1 ) AHŞAP YAPILAR HAKKINDA GENEL BĐLGĐLER www.medeniyetmuhendisleri.

com
1.1) Ahşap Yapıların Tarihçesi

Ahşap insanlar tarafından kullanılan en eski yapı malzemelerinden biridir.

Modern anlamda Ahşap yapılar ilk olarak 20. yüzyıl başlarında Almanya’da yapı
yönetmeliklerinde yer almış, daha sonra birleşim araçlarının da gelişmesiyle oldukça
yaygınlaşmıştır.

Özellikle son yıllarda geliştirilen sentetik tutkalın birleşim aracı olarak kullanılmasıyla, köprü,
spor salonu vb. büyük yapı sistemlerinin ahşap ile yapılabilmesine olanak sağlamıştır.

Ahşap yapı örnekleri

www.medeniyetmuhendisleri.com

1.2) Malzeme iç yapısı

Ahşap yapı malzemesi çok değişik ve çok sayıda ağaç türünden elde edilebilmektedir.
Ahşap malzemenin bileşiminde;

% 60 Sellüloz

% 28 Linyin

% 12 diğer maddeler

bulunmaktadır. Sellüloz ahşabın liflerini oluşturur. 1-6 mm boyunda, 0,01-0,06 mm çapında içi
boş borucuklar şeklinde olan liflerin cidarını, linyin oluşturur. Lifleri birbirine bağlayan maddeye
ise pektin adı verilir.

1
BAÜ MÜH.MĐM. FAK. ĐNŞAAT MÜH. BL. AHŞAP VE ÇELĐK YAPILAR-I DERS NOTLARI
Yrd.Doç.Dr. Kaan TÜRKER 1.HAFTA (2013)
Herhangi bir ağaç kesiti incelendiğinde heterojen bir görüntü ortaya çıkar.

Çatlak

yıl halkaları

Tipik bir ağaç enkesiti

Doğal bir yapı malzemesi olan ahşapta bazı kusurlar bulunmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibi
sıralanabilir:

Budaklar

Lif eğikliği

Lif kıvrıklığı

Enkesit düzensizliği

Çatlaklar

Doğal ortamda bulunan ağaçlar %45-50 oranında rutubet içermektedir. Bu rutubet, yapı
malzemesi olarak kullanılacak ahşabın mekanik özelliklerini olumsuz yönde etkilemektedir. Bu
nedenle ahşabın kullanılmadan önce belirli oranda kurutma işlemine tabi tutulması
gerekmektedir.

Ahşabın özgül ağırlığı, ağaç türüne bağlı olarak değişmekle birlikte genellikle 600 kg/m3 olarak
alınabilmektedir.

1.3) Ahşap yapılarda kullanılan ağaç türleri

Özgül ağırlıklarının az, mukavemetinin fazla, işlenme kabiliyetinin çok, ısı iletkenliğinin az
olması nedenlerinden ötürü genellikle;
• Đğne yapraklı ağaçlar grubundan Çam sınıfı (sarıçam, karaçam, kızılçam) ağaçlar,
• Yapraklı ağaçlar grubundan Meşe ve Kayın ağaçları
kullanılmaktadır.

1.4) Ahşap yapılar için boyut Standartları

Ahşap yapılarda kullanılan kereste boyutları ve bunlara verilen isimler TS 51’de standart hale
getirilmiştir. Bu isimler ve boyutlar aşağıdaki tabloda verilmiştir.

2
BAÜ MÜH.MĐM. FAK. ĐNŞAAT MÜH. BL. AHŞAP VE ÇELĐK YAPILAR-I DERS NOTLARI
Yrd.Doç.Dr. Kaan TÜRKER 1.HAFTA (2013)
 Ahşap yapı elemanı boyutları
Eleman adı Boyutlar (cm)
Çıta 0,8/2,4 1,2/2,4 1,8/2,4
Lata 1,8/4,8 2,4/4,8 2,8/4,8 3,8/5,8
2,8/2,8 2,8/5,8 3,8/3,8 3,8/ 7,8 4,8/4,8
Kadron
4,8/5,8 4,8/9,8 5,8/5,8 7,8/7,8 9,8/9,8
12/12 12/15 12/17 12/19 15/19 15/15
Kiriş
15/17 15/19 17/17 17/19 19/19
20/20 20/22 20/25 20/28 20/30 22/22 22/25 22/28
Azman
22/30 25/25 25/28 25/30 28/28 28/30 30/30
Kalas Kalınlık 3,8 4,8 5,8 7,8 9,8

1.5) Ahşabın mekanik özellikleri

Ahşap heterojen ve anizotrop (fiziksel ve mekanik özellikleri yükleme doğrultusuna bağlı olarak
değişen) bir yapı malzemesidir.

Mekanik özellikleri,

liflerin doğrultusuna

rutubet miktarına

özgül ağırlığına

yıllık halkalarının genişliğine
bağlı olarak büyük değişim göstermektedir.

Ahşabın mekanik özellikleri, liflere paralel ve liflere dik doğrultuda ayrı ayrı tanımlanmaktadır.

Lifler

Ahşabın elastisite modülü ve kayma modülü, kalite sınıflarına göre değişiklik göstermez.
Bunlar, TS 647’de verilmiştir.

TS 647’e göre ahşap Elastisite ve Kayma Modülleri

Ahşap Elastisite modülü (kg/cm2) Kayma
Malzeme Liflere paralel Liflere dik modülü
türü E E (kg/cm2)
Đğne yapraklı 100000 3000 5000
Meşe, Kayın 125000 6000 10000

3
BAÜ MÜH.MĐM. FAK. ĐNŞAAT MÜH. BL. AHŞAP VE ÇELĐK YAPILAR-I DERS NOTLARI
Yrd.Doç.Dr. Kaan TÜRKER 1.HAFTA (2013)
1.6) Ahşap yapıların hesabında gözönüne alınacak yükler ve Yükleme Kombinasyonları

Ahşap yapıların boyutlandırması amacıyla aşağıda verilen iki yük grubu tanımlanmaktadır.

Esas yükler: Sabit yükler, hareketli yükler (insan, eşya vb.), kar yükü, makinelerin kütle
kuvvetleri, krenlerin (gezer vinçlerin) öz yükleri

Đlave yükler : Rüzgar yükleri, deprem yükleri, krenlerin kaldırma yükleri, araçların ve
krenlerin fren yükleri

Taşıyıcı sistem elemanları iki ayrı yükleme yapılarak boyutlandırılır. Bunlar;

1) Esas yükler (EY)
2) Esas ve Đlave yükler (EIY)

• Đlave yükleri oluşturan yüklerin yapıya aynı anda etkimediği kabul edilir. Bu nedenle her
bir ilave yük için ayrı ayrı Esas ve ilave yükler yüklemesi yapılır.
Buna göre örneğin;
G : Sabit düşey yükler W : Rüzgar Yükleri E : Deprem Yükleri F: Kren fren kuvveti
etkisindeki bir elemanın tasarımı için aşağıdaki yükleme kombinasyonlarının yapılması
gerekmektedir.

1) G (Esas Yükler)
2) G+W (Esas ve ilave yükler)
3) G+E (Esas ve ilave yükler)
4) G+F (Esas ve ilave yükler)

Ayrıca yönü ve doğrultusu değişken olan yükler için her bir doğrultuyu ve yönü içeren
yüklemeler de yapılır. Örneğin Rüzgar ve deprem bu tür yüklemelerdir.

1.7) Ahşap yapıların boyutlandırma yöntemi

Mekanik özelliklerin yukarıda sözü edilen etkenlere bağlı olarak büyük değişim göstermesi
nedeniyle, ahşap yapıların tasarımı (boyutlandırılması) “Emniyet Gerilmeleri Yöntemi”ne
göre yapılmaktadır.

Bu yöntemde;

Yapıya etkiyen işletme yüklerinden (Pi) oluşan gerilmeler (σi) belirlenir.

Malzemenin sınır gerilmesi (taşıma gücü) bir emniyet katsayısına (e) bölünerek emniyet
gerilmeleri (σem) belirlenir.

Đşletme gerilmesi, emniyet gerilmesinden küçük veya ona eşit olacak şekilde en kesit
boyutları belirlenir.

Pi σi ≤ σem σem = σsınır / e

Bu yöntemin esasları ve ahşap elemanların emniyet gerilmeleri, ahşap türlerine ve sınıflarına
bağlı olarak TS 647’de verilmiştir. Bu emniyet gerilmesi değerleri Esas Yükler için geçerlidir.

4
BAÜ MÜH.MĐM. FAK. ĐNŞAAT MÜH. BL. AHŞAP VE ÇELĐK YAPILAR-I DERS NOTLARI
Yrd.Doç.Dr. Kaan TÜRKER 1.HAFTA (2013)
 TS 647’e göre ahşap yapı elemanları için emniyet gerilmeleri (Esas Yükler için)
Emniyet gerilmeleri (kg/cm2)
Gerilme türü Notasyon Đğne yapraklılar Meşe
I. sınıf II. sınıf III. sınıf Kayın
Eğilme σeem 130 100 70 110
Liflere paralel çekme σçem 105 85 0 110
Liflere paralel basınç σbem 110 85 60 100
Liflere dik basınç σbem 20 20 20 30
Makaslama τem 9 9 9 10

Özel durum: Kuvvet doğrultusu ile liflerin doğrultusunun α açısı yapması halinde emniyet
gerilmesi aşağıdaki ifade ile hesaplanacaktır.

σemα = σbem - ( σbem - σbem ) sinα

Esas ve Đlave Yükler durumunda Emniyet gerilmeleri: % 15 arttırılır.

Örneğin Bir eğilme elemanına Esas ve Đlave yüklerin birlikte etkimesi halinde
kullanılacak Eğilme Emniyet Gerilmesi II. Sınıf Çam için;

σeem = 100x1.15= 115 kg/cm2 olarak elde edilir.

Kaynaklar
• “Ahşap Yapı Dersleri –1”, N. Duman, S. Ökten, Yapı Endüstri Merkezi, 2. baskı, (1988).
• “Ahşap ve Çelik Yapı Elemanları”, Y. Odabaşı, Beta Yayınları, (1992).
• TS 647, “Ahşap Yapıların Hesap ve Yapım Kuralları”.

5
BAÜ MÜH.MĐM. FAK. ĐNŞAAT MÜH. BL. AHŞAP VE ÇELĐK YAPILAR-I DERS NOTLARI
Yrd.Doç.Dr. Kaan TÜRKER 1.HAFTA (2013)