7/23/2016

KONSEP
2.0 Kesantunan Berbahasa
KESANTUNAN

▧ Konsep Kesantunan

▧ Takrifan Kesantunan daripada Tokoh- Lain padang, lain belalang

tokoh Dunia Lain lubuk, lain ikannya

Kesantunan merupakan
Definisi aturan perilaku yang
ditetapkan dan disepakati
(KESANTUNAN =
DISEPAKATI OLEH
bersama oleh sesuatu MASYARAKAT) – oleh itu
▧ Kamus Dewan (2005) - perihal (sifat dsb) santun, masyarakat tertentu sehingga berbeza mengikut
kesopanan, kehalusan (budi bahasa atau budi pekerti) menjadi prasyarat dalam masyarakat tertentu
bermasyarakat
▧ Awang Sariyan (2007) - kesantunan ialah penggunaan
bahasa yang baik, sopan, beradab, memancarkan
Masyarakat
peribadi mulia dan menunjukkan penghormatan kepada Masyarakat
B
A
pihak yang menjadi teman bicara Aspek kesantunan
sesuatu masyarakat dan Masyarakat

▧ Asmah Haji Omar (2000) - kesantunan mengikut negeri/negara harus c

perspektif Melayu ialah penggunaan bahasa sehari-hari disepakati oleh

yang tidak menimbulkan kegusaran, kemarahan dan rasa masyarakat = menjadi
tersinggung daripada pendengar garis panduan penilaian
kesantunan. Nilai kesantunan yang
diterima negeri/negara

Kesantunan Dalam Masyarakat Malaysia Renungkan

Hati Budi Ikhlas/ tidak dibuat-buat

kesantunan Cara sapaan lisan

seharusnya
dikaitkan Cara sapaan bertulis
dengan 3 Tutur Kata Pemakaian bahasa
komponen Kata ganti nama
keperibadian/
sahsiah Kata dan ungkapan bertatasusila
seseorang

Tindak balas/respon ketika

Perangai berbahasa
Cara beraksi mengikut kedudukan

1
 7/23/2016

TAKRIF KESANTUNAN Tokoh Antarabangsa

DARIPADA TOKOH ▧ Grice mendefinisikan kesantunan merujuk kepada
komunikasi secara santun dan hendaklah memperlihatkan
prinsip kerjasama dan prinsip kesantunan.

▧ Beliau telah membahagikan kesantunan kepada 4 maksim

iaitu:
Kepelbagaian pandangan 1. Maksim kuantiti
2. Maksim kualiti
mendorong ke arah pembinaan 3. Maksim hubungan
pelbagai model kesantunan 4. Maksim cara

Tokoh Antarabangsa Tokoh Antarabangsa

▧ Leech (1983), menginterpretasikan kesantunan sebagai ▧ J. Ferguson dan Das Gupta (1968) - kesantunan itu berlaku
perlakuan yang dapat mengurangkan pergeseran dan apabila kontrak perbualan digunakan oleh penutur dan
mewujudkan pengiktirafan diri dalam sesuatu interaksi pendengar sebagai usaha mengekalkan komunikasi yang
sosial harmoni tanpa menimbulkan sebarang konflik.

▧ Contoh:
▧ contoh:
bahasa mesti halus -Wujud persetujuan bersama dalam masyarakat
beradab sopan -Mewujudkan etika dan peraturan bermasyarakat
perlakuan lemah-lembut -Biasanya mengamalkan budaya yang sama
berbudi pekerti -Ingin melahirkan masyarakat yang harmoni dan aman

Tokoh Antarabangsa Tokoh Antarabangsa

▧ J. Ferguson dan Das Gupta (1968) - kesantunan itu berlaku
apabila kontrak perbualan digunakan oleh penutur dan
pendengar sebagai usaha mengekalkan komunikasi yang
harmoni tanpa menimbulkan sebarang konflik.
▧ Contoh:
-Wujud persetujuan bersama dalam masyarakat
-Mewujudkan etika dan peraturan bermasyarakat
-Biasanya mengamalkan budaya yang sama
-Ingin melahirkan masyarakat yang harmoni dan aman
▧ Perlakuan yang mengurangkan pergeseran dalam sesuatu
interaksi. (Lakoff,1975: 64)
▧ Usaha mengekalkan komunikasi yang harmoni tanpa konflik.
(Fraser dan Nolan, 1981)
▧ Kesantunan ialah usaha mengurangkan Tindakan Ancaman
Muka. (Brown & Levinson, 1987)
▧ Perlakuan yang diamalkan untuk membina persefahaman.
(Bayraktaroglu, 1997)

2

Tokoh Tempatan
▧ Asmah Hj. Omar (2000) - kesantunan ialah kaedah atau strategi
yang digunakan oleh penutur untuk mencapai tujuan tertentu.
Strategi ini dikaitkan dengan kesantunan dan perlu diikuti dengan
tingkah laku dan tutur kata yang santun
▧ kesantunan bukan strategi semata-mata sebaliknya kesantunan
merupakan ciri budaya yang menghendaki ahli masyarakatnya
bersopan santun dan menghormati antara satu sama lain.
▧ Pembinaan tingkah laku yang santun dalam kalangan orang
Melayu adalah menerusi proses didikan yang panjang dan
berterusan. Ini menjadi ciri budaya orang Melayu. Islam adalah
tunjang pembinaan budaya orang Melayu.
Tokoh Tempatan
▧ Awang Sariyan (2012) - Kesantunan merujuk kepada penggunaan
bahasa yang baik, sopan, beradab, memancarkan peribadi mulia
dan menunjukkan penghormatan kepada pihak yang menjadi
teman bicaranya
▧ Pengguna perlu patuh kepada sistem bahasa yang terdapat
dalam bahasa masyarakatnya sendiri dan juga kepada sistem
bahasa lain apabila kita berhubung dengan menggunakan bahasa
asing tersebut, terutama kepada anggota masyarakat bahasa itu.
Tokoh & Teori
▧ Lakoff
▧ Grice
▧ Leech
▧ Brown & Levinson
▧ Asmah
▧ Noriati
7/23/2016
Tokoh Tempatan
▧ Asmah (2000) membahagikan kesantunan kepada dua jenis:
KESANTUNAN ASAS KESANTUNAN BERKENDALA
kesantunan sedia ada yang merupakan Kesantunan berkendala pula merujuk
pedoman bagi masyarakat berhubung kepada kesantunan yang
antara satu sama lain. menggambarkan ucapan yang
dilakukan oleh masyarakat dalam
Dengan cara menunjukkan adanya hubungan antara satu sama lain
sikap berbaik-baik antara satu sama
lain yang menghendaki ahli masyarakat Antara kala tersebut ialah taraf dan
bersopan santun antara satu sama lain. peranan orang yang bercakap, di
Ini kerana dalam mana-mana mana dan dalam keadaan yang
masyarakat yang bertamadun ada bagaimana, apa yang dipercakapkan,
kesopanan asas yang dikaitkan dengan mengapa percakapan itu berlaku dan
didikan sejak awal lagi seperti yang cara percakapan disampaikan.
terdapat dalam ajaran Islam atau
agama-agama lain.
Tokoh Tempatan
▧ Sebahagian peraturan bahasa bersifat sejagat, seperti
penggunaan panggilan hormat, kata sapaan kekeluargaan dan
ungkapan bertatasusila
▧ Ada sebahagiannya pula yang bersifat khusus bagi sesuatu
masyarakat atau bangsa, seperti bentuk-bentuk panggilan hormat
menurut sistem susun lapis masyarakat, protokol dalam
pentadbiran atau adat istiadat dan sistem kekeluargaan dalam
masyarakat berkenaan
Rumusan
▧ Santun berbahasa bermaksud kesopanan dan kehalusan bahasa
yang digunakan oleh seseorang ketika berkomunikasi.
▧ Bahasa yang digunakan mestilah digunakan penuh dengan adab,
tertib dan bertatasusila supaya wujud suasana komunikasi yang
harmoni tanpa sebarang pergeseran atau konflik.
▧ Kesantunan amat perlu sebagai agen membentuk keperibadian
diri dan keharmonian hidup bermasyarakat.
▧ Dengan mengamalkan kesantunan dalam berbahasa, seseorang
itu dapat mengelakkan kegusaran, kemarahan dan rasa
tersinggung pihak pendengar.
“terlangsung perahu boleh balik, terlangsung cakap tidak boleh balik”
3
 7/23/2016

JUMPA
HARI RABU
NANTI

Tutorial
Aktiviti Kumpulan
Kemukakan pandangan dan teori/ model tentang kesantunan
daripada tokoh berikut:
1. Lakoff
2. Grice
3. Leech
4. Brown & Levinson
5. Asmah
6. Awang Sariyan
7. Abdullah Hassan
8. Teo Kok Seong