801 758,521 815,667 866,355
5' fj<`ofmd< ñ, wkqj o< foaYSh ksIamd†;h ^o'foa'ks'& 8,732,463 9,592,125 10,361,151 10,951,695 11,838,975 7,588,517 7,846,202 8,235,429 8,633,890 9,012,026
^w& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska 2010 mokï jr®Ih hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= u; mokï fõ' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 14 jeks ixLHd igyk
1' f;a
1'1 ksIamdokh ^we& ls'.%E' ñ,shk 305.2 318.7 291.0 331.4 327.5 328.4 340.0 338.0 328.8 292.6
1'2 uqΩ j.d ìï m%udKh ^wE& fylaghdr oyia 222 222 222 222 222 222 222 203 203 203
1'3 oÆ leãu is≥lrk ìï m%udKh ^b& fylaghdr oyia 193 193 192 186 186 185 184 195 195 195
1'4 ksIamdok ms˙jeh ^B& re'$ls'.%E' 236.50 262.60 269.01 314.17 355.02 390.89 422.70 475.11 458.84 469.24
1'5 idudkH ñ,
fld<U fjkafoaish re'$ls'.%E' 279.01 301.63 360.80 371.54 360.68 392.40 445.83 459.01 401.46 473.15
wmkhk ^ke'ú'i'& re'$ls'.%E' 364.28 430.55 470.11 496.27 510.41 563.94 623.91 649.44 593.08 639.88
1'6 kej; j.d ls¯u ^b& fylaghdr 1,442 1,385 1,126 1,399 1,209 1,268 1,591 1,195 1,226 1,044
1'7 wÆ;ska j.d ls¯u ^b& fylaghdr 7 11 12 5 31 280 263 401 495 115
2' rn¾
2'1 ksIamdokh ls'.%E' ñ,shk 117.6 129.2 136.9 152.9 158.2 152.0 130.4 98.6 88.6 79.1
2'2 uqΩ j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 120 122 124 126 129 131 134 134 137 136
2'3 ls˙ lmk ,o ìï m%udKh fylaghdr oyia 94 94 95 98 101 104 105 111 108 93
2'4 idudkH M,∞j fylaghdrhg ls'.%E' 1,261 1,382 1,437 1,561 1,566 1,459 1,247 889 819 851
2'5 ksIamdok ms˙jeh re'$ls'.%E' 112.69 114.00 115.50 119.83 129.56 136.00 150.00 160.00 170.00 180.00
2'6 idudkH ñ,
fld<U fjkafoaish
^≥ï .eiQ ∞r ISÜ rnr® fkd' 1& re'$ls'.%E' 234.22 269.51 211.65 403.02 508.80 416.47 376.90 286.05 248.17 239.28
wmkhk ^ke'ú'i'& re'$ls'.%E' 234.48 278.39 202.30 377.54 535.40 420.74 389.81 362.83 342.03 294.33
2'7 kej; j.d ls¯u ^W& fylaghdr 5,192 6,105 1,002 5,941 3,050 2,161 2,024 2,096 621 591
2'8 wÆ;ska j.d ls¯u ^W& fylaghdr 2,034 2,436 715 1,413 3,004 2,476 2,979 1,428 769 592
3' fmd,a
3'1 ksIamdokh f.ä ñ,shk 2,869 2,909 2,853 2,584 2,808 2,940 2,513 2,,870 3,056 3,011
3'2 uqΩ j.d ìï m%udKh fylaghdr oyia 395 363 395 395 395 395 392 441 455 466
3'3 ksIamdok ms˙jeh f.ählg remsh,a 10.25 12.47 9.53 11.27 10.27 11.63 13.58 13.67 16.39 16.70
3'4 idudkH wmkhk ñ,
f.ähla remsh,a 16.26 23.46 18.23 24.64 39.15 28.80 29.36 39.08 54.54 41.16
^ke'ú'i'& ^W!&
3'5 kej; j.dj$há j.dj ^t& fylaghdr 2,528 2,468 3,545 2,684 1,517 4,299 4,541 5,796 4,919 5,000
3'6 wÆ;ska j.d ls¯u ^tA& fylaghdr 2,936 3,682 3,998 2,920 1,553 4,814 23,668 30,771 14,408 10,996
4' ù
4'1 ksIamdokh ^T& fuá%la fgdka oyia 3,131 3,875 3,652 4,301 3,894 3,846 4,621 3,381 4,819 4,420
4'2 jmqrk ,o ìï m%udKh ^T& fylaghdr oyia 816 1,053 978 1,065 1,223 1,067 1,227 964 1,254 1,114
4'3 wiajekak fk,d.;a ìï m%udKh ^T& fylaghdr oyia 714 925 842 950 981 883 1,067 793 1,088 1,011
4'4 idudkH M,∞j ^T& fylaghdrhg ls'.%E' 4,389 4,187 4,336 4,528 3,970 4,353 4,329 4,264 4,429 4,372
4'5 iy,a wdkhkh fuá%la fgdka oyia 88 84 52 126 28 36 23 600 286 30
4'6 fok ,o Kh m%udKh remsh,a ñ,shk 1,030 1,605 1,918 2,541 4,418 5,527 5,427 4,761 5,582 5,851
4'7 fmdfydr Ndú;h ^´& fuá%la fgdka oyia 389 602 423 490 453 412 363 272 341 202
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld f;a uKav,h
^wd& ;djld,sl l=vd f;a j;= ixjr®Ok wêld˙h
^we& y˙; f;a we;=Ωj jeú,s lr®udka; wud;HxYh
^wE& 2005 ° ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j úiska YS% ,xld l=vd f;a j;= ixjr®Ok wêld˙h iuÛ mj;ajk ,o ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
ix.Kkh u; mokïj f;a j.dj hgf;a we;s N+ñ m%udKh iy f;a oÆ leãu is≥ lrk ìï m%udKh ixfYdaOkh lr we;' rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
^b& 2010 jifr® isg f;a oÆ leãu is≥ lrk ìï m%udKh" kej; j.d ls¯ï yd wÆ;ska j.d ls¯ï hk o;a; YS% ,xld uy nexl=j fmd,a j.d ls¯fï uKav,h
u`.ska is≥ lrk jeú,s iud.ï ióCIKh u; mokï fõ' fmd,a ixjr®Ok wêld˙h
^B& rdcH wxYfha j;= iy fm!oa.,sl j;= iud.ïj, ksIamdok ms˙jefhys nr ;nk ,o idudkHh fuhska ±lafõ' fuhg wuq oÆ jeú,s iud.ï
ksIamdolhskaf.a ,dNdka;sl o we;=<;a fõ' Y%S ,xld fr®.=j
^W& rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=fõ j.d iyk fhdackd l%uh hgf;a j.d lrk ,o ìï m%udKh wdjrKh fõ' YS% ,xld uy nexl=j
^W!& m%Odk fmd,a uo ksIamdok ;=k i|yd mu◊'
^t& fmd,a j.d ls¯fï uKav,h úiska fokq ,nk j.d iykdOdr jevms<sfj< hgf;aa j.d lrk ìï muKla wdjrKh fõ'
^ta& 2005 isg 2012 olajd ld,m˙Éf√oh i`oyd fmd,a j.d ls¯fï uKav,h úiska fokq ,nk j.d iykdOdr jevms<sfj< hgf;a
j.d lrk ìï m%udK we;=,;a jk w;r 2013 - 2015 ld,m˙Éf√oh i`oyd kej; j.d lrkq ,enQ ìï m%udK fmd,a j.d ls¯fï
uKav,h úiska fn∞ y˙k ,o îc me, ixLHdj wkqj .Kkh lr we;' fuys° fmd,a îc me, 158 la i`oyd fylaghdr 1 la
hk wkqmd;h fhd∞ f.k we;'
^T& j.d jr®Ih u; mokï fõ'
^´& tf;la mej;s fmdfydr iykdOdrh fjkqjg 2016 h, lkakfha isg uQ,Huh m%∞khla ,ndfok ,°' tA wkqj 2016 h, lkakh
i|yd remsh,a ñ,shk 6"286 la muK ,nd° we;s w;r 2016 jdr®Isl hgf;a olajd we;s w.h 2015$16 uy lkakh i|yd muKla
wod< fõ'
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 15 jeks ixLHd igyk
f;a" rn¾" fmd,a iy wfkl=;a lDIs wmkhk fNda. ksIamdokh
fNda.h tallh 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ^w& 2016 ^wd&
1' f;a ^we&
my;rg ls'.%E' ñ,shk 180.4 185.3 173.0 196.2 196.7 202.1 208.2 210.0 202.4 183.6
ueorg "" 50.9 49.0 45.0 56.1 52.6 52.6 52.6 49.2 51.0 44.5
Wvrg "" 73.9 84.4 73.0 79.1 78.2 73.6 79.2 78.9 75.4 64.4
tl;=j "" 305.2 318.7 291.0 331.4 327.5 328.4 340.0 338.0 328.8 292.6
2' rn¾
ISÜ rnr® ls'.%E' ñ,shk 48.9 55.0 54.6 59.2 60.7 59.2 62.8 48.5 44.4 39.8
fl%ama rnr® "" 27.5 27.7 40.6 61.1 64.6 39.7 20.2 15.3 11.1 15.0
wfkl=;a "" 41.1 46.5 41.7 32.7 32.9 53.1 47.4 34.8 33.1 24.3
tl;=j "" 117.6 129.2 136.9 153.0 158.2 152.0 130.4 98.6 88.6 79.1
3' fmd,a
†is`† fmd,a ^wE& f.ä ñ,shk 337 294 292 225 364 325 228 393 326 399
fmd,a f;,a ^wE& "" 548 473 598 523 392 649 349 318 396 348
fldmamrd ^wE& "" 75 70 45 5 11 3 0.4 25 3 6
fmd,a f.ä "" 47 38 59 39 8 19 21 33 13 30
fmd,a lS%ï" msál< fmd,a ls˙ iy fmd,a ls˙ ^wE& "" 71 76 80 85 98 112 121 248 270 246
foaYSh fmd,a f.ä m˙fNdackh ^b& "" 1,900 1,798 1,816 1,836 1,855 1,873 1,826 1,830 1,874 1,787
tl;=j ^B& "" 2,869 2,909 2,762 2,584 2,808 2,940 2,513 2,870 3,056 3,011
4' wfkl=;a lDIs wmkhk fNda.
fldams fuá%la fgdka 2,979 3,081 3,125 3,164 2,974 3,000 3,000 2,674 2,639 2,824
fldfldajd "" 393 1,695 467 520 525 513 515 500 457 650
l=re∫ fmd;= "" 16,505 14,899 15,765 16,435 18,250 17,165 17,500 17,600 17,707 18,945
.ïñ˙ia "" 16,597 12,897 15,767 17,332 10,800 18,604 28,000 18,660 28,177 18,476
lrdnq keá "" 2,990 8,203 3,032 9,551 5,533 4,009 6,190 3,225 5,253 1,823
lrouqx.= "" 90 71 61 48 57 80 50 87 91 120
id†lald iy jidjdis "" 5,553 2,174 1,740 2,376 2,206 2,002 2,545 2,960 2,750 4,155
lcq uo "" 2,331 1,000 2,400 1,200 1,200 2,000 2,072 2,400 1,600 1,800
^w& ixfYdaê; uQ,hka( YS% ,xld f;a uKav,h
^wd& ;djld,sl rnr® ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
^we& Wi wkqj f;a ìï jr®.SlrKh ( my;rg - uqyq≥ uÜgfï isg ógr® 610 olajd fmd,a ixjr®Ok wêld˙h
ueorg - uqyq≥ uÜgfï isg ógr® 610 - ógr® 1"220 w;r wmkhk lDIslr®u fomdr®;fïka;=j
Wvrg - uqyq≥ uÜgfuka ógr® 1"220 g by< Y%S ,xld lcq ixia:dj
^wE& f.ä m%udKh .Kka ne,Sfï° fhd∞.;a wkqmd;sl jeú,s lr®udka; wud;HxYh
lmdmq fmd,a fuá%la fgdka 1 f.ä 7"797 YS% ,xld uy nexl=j
fmd,af;,a fuá%la fgdka 1 f.ä 8"690
fldmamrd fuá%la fgdka 1 f.ä 5"230
msál< fmd,a ls˙ fuá%la fgdka 1 f.ä 14"000
fmd,a l%Sï fuá%la fgdka 1 f.ä 7"797
fmd,a ls˙ fuá%la fgdka 1 f.ä 3"250
^b& 1999 - 2011 ld,m˙Éf√oh i|yd tAl mQo.a , .Dy m˙fNdackh jirlg f.ä 95'52 la f,i weia;fïka;= lrk ,o w;r"
th 2012 jifr® isg jirlg f.ä 87'20 la f,i ixfYdaOkh lrk ,†' lr®udka; wxYfha m%fhdackhg fhdod.kakd
fmd,af.ä m%udKh fuhg we;=<;a fkdfõ'
^B& weia;fïka;=jls ^f;d. fjkiaùu i|yd .e,mSï lrk neúka YSr®Ij, tl;=j uqΩ ksIamdok yd fkdieif|a &'
lgq.iaf;dg 1,840 148 1,842 170 2,058 178 1,977 192 1,300 131
kqjrt<sh 1,905 163 1,855 193 1,872 197 2,021 207 1,138 154
r;akmqrh 3,749 205 3,688 223 3,774 228 3,463 236 2,833 204
;s%l=Kdu,h 1,580 86 1,476 87 1,590 106 2,030 110 996 73
§î¶ l,dmh 20,876 11,210 32,087 20,843 19,676 40,519 20,198 19,497 39,695
ù 19,439 10,700 30,139 20,066 19,266 39,332 19,295 18,725 38,020
wfkl=;a fCIa;% fNda. 1,437 510 1,948 777 410 1,187 903 772 1,675
§iS¶ l,dmh 24,529 15,110 39,639 24,671 22,732 47,403 25,000 22,406 47,406
ù 22,029 11,961 33,990 22,936 21,964 44,900 23,310 21,394 44,704
wfkl=;a fCIa;% fNda. 2,500 3,149 5,649 1,735 768 2,503 1,690 1,012 2,702
§ „¶ l,dmh 5,203 2,728 7,931 7,209 5,326 12,535 5,695 4,087 9,782
ù 4,949 2,377 7,326 6,764 4,404 11,168 5,269 3,406 8,675
wfkl=;a fCIa;% fNda. 254 351 605 445 922 1,367 426 681 1,107
§tɶ l,dmh 27,541 11,248 38,789 26,220 25,091 51,311 25,147 11,669 36,816
ù 21,877 4,478 26,355 23,197 18,843 42,040 23,391 6,117 29,508
wfkl=;a fCIa;% fNda. 5,664 6,770 12,434 3,023 6,248 9,271 1,756 5,552 7,308
yqre¨jej 9,381 6,385 15,766 11,324 8,896 20,220 10,420 5,540 15,960
ù 8,179 1,714 9,893 9,973 5,464 15,437 9,144 2,080 11,224
wfkl=;a fCIa;% fNda. 1,202 4,671 5,873 1,351 3,432 4,783 1,276 3,460 4,736
§t,a¶ l,dmh 1,212 108 1,320 2,026 732 2,758 1,618 994 2,612
ù 655 60 715 1,500 545 2,045 1,273 876 2,149
wfkl=;a fCIa;% fNda. 557 48 605 526 187 713 345 118 463
Wvj,fõ 14,672 11,817 26,489 14,594 14,242 28,836 14,741 12,879 27,620
ù 11,811 10,281 22,092 12,378 12,426 24,804 12,199 10,607 22,806
wfkl=;a fCIa;% fNda. 2,861 1,536 4,397 2,216 1,816 4,032 2,542 2,272 4,814
tl;=j 103,414 58,855 162,269 109,065 97,309 206,374 105,477 78,034 183,511
ù 88,939 41,687 130,626 97,567 83,303 182,870 94,735 63,893 158,628
wfkl=;a fCIa;% fNda. 14,475 17,168 31,643 11,498 14,006 25,504 10,742 14,141 24,883
^w& ixfYdaê; uQ,h( Y%S ,xld uyje,s wêld˙h
^wd& ;djld,sl
3' lmd.;a Wla o~q m%udKh ^we& fuá%la fgdka oyia 264 348 287 272 290 348 534 576 572 653
5' wUrk ,o Wla o~q m%udKh fuá%la fgdka oyia 382 507 416 414 440 432 644 657 750 812
thska
>k jkdka;r fylaghdr oyia 1,046 1,046 1,046 1,438 1,438 1,438 1,438 1,438 1,438 1,438
,∫ le,E fylaghdr oyia 367 367 367 429 429 429 429 429 429 429
lfvd,dk fylaghdr oyia 8.8 8.8 8.8 15.7 15.7 15.7 15.7 15.7 15.7 15.7
2' t<s lrk ,o jk ìï m%udKh ^wE& fylaghdr 873 744 877 873 888 816 1,513 1,611 423 781
3' kej; jk j.d ìï m%udKh ^b& fylaghdr 893 732 877 905 1,360 907 1,319 904 450 100
4' jdr®;d jQ jk kS;s W,a,x>kh ls¯ï ixLHdj 3,498 2,860 3,060 3,221 2,956 3,009 3,023 2,533 2,545 3,618
±j m%udKh >k ógr 2,516 2,607 4,104 2,075 2,374 1,708 2,302 10,598 2,512 2,579
±j jákdlu remsh,a ñ,shk 17.7 36.3 54.8 51.7 67.4 77.1 51.4 70.1 68.7 69.9
^w& ixfYdaê; uQ,h( jk ixrlaIK fomdr®;fïka;=j
^wd& ;djld,sl
^we& 2010 ,nd .kakd ,o pkaøsld PdhdrEm iy .=jfka° .kakd ,o PdhdrEm u; mokïj uqΩ jkdka;r
m%udKh .Kkh lr we;'
^wE& weia;fïka;= lrk ,o
^b& iyNd.S;Aj jk jHdmD;sj,g wh;a ìï m%udK we;=<;a fkdfõ'
YS% ,xld wdfhdack uKav,fha ,shdmÈxÑ jHjidhhka úiska oekg lr we;s wdfhdack ^w&
jHdmD;s ixLHdj úfoaY wdfhdack ^remsh,a ñ,shk& uqΩ wdfhdack ^remsh,a ñ,shk&
ldKavh 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016
^wd& ^wd& ^wd&
wdydr" mdk jr®. iy
≥ïfld< ksIamd†; 140 132 131 130 127 35,720 35,858 40,374 44,353 51,574 60,382 63,238 72,409 84,423 97,979
fr†ms<s" weÛÆï iy iï
ksIamd†; 358 341 320 318 314 65,608 70,862 79,070 84,590 87,640 97,591 111,911 128,828 140,077 145,597
±j yd ±j ksIamd†; 29 26 26 27 24 9,469 9,212 9,149 9,466 9,735 11,333 10,871 10,731 10,677 11,551
lv∞is ksIamd†;" m%isoaO
ls¯u iy uqøKh ls¯u 29 28 30 29 27 4,819 5,170 9,306 9,615 9,985 6,234 6,624 11,719 12,156 12,687
ldr®ñl ksIamd†;
^wka ;ekl i|yka fkdjQ& 161 152 151 154 152 22,443 23,790 26,719 29,661 32,978 29,740 33,726 37,286 39,979 44,894
fiajd 1,030 1,027 993 1,038 1, 020 603,574 711,776 854,080 933,014 1,009,100 940,242 1,133,493 1,325,199 1,513,410 1,652,342
tl;=j 2,045 1,997 1,951 1,989 1, 929 828,313 958,958 1,133,006 1,236,251 1, 345,715 1,280,837 1,512,021 1,755,702 1,991,808 2,179,813
^w& jr®Ih wjidkfha° mej;s iuqÉÑ; ixLHd uQ,h( YS% ,xld wdfhdack uKav,h
^wd& ;djld,sl
4' fr†ms<s 64 69 70 75 75
5' weÛÆï 89 87 90 87 82
^w& Y%S ,xld uy nexl=j úiska udislj is≥lrk lr®udka;Yd,d ksIamdok iólaIKh hgf;aa we;s lr®udka;Yd,d fj;ska ,o uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
Od˙;d f;dr;=re u; mokï ù we;'
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
3' iSudiys; cd;sl lv∞is iud.u ^we& 302 320 274 191 40
4' rdcH uqøK kS;s.; ixia:dj 680 708 705 694 752
5' YS% ,xld wdhqr®fõo T!IO ixia:dj 273 276 261 340 324
6' ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dj ^wE& 5,945 5,684 5,779 5,578 5,716
7' iSudiys; ,xld Lksc je,s iud.u 600 635 636 847 685
8' iSudiys; ,xld fmdiafmaÜ iud.u 291 287 344 339 340
9' iSudiys; lyg.y .%eµhsÜ ,xld iud.u 125 120 110 123 116
10' Y%S ,xld rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj 199 210 225 229 248
N+ñf;,a "" 74,840 125,545 57,297 126,123 115,000 65,195 121,776 91,500 75,228 129,641 111,200 104,244 136,930
kema;d "" 1,950,000 70,878 61,862 2,205,000 86,497 71,729 105,900 117,038 115,557 107,400 134,499 122,728 134,390 144,239 120,172
ãi,a "" 410,887 1,952,162 389,717 1,583,944 472,200 496,239 1,798,540 487,700 510,237 1,626,081 590,905 583,416 1,938,618
.=jka hdkd bkaOk "" 93,162 325,894 124,544 360,429 168,000 168,481 390,672 158,400 154,571 381,640 178,800 147,525 424,899
±ú f;,a "" 648,406 1,187,582 723,773 667,507 709,900 641,206 789,354 671,400 552,497 608,704 676,802 478,724 637,499
7' iSudiys; ,xld Lksc je,s iud.u
b,aukhsÜ iy tÉ'à' b,aukhsÜ fuá%la fgdka 70,675 44,707 25,120 150,000 42,685 36,306 66,000 32,972 26,000 50,970 39,439 46,166 50,825 17,457 34,047
rEghs,a "" 2,240 1,590 999 10,000 1,406 1,872 1,800 2,111 2,846 2,280 1,808 945 1,850 2,237 2,121
o< ir®fldaka$ir®®fldaka "" 540 293 499 6,000 228 1 600 1,335 1,403 1,535 614 664 600 4,117 12,500
8' iSudiys; ,xld fmdiafmaÜ iud.u
fmdiafmaÜ fuá%la fgdka 95,040 47,559 44,481 59,400 49,106 52,100 80,256 62,595 57,827 84,480 52,518 56,302 84,480 40,329 37,767
9' iSudiys; lyg.y .%e*hsÜ ,xld
iud.u
.%eµhsÜ fuá%la fgdka 1,200 1,018 538 1,000 848 793 1,200 565 609 900 718 493 835 799 464
10' Y%S ,xld rdcH T!IO kS;s.; ixia:dj
T!IO ^fm;s iy lr,a& ñ,shk 1,800 1,923 1,700 1,943 2,004 1,941 1,900 1,910 1,712 1,900 2,026 2,054 1,850 2,144 2,434
^w& ixfYdaê; uQ,hka( w∞< wdh;k
^wd& ;djld,sl
^we& rdcH ±j ixia:dfõ iy rdcH uqøK kS;s.; ixia:dfõ tla tla ksIamdokj, úlsKqï w.hhka remsh,a ñ,shkj,ska olajd we;'
^wE& 2015 ckjd˙ isg iSudiys; cd;sl lvodis iud.fï ksIamdok lghq;= k;r lr we;'
^b& ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:dfõ Od˙;dj ms˙my≥ l%shdj,s i`oyd fhdok ,o fndrf;,a m%udKh u; mokï ù we;'
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 29 jeks ixLHd igyk
ld¾ñl jHjidhhkays m%dfoaYSh jHdma;sh ^w&
ixLHd
lr®udka; yd jdKsc lghq;= wdfhdack uKav,h hgf;a mj;akd lr®udka;
wud;HdxYh wdfhdack uKav, mkf;a wdfhdack uKav, mkf;a tl;=j ^we&
hgf;a ,shdm†xÑ jQ lr®udka; weÛÆï lïy,a 200 jevigyk
†ia;s%lalh 17 jk j.ka;sh hgf;a ^wd& ^we& 16 jk j.ka;sh hgf;a
2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016 2012 2013 2014 2015 2016
^wE& ^wE& ^wE& ^wE& ^wE&
1' fld<U 1,272 1,293 1,325 1,356 1,408 721 701 699 726 719 23 22 21 21 18 440 436 432 439 433 2,456 2,452 2,477 2,542 2,578
2' .ïmy 349 360 370 388 434 537 527 537 563 553 11 12 11 11 10 96 98 106 108 113 993 997 1,024 1,070 1,110
3' lΩ;r 107 108 110 124 134 129 127 132 144 148 10 9 10 9 6 27 27 27 26 28 273 271 279 303 316
8' ud;r 39 40 41 45 46 19 18 20 22 24 2 2 2 2 1 9 10 9 7 7 69 70 72 76 78
9' yïnkaf;dg 15 15 15 15 16 20 20 22 29 31 5 5 5 4 4 4 5 7 7 7 44 45 49 55 58
10' kqjrt<sh 6 6 6 6 6 56 56 56 63 65 7 7 7 7 6 1 1 1 1 2 70 70 70 77 79
11' r;akmqrh 12 12 12 19 21 37 40 42 45 48 8 8 8 8 8 8 8 8 9 9 65 68 70 81 86
12' wkqrdOmqrh 9 10 13 14 14 15 20 20 21 21 4 3 3 3 3 2 2 2 2 2 30 35 38 40 40
13' n≥,a, 7 7 13 8 8 23 29 28 31 31 1 1 1 1 1 5 4 2 2 2 36 41 44 42 42
14' lE.,a, 15 16 18 19 21 37 37 40 43 43 5 5 5 5 5 2 3 4 4 4 59 61 67 71 73
15' ud;f,a 14 15 18 18 20 21 22 26 33 36 1 1 1 1 1 5 5 4 4 3 41 43 49 56 60
16' fudKrd., 2 2 2 2 3 8 9 9 9 9 1 1 1 1 2 - - - - - 11 12 12 12 14
17' fmdf<dkakrej 3 4 5 7 7 11 11 11 11 10 3 3 3 2 3 - - - - - 17 18 19 20 20
18' wïmdr 4 6 11 8 10 7 9 11 12 12 3 4 4 4 4 3 3 4 4 4 17 22 30 28 30
19' ;s%l=Kdu,h 3 3 4 5 5 14 20 21 24 23 2 2 1 1 1 2 2 1 1 1 21 27 27 31 30
20' uvl,mqj - 2 2 4 7 2 6 7 10 12 2 2 1 1 1 - - - - - 4 10 10 15 20
21' jjqkshdj - 1 1 2 2 2 4 4 4 5 - - - - - 1 2 2 2 2 3 7 7 8 9
22' hdmkh 2 3 4 4 5 4 4 4 4 6 - - - - - - - - - - 6 7 8 8 11
23' ukakdru 1 1 1 1 2 - - 1 2 2 - 2 2 2 1 1 1 1 1 1 2 4 5 6 6
24' ls,sfkdÉÑh - - 1 1 1 - 1 1 4 4 - - - - - - - - - - - 1 2 5 5
25' uq,;sõ - - 1 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - 1 1 1
tl;=j 2,048 2,100 2,192 2,276 2,436 1,943 1,944 1,984 2,110 2,116 117 116 112 108 93 708 712 718 732 734 4,816 4,872 5,006 5,226 5,379
^w& jir wjidkfha meje;s ixLHd uQ,hkaa( lr®udka; yd jdKsc lghq;= wud;HdxYh
^wd& weÛÆï lïy,a 50 jevigyk hgf;a we;s lr®udka;Yd,d o we;=Ωj YS% ,xld wdfhdack uKav,h
^we& mqΩ,a lrk ,o jHdmD;s o we;=Ωj
^wE& ;djld,sl
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 30 jeks ixLHd igyk
m%Odk ksIamdok l¾udka; wxYhkays l¾udka;Yd,d ksIamdok o¾Ylh ^w&
2010}100
2015 ^wd& m<uq ldr®;=j 123.2 106.0 128.7 96.5 173.3 58.5 78.4 131.7 114.4 108.9 94.6
fojk ldr®;=j 121.0 102.7 121.9 99.2 164.2 76.1 87.1 125.6 106.4 101.4 136.9
f;jk ldr®;=j 130.9 108.7 124.7 101.6 181.7 106.0 89.6 134.8 130.9 123.1 103.3
isõjk ldr®;=j 126.6 112.1 117.2 84.2 174.5 89.8 98.3 133.1 123.5 126.4 104.2
2016 ^we& m<uq ldr®;=j 122.5 105.3 122.5 93.6 169.6 96.4 55.0 136.7 133.4 157.6 73.9
fojk ldr®;=j 116.1 97.6 102.2 95.8 164.6 81.6 79.2 126.5 117.1 143.7 68.1
f;jk ldr®;=j 124.5 107.5 105.9 109.1 163.4 87.6 76.0 145.4 136.5 147.3 80.4
isõjk ldr®;=j 124.8 105.2 96.0 71.1 179.2 71.8 99.2 145.4 140.8 143.2 69.2
2015 ^wd& ckjd˙ 118.7 99.8 124.2 103.9 161.4 92.7 70.6 132.7 108.4 104.6 85.4
fmnrjd˙ 119.3 102.6 118.5 101.4 169.4 74.2 77.4 124.9 106.5 102.9 88.9
udr®;= 131.4 115.5 143.6 84.3 189.0 8.6 87.2 137.6 128.3 119.3 109.6
wfm%a,a 115.8 97.4 124.3 99.6 157.9 40.4 71.6 97.3 87.1 105.7 247.7
uehs 122.9 105.4 121.8 96.2 168.2 87.0 94.5 138.4 114.8 94.9 74.5
cQks 124.3 105.2 119.6 101.8 166.6 101.0 95.2 141.2 117.4 103.6 88.6
cQ,s 132.5 110.3 123.8 106.5 187.1 108.2 78.5 146.2 129.2 122.3 81.2
wf.daia;= 126.3 104.1 117.0 97.0 170.1 108.9 82.2 133.8 131.7 112.9 126.4
iema;eïnr® 133.7 111.7 133.4 101.2 188.0 101.0 108.0 124.6 131.7 134.2 102.2
Tlaf;danr® 130.7 115.7 130.9 93.4 175.5 102.0 94.8 131.3 131.9 138.8 100.9
fkdjeïnr® 123.9 112.4 117.1 69.6 172.2 98.1 87.1 137.2 116.2 132.8 90.5
foieïnr® 125.3 108.1 103.6 89.7 175.7 69.3 112.8 130.9 122.3 107.5 121.3
2016 ^we& ckjd˙ 117.0 102.6 106.6 88.1 165.6 103.8 38.5 132.9 132.7 164.4 56.5
fmnrjd˙ 116.4 98.9 109.8 91.4 167.9 90.2 38.9 128.3 127.5 136.6 71.4
udr®;= 134.1 114.4 151.0 101.1 175.3 95.1 87.5 148.9 140.1 171.8 93.9
wfm%a,a 102.6 88.2 111.5 85.7 147.7 64.3 64.0 94.3 108.5 134.1 46.3
uehs 119.9 97.6 99.6 107.5 169.7 81.9 79.3 137.6 121.7 155.7 66.5
cQks 125.8 106.9 95.5 94.3 176.2 98.5 94.5 147.5 121.0 141.3 91.6
cQ,s 124.6 104.0 102.0 107.0 164.5 94.4 85.3 152.4 132.8 123.9 84.2
wf.daia;= 125.5 110.2 105.2 112.2 164.3 81.2 73.3 147.2 139.1 164.9 64.3
iema;eïnr® 123.6 108.2 110.5 108.0 161.2 87.1 69.5 136.5 137.7 153.0 92.7
Tlaf;danr® 126.3 107.8 93.4 90.9 170.3 87.4 99.7 147.2 150.8 150.1 67.1
fkdjeïnr® 121.4 100.1 98.7 61.0 175.0 62.7 103.5 142.7 132.8 137.6 68.4
foieïnr® 126.6 107.6 95.7 61.3 192.4 65.3 94.3 146.3 138.8 141.9 72.0
^w& udisl lr®udka;Yd,d ksIamdok iólaIKh u; mokï ù we;s w;r th cd;Hka;r iïu; ldr®ñl jr®.SlrKh ^4 jk ixfYdaOkh& wkqj jr®.SlrKh lr we;' uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
igyk ( ldr®ñl ksIamdok or®Ylh" lr®udka;Yd,d ksIamdok or®Ylh f,i 2013 jifr® ° kej; kï lrk ,°'
cd;sl ksIamdÈ;h" úhou iy wdodhu 31 jeks ixLHd igyk
1' ia:djr ≥rl:k fiajd 2,742,059 3,446,411 3,435,958 3,534,575 3,608,392 3,449,391 2,706,787 2,709,848 2,601,196 2,550,432
/yeka iys; ≥rl:k ixLHdj 931,737 933,536 872,120 896,710 941,780 999,354 1,062,065 1,123,126 1,128,291 1,166,348
/yeka rys; ≥rl:k ixLHdj 1,810,322 2,512,875 2,563,838 2,637,865 2,666,612 2,450,037 ^wd& 1,644,722 ^we& 1,586,722 1,472,905 1,384,084
2' cx.u ≥rl:k ^.%dyl ixLHdj& 7,983,489 11,082,508 14,264,442 17,267,407 18,319,447 20,324,070 20,315,150 ^we& 22,123,000 24,384,544 26,227,631
≥rl:k >k;ajh ^wE& 53.60 71.87 86.55 100.72 105.07 116.40 111.87 119.56 128.71 135.73
wka;r®cd,h ^.%dyl ixLHdj& ^b& 202,348 234,000 240,000 502,000 844,749 1,365,655 2,009,456 3,396,295 4,090,920 4,920,554
;eme,a fiajd
1' ;eme,a fn°fï fldÜGdi .Kk 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729 6,729
2' ;eme,a ldr®hd, ixLHdj 4,737 4,737 4,738 4,742 4,742 4,738 4,628 4,692 4,692 4,691
rdcH wxYh 4,053 4,053 4,054 4,058 4,058 4,062 4,026 4,063 4,063 4,062
m%Odk ;eme,a ldr®hd, 641 643 643 648 648 651 651 653 653 652
Wm ;eme,a ldr®hd, 3,412 3,410 3,411 3,410 3,410 3,411 3,375 3,410 3,410 3,410
fm!oa.,sl 684 684 684 684 684 676 602 629 629 629
ksfhda‚; ;eme,a ldr®hd, 463 463 463 463 463 516 497 524 524 524
.%dóh ksfhda‚; ;eme,a ldr®hd, 156 156 156 156 156 156 101 101 101 101
4' ;eme,a ldr®hd,hlska fiajdj ,nk ck ixLHdj 4,252 4,311 4,316 4,355 4,401 4,311 4,447 4,427 4,468 4,520
3'5 fufyhqï w,dNh "" 2,312 6,261 8,026 827 3,307 3,809 3,496 1,862 4,730 1,076
1' meñ◊ keõ ixLHdj 4,710 4,814 4,456 4,067 4,332 4,134 3,976 4,264 4,728 4,998
fld<U 4,326 4,424 4,114 3,910 4,124 3,870 3,667 3,742 4,197 4,405
.d,a, 87 68 32 48 73 69 36 60 72 96
;s%l=Kdu,h 297 322 310 109 126 161 134 127 164 216
2' fufyhjk ,o NdKav m%udKh ^fu'fgd' '000& 46,344 50,582 48,778 61,240 65,069 64,970 66,243 74,410 77,579 86,519
fld<U 43,502 47,960 46,373 58,768 62,016 61,669 63,482 70,794 73,718 81,879
.d,a, 627 459 167 318 464 422 207 394 542 771
;s%l=Kdu,h 2,215 2,163 2,238 2,154 2,574 2,859 2,435 2,748 3,027 3,514
3' nyÆ fufyhqï m%udKh (TEUs ’000) ^wd& 3,381 3,687 3,464 4,137 4,263 4,187 4,306 4,908 5,185 5,735
4' nyÆ m%;skeõ.; ls¯ï (TEUs ’000) ^wd& 2,578 2,785 2,712 3,205 3,216 3,167 3,274 3,781 3,967 4,435
5' uqΩ wd∞hu ^Y%S ,x'j'w'& ^re' ñ,shk& ^we& 25,913 25,142 23,331 28,279 30,377 37,120 35,200 36,776 40,164 42,994
6' fufyhqï ms˙jeh ^Y%S ,x'j'w'& ^re' ñ,shk& ^we& 22,415 22,201 21,390 23,892 29,380 31,153 30,665 24,930 30,985 28,660
7' fiajl ixLHdj ^Y%S ,x'j'w'& 13,667 13,715 13,367 12,828 11,008 10,200 9,886 9,598 9,550 9,651
fld<U 12,470 12,548 12,263 11,681 10,059 9,325 9,014 8,747 8,725 8,851
.d,a, 577 553 513 500 433 391 378 373 355 348
;s%l=Kdu,h 620 614 591 598 466 436 426 419 417 402
yïnkaf;dg - - - 49 50 48 68 59 53 50
1' frday,a ixLHdj ^ngysr ffjoH fiajh& 619 619 555 (wd) 568 592 (we) 593 603 601 610 598 (wE)
2' we|ka ixLHdj 62,197 65,835 68,897 69,501 69,731 73,437 74,636 76,918 76,781 76,829
3' m%d:ñl ffjoH i;aldr tall 387 411 475 (b) 476 475 480 481 484 475 487 (wE)
4' uqΩ ffjoHjreka ixLHdj 11,442 13,026 13,633 14,125 (B) 16,384 (B) 17,129 17,553 17,903 19,429 (B) 20,458
5' uqΩ iyldr ffjoHjreka ixLHdj 1,244 1,229 1,198 1,158 1,097 1,061 1,057 1,055 1,017 1,011
6' uqΩ fyo fiajl ixLHdj 22,088 22,996 25,549 27,494 29,101 30,136 30,928 31,964 32,272 32,499
7' uqΩ Wmia:dhl ixLHdj 7,201 7,184 8,301 8,189 7,477 8,403 8,091 8,215 8,689 8,268
8' m%;sldr ,;a wNHka;r frda.Ska ixLHdj ^z000& 4,609 4,898 5,474 5,591 ,e' fkd' 5,840 5,926 6,120 6,322 ,e' fkd'
9' m%;sldr ,;a ndysr frda.Ska ixLHdj ^z000& 43,073 45,382 48,782 49,871 ,e' fkd' 50,631 53,861 55,105 54,652 ,e' fkd'
10' ,shdm†xÑ wdhqr®fõo ffjoHjreka ixLHdj ^W& 18,651 19,054 19,529 20,004 20,353 20,712 21,060 22,422 22,672 23,082
11' fi!LH i|yd jQ uqΩ úhou ^re' ñ,shk& 68,702 74,548 71,452 73,835 89,237 99,101 119,530 138,403 177,789 186,149
mqkrdjr®;k úhou 51,741 55,874 58,789 60,506 74,443 81,946 99,609 116,151 140,560 155,402
m%d.aOk úhou 16,961 18,674 12,664 13,329 14,794 17,155 19,920 22,252 37,230 30,747
12' rcfha fi!LH úhou o'foa'ks'fha m%;sY;hla f,i ^W!& 1.92 1.69 1.48 1.15 1.24 1.13 1.25 1.34 (t) 1.62 (t) 1.57
ish¨u YS¾I 100.0 105.5 109.5 113.8 4.2 4.2 3.8 4.0 100.0 100.0
øjHuh jYfhka
wdydr iy uoHidr fkdjk mdk jr®. 44.0 105.2 110.7 114.1 2.6 2.3 5.2 3.1 61.2 34.7
uoHidr mdk jr®. iy ≥ïfld< 2.3 110.5 129.8 158.5 18.3 24.5 17.5 22.1 11.0 15.0
fr†ms<s iy mdjyka 3.4 103.2 110.5 114.5 8.4 2.9 7.1 3.7 6.3 3.2
ksjdi" c,h" ú≥,sh" .Eia iy fjk;a bkaOk 18.0 110.1 114.7 114.8 7.3 1.0 4.2 0.1 20.9 0.6
.Dy NdKav" .Dy WmlrK iy .Dy tAll kv;a;=j 3.3 103.6 108.7 113.1 6.5 3.5 4.9 4.1 4.2 3.4
fi!LH 4.1 105.4 114.8 128.0 9.4 20.6 8.9 11.5 9.6 12.4
m%jdyk 9.8 102.7 92.8 97.6 -4.4 4.2 -9.6 5.1 -24.3 10.7
ikaksfõok 2.3 103.7 103.8 110.9 0.0 16.9 0.1 6.8 0.1 3.8
úfkda∞;aul iy ixialD;sl 1.6 101.5 106.4 109.4 7.0 0.9 4.9 2.7 2.0 1.1
wOHdmk 2.8 104.1 112.3 115.0 9.0 1.0 7.9 2.4 5.8 1.8
wdmkYd,d iy fydag,a 3.9 104.2 104.8 106.7 -0.4 4.3 0.6 1.9 0.6 1.8
úúO NdKav yd fiajd 4.5 101.5 103.8 114.8 11.5 7.2 2.3 10.6 2.6 11.5
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
YS% ,xld uy nexl=j
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 39 jeks ixLHd igyk
ish¨u YS¾I 100.0 105.1 107.4 111.7 4.6 4.5 2.2 4.0 100.0 100.0
øjHuh jYfhka
wdydr iy uoHidr fkdjk mdk jr®. 28.2 104.3 110.0 116.7 4.1 4.1 5.5 6.1 26.2 44.0
uoHidr mdk jr®. iy ≥ïfld< 1.0 111.1 127.3 153.8 18.4 26.6 14.6 20.8 4.8 6.4
fr†ms<s iy mdjyka 2.3 100.9 111.9 119.2 16.2 2.7 10.9 6.5 7.7 3.9
ksjdi" c,h" ú≥,sh" .Eia iy fjk;a bkaOk 32.0 108.9 110.3 110.1 5.1 0.2 1.4 -0.2 34.9 -1.5
.Dy NdKav" .Dy WmlrK iy .Dy tAll kv;a;=j 2.5 102.2 107.5 107.8 6.6 -0.5 5.2 0.3 3.5 0.2
fi!LH 4.4 104.1 111.7 126.0 7.7 27.2 7.2 12.9 7.3 14.7
m%jdyk 10.6 101.7 91.1 92.9 -4.5 0.2 -10.4 2.0 -9.9 4.5
ikaksfõok 3.3 103.5 103.5 110.0 0.0 16.0 0.0 6.3 0.0 5.0
úfkdaod;aul iy ixialD;sl 1.3 101.4 105.3 107.4 4.7 2.3 3.8 2.0 1.3 0.6
wOHdmk 5.9 103.6 107.4 112.8 6.7 5.6 3.7 5.0 8.4 7.4
wdmkYd,d iy fydag,a 5.1 101.2 104.5 107.2 4.2 7.5 3.3 2.6 4.4 3.2
úúO NdKav iy fiajd 3.3 101.5 103.5 118.5 17.0 7.7 2.0 14.5 11.3 11.6
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
YS% ,xld uy nexl=j
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 40 jeks ixLHd igyk
fld<U mdßfNda.sl ñ, o¾Ylfhaa ^2006$07}100& úp,kh
øjHuh jYfhka
wdydr iy uoHidr fkdjk mdk jr®. 41.0 180.9 195.2 202.5 212.4 221.7 3.5 7.0 4.2 3.8 7.9 3.8 4.9 4.4 52.0 53.1 244.2 56.3
fr†ms<s iy mdjyka 3.1 162.1 170.8 171.4 195.3 207.7 -0.1 1.3 18.4 4.4 5.4 0.4 14.0 6.3 2.4 0.4 45.2 5.7
ksjdi" c,h" ú≥,sh" .Eia iy fjk;a bkaOk 23.7 136.4 151.0 152.7 138.2 138.0 12.1 -9.7 -2.5 0.5 10.7 1.1 -9.5 -0.1 30.8 7.1 -203.0 -1.5
.Dy NdKav" .Dy WmlrK iy .Dy tAll kv;a;=j 3.6 142.7 148.5 151.9 164.4 170.7 1.0 3.2 9.7 1.8 4.0 2.3 8.2 3.8 1.8 2.1 27.1 3.3
fi!LH 3.2 247.5 251.7 273.1 311.4 345.6 0.7 8.6 16.4 15.8 1.7 8.5 14.0 11.0 1.2 11.9 72.8 15.9
m%jdyk 12.3 181.9 190.2 198.9 182.9 187.1 3.3 1.5 -6.4 3.5 4.6 4.5 -8.0 2.3 9.1 18.6 -118.0 7.6
ikaksfõok 4.8 90.3 90.3 93.9 94.0 100.5 0.0 4.1 0.0 16.8 0.0 4.0 0.1 6.9 0.0 3.0 0.2 4.6
úfkda∞;aul iy ixialD;sl 1.5 144.6 150.4 153.8 161.6 166.9 5.0 0.5 8.6 -4.5 4.1 2.2 5.1 3.3 0.8 0.9 7.1 1.2
wOHdmk 3.9 141.2 142.6 143.3 148.1 155.2 0.9 0.1 7.5 6.2 0.9 0.5 3.4 4.8 0.5 0.5 11.4 4.1
úúO NdKav yd fiajd 2.9 136.5 142.2 146.8 154.2 160.8 3.1 3.6 4.8 6.3 4.2 3.2 5.0 4.3 1.5 2.3 12.8 2.8
uQ,hka( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
YS% ,xld uy nexl=j
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 41 jeks ixLHd igyk
ksjdi" .Dy
wdydr yd uoHidr NdKav"
fr†ms<s c,h" .Dy úfkdaod;aul úúO
ld,m˙Éf√oh ishÆu uoHidr mdk ú≥,sh" wdmkYd,d
iy .Eia WmlrK fi!LH m%jdyk ikaksfõok yd wOHdmk NdKav yd
^wd& YSr®I fkdjk jr®. iy iy iy .Dy iy fyda g ,a
mdjyka fjk;a tAll ixialD;sl fiajd
mdk jr®. ≥ïfld<
bkaOk kv;a;=j
mokï j¾Ifha nr ;eîï 100.0 44.0 2.3 3.4 18.0 3.3 4.1 9.8 2.3 1.6 2.8 3.9 4.5
2014 105.5 105.2 110.5 103.2 110.1 103.6 105.4 102.7 103.7 101.5 104.1 104.2 101.5
2015 109.5 110.7 129.8 110.5 114.7 108.7 114.8 92.8 103.8 106.4 112.3 104.8 103.8
2016 113.8 114.1 158.5 114.5 114.8 113.1 128.0 97.6 110.9 109.4 115.0 106.7 114.8
2014 m<uq ldr®;=j 103.1 100.1 105.4 102.0 111.2 102.3 103.1 102.9 103.6 101.0 103.4 103.0 101.2
fojk ldr®;=j 105.1 104.0 106.1 102.6 111.0 103.5 105.2 103.3 103.6 101.3 103.5 104.2 101.9
f;jk ldr®;=j 106.6 106.9 110.4 103.8 111.1 103.9 106.2 103.3 103.7 101.8 104.3 104.4 102.4
isõjk ldr®;=j 107.2 109.8 119.9 104.3 106.9 104.6 106.9 101.3 103.8 101.7 105.1 105.1 100.6
2015 m<uq ldr®;=j 109.8 112.9 124.1 105.1 114.8 105.8 112.0 93.1 103.8 104.2 111.0 105.4 101.1
fojk ldr®;=j 108.0 108.4 124.6 111.4 114.7 108.5 114.1 90.9 103.8 104.7 111.2 104.7 102.6
f;jk ldr®;=j 108.6 108.3 130.7 112.4 114.7 109.6 116.0 92.8 103.8 108.1 112.5 104.2 103.2
isõjk ldr®;=j 111.5 113.2 139.8 112.9 114.5 110.6 116.9 94.5 103.8 108.8 114.5 104.7 108.3
2016 m<uq ldr®;=j 110.9 111.2 144.2 113.2 114.4 111.7 117.1 95.0 103.8 108.8 114.6 104.8 111.7
fojk ldr®;=j 113.8 114.6 154.5 114.0 114.7 112.6 127.9 96.9 115.4 109.3 114.6 105.8 113.0
f;jk ldr®;=j 114.0 114.0 157.3 115.0 114.9 113.6 129.8 98.9 108.2 108.9 115.0 107.8 116.2
isõjk ldr®;=j 116.4 116.6 177.8 116.0 115.2 114.6 137.1 99.5 116.2 110.5 115.8 108.5 118.3
2015 ckjd˙ 112.8 118.8 123.1 104.4 115.3 105.3 111.5 97.2 103.8 104.2 111.0 105.6 101.5
fmnrjd˙ 108.9 111.5 124.2 105.1 114.5 105.6 111.5 91.1 103.8 104.2 111.0 105.4 101.0
udr®;= 107.6 108.4 125.0 105.7 114.5 106.6 112.9 91.1 103.8 104.2 111.0 105.3 100.9
wfm%a,a 107.0 106.1 124.2 110.5 114.7 108.7 114.1 90.8 103.8 104.5 111.2 104.8 102.4
uehs 108.0 108.4 124.9 111.2 114.7 108.4 114.1 91.0 103.8 104.5 111.2 104.6 102.7
cqks 109.1 110.6 124.7 112.4 114.8 108.5 114.1 91.0 103.8 105.0 111.2 104.7 102.7
cQ,s 108.9 109.7 125.4 112.5 114.7 108.9 114.7 92.7 103.8 106.7 111.2 104.0 103.0
wf.daia;= 108.4 107.9 131.6 112.5 114.6 109.9 116.7 92.8 103.8 108.8 112.3 104.3 103.2
iema;eïnr® 108.4 107.4 135.1 112.3 114.7 110.1 116.7 92.8 103.8 108.8 114.1 104.4 103.3
Tlaf;danr® 109.2 108.9 138.9 112.6 114.7 110.1 116.7 92.8 103.8 108.8 114.4 104.7 103.3
fkdjeïnr® 112.0 114.2 137.9 113.2 114.6 110.3 117.0 95.0 103.8 108.8 114.4 104.7 110.8
foieïnr® 113.2 116.5 142.7 113.0 114.2 111.5 117.0 95.6 103.8 108.8 114.6 104.8 110.8
2016 ckjd˙ 112.0 113.8 143.0 113.7 114.2 111.5 117.0 95.1 103.8 108.8 114.6 104.8 110.8
fmnrjd˙ 110.8 110.8 143.2 112.9 114.6 111.9 117.1 95.0 103.8 108.8 114.6 104.8 112.1
udr®;= 110.0 108.9 146.5 112.9 114.5 111.8 117.1 95.0 103.8 108.8 114.6 104.9 112.1
wfm%a,a 111.6 111.3 157.8 113.5 114.6 112.3 117.1 96.9 103.8 108.8 114.6 105.0 112.2
uehs 113.7 113.6 154.0 113.9 114.7 112.6 133.3 96.9 121.2 109.5 114.6 105.1 113.1
cqks 116.1 119.0 151.7 114.6 114.9 112.9 133.3 96.9 121.3 109.5 114.6 107.3 113.7
cQ,s 115.2 117.1 152.1 114.6 114.9 113.2 130.9 97.8 112.9 109.1 114.6 107.6 115.5
wf.daia;= 113.3 112.4 157.0 114.9 114.9 113.7 129.2 99.4 105.9 108.8 114.6 107.9 116.4
iema;eïnr® 113.5 112.6 162.8 115.4 114.9 113.8 129.2 99.4 105.9 108.8 115.8 108.0 116.7
Tlaf;danr® 114.7 114.6 171.9 115.6 114.9 113.9 129.2 99.4 105.9 109.3 115.8 108.1 117.2
fkdjeïnr® 116.6 115.9 183.9 116.0 115.3 114.6 141.1 99.4 121.3 112.3 115.8 108.1 118.8
foieïnr® 118.0 119.2 177.6 116.3 115.3 115.4 141.1 99.6 121.3 109.8 115.8 109.3 118.8
^w& 2012$13 ° l=gqïn wd∞hï yd úhoï iólaIKh mokï fldg f.k or®Ylh ilia lr we;' nr uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
;eîï i`oyd uqΩ †jhsfkau l=gqïnj, m˙fNdack rgdj mokï lrf.k we;' uqΩ NdKav mefiys
jákdlu remsh,a 32"142'69 la ^2013 ñ, .Kka wkqj& fõ'
^wd& fuys olajd we;s jdr®Isl iy ldr®;=uh ixLHd" udisl ixLHdj, idudkHh fõ'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 42 jeks ixLHd igyk
ksjdi" .Dy
wdydr yd uoHidr NdKav"
fr†ms<s c,h" .Dy úfkdaod;aul úúO
ld,m˙Éf√oh ishÆu uoHidr mdk ú≥,sh" wdmkYd,d
iy .Eia WmlrK fi!LH m%jdyk ikaksfõok yd wOHdmk NdKav yd
^wd& YSr®I fkdjk jr®. iy iy iy .Dy iy fyda g ,a
mdjyka fjk;a tAll ixialD;sl fiajd
mdk jr®. ≥ïfld<
bkaOk kv;a;=j
mokï j¾Ifha nr ;eîï 100.0 28.2 1.0 2.3 32.0 2.5 4.4 10.6 3.3 1.3 5.9 5.1 3.3
2014 105.1 104.3 111.1 100.9 108.9 102.2 104.1 101.7 103.5 101.4 103.6 101.2 101.5
2015 107.4 110.0 127.3 111.9 110.3 107.5 111.7 91.1 103.5 105.3 107.4 104.5 103.5
2016 111.7 116.7 153.8 119.2 110.1 107.8 126.0 92.9 110.0 107.4 112.8 107.2 118.5
2014 m<uq ldr®;=j 104.2 100.2 105.4 100.9 110.1 101.9 103.7 102.2 103.5 101.3 102.8 101.1 101.5
fojk ldr®;=j 105.0 102.8 105.5 100.6 110.1 102.1 104.1 102.2 103.5 101.4 102.8 101.2 102.3
f;jk ldr®;=j 106.3 106.9 111.2 100.8 110.1 102.2 104.1 102.0 103.5 101.5 104.1 101.2 102.8
isõjk ldr®;=j 104.8 107.4 122.3 101.1 105.2 102.5 104.6 100.2 103.5 101.6 104.7 101.2 99.2
2015 m<uq ldr®;=j 106.7 111.0 123.3 100.8 110.2 104.3 107.9 91.7 103.5 104.0 104.8 101.8 100.5
fojk ldr®;=j 106.5 107.7 123.3 111.9 110.6 108.1 112.9 89.6 103.5 104.3 104.8 105.4 101.5
f;jk ldr®;=j 107.5 109.4 123.8 117.7 110.4 108.5 112.9 90.8 103.5 106.4 108.5 105.4 102.1
isõjk ldr®;=j 108.9 112.1 138.7 117.3 110.2 108.9 112.9 92.3 103.5 106.4 111.6 105.4 109.9
2016 m<uq ldr®;=j 109.3 113.2 145.9 118.3 110.1 106.9 112.9 91.5 103.5 106.3 111.7 105.4 114.1
fojk ldr®;=j 111.4 116.5 147.1 119.6 110.2 107.4 124.4 92.6 114.6 107.5 111.7 105.4 116.9
f;jk ldr®;=j 112.6 119.4 146.4 118.8 110.1 108.1 129.3 93.2 108.1 107.2 112.5 108.1 120.7
isõjk ldr®;=j 113.5 117.8 175.8 120.0 110.2 108.6 137.5 94.2 114.0 108.5 115.4 109.8 122.3
2015 ckjd˙ 108.2 114.3 122.8 99.3 110.9 102.7 105.5 96.2 103.5 104.0 104.8 101.2 101.2
fmnrjd˙ 106.2 111.1 123.2 99.6 109.9 103.0 105.5 89.5 103.5 104.0 104.8 101.2 100.3
udr®;= 105.8 107.6 123.8 103.4 109.8 107.2 112.7 89.5 103.5 104.1 104.8 102.9 100.0
wfm%a,a 105.9 105.7 123.5 109.5 110.6 108.0 112.9 89.5 103.5 104.1 104.8 105.4 101.2
uehs 106.4 107.3 123.2 110.9 110.6 108.1 112.9 89.6 103.5 104.1 104.8 105.4 101.7
cqks 107.3 110.2 123.3 115.2 110.6 108.3 112.9 89.6 103.5 104.7 104.8 105.4 101.7
cQ,s 107.7 110.8 123.1 117.2 110.5 108.5 112.9 90.8 103.5 106.4 104.8 105.4 101.8
wf.daia;= 107.4 109.1 123.3 118.2 110.3 108.5 112.9 90.8 103.5 106.4 109.1 105.4 102.2
iema;eïnr® 107.3 108.2 125.0 117.6 110.3 108.6 112.9 90.8 103.5 106.4 111.6 105.4 102.2
Tlaf;danr® 107.7 109.4 133.9 116.8 110.3 108.6 112.9 90.8 103.5 106.4 111.6 105.4 102.2
fkdjeïnr® 109.2 112.9 136.9 117.5 110.3 108.6 112.9 91.4 103.5 106.4 111.6 105.4 113.7
foieïnr® 109.8 113.9 145.4 117.7 110.0 109.4 112.9 94.6 103.5 106.4 111.7 105.4 113.7
2016 ckjd˙ 110.0 115.3 145.4 120.6 110.1 107.1 112.9 92.0 103.5 106.4 111.7 105.4 113.7
fmnrjd˙ 109.3 113.3 145.5 117.2 110.1 107.0 112.9 91.3 103.5 106.4 111.7 105.4 114.3
udr®;= 108.6 110.9 146.7 117.2 110.0 106.7 112.9 91.3 103.5 106.2 111.7 105.4 114.3
wfm%a,a 109.5 113.4 147.6 117.1 110.0 107.2 112.9 92.6 103.5 106.2 111.7 105.4 115.8
uehs 111.5 115.2 147.2 121.2 110.2 107.3 130.2 92.6 120.1 108.2 111.7 105.4 117.1
cqks 113.2 121.0 146.4 120.6 110.3 107.6 130.2 92.6 120.1 108.2 111.7 105.4 117.7
cQ,s 113.9 123.8 145.5 118.1 110.2 107.8 129.9 92.8 113.6 107.7 111.7 108.1 120.4
wf.daia;= 112.1 118.2 146.7 119.2 110.1 108.0 129.0 93.0 105.4 106.9 111.7 108.1 120.5
iema;eïnr® 111.8 116.3 147.0 119.0 110.1 108.4 129.0 93.8 105.4 106.9 114.2 108.1 121.3
Tlaf;danr® 112.1 117.0 158.9 118.6 110.1 108.4 129.0 93.8 105.4 107.3 114.2 108.1 122.1
fkdjeïnr® 113.6 117.7 184.5 120.6 110.3 108.6 140.0 94.0 116.4 109.3 114.2 108.1 122.4
foieïnr® 114.7 118.6 184.1 120.9 110.2 108.9 143.6 94.8 120.1 108.8 117.9 113.3 122.4
^w& 2012$13 ° l=gqïn wd∞hï yd úhoï iólaIKh mokï fldg f.k or®Ylh ilia lr we;' nr uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
;eîï i`oyd fld<U †ia;%slalfha kd.˙l l=gqïnj, m˙fNdack rgdj mokï lrf.k we;' uqΩ
NdKav mefiys jákdlu remsh,a 60"364'74 la ^2013 ñ, .Kka wkqj& fõ'
^wd& fuys olajd we;s jdr®Isl iy ldr®;=uh ixLHd" udisl ixLHdj, idudkHh fõ'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 43 jeks ixLHd igyk
ksjdi" .Dy
wdydr yd c,h" NdKav"
fr†ms<s .Dy úfkdaod;aul úúO
ishÆu uoHidr ú≥,sh"
ld,m˙Éf√oh ^wd& iy WmlrK fi!LH m%jdyk ikaksfõok yd wOHdmk NdKav yd
YSr®I fkdjk .Eia iy iy .Dy
mdjyka fjk;a tAll ixialD;sl fiajd
mdk jr®.
bkaOk kv;a;=j
mokï j¾Ifha nr ;eîï 100.0 41.0 3.1 23.7 3.6 3.2 12.3 4.8 1.5 3.9 2.9
2013 174.2 195.2 170.8 151.0 148.5 251.7 190.2 90.3 150.4 142.6 142.2
2014 179.9 202.5 171.4 152.7 151.9 273.1 198.9 93.9 153.8 143.3 146.8
2015 181.5 212.4 195.3 138.2 164.4 311.4 182.9 94.0 161.6 148.1 154.2
2016 188.3 221.7 207.7 138.0 170.7 345.6 187.1 100.5 166.9 155.2 160.8
2014 m<uq ldr®;=j 177.7 195.4 170.7 156.2 150.8 272.6 199.4 93.8 153.5 143.2 144.7
fojk ldr®;=j 179.8 200.3 171.0 156.1 151.2 273.0 199.5 93.8 153.6 143.3 146.2
f;jk ldr®;=j 182.5 206.7 171.5 155.9 152.0 273.0 199.4 93.9 153.8 143.3 147.7
isõjk ldr®;=j 179.5 207.6 172.4 142.4 153.6 273.7 197.1 94.0 154.2 143.4 148.7
2015 m<uq ldr®;=j 180.1 213.5 176.6 137.7 156.0 288.8 185.1 94.0 155.2 143.8 151.5
fojk ldr®;=j 180.0 208.9 195.6 139.2 165.4 318.9 180.0 94.0 157.0 143.8 154.1
f;jk ldr®;=j 182.0 211.3 205.0 138.7 168.0 318.9 183.2 94.0 166.8 150.7 155.3
isõjk ldr®;=j 184.0 216.0 204.2 137.3 168.3 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.8
2016 m<uq ldr®;=j 183.5 214.9 204.5 137.8 168.5 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 156.4
fojk ldr®;=j 188.4 221.9 206.8 138.0 170.3 344.8 186.8 104.4 167.5 154.2 159.5
f;jk ldr®;=j 190.2 224.9 208.2 138.2 171.7 355.4 188.6 99.6 167.2 154.5 162.1
isõjk ldr®;=j 191.1 225.1 211.2 138.2 172.3 363.2 189.7 104.1 165.4 157.8 165.4
2015 ckjd˙ 183.2 218.5 174.4 140.1 153.7 273.9 194.5 94.0 155.1 143.8 151.4
fmnrjd˙ 178.9 214.0 174.7 136.7 153.7 273.9 180.7 94.0 155.1 143.8 151.4
udr®;= 178.1 208.0 180.6 136.4 160.5 318.7 180.0 94.0 155.3 143.8 151.8
wfm%a,a 178.5 205.6 193.2 139.2 165.1 318.9 180.0 94.0 155.3 143.8 153.3
uehs 179.8 208.7 193.2 139.2 165.1 318.9 180.0 94.0 155.7 143.8 154.5
cqks 181.6 212.4 200.3 139.2 165.9 318.9 180.0 94.0 159.9 143.8 154.5
cQ,s 182.8 213.9 204.4 139.1 167.7 318.9 183.2 94.0 166.5 143.8 154.5
wf.daia;= 181.9 210.7 205.3 138.5 168.1 318.9 183.2 94.0 166.5 154.2 155.7
iema;eïnr® 181.4 209.4 205.4 138.5 168.2 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.7
Tlaf;danr® 182.1 211.1 204.4 135.8 168.2 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.7
fkdjeïnr® 184.7 217.5 203.9 138.6 168.2 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.9
foieïnr® 185.2 219.3 204.3 137.5 168.6 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.9
2016 ckjd˙ 184.9 218.1 207.3 137.9 168.6 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 155.9
fmnrjd˙ 183.8 215.8 203.3 137.9 168.4 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 156.6
udr®;= 181.7 210.9 202.9 137.5 168.5 318.9 183.2 94.0 167.5 154.2 156.6
wfm%a,a 184.1 215.6 201.5 137.5 169.3 318.9 186.8 94.0 167.5 154.2 159.0
uehs 188.5 220.4 209.8 138.1 170.4 357.7 186.8 109.3 167.5 154.2 159.0
cqks 192.5 229.8 209.1 138.5 171.1 357.7 186.8 109.8 167.5 154.2 160.5
cQ,s 192.9 231.2 206.8 138.3 171.1 356.9 187.2 106.4 168.0 154.5 161.2
wf.daia;= 189.1 222.6 208.9 138.1 171.7 354.7 189.0 96.2 168.0 154.5 161.5
iema;eïnr® 188.5 221.0 209.0 138.1 172.2 354.7 189.7 96.2 165.7 154.5 163.5
Tlaf;danr® 189.7 223.8 208.9 137.8 172.3 354.7 189.7 96.2 168.1 154.8 164.7
fkdjeïnr® 190.9 223.9 212.5 138.5 172.8 365.7 189.7 106.4 168.3 154.9 165.7
foieïnr® 192.8 227.6 212.3 138.2 171.7 369.2 189.7 109.8 159.9 163.7 165.7
^w& 2006$07 ° l=gqïn wd∞hï yd úhoï iólaIKh mokï fldg f.k or®Ylh ilia lr we;' uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
nr ;eîï i`oyd fld<U †ia;s%lalfha kd.˙l l=gqïnj, m˙fNdack rgdj mokï lrf.k
we;' uqΩ NdKav mefiys jákdlu remsh,a 27"972'11 la ^2006$07 ñ, .Kka wkqj& fõ'
^wd& fuys olajd we;s jdr®Isl iy ldr®;=uh ixLHd" udisl ixLHdj, idudkHh fõ'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 44 jeks ixLHd igyk
ksIamdolhdf.a ñ, o¾Ylh
2013-4 jeks ld¾;=j}100
W!j m<d; ol=Kq m<d; W;=re m<d; kef.kysr m<d; iuia; †jhsk
2015 2016 ^w& 2015 2016 ^w& 2015 2016 ^w& 2015 2016 ^w& 2015 2016 ^w&
md˙fNda.sl whs;u
m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk m<uq fojk
wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh wr®Oh
iïnd iy,a ^Wm˙u ñ,& 91.21 93.36 103.74 103.25 90.26 94.79 105.85 102.94 87.90 91.88 96.25 91.20 89.86 90.52 98.26 99.42 89.65 90.89 96.35 95.02
lel=Ω r;= ^Wm˙u ñ,& 80.91 65.69 62.57 67.88 76.38 61.74 58.65 65.01 74.23 69.16 66.92 71.56 80.92 70.34 67.66 72.18 80.03 70.32 67.67 71.51
úh<s ñ˙ia ^idudkH& 255.79 291.78 329.49 347.48 256.63 296.73 352.88 354.74 248.36 283.91 335.17 328.48 255.83 287.33 348.07 350.82 255.53 296.04 347.62 349.59
r;=ΩEKq 122.72 154.24 138.40 132.38 114.90 137.07 122.63 125.35 95.52 120.44 101.77 104.27 116.74 133.57 119.29 122.80 111.91 136.57 120.16 121.31
î ΩEKq ^wdkhksl& 94.17 108.97 79.31 91.96 91.34 112.77 73.66 86.51 95.45 114.20 82.29 94.92 95.62 117.17 81.49 93.71 93.44 113.15 78.56 91.00
wr®;dm,a ^foaYSh& 124.27 137.76 124.91 148.54 113.00 132.37 119.91 145.22 96.53 108.25 87.86 115.49 113.93 133.20 121.12 143.56 115.94 132.76 121.57 141.95
fndaxÑ 177.98 181.83 166.96 176.33 213.51 209.05 190.06 194.97 173.94 203.65 180.02 182.91 191.31 190.96 176.46 180.68 194.88 195.08 179.07 181.04
jÜglald 89.90 82.01 86.11 89.26 97.81 84.48 98.08 98.89 66.77 61.65 63.91 63.15 78.86 69.25 72.58 77.38 86.05 73.74 82.21 83.29
jïngq 104.28 100.88 106.09 88.54 95.41 88.17 101.98 81.71 106.52 111.66 108.52 78.39 117.60 104.39 114.49 94.14 105.82 99.42 109.53 85.95
fmd,a f.ähla ^f,dl=& 58.97 51.70 48.96 42.49 63.02 53.18 54.85 50.31 52.25 46.92 41.04 35.49 54.21 52.16 46.56 42.99 56.05 49.08 48.03 44.63
udΩ-n,hd 498.27 514.30 526.23 553.80 622.11 627.84 695.87 671.88 472.37 437.26 444.83 418.68 466.37 490.95 516.52 562.87 545.23 566.22 595.30 601.91
udΩ-fl,j,a,d 713.98 742.93 757.22 804.24 764.73 792.24 865.00 863.52 475.00 393.48 409.52 439.17 594.33 589.70 633.96 676.15 740.48 760.28 791.66 805.72
udΩ-yqre,a,d 340.27 347.63 366.59 383.22 346.27 336.65 376.20 348.99 287.23 285.78 292.79 311.06 287.48 301.41 313.77 327.47 333.13 341.75 372.01 372.16
lrj,-yd,aueiaid 432.55 555.43 603.65 582.92 435.50 553.34 607.30 585.65 469.26 482.04 503.29 509.80 424.25 564.45 559.41 510.43 441.47 545.68 579.87 564.24
lrj,-lÜgd 942.37 986.43 1,054.61 1,079.97 943.62 987.12 1,074.61 1,096.73 804.48 846.97 823.47 838.36 809.60 889.01 828.50 856.93 950.67 988.48 1,024.02 1,052.44
l=l=,a uia 387.40 407.37 425.47 442.41 373.22 379.92 380.70 412.45 391.63 386.14 362.54 386.65 380.62 397.64 392.19 411.81 380.60 393.33 393.13 418.77
ì;a;r ^uOHu m%udK& tlla 15.72 16.35 17.67 17.45 14.76 15.26 16.80 16.12 14.69 15.62 16.20 17.04 14.96 15.39 16.82 16.39 14.59 15.32 16.46 16.18
ls˙msá ^foaYSh& .%Eï 400 337.26 325.00 325.00 325.00 335.98 325.00 325.00 325.00 335.68 324.87 325.00 318.62 338.23 325.00 325.00 324.03 336.72 324.98 325.00 324.55
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 46 jeks ixLHd igyk
f;dard.;a NdKavj, f;d. ñ,
remsh,a remsh,a
f;d. ñf,ys idudkH f;d. ñf,ys idudkH
NdKavh tallh NdKavh tallh
2013 2014 2015 2016 ^w& 2013 2014 2015 2016 ^w&
1' wdydr 6' Lksc f;,a ksIamdÈ;
wdkhkh l< iy,a fu'fgd' 1la 97,493 79,184 75,718 84,208 fmg%,a .eÆï 1la 822 790 543 535
újD; fj<|fmd< iy,a nqi,a 1 la 649 855 860 868 Tfgda ãi,a .eÆï 1la 551 547 438 434
;s˙Û= weg fu'fgd' 1 la 45,374 41,413 37,473 36,164 N+ñf;,a .eÆï 1la 484 456 271 230
;s˙Û= msá fu'fgd' 1 la 87,795 89,557 85,603 80,061
ì;a;r 100 1,232 1,190 1,291 1,426
388 418 437 492 7' f,day fkdjk ksIamdÈ;
udΩ ^jr®. 5 l idudkH& ^wd& ls' .%Eï 1la
isfuka;s ls' .%Eï' 50 la 890 895 900 900
wr®;dm,a ls' .%Eï 1la 84 91 94 102
weianiagia ;yvq - /,s ^96''Ÿ53"& iSÜ tlla 1,499 1,595 1,620 1,750
ld,Sk fkdjk t<jΩ ls' .%Eï 1la 49 53 81 83
weianiagia ;yvq ^me;s,s& iSÜ tlla 493 522 530 570
^jr®. 3 l idudkH& ^wd&
ld,Sk t<jΩ ls' .%Eï 1la 35 42 55 51
^jr®. 3 l idudkH& ^wd& 8' f,day ksIamdÈ;
fmd,a 100 2,828 3,310 4,245 3,696 oÛr jdfka fu'fgd' 1 la 142,000 142,000 138,583 135,000
fmd,a f;,a fu'fgd' 1 la 250,484 272,786 280,582 291,593 lïì weK ls' .%Eï' 50 la 3,855 3,879 3,348 3,300
úh<s ñ˙ia ls'.%Eï 1 la 183 189 222 273 WoΩ ;, ^9''Ÿ9"& tlla 795 795 795 795
wn ls' .%Eï 1la 207 203 205 202
r;=ΩEkq ls' .%Eï 1la 110 70 78 97
Wia ìï f;a ls'.%Eï 1 la 397 421 391 449 9' m%jdyk WmlrK
ue† ìï f;a ls' .%Eï 1la 411 407 361 427 mdme† tlla 10,785 10,728 11,645 11,750
my;a ìï f;a ls' .%Eï 1la 456 489 418 488 mdme† ghr® tlla 635 635 635 635
iSks fu'fgd' 1 la 67,891 64,137 55,118 75,070 f,d˙ ghr® ^8'25'' Ÿ 20''& tlla 26,206 27,025 26,240 25,681
neg˙ ^m%jdyk& tlla 6,552 6,552 6,552 6,552
2' uoHidr
rd fnda;,hla 61 59 62 70
138 143 164 193 10' úÿ,s WmlrK iemhSu
îr fnda;,hla
wdjr◊l lïì ógr 100 1,776 1,776 1,776 1,776
wrlal= - úfYaI fnda;,hla 793 846 939 1,063
iaúÉ ≥isula 2,953 2,342 2,342 2,342
wrlal= - fmd,a fnda;,hla 778 833 941 1,089
ì;a;s ma,.aia ^fidlÜia& ≥isula 305 303 301 345
iS,sx ú≥,s mxld tlla 4,299 3,853 3,900 3,940
3' frÈms<s iy mdjyka
fmdma,ska iy fjdhs,a fr† ógrhla 108 108 108 108
im;a;= l=Ügula 2,573 2,646 2,654 2,696 11' hkaf;%damlrK
j;=r fmdïm ^.Dy& tlla 27,720 27,720 27,473 27,473
4' lvÞis ksIamdÈ; j;=r fmdïm ^lDIs& tlla 81,749 81,749 76,366 71,712
>k fmÜá lv∞is fld< 100 la 1,679 1,745 1,775 1,775 j;=r fmdïm ^ldr®ñl& tlla 57,523 57,523 57,010 57,010
2013 103.6 101.4 106.0 103.8 106.5 104.3 106.8 104.6 106.3 104.1
2014 110.8 104.8 116.4 110.0 117.9 111.4 119.2 112.7 117.5 111.1
2015 134.6 122.7 149.0 135.8 155.8 142.0 162.9 148.5 154.8 141.1
2016 ^we& 141.4 123.9 155.5 136.3 161.6 141.7 170.4 149.4 160.8 140.9
2014 m<uq ldr®;=j 109.4 105.8 114.4 110.7 115.6 111.8 116.6 112.8 115.3 111.5
fojk ldr®;=j 109.4 103.8 114.4 108.6 115.6 109.7 116.6 110.7 115.3 109.4
f;jk ldr®;=j 109.4 102.3 114.4 107.0 115.6 108.1 116.6 109.1 115.3 107.8
isõjk ldr®;=j 115.2 107.1 122.3 113.8 124.8 116.1 127.2 118.3 124.3 115.6
2015 m<uq ldr®;=j 127.7 116.1 139.5 126.9 144.7 131.7 150.1 136.6 143.9 130.9
fojk ldr®;=j 134.4 124.0 148.7 137.2 155.4 143.4 162.5 149.9 154.4 142.5
f;jk ldr®;=j 138.2 126.9 154.0 141.4 161.6 148.4 169.6 155.7 160.4 147.3
isõjk ldr®;=j 138.2 123.7 154.0 137.7 161.6 144.5 169.6 151.7 160.4 143.5
2016 ^we& m<uq ldr®;=j 141.4 127.1 155.5 139.8 161.6 145.3 170.4 153.1 160.8 144.5
fojk ldr®;=j 141.4 123.9 155.5 136.3 161.6 141.6 170.4 149.3 160.8 140.9
f;jk ldr®;=j 141.4 123.6 155.5 136.0 161.6 141.4 170.4 149.0 160.8 140.6
isõjk ldr®;=j 141.4 121.1 155.5 133.2 161.6 138.4 170.4 145.9 160.8 137.7
2015 ckjd˙ 118.1 104.3 126.3 111.6 129.4 114.4 132.5 117.1 128.8 113.9
fmnrjd˙ 132.5 121.3 146.1 133.7 152.4 139.5 159.0 145.5 151.4 138.6
udr®;= 132.5 122.7 146.1 135.3 152.4 141.2 159.0 147.3 151.4 140.3
wfm%a,a 132.5 123.4 146.1 136.1 152.4 142.0 159.0 148.1 151.4 141.1
uehss 132.5 122.3 146.1 134.8 152.4 140.7 159.0 146.7 151.4 139.8
cqks 138.2 126.3 154.0 140.7 161.6 147.6 169.6 154.9 160.4 146.6
cQ,s 138.2 126.6 154.0 141.0 161.6 147.9 169.6 155.2 160.4 146.9
wf.daia;= 138.2 127.1 154.0 141.6 161.6 148.6 169.6 155.9 160.4 147.6
iema;eïnr® 138.2 127.1 154.0 141.6 161.6 148.6 169.6 155.9 160.4 147.6
Tlaf;danr® 138.2 126.2 154.0 140.6 161.6 147.5 169.6 154.8 160.4 146.5
fkdjeïnr® 138.2 123.1 154.0 137.1 161.6 143.8 169.6 150.9 160.4 142.8
foieïnr® 138.2 121.8 154.0 135.6 161.6 142.3 169.6 149.3 160.4 141.3
2016 ^we& ckjd˙ 138.2 123.1 154.0 137.1 161.6 143.8 169.6 150.9 160.4 142.8
fmnrjd˙ 138.2 124.4 154.0 138.5 161.6 145.4 169.6 152.6 160.4 144.4
udr®;= 147.7 133.8 158.6 143.7 161.8 146.6 172.1 155.9 161.5 146.4
wfm%a,a 141.4 126.3 155.5 138.9 161.6 144.4 170.4 152.2 160.8 143.6
uehss 141.4 124.0 155.5 136.4 161.6 141.7 170.4 149.4 160.8 141.0
cqks 141.4 121.4 155.5 133.5 161.6 138.8 170.4 146.3 160.8 138.1
cQ,s 141.4 122.4 155.5 134.6 161.6 139.9 170.4 147.5 160.8 139.2
wf.daia;= 141.4 124.4 155.5 136.8 161.6 142.2 170.4 149.9 160.8 141.5
iema;eïnr® 141.4 124.2 155.5 136.6 161.6 142.0 170.4 149.7 160.8 141.2
Tlaf;danr® 141.4 122.9 155.5 135.2 161.6 140.5 170.4 148.1 160.8 139.8
fkdjeïnr® 141.4 120.9 155.5 133.0 161.6 138.2 170.4 145.7 160.8 137.5
foieïnr® 141.4 119.4 155.5 131.4 161.6 136.6 170.4 144.0 160.8 135.9
^w& fuu or®Ylh u.ska f–HIaG" ;D;Shsl" oaú;ShSl iy m%d:ñl uÜgï hk ldKav ls¯u hgf;a ishÆ uÜgïj, rcfha fiajlhka wdjrKh flfr®' mokï ld,m˙Éf√ofha ° fiajd kshqla;s uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
jHqyh" 2012 jifr® ° meje;a jQ rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh ms<sn| úfYaI jdr®Isl iólaIKhla u; mokï fõ' rdcH m˙md,k iy iajfoaY lghq;= wud;HxYh u.ska 2006 wfma%,a
25 jeks †k ksl=;a lrk ,o wxl 6$2006 ork rdcH m˙md,k pl%f,aLkfhys i|yka m˙† tla tla jD;a;Ska i|yd jQ wdrïNl jegqma;, iy w∞< °ukd or®Ylh .Kkh ls¯fï °
Ndú;d lr we;'
^wd& cd'md'ñ'o' ^2013 } 100& mokï fldgf.k .,md we;'
^we& ;djld,sl
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 48 jeks ixLHd igyk
2014 m<uq ldr®;=j 4,449.0 118.2 3,459.1 91.9 2,313.2 61.4 3,938.1 104.6
fojk ldr®;=j 4,449.1 116.8 3,459.1 90.8 2,313.2 60.7 3,938.2 103.4
f;jk ldr®;=j 4,611.3 119.3 3,459.1 89.5 2,313.2 59.8 4,045.6 104.7
isõjk ldr®;=j 4,734.3 124.5 3,459.1 91.0 2,313.2 60.8 4,127.0 108.5
2015 m<uq ldr®;=j 4,734.4 124.1 3,459.1 90.7 2,313.2 60.6 4,127.1 108.2
fojk ldr®;=j 4,734.3 124.2 3,459.1 90.7 2,313.2 60.7 4,127.0 108.3
f;jk ldr®;=j 4,734.5 122.8 3,459.1 89.7 2,313.2 60.0 4,127.1 107.0
isõjk ldr®;=j 4,734.7 121.5 3,459.1 88.7 2,313.2 59.3 4,127.3 105.9
2016 ^W& m<uq ldr®;=j 4,735.6 121.8 3,459.1 89.0 2,313.2 59.5 4,127.8 106.2
fojk ldr®;=j 4,735.5 118.7 3,459.1 86.7 2,313.2 58.0 4,127.8 103.5
f;jk ldr®;=j 4,735.9 117.6 3,459.1 85.9 2,313.2 57.4 4,128.0 102.5
isõjk ldr®;j = 4,735.8 117.0 3,459.1 85.4 2,313.2 57.1 4,128.0 102.0
2015 ckjd˙ 4,734.3 122.0 3,459.1 89.1 2,313.2 59.6 4,127.0 106.3
fmnrjd˙ 4,734.5 124.9 3,459.1 91.3 2,313.2 61.0 4,127.2 108.9
udr®;= 4,734.3 125.5 3,459.1 91.7 2,313.2 61.3 4,127.0 109.4
wfm%a,a 4,734.2 125.2 3,459.1 91.5 2,313.2 61.2 4,126.9 109.1
uehs 4,734.2 124.3 3,459.1 90.8 2,313.2 60.7 4,127.0 108.3
cQks 4,734.3 123.1 3,459.1 89.9 2,313.2 60.1 4,127.0 107.3
cQ,s 4,734.4 122.3 3,459.1 89.3 2,313.2 59.7 4,127.1 106.6
wf.daia;= 4,734.5 122.9 3,459.1 89.8 2,313.2 60.0 4,127.1 107.1
iema;eïnr® 4,734.5 123.2 3,459.1 90.0 2,313.2 60.2 4,127.1 107.4
Tlaf;danr® 4,734.4 122.7 3,459.1 89.7 2,313.2 60.0 4,127.1 107.0
fkdjeïnr® 4,734.1 121.0 3,459.1 88.4 2,313.2 59.1 4,126.8 105.5
foieïnr® 4,735.6 120.7 3,459.1 88.2 2,313.2 59.0 4,127.9 105.2
2016 ^W& ckjd˙ 4,735.8 120.9 3,459.1 88.3 2,313.2 59.1 4,128.0 105.4
fmnrjd˙ 4,735.6 121.6 3,459.1 88.8 2,313.2 59.4 4,127.9 106.0
udr®;= 4,735.4 123.0 3,459.1 89.9 2,313.2 60.1 4,127.7 107.2
wfm%a,a 4,735.3 121.4 3,459.1 88.7 2,313.2 59.3 4,127.6 105.8
uehs 4,735.5 118.6 3,459.1 86.6 2,313.2 57.9 4,127.8 103.4
cQks 4,735.7 116.1 3,459.1 84.8 2,313.2 56.7 4,127.9 101.2
cQ,s 4,736.1 115.9 3,459.1 84.6 2,313.2 56.6 4,128.2 101.0
wf.daia;= 4,735.9 118.2 3,459.1 86.3 2,313.2 57.7 4,128.1 103.0
iema;eïnr® 4,735.6 118.6 3,459.1 86.6 2,313.2 57.9 4,127.9 103.4
Tlaf;danr® 4,735.6 117.8 3,459.1 86.1 2,313.2 57.6 4,127.9 102.7
fkdjeïnr® 4,735.8 117.1 3,459.1 85.5 2,313.2 57.2 4,128.0 102.1
foieïnr® 4,736.0 116.0 3,459.1 84.7 2,313.2 56.6 4,128.1 101.1
uQ,hka( lïlre fomdr®;fïka;=j
^w& 1978 foieïnr® 31 †k fiajfha fh° isá ixLHdj mokï fldg.;a nr ;eîï u; or®Yl wxl .Kkh lrkq ,efí' YS% ,xld uy nexl=j
or®Yl wxl .Kkh ls¯u i|yd fhdod f.k we;af;a mä md,l iNd u.ska wkqu; l< úúO lr®udka;j, wju
jegqmah'
^wd& f;a jeùu yd ksIamdok" rnr® jeùu yd ksIamdok" fmd,a" fldfldajd" lrouqx.= iy .ïñ˙ia jeùu iïnkaO fõ;k
muKla we;=<;a fõ'
^we& fíl˙ lr®udka;h" .fvd,a yd WΩ lr®udka;h" fmd,a ksIamdokh" uqøK" fr†ms<s" ghr® iy áhqí ksIamdokh" fldyq
.=†˙ iy ilia lrk ,o fldyq fl¢ wmkhk" fïia ksIamdokh" bx‚fkare lr®udka;h" we∫ï ksIamdokh" .sks fmÜá
ksIamdokh" ìialÜ iy rileú,s ksIamdokh" f;a wmkhkh iy rnr® wmkhk lr®udka; muKla we;=<;a fõ'
^wE& Ñ;%mg" fudagr® r: m%jdyk iy id;a;= fiajd muKla fuhg we;=<;a fõ'
^b& lDIslr®udka;" lr®udka; yd jd◊c lghq;= iy fiajd wxYfha kshqla; jQjka i|yd jQ taldnoaO or®Ylh
^B& fld'md'ñ'o' ^2006$07}100& mokï fldgf.k .,md we;'
^W& ;djld,sl
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 49 jeks ixLHd igyk
jegqma m%udK o¾Yl ^wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fiajlhka&
2012=100
wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha fiajlhka
lDIsl¾udka; l¾udka; fiajd
ld,mßÉfþoh wúêu;a
bÈlsÍï f;d. yd fudag¾ r: fydag,a fm!oa.,sl
l=vd
ù fmd,a rn¾ f;a fjk;a lDIsl¾udka; l¾udka; is,a,r iy h;=remeÈ iy m%jdyk ikaksfõok fjk;a fiajd wxYh
jvq l¾udka;
fmof¾re fjk;a bÈlsÍï fj<|du w¿;ajeähdj wdmkYd,d
l¾udka;
kdñl jegqma m%udK o¾Yl
2013 110.6 115.3 113.5 110.5 110.6 111.2 107.3 107.5 112.4 108.7 110.3 110.1 109.3 108.1 108.8 108.1 107.8 109.1 108.9 109.8
2014 116.4 123.3 119.3 117.9 117.8 118.3 113.1 113.7 119.4 114.9 120.6 119.0 115.7 116.5 115.7 115.3 111.9 118.2 117.1 118.1
2015 130.1 128.9 126.3 128.3 127.9 128.3 120.4 120.5 129.1 122.6 131.6 129.0 121.9 126.4 122.7 121.2 119.6 125.3 123.9 126.7
2016 ^w& 142.3 136.1 133.4 135.0 138.5 136.9 131.9 132.8 141.6 134.7 143.0 140.7 128.3 139.7 131.7 130.6 125.3 134.4 132.8 136.7
2014 m<uq ldr®;=j 111.2 122.4 118.9 115.9 114.0 115.6 110.9 111.1 116.5 112.4 113.7 113.6 112.4 111.9 111.5 112.6 111.0 116.1 114.5 114.3
fojk ldr®;=j 112.6 121.9 117.6 116.6 116.8 116.7 112.1 112.9 118.9 114.1 116.6 116.2 114.6 114.0 114.6 114.3 109.8 116.0 115.3 115.9
f;jk ldr®;=j 119.2 124.0 119.9 119.2 118.9 119.6 113.3 114.5 119.0 115.2 124.8 121.8 116.8 119.8 117.2 116.1 112.7 118.4 117.7 119.7
isõjk ldr®;=j 122.4 125.0 120.8 119.8 121.7 121.2 116.0 116.2 123.3 117.9 127.4 124.5 118.8 120.3 119.5 118.2 114.3 122.2 120.8 122.3
2015 m<uq ldr®;=j 127.4 128.9 125.0 126.8 126.0 126.6 117.6 118.3 126.3 120.1 128.9 126.4 120.4 122.8 121.4 119.0 118.8 122.7 121.6 124.4
fojk ldr®;=j 128.2 127.8 127.0 129.3 128.0 128.4 118.7 118.6 128.0 121.0 131.7 128.5 120.7 125.2 122.0 119.9 118.6 124.5 123.0 126.2
f;jk ldr®;=j 132.5 127.4 125.1 128.7 127.0 128.1 120.8 120.4 129.3 122.8 131.2 128.8 122.1 126.9 121.8 120.9 119.5 124.3 123.3 126.4
isõjk ldr®;=j 132.3 131.4 128.3 128.5 130.8 129.9 124.3 124.8 132.9 126.6 134.5 132.3 124.4 130.8 125.7 124.9 121.5 129.6 127.8 130.0
2016 ^w& m<uq ldr®;=j 140.5 133.5 127.9 132.4 137.0 134.5 126.5 127.5 136.1 129.3 138.0 135.6 124.4 134.0 127.7 126.4 121.4 130.7 129.0 132.6
fojk ldr®;=j 137.9 134.7 130.2 130.0 136.7 133.5 129.8 130.7 139.5 132.6 139.9 138.0 126.6 138.6 130.1 129.2 123.6 133.5 131.7 134.5
f;jk ldr®;=j 144.7 137.6 134.3 135.4 138.6 137.6 134.2 134.6 143.5 136.7 144.6 142.4 130.1 142.1 133.0 132.0 126.9 135.1 133.9 138.0
isõjk ldr®;=j 146.1 138.7 141.0 142.0 141.7 142.0 137.2 138.6 147.4 140.3 149.4 146.9 132.0 144.3 136.0 134.9 129.4 138.1 136.7 141.8
2015 ckjd˙ 122.6 127.1 127.0 120.9 123.3 123.0 117.9 118.6 126.5 120.3 128.7 126.3 118.9 122.2 121.0 118.1 117.6 124.7 122.4 124.1
fmnrjd˙ 127.2 129.2 123.7 132.5 126.5 128.9 116.7 117.3 125.2 119.0 128.6 125.8 121.8 122.3 121.6 119.3 118.3 122.4 121.7 124.6
udr®;= 132.4 130.3 124.1 126.8 128.1 127.9 118.4 119.1 127.2 120.9 129.5 127.1 120.6 124.0 121.7 119.6 120.6 120.9 120.8 124.6
wfm%a,a 130.9 128.2 126.8 127.4 128.7 128.2 118.5 118.0 128.0 120.7 130.1 127.4 120.0 124.3 121.3 119.5 118.4 123.2 122.0 125.3
uehs 126.5 127.6 126.9 130.5 127.8 128.6 118.2 118.8 127.5 120.8 131.8 128.6 123.6 123.6 122.7 119.8 120.4 126.0 124.3 126.8
cQks 127.3 127.8 127.3 130.0 127.4 128.4 119.5 119.1 128.6 121.6 133.1 129.6 118.6 127.6 121.8 120.5 117.0 124.2 122.7 126.5
cQ,s 128.6 127.8 126.2 127.2 125.0 126.6 120.5 119.8 127.7 122.0 131.7 128.7 120.7 125.0 120.2 119.6 117.5 122.9 121.9 125.5
wf.daia;= 133.8 126.4 125.4 130.2 127.6 129.0 119.9 120.2 129.4 122.4 131.3 128.8 123.9 127.3 123.0 120.6 121.0 125.2 124.1 126.9
iema;eïnr® 135.2 127.9 123.6 128.7 128.3 128.8 121.9 121.1 130.9 123.9 130.7 128.9 121.7 128.5 122.1 122.5 119.9 124.9 124.0 126.8
Tlaf;danr® 133.4 129.2 127.4 126.4 129.0 128.4 122.8 122.9 131.9 125.2 133.6 131.2 124.5 129.1 124.9 124.5 122.6 128.0 126.7 128.8
fkdjeïnr® 132.0 132.6 127.9 130.4 131.0 130.7 124.3 124.3 132.9 126.5 134.2 132.1 123.8 131.1 125.9 125.0 120.5 129.1 127.5 129.9
foieïnr® 131.6 132.5 129.7 128.6 132.5 130.6 125.9 127.0 133.9 128.3 135.6 133.6 124.9 132.3 126.2 125.2 121.5 131.7 129.2 131.2
2016 ^w& ckjd˙ 139.4 132.3 129.7 131.8 140.0 135.1 124.8 125.7 133.6 127.3 136.8 134.1 124.8 133.0 127.7 125.4 120.3 129.5 128.1 131.7
fmnrjd˙ 142.5 133.1 125.5 133.9 136.5 134.9 127.2 127.9 136.0 129.6 137.4 135.3 124.6 134.4 129.0 126.4 122.0 130.9 129.1 132.6
udr®;= 139.5 135.2 128.4 131.4 134.6 133.4 127.5 128.8 138.7 130.8 139.7 137.4 123.8 134.5 126.5 127.5 122.0 131.8 129.7 133.4
wfm%a,a 136.8 133.8 130.7 129.7 134.9 132.6 128.4 128.9 137.4 130.9 138.8 136.6 126.6 137.1 128.8 128.7 122.8 133.5 131.5 133.7
uehs 137.3 135.2 131.1 128.4 138.1 133.3 129.9 131.0 140.9 133.1 139.5 138.0 127.5 139.5 130.2 129.2 124.4 134.8 132.7 134.9
cQks 139.6 135.0 128.8 132.0 137.2 134.5 131.2 132.2 140.2 133.8 141.4 139.3 125.7 139.2 131.2 129.6 123.6 132.0 130.8 134.9
cQ,s 140.7 138.1 131.7 135.1 136.9 136.3 131.6 132.7 141.3 134.4 141.2 139.5 127.9 139.8 131.0 128.5 124.5 133.2 131.7 135.7
wf.daia;= 145.0 135.2 133.1 132.7 139.1 136.4 134.0 134.5 143.1 136.5 143.9 141.9 130.9 142.4 132.5 132.4 126.7 135.4 134.3 137.7
iema;eïnr® 148.5 139.5 138.2 138.5 139.7 140.1 136.9 136.5 146.2 139.1 148.7 145.9 131.3 144.3 135.3 135.1 129.5 136.8 135.8 140.7
Tlaf;danr® 143.9 137.4 134.5 140.5 137.6 139.1 134.7 136.0 144.6 137.6 147.3 144.6 131.8 143.4 134.9 133.6 130.7 137.6 136.1 140.1
fkdjeïnr® 149.5 139.4 143.4 143.7 143.7 144.0 139.0 139.5 148.6 141.6 151.3 148.6 130.0 143.6 133.7 134.6 127.0 136.4 135.2 142.1
foieïnr® 144.9 139.4 145.1 141.8 143.9 143.0 138.0 140.2 149.0 141.6 149.6 147.6 134.2 145.7 139.2 136.7 130.5 140.4 138.9 143.1
^w& ;djld,sl ^iïnkaOhs&
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 49 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha idudkH ffoksl jegqma
2012=100
2014 m<uq ldr®;=j 107.5 118.4 115.0 112.1 110.2 111.7 107.2 107.5 112.6 108.7 109.9 109.8 108.7 108.2 107.8 108.9 107.3 112.3 110.8 110.6
fojk ldr®;=j 106.9 115.7 111.7 110.6 110.8 110.8 106.4 107.2 112.8 108.3 110.7 110.3 108.7 108.2 108.7 108.5 104.2 110.0 109.4 110.0
f;jk ldr®;=j 111.5 116.0 112.1 111.4 111.2 111.8 106.0 107.1 111.3 107.7 116.7 114.0 109.3 112.0 109.6 108.6 105.4 110.8 110.1 112.0
isõjk ldr®;=j 113.9 116.3 112.4 111.5 113.2 112.8 107.9 108.1 114.7 109.7 118.5 115.8 110.6 111.9 111.2 110.0 106.3 113.7 112.3 113.8
2015 m<uq ldr®;=j 115.9 117.1 113.5 115.2 114.5 115.1 106.9 107.5 114.8 109.1 117.1 114.9 109.4 111.6 110.3 108.1 108.0 111.4 110.5 113.1
fojk ldr®;=j 118.3 118.0 117.2 119.3 118.1 118.5 109.6 109.5 118.2 111.7 121.5 118.6 111.4 115.5 112.6 110.7 109.5 114.9 113.5 116.5
f;jk ldr®;=j 121.7 117.0 114.8 118.2 116.6 117.7 110.9 110.5 118.8 112.7 120.5 118.3 112.1 116.6 111.8 111.0 109.7 114.2 113.3 116.1
isõjk ldr®;=j 118.4 117.6 114.8 114.9 117.0 116.2 111.2 111.6 118.9 113.3 120.3 118.3 111.3 117.0 112.4 111.7 108.7 115.9 114.3 116.3
2016 ^w& m<uq ldr®;=j 126.3 120.0 114.9 119.0 123.2 120.8 113.7 114.6 122.3 116.2 124.0 121.9 111.8 120.4 114.8 113.6 109.1 117.5 115.9 119.2
fojk ldr®;=j 120.8 118.0 114.1 113.9 119.8 117.0 113.8 114.5 122.2 116.2 122.6 120.9 110.9 121.4 114.0 113.2 108.3 117.0 115.4 117.9
f;jk ldr®;=j 126.6 120.3 117.5 118.5 121.2 120.4 117.4 117.7 125.5 119.5 126.5 124.6 113.8 124.3 116.3 115.4 111.0 118.2 117.1 120.7
isõjk ldr®;=j 125.1 118.8 120.7 121.6 121.3 121.6 117.5 118.7 126.2 120.1 127.9 125.8 113.0 123.5 116.4 115.6 110.8 118.3 117.1 121.4
2015 ckjd˙ 108.4 112.3 112.3 106.9 109.0 108.7 104.2 104.8 111.8 106.3 113.7 111.7 105.1 108.0 106.9 104.4 103.9 110.2 108.2 109.7
fmnrjd˙ 116.5 118.3 113.3 121.3 115.8 118.0 106.8 107.4 114.7 109.0 117.7 115.2 111.5 112.0 111.3 109.2 108.3 112.1 111.4 114.1
udr®;= 122.7 120.7 115.0 117.5 118.7 118.5 109.7 110.4 117.9 112.0 120.0 117.7 111.7 114.9 112.7 110.8 111.8 112.1 111.9 115.4
wfm%a,a 121.9 119.4 118.2 118.7 120.0 119.5 110.4 109.9 119.3 112.5 121.2 118.7 111.8 115.8 113.1 111.3 110.3 114.8 113.7 116.7
uehs 116.8 117.7 117.1 120.5 117.9 118.7 109.1 109.7 117.7 111.5 121.7 118.7 114.1 114.1 113.3 110.6 111.1 116.4 114.7 117.0
cQks 116.3 116.8 116.3 118.8 116.4 117.3 109.2 108.8 117.5 111.1 121.6 118.4 108.4 116.6 111.3 110.1 107.0 113.5 112.1 115.6
cQ,s 117.8 117.0 115.5 116.5 114.4 115.9 110.3 109.7 116.9 111.7 120.6 117.9 110.5 114.4 110.1 109.5 107.6 112.5 111.6 114.9
wf.daia;= 123.0 116.3 115.4 119.7 117.4 118.7 110.3 110.6 119.0 112.6 120.7 118.4 114.0 117.0 113.1 110.9 111.3 115.1 114.2 116.7
iema;eïnr® 124.3 117.7 113.7 118.4 118.0 118.4 112.1 111.4 120.4 113.9 120.2 118.5 111.9 118.2 112.3 112.6 110.3 114.9 114.0 116.6
Tlaf;danr® 121.8 118.0 116.3 115.4 117.8 117.2 112.1 112.2 120.5 114.3 122.0 119.8 113.6 117.9 114.0 113.6 111.9 116.8 115.7 117.6
fkdjeïnr® 117.5 118.0 113.9 116.1 116.7 116.4 110.7 110.7 118.3 112.6 119.5 117.6 110.2 116.7 112.1 111.3 107.2 114.9 113.5 115.6
foieïnr® 115.9 116.7 114.2 113.3 116.7 115.0 110.8 111.9 117.9 113.0 119.4 117.7 110.0 116.5 111.2 110.2 107.0 116.0 113.8 115.6
2016 ^w& ckjd˙ 124.1 117.7 115.5 117.3 124.6 120.3 111.1 111.9 118.9 113.4 121.8 119.3 111.1 118.4 113.6 111.6 107.1 115.3 114.0 117.3
fmnrjd˙ 128.2 119.8 112.9 120.5 122.8 121.3 114.4 115.0 122.4 116.7 123.6 121.7 112.1 121.0 116.1 113.7 109.7 117.7 116.2 119.3
udr®;= 126.4 122.5 116.4 119.1 122.0 120.9 115.5 116.8 125.7 118.6 126.7 124.5 112.2 121.9 114.7 115.5 110.6 119.4 117.5 120.9
wfm%a,a 122.2 119.6 116.8 115.9 120.5 118.5 114.7 115.2 122.8 116.9 124.0 122.0 113.1 122.5 115.1 115.0 109.7 119.3 117.5 119.5
uehs 120.4 118.5 115.0 112.6 121.1 116.9 113.9 114.8 123.6 116.7 122.3 121.0 111.8 122.3 114.2 113.3 109.1 118.2 116.3 118.3
cQks 119.9 115.9 110.6 113.4 117.8 115.5 112.6 113.5 120.4 114.9 121.4 119.6 107.9 119.5 112.7 111.3 106.2 113.4 112.3 115.8
cQ,s 121.8 119.5 114.0 117.0 118.5 117.9 113.9 114.8 122.3 116.3 122.2 120.7 110.7 121.0 113.4 111.2 107.7 115.3 114.0 117.4
wf.daia;= 127.6 119.0 117.1 116.8 122.4 120.0 118.0 118.4 125.9 120.1 126.7 124.9 115.2 125.3 116.6 116.5 111.5 119.2 118.1 121.2
iema;eïnr® 130.5 122.5 121.4 121.7 122.8 123.1 120.3 119.9 128.4 122.2 130.6 128.2 115.3 126.7 118.9 118.7 113.8 120.1 119.3 123.6
Tlaf;danr® 125.1 119.4 116.9 122.1 119.6 120.9 117.0 118.2 125.7 119.6 128.0 125.7 114.6 124.7 117.3 116.1 113.6 119.6 118.3 121.7
fkdjeïnr® 127.9 119.2 122.6 122.9 122.8 123.1 118.8 119.3 127.1 121.1 129.4 127.0 111.1 122.8 114.3 115.1 108.6 116.6 115.6 121.5
foieïnr® 122.4 117.8 122.6 119.8 121.6 120.8 116.6 118.5 125.9 119.6 126.4 124.7 113.4 123.1 117.6 115.5 110.3 118.6 117.3 120.9
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& cd' md' ñ' o' ^2013}100& mokï fldgf.k .,md we;'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 50 jeks ixLHd igyk
wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha idudkH ffoksl jegqma ^w&
remsh,a
f;a rnr® fmd,a ^we& ù jvq ldr®ñl ^we& fmofr®re ^we&
ld,m˙Éf√oh
m%Odk mqyqKq iy m%Odk mqyqKq iy
^wd& mqreI ia;S% mqreI ia;S% mqreI mqreI ia;S%
jvq ldr®ñl kqmqyqKq fmofr®re kqmqyqKq
2013 764 565 853 652 997 882 667 1,334 903 1,304 900
2014 819 598 881 702 1,061 954 678 1,406 958 1,376 955
2015 887 656 931 742 1,114 1,056 765 1,486 1,034 1,450 1,029
2016 ^wE& 952 673 978 786 1,182 1,148 810 1,622 1,131 1,596 1,131
2014 m<uq ldr®;=j 809 584 886 692 1,054 903 662 1,370 930 1,348 933
fojk ldr®;=j 815 587 871 689 1,051 918 656 1,395 946 1,369 945
f;jk ldr®;=j 822 611 877 714 1,065 964 689 1,418 958 1,379 955
isõjk ldr®;=j 830 610 889 713 1,075 1,029 703 1,441 999 1,408 989
2015 m<uq ldr®;=j 860 665 930 727 1,108 1,034 760 1,455 1,011 1,425 1,008
fojk ldr®;=j 888 667 947 737 1,104 1,046 754 1,468 1,023 1,429 1,018
f;jk ldr®;=j 897 651 923 735 1,102 1,065 770 1,491 1,036 1,451 1,028
isõjk ldr®;=j 904 641 922 767 1,140 1,079 775 1,531 1,065 1,494 1,063
2016 ^wE& m<uq ldr®;=j 928 663 926 758 1,158 1,125 815 1,558 1,089 1,533 1,085
fojk ldr®;=j 927 641 953 774 1,172 1,119 781 1,588 1,113 1,567 1,112
f;jk ldr®;=j 954 680 987 795 1,193 1,169 825 1,652 1,143 1,620 1,146
isõjk ldr®;=j 998 709 1,045 818 1,203 1,178 818 1,689 1,177 1,663 1,183
2015 ckjd˙ 826 628 927 757 1,097 1,010 729 1,453 1,019 1,427 1,008
fmnrjd˙ 885 709 942 699 1,107 1,051 765 1,446 999 1,416 997
udr®;= 869 656 921 726 1,119 1,041 784 1,465 1,015 1,433 1,020
wfm%a,a 884 648 946 736 1,107 1,050 751 1,469 1,029 1,426 1,013
uehs 891 679 940 742 1,092 1,029 772 1,466 1,014 1,428 1,022
cQks 890 673 954 734 1,112 1,057 739 1,469 1,026 1,432 1,019
cQ,s 894 637 924 749 1,099 1,035 739 1,489 1,028 1,442 1,018
wf.daia;= 889 677 929 734 1,097 1,074 768 1,477 1,033 1,447 1,028
iema;eïnr® 908 639 917 722 1,111 1,086 805 1,507 1,048 1,464 1,038
Tlaf;danr® 900 621 930 759 1,119 1,071 753 1,511 1,060 1,470 1,055
fkdjeïnr® 902 666 900 758 1,147 1,080 792 1,534 1,064 1,486 1,062
foieïnr® 912 635 936 783 1,154 1,087 780 1,548 1,072 1,525 1,071
2016 ^wE& ckjd˙ 938 646 932 788 1,145 1,112 823 1,541 1,072 1,515 1,069
fmnrjd˙ 922 689 903 761 1,155 1,136 840 1,563 1,090 1,534 1,086
udr®;= 925 655 943 726 1,176 1,128 783 1,570 1,105 1,550 1,099
wfm%a,a 922 638 950 784 1,162 1,112 772 1,577 1,098 1,552 1,096
uehs 925 619 957 782 1,177 1,120 767 1,577 1,121 1,560 1,117
cQks 933 667 953 756 1,177 1,126 803 1,610 1,121 1,588 1,122
cQ,s 954 685 972 774 1,200 1,145 790 1,622 1,122 1,599 1,124
wf.daia;= 943 653 979 786 1,174 1,149 858 1,661 1,141 1,623 1,148
iema;eïnr® 965 701 1,010 824 1,205 1,214 827 1,674 1,167 1,638 1,165
Tlaf;danr® 984 706 996 769 1,186 1,162 811 1,661 1,149 1,635 1,154
fkdjeïnr® 997 731 1,054 848 1,207 1,193 846 1,694 1,194 1,668 1,195
foieïnr® 1,014 691 1,086 838 1,216 1,179 797 1,711 1,188 1,686 1,199
^w& jegqma" °m jHdma; o;a; /ia ls¯fï jevigyk u.ska wdjrKh jk f;dr;=re uOHia:dkj, idudkH udisl jegqm u; mokï ù we; ^2012-2013( uOHia:dk 102" uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
2014-2016( uOHia:dk 106&' fuu jegqmaj,ska lEu rys;j uqo,ska lrk ,o f.ùï ksrEmKh flfr®'
^wd& fuys olajd we;s udisl ixLHd lïlrejkaf.a ffoksl jegqmaj, idudkHh jk w;r jdr®Il s iy ldr®;u
= h ixLHd" udisl ixLHdj, idudkHh fõ'
^we& fuu wxYj, ldka;d iyNd.s;ajh wju uÜgul mj;S'
^wE& ;djld,sl
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 51 jeks ixLHd igyk
m<d;a wkqj wúêu;a fm!oa.,sl wxYfha idudkH ffoksl jegqma 2015-2016 ^w&
remsh,a
wxYh niakdysr m<d; uOHu m<d; W;=re ueo m<d; jhU m<d; inr.uqj m<d;
2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd&
1' lDIsl¾udka; wxYh
f;a
mqreI 954 1,031 844 910 - - - - 879 907
ia;%S 741 787 554 538 - - - - 708 753
rnr®
mqreI 950 995 455 600 - - 962 994 892 932
ia;%S 726 750 455 600 - - 630 631 704 760
fmd,a ^we&
mqreI 1,104 1,164 1,103 1,182 1,093 1,169 1,160 1,215 1,075 1,087
ù
mqreI 1,047 1,158 940 1,015 1,120 1,188 1,002 1,087 967 1,014
ia;%S 668 775 655 654 888 952 674 692 752 832
2' bÈlsÍï wxYh ^we&
jvq lr®udka;h
jvq ldr®ñl - mqreI 1,586 1,802 1,431 1,554 1,501 1,571 1,460 1,587 1,433 1,524
mqyqKq yd kqmqyqKq w;a Woõlre - mqreI 1,077 1,205 1,041 1,116 1,078 1,155 1,014 1,112 891 943
fmofr®re
jvq ldr®ñl - mqreI 1,524 1,764 1,420 1,543 1,497 1,579 1,426 1,576 1,397 1,489
mqyqKq yd kqmqyqKq w;a Woõlre - mqreI 1,057 1,185 1,033 1,114 1,097 1,156 1,010 1,123 925 988
wxYh W!j m<d; ol=Kq m<d; W;=re m<d; kef.kysr m<d; uqΩ †jhsk ^wE&
2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd& 2015 2016 ^wd&
1' lDIsl¾udka; wxYh
f;a
mqreI 893 991 900 965 - - - - 889 952
ia;%S 663 696 652 696 - - - - 656 672
rnr®
mqreI 1,018 1,124 756 755 - - - - 931 980
ia;%S 827 937 521 528 - - - - 740 789
fmd,a ^we&
mqreI 1,010 1,153 1,082 1,136 1,156 1,191 1,104 1,254 1,114 1,181
ù
mqreI 973 1,118 1,101 1,174 1,173 1,223 1,077 1,270 1,058 1,146
ia;%S 850 889 933 943 747 733 811 953 763 804
2' bÈlsÍï wxYh ^we&
jvq lr®udka;h
jvq ldr®ñl - mqreI 1,501 1,618 1,507 1,631 1,394 1,424 1,493 1,712 1,487 1,619
mqyqKq yd kqmqyqKq w;a Woõlre - mqreI 917 1,024 1,060 1,191 1,081 1,118 998 1,103 1,034 1,129
fmofr®re lr®udka;h
fmofr®re - mqreI 1,455 1,578 1,455 1,612 1,388 1,418 1,424 1,613 1,450 1,593
mqyqKq yd kqmqyqKq w;a Woõlre - mqreI 918 1,032 1,047 1,197 1,080 1,120 991 1,097 1,029 1,130
^w& lEu rys; ffoksl jegqm uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
^we& fuu wxYj, ldka;d iyNd.S;ajh wju uÜgul mj;S'
^wE& o;a; jeghSu ksid m<d;a o;a;j, idudkHfhka iuia; †jhsfkysu fõ;kj, idudkHh fmkakqï fkdl, yelsh'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 52 jeks ixLHd igyk
ue† jir ck.ykh ^oyia .Kkska& ^we& 18,797 19,858 20,039 20,246 20,476 20,675 20,892 20,425 20,585 20,771 20,966 21,203
wjqre≥ 0 - 14 4,942 5,220 5,266 5,320 5,380 5,434 5,491 5,148 5,188 5,235 5,288 5,348
wjqre≥ 15 - 54 11,374 12,016 12,126 12,253 12,391 12,512 12,643 11,680 11,773 11,879 11,989 12,124
wjqre≥ 55 iy by< 2,481 2,622 2,647 2,673 2,705 2,729 2,758 3,597 3,624 3,657 3,689 3,731
ue† jir ck.yk jr®Ok wkqmd;h ^]& 1.2 1.1 1.2 1.0 1.1 1.0 1.1 1.0 0.8 0.9 0.9 1.1
o< Wm;a wkqmd;slh" oyilg 19.1 18.8 19.3 18.5 (w) 18.0 (w) 17.6 17.3 17.6 17.8 16.9 16.0 15.6
o< urK wkqmd;slh" oyilg 6.0 5.9 5.9 6.1 (w) 6.2 (w) 6.3 (w) 5.9 6.0 6.2 6.2 6.3 6.2
iajNdúl jr®Ok wkqmd;slh" oyilg 13.1 (w) 12.9 13.4 (w) 12.4 (w) 11.8 (w) 11.3 (w) 11.4 11.6 11.6 10.7 9.7 9.4
Y=oaO ixl%u◊l wkqmd;slh" oyilg -0.9 -1.5 -1.8 -2.2 (w) -1.4 (w) -1.1 -2.2 -2.5 -2.3 -2.0 0.7 2.1
<ore urK wkqmd;slh" i„ù Wm;a oyilg 12.6 10.0 8.6 (w) 9.0 9.7 (w) 9.9 9.1 8.5 8.2 ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd'
ck >k;ajh" j'ls'ó' 1 lg mqoa.,hka 300 317 320 (w) 323 327 330 333 326 328 331 334 338
uqΩ¿ fiajd kshqla;sh 7,681 7,700 7,831 7,969 7,815 8,000 8,007 7,948
Y%u n,ldfha m%;sY;h 95.6 95.7 95.3 95.8 95.4 95.5 95.8 95.6
^w& jhi wjq' 15 iy Bg jeä l=gqïn ck.ykh uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& cd;Hka;r m%ñ; lr®udka; jr®.SlrK 4 jk ixfYdaOkh u; mokï fõ'
^we& ;djld,sl
^wE& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïk;=j úiska 2011 jifr® isg b†˙hg" kej; nr ;enQ iy ixfYdaê; Y%u n,ld
o;a; fY%a◊hla 2016 cQ,s udifha ° m%ldYhg m;alrk ,°'
^b& ixfYdaê;
^B& ksjeishkaf.a m˙yrKh i`oyd iïmdokh lrkq ,nk fiajd fhdacl lghq;=" foam< fj<|dï lghq;=" l,d yd fmd≥
úfkdaod;aul lghq;= iy cd;Hka;r ixúOdk lghq;= we;=<;a fõ'
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 57 jeks ixLHd igyk
Y%u n,ldfhys m%jK;d ^w& ^wd& ^we&
2016
2013 2014 2015
YSr®Ih m<uq fojk f;jk isõjk
^wE& ^wE& ^wE& jdr®Isl
ldr®;=j ldr®;=j ldr®;=j ldr®;=j
l=gqïn ck.ykh Z000 14,959 15,134 15,282 15,382 15,384 15,560 15,468 15,449
Y%u n,ldh Z000 8,034 8,049 8,214 8,319 8,193 8,376 8,355 8,311
fiajd kshqla; 7,681 7,700 7,831 7,969 7,815 8,000 8,007 7,948
fiajd úhqla; 353 348 383 350 378 376 348 363
Y%u n,ld iyNd.s;aj wkqmd;slh
^l=gqïn ck.ykfha m%;sY;hla f,i& 53.7 53.2 53.8 54.1 53.3 53.8 54.0 53.8
mqreI 74.9 74.6 74.7 75.5 74.9 75.0 74.9 75.1
ia;%S 35.4 34.6 35.9 36.3 35.1 36.1 36.0 35.9
/lshdfõ fiajd ;;a;ajh wkqj fiajd kshqla;sh ^]&
rdcH wxYfha fiajlhka 15.2 15.5 15.1 14.7 15.1 14.5 14.0 14.6
fm!oa.,sl wxYfha fiajlhka 40.5 40.9 41.0 41.9 42.6 44.8 43.6 43.3
fiajHhka 3.0 2.7 3.1 2.9 2.9 2.3 2.8 2.7
iajhx /lshdj, kshq;= jQjka 32.2 32.0 32.3 32.5 31.6 30.5 31.8 31.6
f.ùula fkd,o mjqf,a fiajlhka 9.1 8.9 8.4 7.9 7.8 7.8 7.8 7.8
tl;=j 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
;reK fiajd úhqla;s wkqmd;h ^jhi wjq' 15-24& 19.2 20.3 20.8 21.5 22.2 21.6 21.0 21.6
iuia; fiajd úhqla;s wkqmd;slh 4.4 4.3 4.7 4.2 4.6 4.5 4.2 4.4
^w& jhi wjq' 15 iy Bg jeä l=gqïn ck.ykh uQ,h( ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;=j
^wd& ;djld,sl
^we& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomdr®;fïka;= úiska 2011 jifr® isg b†˙hg" kej; nr ;enQ iy ixfYdaê; Y%u
n,ld o;a; fY%a◊hla 2016 cQ,s udifha ° m%ldYhg m;a lrk ,°'
^wE& ixfYdaê;
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 58 jeks ixLHd igyk
rdcH wxYfha fiajd kshqla;sh ^w&
2012 2013 2014 2015 ^wd& 2016 ^we&
fiajd ldKavh fjk;a fjk;a fjk;a fjk;a fjk;a
ks;H ^wE& tl;=j ks;H ^wE& tl;=j ks;H ^wE& tl;=j ks;H ^wE& tl;=j ks;H ^wE& tl;=j
rdcH wdh;k
f–HIaG uÜgu ^b& 39,580 3,407 42,987 43,186 3,545 46,731 43,001 3,813 46,814 44,926 3,348 48,274 46,433 3,214 49,647
;D;Shsl uÜgu ^B& 200,257 27,715 227,972 243,677 38,981 282,658 262,957 39,072 302,029 163,431 37,183 200,614 103,804 13,574 117,378
oaú;ShSl uÜgu ^W& 467,813 62,287 530,100 458,022 51,931 509,953 503,457 40,763 544,220 605,086 40,633 645,719 679,373 62,389 741,762
m%d:ñl uÜgu ^W!& 133,977 58,876 192,853 139,833 54,675 194,508 204,510 11,613 216,123 229,852 12,197 242,049 236,261 12,483 248,744
tl;=j 841,627 152,285 993,912 884,718 149,132 1,033,850 1,013,925 95,261 1,109,186 1,043,295 93,361 1,136,656 1,065,871 91,660 1,157,531
wr®O rdcH wdh;k
f–HIaG uÜgu ^b& 13,168 1,113 14,281 13,224 1,450 14,674 12,574 1,162 13,736 14,812 1,489 16,301 15,448 1,659 17,107
;D;Shsl uÜgu ^B& 30,473 2,535 33,008 30,089 2,555 32,644 28,855 2,697 31,552 28,600 2,730 31,330 28,021 2,782 30,803
oaú;ShSl uÜgu ^W& 92,725 10,071 102,796 96,384 8,695 105,079 80,889 6,567 87,456 79,385 6,665 86,050 78,529 5,714 84,243
m%d:ñl uÜgu ^W!& 87,097 17,546 104,643 85,601 17,303 102,904 88,474 14,689 103,163 89,312 15,481 104,793 90,733 18,325 109,058
tl;=j 223,463 31,265 254,728 225,298 30,003 255,301 210,792 25,115 235,907 212,109 26,365 238,474 212,731 28,480 241,211
m%;sY;h
rdcH wdh;k
f–HIaG uÜgu ^b& 4.7 2.2 4.3 4.9 2.4 4.5 4.2 4.0 4.2 4.3 3.6 4.3 4.4 3.5 4.3
;D;Shsl uÜgu ^B& 23.8 18.2 23.0 27.5 26.1 27.3 25.9 41.0 27.2 15.7 39.8 17.7 9.7 14.8 10.1
oaú;ShSl uÜgu ^W& 55.6 40.9 53.3 51.8 34.8 49.4 49.7 42.8 49.1 58.0 43.5 56.8 63.7 68.1 64.1
m%d:ñl uÜgu ^W!& 15.9 38.7 19.4 15.8 36.7 18.8 20.2 12.2 19.5 22.0 13.1 21.3 22.2 13.6 21.5
tl;=j 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
úfoaYSh /lshd ixLHdj 218,459 250,499 247,126 267,507 262,961 282,447 293,218 300,703 263,443 242,930
uQ,hka wkqj
,shdm†xÑ ksfhda‚;hka 146,515 160,973 156,567 160,500 146,293 175,169 180,463 176,829 116,749 88,164
^]& 67 64 63 60 56 62 62 59 44 36
fjk;a 71,944 89,526 90,559 107,007 116,668 107,278 112,755 123,874 146,694 154,766
^]& 33 36 37 40 44 38 38 41 56 64
ia;%S$mqreI wkqj
mqreI 103,476 128,232 119,381 148,001 136,307 144,135 175,185 190,217 172,788 160,302
^]& 47 51 48 55 52 51 60 63 66 66
ia;%S 114,983 122,267 127,745 119,506 126,654 138,312 118,033 110,486 90,655 82,628
^]& 53 49 52 45 48 49 40 37 34 34
Y%u ldKav wkqj
.Dy fiaúld 102,355 107,923 113,678 112,752 107,500 119,011 96,900 88,628 73,226 65,127
^]& 47 43 46 42 41 42 33 29 28 27
mqyqKq Y%ñlhka 50,263 59,718 61,321 71,537 67,746 67,150 73,707 73,162 81,682 76,559
^]& 23 24 25 27 26 24 25 24 31 32
kqmqyqKq Y%ñlhka 52,176 59,239 50,173 60,422 63,642 62,907 70,977 79,519 77,985 71,641
^]& 24 24 20 23 24 22 24 26 30 29
fjk;a 13,665 23,619 21,954 22,796 24,073 33,379 51,634 59,394 30,550 29,603
^]& 6 9 9 9 9 12 18 20 12 12
,shdm†xÑ /lshd ksfhda‚; wdh;k 672 781 638 588 692 963 835 1,034 1,034 980
^jr®Ih wjidkfha&
^w& tla jrlg jvd ,shdm†xÑ jQ mqoa.,hka ie,ls,a,g f.k o;a; .,md fkdue;' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& j;auka jr®Ih i|yd ∞hl uqo,a ,enqKq .sKqï
^we& ixfYdaê;
^wE& ;djld,sl
ñ," jegqma" fiajd kshqla;sh iy M,Þhs;dj 61 jeks⁄ ixLHd igyk
2007 7.9 1.8 54,904 7,310 4,140 126 75,926 78,426 (wd)
2008 8.0 2.1 58,446 8,300 4,879 140 88,876 91,445 (wd)
2009 8.5 2.1 61,237 8,753 6,399 170 103,053 107,735 (wd)
2010 9.3 2.1 62,731 9,832 6,353 180 119,852 125,438 (wd)
2011 9.6 2.1 67,041 11,092 7,774 232 135,486 141,895 (wd)
2012 9.8 2.2 70,194 12,745 8,566 232 153,631 157,951 (wd)
2013 10.0 2.2 72,234 14,404 9,574 248 174,252 178,099 (wd)
2014 12.0 2.4 74,362 15,852 13,859 374 193,869 198,653 (wd)
2015 12.4 2.4 76,674 18,087 11,493 374 218,502 221,941 (wd)
2016 12.5 2.5 77,842 20,318 13,478 393 245,605 249,089
^w& weia;fïka;= lrk ,o uQ,h( fiajd kshqla;slhkaf.a Ndrldr wruqo,a uKav,h
^wd& ixfYdaê;
2014 m<uq ldr®;=j 174.4 168.8 186.5 160.5 124.3 51.7 216.2 247.2 132.6 716.6 151.1
fojk ldr®;=j 158.0 154.7 176.2 146.0 131.4 28.9 241.7 256.2 139.3 145.5 141.0
f;jk ldr®;=j 171.3 127.6 192.5 160.2 134.3 21.1 286.8 237.4 144.6 133.9 152.4
isõjk ldr®;=j 175.3 142.0 183.2 159.8 132.3 19.1 248.8 328.1 143.3 138.0 151.9
2015 m<uq ldr®;=j 175.7 227.2 174.9 174.0 109.1 19.9 232.5 286.3 125.8 193.2 157.3
fojk ldr®;=j 161.6 172.6 161.4 148.2 114.0 18.6 262.4 268.3 128.2 145.3 139.6
f;jk ldr®;=j 175.0 150.4 159.6 153.3 108.0 16.0 285.0 227.2 130.7 131.3 144.1
isõjk ldr®;=j 178.5 127.9 160.5 156.3 116.2 17.9 239.9 298.1 132.6 89.0 146.3
2016 ^we& m<uq ldr®;=j 207.9 143.5 185.9 181.0 110.7 29.1 269.8 200.6 124.2 160.7 161.8
fojk ldr®;=j 175.2 113.1 155.6 154.8 108.7 21.0 267.5 206.4 120.7 127.7 142.3
f;jk ldr®;=j 184.5 141.2 188.7 169.4 118.6 18.2 315.2 267.4 143.0 192.8 158.7
isõjk ldr®;=j 182.2 163.9 180.3 165.9 116.0 28.9 285.5 147.5 132.0 134.9 153.1
2015 ckjd˙ 170.6 324.9 161.0 163.7 110.1 19.4 162.1 245.0 122.3 164.0 149.1
fmnrjd˙ 176.4 222.6 170.8 161.7 106.1 20.5 261.6 278.6 124.0 222.5 148.2
udr®;= 180.1 134.3 192.8 196.6 111.1 19.8 273.9 335.2 131.0 193.2 174.7
wfm%a,a 138.9 121.3 122.8 123.0 100.0 19.4 232.2 234.2 111.4 128.9 117.3
uehs 166.0 135.9 194.0 154.6 121.6 18.0 281.1 317.8 133.3 169.2 145.6
cqks 179.8 260.7 167.3 166.9 120.4 18.5 273.8 252.9 139.8 137.7 155.8
cQ,s 174.8 215.9 183.1 160.1 124.7 15.5 294.1 285.2 151.0 184.9 154.2
wf.daia;= 169.5 136.4 140.7 145.0 90.6 14.0 252.8 161.3 109.6 105.6 132.2
iema;eïnr® 180.7 99.0 155.1 154.9 108.8 18.5 308.1 235.1 131.5 103.5 145.9
Tlaf;danr® 172.4 106.8 169.8 154.7 123.9 17.7 289.9 208.4 141.1 103.7 147.5
fkdjeïnr® 184.4 101.8 151.6 157.5 113.6 16.0 212.0 378.6 130.4 91.8 146.6
foieïnr® 178.6 175.2 159.9 156.7 111.2 20.1 217.7 307.5 126.2 71.5 144.9
2016 ^we& ckjd˙ 211.6 166.0 195.7 179.6 105.5 30.5 225.7 203.8 118.9 117.2 159.2
fmnrjd˙ 210.9 107.2 165.3 176.9 107.1 28.7 260.1 199.0 120.7 190.2 158.0
udr®;= 201.3 157.3 196.6 186.6 119.6 27.9 323.6 198.8 133.0 174.7 168.2
wfm%a,a 155.0 105.4 133.0 137.4 98.9 24.1 249.0 170.5 105.7 98.6 125.8
uehs 172.7 99.1 158.5 154.3 96.8 22.5 260.8 232.9 113.2 144.7 139.9
cqks 197.8 134.8 175.4 172.9 130.5 16.4 292.8 215.9 143.2 139.9 161.1
cQ,s 195.8 176.8 189.0 172.0 115.5 14.4 296.5 322.2 139.2 222.6 159.6
wf.daia;= 181.3 135.0 189.5 166.0 116.8 20.2 301.7 252.8 139.4 160.4 155.3
iema;eïnr® 176.3 111.8 187.7 170.1 123.4 20.1 347.5 227.3 150.3 195.3 161.1
Tlaf;danr® 182.0 161.1 191.4 167.3 117.0 27.4 310.5 171.8 133.7 142.0 154.6
fkdjeïnr® 179.1 145.7 172.5 160.6 110.3 29.8 273.7 144.9 124.4 118.8 147.3
foieïnr® 185.4 184.8 177.1 169.9 120.5 29.5 272.2 125.7 137.7 143.9 157.4
^w& jr®;udkfha iy mokï jr®Ifha remsh,a w.hka w;r wkqmd;hla f,i jákdlï or®Ylh ir, or®Ylhla jYfhka .Kkh lr we;' ^iïnkaOhs&
^wd& 2015 jir i`oyd jk o;a; ixfYdaOkh lr we;'
^we& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 63 jeks⁄ ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
uy nexl=fõ fj<| o¾Yl - jákdlu ^w&
2010}100
wdkhk
2014 m<uq ldr®;=j 118.1 177.7 145.9 219.8 135.0 138.4 166.2 155.1 171.4 189.3 100.5 171.7 164.8 163.8
fojk ldr®;=j 133.2 175.1 152.7 154.1 132.8 132.7 160.4 191.9 147.7 152.5 70.3 171.6 140.5 145.8
f;jk ldr®;=j 148.9 250.9 196.3 194.4 157.9 57.4 189.0 186.8 174.6 191.8 180.3 189.4 188.5 180.0
isõjk ldr®;=j 170.2 286.4 224.3 129.9 168.6 195.8 202.5 170.5 160.4 202.4 200.5 203.1 202.4 179.3
2015 m<uqq ldr®;=j 163.8 296.4 225.5 109.1 152.3 106.9 198.2 135.7 139.5 205.2 235.5 180.1 204.2 167.4
fojk ldr®;=j 145.5 290.4 212.9 118.7 157.6 167.0 184.2 174.6 149.9 196.4 173.1 173.3 184.4 167.4
f;jk ldr®;=j 133.7 357.0 237.6 92.8 138.6 123.2 212.1 207.2 138.3 181.6 189.4 202.5 189.5 165.9
isõjk ldr®;=j 147.6 345.0 239.5 105.6 161.6 185.7 209.8 131.0 147.9 236.3 153.9 237.1 219.0 178.0
2016 ^wd& m<uqq ldr®;=j 153.8 313.9 228.3 81.3 196.6 87.1 205.1 104.5 141.7 271.2 135.5 230.3 229.9 174.5
fojk ldr®;=j 145.8 277.2 207.0 116.7 183.8 72.2 223.4 151.4 161.9 252.9 115.4 242.9 220.3 180.8
f;jk ldr®;=j 159.0 305.9 227.3 84.6 182.1 67.4 190.6 134.9 147.5 245.8 181.8 235.9 229.0 177.7
isõjk ldr®;=j 175.3 306.9 236.6 138.4 207.8 66.5 229.4 92.1 181.1 285.7 334.4 274.9 293.4 212.7
2015 ckjd˙ 178.9 276.2 224.2 132.8 154.4 58.8 199.9 112.0 146.0 251.1 214.8 185.5 223.9 175.1
fmnrjd˙ 155.4 252.6 200.7 122.5 164.3 116.4 204.0 16.4 142.5 182.7 167.3 202.5 185.3 160.7
udr®;= 157.1 360.4 251.7 72.1 138.0 145.5 190.5 278.7 129.9 181.7 324.5 152.2 203.5 166.3
wfm%a,a 158.9 278.0 214.3 98.6 141.0 186.1 184.4 52.7 132.5 200.1 166.8 159.7 180.8 156.8
uehs 141.3 266.8 199.7 123.2 160.7 148.0 182.5 184.8 156.5 184.4 171.3 172.4 177.8 167.5
cqks 136.3 326.4 224.7 134.3 171.2 167.1 185.7 286.4 160.6 204.7 181.3 187.7 194.5 177.9
cQ,s 142.3 347.5 237.8 81.6 157.7 38.3 215.5 134.2 132.6 190.0 193.4 182.5 188.4 162.3
wf.daia;= 130.1 369.2 241.4 87.2 121.1 93.2 229.5 75.4 130.4 171.1 193.1 210.8 187.6 161.4
iema;eïnr® 128.6 354.5 233.7 109.7 137.1 238.1 191.2 412.1 151.8 183.8 181.6 214.3 192.4 174.0
Tlaf;danr® 125.4 380.5 244.1 112.5 141.8 249.1 227.0 81.1 152.5 234.2 193.3 229.7 224.2 182.7
fkdjeïnr® 145.4 344.8 238.2 96.0 139.7 130.5 190.5 111.4 129.3 219.9 137.6 243.4 209.3 164.7
foieïnr® 172.0 309.9 236.2 108.3 203.1 177.5 212.0 200.5 161.8 254.8 130.8 238.2 223.4 186.8
2016 ^wd& ckjd˙ 137.0 298.4 212.1 87.8 211.9 75.0 201.4 247.6 152.1 291.8 135.5 250.9 246.2 181.1
fmnrjd˙ 141.6 295.8 213.3 74.8 190.0 104.6 206.1 58.5 137.4 240.1 136.1 196.8 204.8 164.0
udr®;= 182.8 347.4 259.4 81.4 188.0 81.6 208.0 7.3 135.8 281.8 135.0 243.1 238.6 178.5
wfm%a,a 135.5 263.8 195.2 100.9 167.4 82.6 210.4 294.2 147.8 243.0 96.3 211.4 201.9 166.4
uehs 141.9 277.5 205.0 95.1 200.4 92.3 251.1 125.5 163.5 256.5 128.0 258.7 229.4 183.3
cqks 160.1 290.2 220.7 154.3 183.6 41.5 208.6 34.4 174.3 259.0 121.8 258.8 229.5 192.7
cQ,s 141.0 271.5 201.7 72.2 168.9 24.1 195.0 48.4 135.1 259.2 148.5 227.1 225.8 164.9
wf.daia;= 166.6 337.0 245.9 91.8 187.9 132.3 197.5 134.4 158.2 252.9 173.0 271.1 241.0 190.1
iema;eïnr® 169.4 309.1 234.4 89.7 189.4 45.9 179.1 221.9 149.1 225.2 223.9 209.5 220.2 178.0
Tlaf;danr® 188.3 294.2 237.6 130.1 200.3 35.1 223.0 112.6 174.1 274.5 680.2 254.4 355.7 221.6
fkdjeïnr® 167.3 336.1 245.9 114.5 224.0 116.5 229.2 10.9 172.0 286.0 175.4 285.3 262.2 202.6
foieïnr® 170.3 290.4 226.2 170.6 199.1 48.0 236.2 152.7 197.0 296.7 147.7 284.8 262.2 214.0
^w& jr®;udkfha iy mokï jr®Ifha remsh,a w.hka w;r wkqmd;hla f,i jákdlï or®Ylh ir, or®Ylhla jYfhka .Kkh lr we;' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 64 jeks⁄ ixLHd igyk
uy nexl=fõ fj<| o¾Yl - mßudj ^w&
2010}100
wmkhk
ldr®ñl wmkhk lDIsldr®ñl wmkhk
ld,m˙Éf√oh uqΩ
fr†ms<s iqΩ Lkscuh wmkhk
Lkscf;,a rnr® fmd,a wmkhk
yd tl;=j f;a rnr® lDIsldr®ñl tl;=j
ksIamd†; ksIamd†; ksIamd†;
weÛÆï ksIamd†;
2012 109.8 115.3 112.6 120.2 93.5 69.6 110.0 132.9 92.0 106.7 110.0
2013 121.1 116.9 109.0 128.7 95.0 45.5 112.7 162.6 97.4 81.0 117.3
2014 128.2 92.6 108.1 133.2 98.5 32.3 170.7 232.2 103.2 158.6 122.3
2015 126.4 208.6 96.9 144.4 91.3 21.0 159.4 205.3 95.6 82.4 128.0
2016 ^wd& 127.1 185.8 104.2 144.9 86.2 27.2 174.1 149.6 90.8 88.9 127.0
2014 m<uq ldr®;=j 133.8 101.7 111.8 137.8 92.2 53.9 153.7 212.4 99.2 400.3 125.1
fojk ldr®;=j 123.0 95.6 98.4 126.3 94.8 31.0 165.4 203.5 98.9 76.4 116.0
f;jk ldr®;=j 127.8 75.9 121.0 140.0 102.4 23.3 197.1 229.3 107.2 82.7 127.9
isõjk ldr®;=j 128.0 97.1 101.3 128.9 104.4 21.1 166.6 283.5 107.4 75.2 120.2
2015 m<uq ldr®;=j 133.7 283.1 111.2 147.1 88.5 23.3 143.4 218.4 94.5 114.6 129.7
fojk ldr®;=j 125.1 194.0 90.0 140.7 89.4 24.4 162.5 199.3 92.7 82.2 124.6
f;jk ldr®;=j 128.5 176.9 95.1 140.2 89.7 17.7 177.5 188.8 96.0 80.5 125.2
isõjk ldr®;=j 118.5 180.3 91.3 149.7 97.4 18.8 154.1 214.9 99.0 52.3 132.5
2016 ^wd& m<uq ldr®;=j 143.7 222.0 114.9 151.4 90.6 32.1 160.2 141.9 92.6 98.7 132.2
fojk ldr®;=j 124.3 154.4 90.1 135.8 85.0 26.5 162.6 149.8 86.4 77.0 119.3
f;jk ldr®;=j 123.1 177.4 111.3 144.1 91.5 20.0 191.4 189.2 97.6 102.8 128.3
isõjk ldr®;=j 117.2 189.5 100.3 148.5 77.8 30.2 182.2 117.5 86.6 77.2 128.4
2015 ckjd˙ 127.4 444.4 103.4 133.7 88.3 21.7 104.6 182.2 92.2 92.4 119.6
fmnrjd˙ 131.5 267.6 108.2 124.7 85.7 23.7 151.3 211.2 92.4 118.0 113.2
udr®;= 142.2 137.4 121.9 182.9 91.5 24.4 174.3 261.9 99.0 133.5 156.3
wfm%a,a 109.6 120.5 74.4 109.2 82.4 25.9 147.6 184.6 84.2 68.9 100.0
uehs 124.4 139.9 103.8 175.6 85.4 24.3 182.4 216.2 91.1 96.5 148.8
cqks 141.4 321.8 91.9 137.4 100.5 22.9 157.4 197.1 103.0 81.2 125.0
cQ,s 128.7 246.8 102.3 148.0 103.9 17.5 174.1 216.2 108.9 123.1 134.1
wf.daia;= 129.5 154.3 93.0 135.6 76.5 15.4 159.9 147.2 82.9 59.0 118.3
iema;eïnr® 127.2 129.7 90.0 136.9 88.9 20.2 198.3 203.0 96.1 59.2 123.0
Tlaf;danr® 116.3 133.4 98.2 144.2 104.8 18.8 189.3 156.4 105.6 60.6 130.4
fkdjeïnr® 122.4 125.4 96.0 121.3 95.3 16.5 134.0 271.6 97.4 57.5 112.0
foieïnr® 116.8 282.0 79.7 183.6 92.2 21.0 139.0 216.8 94.1 38.7 155.1
2016 ^wd& ckjd˙ 140.8 299.9 113.9 137.6 87.5 30.9 140.5 151.6 89.7 67.9 121.6
fmnrjd˙ 147.9 170.6 105.1 128.8 86.3 30.9 147.3 134.0 88.8 108.2 115.1
udr®;= 142.3 195.7 125.8 187.9 98.0 34.6 192.9 140.1 99.3 120.1 159.8
wfm%a,a 111.2 153.5 87.3 111.3 80.5 31.4 156.0 136.1 80.6 61.3 100.4
uehs 122.7 129.3 89.7 160.8 70.6 27.5 170.3 162.9 78.4 87.0 134.9
cqks 139.2 180.5 93.3 135.3 103.8 20.5 161.6 150.4 100.1 82.7 122.7
cQ,s 131.3 225.2 103.0 149.8 92.6 16.2 168.8 208.7 95.9 129.5 132.0
wf.daia;= 122.7 166.7 117.4 144.9 90.0 21.0 183.1 190.7 95.6 80.7 128.4
iema;eïnr® 115.4 140.4 113.6 137.6 92.0 22.8 222.3 168.3 101.3 98.3 124.6
Tlaf;danr® 116.8 200.5 106.6 139.4 83.3 30.6 205.0 136.8 91.1 86.1 123.2
fkdjeïnr® 116.1 165.2 96.9 114.8 72.5 29.8 169.8 120.7 80.7 66.0 103.0
foieïnr® 118.6 202.8 97.3 191.2 77.6 30.1 171.6 94.9 87.9 79.5 158.9
^w& m˙ud or®Ylh ,eiamshr® or®Ylhla f,i .Kkh lr we;' ^iïnkaOhs&
^wd& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 64 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
uy nexl=fõ fj<| o¾Yl - mßudj ^w&
2010}100
wdkhk
md˙fNda.sl NdKav wka;r® NdKav wdfhdack NdKav
ld,m˙Éf√oh uqΩ
wdydr wdydruh fr†ms<s yd ;s˙Û= hka;%iQ;% wdkhk
fkdjk ridhksl m%jdyk f.dvke.s,s
yd tl;=j bkaOk fr†ms<s fmdfydr yd tl;=j yd tl;=j
md˙fNda.sl øjH WmlrK øjH
mdk jr®. NdKav Wmdx. b˙Û= WmlrK
2012 100.1 125.3 111.9 120.8 114.3 97.0 116.9 102.0 118.3 171.4 147.6 137.6 156.1 124.2
2013 105.4 135.1 119.2 103.4 104.7 88.4 128.1 84.8 111.1 183.9 103.5 153.9 157.6 122.3
2014 125.8 163.5 143.3 117.7 115.8 112.6 138.3 123.5 122.9 180.7 114.4 153.0 158.2 134.0
2015 128.1 235.0 177.9 116.6 120.4 129.5 155.6 121.3 128.7 197.3 156.5 167.8 179.7 148.2
2016 ^wd& 124.1 193.8 156.5 129.5 138.2 68.6 163.4 92.7 142.5 253.9 142.0 206.2 215.6 159.9
2014 m<uqq ldr®;=j 105.1 130.7 117.0 136.9 106.4 122.1 127.8 98.3 122.1 175.2 90.1 138.8 145.9 128.9
fojk ldr®;=j 120.7 126.1 123.2 98.4 104.5 108.8 121.7 138.9 107.6 137.9 68.2 132.2 121.2 112.3
f;jk ldr®;=j 132.8 193.3 160.9 128.5 121.4 54.5 145.5 132.8 131.8 225.4 147.4 163.8 190.1 147.9
isõjk ldr®;=j 144.7 203.8 172.2 107.1 130.7 164.8 158.3 123.9 130.0 184.5 152.0 177.1 175.5 146.9
2015 m<uqq ldr®;=j 150.4 223.5 184.4 112.5 123.6 94.5 156.3 97.5 123.8 194.2 203.9 153.0 184.0 150.2
fojk ldr®;=j 129.2 209.8 166.7 116.1 123.8 150.0 142.0 128.6 128.4 167.9 156.4 140.5 157.2 140.2
f;jk ldr®;=j 116.7 272.3 189.1 106.4 106.9 111.1 164.7 161.0 125.0 191.5 149.3 174.0 177.1 146.3
isõjk ldr®;=j 116.3 234.3 171.2 131.2 127.4 162.4 159.4 98.3 137.3 235.8 116.5 203.6 200.7 156.1
2016 ^wd& m<uqq ldr®;=j 126.3 201.0 161.1 119.4 142.1 74.4 161.7 80.2 132.8 243.5 112.0 190.1 199.2 153.0
fojk ldr®;=j 112.4 176.7 142.3 144.4 131.9 68.5 172.3 116.8 147.1 220.9 89.5 201.8 186.9 152.9
f;jk ldr®;=j 126.1 201.3 161.1 100.2 124.1 66.4 148.0 103.3 127.5 242.1 139.5 195.0 205.9 148.6
isõjk ldr®;=j 131.7 196.1 161.7 153.8 154.6 64.9 171.7 70.4 162.8 309.2 227.2 237.8 270.5 185.1
2015 ckjd˙ 167.2 214.1 189.0 141.3 120.4 46.9 159.3 87.1 132.1 210.2 216.9 149.9 193.8 165.7
fmnrjd˙ 143.2 182.8 161.6 122.8 136.4 103.7 163.2 11.9 127.4 212.5 126.9 175.3 182.9 144.3
udr®;= 140.7 273.7 202.6 73.2 114.2 132.8 146.2 193.6 111.9 159.8 267.8 133.8 175.2 140.6
wfm%a,a 149.6 202.8 174.4 100.0 111.3 153.6 145.3 38.2 112.3 170.3 151.3 124.4 152.5 131.0
uehs 121.8 193.3 155.0 118.8 125.9 128.6 138.8 132.3 134.2 129.8 161.6 141.3 139.9 138.0
cqks 116.1 233.4 170.7 129.6 134.2 167.9 141.8 215.3 138.8 203.6 156.3 155.9 179.2 151.6
cQ,s 128.4 272.4 195.4 85.0 122.9 36.8 172.0 96.9 115.5 203.4 162.3 153.5 179.6 142.3
wf.daia;= 116.0 285.1 194.7 102.1 94.1 91.6 176.1 58.7 119.7 149.6 138.8 184.7 157.7 140.2
iema;eïnr® 105.7 259.3 177.2 132.3 103.6 205.1 145.9 327.4 139.8 221.3 146.8 183.6 193.9 156.5
Tlaf;danr® 100.8 258.3 174.1 135.2 115.1 223.1 169.2 61.7 140.5 280.8 150.4 188.2 225.2 165.3
fkdjeïnr® 116.7 242.1 175.1 112.9 116.3 115.0 147.4 82.6 121.2 192.2 87.7 209.5 174.9 141.0
foieïnr® 131.5 202.6 164.6 145.4 150.9 149.1 161.6 150.5 150.3 234.6 111.5 213.2 202.0 162.1
2016 ^wd& ckjd˙ 109.7 193.3 148.6 126.0 149.0 58.2 153.1 190.1 140.3 233.3 135.0 207.3 204.5 161.3
fmnrjd˙ 116.4 198.5 154.6 115.8 145.4 89.4 164.7 45.5 132.2 227.2 109.1 172.0 185.2 146.3
udr®;= 152.9 211.2 180.1 116.2 132.0 75.7 167.3 4.9 125.8 270.0 91.9 191.1 207.9 151.5
wfm%a,a 112.4 171.9 140.1 132.2 116.3 75.1 156.3 234.3 134.7 236.1 70.6 175.6 182.4 144.2
uehs 103.5 180.8 139.5 123.9 148.0 89.1 198.2 90.3 147.9 196.2 107.8 212.1 181.8 151.9
cqks 121.4 177.4 147.5 177.2 131.2 41.3 162.3 25.9 158.5 230.4 90.2 217.7 196.5 162.8
cQ,s 111.9 176.4 141.9 71.5 119.3 22.6 152.4 35.5 112.2 263.6 121.4 192.0 211.6 137.0
wf.daia;= 133.5 224.2 175.7 120.1 122.2 127.6 147.9 96.3 137.6 187.4 114.5 204.9 176.8 151.4
iema;eïnr® 132.9 203.2 165.7 109.1 130.8 49.0 143.7 178.1 132.9 275.2 182.7 188.1 229.1 157.4
Tlaf;danr® 147.6 192.5 168.5 151.7 148.2 34.1 167.0 84.6 161.2 342.4 441.5 224.3 328.3 201.2
fkdjeïnr® 125.1 201.7 160.7 125.2 167.0 115.2 164.5 7.6 152.2 277.1 116.8 225.8 227.3 167.7
foieïnr® 122.4 194.2 155.8 184.6 148.5 45.4 183.6 119.1 175.0 308.2 123.3 263.3 256.0 186.4
^w& m˙ud or®Ylh ,eiamshr® or®Ylhla f,i .Kkh lr we;' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 65 jeks ixLHd igyk
uy nexl=fõ fj<| o¾Yl - tAll jákdlu ^w&
2010}100
wmkhk
ldr®ñl wmkhk lDIsldr®ñl wmkhk uqΩ
ld,m˙Éf√oh Lkscuh wmkhk
fr†ms<s iqΩ ^wd&
Lkscf;,a rnr® fmd,a wmkhk
yd tl;=j ^wd& f;a rnr® lDIsldr®ñl tl;=j
ksIamd†; ksIamd†; ksIamd†;
weÛÆï ksIamd†;
2012 122.2 171.7 154.5 113.4 118.6 115.5 129.0 90.4 124.2 268.0 116.2
2013 126.9 158.5 167.3 113.0 129.0 103.2 125.5 99.9 131.6 303.1 117.5
2014 132.4 160.2 170.7 117.5 132.6 93.5 145.5 115.1 135.6 178.7 121.9
2015 136.6 81.3 169.3 109.4 122.5 86.2 160.0 131.5 135.3 169.5 114.7
2016 ^we& 147.5 75.6 170.5 115.8 131.6 89.4 163.4 137.3 143.2 173.2 121.2
2014 m<uqq ldr®;=j 130.3 166.0 166.8 116.5 134.8 96.1 140.7 116.4 133.7 179.0 120.8
fojk ldr®;=j 128.4 161.8 179.0 115.5 138.6 93.3 146.2 125.9 140.8 190.5 121.5
f;jk ldr®;=j 134.0 168.2 159.1 114.4 131.1 90.8 145.5 103.6 134.9 162.0 119.1
isõjk ldr®;=j 136.9 146.3 180.9 124.0 126.8 90.4 149.3 115.7 133.4 183.6 126.3
2015 m<uqq ldr®;=j 131.4 80.3 157.3 118.3 123.2 85.6 162.1 131.1 133.0 168.5 121.3
fojk ldr®;=j 129.1 89.0 179.2 105.3 127.5 76.5 161.5 134.7 138.2 176.6 112.0
f;jk ldr®;=j 136.3 85.0 167.8 109.4 120.4 90.5 160.6 120.3 136.2 163.2 115.1
isõjk ldr®;=j 150.6 71.0 175.7 104.4 119.3 95.5 155.6 138.7 133.9 170.2 110.4
2016 ^we& m<uqq ldr®;=j 144.7 64.6 161.7 119.5 122.2 90.5 168.4 141.4 134.1 162.8 122.4
fojk ldr®;=j 140.9 73.2 172.7 114.0 128.0 79.4 164.5 137.8 139.7 166.0 119.2
f;jk ldr®;=j 149.8 79.6 169.5 117.5 129.6 91.1 164.7 141.3 146.5 187.5 123.6
isõjk ldr®;=j 155.5 86.5 179.8 111.8 149.0 95.8 156.7 125.5 152.4 174.8 119.3
2015 ckjd˙ 134.0 73.1 155.8 122.5 124.6 89.1 154.9 134.5 132.7 177.5 124.6
fmnrjd˙ 134.2 83.2 157.8 129.7 123.7 86.8 172.8 131.9 134.2 188.5 130.9
udr®;= 126.6 97.7 158.1 107.5 121.5 81.3 157.2 128.0 132.3 144.7 111.8
wfm%a,a 126.7 100.7 165.2 112.7 121.4 74.8 157.4 126.9 132.4 186.9 117.3
uehs 133.5 97.2 186.8 88.1 142.4 74.1 154.1 147.0 146.4 175.3 97.8
cqks 127.1 81.0 182.0 121.4 119.8 81.0 174.0 128.4 135.7 169.5 124.7
cQ,s 135.8 87.5 179.0 108.2 120.0 88.7 168.9 131.9 138.7 150.2 115.0
wf.daia;= 130.9 88.4 151.2 106.9 118.5 91.1 158.1 109.6 132.2 178.8 111.7
iema;eïnr® 142.1 76.4 172.3 113.1 122.4 91.6 155.3 115.8 136.8 174.6 118.5
Tlaf;danr® 148.2 80.0 172.9 107.3 118.2 94.3 153.1 133.3 133.6 171.0 113.2
fkdjeïnr® 150.6 81.2 157.9 129.8 119.2 96.5 158.2 139.4 133.9 159.7 130.8
foieïnr® 152.9 62.1 200.7 85.3 120.6 95.7 156.6 141.8 134.2 184.7 93.4
2016 ^we& ckjd˙ 150.3 55.4 171.8 130.5 120.6 98.9 160.6 134.5 132.6 172.7 131.0
fmnrjd˙ 142.7 62.8 157.2 137.3 124.1 93.0 176.6 148.6 135.9 175.8 137.2
udr®;= 141.4 80.4 156.3 99.3 122.0 80.7 167.8 141.9 133.9 145.4 105.2
wfm%a,a 139.5 68.7 152.3 123.5 122.8 76.9 159.6 125.2 131.1 161.0 125.3
uehs 140.8 76.6 176.7 95.9 137.2 82.0 153.1 143.0 144.3 166.4 103.7
cqks 142.1 74.7 188.0 127.8 125.8 80.0 181.2 143.5 143.1 169.3 131.3
cQ,s 149.1 78.5 183.5 114.8 124.8 88.8 175.6 154.4 145.2 171.9 120.9
wf.daia;= 147.8 81.0 161.3 114.5 129.8 96.2 164.8 132.6 145.8 198.9 120.9
iema;eïnr® 152.8 79.7 165.2 123.7 134.2 88.2 156.3 135.0 148.4 198.7 129.3
Tlaf;danr® 155.9 80.3 179.5 120.1 140.4 89.7 151.5 125.6 146.8 165.0 125.5
fkdjeïnr® 154.3 88.2 177.9 139.8 152.1 99.9 161.2 120.1 154.2 180.1 143.0
foieïnr® 156.3 91.2 182.0 88.9 155.3 98.0 158.6 132.3 156.7 181.1 99.1
^w& remsh,aj,ska w.h lr we;s jákdlï or®Ylh iy m˙ud or®Ylh Ndú;d lr mdfIa or®Ylhla f,i .Kkh lr we;' ^iïnkaOhs&
^wd& 2015 jir i`oyd jk o;a; ixfYdaOkh lr we;'
^we& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 65 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
uy nexl=fõ fj<| o¾Yl - ta ll jákdlu ^w&
2010}100
wdkhk
md˙fNda.sl NdKav wka;r® NdKav wdfhdack NdKav fj<| ñ,
ld,m˙Éf√oh uqΩ wkqmd;h
wdydr wdydruh fr†ms<s yd ;s˙Û= hka;%iQ;% wdkhk
fkdjk ridhksl m%jdyk f.dvke.s,s ^wd&
yd tl;=j bkaOk fr†ms<s fmdfydr yd tl;=j yd tl;=j
md˙fNda.sl øjH WmlrK øjH
mdk jr®. NdKav Wmdx. b˙Û= WmlrK
2012 110.8 131.8 121.7 154.2 123.8 151.3 124.5 151.5 136.9 115.8 126.2 123.2 119.9 129.7 89.6
2013 111.9 133.4 123.2 156.4 123.4 129.0 125.9 163.3 134.7 103.0 124.3 122.5 111.7 125.3 93.8
2014 113.4 136.1 125.4 148.3 128.3 116.4 129.8 142.6 133.0 101.8 120.5 120.2 110.0 124.8 97.6
2015 115.2 137.1 128.7 91.4 126.6 112.5 129.2 133.6 111.8 103.8 120.1 118.1 110.9 114.5 100.2
2016 ^we& 127.7 155.3 143.6 81.3 139.4 106.9 129.8 130.2 110.9 103.9 135.0 119.3 112.8 116.6 103.9
2014 m<uqq ldr®;=j 112.4 135.9 124.6 160.6 126.9 113.4 130.1 157.8 140.3 108.1 111.5 123.7 113.0 127.1 95.0
fojk ldr®;=j 110.4 138.9 124.0 156.5 127.1 121.9 131.8 138.2 137.2 110.6 103.1 129.8 115.9 129.9 93.5
f;jk ldr®;=j 112.1 129.8 122.0 151.3 130.1 105.3 129.9 140.7 132.5 85.1 122.3 115.6 99.2 121.7 97.9
isõjk ldr®;=j 117.6 140.5 130.2 121.4 129.0 118.8 127.9 137.6 123.3 109.7 131.9 114.7 115.3 122.1 103.5
2015 m<uqq ldr®;=j 109.0 132.6 122.3 97.0 123.1 113.2 126.8 139.2 112.6 105.7 115.5 117.7 111.0 111.4 108.9
fojk ldr®;=j 112.6 138.4 127.7 102.2 127.3 111.3 129.7 135.8 116.7 117.0 110.7 123.3 117.3 119.4 93.8
f;jk ldr®;=j 114.5 131.1 125.7 87.2 129.7 110.9 128.8 128.7 110.6 94.9 126.8 116.4 107.0 113.4 101.5
isõjk ldr®;=j 126.9 147.2 139.8 80.5 126.8 114.4 131.7 133.3 107.7 100.2 132.1 116.4 109.1 114.0 96.8
2016 ^we& m<uqq ldr®;=j 121.7 156.2 141.7 68.1 138.3 117.0 126.9 130.3 106.8 111.4 121.0 121.1 115.4 114.0 107.3
fojk ldr®;=j 129.7 156.9 145.4 80.8 139.4 105.3 129.7 129.6 110.1 114.5 128.9 120.4 117.9 118.2 100.8
f;jk ldr®;=j 126.0 152.0 141.1 84.4 146.8 101.6 128.7 130.5 115.6 101.5 130.3 121.0 111.2 119.6 103.4
isõjk ldr®;=j 133.1 156.5 146.3 90.0 134.4 102.5 133.6 130.7 111.2 92.4 147.2 115.6 108.4 114.9 103.8
2015 ckjd˙ 107.0 129.0 118.6 94.0 128.2 125.4 125.5 128.6 110.5 119.4 99.0 123.7 115.5 105.7 117.9
fmnrjd˙ 108.5 138.2 124.2 99.7 120.5 112.3 125.0 137.9 111.9 86.0 131.8 115.5 101.3 111.4 117.5
udr®;= 111.7 131.7 124.2 98.4 120.9 109.6 130.3 144.0 116.0 113.7 121.2 113.7 116.2 118.3 94.5
wfm%a,a 106.2 137.1 122.9 98.7 126.6 121.2 126.9 138.0 118.0 117.5 110.3 128.4 118.5 119.7 98.0
uehs 116.0 138.1 128.8 103.6 127.7 115.0 131.4 139.7 116.6 142.1 106.0 122.0 127.1 121.4 80.6
cqks 117.4 139.9 131.7 103.6 127.6 99.5 130.9 133.0 115.8 100.5 115.9 120.4 108.6 117.4 106.3
cQ,s 110.8 127.6 121.7 96.0 128.3 104.2 125.3 138.5 114.8 93.4 119.2 118.9 104.9 114.1 100.8
wf.daia;= 112.1 129.5 124.0 85.4 128.7 101.8 130.3 128.5 108.9 114.4 139.1 114.1 119.0 115.1 97.0
iema;eïnr® 121.7 136.7 131.9 83.0 132.2 116.1 131.1 125.9 108.6 83.0 123.7 116.7 99.2 111.2 106.6
Tlaf;danr® 124.5 147.3 140.2 83.2 123.3 111.7 134.2 131.5 108.5 83.4 128.6 122.0 99.6 110.5 102.4
fkdjeïnr® 124.6 142.4 136.0 85.1 120.2 113.5 129.3 134.9 106.7 114.4 156.9 116.2 119.7 116.8 112.0
foieïnr® 130.8 153.0 143.5 74.4 134.6 119.0 131.2 133.2 107.7 108.6 117.3 111.7 110.6 115.2 81.1
2016 ^we& ckjd˙ 124.9 154.4 142.7 69.7 142.2 128.9 131.5 130.3 108.4 125.1 100.4 121.1 120.4 112.3 116.6
fmnrjd˙ 121.6 149.1 138.0 64.5 130.7 117.0 125.1 128.6 103.9 105.7 124.8 114.5 110.6 112.1 122.4
udr®;= 119.5 164.5 144.1 70.1 142.4 107.8 124.3 148.9 107.9 104.4 146.9 127.2 114.7 117.8 89.3
wfm%a,a 120.5 153.5 139.3 76.3 143.9 110.0 134.6 125.6 109.7 102.9 136.3 120.4 110.7 115.4 108.6
uehs 137.1 153.5 147.0 76.8 135.4 103.5 126.7 139.0 110.6 130.8 118.7 121.9 126.2 120.7 85.9
cqks 131.8 163.6 149.6 87.0 139.9 100.6 128.5 133.0 109.9 112.4 135.2 118.9 116.8 118.4 110.9
cQ,s 125.9 154.0 142.1 101.0 141.6 106.7 128.0 136.2 120.5 98.3 122.4 118.2 106.7 120.4 100.5
wf.daia;= 124.8 150.3 140.0 76.5 153.8 103.7 133.6 139.5 115.0 134.9 151.1 132.3 136.3 125.6 96.3
iema;eïnr® 127.4 152.1 141.5 82.3 144.8 93.7 124.6 124.6 112.2 81.9 122.5 111.4 96.1 113.1 114.3
Tlaf;danr® 127.6 152.8 141.0 85.8 135.2 103.0 133.5 133.1 108.0 80.2 154.1 113.4 108.3 110.2 113.9
fkdjeïnr® 133.8 166.7 153.0 91.5 134.1 101.1 139.3 144.5 113.0 103.2 150.2 126.4 115.4 120.8 118.5
foieïnr® 139.2 149.6 145.2 92.4 134.0 105.6 128.6 128.2 112.6 96.3 119.8 108.2 102.4 114.8 86.3
^w& remsh,aj,ska w.h lr we;s jákdlï or®Ylh iy m˙ud or®Ylh Ndú;d lr mdfIa or®Ylhla f,i .Kkh lr we;' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& 2015 jir i`oyd jk o;a; ixfYdaOkh lr we;'
^we& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 66 jeks ixLHd igyk
úfoaYSh fj<|du
remsh,a ñ,shk t'c' fvd,r® ñ,shk
ld,m˙Éf√oh
wdkhk wmkhk ^w& fj<| fYaIh ^w& wdkhk wmkhk ^w& fj<| fYaIh ^w&
2016 ^wd& m<uqq ldr®;=j 661,342 394,289 -267,052 4,594 2,739 -1,855
fojk ldr®;=j 685,249 346,688 -338,561 4,727 2,391 -2,335
f;jk ldr®;=j 673,373 386,669 -286,704 4,625 2,656 -1,969
isõjk ldr®;=j 806,297 373,119 -433,177 5,454 2,524 -2,931
2014 m<uqq ldr®;=j 165,341 29,338 13,461 12,559 55,664 50,585 2,533 10,125 6,835 4,991 11,339 4,907 368,151 2,816
fojk ldr®;=j 149,752 27,718 12,642 11,509 49,723 53,488 1,416 11,316 7,527 5,173 11,830 996 343,513 2,633
f;jk ldr®;=j 162,375 30,289 13,220 9,496 60,437 54,652 1,035 13,428 10,218 4,793 10,105 917 371,426 2,852
isõjk ldr®;=j 166,220 28,823 12,062 10,568 57,528 53,863 933 11,648 9,957 6,623 10,350 945 370,086 2,828
2015 m<uqq ldr®;=j 166,557 27,513 14,484 16,907 74,191 44,394 975 10,886 12,026 5,779 7,890 1,323 383,455 2,896
fojk ldr®;=j 153,149 25,391 9,637 12,844 54,125 46,387 913 12,285 10,675 5,416 7,847 995 340,178 2,549
f;jk ldr®;=j 165,911 25,112 9,578 11,193 52,181 43,963 783 13,344 15,643 4,587 6,837 899 351,158 2,592
isõjk ldr®;=j 169,177 25,246 11,259 9,517 53,966 47,311 877 11,230 12,934 6,019 8,008 609 356,641 2,510
2016 ^wd& m<uqq ldr®;=j 197,100 29,245 10,794 10,677 63,907 45,072 1,423 12,633 8,766 4,049 8,987 1,100 394,289 2,739
fojk ldr®;=j 166,070 24,483 10,636 8,415 57,016 44,250 1,029 12,525 9,349 4,167 7,327 875 346,688 2,391
f;jk ldr®;=j 174,880 29,693 9,062 10,509 67,490 48,266 892 14,759 15,825 5,398 8,031 1,320 386,669 2,656
isõjk ldr®;=j 172,719 28,370 9,354 12,193 63,095 47,190 1,415 13,366 12,284 2,977 8,748 924 373,119 2,524
2015 ckjd˙ 53,917 8,443 5,836 8,058 17,731 14,932 316 2,529 4,090 1,648 3,054 374 121,086 920
fmnrjd˙ 55,731 8,956 4,898 5,520 17,714 14,388 335 4,082 4,098 1,875 2,148 508 120,419 907
udr®;= 56,909 10,114 3,750 3,330 38,746 15,073 324 4,275 3,838 2,256 2,687 441 141,950 1,068
wfm%a,a 43,878 6,443 2,973 3,009 14,322 13,560 317 3,624 2,473 1,576 2,651 294 95,284 717
uehs 52,453 10,174 3,277 3,370 19,474 16,498 294 4,387 2,853 2,139 2,791 386 118,288 886
cqks 56,817 8,775 3,387 6,465 20,328 16,328 302 4,274 5,348 1,702 2,404 314 126,606 946
cQ,s 55,232 9,602 3,174 5,355 18,532 16,913 252 4,590 6,480 1,919 2,644 422 125,281 937
wf.daia;= 53,571 7,377 2,988 3,382 15,882 12,286 229 3,946 4,025 1,085 2,228 241 107,388 802
iema;eïnr® 57,109 8,134 3,416 2,456 17,767 14,763 302 4,808 5,137 1,582 1,965 236 118,489 853
Tlaf;danr® 54,486 8,907 3,806 2,648 18,967 16,808 289 4,524 5,169 1,402 2,455 237 119,865 851
fkdjeïnr® 58,260 7,951 4,858 2,525 16,799 15,412 260 3,308 4,269 2,548 2,518 210 119,077 838
foieïnr® 56,431 8,389 2,596 4,344 18,200 15,091 328 3,398 3,496 2,069 3,035 163 117,699 821
2016 ^wd& ckjd˙ 66,851 10,266 4,405 4,118 17,449 14,312 498 3,522 3,276 1,372 2,852 268 129,344 899
fmnrjd˙ 66,651 8,669 3,550 2,658 19,990 14,534 468 4,060 2,898 1,339 2,910 434 128,326 892
udr®;= 63,598 10,311 2,838 3,901 26,468 16,225 456 5,051 2,592 1,338 3,224 399 136,619 949
wfm%a,a 48,993 6,974 3,426 2,614 16,843 13,412 394 3,886 1,874 1,147 2,245 225 102,225 710
uehs 54,574 8,312 4,036 2,457 19,174 13,131 367 4,070 2,832 1,567 2,612 330 113,626 780
cqks 62,502 9,197 3,175 3,345 20,999 17,708 268 4,569 4,644 1,453 2,470 319 130,837 901
cQ,s 61,880 9,913 2,657 4,383 19,877 15,671 234 4,627 4,808 2,168 2,728 508 129,637 892
wf.daia;= 57,283 9,936 3,014 3,352 21,682 15,851 329 4,709 5,204 1,701 2,490 366 126,136 866
iema;eïnr® 55,717 9,844 3,391 2,774 25,931 16,744 328 5,423 5,813 1,529 2,813 446 130,897 898
Tlaf;danr® 57,520 10,038 3,768 3,995 20,727 15,872 448 4,846 4,212 1,156 2,515 324 125,582 855
fkdjeïnr® 56,604 9,045 2,676 3,614 20,235 14,969 486 4,272 3,315 975 3,004 271 119,643 810
foieïnr® 58,595 9,288 2,910 4,584 22,132 16,350 481 4,248 4,757 845 3,229 328 127,894 859
^w& 2015 jir i`oyd jk o;a; ixfYdaOkh lr we;' uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj iy wfkl=;a Lkscf;,a wmkhkhlrejka
^wd& ;djld,sl cd;sl ue◊la yd iajr®KdNrK wêld˙h
Y%S ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 68 jeks ixLHd igyk
f;a wmkhk" úl=Kqï iy ñ, .Kka
wmkhk fld<U fjkafoais
ld,m˙Éf√oh m%udKh jákdlu ñ, ^ke'ú'i'& úl=Kqï m%udKh ^lsf,da.%Eï oyia& o< ñ, ^lsf,da.%Euhg remsh,a&
^lsf,da.%Eï t'c' fvd,r®
oyia& remsh,a ñ,shk re'$ls'.%E' t'c' fvd,r®$ls'.%E' Wvrg ueorg my;rg tl;=j Wvrg ueorg my;rg ishÆu f;a
ñ,shk
2012 319,946 180,429 1,412 563.94 4.41 66,231 47,238 198,944 313,043 378.91 351.43 407.47 392.40
2013 319,673 199,446 1,542 623.91 4.82 69,432 48,683 205,369 323,484 405.66 399.06 470.88 445.83
2014 327,342 212,588 1,628 649.44 4.97 68,833 47,884 209,343 326,061 416.97 405.33 485.47 459.01
2015 306,966 182,054 1,340 593.08 4.37 67,360 46,405 200,099 313,865 387.21 359.60 416.47 401.46
2016 ^w& 288,771 184,778 1,269 639.88 4.39 54,653 40,932 178,990 274,576 455.37 424.71 489.50 473.15
2014 m<uqq ldr®;=j 75,233 50,585 387 672.38 5.14 16,687 11,301 49,520 77,509 442.12 429.91 514.92 486.77
fojk ldr®;=j 82,199 53,488 410 650.71 4.99 19,105 13,092 50,808 83,005 414.10 415.53 504.05 469.20
f;jk ldr®;=j 83,946 54,652 420 651.04 5.00 17,550 12,477 57,524 87,551 396.12 385.92 477.72 448.58
isõjk ldr®;=j 85,964 53,863 412 626.58 4.79 15,491 11,014 51,491 77,996 415.54 389.96 445.21 431.50
2015 m<uqq ldr®;=j 73,212 44,394 335 606.37 4.58 14,817 9,985 47,594 72,396 404.16 382.03 429.72 417.99
fojk ldr®;=j 78,335 46,387 348 592.16 4.44 19,589 13,266 50,299 83,154 365.00 357.17 425.84 400.44
f;jk ldr®;=j 74,551 43,963 325 589.70 4.35 17,304 12,020 51,379 80,703 377.22 340.75 396.06 383.71
isõjk ldr®;=j 80,868 47,311 333 585.03 4.12 15,650 11,134 50,827 77,611 402.47 358.46 414.25 403.69
2016 ^w& m<uqq ldr®;=j 74,453 45,072 313 605.37 4.21 15,902 10,814 49,532 76,248 417.01 374.86 411.85 406.39
fojk ldr®;=j 72,005 44,250 305 614.54 4.24 16,543 11,486 44,623 72,652 414.06 398.60 454.61 436.42
f;jk ldr®;=j 76,298 48,266 331 632.60 4.34 12,122 11,076 46,096 69,293 437.89 422.02 501.11 477.59
isõjk ldr®;=j 66,014 47,190 319 714.85 4.84 10,085 7,557 38,740 56,383 552.53 503.38 590.44 572.20
2015 ckjd˙ 24,481 14,932 114 609.95 4.64 5,142 3,294 16,142 24,578 399.19 375.14 440.50 423.24
fmnrjd˙ 23,552 14,388 108 610.92 4.60 4,327 2,874 14,901 22,103 408.02 385.77 425.26 416.90
udr®;= 25,179 15,073 113 598.64 4.50 5,347 3,816 16,551 25,715 405.29 385.18 423.41 413.83
wfm%a,a 22,924 13,560 102 591.52 4.45 5,840 3,767 16,438 26,045 377.30 375.27 428.35 409.22
uehs 27,618 16,498 124 597.39 4.47 6,988 4,949 16,908 28,845 361.31 352.22 421.89 395.06
cqks 27,793 16,328 122 587.50 4.39 6,761 4,550 16,953 28,264 356.41 344.02 427.30 397.06
cQ,s 28,737 16,913 127 588.56 4.40 7,621 5,222 20,279 33,123 383.31 350.57 419.68 400.47
wf.daia;= 21,188 12,286 92 579.86 4.33 4,590 3,261 14,665 22,515 374.50 343.13 396.49 384.35
iema;eïnr® 24,626 14,763 106 599.50 4.32 5,094 3,537 16,435 25,065 373.84 328.56 372.02 366.31
Tlaf;danr® 29,037 16,808 119 578.83 4.11 6,406 4,300 20,866 31,571 401.75 347.06 387.82 384.97
fkdjeïnr® 26,398 15,412 109 583.81 4.11 4,724 3,474 15,380 23,579 398.73 360.92 426.43 411.19
foieïnr® 25,433 15,091 105 593.39 4.14 4,520 3,360 14,582 22,461 406.92 367.39 428.49 414.91
2016 ^w& ckjd˙ 24,131 14,312 99 593.12 4.12 5,207 3,481 15,343 24,031 409.70 368.74 418.73 409.61
fmnrjd˙ 23,607 14,534 101 615.68 4.28 4,661 3,219 15,283 23,163 420.54 375.56 402.29 402.22
udr®;= 26,716 16,225 113 607.34 4.22 6,034 4,114 18,905 29,054 420.79 380.29 414.54 407.35
wfm%a,a 22,176 13,412 93 604.77 4.20 3,390 2,347 9,895 15,631 427.14 395.32 436.07 428.04
uehs 21,264 13,131 90 617.51 4.24 5,464 3,962 15,333 24,758 423.03 409.46 467.22 448.15
cqks 28,565 17,708 122 619.91 4.27 7,690 5,177 19,396 32,263 392.02 391.01 460.55 433.08
cQ,s 25,719 15,671 108 609.33 4.19 4,507 3,832 15,335 23,673 419.13 399.88 475.27 452.28
wf.daia;= 25,146 15,851 109 630.36 4.33 3,409 3,586 13,629 20,625 434.90 415.31 490.58 468.81
iema;eïnr® 25,433 16,744 115 658.33 4.52 4,206 3,658 17,132 24,995 459.62 450.88 537.49 511.68
Tlaf;danr® 22,929 15,872 108 692.20 4.71 3,152 2,724 13,082 18,958 527.39 486.55 572.94 553.01
fkdjeïnr® 20,473 14,969 101 731.14 4.95 2,937 2,242 12,010 17,189 559.75 501.33 598.99 579.60
foieïnr® 22,612 16,350 110 723.07 4.86 3,996 2,591 13,648 20,235 570.45 522.25 599.40 584.01
^w& ;djld,sl uQ,hka( fld<U f;a ;e/õlrejkaf.a ix.uh
Y%S ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 69 jeks⁄ ixLHd igyk
tl;=j 319,946 319,673 327,342 306,966 288,771 180,429 199,446 212,588 182,054 184,778
^w& uÆj, weiqrE( .%Eï 4 g wvq uQ,h( Y%S ,xld fr®.=j
melÜ l<( .%Eï 4 - lsf,da.%Eï 10
f;d. jYfhka( lsf,da.%Eï 10 g jeä
^wd& ;djld,sl
ueo fmrÈ. rgj,a 147,815 163,131 159,074 151,006 138,185 604 714 728 607 557
brdkh 41,043 39,648 30,077 30,066 33,929 186 194 160 132 154
brdlh 23,488 22,518 24,749 31,365 32,557 83 87 90 99 104
BY%dh,h 1,632 1,673 2,314 1,689 1,748 8 8 12 8 8
fcdr®®odkh 9,434 7,664 6,712 5,650 3,996 36 36 37 29 22
l=fõgh 7,402 16,112 12,223 8,730 3,527 23 50 43 30 16
fi!† wrdìh 4,699 3,758 5,091 4,907 4,514 21 19 27 26 24
is˙hdj 24,741 21,059 12,917 11,091 12,107 104 94 60 47 54
;=r®lsh 23,163 32,235 44,746 33,706 27,069 90 141 209 137 99
tlai;a wrdì tór® rdcHh 11,887 18,071 19,814 23,438 18,381 51 82 88 97 74
fjk;a 324 394 431 365 357 2 2 2 2 2
iajdëk fmdÿ rdcH uKav,Sh rgj,a 75,053 70,670 66,636 55,489 53,101 351 371 350 241 227
reishdj 49,231 46,372 44,101 36,744 34,433 223 240 228 157 143
fjk;a 25,822 24,298 22,536 18,745 18,669 127 131 122 84 85
hqfrdamd ix.uh 23,903 23,839 26,091 23,345 23,173 128 142 159 131 129
fn,acshu 2,524 2,565 2,608 2,452 2,909 10 12 12 9 11
µska,ka;h 1,041 1,340 2,254 1,142 1,215 6 9 13 6 6
cr®uksh 5,926 6,669 6,701 6,998 6,854 26 33 33 29 29
whr®,ka; ckrch 1,469 1,911 2,059 1,988 1,819 10 15 17 15 15
b;d,sh 1,806 1,396 1,525 1,517 960 9 8 8 7 5
fkor®,ka;h 2,371 2,426 3,241 1,866 3,044 14 16 21 14 20
fmda,ka;h 2,877 3,054 2,825 2,574 2,455 16 18 18 16 15
tlai;a rdcOdksh 1,943 1,072 1,277 1,414 1,241 11 9 10 11 10
fjk;a 3,946 3,407 3,601 3,394 2,677 26 24 28 23 19
wfkl=;a ld¾ñl rgj,a 18,111 17,730 19,135 17,228 17,076 115 118 127 107 111
´iafÜ%,shdj 2,905 2,826 3,040 2,490 2,481 31 31 32 23 23
lekvdj 721 626 745 631 497 5 5 6 5 4
cmdkh 9,754 8,938 9,108 8,462 7,764 51 48 50 42 43
kjiS,ka;h 960 1,012 1,053 1,057 917 8 8 9 9 8
wefu˙ld tlai;a ckmoh 3,483 4,145 4,977 4,333 5,218 19 24 30 27 32
fjk;a 288 182 211 255 199 1 1 1 1 1
wfkl=;a rgj,a 55,064 44,303 56,406 59,897 57,236 214 196 264 255 244
Ñ,S 6,582 6,861 7,029 6,963 6,672 22 26 30 25 25
Ökh 3,212 4,519 5,305 7,455 7,604 15 22 26 34 32
B„ma;=j 3,800 2,036 2,829 4,180 3,053 14 9 12 15 11
fydxfldx 4,417 4,974 5,074 4,847 4,620 17 20 21 19 19
f,nkkh 2,157 2,831 3,491 2,473 3,468 11 16 21 13 17
,sìhdj 16,514 6,643 12,650 9,984 12,645 51 22 45 33 45
ol=Kq wm%sldj 1,861 2,304 1,765 2,039 2,043 7 9 7 8 8
;dhsjdkh 2,107 2,199 2,971 3,609 3,077 8 9 11 12 11
fjk;a 14,414 11,936 15,292 18,346 14,054 69 65 90 95 76
tl;=j 319,946 319,673 327,342 306,966 288,771 1,412 1,542 1,628 1,340 1,269
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld fr®.=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 71 jeks⁄ ixLHd igyk
rn¾ wmkhk iy ñ, .Kka
wmkhk ñ,
ñ, ^ke'ú'i& fld<U fj<|fmdf<a ñ, ^lsf,da.%Euhg
m%udKh ^lsf,da.%Eï oyia& jákdlu ^remsh,a ñ,shk& jákdlu ial%ema isx.mamQre
ld,m˙Éf√oh remsh,a& wdr®' tia' tia'
^t'c' fvd,r® fl%ama fkd' 3
ñ,shk& re'$ls'.%E' t'c'fvd'$ wdr®' tia' tia' f,afglaia fl%ama ^isx.mamQre
ls'.%E' fkd' 1
ISÜ fl%ama fjk;a tl;=j ISÜ fl%ama fjk;a tl;=j fvd,r® Y;$
tlaia î' wdr® ls'.%E&
ishÆu rnr® fkd' 1 fkd' 2 fkd' 1 X fkd' 1
2012 11,222 19,131 7,024 37,377 4,816 8,106 2,803 15,726 125 420.74 3.35 416.47 409.56 410.84 405.00 376.57 422.33
2013 4,752 15,210 3,624 23,586 1,743 6,095 1,356 9,194 71 389.81 3.02 376.90 369.21 397.28 389.69 309.23 349.39
2014 1,967 12,173 2,167 16,306 587 4,553 776 5,916 45 362.83 2.78 286.05 280.14 310.00 302.20 213.27 247.75
2015 903 8,748 722 10,373 217 3,064 268 3,548 26 342.03 2.52 248.17 242.92 301.53 296.30 187.80 213.67
2016 ^w& 1,630 12,015 2,522 16,167 387 3,743 628 4,758 33 294.33 2.02 239.28 229.76 262.31 258.81 179.98 221.85
2014 m<uqq ldr®;=j 1,200 4,635 1,138 6,972 387 1,757 389 2,533 19 363.33 2.78 305.49 297.78 324.73 317.46 245.28 285.89
fojk ldr®;=j 169 3,078 643 3,890 51 1,120 244 1,416 11 363.85 2.79 297.33 292.71 310.56 302.56 207.43 265.65
f;jk ldr®;=j 355 2,251 275 2,881 91 845 99 1,035 8 359.08 2.76 270.42 263.82 306.60 296.46 202.92 229.74
isõjk ldr®;=j 243 2,209 110 2,562 59 830 44 933 7 364.12 2.78 270.95 266.23 298.10 292.30 197.44 209.72
2015 m<uqq ldr®;=j 247 2,442 148 2,837 65 850 60 975 7 343.60 2.60 274.96 271.14 267.15 261.10 187.31 235.18
fojk ldr®;=j 465 2,369 299 3,133 98 718 97 913 7 291.31 2.18 229.35 224.90 286.15 278.91 175.96 240.32
f;jk ldr®;=j 53 1,940 143 2,136 17 710 56 783 6 366.46 2.70 241.72 232.20 314.54 309.90 200.71 202.31
isõjk ldr®;=j 138 1,997 131 2,266 37 786 55 877 6 387.15 2.72 245.88 243.42 338.31 335.28 187.23 176.89
2016 ^w& m<uqq ldr®;=j 376 3,547 184 4,108 84 1,267 72 1,423 10 346.32 2.41 210.23 194.46 287.37 284.49 148.75 185.13
fojk ldr®;=j 421 2,623 438 3,481 99 808 122 1,029 7 295.59 2.04 248.96 239.00 273.75 270.29 170.48 218.72
f;jk ldr®;=j 156 2,506 198 2,861 40 791 61 892 6 311.73 2.14 236.31 232.28 240.66 236.48 178.34 212.37
isõjk ldr®;=j 676 3,339 1,702 5,717 165 877 374 1,415 10 247.50 1.67 261.60 259.45 247.44 243.96 222.35 271.17
2015 ckjd˙ 59 768 48 875 17 281 18 316 2 361.13 2.75 304.83 297.25 289.94 283.83 195.83 220.66
fmnrjd˙ 91 824 46 961 24 290 21 335 3 348.74 2.63 275.75 277.17 262.50 258.60 190.25 245.29
udr®;= 96 850 55 1,001 23 279 21 324 2 323.33 2.43 244.30 239.00 249.00 240.88 175.83 239.60
wfm%a,a 114 921 67 1,102 21 274 22 317 2 287.23 2.16 219.30 217.20 256.36 250.86 166.00 229.19
uehs 236 761 70 1,067 51 216 27 294 2 275.87 2.07 233.75 227.00 289.43 280.75 170.43 245.56
cqks 115 687 162 964 25 228 48 302 2 313.07 2.34 235.00 230.50 312.67 305.13 191.44 246.21
cQ,s - 638 75 713 - 225 28 252 2 354.34 2.65 243.00 235.77 320.00 313.31 206.63 223.06
wf.daia;= 20 585 15 621 8 214 7 229 2 368.41 2.75 243.33 231.33 307.60 305.40 205.71 198.53
iema;eïnr® 33 717 53 803 9 271 22 302 2 375.71 2.71 238.83 229.50 316.01 311.00 189.78 185.32
Tlaf;danr® 20 694 36 751 5 268 16 289 2 385.25 2.73 241.00 235.60 341.41 338.00 191.57 182.27
fkdjeïnr® 40 602 23 665 10 240 10 260 2 391.60 2.76 - 245.67 336.11 332.25 189.06 172.36
foieïnr® 78 701 71 850 21 278 28 328 2 385.33 2.69 250.75 249.00 337.40 335.60 181.06 176.04
2016 ^w& ckjd˙ 39 1,161 46 1,245 10 468 21 498 3 400.28 2.78 228.00 188.67 285.60 284.00 159.11 176.16
fmnrjd˙ 159 1,165 43 1,368 36 415 18 468 3 342.55 2.38 194.00 189.25 289.38 286.31 141.84 178.48
udr®;= 179 1,220 96 1,495 39 384 33 456 3 304.81 2.12 208.68 205.47 287.14 283.14 145.31 200.76
wfm%a,a 287 950 107 1,344 65 299 29 394 3 292.86 2.04 232.63 - 278.75 276.00 169.83 230.91
uehs 115 894 199 1,207 29 277 61 367 3 304.16 2.09 245.33 239.00 272.51 272.17 169.29 223.31
cqks 19 779 132 930 5 232 31 268 2 288.43 1.99 268.92 - 270.00 262.71 172.33 201.95
cQ,s 59 614 38 711 15 208 11 234 2 329.83 2.27 254.38 247.00 264.83 259.57 188.57 214.84
wf.daia;= 40 900 68 1,008 10 298 21 329 2 326.63 2.24 229.33 228.47 234.71 231.00 174.33 208.90
iema;eïnr® 58 992 92 1,142 14 285 29 328 2 287.33 1.97 225.23 221.38 222.43 218.88 172.13 213.38
Tlaf;danr® 366 989 580 1,935 89 243 115 448 3 231.42 1.58 237.10 234.07 228.00 220.50 185.44 229.61
fkdjeïnr® 207 1,163 637 2,007 51 289 146 486 3 242.16 1.64 262.50 261.29 235.33 236.66 224.00 263.60
foieïnr® 103 1,188 485 1,776 25 344 112 481 3 271.04 1.82 285.21 283.00 279.00 274.71 257.60 320.29
^w& ;djld,sl uQ,hka( Y%S ,xld jdKsc uKav,h
Y%S ,xld fr®.=j
f,dal nexl=j
YS% ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 72 jeks⁄ ixLHd igyk
rgj,a wkqj flfrk rn¾ wmkhk
m%udKh jákdlu
^lsf,da.%Eï oyia& ^t'c' fvd,r® ñ,shk&
rg
2012 2013 2014 2015 2016 ^w& 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
hqfrdamd ix.uh 4,900 4,094 4,205 2,960 4,090 17.7 13.5 11.6 7.0 8.3
cmdkh 1,413 1,679 1,662 1,636 1,525 5.2 5.8 5.2 4.4 3.8
uef,aishdj 11,640 4,976 1,117 424 2,595 33.2 12.0 2.2 0.6 3.7
mdlsia:dkh 5,382 4,652 2,409 1,379 3,009 15.8 11.9 4.8 2.5 4.8
wefu˙ld tlai;a ckmoh 1,723 1,008 711 478 882 6.3 3.5 2.1 1.3 2.0
úhÜkduh 970 990 1,147 1,029 617 4.4 4.3 4.5 3.7 2.0
fjk;a rgj,a 11,349 6,188 5,053 2,467 3,448 42.4 20.3 14.8 6.7 8.1
tl;=j 37,377 23,586 16,306 10,373 16,167 125.1 71.3 45.3 26.1 32.7
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld fr®.=j
2' wefußld tlai;a ckmoh 192,465 236,660 259,858 286,624 306,212 1,512 1,830 1,990 2,110 2,104
3' fjk;a rgj,a 53,317 61,536 68,673 74,787 86,396 417 476 526 550 593
´iafÜ%,shdj 3,717 4,257 4,506 6,149 7,266 29 33 35 45 50
lekvdj 9,811 10,153 10,036 11,414 13,936 77 79 77 84 96
Ökh 1,917 2,873 4,648 7,302 9,509 15 22 36 54 65
cmdkh 3,464 5,006 6,265 5,358 6,504 27 39 48 39 45
tlai;a wrdì tór® rdcHh 5,551 6,673 6,871 6,565 6,963 43 52 53 48 48
fjk;a 28,859 32,575 36,347 37,998 42,218 226 251 278 279 290
tl;=j 482,212 551,659 611,350 618,803 669,796 3,784 4,265 4,682 4,556 4,603
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld fr®.=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 74 jeks⁄ ixLHd igyk
m%Odk fmd,a ksIamdÈ; wmkhk mßudj" jákdlï iy ñ, .Kka
wmkhk ñ,
m%udKh jákdlu
jákdlu ^remsh,a ñ,shk& ^t'c' ñ, ^ke'ú'i'& fld<U fj<|fmd< ñ, ,kavka fj<|fmd<
^lsf,da.%Eï oyia& fvd,r®
ñ,shk& ^re'$ls'.%E'& ñ, ^w&
ld,m˙Éf√oh re'$ls'.%E' t'c'fvd,r® $ls'.%E'
uqΩ tl;=j
f.ä ñ,shk ^wd&
fmd,a uofhka
lmdmq fmd,a
fmd,a f;,a
fldmamrd
lmdmq fmd,a
fmd,a f;,a
fldmamrd
fkdjk ksIma d†;
tl;=j
tl;=j
lmdmq
fmd,a
fmd,a
f;,a
fldmamrd
lmdmq
fmd,a
fmd,a
f;,a
fldmamrd
lmdmq
fmd,a
fmd,a
f;,a
fldmamrd
^we&
ms,smSk
fldmamrd
^t'c' fvd,r®$
ls'.%E'&
Y%S ,xld
lmdmq
fmd,a ^t'c'
fvd,r®$
ls'.%E'&
2012 41,776 2,499 622 351 8,738 1,277 85 16,493 26,594 209 209.17 511.04 137.12 1.65 3.99 1.09 173.19 212.42 114.29 0.70 1.57
2013 44,257 3,821 71 379 8,891 2,214 14 15,370 26,488 205 200.89 579.38 191.32 1.55 4.48 1.49 239.05 252.32 143.65 0.58 2.02
2014 76,406 11,254 4,222 716 19,441 7,629 899 18,547 46,517 356 254.45 677.92 212.99 1.95 5.19 1.63 297.05 266.85 155.26 0.81 2.46
2015 45,963 22,032 478 552 13,612 16,409 102 17,623 47,745 352 296.14 744.80 212.65 2.17 5.50 1.56 290.65 265.52 150.07 0.69 2.29
2016 ^wE& 72,023 22,679 1,184 765 17,537 13,690 251 21,805 53,283 366 243.48 603.63 211.93 1.67 4.14 1.45 265.27 264.89 148.24 0.79 1.93
2014 m<uq ldr®;=j 17,147 1,449 49 147 4,372 940 10 4,803 10,125 77 254.97 648.50 197.27 1.95 4.96 1.51 285.13 275.23 160.78 0.85 2.40
fojk ldr®;=j 18,903 1,999 547 168 5,129 1,293 116 4,779 11,316 87 271.33 646.60 211.95 2.08 4.96 1.63 304.50 274.47 159.81 0.87 2.53
f;jk ldr®;=j 22,365 3,034 2,282 213 5,665 2,083 478 5,202 13,428 103 253.31 686.62 209.44 1.95 5.27 1.61 296.70 253.45 154.98 0.76 2.45
isõjk ldr®;=j 17,991 4,772 1,345 189 4,275 3,314 296 3,763 11,648 89 237.61 694.44 220.00 1.82 5.31 1.68 301.86 264.26 145.46 0.74 2.46
2015 m<uq ldr®;=j 5,694 5,546 105 93 2,169 4,235 24 4,459 10,886 82 380.87 763.63 226.61 2.88 5.76 1.71 332.86 277.91 163.62 0.72 2.64
fojk ldr®;=j 9,275 5,963 70 124 3,328 4,594 16 4,347 12,285 92 358.82 770.46 233.25 2.69 5.77 1.74 321.49 277.80 153.15 0.70 2.57
f;jk ldr®;=j 15,161 5,568 147 167 4,159 4,111 29 5,046 13,344 98 274.29 738.18 197.06 2.02 5.45 1.45 257.46 255.43 141.85 0.66 2.06
isõjk ldr®;=j 15,833 4,955 157 167 3,956 3,470 33 3,771 11,230 79 249.88 700.29 208.84 1.76 4.93 1.47 250.76 250.96 141.63 0.67 1.90
2016 ^wE& m<uq ldr®;=j 17,282 4,452 235 175 3,838 2,906 44 5,845 12,633 88 222.07 652.72 189.09 1.54 4.53 1.31 249.97 256.13 143.52 0.72 1.85
fojk ldr®;=j 15,711 5,191 105 168 4,137 3,188 21 5,179 12,525 86 263.29 614.11 200.84 1.82 4.23 1.39 260.73 259.02 148.17 0.80 1.87
f;jk ldr®;=j 20,204 6,914 210 219 5,007 3,994 40 5,719 14,759 101 247.80 577.60 191.67 1.70 3.97 1.32 253.87 265.99 140.31 0.81 1.85
isõjk ldr®;=j 18,826 6,122 634 203 4,556 3,602 145 5,063 13,366 90 241.98 588.45 228.95 1.64 3.98 1.55 296.51 278.43 159.38 0.81 2.13
2015 ckjd˙ 1,597 1,198 32 23 582 871 6 1,069 2,529 19 364.61 727.28 201.59 2.77 5.53 1.53 319.29 278.47 155.80 0.73 2.58
fmnrjd˙ 1,970 2,086 42 34 764 1,607 10 1,702 4,082 31 387.77 770.32 227.91 2.92 5.80 1.72 333.11 277.65 162.41 0.75 2.64
udr®;= 2,127 2,262 31 36 823 1,757 8 1,687 4,275 32 386.68 776.73 250.28 2.91 5.84 1.88 346.19 277.62 172.66 0.69 2.72
wfm%a,a 2,164 1,789 - 32 876 1,396 - 1,352 3,624 27 404.96 780.40 - 3.05 5.87 - 353.36 278.44 168.50 0.68 2.79
uehs 3,260 2,207 21 45 1,141 1,746 5 1,495 4,387 33 349.99 791.03 254.29 2.62 5.93 1.90 336.67 280.79 155.31 0.72 2.69
cqks 3,851 1,967 49 47 1,311 1,452 11 1,500 4,274 32 340.36 738.33 224.14 2.54 5.51 1.67 274.45 274.17 135.65 0.71 2.23
cQ,s 4,387 1,788 42 50 1,303 1,458 9 1,820 4,590 34 296.95 815.91 212.11 2.22 6.10 1.59 266.22 263.21 145.90 0.69 2.12
wf.daia;= 4,356 1,781 42 50 1,183 1,296 8 1,459 3,946 29 271.66 727.83 183.65 2.03 5.44 1.37 260.02 256.05 140.63 0.65 2.10
iema;eïnr® 6,418 2,000 63 68 1,673 1,356 12 1,767 4,808 35 260.59 677.92 195.96 1.88 4.88 1.41 246.15 247.02 139.04 0.65 1.96
Tlaf;danr® 6,179 1,814 74 64 1,536 1,244 16 1,727 4,524 32 248.64 686.05 217.72 1.76 4.87 1.55 247.22 248.33 138.80 0.67 1.90
fkdjeïnr® 4,699 1,507 42 50 1,202 1,070 9 1,027 3,308 23 255.80 710.18 202.79 1.80 5.00 1.43 244.63 250.13 138.00 0.66 1.85
foieïnr® 4,954 1,634 42 53 1,218 1,155 8 1,017 3,398 24 245.81 706.98 199.21 1.71 4.93 1.39 260.45 254.40 148.10 0.68 1.95
2016 ^wE& ckjd˙ 4,841 1,275 30 49 1,081 900 5 1,536 3,522 24 223.32 705.95 182.03 1.55 4.90 1.26 244.56 256.18 - 0.69 1.85
fmnrjd˙ 5,852 1,266 79 57 1,234 829 14 1,983 4,060 28 210.88 654.46 180.56 1.47 4.55 1.25 247.78 261.84 143.72 0.71 1.81
udr®;= 6,589 1,910 126 69 1,523 1,177 25 2,326 5,051 35 231.10 616.02 196.13 1.61 4.28 1.36 257.56 250.38 143.33 0.78 1.88
wfm%a,a 5,333 1,388 63 54 1,303 847 13 1,723 3,886 27 244.26 610.57 198.72 1.70 4.24 1.38 266.79 255.59 141.20 0.82 1.90
uehs 4,980 1,671 21 53 1,374 998 4 1,693 4,070 28 276.00 597.59 209.32 1.89 4.10 1.44 261.50 257.27 151.32 0.78 1.86
cqks 5,398 2,133 21 61 1,459 1,342 4 1,763 4,569 31 270.38 629.37 198.72 1.86 4.33 1.37 253.90 264.20 152.00 0.80 1.83
cQ,s 6,134 2,239 42 68 1,511 1,269 8 1,839 4,627 32 246.31 566.87 195.47 1.69 3.90 1.34 245.12 269.87 139.55 0.80 1.78
wf.daia;= 6,785 2,265 53 73 1,581 1,328 10 1,790 4,709 32 232.98 586.40 196.88 1.60 4.03 1.35 251.96 264.09 137.12 0.82 1.86
iema;eïnr® 7,285 2,410 116 78 1,915 1,396 22 2,090 5,423 37 262.86 579.30 187.91 1.80 3.97 1.29 264.53 264.00 144.26 0.81 1.92
Tlaf;danr® 7,721 2,093 168 79 1,711 1,201 37 1,898 4,846 33 221.53 573.52 220.37 1.51 3.90 1.50 279.29 272.74 156.40 0.79 2.01
fkdjeïnr® 6,015 1,890 263 65 1,483 1,148 59 1,581 4,272 29 246.61 607.29 226.30 1.67 4.11 1.53 293.43 269.17 152.20 0.81 2.14
foieïnr® 5,090 2,138 203 59 1,362 1,254 49 1,583 4,248 29 267.51 586.42 239.48 1.80 3.94 1.61 316.82 293.38 169.54 0.85 2.26
^w& i;sm;d idudkHhkaf.ka .Kkh lr we;' uQ,hka( fmd,a ixjr®Ok wêld˙h
^wd& 15 jeks ixLHd igyfka mdo igykays ^wE& j, we;s m˙jr®;k wkqmd;slhka Ndú;d fldg m%Odk fmd,a wmkhk ldKav ;=fkys fuá%lafgdkaj,ska olajd we;s w.hka fmd,af.ä jYfhka .Kkh lr we;' Y%S ,xld fr®.=j
^we& Wiia ;;a;ajfha fldmamrdj, ñ, .Kka fuys oelafõ' mí,sla f,crh
^wE& ;djld,sl Y%S ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 75 jeks⁄ ixLHd igyk
wfkl=;a lDIsld¾ñl wmkhk mßudj iy jákdlï
m%udKh ^lsf,da.%Eï oyia&
l=Ωnvq iqΩ lDIsldr®ñl ksIamd†;
ld,m˙Éf√oh
t<jΩ
ilia fkdl<
≥ïfld<
l=re`≥
.ïñ˙ia
lrdnqkeá
id†lald yd
jidjdis
wfkl=;a
l=Ωnvq
m,;=re
OdkH jr®.
;, weg
fldfldajd
fldams
mqjla
nq,;a
jdIamYS,S
f;,a
lcq
fjk;a
2012 14,762 10,532 2,918 1,620 879 10,814 861 26,592 38,765 2,025 2,524 10 2,435 1,934 33 146 25,716
2013 14,148 21,703 5,483 2,306 690 22,737 1,142 33,532 17,637 6,507 102 19 9,783 3,024 52 51 30,062
2014 13,949 8,353 1,233 2,065 1,990 40,460 1,162 39,008 12,573 3,496 334 57 29,384 2,998 158 129 26,124
2015 13,828 17,027 5,529 2,258 1,200 25,846 880 32,659 17,160 3,886 93 24 29,513 2,404 134 113 24,963
2016 ^w& 14,946 8,383 1,849 2,387 2,708 21,140 897 33,300 8,301 3,934 43 14 13,468 1,956 188 63 23,862
2014 m<uq ldr®;=j 2,844 1,694 266 752 239 7,792 396 10,393 3,877 772 168 40 5,401 900 29 19 9,668
fojk ldr®;=j 2,139 2,496 345 428 321 14,276 246 10,879 4,301 37 46 5 7,762 596 43 25 6,208
f;jk ldr®;=j 4,552 2,150 211 460 1,220 9,407 259 10,093 2,182 2,483 68 7 4,503 684 41 45 4,468
isõjk ldr®;=j 4,415 2,014 411 425 211 8,985 261 7,643 2,213 204 54 5 11,717 818 46 40 5,779
2015 m<uq ldr®;=j 2,945 2,841 3,159 310 275 7,143 289 7,715 2,845 77 33 6 9,727 801 28 26 7,329
fojk ldr®;=j 2,350 4,166 1,403 463 291 6,864 173 8,747 5,345 206 12 7 7,672 671 54 14 10,190
f;jk ldr®;=j 3,888 6,614 468 789 350 4,786 197 7,279 6,209 2,843 17 5 4,490 407 27 27 3,693
isõjk ldr®;=j 4,645 3,405 498 697 285 7,054 221 8,917 2,760 761 31 5 7,624 525 26 46 3,752
2016 ^w& m<uq ldr®;=j 3,816 1,266 363 391 288 5,535 288 10,066 3,566 300 8 3 2,878 562 60 18 6,123
fojk ldr®;=j 2,532 2,199 534 696 467 5,093 195 9,093 2,487 619 18 4 3,904 365 46 17 6,639
f;jk ldr®;=j 5,062 2,462 477 771 1,228 6,124 213 7,504 1,066 2,474 7 4 5,753 530 54 17 5,801
isõjk ldr®;=j 3,536 2,457 475 530 725 4,387 201 6,636 1,181 540 10 2 933 499 29 11 5,298
2015 ckjd˙ 1,232 902 859 136 108 2,608 114 2,094 532 3 20 1 3,358 246 14 13 2,145
fmnrjd˙ 955 888 1,074 82 69 2,300 80 2,228 1,945 74 6 1 2,240 276 6 11 2,783
udr®;= 758 1,052 1,226 91 98 2,236 96 3,393 369 … 7 4 4,129 279 8 2 2,401
wfm%a,a 576 686 684 107 62 1,645 45 2,891 836 - 3 1 2,327 254 15 6 1,737
uehs 631 1,006 477 143 101 3,250 73 2,972 1,223 36 4 2 3,717 220 21 4 2,456
cqks 1,144 2,474 242 213 127 1,969 56 2,884 3,287 170 5 4 1,628 197 18 4 5,997
cQ,s 1,249 3,239 208 313 163 1,618 74 2,345 3,431 1,179 8 2 2,410 222 9 14 1,452
wf.daia;= 1,038 1,701 139 171 84 1,432 53 2,412 1,357 830 3 3 478 88 6 12 1,180
iema;eïnr® 1,600 1,674 121 304 102 1,736 71 2,522 1,421 833 5 … 1,602 97 12 1 1,060
Tlaf;danr® 1,698 1,556 249 277 103 2,055 57 2,935 1,466 608 5 1 1,069 163 14 2 1,076
fkdjeïnr® 1,551 1,036 154 294 86 3,143 70 2,630 959 57 13 2 3,637 166 7 29 1,123
foieïnr® 1,396 814 95 126 96 1,856 93 3,352 335 95 13 1 2,917 196 5 14 1,553
2016 ^w& ckjd˙ 1,458 551 97 169 90 1,458 83 3,135 2,687 112 3 1 1,010 194 18 16 1,573
fmnrjd˙ 1,299 400 67 78 71 1,991 101 3,296 456 76 2 1 1,049 192 7 1 2,023
udr®;= 1,059 315 199 144 126 2,087 104 3,635 423 112 3 2 819 176 34 1 2,528
wfm%a,a 662 279 200 113 97 1,586 48 2,986 1,701 167 8 1 861 133 2 4 2,141
uehs 678 706 145 291 163 1,935 82 3,161 391 264 9 1 1,911 119 24 1 2,008
cqks 1,192 1,214 189 292 207 1,573 65 2,945 395 188 1 2 1,133 112 21 13 2,490
cQ,s 1,485 778 173 267 130 2,741 58 2,577 401 487 2 2 2,913 177 14 8 2,547
wf.daia;= 1,616 827 156 288 514 1,481 64 2,587 353 1,043 1 1 1,739 178 19 1 1,669
iema;eïnr® 1,962 857 148 215 584 1,903 92 2,340 313 944 3 1 1,100 174 21 8 1,584
Tlaf;danr® 1,393 686 142 216 112 1,422 53 2,625 307 413 3 1 414 158 11 4 2,127
fkdjeïnr® 926 568 121 167 307 1,649 65 2,224 424 57 5 1 285 177 14 5 1,768
foieïnr® 1,217 1,203 213 147 306 1,316 84 1,787 451 70 3 1 234 165 4 2 1,403
^w& ;djld,sl ^iïnkaOhs&
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 75 jeks⁄ ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
wfkl=;a lDIsld¾ñl wmkhk mßudj iy jákdlï
jákdlu ^remsh,a ñ,shk& jákdlu
l=Ωnvq iqΩ lDIsldr®ñl ksIamd†; ^t'c'
fvd,r®
ld,m˙Éf√oh ñ,shk&
l=re`≥
.ïñ˙ia
lrdnqkeá
id†lald yd
jidjdis
wfkl=;a
l=Ωnvq
t<jΩ
ilia fkdl<
≥ïfld<
m,;=re
OdkH jr®.
;, weg
fldfldajd
fldams
mqjla
nq,;a
jdIamYS,S
f;,a
lcq
fjk;a
tl;=j
tl;=j
2012 17,397 9,192 2,373 2,875 1,196 1,694 5,374 2,303 1,925 323 1,648 8 480 638 121 170 2,086 49,802 388
2013 17,992 16,693 6,400 4,051 980 3,230 6,149 3,768 1,315 1,360 34 15 2,065 1,368 174 77 2,947 68,618 529
2014 18,255 9,447 1,834 3,886 1,115 5,230 5,397 5,765 1,026 803 140 30 8,312 1,377 589 186 3,351 66,744 511
2015 19,099 20,215 6,444 4,534 985 4,142 4,310 5,173 1,758 634 33 24 9,187 1,235 329 189 3,238 81,530 600
2016 ^w& 24,973 11,147 2,013 5,815 2,276 3,854 4,536 5,045 793 639 17 21 4,949 1,126 686 112 3,204 71,204 489
2014 m<uq ldr®;=j 3,608 1,505 429 1,110 183 1,044 1,479 1,632 279 229 66 11 1,273 387 113 30 971 14,348 110
fojk ldr®;=j 2,736 3,247 556 746 242 1,717 1,402 1,493 332 13 18 5 1,956 277 202 32 844 15,818 121
f;jk ldr®;=j 6,056 2,359 316 1,008 480 1,244 1,064 1,360 206 517 29 6 1,437 319 100 59 760 17,319 133
isõjk ldr®;=j 5,856 2,336 532 1,023 210 1,226 1,453 1,279 210 45 27 8 3,645 394 175 65 776 19,259 147
2015 m<uq ldr®;=j 3,807 3,022 3,936 1,049 212 1,011 1,131 1,161 521 17 11 5 2,642 403 66 41 913 19,948 151
fojk ldr®;=j 3,089 4,902 1,598 863 223 1,133 1,057 1,310 456 42 4 8 2,386 341 100 23 747 18,281 137
f;jk ldr®;=j 5,548 8,123 441 1,255 276 799 1,081 1,181 529 459 7 4 1,375 206 81 46 699 22,109 163
isõjk ldr®;=j 6,655 4,168 469 1,367 274 1,199 1,040 1,522 252 117 11 7 2,783 286 82 80 879 21,192 149
2016 ^w& m<uq ldr®;=j 5,523 1,624 463 865 291 973 1,320 1,382 259 45 4 6 1,083 316 222 30 701 15,108 105
fojk ldr®;=j 4,107 3,125 544 1,227 346 938 1,028 1,400 209 93 6 4 1,344 208 145 30 728 15,482 107
f;jk ldr®;=j 8,946 3,348 525 2,093 913 1,105 1,170 1,149 156 411 4 6 2,185 305 201 30 953 23,499 161
isõjk ldr®;=j 6,397 3,050 481 1,630 726 838 1,017 1,113 169 91 4 4 337 297 119 21 822 17,116 116
2015 ckjd˙ 1,548 1,023 1,045 415 59 363 511 326 74 2 5 1 855 122 25 17 222 6,612 50
fmnrjd˙ 1,272 1,008 1,421 339 57 329 339 361 391 15 2 2 646 140 17 21 280 6,640 50
udr®;= 987 991 1,471 294 96 319 282 474 56 … 3 2 1,142 141 24 3 410 6,695 50
wfm%a,a 753 711 832 129 48 400 384 362 76 - 1 1 735 129 29 9 233 4,833 36
uehs 848 1,169 481 290 64 437 369 505 107 7 2 4 1,089 112 31 6 276 5,797 43
cqks 1,488 3,021 285 444 111 296 304 443 273 34 2 3 562 100 39 8 238 7,651 57
cQ,s 1,718 3,990 182 444 146 263 361 383 301 209 3 1 616 112 29 23 241 9,023 67
wf.daia;= 1,454 2,048 131 330 62 243 443 385 122 125 2 3 178 43 26 20 182 5,796 43
iema;eïnr® 2,375 2,084 128 481 69 293 278 412 105 126 3 … 582 50 26 2 276 7,290 52
Tlaf;danr® 2,420 1,892 238 531 88 397 349 462 110 95 3 2 402 88 32 4 206 7,317 52
fkdjeïnr® 2,197 1,268 138 589 76 451 164 477 86 8 4 3 1,332 90 36 51 460 7,431 52
foieïnr® 2,038 1,008 93 247 110 351 528 583 56 14 4 3 1,049 108 14 25 214 6,444 45
2016 ^w& ckjd˙ 2,134 654 112 298 77 262 400 429 144 16 1 2 377 109 53 26 215 5,309 37
fmnrjd˙ 1,910 509 91 302 85 342 446 479 58 13 1 2 396 108 39 3 241 5,025 35
udr®;= 1,479 461 259 264 129 369 475 474 57 16 1 3 310 99 129 2 245 4,773 33
wfm%a,a 1,004 351 233 179 107 280 320 429 93 25 3 1 250 77 21 7 240 3,621 25
uehs 1,173 1,010 140 408 101 346 432 486 57 39 2 1 637 68 38 1 238 5,176 36
cqks 1,930 1,764 171 640 138 312 277 485 58 29 1 1 457 64 86 22 249 6,685 46
cQ,s 2,568 1,188 211 705 136 452 205 426 59 80 2 3 1,135 102 61 13 287 7,633 52
wf.daia;= 2,932 1,032 137 760 343 280 322 389 54 175 ... 1 650 101 75 2 252 7,507 52
iema;eïnr® 3,446 1,129 178 628 434 373 643 334 43 155 2 1 400 101 64 15 414 8,359 57
Tlaf;danr® 2,429 980 126 515 162 276 284 424 42 69 1 2 147 93 75 7 296 5,928 40
fkdjeïnr® 1,760 624 126 535 270 306 357 373 61 10 2 1 105 106 33 9 275 4,953 34
foieïnr® 2,209 1,446 229 581 294 256 377 316 66 12 1 1 85 98 11 5 252 6,236 42
^w& ;djld,sl uQ,h( Y%S ,xld fr®.=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 76 jeks⁄ ixLHd igyk
f;dard.;a ld¾ñl yd Lkscuh wmkhk
remsh,a ñ,shk t'c' fvd,r® ñ,shk
YSr®Ih
2012 2013 2014 2015 2016 ^w& 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
1' wdydr" mdk jr®. yd ≥ïfld< 36,328 30,428 37,767 41,704 ^wd& 47,087 284 235 289 307 ^wd& 324
weUreï lr®udka; wdYs%; ksIamd†; 11,382 4,791 5,572 4,191 3,795 90 37 43 31 26
t<jΩ" m,;=re yd weg jr®. wdY%s; ksIamd†; 7,570 8,128 10,455 11,876 14,499 59 63 80 87 100
OdkHuh ieliqï 2,585 3,192 2,854 2,848 2,799 20 25 22 21 19
u;aiH ksIamd†; ^we& 58 91 77 54 56 … 1 1 … …
ilial< ≥ïfld< 6,063 6,348 7,276 7,847 10,642 47 49 56 58 73
fjk;a 8,671 7,879 11,534 14,887 ^wd& 15,296 67 61 88 109 ^wd& 105
2' i;a;aj wdydr 11,159 8,243 8,412 10,186 9,874 88 64 64 75 68
3' fr†ms<s yd weÛÆï 508,607 583,046 643,688 654,794 710,768 3,991 4,508 4,930 4,820 4,884
weÛÆï 482,212 551,659 611,350 618,803 669,796 3,784 4,265 4,682 4,556 4,603
úhk ,o fr† 11,807 15,917 11,791 13,813 15,607 92 124 90 101 107
fr† úùug .kakd fl¢ jr®. 7,461 7,543 8,844 8,555 10,121 58 58 68 63 70
wfkl=;a ksul< fr†ms<s øjH 7,127 7,927 11,703 13,622 15,244 56 61 90 100 105
4' rnr® ksIamd†; 109,458 114,790 116,168 103,263 111,791 859 888 890 761 768
rnr® ghr® 68,672 71,306 73,619 63,336 69,295 540 551 564 467 476
Y,H w;ajeiqï yd wfkl=;a w;ajeiqï 22,546 25,248 22,970 22,337 25,644 177 195 176 165 176
fjk;a rnr® ksIamd†; 18,240 18,237 19,579 17,590 16,853 143 141 150 130 116
5' ue◊la" †huka;s yd iajr®KdNrK 71,278 57,591 51,385 44,958 39,845 559 446 394 332 274
ue◊la 14,982 16,765 22,583 22,235 21,713 118 130 173 164 149
†huka;s 53,218 38,114 25,891 20,105 15,209 417 295 198 148 105
iajr®KdNrK 3,078 2,711 2,911 2,619 2,923 24 21 22 19 20
6' hka;%iQ;% yd hdka;s%l WmlrK 37,814 40,384 44,772 39,895 46,267 297 312 343 294 318
ú≥,s hka;% iy WmlrK 4,137 5,867 7,122 7,395 6,618 32 45 55 54 45
úoHq;a WmlrK 12,992 12,405 15,153 13,182 14,573 102 96 116 97 100
m˙jr”h /yeka" ú≥,s /yeka yd ikakdhl 7,309 6,950 7,187 6,115 7,771 57 54 55 45 53
fjk;a 13,375 15,162 15,311 13,203 17,304 106 117 117 97 119
7' m%jdyk WmlrK 20,580 18,806 19,821 32,619 19,108 165 146 152 244 131
r:jdyk 10,509 4,105 5,051 5,449 6,117 86 32 39 40 42
keõ" fndaÜgq yd mdfjk wdlD;Ska 7,279 10,503 11,268 24,209 9,401 57 82 86 182 65
fjk;a 2,792 4,197 3,503 2,961 3,590 22 33 27 22 25
8' Lkscf;,a ksIamd†; 58,902 55,128 44,132 50,461 41,794 463 428 338 374 287
keõ yd .=jka hdkd bkaOk 58,148 54,542 42,733 49,138 39,436 457 423 327 364 271
fjk;a Lkscf;,a ksIamd†; 753 586 1,399 1,323 2,358 6 5 11 10 16
9' ridhksl ksIamd†; 14,874 15,514 17,553 17,178 18,379 117 120 134 126 126
10' ±j yd lvØis ksIamd†; 14,266 14,958 16,040 15,254 17,003 112 116 123 112 117
11' iï NdKav" ixpdrl NdKav yd mdjyka 7,085 9,958 18,134 18,397 24,102 55 77 139 136 166
mdjyka 1,569 3,806 11,303 11,696 17,118 12 29 87 86 118
ixpdrl NdKav 3,457 3,662 4,098 3,864 4,162 27 28 31 29 29
fjk;a 2,060 2,490 2,732 2,837 2,822 16 19 21 21 19
12' ma,diaála yd tA wdY%s; ksIamd†; 6,685 7,094 8,712 8,489 9,648 53 55 67 62 66
13' uQ, f,day yd uQ, f,day ksIamd†; 7,124 7,670 8,152 7,572 13,051 56 59 62 56 90
14' msÛka ueá ksIamd†; 4,580 5,232 5,396 4,770 5,007 36 40 41 35 34
msÛka .fvd,a 850 1,061 1,182 1,015 1,061 7 8 9 7 7
msÛka NdKav" .Dyia: WmlrK yd ikSmdrlaIl NdKav 3,242 3,724 3,787 3,372 3,390 25 29 29 25 23
fjk;a 488 448 427 383 556 4 3 3 3 4
15' fjk;a ldr®ñl wmkhk 30,023 32,966 38,593 38,399 41,983 235 255 296 283 288
ld¾ñl wmkhk tl;=j 938,762 1,001,808 1,078,725 1,087,938 ^wd& 1,155,706 7,371 7,749 8,262 8,017 ^wd& 7,940
Lkscuh wmkhk
iajNdúl ñ◊rka 561 569 615 531 668 4 4 5 4 5
iajNdúl je,s 28 9 3 … 1 … … … … …
;srejdkd .,a 1,075 1,235 1,361 1,173 1,455 8 10 10 9 10
fjk;a 6,169 4,914 5,786 2,121 2,094 48 38 44 16 14
1. mdßfNda.sl NdKav 380,968 410,996 503,021 640,352 628,862 2,995 3,182 3,853 4,713 4,319 15.6 17.7 19.8 24.9 22.3
1.1 wdydr yd mdk jr®. 166,003 176,423 213,308 220,828 237,036 1,304 1,368 1,634 1,628 1,627 6.8 7.6 8.4 8.6 8.4
m˙mamq 8,891 13,434 15,818 20,108 20,297 69 104 121 148 139 0.4 0.6 0.6 0.8 0.7
ΩEkq 6,590 12,892 8,529 16,619 14,553 52 100 65 122 100 0.3 0.6 0.3 0.6 0.5
iSks 43,872 37,187 33,332 34,164 49,919 345 289 255 253 343 1.8 1.6 1.3 1.3 1.8
yd,a 3,083 2,297 36,795 17,956 1,872 24 18 282 135 13 0.1 0.1 1.5 0.7 0.1
mdka msá 628 237 270 277 255 5 2 2 2 2 … … … … …
ls˙ iy ls˙ ksIamd†; 39,023 37,572 44,308 34,088 36,338 307 291 339 251 249 1.6 1.6 1.7 1.3 1.3
udΩ 17,089 20,881 18,462 29,799 34,130 134 162 141 218 234 0.7 0.9 0.7 1.2 1.2
f;,a yd fïoh 2,535 7,638 2,629 4,541 5,229 20 59 20 33 36 0.1 0.3 0.1 0.2 0.2
l=Ωnvq 8,588 10,308 12,822 15,425 19,199 68 80 98 113 132 0.4 0.4 0.5 0.6 0.7
wfkl=;a 35,703 33,977 40,343 47,852 55,243 280 263 309 352 379 1.5 1.5 1.6 1.9 2.0
1.2 wfkl=;a md˙fNda.sl NdKav 214,965 234,573 289,713 419,524 391,826 1,691 1,814 2,219 3,086 2,692 8.8 10.1 11.4 16.3 13.9
r:jdyk 62,506 75,419 117,076 184,683 115,618 495 582 897 1,360 795 2.6 3.2 4.6 7.2 4.1
.Dy WmlrK - .=jka ú≥,s yd rEmjdyskS hka;% 14,923 13,324 11,237 16,358 19,760 118 103 86 120 136 0.6 0.6 0.4 0.6 0.7
.Dy yd ±j NdKav 14,958 16,170 17,470 20,400 26,530 117 125 134 150 182 0.6 0.7 0.7 0.8 0.9
rnr® ksIamd†; 10,219 11,345 11,745 15,546 16,307 80 88 90 114 112 0.4 0.5 0.5 0.6 0.6
fnfy;a yd T!Iëh ksIamd†; 47,537 48,845 49,685 62,498 76,547 372 378 381 460 526 1.9 2.1 2.0 2.4 2.7
wfkl=;a 64,822 69,471 82,501 120,039 137,063 508 538 632 882 941 2.6 3.0 3.3 4.7 4.9
2. wka;¾ NdKav 1,474,534 1,361,740 1,488,091 1,309,234 1,438,156 11,578 10,554 11,398 9,638 9,870 60.3 58.6 58.7 50.9 50.9
fmdfydr 39,859 30,972 35,591 39,573 19,904 311 239 272 290 137 1.6 1.3 1.4 1.5 0.7
bkaOk 640,197 555,930 600,150 366,339 361,895 5,045 4,308 4,597 2,700 2,481 26.3 23.9 23.7 14.3 12.8
ridhksl ksIamd†; 85,540 94,781 105,532 118,197 124,706 670 734 808 870 856 3.5 4.1 4.2 4.6 4.4
;s˙Û= yd b˙Û= 46,352 41,551 52,844 48,658 36,221 364 323 405 357 249 1.9 1.8 2.1 1.9 1.3
fr†ms<s yd fr†ms<s Wmdx. 289,546 264,302 303,907 311,965 393,896 2,266 2,046 2,328 2,296 2,705 11.8 11.4 12.0 12.1 13.9
†huka;s" w.kd .,a jr®. yd f,day 74,577 61,733 22,910 21,762 75,082 588 483 175 162 514 3.1 2.7 0.9 0.9 2.7
uQ, f,day 56,683 52,420 62,443 63,832 66,610 440 406 478 471 456 2.3 2.3 2.5 2.5 2.4
r:jdyk yd hka;% fldgia 26,899 27,147 29,755 35,851 40,973 211 210 228 264 281 1.1 1.2 1.2 1.4 1.5
lv∞is yd >k lv∞is 46,370 49,091 63,992 64,851 70,897 363 380 490 477 487 1.9 2.1 2.5 2.5 2.5
wfkl=;a 168,511 183,815 210,967 238,205 247,972 1,321 1,425 1,616 1,752 1,703 6.9 7.9 8.3 9.3 8.8
3. wdfhdack NdKav 582,921 548,604 542,169 620,730 757,340 4,590 4,253 4,152 4,567 5,198 23.9 23.6 21.4 24.1 26.8
f.dvke.s,s øjH 157,437 175,054 170,901 184,176 228,538 1,237 1,357 1,309 1,352 1,569 6.4 7.5 6.7 7.1 8.1
m%jdyk WmlrK 124,773 86,170 92,367 125,927 128,473 992 668 707 931 880 5.2 3.7 3.6 4.9 4.5
hka;%iQ;% yd WmlrK 300,138 286,631 278,257 309,811 399,090 2,356 2,222 2,131 2,278 2,741 12.3 12.3 11.0 12.0 14.1
wfkl=;a 573 748 644 816 1,239 5 6 5 6 8 … … … … …
4. tl;=j ^YS¾I 1" 2 yd 3& 2,438,423 2,321,340 2,533,281 2,570,315 2,824,358 19,163 17,989 19,402 18,919 19,387 99.9 99.9 99.9 99.9 99.9
5. j¾. fkdl< wdkhk 3,455 1,788 1,882 2,151 1,902 28 14 14 16 13 0.1 0.1 0.1 0.1 0.1
6. uqΩ¿ wdkhk 2,441,879 2,323,128 2,535,163 2,572,467 2,826,260 19,190 18,003 19,417 18,935 19,400 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
^w& ;djld,sl uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj
,xld whs'´'iS' iud.u
iSudiys; mS%ud ,xld iud.u
iSudiys; fifrkaäí µa,dr® ñ,aia mqoa.,sl iud.u
Y%S ,xld fr®.=j
Y%S ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 78 jeks⁄ ixLHd igyk
wdkhk ixhq;sh
t'c' fvd,r®
remsh,a ñ,shk
ñ,shk
md˙fNda.sl NdKav wka;r® NdKav wdfhdack NdKav
ld,m˙Éf√oh
wdydruh fr†ms<s yd ;s˙Û= hka;%iQ;% wfkl=;a uqΩ uqΩ
wdydr yd fkdjk ms˙my≥ l< m%jdyk f.dvke.s,s wdkhk wdkhk wdkhk
md˙fNda.sl fndrf;,a fr†ms<s yd fmdfydr wfkl=;a yd wfkl=;a
mdk jr®. Lkscf;,a Wmdx. b˙Û= WmlrK øjH
NdKav WmlrK
2012 166,003 214,965 157,758 467,058 289,546 46,352 39,859 473,961 300,138 124,773 157,437 573 3,455 2,441,879 19,190
2013 176,423 234,573 182,064 352,984 264,302 41,551 30,972 489,868 286,631 86,170 175,054 748 1,788 2,323,128 18,003
2014 213,308 289,713 187,760 391,651 303,907 52,844 35,591 516,338 278,257 92,367 170,901 644 1,882 2,535,163 19,417
2015 220,828 419,524 100,578 244,148 311,965 48,658 39,573 564,312 309,811 125,927 184,176 816 2,151 2,572,467 18,935
2016 ^w& 237,036 391,826 86,969 246,233 393,896 36,221 19,904 654,932 399,090 128,473 228,538 1,239 1,902 2,826,260 19,400
2014 m<uqq ldr®;=j 44,171 57,846 60,897 121,593 69,051 11,639 9,397 117,406 71,551 16,825 39,891 95 298 620,660 4,748
fojk ldr®;=j 49,823 57,004 40,640 91,019 67,916 14,398 9,006 113,005 57,667 11,768 39,847 137 512 552,744 4,237
f;jk ldr®;=j 55,662 81,659 48,712 116,477 80,736 14,016 3,896 133,471 72,526 30,197 44,000 70 627 682,049 5,237
isõjk ldr®;=j 63,651 93,204 37,512 62,562 86,203 12,791 13,292 152,455 76,513 33,577 47,163 342 445 679,710 5,194
2015 m<uqq ldr®;=j 61,255 96,478 23,037 60,053 77,855 10,182 7,259 138,894 77,558 39,443 41,824 220 280 634,338 4,792
fojk ldr®;=j 54,399 94,526 23,796 76,516 80,613 13,102 11,341 135,624 74,249 28,993 40,245 109 996 634,507 4,755
f;jk ldr®;=j 49,985 116,214 26,205 52,245 70,883 15,546 8,366 141,318 68,673 31,716 47,044 121 502 628,816 4,640
isõjk ldr®;=j 55,189 112,307 27,539 55,334 82,615 9,828 12,608 148,477 89,331 25,776 55,063 366 374 674,806 4,748
2016 ^w& m<uqq ldr®;=j 57,507 102,161 13,817 45,167 100,538 7,838 5,911 149,210 102,546 22,701 53,482 272 193 661,342 4,594
fojk ldr®;=j 54,533 90,209 24,916 72,468 93,993 11,356 4,899 160,630 95,594 19,320 56,428 198 703 685,249 4,727
f;jk ldr®;=j 59,445 99,556 19,905 50,875 93,117 10,118 4,578 156,911 92,924 30,447 54,788 186 522 673,373 4,625
isõjk ldr®;=j 65,551 99,900 28,332 77,724 106,248 6,909 4,517 188,181 108,025 56,005 63,839 583 483 806,297 5,454
2015 ckjd˙ 22,303 29,967 10,094 23,034 26,313 2,802 1,332 47,143 31,645 11,990 14,358 131 109 221,221 1,682
fmnrjd˙ 19,370 27,410 12,943 19,436 28,013 410 2,634 44,649 23,020 9,337 15,679 53 58 203,013 1,530
udr®;= 19,582 39,101 - 17,583 23,529 6,971 3,294 47,102 22,893 18,115 11,786 36 112 210,104 1,581
wfm%a,a 19,804 30,165 - 26,573 24,026 1,318 4,211 44,353 25,217 9,312 12,364 44 692 198,080 1,490
uehs 17,612 28,947 11,509 23,767 27,398 4,621 3,349 48,065 23,237 9,561 13,346 20 220 211,652 1,585
cqks 16,983 35,414 12,288 26,176 29,189 7,162 3,781 43,206 25,794 10,119 14,534 45 84 224,775 1,679
cQ,s 17,741 37,697 5,940 17,197 26,877 3,356 867 46,290 23,947 10,798 14,133 29 187 205,058 1,534
wf.daia;= 16,211 40,060 10,581 14,387 20,644 1,885 2,109 49,299 21,564 10,779 16,319 44 72 203,954 1,523
iema;eïnr® 16,033 38,457 9,684 20,661 23,362 10,305 5,389 45,728 23,162 10,139 16,592 48 243 219,804 1,583
Tlaf;danr® 15,628 41,279 10,106 20,213 24,174 2,028 5,638 53,455 29,514 10,793 17,780 112 103 230,823 1,638
fkdjeïnr® 18,119 37,408 4,691 20,418 23,817 2,786 2,954 43,410 27,708 7,681 18,844 103 110 208,049 1,465
foieïnr® 21,442 33,619 12,743 14,702 34,624 5,014 4,016 51,612 32,109 7,302 18,439 150 161 235,933 1,645
2016 ^w& ckjd˙ 17,078 32,372 6,522 14,616 36,110 6,193 1,697 50,184 36,773 7,566 19,427 132 70 228,739 1,589
fmnrjd˙ 17,643 32,094 3,592 14,416 32,388 1,463 2,367 49,975 30,260 7,600 15,238 75 47 207,158 1,439
udr®;= 22,786 37,695 3,703 16,134 32,039 182 1,847 49,051 35,513 7,535 18,818 65 76 225,444 1,566
wfm%a,a 16,887 28,621 4,388 21,770 28,538 7,357 1,870 48,159 30,627 5,375 16,369 49 213 210,222 1,461
uehs 17,690 30,102 4,866 22,183 34,166 3,138 2,089 57,572 32,330 7,143 20,026 48 209 231,560 1,590
cqks 19,956 31,486 15,662 28,515 31,290 862 940 54,900 32,638 6,802 20,033 101 282 243,467 1,676
cQ,s 17,568 29,459 4,926 15,539 28,793 1,210 545 51,454 32,668 8,290 17,581 80 226 208,339 1,433
wf.daia;= 20,763 36,566 9,981 16,066 32,034 3,360 2,994 55,533 31,871 9,660 20,986 49 245 240,109 1,649
iema;eïnr® 21,114 33,531 4,997 19,271 32,290 5,548 1,038 49,924 28,385 12,497 16,221 57 52 224,925 1,543
Tlaf;danr® 23,471 31,923 11,012 24,110 34,138 2,817 795 59,163 34,597 37,971 19,699 68 198 279,961 1,906
fkdjeïnr® 20,855 36,468 5,163 20,996 38,177 273 2,636 63,216 36,042 9,789 22,091 127 119 255,951 1,732
foieïnr® 21,225 31,509 12,156 32,618 33,934 3,819 1,086 65,802 37,386 8,245 22,050 388 167 270,384 1,816
^w& ;djld,sl uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj
,xld whs' ´' iS iud.u
iSudiys; mS%ud ,xld iud.u
iSudiys; fifrkaäí µa,dr® ñ,aia ^mqoa.,sl& iud.u
Y%S ,xld fr®.=j
YS% ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 79 jeks⁄ ixLHd igyk
m%Odk fj<| øjH wmkhk yd wdkhk
jákdlu ^remsh,a& jákdlu ^t'c' fvd,r®&
YSr®Ih
2012 2013 2014 2015 2016 ^w& 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
wmkhk
f;a
m%udKh ^ls'.%E' ñ,shk& 320 320 327 307 289 320 320 327 307 289
jákdlu ^ñ,shk& 180,429 199,446 212,588 182,054 184,778 1,412 1,542 1,628 1,340 1,269
ñ, ^ke'ú'i'$ls'.%E'& 563.94 623.91 649.44 593.08 639.88 4.41 4.82 4.97 4.37 4.39
rn¾
m%udKh ^ls'.%E' ñ,shk& 37 24 16 10 16 37 24 16 10 16
jákdlu ^ñ,shk& 15,726 9,194 5,916 3,548 4,758 125 71 45 26 33
ñ, ^ke'ú'i'$ls'.%E'& 420.74 389.81 362.83 342.03 294.33 3.35 3.02 2.78 2.52 2.02
fmd,a
m%udKh ^f.ä ñ,shk& 351 379 716 552 765 351 379 716 552 765
jákdlu ^ñ,shk& 10,101 11,118 27,970 30,123 31,477 80 86 214 222 216
ñ, ^f.ählg ke'ú'i'& 28.80 29.36 39.08 54.54 41.16 0.23 0.23 0.30 0.40 0.28
ue‚◊la ^we&
m%udKh ^lerÜ oyia& 9,194 14,393 12,685 12,116 12,136 9,194 14,393 12,685 12,116 12,136
jákdlu ^ñ,shk& 14,211 16,084 21,831 21,322 20,750 111 125 167 157 143
ñ, ^ke'ú'i'$lerÜ& 1,545.74 1,117.50 1,721.09 1,759.82 1,709.76 12.11 8.66 13.18 12.95 11.74
uqΩ¿ jákdlu 279,368 290,970 312,437 287,508 283,557 2,191 2,252 2,393 2,119 1,947
wdkhk
iy,a
m%udKh ^fuá%lafgdka oyia& 36 23 600 286 30 36 23 600 286 30
jákdlu ^ñ,shk& 3,083 2,297 36,795 17,956 1,872 24 18 282 135 13
ñ, ^ñ'r'.e'$fu'fgd'& 85,228.69 100,027.85 61,322.36 62,870.34 63,398.07 674.30 779.53 469.45 473.21 434.69
;sßÕ= ^wd&
m%udKh ^fuá%lafgdka oyia& 1,084 895 1,179 1,208 948 1,084 895 1,179 1,208 948
jákdlu ^ñ,shk& 45,105 40,098 48,430 44,994 33,536 354 312 371 331 231
ñ, ^ñ'r'.e'$fu'fgd'& 41,601.29 44,824.24 41,092.42 37,251.72 35,390.85 326.60 348.78 314.70 273.67 243.41
iSks
m%udKh ^fuá%lafgdka oyia& 569 548 520 624 651 569 548 520 624 651
jákdlu ^ñ,shk& 43,872 37,187 33,332 34,164 49,919 345 289 255 253 343
ñ, ^ñ'r'.e'$fu'fgd'& 77,149.16 67,904.08 64,142.28 54,753.25 76,659.73 606.46 527.61 491.57 404.69 525.97
fndrf;,a ^wd&
m%udKh ^ner,a ñ,shk& 11 13 14 13 13 11 13 14 13 13
jákdlu ^ñ,shk& 157,758 182,064 187,760 100,578 86,969 1,248 1,413 1,438 739 596
ñ, ^ñ'r'.e'$ner,hla& 14,416.02 14,150.99 13,646.10 7,458.57 6,756.69 114.00 109.84 104.53 54.80 46.30
fmdfydr
m%udKh ^fuá%lafgdka oyia& 640 600 765 873 527 640 600 765 873 527
jákdlu ^ñ,shk& 39,859 30,972 35,591 39,573 19,904 311 239 272 290 137
ñ, ^ñ'r'.e'$fu'fgd'& 62,301.50 51,586.05 46,548.93 45,337.75 37,752.60 486.09 397.49 356.27 331.80 259.57
uqΩ¿ jákdlu 289,678 292,617 341,908 237,266 192,200 2,282 2,271 2,619 1,747 1,319
^w& ;djld,sl uQ,hka( ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:dj
^wd& .,mk ,o ,xld whs'´'iS' iud.u iy
^we& cd;sl ue◊la iy iajr®KdNrK wêld˙h jdr®;d lr we;s wdldrhg wfkl=;a Lkscf;,a wmkhklrejka
^f.jqvd yd rΩ ueKsla wdkhk iy m%;swmkhk yer& cd;sl ue◊la iy iajr®KdNrK wêld˙h
iSudiys; mS%ud ,xld iud.u
iSudiys; fifrkaäí µa,dr® ñ,aia mqoa.,sl iud.u
Y%S ,xld fr®.=j
Y%S ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 80 jeks⁄ ixLHd igyk
wmkhk fj<| ÈYdj ^w&
jákdlu ^t'c' fvd,r® ñ,shk&
2012 2013 2014 2015 2016 ^wd&
rgj,a jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh
^]& ^]& ^]& ^]& ^]&
m%Odk;u wmkhk .ukdka;
wefu˙ld tlai;a ckmoh 2,126 21.7 2,494 24.0 2,731 24.5 2,810 26.6 2,810 27.3
tlai;a rdcOdksh 1,059 10.8 1,078 10.4 1,116 10.0 1,029 9.8 1,044 10.1
bka†hdj 567 5.8 544 5.2 625 5.6 643 6.1 554 5.4
cr®uksh 455 4.7 468 4.5 498 4.5 476 4.5 500 4.9
b;d,sh 508 5.2 511 4.9 614 5.5 434 4.1 430 4.2
fn,a‚hu - ,laiïnr®.a 533 5.5 449 4.3 316 2.8 283 2.7 338 3.3
tlai;a wrdì tór® rdcHh 223 2.3 237 2.3 277 2.5 276 2.6 234 2.3
uyck Ök iuQydKavj q 113 1.2 131 1.3 188 1.7 308 2.9 211 2.0
fkor®,ka;h 159 1.6 191 1.8 243 2.2 220 2.1 208 2.0
cmdkh 217 2.2 224 2.2 237 2.1 216 2.0 202 2.0
fjk;a wmkhk .ukdka;
´iafÜ%,shdj 135 1.4 156 1.5 164 1.5 160 1.5 166 1.6
wir®nhscdkh 46 0.5 52 0.5 56 0.5 47 0.4 47 0.5
nx.,dfoaYh 57 0.6 82 0.8 90 0.8 93 0.9 112 1.1
n%iS,h 38 0.4 63 0.6 55 0.5 44 0.4 44 0.4
lekvdj 144 1.5 152 1.5 172 1.5 181 1.7 180 1.7
Ñ,S 31 0.3 35 0.3 44 0.4 38 0.4 39 0.4
B‚ma;=j 42 0.4 44 0.4 41 0.4 42 0.4 37 0.4
m%xYh 177 1.8 195 1.9 264 2.4 193 1.8 157 1.5
fydxfldx 110 1.1 131 1.3 141 1.3 136 1.3 139 1.3
bka≥kSishdj 89 0.9 37 0.4 45 0.4 35 0.3 42 0.4
brdkh 196 2.0 205 2.0 181 1.6 156 1.5 173 1.7
brdlh 87 0.9 90 0.9 92 0.8 105 1.0 112 1.1
whr®,ka; ckrch 27 0.3 43 0.4 50 0.4 35 0.3 37 0.4
BY%dh,h 75 0.8 100 1.0 130 1.2 118 1.1 90 0.9
fcdar®odkh 44 0.5 44 0.4 45 0.4 38 0.4 33 0.3
l=fõgh 33 0.3 59 0.6 53 0.5 40 0.4 29 0.3
f,nkkh 15 0.2 20 0.2 27 0.2 25 0.2 31 0.3
,sìhdj 68 0.7 22 0.2 46 0.4 33 0.3 46 0.4
uef,aishdj 69 0.7 47 0.5 45 0.4 37 0.3 36 0.3
ud,†jhsk 53 0.5 59 0.6 88 0.8 77 0.7 95 0.9
fulaisfldaj 104 1.1 102 1.0 112 1.0 106 1.0 132 1.3
mdlsia:dkh 83 0.8 83 0.8 74 0.7 73 0.7 64 0.6
fmda,ka;h 40 0.4 47 0.5 53 0.5 43 0.4 46 0.4
reishdj 262 2.7 280 2.7 274 2.5 194 1.8 182 1.8
fi!† wrdìh 60 0.6 64 0.6 73 0.7 81 0.8 65 0.6
isx.mamQrej 100 1.0 105 1.0 141 1.3 83 0.8 114 1.1
iaf,dajelshd ckrch 18 0.2 21 0.2 35 0.3 32 0.3 37 0.4
ol=Kq wm%sldj 26 0.3 31 0.3 33 0.3 32 0.3 33 0.3
ol=Kq fld˙hdj 44 0.5 78 0.8 73 0.7 64 0.6 69 0.7
iamd[a[h 57 0.6 67 0.6 65 0.6 76 0.7 82 0.8
iaùvkh 62 0.6 61 0.6 71 0.6 64 0.6 69 0.7
iaúÜir®,ka;h 100 1.0 107 1.0 130 1.2 97 0.9 98 1.0
is˙hdj 107 1.1 97 0.9 62 0.6 48 0.5 55 0.5
;dhsjdkh 25 0.3 31 0.3 39 0.4 44 0.4 39 0.4
;dhs,ka;h 92 0.9 66 0.6 68 0.6 53 0.5 48 0.5
;=r®lsh 139 1.4 192 1.8 260 2.3 180 1.7 151 1.5
hqlafr®kh 58 0.6 59 0.6 42 0.4 22 0.2 28 0.3
úhÜkduh 21 0.2 42 0.4 74 0.7 73 0.7 95 0.9
fjk;a 881 9.0 895 8.6 776 7.0 852 8.1 730 7.1
hqfrdamd ix.uh ^we& 3,228 33.0 3,273 31.5 3,492 31.4 3,024 28.7 3,101 30.1
wdishdkq ksIaldYk ix.uh ^wE& 957 9.8 979 9.4 1,064 9.6 1,048 9.9 1,001 9.7
ol=Kq wdishdkq l,dmSh iyfhda.;
s d ix.uh ^b& 762 7.8 773 7.4 882 7.9 891 8.4 827 8.0
ueofmrÈ. rgj,a ^B& 989 10.1 1,117 10.7 1,210 10.9 1,068 10.1 965 9.4
wdishd - Ydka;slr fj<| .súiqu (APTA) ^W& 782 8.0 835 8.0 978 8.8 1,109 10.5 950 9.2
nyqwdxYsl ;dlaI‚l iy wd¾Ól iyfhda.s;djh
Wfoid jk fnx.d, fndlafla rgj, uQ,sl;ajh
(BIMSTEC) ^W!& 718 7.3 698 6.7 789 7.1 795 7.5 717 7.0
iajdëk fmdÿ rdcH uKav,Sh rgj,a (CIS) ^t& 397 4.1 419 4.0 403 3.6 284 2.7 274 2.7
^w& fuys i|yka lr fkdue;s ishÆu rgj,a i|yd jk wmkhkhka idfmalaIj l=vd w.hka fõ' uQ,hka( cd;sl ue◊la yd iajr®KdNrK wêld˙h
^wd& ;djld,sl Y%S ,xld fr®.=j
^we& hqfrdamd ix.ufha idud‚lhka jkafka Tiaá%hdj" fn,a‚hu-,laiïnr®.a" n,af.a˙hdj" fl%dtAIshdj" ihsm%ih" fpla ckrch" Y%S ,xld uy nexl=j
fvkaudr®lh" tiaf;dakshdj" µska,ka;h" m%xYh" cr®uksh" .S%ish" yxf.a˙hdj" whr®,ka;h" b;d,sh" ,eÜúhdj" ,s;=fõkshdj"
fuda,agdj" fkor®,ka;h" fmda,ka;h" mD;=.d,h" refïkshdj" iaf,dajelshd ckrch" iaf,dafõkshdj" iamd[a[h" iaùvkh iy
tlai;a rdcOdkshhs'
^wE& wdishdkq ksIaldYk ix.ufha idud‚lhka jkafka nx.,dfoaYh" N+;dkh" bka†hdj" brdkh" ud,†jhsk" ñhkaudrh" fkamd,h"
mdlsia:dkh iy Y%S ,xldjhs'
^b& ol=Kq wdishdkq l,dmSh iyfhda.s;d iuqΩfõ idud‚lhka jkafka weµa.ksia:dkh" nx.,dfoaYh" N+;dkh" bka†hdj" ud,†jhsk"
fkamd,h" mdlsia:dkh iy Y%S ,xldjhs'
^B& ueofmr†. rgj,g wh;ajkafka nyfr®ka" brdkh" brdlh" BY%dh,h" fcdar®odkh" l=fõgh" ´udkh" m,ia;Skh" lgdr®" fi!†
wrdìh" is˙hdj" ;=r®lsh" tlai;a wrdì tñr® rdcHh iy fhaukhhs'
^W& wdishd-Ydka;slr fj<| .súiqug wh;a idud‚lhka jkafka nx.,dfoaYh" Ökh" bka†hdj" ,d´ih" fudxf.da,shdj" ol=Kq
fld˙hdj iy Y%S ,xldjhs'
^W!& nyq wdxYsl ;dCI◊l iy wdr®:sl iyfhda.s;djh Wfoid jk fnx.d, fndlafla rgj, uQ,sl;ajhg wh;a idud‚lhka jkafka
nx.,dfoaYh" N+;dkh" bka†hdj" ñhkaudrh" fkamd,h" ;dhs,ka;h iy Y%S ,xldjhs'
^t& iajdëk fmd≥ rdcH uKav,hg wh;a jkafka wdr®fïkshdj" wir®ncdkh" fn,dreia" lilia:dkh" lsr®.Sia;dkh" fud,afvdajd"
reishdj" ;‚lsia:dkh" gr®lafuksia:dkh" hqlafr®kh iy Wiafnlsia:dkhhs'
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 81 jeks⁄ ixLHd igyk
wdkhk fj<| ÈYdj ^w&
jákdlu ^t'c' fvd,r® ñ,shk&
2012 2013 2014 2015 2016 ^wd&
rgj,a jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh jákdlu odhl;ajh
^]& ^]& ^]& ^]& ^]&
m%Odk;u wdkhk uQ,hka
uyck Ök iuqydKavqj 2,667 13.9 2,953 16.4 3,494 18.0 3,712 19.6 4,215 21.7
bka†hdj 3,640 19.0 3,171 17.6 4,023 20.7 4,268 22.5 3,815 19.7
isx.mamQrej 1,683 8.8 1,682 9.3 1,260 6.5 1,063 5.6 1,175 6.1
tlai;a wrdì tór® rdcHh 1,289 6.7 1,179 6.6 1,838 9.5 1,067 5.6 1,119 5.8
cmdkh 552 2.9 668 3.7 941 4.8 1,389 7.3 950 4.9
uef,aishdj 811 4.2 570 3.2 745 3.8 508 2.7 638 3.3
wefu˙ld tlai;a ckmoh 234 1.2 416 2.3 492 2.5 471 2.5 539 2.8
;dhs,ka;h 458 2.4 437 2.4 442 2.3 497 2.6 515 2.7
;dhsjdkh 365 1.9 435 2.4 443 2.3 460 2.4 496 2.6
fydxfldx 605 3.2 430 2.4 351 1.8 365 1.9 466 2.4
4'2 jl% fiajd kshqla;s ixLHdj 95,007 157,600 170,100 183,506 189,544
^w& ;djld,sl uQ,h( YS% ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h
^wd& .=jka iud.ï" ixpdrl ksfhda‚; wdh;k iy ixpdrl fiajd imhk wdh;k o we;=<;a fõ'
^we& ixfYdaê;
^wE& weia;fïka;=
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 83 jeks⁄ ixLHd igyk
ixpdrl jHdmdrfha m%dfoaYSh jHdma;sh ms<sn| o¾Yl lSmhla ^w&
2012 2013 2014 2015 2016 ^wd&
ixpdrl m%foaYh kjd;eka ldur úfoaYSh kjd;eka ldur úfoaYSh kjd;eka ldur úfoaYSh kjd;eka ldur úfoaYSh kjd;eka ldur úfoaYSh
ixLHdj ixLHdj ixpdrlhska ixLHdj ixLHdj ixpdrlhska ixLHdj ixLHdj ixpdrlhska ixLHdj ixLHdj ixpdrlhska ixLHdj ixLHdj ixpdrlhska
.;l< .;l< .;l< .;l< .;l<
rd;%S .Kk rd;%S .Kk rd;%S .Kk rd;%S .Kk rd;%S .Kk
^oyia& ^oyia& ^oyia& ^oyia& ^oyia&
uqΩ¿ Èjhsk 269 15,510 5,039 279 16,223 5,793 310 18,078 7,786 354 19,377 8,945 382 22,336 10,595
fm!rd◊l k.r 59 2,901 875 62 3,115 1,159 71 3,493 1,391 78 3,601 1,495 82 3,990 1,821
fld<U k.rh 20 3,054 1,244 21 3,149 1,095 25 3,612 1,733 32 3,966 1,907 34 4,319 2,213
kef.kysr fjr<nv 10 296 81 14 588 156 19 802 307 22 895 340 25 1,121 427
uy fld<U 57 2,856 1,071 56 2,896 1,023 57 2,866 1,283 61 3,041 1,541 62 3,184 1,560
Wvrg 20 743 162 22 815 329 23 766 335 29 1,035 468 32 1,178 525
ol=Kq fjr<nv 103 5,660 1,606 102 5,639 2,024 111 6,488 2,721 128 6,787 3,174 142 8,437 4,024
m%d:ñl wdodhï 127 2,140 -2,013 120 2,304 -2,184 17,253 291,994 -274,740 17,530 334,583 -317,053
fiajl jegqma 19 83 -63 16 67 -51 2,635 11,209 -8,574 2,291 9,692 -7,401
wdfhdack wd∞hï 108 2,058 -1,950 105 2,238 -2,133 14,618 280,785 -266,167 15,239 324,891 -309,652
Rcq wdfhdack 17 787 -771 12 953 -941 2,242 108,811 -106,569 1,810 139,267 -137,457
,dNdxY 17 435 -419 12 504 -491 2,242 60,271 -58,030 1,810 73,328 -71,518
m%;s-wdfhda‚; bmehqï - 352 -352 - 450 -450 - 48,540 -48,540 - 65,939 -65,939
úúO wdfhdack - 844 -844 - 831 -831 - 114,130 -114,130 - 119,720 -119,720
ysñlï - 80 -80 - 75 -75 - 10,879 -10,879 - 10,932 -10,932
fmd,S - 764 -764 - 756 -756 - 103,251 -103,251 - 108,788 -108,788
flá ld,Sk - 27 -27 - 1 -1 - 3,546 -3,546 - 158 -158
†.= ld,Sk - 737 -737 - 755 -755 - 99,704 -99,704 - 108,630 -108,630
wfkl=;a wdfhdack 25 426 -401 45 453 -408 3,431 57,844 -54,413 6,513 65,904 -59,391
ixÑ; j;alï 66 - 66 47 - 47 8,946 - 8,946 6,916 - 6,916
oaú;shsl wdodhï 7,007 814 6,193 7,260 807 6,453 952,568 110,486 842,082 1,057,281 117,498 939,782
rch ^B& 27 - 27 19 - 19 3,610 - 3,610 2,792 - 2,792
fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK 6,980 814 6,167 7,242 807 6,434 948,957 110,486 838,471 1,054,489 117,498 936,990
cx.u .sKqu 24,078 25,960 -1,883 24,829 26,771 -1,942 3,270,886 3,528,410 -257,524 3,614,860 3,894,571 -279,712
cx.u iy m%d.aOk .sKqu 24,148 25,985 -1,836 24,875 26,792 -1,917 3,280,448 3,531,716 -251,268 3,621,654 3,897,585 -275,930
^w& by; b†˙m;a ls¯u yels;dla ≥rg cd;Hka;r uQ,H wruqof,a f.jqï ;=,k w;afmdf;ys ^BPM& 6 jk ixialrKhg wkqj b†˙m;a lr we;' ^iïnkaOhs&
^wd& ixfYdaê;
^we& ;djld,sl
^wE& wmkhk ke'ú'i w.h wkqj;a wdkhk ñ'r'.e' w.h wkqj;a jdr®;dlr we;'
^b& wfkajdislhkag iemhQ u.S fiajdjka" m%jdyk fiajdjkays we;=<;a fõ'
^B& úúO fhdackd l%u" wdydr yd fj<| øjH" uQ,H yd ;dlaI◊l wdOdr jYfhka ,enqKq m%odk we;=<;a fõ'
^W& jHdmD;s wdOdr f,i ,enqKq m%∞k we;=<;a fõ'
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 84 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
wfkl=;a wdfhdack 2,614 31,387 2,931 31,519 376,573 4,521,749 439,072 4,721,574
uqo,a iy ;ekam;= 701 3,051 706 2,442 100,988 439,502 105,732 365,748
uy nexl=j - 1,105 - 403 - 159,117 - 60,372
flá ld,Sk - 5 - 3 - 648 - 452
†.= ld,Sk - 1,100 - 400 - 158,469 - 59,920
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 701 1,946 706 2,039 100,988 280,385 105,732 305,376
flá ld,Sk 539 1,946 535 2,039 77,662 280,385 80,091 305,376
†.= ld,Sk 162 - 171 - 23,326 - 25,641 -
Kh - 25,936 - 26,530 - 3,736,391 - 3,974,137
uy nexl=j - 692 - 554 - 99,721 - 82,977
cd'uQ' wruqof,ka ,o Kh - 692 - 554 - 99,721 - 82,977
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k - 5,070 - 4,562 - 730,332 - 683,429
flá ld,Sk - 3,816 - 3,209 - 549,768 - 480,638
†.= ld,Sk - 1,253 - 1,354 - 180,563 - 202,791
rch - 16,147 - 17,295 - 2,326,106 - 2,590,717
†.= ld,Sk - 16,147 - 17,295 - 2,326,106 - 2,590,717
wfkl=;a wxY ^b& - 4,028 - 4,119 - 580,233 - 617,015
†.= ld,Sk - 4,028 - 4,119 - 580,233 - 617,015
fj<| Kh iy w;a;sldrï 677 1,375 610 1,483 97,464 198,022 91,358 222,187
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 96 - 93 - 13,791 - 13,871 -
flá ld,Sk 96 - 93 - 13,791 - 13,871 -
wfkl=;a wxY ^B& 581 1,375 517 1,483 83,673 198,022 77,487 222,187
flá ld,Sk 581 1,375 517 1,483 83,673 198,022 77,487 222,187
wfkl=;a ,eìh hq;=$f.úh hq;= .sKqï 1,236 478 1,615 533 178,121 68,887 241,982 79,864
uy nexl=j ^W& - 478 - 533 - 68,887 - 79,864
flá ld,Sk - 478 - 533 - 68,887 - 79,864
;ekam;= Ndr.kakd wdh;k 1,236 - 1,615 - 178,121 - 241,982 -
flá ld,Sk 1,236 - 1,615 - 178,121 - 241,982 -
1' m%jdyk fiajd 462 402 462 526 632 58,776 51,709 60,232 71,225 91,980
,eîï 1,634 1,784 1,923 2,105 2,250 208,620 230,275 251,086 286,017 327,581
f.ùï 1,172 1,382 1,462 1,579 1,618 149,844 178,566 190,854 214,792 235,601
2' ixpdrl 328 527 1,169 1,561 1,977 41,755 68,299 152,628 212,510 287,922
,eîï 1,039 1,715 2,431 2,981 3,518 132,427 221,720 317,479 405,492 512,373
f.ùï 710 1,188 1,263 1,420 1,542 90,671 153,422 164,851 192,982 224,451
3' úÿ,s ikafoaY" mß.Kl iy f;dr;=re fiajd 466 351 350 375 416 59,488 45,358 45,668 51,022 64,213
,eîï 673 719 748 805 858 85,909 92,792 97,652 109,314 124,934
f.ùï 207 368 398 429 443 26,421 47,434 51,984 58,292 60,721
6' uQ,H fiajd -46 -93 -94 -126 -151 -5,843 -11,897 -12,249 -16,983 -21,960
,eîï 232 235 256 254 252 29,656 30,371 33,387 34,485 36,633
f.ùï 279 328 350 380 403 35,500 42,268 45,636 51,468 58,593
7' fjk;a jHdmdßl fiajd -8 -15 -16 -21 -25 -974 -1,983 -2,041 -2,831 -3,660
,eîï 39 39 43 42 42 4,943 5,062 5,564 5,747 6,106
f.ùï 46 55 58 63 67 5,917 7,045 7,606 8,578 9,766
8' rcfha úhoï ^fjk;a ;ekl i|yka fkdjk& -24 -45 -45 -48 -35 -3,108 -5,795 -5,920 -6,563 -4,991
,eîï 27 28 31 31 33 3,408 3,674 4,071 4,179 4,843
f.ùï 51 73 77 79 68 6,516 9,468 9,991 10,741 9,835
uq¿ fiajd 1,262 1,180 1,880 2,325 2,879 160,755 152,521 245,496 316,170 423,053
,eîï 3,800 4,685 5,605 6,397 7,138 484,936 605,104 731,863 869,634 1,039,283
f.ùï 2,538 3,505 3,725 4,072 4,259 324,181 452,583 486,367 553,464 616,230
1' fiajl jegqma -20 -51 -50 -63 -51 -2,500 -6,561 -6,505 -8,574 -7,401
,eîï 14 15 19 19 16 1,807 1,959 2,417 2,635 2,291
f.ùï 34 66 68 83 67 4,308 8,520 8,922 11,209 9,692
2' wdfhdack wdodhï -1,199 -1,701 -1,758 -1,950 -2,133 -152,389 -219,525 -229,567 -266,167 -309,652
,eîï 128 117 137 108 105 16,330 15,045 17,846 14,618 15,239
f.ùï 1,327 1,817 1,895 2,058 2,238 168,719 234,570 247,413 280,785 324,891
uq¿ m%d:ñl wdodhï -1,219 -1,751 -1,808 -2,013 -2,184 -154,889 -226,086 -236,073 -274,740 -317,053
,eîï 142 132 155 127 120 18,137 17,003 20,263 17,253 17,530
f.ùï 1,361 1,883 1,963 2,140 2,304 173,027 243,090 256,336 291,994 334,583
1' fm!oa.,sl ixl%du 5,339 5,619 6,199 6,167 6,434 681,714 725,960 809,437 838,471 936,990
,eîï ^úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK& 5,985 6,407 7,018 6,980 7,242 763,980 827,689 916,344 948,957 1,054,489
f.ùï 646 788 819 814 807 82,266 101,728 106,906 110,486 117,498
uqΩ¿ oaú;Shsl wdodhï 5,392 5,639 6,227 6,193 6,453 688,613 728,678 813,128 842,082 939,782
,eîï 6,038 6,428 7,046 7,007 7,260 770,879 830,407 920,035 952,568 1,057,281
f.ùï 646 788 819 814 807 82,266 101,728 106,906 110,486 117,498
^w& cd;Hka;r uQ,H wruqof,a f.jqï ;=,k w;afmdf;ys ^BPM& 6 jk ixialrKhg wkqj b†˙m;a lr we;' uQ,hka( YS% ,xld ixpdrl ixjr®Ok wêld˙h
^wd& ixfYdaê; YS% ,xld uy nexl=j
^we& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 87 jeks ixLHd igyk
úfoaY fiajd kshqla;slhskaf.a fm%aIK
t'c'fvd,r® ñ,shk remsh,a ñ,shk m%;sY;hla jYfhka
m%Njh
2012 2013 2014 2015 2016 ^w& 2012 2013 2014 2015 2016 ^w& 2012 2013 2014 2015 2016 ^w&
1' ueo fmr†. 3,358 3,562 3,902 3,769 3,889 428,593 460,195 509,487 512,437 566,260 56.1 55.6 55.6 54.0 53.7
2' hqfrdamd ix.uh 1,071 1,160 1,270 1,222 1,282 136,752 149,812 165,858 166,068 186,645 17.9 18.1 18.1 17.5 17.7
3' wE; fmr†. wdishdj 509 557 611 698 739 64,938 72,009 79,722 94,896 107,558 8.5 8.7 8.7 10.0 10.2
4' wfkl=;a hqfrdamd rgj,a 275 308 337 307 333 35,143 39,729 43,984 41,754 48,506 4.6 4.8 4.8 4.4 4.6
5' W;=re wefu˙ldj 174 186 204 209 210 22,155 24,003 26,574 28,469 30,580 2.9 2.9 2.9 3.0 2.9
6' .s◊fldK †. wdishdj 263 288 316 391 398 33,615 37,246 41,235 53,142 57,997 4.4 4.5 4.5 5.6 5.5
7' ´iafÜ%,shdj iy kjiS,ka;h 132 147 161 161 174 16,808 19,037 21,076 21,826 25,308 2.2 2.3 2.3 2.3 2.4
8' ol=Kq wdishdj 90 83 91 98 109 11,460 10,760 11,912 13,285 15,817 1.5 1.3 1.3 1.4 1.5
9' ol=Kq yd uOHu wefu˙ldj 48 58 63 63 51 6,112 7,449 8,247 8,541 7,381 0.8 0.9 0.9 0.9 0.7
10' wfkl=;a 66 58 63 63 58 8,404 7,449 8,247 8,541 8,436 1.1 0.9 0.9 0.9 0.8
tl;=j 5,985 6,407 7,018 6,980 7,242 763,980 827,689 916,344 948,957 1,054,489 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0
5' Rcq wdfhdack( wka;¾ iud.ï Kh ^t& 2,544 2,613 2,802 333,389 376,455 419,712
26' tlai;a wrdì tór® rdcHh ärdï 34.6204 35.5984 35.6779 39.2305 40.7852
27' tlai;a rdcOdksh iagr®,ska mjqu 205.4728 215.5790 204.0427 213.5724 184.0443
28' wefu˙ld tlai;a ckmoh fvd,rh 127.1608 130.7530 131.0486 144.0623 149.8000
uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 90 jeks ixLHd igyk
m%Odk jHjydr uqo,aj, idudkH úksuh wkqmd;sl" kdñl iM, úksuh wkqmd;sl ^kd'i'ú'w'&
iy uQ¾; iM, úksuh wkqmd;slj, ^uQ'i'ú'w'& udisl o¾Yl w.hka
úfoaY uqo,a tallhl jákdlu YS% ,xld remsh,aj,ska udisl or®Ylh ^idudkHh&
ld,m˙Éf√oh tlai;a kd'i'ú'w uQ'i'ú'w'
bka†hdkq cmka ì%;dkH
ckmo hQfrda ú'.e'ys' ^w& ^wd&^we& ^wd&^wE&^b&
remsh, fhka mjqu
fvd,rh (2010=100) (2010=100)
2012 2.3932 1.5992 202.2791 127.6034 164.0061 195.3769 90.44 95.63
2013 2.2114 1.3245 202.0761 129.1099 171.5069 196.1946 91.39 101.13
2014 2.1412 1.2359 215.1580 130.5606 173.4696 198.3513 91.99 103.77
2015 2.1176 1.1227 207.9902 135.9378 150.8383 190.1633 96.61 109.50
2016 2.1663 1.3442 197.1510 145.6016 161.1577 202.3873 92.46 106.94
2014 m<uq ldr®;=j 2.1166 1.2710 216.3746 130.7196 179.1883 201.4479 91.19 103.31
fojk ldr®;=j 2.1830 1.2769 219.5991 130.4519 178.8799 201.5976 90.48 102.16
f;jk ldr®;=j 2.1516 1.2537 217.6726 130.2299 172.7955 198.3368 91.62 104.10
isõjk ldr®;=j 2.1145 1.1442 207.1202 130.8570 163.5013 192.2848 94.67 105.52
2015 m<uq ldr®;=j 2.1262 1.1103 200.6213 132.3989 148.9475 186.0458 97.67 111.33
fojk ldr®;=j 2.1031 1.0996 204.9512 133.4459 147.7712 186.6432 97.30 109.55
f;jk ldr®;=j 2.0855 1.1090 209.9662 135.4817 150.6216 189.8040 97.36 110.10
isõjk ldr®;=j 2.1567 1.1706 215.7746 142.1257 155.7956 197.7866 94.10 107.02
2016 m<uq ldr®;=j 2.1323 1.2486 206.1207 143.9429 158.7061 200.1338 93.80 107.39
fojk ldr®;=j 2.1668 1.3439 208.0738 144.9908 163.7342 204.3136 91.53 105.76
f;jk ldr®;=j 2.1749 1.4225 191.3711 145.6008 162.4952 203.3130 91.91 106.90
isõjk ldr®;=j 2.1901 1.3586 183.5117 147.8076 159.6573 201.7467 92.60 107.69
2015 ckjd˙ 2.1158 1.1106 199.5850 131.5508 152.8360 187.0546 97.37 112.67
fmnrjd˙ 2.1375 1.1181 203.6902 132.7293 150.7614 187.4411 97.15 110.34
udr®;= 2.1264 1.1037 199.0744 132.8990 143.9609 184.0035 98.48 110.98
wfm%a,a 2.1198 1.1126 199.1076 132.8993 143.7708 184.0732 98.06 110.34
uehs 2.0934 1.1055 206.7718 133.4960 148.9512 187.5279 96.84 108.71
cqks 2.0967 1.0826 208.5912 133.8952 150.3230 188.1680 96.99 109.62
cQ,s 2.1013 1.0849 208.0366 133.6860 146.8058 186.6852 97.83 111.04
wf.daia;= 2.0594 1.0865 208.7735 133.8829 149.0839 187.7629 98.71 111.56
iema;eïnr® 2.0955 1.1561 213.1960 138.8769 156.1095 195.0283 95.54 107.69
Tlaf;danr® 2.1655 1.1736 215.9283 140.8945 158.3717 198.2019 93.82 105.60
fkdjeïnr® 2.1501 1.1597 216.2293 142.0248 152.7117 196.2767 94.69 107.89
foieïnr® 2.1540 1.1775 215.2096 143.4483 156.0095 198.7372 93.79 107.58
2016 ckjd˙ 2.1401 1.2175 207.6923 143.9403 156.3667 198.9429 94.47 108.84
fmnrjd˙ 2.1090 1.2540 205.9210 143.9284 159.8129 200.6292 93.92 107.68
udr®;= 2.1467 1.2745 204.7388 143.9594 159.9941 200.8542 93.02 105.64
wfm%a,a 2.1644 1.3107 205.9119 143.9001 163.2303 202.7820 91.94 105.01
uehs 2.1759 1.3377 211.6412 145.6502 164.7290 205.4662 91.05 105.14
cqks 2.1604 1.3767 206.5997 145.2836 163.2421 204.5189 91.60 107.14
cQ,s 2.1636 1.3972 191.4887 145.4070 160.8490 202.1911 92.34 108.77
wf.daia;= 2.1762 1.4366 190.9584 145.6010 163.1132 203.7215 91.77 106.30
iema;eïnr® 2.1843 1.4310 191.7134 145.7849 163.3794 203.9295 91.62 105.64
Tlaf;danr® 2.1916 1.4160 181.4898 146.8723 162.0365 202.7696 92.06 105.86
fkdjeïnr® 2.1861 1.3690 183.5349 147.7710 159.7394 201.8559 92.70 107.87
foieïnr® 2.1929 1.2836 185.7207 148.8820 156.9371 200.4954 93.05 109.34
^w& cd;Hka;r uQ,H wruqof,a .sKqï tallh jk úfYaI .ekqï ysñlï ^ú'.e'ys'& uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
^wd& úksuh wkqmd;sl" or®Ylhka wkqj wr®: olajd we;s w;r" tA wkqj wfkl=;a jHjydr uqo,aj,g idfmalaIj remshf,ys w.h jeäùu fyda
wvqùu iM, úksuh wkqmd;sl or®Ylhkays w.h by<hdu fyda my<hdu u.ska ms<sfj<ska ms<sìUq flfr®'
^we& kd'i'ú'w' hkq fj<| yjq,alrejka iy ;r.lrejkaf.ka iukaú; rgj,a 24 ys kdñl úksuh wkqmd;slhkaf.a nr ;nk ,o
idudkHhhs' nr m%udKh meig we;=<;a tla tla rg iu. is≥ lrk fj<πfuys jeo.;alu u; mokï fõ'
^wE& uQ'i'ú'w' .Kkh lrkqfha meig we;=<;a uqo,a jr®. wh;a rgj, WoaOuk fjki ^fld'md'ñ'o' u; mokïj& kd'i'ú' wkqmd;slhg
.e,mSu u.sks' 2016 jifr® uQ'i'ú'w' or®Yl w.hka ;djld,sl fõ'
^b& fld<U md˙fNda.sl ñ, or®Ylfha mokï jr®Ih 2013 g hdj;ald,Sk ùu iu. uQ'i'ú'w' kej; .Kkh lr we;'
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 91 jeks ixLHd igyk
udihg wvq udi 1 udi 2 udi 3 udi 3 g jeä tl;=j udi 1 ^]& udi 3 ^]& udi 1 ^]& udi 3 ^]&
2012 1,381.04 654.99 283.84 748.29 1,021.20 4,089.36 9.52 9.12 10.28 10.27
2013 2,878.23 857.61 231.40 485.07 920.91 5,373.22 8.14 7.78 8.61 8.61
2014 3,487.87 1,241.08 241.59 562.75 1,154.16 6,687.45 4.52 4.05 5.74 5.73
2015 2,802.98 1,636.14 450.13 687.29 1,136.10 6,712.64 5.93 5.32 5.92 5.92
2016 ^wd& 5,064.94 1,763.23 266.69 496.40 1,117.25 8,708.51 9.22 7.47 7.54 7.53
2014 m<uq ldr®;=j 852.16 242.56 66.19 119.76 243.50 1,524.17 4.31 4.24 6.59 6.59
fojk ldr®;=j 766.90 338.37 63.14 139.92 270.20 1,578.53 4.41 4.55 6.35 6.35
f;jk ldr®;=j 859.86 409.85 38.45 179.08 361.71 1,848.95 3.09 2.89 4.68 4.68
isõjk ldr®;=j 1,008.95 250.30 73.81 123.99 278.75 1,735.80 6.28 4.54 5.32 5.32
2015 m<uq ldr®;=j 1,049.36 394.61 52.10 79.50 218.75 1,794.32 7.95 5.80 5.48 5.47
fojk ldr®;=j 628.71 406.90 150.63 188.30 255.25 1,629.79 6.26 6.14 5.96 5.95
f;jk ldr®;=j 461.52 356.52 95.52 165.41 422.10 1,501.07 5.23 5.20 6.02 6.02
isõjk ldr®;=j 663.39 478.11 151.88 254.08 240.00 1,787.46 4.29 4.15 6.22 6.22
2016 ^wd& m<uq ldr®;=j 1,078.29 496.48 91.17 94.50 352.50 2,112.94 6.94 6.93 6.41 6.40
fojk ldr®;=j 1,311.30 504.48 45.77 179.20 236.75 2,277.50 12.09 8.00 8.00 7.99
f;jk ldr®;=j 1,371.21 306.17 45.35 99.55 248.85 2,071.13 8.34 7.15 8.09 8.08
isõjk ldr®;=j 1,304.14 456.10 84.40 123.15 279.15 2,246.94 9.51 7.79 7.67 7.65
2015 ckjd˙ 424.86 137.15 2.60 30.00 59.90 654.51 10.49 6.27 5.34 5.34
fmnrjd˙ 330.90 78.50 3.00 23.50 48.75 484.65 6.36 5.37 5.54 5.54
udr®;= 293.60 178.96 46.50 26.00 110.10 655.16 7.01 5.77 5.54 5.54
wfm%a,a 364.28 131.55 26.88 10.25 69.35 602.31 7.90 5.83 5.92 5.91
uehs 98.18 146.45 77.40 114.10 79.40 515.53 6.19 7.30 5.98 5.98
cqks 166.25 128.90 46.35 63.95 106.50 511.95 4.68 5.29 5.97 5.97
cQ,s 176.89 132.45 29.00 62.40 114.60 515.34 4.86 5.07 5.83 5.82
wf.daia;= 146.56 122.30 40.25 46.25 167.25 522.61 5.28 5.11 5.83 5.82
iema;eïnr® 138.07 101.77 26.27 56.76 140.25 463.12 5.56 5.41 6.42 6.42
Tlaf;danr® 290.66 144.50 54.25 49.90 70.00 609.31 4.73 4.84 6.45 6.45
fkdjeïnr® 147.67 208.21 66.05 68.00 73.25 563.18 3.29 3.48 6.45 6.45
foieïnr® 225.06 125.40 31.58 136.18 96.75 614.97 4.85 4.13 5.76 5.76
2016 ^wd& ckjd˙ 197.45 169.25 52.56 36.50 120.00 575.76 6.19 5.25 5.98 5.97
fmnrjd˙ 369.71 138.95 31.28 29.00 127.25 696.19 6.01 5.64 6.31 6.30
udr®;= 511.13 188.28 7.33 29.00 105.25 840.99 8.63 9.90 6.94 6.93
wfm%a,a 357.07 185.61 15.75 71.50 71.50 701.43 13.84 9.50 7.96 7.95
uehs 475.87 117.31 19.52 79.70 89.45 781.85 11.95 7.54 7.88 7.88
cqks 478.36 201.56 10.50 28.00 75.80 794.22 10.48 6.95 8.14 8.13
cQ,s 562.87 80.52 3.00 38.50 110.00 794.89 10.18 7.54 8.16 8.15
wf.daia;= 424.68 87.50 9.00 37.75 55.85 614.78 7.40 6.94 8.12 8.11
iema;eïnr® 383.66 138.15 33.35 23.30 83.00 661.46 7.43 6.96 7.99 7.98
Tlaf;danr® 341.42 113.85 55.61 56.00 142.15 709.03 8.91 7.79 7.69 7.68
fkdjeïnr® 493.97 96.48 20.29 28.00 77.50 716.24 11.30 7.87 7.69 7.67
foieïnr® 468.75 245.77 8.50 39.15 59.50 821.67 8.32 7.71 7.62 7.61
^w& jdr®Isl b†˙ úksuh fj<|fmd< wêñ, (f d) .Kkh ls¯u i|yd my; ±lafjk iQ;%h fhd∞ .kq ,efí' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
f d = {[Ftt - St] / St} * 100 * (12/t),
fuys Ftt hkq t ld,fha ° udi t (T = 1, 3) ld, mrdih i|yd mj;sk b†˙ úksuh fj<|fmd< wêñ, jk w;r t ld,fha ° wka;r® nexl= t;eka úksuh wkqmd;slh St u.ska
oelafõ'
^wd& ;djld,sl
úfoaYSh wxYfha m%jK;d iy m%;sm;a;s 92 jeks ixLHd igyk
uy nexl=j úiska úfoaY úksuh wjfYdaIKh lsÍï iy iemhSï
t'c'fvd,r® ñ,shk
wjfYdaIKh ls¯ï iemhSï Y=oaO wjfYdaIKh ls¯ï
ld,m˙Éf√oh ^1& ^2& ^1& - ^2&
1' j¾;k 571,498 663,730 708,381 825,688 942,943 996,817 1,066,247 1,127,631 1,394,245 1,836,420 1,698,755 2,024,700
1'1 wd∞hï n≥ 107,168 126,541 139,558 135,623 157,309 172,593 205,666 198,115 262,583 251,700 258,857 334,550
fm!oa.,sl 16,211 23,326 28,229 30,993 24,785 21,413 27,337 30,529 38,152 44,500 46,426 67,350
iduQysl 55,650 63,693 66,751 75,208 98,748 91,918 100,649 98,183 162,019 145,200 164,592 192,200
fmd,S u; n≥ 35,307 39,522 44,578 29,422 33,776 59,262 77,679 69,402 62,412 62,000 47,839 75,000
1'2 ksIamdok yd úhoï u; mekjQ n≥ 401,757 458,891 479,527 589,139 655,307 672,679 717,978 789,811 1,019,537 1,394,300 1,204,832 1,492,450
fmd≥ wf,ú iy ms˙jegqï n≥ 187,452 203,646 171,510 219,990 215,576 204,806 217,921 238,391 214,254 240,000 283,470 380,000
tl;= l< w.h u; n≥ 187,452 203,646 171,510 219,990 215,576 204,806 217,921 238,391 214,254 240,000 283,470 380,000
f;dard.;a NdKav u; wf,ú n≥ 96,675 100,971 97,604 129,864 186,010 191,947 209,740 234,595 457,596 556,235 454,952 579,035
iss./Ü 31,437 37,288 37,601 40,675 49,623 53,563 58,567 57,240 80,015 85,035 88,792 105,035
u;ameka 23,723 27,434 28,525 36,654 55,286 60,086 66,008 69,100 105,264 140,000 120,238 175,500
Lksc f;,a 17,126 18,977 23,018 28,038 22,470 28,466 27,131 28,732 45,092 40,000 55,719 55,000
fudagr® r: yd fjk;a 24,389 17,271 8,460 24,497 58,632 49,832 58,034 79,522 227,226 291,200 190,203 243,500
wdkhk n≥ 56,287 63,994 79,810 64,223 76,010 73,489 74,668 77,726 108,116 125,000 156,487 165,500
n,m;% n≥ 1,741 1,793 3,269 5,512 6,078 4,254 5,449 6,983 6,929 77,015 8,726 26,535
uqoaor$fiia $iudc j.lSï$m%dfoaYSh hás;, myiqlï
ixjr®Ok$cd;sh f.dvke.Sfï$ úfYaI fj<| 25,715 49,060 83,013 109,074 101,373 128,073 148,694 163,470 175,909 301,050 212,375 235,380
NdKav noao iy wfkl=;a n≥
yr noao 7,187 8,410 8,036 10,843 4,232 - - - - - - -
jrdh yd .=jka f;dgqm< ixjr®Ok noao 26,700 31,017 36,286 49,633 66,028 70,111 61,506 68,646 56,733 95,000 88,823 106,000
1'3 fmd,S" ,dNdxY iy ,dN 20,924 24,670 41,025 54,319 66,198 99,249 71,183 66,292 34,296 66,430 117,986 83,850
rdcH ixia:d j,ska ,enQ ,dN yd ,dNdxY 7,682 7,365 11,982 31,301 34,351 46,761 35,169 46,814 29,798 48,580 108,160 72,600
uy nexl= ,dN 4,000 8,000 20,000 15,000 22,000 43,000 26,350 11,500 - 12,000 5,000 5,000
fmd,S 9,242 9,305 9,043 8,017 9,847 9,488 9,664 7,978 4,498 5,850 4,826 6,250
1'4 fj<| jHjidhkaf.a o< ,eîï 6,981 8,438 8,566 8,590 8,644 9,805 11,332 12,467 13,124 13,800 13,100 14,700
≥ï˙h 2,999 3,671 4,020 4,018 4,235 4,852 5,425 5,909 6,413 6,300 6,522 7,200
;eme,a 3,982 4,767 4,546 4,572 4,409 4,952 5,907 6,558 6,711 7,500 6,578 7,500
1'5 fjk;a jr®;k ,eîï 34,668 45,190 39,706 38,017 55,485 42,491 60,089 60,948 64,705 110,190 103,980 99,150
cd;sl f,d;/hs uKav,h iy wfkl=;a mejreï 1,234 603 1,542 1,781 1,953 2,223 2,173 1,868 1,936 2,500 2,231 2,500
fjk;a 33,434 44,587 38,164 36,236 53,532 40,268 57,917 59,080 62,769 107,690 101,749 96,650
2' m%d.aOk 12,324 13,645 12,056 15,775 15,392 17,240 16,249 32,497 13,059 14,350 19,027 14,300
2'1 Kh wdmiq f.ùï 11,779 13,526 11,978 15,535 14,878 16,409 15,969 14,892 12,961 14,000 18,619 14,000
2'2 fjk;a 545 119 78 240 514 831 280 17,604 98 350 407 300
tl;=j 583,821 677,374 720,437 841,463 958,335 1,014,058 1,082,496 1,160,128 1,407,304 1,850,770 1,717,782 2,039,000
^w& uqo,a wud;HdxYfha rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j úiska iïmd†; rcfha .sKqïj,g wkql+,jhs' uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 95 jeks ixLHd igyk
Y%S ,xld rcfha f.ùï ^w&
remsh,a ñ,shk
2016 2017
YSr®Ih 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wkqu; ;djld,sl wkqu;
weia;fïka;= weia;fïka;=
1' mqkrdj¾;k úhou 614,762 736,474 882,721 952,243 1,020,264 1,118,401 1,253,706 1,370,501 1,672,921 1,728,169 1,770,882 1,947,027
1'1 NdKav yd fiajd i|yd úhoï 291,227 359,610 390,208 409,370 454,360 478,692 569,170 625,418 756,508 780,611 771,930 851,064
jegqma yd fõ;k 225,025 249,551 282,636 312,248 341,947 360,352 406,923 455,653 580,538 593,081 596,441 635,298
wfkl=;a NdKav yd fiajd 66,202 110,059 107,572 97,122 112,413 118,340 162,248 169,765 175,969 187,530 175,489 215,766
1'2 fmd<S f.ùï 182,681 212,475 309,675 352,592 356,699 408,498 444,007 436,395 509,674 520,452 610,895 680,087
úfoaYSh 21,311 30,277 35,698 55,464 68,565 90,839 100,985 108,461 115,386 79,233 126,713 123,291
foaYSh 161,370 182,198 273,978 297,127 288,134 317,659 343,022 327,934 394,289 441,219 484,182 556,796
1'3 jr®;k mejreï 140,854 164,389 182,838 190,282 209,206 231,211 240,529 308,668 406,739 427,106 388,057 415,876
rdcH ixia:d iy wdh;k 29,794 32,830 33,845 34,088 37,767 41,429 45,241 57,023 61,256 55,714 70,904 57,263
l=gqïN iy fjk;a mejreï 110,910 131,342 148,993 156,194 171,438 189,782 195,288 251,665 345,483 371,392 317,153 358,613
2' m%d.aOk úhou 577,398 673,325 864,343 823,782 946,247 1,073,928 1,158,302 1,231,864 1,530,359 1,831,601 1,335,561 1,681,084
2'1 Kh wdmiq f.ùï 316,279 380,330 516,012 467,857 538,683 608,970 700,035 632,662 808,117 648,851 741,549 800,187
úfoaYSh 64,114 121,609 114,716 78,184 98,789 193,529 203,993 183,109 284,293 143,442 169,107 177,960
foaYSh 252,165 258,720 401,296 389,672 439,894 415,441 496,042 449,554 523,824 505,408 572,442 622,227
2'2 uQ,H j;alï w;am;a lr .ekSu 23,112 31,253 53,032 54,433 44,488 43,891 26,901 26,756 14,592 10,399 16,977 10,520
2'3 ia:djr j;alï w;am;a lr .ekSu 143,355 157,741 161,473 157,894 202,703 218,036 229,598 364,895 432,735 934,936 328,202 674,631
2'4 m%d.aOk mejreï 94,651 104,002 133,826 143,599 160,374 203,032 201,768 207,551 274,916 237,416 248,834 195,745
rdcH ixia:d 23,737 22,432 19,750 20,345 26,693 30,072 27,193 28,322 42,473 33,818 32,066 21,174
rdcH wdh;k 50,408 59,991 90,291 99,151 105,603 145,935 143,504 147,166 197,712 151,569 184,689 142,465
m<d;a md,k wdh;k yd m<d;a iNd 20,346 21,237 23,780 24,101 27,619 25,566 29,692 31,547 34,063 49,862 29,887 30,491
úfoaYhkg 160 341 5 1 459 1,459 1,379 516 668 2,167 2,191 1,615
3' w;a;sldrï .sKqï lghq;= 700 1,457 1,932 2,126 854 -2,088 -1,019 1,249 -1,070 5,000 708 5,000
tl;=j 1,192,860 1,411,255 1,748,996 1,778,152 1,967,366 2,190,241 2,410,989 2,603,614 3,202,210 3,564,770 3,107,151 3,633,110
^w& uqo,a wud;HdxYfha rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j úiska iïmd†; rcfha .sKqïj,g wkql+,jhs' uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 96 jeks ixLHd igyk
W!K^-& $wê(+)
W!K^-& $wê(+)
úhoï m%;sY;h
úhoï m%;sY;h
weia;fïka;=
weia;fïka;=
^re' ñ,shk&
^re' ñ,shk&
^re' ñ,shk&
^re' ñ,shk&
i;H úhou
i;H úhou
ixfYdaê;
ixfYdaê;
wud;HdxYh ^w&
1' w;s.re ckdêm;s;=ud" w.ue;s ldr®hd,h" fY%aIaGdêlrKfha úksYaphldrjre wd°ka 10,842 7,427 -31.5 6,774 5,496 -18.9
2' nqoaO Ydik 1,392 1,265 -9.1 775 753 -2.8
3' uqo,a ^wd& 639,505 631,857 -1.2 1,115,381 778,437 -30.2
4' wdrlaIl 257,579 244,663 -5.0 53,492 25,868 -51.6
5' cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= 3,414 3,159 -7.5 33,926 23,469 -30.8
6' wdm∞ l<ukdlrK 1,009 917 -9.1 4,721 3,529 -25.2
7' ;eme,a" ;eme,a fiajd yd uqia,sï wd.ñl lghq;= 12,584 12,504 -0.6 585 423 -27.6
8' wêlrK 7,564 7,293 -3.6 3,025 2,220 -26.6
9' fi!LH" fmdaIK iy foaYSh ffjoH 138,340 112,992 -18.3 41,292 23,641 -42.7
10' úfoaY lghq;= 9,450 8,941 -5.4 520 420 -19.2
11' m%jdyk yd isú,a .=jka fiajd 34,251 32,815 -4.2 54,487 34,577 -36.5
12' Wiia wOHdmk yd uydudr®. 30,676 29,545 -3.7 200,349 166,055 -17.1
13' lDIslr®u 51,067 43,357 -15.1 8,327 4,528 -45.6
14' ú≥,sn, yd mqkr®ckkSh n,Yla;s 509 477 -6.3 13,159 12,544 -4.7
15' ldka;d yd <ud lghq;= 9,099 7,219 -20.7 1,112 554 -50.2
16' iajfoaY lghq;= 27,616 25,525 -7.6 22,647 12,913 -43.0
17' mdr®,sfïka;= m%;sixialrK yd ckudOH 3,372 3,161 -6.3 2,273 397 -82.6
18' ksjdi yd b†ls¯ï 1,615 1,562 -3.2 6,684 6,644 -0.6
19' iudc iún,.ekaùï yd iqNidOk 69,247 65,281 -5.7 1,553 1,471 -5.3
20' wOHdmk 171,220 49,324 -71.2 32,152 15,676 -51.2
21' rdcH m˙md,k yd l<ukdlrK 201,665 200,133 -0.8 519 474 -8.7
22' jeú,s lr®udka; 3,265 3,003 -8.0 7,676 5,537 -27.9
23' l%Svd 1,203 1,143 -5.0 3,244 2,086 -35.7
24' l`≥rg kj .ïudk" j;= há;, myiqlï yd m%cd ixjr®Ok 223 189 -15.4 1,574 1,095 -30.4
25' nkaOkd.dr m%;sixialrK" mqkre;a:dmk" kej; m†xÑ ls¯ï yd yska≥ wd.ñl
lghq;= 6,527 6,106 -6.4 20,224 15,901 -21.4
26' lr®udka; yd jd◊c lghq;= 2,711 2,494 -8.0 7,791 6,658 -14.5
27' Lkscf;,a iïm;a ixjr®Ok 215 214 -0.5 228 192 -15.7
28' ëjr yd c,c iïm;a ixjr®Ok 1,822 1,789 -1.8 4,677 3,881 -17.0
29' bvï 4,743 4,682 -1.3 3,606 2,377 -34.1
30' .%dóh wdr®:ßl lghq;= 1,444 1,436 -0.6 9,999 7,876 -21.2
31' m<d;a iNd iy m<d;a md,k 171,459 170,168 -0.8 72,432 50,921 -29.7
32' cd;sl ixjdo 464 422 -9.1 354 165 -53.2
33' rdcH jHjidh ixjr®Ok 289 267 -7.5 847 821 -3.1
34' ixpdrl ixjr®Ok yd l%sia;shdks wd.ñl lghq;= 271 253 -6.5 648 295 -54.5
35' uyje,s ixjr®Ok yd m˙ir 5,346 5,270 -1.4 64,431 40,510 -37.1
36' ;sridr ixjr®Ok yd jk„ú 1,924 1,901 -1.2 2,065 1,587 -23.2
37' uyk.r yd niakdysr ixjr®Ok 1,249 927 -25.8 29,203 12,409 -57.5
38' wNHka;r lghq;=" jhU ixjr®Ok yd ixialD;sl lghq;= 3,214 3,162 -1.6 6,004 3,480 -42.0
39' cd;sl tAldnoaO;d iy m%;sikaOdk 77 47 -39.4 320 291 -9.2
40' k.r ie,iqï yd c, iïmdok 268 261 -2.7 34,682 26,500 -23.6
41' úfYaI ldr®hNdr 85 60 -30.0 108 12 -88.5
42' jrdh yd kdúl lghq;= 197 179 -9.3 1,748 1,053 -39.8
43' úfoaY /lshd 619 593 -4.2 524 476 -9.3
44' kS;sh yd iduh iy oCIsK ixjr®Ok 66,015 62,845 -4.8 7,028 4,056 -42.3
45' lïlre yd jD;a;sh iñ;s in`o;d 2,064 2,016 -2.3 5,146 3,554 -30.9
46' ú≥,s ixfoaY yd ä‚g,a há;, myiqlï 133 131 -2.0 1,444 865 -40.1
47' ixjr®Ok Wmdhudr®. yd cd;Hka;r fj<`o 626 594 -5.1 479 180 -62.4
48' úoHd" ;dlaIK yd mr®fhaIK 1,712 1,600 -6.5 2,367 1,694 -28.4
49' ksmqK;d ixjr®Ok yd jD;a;Sh mqyqKq 5,677 5,354 -5.7 7,772 4,717 -39.3
50' jd˙udr®. yd c, iïm;a l<ukdlrK 3,447 3,277 -4.9 26,840 15,539 -42.1
51' m%d:ñl lr®udka; 767 661 -13.8 727 624 -14.1
52' m%dfoaYSh ixjr®Ok 609 421 262 119
w;a;sldrï .sKqï lghq;= - - 5,000 708
tl;=j 1,970,680 1,770,882 -10.1 1,933,200 1,336,270 -30.9
^w& wud;HdxY ,ehsia;=j 2016 jir w.° uqo,a wud;HdxYfha rdcH .sKqï fomdr®;fïka;=j úiska uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
iïmd†; wjidk .sKqï u; mokï fõ'
^wd& Kh fiajdlrK f.ùï o we;=<;ah'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 97 jeks ixLHd igyk
n,Yla;s yd c,iïmdok lghq;= 1,227.8 1,083.5 646.1 720.4 552.7 73.2 123.1 123.5 293.2 329.0 366.8 396.9
Y%S ,xld mrudKq n,Yla;s wêld˙h 22.8 29.5 28.0 46.4 30.4 40.0 43.0 41.5 49.0 68.0 103.4 75.9
Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 33.2 80.1 82.0 85.2 91.0 83.4 94.0
c, iïm;a uKav,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 77.3 83.1 87.0 141.0 145.0 155.0 198.0
fjk;a 54.0 131.0 133.8 125.3 119.4 - - - 18.0 25.0 25.0 29.0
ëjr lghq;= 370.6 431.0 482.3 471.8 505.2 437.0 483.3 724.6 1,021.0 980.0 1,178.3 1,144.6
,xld ëjr jrdh kS;s.; ixia:dj 80.0 96.4 106.2 105.0 113.0 108.8 108.0 313.4 434.4 375.0 470.0 488.6
cd;sl c,c iïm;a mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh 119.6 142.0 150.9 142.2 146.7 149.3 166.9 196.0 273.6 280.0 290.7 303.0
fjk;a 171.0 192.6 225.2 224.6 245.5 178.9 208.4 215.2 313.1 325.0 417.6 353.0
ksIamdok yd leΕ lghq;= 292.5 288.0 284.4 277.8 268.8 278.6 279.6 311.4 366.1 378.0 375.4 382.0
ldr®ñl ixjr®Ok uKav,h 217.5 219.9 222.0 221.3 228.0 227.4 231.0 250.0 296.8 286.0 286.0 291.0
ueKsla yd iajr®KdNrK mr®fhaIK yd wNHdi wdh;kh ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 30.2 32.1 43.4 47.1 60.0 58.6 50.0
fjk;a 28.0 25.1 51.5 56.5 40.8 21.0 16.4 18.0 22.3 32.0 30.8 41.0
^iïnkaOhs&
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 98 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
fj<| yd jdKsc lghq;= 171.0 178.0 449.1 541.7 515.4 625.4 727.0 840.0 891.7 949.7 956.4 1,067.5
md˙fNda.sl lghq;= ms<sn| wêld˙h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 159.5 226.4 250.0 287.7 292.0 292.0 375.0
cd;sl Ys,am iNdj ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 81.1 88.0 107.8 134.8 145.0 144.3 146.5
ù wf,ú uKav,h ,e'fkd' ,e'fkd' 8.0 24.0 25.0 36.4 40.0 66.5 70.3 88.0 88.0 100.0
Y%S ,xld wmkhk ixjr®Ok uKav,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 246.1 255.0 265.0 270.0 270.0 270.0 270.0
fjk;a 171.0 178.0 441.1 517.7 490.4 102.2 117.7 150.7 128.9 154.7 162.2 176.0
.ukd.uk yd ikaksfõok lghq;= ^w& 4,010.0 6,239.0 4,518.6 4,368.4 4,390.4 4,402.2 5,704.3 8,223.2 12,703.1 1,645.5 17,440.9 1,120.9
cd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 180.0 370.0 493.0 534.0 600.0 403.5 582.0
Y%S ,xld .=jka ú≥,s ixia:dj ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 134.5 127.9 225.0 350.0 365.0 365.0 350.7
Y%S ,xld uOHu .ukd.uk uKav,h 3,654.0 5,638.0 4,203.1 3,828.0 3,938.6 3,982.9 5,098.7 7,390.9 11,699.7 550.5 16,539.9 -
fjk;a 259.0 601.0 315.5 540.4 451.8 104.8 107.8 114.3 119.4 130.0 132.5 188.3
fjk;a 21,479.1 21,259.3 24,150.0 24,345.4 27,440.5 30,340.4 34,191.9 40,677.2 38,477.7 43,117.4 42,437.8 44,815.0
Y%S ,xld fn!oaO yd md,s úYaj úoHd,h 59.0 66.0 70.4 82.3 92.3 110.5 134.8 165.5 222.6 228.0 247.4 251.3
cd;sl wdOqksl;aj yd ldr®ñl mqyqKq wêld˙h 367.0 447.0 460.2 544.2 520.0 586.0 564.0 650.0 685.0 830.0 768.0 1,000.0
cd;sl wOHdmk wdh;kh 224.0 241.0 236.5 240.0 225.9 223.4 226.8 250.0 338.0 345.0 304.5 430.0
cd;sl bx‚fkare mr®fhaIK yd ixjr®Ok uOHia:dkh 129.6 132.0 139.5 130.8 129.4 144.8 161.0 164.5 198.2 263.0 214.8 288.0
cd;sl ;reK fiajd iNdj 477.0 522.0 515.9 507.0 560.0 572.0 589.3 634.7 820.0 800.0 850.0 930.0
Y%Su;a fcdaka fl;,dj, wdrlaIl úYaj úoHd,h 158.0 176.0 193.0 207.0 288.9 358.5 432.9 649.4 980.8 1,011.0 1,029.9 1,110.0
Y%S chjr®Okmqr frday, 687.0 737.0 775.0 775.0 837.0 843.3 999.6 1,700.6 920.1 1,300.0 1,300.0 1,300.0
úYaj úoHd, m%;smdok fldñIka iNdj ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 14,611.0 1,041.1 1,165.5 1,747.8 2,654.0 1,704.5 550.0
fmardfoKsh úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 2,516.2 3,255.0 4,081.0 4,370.0 4,350.0 4,100.0
fld<U úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,490.7 1,918.0 2,238.0 2,462.0 2,397.0 2,500.0
Y%S chjr®Okmqr úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,541.9 1,856.0 2,360.0 2,419.0 2,537.7 2,700.0
le,Ksh úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,567.0 1,815.0 2,244.0 2,270.0 2,430.0 2,550.0
fudrgqj úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,045.9 1,280.0 1,579.0 1,728.0 1,724.0 1,950.0
hdmkh $ jõkshdj úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,037.9 1,337.0 1,722.0 2,021.0 2,007.0 2,200.0
reyqKq úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 1,400.8 1,695.0 2,152.0 2,214.0 2,242.6 2,200.0
Y%S ,xld jD;a;Sh mqyqKq wêld˙h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 850.0 836.6 925.2 1,162.0 1,275.0 1,286.5 1,305.2
fjk;a 12,713.5 11,778.3 13,227.8 14,117.5 16,496.9 15,506.8 18,605.6 21,215.7 6,037.8 16,927.4 17,043.8 19,450.5
tl;=j 29,794.0 32,830.0 33,845.2 34,087.9 37,767.3 41,429.0 45,240.8 57,022.9 61,256.4 55,713.6 70,903.6 57,262.6
^w& Y%S ,xld ≥ï˙h fomdr®;fïka;=j ^remsh,a ì,shk 6'9& iy ;eme,a fomdr®;fïka;=j ^remsh,a ì,shk 5'7& hk wdh;kj, fufyhqï w,dN we;=,;a fkdfõ' uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 99 jeks ixLHd igyk
rdcH ixia:djkag iy jHjia:dms; uKav,j,g lrk ,o m%d.aOk mejreï
remsh,a ñ,shk
2016 2017
rdcH ixia:d iy wdh;k 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wkqu; wkqu;
;djld,sl
weia;fïka;= weia;fïka;=
lDIsl¾u yd jdßud¾. lghq;= 2,093.8 1,564.0 1,190.8 1,745.4 1,881.7 1,748.4 2,610.7 3,893.3 2,618.3 4,150.3 3,033.9 4,114.9
fmd,a ixjr®Ok wêld˙h 137.5 127.0 75.2 96.4 49.4 100.5 71.8 102.6 84.9 110.0 89.0 120.0
fmd,a j.d ls¯fï uKav,h 335.5 335.0 267.3 432.5 571.7 259.0 400.8 499.4 456.6 600.0 561.3 750.0
fmd,a mr®fhaIK wdh;kh 83.5 52.0 62.2 70.0 82.7 50.7 62.7 66.8 76.0 100.0 53.6 100.0
YS% ,xld uyje,s wêld˙h 356.0 375.0 330.0 640.2 628.7 823.0 1,300.7 1,089.0 825.0 2,000.0 1,053.0 1,575.4
cd;sl jeú,s l<ukdlrK wdh;kh - 2.0 6.4 6.7 10.1 7.0 23.1 21.5 18.2 25.0 32.7 30.0
rnr® mr®fhaIK wdh;kh 52.0 28.0 25.8 27.6 31.9 46.0 53.4 68.0 63.6 84.8 84.8 80.0
Y%S ,xld lcq ixia:dj 47.0 51.0 45.0 38.1 40.5 28.0 48.7 39.5 35.0 40.0 40.0 80.0
Y%S ,xld lDIsldr®ñl mr®fhaIK m%;sm;a;s iNdj 46.8 32.0 16.1 15.4 28.2 20.0 16.3 20.4 1.0 20.0 8.8 20.0
f;a mr®fhaIK wdh;kh ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 50.1 87.3 86.0 79.7 85.0 71.0 95.0
l=vd f;a j;= ixjr®Ok wêld˙h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 199.0 294.8 476.3 650.0 700.0 674.3 800.0
fjk;a 1,010.0 542.0 347.1 406.6 420.4 165.1 251.1 1,423.8 328.5 385.5 365.5 464.5
n,Yla;s yd c,iïmdok lghq;= 16,523.9 20,164.0 20,200.5 19,060.4 22,108.1 27,321.1 22,840.2 23,193.5 5,239.9 3,542.5 13,925.8 2,457.7
Y%S ,xld mrudKq n,Yla;s wêld˙h 16.9 24.0 12.1 23.5 83.3 82.8 202.5 371.9 350.9 400.0 35.2 100.0
cd;sl c, iïmdok yd c,dmjdyk uKav,h 16,121.0 20,140.0 20,188.4 19,036.9 22,024.8 27,162.4 22,579.1 22,729.7 4,822.1 3,045.5 1,690.7 2,229.7
Y%S ,xld iqks;H n,Yla;s wêld˙h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 61.0 43.6 54.1 38.2 60.0 60.0 80.0
c, iïm;a uKav,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 14.9 15.1 37.8 28.6 35.0 34.0 30.0
fjk;a 386.0 - - - - - - - - 2.0 12,105.9 18.0
ëjr lghq;= 473.0 380.0 267.7 288.1 374.6 237.8 277.8 295.0 350.0 450.0 903.0 505.0
,xld ëjr jrdh kS;s.; ixia:dj 259.0 135.0 106.2 144.3 133.5 96.1 76.0 100.0 110.0 120.0 145.0 220.0
cd;sl c,c iïm;a mr®fhaIK yd ixjr®Ok wdh;kh 165.0 162.0 102.1 76.0 112.4 59.3 118.3 100.0 140.0 180.0 185.0 85.0
Y%S ,xld c,c iïm;a ixjr®Ok wêld˙h 33.0 44.0 34.4 44.1 60.0 82.4 83.5 95.0 100.0 150.0 150.0 200.0
ksIamdok yd le‚ï lghq;= 77.0 27.5 19.4 67.9 37.7 42.4 70.9 110.4 95.7 160.0 145.1 230.0
ldr®ñl ixjr®Ok uKav,h 71.6 23.0 17.0 60.6 29.0 18.0 25.0 35.0 45.0 45.0 45.0 70.0
ue◊la yd iajr®KdNrK mr®fhaIK yd wNHdi
wdh;kh ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 10.9 29.6 35.4 20.4 55.0 42.8 60.0
fjk;a 1.4 4.5 2.4 7.3 8.7 13.6 16.4 40.0 30.3 60.0 57.2 100.0
^iïnkaOhs&
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 99 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
.ukd.uk yd ixksfõok lghq;= 42,033.3 49,495.0 78,600.4 85,867.3 92,209.9 135,863.5 131,409.8 129,949.6 180,813.9 122,308.8 150,580.7 118,164.1
cd;sl .ukd.uk fldñIka iNdj 90.0 159.0 285.0 78.9 54.1 32.0 48.5 137.0 151.0 147.0 48.9 100.0
udr®. ixjr®Ok wêld˙h 39,236.3 47,344.0 77,077.6 84,830.4 90,736.4 135,180.0 130,084.8 127,657.6 177,768.8 120,040.8 145,795.8 116,017.1
Y%S ,xld .=jka ú≥,s ixia:dj 95.0 62.0 83.7 100.0 175.5 65.2 28.7 218.0 230.3 200.0 185.3 220.0
Y%S ,xld uOHu .ukd.uk uKav,h 2,612.0 1,884.0 1,059.4 849.3 1,243.2 579.0 1,237.2 1,877.3 2,632.8 1,900.0 4,529.7 1,800.0
fjk;a - 31.0 15.7 8.7 0.7 7.3 10.6 59.7 31.0 21.0 21.0 27.0
fjk;a 12,085.0 10,344.8 9,407.6 12,023.8 15,179.8 10,456.8 13,083.5 17,526.7 50,556.1 54,094.3 47,696.6 37,171.3
cd;sl wdOqksl;aj yd ldr®ñl mqyqKq wêld˙h 75.0 117.0 58.7 102.9 355.5 331.0 121.7 195.5 59.4 120.0 94.4 120.0
cd;sl úoHd moku ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 152.4 135.1 236.9 234.8 250.0 231.8 260.0
cd;sl ;reK fiajd iNdj 12.0 36.0 44.9 42.3 149.5 185.1 489.5 613.0 420.0 450.0 475.0 500.0
Y%S chjr®Okmqr frday, ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 71.0 282.4 190.2 265.7 800.0 553.0 1,000.0
kd.˙l ixjr®Ok wêld˙h ,e'fkd' 337.0 1,261.2 544.8 1,032.0 270.0 1,025.0 1,346.8 1,070.6 1,500.0 607.9 1,000.0
úYaj úoHd, m%;smdok fldñIka iNdj ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 4,341.0 152.1 299.3 238.6 3,067.0 195.3 400.0
fmardfoKsh úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 494.3 1,085.8 898.0 963.0 1,513.0 800.0
fld<U úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 359.2 628.1 615.0 572.0 632.0 400.0
Y%S chjr®Okmqr úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 454.6 947.6 875.0 1,186.0 1,197.2 800.0
le,Ksh úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 280.5 570.0 700.0 966.0 881.0 700.0
fudrgqj úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 261.8 714.0 640.0 1,505.0 1,353.5 800.0
hdmkh $ jõkshdj úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 465.9 1,140.0 721.0 1,251.0 1,181.0 700.0
reyqKq úYajúoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 499.5 608.0 535.0 847.0 985.0 700.0
jD;a;Sh ;dlaIK úoHd,h ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 76.0 96.1 77.6 206.0 143.0 155.5
fjk;a 10,162.0 8,933.7 4,269.9 7,727.6 9,658.7 5,073.0 7,986.1 8,855.4 43,205.5 40,411.3 37,653.6 28,835.8
tl;=j 74,145.0 82,423.2 110,041.2 119,496.2 132,296.7 176,006.8 170,697.0 175,488.2 240,184.3 185,386.9 216,755.5 163,639.1
uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 100 jeks ixLHd igyk
uQ,H j;alï w;am;alr .ekSu i|yd Kh §u
remsh,a ñ,shk
2016 2017
rdcH ixia:d iy wdh;k 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wkqu; wkqu;
;djld,sl
weia;fïka;= weia;fïka;=
1' ,xld ú≥,sn, uKav,h 19,552 16,808 14,180 22,397 22,372 29,401 20,108 15,521 81 254 289 309
2' Y%S ,xld jrdh wêld˙h 591 7,856 25,373 27,128 13,144 8,153 953 771 - - - -
3' fjk;a ^w& 2,969 6,589 13,479 4,907 8,972 6,337 5,841 10,464 14,511 10,145 16,688 10,211
tl;=j 23,112 31,253 53,032 54,433 44,488 43,891 26,901 26,756 14,592 10,399 16,977 10,520
^w& ,xld Lkscf;,a kS;s.; ixia:djg iy foaYSh Kh yd ixjr®Ok wruqo,g ,nd≥ka Kh fuys we;=<;ah' uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 101 jeks ixLHd igyk
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016
YSr®Ih ;djld,sl
1' Y=oaO uQ,H w;sßla;h ^+& $ ysÕh ^-& -262,252 -322,329 -486,626 -451,924 -455,207 -551,142 -612,599 -801,408 -980,776 -640,325
1'1 wdodhu iy m%∞k 614,329 708,596 746,359 858,372 973,476 1,030,128 1,098,355 1,169,543 1,413,318 1,725,278
1'2 úhou ^w& -876,581 -1,030,925 -1,232,984 -1,310,295 -1,428,683 -1,581,271 -1,710,955 -1,970,952 -2,394,094 -2,365,603
2' ysÕh mshùu 262,252 322,329 486,626 451,924 455,207 551,142 612,599 801,408 980,776 640,325
2'1 foaYSh uQ,Hkh 145,136 314,312 245,556 202,229 231,224 257,847 487,542 525,843 743,973 248,411
2'1'1 foaYsh fj<|fmd< Kh .ekSï 127,076 309,694 234,276 191,999 236,021 252,409 474,542 539,206 743,973 248,411
remsh,a Kh 18,833 - 1,904 - - - - - - -
wvql<d ( Rcq Kh wdmiq f.ùu 8,500 1,500 19,621 24,583 25,748 3,576 2,868 - 31,430 -
Y=oaO 10,333 -1,500 -17,717 -24,583 -25,748 -3,576 -2,868 - -31,430 -
NdKavd.dr ì,am;a 37,092 69,766 49,008 82,796 79,616 16,782 53,510 26,077 -26,375 98,482
NdKavd.dr ne∫ïlr 52,807 192,356 201,935 140,440 168,401 154,548 252,125 369,135 442,582 349,814
YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr 23,592 65,497 7,564 11,073 5,268 18,359 140,277 20,968 222,967 -120,516
uy nexl= w;a;sldrï 11,664 15,629 -2,428 3,998 16,864 16,549 -2,125 34,731 7,234 -67,825
wfkl=;a Kh .ekSï nexl= wxYfhka ^wd& -3,025 -43,598 -2,918 -7,291 13,730 45,139 31,725 101,967 101,970 -19,926
uqo,a fYaI m%fhdackhg .ekSu -5,386 11,544 -1,169 -14,434 -22,109 4,609 1,898 -13,672 -4,405 8,383
2'1'2 wfkl=;a foaYSh Kh ^we& 18,060 4,618 11,280 10,230 -4,798 5,438 13,000 -13,363 - -
2'2 úfoaY uQ,Hkh 117,115 8,018 241,070 249,694 223,983 293,295 125,057 275,565 236,803 391,914
2'2'1 jHdmD;s Kh 72,871 114,600 146,717 163,860 174,523 228,808 164,191 188,025 257,870 254,559
wvql<d ( wdmiq f.ùï 39,108 47,762 66,059 55,360 63,632 80,958 95,655 96,634 126,617 145,266
Y=oaO 33,763 66,838 80,658 108,500 110,892 147,850 68,536 91,391 131,253 109,293
2'2'2 jHdmD;s fkdjk Kh 83,352 -58,820 160,412 141,194 113,092 145,445 56,521 184,174 105,550 282,620
fjf<| NdKav Kh 2,510 58 314 126 3,254 2,316 8,195 626 1,064 344
wvql<d ( wdmiq f.ùï 5,417 5,771 5,871 6,100 5,793 5,634 5,226 4,814 5,443 5,306
Y=oaO -2,907 -5,713 -5,557 -5,974 -2,539 -3,319 2,969 -4,188 -4,379 -4,963
fjk;a Kh ^wE& 105,848 14,970 208,755 163,893 144,995 255,700 156,664 270,023 262,162 306,117
wvql<d ( wdmiq f.ùï 19,589 68,077 42,786 16,724 29,364 106,937 103,112 81,661 152,233 18,534
Y=oaO 86,259 -53,107 165,969 147,169 115,631 148,764 53,552 188,362 109,929 287,583
^w& ksoka wruqo,a odhl °ukd" rdcH Kh wdmiq f.ùï iy cd;Hka;r uQ,H wdh;khkag lrk ,o odhl °ukd rcfha úhoï ixLHdj,ska bj;a fldg we;' ;jo" miq.sh uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
uqo,a jr®I j,° ork ,o iy uqo,a fhdojk ,o w;a;sldrï .sKqï lghq;= u; jQ mdvqj,ska Woa.;jk fmd;a .e<ms,s we;=<;a fkdfõ' tneúka" fuu ixLHd Y%S ,xld rcfha cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
.sKqïj, m<fldg we;s ixLHdj,g iudk fkdúh yelsh'
^wd& jd◊c nexl= úiska tl;= lr .ekSug we;s uqo,a YSr®Ihka" rcfha wdkhk ì,am;a" nexl= wxYh úiska rchg fok ,o whsrd iy jd◊c nexl=j, wlafjr< nexl= tallj,ska
,nd .;a Kh we;=<;ah'
^we& foaYSh m%∞k" m˙md,k Kh iy fjk;a fj<|fmd< fkdjk Kh o fuys we;=<;ah'
^wE& brdlh" Ökh" Tfmla iy cmdkfhka ,o uqo,a Kh" wdrlaIl WmlrK Kh" hQfrda uqo,a jdKsc Kh iy rch ksl=;a l< cd;Hka;r iaffj¯;aj ne`≥ïlr o we;=,;a h'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 102 jeks ixLHd igyk
wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj rcfha wdodhu
remsh,a ñ,shk
2016 2017
YSr®Ih 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wkqu; wkqu;
;djld,sl
weia;fïka;= weia;fïka;=
1' nÿ wdodhu 508,947 585,621 618,933 724,747 845,697 908,913 1,005,895 1,050,362 1,355,779 1,646,000 1,463,689 1,827,000
1'1 úfoaYSh fj<|du u; n≥ 84,406 112,336 137,260 130,749 162,071 184,634 191,815 198,483 244,231 286,050 302,538 337,880
wdkhk 55,987 63,844 79,560 64,163 79,811 80,155 83,123 81,108 132,189 125,000 156,487 165,500
wdkhk ;Sren≥ ^o<& 56,287 63,994 79,810 64,223 79,848 80,155 83,123 81,108 132,189 125,000 156,487 165,500
wvq l<d( ;Sre n≥ m%;sodk -300 -150 -250 -59 -37 - - - - - - -
jrdh iy .=jka f;dgqfmd, ixjr®Ok$ m%dfoaYSh há;,
myiqlï ixjr®Ok$úfYAI fj<| NdKav iy wfkl=;a n≥ 28,419 48,492 57,700 66,585 82,260 104,479 108,692 117,375 112,042 161,050 146,051 172,380
1'2 foaYSh NdKav yd fiajd u; n≥ 286,157 306,409 272,383 355,366 436,758 457,818 506,906 539,023 724,282 873,250 747,147 985,570
tl;= l< w.h u; noao 187,452 203,646 171,510 219,990 225,858 229,604 250,757 275,350 219,700 240,000 283,470 380,000
foaYSh 85,490 102,805 103,891 120,412 104,897 109,370 124,440 140,084 130,527 165,000 168,134 232,000
wdkhk 101,962 100,841 67,620 99,578 120,961 120,234 126,317 135,266 89,173 75,000 115,336 148,000
ksIamdok n≥ 96,675 100,970 97,604 129,864 204,822 223,960 250,700 256,691 497,652 556,235 454,952 579,035
u;ameka 23,723 27,434 28,525 36,654 55,286 60,086 66,008 69,100 105,264 140,000 120,238 175,500
≥ïfld<$is.rÜ 31,437 37,288 37,601 40,675 49,623 53,563 58,567 57,240 80,015 85,035 88,792 105,035
Lksc f;,a 17,126 18,977 23,018 28,038 22,470 28,466 27,131 28,732 45,092 40,000 55,719 55,000
fudagr® r: iy wfkl=;a 24,389 17,271 8,460 24,497 77,444 81,845 98,994 101,618 267,282 291,200 190,203 243,500
n,m;% .dia;= 2,030 1,793 3,269 5,512 6,078 4,254 5,449 6,983 6,929 77,015 8,726 26,535
1'3 Y=oaO wdodhu yd ,dN u; n≥ 107,168 126,541 139,558 135,623 157,310 172,563 205,666 198,115 262,583 251,700 258,857 334,550
iduQysl 55,650 63,693 66,751 75,208 98,748 91,888 100,649 98,183 162,019 145,200 164,592 192,200
iduQysl fkdjk 16,211 23,326 28,229 30,993 24,785 21,413 27,337 30,529 38,152 44,500 46,426 67,350
fmd,sh u; n≥ 35,307 39,522 44,578 29,422 33,776 59,262 77,679 69,402 62,412 62,000 47,839 75,000
1'4 uqoaor$fiia$iudc j.lSï$cd;sh f.dvke.Sfï iy wfkl=;a n≥ 24,030 31,925 61,696 92,165 85,326 93,898 101,508 114,742 124,683 235,000 155,147 169,000
1'5 yr n≥ 7,187 8,410 8,036 10,843 4,232 - - - - - - -
2' nÿ fkdjk wdodhu 56,104 69,639 80,711 92,532 122,165 142,547 131,552 144,844 99,099 176,970 222,374 183,300
2'1 jr®;k wdodhu 55,559 69,521 80,633 92,292 121,651 141,716 131,272 127,239 99,001 176,620 221,966 183,000
foam< wdodhu 23,867 27,323 43,991 58,147 71,730 103,669 75,686 73,828 39,055 73,040 131,198 90,520
n≥ l=,S 1,709 2,050 1,425 2,048 3,580 2,197 2,331 5,669 2,823 4,110 10,980 4,170
fmd,S 9,242 9,305 9,043 8,017 9,846 9,488 9,664 7,978 4,498 5,850 4,826 6,250
,dN yd ,dNdxY 7,682 7,365 11,982 31,301 34,351 46,761 35,169 46,814 29,798 48,580 108,160 72,600
cd;sl f,d;/hs uKav,h iy wfkl=;a mejreï 1,234 603 1,542 1,781 1,953 2,223 2,173 1,868 1,936 2,500 2,231 2,500
uy nexl= ,dN mejreï 4,000 8,000 20,000 15,000 22,000 43,000 26,350 11,500 - 12,000 5,000 5,000
iudc ixrlaIK odhl uqo,a 8,777 6,791 11,165 11,120 12,628 11,738 15,145 14,919 15,213 19,100 18,046 22,000
fiajd iy m˙md,k .dia;= 10,041 16,592 23,321 19,746 30,891 20,739 37,768 35,499 42,398 61,590 68,365 60,105
wfkl=;a 12,874 18,815 2,156 3,279 6,402 5,570 2,673 2,993 2,334 22,890 4,357 10,375
2'2 m%d.aOk wdodhu ^w& 545 118 78 240 514 831 280 17,604 98 350 407 300
tl;=j 565,051 655,259 699,644 817,279 967,862 1,051,460 1,137,447 1,195,206 1,454,878 1,822,970 1,686,062 2,010,300
2' m%d.aOk úhou 206,162 232,607 277,416 302,087 377,812 400,082 454,303 459,855 588,175 859,482 577,036 697,780
2'1 ia:djr m%d.aOk j;alï 111,510 128,605 143,590 158,488 217,438 197,350 252,535 252,303 313,260 622,066 328,202 502,035
2'2 m%d.aOk mejreï 94,651 104,002 133,826 143,599 160,374 202,732 201,768 207,551 274,916 237,416 248,834 195,745
rdcH wdh;k 50,408 59,991 90,291 99,151 105,603 145,935 143,504 147,166 197,712 151,569 184,689 142,465
uQ,H fkdjk rdcH wdh;k 23,737 22,432 19,750 20,345 26,693 30,072 27,193 28,322 42,473 33,818 32,066 21,174
m<d;a md,k wdh;k 20,346 21,237 23,780 24,101 27,619 25,266 29,692 31,547 34,063 49,862 29,887 30,491
úfoaYhkg 160 341 5 1 459 1,459 1,379 516 668 2,167 2,191 1,615
3' wdmiq f.ùï wvq l< miq Kh §ï 12,684 19,809 44,936 41,025 30,464 25,394 9,913 13,112 561 1,399 -934 1,520
3'1 w;a;sldrï .sKqï u.ska Y=oaO Kh °ï 700 1,457 1,932 2,126 854 -2,088 -1,019 1,249 -1,070 5,000 708 5,000
3'2 rdcH jHjidhhka i|yd Kh °ï 23,112 31,253 53,032 54,433 44,488 43,891 26,901 26,756 14,592 10,399 16,977 10,520
3'3 rdcH jHjidhhkaf.a Kh wdmiq f.ùï -11,677 -13,526 -11,978 -15,535 -14,878 -16,409 -15,969 -14,892 -12,961 -14,000 -18,619 -14,000
tl;=j 841,604 996,126 1,201,927 1,280,205 1,433,182 1,556,499 1,669,396 1,795,865 2,290,394 2,578,119 2,333,883 2,645,300
uQ,h( uqo,a wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 104 jeks ixLHd igyk
wd¾Ól j¾.SlrKhg wkqj rdcH uQ,H lghq;=
remsh,a ñ,shk
2016 2017
YSr®Ih 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wkqu; ;djld,sl wkqu;
weia;fïka;= weia;fïka;=
1' uqΩ¿ wdodhu iy m%odk 595,559 686,482 725,566 834,188 983,003 1,067,532 1,153,306 1,204,621 1,460,892 1,837,970 1,693,558 2,020,300
1'1 uqΩ wd∞hu 565,051 655,260 699,644 817,279 967,862 1,051,460 1,137,447 1,195,206 1,454,878 1,822,970 1,686,062 2,010,300
n≥ 508,947 585,621 618,933 724,747 845,697 908,913 1,005,895 1,050,362 1,355,779 1,646,000 1,463,689 1,827,000
n≥ fkdjk 56,104 69,639 80,711 92,532 122,165 142,547 131,552 144,844 99,099 176,970 222,374 183,300
1'2 m%∞k 30,508 31,222 25,922 16,909 15,141 16,071 15,859 9,415 6,014 15,000 7,496 10,000
2' úhou iy wdmiq f.ùï wvql< miq Kh §ï -841,604 -996,126 -1,201,927 -1,280,205 -1,433,182 -1,556,499 -1,669,396 -1,795,865 -2,290,394 -2,578,119 -2,333,883 -2,645,300
mqkrdjr®;k -622,758 -743,710 -879,575 -937,094 -1,024,906 -1,131,023 -1,205,180 -1,322,898 -1,701,658 -1,717,239 -1,757,782 -1,946,000
m%d.aOk -206,162 -232,607 -277,416 -302,087 -377,812 -400,082 -454,303 -459,855 -588,175 -859,482 -577,036 -697,780
wdmiq f.ùï wvql< miq Kh °ï -12,684 -19,809 -44,936 -41,025 -30,464 -25,394 -9,913 -13,112 -561 -1,399 934 -1,520
3' j¾;k .sKqï w;sßla;h ^ + & $ ysÕh ^ - & -57,707 -88,450 -179,931 -119,815 -57,044 -79,563 -67,733 -127,692 -246,779 105,731 -71,719 64,300
4' whjeh w;sßla;h ^ + & $ ysÕh ^ - & -246,045 -309,644 -476,361 -446,017 -450,180 -488,967 -516,090 -591,244 -829,502 -740,149 -640,325 -625,000
5' uQ,Hkh 246,045 309,644 476,361 446,017 450,180 488,967 516,090 591,244 829,502 740,149 640,325 625,000
5'1 úfoaYSh Kh ^Y=oaO& 100,908 -4,645 230,807 243,788 218,956 286,455 123,700 212,523 236,803 283,149 391,914 332,000
o< Kh .ekSï 165,022 116,964 345,523 321,972 317,745 486,824 327,693 395,632 521,096 426,592 561,020 509,960
Kh wdmiq f.ùï -64,114 -121,609 -114,716 -78,184 -98,789 -200,369 -203,993 -183,109 -284,293 -143,442 -169,107 -177,960
5'2 foaYSh Kh ^Y=oaO& 145,137 314,287 245,554 202,229 231,224 202,511 392,390 378,721 592,699 457,000 248,411 293,000
fj<|fmd< 127,077 309,669 234,274 191,999 236,021 202,511 379,390 392,084 592,699 457,000 248,411 293,000
nexl= fkdjk 111,308 114,437 185,247 193,891 44,171 70,984 82,414 265,155 300,858 275,000 108,456 261,000
o< Kh .ekSu 363,473 373,157 586,543 583,563 484,065 486,425 578,455 714,709 824,681 780,408 680,898 883,227
Kh wdmiq f.ùï -252,165 -258,720 -401,296 -389,672 -439,894 -415,441 -496,042 -449,554 -523,824 -505,408 -572,442 -622,227
nexl= 15,769 195,233 49,027 -1,892 191,850 131,527 296,977 126,929 291,841 182,000 139,955 32,000
Y=oaO Kh .ekSu 21,155 183,689 46,685 12,542 213,959 153,918 264,658 140,601 296,246 182,000 131,573 32,000
uqo,a fYaIhka m%fhdackhg .ekSu -5,386 11,544 2,342 -14,434 -22,109 -22,391 32,318 -13,672 -4,405 - 8,383 -
wksl=;a Kh .ekSï ^w& 18,060 4,619 11,280 10,230 -4,798 - 13,000 -13,363 - - - -
^w& foAYSh m%odk iy wfkl=;a fjf<|fmd< fkdjk Kh .ekSï o fuys we;=<;ah' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 105 jeks ixLHd igyk
uQ,dY%h 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
;djld,sl
1' úfoaYSh Kh 1,326,487 1,448,734 1,760,467 2,024,583 2,329,280 2,767,299 2,960,424 3,113,116 3,544,031 4,045,796
1'1 jHdmD;s ^w& 1,087,359 1,261,304 1,362,806 1,461,729 1,640,117 1,846,772 1,938,909 1,904,599 2,180,388 2,361,118
1'2 jHdmD;s fkdjk 239,128 187,430 397,661 562,854 689,163 920,527 1,021,515 1,208,516 1,363,642 1,684,678
NdKav ^wd& 68,665 66,499 62,304 54,653 53,460 56,599 61,597 69,993 71,470 69,101
fjk;a ^we& 170,463 120,931 335,357 508,201 635,703 863,928 959,918 1,138,523 1,292,173 1,615,577
2' foaYSh Kh 1,715,198 2,140,228 2,400,955 2,565,662 2,804,085 3,232,813 3,832,825 4,277,783 4,959,196 5,341,507
2'1 remsh,a Kh ^wE& 131,509 130,009 112,292 87,709 61,961 58,386 55,518 55,518 24,088 24,088
2'2 NdKavd.dr ì,am;a ^b& 307,012 402,600 441,032 514,442 590,885 629,070 700,137 694,767 658,240 779,581
2'3 NdKavd.dr ne∫ïlr ^B& 1,018,852 1,281,978 1,513,512 1,643,887 1,819,251 2,095,054 2,452,360 2,844,054 3,305,248 3,714,787
2'4 YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr 86,459 158,805 168,079 173,877 183,845 222,994 369,215 391,083 668,458 572,199
2'5 uy nexl= w;a;sldrï 60,679 76,308 73,881 77,879 94,743 111,292 109,167 143,898 151,132 83,307
2'6 fjk;a ^W& 110,687 90,528 92,160 67,869 53,400 116,017 146,429 148,463 152,031 167,545
tl;=j 3,041,685 3,588,962 4,161,422 4,590,245 5,133,365 6,000,112 6,793,249 7,390,899 8,503,227 9,387,303
^w& m%;sixialrKh yd ixjr®Okh ms<sn| cd;Hka;r nexl=j" weu˙ld tlai;a ckmoh" lekvdj" fvkaudr®lh" uyck Ök iuQydKavqj" cr®uksh" tlai;a rdcOdksh" uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
bka†hdj" cd;Hka;r ixjr®Ok wdh;kh" wdishdkq ixjr®Ok nexl=j" fkor®,ka;h" l=fõÜ" Tfmla" cmdkh" tlai;a wrdì tór® rdcHh" lD'ix'cd' wruqo," cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;=
iaúvkfha ielekaäfkaúiald tkaials,avd nekalkaia" fid,uka n%or®ia bkafldamfr®gâ ksõfhdar®la" bka≥ iqjia nexl=j ^î'tia'iS'B' m%xY&" isá nEkala bkagr®keIk,a wud;HdxYh
^we't'c'&" ´iafÜ%,shdj" Tiaá%hdj" fi!† wrdì wruqo," fydxfldx iy fld˙hdj iuÛ jQ Kh .súiqï u; mshùug b;s˙j we;s m%udKhka oelafõ' Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& we't' ckmoh" lekvdj" cr®uksh" cmdkh" m%xYh" bka†hdj" b;d,sh" mlsia:dkh iy fkor®,ka;h iu. jQ Kh .súiqï u; ,nd.;a Khj,ska mshùug b;s˙j
we;s m%udKhka oelafõ'
^we& wdishdkq ixjr®Ok nexl=j" tlai;a ckmoh" Ökh" cr®uksh" cmdkh yd Tfmla fj;ska ,o Kh uqo,a o ms<sfj<ska 2007 isg iy 2008 isg úfoaYslhkag ksl=;a
lrk ,o NdKavd.dr ne∫ïlr iy NdKavd.dr ì,am;a" cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr iy wdrlaIl lghq;= iïnkaO fkdmshjQ Kh o we;=<;ah'
^wE& ksoka wruqo,a fjkqfjka l< taldnoaO wdfhdack wruqof,a wdfhdackhkays fj<| jákdlu ksfhdackh flfr®'
^b& úfoaYSh wdfhdaclhskag 2008 jifr® isg ksl=;a lrk ,o fkdmshjd we;s NdKavd.dr ì,am;a we;=<;a fkdfõ'
^B& 2012 ckjd˙ udifha° rcfha wdh;k úiska ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:djg ys`.j meje;s Kh mshùu i|yd ksl=;a lrk ,o
remsh,a ñ,shk 78"447 la jákd NdKavd.dr ne∫ïlr" 2013 udr®;= udifha ° Y%S,xlka .=jka iud.ug m%d.aOkh iemhSu i`oyd ksl=;a
lrk ,o remsh,a ñ,shk 13"125 la jákd NdKavd.dr ne∫ïlr iy úfoaYSh wdfhdaclhskag 2007 jifr® isg ksl=;a lrk ,o NdKavd.dr
ne∫ïlr we;=<;a fkdfõ'
^W& rdcH fyda wr®O rdcH wdh;k u.ska ,nd.kakd ,o úfoaYh
S Kh fya;f
= jka mek keÛ=Kq m˙md,k Kh.ekSï iy wlafjr< nexl= tallhkaf.ka ,nd .;a Khj,
fkdmshjQ fYaIh we;=<;a fõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 106 jeks ixLHd igyk
rdcH Kh whs;sh ^j¾Ih wjidkhg& ^w&
remsh,a ñ,shk
ysñlre 2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
;djld,sl
1' foaYSh Kh ^wd& ^we& 1,715,198 2,140,228 2,400,955 2,565,662 2,804,085 3,232,813 3,832,825 4,277,783 4,959,196 5,341,507
1'1 nexl= wxYh 415,318 657,425 705,766 691,716 886,221 1,060,317 1,433,773 1,669,882 1,924,036 2,114,901
uy nexl=j 104,817 239,248 109,593 78,376 263,229 265,198 112,396 267,677 256,050 414,950
jd◊c nexl= 310,501 418,177 596,172 613,340 622,892 795,119 1,321,377 1,402,205 1,667,986 1,699,951
1'2 nexl= fkdjk wxYh 1,299,879 1,482,804 1,695,189 1,873,945 1,917,864 2,172,495 2,399,053 2,607,901 3,035,160 3,226,606
fj<|fmd< Kh 1,289,688 1,478,553 1,685,638 1,866,267 1,916,930 2,171,562 2,385,120 2,607,331 3,034,590 3,226,606
b;s˙ ls¯fï wdh;k 192,413 204,067 257,084 286,514 314,319 330,150 358,243 379,877 428,236 426,771
rCIK wruqo, 21,012 25,976 34,490 32,839 34,356 33,768 30,849 30,536 50,597 76,944
wr®:idOl yd úY%du wruqo, ^wE& 595,807 698,192 835,402 884,279 959,303 1,204,729 1,428,534 1,474,560 1,655,336 1,826,413
ks, wruqo, ^b& 107,480 107,234 132,485 167,374 161,568 178,900 202,118 221,584 252,615 271,630
fm!oa.,sl jHdmdr iy mqoa.,hka ^B& 372,976 443,084 426,177 495,261 447,385 424,015 365,376 500,773 647,807 624,848
fj<|fmd< fkdjk Kh 10,191 4,251 9,551 7,678 933 933 13,933 570 570 -
2' úfoaYSh Kh 1,326,487 1,448,734 1,760,467 2,024,583 2,329,280 2,767,299 2,960,424 3,113,116 3,544,031 4,045,796
tl;=j 3,041,685 3,588,962 4,161,422 4,590,245 5,133,365 6,000,112 6,793,249 7,390,899 8,503,227 9,387,303
^w& NdKavd.dr ì,am;a yd NdKavd.dr ne∫ïlr oaú;Shsl fj<|fmd, .kqfokq i|yd .e<mqï lr we;' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& 2008 jifr® isg úfoaYSh wdfhdaclhka úiska mj;ajdf.k hkq ,nk NdKavd.dr ì,am;a jákdlï we;=<;a fkdfõ' cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
^we& 2012 ckjd˙ udifha ° rcfha wdh;k úiska ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:djg ys`.j mej;s Kh mshùu i`oyd ksl=;a lrk ,o remsh,a ñ,shk 78"447la jákd Y%S ,xld uy nexl=j
NdKavd.dr ne`≥ïlr" 2013 udr®;= udifha ° Y%S,xlka .=jka .=jka iud.ug m%d.aOkh iemhSu i`oyd ksl=;a lrk ,o remsh,a ñ,shk 13"125 la jákd NdKavd.dr
ne`≥ïlr iy úfoaYSh wdfhdaclhskag 2007 jifr® isg ksl=;a lrk ,o NdKavd.dr ne`≥ïlr we;=,;a fkdfõ'
^wE& Ndrldr" iqNidOl" úY%du jegqma yd wr®:idOl wruqo,a iy fiajl wr®:idOl wruqo,
^b& uOHu wdKavqj" m<d;a md,k wêld¯ka" rcfha ixia:d" fomdr®;fïka;= yd wfkl=;a ks, wruqo,a
^B& NdKavd.dr ;ekam;= iy;slj, jákdlï" rdcH Kh ksoka wruqo,a ^wdfhdack wruqo, 1971 iema;eïnr®& yd cd;sl ksjdi ksoka wruqo, o fuhg we;=<;a ù we;'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 107 jeks ixLHd igyk
NdKavd.dr ì,am;a ysñlu ^w&
remsh,a ñ,shk
2016
ysñlre 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
;djld,sl
1' nexl= wxYh 113,782 251,453 197,532 223,351 355,552 373,753 447,004 401,792 445,418 575,528
1'1 uy nexl=j 44,964 163,584 37,451 2,993 169,797 154,005 3,053 123,496 104,754 331,389
1'2 jd◊c nexl= 68,818 87,869 160,081 220,358 185,756 219,748 443,951 278,296 340,664 244,139
2' nexl= fkdjk wxYh 193,231 151,146 243,499 291,091 235,333 255,317 253,133 292,975 212,822 204,052
2'1 fiajl wr®:idOl wruqo, 5,208 1 420 5,969 - 33,410 13,969 1,000 - 41,057
2'2 fjk;a wr®:idOl wruqo,a 166 55 - 15 1,279 122 45 - 162 77
2'3 b;s˙ ls¯fï wdh;k 32,046 20,791 42,677 52,541 58,733 61,972 68,328 47,945 67,766 18,049
2'4 rlaIK yd uQ,H iud.ï 8,623 10,988 7,192 12,072 11,010 19,097 28,629 47,461 47,388 57,918
2'5 fomdr®;fïka;= iy fjk;a ks, wruqo,a 29,481 16,431 21,452 20,636 5,968 2,566 8,114 10,986 7,570 7,616
2'6 fm!oa.,sl iy fjk;a 117,707 102,882 171,757 199,858 158,344 138,149 134,048 185,582 89,937 79,336
3' úfoaYSh wdfhdaclhka ^wd& - 6,358 40,410 57,317 70,123 80,184 73,916 55,500 5,045 12,816
tl;=j 307,012 408,958 481,441 571,759 661,008 709,254 774,053 750,267 663,285 792,396
^w& oaú;Shsl fj<|fmd< .kqfokq i|yd .e<mqï lr we;' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& 2008 jifr® isg úfoaYSh wdfhdaclhka úiska mj;ajdf.k hkq ,nk NdKavd.dr ì,am;a jákdlï we;=<;a fõ' tuksid" fuu Y%S ,xld uy nexl=j
o;a;hkauy nexl=fõ jdr®Isl jdr®;dfõ 105 m˙YsIag ixLHd igyfkys we;s o;a;hkaf.ka fjkiafõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 108 jeks ixLHd igyk
NdKavd.dr ne÷ïlrj, ysñlu ^w& ^wd&
remsh,a ñ,shk
2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ysñlre ;djld,sl
1' nexl= wxYh 58,416 90,082 188,576 162,215 206,547 244,770 386,398 595,067 517,613 731,942
1'1 jd◊c nexl= 58,416 90,082 188,576 162,215 206,547 244,770 386,398 595,067 517,613 731,942
2' nexl= fkdjk wxYh 960,436 1,191,897 1,324,936 1,481,672 1,612,704 1,850,284 2,065,962 2,248,987 2,787,635 2,982,845
2'1 fiajl wr®:idOl wruqo, 501,331 607,770 718,717 814,451 927,374 1,117,360 1,356,389 1,450,144 1,612,461 1,737,219
2'2 fjk;a wr®:idOl wruqo,a 7,862 9,507 13,766 19,872 7,550 30,639 35,031 315 42,713 48,060
2'3 b;s˙ ls¯fï wdh;k 134,994 164,457 195,588 221,805 246,418 261,309 285,915 327,932 358,470 406,722
2'4 rlaIK yd uQ,H iud.ï 21,215 26,410 33,194 33,624 34,410 31,711 26,636 42,742 58,808 87,124
2'5 fomdr®;fïka;= iy fjk;a ks, wruqo,a 69,588 90,778 21,949 36,963 37,006 37,596 187,904 210,598 245,045 264,014
2'6 fm!oa.,sl iy fjk;a 225,446 292,975 341,722 354,957 359,946 371,669 174,087 217,255 470,138 439,707
3' úfoaYSh wdfhdaclhka ^we& 49,647 17,647 145,124 183,538 199,531 317,604 403,486 401,710 298,734 247,222
tl;=j 1,068,499 1,299,625 1,658,636 1,827,425 2,018,782 2,412,657 2,855,846 3,245,764 3,603,982 3,962,009
^w& oaú;Shsl fj<|fmd< .kqfokq i|yd .e,mqï lr we;' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& 2012 ckjd˙ udifha° rcfha wdh;k úiska ,xld Lksc f;,a kS;s.; ixia:djg ys`.j meje;s Kh mshùu i|yd ksl=;a lrk ,o Y%S ,xld uy nexl=j
remsh,a ñ,shk 78"447 la jákd NdKavd.dr ne∫ïlr iy 2013 udr®;= udifha ° Y%S,xlka .=jka iud.ug m%d.aOkh iemhSu i`oyd
ksl=;a lrk ,o remsh,a ñ,shk 13"125 la jákd NdKavd.dr ne∫ïlr we;=<;a fkdfõ'
^we& 2007 jifr® isg úfoaYSh wdfhdaclhka úiska ñ<° f.k we;s NdKavd.dr ne`≥ïlr jákdlï we;=<;a fõ' tuksid" fuu o;a;hka
uy nexl=fõ jdr®Isl jdr®;dfõ 105 m˙YsIag ixLHd igyfkys we;s o;a;hkaf.ka fjkiafõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 109 jeks ixLHd igyk
remsh,a Kh ysñlï
remsh,a ñ,shk
2016
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ysñlre ;djld,sl
1' nexl= wxYh - jd◊Ksc nexl= 15,870 15,870 17,251 17,615 16,234 15,870 15,870 15,870 15,870 15,870
2' nexl= fkdjk wxYh 115,639 114,139 95,040 70,094 45,727 42,516 39,648 39,648 8,218 8,218
2'1 b;s˙ ls¯fï wdh;k 19,938 18,820 18,820 12,168 9,168 6,868 4,000 4,000 2,000 2,000
2'2 fomdr®;fïka;= iy fjk;a ks, wruqo,a ^w& 8,410 8,400 6,111 6,103 6,101 5,190 6,101 6,101 - -
2'3 fiajl wr®:idOl wruqo, 68,921 68,539 56,583 40,921 23,100 23,100 23,100 23,100 - -
2'4 fjk;a wr®:idOl wruqo,a 12,320 12,327 11,417 10,369 7,358 7,358 6,447 6,447 6,218 6,218
2'5 fjk;a ^wd& 6,050 6,053 2,110 533 - - - - - -
tl;=j 131,509 130,009 112,292 87,709 61,961 58,386 55,518 55,518 24,088 24,088
^w& fiajl Ndrldr wruqo, o we;=<;a fõ' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& iuQmldr nexl=" fjk;a iud.ï" iudc wdh;k iy mqoa.,hka we;=<;a fõ' Y%S ,xld uy nexl=j
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 110 jeks ixLHd igyk
ysñlï wkqj fkdmshjQ úfoaY Kh
remsh,a ñ,shk
2016
uQ,h 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015
;djld,sl
1' nyqmd¾Yùh 580,719 618,181 665,040 674,936 721,916 844,292 903,540 887,960 994,430 1,076,549
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j 292,151 317,763 344,661 358,872 383,461 448,421 478,796 471,762 533,806 569,686
hqfrdamSh wdfhdack nexl=j 15,326 18,010 20,463 18,792 18,054 23,438 23,248 21,133 29,728 27,518
m%' ix' cd' nexl=j 231 240 - - - 322 4,530 6,987 10,382 27,760
cd;Hka;r ixjr®Ok ix.uh 258,748 267,475 284,074 281,217 302,244 349,997 373,085 363,052 391,149 417,636
lDIsldr®ñl ixjr®Ok cd;Hka;r wruqo, 8,719 9,052 10,309 11,032 13,007 16,013 17,419 17,098 18,631 21,520
Tfmla 2,357 2,355 2,173 1,913 2,052 2,699 2,998 4,783 7,547 9,309
fkdar®äla ixjr®Ok wruqo, 3,188 3,285 3,360 3,110 3,099 3,403 3,464 3,145 3,187 3,119
2' oaúmd¾Yùh 564,500 666,533 684,750 739,213 842,804 1,035,907 823,180 793,196 888,971 945,754
lekvdj 9,852 7,718 8,488 8,134 7,701 8,269 7,409 6,339 5,373 5,275
m%xYh ^w& 10,255 12,424 15,021 18,427 19,503 24,273 26,861 24,698 25,406 24,448
cr®uksh 65,977 61,528 58,279 50,263 47,547 51,164 52,112 43,342 40,726 39,145
bka†hdj 14,843 15,294 17,902 17,292 41,927 78,322 102,843 119,982 137,413 142,277
cmdkh 327,711 426,936 426,767 478,931 529,013 547,515 468,366 416,408 457,483 486,199
l=fõgh 3,855 4,649 5,103 5,237 5,799 6,194 5,749 5,357 6,765 7,774
fkor®,ka;h 1,455 751 291 87 - - - - - -
uyck Ök iuqydKavqj 22,668 29,688 46,641 56,459 59,497 67,434 67,154 87,743 117,284 131,604
ijq† wrdì wruqo, 749 1,217 2,328 2,338 2,544 2,648 3,868 4,982 10,724 13,255
wefu˙ld tlai;a ckmoh 52,797 50,708 46,952 42,414 40,318 41,386 38,854 35,246 34,594 31,798
fjk;a 54,339 55,619 56,978 59,633 88,957 208,702 49,963 49,100 53,205 63,978
3' uQ,H fj<|fmd< 181,268 164,020 410,676 610,433 764,560 887,100 1,233,704 1,431,959 1,660,630 2,023,493
˙.aia keIk,a nexl=j 3,746 3,674 3,476 3,140 2,984 3,064 2,922 2,651 2,607 2,336
bka≥ iQjia nexl=j ^m%xY iy iafgdlafydaï& 16 - - - - - - - - -
nEkalr®ia g%iaÜ iud.u 685 634 560 466 399 356 275 184 101 -
fid,uka n%or®ia bkafldamfr®gr®â ksõfhdar®la 462 374 270 157 54 - - - - -
isá nEkala$fklais 24,637 11,314 - - - - - - 201 -
Ök wdkhk - wmkhk nexl=j ^wd& - - - - - - - 146,262 192,889 242,416
fjk;a ^we& 151,722 148,024 406,370 606,670 761,124 883,680 1,230,507 1,282,863 1,464,832 1,778,741
tl;=j 1,326,487 1,448,734 1,760,467 2,024,583 2,329,280 2,767,299 2,960,424 3,113,116 3,544,031 4,045,796
^w& uQ,H wdh;kj,ska ,o Kh we;=<;ah' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& rchg wh;a jd◊c jHjidhka hgf;a we;s jHdmD;sj, fkdmshjQ Kh we;=<;a fkdfõ' cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
^we& wdrlaIl wxYfha fkdmshjQ Kh" úfoaYSh wdfhdaclhskag ksl=;a l< NdKavd.dr ne∫ïlr ^2007 isg& Y%S ,xld uy nexl=j
iy NdKavd.dr ì,am;a ^2008 isg&" rch úiska ksl=;a l< cd;Hka;r iaffj¯;aj ne∫ïlr iy Ök tlaisï
nexl=fjka ,nd.;a fkdmshjQ Kh we;=<;a fõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 111 jeks ixLHd igyk
úfoaY Kh - 2016
remsh,a ñ,shk
foieïnr®
j.lSfï Y=oaO
iajrEmh iy uQ,h o< ,eîï wdmiq f.ùï wjidkhg
fjkiaùï ^w&
j.lSï
1' jHdmD;s Kh 229,269 123,883 192,708 2,373,097
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j 49,315 22,738 37,639 564,413
´iafÜ%,shdj 431 1,661 -761 11,596
Tiaá%hdj 1,102 2,143 -1,128 15,175
lekvdj - 305 -40 3,801
Ökh ^wd& 61,744 24,133 61,695 365,734
fvkaudr®lh - 2,658 -2,875 9,453
hqfrdamSh wdfhdack nexl=j - 2,352 -2,210 27,518
mska,ka;h - 362 -354 1,622
m%xYh 339 2,543 -1,657 29,758
cr®uksh 786 2,193 -1,295 34,329
fydxfldx - 1,022 -930 635
bka†hdj 6,048 5,138 5,751 126,486
cd;Hka;r ixjr®Ok ix.uh 34,367 11,588 26,750 407,195
cmdkh 22,501 29,813 28,618 486,808
fld˙hdj 2,734 1,148 2,303 48,683
l=fõgh 1,168 516 1,009 7,774
fkor®,ka;h 6,960 3,247 4,566 33,496
cd;Hka;r ixjr®Okh i|yd jQ Tfmla wruqo, 1,795 334 1,762 9,309
fi!† wrdì wruqo, 2,051 829 2,531 13,255
iamd[a[h 4,283 711 3,551 12,319
iaùvkh 307 1,228 -231 20,219
tlai;a rdcOdksh 6,624 3,587 2,257 43,803
wefu˙ld tlai;a ckmoh 2,401 2,202 1,340 20,604
fjk;a 24,315 1,432 24,415 79,114
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j 8,346 16,845 16,962 22,477 15,398 20,477 17,129 11,702 18,315 24,507
´iafÜ%,shdj -900 -982 -1,099 345 2,991 - -255 -2,042 -573 -1,636
lekvdj -448 -576 -427 -477 -478 -570 -555 -509 -459 -468
Ökh ^wd& 16,856 3,445 32,522 11,098 612 82,892 61,531 26,942 39,228 39,807
isá nEkala bkagkeIk,a -153 -11,191 -11,428 - - -182 - -183 -194 -205
fvkaudr®lh 3,541 5,118 4,098 -412 -706 -777 -335 -2,163 -2,152 -2,315
m%xYh -664 1,053 1,330 4,914 1,137 2,037 1,071 334 341 -1,288
cr®uksh -3,341 -3,968 -4,887 -2,530 -2,840 -2,962 -2,860 -2,855 -1,989 -1,710
cd;Hka;r ixjr®Ok ix.uh 2,768 4,189 10,484 9,596 14,386 12,549 7,845 10,811 5,050 22,427
lDIsldr®ñl" ixjr®Ok cd;Hka;r wruqo, 246 155 809 763 1,630 1,422 - 333 216 2,728
bka†hdj -47 -514 2,325 -69 21,661 32,042 21,885 12,016 4,324 -592
cmdkh -577 255 3,976 10,373 12,619 14,340 6,306 5,348 -943 -7,312
fld˙hdj 2,184 806 306 3,536 2,454 4,669 3,801 1,688 1,858 1,586
l=fõgh -207 428 431 76 165 -309 -601 -209 887 652
cd;Hka;r ixjr®Okh i`oyd jQ Tfmla wruqo, 143 -90 -233 -204 84 365 225 1,723 1,909 1,461
fi!† wrdì wruqo, 402 149 788 -78 -129 -185 1,119 1,068 1,654 1,221
fid,uka n%or®ia bkafldamfr®gâ - -103 -108 -106 -106 -62 - - - -
ksõfhdar®la
tlai;a rdcOdksh -395 18,577 -3,471 8,360 -499 -1,622 2,090 3,996 -397 -2,186
weu˙ld tlai;a ckmoh -4,700 -4,525 -4,815 -3,167 -3,129 -3,675 -3,685 -4,023 -3,932 -4,070
fjk;a 105,120 -22,013 62,828 146,786 150,003 107,479 21,156 197,609 256,174 330,170
2' m%odk 30,508 31,222 25,922 16,909 18,819 19,708 7,768 10,545 10,318 7,977
wdishdkq ixjr®Ok nexl=j 2,766 3,757 4,648 4,026 2,254 1,241 294 935 220 -
cmdkh 3,600 1,637 1,791 2,565 2,084 3,600 1,570 2,181 958 1,017
fkdar®fõ 57 5 20 - - - - - - -
tlai;a cd;Skaf.a ix.uh 1,735 - 964 2,970 8,009 7,178 1,748 38 806 1,185
wefu˙ld tlai;a ckmoh 3,574 3,389 416 1,108 2,030 3,094 1,231 1,331 - 3,570
fjk;a 8,890 16,173 7,461 3,066 3,419 4,595 2,638 5,913 7,987 1,615
tl;=j 160,141 39,241 136,507 228,015 233,982 287,971 149,421 274,566 332,132 427,226
^w& jr®.SlrKfha fjkialï ksid fuu o;a;hka uy nexl= jdr®Isl jdr®;dfõ 101 fjks m˙YsIaG ixLHd uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
igyfkys we;s o;a;hkaf.ka fjkia úh yelsh' cd;sl m%;sm;a;s yd wdr®:ßl lghq;= wud;HdxYh
^wd& 2012 jifr® isg rchg wh;a jd◊c jHjidhhka i`oyd Ökfhka ,o Y=oaO úfoaYdOdr ,eîï we;=<;a Y%S ,xld uy nexl=j
fkdfõ'
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 113 jeks ixLHd igyk
fkdmshjQ rdcH Kh ^jir wjidkfha§& ^w&
remsh,a ñ,shk
2016
uQ,h 2012 2013 2014 2015
;djld,sl
uqΩ¿ foaYSh Kh 3,232,813 3,832,825 4,277,783 4,959,196 5,341,507
flá ld,Sk 813,272 909,156 941,162 913,291 968,396
NdKavd.dr ì,am;a ^wd& 629,070 700,137 694,767 658,240 779,581
uy nexl= ;djld,sl w;a;sldrï 111,292 109,167 143,898 151,132 83,307
jd◊c nexl= i;= fkdmshjQ wdkhk ì,am;a 18,340 23,960 25,542 4 -
nexl= ;ekam;= .e,mqï l< miq nexl= wxYhg we;s fjk;a j.lSï 53,638 61,959 76,386 103,345 105,508
fjk;a 933 13,933 570 570 -
ue† yd †.= ld,Sk 2,419,541 2,923,670 3,336,620 4,045,905 4,373,111
remsh,a Kh 58,386 55,518 55,518 24,088 24,088
NdKavd.dr ne∫ïlr ^we& 2,095,054 2,452,360 2,844,054 3,305,248 3,714,787
YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr 222,994 369,215 391,083 668,458 572,199
fjk;a 43,107 46,577 45,966 48,111 62,037
Kh WmlrK wkqj 3,232,813 3,832,825 4,277,783 4,959,196 5,341,507
remsh,a Kh 58,386 55,518 55,518 24,088 24,088
NdKavd.dr ì,am;a ^wd& 629,070 700,137 694,767 658,240 779,581
NdKavd.dr ne∫ïlr ^we& 2,095,054 2,452,360 2,844,054 3,305,248 3,714,787
YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr 222,994 369,215 391,083 668,458 572,199
;djld,sl w;a;sldrï 111,292 109,167 143,898 151,132 83,307
fjk;a 116,017 146,429 148,463 152,031 167,545
wdh;k wkqj 3,232,813 3,832,825 4,277,783 4,959,196 5,341,507
nexl= 1,060,317 1,433,773 1,669,882 1,924,036 2,114,901
uy nexl=j
Kh WmlrK wkqj 265,198 112,396 267,677 256,050 414,950
NdKavd.dr ì,am;a 154,005 3,053 123,496 104,754 331,389
;djld,sl w;a;sldrï 111,292 109,167 143,898 151,132 83,307
fjk;a -99 176 282 164 254
jd◊c nexl=
Kh WmlrK wkqj 795,119 1,321,377 1,402,205 1,667,986 1,699,951
remsh,a Kh 15,870 15,870 15,870 15,870 15,870
NdKavd.dr ì,am;a 219,748 443,951 278,296 340,664 244,139
NdKavd.dr ne∫ïlr 244,770 386,398 595,067 517,613 731,942
YS% ,xld ixjr®Ok ne∫ïlr 222,994 369,215 391,083 668,458 572,199
fjk;a 91,737 105,943 121,890 125,382 135,802
wdh;k wkqj 795,119 1,321,377 1,402,205 1,667,986 1,699,951
rdcH nexl= 283,426 435,111 527,641 507,164 506,647
fjk;a 511,693 886,266 874,564 1,160,822 1,193,304
nexl= fkdjk wxYh
Kh WmlrK wkqj 2,172,495 2,399,053 2,607,901 3,035,160 3,226,606
remsh,a Kh 42,516 39,648 39,648 8,218 8,218
NdKavd.dr ì,am;a 255,317 253,133 292,975 212,822 204,052
NdKavd.dr ne∫ïlr 1,850,284 2,065,962 2,248,987 2,787,635 2,982,845
fjk;a ^wE& 24,379 40,310 26,291 26,485 31,490
wdh;k wkqj 2,172,495 2,399,053 2,607,901 3,035,160 3,226,606
cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j 330,150 358,243 379,877 428,236 426,771
b;s˙ ls¯fï wdh;k yd mqoa.,hka 408,827 350,562 441,106 592,208 556,750
fiajl wr®:idOl wruqo, 1,173,870 1,393,458 1,474,244 1,612,461 1,778,276
rlaIK wdh;k 33,768 30,849 30,536 50,597 76,944
uQ,H iud.ï 17,040 27,839 59,667 50,599 68,097
fjk;a 208,841 238,102 222,470 296,060 319,767
m˙md,k Kh 933 13,933 570 570 -
fomdr®;fïka;= ks, wruqo,a iy fjk;a 207,908 224,169 221,900 295,490 319,767
2015 2016
YSr®Ih 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 ^w& ;djld,sl
uqΩ¿ wdodhu 25,868 31,368 29,433 36,829 40,990 49,235 49,648 59,133 67,972 77,063
n≥ wd∞hu 21,473 25,992 24,907 31,049 34,658 41,657 42,569 52,569 61,476 69,269
NdKav yd fiajd u; n≥ 15,700 19,969 19,649 24,336 20,671 25,119 24,937 30,810 34,476 36,624
ms˙jegqï n≥$cd;sh f.dvke.Sfï n≥ 12,962 16,641 15,845 19,986 15,550 18,927 17,294 21,521 21,808 25,010
n,m;% .dia;= 2,695 3,269 3,757 4,280 5,030 5,144 6,592 8,199 10,688 9,620
fjk;a n≥ 43 59 46 70 91 1,048 1,051 1,090 1,980 1,994
foam< u; n≥ 5,773 6,023 5,258 6,713 13,987 16,538 17,632 21,759 27,000 32,645
n≥ fkdjk wd∞hu 4,395 5,376 4,526 5,780 6,332 7,578 7,079 6,564 6,496 7,793
,dN" ,dNdxY iy fmd,S 2,007 3,070 2,188 1,539 1,732 1,921 1,884 2,115 1,115 2,150
úl=Kqï yd .dia;= 2,388 2,306 2,338 4,241 4,600 5,657 5,195 4,449 5,381 5,643
uqΩ¿ úhou 113,067 120,011 130,260 145,491 157,373 161,341 185,241 216,824 269,586 273,615
jr®;k úhou 92,721 103,199 111,336 119,162 129,600 139,121 156,066 172,131 222,223 233,698
ldr®hhka wkqj jr®.SlrKh 92,721 103,199 111,336 119,162 129,600 139,121 156,066 172,131 222,223 233,698
m<d;a m˙md,kh 7,100 10,889 6,890 10,550 7,163 12,551 14,461 15,780 18,273 19,095
wdr®:sl fiajd 3,797 4,253 4,504 4,771 8,345 2,383 3,325 3,047 4,229 4,423
iudc yd m%cd fiajd iy wfkl=;a 81,824 88,057 99,942 103,841 114,092 124,187 138,280 153,304 199,721 210,180
wdr®:sl jr®.SlrKh 92,721 103,199 111,336 119,162 129,600 139,121 156,066 172,131 222,223 233,698
jegqma yd fõ;k 74,711 79,717 86,547 91,644 101,886 108,246 117,806 131,162 171,871 183,039
fjk;a 10,611 23,482 24,789 27,518 27,714 30,875 38,260 40,969 50,352 50,659
m%d.aOk úhoï 20,346 16,812 18,924 26,329 27,773 22,220 29,175 44,693 47,363 39,917
m%d.aOk NdKav w;am;a lr .ekSu 1,248 2,551 2,516 2,902 4,302 2,736 4,207 10,004 6,641 4,192
m%d.aOk mejreï 150 511 510 2,496 3,700 869 173 245 701 632
m<d;a úfYaIs; ixjr®Ok jHdmD;s 9,058 8,578 10,945 11,683 9,953 5,901 6,429 9,136 13,345 12,177
úfYaI fhdackd l%u 9,253 2,603 3,393 7,439 7,973 11,452 18,100 16,826 16,965 12,234
fjk;a 637 2,569 1,560 1,809 1,845 1,263 268 8,481 9,711 10,682
uOHu rcfhka mejreï 88,317 88,942 93,999 107,032 116,383 112,106 135,593 157,691 201,614 196,552
iduQysl m%∞k 70,742 76,773 77,386 85,299 94,603 91,892 108,801 126,144 167,551 169,106
Wmudk mdol m%∞k 1,208 2,304 2,276 2,612 3,854 2,861 2,264 3,392 3,753 3,035
wkqrEms; m%∞k 205 - - - - - - - - -
m<d;a úfYaIs; ixjr®Ok m%odk 6,995 7,262 10,945 11,683 9,953 5,901 6,429 8,343 13,345 12,177
úfYaI fhdackd l%u i|yd m%∞k 9,167 2,603 3,393 7,439 7,973 11,452 18,100 19,812 16,965 12,234
^w& ixfYdaê; uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh"
m<d;a iNd iy m<d;a md,k wud;HdxYh
rdcH uQ,H m%;sm;a;sh iy rdcH uQ,H lghq;= 115 jeks ixLHd igyk
uq¿ wdodhu yd m%Þk 891,886 1,046,089 1,144,997 1,230,338 1,298,454 1,559,678 1,770,621
m%odk 16,909 15,141 16,071 15,859 9,415 6,014 7,496
uq¿ wdodhu 874,977 1,030,948 1,128,926 1,214,479 1,289,039 1,553,664 1,763,125
nÿ wdodhu 759,691 883,079 954,536 1,054,144 1,110,080 1,424,709 1,532,958
úfoaYSh fj<|du u; nÿ 130,749 162,071 184,634 191,815 198,483 244,231 302,538
foaYSh NdKav yd fiajd u; nÿ 426,867 493,690 522,365 573,533 615,262 804,643 841,213
tl;= l< w.h u; noao 219,990 225,858 229,604 250,757 275,350 219,700 283,470
ksIAmdok nÿ 129,934 204,913 225,008 251,751 257,781 499,632 456,946
msßjegqï nÿ$cd;sh f.dvke.Sfï noao 66,009 51,217 57,663 58,231 66,104 66,812 82,452
n,m;% .dia;= 10,934 11,702 10,090 12,794 16,028 18,499 18,345
Y=oaO wdodhï yd ,dN u; nÿ 135,623 157,310 172,563 205,666 198,115 262,583 258,857
uqoaor .dia;= 13,906 16,117 19,812 22,559 28,062 33,572 32,645
fjk;a 48,107 53,891 55,162 60,571 70,158 79,680 97,705
wdmiq f.ùï wvql< miq Kh §ï 41,025 30,464 25,394 9,913 13,112 561 -934
tAldnoaO whjeh w;sßla;h ^¬& ysÕh ^-& -447,351 -448,236 -488,967 -516,090 -591,244 -829,502 -640,325
o'foa'ks'fhys m%;sY;hla f,i ^wE& ^b&
uq¿ wdodhu yd m%odk 13.9 14.5 13.1 12.8 12.5 14.2 15.0
nÿ wdodhu 11.8 12.2 10.9 11.0 10.7 13.0 12.9
nÿ fkdjk wdodhu 1.8 2.0 2.0 1.7 1.7 1.2 1.9
m%odk 0.3 0.2 0.2 0.2 0.1 0.1 0.1
uq¿ úhou 20.9 20.7 18.6 18.2 18.2 21.8 20.4
mqkrdj¾;k úhou 15.3 14.9 13.6 13.2 13.4 16.2 15.4
m%d.aOk úhou 4.9 5.4 4.7 4.9 4.8 5.6 5.0
wdmiq f.ùï wvq l< miq Kh §ï 0.6 0.4 0.3 0.1 0.1 ... ...
tAldnoaO whjeh w;sßla;h ^¬& ysÕh ^-& -7.0 -6.2 -5.5 -5.4 -5.7 -7.6 -5.4
^w& uOHu rch" m<d;a iNd iy m<d;a md,k wdh;kj, whjeh lghq;= we;=<;a fõ' uQ,hka( uqo,a wud;HdxYh
^wd& ixfYdaê; m<d;a iNd iy m<d;a md,k
^we& m<d;a md,k wdh;kj, o;a; ilia fldg fkdue;s neúka uOHu rcfha iy m<d;a iNdj, o;a; muKla we;=<;a fõ' wud;HdxYh
^wE& ck f,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska kj mokï j¾Ih ^2010& hgf;a ksl=;a lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;=
Wmfhda.Sfldgf.k we;'
^b& ckf,aLk yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska 2017 ud¾;= 15 Èk ksl=;a lrk ,o 2014 iy 2015 ixfYdaê; o'foa'ks'
weia;fïka;= u; mokï fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 116 jeks ixLHd igyk
2015 ckjd˙ 412,521 161,630 64,264 122,590 28,262 132 17,410 4,292 4,166 1,516 404,331 2,296 3,145 1,055 738 186 121 39 23 6 4 8,190
fmnrjd˙ 419,014 166,607 61,929 126,126 28,382 132 17,477 4,288 4,210 1,512 410,731 2,362 3,160 1,061 742 186 121 39 23 6 4 8,283
udr®;= 455,811 181,014 65,444 140,101 31,691 132 18,411 4,595 4,434 1,504 447,394 2,454 3,188 1,071 747 185 121 39 23 6 4 8,417
wfm%a,a 449,140 180,474 61,597 135,987 31,995 132 19,325 4,875 4,651 1,502 440,607 2,533 3,210 1,079 752 185 121 39 23 6 4 8,533
uehs 437,796 180,588 58,696 129,571 30,005 132 19,064 4,861 4,686 1,495 429,168 2,603 3,226 1,085 755 185 121 39 23 6 4 8,628
cqks 438,491 186,450 56,391 127,224 29,829 132 18,657 4,761 4,751 1,488 429,753 2,680 3,249 1,092 759 185 121 39 23 6 4 8,739
cQ,s 455,962 201,679 55,209 129,715 30,724 132 18,663 4,678 4,733 1,482 447,084 2,774 3,281 1,100 764 185 121 39 23 6 4 8,878
wf.daia;= 464,030 212,748 52,181 129,736 30,794 132 18,592 4,583 4,713 1,477 455,023 2,852 3,318 1,109 769 185 121 39 23 6 4 9,007
iema;eïnr® 465,639 218,754 47,950 129,261 30,804 132 18,650 4,602 4,733 1,470 456,426 2,999 3,359 1,120 776 185 121 39 23 6 4 9,213
Tlaf;danr® 465,383 223,395 44,024 128,274 30,809 132 18,476 4,583 4,765 1,463 455,989 3,126 3,396 1,131 781 185 121 39 23 6 4 9,393
fkdjeïnr® 466,361 227,327 41,019 128,394 30,668 132 18,433 4,539 4,792 1,457 456,828 3,221 3,427 1,140 786 185 121 39 23 6 4 9,533
foieïnr® 491,700 247,912 38,974 133,244 31,656 131 18,979 4,672 4,883 1,450 481,969 3,346 3,474 1,156 795 185 121 39 23 6 4 9,731
2016 ckjd˙ 482,807 246,187 36,256 129,317 30,961 131 19,031 4,671 4,891 1,445 472,961 3,427 3,496 1,165 799 185 121 39 23 6 4 9,846
fmnrjd˙ 491,204 254,916 34,220 130,711 30,971 131 19,165 4,672 4,931 1,439 481,226 3,514 3,528 1,173 803 185 121 39 23 6 4 9,978
udr®;= 543,476 285,107 36,027 145,386 34,047 131 20,723 5,146 5,199 1,434 533,268 3,686 3,567 1,186 808 186 121 39 23 6 4 10,208
wfm%a,a 522,200 271,271 31,957 140,104 34,809 131 21,424 5,304 5,331 1,429 511,829 3,804 3,594 1,197 814 186 121 39 23 6 4 10,371
uehs 507,259 268,574 28,572 133,842 32,314 131 21,225 5,301 5,337 1,425 496,790 3,880 3,604 1,206 818 186 121 39 23 6 4 10,469
cqks 507,543 272,164 26,224 133,616 31,872 131 20,842 5,302 5,312 1,416 496,947 3,985 3,612 1,216 822 186 121 39 23 6 4 10,597
cQ,s 517,605 281,960 25,271 134,745 32,259 131 20,531 5,258 5,276 1,411 506,912 4,065 3,618 1,224 826 186 121 39 23 6 4 10,693
wf.daia;= 521,642 287,939 23,437 134,824 32,276 131 20,395 5,122 5,256 1,403 510,852 4,138 3,627 1,232 831 186 121 39 23 6 4 10,790
iema;eïnr® 524,215 291,424 22,562 134,371 32,812 131 20,207 5,075 5,253 1,400 513,304 4,237 3,635 1,242 836 186 121 39 23 6 4 10,911
Tlaf;danr® 520,299 292,240 21,557 132,123 31,665 131 19,892 4,975 5,214 1,394 509,260 4,333 3,650 1,253 842 186 121 39 23 6 4 11,040
fkdjeïnr® 518,593 292,702 20,166 131,375 31,417 131 19,955 4,992 5,213 1,388 507,408 4,424 3,689 1,263 847 186 121 39 23 6 4 11,185
foieïnr® 552,775 313,733 20,435 141,169 33,476 131 20,590 5,141 5,332 1,382 541,457 4,506 3,726 1,272 852 186 121 39 23 6 4 11,318
^w& uqo,a kS;s mkf;a 51 jeks j.ka;sh wkqj" ksl=;a lrk ,o jHjydr uqo,a m%udKhg uy nexl=j fj;e;s ldis yd fkdaÜgq we;=<;a fkdfõ' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& remsh,a 20" remsh,a 1"000" remsh,a 500" remsh,a 200" remsh,a 2"000 iy remsh,a 5"000 jákdlï iys; uqo,a fkdaÜgq ms<sfj<ska" 1980 wf.daia;= 4" 1981 foieïnr® 23" 1982 fmnrjd˙ 9" 1998 fmnrjd˙ 4"
2006 Tlaf;danr® 17 iy 2011 fmnrjd˙ 4 jeks †k isg ksl=;a lrk ,°'
^we& remsh,a 5" remsh,a 2" remsh,a 1 uqo,a fkdaÜgq ksl=;= o we;=<;a ù we;' 2016 foieïnr® wjidkh jk úg fïjdfha jákdlu ms<sfj<ska" remsh,a ñ,shk 37'2 la" remsh,a ñ,shk 26'7 la iy
remsh,a ñ,shk 5'0 la f,i fkdfjkiaj mej;s◊'
^wE& 2016 foieïnr® 31 olajd ksl=;a lrk ,o iure ldis we;=<;a fõ' 2016 wjidkh jk úg remsh,a 100" remsh,a 500" remsh,a 1"000 iy remsh,a 5"000 ldisj, jákdlu ms<sfj<ska" remsh,a ñ,shk 5'4 la" remsh,a
ñ,shk 24'4 la" remsh,a ñ,shk 251'4 la iy remsh,a ñ,shk 43'8 la o" wfkl=;a jákdlñka hq;a iure ldis remsh,a ñ,shk 258'6 la o jYfhka mej;s◊'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 117 jeks ixLHd igyk
uqo,a iuia; - M1 iy M2
remsh,a ñ,shk
jHjydr uqo,a b,aÆï ;ekam;= mgq uqo,a mqΩ,a uqo,a
uyckhd fj;e;s
tl;=j iemhqu iemhqu
ld,m˙Éf√oh rch fj;e;s uyckhd tl;=j rch fj;e;s nexl= fj;e;s ld,Sk iy
nexl= fj;e;s uyckhd fj;e;s ^wE& ^M1& ^M2& ^b&
wjidkfha ° ^w& fj;e;s ^1&›^2&›^3& ^wd& ^we& b;s˙ls¯fï ;ekam;=
^5&›^6&›^7& ^3&›^7& ^9&+^10&
^1& ^2& ^3& ^4& ^5& ^6& ^7& ^8& ^9& ^10& ^11&
2012 … 66,522 251,539 318,060 26,084 642,989 198,510 867,583 450,049 2,143,136 2,593,185
2013 … 75,164 264,607 339,771 25,165 573,157 219,971 818,293 484,578 2,574,215 3,058,793
2014 … 87,469 329,426 416,895 34,745 514,655 282,729 832,129 612,155 2,848,402 3,460,558
2015 ^B& … 103,643 388,057 491,700 44,605 628,103 326,931 999,640 714,988 3,342,224 4,057,212
2016 123,276 429,502 552,778 41,995 626,134 347,123 1,015,251 776,624 4,046,935 4,823,559
2015 ckjd˙ … 85,607 326,914 412,521 30,564 484,066 270,281 784,911 597,195 2,870,361 3,467,556
fmnrjd˙ … 83,961 335,053 419,014 30,547 505,389 261,625 797,561 596,678 2,895,880 3,492,559
udr®;= … 108,147 347,664 455,811 29,387 468,163 285,662 783,212 633,325 2,920,304 3,553,629
wfm%a,a … 101,471 347,669 449,140 32,115 552,506 282,630 867,251 630,298 2,963,107 3,593,405
uehs … 91,718 346,078 437,796 30,143 490,575 284,726 805,445 630,804 3,010,467 3,641,271
cqks … 95,319 343,173 438,491 28,311 604,903 286,228 919,442 629,401 3,048,077 3,677,478
cQ,s … 96,317 359,645 455,962 29,963 540,635 282,413 853,012 642,058 3,090,180 3,732,238
wf.daia;= … 102,159 361,871 464,030 28,835 564,637 288,122 881,593 649,993 3,133,877 3,783,870
iema;eïnr® … 104,798 360,841 465,639 27,615 669,056 299,605 996,276 660,445 3,161,358 3,821,803
Tlaf;danr® ^B&^W& … 101,175 364,208 465,383 34,034 619,959 300,874 954,867 665,082 3,212,598 3,877,680
fkdjeïnr® ^B& … 102,797 363,564 466,361 37,319 635,831 305,863 979,013 669,427 3,276,299 3,945,726
foieïnr® ^B& … 103,643 388,057 491,700 44,605 628,103 326,931 999,640 714,988 3,342,224 4,057,212
2016 ckjd˙ … 100,184 382,623 482,807 38,416 624,619 309,768 972,803 692,391 3,410,561 4,102,952
fmnrjd˙ … 108,618 382,586 491,204 34,935 699,537 317,949 1,052,422 700,535 3,457,874 4,158,410
udr®;= … 137,807 405,670 543,476 34,827 637,311 323,936 996,075 729,606 3,476,793 4,206,399
wfm%a,a … 123,771 398,430 522,200 34,682 647,595 317,119 999,396 715,548 3,526,513 4,242,061
uehs … 116,841 390,418 507,259 32,266 602,955 311,409 946,631 701,828 3,539,255 4,241,083
cqks … 114,763 392,780 507,543 32,401 572,060 312,842 917,302 705,622 3,604,861 4,310,482
cQ,s … 111,372 406,233 517,605 32,376 754,668 310,350 1,097,393 716,583 3,678,122 4,394,705
wf.daia;= … 119,040 402,602 521,642 30,639 694,464 311,581 1,036,684 714,183 3,720,656 4,434,839
iema;eïnr® … 116,537 407,678 524,215 33,632 689,232 321,645 1,044,510 729,323 3,822,617 4,551,940
Tlaf;danr® … 112,922 407,377 520,299 33,159 654,076 320,249 1,007,483 727,626 3,889,139 4,616,764
fkdjeïnr® … 113,646 404,947 518,593 37,609 615,055 315,257 967,920 720,203 3,963,032 4,683,235
foieïnr® 123,276 429,502 552,778 41,995 626,134 347,123 1,015,251 776,624 4,046,935 4,823,559
^w& NdKavd.drh yd †ia;s%la f,alï ldr®hd, fj;e;s jHjydr uqo,a m%udKh uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& uy nexl=j iy jd◊c nexl= fj;e;s rcfha b,aÆï ;ekam;=
^we& uy nexl=j fj;e;s cd;Hka;r ixúOdk iy jd◊c nexl=j, we;s ;ekam;= o we;=<;a foaYSh iy úfoaYSh wka;r® nexl= ;ekam;=
^wE& uy nexl=j iy jd◊c nexl= fj;e;s uqΩ b,aÆï ;ekam;= m%udKh
^b& M2 uqo,a iemhqu" uyckhd fj;e;s jHjydr uqo,a iy remsh,aj,ska kdukh lrk ,o b,aÆï ;ekam;=" b;s˙ls¯fï ;ekam;= iy ld,Sk ;ekam;=j, tl;=jg iudk fõ'
^B& ixfYdaê;
^W& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka
wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 118 jeks ixLHd igyk
uqo,a iólaIKh - M2 ^w&
remsh,a ñ,shk
Y=oaO úfoaYSh Y=oaO foaYSh j;alï
uqo,a iuia;
j;alï foaYSh j;alï uqo,a
^uqo,a j.lSï& Y=oaO wfkl=;a j.lSï
^wd& Y%S ,xld uy nexl=j jd◊c nexl= .=Klh
ixÑ;
rchg
ld,m˙Éf√oh mqΩ,a uqo,a o< foaYSh uqo,a
mgq uqo,a ≥ka rchg ≥ka
wjidkfha ° iemhqu rdcH fm!oa.,sl j;alï (RM)
iemhqu uqo,a jd◊c tl;=j rchg ≥ka rcfha Y=oaO rchg ≥ka rcfha Y=oaO Kh uqo,a jd◊c tl;=j
^M2& ixia:dj,g wxYhg ≥ka (8)+(11)+ M1 M2
^M1& wêld¯ka nexl= (3)+(4) Kh ;ekam;= Kh Kh ;ekam;= ^wE& Kh (12)+(13) wêld¯ka nexl= (15)+(16)
(5)+(14) - ≥ka Kh RM RM
^we& ^wE& (9)-(10)
(17)
(6)-(7)
^1& ^2& ^3& ^4& ^5& ^6& ^7& ^8& ^9& ^10& ^11& ^12& ^13& ^14& ^15& ^16& ^17& ^18&
2012 450,049 2,593,185 396,468 -284,073 112,395 279,529 686 278,843 713,806 79,799 634,007 91,258 2,172,076 3,176,184 357,237 338,158 695,395 484,362 0.93 5.35
2013 484,578 3,058,793 529,128 -395,320 133,808 114,419 411 114,007 1,046,832 51,175 995,656 164,674 2,327,376 3,601,713 303,359 373,369 676,729 488,586 0.99 6.26
2014 612,155 3,460,558 688,007 -369,804 318,203 149,976 305 149,672 1,143,077 64,954 1,078,123 192,137 2,503,270 3,923,201 420,776 360,070 780,846 577,912 1.06 5.99
2015 ^b& 714,988 4,057,212 576,187 -369,264 206,923 230,349 423 229,926 1,231,199 73,332 1,157,867 254,112 3,186,075 4,827,980 314,407 663,283 977,690 673,432 1.06 6.02
2016 776,624 4,823,559 558,589 -391,478 167,111 413,350 333 413,016 1,312,589 58,080 1,254,509 289,728 3,891,851 5,849,104 418,710 773,946 1,192,656 856,147 0.91 5.63
2015 ckjd˙ 597,195 3,467,556 613,409 -369,469 243,940 241,233 324 240,909 1,113,830 52,521 1,061,310 193,500 2,519,744 4,015,463 441,790 350,057 791,847 576,105 1.04 6.02
fmnrjd˙ 596,678 3,492,559 618,760 -349,200 269,560 246,044 264 245,780 1,173,295 52,851 1,120,444 199,101 2,545,410 4,110,735 445,525 442,211 887,736 582,954 1.02 5.99
udr®;= 633,325 3,553,629 578,139 -361,652 216,488 223,996 322 223,674 1,178,219 51,463 1,126,756 198,130 2,608,869 4,157,429 345,996 474,292 820,288 619,561 1.02 5.74
wfm%a,a 630,298 3,593,405 573,417 -359,571 213,846 226,254 208 226,046 1,186,419 53,781 1,132,638 200,310 2,619,009 4,178,003 350,320 448,124 798,444 612,655 1.03 5.87
uehs 630,804 3,641,271 550,503 -354,884 195,619 201,689 193 201,496 1,243,699 52,490 1,191,209 202,472 2,660,582 4,255,759 314,199 495,907 810,106 589,812 1.07 6.17
cqks 629,401 3,677,478 538,583 -363,926 174,657 187,059 313 186,745 1,259,156 50,400 1,208,756 202,388 2,722,048 4,319,937 286,835 530,283 817,117 608,045 1.04 6.05
cQ,s 642,058 3,732,238 515,293 -360,634 154,659 219,111 502 218,609 1,261,888 51,244 1,210,644 218,449 2,766,550 4,414,251 277,888 558,785 836,672 630,332 1.02 5.92
wf.daia;= 649,993 3,783,870 450,889 -333,295 117,594 245,024 475 244,550 1,234,657 51,066 1,183,591 222,209 2,833,609 4,483,959 231,394 586,289 817,683 637,227 1.02 5.94
iema;eïnr® 660,445 3,821,803 431,124 -352,897 78,227 323,970 519 323,451 1,177,837 49,372 1,128,465 240,053 2,913,614 4,605,583 288,929 573,077 862,006 640,491 1.03 5.97
Tlaf;danr® ^b&^B& 665,082 3,877,680 440,807 -370,266 70,541 339,233 469 338,764 1,164,872 56,042 1,108,830 255,507 3,056,670 4,759,772 314,185 638,448 952,633 644,414 1.03 6.02
fkdjeïnr® ^b& 669,427 3,945,726 565,818 -388,497 177,321 268,761 297 268,463 1,130,025 62,407 1,067,618 257,476 3,140,530 4,734,088 367,384 598,299 965,683 651,125 1.03 6.06
foieïnr® ^b& 714,988 4,057,212 576,187 -369,264 206,923 230,349 423 229,926 1,231,199 73,332 1,157,867 254,112 3,186,075 4,827,980 314,407 663,283 977,690 673,432 1.06 6.02
2016 ckjd˙ 692,391 4,102,952 489,468 -354,141 135,327 336,834 303 336,531 1,221,481 65,668 1,155,813 249,770 3,215,664 4,957,778 343,186 646,967 990,153 718,561 0.96 5.71
fmnrjd˙ 700,535 4,158,410 468,587 -366,449 102,138 384,829 354 384,475 1,204,200 62,681 1,141,519 254,366 3,275,283 5,055,644 361,705 637,667 999,372 739,336 0.95 5.62
udr®;= 729,606 4,206,399 473,939 -391,830 82,110 406,957 400 406,556 1,205,740 64,494 1,141,246 253,795 3,368,718 5,170,316 337,012 709,014 1,046,026 791,618 0.92 5.31
wfm%a,a 715,548 4,242,061 437,597 -397,862 39,735 424,429 279 424,151 1,206,246 63,840 1,142,406 258,956 3,396,661 5,222,174 339,541 680,307 1,019,848 763,102 0.94 5.56
uehs 701,828 4,241,083 422,585 -400,724 21,861 407,676 482 407,194 1,221,991 61,375 1,160,615 262,813 3,450,572 5,281,194 322,512 739,459 1,061,972 733,268 0.96 5.78
cqks 705,622 4,310,482 413,540 -410,098 3,442 456,551 467 456,084 1,209,692 52,082 1,157,611 261,269 3,523,258 5,398,221 362,074 729,107 1,091,181 757,159 0.93 5.69
cQ,s 716,583 4,394,705 416,833 -371,962 44,871 456,450 353 456,097 1,236,813 51,647 1,185,166 266,459 3,576,107 5,483,829 355,319 778,676 1,133,995 774,496 0.93 5.67
wf.daia;= 714,183 4,434,839 499,014 -359,156 139,859 396,867 318 396,548 1,261,056 52,663 1,208,393 266,628 3,616,591 5,488,159 373,915 819,263 1,193,179 785,691 0.91 5.64
iema;eïnr® 729,323 4,551,940 498,475 -353,252 145,223 397,858 422 397,436 1,272,824 56,925 1,215,899 266,754 3,678,278 5,558,367 371,679 779,970 1,151,649 793,736 0.92 5.73
Tlaf;danr® 727,626 4,616,764 483,888 -389,248 94,641 410,000 360 409,640 1,309,049 54,711 1,254,339 272,641 3,752,091 5,688,710 373,212 793,374 1,166,586 792,756 0.92 5.82
fkdjeïnr® 720,203 4,683,235 476,257 -384,193 92,064 417,599 298 417,301 1,314,965 58,443 1,256,522 274,388 3,826,601 5,774,812 374,949 808,692 1,183,641 798,968 0.90 5.86
foieïnr® 776,624 4,823,559 558,589 -391,478 167,111 413,350 333 413,016 1,312,589 58,080 1,254,509 289,728 3,891,851 5,849,104 418,710 773,946 1,192,656 856,147 0.91 5.63
^w& fuu uqo,a iólaIKfhys jd◊c nexl=j, foaYSh nexl= tAll we;=<;a fõ' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& uy nexl=fõ iy jd◊c nexl=j, Y=oaO úfoaYSh j;alï ^wmkhk ì,am;a we;=Ωj&
^we& uyckhd fj;e;s jHjydr uqo,a iy b,aÆï ;ekam;=
^wE& nexl= l%uh úiska rchg imhk ,o Khj,ska" nexl= fj;e;s rcfha ;ekam;= iy rcfha uqo,a fYaI wvq ls¯fuka rchg imhk ,o Y=oaO Kh .Kkh lrkq ,efí'
^b& ixfYdaê;
^B& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka
wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 119 jeks ixLHd igyk
mgq uqo,a iemhqu (M1) ^we& ld,Sk yd b;=reï ;ekam;= ^wE& jd◊c nexl=
uqΩ mqΩ,a
uqΩ Y=oaO úfoaYSh
ld,m˙Éf√oh uqΩ mgq uqo,a uqΩ ld,Sk yd uqo,a iemhqu uqo,a foaYSh wlafjr<
jHjydr b,aÆï foaYSh nexl= wlafjr< nexl= uqΩ jd◊c nexl= j;alï
wjidkfha ° iemhqu b;=reï ;ekam;= (M2b) wêld¯ka nexl= nexl=
uqo,a ;ekam;= tAll tAll ^9&+^10& ^8&+^11&
(M1) ^4&+^5& ^3&+^6& tAll tAll
^1&+^2&
^1& ^2& ^3& ^4& ^5& ^6& ^7& ^8& ^9& ^10& ^11& ^12&
2012 251,539 198,510 450,049 2,366,037 112,984 2,479,021 2,929,070 396,468 -121,878 -300,421 -422,299 -25,831
2013 264,607 219,971 484,578 2,809,888 123,387 2,933,275 3,417,853 529,128 -231,155 -374,299 -605,453 -76,325
2014 329,426 282,729 612,155 3,121,032 142,666 3,263,698 3,875,853 688,007 -220,947 -451,934 -672,881 15,126
2015 ^b& 388,057 326,931 714,988 3,674,360 176,569 3,850,929 4,565,917 576,187 -295,864 -578,486 -874,350 -298,163
2016 429,502 347,123 776,624 4,439,938 189,034 4,628,972 5,405,596 558,589 -325,659 -464,168 -789,827 -231,238
2015 ckjd˙ 326,914 270,281 597,195 3,147,795 151,017 3,298,811 3,896,007 613,409 -245,759 -485,937 -731,696 -118,287
fmnrjd˙ 335,053 261,625 596,678 3,178,151 151,801 3,329,952 3,926,630 618,760 -236,391 -503,957 -740,348 -121,588
udr®;= 347,664 285,662 633,325 3,203,403 143,923 3,347,326 3,980,651 578,139 -224,379 -515,804 -740,183 -162,043
wfm%a,a 347,669 282,630 630,298 3,249,000 158,861 3,407,861 4,038,160 573,417 -234,258 -510,494 -744,752 -171,335
uehs 346,078 284,726 630,804 3,303,814 168,169 3,471,983 4,102,788 550,503 -234,622 -492,842 -727,464 -176,961
cqks 343,173 286,228 629,401 3,346,917 164,783 3,511,700 4,141,101 538,583 -249,089 -494,994 -744,082 -205,499
cQ,s 359,645 282,413 642,058 3,388,786 163,034 3,551,820 4,193,878 515,293 -261,671 -494,871 -756,541 -241,249
wf.daia;= 361,871 288,122 649,993 3,438,138 164,377 3,602,514 4,252,507 450,889 -239,556 -490,175 -729,731 -278,843
iema;eïnr® 360,841 299,605 660,445 3,476,768 167,790 3,644,558 4,305,003 431,124 -259,442 -534,342 -793,784 -362,660
Tlaf;danr® ^b&^B& 364,208 300,874 665,082 3,533,279 186,488 3,719,767 4,384,849 440,807 -287,925 -551,314 -839,239 -398,432
fkdjeïnr® ^b& 363,564 305,863 669,427 3,603,396 174,806 3,778,202 4,447,629 565,818 -310,567 -568,738 -879,305 -313,488
foieïnr® ^b& 388,057 326,931 714,988 3,674,360 176,569 3,850,929 4,565,917 576,187 -295,864 -578,486 -874,350 -298,163
2016 ckjd˙ 382,623 309,768 692,391 3,764,244 181,647 3,945,892 4,638,282 489,468 -297,974 -551,873 -849,847 -360,378
fmnrjd˙ 382,586 317,949 700,535 3,819,144 184,139 4,003,283 4,703,819 468,587 -305,909 -564,480 -870,388 -401,801
udr®;= 405,670 323,936 729,606 3,845,346 156,684 4,002,030 4,731,636 473,939 -324,418 -589,417 -913,835 -439,896
wfm%a,a 398,430 317,119 715,548 3,896,831 159,745 4,056,576 4,772,124 437,597 -312,741 -589,089 -901,830 -464,233
uehs 390,418 311,409 701,828 3,915,782 163,588 4,079,369 4,781,197 422,585 -330,511 -559,576 -890,087 -467,503
cqks 392,780 312,842 705,622 3,973,248 164,869 4,138,117 4,843,739 413,540 -331,884 -573,610 -905,494 -491,954
cQ,s 406,233 310,350 716,583 4,050,629 173,221 4,223,850 4,940,432 416,833 -286,951 -567,483 -854,434 -437,601
wf.daia;= 402,602 311,581 714,183 4,093,231 181,149 4,274,380 4,988,563 499,014 -268,900 -511,634 -780,535 -281,520
iema;eïnr® 407,678 321,645 729,323 4,188,536 178,379 4,366,915 5,096,238 498,475 -276,100 -500,376 -776,476 -278,001
Tlaf;danr® 407,377 320,249 727,626 4,257,093 181,014 4,438,107 5,165,733 483,888 -313,518 -454,007 -767,526 -283,637
fkdjeïnr® 404,947 315,257 720,203 4,337,922 188,596 4,526,518 5,246,721 476,257 -331,764 -431,424 -763,188 -286,931
foieïnr® 429,502 347,123 776,624 4,439,938 189,034 4,628,972 5,405,596 558,589 -325,659 -464,168 -789,827 -231,238
^w& fuu uqo,a iólaIKh ^M2b & mokï ù we;af;a n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, foaYSh nexl= tall yd wlafjr< nexl= tall hk wxY foflysu iuia; o;a;j,sks' foaYSh nexl= tall iy wlafjr< nexl= ^iïnkaOhs&
tallj, j;alï iy j.lSï o;a; tl;= ls¯fï° oaú.Kk fodaI iy idjoH jr®.SlrK bj;a ls¯ug ksr®jpkd;aul fjkialï is≥lr we;' fuu m%Odk fjkialï kï(
^1& ishÆu foaYSh nexl= tall úiska wlafjr< nexl= tall ;=< lrk ,o wdfhdack foaYSh j;alï f,i o" foaYSh nexl= tall úiska wlafjr< nexl= tallj,ska ,nd.;a Kh foaYSh j.lSï f,i o jdr®;d
fldg we;'
^2& foaYSh nexl= tall i;= úfoaY uqo,a ;ekam;=" uqo,a jr®.h u; fkdj whs;sh u; ksr®jpkh lr we;' ta i|yd my; olajk ,o ls%hdms<sfj; wkq.ukh lrk ,°'
(i) wfkajdisl úfoaYSh uqo,a ;ekam;=j,ska ishhg mkyla foaYSh ;ekam;= j.lSï f,i i,ld we;'
(ii) ishÆu fkajdisl úcd;sl úfoaY uqo,a ;ekam;= úfoaY j.lSï f,i i,ld we;'
(iii) wfkl=;a ishÆu úfoaY uqo,a .sKqï foaYSh ;ekam;= j.lSï f,i i,ld we;'
^wd& uy nexl=fõ iy jd◊c nexl=j, Y=oaO úfoaYSh j;alï ^wmkhk ì,am;a we;=Ωj&
^we& uyckhd fj;e;s jHjydr uqo,a iy b,aÆï ;ekam;=
^wE& jd◊c nexl= fj;e;s uyckhd i;= ld,Sk iy b;s˙ls¯fï ;ekam;=
^b& ixfYdaê;
^B& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk
kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 119 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
2015 ckjd˙ 240,909 1,061,310 255,284 1,316,593 1,557,503 193,500 275,379 468,879 2,519,744 259,440 2,779,184 4,805,566 -638,123 -153,149 -791,272 4,014,293
fmnrjd˙ 245,780 1,120,444 278,567 1,399,011 1,644,792 199,101 282,594 481,695 2,545,410 258,303 2,803,713 4,930,200 -718,275 -163,707 -881,982 4,048,218
udr®;= 223,674 1,126,756 262,717 1,389,473 1,613,148 198,130 286,598 484,728 2,608,869 236,230 2,845,099 4,942,975 -674,461 -125,819 -800,281 4,142,694
wfm%a,a 226,046 1,132,638 268,066 1,400,704 1,626,750 200,310 297,478 497,788 2,619,009 240,577 2,859,586 4,984,124 -637,863 -136,766 -774,629 4,209,495
uehs 201,496 1,191,209 270,006 1,461,215 1,662,711 202,472 294,414 496,886 2,660,582 247,581 2,908,163 5,067,759 -637,021 -150,989 -788,011 4,279,749
cqks 186,745 1,208,756 278,270 1,487,026 1,673,771 202,388 280,260 482,649 2,722,048 241,111 2,963,159 5,119,579 -633,114 -139,865 -772,980 4,346,599
cQ,s 218,609 1,210,644 306,321 1,516,964 1,735,574 218,449 257,332 475,781 2,766,550 237,512 3,004,062 5,215,417 -637,029 -143,261 -780,290 4,435,127
wf.daia;= 244,550 1,183,591 307,491 1,491,081 1,735,631 222,209 260,314 482,524 2,833,609 235,132 3,068,742 5,286,896 -607,161 -148,385 -755,547 4,531,350
iema;eïnr® 323,451 1,128,465 326,525 1,454,990 1,778,441 240,053 285,262 525,314 2,913,614 242,658 3,156,272 5,460,028 -640,051 -152,314 -792,364 4,667,663
Tlaf;danr® ^b&^B& 338,764 1,108,830 362,624 1,471,454 1,810,219 255,507 275,315 530,822 3,056,670 257,973 3,314,643 5,655,684 -714,292 -158,111 -872,403 4,783,281
fkdjeïnr® ^b& 268,463 1,067,618 368,701 1,436,320 1,704,783 257,476 266,498 523,974 3,140,530 265,490 3,406,020 5,634,777 -716,515 -157,145 -873,660 4,761,117
foieïnr® ^b& 229,926 1,157,867 371,699 1,529,566 1,759,492 254,112 268,853 522,966 3,186,075 263,502 3,449,577 5,732,034 -718,954 -149,000 -867,954 4,864,081
2016 ckjd˙ 336,531 1,155,813 375,687 1,531,500 1,868,032 249,770 277,854 527,624 3,215,664 277,479 3,493,143 5,888,799 -692,637 -197,500 -890,138 4,998,661
fmnrjd˙ 384,475 1,141,519 394,842 1,536,361 1,920,837 254,366 272,050 526,416 3,275,283 271,529 3,546,812 5,994,064 -698,643 -189,802 -888,445 5,105,620
udr®;= 406,556 1,141,246 406,264 1,547,510 1,954,066 253,795 261,062 514,857 3,368,718 265,835 3,634,554 6,103,477 -744,885 -187,061 -931,946 5,171,531
wfm%a,a 424,151 1,142,406 392,933 1,535,339 1,959,489 258,956 252,588 511,544 3,396,661 265,337 3,661,998 6,133,032 -734,651 -162,024 -896,675 5,236,357
uehs 407,194 1,160,615 397,791 1,558,406 1,965,599 262,813 226,989 489,802 3,450,572 271,661 3,722,234 6,177,635 -755,658 -173,277 -928,935 5,248,700
cqks 456,084 1,157,611 391,735 1,549,345 2,005,429 261,269 223,605 484,874 3,523,258 274,813 3,798,071 6,288,375 -801,008 -151,674 -952,682 5,335,693
cQ,s 456,097 1,185,166 390,778 1,575,945 2,032,042 266,459 205,623 472,082 3,576,107 284,816 3,860,923 6,365,046 -846,498 -140,514 -987,012 5,378,034
wf.daia;= 396,548 1,208,393 332,981 1,541,374 1,937,922 266,628 174,870 441,498 3,616,591 289,292 3,905,882 6,285,302 -910,860 -104,359 -1,015,219 5,270,083
iema;eïnr® 397,436 1,215,899 335,587 1,551,487 1,948,923 266,754 185,441 452,195 3,678,278 287,140 3,965,417 6,366,535 -862,883 -129,412 -992,295 5,374,239
Tlaf;danr® 409,640 1,254,339 294,188 1,548,527 1,958,167 272,641 187,194 459,835 3,752,091 292,370 4,044,460 6,462,462 -874,361 -138,730 -1,013,092 5,449,370
fkdjeïnr® 417,301 1,256,522 286,446 1,542,967 1,960,268 274,388 194,668 469,057 3,826,601 299,143 4,125,744 6,555,069 -861,180 -160,237 -1,021,417 5,533,652
foieïnr® 413,016 1,254,509 304,608 1,559,116 1,972,133 289,728 205,386 495,114 3,891,851 312,579 4,204,430 6,671,677 -865,472 -169,371 -1,034,843 5,636,834
^W& nexl= wxYh úiska rchg imhk ,o Khj,ska" nexl= fj;e;s rcfha ;ekam;= iy rcfha uqo,a fYaI wvq ls¯fuka rchg imhk ,o Y=oaO Kh .Kkh lrkq ,efí' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 120 jeks ixLHd igyk
^1& ^2& ^3& ^4& ^5& ^6& ^7& ^8& ^9& ^10& ^11& ^12& ^13&
2012 248,412 179,531 2,323,312 112,984 54,710 509,367 256,725 3,257,099 3,685,041 396,468 -422,300 -9,241 -35,072
2013 260,931 193,839 2,747,417 123,387 62,607 554,474 340,611 3,828,495 4,283,265 529,128 -605,453 -123,662 -199,987
2014 325,331 257,684 3,045,032 142,666 72,525 637,146 417,312 4,314,681 4,897,695 688,007 -672,881 -151,861 -136,735
2015 ^b& 383,130 295,671 3,616,779 176,569 86,340 677,815 483,948 5,041,452 5,720,253 576,187 -874,350 -145,981 -444,144
2016 423,486 303,096 4,337,755 189,034 104,689 741,456 530,740 5,903,674 6,630,256 558,589 -789,827 -151,956 -383,194
2015 ckjd˙ 322,704 245,269 3,079,326 151,017 72,353 645,404 418,613 4,366,713 4,934,686 606,444 -731,696 -153,455 -278,707
fmnrjd˙ 329,959 234,511 3,112,312 151,801 73,336 648,627 420,143 4,406,219 4,970,689 618,760 -740,348 -153,375 -274,963
udr®;= 342,659 259,109 3,140,971 143,923 73,506 649,942 421,580 4,429,921 5,031,690 578,139 -740,183 -153,582 -315,625
wfm%a,a 342,635 256,472 3,195,259 158,861 75,299 652,839 425,577 4,507,835 5,106,941 573,417 -744,752 -153,844 -325,179
uehs 340,770 254,894 3,249,508 168,169 76,162 662,246 431,914 4,587,999 5,183,664 550,503 -727,464 -156,481 -333,443
cqks 337,936 255,322 3,292,065 164,783 78,171 670,702 439,527 4,645,248 5,238,505 538,583 -744,082 -153,334 -358,833
cQ,s 354,823 252,401 3,335,280 163,034 81,334 678,511 447,924 4,706,083 5,313,307 515,293 -756,541 -155,510 -396,759
wf.daia;= 354,462 265,267 3,387,508 164,377 83,084 678,227 457,809 4,771,004 5,390,733 450,889 -729,731 -156,895 -435,738
iema;eïnr® 355,859 259,708 3,417,191 167,790 84,814 684,167 465,268 4,819,230 5,434,796 431,124 -793,784 -164,323 -526,984
Tlaf;danr® ^b& 359,073 264,968 3,482,113 186,488 85,155 662,993 472,741 4,889,490 5,513,531 440,807 -839,239 -142,642 -541,074
fkdjeïnr® ^b& 357,670 270,626 3,546,606 174,806 86,371 672,267 478,073 4,958,124 5,586,421 565,818 -879,305 -145,066 -458,554
foieïnr® ^b& 383,130 295,671 3,616,779 176,569 86,340 677,815 483,948 5,041,452 5,720,253 576,187 -874,350 -145,981 -444,144
2016 ckjd˙ 377,157 277,776 3,688,933 181,647 87,148 681,467 488,798 5,127,994 5,782,927 489,468 -849,847 -146,017 -506,395
fmnrjd˙ 376,523 284,507 3,733,629 184,139 88,085 689,982 492,249 5,188,084 5,849,114 468,587 -870,388 -146,530 -548,331
udr®;= 399,095 292,513 3,753,107 156,684 88,419 699,202 493,629 5,191,041 5,882,649 473,939 -913,835 -146,662 -586,558
wfm%a,a 392,361 287,178 3,808,319 159,745 90,041 703,688 498,072 5,259,864 5,939,403 437,597 -901,830 -147,516 -611,749
uehs 384,506 278,364 3,827,057 163,588 89,634 705,751 502,725 5,288,755 5,951,626 422,585 -890,087 -149,444 -616,947
cqks 386,507 270,677 3,879,843 164,869 90,440 710,301 500,093 5,345,546 6,002,730 413,540 -905,494 -148,600 -640,553
cQ,s 399,952 276,755 3,958,409 173,221 94,086 717,704 500,297 5,443,717 6,120,424 416,833 -854,434 -147,919 -585,521
wf.daia;= 396,712 277,520 4,000,759 181,149 96,586 719,853 506,214 5,504,561 6,178,793 499,014 -780,535 -147,579 -429,099
iema;eïnr® 401,298 288,033 4,099,517 178,379 98,807 723,441 512,789 5,612,934 6,302,265 498,475 -776,476 -148,663 -426,664
Tlaf;danr® 401,229 285,559 4,157,448 181,014 101,799 734,459 518,555 5,693,276 6,380,064 483,888 -767,526 -150,042 -433,679
fkdjeïnr® 398,778 281,837 4,233,353 188,596 102,671 739,063 524,463 5,788,146 6,468,761 476,257 -763,188 -151,237 -438,168
foieïnr® 423,486 303,096 4,337,755 189,034 104,689 741,456 530,740 5,903,674 6,630,256 558,589 -789,827 -151,956 -383,194
^w& fuu uQ,H iólaIKh n,m;%,dNS jd◊c nexl=j, foaYSh nexl= tall iy wlafjr< nexl= tall" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy n,m;%,dNS uqo,a iud.ï hk uQ,H wdh;kj, iuia; o;a; u; mokï ù we;' . ^iïnkaOhs&
^wd& fuys i|yka jHjydr uqo,a" b,aÆï ;ekam;= iy foaYSh nexl= tAllj, we;s ld,Sk yd b;=reï ;ekam;=" 119 jeks ixLHd igyfkys we;s tu w.hkaf.ka fjkia fõ' Bg fya;=j n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy
n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj, w.hka fuys° uyckhd i;= tajd f,i i,lkq fkd,eîuhs'
^we& jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj, we;s fm!oa.,sl wxYh i;= ld,Sk iy b;s˙ls¯fï ;ekam;=
^wE& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= hgf;a m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j ^2010 cQ,s ui 14 jeks †k m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl= tAldnoaOfldg ia:dmkh lrk ,o&" cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=j" rdcH Wlia yd wdfhdack nexl=j"
iKi ixjr®Ok nexl=j" YS% ,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j" YS% ,xld b;s˙ls¯fï nexl=j iy ,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j we;=<;a fõ' n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ tï'î'tia't,a'
b;s˙ls¯fï nexl=j" ur®pkaÜ nEkala Tµa Y%S ,xld mS't,a'iS' iy tï'iS'tia't,a' µskEkaI,a ir®úiia ,sñgâ iu`. tAldnoaO l< w;r" tf,i tAldnoaOj msysgqjk ,o wdh;kh 2015 ckjd˙ 1 †k isg l%shd;aul jk
m˙† ur®pkaÜ nEkala Tµa Y%S ,xld wekaâ µskEkaia mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS uqo,a iud.ula f,i l%shd;aul fõ' n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg
l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
^b& ixfYdaê;
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 120 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
uQ,H iólaIKh - M4
remsh,a ñ,shk
^14& ^15& ^16& ^17& ^18& ^19& ^20& ^21& ^22& ^23& ^24& ^25& ^26& ^27& ^28& ^29& ^30& ^31&
2012 278,843 634,007 132,382 190 327,457 17,040 1,389,920 292,477 292,477 2,172,076 186,345 53,953 300,555 433,765 3,146,694 4,829,091 -1,108,977 3,720,114
2013 114,007 995,656 191,678 0 457,970 27,839 1,787,151 365,098 365,098 2,327,376 206,967 60,657 319,512 501,980 3,416,491 5,568,741 -1,085,489 4,483,252
2014 149,672 1,078,123 208,105 1,750 513,042 59,667 2,010,359 446,047 446,047 2,503,270 254,928 63,001 411,424 602,854 3,835,477 6,291,883 -1,257,453 5,034,430
2015 ^b& 229,926 1,157,867 371,699 12,395 516,824 55,599 2,344,309 522,966 522,966 3,186,075 263,502 89,249 392,416 805,167 4,736,408 7,603,684 -1,439,286 6,164,397
2016 413,016 1,254,509 304,608 750 514,915 68,097 2,555,895 495,114 495,114 3,891,851 312,579 108,232 453,970 945,651 5,712,282 8,763,292 -1,749,842 7,013,450
2015 ckjd˙ 240,909 1,061,310 255,284 5,250 516,450 60,402 2,139,605 468,879 468,879 2,519,744 259,440 63,862 412,092 625,341 3,880,478 6,488,962 -1,275,569 5,213,393
fmnrjd˙ 245,780 1,120,444 278,567 9,067 518,033 59,989 2,231,881 481,695 481,695 2,545,410 258,303 65,311 416,082 635,250 3,920,355 6,633,932 -1,388,280 5,245,652
udr®;= 223,674 1,126,756 262,717 9,600 518,298 59,756 2,200,802 484,728 484,728 2,608,869 236,230 67,532 423,967 651,258 3,987,857 6,673,388 -1,326,073 5,347,315
wfm%a,a 226,046 1,132,638 268,066 17,000 532,417 56,739 2,232,907 497,788 497,788 2,619,009 240,577 70,280 428,998 659,052 4,017,916 6,748,611 -1,316,490 5,432,121
uehs 201,496 1,191,209 270,006 17,200 533,100 60,723 2,273,734 496,886 496,886 2,660,582 247,581 72,687 436,310 671,560 4,088,720 6,859,339 -1,342,233 5,517,107
cqks 186,745 1,208,756 278,270 15,700 530,912 60,408 2,280,791 482,649 482,649 2,722,048 241,111 75,332 442,039 686,447 4,166,978 6,930,418 -1,333,080 5,597,338
cQ,s 218,609 1,210,644 306,321 17,550 536,421 59,838 2,349,383 475,781 475,781 2,766,550 237,512 78,861 444,703 711,096 4,238,721 7,063,885 -1,353,819 5,710,065
wf.daia;= 244,550 1,183,591 307,491 17,250 534,876 61,501 2,349,259 482,524 482,524 2,833,609 235,132 81,712 452,480 727,045 4,329,979 7,161,761 -1,335,291 5,826,470
iema;eïnr® 323,451 1,128,465 326,525 16,550 507,104 59,247 2,361,342 525,314 525,314 2,913,614 242,658 84,496 467,001 748,629 4,456,399 7,343,055 -1,381,276 5,961,780
Tlaf;danr® ^b& 338,764 1,108,830 362,624 15,345 507,339 62,458 2,395,362 530,822 530,822 3,056,670 257,973 86,037 377,975 762,601 4,541,257 7,467,441 -1,412,836 6,054,605
fkdjeïnr® ^b& 268,463 1,067,618 368,701 14,695 509,042 58,362 2,286,882 523,974 523,974 3,140,530 265,490 88,487 389,814 784,884 4,669,206 7,480,062 -1,435,087 6,044,974
foieïnr® ^b& 229,926 1,157,867 371,699 12,395 516,824 55,599 2,344,309 522,966 522,966 3,186,075 263,502 89,249 392,416 805,167 4,736,408 7,603,684 -1,439,286 6,164,397
2016 ckjd˙ 336,531 1,155,813 375,687 11,700 514,431 56,998 2,451,160 527,624 527,624 3,215,664 277,479 90,324 396,231 816,036 4,795,735 7,774,519 -1,485,196 6,289,322
fmnrjd˙ 384,475 1,141,519 394,842 9,000 515,000 62,114 2,506,950 526,416 526,416 3,275,283 271,529 92,198 399,482 825,418 4,863,911 7,897,277 -1,499,832 6,397,445
udr®;= 406,556 1,141,246 406,264 9,350 516,676 67,672 2,547,764 514,857 514,857 3,368,718 265,835 93,059 402,181 832,803 4,962,596 8,025,218 -1,556,011 6,469,207
wfm%a,a 424,151 1,142,406 392,933 10,200 512,454 65,748 2,547,892 511,544 511,544 3,396,661 265,337 94,262 407,987 844,676 5,008,924 8,068,360 -1,517,208 6,551,152
uehs 407,194 1,160,615 397,791 10,000 514,306 65,934 2,555,839 489,802 489,802 3,450,572 271,661 94,723 411,865 851,120 5,079,942 8,125,583 -1,557,011 6,568,572
cqks 456,084 1,157,611 391,735 7,000 507,085 66,019 2,585,532 484,874 484,874 3,523,258 274,813 96,398 417,801 863,126 5,175,396 8,245,803 -1,602,520 6,643,283
cQ,s 456,097 1,185,166 390,778 8,175 523,962 64,402 2,628,581 472,082 472,082 3,576,107 284,816 98,191 420,560 877,484 5,257,157 8,357,820 -1,651,875 6,705,945
wf.daia;= 396,548 1,208,393 332,981 8,450 518,544 64,508 2,529,424 441,498 441,498 3,616,591 289,292 100,271 427,925 888,224 5,322,302 8,293,224 -1,685,331 6,607,893
iema;eïnr® 397,436 1,215,899 335,587 8,950 513,888 68,872 2,540,633 452,195 452,195 3,678,278 287,140 102,490 433,543 903,617 5,405,067 8,397,895 -1,668,966 6,728,928
Tlaf;danr® 409,640 1,254,339 294,188 1,800 517,489 64,124 2,541,579 459,835 459,835 3,752,091 292,370 104,559 438,408 919,023 5,506,450 8,507,864 -1,694,121 6,813,743
fkdjeïnr® 417,301 1,256,522 286,446 750 517,582 66,374 2,544,974 469,057 469,057 3,826,601 299,143 106,299 446,436 933,760 5,612,239 8,626,270 -1,719,341 6,906,929
foieïnr® 413,016 1,254,509 304,608 750 514,915 68,097 2,555,895 495,114 495,114 3,891,851 312,579 108,232 453,970 945,651 5,712,282 8,763,292 -1,749,842 7,013,450
^B& YS% ,xld uy nexl=j" jd◊c nexl=" n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= iy n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj,ska rchg imhk ,o Y=oaO Kh m%udKh ±lafõ' Y=oaO w.h ,eî we;af;a rcfha ;ekam;= iy uqo,a fYaIj, tl;=j uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
uqΩ Khj,ska wvq ls¯fuks'
^W& úfYaIs; l,an≥ iud.ï úiska n,m;%,dNS uqo,a iud.ï n,m;%h ,nd .ekSu" we;eï udij, ° n,m;%,dNS uqo,a iud.ï úiska fm!oa.,sl wxYhg ,nd ≥ka Kh m%udKfhys by< jr®Okhg fya;= ù we;'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 121 jeks ixLHd igyk
2015 ckjd˙ 597.2 24.2 17.2 3,467.6 12.1 13.3 3,896.0 12.6 13.0 4,934.7 13.5 13.8
fmnrjd˙ 596.7 21.4 18.1 3,492.6 11.9 13.0 3,926.6 12.3 12.8 4,970.7 12.9 13.7
udr®;= 633.3 23.8 19.3 3,553.6 12.3 12.8 3,980.7 12.5 12.6 5,031.7 12.7 13.5
wfm%a,a 630.3 24.2 20.3 3,593.4 13.2 12.7 4,038.2 13.9 12.7 5,106.9 13.7 13.4
uehs 630.8 25.2 21.2 3,641.3 14.5 12.8 4,102.8 15.4 12.9 5,183.7 14.9 13.5
cqks 629.4 21.2 21.6 3,677.5 14.4 12.9 4,141.1 15.3 13.0 5,238.5 15.1 13.6
cQ,s 642.1 22.9 22.1 3,732.2 15.5 13.2 4,193.9 16.2 13.4 5,313.3 15.9 13.8
wf.daia;= 650.0 20.2 22.1 3,783.9 16.1 13.4 4,252.5 16.8 13.8 5,390.7 16.4 14.1
iema;eïnr® 660.4 22.3 22.5 3,821.8 15.2 13.6 4,305.0 16.0 14.1 5,434.8 15.5 14.3
Tlaf;danr® 665.1 21.7 23.2 3,877.7 15.7 14.0 4,384.8 17.0 14.5 5,513.5 16.0 14.6
fkdjeïnr® 669.4 17.8 22.6 3,945.7 16.1 14.2 4,447.6 17.2 14.9 5,586.4 16.2 14.8
foieïnr® 715.0 16.8 21.8 4,057.2 17.2 14.5 4,565.9 17.8 15.2 5,720.3 16.8 15.0
udisl idudkHh 643.3 21.8 3,720.4 14.5 4,186.3 15.2 5,285.4 15.0
2016 ckjd˙ 692.4 15.9 21.1 4,103.0 18.3 15.0 4,638.3 19.1 15.8 5,782.9 17.2 15.3
fmnrjd˙ 700.5 17.4 20.8 4,158.4 19.1 15.6 4,703.8 19.8 16.4 5,849.1 17.7 15.7
udr®;= 729.6 15.2 20.1 4,206.4 18.4 16.1 4,731.6 18.9 16.9 5,882.6 16.9 16.0
wfm%a,a 715.5 13.5 19.2 4,242.1 18.1 16.6 4,772.1 18.2 17.3 5,939.4 16.3 16.2
uehs 701.8 11.3 18.0 4,241.1 16.5 16.7 4,781.2 16.5 17.4 5,951.6 14.8 16.2
cqks 705.6 12.1 17.3 4,310.5 17.2 16.9 4,843.7 17.0 17.5 6,002.7 14.6 16.2
cQ,s 716.6 11.6 16.3 4,394.7 17.7 17.1 4,940.4 17.8 17.7 6,120.4 15.2 16.1
wf.daia;= 714.2 9.9 15.5 4,434.8 17.2 17.2 4,988.6 17.3 17.7 6,178.8 14.6 16.0
iema;eïnr® 729.3 10.4 14.5 4,551.9 19.1 17.6 5,096.2 18.4 17.9 6,302.3 16.0 16.0
Tlaf;danr® 727.6 9.4 13.4 4,616.8 19.1 17.8 5,165.7 17.8 18.0 6,380.1 15.7 16.0
fkdjeïnr® 720.2 7.6 12.6 4,683.2 18.7 18.0 5,246.7 18.0 18.0 6,468.8 15.8 16.0
foieïnr® 776.6 8.6 11.9 4,823.6 18.9 18.2 5,405.6 18.4 18.1 6,630.3 15.9 15.9
udisl idudkHh 719.2 11.9 4,397.2 18.2 4,942.8 18.1 6,124.1 15.9
2012 231,582 2,126,705 44,828 2,403,115 18,527 170,136 3,586 192,249 18,617 173,632 1,215,423 1,215,981 557
2013 244,039 2,541,016 45,303 2,830,358 14,642 152,461 2,718 169,821 20,980 148,842 2,381,467 2,384,263 2,796
2014 304,607 2,829,600 33,682 3,167,890 18,276 169,776 2,021 190,073 25,514 164,560 2,632,954 2,636,157 3,203
2015 350,023 3,228,352 38,831 3,617,206 21,001 193,701 2,330 217,032 33,411 183,622 2,937,945 2,943,637 5,693
2016 358,541 3,908,687 31,344 4,298,572 26,891 293,152 2,351 322,393 33,496 288,897 4,622,354 4,627,768 5,414
2015 ckjd˙ 325,063 2,864,815 34,241 3,224,119 19,504 171,889 2,054 193,447 30,687 162,761 2,604,169 2,608,361 4,191
fmnrjd˙ 321,280 2,868,190 34,500 3,223,970 19,277 172,091 2,070 193,438 28,734 164,704 2,141,151 2,142,170 1,019
udr®;= 308,224 2,880,898 34,724 3,223,846 18,493 172,854 2,083 193,431 28,746 164,685 2,634,958 2,640,849 5,891
wfm%a,a 314,374 2,905,178 34,449 3,254,001 18,862 174,311 2,067 195,240 30,660 164,580 2,468,700 2,469,457 757
uehs 328,527 2,947,587 32,717 3,308,831 19,712 176,855 1,963 198,530 45,694 152,836 2,445,381 2,446,980 1,599
cqks 333,820 2,978,166 33,189 3,345,174 20,029 178,690 1,991 200,710 30,590 170,121 2,551,810 2,552,874 1,064
cQ,s 320,203 3,019,366 33,760 3,373,330 19,212 181,162 2,026 202,400 30,305 172,095 2,753,520 2,758,694 5,174
wf.daia;= 330,878 3,060,405 32,854 3,424,138 19,853 183,624 1,971 205,448 30,464 174,985 2,799,754 2,801,097 1,343
iema;eïnr® 333,571 3,105,359 33,283 3,472,213 20,014 186,322 1,997 208,333 32,594 175,739 2,636,080 2,638,325 2,245
Tlaf;danr® ^b& 342,227 3,146,524 34,269 3,523,020 20,534 188,791 2,056 211,381 32,977 178,405 2,854,473 2,856,218 1,745
fkdjeïnr® 335,578 3,183,091 34,175 3,552,844 20,135 190,985 2,050 213,171 31,779 181,392 2,720,875 2,722,405 1,530
foieïnr® 350,023 3,228,352 38,831 3,617,206 21,001 193,701 2,330 217,032 33,411 183,622 2,937,945 2,943,637 5,693
2016 ckjd˙ 365,533 3,296,853 36,550 3,698,937 27,415 247,264 2,741 277,420 41,454 235,966 3,775,456 3,780,540 5,084
fmnrjd˙ 367,436 3,364,005 33,272 3,764,713 27,558 252,300 2,495 282,353 33,797 248,557 3,479,795 3,482,903 3,107
udr®;= 358,626 3,422,326 32,387 3,813,339 26,897 256,674 2,429 286,000 36,160 249,841 3,997,452 4,000,457 3,005
wfm%a,a 374,146 3,451,248 35,645 3,861,039 28,061 258,844 2,673 289,578 42,212 247,365 3,710,481 3,713,350 2,869
uehs 369,242 3,513,249 34,673 3,917,164 27,693 263,494 2,600 293,787 61,824 231,964 3,711,421 3,714,452 3,031
cqks 356,575 3,521,049 31,717 3,909,341 26,743 264,079 2,379 293,201 41,129 252,071 3,781,068 3,784,120 3,052
cQ,s 350,742 3,557,241 31,083 3,939,066 26,306 266,793 2,331 295,430 38,369 257,060 4,112,967 4,115,747 2,780
wf.daia;= 354,899 3,627,034 32,136 4,014,069 26,617 272,028 2,410 301,055 38,511 262,544 4,200,707 4,201,701 994
iema;eïnr® 351,921 3,680,456 30,958 4,063,334 26,394 276,034 2,322 304,750 38,655 266,095 3,991,430 3,992,145 714
Tlaf;danr® 359,716 3,758,454 32,687 4,150,858 26,979 281,884 2,452 311,314 39,996 271,318 4,341,088 4,343,811 2,724
fkdjeïnr® 353,561 3,845,203 31,778 4,230,542 26,517 288,390 2,383 317,291 34,023 283,268 4,249,021 4,251,898 2,877
foieïnr® 358,541 3,908,687 31,344 4,298,572 26,891 293,152 2,351 322,393 33,496 288,897 4,622,354 4,627,768 5,414
^w& ixfYdaê; uqo,a kS;s mkf;a 422 m˙Éf√ofha wxl 10 ^we&" 93" 94" 96 iy 97 j.ka;s hgf;a jd◊c nexl= iy wfkl=;a uQ,H wdh;k Tjqkaf.a ;ekam;= j.lSï i|yd uqo,a uKav,fha kshuhkag uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
wkqj ixÑ; mj;ajd.; hq;=h' jr®;udkfha ixÑ; wjYH;djhkag hg;a jkqfha jd◊c nexl= mu◊' 1992 ckjd˙ 24 jeks †k isg ls%hd;aul jk m˙† uqΩ ;ekam;=j,ska ishhg 2 blaujk kuq;a
ishhg 4 g fkdjeä uqo,a m%udKhka ixÑ;j, fldgila f,i YS% ,xld ldis yd fkdaÜgq iajrEmfhka ;nd.; yelsh' w;S;fha mej;s ixÑ; wkqmd;slj, o;a; iy .Kkh ls¯fï l%u 2003 jdr®Isl jdr®;djg
fmr m%ldYhg m;a l< jdr®Isl jdr®;dj, ixLHd f,aLk m˙YsIagfhys §jd◊c nexl=j, ixÑ; ;;a;ajh¶ kï jQ ixLHd igyfkys oelafõ'
^wd& 2013 cQks ui isg ls%hd;aul jk m˙†" fuf;la meje;s i;a†k ixÑ; .Kkh ls¯fï iy mj;ajd .ekSfï ld,h uilg foj;djla jYfhka" udifha m<uq †k isg 15 jk †k olajd;a iy 16
jk †k isg udih wjidkh olajd;a °r®> lrk ,°' 2013 uehs udih f;la ixÑ; o;a; iEu uilu wjidk ixÑ; i;sh i|yd jk w;r" 2013 cQks udifha isg ixÑ; o;a; iEu uilu fojk
ixÑ; ld,m˙Éf√oh i|yd fõ' ixLHd igyfkys jdr®;d lrk" mj;ajd.; hq;= ixÑ; hkq ixÑ; ld,m˙Éf√oh i|yd w∞< iuqÉÑ; ixÑ; jk w;r" tu ld,m˙Éf√oh i|yd w∞< iuqÉÑ;
;ekam;= jkqfha jdKsc nexl= úiska uy nexl=fjys mj;ajd .kakd ,o ;ekam;=h' w;s˙la;$ysÛ jHjia:dms; ixÑ; hkq ixÑ; ld,m˙Éf√oh i|yd mj;ajd.; hq;= iuqÉÑ; jHjia:dms;
ixÑ; m%udKh iy tu ld,m˙Éf√oh i|yd jd◊c nexl=j, mej;s iuqÉÑ; ;ekam;= w;r fjkihs'
^we& wka;r® nexl= ;ekam;= bj;alr we;'
^wE& 2013 cQ,s 01 isg l%shd;aul jk m˙† jHdjia:dms; ixÑ; wkqmd;h ishhg 7'00 isg ishhg 6'00 olajd wvqlrk ,o w;r bka miqj 2016 ckjd˙ 16 isg l%shd;aul jk m˙† ishhg 7'50 olajd by< kxjk ,°'
^b& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka
n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 123 jeks⁄ ixLHd igyk
uy nexl=fõ iy jd‚c nexl=j, fmd,S wkqmd;sl ^w&
jdr®Islj m%;sY;hla jYfhka
YS% ,xld uy nexl=j jd◊c nexl=j, ;ekam;= i|yd fmd,S wkqmd;sl jd◊c nexl=j, Kh i|yd fmd,S wkqmd;sl
ia:djr ;ekam;= Kh yd whsrd n˙; tla †k
n˙; b;s˙ls¯fï wka;r® nexl=
ld,m˙Éf√oh nexl= m%;sñ,° m%;s udi udi jir jir wem jYfhka wem rys; ñ,g .;a iy idudkH wka;r® talaIK uqo,a
wkqmd;slh .ekqï úl=Kqïs idudkH ;ekam;=
wjidkfha ° 3 6 1 2
;ekam;= fj<| f;d. ksYap, foam< wfkl=;a
jÜgï l< m%uqL Kh nexl= wkqmd;slh
^wd& wkqmd;slh wkqmd;slh ì,am;a wkq m d;s lh wr® m K
wkqmd;slh
^we& ^we& ^b& wkqmd;slh n˙;
Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju ^wE& Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju Wm˙u wju
^B& idudkH
2012 15.00 7.50 9.50 16.25 5.00 16.25 5.00 17.00 5.00 15.00 5.25 10.50 0.75 10.10 25.00 9.50 26.00 4.50 33.00 4.75 32.00 7.00 22.00 4.70 14.29 9.92 9.85 9.50 9.83
2013 15.00 6.50 8.50 15.00 5.70 12.25 6.20 16.00 6.00 15.00 5.25 9.14 0.75 9.37 23.00 8.50 26.00 5.00 33.00 4.75 24.00 7.00 22.00 4.50 9.96 7.76 7.75 7.50 7.66
2014 15.00 6.50 8.00 7.00 3.50 8.75 3.90 12.00 3.95 14.00 4.15 8.00 0.50 6.20 24.00 5.90 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 5.44 22.00 3.25 6.35 6.10 6.50 6.00 6.21
2015 15.00 6.00 7.50 11.10 3.10 9.50 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.00 0.50 6.20 24.00 6.00 24.00 4.74 32.00 5.00 24.00 2.50 22.58 3.00 7.40 6.40 6.40 6.40 6.40
2016 15.00 7.00 8.50 13.50 4.00 13.50 4.50 15.00 4.50 13.00 5.40 9.00 0.50 8.17 24.00 3.00 24.00 1.50 25.00 1.00 24.00 3.50 24.00 2.00 11.73 8.44 8.44 8.40 8.42
2015 ckjd˙ 15.00 6.50 8.00 9.50 3.50 10.50 3.90 12.00 3.95 14.00 4.15 8.00 0.50 5.94 24.00 5.90 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 5.60 22.00 3.25 6.36 5.91 6.50 5.70 5.87
fmnrjd˙ 15.00 6.50 8.00 9.50 0.25 7.50 3.90 15.00 3.95 14.00 4.15 8.00 0.50 5.90 24.00 5.90 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 5.70 22.00 3.25 6.45 6.12 6.75 6.00 6.18
udr®;= 15.00 6.50 8.00 9.50 3.50 9.75 3.90 15.00 3.95 14.00 4.15 8.00 0.50 5.83 24.00 3.00 25.00 4.75 32.00 5.00 24.00 5.75 22.00 3.25 6.90 6.62 6.70 6.55 6.64
wfm%a,a 15.00 6.00 7.50 9.50 3.50 9.75 3.90 15.00 3.95 14.00 4.15 8.00 0.50 5.83 24.00 6.00 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 5.80 22.00 3.75 7.16 6.11 6.20 6.10 6.12
uehs 15.00 6.00 7.50 9.50 3.50 9.75 3.90 15.00 3.50 13.50 4.15 8.00 0.50 5.95 24.00 6.00 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.18 7.05 6.11 6.10 6.00 6.10
cqks 15.00 6.00 7.50 9.50 3.25 9.75 3.90 15.00 3.50 13.50 4.15 8.00 0.50 6.02 24.00 6.00 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.19 7.00 6.13 6.15 6.10 6.12
cQ,s 15.00 6.00 7.50 7.50 3.40 9.75 3.90 15.00 3.50 13.25 4.15 8.00 0.50 6.00 24.00 6.00 24.00 4.19 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.19 6.91 6.13 6.10 6.10 6.10
wf.daia;= 15.00 6.00 7.50 7.50 3.40 9.75 3.90 15.00 3.50 13.25 4.15 8.50 0.50 6.01 24.00 6.00 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.19 6.82 6.34 6.30 6.25 6.29
iema;eïnr® 15.00 6.00 7.50 8.30 3.40 9.75 3.90 15.00 3.50 13.25 4.15 8.00 0.50 6.00 24.00 5.33 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.19 6.94 6.35 6.35 6.35 6.35
Tlaf;danr® 15.00 6.00 7.50 8.30 3.40 8.85 3.90 15.00 3.95 12.75 4.15 8.00 0.50 6.05 24.00 5.31 24.00 4.75 32.00 5.00 24.00 6.00 22.00 2.19 7.18 6.35 6.35 6.25 6.33
fkdjeïnr® 15.00 6.00 7.50 8.25 3.40 8.50 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.50 0.50 6.11 24.00 6.00 24.00 4.48 32.00 5.00 24.00 2.50 22.58 3.00 7.32 6.33 6.30 6.30 6.30
foieïnr® 15.00 6.00 7.50 11.10 3.10 9.50 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.00 0.50 6.20 24.00 6.00 24.00 4.74 32.00 5.00 24.00 2.50 22.58 3.00 7.40 6.40 6.40 6.40 6.40
2016 ckjd˙ 15.00 6.00 7.50 11.10 3.75 9.50 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.50 0.50 6.26 24.00 6.65 24.00 4.74 32.00 5.00 24.00 2.50 22.58 3.00 7.76 6.78 6.80 6.70 6.73
fmnrjd˙ 15.00 6.50 8.00 10.00 3.75 9.50 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.50 0.50 6.33 24.00 6.65 25.00 3.93 32.00 5.00 24.00 2.50 22.58 3.00 8.28 7.51 7.55 7.50 7.50
udr®;= 15.00 6.50 8.00 10.25 3.75 10.15 3.90 15.00 3.95 12.50 4.15 8.00 0.50 6.44 24.00 3.25 25.00 2.00 30.00 1.88 24.00 6.00 22.00 3.25 8.87 8.10 8.15 8.00 8.09
wfm%a,a 15.00 6.50 8.00 10.25 4.00 10.75 4.00 15.00 4.00 12.50 5.00 8.00 0.50 6.58 24.00 3.25 25.00 2.00 25.00 1.89 24.00 6.24 22.00 2.44 9.55 8.15 8.15 8.05 8.14
uehs 15.00 6.50 8.00 11.25 4.00 11.50 4.50 15.00 4.50 12.50 5.00 8.50 0.50 6.72 24.00 3.25 24.00 2.00 25.00 2.00 24.00 6.00 22.00 2.46 10.10 8.16 8.17 8.15 8.15
cqks 15.00 6.50 8.00 11.25 4.00 11.75 4.50 15.00 4.50 12.50 5.00 9.00 0.50 6.87 24.00 2.00 25.00 2.00 24.00 2.00 24.00 6.00 22.00 2.47 10.48 8.20 8.20 8.18 8.20
cQ,s 15.00 7.00 8.50 12.00 4.00 12.00 4.50 15.00 4.50 12.75 5.00 9.00 0.50 7.10 24.00 2.00 25.00 2.00 24.00 1.50 24.00 6.00 22.00 2.49 10.87 8.56 8.40 8.40 8.40
wf.daia;= 15.00 7.00 8.50 12.90 4.00 12.50 4.50 15.00 4.50 12.75 5.00 9.00 0.50 7.32 24.00 2.66 25.00 2.00 25.00 1.50 26.00 6.00 24.00 2.52 11.76 8.41 8.40 8.40 8.40
iema;eïnr® 15.00 7.00 8.50 12.95 4.00 12.50 4.50 15.00 4.50 13.00 5.00 9.00 0.50 7.56 24.00 2.00 25.00 1.50 25.00 1.50 26.00 6.00 24.00 2.53 12.29 8.44 8.42 8.42 8.42
Tlaf;danr® 15.00 7.00 8.50 12.75 4.00 13.00 4.50 15.00 4.50 12.50 5.00 9.00 0.50 7.79 24.00 3.64 25.00 1.50 25.00 1.00 26.00 6.50 24.00 2.53 12.25 8.44 8.42 8.42 8.42
fkdjeïnr® 15.00 7.00 8.50 13.50 4.00 13.50 4.50 15.00 4.50 12.75 5.13 9.00 0.50 8.00 24.00 3.71 24.00 2.00 25.00 1.00 24.00 6.00 24.00 2.62 11.98 8.45 8.44 8.42 8.43
foieïnr® 15.00 7.00 8.50 13.50 4.00 13.50 4.50 15.00 4.50 13.00 5.40 9.00 0.50 8.17 24.00 3.00 24.00 1.50 25.00 1.00 24.00 3.50 24.00 2.00 11.73 8.44 8.44 8.40 8.42
^w& fjk;a whq˙ka olajd fkdue;s kï ishÆu fmd,S wkqmd;sl ld,m˙Éf√oh wjidkhg mej;s tajdh' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& wjidk Kh ,ndfokakd f,i uy nexl=j úiska jd◊c nexl=j,g fokq ,nk w;a;sldrï i|yd jQ fmd,S wkqmd;slh fõ'
^we& m%;sñ,° .ekqï wkqmd;slh iy m%;súl=Kqï wkqmd;slh" 2014 ckjd˙ ui 2 jk †k isg l%shd;aul jk m˙†" ms<sfj<ska ks;H ;ekam;= myiqlï wkqmd;slh yd ks;H Kh myiqlï wkqmd;slh f,i m%;skdulrKh lrk ,°'
^wE& jd◊c nexl=j, fmd,S f.jkq ,nk ishÆu ;ekam;= iy ta i|yd ms˙kuk fmd,S wkqmd;slj, nr ;enQ idudkHh mokï lr .ksñka n˙; idudkH ;ekam;= wkqmd;slh uy nexl=j úiska udislj .Kkh lrkq ,nhs'
^b& jd◊c nexl= úiska ;u m%uqL .kqfokqlrejkag ,ndfok Kh i|yd wh lrk fmd,S wkqmd;sl mokï lrf.k uy nexl=j úiska i;sm;d fuu wkqmd;slh .Kkh lrkq ,efí' wod< udifha ishÆ i;sj, idudkH wkqmd;slh udisl
wkqmd;slh f,i olajd we;'
^B& jd◊c nexl= úiska wka;r® nexl= fj<|fmdf<ys wr®mKh lrkq ,nk fmd,S wkqmd;sl mokï lr .ksñka uy nexl=j ffokslj fuu wkqmd;slh .Kkh lrhs' fuys olajd we;af;a f;dard.;a jd◊c nexl= lsysmhla úiska tf,i
wr®mKh lrkq ,enQ fmd,S wkqmd;slj, idudkHhhs'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 124 jeks⁄ ixLHd igyk
2012 5.00 13.00 12.50 11.50 14.00 12.00 14.00 14.00 14.00-15.50 17.00-19.00 16.50-20.00 9.00-11.00
2013 5.00 9.25 9.50 8.75 9.50 9.50 10.50 10.00 14.00-15.50 12.75-17.50 10.50-18.00 11.00-13.00
2014 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 5.75 8.00-13.00 7.07-14.00 8.00-12.00 3.73-13.00
2015 5.00 7.00 7.25 7.00 7.50 7.25 6.50 7.50 9.00-14.00 7.07-13.50 9.00-11.50 3.73-13.00
2016 4.25 10.75 11.00 10.50 11.50 11.00 11.00 - 9.75-15.00 10.50-20.00 - 3.73-6.00
2015 ckjd˙ 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.25 9.50-14.00 7.07-14.00 7.50-14.00 3.73-13.00
fmnrjd˙ 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.75 9.00-14.00 7.07-14.00 7.50-12.00 3.73-13.00
udr®;= 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 7.50 9.50-14.00 7.07-14.00 7.50-12.50 3.73-13.00
wfm%a,a 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 7.00 9.50-14.00 7.07-14.00 9.00-12.50 3.73-13.00
uehs 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.75 9.50-14.00 7.07-14.00 9.00-12.50 3.73-13.00
cqks 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.50 9.50-14.00 7.07-14.00 7.75-12.00 3.73-13.00
cQ,s 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.50 9.00-14.00 7.07-14.00 7.75-13.00 3.73-13.00
wf.daia;= 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 6.50 9.00-15.50 7.07-13.50 9.00-12.00 3.73-13.00
iema;eïnr® 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 7.50 9.00-14.00 7.07-13.50 9.00-11.50 3.73-13.00
Tlaf;danr® 5.00 6.00 6.50 6.30 6.70 6.50 6.50 - 8.00-13.50 7.07-13.50 - 3.73-13.00
fkdjeïnr® 5.00 7.00 7.25 7.00 7.50 7.25 6.50 - 9.00-14.00 7.07-13.50 - 3.73-13.00
foieïnr® 5.00 7.00 7.25 7.00 7.50 7.25 6.50 - 9.00-14.00 7.07-13.50 - 3.73-13.00
2016 ckjd˙ 4.50 8.00 8.25 7.85 8.50 8.25 7.25 - 9.00-12.90 7.59-13.50 - 3.73-6.00
fmnrjd˙ 4.50 8.00 8.25 7.85 8.50 8.25 8.25 - 9.00-12.90 8.12-13.50 - 3.73-6.00
udr®;= 4.50 8.25 8.50 8.10 8.75 8.50 8.25 - 9.00-14.00 8.12-13.50 - 3.73-6.00
wfm%a,a 4.50 8.25 8.50 8.10 8.75 8.50 8.50 - 9.50-13.50 8.38-13.50 - 3.73-6.00
uehs 4.50 8.25 8.50 8.10 8.75 8.50 8.50 - 9.00-14.00 8.38-15.00 - 3.73-6.00
cqks 4.50 9.75 10.00 9.50 10.50 10.00 10.00 - 9.00-14.00 9.96-16.00 - 3.73-6.00
cQ,s 4.50 9.75 10.00 9.50 10.50 10.00 10.00 - 9.50-14.00 9.96-16.00 - 3.73-6.00
wf.daia;= 4.25 9.75 10.00 9.50 10.50 10.00 10.00 - 9.00-14.25 9.96-16.00 - 3.73-6.00
iema;eïnr® 4.25 10.75 11.00 10.50 11.50 11.00 11.00 - 9.50-14.50 9.96-20.00 - 3.73-6.00
Tlaf;danr® 4.25 10.75 11.00 10.50 11.50 11.00 11.00 - 9.90-14.25 10.50-20.00 - 3.73-6.00
fkdjeïnr® 4.25 10.75 11.00 10.50 11.50 11.00 11.00 - 9.90-15.00 10.50-20.00 - 3.73-6.00
foieïnr® 4.25 10.75 11.00 10.50 11.50 11.00 11.00 - 9.75-15.00 10.50-20.00 - 3.73-6.00
^w& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO uQ,hka( wod< n,m;%,dNS úfYAIs; nexl=
ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ' cd;sl ksjdi ixjr®Ok wêld˙h
^wd& cd;sl b;s˙ ls¯fï nexl=j úiska 2015 Kh °fï wkqmd;sl ixfYdaOkh lrk ,°'
^we& cd;sl ksjdi ixjr®Ok wêld˙h úiska 2012 isg 2015 olajd jQ o;a; ixfYdaOkh lrk ,°'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 125 jeks⁄ ixLHd igyk
rcfha iq/l=ïm;a u; M,od wkqmd;sl
m%d:ñl fj<|fmd< .kqfokq oaú;ShSl fj<|fmd< .kqfokq ^w&
n˙; idudkH M,od wkqmd;sl ^jdr®Islj m%;sY;hla jYfhka& fj<| ms˙jegqu ^remsh,a ñ,shk& ^wd& M,∞ wkqmd;sl ^jdr®Islj m%;sY;hla jYfhka& ^we&
m%;s m%;s ≤ ≤ ≤
†k †k †k jir jir jir jir jir jir jir jir jir jir ñ,° m%;s ñ,° m%;s ≤1 ≤2 ≤3 ≤4 ≤5 ≤ 10 ≤ 15
10 g úl=Kqï ñ,° úl=Kqï ñ,° †k †k †k jir
91 182 364 2 3 4 5 6 7 8 9 úl=Kqï .ekqï úl=Kqï jir jir jir jir jir jir
91 182 364
10 jeä .ekqï .ekqï .ekqï
2012 ^b& 10.00 11.32 11.69 13.62 13.50 14.10 14.15. 14.25 12.50 14.40 - 14.75 11.00 353,514 655,213 1,542,543 210,626 265,729 276,811 3,974,609 530,391 10.10 11.30 11.65 - 11.70 11.75 11.95 11.85 - -
2013 ^b& 7.54 7.85 8.29 - 10.87 - 10.64 10.97 - 11.55 11.77 11.80 12.13 345,277 682,538 2,067,236 650,291 508,235 530,758 6,751,693 744,390 7.63 8.05 8.23 - 8.83 9.10 9.08 9.69 - -
2014 ^b& 5.74 5.84 6.01 - - - 8.93 - 7.05 7.15 - 7.88 8.63 322,216 710,446 1,319,875 436,778 1,370,621 1,436,446 5,409,509 1,057,396 5.60 5.85 5.95 - 6.30 6.80 7.09 7.14 7.80 8.68
6.45 6.83 7.30 6.70 8.18 8.91 9.79 9.90 9.65 10.82 - 10.94 10.86 228,769 689,602 2,294,059 794,382 1,181,621 1,500,302 6,720,895 1,954,188 6.58 6.80 7.25 - 7.90 9.40 9.90 9.98 11.05 9.13
2015 ^b&
2016 ^b& 8.72 9.63 10.17 11.04 11.62 11.94 11.76 12.03 12.18 11.98 12.08 12.11 14.23 299,261 554,792 2,983,674 474,593 885,600 1,132,664 9,321,832 5,315,810 8.65 9.57 10.17 - 11.38 11.81 12.02 12.21 12.56 -
2015 ^B& ckjd˙ 5.80 5.90 6.05 - - - - - - - - - - 26,252 49,650 74,503 50,901 36,163 68,433 291,903 89,440 5.83 5.90 6.08 - 6.45 7.00 7.13 7.15 7.55 -
fmnrjd˙ 5.98 6.09 6.13 - - - - - - - - - 11.73 15,037 43,963 107,123 46,424 38,468 35,608 266,421 83,274 6.05 6.10 6.18 - 7.03 7.33 7.40 7.65 8.20 9.13
udr®;= 6.55 6.68 6.76 - 8.70 - 9.07 9.55 9.17 9.73 - 10.09 11.20 26,466 87,588 167,362 86,440 125,836 218,491 432,858 192,818 6.55 6.60 6.73 - 7.70 8.49 8.83 9.01 10.00 -
wfm%a,a 6.15 6.32 6.39 8.14 7.96 - - 9.40 - - - 8.98 - 15,956 70,562 934,267 60,124 108,587 126,855 480,628 109,633 6.08 6.27 6.35 - 7.08 7.89 8.11 8.28 8.93 -
uehs 6.07 6.18 6.29 - - 8.15 8.35 - - 8.78 - 9.01 9.67 12,928 56,316 203,855 35,121 82,398 96,487 409,846 129,131 6.05 6.20 6.31 - 6.83 7.68 8.05 8.30 8.94 -
cqks 6.11 6.21 6.28 6.70 7.18 - 8.16 - 8.67 8.82 - 8.89 - 11,611 69,150 162,315 60,413 146,676 191,111 541,413 177,340 6.08 6.18 6.28 - 7.03 7.65 8.03 8.25 9.13 -
cQ,s 6.28 6.43 6.48 - 8.18 8.19 8.39 8.87 9.14 9.58 - - - 15,056 64,547 79,702 63,583 64,228 98,655 417,022 176,095 6.25 6.44 6.47 - 7.13 7.85 8.18 8.31 9.55 -
wf.daia;= 6.53 6.87 6.97 - - - 8.38 9.07 - 9.76 - 9.97 - 17,471 48,285 99,539 76,091 98,937 127,274 602,776 167,223 6.75 7.10 7.20 - 7.80 8.45 9.05 9.42 10.15 -
iema;eïnr® 6.78 7.07 7.18 - - 9.50 9.58 9.90 9.95 10.25 - 10.38 10.96 13,530 35,617 97,513 84,699 95,254 112,744 548,713 172,454 6.70 7.08 7.10 - 8.33 9.10 9.48 9.75 10.53 -
Tlaf;danr® 6.61 6.99 7.06 - - 9.14 8.99 - 9.65 - - - 11.13 20,758 49,621 95,474 77,241 110,720 117,805 529,052 249,186 6.70 6.95 7.10 - 7.55 8.45 9.08 9.13 9.70 -
fkdjeïnr® 6.44 6.40 6.92 - - 8.91 - - - - - - 10.50 27,159 68,422 165,291 104,689 209,112 230,973 695,458 236,209 5.98 6.30 6.83 - 7.30 7.95 8.61 8.70 9.40 -
foieïnr® 6.45 6.83 7.30 - - - 9.79 - - 10.82 - 10.94 10.86 26,545 45,881 107,115 48,656 65,242 75,866 1,504,805 171,385 6.58 6.80 7.25 - 7.90 9.40 9.90 9.98 11.05 -
2016 ^B& ckjd˙ 6.78 7.19 7.80 - - - - - - - - 11.14 12.09 12,933 50,996 164,834 80,223 83,634 93,744 598,426 246,085 7.20 7.50 8.03 - 9.38 9.90 10.03 10.20 10.85 -
fmnrjd˙ 7.14 8.07 8.50 10.00 - - 11.42 - - 11.78 - - 12.15 26,199 50,529 125,546 14,092 91,767 123,740 721,855 384,467 7.48 8.50 8.80 - 10.13 10.75 11.25 11.60 12.00 -
udr®;= 8.90 9.76 10.64 11.75 11.75 12.78 13.00 - - 12.26 13.80 13.93 14.23 20,862 32,630 103,631 18,157 41,300 38,931 569,139 343,642 9.20 10.05 10.30 - 11.63 12.50 12.85 12.88 13.90 -
wfm%a,a 8.45 9.53 10.17 - 11.53 11.78 - 11.98 - - - - - 36,123 71,138 219,004 31,436 126,903 174,939 860,931 233,816 9.00 9.83 10.33 - 11.18 11.40 11.53 11.55 12.27 -
uehs 8.71 9.67 10.48 11.83 11.51 12.11 12.48 11.98 - 12.77 - 12.98 - 50,837 74,566 327,721 53,393 132,410 183,138 908,454 597,126 8.63 9.64 10.45 - 11.28 11.58 11.83 11.96 12.27 -
cqks 8.88 9.86 10.55 11.42 11.58 11.93 11.89 12.03 - 12.36 12.55 12.50 - 17,681 45,682 330,076 119,749 30,187 54,427 684,012 491,147 8.76 9.70 10.48 - 11.07 11.41 11.66 11.81 12.35 -
cQ,s 8.80 9.69 10.48 11.04 11.62 - 12.07 12.03 12.18 12.61 12.08 12.86 - 13,211 41,872 224,134 10,719 81,918 138,404 697,751 440,885 8.72 9.68 10.42 - 11.00 11.38 11.59 11.76 12.32 -
wf.daia;= 9.03 9.94 10.73 - - - 11.76 - - 12.24 - 12.52 - 33,812 56,546 319,617 42,232 44,357 77,765 1,231,175 780,486 9.01 9.89 10.71 - 11.15 11.49 11.70 11.86 12.39 -
iema;eïnr® 8.55 9.39 10.11 - - 10.61 - - - 10.96 - 11.06 - 39,030 43,745 304,865 23,221 115,661 106,857 1,019,533 392,288 8.64 9.56 10.27 - 10.69 10.93 11.11 11.28 11.62 -
Tlaf;danr® 8.60 9.48 10.24 - - - - - - - - - - 20,811 39,216 358,398 32,525 83,525 83,541 861,254 540,529 8.62 9.49 10.14 - 10.99 11.35 11.56 11.68 11.89 -
fkdjeïnr® 8.60 9.55 10.10 - - - - - - - - - - 17,065 28,483 271,013 27,524 37,026 40,039 651,434 461,445 8.67 9.60 10.21 - 11.46 11.80 12.05 12.23 12.61 -
foieïnr® 8.72 9.63 10.17 - - 11.94 - - - 11.98 - 12.11 - 10,697 19,389 234,835 21,322 16,912 17,139 517,868 403,894 8.65 9.57 10.17 - 11.38 11.81 12.02 12.21 12.56 -
^w& oaú;ShSl fj<|fmd< lghq;= ms<sn| úia;r mokï ù we;af;a rcfha iq/l=ïm;a i|yd m%d:ñl fj<∫ka úiska imhk ,o f;dr;=re u;h' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& fj<| msrsjegqu ld,m˙Éf√oh i|yd iuqÉÑ; w.hla f,i olajd we;'
^we& úls”ï iy ñ,° .ekSï wkqmd;slj, idudkHhla jYfhka M,od wkqmd;slh m%ldY lr we;'
^wE& NdKavd.dr ì,am;a fuka NdKavd.dr ne∫ïlr ffokslj ksl=;a lrkq fkd,nk ksid m%d:ñl fj<|fmdf<ys M,od wkqmd;sl o;a; wLKavj fY%A◊hla f,i oelsh fkdyelsh'
^b& jdr®;d lrk ,o o;a; jir ;=< wjidk fjkafoaishg wod< n˙; idudkH M,od wkqmd;sl u; mokï fõ'
^B& jdr®;d lrk ,o o;a; udih ;=< by<u l,ams¯fï ld,hla iys; wjidk fjkafoaishg wod< n˙; idudkH M,od wkqmd;sl u; mokï fõ'
uqo,a m%;sm;a;sh" fmd,S wkqmd;sl" uqo,a iy Kh 126 jeks ixLHd igyk
iq/l=ï j¾.h wkqj jdKs◊c nexl= Kh iy w;a;sldrï ^w& ^wd& ^we& ^wE&
^ld,mßÉfþoh wjidkfha §&
2012 2013 2014 2015 2016
iq/l=ï jr®.h jákdlu tl;=fjys jákdlu tl;=fjys jákdlu tl;=fjys jákdlu tl;=fjys jákdlu tl;=fjys
^remsh,a m%;sY;hla ^remsh,a m%;sY;hla ^remsh,a m%;sY;hla ^remsh,a m%;sY;hla ^remsh,a m%;sY;hla
ñ,shk& jYfhka ñ,shk& jYfhka ñ,shk& jYfhka ñ,shk& jYfhka ñ,shk& jYfhka
1' f,aLk.; ì,am;a 4,447 0.2 8,672 0.4 5,988 0.3 6,054 0.2 5,673 0.2
2' rcfha iq/l=ïm;a 2,016 0.1 2,427 0.1 6,120 0.3 3,768 0.1 9,893 0.3
3' fldgia" ne∫ïlr" Khlr" „ú; rlaIK Tmamq iy fjk;a 44,959 2.2 40,058 1.9 46,786 2.1 75,796 2.7 80,014 2.3
6' fj<| f;d. 57,371 2.9 58,542 2.8 68,964 3.1 87,669 3.1 109,079 3.1
7' ksYap, foam<" hka;% iy WmlrK 437,642 21.8 514,801 24.7 610,033 27.6 788,652 27.6 971,475 27.3
8' fm!oa.,sl wemùï iy fmdfrdka≥ fkdaÜgq 102,205 5.1 118,361 5.7 161,610 7.3 254,191 8.9 374,887 10.5
9' Ndr l=ú;dkais 7,837 0.4 8,411 0.4 12,644 0.6 10,913 0.4 10,969 0.3
10' l,an≥ iy l=,Smsg .ekqï .súiqï 88,090 4.4 93,472 4.5 109,885 5.0 175,472 6.1 197,820 5.6
11' g%elagr® iy fudagr® r: 44,361 2.2 41,787 2.0 50,265 2.3 74,949 2.6 59,790 1.7
12' wfkl=;a iq/l=ï 294,949 14.7 371,229 17.8 423,836 19.1 604,239 21.1 775,350 21.8
13' Wlia lr we;s rka iy wfkl=;a jákd f,day 508,417 25.4 364,714 17.5 224,678 10.1 186,478 6.5 194,721 5.5
14' iq/l=ï rys; 228,527 11.4 253,927 12.2 266,240 12.0 338,580 11.8 414,935 11.7
tl;=j 2,003,964 100.0 2,086,359 100.0 2,213,663 100.0 2,860,130 100.0 3,555,638 100.0
j;alï
cd;Hka;r
cd;Hka;r ixÑ;h foaYSh j;alï ixÑ;h" uqΩ
NdKavd.dr Kh iy w;a;sldrï jHjydr
ld,m˙Éf√oh úfoaYSh rdcH cd;Hka;r rcfha iy uqΩ j;alï$
ì,am;a o uqo,a iy uqΩ
wjidkfha ° iy rdcH úfYaI uQ,H wruqo, rch úiska wfkl=;a j.lSï
we;=Ω ,eìh hq;= ;ekam;=j,
fkdjk .ekqï yd tl;=j iy;sl l< j;alï
úfoaYj, fYaI rch i|yd wfkl=;a m%;sY;hla
iq/l=ïm;a ysñlï iïnkaO iq/l=ïm;a iy .sKqï
we;s uqo,a iy jYfhka
^w& j;alï ^wd&
nexl= fYAI
2012 327,749 554,219 491 80,861 2,590 965,910 111,292 1,844 168,237 37,165 1,284,448 92
2013 541,148 431,703 2,032 83,369 104 1,058,355 109,167 1,375 5,252 71,858 1,246,008 104
2014 603,773 446,262 1,200 78,616 124 1,129,975 143,898 1,489 6,078 182,855 1,464,295 111
2015 666,961 376,041 970 82,666 36 1,126,674 151,132 886 79,217 68,349 1,426,259 92
2016 547,794 378,442 303 116,705 4,730 1,047,975 83,307 484 330,043 65,577 1,527,385 78
2015 ckjd˙ 545,207 397,634 1,178 77,172 64 1,021,254 159,143 1,530 82,090 127,742 1,391,759 104
fmnrjd˙ 521,246 456,839 1,199 77,448 57 1,056,790 159,131 1,544 86,913 117,700 1,422,078 103
udr®;= 462,134 433,025 1,175 75,913 34 972,282 158,660 1,570 65,336 113,756 1,311,603 96
wfm%a,a 534,679 462,233 1,963 77,394 33,259 1,109,528 152,961 1,570 73,293 49,731 1,387,083 97
uehs 413,961 471,324 1,564 77,094 14,497 978,440 152,889 1,570 48,800 47,233 1,228,932 96
cqks 522,208 473,687 1,579 77,859 5,497 1,080,830 150,586 1,167 36,473 47,883 1,316,939 94
cQ,s 460,922 427,405 1,207 77,135 364 967,033 152,945 1,167 66,167 47,766 1,235,078 89
wf.daia;= 483,526 372,964 1,222 78,064 9,913 945,689 152,952 1,167 92,072 47,210 1,239,091 84
iema;eïnr® 563,039 378,885 1,285 82,096 11 1,025,318 152,853 1,167 171,117 45,623 1,396,078 83
Tlaf;danr® 526,609 379,539 1,275 81,476 12 988,911 152,955 1,167 186,278 45,822 1,375,133 83
fkdjeïnr® 652,642 383,861 955 81,371 16 1,118,845 152,912 1,167 115,848 44,494 1,433,267 93
foieïnr® 666,961 376,041 970 82,666 36 1,126,674 151,132 886 79,217 68,349 1,426,259 92
2016 ckjd˙ 542,007 355,675 966 82,273 48 980,969 184,823 886 152,011 87,418 1,406,107 81
fmnrjd˙ 638,667 325,670 985 115,550 3 1,080,875 184,823 886 200,006 43,421 1,510,012 80
udr®;= 613,088 326,962 1,001 117,480 17 1,058,548 184,743 886 222,213 45,611 1,512,001 77
wfm%a,a 571,869 313,315 1,005 118,190 1,480 1,005,859 184,821 886 239,608 40,493 1,471,667 76
uehs 492,149 318,820 797 118,489 3,234 933,490 184,792 886 222,884 40,184 1,382,236 75
cqks 460,860 287,055 597 117,743 1,483 867,738 182,744 677 273,807 40,685 1,365,651 72
cQ,s 659,233 288,207 800 117,684 914 1,066,838 184,889 677 271,561 39,884 1,563,848 75
wf.daia;= 823,098 277,587 594 117,663 32 1,218,974 184,620 677 212,247 41,457 1,657,974 81
iema;eïnr® 605,319 325,525 599 118,685 2,575 1,052,703 184,802 676 213,056 40,304 1,491,542 78
Tlaf;danr® 505,448 376,959 591 117,129 4,149 1,004,275 184,815 676 225,185 40,497 1,455,448 76
fkdjeïnr® 451,821 388,663 301 116,073 354 957,211 184,797 676 232,803 52,703 1,428,190 75
foieïnr® 548,126 378,427 303 116,705 6,238 1,049,800 83,307 484 330,043 65,577 1,529,210 78
^w& rcfha wdh;kj,ska ,nd.;a iq/l=ïm;a we;=<;a fõ' ^iïnkaOhs&
^wd& rcfha iy rch úiska iy;sl l< iq/l=ïm;aj, jákdlu fj<|fmd< jákdlu wkqj olajd we;'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 128 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
uy nexl=fõ j;alï iy j.lSï
remsh,a ñ,shk
j.lSï
m%d.aOk .sKqu jHjydr uqo,a ksl=;=j ;ekam;=
ld,m˙Éf√oh wfkl=;a
fkdmshjQ rdcH cd;Hka;r
wjidkfha ° ixirKfhys ixirKfhys j.lSï
iq/l=ïm;a ksfhdacs; ixúOdk"
jd◊c iy
m%d.aOkh w;s˙la;h tl;=j mj;akd mj;akd tl;=j ^we& rch wdh;k iy úfoaYSh rdcH wfkl=;a tl;=j
nexl= .sKqï
fkdaÜgq ldis wfkl=;a iy úfoaYSh
wdh;k nexl= wdh;k
2012 35,000 - 35,000 311,152 6,908 318,060 - 686 14 166,288 569,454 4 736,447 194,941
2013 35,000 - 35,000 332,382 7,389 339,771 - 411 5 148,810 529,238 5 678,469 192,767
2014 50,000 - 50,000 408,773 8,122 416,895 - 305 7 161,009 441,987 5 603,314 394,086
2015 50,000 - 50,000 481,969 9,731 491,700 - 423 5 181,727 550,504 3 732,662 151,897
2016 50,000 - 50,000 541,460 11,318 552,778 - 333 118 303,251 489,396 4 793,102 131,505
2015 ckjd˙ 50,000 - 50,000 404,331 8,190 412,521 - 324 7 163,576 407,847 2 571,756 357,482
fmnrjd˙ 50,000 - 50,000 410,731 8,283 419,014 - 264 2 163,938 438,045 4 602,252 350,812
udr®;= 50,000 - 50,000 447,394 8,417 455,811 - 322 7 163,742 394,161 4 558,236 247,556
wfm%a,a 50,000 - 50,000 440,607 8,533 449,140 - 208 3 163,512 536,126 7 699,856 188,087
uehs 50,000 - 50,000 429,168 8,628 437,796 - 193 4 152,012 427,965 8 580,183 160,953
cqks 50,000 - 50,000 429,753 8,739 438,491 - 313 2 169,551 542,268 4 712,139 116,308
cQ,s 50,000 - 50,000 447,084 8,878 455,962 - 502 53 174,317 451,774 8 626,654 102,462
wf.daia;= 50,000 - 50,000 455,023 9,007 464,030 - 475 14 173,182 494,847 6 668,525 56,536
iema;eïnr® 50,000 - 50,000 456,426 9,213 465,639 - 519 7 174,846 594,234 16 769,621 110,818
Tlaf;danr® 50,000 - 50,000 455,989 9,393 465,383 - 469 4 179,028 548,127 110 727,738 132,012
fkdjeïnr® 50,000 - 50,000 456,828 9,533 466,361 - 297 536 184,228 553,055 6 738,123 178,782
foieïnr® 50,000 - 50,000 481,969 9,731 491,700 - 423 5 181,727 550,504 3 732,662 151,897
2016 ckjd˙ 50,000 - 50,000 472,961 9,846 482,807 - 303 7 235,748 491,511 13 727,581 145,719
fmnrjd˙ 50,000 - 50,000 481,226 9,978 491,204 - 354 154 247,979 612,305 13 860,804 108,003
udr®;= 50,000 - 50,000 533,268 10,208 543,476 - 400 7 248,135 584,621 5 833,168 85,357
wfm%a,a 50,000 - 50,000 511,829 10,371 522,200 - 279 7 240,895 568,271 5 809,456 90,011
uehs 50,000 - 50,000 496,790 10,469 507,259 - 482 7 226,002 510,931 6 737,428 87,548
cqks 50,000 - 50,000 496,947 10,597 507,543 - 467 6 249,609 454,218 4 704,304 103,803
cQ,s 50,000 - 50,000 506,912 10,693 517,605 - 353 5 256,885 650,022 5 907,271 88,972
wf.daia;= 50,000 - 50,000 510,852 10,790 521,642 - 318 6 264,044 719,960 4 984,332 102,001
iema;eïnr® 50,000 - 50,000 513,304 10,911 524,215 - 422 17 269,505 554,234 5 824,182 93,145
Tlaf;danr® 50,000 - 50,000 509,260 11,040 520,299 - 360 17 272,440 520,391 16 793,224 91,925
fkdjeïnr® 50,000 - 50,000 507,408 11,185 518,593 - 298 16 280,359 480,960 4 761,638 97,959
foieïnr® 50,000 - 50,000 541,460 11,318 552,778 - 333 118 303,251 491,221 4 794,927 131,505
^we& uqo,a kS;s mkf;a 91 ^1& ^wd& j.ka;sh hgf;a ksl=;a lrk ,o uy nexl= iq/l=ïm;a uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 129 jeks ixLHd igyk
j;alï
wdfhdack Kh iy w;a;sldrï
w;e;s iy
ia:djr
ld,m˙Éf√oh foaYSh msgrg ñ,g .;a iy jÜgï l< uqΩ j;alï
uy tl;=fjñka Y%S ,xld rcfha ne£ï iy
wjidkfha ° w;e;s nexl= nexl=j,ska ì,am;a
nexl=fjka mj;akd uqo,a wfkl=;a wfkl=;a fyda j.lSï
uqo,a j,ska whúh hq;= wfkl=;a whsrd Kh tl;=j
whúh hq;= whs;u j;alï
whúh hq;= úfoaYSh NdKavd.dr NdKavd.dr rcfha wdfhdack foaYSh wdkhk wmkhk
ì,a m ;a ne`≥ïlr ^wd&
uqo,a iq/l=ïm;a
2012 66,522 169,466 49,840 35,890 155,013 200,718 255,657 134,167 58,183 1,557 20,011 13,087 495,973 1,774,985 2,305,613 326,301 3,757,370
2013 75,164 151,200 25,568 25,762 108,503 398,394 364,205 150,036 68,231 1,337 28,262 15,409 489,383 2,013,271 2,547,661 413,542 4,328,266
2014 87,469 164,428 43,810 14,831 196,950 262,049 557,378 161,594 82,616 780 25,326 16,474 531,878 2,202,030 2,776,488 508,326 4,855,940
2015 103,643 199,646 80,582 17,591 359,740 325,001 505,208 236,285 123,468 484 4,754 13,791 605,893 2,852,731 3,477,653 269,706 5,698,522
2016 123,276 308,671 74,813 20,289 432,933 227,517 692,336 244,969 117,209 1,407 4,785 13,871 707,018 3,478,638 4,205,719 234,850 6,682,581
2015 ckjd˙ 85,607 169,217 40,184 13,816 211,331 255,106 501,140 166,049 85,460 1,049 24,564 15,862 561,554 2,218,336 2,821,365 524,587 4,873,862
fmnrjd˙ 83,961 165,377 38,937 14,318 230,743 317,208 502,234 166,308 85,743 979 25,203 15,683 561,336 2,244,476 2,847,677 434,657 4,887,163
udr®;= 108,147 180,139 63,754 14,116 218,022 333,528 480,435 163,876 86,027 1,026 26,942 16,394 589,480 2,289,787 2,923,629 370,633 4,942,307
wfm%a,a 101,471 210,734 105,908 14,611 223,976 312,552 516,024 180,078 88,211 1,090 28,160 14,936 555,873 2,309,138 2,909,197 319,643 4,982,406
uehs 91,718 174,026 107,559 14,361 254,753 335,685 541,986 183,351 89,601 1,075 27,247 14,941 560,454 2,352,992 2,956,710 309,769 5,059,518
cqks 95,319 197,035 56,028 15,009 250,022 308,744 569,757 196,888 93,348 763 26,732 15,520 561,128 2,411,222 3,015,365 309,603 5,107,119
cQ,s 96,317 194,055 56,704 15,004 270,419 297,347 554,160 213,697 96,994 841 26,355 13,287 577,845 2,464,643 3,082,972 283,139 5,160,807
wf.daia;= 102,159 175,478 54,798 14,883 284,732 285,147 538,707 213,642 99,086 661 26,012 13,957 583,807 2,528,531 3,152,967 286,345 5,207,944
iema;eïnr® 104,798 191,185 67,739 15,596 292,428 363,546 400,943 222,217 103,081 399 27,179 13,931 596,096 2,602,446 3,240,051 294,982 5,296,566
Tlaf;danr® ^we& 101,175 204,744 71,448 14,924 290,955 325,023 419,003 231,217 113,466 788 25,665 14,748 604,587 2,742,378 3,388,166 300,770 5,460,888
fkdjeïnr® 102,797 210,833 110,967 16,002 317,179 327,939 414,112 235,079 121,155 883 26,320 14,662 583,305 2,803,236 3,428,406 309,752 5,594,221
foieïnr® 103,643 199,646 80,582 17,591 359,740 325,001 505,208 236,285 123,468 484 4,754 13,791 605,893 2,852,731 3,477,653 269,706 5,698,522
2016 ckjd˙ 100,184 248,548 47,302 17,010 407,469 291,026 502,802 225,135 123,641 838 4,748 13,134 656,428 2,865,286 3,540,434 258,484 5,762,035
fmnrjd˙ 108,618 253,835 62,491 17,128 401,536 248,269 525,253 244,077 125,615 935 5,705 12,565 649,785 2,917,083 3,586,073 264,830 5,837,724
udr®;= 137,807 250,759 45,493 17,602 387,014 243,356 515,622 262,882 123,993 966 5,337 12,759 664,281 2,994,214 3,677,557 266,747 5,928,832
wfm%a,a 123,771 244,306 63,755 16,912 399,020 225,525 540,694 270,480 125,250 1,049 6,165 10,088 654,752 3,021,036 3,693,091 273,522 5,976,325
uehs 116,841 229,533 54,181 17,985 400,596 204,162 587,792 274,734 124,751 779 6,545 9,642 647,448 3,071,180 3,735,594 255,991 6,002,160
cqks 114,763 258,230 39,171 16,172 372,590 238,979 572,557 258,543 120,453 1,024 5,920 10,337 647,858 3,132,715 3,797,854 256,431 6,045,741
cQ,s 111,372 260,214 48,498 16,228 404,065 275,334 584,624 260,264 118,138 1,278 5,413 12,002 626,331 3,191,770 3,836,794 223,963 6,139,494
wf.daia;= 119,040 277,068 45,729 16,921 406,249 293,850 615,991 242,722 117,574 1,039 5,825 13,756 621,718 3,228,634 3,870,972 183,255 6,189,370
iema;eïnr® 116,537 273,498 50,861 18,882 410,409 279,857 616,295 241,230 121,107 1,346 5,571 14,507 649,424 3,284,143 3,954,991 228,254 6,311,922
Tlaf;danr® 112,922 282,755 43,023 17,240 392,461 269,032 641,427 243,429 123,245 1,237 5,457 14,454 680,389 3,352,325 4,053,861 216,284 6,395,681
fkdjeïnr® 113,646 288,610 44,736 17,623 405,565 248,070 665,541 242,005 124,113 1,240 5,432 13,580 706,165 3,405,764 4,132,182 211,609 6,493,700
foieïnr® 123,276 308,671 74,813 20,289 432,933 227,517 692,336 244,969 117,209 1,407 4,785 13,871 707,018 3,478,638 4,205,719 234,850 6,682,581
^w& jdr®;d lrkq ,nk nexl= ixLHdj 2011 wf.daia;= ui isg 23 la" 2011 foieïnr® ui isg 24 la iy 2014 wfm%a,a ui isg 25 la fõ' ^iïnkaOhs&
^wd& ia:djr iy wfkl=;a j;alïj, nexl=fõ foam<" ,S nvq WmlrK yd úúO j;alï ^fldñia" fmd,S ,eîï wd†h& we;=<;ah'
^we& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j
iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 129 jeks ixLHd igyk ^iïnkaOhs&
2015 ckjd˙ 534,656 99 13,194 30,240 270,273 7,052 22,280 2,870,361 431,886 320,858 3,324,527 3,645,385 140,550 144,531 408,740
fmnrjd˙ 537,815 119 12,327 30,284 261,623 6,878 22,568 2,895,880 441,254 311,231 3,359,702 3,670,933 131,317 135,167 411,932
udr®;= 537,277 172 13,559 29,065 285,655 6,535 22,397 2,920,304 444,791 334,986 3,387,493 3,722,478 134,965 131,183 416,404
wfm%a,a 544,572 142 13,585 31,907 282,627 6,927 21,874 2,963,107 451,430 335,187 3,436,412 3,771,599 138,630 126,540 401,065
uehs 550,040 237 13,770 29,950 284,722 7,341 22,540 3,010,467 459,571 336,021 3,492,577 3,828,598 137,532 143,897 399,451
cqks 555,035 132 10,279 27,998 286,226 6,842 22,402 3,048,077 470,568 331,477 3,541,047 3,872,525 135,641 141,778 402,141
cQ,s 559,081 150 12,774 29,461 282,361 7,063 21,783 3,090,180 473,961 331,809 3,585,923 3,917,733 129,521 150,541 403,931
wf.daia;= 564,270 120 15,249 28,360 288,108 11,259 22,706 3,133,877 482,354 343,095 3,638,938 3,982,033 129,638 123,122 408,882
iema;eïnr® 574,138 182 8,050 27,096 299,598 8,175 22,276 3,161,358 502,341 343,102 3,685,975 4,029,076 141,248 140,690 411,413
Tlaf;danr® ^we& ^b& 597,679 325 9,229 33,565 300,870 7,490 22,477 3,212,598 511,546 351,480 3,746,621 4,098,101 197,731 147,704 419,673
fkdjeïnr® ^b& 601,938 192 11,954 37,021 305,327 8,766 25,386 3,276,299 519,515 363,260 3,821,199 4,184,459 185,790 180,103 441,932
foieïnr® ^b& 608,898 857 8,683 44,182 326,926 8,645 29,150 3,342,224 529,750 389,293 3,901,124 4,290,417 182,212 195,717 421,277
2016 ckjd˙ 613,523 195 10,239 38,113 309,761 11,906 27,555 3,410,561 554,004 370,214 3,992,120 4,362,334 179,475 198,595 408,109
fmnrjd˙ 614,177 213 11,343 34,582 317,796 9,420 28,100 3,457,874 563,185 373,353 4,049,159 4,422,511 183,067 196,603 421,366
udr®;= 632,325 154 8,689 34,427 323,929 9,133 30,067 3,476,793 576,207 376,331 4,083,067 4,459,399 204,758 197,574 434,776
wfm%a,a 634,205 189 10,095 34,404 317,112 9,048 29,437 3,526,513 577,468 370,847 4,133,418 4,504,265 185,629 210,360 441,865
uehs 638,442 135 13,706 31,784 311,403 8,763 29,591 3,539,255 585,180 365,791 4,154,026 4,519,817 190,459 203,313 450,129
cqks 649,778 252 8,212 31,934 312,835 8,033 20,148 3,604,861 571,854 361,267 4,196,862 4,558,129 177,713 204,926 455,196
cQ,s 662,705 221 9,908 32,022 310,344 7,639 19,625 3,678,122 576,603 360,135 4,274,350 4,634,485 200,311 193,879 448,114
wf.daia;= 668,360 140 7,140 30,320 311,576 7,258 22,343 3,720,656 578,436 356,433 4,321,435 4,677,868 194,378 186,326 462,438
iema;eïnr® 672,458 186 8,591 33,210 321,629 7,437 23,715 3,822,617 576,162 371,053 4,422,494 4,793,547 199,570 185,979 460,369
Tlaf;danr® 685,316 189 11,371 32,799 320,232 6,718 21,912 3,889,139 579,757 371,309 4,490,807 4,862,116 179,534 198,316 470,397
fkdjeïnr® 697,428 164 11,413 37,310 315,241 6,691 21,133 3,963,032 587,561 370,818 4,571,726 4,942,544 192,159 197,673 463,895
foieïnr® 716,963 161 8,761 41,661 347,005 7,563 16,419 4,046,935 609,584 405,152 4,672,937 5,078,090 206,131 212,374 469,025
^wE& uy nexl=j o we;=<;a h' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^b& ixfYdaê;
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 130 jeks ixLHd igyk
2015 ckjd˙ 61,112 78,072 812 125,476 39,478 254,711 535,392 11,350 42,569 582,552 - 221,384 - 138,323 12,694 108,881 1,106,403
fmnrjd˙ 67,436 69,323 817 124,190 41,478 252,763 566,702 11,685 48,579 592,137 - 232,745 - 139,764 12,037 109,132 1,134,394
udr®;= 66,265 80,033 817 136,852 37,151 229,803 555,743 12,580 46,485 615,617 - 203,170 - 131,985 11,937 110,048 1,119,242
wfm%a,a 69,166 65,263 817 134,288 39,778 233,956 572,165 17,879 49,086 595,837 - 220,593 - 146,434 12,427 108,934 1,133,312
uehs 72,926 80,684 823 145,491 34,275 241,030 570,971 14,546 44,147 602,305 - 236,424 - 157,115 11,054 109,700 1,160,746
cqks 75,467 71,080 822 159,347 23,907 233,277 566,364 18,962 43,605 597,936 - 233,341 137 154,314 10,469 109,426 1,149,227
cQ,s 71,836 60,918 971 173,429 21,183 227,041 574,125 16,639 40,986 586,638 - 243,638 137 152,390 10,644 111,708 1,146,140
wf.daia;= 74,389 70,090 976 172,109 14,057 225,414 577,524 17,676 41,350 593,304 - 239,439 - 153,964 10,412 113,765 1,152,235
iema;eïnr® 84,019 65,356 1,026 196,363 23,488 231,163 623,282 17,447 46,815 636,901 - 265,041 - 157,307 10,483 125,597 1,242,145
Tlaf;danr® ^we& 82,070 64,149 1,024 200,694 43,352 246,208 649,704 21,439 44,245 653,287 - 297,901 - 175,740 10,747 126,718 1,308,639
fkdjeïnr® 92,990 80,309 1,041 211,092 46,033 253,048 647,641 25,369 46,400 695,638 - 314,337 286 164,563 10,243 126,056 1,357,523
foieïnr® 95,474 82,647 1,124 214,883 45,672 249,771 654,284 26,970 55,081 701,526 - 313,805 - 166,794 9,775 123,843 1,370,824
2016 ckjd˙ 99,071 79,928 1,123 208,378 46,032 262,739 668,282 24,527 57,058 673,814 - 351,631 - 171,379 10,269 125,930 1,390,080
fmnrjd˙ 97,836 67,174 1,127 205,225 42,188 256,594 681,827 36,455 49,427 680,062 - 342,459 - 174,664 9,476 132,338 1,388,425
udr®;= 98,791 87,843 1,123 222,939 46,759 250,692 682,469 27,480 50,701 725,349 - 362,094 - 146,733 9,952 123,268 1,418,097
wfm%a,a 102,967 91,999 1,123 216,793 39,295 251,678 659,180 37,156 56,776 727,279 - 337,796 - 151,889 7,856 118,596 1,400,191
uehs 109,850 80,354 1,138 233,125 40,904 256,618 639,823 33,544 61,520 688,261 - 361,824 - 153,656 9,932 120,165 1,395,357
cqks 112,986 85,233 1,134 242,317 42,125 259,586 630,567 36,686 60,776 711,054 - 350,857 - 154,089 10,780 123,078 1,410,634
cQ,s 115,197 100,360 1,138 276,166 47,024 271,266 609,951 28,614 59,410 723,630 - 367,104 - 162,502 10,718 126,351 1,449,715
wf.daia;= 116,664 130,375 1,137 298,488 44,989 275,435 521,708 32,116 59,929 698,744 - 352,968 - 170,348 10,801 128,121 1,420,911
iema;eïnr® 122,594 125,430 1,145 285,479 38,030 274,819 533,348 30,135 62,242 686,158 - 352,973 - 168,143 10,237 131,228 1,410,981
Tlaf;danr® 131,689 108,912 1,148 295,065 28,722 277,161 496,590 23,293 56,435 638,173 - 355,511 - 171,138 9,875 131,448 1,362,581
fkdjeïnr® 122,242 116,876 1,155 292,688 24,904 284,073 496,184 18,449 56,311 614,230 - 368,120 - 179,090 9,506 129,313 1,356,571
foieïnr® 136,623 105,359 1,169 287,953 26,175 298,761 523,812 18,463 57,928 648,223 - 363,778 6,741 179,827 9,207 132,613 1,398,315
^w& wlafjr< nexl= tallhla hkq" kï lrk ,o úfoaY jHjydr uqo,aj,ska my; i|yka .kqfokqlrejkaf.a ;ekam;= Ndr.ekSu iy Tjqkag Kh uqo,a wkqu; uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
ls¯u i|yd" 1979 uehs ui 2 jeks †k ° uy nexl=j úiska ksl=;a lrk ,o wxl 380 ork pl%f,aLhg wkqj jd◊c nexl=jl msysgqjd we;s tallhls'
(i) wfkajdislhka (ii) jd◊c nexl= (iii) wdfhdack uKav,h hgf;a jQ wdh;k" iy (iv) uy nexl=fõ wkque;sh ,;a wfkl=;a fkajdislhka
^wd& úfoaYSh jHjydr uqo,ska w.h lr we;s j;alï yd j.lSï wod< ld,m˙Éf–oh wjidkhg mej;s úksuh wkqmd;sl wkqj Y%S ,xld remsh,aj,g m˙jr®;kh
lr we;'
^we& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka
wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 131 jeks ixLHd igyk
uQ,H Yla;su;aNdjh ms<sn`o o¾Yl - n,m;%,dNS uqo,a iud.ï iy úfYaIs; l,anÿ uQ,HlrK iud.ï wxYh
3' øjYS,;dj
3'1 uqΩ j;alïj,g øjYS, j;alï 5.6 8.0 9.6 7.6 7.1
3'2 ndysr wruqo,aj,g øjYS, j;alï 7.7 10.9 13.0 10.0 9.3
4' bmehqï
4'1 j;alï u; m%;s,dN ^jdr®Isl moku u;& 3.8 2.3 3.1 3.0 4.0
4'2 ysñlï u; m%;s,dN ^jdr®Isl moku u;& 16.2 9.0 14.0 12.4 23.1
4'3 fmd,S úhoug fmd,S wd∞hu 174.5 163.5 189.9 220.6 195.2
4'4 n≥ miq ,dNhg Y=oaO fmd,S wd∞hu 280.3 517.7 418.9 542.2 292.6
4'5 Y=oaO fmd,S wd∞hug fufyhqï úhou 74.5 85.0 76.5 81.5 71.2
4'6 o< j;alïj,g Y=oaO fmd,S wd∞hu 7.3 6.9 8.0 8.7 7.9
4'7 fmd,S wd∞hug Y=oaO fmd,S wd∞hu 42.7 38.8 47.3 54.7 48.8
4'8 uqΩ úhoug fmd,S fkdjk wd∞hu 14.9 13.9 15.9 15.7 16.6
4'9 ldr®hlaIu;d wkqmd;h 56.4 62.3 57.7 63.8 54.5
4'10 uqΩ wd∞hug uqΩ úhou 80.3 88.8 84.2 83.5 78.3
6' Kh °ï
6'1 uqΩ Kh iy w;a;sldrï jr®Ok wkqmd;h 21.4 17.3 12.9 30.6 20.1
^w& ixfYdaê; uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& ;djld,sl
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 136 jeks ixLHd igyk
3' øjYS,;dj
3'1 uqΩ j;alïj,g øjYS, j;alï 5.6 8.1 9.5 7.4 7.0
3'2 ndysr wruqo,aj,g øjYS, j;alï 7.6 10.9 12.6 9.7 8.9
4' bmehqï
4'1 j;alï u; m%;s,dN - n≥ fmr ^jdr®Isl moku u;& 4.3 3.2 4.0 3.5 4.4
4'2 j;alï u; m%;s,dN - n≥ miq ^jdr®Isl moku u;& 2.6 1.1 1.6 1.2 2.5
4'3 ysñlï u; m%;s,dN - n≥ miq ^jdr®Isl moku u;& 18.7 7.8 12.6 10.3 24.1
4'4 o< wdodhïj,g Y=oaO fmd,S wd∞hu 36.0 32.4 38.8 45.5 40.7
4'5 uqΩ j;alïj,g Y=oaO fmd,S wd∞hu 7.9 6.5 7.5 8.2 7.4
4'6 wd∞hug fmd,S fkdjk úhou ^fufyhqï úhou& 28.6 29.4 32.0 39.8 29.9
4'7 fmd,S fkdjk úhoïj,g fiajl úhou 36.8 34.7 36.4 33.0 42.4
4'8 uqΩ wd∞hug uqΩ úhou 82.3 90.5 86.3 86.0 79.1
3' øjYS,;dj
3'1 Kh .ekSïj,g Y=oaO Kh °ï 127.9 123.3 135.3 132.3 129.8
3'2 uqΩ j;alïj,g øjYS, j;alï 5.4 7.0 11.3 9.2 9.1
3'3 uqΩ Kh .ekSïj,g øjYS, j;alï 8.7 11.1 18.8 14.7 14.2
4' bmehqï
4'1 j;alï u; m%;s,dN ^jdr®Isl moku u;& 3.6 5.4 7.4 8.9 6.8
4'2 uqΩ j;alïj,g fufyhqï ,dNh ^fjkals¯ïj,g fmr& 3.9 6.8 9.6 10.6 7.5
4'3 ysñlï u; m%;s,dN ^jdr®Isl moku u;& 11.6 15.1 20.9 23.8 17.9
4'4 fmd,S úhoug fmd,S wd∞hu 213.4 216.3 298.9 411.7 272.2
4'5 n≥ fmr ,dNhg Y=oaO fmd,S wd∞hu 149.3 183.8 177.6 161.9 197.0
4'6 Y=oaO fmd,S wd∞hug fufyhqï úhoï 50.3 50.0 42.0 39.3 56.8
4'7 uqΩ wd∞hug uqΩ úhou 68.3 73.4 65.8 57.4 70.4
2015 ckjd˙ 1,325,504 142,987 1,184 30,707 10,997 17,683 1,529,061 2,001,613 402,432 21,866 21,319 41,646 44,621 400,303 2,933,799 4,462,860
fmnrjd˙ 1,351,672 146,972 1,221 31,299 11,287 18,188 1,560,639 2,010,588 399,752 22,290 21,171 42,036 45,934 401,321 2,943,093 4,503,732
udr®;= 1,367,526 147,197 1,236 31,896 11,226 17,609 1,576,690 2,022,484 398,060 22,476 21,592 41,609 48,155 403,336 2,957,713 4,534,403
wfm%a,a 1,394,834 149,738 1,263 32,588 11,314 18,041 1,607,778 2,044,071 397,323 22,572 21,097 42,711 49,529 406,900 2,984,204 4,591,982
uehs 1,409,642 151,265 1,232 32,983 11,579 18,702 1,625,403 2,085,405 402,205 22,584 22,266 43,179 51,116 412,576 3,039,331 4,664,733
cqks 1,434,624 153,506 1,274 33,663 11,489 18,324 1,652,881 2,108,861 407,167 22,470 23,215 44,508 51,581 420,578 3,078,380 4,731,261
cQ,s 1,457,074 156,711 1,289 34,751 11,553 21,671 1,683,049 2,131,268 406,492 23,207 25,222 46,583 54,037 425,633 3,112,443 4,795,492
wf.daia;= 1,484,160 158,663 1,298 35,464 11,750 22,588 1,713,923 2,157,165 404,341 23,208 26,269 47,619 52,698 434,602 3,145,903 4,859,826
iema;eïnr® 1,518,337 161,687 1,268 36,358 11,958 23,230 1,752,839 2,169,989 405,000 23,536 27,505 48,456 53,196 441,414 3,169,096 4,921,934
Tlaf;danr® 1,526,651 162,702 1,271 36,844 12,031 22,547 1,762,046 2,222,293 407,810 23,856 - 48,312 55,323 449,574 3,207,168 4,969,214
fkdjeïnr® 1,547,171 163,901 1,280 37,556 12,115 22,844 1,784,867 2,276,331 413,316 24,451 - 48,815 57,202 454,647 3,274,762 5,059,629
foieïnr® 1,565,061 163,367 1,349 37,221 12,485 22,577 1,802,060 2,338,338 418,558 24,700 - 49,119 57,366 460,790 3,348,870 5,150,931
2016 ckjd˙ 1,570,170 166,114 1,328 37,213 12,725 22,378 1,809,929 2,424,194 419,245 25,598 - 49,935 56,457 465,839 3,441,267 5,251,196
fmnrjd˙ 1,581,080 168,263 1,387 37,485 12,846 22,410 1,823,470 2,470,302 424,635 25,568 - 50,600 57,284 469,255 3,497,644 5,321,114
udr®;= 1,600,342 170,886 1,426 37,951 12,757 23,561 1,846,923 2,484,932 431,305 26,244 - 50,468 56,584 469,484 3,519,018 5,365,941
wfm%a,a 1,619,651 172,565 1,456 38,338 13,022 22,882 1,867,914 2,515,955 433,452 25,738 - 51,702 57,455 474,607 3,558,909 5,426,823
uehs 1,601,995 173,099 1,438 38,707 12,993 22,593 1,850,824 2,554,204 435,294 25,754 - 50,927 57,174 479,560 3,602,913 5,453,738
cqks 1,604,241 173,131 1,468 39,176 13,210 22,698 1,853,925 2,594,781 439,482 25,735 - 51,264 57,275 476,827 3,645,364 5,499,288
cQ,s 1,612,146 174,679 1,445 39,598 13,042 22,279 1,863,189 2,664,351 444,998 25,373 - 54,488 58,167 477,427 3,724,805 5,587,994
wf.daia;= 1,611,968 174,504 1,431 40,163 13,059 22,093 1,863,216 2,711,591 446,430 24,515 - 56,423 58,918 483,392 3,781,269 5,644,486
iema;eïnr® 1,617,902 174,754 1,420 40,828 13,072 22,054 1,870,031 2,806,696 449,337 24,828 - 57,979 60,030 489,902 3,888,771 5,758,802
Tlaf;danr® 1,619,411 175,507 1,405 41,706 13,056 21,921 1,873,006 2,873,487 459,689 24,540 - 60,094 60,262 495,761 3,973,833 5,846,839
fkdjeïnr® 1,624,713 176,777 1,408 42,117 13,191 21,955 1,880,162 2,949,088 461,838 24,595 - 60,555 61,253 501,670 4,058,999 5,939,160
foieïnr® 1,670,743 176,347 1,439 41,957 13,329 22,184 1,925,999 3,004,252 463,608 24,892 - 62,732 61,842 507,688 4,125,012 6,051,012
^w& jd◊c nexl= ;ekam;=j, rcfha ;ekam;=" rdcH nexl= fol úiska úfYaI b;s˙ls¯fï fhdackd l%u hgf;a /ia lrk ,o †.=ld,Sk ;ekam;= iy úfoaY jHjydr uqo,a ;ekam;= o we;=<;a fõ' uQ,h( Y%S ,xld uy nexl=j
^wd& 2010 cQ,s ui 14 jeks †k m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl= tAldnoaO lr m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j ia:dmkh lrk ,°'
^we& wfkl=;a n,m;%,dNS úfYaIs; nexl= hgf;a" iKi ixjr®Ok nexl=j" YS% ,xld ksjdi ixjr®Ok uQ,H ixia:d nexl=j" YSS% ,xld b;s˙ls¯fï nexl=j iy ,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j hkd†h we;=<;a
fõ' n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ tï'î'tia't,a' b;s˙ls¯fï nexl=j" ur®pkaÜ nEkala Tµa Y%S ,xld mS't,a'iS' iy tï'iS'tia't,a' µskEkaI,a ir®úiia ,sñgâ iu`. tAldnoaO l<
w;r" tf,i tAldnoaOj msysgqjk ,o wdh;kh 2015 ckjd˙ 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ur®pkaÜ nEkala Tµa Y%S ,xld wekaâ µskEkaia mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS uqo,a iud.ula f,i
l%shd;aul fõ'
^wE& 2005 fmnrjd˙ 1 jeks †k isg n, meje;afjk m˙† n,m;%,dNS uqo,a iud.ïj,g b;s˙ls¯fï ;ekam;= Ndr .ekSug wjir ° we;'
^b& cd;sl b;s˙ls¯fï nexl=fõ" wfkl=;a b;=reï fhdackd l%u hgf;a fuf;la ±lajQ w.hka" tu nexl=fõ ia:djr ;ekam;= hg;g we;=<;a lrk ,°'
^B& n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala
mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 139 jeks ixLHd igyk
rlaIK lghq;=
remsh,a ñ,shk
whs;uh 2012 2013 2014 ^w& 2015 ^wd& 2016 ^wd&
1' f.jd ksñ m%d.aOkh ^foieïnr® 31 jeks †kg& 20,138 20,376 22,590 ,e'fkd' ,e'fkd'
m%;s,dN f.ùï
tl;=j 13,725 12,336 14,803 ,e'fkd' ,e'fkd'
l,amsreK ^l,ams¯u wkqj f.jk ,o& 7,739 8,910 10,150 ,e'fkd' ,e'fkd'
urK iy wdndê; 1,131 1,422 1,459 ,e'fkd' ,e'fkd'
mjdrKh ls¯u 2,794 5,526 7,080 ,e'fkd' ,e'fkd'
wfkl=;a 1,603 1,565 2,226 ,e'fkd' ,e'fkd'
foaYSh fkdjk
fj<|- tia wekaâ wdxYsl fldgia ñ, or®Yl (1985 = 100) ^wd&
ffoksl .kqfokq ^w&
fmd< iuia; ñ,xl mS tia
uqΩ idudkH m%d.aOkS- fldgia ñ, t,a 20
ld,m˙Éf√oh ms˙jegqu ms˙jegqu ñ,° úl=Kqï lrKh ñ, or®Ylh ñ,
re' or®Ylh ^1998}1"000& or®Ylh
yd
r:
iy
iy
Ndr
re' ñ,shk re'
mdï
ú≥,s
.ekSï re'
bvï
Ths,a
fiajd
fiajd
jeú,s
.nvd
foam<
fj<|
fudagr®
ixfoaY
fr†ms<s
fydag,a
fi!LH
mdjyka
ú≥,sn,
rlaIK
;dlaIK
myiqlï
n,Yla;s
ksIamdok
f;dr;=re
lr®udka;
wdfhdack
ì,shk ^1985}100& ^we& ^2004}1"000&
iy pd˙ld
bx‚fkare
iy T!IO
b†ls¯ï yd
ñ,shk re' ñ,shk ñ,shk
úúOdx.SlrK
iy ≥ïfld<
ridhksl øjH
^wd& ^wE&
nexl=" uQ,H iy
mdk jr®." wdydr
2012 213,827 884 72,614 33,954 2,167.6 5,643.0 5,119.1 3,085.3 12,206.7 15,925.2 7,172.2 2,651.5 1,822.0 817.4 581.2 3,584.5 19,356.4 108.8 507.8 2,628.6 15,651.6 100,171.8 811.3 105.8 23,415.7 22,928.0 165.4 16,983.8
2013 200,468 828 83,657 60,873 2,459.9 5,912.8 - 3,263.9 12,926.8 20,385.1 6,277.5 2,799.3 1,759.5 794.3 679.7 3,183.9 17,830.1 79.0 566.5 2,857.6 14,954.8 88,625.5 724.0 126.4 21,727.5 19,068.7 156.6 13,351.6
2014 340,917 1,415 104,771 83,554 3,104.9 7,299.0 - 4,089.1 18,101.3 21,467.0 7,307.6 3,825.7 2,105.5 999.9 884.9 3,453.9 20,865.4 78.3 747.0 4,146.2 18,208.8 113,544.9 824.0 196.2 26,053.0 23,567.1 221.8 16,784.4
2015 253,251 1,060 84,418 89,790 2,938.0 6,894.5 - 3,625.7 17,142.7 22,384.6 7,499.8 2,896.8 1,849.4 1,050.5 935.1 3,277.4 17,727.5 63.8 690.1 4,402.9 17,630.8 94,336.1 734.0 170.2 23,621.8 25,607.0 192.3 18,058.5
2016 176,935 737 74,608 74,270 2,745.4 6,228.3 - 3,496.4 15,816.9 21,199.6 6,546.9 2,542.2 1,545.7 950.6 994.5 3,033.5 12,578.3 40.6 634.3 4,310.7 15,140.2 71,716.8 641.2 145.8 17,481.5 27,268.4 168.3 15,898.1
2015 ckjd˙ 24,853 1,381 6,922 6,811 3,042.3 7,180.1 - 3,962.2 18,088.3 22,037.5 7,300.0 3,280.3 1,965.8 1,026.9 861.4 3,437.7 20,561.8 76.0 752.1 4,235.7 17,848.6 110,177.5 815.1 188.2 26,171.0 25,054.1 209.4 16,305.5
fmnrjd˙ 24,142 1,420 8,860 7,469 3,094.6 7,301.3 - 4,115.9 18,982.1 22,637.8 7,368.0 3,396.3 1,928.8 1,005.6 862.8 3,431.1 20,289.8 76.7 741.4 4,280.9 18,129.9 121,942.7 814.8 173.2 27,101.5 26,888.3 207.2 17,243.3
udr®;= 17,272 822 5,226 3,912 2,891.2 6,820.3 - 3,852.4 17,735.3 21,581.2 6,880.3 2,655.7 1,790.5 998.3 799.1 3,281.6 18,985.3 68.8 661.2 4,058.6 16,690.8 112,842.2 757.0 160.0 26,151.0 23,645.3 186.6 15,909.2
wfm%a,a 13,321 701 5,344 4,659 3,048.7 7,179.0 - 4,053.5 18,880.3 22,155.2 7,191.7 2,990.5 1,895.4 1,021.2 848.7 3,392.8 19,882.8 85.5 698.0 4,339.2 17,315.1 118,019.5 782.0 174.6 26,328.4 24,108.6 199.8 17,064.1
uehs 27,325 1,438 7,431 6,729 3,067.3 7,220.3 - 4,000.7 19,295.3 22,340.3 7,229.8 2,869.5 1,873.4 994.2 817.2 3,451.3 19,875.8 82.2 690.3 4,435.0 18,992.8 115,152.8 761.2 158.8 26,753.9 24,507.6 199.8 18,579.7
cqks 16,072 765 3,063 5,758 2,983.0 7,020.8 - 3,908.0 18,515.4 21,279.2 7,189.5 3,059.1 1,884.7 970.6 818.8 3,399.5 19,233.5 78.3 687.0 4,258.9 18,680.1 113,656.6 749.1 156.5 24,797.7 24,933.5 184.8 17,996.8
cQ,s 25,520 1,215 8,738 9,572 3,115.3 7,332.1 - 4,108.0 19,298.1 22,062.7 7,986.7 3,369.2 1,999.5 1,003.1 869.8 3,418.7 20,387.4 81.1 722.8 4,624.2 18,986.0 112,967.2 793.3 168.5 26,595.6 25,240.2 197.1 18,506.9
wf.daia;= 34,205 1,629 6,617 11,070 3,104.3 7,306.9 - 4,026.3 19,146.9 22,501.0 8,111.6 3,239.2 1,942.0 1,002.0 871.0 3,395.5 19,763.7 73.9 704.9 4,638.7 19,330.7 109,899.7 775.8 181.8 26,307.2 26,013.1 201.6 19,617.4
iema;eïnr® 15,841 754 5,635 5,769 2,990.8 7,050.9 - 3,826.2 17,992.8 22,344.3 7,905.0 3,135.1 1,847.5 993.7 876.8 3,322.2 18,380.3 67.2 683.0 4,459.1 18,638.4 108,922.4 771.6 176.3 25,492.7 25,825.4 197.6 18,018.7
Tlaf;danr® 20,720 987 7,752 8,374 2,990.5 7,042.1 - 3,803.0 17,966.1 22,390.9 7,820.8 3,011.2 1,845.1 1,046.8 896.0 3,299.0 18,825.5 67.2 665.8 4,551.6 18,051.3 103,005.1 767.8 182.9 25,644.9 24,836.8 199.3 18,106.6
fkdjeïnr® 13,489 710 4,606 4,726 2,943.3 6,909.2 - 3,657.7 17,091.7 22,689.1 7,484.3 2,953.8 1,846.3 1,025.3 960.1 3,249.5 18,001.4 62.2 681.9 4,394.5 17,866.5 95,691.7 741.0 168.5 24,041.5 25,695.4 194.1 17,864.7
foieïnr® 20,491 976 14,222 14,934 2,938.0 6,894.5 - 3,625.7 17,142.7 22,384.6 7,499.8 2,896.8 1,849.4 1,050.5 935.1 3,277.4 17,727.5 63.8 690.1 4,402.9 17,630.8 94,336.1 734.0 170.2 23,621.8 25,607.0 192.3 18,058.5
2016 ckjd˙ 14,216 748 3,868 6,724 2,706.7 6,340.1 - 3,302.0 15,559.6 21,172.4 6,997.6 2,681.7 1,659.5 956.3 869.0 3,130.4 15,714.8 51.2 658.7 4,004.8 16,620.8 82,040.3 675.6 155.5 23,102.4 25,866.2 173.6 16,510.7
fmnrjd˙ 12,730 670 5,846 4,606 2,646.1 6,191.8 - 3,249.5 15,132.0 21,101.9 7,193.4 2,445.1 1,637.7 900.4 881.2 3,061.9 13,589.5 47.8 648.8 3,788.9 16,735.3 82,050.0 652.3 149.6 22,016.3 24,624.9 161.9 16,020.4
udr®;= 17,909 895 7,051 7,593 2,586.2 6,071.9 - 3,204.4 14,996.2 20,686.7 7,072.1 2,328.0 1,539.5 934.4 876.0 3,026.1 12,881.4 46.1 652.8 3,760.4 16,134.1 77,171.1 647.3 150.0 20,082.6 26,732.3 171.2 15,030.1
wfm%a,a 14,257 792 4,105 5,105 2,776.5 6,516.3 - 3,435.6 16,240.0 21,906.9 7,320.9 2,603.0 1,651.4 1,000.4 1,028.5 3,157.4 15,958.0 60.1 703.8 4,219.3 16,779.5 79,325.4 708.8 169.0 23,058.8 26,960.8 178.0 16,085.6
uehs 17,204 860 6,985 9,621 2,791.2 6,550.5 - 3,425.6 16,015.4 22,812.4 7,193.3 2,492.8 1,642.0 966.5 1,067.5 3,177.9 15,461.1 53.9 696.0 4,206.0 17,919.1 79,344.8 694.4 164.8 21,763.9 27,499.7 182.9 15,836.5
cqks 11,061 503 3,631 4,164 2,677.6 6,283.3 - 3,300.2 15,336.5 22,318.0 7,287.0 2,379.3 1,560.6 942.5 1,026.2 3,098.5 14,321.3 48.9 667.7 4,042.0 16,527.7 72,041.1 664.6 153.3 19,481.9 26,784.5 171.0 14,742.4
cQ,s 11,993 631 4,707 3,279 2,724.8 6,393.9 - 3,414.4 15,771.1 21,893.1 7,045.8 2,479.6 1,623.3 961.5 1,045.2 3,111.5 14,908.4 46.1 673.7 4,281.2 16,731.3 72,298.1 661.6 160.5 19,504.2 27,095.8 174.9 15,866.7
wf.daia;= 20,732 942 7,777 6,803 2,782.8 6,528.2 - 3,585.1 16,201.7 21,976.8 7,168.5 2,760.2 1,674.6 959.5 1,132.1 3,142.3 14,524.1 51.2 700.9 4,467.6 16,412.0 70,759.4 652.5 164.9 19,176.2 27,269.8 176.3 16,689.8
iema;eïnr® 15,282 764 5,723 4,998 2,785.7 6,534.8 - 3,617.3 16,485.9 21,304.4 7,224.6 2,828.1 1,686.3 967.8 1,110.9 3,129.1 14,293.7 49.5 662.9 4,640.9 16,446.8 68,558.4 638.6 156.5 19,116.9 28,986.0 183.6 17,157.7
Tlaf;danr® 9,852 469 4,230 3,017 2,732.4 6,409.2 - 3,559.9 16,091.4 21,005.9 7,042.0 2,659.1 1,649.4 943.2 1,088.4 3,108.3 13,401.8 43.9 647.0 4,499.6 16,340.7 71,648.2 644.6 152.0 18,718.0 27,836.1 178.2 16,666.5
fkdjeïnr® 8,269 394 3,120 3,020 2,659.5 6,241.1 - 3,467.1 15,418.5 21,731.5 6,573.7 2,473.5 1,582.3 919.2 996.9 3,037.5 12,396.9 38.3 621.9 4,326.5 15,799.2 71,229.9 631.8 149.6 17,389.2 27,148.3 165.8 15,777.4
foieïnr® 23,430 1,233 17,539 15,269 2,745.4 6,228.3 - 3,496.4 15,816.9 21,199.6 6,546.9 2,542.2 1,545.7 950.6 994.5 3,033.5 12,578.3 40.6 634.3 4,310.7 15,140.2 71,716.8 641.2 145.8 17,481.5 27,268.4 168.3 15,898.1
^w& 2015 o;a; ixfYdaê;h' uQ,h( fld<U fldgia yqjudrej
^wd& ld,m˙Éf√oh wjidkfha °
^we& 1999 ckjd˙ udifha° ixfõ° fldgia ñ, or®Ylh fjkqjg y÷kajdfok ,o ñ,xl ñ, or®Ylh" 2013 ckjd˙ 1 jeks †k isg w;aysgqjk ,°'
^wE& tia wekaâ mS tia t,a 20 ñ, or®Ylh 2012 cQks udifha° y÷kajdfok ,°'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 141 jeks ixLHd igyk
2016 jir ;=< fld<U fldgia yqjudrefjys ,ehsia;=.; lrk ,o Khlr ^w&
wr®mKh ,ehsia;=.; m˙K; Khlrhl fld<U
lrkq ,enQ l< ld,h iu ñ,$ /ialrk
fldgia /ialrk
ksl=;a l< wdh;kh Khlr Khlr ^wjqre≥& fmd,S wkqmd;sl ksl=;= ,o uqΩ
yqjudrefõ ,o uqo,
ixLHdj ñ, uqo,
ixLHdj ,ehsia;=.; ^re''000&
^'000& ^re'& ^re''000&
^'000& l< †kh
1' iKi ixjr®Ok nexl=j 40,000 15,974 2 ia:djr( jdr®Islj 9.60 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-ck'-11 1,597,390 4,000,000
4,026 4 ia:djr( jdr®Islj 10.00 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-ck'-11 402,610
14,381 2 ia:djr( jdr®Islj 9.90 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-ck'-11 1,438,050
5,620 4 ia:djr( jdr®Islj 10.30 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-ck'-11 561,950
2' fldur®I,a nEkala mS't,a'iS 70,000 44,303 5 ia:djr( jdr®Islj 10.75 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-udr®;=-17 4,430,340 6,179,430
17,491 10 ia:djr( jdr®Islj 11.25 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-udr®;=-17 1,749,090
3' isx.r® ^Y%S ,xld& mS't,a'iS 20,000 4,606 4 ia:djr( jdr®Islj 10.50 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-udr®;=-21 460,560 2,000,000
15,394 3 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-udr®;=-21 1,539,440
4' ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS ^wd& 70,000 53,155 4 ia:djr( jdr®Islj 10.625 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-udr®;=-28 5,315,450 5,315,450
5' yegka keIk,a nEkala mS't,a'iS 70,000 70,000 5 ia:djr( jdr®Islj 11.25 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-wfm%a,a-4 7,000,000 7,000,000
6' isx.r® µskEkaia ^,xld& mS' t,a' iS 15,000 4,093 3 ia:djr( jdr®Islj 11.50 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-wfm%a,a-11 409,300 1,000,000
5,907 4 ia:djr( jdr®Islj 12.00 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-wfm%a,a-11 590,700
7' fya,Sia mS't,a'iS 20,000 20,000 3 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQks-7 2,000,000 2,000,000
8' iS'ã'î' µskEkaia mS't,a'iS 10,000 9,984 5 ia:djr( jdr®Islj 12.75 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQks-8 998,370 1,000,000
16 5 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQks-8 1,630
9' iïm;a nEkala mS't,a'iS 60,000 59,527 5 ia:djr( jdr®Islj 12.75 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQks-17 5,952,650 5,952,650
474 5 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQks-17 47,350 47,350
10' fi,dka nEkala mS't,a'iS 50,000 32,723 7 ia:djr( jdr®Islj 13.75 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQ,s-25 3,272,280 5,000,000
17,103 5 ia:djr( jdr®Islj 13.00 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQ,s-25 1,710,320
174 6 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-cQ,s-25 17,400
11' ishm; µskEkaia mS't,a'iS 25,000 14,220 3 ia:djr( jdr®Islj 13.00 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-iema-27 1,421,990 2,500,000
10,780 5 ia:djr( jdr®Islj 13.50 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-iema-27 1,078,010
12' fldur®I,a nEkala mS't,a'iS 70,000 50,718 5 ia:djr( jdr®Islj 12.00 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-2 5,071,800 7,000,000
19,282 10 ia:djr( jdr®Islj 12.25 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-2 1,928,200
13' yegka keIk,a nEkala mS't,a'iS 60,000 20,000 5 ia:djr( jdr®Islj 11.75 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-7 2,000,000 6,000,000
40,000 7 ia:djr( jdr®Islj 13.00 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-7 4,000,000
14' f ikalv., µskEkaia mS't,a'iS 30,000 3,973 2 ia:djr( jdr®Islj 12.00 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 397,270 3,000,000
… 3 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 10
1,895 3 ia:djr( jdr®Islj 13.25 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 189,510
623 4 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 62,270
23,509 4 ia:djr( jdr®Islj 13.75 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 2,350,940
15' fkaIka g%iaÜ nEkala mS't,a'iS 50,000 38,858 5 ia:djr( jdr®Islj 12.65 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 3,885,800 5,000,000
11,118 5 ia:djr( jdr®Islj 12.80 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 1,111,790
24 5 mdfjk" wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-17 2,410
16' ã'tma'iS'iS' nEkala mS't,a'iS ^wd& 70,000 60,431 7 ia:djr( jdr®Islj 12.15 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-18 6,043,140 7,000,000
9,569 5 ia:djr( jdr®Islj 12.75 % jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-18 956,860
17' mSm,aia ,Siska wekaâ µskEkaia mS't,a'iS 80,000 5,420 3 ia:djr( jdr®Islj 11.90 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-23 542,040 8,000,000
6,594 4 ia:djr( jdr®Islj 12.25 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-23 659,350
67,986 4 ia:djr( jdr®Islj 12.60 % wr®O jdr®Islj f.jkq ,nk 100.00 2016-fkdje-23 6,798,610
(w) uQ,sl uyck wr®mKh uQ,h( fld<U fldgia yqjudrej
(wd) n,m;%,dNS úfYaIs; nexl=jla f,i l%shd;aul jQ ã'tµa'iS'iS nexl=j 2015 Tlaf;danr® 1 †k isg l%shd;aul jk m˙† ã'tµa'iS'iS' jr®Ok
nexl=j iu`. tAldnoaO ùfuka wk;=rej ã'tµa'iS'iS nEkala mS't,a'iS hk kñka n,m;%,dNS jd◊c nexl=jla f,i l%shd;aul fõ'
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 142 jeks ixLHd igyk
Kh fok nexl= úiska m%odkh lrk ,o iuia; j.d Kh
^2016 foieïn¾ 31 Èkg ;;a;ajh&
j.d fok ,o j.d Kh m%udKh ^remsh,a ñ,shk& Kh whùï ^remsh,a ñ,shk& whùïj, m%;sY;h
lkakh ù wfkl=;a fnda. ishÆu fnda. ù wfkl=;a fnda. ishÆu fnda. ù wfkl=;a fnda. ishÆu fnda.
2011$2012 uy 3,752 2,534 6,286 3,046 2,168 5,214 81.18 85.55 82.94
2012 h, 1,775 2,009 3,783 1,521 1,657 3,177 85.68 82.48 83.98
2012$2013 uy 3,527 3,117 6,644 2,625 2,209 4,833 74.41 70.86 72.75
2013 h, 1,900 1,328 3,228 1,830 1,202 3,031 96.30 90.52 93.92
2013$2014 uy 3,174 1,978 5,152 2,698 1,780 4,477 85.01 89.97 86.92
2014 h, 1,588 1,307 2,894 1,493 1,114 2,607 94.03 85.25 90.07
2014$2015 uy ^w& 3,261 3,390 6,650 2,872 2,416 5,287 88.07 71.27 79.51
2015 h, ^w& 2,321 2,839 5,160 1,918 1,505 3,423 82.60 53.03 66.33
2015$2016 uy ^wd& 3,401 3,578 6,979 3,003 1,841 4,845 88.31 51.47 69.42
2016 h, ^wd& 2,450 3,433 5,883 1,808 1,015 2,823 73.79 29.58 48.00
2011 h, 78,388 745,300 26,413 161,339 43,384 8,431 1,063,255 1,021,509 96.07 41,746 3.93
2011$2012 uy 80,781 1,332,895 337,451 361,524 84,026 30,880 2,227,557 2,072,073 93.02 155,484 6.98
2012 h, 69,747 908,919 51,861 163,165 401,336 92,787 1,687,815 1,422,524 84.28 265,291 15.72
2012$2013 uy 120,534 1,153,964 330,021 764,670 225,290 43,996 2,638,475 2,625,499 99.51 12,976 0.49
2013 h, 47,171 740,622 67,691 170,231 43,096 61,957 1,130,768 979,349 86.61 151,419 13.39
2013$2014 uy 137,264 741,291 413,865 353,550 78,818 97,315 1,822,103 1,014,352 55.67 807,751 44.33
2014 h, 39,659 707,125 51,463 258,918 57,730 39,738 1,154,633 807,909 69.97 346,724 30.03
2014$2015 uy 88,528 369,336 589,025 311,551 71,734 49,444 1,479,618 930,037 62.86 549,581 37.14
2015 h, 47,903 512,041 43,292 212,223 82,443 21,641 919,543 757,441 82.37 162,102 17.63
2015$2016 uy ^wd& 182,489 361,060 610,526 217,197 288,980 251,715 1,911,967 1,247,984 65.27 663,983 34.73
2016 h, ^wd& 73,983 441,893 73,856 308,608 146,806 46,304 1,091,450 ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd'
^w& f;,A ,nd.; yels fnda." bÛ=re" lõms" uqxweg" W∫" fidahd fndaxÑ" l=rlalka iy fida.ï we;=<;a fõ' uQ,hka( ,xld nexl=j
^wd& ;djld,sl fldur®I,a nexl=j
ãtµaiSiS nexl=j
yegka keIk,a nexl=j
,xldmq;% ixjr®Ok nexl=j
cd;sl ixjr®Ok nexl=j
uyck nexl=j
m%dfoaYSh ixjr®Ok nexl=j
iïm;a nexl=j
iKi ixjr®Ok nexl=j
fi,dka nexl=j
hqkshka nexl=j
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 144 jeks ixLHd igyk
j.d rlaIK l%ufha l%shdldß;ajh - ù j.d wxYh ^2016 foieïn¾ 31 Èkg ;;a;ajh&
remsh,a ñ,shk
j.d lrk rlaIKh l< ìï m%udKh tl;= lrk ,o jdr uqo,a f.jQ jka† uqo,a tl;= jQ rlaIK jd˙l uqo,a iy f.jQ jka†
,o ìï ^fylaghdr® '000& ^re' '000& ^re' '000& w;r fjki ^re' '000&
m%udKh ^2& ^3& ^4& ^5&}^3&-^4&
j.d lkakh
^fylaghdr® lDIslr®u yd fi,skaflda lDIslr®u yd fi,skaflda lDIslr®u yd fi,skaflda lDIslr®u yd fi,skaflda
'000& f.dúck rCIK tl;=j f.dúck rCIK tl;=j f.dúck rCIK tl;=j f.dúck rCIK tl;=j
^1& rCIK iud.u rCIK iud.u rCIK iud.u rCIK iud.u
2007 h, 290 2.73 10.32 13.05 2,411 7,505 9,916 488 7,151 7,639 1,923 354 2,277
2007$2008 uy 581 9.58 9.50 19.08 8,044 7,341 15,385 9,519 8,516 18,035 (1,475) (1,175) (2,650)
2008 h, 471 4.39 6.12 10.51 4,771 4,312 9,083 883 2,906 3,789 3,888 1,406 5,294
2008$2009 uy 632 14.17 3.95 18.12 19,441 2,954 22,395 9,133 2,544 11,677 10,308 410 10,718
2009 h, 345 10.26 1.20 11.46 7,134 678 7,812 3,265 456 3,721 3,870 222 4,092
2009$2010 uy 646 14.62 2.81 17.43 25,861 1,965 27,826 11,149 1,200 12,349 14,712 765 15,477
2010 h, 419 7.64 1.56 9.20 15,046 938 15,984 2,437 479 2,916 12,609 459 13,068
2010$2011 uy 730 19.34 4.27 23.61 39,598 3,902 43,500 164,288 11,669 175,957 (124,690) (7,767) (132,457)
2011 h, 487 9.26 3.32 12.58 20,449 2,417 22,866 7,626 973 8,599 12,823 1,444 14,267
2011$2012 uy 774 32.14 5.33 37.47 73,988 4,432 78,420 32,639 1,369 34,008 41,349 3,063 44,412
2012 h, 395 8.52 3.42 11.94 20,319 2,092 22,411 40,122 4,190 44,312 (19,803) (2,098) (21,901)
2012$2013 uy 780 19.69 3.10 22.79 58,363 2,155 60,518 128,499 4,102 132,601 (70,136) (1,947) (72,083)
2013 h, 448 5.46 2.65 8.11 15,753 1,511 17,264 2,999 603 3,602 12,754 908 13,662
2013$2014 uy 651 15.46 3.70 19.16 44,844 2,747 47,591 46,722 1,920 48,642 (1,878) 827 (1,051)
2014 h, 317 4.01 2.51 6.52 12,601 1,642 14,243 5,877 664 6,541 6,724 978 7,702
2014$2015 uy 722 16.69 4.50 21.19 54,516 3,613 58,129 141,411 6,727 148,138 (86,895) (3,114) (90,009)
2015 h, 480 5.76 3.20 8.96 20,977 2,679 23,656 5,067 1,450 6,517 15,910 1,229 17,139
2015$2016 uy ^w& 756 15.33 5.80 21.13 52,127 4,424 56,551 59,184 1,767 60,951 (7,057) 2,657 (4,400)
2016 h, ^w& 394 5.19 2.75 7.94 17,570 1,937 19,507 8,217 242 8,459 9,353 1,695 11,048
^w& ;djld,sl uQ,hka( lDIslr®u iy f.dúck rlaIK uKav,h
iS$i fi,skaflda rlaIK iud.u
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 145 jeks ixLHd igyk
iuQmldr .%dóh nexl=j, ;ekam;= iy w;a;sldrï ^2006-2016& iy
2016 j¾Ih i|yd Èia;s%lal wkqj j¾.SlrKh
;ekam;= w;a;sldrï ;ekam;=
ld,m˙Éf√oh
wjidkfha° nexl=YdLd yd w;a;sldrï
ixLHdj .sKqï uqo, idudkHh .sKqï uqo, idudkHh w;r fjki
ixLHdj ^re Z000& ^re'& ixLHdj ^re Z000& ^re'& ^re Z000&
2006 foie' 1,608 6,420,569 25,311,550 3,942 2,167,940 14,620,570 6,744 10,690,980
2007 foie' 1,628 6,608,318 32,009,690 4,844 1,314,862 21,711,610 16,512 10,298,080
2008 foie' 1,763 7,027,275 33,042,034 4,702 1,335,219 25,848,980 19,359 7,193,054
2009 foie' 1,717 6,524,326 38,985,734 5,975 1,344,599 22,526,972 16,754 16,458,762
2010 foie' 1,761 7,785,652 45,823,670 5,886 1,322,743 28,079,827 21,228 17,743,843
2011 foie 1,857 7,978,405 52,777,522 6,615 1,367,661 32,543,650 23,795 20,233,872
2012 foie' 1,953 10,063,049 64,435,765 6,403 1,425,456 37,333,113 26,190 27,102,652
2013 foie' 2,080 10,063,049 60,875,130 6,049 1,524,412 39,519,690 25,925 21,355,440
2014 foie' 2,185 8,743,625 89,634,026 10,251 1,454,695 37,756,565 25,955 51,877,461
2015 foie' 2,210 9,631,080 94,685,454 9,831 569,376 39,405,681 69,209 55,279,773
2016 foie' ^w& 2,227 9,394,710 101,225,264 10,775 548,910 49,722,423 90,584 51,502,841
Èia;s%lal
fld<U 163 693,889 10,140,330 14,614 41,484 4,093,640 98,680 6,046,690
.ïmy 279 1,228,100 18,340,966 14,934 52,185 7,988,590 153,082 10,352,376
lΩ;r 102 418,714 5,048,380 12,057 30,043 2,111,401 70,279 2,936,979
uykqjr 160 272,486 5,069,340 18,604 59,420 3,210,400 54,029 1,858,940
ud;f,a 96 192,588 2,420,100 12,566 17,120 1,465,400 85,596 954,700
kqjrt<sh 63 230,625 1,990,860 8,632 11,516 1,604,920 139,364 385,940
.d,a, 142 716,960 7,581,238 10,574 29,653 2,565,915 86,531 5,015,323
ud;r 140 682,436 6,488,400 9,508 29,489 3,510,790 119,054 2,977,610
yïnkaf;dg 69 513,718 4,956,330 9,648 16,194 2,684,670 165,782 2,271,660
hdmkh 31 159,722 760,427 4,761 2,249 210,611 93,647 549,816
ukakdru 7 8,806 128,240 14,563 550 37,525 68,227 90,715
jõkshdj 5 2,745 22,850 8,324 274 26,830 97,920 (3,980)
uq,;sõ 6 3,689 30,006 8,134 111 3,320 29,910 26,686
ls,sfkdÉÑ 6 6,381 81,892 12,834 570 38,040 66,737 43,852
uvl,mqj 16 44,940 59,315 1,320 404 15,720 38,911 43,595
wïmdr 30 61,221 77,076 1,259 4,160 69,203 16,635 7,873
;s%l=Kdu,h 12 43,794 155,445 3,549 1,392 42,480 30,517 112,965
l=reKE., 265 1,426,115 16,187,890 11,351 98,714 9,941,286 100,708 6,246,604
mq;a;,u 102 394,094 6,637,150 16,842 23,823 1,894,190 79,511 4,742,960
wkqrdOmqrh 109 357,423 1,378,550 3,857 25,445 949,321 37,309 429,229
fmdf<dkakrej 42 288,803 2,193,084 7,594 18,298 1,260,355 68,879 932,729
n≥,a, 112 463,093 2,427,555 5,242 20,549 1,461,695 71,132 965,860
fudKrd., 34 95,934 694,390 7,238 7,755 473,061 61,001 221,330
lE.,a, 104 423,182 3,094,920 7,313 21,851 1,275,220 58,360 1,819,700
r;akmqr 132 665,252 5,260,530 7,908 35,661 2,787,840 78,176 2,472,690
tl;=j 2,227 9,394,710 101,225,264 10,775 548,910 49,722,423 90,584 51,502,841
^w& ;djld,sl uQ,h( iuQmldr ixjr®Ok fomdr®;fïka;=j
uQ,H wxYfha ls%hdldß;ajh iy moaO;s ia:dhS;dj 146 jeks ixLHd igyk
iuQmldr .%dóh nexl= ix.ïj, ;ekam;= yd w;a;sldrï ^2008-2016& iy
2016 j¾Ih i|yd Èia;s%lal wkqj j¾.SlrKh
;ekam;= w;a;sldrï ;ekam;=
ld,m˙Éf√oh yd w;a;sldrï
wjidkfha° nexl= ix.ï ixLHdj ú'fia'i' iñ;s* uqo,a m%udKh uqo,a m%udKh w;r fjki
ixLHdj ^re' ñ,shk& ^re' ñ,shk& ^re' ñ,shk&
Èia;s%lal
fld<U 1 11 1,063.5 560.2 503.2
.ïmy 1 17 3,987.1 1,040.6 2,946.4
lΩ;r 1 10 422.1 78.4 343.8
uykqjr 22
ud;f,a
kqjrt<sh
} 1 9
10
} 328.9 74.2 254.7
uvl,mqj - 16 - - -
wïmdr - 19 - - -
;s%l=Kdu,h - 11 - - -
l=reKE.,
mq;a;,u } 1
21
12 } 8,678.0 2,292.1 6,385.9
ld,Sk yd Y=oaO úfoaYSh j;alï Y=oaO foaYSh j;alï ^w& uqo,a .=Klh uqo,a
b,aÆï mgq uqo,a mqΩ,a uqo,a ixirK
ld,m˙Éf√oh jHjydr b;=reï uqo,a rdcH fm!oa.,sl ixÑ;
;ekam;= iemhqu iemhqu jd◊c rdcH Kh m%fõ.h
wjidkfha° uqo,a ;ekam;= wêld¯ka tl;=j ixia:dj,g wxYhg tl;=j uqo,a M1 M2
^wd& (M1) (M2) nexl= ^Y=oaO& ^b& ^B&
^we& ^wE& ≥ka Kh ≥ka Kh
1950 325 585 911 68 978 552 187 739 66 ,e'fkd' 148 239 533 1.71 1.84 4.26
1951 377 629 1,006 84 1,090 656 146 802 123 ,e'fkd' 224 288 615 1.64 1.77 4.66
1952 357 539 896 100 996 400 39 439 404 ,e'fkd' 203 557 522 1.72 1.91 4.35
1953 335 492 827 100 927 244 63 307 455 ,e'fkd' 221 620 433 1.91 2.14 4.91
1954 342 615 957 136 1,093 524 125 649 268 ,e'fkd' 257 444 496 1.93 2.20 4.95
1955 385 688 1,073 152 1,225 654 214 868 186 ,e'fkd' 270 357 576 1.86 2.13 4.84
1956 401 726 1,127 187 1,314 735 153 888 180 ,e'fkd' 363 425 601 1.88 2.19 4.24
1957 435 605 1,040 216 1,256 579 101 679 297 ,e'fkd' 418 577 569 1.83 2.21 4.36
1958 530 547 1,077 261 1,338 491 106 597 396 ,e'fkd' 472 741 671 1.61 2.00 4.58
1959 565 613 1,178 299 1,477 312 90 402 743 46 435 1,075 721 1.63 2.05 4.52
1960 595 614 1,209 363 1,572 131 101 232 1,004 46 468 1,340 791 1.53 1.99 4.38
1961 692 596 1,289 354 1,643 56 97 153 1,177 46 480 1,490 851 1.51 1.93 4.16
1962 713 630 1,343 405 1,748 -36 98 62 1,351 46 522 1,686 899 1.49 1.95 4.13
1963 828 678 1,506 468 1,974 -95 104 9 1,509 46 647 1,965 1,013 1.49 1.95 3.97
1964 853 769 1,622 520 2,142 -80 106 26 1,640 46 729 2,116 1,083 1.50 1.98 3.79
1965 901 814 1,716 567 2,283 18 88 106 1,711 54 732 2,177 1,154 1.49 1.98 3.65
1966 883 776 1,659 585 2,244 -200 109 -91 1,768 82 792 2,335 1,089 1.52 2.06 3.68
1967 980 828 1,808 687 2,495 -299 117 -182 2,022 93 886 2,677 1,225 1.48 2.04 3.81
1968 1,066 847 1,913 811 2,724 -445 147 -298 2,144 184 1,059 3,022 1,331 1.44 2.05 4.11
1969 1,083 799 1,882 969 2,851 -723 126 -598 2,334 254 1,215 3,449 1,353 1.39 2.11 4.20
1970 935 1,032 1,967 1,148 3,115 -744 145 -599 2,559 297 1,320 3,714 1,324 1.49 2.35 4.58
1971 1,115 1,034 2,149 1,286 3,435 -577 178 -399 2,717 359 1,400 3,834 1,495 1.44 2.30 4.29
1972 1,202 1,279 2,481 1,493 3,974 -551 233 -318 2,764 563 1,624 4,292 1,773 1.40 2.24 4.12
1973 1,437 1,341 2,778 1,376 4,154 -251 283 32 2,660 419 1,745 4,121 2,158 1.29 1.92 4.53
1974 1,539 1,406 2,946 1,623 4,569 -530 383 -147 2,526 1,060 2,175 4,715 2,256 1.31 2.03 5.45
1975 1,610 1,478 3,088 1,689 4,777 -738 376 -362 2,810 1,013 2,390 5,139 2,144 1.44 2.23 5.69
1976 2,081 2,085 4,166 2,155 6,321 -433 541 109 3,267 1,056 2,929 6,212 2,700 1.54 2.34 5.44
1977 2,792 2,574 5,366 3,351 8,717 2,517 1,189 3,706 2,989 1,670 4,116 5,011 3,840 1.40 2.27 4.84
1978 3,016 2,921 5,936 4,955 10,891 4,408 1,182 5,590 1,863 2,363 6,449 5,302 4,262 1.39 2.56 4.35
1979 3,774 3,895 7,669 7,388 15,057 5,362 1,445 6,808 2,920 3,347 8,705 8,250 5,299 1.45 2.84 4.04
1980 4,181 5,247 9,428 10,432 19,860 1,602 2,029 3,631 8,972 4,123 12,709 16,230 6,286 1.50 3.16 3.81
1981 4,823 5,202 10,024 14,422 24,447 1,049 1,891 2,940 12,789 4,488 16,690 21,507 7,505 1.34 3.26 3.84
1982 5,988 5,772 11,760 18,750 30,510 131 2,241 2,372 17,150 4,677 20,570 28,138 9,119 1.29 3.35 3.61
1983 7,200 7,548 14,748 22,509 37,257 480 2,707 3,187 17,533 4,385 27,375 34,070 11,642 1.27 3.20 3.59
1984 8,561 8,263 16,824 26,604 43,427 7,476 2,489 9,964 14,554 4,148 31,224 33,463 13,710 1.23 3.17 3.81
1985 9,816 8,946 18,761 29,648 48,409 7,315 1,958 9,273 20,348 4,438 34,441 39,136 16,895 1.11 2.87 3.54
1986 11,570 9,609 21,179 29,681 50,860 7,076 1,783 8,859 22,546 4,739 36,824 42,001 18,031 1.17 2.82 3.62
1987 13,495 11,588 25,083 33,252 58,335 6,455 2,836 9,291 27,048 7,366 41,152 49,044 19,273 1.30 3.03 3.60
1988 18,487 13,892 32,379 35,567 67,946 4,748 2,311 7,059 36,065 10,787 50,016 60,887 25,564 1.27 2.66 3.52
1989 19,650 15,688 35,338 41,096 76,434 2,964 1,768 4,732 36,119 13,862 52,340 71,701 26,791 1.32 2.85 3.49
1990 (W) 22,120 17,477 39,597 50,949 90,546 -1,639 5,058 3,419 35,357 15,636 64,970 87,127 31,579 1.25 2.87 3.85
1991 24,852 21,748 46,600 63,975 110,575 9,836 2,422 12,258 35,393 14,077 78,282 98,317 40,056 1.16 2.76 3.70
1992 27,281 22,776 50,057 79,742 129,799 18,730 2,210 20,940 33,065 14,750 96,188 108,859 44,858 1.12 2.89 3.54
1993 32,133 27,222 59,355 100,781 160,136 52,978 -4,861 48,119 26,993 7,775 115,929 112,019 56,468 1.05 2.84 3.45
1994 38,906 31,555 70,461 121,209 191,670 65,864 -1,397 64,467 28,628 5,163 140,004 127,203 68,055 1.04 2.82 3.29
1995 42,198 33,019 75,217 153,319 228,536 74,301 -7,769 66,532 35,447 8,527 179,825 162,004 78,586 0.96 2.91 3.18
1996 42,565 35,638 78,203 174,998 253,201 73,786 -11,925 61,861 48,537 9,938 193,842 191,339 85,509 0.91 2.96 3.19
1997 45,679 40,172 85,852 202,406 288,258 89,936 -644 89,292 46,365 10,278 216,090 198,966 83,736 1.03 3.44 3.29
1998 51,767 44,502 96,269 219,906 316,174 101,744 -8,020 93,724 58,591 8,681 244,353 222,451 92,866 1.04 3.40 3.37
1999 58,481 50,074 108,555 249,522 358,076 89,287 -5,395 83,892 85,881 12,707 275,532 274,185 100,444 1.08 3.56 3.28
2000 62,646 55,831 118,477 286,192 404,669 57,947 1,501 59,448 134,484 26,986 307,613 345,221 105,163 1.13 3.85 3.35
2001 65,536 56,674 122,210 328,516 450,726 84,346 -4,327 80,019 161,602 22,934 328,788 370,709 112,522 1.09 4.01 3.39
2002 75,292 64,069 139,361 371,033 510,395 117,377 -15,660 101,717 153,171 28,010 367,397 408,678 126,411 1.10 4.04 3.30
2003 85,601 76,034 161,635 419,111 580,747 164,596 -35,109 129,487 143,444 28,879 430,575 451,259 141,447 1.14 4.11 3.36
2004 99,669 88,784 188,453 499,511 687,964 151,694 -22,542 129,152 181,111 27,258 526,236 558,812 170,967 1.10 4.02 3.32
2005 114,070 116,632 230,702 592,230 822,931 196,925 -29,778 167,147 168,048 15,651 680,693 655,784 197,932 1.17 4.16 3.25
2006 135,019 124,666 259,685 733,580 993,264 229,860 -44,855 185,005 256,553 25,410 856,842 808,260 239,863 1.08 4.14 3.26
2007 147,183 119,409 266,592 881,150 1,147,742 292,927 -66,938 225,989 261,654 11,659 1,029,993 921,754 264,419 1.01 4.34 3.34
2008 155,023 122,300 277,323 1,004,871 1,282,194 148,157 -59,397 88,760 471,839 15,085 1,095,416 1,193,434 268,425 1.03 4.78 3.64
2009 181,840 154,870 336,710 1,200,045 1,536,755 412,202 -53,648 358,554 513,843 73,233 1,043,782 1,178,201 303,537 1.11 5.06 3.45
2010 216,549 190,643 407,192 1,405,808 1,813,000 505,463 -115,179 390,284 494,804 91,927 1,333,784 1,422,715 360,511 1.13 5.03 3.86
2011 242,871 195,836 438,707 1,753,896 2,192,603 340,090 -189,175 150,916 735,562 71,385 1,821,472 2,041,688 439,504 1.00 4.99 3.59
2012 251,539 198,510 450,049 2,143,136 2,593,185 396,468 -284,073 112,395 912,850 91,258 2,172,076 2,480,789 484,362 0.93 5.35 3.64
2013 264,607 219,971 484,578 2,574,215 3,058,793 529,128 -395,320 133,808 1,109,663 164,674 2,327,376 2,924,984 488,586 0.99 6.26 3.22
2014 329,426 282,729 612,155 2,848,402 3,460,558 688,007 -369,804 318,203 1,227,794 192,137 2,503,270 3,142,355 577,912 1.06 5.99 3.19
2015 388,057 326,931 714,988 3,342,224 4,057,212 576,187 -369,264 206,923 1,387,792 254,112 3,186,075 3,850,289 673,432 1.06 6.02 2.94
2016 429,502 347,123 776,624 4,046,935 4,823,559 558,589 -391,478 167,111 1,667,525 289,728 3,891,851 4,656,448 856,147 0.91 5.63 2.69
^w& Y=oaO foaYSh j;alï hkq rchg fok ,o Y=oaO Kh" rdcH ixia:dj,g fok ,o Kh" fm!oa.,sl wxYhg fok ,o Kh iy wfkl=;a whs;u ^Y=oaO& uQ,h( YS% ,xld uy nexl=j
hk whs;uj, tl;=jhs'
^wd& uyckhd i;= b,aÆï ;ekam;=
^we& jd◊c nexl= fj;e;s uyckhd i;= ld,Sk yd b;s˙ls¯fï ;ekam;==
^wE& 2002 ckjd˙ isg uy nexl=j cd;Hka;r .KldêlrK m%ñ;Skag wkql+,j ish fYaI m;%h ms<sfh, lr we;' ta wkqj úfoaYSh j;alï" fj<|fmd<
w.h u; jdr®;d lrkq ,nk w;r" th uqo,a wêld¯kaf.a Y=oaO úfoaYSh j;alï yd Y=oaO foaYSh j;alïj,g n,mEula lrkq ,efí' tksid fuu
whs;u fol 2002 ckjd˙ udihg fmr meje;s w.hka yd Rcqju ixikaokh ls¯u wmyiqh'
^b& nexl= fj;e;s rcfha ;ekam;= yd rcfha uqo,a fYaI wvq l< miq nexl= l%ufhka rchg fok ,o Kh
^B& 2010 jr®Ifha isg uqo,a ixirK m%fõ.h" mokï jr®Ih fjkia lrk ,o o'foa'ks' weia;fïka;= wkqj ixfYdaOkh lr we;'
^W& iïu; cd;Hka;r m˙phg wkql+, jk m˙† 1990 isg uqo,a o;a; m%;sjr®.SlrKh lr we;' tA wkqj uyckhd i;= b,aÆï" ld,Sk iy b;s˙ls¯fï
;ekam;=j,ska wfkajdisl .kqfokqlrejkaf.a remsh,a ;ekam;= bj;a fldg we;' fuu ;ekam;= úfoaYSh j.lSï jYfhka ie,fla'
úfYAI ixLHdf,aLk m˙YsIagh uQ,sl wdr®:ßl úp,Hhkays Wmk;Ska
l=gqïn ,laIK
l=gqïnhl mqoa.,hka .Kk
kd.˙l ,e'fkd' 5.97 5.78 5.67 5.50 5.17 4.89 4.40 4.44
.%dóh ,e'fkd' 5.70 5.63 5.49 5.20 5.09 4.56 4.24 4.28
j;= ,e'fkd' 5.80 5.24 4.73 4.80 4.78 4.74 4.56 4.56
ishÆ wxY ,e'fkd' 5.75 5.62 5.46 5.20 5.10 4.61 4.27 4.31
l=gqïnhl úhoï tAll .Kk
kd.˙l ,e'fkd' 1.21 1.09 1.20 1.15 1.22 1.16 1.26 1.23
.%dóh ,e'fkd' 1.07 1.05 1.08 1.04 1.05 1.07 1.10 1.10
j;= ,e'fkd' 1.02 1.01 1.01 1.01 1.01 1.02 1.04 1.04
ishÆ wxY ,e'fkd' 1.08 1.05 1.10 1.06 1.08 1.08 1.12 1.11
l=gqïnhl wdÞhï ,nkakka .Kk
kd.˙l ,e'fkd' ,e'fkd' 1.12 1.63 1.60 1.78 1.80 1.76 1.73
.%dóh ,e'fkd' ,e'fkd' 1.30 1.54 1.50 1.51 1.59 1.56 1.55
j;= ,e'fkd' ,e'fkd' 2.50 2.40 2.50 2.39 2.06 1.87 1.87
ishÆ wxY ,e'fkd' ,e'fkd' 1.40 1.64 1.60 1.62 1.64 1.60 1.59
ck.yk jHdma;sh
ia;S% mqreI Ndjh wkqj" m%;sY;hla f,i
mqreI 51.7 50.7 50.1 48.9 49.0 48.5 48.4 47.7 47.6
ia;%S 48.3 49.3 49.9 51.1 51.0 51.5 51.6 52.3 52.4
jhia ldKav wkqj" m%;sY;hla f,i
wjqre≥ 0 - 13 ,e'fkd' 40.5 38.4 34.2 34.0 30.8 25.1 23.4 24.2
wjqre≥ 14 - 18 ,e'fkd' 11.5 11.5 12.3 11.3 11.7 11.5 9.9 10.0
wjqre≥ 19 - 25 ,e'fkd' 10.9 13.1 13.7 13.5 12.5 11.7 12.0 12.0
wjqre≥ 26 - 35 ,e'fkd' 12.4 12.3 13.7 14.4 14.3 14.4 13.7 13.6
wjqre≥ 36 - 45 ,e'fkd' 10.1 9.9 9.6 9.9 11.2 13.3 14.1 13.9
wjqre≥ 46 - 55 ,e'fkd' 7.3 6.4 7.6 8.0 8.4 10.7 12.7 12.5
wjqre≥ 55 g jeä ,e'fkd' 7.2 8.4 8.9 8.9 11.1 13.3 14.1 13.8
wOHdmkh iy fi!LHh
wOHdmkh" wjqreÿ 5 iy thg jeä ck.ykfha m%;sY;hla f,i
idlaIr;djh" m%;sY;hla f,i ,e'fkd' 79.4 80.8 86.2 85.4 88.6 91.8 93.0 92.5
mqreI ,e'fkd' 87.1 86.9 90.9 89.9 92.2 94.3 94.9 94.5
ia;S% ,e'fkd' 71.4 74.7 81.9 81.1 85.2 89.4 91.3 90.6
wOHdmk uÜgï" m%;sY;hla f,i
mdi,a fkd.sh 41.8 26.8 22.9 14.9 15.1 11.8 8.6 7.4 7.9
m%d:ñl 46.8 45.5 43.2 43.8 42.9 41.1 35.2 29.1 29.9
oaú;Shsl 9.8 22.7 27.3 29.8 29.2 32.1 35.5 42.2 41.0
mYapd;a oaú;shsl 1.8 5.0 6.6 11.5 12.8 15.0 20.7 21.3 21.2
fi!LHh
wikSmfhka miqjQ mqoa.,hka" ck.ykfha m%;sY;hla f,i
kd.˙l ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 7.5 9.3 10.9 12.8 12.3 12.2
.%dóh ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 8.6 10.9 12.6 13.5 13.8 13.7
j;= ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 9.7 11.4 8.8 8.5 10.1 10.1
ishÆ wxY ,e'fkd' ,e'fkd' ,e'fkd' 9.7 10.6 12.0 13.2 13.4 13.3
Y%u n,ldh" fiajd kshqla;sh iy fiajd úhqla;sh ^we&
Y%u n,ldh" ck.ykfha m%;sY;hla f,i 40.0 31.7 33.9 38.0 34.3 38.1 39.7 40.2 38.9
mqreI 56.0 ,e'fkd' 48.0 50.1 49.7 51.7 53.0 55.4 54.3
ia;S% 22.9 ,e'fkd' 19.8 26.0 19.4 25.4 27.3 26.3 24.9
l¾udka; wxYh wkqj fiajd kshqla;sh" fiajd kshqla;slhkaf.a m%;sY;hla f,i
lDIsldr®ñl" jk iy ëjr ,e'fkd' 53.0 54.5 48.3 51.2 47.7 37.7 32.8 32.8
ldr®ñl ,e'fkd' 10.0 11.7 20.9 19.5 21.6 25.6 26.8 26.0
fiajd ,e'fkd' 37.0 33.8 30.8 29.3 30.7 36.7 40.4 41.2
fiajd úhqla;sh" wjqreÿ 14 iy thg jeä Y%u n,ldfha m%;sY;hla f,i 16.6 13.8 24.0 14.7 11.7 15.5 10.4 9.0 8.9
ia;S% mqreINdjh wkqj
mqreI 15.3 ,e'fkd' 18.9 9.2 7.8 11.3 6.4 6.5 6.3
ia;S% 20.0 ,e'fkd' 36.4 24.9 21.3 23.6 17.5 13.9 14.2
jhia ldKav wkqj
wjqre≥ 14 - 18 ,e'fkd' 47.5 65.8 30.7 30.8 48.0 35.6 36.7 35.3
wjqre≥ 19 - 25 ,e'fkd' 30.3 47.8 31.1 28.8 35.3 30.4 28.9 28.6
wjqre≥ 26 - 35 ,e'fkd' 7.8 15.2 13.1 8.8 10.6 8.8 6.9 7.0
wjqre≥ 36 - 45 ,e'fkd' 2.4 3.9 2.7 1.7 3.2 2.4 2.0 1.9
wjqre≥ 46 - 55 ,e'fkd' 2.7 1.2 0.8 0.5 0.7 1.0 0.8 0.7
wjqre≥ 55 g jeä ,e'fkd' 1.9 0.8 0.2 0.1 0.6 0.4 0.5 0.5
wOHdmk uÜgï wkqj
mdi,a fkd.sh - kQ.;a 6.3 8.4 3.5 2.4 3.0 0.7 0.8 0.8
mdi,a fkd.sh - W.;a } 16.6
5.7 6.8 2.8 1.9 1.3 0.0 1.6 1.5
m%d:ñl 16.4 10.5 14.1 6.6 4.8 5.0 2.3 2.0 1.9
oaú;Shsl 17.9 23.0 37.1 21.3 14.6 19.8 11.4 8.9 8.7
w'fmd'i ^id'fm'&$fcH'md'i' 25.0 39.3 47.4 27.6 24.5 28.5 18.9 13.8 13.8
w'fmd'i ^W'fm'&$W'md'i' 44.4 36.4 34.8 34.8 27.8 18.8 19.3
Wmdê } 2.9 13.9
16.2 5.3 9.7 7.6 9.3 11.9 12.4
wxYh wkqj
kd.˙l ,e'fkd' 17.8 32.1 20.7 14.2 17.3 13.4 9.0 8.8
.%dóh ,e'fkd' 14.6 24.5 14.6 12.0 16.0 10.2 9.0 8.9
j;= ,e'fkd' 7.5 12.0 5.6 5.0 9.7 6.9 9.2 9.2
^iïnkaOhs&
úfYAI ixLHdf,aLk m˙YsIagh uQ,sl wdr®:ßl úp,Hhkays Wmk;Ska
úÿ,sn, myiqlï ;sîu" l=gqïn m%;sY;hla f,i 4.1 7.0 8.0 13.1 15.8 26.5 56.8 76.1 74.9
wdÞhï jHdma;sh
uOHkHh wdÞhï" udisl ^re'&
úhoï tallhlg 169 193 311 921 1,652 2,728 8,744 15,624 15,400
wd∞hï ,nkafkl=g 108 134 228 606 1,108 1,817 5,760 10,907 10,754
wdÞhï mx.=" wdÞhï ,nkakkaf.a oYul wkqj"
m%;sY;hla f,i
m<uqjk oYulh 1.5 1.2 1.8 1.2 1.2 1.1 1.3 1.2 1.1
fojk oYulh 3.6 2.7 3.2 2.6 2.5 2.5 2.8 2.6 2.5
;=kajk oYulh 3.6 3.6 4.4 3.6 3.4 3.4 3.9 3.8 4.1
isjqjk oYulh 4.4 4.6 5.7 4.8 4.5 4.4 4.9 4.5 4.2
miajk oYulh 5.7 5.6 7.1 5.9 5.5 5.7 6.1 5.8 5.8
yhjk oYulh 6.3 6.8 8.8 7.4 6.9 6.8 7.4 7.2 7.3
y;ajk oYulh 7.9 9.0 10.6 9.1 8.5 8.4 9.1 8.9 8.7
wgjk oYulh 10.4 11.5 12.7 11.4 10.7 11.1 11.6 11.3 11.2
kjjk oYulh 14.2 16.0 15.9 15.4 14.9 15.4 15.7 15.3 15.4
oijk oYulh 42.5 39.2 30.0 38.7 41.9 41.4 37.3 39.4 39.7
.sks ix.=Klh" udisl wdÞhu
úhoï tall 0.46 0.45 0.35 0.43 0.45 0.46 0.43 0.46 0.46
wd∞hï ,nkakka 0.50 0.49 0.41 0.50 0.52 0.52 0.48 0.50 0.50
fi!LHh
wikSmfhka miqjQ mqoa.,hka jhia ldKaav wkqj" ck.ykfha m%;sY;hla f,i
wjqre≥ 0 - 14 17.7 10.8 17.1 6.6 9.1 14.5 13.6 15.1 13.7 14.2
wjqre≥ 15 - 34 9.7 6.4 9.7 6.5 9.2 9.6 9.1 8.7 6.5 8.7
wjqre≥ 35 - 54 15.0 10.7 13.3 16.3 17.6 16.5 11.5 15.2 12.2 14.1
wjqre≥ 55 - 64 22.1 11.3 15.3 24.5 20.7 19.3 18.4 19.6 15.0 18.4
wjqre≥ 64 g jeä 23.2 13.5 21.2 31.2 22.3 26.6 20.1 30.2 19.1 22.1
ishÆ 15.2 9.6 14.1 12.3 12.4 14.7 12.2 14.2 11.5 13.3
fiajd úhqla;sh" Y%u n,ldfha m%;sY;hla f,i 8.5 10.8 11.7 5.8 8.4 8.0 8.5 8.1 7.1 8.9
ia;S% mqreI Ndjh wkqj
mqreI 6.6 6.9 8.2 3.1 3.9 5.4 6.5 5.5 5.7 6.3
ia;S% 12.0 18.4 17.4 12.5 21.1 14.1 13.3 12.7 9.5 14.2
jhia ldKav wkqj"
wjqre≥ 15 - 18 34.1 46.0 45.1 0.0 25.6 33.3 32.7 40.3 24.2 36.0
wjqre≥ 19 - 24 28.2 34.5 37.3 14.6 32.6 28.3 26.5 31.3 25.2 30.0
wjqre≥ 25 - 34 8.0 9.3 13.0 13.4 7.7 8.2 8.5 7.3 8.1 8.9
wjqre≥ 35 - 44 1.9 3.2 3.8 0.0 0.7 1.1 2.6 0.5 2.4 2.1
wjqre≥ 45 - 54 1.3 0.7 1.4 0.0 0.0 0.2 0.4 0.7 0.4 0.8
wjqre≥ 55 - 64 0.6 0.4 0.4 0.0 1.1 0.5 0.0 0.9 0.4 0.5
wjqre≥ 64 g jeä 0.6 0.0 0.8 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.3
^iïnkaOhs&
úfYAI ixLHdf,aLk m˙YsIagh uQ,sl wdr®:ßl úp,Hhkays Wmk;Ska