Professional Documents
Culture Documents
Λεοντίνοι
Λεοντίνοι
"Κωνσταντίνος Σ. Ναλμπάντης"
Κυριακή, 2 Ιανουαρίου 2005
Το 427 από τον σιτοβώλα της Μεγάλης Ελλάδας έφτασε ως πρεσβευτής της
Πατρίδας του στην Αθήνα ο ρήτορας ΓΟΡΓΙΑΣ για να ζητήσει βοήθεια για την
υπεράσπιση της Πατρίδας του, που απειλούνταν από τους γείτονες. Η
δύναμη και η ψυχολογική γοητεία του λόγου του είχε τόσο μεγάλη
επίδραση, ώστε οι Αθηναίοι αποφάσισαν την Σικελική εκστρατεία,
ΛΕΟΝΤΙΝΟΙ . (μέρος 5ο)
Προλεγόμενα
Ήτανε το δεύτερό μου ταξίδι στη Σικελία, όπου είχα ξεκινήσει με τρεις βασικούς
σταθμούς για την ανίχνευση της περιοχής, Νότο, Συρακούσες και Νάξο. Η αρχική
βάση ήτανε η πόλη του μπαρόκ Νότο, δυτικά των Συρακουσών, όπου την
επισκέφτηκα την Ragusa, Avola, Eloro, και ένα χιλιόμετρο μακριά από το Eloro,
πάνω σε μια βραχώδη περιοχή, ορθώνεται ένας ασβεστόλιθος κίονας, ύψους 10.5
μέτρων που ονομάζεται “Pizzutta”. Αφορά ένα μνημείο μνήμης για ενθύμηση της
μάχης του 413 π.Χ., που διεξάχθηκε από τους Συρακούσιους εναντίον των Αθηναίων.
Μετά την ολιγοήμερη διαμονή μου στην όμορφη πόλη μπαρόκ του Νότου
εγκαταστάθηκα στην ιστορική πόλη των Συρακουσών και 200 μέτρα προ της εισόδου
για την Ορτυγία, που είναι το νησάκι όπου έφτασαν οι πρώτοι Έλληνες κάτοικοι.
Κατ΄ αρχάς άρχισα τις περιηγήσεις μου στις Συρακούσες και τη γύρω περιοχή.
Τον 5. και 4. αιώνα βρισκότανε σε διαμάχη με τις δωρικές πόλεις Γέλα και
Συρακούσες. Οι Συρακούσες εξεδίωξαν μετά το 413 των πληθυσμό και οι Λεοντίνοι
ήτανε περίπου το τέλος του 5. αιώνα, κατά χρονικά διαστήματα ακατοίκητη, ώσπου
κατέφθασαν νέοι κάτοικοι από την Χαλκίδα. Στην πόλη των Λεοντίνων, που ήτανε
μία από τις πλουσιότερες Σικελικές ελληνικές κοινότητες και μετά από μια πλούσια
ποικιλόμορφη ιστορία άρχισε η παρακμή της και τελείωσε το 214 π.Χ. με την
κατάληψη διαμέσου του Marcellus των Ρωμαίων, όπου έγινε μέρος της Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας, και αρχικά δεν είχε καμία αξιόλογη σημασία, άρχισε όμως πάλι στις
αρχές του μεσαίωνα να ζει πάλι μία ανάκαμψη. Τα μετέπειτα χρόνια καταλήφτηκε
από τους Άραβες το 848 και κατεστράφη διαμέσου των σεισμών το 1693 και κάθε
φορά ανοικοδομήθηκε και πάλι.
Εδώ γεννήθηκε το 1210 ο Ciacomo da Lentini, ο συμβολαιογράφος του Friedrichs II
και ένας σημαντικός λυρικός. Το αρχαιολογικό πάρκο περικλείει τα ερείπια της
αρχαίας πόλης και τα οχυρώματα των τειχών και το Αρχαιολογικό Μουσείο μας δίνει
πληροφορίες γύρω από το παρελθόν. Στην περιοχή βρίσκονται τα πιο ενδιαφέροντα
εκκλησιαστικά σπήλαια από τον 17ο αιώνα από την εποχή των Νορμανδών ( επίσης
Κατοικίες και Νεκροπόλεις κλπ.)
Ο Λεοντίνοι Λεντίνι σήμερα με 32.000 πληθυσμό και απέχουν 45 χιλιόμετρα από τις
Συρακούσες και 35 από την Κατάνη. Προ των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της εποχής
του σιδήρου (τελευταία εποχή) ήτανε έδρα των Σικούλων, που εδώ εισήγαγαν τον
αιολικό πολιτισμό. Οι Λεοντίνοι ευρίσκονται επί δικορύφου λόφου, που υψώνεται
μεταξύ της Κατάνης και των Συρακουσών και στην άκρη της εύφορης πεδιάδας του
Λεοντίου, όπου κατά την μαρτυρία του Διοδώρου, «ο σίτος αύξανε αυτοφυής» .
Ήτανε αποικία των Χαλκιδαίων από την Νάξο, που είχαν ξεκινήσει περαιτέρω από
την Νάξο της Σικελίας το 730 π.Χ.
Όπως είναι γνωστό οι Λεοντίνοι είναι περισσότερο από θυγατρική, είναι αδελφή
αποικία της Νάξου, αφού ιδρύθηκε πέντε μόλις χρόνια αργότερα από εκείνη και
μάλιστα με πρωτοβουλία του ίδιου οικιστή, ο οποίος κατά τον Μανφρέντι, λέγεται
έδιωξε τους Σικελούς από την περιοχή του, κατ΄ άλλους όμως η αποίκηση έλαβε
χώρα ειρηνικά. Αντιμετωπίζοντας μπροστά μου τα ερείπια και περπατώντας στο
αρχαιολογικό πάρκο, ανατρέχω σιωπηλά στην ιστορική ανασκόπηση του
παρελθόντος.
Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος, που ζούσε κάτω από την ρωμαϊκή προστασία των
σκιπιόνων, ανέφερε ότι η φυσική τοποθεσία της πόλης έκλεινε προς τον βορρά. Στο
κέντρο απλωνότανε μια πεδινή κοιλάδα, όπου βρισκότανε τα γραφεία της Διοίκησης,
το Δικαστήριο και η Αγορά. Στις πλευρές της κοιλάδας απλώνονται οι ράχες βουνών,
όπου υπήρχαν κατοικίες και ναοί. Οι λόφοι είναι προς τα Ανατολικά la Metapiccola
και Colle San Mauro, προς τα Δυτικά , αυτοί κλείνουν την εύφορη πεδιάδα της
Κατάνης και της πλησιέστερης Συρακούσας.
Τότε στάλθηκε στην Αθήνα ως Πρεσβευτής των Λεοντίνων ο ρήτορας ΓΟΡΓΙΑΣ που
ήτανε παράλληλα με τον Πρωταγόρα ο κυριότερος αντιπρόσωπος της ελληνικής
σοφιστικής. Ισχύει ως ο πατέρας της ρητορικής τέχνης πεζογραφίας, για την
αναβίβαση της ψυχολογικής επίδρασης του λόγου, Το 427 π.Χ. λοιπόν ταξίδεψε ο
Γοργίας ως διπλωματικός απεσταλμένος της Πατρίδας του, μαζί με τον Τισία στην
Αθήνα, για να ζητήσει τη βοήθεια των Αθηνών στο αγώνα τους κατά των
Συρακουσών, όπου ως ομιλητής, αλλά και ως δάσκαλος ρητορικής, βρήκε
ενθουσιώδη απήχηση. Τόσο μεγάλη ήτανε η δύναμη και η γοητεία του λόγου του,
ώστε καταθελχθέντες οι Αθηναίοι αποφάσισαν την σικελική εκστρατεία.
Η συμφιλίωση όλων των Σικελικών πόλεων που ακολούθησε το 424 π.Χ., έδωσε τη
δυνατότητα να αποσυρθούν οι Αθηναϊκές δυνάμεις, η ειρήνη όμως δεν διατηρήθηκε
και το 422 π.Χ. οι Λεοντίνοι καταλήφθηκαν από τις Συρακούσες εκ νέου, όπου
απώλεσαν οριστικά την αυτονομία τους.
Κατά τους Καρχηδονιακούς πολέμους οι Λεοντίνοι ετάχθησαν κατά των Ρωμαίων και
το 214 π.Χ. καταλήφτηκαν από τον Ρωμαίο Κλαύδιου Μαρκέλλου, όπου
λεηλατήθηκαν, χωρίς πλέον να κατορθώσουν την παλιά τους αίγλη. Κατά των
μεσαίωνα η πόλη υπέστη επιδρομή και λεηλατήθηκε και πάλι από τους Σαρακηνούς
το 848 μετά Χριστό, το 1698 καταστράφηκε και κατερειπώθηκε από σεισμό. Σήμερα
επί της θέσης σχεδόν των Λεοντίνων υπάρχει η πόλη Λεντίνι.
Κατά τον Manfredi, όπως η Νάξος έτσι και η αποικία των Λεοντίνων παρουσιάζει
ανάμεικτα στοιχεία με μεγαρικές παραδόσεις που τονίζουν το ρόλο που έπαιξε ο
Λάμης, ο οποίος επικεφαλής μιας εκστρατείας Μεγαρέων, εγκαταστάθηκε για λίγο
χρόνο στους Λεοντίνους μαζί με τους Χαλκιδείς και στη συνέχεια, διωγμένος,
κατευθύνθηκε προς τη Θάψο. Ο Μανφρέντι παρατηρεί, ότι δεν ήτανε παράξενο μια
και άλλα φύλα επιδίωξαν να εγκατασταθούν στους Λεοντίνους, καθώς η τοποθεσία,
που αρδεύεται από άφθονα νερά του ποταμού Σιμέτο, δεσπόζει πάνω σε μια από τις
μεγαλύτερες και πιο εύφορες πεδιάδες της Σικελίας.
Ήτανε αποικία κατεξοχήν αγροτική και μάλιστα μεταναστών θα γίνουν τελικά οι
Λεοντίνοι, που χτίζονται στην ενδοχώρα, σε απόσταση δέκα χιλιομέτρων από τη
θάλασσα. Μετά την ιστορική εξέταση βλέπουμε, ότι με την πάροδο του χρόνου, κατά
την κλασική περίοδο, έγιναν ακόμα σπουδαιότεροι και από αυτήν την Νάξο, ενώ
συμμάχησαν με την πανίσχυρη Αθήνα, επειδή μόνο και μόνο είχαν συμφέροντα να
διατηρούν μαζί διπλωματικές σχέσεις, τόσο γιατί και οι δύο στρέφονταν κατά των
Συρακουσών όσο και γιατί οι Λεοντίνοι εξήγαν μεγάλες ποσότητες δημητριακών,
γεγονός που τους έδωσε την προσωνυμία του σιτοβολώνα της Σικελίας.
Ιμέρα, Γέλα και ίσως ο Σελινούντας από την πλευρά των Συρακουσών και από την
άλλη πλευρά Καμαρίνα, Κατάνη και η μικρή Νάξος και όσο μπορούσαν , μερικοί
υπόδουλοι των Συρακουσών. Ο Ακράγαντας κατά παράξενο τρόπο φαίνεται να
παρέμεινε ουδέτερος, ενώ από την Νότια Ιταλία έλαβαν θέση οι Λοκροί για τις
Συρακούσες και το Ρήγιο για τους Λεοντίνους . Ο αγώνας διάρκεσε και από τις δύο
πλευρές των θαλάσσιων στενών περισσότερο από δύο χρόνια, ακόμα και η Λιπάρα
είχε δεχθεί επίθεση. Στην εσωτερική πολιτική της Μεσσήνης ξέσπασε κρίση και εκεί
άλλαξαν την πλευρά υποστήριξης, ενώ στο Ρήγιο – ξέσπασαν επικίνδυνες
εσωκομματικές και κοινωνικές διαμάχες. Όταν το 427 π.Χ. οι Συρακούσες
επιτέθηκαν στους Λεοντίνους ζήτησαν βοήθεια στα πλαίσια της συμφωνίας με την
Αθήνα, και οι Αθηναίοι έστειλαν ένα βοηθητικό σώμα από είκοσι πλοία.
Εξαιτίας των διαφορών συναντήθηκαν όμως το 424 π.Χ. μετά την πρωτοβουλία της
Γέλας και της Καμαρίνας, αντιπρόσωποι των Ελληνο-Σικελιανών πόλεων συλλογικά
σε ένα κογκρέσο στη Γέλα και έκλεισαν ειρήνη. Όπως αναφέρω σε προηγούμενα
άρθρα μου ο Συρακούσιος Ερμοκράτης, ήτανε η μοναδική ιστορική προσωπικότητα,
που διεσώθη από εκείνη την εποχή, και ο οποίος στο κύριο επιχείρημά του ανέφερε
για το τέλος των πολέμων στη Σικελία, αλλιώς οι Αθηναίοι θα καταβροχθίσουν το
νησί. Οι Αθηναίοι στρατηγοί στη Σικελία έλαβαν γνώση της ειρήνης χωρίς
αντιδράσεις και οδήγησαν τα στρατεύματα πάλι πίσω στην Πατρίδα, όπου γι αυτό
τιμωρήθηκαν.
Στους Λεοντίνους ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος και το 422 οι ανώτερες τάξεις κάλεσαν
τις Συρακούσες σε βοήθεια. Οι Συρακούσες έσπευσαν σε βοήθεια και εξεδίωξαν τους
απλούς ανθρώπους έξω από την πόλη. Προς ποια κατεύθυνση έφυγε ο κόσμος δεν
ξέρει κάποιος, και όμως βρήκαν μερικοί τον δρόμο στην Μητρόπολη Χαλκίδα στην
Εύβοια και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας. Οι Λεοντίνοι γκρεμίστηκαν, και το
νικηφόρο ολιγαρχικό κόμμα μετακόμισε στις Συρακούσες. Μερικοί όμως εκεί και
μετά από λίγο χρόνο δεν ήτανε ευχαριστημένοι, και επέστρεψαν στο έδαφος των
Λεοντίνων και απευθύνθηκαν ξανά για βοήθεια στην Αθήνα. Αυτή τη φορά όμως οι
Αθηναίοι ήτανε προσεκτικότεροι και έστειλαν μόνο μία αποστολή, που χωρίς
δυσκολίες αποφάσισε, ότι για την Αθήνα θα ήτανε καλύτερα, αν αυτή την χρονική
περίοδο δεν επιχειρούσαν καμία περαιτέρω στρατιωτική επέμβαση.
Μετά πάλι μετακομίστηκε η σκηνή στο Δυτικό μέρος του νησιού. Το έτος 416 π.Χ.
βρισκότανε ο Σελινούντας και η Σεγέστα πάλι σε πόλεμο, υπήρχαν φιλονικίες στα
συνοριακά εδάφη και άλλες διαφορές, που προήλθαν από μεικτούς γάμους. Οι
Συρακούσες υποστήριζαν τον Σελινούντα και η Σεγέστα ζήτησε βοήθεια από την
Καρχηδόνα. Όταν έμεινε η παράκληση χωρίς επιτυχία, απευθύνθηκε η Εγέστα στην
Αθήνα, όπου μία αποστολή αναφέρθηκε στην παλιά συγγένεια, και υπενθύμισε την
κακή τύχη των Λεοντίνων και υποσχέθηκε μία πλουσιοπάροχη αποζημίωση.
Προτού αποταθεί η Εγέστα στην Αθήνα είχανε προηγηθεί πολιτικές διαμάχες με την
συνοριακή πόλη Σελινούντα και η εισβολή των Σελινούντιων στην περιοχή της
Εγέστα. Μάταια όμως η Εγέστα είχε προσκαλέσει τις Συρακούσες, τον Ακράγαντα
και επίσης και τους Καρχηδονίους της πλησιέστερης Επικράτειας και άλλες πόλεις
των Σικούλων να επέμβουν, και παρόλα που αποδέχθηκαν τη δεσμευτική απόφαση
της Γέλας, είχανε τρομοκρατηθεί από μία ηγεμονία των Συρακουσών.
Ποιος ήτανε ο ρήτορας Γοργίας από τους Λεοντίνους, που εξηντάρης ζήτησε
στρατιωτική βοήθεια από τους Αθηναίους για να προασπίσει την Πατρίδα του κατά
των Συρακουσών, όπου οι ικανότητες του Λόγου του συνάρπασαν σχεδόν όλους τους
πολιτικούς ηγέτες και διανοούμενους της εποχής του, έλαβε την υποστήριξη, όπου
και έζησε ως τα 110 χρόνια ;
Ποιος ήτανε ο Γοργίας ως σοφιστής και ρήτορας από τους Λεοντίνους, μαθητής του
Εμπεδοκλή από τον Ακράγαντα, σύγχρονος του Πρωταγόρα, που μελέτησε τις
θεωρίες των Ελεατών και Ιώνων φιλοσόφων και παρακολούθησε μαθήματα
ρητορικής πλησίον των διάσημων ρητόρων της εποχής; Γιατί είναι ο Γοργίας ένας
σοφιστής; Αλλά και γιατί ίσχυε ο πατέρας της σοφιστικής; Είναι η σοφιστική, ό,τι και
να είναι συνδεδεμένη με την ρητορική απαραίτητη ; Ποιος ήτανε ο Γοργίας, που
εκφώνησε τον «πυθικό» λόγο στους Δελφούς; Ποιος ήτανε ο Γοργίας, που εκφώνησε
στην Ολυμπία τον λόγο του «Ολυμπικός», και όπου εκεί υποστήριξε την ιδέαν της
καταπαύσεως των μεταξύ των ελληνικών πόλεων πολέμων και της συνενώσεως των
ελληνικών δυνάμεων κατά των βαρβάρων της Ασίας, ιδέαν την οποίαν
διαπραγματεύεται βραδύτερα ο Ισοκράτης στον «Πανηγυρικό» του; Γιατί ο Γοργίας
μεταξύ των σοφιστών χαρακτηρίζεται ως τα μέγιστα που συντέλεσε στην καθαυτού
φιλοσοφική κίνηση της αρχαιότητας και δύναται επαξίως να χαρακτηριστεί ένας από
των περισσοτέρων σπουδαίων με την προσωπικότητα και παραστατικότητα του
ύφους του, ως και την ισχυρά του σκέψη και της επιτηδευμένης απαγγελίας;
Χάρτης της Σικελίας με τις τρεις περιηγήσεις μου των αξιοθέατων της Μεγάλης
Ελλάδας
1.ταξίδι γύρος της Σικελίας, Παλέρμο,____ Σέλινους, Ακράγας, Συρακούσες, Κατάνη,
Ταορμίνα, Λετογιάννη,Μεσσινα, Κεφαλού, Παλέρμο…
2.Ταξίδι--- ---Κατάνη, Νότο, Συρακούσες, Λεοντίνοι, Ακραι, Νάξος, Ταορμίνα..
3. ταξίδι……. Κατάνη, Ταορμίνα, Κατάνη, Εννα, Παλέρμο..., Σεγέστα, Σέλινους,
Ακράγας, Συρακούσες, Κατάνη…
Τοπίο της Ίσκιας. Λίγα χιλιόμετρα από τη φωτογραφία βρίσκεται η Πιθηκούσα, όπου
εκεί περίπου τον 8ο π.Χ. αιώνα φθάνουν οι πρώτοι Ευβοείς αποικιστές από την
Χαλκίδα της Ερέτριας για να εγκατασταθούν μόνιμα. Περίπου το 730-720 π.Χ.
γνωστοποιήθηκε το ελληνικό αλφάβητο και ήτανε το μεγαλύτερο επίτευγμα που
παρέλαβαν από τους Έλληνες οι εντόπιοι πληθυσμοί της κεντρικής Ιταλίας. Η
Πιθηκούσα βρίσκεται στη σημερινή πόλη Lacco Amero και το Μουσείο που
βρίσκεται στη Villa Arbusto πρέπει να το επισκεφτείτε, εκεί ενημερώνεστε για τους
πρώτους Έλληνες και την ελληνική γραφή.
Ευπρόσδεκτος σε κάθε Αντίλογο .
Κωνσταντίνος Σ. Ναλμπάντης.
k-nalbantis@hotmail.de
kn-megalexandros.gr