Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 17

H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m

gmJar ì`dñWmnZmMm {M{H ËgH Aä`mg


A Critical Study of Marine Navy Management of
Kanhoji Angre (Angria Back)

nrEM. Sr. ({dÚmdmMñnVr) nXdrH [aVm


gmXa Ho bobm g§emoYZ AmamISm

SHRI JAGDISHPRASAD JHABARMAL TIBREWALA


UNIVERSITY, RAJSTHAN

- g§emoYH -

lr. Jm¡V_ kmZXod Yw_mi


E_. E. (B{V.) ~r. ES² .
amOm lrnVamd ^Jd§Vamd _hm{dÚmb`
Am¢Y, Vm. IQmd {O. gmVmam.

- _mJ©Xe©H -

àm. Sm°. A_a nm§S o


B{Vhmg {d^mJ
lr_Vr H ñVwa~mB© dmbM§X _hm{dÚmb` gm§Jbr.

SHRI JAGDISHPRASAD JHABARMAL TIBREWALA UNIVERSITY, RAJSTHAN

E{àb 2011

1
n«ñVmdZm -
B{Vhmgm_Ü`o _amRçm§À`m Ama_mambm AZÝ`gmYmaU _hÎd Amho. H mÝhmoOr
Am§J«o `m A{ÛVr` gmJar `moÜÚmZo _amRr Ama_ma à_wI åhUyZ Ë`mM~amo~a gmJar
àemgZ, ì`dñWmnZ, `wÜXH m¡eë` d na{H ` gÎmm§er {Xbobm Abm¡{H H bTm,
g§Kf© `m ÑïrZo _amRr Ama_mam§Zr Ho bobr H m_{Jar ^yfUmdh {XgyZ `oVo. `m
_amRr Ama_mamMo OZH NÌnVr {edam` hmoVo. {edam`m§Zr Ama_mamMo _hÎd
OmUbo. Amnbo Iao eÌy na{H ` B§J«O {gÔr, nmoVw©JrO hoM AmhoV. ho bjmV
`oVmM NÌnVr {edmOramOm§Zr H moH U {H ZmanÅrMo _hÎd OmUbo. Am{U Amnë`m
àemgZmVrb _amRm bîH ar ì`dñWoMo Img d¡{eïç åhUOo Ama_ma hmo`. åhUyZM
NÌnVr {edam`m§Zm gmJar Ama_mamMr C^maUr d ~m§YUr H aUmam _hmZ ZoVm
{Z_m©Vm, OZH `m ÑïrZo {edam`m§Mo gmJar YmoaU XyaÑïrMo {XgyZ `oVo. Ë`m
H mim_Ü`o gmJamda `wamo{n`Z ì`mnmè`m§Mo Ama_mar dM©ñd Ago. {edam`m§Zr gZ
1658 nmgyZ Ama_ma ~m§YUrMm CÚmoJ H moH U {H ZmanÅrdarb ~§XamV gwê Ho bm.
{edam`m§À`m `m Ama_mamMm àM§S {dñVma H aUmam _hmZ gmJar `moÜXm åhUOo
H mÝhmoOr Am§J«o hmo`. Aem `m H mÝhmoOr Am§J«oZo na{H ` gÎmm, B§J«O, {gÔr,
nmoVw©JrO `m§Mm ~§Xmo~ñV H ê Z _amRçm§Mr H moH U{H ZmanÅrda XheV {Z_m©U
Ho br. na{H `m§À`m ~§Xmo~ñV {Z_m©U H aÊ`mgmRr Ë`mZo Ama_mam_Ü`o doJdoJù`m
gwYmaUm, H m¡eë`o, {eñV, H m`©j_Vm Am{U Aìdb XOm©Mo àemgZ ì`dñWmnZ
Ho ë`m_wioM H moH U {H ZmanÅrda _amRçm§Mo dM©ñd {Z_m©U Pmbo. Voìhm H mÝhmoOr
Am§J«o `mZo Ama_mamÀ`m ghmæ`mZo na{H `m gÎmm§er {Xbobm bTm `mgmRr Ë`mZo
am~{dbobr YmoaUo, Ë`mMo ìd`ñWmnZ d `wÜXH m¡eë` _hÎdmMo Amho.

gaIob H mÝhmoOr Am§J«o, OÝ_ 1669, hU}, {O. aËZm{Jar, _¥Ë`y- 4 Owb¡
1729 Hw bm~m {H „m, A{b~mJ. Ë`m§Mm H V¥©Ëd H m`©H mi 1698 Vo 1729 hm
hmo`. gaIob åhUOo Ama_maà_wI. 18 ì`m eVH mVrb _amRm Ama_ma à_wI

2
åhUyZ Ë`m§Mm C„oI Ho bm OmVmo. Amnbo gmao AI§S Am`wî` Ë`m§Zr B§J«O,
nmoVJ©y rO, SM, Ama_mam~amo~a bTm`m H aÊ`mV Kmb{dbo. Ë`m§À`m H mimV ^maVmÀ`m
npíM_ {H ZmanÅrda dM©ñd JmO{dÊ`mgmRr Am{U _moŠ`mÀ`m {RH mUMr ~§Xao,
{H „o, H m~rO H aUogmRr naH s` gÎmm§_Ü`o _moR r MTmAmoT bmJbr hmoVr. Aem
n[apñWVr_Ü`o _amRm amÁ` dmM{dUo, {QH dUo `mÑïrZo H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr
Ho bobo gmJar ì`dñWmnZ AË`§V _hÎdnyU© _mZbo Jobo. ^maVmÀ`m npíM_
{H ZmanÅrdarb ~§Xao Vmã`mV RodyZ Amnbm ì`mnmar _mb `wamon_Ü`o nmR{dÊ`mgmRr
naH s` gÎmm§Zm ^maVr` ~Xam§Mr JaO dmQV hmoVr. gmJar ì`mnmamMo ajU H aUo
Am{U _moŠ`mÀ`m {RH mUr gmJar {H „o H m~rO H aUo OUy Amnbr _ºo XmarM
àñWm{nV H aUoMr JaO na{H `m§Zm hmoVr. Aem n[apñWVrV H mÝhmoOr Am§J«ogma»`m
_hmZ `moÜX`mZo Amnbo Ama_ma _O~yV H ê Z g§nyU© gmJa {H ZmanÅrda ñdV…Mr
XheV {Z_m©U Ho br. naH s` gÎmm§Zr Ë`mÀ`mda g_wÐr MmMo Agm Amamon Ho bm
nU B§J«O, nmoVy©JrO Ama_mam§Zm Ë`mZo ZmH sZD H ê Z gmoS bo. _aon`ªV _amRm
Ama_ma AqOŠ` Rodbo. haUo `m Jmdr EH m g§H nmi Hw Qw §~mV OÝ_mbm Ambobm
Ë`m§Mo _yi Zmd H Sy hmoVo. g§H nmi ho dra amUm g§H `m g§àXm`mMo hmoVo.
d{Sbm§Mo Zmd VwH moOr, AmB©Mo A§~m~mB© Am{U nwT o ~amM H mi Ë`m§Zm _yb~mi
Pmbo Zmhr. Voìhm A§Jmè`mÀ`m Am{edm©XmZo Amåhmbm _yb Pmbo Va Amåhr Ë`mbm
VwPo Zmd XoD Am{U Am_Mo AmSZmd A§Jmao Rody. Ë`m_wio nwT rb H mimV H Sy Mo
Zmd g§H nmi Am{U g§H nmiZ§Va Am§J«o åhUyZ AmoiIbo OmD bmJbo. Ë`m§Mo gmao
~mbnUo gwdU©XþJ© `m gmJar {H ëë`mV Jobo. hm {H „mM nwT rb H mimV Ë`mZo
H m~rO Ho bm. Ë`m§Mo dSrb {edam`m§À`m nXar gaXma hmoVo. Ë`m_wioM H mÝhmoOrbm
bhmZnUmnmgyZ g_wÐg\ ar Am{U gmhgr _mo{h_m§Mr AmdS {Z_m©U Pmbr. gmVmamÀ`m
^mogë`m§Zr 1698 _Ü`o Ë`m§Zm X`m©gma§J nXdr XodyZ _w§~B©nmgyZ d|Jwbmn`ªVMr
O~m~Xmar gmon{dbr. {gÔr Om¡hmaÀ`m Vmã`mVrb O§{Oam _mÌ _wKbm§À`m Vmã`mV
am{hbo. H mÝhmoOrZo gwédmVrg B§J«O OhmOmda h„o MT{dbo. H moëhmnyaMo NÌnVr

3
emhÿ _hmamO 1707 _Ü`o Ë`m§Mo goZmnVr noedo ~mimOr {dídZm^ ^Q `m§Zm
H mÝhmoOr ~amo~a H ama H aÊ`mg nmR{dbo. `m H mimV Vo _amRm Ama_maà_wI
~Zbo. Aem àH mao H mÝhmoOr Am§J«ogma»`m _hmZ `moÜÚmZo AZoH Zm{dH Vi
H m~rO Ho bo. `wÜX _mo{h_m ga Ho ë`m. à_wI bTm`m àm_w»`mZo Imbrbà_mUo
{XgVmV.

à_wI bTm`m -

1702 - H moMrZ_Ü`o ghm B§J«Om§gh H mhr OhmOm§da Vm~m.

1706 - O§{Oè`mÀ`m {gÔrda h„m Am{U {dO`

1710 - {~«{Qe bTmD OhmO JmoS mopë\ Zer XmoZ {Xdg Pw§O {Xë`mZ§Va
Ho Zoar ~oQ m§da (AmVmMo Im§Xoar) H ãOm.

1712 - _w§~B© {~«{Qe JìhZ©a {dë`_ Eoñbm~r `m§Mo ImOJr OhmO nH Sbo.
30000 én`m§À`m I§S UrZ§Va gwQ H m.

1713 - {~«{Qem§H Sy Z 10 {H „o hñVJV

1717 - {~«{Qem§Zr Ho Zoar ~oQ m§da Ho bobm h„m Ag\ b. 60000 én`m§Mr
I§S Ur dgyb Ho br.

1718 - _w§~B© ~XamMr ZmHo ~§Xr. `oUmè`m OmUmè`m OhmOm§H Sy Z H a dgwbr.

1720 - {~«{Qem§Mm Ko[a`m ({dO`XþJ©) {H ëë`mda h„m Ag\ b

1721 - A{b~mJda {~«{Qe Am{U nmoVw©JrO Ama_mamMm h„m Ag\ b

1723 - B©Jb Am{U h§Q a `m XmoZ {~«{Q OhmOm§da h„m.

Agm hm H mÝhmoOr Am§J«o ho A{ÛVr` gmJao `moÜXo åhUyZ Ë`m§Mo Zmd, ñWmZ,
_amRm B{VhmgmV AOam_a AmhoV. Voìhm Ë`m§Mo {dMma AdbmoH Z H aUo, g§emoYH

4
B{VhmgmMo dmMH , Aä`mgH , n§{SV d {dMmad§V `m§À`mg_moa _m§S Uo `m ÑïrZo
g§emoYH mZo hr g_ñ`m _hÎdmMr _mZbr Am{U H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar
ì`dñWmnZmÀ`m {d{dY n¡by§Mm emoY `m g§emoYZmV KoÊ`mV `oUma Amho.

g§emoYZ g_ñ`oMo erf©H -


""H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar ì`dñWmnZmMm {M{H ËgH Aä`mg''
(A±J«r`m ~°H )

g§emoYZmMr J¥{hVHo -
1) H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar gÎmobm ñW¡`© {_imë`m_wio Ë`m§Zm
_amRm Ama_mamMr KSr ì`dpñWV ~g{dVm Ambr.
2) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr gmJar bîH ar YmoaUm§Zm àmYmÝ` {Xbo.
3) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr _amRm Ama_mamMm {dñVma Ho ë`m_wio Ë`m§Mo
gmJar dM©ñd {gÜX Pmbo.
4) H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`mH So _amRr Ama_ma à_wImMr gd©M gyÌo
H| ÐrV Pmë`m_wio Ë`m§Zm gmJar d bîH ar {ZU©` KoUo eŠ` Pmbo.
5) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar àemgZ H m¡eë` _hÎdmMo RaVmV.
6) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo na{H ` eÌy `m§À`m~m~VMo {ZU©` _hÎdmMo
_mZbo.
7) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar ì`dñWmnZ d `wÜX H m¡eë` _hÎdmMr
AmhoV
8) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr _amRr Ama_mamMm {dñVma Ho bm d Ama_mamÀ`m
_mÜ`_mVyZ amÁ`mbm Am{W©H Ñïçm ~iH Q Ho bo.
9) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo na{H `m§À`m~amo~a g§Kf© dM©ñd _hÎdmMo AmhoV.
10) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zm hdm_mZ, gmJar {H ÞmanÅrdarb ^m¡Jmo{bH
n[apñWVrMr OmU hmoVr.

5
g§emoYZmMr C{Ôïço-
1) H mÝhmoOr Am§Jo« `m§À`m gmJar d bîH ar YmoaUmMr {M{H ËgH nÜXVrZo
_m§S Ur H aUo
2) _amRm Ama_ma à_wI `m ÑïrZo H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr gmJar gÎmm
H er {Z_m©U Ho br, `mMm emoY KoUo.
3) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo _amRm Ama_maà_wI åhUyZ H maH sX© Aä`mgUo.
4) H mÝhmoOr Am§J«o Am{U BVa naH r` gÎmm `m§À`mer Pmboë`m g§Kfm©Mm
Aä`mg H aUo.
5) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar `wÜXV§Ì d J{UZr H mdm {ZVr{df`H
YmoaU Aä`mgUo.
6) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar bîH ar YmoaUm§Mm AmTmdm KoUo.
7) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo H moH U {H ZmanÅrdarb YmoaUm§Mm AmTmdm KoUo.
8) H mÝhmoOr Am§J«o `m§§Zm H moH U {H ZmanÅrdarb AdJV Agboë`m
^m¡Jmo{bH n[apñWVrMm emoY KoUo.
9) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo H moH U {H ZmanÅrdarb BVa gaXmam§À`m
~m~VrVrb YmoaU Aä`mgUo.
10) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo A§[J«`m ~±H g§X^m©Vrb gmJar `wÜX {ZVrMm
dmna H aUo.
g§emoYZmMo _hÎd -
_amRçm§À`m B{Vhmgm_Ü`o O{_Zrdarb bTm`m, {H ëë`m§Mo àemgZ,
bîH ar _wbH s ì`dñWm, `m ÑïrZo _moR o {dO` VgoM nam^dhr AZoH
B{VhmgH ma, dmMH , B{VhmgmMo Aä`mgH `m§Zr Aä`mgbo _mÌ gmJar
àemgZ ì`dñWmnZ Am{U Ama_ma H m` AgVo, `mÑïrZo ì`mnH {dMma
Pmbobm {XgV Zmhr. na§Vw gmJar ì`dñWmnZ, gmJar _mo{h_m, {Z`moOZ
`m ÑïrZo {dMma Pmbobm {XgV Zmhr. gmJar ì`dñWmnZm_Ü`o {eñV,
6
{Z`§ÌU, g_Ýd`, gwgd§ mX, g§KQZH m¡eë` Am{U H m`©j_Vm `m§Zm H mÝhmoOr
Am§J«o `m§Zr àmYmÝ` {Xbo. Voìhm _amRçm§Mo Ama_ma d Ama_mam§Mr Á`m§Zr
àm_m{UH nUo dmT Ho br, Ë`mMr gË`Vm B{Vhmg dmMH m§g_moa AmUUo `m
ÑïrH moZmVyZ `m g§emoYZm_Ü`o H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar ì`dñWmnZmVrb
{d{dY KQH m§Mm {dMma `m g§emoYZmV Ho bm OmUma Amho.
VwH moOr g§H nmi ho H mÝhmoOrMo dSrb ñdH V¥©ËdmZo gwdU©XþJ© {H ëë`mMo
{H „oXma ~Zbo. d{Sbm§À`mH Sy ZM H mÝhmoOrbm Ama_mar {ejUmMo nmR
{_imbo. NÌnVr g§^mOr amOm§À`m H ma{H XuV H mÝhmoOrbm Mm§Jbr g§Yr
{_imbr. 1685 Vo 1688 `m H mimV H mÝhmoOr Am§J«o ñdV…À`m ~wÜXrZo
H V©~JmarZo Mm§JbrM M_H XmI{dbr. `m Xaå`mZÀ`m H mimV _moR m namH« _
H ê Z Zmdbm¡{H H g§nmXZ Ho bm. NÌnVr amOmam_Zo Ë`m§Zm gaIob hm
_mZmMm {H Vm~ XoD Z Vo åhUmbo H s, "ehmUo, eya, _X© OmUmoZ amOmam_mZo
Am§Jao `mg gwdU©XþJu Ro{dbo. Ë`m§Zm VoWo amhÿZ ~hþV I~aXmarZo gd©
O§{Oao d àm§V am{Ibm. H mhr {H ëbo d RmUr nmVemhrV Jobr. Vr
O_mdXuZo KoVbr. PmSrVyZ qhSUo, ñdmè`m H aUo, Iam~ Ho bobo _moS bobo
OmJo ZrQ H ê Z ñdmar {eH mar H aUo Ago ~hþV H V} Ë`mOdê Z amOmam_
_hmamO M§XrhÿZ Amë`mda, Ë`m§Zr g\© amOr H ê Z H mÝhmoOrg "gaIob'
hm {H Vm~ {Xbm.' Ë`mZ§Va H mÝhmoOr Amnbo _w»` {RH mU Hw bm~m `m
{RH mUr Ho bo. `m H mimV Hw bm~m, gwdU©XþJ©, {dO`XþJ©, qgYwXþJ© hr Mma
_amRr Ama_mamMr RmUr hmoVr. _b~manmgyZ Vo JwOamVn`ªV H mÝhmoOrZo
Amnbr XheV ~g{dbr. B§J«Om§Zm Va H mÝhmoOr Am§J«oMr YmñVrM dmQV
hmoVr. Am§½Œ`m§Mm _w§~B©da Ho ìhm h„m hmoB©b `mg§~Yr {XZm§H 27 _mM©
1701 _Yrb C„oI _hÎdnyU© RaVmo.
The Siddi still continues this siege without doing any
great matter of Calaby we shall be watch full of Shivgees

7
and other's who may presume to attempt anything a is-
land to give a warm welcome (20th March 1701)
H mÝhmoOr Am§J«oZr B§J«Omer C^m Xmdm Ho bm. B§J«O YmñVmdbo. 1699
_Ü`o B§J«O H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mm g§Kf© `m g§X^m©V B§J«Om§À`m nÌì`dhmamV
C„oI {_iVmo. 1698 _Ü`o B§J«Om§Mr X§S amOmnyaOdirb OhmOo bwQ br.
Ë`mMm C„oI B§J«O XáamV AmTiVmo.
On the 16th Feb. 1695-96 the Emerald on her way
from calicul to Bombay met Sevagee's people ward and
Danda Rajpoor.
A letter from Bombay company dated 22nd May 1698...
22 Sevajee's boats that came in to river Landed 300 men
withing half a mile of factory.
10th April-
Small vessals for Convoys and encourge the trade of
the island for Sevagee's and singnamians.
16 Jan. 1698-99
The Sevajees of Padmadurg castle near Dandu Raipuri
(sic) saiged upon two salt vessels beloninging to this Is-
land took the Banyans and others inpriosned and most
miserable beat them saying that they cared not for the
English or any else...."
B§J«Om§À`m `m ì`mnmar YmoaUmbm gmJar dM©ñdmbm bJm_ KmbÊ`mMm
AmQmoH mQ à`ËZ H aUmam _hmZ X`m©dYu {Z_m©U Pmbm Vmo åhUOo _amRr
Ama_ma à_wI (gaIob) H mÝhmoOr Am§J«o hmo`. Aem `m H mÝhmoOr Am§J«oZo
B§J«Om§À`m emoYH ~wÜXrbm AmìhmZ {Xbo. àM§S Ama_ma {Z_m©U H aUmè`m
B§J«Om§Zm Am§J«o `m§À`m NmoQ çm NmoQ çm Zm¡H m§Zr ZmHo ZD H ê Z gmoS bo. Am§J«o
ho Amnbo H X©ZH mi AmhoV, hr OmUrd nmoV©wJrOm§Zm Pmbr. åhUyZM B§J«O
nmoVw©JrOm§Zr Am§J«o `m§À`m g§`wº _mo{h_ AmIbr. na§Vw _amRm Ama_maà_wI
8
H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar ì`dñWmnZmnwT o B§J«O nmoVw©JrOm§Mm Ywìdm
CSmbm. H mÝhmoOr Am§J«oMo gmJar ì`dñWmnZ AqOŠ` Rabo. EH byQ _ma
H aUmam "MmMm' (Pirate) Aer H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mr qZXm ZmbñVr
H aUmao B§J«O `m§Zm H mÝhmoOr Am§J«o `mÀ`m gmJar ì`dñWmnZmZo O~aXñV
WßnS {Xbr. B§J«Om§Zm H iyZ MwH bo, OJmV AmnUM X`m©dXu, ~wÜXr_mZ
AmhmoV, nU hr Ë`m§Mr ^mdZm H mÝhmoOr Am§J«o `m§À`m gmJar ì`dñWmnZmZo
Ywirbm {_imbr.
26/11, 2008 Mm g_wÐ_mJ} A[VaoŠ`m§Zr _w§~B©da Ho boë`m hëë`mÀ`m
nmíd©^y_rda `m g§emoYZmMo _hÎd Amho. åhUyZ Ë`m H mimMo gmJar dM©ñd
AmVmhr {VVHo M g_W©nUo RodUo JaOoMo AgyZ H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar
Ama_mamda Agbobo dM©ñd `mÀ`m Aä`mgmMo _hÎd {ZUm©`H RaVo.
g_ñ`oMo {díbofU ñnïrH aU-
H mÝhmoOr Am§½Œ`m§Mo àemgZ d Ama_ma `wÜXZrVr AdU©Zr` hmoVr Ago
åhUmdo bmJob. H maU gaIob H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr 1693 Vo 1729
åhUOo OdiOdi 36 df} `eñdrnUo amÁ`H ma^ma Ho ë`mMm XmIbm
g§X^m©VyZ {_iVmo Amho.
amOmam_m§ À `m H ma{H XuV Vo Ama_maà_w I Agbo Var Ë`m§ Z m
gaIobnXmMr _mZmMr gZX Ë`m§Zm àmá Pmbobr Amho. amOmam_H mbrZ
_wÐm nwT o H mhr df} nÌm§da AmTiyZ `oVo. B. g. 1720 _Yrb nÌmdahr
_wÐm AmTiVo. åhUOo amOmam_ _hmamOm§À`m _¥Ë`yZ§Va 20 dfmªZr `m
_wÐoImbr nÌo hmoV hmoVr Ago {XgyZ `oVo.
àemgH s` ~m~r_Ü`o O_m~§Xr, dVZXma, CËnÞmÀ`m ~m~r, _mohV\ m©,
OH mVrMo CËnÞ AmXr~m~V nÌmo„I
o AmTiyZ `oVmo. N. {edmOr _hmamOm§À`m
H ma{H XuV AmÊUmOr XÎmmo `m§Zr O{_ZrMr _moOUr H ê Z CËnÞmda
EoZ{OZgr gmam ~g{dbm. Am§J«o H mimV hr gmarnÜXVr Mmby am{hbr.
9
dVZXma, Xoe_wI, Xoenm§S o, XogmB©, Mm¡Yar, A{YH mar, ganmQrb, gaImoV,
Hw bH Uu, Sm§Jo, nmQrb, H _mdrgXma ho dVZXma hmoVo. {_amgXma d
dVZXma `m§Zm d§ena§nam O_rZ Ago. Va CËnÞmÀ`m ~m~r_Ü`o KanÅr,
åh¡gnÅr, H moirnÅr Ago H a AgV. XþH mZnÅr hr CXr_m§Zm JwOam§Zm
Úmdm bmJo. nmUrnÅr AmH mabr OmB©. VmS_mSmda ^§S mar bmoH m§H Sy Z H a
KoVbm OmB©b. `m{edm` gwVma, bmohma B. da H a AmH mabm OmB©b.
dñVyda H a ^amdm bmJV Ago. {edH mbmà_mUoM {Z_Vmdm H mTy Z EoH {OZgr
O_m~§Xr Ton, hþ§S m~§Xr, _wS m~§Xr, H mg~§Xr, QmH d QmoH ~§Xr `m àH mamVyZ
Ho br OmV Ago.
`m{edm` Am§½Œ`m§Mo Zm{dH àemgZ VgoM aMZm dJ¡ao dmImUÊ`mgmaIr
hmoVr. Am§½Œ`m§Mr OhmOo Aem {d{eï hoVyZo ~m§Ybr OmV H s eÌw§Mo
hbŠ`mVë`m hbŠ`m dOZmMo OhmO Agbo Var Ë`m§À`m nmRbmJ `m
OhmOm§Zm H aVm `mdm åhUyZ Am§½Œ`m§Mr OhmOo CWi d qMMmoir ~m§YÊ`mV
Ambobr AmTiVmV. OhmOm§da ~§XþH m g\ mB©Zo ~g{dë`m OmV AgV.
Ë`mMà_mUo `wÜXZrVrMr hË`ma, {ZarjU H aÊ`mMo {RH mU Am{X gd©
~m~VrVbo `wÜXH m¡eë` `m OhmO ~m§YUrVyZ {XgyZ `oV Ago H s Á`m_wio
H moUË`mhr eÌynjmbm {nQmiyZ bmdbo Om`Mo.
Ë`mMàH mao Jb~Vm§Mrhr aMZmhr Agm`Mr. OhmU ~m§YÊ`mÀ`m _whÿVmªMo
bmH Smg _m§Xr åhUV. _m§XrÀ`m nwT À`m d _mJÀ`m bH Smbm "nRmU'
åhUV. Zmd qH dm hmoS r hr NmoQ r Ago. _Mì`mMm Cn`moJ CVmê d
_mbdmhVwH sgmRr H arV. OoUoH ê Z Á`m àH maMo Jb~V qH dm OhmO
Ago Ë`mV {d{eï nÜXV dmnabr Om`Mr.
H mÝhmoOrZo Amnë`m amÁ`mV Qm§H gmi gwê Ho br hmoVr. H moù`m§Mr
dgmhV H ê Z Ë`m§Zm _moR çm _moR çm hþÚmda H m_o {Xbr. _moXr, JwOa Ago
àñW ì`mnmar AmUyZ amÁ`mVrb ì`mnmahr Ë`m§Zr dmT{dbm. CËH¥ ï Vmo\ m

10
AmoVdyZ d n{hë`m àVrMr Ama_mao OhmOo Amnë`m amÁ`mV H m_Jmam§H Sy Z
~m§YyZ KoVbr, `mMmhr C„oIZr` ~m~ `m g§emoYZmV H aÊ`mV `oUma
Amho.
g§emoYZmMr H m`©nYXVr -
g§emoYZnÜXVr_Ü`o g§emoYZ nÜXV Am{U g§emoYZmÀ`m V§Ìm§Zm AË`§V
_hÎdmMo ñWmZ Amho. `m g§emoYZm_Ü`o A{YH dmñVd {ZîH f© H mTVm
`mdoV, `mgmRr Eo{Vhm{gH d dU©ZmË_H nÜXVtMm dmna H aÊ`mV `oUma
Amho. EH m {d{eï gm_m{OH , Am{W©H , amOH s`, bîH ar, gmJar eº s¨À`m
g§Kfm©VyZ {Z_m©U Pmboë`m n[apñWVrÀ`m g§X^m©_Ü`o H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr
gmJar ì`dñWmnZ Am{U `wÜXV§Ì `m g§X^m©Vrb YmoaUo {ZYm©[aV H aÊ`mV
`oUma AmhoV. H mÝhmoOrÀ`m H mimV Ë`m§Zr {dXoer gÎmm§Zm gmJar {H ZmanÅrda
_moR o AmìhmZ {Z_m©U Ho bo hmoVo. B§J«O Am{U nmoVw©JrO `m Ama_mamMo Va
Ë`m§Zo àM§S ZwH gmZM Ho bo. ^maVmVrb Ë`mÀ`m dmTË`m dM©ñdmda A§Hw e
RodÊ`mMm à`ËZ B§J«Om§Zr gX¡d Ho bm. naH s` AmH« _Umbm Vm|S XoD Z
gmJar gr_oMo ajU H aUo {H Vr _hÎdmMo Amho ho H mÝhmoOr Am§J«o `m§Zr
Ë`mH mir AmoiIbo hmoVo. AmO ^maVr`m§Zm Ë`mMm {dga nSbm Amho.
`mg§X^m©V 26-11 Mm H gm~Mm h„m àH me QmH Vmo. H mÝhmoOrÀ`m gmJar
gm_«mÁ`mÀ`m CËH fm©bm Ë`mÀ`mH So {~«{Qem§Mo A{YH g§»`oMo Am{U ~bmTç
Ama_ma H mhr H ê eH bo Zmhr. Aem àH mao `m g§emoYZm_Ü`o H mÝhmoOr
Am§J«o `m§À`m ì`{º _Îdm~amo~a Ë`mÀ`mVrb gmJar ì`dñWmnZ d `wÜXV§Ì
`m Jmoï tMr {M{H ËgH nÜXVrZo Aä`mg H aÊ`mMm à`ËZ Ho bm OmUma
Amho.

11
g§emoYZmMr gmYZo -
A) àmW{_H gmYZo …
1) `m g§emoYZmgmRr àmW{_H d Xwæ`_ gmYZm§Mm dmna H aÊVmV
`oB©b.
2) Eo{Vhm{gH H mJXnÌm§Mr àË`j nmhUr
3) Am§J«oH mbrZ nÌì`dhma, g§nmXH - AmdigH a em§Vmam_ ìhr.
4) AmkmnÌ _mZgÝ_mZ àH meZ 2004, g§nmXH Sm°. Hw bH Uu A. am.
5) gaIob H mÝhmoOr Am§J«o, Sm°. Ho VH a X. am.,
6) _amRr amÁ`mMm CVamI§S -1, dmgwXodemór
7) gmX gmJamMr, JmoIbo nw. Jmo.
8) _amRçm§Mo Ama_ma, _w§~B©, nmagZr` X. ~.
9) nmoVw©JrO _amRm g§~§Y, {ngwb}H a nm§. g.
10) _amRçm§À`m B{VhmgmMo gmYZo, nmoVw©JrO Xáa, XogmB© g. e§.
11) qhXwñWmZMm gmJa {dH« _, Sm°. Q|^o ^mñH a _hmXod
12) Hw bm~H a Am§J«o gaIob … Am§J«o KamÊ`mMm B{Vhmg, Tã~y, Xm.
Jmo.
13) JmoIbo nw. Jmo., gmX gmJamMr, _. am. gm{hË` g§ñH¥ Vr _§S i,
_w§~B© 1985
~) Xwæ`_ gmYZo -
1) _amRmH mbrZ gm_m{OH d amOH s` Am{U gmJar nÌì`dhma
2) H moH UÀ`m B{VhmgmMr gmYZo (^m.B._§. Ì¡_m{gH 1948)
3) Vmam~mB©H mbrZ H mJXnÌo, g§nmXH - Sm°. ndma Amßnmgmho~
4) {edM[aÌ gm{hË` I§S 9, Mm¡b A{YH mar Xáa, g§nmXH -
AmdigH a em§Vmam_ ìhr.

12
5) _w§~B© J°PoQ , nmZ H« . 14, 165
6) emhÿ§Mr amoO{Zer
7) Eo{Vhm{gH ~Iar, ^mJ 1, g§nmXH - gmohZr A{dZme
8) H mÝhmoOr Am§J«o 1950, _miJmdH a _Zmoha, AZwdmX- nw. b.
Xoenm§S o
9) Eo{Vhm{gH g§H sU© {Z~§Y, Ì¡_m{gH , df© 7-8 do, B{Vd¥Îm eHo
- ^maV B{Vhmg g§emoYZ _§S i.
10) gm§Jbr, H moëhmnya, nwUo `oWrb {d{dY _hm{dÚmb`mVrb J«W
§ mb`m§Mm
Cn`moJ H aÊ`mV `oB©b.
g§emoYZ H mbmdYr-
A.H« . H m_mMm H mbmdYr H m_mMo {Z`moOZ
{XZm§H /_{hZm/df©
1) 10 OmZodmar 2011 Vo n«JVr Ahdmb V`ma H aUo.
30 OyZ 2011
2) 1 Owb¡ 2011 Vo g§X^© J«§W dmMZ, boIZ, {ZarjU
31 {Sg|~a 2011
3) 1 OmZodmar 2012 Vo g§emoYZ à~§YmMm H ƒm àJVr Ahdmb
OyZ 2012 V`ma H aUo.
4) {Sg|~a 2012 Vo à~§Y gmXa H aUo.
_o 2013
àH aU `moOZm-
1) àñVmdZm
2) _amRm Ama_ma ñWmnZoMr nmíd©^y_r
3) H mÝhmoOr Am§J«o Am{U Am§J«r`m ~°H ({M{H Ëgm)

13
4) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar ì`dñWmnZ{df`H YmoaU Am{U {ZU©`
5) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar bîH ar d na{H `m§À`m ~amo~aMo g§Kf©
6) H mÝhmoOr Am§J«o `m§Mo gmJar `wÜXV§Ì d J{UZr H mdm {ZVr
7) H mÝhmoOr Am§J«o Am{U {gÔr `m§À`m gmJar J{Z_r V§ÌmMr Vm¡b{ZH
{M{H Ëgm.
{ZîH f© d gmam§e -
g§emoYH mZo g§emoYZmMo AZw_mZ `oÊ`mgmRr hm AmamISm gmXa Ho bm
Amho. gmYZm§Mr CnbãYVm Am{U Ë`mVrb _m{hVr `m§À`m AmYmao darb
aMZoV WmoS m\ ma ~Xb hmoÊ`mMm g§^d Amho. Var XoIrb _mÂ`m g§emoYZmMo
C{Ôïo Am{U J¥{hVHo `m g§emoYZmÀ`m Ajm^modVr hm à~§Y {\ aUma Amho.

g§X^©J«§W gyMr -
A) àmW{_H gmYZo …
1) `m g§emoYZmgmRr àmW{_H d Xwæ`_ gmYZm§Mm dmna H aÊVmV
`oB©b.
2) Eo{Vhm{gH H mJXnÌm§Mr àË`j nmhUr
3) Am§J«oH mbrZ nÌì`dhma, g§nmXH - AmdigH a em§Vmam_ ìhr.
4) AmkmnÌ _mZgÝ_mZ àH meZ 2004, g§nmXH - Sm°. Hw bH Uu A.
am.
5) gaIob H mÝhmoOr Am§J«o, Sm°. Ho VH a X. am.,
6) _amRr amÁ`mMm CVamI§S -1, dmgwXodemór
7) gmX gmJamMr, JmoIbo nw. Jmo.
8) _amRçm§Mo Ama_ma, _w§~B©, nmagZr` X. ~.

14
9) nmoVw©JrO _amRm g§~§Y, {ngwb}H a nm§. g.
10) _amRçm§À`m B{VhmgmMo gmYZo, nmoVw©JrO Xáa, XogmB© g. e§.
11) qhXwñWmZMm gmJa {dH« _, Sm°. Q|^o ^mñH a _hmXod
12) Hw bm~H a Am§J«o gaIob … Am§J«o KamÊ`mMm B{Vhmg, Tã~y, Xm.
Jmo.

13) Sm°. Q|~o ^mñH a _hmXod, qhXþñWmZMm gmJa {dH« _, `dV_mi


{SñQ´ rŠQ Agmo{gEeZ J«§W_mbm nwîn 21, 1939.

14) Tã~y Xm. Jmo., Hw bm~H a Am§J«o gaIob … Am§J«o KamÊ`mMm B{Vhmg,
ñdr` àH meZ, 1939.

15) _miJmdH a _Zmoha, AZwdmX … nw. b. Xoenm§S o, H mÝhmoOr Am§J«o


1950.

16) AmdigH a em§Vmam_ {d., (H moH UÀ`m B{VhmgmMr gmYZo)


Am§JHo« mbrZ AïmJma, (A{YH mar eH mdbr), ñdr` àH meZ 1947.

17) AmdigH a em§Vmam {d., AmJ«oH mbrZ nÌì`dhma

18) Sm°. Ho VH a X. am., gaIob H mÝhmoOr Am§J«o, "_amRm Ama_ma'


_¥Ê_`r F ½doXr àH meZ, 3-10-1997.

~) Xwæ`_ gmYZo -
1) _amRmH mbrZ gm_m{OH d amOH s` Am{U gmJar nÌì`dhma
2) H moH UÀ`m B{VhmgmMr gmYZo (^m.B._§. Ì¡_m{gH 1948)
3) Vmam~mB©H mbrZ H mJXnÌo, g§nmXH - Sm°. ndma Amßnmgmho~

15
4) {edM[aÌ gm{hË` I§S 9, Mm¡b A{YH mar Xáa, g§nmXH -
AmdigH a em§Vmam_ ìhr.
5) _w§~B© J°PoQ , nmZ H« . 14, 165
6) emhÿ§Mr amoO{Zer
7) Eo{Vhm{gH ~Iar, ^mJ 1, g§nmXH - gmohZr A{dZme
8) H mÝhmoOr Am§J«o 1950, _miJmdH a _Zmoha, AZwdmX- nw. b.
Xoenm§S o
9) Eo{Vhm{gH g§H sU© {Z~§Y, Ì¡_m{gH , df© 7-8 do, B{Vd¥Îm eHo
- ^maV B{Vhmg g§emoYZ _§S i.
10) gm§Jbr, H moëhmnya, nwUo `oWrb {d{dY _hm{dÚmb`mVrb J«W
§ mb`m§Mm
Cn`moJ H aÊ`mV `oB©b.

H ) B§J«Or gmYZo -
1) Apale B. K., History of Marathas Navy & Marchantship,
Sahitya Sankiriti, Mandal 1973.
2) Bombay Gazzetteer, Vol X Ratnagiri, 1980, Vo. XI Kulaba
1983
3) Bendre V. S., Downfall of Angre's Navy Mumbai Itihas
Sanshodhak, Mandal cap. Sr.17.
4) Danvers F. C.- Prtuguese in Indias, London 1766.
5) Duif Grant, Hostory of Maratha's Vol. I, II, Ii
6) Edward Thompson, History of British Rule in India.
7) John Mill Low, Story of British India, History of Indian
Navy Vol-1
8) Mahajan A. S., The influence of sea power upon history,

16
Boston
9) Malgonkar Manohar, Kanhoji Agnre, Maratha Admiral Asia
Pub. House Bombay, London, New Yark 1959.
10) Moraes G. M., Kaddamba Kul, Bombay 1934.
11) Moraes G. M., Kanhoji Agnre's Relations and Portugese
Journal of University, Bombay J. V. B. Mumbai, July 1947.
12) Mookarji R. K., Indian Shipping, London, 1937.
13) Mujumdar B. K. Military System of Ancient, India, Culcutta
1955.
14) Panikar K. M., Geographical Factors, Indian History,
Bombay 1954.
15) Sen Surendranath N., The eary carieer of Kanhoji Angre
& other papers, Culcutta, 1941.
16) Sen Surendranath N., Studies in Indian History.
17) Sen Surendranath N., Half Century of Maratha Navy
Culcutta.
18) Sen Surendranath N., Military systeam of Maratha.
19) Srivastav B. K. Angre's of Koloba in British Record.
20) Sarkar Jadunath, History of Aurangieb Vo. IX, V.

- g§emoYH - - _mJ©Xe©H -
Jm¡V_ kmZXod Yw_mi àm. Sm°. A_a nm§S o
E_. E. (B{V.) ~r. ES² . B{Vhmg {d^mJ
amOm lrnVamd ^Jd§Vamd _hm{dÚmb` lr_Vr H ñVwa~mB© dmbM§X _hm{dÚmb`
Am¢Y, Vm. IQmd {O. gmVmam. gm§Jbr.

17

You might also like