Mét Sè Vên ®Ò CHÑ Yõu CÇN Xö Lý Khi Thùc Hiön C C Cam Kõt Trong Hiöp ®ÞNH TH - NG M I Viöt Nam - Hoa Kú V Tiõn TR×NH Tham Gia Wto Cña Viöt Nam

Bé Th-¬ng m¹i
§Ò tµi khoa häc cÊp Bé

M· sè : 2002 - 78 - 017
B¸o ço tæng hîp
Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn xö lý

Khi thùc hiÖn çc cam kÕt trong
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i viÖt nam - hoa
kú vµ tiÕn tr×nh tham gia wto cña
ViÖt Nam
Hµ Néi, th¸ng 4 - 2004
1
Bé Th-¬ng m¹i
§Ò tµi khoa häc cÊp Bé
M· sè : 2002 - 78 - 017
Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn xö lý

Khi thùc hiÖn çc cam kÕt trong
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i viÖt nam - hoa kú
vµ tiÕn tr×nh tham gia wto cña ViÖt Nam
C¬ quan chñ qu¶n : Bé TH-¬NG M¹I

C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn : ViÖn Nghiªn cøu Th-¬ng m¹i
Chñ nhiÖm §Ò tµi : CN. Vò Huy Hïng
Çc thµnh viªn : - CN. §ç Quang
- CN. NguyÔn Ng©n B×nh
- CN. Lª Minh Ph-¬ng
- TS. Ph¹m ThÕ H-ng
Hµ Néi, th¸ng 4 - 2004
2
Lêi nãi ®Çu
Kiªn tr× ph-¬ng ch©m ®a ph-¬ng hãa, ®a d¹ng hãa çc quan hÖ quèc tÕ,
ph¸t huy néi lùc, tËn dông nguån lùc bªn ngoµi víi m«i tr-êng hßa b×nh, æn
®Þnh, viÖc héi nhËp ®· ®-îc khëi ®éng vµ thµnh c«ng b-íc ®Çu. KÕ thõa vµ
ph¸t huy thµnh qu¶ ®ã, ngµy 27/1/2001 NghÞ quyÕt 07 khãa IX cña Bé ChÝnh
trÞ vÒ chñ ®éng Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ra ®êi vµ tiÕp ®ã ChÝnh phñ cã
Ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng 10 ®iÓm thùc hiÖn NghÞ quyÕt quan träng nµy, v¹ch
ra ®Þnh h-íng râ víi çc b-íc ®i bµi b¶n, phèi hîp ®ång bé t¹o nªn lé tr×nh
héi nhËp chuyÓn biÕn râ nÐt c¶ vÒ bÒ réng vµ bÒ s©u, chuyÓn dÇn sang thÕ chñ
®éng næi bËt lµ viÖc ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO)
víi môc tiªu gia nhËp vµo kho¶ng th¸ng 7/2005, tham gia häat ®éng trong çc
tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, ký kÕt vµ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam -
Hoa Kú.
Th¸ng 7/2000 HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú (gäi t¾t lµ
BTA) ®· ®¹t ®-îc sù nhÊt trÝ, ngµy 13/7/2000 ®· ®-îc ký kÕt vµ chÝnh thøc cã
hiÖu lùc ngµy 28/11/2001. §©y lµ mét HiÖp ®Þnh mang tÝnh tæng thÓ vµ bao
qu¸t nhÊt tõ tr-íc tíi nay mµ ViÖt Nam tham gia ký kÕt ®Ò cËp ®Õn çc vÊn ®Ò
vÒ th-¬ng m¹i hµng hãa, th-¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t- vµ së h÷u trÝ tuÖ.
HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc ®·
®-îc më ra, kim ng¹ch th-¬ng m¹i hai chiÒu t¨ng lªn nhanh chãng. Kim
ng¹ch xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n-íc n¨m 2002 ®· t¨ng tíi 95% so víi 2001,
®¹t gÇn 3 tû USD vµ n¨m 2003 ®¹t xÊp xØ 5,9 tû USD, trong ®ã kim ng¹ch
xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng chñ lùc t¨ng m¹nh nh- : dÖt may ®¹t 2,3 tû USD
(chiÕm gÇn 60% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang Hoa Kú), thñy h¶i s¶n ®¹t 609
triÖu USD, giÇy dÐp ®¹t 276 triÖu USD, n«ng l©m s¶n vµ thùc phÈm chÕ biÕn
®¹t h¬n 207 triÖu USD, cßn çc lo¹i hµng hãa kh¸c nh- dÇu khÝ, ®å gç gia
dông ®Òu ®¹t kim ng¹ch kho¶ng 100 triÖu USD… NhËp khÈu cña Hoa Kú vµo
ViÖt Nam còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ, n¨m 2003, Hoa Kú xuÊt khÈu sang ViÖt Nam
tæng céng h¬n 1,3 tû USD trong khi con sè cña c¶ n¨m ngo¸i lµ 580 triÖu USD
(theo sè liÖu thèng kª cña Hoa Kú).
Môc tiªu cña §Ò tµi lµ :
- Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn xö lý cña ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt
Nam ®èi víi viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú theo lé
tr×nh ®· cam kÕt vµ tiÕn tr×nh tham gia WTO cña ViÖt Nam;
- §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh x©y dùng çc chÝnh s¸ch vµ
®µm ph¸n çc HiÖp ®Þnh cña WTO nh»m x©y dùng lé tr×nh hîp lý ®Èy
nhanh tiÕn tr×nh tham gia WTO cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi;
- §Ò xuÊt nh÷ng chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn HiÖp
®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú theo lé tr×nh ®· cam kÕt.
B»ng çc ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu nh- thèng kª, ph©n tÝch, xö lý, tæng
hîp çc th«ng tin, sè liÖu, th«ng qua viÖc nghiªn cøu çc cam kÕt cña hai n-íc
3
trong BTA, çc cam kÕt cña ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO, çc chÝnh
s¸ch, kim ng¹ch, mét sè mÆt hµng chñ yÕu xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam víi çc
n-íc vµ khu vùc thÞ tr-êng, qua tham kh¶o kinh nghiÖm cña mét sè n-íc vµ qua
kh¶o s¸t t×nh h×nh thùc hiÖn BTA cña mét sè çc doanh nghiÖp trong lÜnh vùc
th-¬ng m¹i hµng hãa vµ th-¬ng m¹i dÞch vô, Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi ®· hoµn thµnh
B¸o ço Tæng hîp §Ò tµi : Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn xö lý khi thùc hiÖn HiÖp
®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt
Nam víi néi dung nghiªn cøu ®-îc kÕt cÊu thµnh 3 phÇn chÝnh nh- sau :
Ch-¬ng I : Kh¸i qu¸t viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt trong BTA vµ tiÕn
tr×nh tham gia WTO cña ViÖt Nam
Ch-¬ng II : Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ChÝnh phñ vµ doanh
nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn BAT vµ tiÕp
tôc qu¸ tr×nh tham gia WTO.
Ch-¬ng III : KiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cña ViÖt Nam nh»m
thùc hiÖn HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ ®Èy
nhanh tiÕn tr×nh tham gia WTO.
Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ lùc l-îng nghiªn cøu, ®Ò tµi chØ tËp trung
nghiªn cøu viÖc thùc hiÖn çc quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Mü
vµ çc hiÖp ®Þnh cña WTO vÒ th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th-¬ng m¹i dÞch vô.
Çc lÜnh vùc kh¸c chØ ®Ò cËp ë møc ®é kh¸i l-îc mang tÝnh chÊt ®Ó tham
kh¶o. Qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi çc n-íc vµ
quèc tÕ lµ l©u dµi, ®ång thêi çc chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam lu«n cã
nh÷ng thay ®æi cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cô thÓ. ChÝnh v× vËy
khi ®¸nh gi¸ vÒ chÝnh s¸ch vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i hµng ho¸ cña
ViÖt Nam víi çc n-íc vµ quèc tÕ, ®Ò tµi chØ tËp trung vµo çc chÝnh s¸ch vµ
kÕt qu¶ ho¹t ®éng th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam víi çc n-íc vµ quèc tÕ trong
thêi gian 5 - 10 n¨m trë l¹i ®©y.
Ban chñ nhiÖm §Ò tµi xin ch©n thµnh c¶m ¬n Vô KÕ häach - Thèng kª,
Vô ¢u - Mü, Vô ChÝnh s¸ch Th-¬ng m¹i §a biªn, Uû ban quèc gia vÒ Hîp
t¸c kinh tÕ quèc tÕ vµ ViÖn Nghiªn cøu Th-¬ng m¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho
chóng t«i hoµn thµnh viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy.
Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi
4
Ch-¬ng I
Kh¸I qu¸t viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt trong hiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹i viÖt nam - hoa kú vµ tiÕn tr×nh tham gia
wto cña viÖt nam
I. Kh¸i qu¸t viÖc ViÖt Nam gia nhËp çc tæ chøc kinh tÕ
quèc tÕ vµ ký kÕt hiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
1. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña viÖc ViÖt Nam gia nhËp çc tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ vµ ký kÕt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
1.1. Xu h-íng héi nhËp cña kinh tÕ thÕ giíi :
Trong nöa cuèi thÕ kû 20 vµ ®Æc biÖt trong thËp kû 90, toµn cÇu ho¸
kinh tÕ ®· trë thµnh vÊn ®Ò thêi sù trªn toµn thÕ giíi vµ d-îc thÓ hiÖn ë çc
mÆt th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ tµi chÝnh. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ giai ®o¹n ph¸t
triÓn míi cña cña qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ, sù tù do di chuyÓn
çc nguån hµng ho¸, tµi chÝnh, lao ®éng gi÷a çc vïng l·nh thæ, çc quèc gia
®Ó tiÕn ®Õn h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng thèng nhÊt toµn thÕ giíi. §Æc
®iÓm râ nhÊt cña viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ giíi lµ xu thÕ tËp ®oµn ho¸ khu
vùc. Trªn thÕ giíi hiÖn nay ®· h×nh thµnh nhiÒu tæ chøc, khèi kinh tÕ trong
khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi nh- : Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO), khèi
çc n-íc G7, HiÖp héi çc quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN), Liªn minh Ch©u
¢u (EU), Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü (NAFTA)...
Qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ kinh tÕ thÕ giíi kh«ng ngõng ®-îc t¨ng c-êng vµ
më réng, víi néi dung ngµy cµng s©u s¾c. Çc n-íc ngµy cµng dùa vµo nhau
nhiÒu h¬n, th©m nhËp vµo nhau ngµy cµng s©u s¾c h¬n.
Theo dù b¸o cña nhiÒu nhµ kinh tÕ trªn thÕ giíi, tõ nay ®Õn gi÷a thÕ kû
21, thÕ giíi sÏ h×nh thµnh 3 vßng trßn kinh tÕ lín. §ã lµ vßng trßn kinh tÕ
Ch©u ¢u mµ trung t©m lµ Liªn minh Ch©u ¢u; Vßng trßn kinh tÕ Ch©u Mü mµ
trung t©m lµ Hoa Kú; vµ vßng trßn kinh tÕ Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D-¬ng ®i ®Çu
lµ NhËt B¶n. Ba vßng trßn kinh tÕ nµy cã t¸c dông quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn
kinh tÕ thÕ giíi trong t-¬ng lai. Tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn mËu dÞch
quèc tÕ; tù do ho¸ th-¬ng m¹i lµ xu thÕ tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ
thÞ tr-êng, ®ång thêi nã thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn mËu dÞch quèc tÕ.
Héi nhËp cßn trë thµnh xu thÕ tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ
thÕ giíi vÒ sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ ®· kh¼ng ®Þnh hiÖu qu¶ cña nã.
Kinh tÕ cña çc quèc gia trªn thÕ giíi hiÖn nay ®Òu cã sù liªn kÕt chÆt chÏ víi
nhau nhê nh÷ng ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ, nhê cã çc dßng tµi chÝnh di
chuyÓn hÕt søc n¨ng ®éng gi÷a çc n-íc vµ dßng ®Çu t- ra n-íc ngoµi ®· t×m
®Õn kh¾p mäi n¬i trªn thÕ giíi ®Ó t×m lîi nhuËn.
Lùc l-îng s¶n xuÊt trªn ph¹m vi thÕ giíi ®· ®¹t ®Õn quy m« ph¸t triÓn
hÕt søc to lín d-íi t¸c ®éng cña çch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ. Sù ph©n
5
c«ng lao ®éng quèc tÕ ®· ®¹t ®Õn tr×nh ®é rÊt cao vµ s©u s¾c. Ngµy nay nhiÒu
lo¹i s¶n phÈm hµng ho¸ ®-îc tæ chøc s¶n xuÊt ë nhiÒu n-íc kh¸c nhau trong
mét thÓ liªn hoµn kh¾p thÕ giíi. Do vËy, s¶n xuÊt vµ trao ®æi hµng ho¸ còng
ph¸t triÓn, ®iÒu ®ã tÊt yÕu ®ßi hái sù më réng thÞ tr-êng v-ît ra khái ph¹m vi
quèc gia vµ th©m nhËp ngµy cµng s©u víi quy m« lín vµo ph¹m vi quèc tÕ.
HiÖn nay, kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®-îc dù b¸o sÏ cã nh÷ng thay ®æi
lín theo xu thÕ tù do ho¸ nÒn th-¬ng m¹i thÕ giíi, nhÊt thÓ ho¸ nhiÒu nÒn kinh tÕ
thµnh çc khu vùc, khèi kinh tÕ chung. Tù do ho¸ th-¬ng m¹i toµn cÇu sÏ ®i ®«i
víi xu h-íng b¶o vÖ lîi Ých quèc gia, hîp t¸c ®i ®«i víi c¹nh tranh lµ néi dung
xuyªn suèt trong çc quan hÖ kinh tÕ song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng gi÷a çc n-íc.
Bªn c¹nh ®ã, quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ ngµy cµng ®i vµo
chiÒu s©u, võa lµm t¨ng kh¶ n¨ng vµ c¬ héi t¨ng tr-ëng kinh tÕ cho mçi n-íc vµ
cho toµn bé nÒn kinh tÕ thÕ giíi, ®ång thêi còng lµm t¨ng sù phô thuéc lÉn nhau
gi÷a nÒn kinh tÕ çc n-íc vµ çc khu vùc, çc vïng kh¸c nhau.
Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) ra ®êi lµ mét dÊu mèc rÊt quan träng
trong lÞch sö th-¬ng m¹i quèc tÕ. WTO võa ®¹i diÖn cho mét xu h-íng ph¸t triÓn
mµ theo ®ã nÒn kinh tÕ mçi n-íc trªn thÕ giíi ngµy cµng phô thuéc vµo çc nÒn
kinh tÕ vµ çc thÞ tr-êng kh¸c. Xu h-íng ®ã t¹o nªn mét b-íc ph¸t triÓn míi cña
tÝnh phô thuéc lÉn nhau trong mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ngµy nay. Sù ra ®êi
cña WTO, hÖ thèng th-¬ng m¹i ®a biªn kh«ng cßn giíi h¹n ë nh÷ng ®Þnh chÕ vµ
thÓ chÕ chi phèi th-¬ng m¹i hµng ho¸ mµ ®· vµ ®ang tiÕp tôc ®-îc më réng
nhanh chãng sang nhiÒu lÜnh vùc kh¸c.
1.2. Nhu cÇu héi nhËp kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng:
Héi nhËp ®· trë thµnh xu thÕ chñ ®¹o trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ thÕ
giíi, kh«ng thÓ mét quèc gia nµo cã thÓ ®øng ngoµi cuéc mµ l¹i ph¸t triÓn. NhËn
râ lîi Ých cña viÖc thùc hiÖn chiÕn l-îc kinh tÕ më vµ tù do th-¬ng m¹i trong t×nh
h×nh quèc tÕ cã nhiÒu thay ®æi vµ nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong n-íc, §¶ng ta
®· kÞp thêi ®Ò ra ®-êng lèi chñ tr-¬ng “®æi míi”, “më cöa, hßa nhËp”.
Bé ChÝnh trÞ ®· ban hµnh NghÞ quyÕt sè 07/NQ-TW ngµy 27/11/2001 vÒ
héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. NghÞ quyÕt nhÊn m¹nh môc tiªu cña héi nhËp quèc tÕ
nh»m më réng thÞ tr-êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó
®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
Tr-íc m¾t lµ thùc hiÖn th¾ng lîi nh÷ng nhiÖm vô nªu ra trong chiÕn l-îc ph¸t
triÓn kinh tÕ - x· héi n¨m 2001 - 2010 vµ KÕ ho¹ch 5 n¨m 2001 - 2005. §Ó thùc
hiÖn môc tiªu trªn, NghÞ quyÕt ®· ®-a ra 9 nhiÖm vô chñ yÕu :
- Tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch trong c¶ n-íc vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ;
- X©y dùng chiÕn l-îc tæng thÓ vÒ héi nhËp víi mét lé tr×nh cô thÓ,
trong ®ã ®Æc biÖt quan t©m b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn cña çc ngµnh dÞch
vô nh- tµi chÝnh, ng©n hµng, viÔn th«ng;
6
- Ph©n lo¹i, ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña tõng s¶n phÈm, tõng
doanh nghiÖp, tõng ®Þa ph-¬ng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ t¨ng
c-êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh;
- T¹o m«i tr-êng kinh doanh th«ng tho¸ng, ®Æc biÖt chó träng ®æi míi
vµ cñng cè hÖ thèng tµi chÝnh, ng©n hµng;
- Chó träng ®µo t¹o ®éi ngò çn bé qu¶n lý vµ kinh doanh hiÓu biÕt
s©u vÒ luËt ph¸p quèc tÕ vµ nghiÖp vô chuyªn m«n;
- Tham gia réng r·i víi çc tæ chøc quèc tÕ;
- X©y dùng lé tr×nh còng nh- trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, nh»m lµm cho
héi nhËp kh«ng ¶nh h-ëng tiªu cùc tíi nhiÖm vô b¶o vÖ an ninh
quèc gia;
- TÝch cùc tiÕn hµnh ®µm ph¸n ®Ó gia nhËp WTO theo çc ph-¬ng ¸n
vµ lé tr×nh hîp lý;
- KiÖn toµn uû ban Quèc gia vÒ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ gióp Thñ
t-íng ChÝnh phñ tæ chøc, chØ ®¹o çc ho¹t ®éng vÒ héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ.
§¹i héi §¶ng lÇn thø 7 (1991) ®· kh¼ng ®Þnh chñ tr-¬ng héi nhËp quèc tÕ
cña n-íc ta trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ ®· thay ®æi lµ “®a ph-¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸
quan hÖ quèc tÕ”. NghÞ quyÕt ®¹i héi §¶ng lÇn thø 8 (1996) ®· quyÕt ®Þnh “®Èy
nhanh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi”, NghÞ quyÕt ®· ®Æt ra
nhiÖm vô “tiÕp tôc x©y dùng hÖ thèng ph¸p luËt phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr-êng
®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa” trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ tham gia s©u réng vµo
th-¬ng m¹i quèc tÕ. NhiÖm vô nµy ®Æt trong bèi c¶nh thùc tiÔn ®· ®-îc cô thÓ
ho¸ thµnh môc tiªu hoµn thiÖn hÖ thèng vµ khu«n khæ ph¸p lý, phï hîp víi
nguyªn t¾c, chÕ ®Þnh c¬ b¶n cña WTO - Tæ chøc kinh tÕ mang tÝnh toµn cÇu, toµn
diÖn, ®iÒu chØnh quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a çc quèc gia. §¹i héi §¶ng lÇn
thø 9 (th¸ng 5/2001) mét lÇn n÷a l¹i tiÕp tôc kh¼ng ®Þnh ®-êng lèi héi nhËp vµ
ph¸t triÓn kinh tÕ phï hîp xu thÕ toµn cÇu ho¸ cña ViÖt Nam.
Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 37/Q§-TTg vÒ Ch-¬ng
tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn NghÞ quyÕt cña Bé chÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc
tÕ. Ch-¬ng tr×nh bao gåm 10 néi dung lín, nh-ng næi bËt lµ : X©y dùng, söa
®æi, bæ sung ph¸p luËt, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i: Bé T- ph¸p chñ
tr×, phèi hîp víi çc bé, ngµnh liªn quan, UBND çc tØnh, thµnh phè trùc thuéc
Trung -¬ng vµ çc c¬ quan liªn quan cña Quèc héi vµ ChÝnh phñ rµ so¸t l¹i hÖ
thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vµ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hiÖn hµnh ®Ó x©y dùng, söa ®æi
vµ ban hµnh míi çc v¨n b¶n cho phï hîp víi chñ tr-¬ng cña §¶ng vÒ héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ trong thêi kú míi. Çc néi dung chÝnh cña viÖc rµ so¸t nh- sau:
tiÕn hµnh b-íc ®Çu viÖc rµ so¸t, ®èi chiÕu çc quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt
ViÖt Nam ®Ò kiÕn nghÞ vÒ viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt cho s¸t hîp víi
çc ®Þnh chÕ cña WTO vµ çc cam kÕt quèc tÕ.
7
C¨n cø vµo kÕt qu¶ cña viÖc rµ so¸t, tr×nh ChÝnh phñ kiÕn nghÞ víi Quèc
héi ®-a néi dung vÒ x©y dùng míi çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt phï hîp
víi çc ®Þnh chÕ cña WTO vµ çc tæ chøc kinh tÕ - th-¬ng m¹i quèc tÕ mµ
ViÖt Nam tham gia; söa ®æi, bæ sung vµ ®iÒu chØnh hoÆc b·i bá çc v¨n b¶n
quy ph¹m ph¸p luËt, c¬ chÕ chÝnh s¸ch kh«ng phï hîp víi çc cam kÕt quèc tÕ
mµ ViÖt Nam ®·, ®ang vµ sÏ tháa thuËn vµo Ch-¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt
n¨m 2002 - 2003 vµ cho c¶ nhiÖm kú Quèc héi 2002 - 2006.
Bé T- ph¸p ®· phèi hîp víi çc Bé, Ngµnh liªn quan tiÕn hµnh nghiªn
cøu, ®Ò xuÊt viÖc ký kÕt, phª duyÖt, phª chuÈn hoÆc gia nhËp çc ®iÒu -íc
quèc tÕ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng héi nhËp ®ång thêi x©y dùng çc v¨n b¶n
ph¸p quy míi, biÖn ph¸p kü thuËt míi phï hîp th«ng lÖ quèc tÕ vµ çc quy
®Þnh cña WTO ®Ó b¶o vÖ hîp lý s¶n xuÊt trong n-íc.
H-íng hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Õn nh÷ng chuÈn mùc c«ng khai vµ minh
b¹ch, n©ng cao tÝnh ph¸p lý cña çc ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-, më réng
quyÒn kinh doanh th-¬ng m¹i vµ sù b×nh ®¼ng h¬n cho çc thµnh phÇn kinh tÕ,
®-a ra çc ®iÒu kiÖn -u ®·i nh»m khuyÕn khÝch h¬n n÷a ho¹t ®éng ®Çu t- vµ
xuÊt khÈu, n©ng cao hiÖu qu¶ bé m¸y hµnh chÝnh, h«i nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®·
trë thµnh mét chñ ®Ò chÝnh trong hÖ thèng chÝnh trÞ kinh tÕ - x· héi. Hµng lo¹t
çc v¨n b¶n ph¸p lý ®-îc ban hµnh, bæ sung, söa ®æi ®Õn nay ®· ®¸nh dÊu
nh÷ng mèc thay ®æi quan träng trong tiÕn tr×nh c¶i çch chÝnh s¸ch kinh tÕ
th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam, kh¾c phôc dÇn nh÷ng bÊt cËp, t¨ng tÝnh t-¬ng ®ång
víi çc chuÈn chung theo tinh thÇn cña nguyªn t¾c WTO vÒ c¶ th-¬ng m¹i
hµng ho¸ vµ th-¬ng m¹i dÞch vô.
Th¸ng 9/1995 ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao trë
l¹i vµ çc häat ®éng kinh tÕ còng ®-îc thóc ®Èy m¹nh mÏ h¬n. Quan hÖ víi
Hoa Kú ®-îc thiÕt lËp còng lµ ®Ó ®¶m b¶o thiÖn chÝ cña ViÖt Nam muèn x©y
dùng mét nÒn kinh tÕ trªn c¬ së mét luËt ch¬i b×nh ®¼ng gi÷a çc n-íc, lµ cam
kÕt t«n träng thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña mét chñ thÓ ®Çy ®ñ cña luËt
quèc tÕ, hîp t¸c chÆt chÏ víi çc ®Þnh chÕ tµi chÝnh quèc tÕ quan träng nh-
Ng©n hµng thÕ giíi (WB), Quü tiÒn tÖ quèc tÕ (IMF)… ®ång thêi c¶i thiÖn
h×nh ¶nh mét ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ, mong muèn thu hót ®-îc nhiÒu
sù gióp ®ì quèc tÕ vµ mong muèn më réng mäi hîp t¸c víi çc quèc gia trªn
nhiªu lÜnh vùc.
Bëi nhiÒu nh÷ng lý do c¶ vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ ViÖt Nam vµ Hoa Kú
thÊy râ viÖc thóc ®Èy quan hÖ c¶ vÒ ngo¹i giao vµ kinh tÕ lµ thùc sù cÇn thiÕt
nªn hai bªn ®· gÆp nhau vµ tháa thuËn sÏ tËp trung ®Èy m¹nh quan hÖ th-¬ng
m¹i, khëi ®Çu b»ng çc ho¹t ®éng ®µm ph¸n cho mét HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i
vµo th¸ng 10 - 1995 gi÷a Bé tr-ëng Bé Ngo¹i giao ViÖt Nam víi §¹i diÖn
Th-¬ng m¹i Hoa Kú.
Th¸ng 4/1998 ViÖt Nam vµ Hoa Kú tiÕn hµnh çc vßng ®µm ph¸n tiÕp
theo vÒ HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc vµ sau 9 phiªn ®µm ph¸n chÝnh
thøc, mét HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng víi Hoa Kú ®-îc ký vµo ngµy
13/7/2000 vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc vµo n¨m 2001. §©y lµ b¶n HiÖp ®Þnh
8
th-¬ng m¹i song ph-¬ng toµn diÖn ®-îc x©y dùng theo kh¸i niÖm th-¬ng m¹i
míi dùa trªn çc nguyªn t¾c cña WTO, bao gåm c¶ th-¬ng m¹i hµng ho¸,
th-¬ng m¹i dÞch vô vµ së h÷u trÝ tuÖ.
2. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ thùc hiÖn çc cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng
m¹i ViÖt Nam Hoa Kú (BTA).
2.1. Nh÷ng c¬ héi cña viÖc ViÖt Nam gia nhËp çc tæ chøc kinh tÕ
quèc tÕ vµ thùc hiÖn çc cam kÕt trong BTA :
Ngay tõ khi míi thµnh lËp, môc tiªu ban ®Çu cña GATT lµ gi¶i tho¸t çc
n-íc ra khái t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö nghiªm träng trong çc quan hÖ kinh tÕ
th-¬ng m¹i. Trong c¬ chÕ vËn hµnh cña WTO, ®iÒu kho¶n 1 vÒ chÕ ®é ®·i ngé tèi
huÖ quèc (MFN) quy ®Þnh çc bªn tham gia ký kÕt hiÖp ®Þnh ph¶i dµnh cho nhau
nh÷ng ®èi xö kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n nh÷ng -u ®·i mµ m×nh dµnh cho çc
n-íc thø ba kh¸c, b×nh ®¼ng c¹nh tranh, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong th-¬ng m¹i.
§ång thêi çc n-íc còng cam kÕt dµnh cho nhau ®èi xö quèc gia (NT), kh«ng
ph©n biÖt hµng ho¸, dÞch vô nhËp khÈu vµ hµng ho¸, dÞch vô s¶n xuÊt trong n-íc.
Tham gia vµo WTO ngoµi viÖc tranh thñ ®-îc lîi thÕ tËp thÓ cña c¶ khèi ®Ó n©ng
cao vai trß vµ søc c¹nh tranh cña ViÖt Nam trong quan hÖ víi çc c-êng quèc, mµ
cßn sö dông c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp ®a biªn ®Ó h¹n chÕ sù chÌn Ðp cña çc
n-íc lín trong quan hÖ song ph-¬ng. Sö dông WTO nh- mét toµ ¸n quèc tÕ ®Ó
gi¶i quyÕt nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ çc tranh chÊp th-¬ng m¹i víi çc n-íc
thµnh viªn. ViÖt Nam gia nhËp WTO sÏ ®-îc “H-ëng nh÷ng -u ®·i th-¬ng m¹i vµ
cã ®iÒu kiÖn më réng thÞ tr-êng”. Nh×n chung WTO vµ BTA ®Òu cã môc tiªu gi¶i
quyÕt vÊn ®Ò sèng cßn cña th-¬ng m¹i, ®ã lµ vÊn ®Ò thÞ tr-êng, thùc hiÖn tù do
ho¸, thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-. Môc tiªu nµy sÏ ®¹t ®-îc th«ng qua viÖc
gi¶m dÇn tõng b-íc ®i tíi triÖt tiªu hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan, ®ång thêi
hîp t¸c khoa häc kü thuËt nh»m hç trî nhau ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ më réng thÞ
tr-êng. Héi nhËp sÏ ®em l¹i cho ViÖt Nam çc c¬ héi sau :
a. Cã ®iÒu kiÖn ®Ó øng dông khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i..
ViÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ tham gia
WTO ngoµi çc qui chÕ tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia mµ qua ®ã ViÖt Nam
cã nh÷ng c¬ héi ®Èy m¹nh ph¸t triÓn kinh tÕ trong n-íc th«ng qua ®Çu t-, ViÖt
Nam cßn cã c¬ héi ®-îc h-ëng møc thuÕ quan thÊp cña çc n-íc ®ång thêi
tranh thñ nh÷ng -u ®·i vÒ th-¬ng m¹i, ®Çu t- vµ çc lÜnh vùc kh¸c mµ çc
n-íc thµnh viªn cña tæ chøc nµy dµnh cho nhau. WTO dµnh nh÷ng -u ®·i
riªng vÒ miÔn trõ, ©n h¹n trong viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô cho çc n-íc ®ang
ph¸t triÓn, chËm ph¸t triÓn vµ çc n-íc ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi (cã møc
thu nhËp d-íi 1.000 USD/ng-êi)
ë ViÖt Nam hiÖn nay, ®Çu t- n-íc ngoµi lµ mét nguån vèn v« cïng
quan träng, bæ sung cho nguån vèn trong n-íc, ®-a ®Õn nh÷ng thµnh tùu kinh
tÕ to lín. Theo HiÖp ®Þnh vÒ çc biÖn ph¸p ®Çu t- liªn quan ®Õn th-¬ng m¹i
(TRIMs) ®iÒu chØnh lÜnh vùc ®Çu t- n-íc ngoµi, çc n-íc thµnh viªn WTO sÏ
9
ph¶i lo¹i bá mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Çu t- tr¸i víi TRIMs. §Ó gia nhËp WTO,
ViÖt Nam ®· x©y dùng Ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh TRIMs
nh»m tõng b-íc lo¹i bá nh÷ng h¹n chÕ kh«ng hîp lý, m«i tr-êng ®Çu t- sÏ trë
nªn hÊp dÉn h¬n vµ ch¾c ch¾n sÏ thu hót ®-îc nhiÒu nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi.
Mét yÕu tè cã t¸c ®éng tÝch cùc trong thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi lµ
Nguyªn t¾c minh b¹ch ho¸ vµ tÝnh dù b¸o cña çc quy ®Þnh, chÝnh s¸ch, thÓ
chÕ th-¬ng m¹i. Nhê vËy çc nhµ ®Çu t- sÏ yªn t©m h¬n khi tiÕn hµnh ®Çu t-.
H¬n n÷a cã thÞ tr-êng tiªu thô réng lín th× çc nhµ ®Çu t- míi yªn t©m ®Çu t-
vµo ViÖt Nam.
Tham gia vµo WTO, chóng ta sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó tiÕp cËn víi nÒn
khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i cña çc n-íc c«ng nghÖ nguån, nh÷ng thµnh tùu
cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®-îc chuyÓn giao nhanh chãng, øng dông réng
r·i, qua ®ã çc n-íc ®i sau trong ®ã cã ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn víi
chóng ®Ó ph¸t triÓn. Ch¾c ch¾n sÏ cã nhiÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ lín cã
tiÒm lùc tµi chÝnh vµ c«ng nghÖ cao tõ çc n-íc ®Çu t- vµo ViÖt Nam, nh÷ng
c«ng ty nµy gãp phÇn ®µo t¹o ®éi ngò çn bé qu¶n lý kinh doanh vµ c«ng
nh©n kü thuËt lµnh nghÒ, cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp thu khoa häc kü thuËt vµ kinh
nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn.
ViÖc ký kÕt BTA sÏ thu hót ®-îc sù quan t©m cña toµn thÕ giíi vµ hiÖp
®Þnh nµy sÏ ®-îc coi lµ cam kÕt héi nhËp kinh tÕ cña ViÖt Nam. ViÖt Nam sÏ
giµnh ®-îc nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn víi nguån tµi chÝnh, ph-¬ng thøc qu¶n lý
hiÖn ®¹i, th«ng tin thÞ tr-êng vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn, BTA sÏ gióp t¹o mét s©n
ch¬i c«ng b»ng cho tÊt c¶ çc doanh nghiÖp. BTA sÏ më ra c¬ héi cho tÊt c¶
çc doanh nghiÖp cã thÓ tËn dông thÞ tr-êng ASEAN réng lín. §Çu t- n-íc
ngoµi vµ sù c¶i thiÖn vÒ b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ ®-îc t¨ng c-êng sÏ
khuyÕn khÝch çc nhµ ®Çu t- ®-a c«ng nghÖ míi vµo ViÖt Nam.
H¬n n÷a, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ViÖt Nam sÏ cã ®-îc nh÷ng kinh
nghiÖm phong phó cña çc n-íc ®i tr-íc. Qu¸ tr×nh héi nhËp ASEAN ®· gióp
ViÖt Nam cã thªm nh÷ng kinh nghiÖm qu¶n lý quý b¸u trong mét sè lÜnh vùc
cña mét sè n-íc nh- : lÜnh vùc quan hÖ mËu dÞch cña Singapore vµ Malaixia;
n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n cña Th¸i Lan, Philippin; tæ
chøc thÞ tr-êng vèn cña Singapore; chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu kho¸ng s¶n cña
Malaixia, In®onexia; quan hÖ tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông, th-¬ng m¹i quèc tÕ
vµ çc kinh nghiÖm qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«, vi m« kh¸c...
b. N©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n nh»m n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng.
ViÖc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ký kÕt BTA ®· më ®-êng cho
çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi vµo ®Çu t- s¶n xuÊt kinh doanh t¹i ViÖt Nam, ng-êi
ViÖt Nam ®-îc tham gia vµo çc ch-¬ng tr×nh dù ¸n cña n-íc ngoµi. Do ®ã,
ng-êi lao ®éng ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é, kû luËt, n©ng cao
tay nghÒ, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng. H¬n n÷a trong m«i tr-êng c¹nh tranh ®Ó
t×m kiÕm viÖc lµm trong ®iÒu kiÖn héi nhËp thÕ giíi, nh÷ng ng-êi lao ®éng
ViÖt Nam còng buéc ph¶i t×m tßi häc hái v-¬n lªn, ®Ó cã ®ñ tiªu chuÈn, tr×nh
10
®é, lµm viÖc trong çc doanh nghiÖp n-íc ngoµi, víi thu nhËp cao h¬n, phï
hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. ViÖc më mang giao l-u gi¸o dôc ®µo t¹o
víi n-íc ngoµi, t¹o ®iÒu kiÖn cho sinh viªn ViÖt Nam ra n-íc ngoµi häc tËp,
ng-êi lao ®éng ViÖt Nam trong çc c«ng ty liªn doanh víi n-íc ngoµi ®-îc cö
ra n-íc ngoµi häc tËp n©ng cao tay nghÒ, gi¸o viªn vµ çc chuyªn gia n-íc
ngoµi vµo gi¶ng d¹y ë ViÖt Nam.
c. N©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý cho çn bé qu¶n lý doanh nghiÖp vµ çc
quan chøc chÝnh phñ.
Héi nhËp quèc tÕ chÝnh lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam tham gia vµo nh÷ng luËt
ch¬i quèc tÕ, cã quyÒn ®Êu tranh, th-¬ng thuyÕt, ph¸t biÓu çc vÊn ®Ò ®Ó b¶o
vÖ lîi Ých quèc gia, n¾m b¾t çc xu h-íng quèc tÕ còng nh- sù ®iÒu chØnh
chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i cña çc n-íc kh¸c tõ ®ã ®Þnh ®-îc h-íng ®iÒu
chØnh võa phï hîp víi tiÕn tr×nh chung võa khai th¸c triÖt ®Ó nh÷ng c¬ héi cã
lîi nhÊt cho m×nh.
Víi nh÷ng cam kÕt thay ®æi trong ngµnh ng©n hµng, mét hÖ thèng tµi
chÝnh lµnh m¹nh vµ hiÖu qu¶, sÏ chuyÓn çc kho¶n tiÕt kiÖm ®Õn nh÷ng môc
®Ých sinh l·i nhiÒu nhÊt. Víi viÖc më tµi kho¶n ç nh©n t¹i ng©n hµng, tiÕt
kiÖm trong n-íc t¨ng lªn vµ viÖc vay vèn sÏ dÔ dµng h¬n vµ víi møc l·i suÊt
thÊp h¬n. C«ng t¸c kÕ to¸n còng sÏ ®-îc ®ång nhÊt vµ chuÈn hãa.
Tù do hãa th-¬ng m¹i ®-îc thùc hiÖn, çc doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ
cã c¬ héi ph¸t triÓn trong mét m«i tr-êng b×nh ®¼ng. Sù c¹nh tranh gay g¾t
gi÷a çc doanh nghiÖp nµy sÏ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm, gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm
hµng hãa vµ dÞch vô ®ång thêi còng lµm phong phó thªm cho çc chñng lo¹i
hµng ho¸ trªn thÞ tr-êng.
Çc ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ c¶ nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp míi cña
ViÖt Nam sÏ cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn ®¸ng kÓ ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ
tr-êng Hoa Kú vµ mét sè çc thÞ tr-êng kh¸c trªn thÕ giíi, ®ång thêi cã çc t¸c
®éng tÝch cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh- khuyÕn khÝch c¹nh tranh vµ çc
c¶i çch trong n-íc th«ng qua viÖc gi¶m chi phÝ vµ khuyÕn khÝch hiÖn ®¹i hãa.
Trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp : BTA sÏ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp
vµ t¨ng thu nhËp nghÒ n«ng nh- viÖc h¹ thÊp møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi nguyªn
liÖu s¶n xuÊt thøc ¨n gia sóc, sÏ gióp t¨ng c-êng s¶n xuÊt vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n
phÈm, qua ®ã t¨ng søc c¹nh tranh cho hµng ho¸ n«ng s¶n trªn thÞ tr-êng quèc tÕ.
C¶i çch luËt ph¸p vµ çc quy ®Þnh sÏ râ rµng h¬n, tinh gi¶n çc thñ tôc
trong viÖc phª chuÈn vµ cÊp phÐp sÏ gi¶m bít n¹n quan liªu vµ tham nhòng.
Çn bé c«ng nh©n viªn nhµ n-íc sÏ ®-îc tr¶ l-¬ng cao vµ cã ®iÒu kiÖn ®-îc
trang bÞ kiÕn thøc tèt h¬n.
d. Cã c¬ héi ®Ó ®-îc ®µo t¹o vÒ nghiÖp vô vµ ngo¹i ng÷.
Khi tham gia héi nhËp, nhu cÇu ®Çu tiªn ®èi víi çc doanh nghiÖp lµ
ph¶i biÕt ngo¹i ng÷ ®Ó thuËn tiÖn trong viÖc giao dÞch. YÕu tè nµy ®· thóc ®Èy
m¹nh mÏ nhu cÇu häc tËp ngo¹i ng÷ cña çc çn bé doanh nghiÖp kÓ c¶ çc
11
çn bé qu¶n lý vµ ng-êi lao ®éng. H¬n n÷a chÝnh qu¸ tr×nh giao dÞch víi n-íc
ngoµi vµ viÖc çc doanh nghiÖp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam ®Çu t- s¶n xuÊt kinh
doanh t¹o ra m«i tr-êng thuËn lîi cho ng-êi ViÖt Nam n©ng cao tr×nh ®é
ngo¹i ng÷ cña m×nh.
§èi víi çc nhµ qu¶n lý, mçi khi tham gia ®µm ph¸n muèn ®em l¹i hiÖu
qu¶ th× ph¶i th«ng th¹o ngo¹i ng÷, hiÓu biÕt ®-îc çc th«ng lÖ quèc tÕ, çc
tiªu chuÈn kü thuËt thuéc lÜnh vùc m×nh ®¶m nhËn, do ®ã cÇn ph¶i tù t×m hiÓu
häc tËp tù trang bÞ kiÕn thøc cho m×nh.
Çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi muèn cã hiÖu qu¶ h¬n khi sö dông lao ®éng
ViÖt Nam hä còng cÇn ph¶i ®µo t¹o nh÷ng lao ®éng nµy vÒ c¶ tr×nh ®é nghiÖp
vô kü thuËt còng nh- ngo¹i ng÷.
Çc ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i còng ®ßi hái vµ trî gióp ph¸t triÓn mét
hÖ thèng gi¸o dôc phï hîp víi yªu cÇu cña mét nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i. Mµ träng
t©m sÏ lµ çc kü n¨ng : ng«n ng÷, to¸n häc, khoa häc vµ nghiªn cøu x· héi
nh- chÝnh quyÒn, ph¸p luËt, kinh tÕ, tµi chÝnh...
Ng-êi lao ®éng ViÖt Nam sÏ ®-îc tiÕp xóc nhiÒu h¬n n÷a víi c«ng
nghÖ vµ ph-¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn. Hä cã nhiÒu c¬ héi h¬n vÒ ®µo t¹o
nghÒ vµ ph¸t triÓn nghÒ nghiÖp. Thu nhËp t¨ng sÏ cã c¬ héi ®Ó ®ãn nhËn sù
gi¸o dôc cao h¬n. Çc tr-êng ®¹i häc sÏ cã ®-îc sù tµi trî cÇn thiÕt ®Ó t¨ng sè
l-îng sinh viªn ®Çu vµo, qua ®ã cho phÐp nhiÒu ng-êi h¬n b-íc ch©n vµo
gi¶ng ®-êng çc tr-êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng. Häc sau ®¹i häc còng lµ mét tiªu
chÝ hµng ®Çu cña thÕ hÖ thanh niªn ViÖt Nam thÕ kû 21.
2.2. Nh÷ng th¸ch thøc chñ yÕu cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ thùc hiÖn çc cam kÕt trong BTA.
Héi nhËp chÝnh lµ qu¸ tr×nh më réng hîp t¸c ®i ®«i víi c¹nh tranh gay
g¾t v× lîi Ých cña mçi doanh nghiÖp, mçi quèc gia, mçi d©n téc. TiÕn hµnh héi
nhËp, ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc to lín :
a. ViÖt Nam héi nhËp, thùc hiÖn çc cam kÕt víi çc n-íc vµ çc tæ
chøc kinh tÕ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn xuÊt ph¸t ®iÓm kinh tÕ thÊp.
MÆc dÇu ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ b-íc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ,
nh-ng thùc tÕ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam cßn ë møc thÊp so víi
nhiÒu n-íc thµnh viªn cña WTO vµ ®Æc biÖt lµ so víi Hoa Kú. ViÖt Nam hiÖn
vÉn lµ mét n-íc kÐm ph¸t triÓn víi thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi hµng n¨m
rÊt thÊp (kho¶ng 400USD/ng-êi/n¨m vµo n¨m 2002). NÒn kinh tÕ ®ang trong
qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang kinh tÕ thÞ tr-êng,
çc yÕu tè cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ®ang tõng b-íc ®Þnh h×nh, cßn ch-a ®-îc
®ång bé vµ cßn nhiÒu khiÕm khuyÕt, t©m lý vµ t¸c phong tæ chøc, qu¶n lý cßn
chÞu ¶nh h-ëng nhiÒu cña c¬ chÕ bao cÊp.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ cßn ë møc thÊp so víi hÇu hÕt
çc n-íc thµnh viªn WTO. S¶n xuÊt trong n-íc cßn nhiÒu khã kh¨n do nÒn
s¶n xuÊt nhá vµ ph©n t¸n, c¬ cÊu ngµnh nghÒ trong hÖ thèng kinh tÕ cßn nhiÒu
12
bÊt hîp lý, dµn tr¶i, ph-¬ng thøc ph©n bæ çc nguån lùc t¶n m¹n thiÕu ®Þnh
h-íng, ch-a hiÖu qu¶ vµ cßn cã xu h-íng t¹o søc ú tõ phÝa çc nhãm ®Æc
quyÒn vµ ®-îc lîi nhê b¶o hé. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra
chËm ch¹p, viÖc ®Çu t- s¶n xuÊt trong n-íc vµ ®Çu t- n-íc ngoµi theo h-íng
thay thÕ hµng nhËp khÈu cßn ch-a cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc.
S¶n xuÊt trong n-íc cßn nhiÒu khã kh¨n, s¶n xuÊt n«ng l©m ng- nghiÖp
vÉn chiÕm tû träng lín trong c¬ cÊu tæng s¶n phÈm quèc néi. N«ng nghiÖp vÉn
cßn l¹c hËu trong kh©u th©m canh, t¨ng n¨ng suÊt, ch-a øng dông ®-îc réng
r·i çc thµnh tùu c«ng nghÖ sinh häc trong trång trät còng nh- trong ch¨n
nu«i, s¶n xuÊt vÉn mang nÆng tÝnh chÊt thñ c«ng, c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp
ch-a phï hîp, trong n«ng nghiÖp tû lÖ trång trät vÉn lín h¬n ch¨n nu«i. Trong
trång trät th× tû lÖ c©y l-¬ng thùc vÉn lín h¬n c©y c«ng nghiÖp vµ c©y ¨n qu¶.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn ch-a ph¸t triÓn nªn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña s¶n phÈm xuÊt
khÈu ch-a cao, s¶n phÈm n«ng nghiÖp xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng th«, hoÆc
míi qua s¬ chÕ nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu ch-a cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp.
Trong nÒn kinh tÕ, n«ng nghiÖp cßn chiÕm tû träng lín trong GDP, 2/3
d©n sè sèng ë n«ng th«n vµ thu nhËp phô thuéc vµo n«ng nghiÖp nh- ViÖt Nam,
th× nguån trî cÊp tõ ChÝnh phñ vÉn tån t¹i. HiÖn nay, Hoa Kú vµ EU vÉn ®ang tµi
trî cho nÒn n«ng nghiÖp cña m×nh vµ å ¹t xuÊt khÈu sang çc n-íc nghÌo trong
khi n«ng d©n ViÖt Nam khã cã thÓ chen ch©n ®-îc vµo thÞ tr-êng çc n-íc giÇu
v× ®ñ mäi c¶n trë : Tiªu chuÈn kü thuËt vµ vÖ sinh s¶n phÈm, kiÓm dÞch thùc vËt
nh- HCCP, SA 8000, ISO 14000, çc thñ thuËt c¶n trë kh¸c khi khèi l-îng xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam t¨ng nhanh (nh- b¸n ph¸ gi¸ mµ Hoa Kú vµ mét sè n-íc ®·
g¸n cho ViÖt Nam).
Víi mét nÒn s¶n xuÊt nhá vµ ph©n t¸n, søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ rÊt
kÐm nh- ViÖt Nam, héi nhËp mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ n-íc ta th©m
nhËp ®-îc vµo thÞ tr-êng quèc tÕ, nh-ng mÆt kh¸c ta cßn ph¶i chÊp nhËn më cöa
thÞ tr-êng cho hµng ho¸ cña n-íc ngoµi. Song v× søc c¹nh tranh cña hµng ho¸
n-íc ta cßn thÊp, nhiÒu s¶n phÈm trong n-íc s¶n xuÊt cã chi phÝ cao h¬n gi¸
nhËp khÈu, chÊt l-îng nhiÒu mÆt hµng cßn kÐm hµng nhËp khÈu, nªn c¬ héi x©m
nhËp thÞ tr-êng quèc tÕ míi chØ dõng l¹i ë d¹ng tiÒm n¨ng, trong khi ®ã hµng ho¸
n-íc ngoµi víi søc c¹nh tranh cao sÏ cã ®iÒu kiÖn trµn ngËp thÞ tr-êng ViÖt Nam.
Trong ngµnh c«ng nghiÖp th× c«ng nghiÖp c¬ khÝ chÕ t¹o ch-a ph¸t
triÓn, mµ ph¸t triÓn chñ yÕu lµ ngµnh c«ng nghiÖp l¾p r¸p, phô thuéc vµo viÖc
cung cÊp çc chi tiÕt thiÕt bÞ tõ n-íc ngoµi do ®ã s¶n xuÊt kh«ng chñ ®éng, gi¸
thµnh s¶n phÈm cao, kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp. C«ng nghiÖp nhÑ cßn mang
nÆng tÝnh chÊt gia c«ng cho n-íc ngoµi (dÖt may, giÇy dÐp), ch-a chñ ®éng
®-îc nguån nguyªn liÖu, mÉu m·, còng nh- th-¬ng hiÖu. §a sè çc doanh
nghiÖp cña ViÖt Nam cã quy m« nhá vµ võa nªn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong ®Çu
t- ®æi míi c«ng nghÖ, marketing vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng.
13
b. ViÖt Nam héi nhËp, thùc hiÖn çc cam kÕt víi çc n-íc vµ çc tæ
chøc kinh tÕ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ doanh
nghiÖp ch-a cao.
+ VÒ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸, dÞch vô : PhÇn lín hµng ho¸ xuÊt
khÈu cña ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh cßn yÕu, thËm chÝ rÊt yÕu do c«ng nghÖ
l¹c hËu, n¨ng suÊt thÊp, gi¸ thµnh cao, chÊt l-îng kh«ng æn ®Þnh, mÉu m·,
chñng lo¹i nghÌo nµn, bao b× thiÕu hÊp dÉn. HiÖn nay vÉn cßn tån t¹i mét sè
ngµnh s¶n xuÊt nÕu kh«ng ®-îc nhµ n-íc b¶o hé th× sÏ bÞ ph¸ s¶n.
Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc ngµnh dÞch vô ë n-íc ta nãi chung cßn
thÊp bëi c«ng nghÖ l¹c hËu, tr×nh ®é qu¶n lý vµ kinh nghiÖm kinh doanh h¹n
chÕ. Ch¼ng h¹n b-u chÝnh viÔn th«ng lµ mét trong nh÷ng ngµnh dÞch vô ®· t¹o
dùng ®-îc c¬ së vËt chÊt kh¸ hiÖn ®¹i nh-ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÉn kh«ng
cao v× gi¸ vµ chÊt l-îng dÞch vô ch-a tèt. Thªm vµo ®ã, do ®-îc b¶o hé trong
thêi gian dµi nªn t©m lý dùa dÉm vµo sù b¶o hé cña nhµ n-íc vÉn cßn tån t¹i
trong çc doanh nghiÖp Nhµ n-íc.
+ VÒ søc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam : ViÖc thùc hiÖn çc
nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö bao gåm c¶ Tèi huÖ quèc (MFN) vµ ®èi xö
quèc gia (NT), c¹nh tranh c«ng b»ng dµnh cho çc doanh nghiÖp cña WTO, sÏ
®Æt ra nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín. Theo nguyªn t¾c nµy, ViÖt Nam ph¶i ®èi xö víi
hµng nhËp khÈu nh- hµng s¶n xuÊt trong n-íc, cho phÐp çc doanh nghiÖp çc
n-íc lËp c«ng ty ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ dÞch vô trªn thÞ tr-êng néi ®Þa (theo lé
tr×nh tõng b-íc).
ë ViÖt Nam hiÖn nay chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhµ n-íc, lùc l-îng lao
®éng cã tay nghÒ Ýt, n¨ng suÊt lao ®éng thÊp, m¸y mãc, thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ
l¹c hËu, ch-a cã ®ñ thêi gian thÝch øng víi c¬ chÕ míi, hiÖu qu¶ kinh doanh
xuÊt khÈu cßn thÊp; Çc lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c do míi ®-îc thµnh lËp
trong thêi kú ®æi míi kinh tÕ, chñ yÕu lµ çc doanh nghiÖp t- nh©n cã quy m« rÊt
nhá, tiÒm lùc mäi mÆt cßn yÕu, kinh nghiÖm kinh doanh quèc tÕ cßn h¹n chÕ,
thiÕu vèn ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh, nªn kh¶ n¨ng c¹nh tranh ch-a cao. HiÖn nay
çc doanh nghiÖp nµy cã xu h-íng mong muèn ®-îc nhµ n-íc b¶o hé vµ ®éc
quyÒn tiªu thô s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng néi ®Þa, do vËy hä chØ quan t©m nhiÒu
®Õn chiÕn l-îc c¹nh tranh, kinh doanh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa h¬n lµ thùc thi
chiÕn l-îc c¹nh tranh xuÊt khÈu hoÆc tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
c. ViÖt Nam héi nhËp thùc hiÖn çc cam kÕt víi çc n-íc vµ tæ chøc
kinh tÕ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn n¨ng lùc qu¶n lý cña çn bé qu¶n lý doanh
nghiÖp vµ quan chøc chÝnh phñ cßn ë møc thÊp.
VÒ n¨ng lùc qu¶n lý cña ®a sè çn bé qu¶n lý doanh nghiÖp cña çc
doanh nghiÖp ViÖt Nam ch-a ®¸p øng c¶ vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô vµ c¶ vÒ
ngo¹i ng÷ giao tiÕp. ThiÕu nghiªm träng nhÊt chÝnh lµ thiÕu ng-êi cã n¨ng lùc,
cã kinh nghiÖm ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, qu¶n lý kinh doanh, lµm chñ c«ng
nghÖ. Mét trong nh÷ng khã kh¨n lín mµ ViÖt Nam ph¶i ®-¬ng ®Çu trong qu¸
tr×nh héi nhËp lµ yÕu tè con ng-êi. Tr×nh ®é çc çn bé qu¶n lý cña ta hiÖn
14
cßn ch-a ®¸p øng ®-îc çc nhu cÇu do qu¸ tr×nh héi nhËp ®Æt ra. Chóng ta
ch-a cã ®-îc ®éi ngò çn bé chuyªn tr¸ch cho hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ võa giái
nghiÖp vô vÒ chuyªn m«n, võa cã kh¶ n¨ng vÒ ngo¹i ng÷ vµ tr×nh ®é hiÓu biÕt
vÒ tËp qu¸n cña tõng n-íc trong khu vùc, th«ng lÖ quèc tÕ, çc luËt lÖ, quy
®Þnh cña tæ chøc khu vùc vµ quèc tÕ m×nh tham gia, còng nh- hiÓu biÕt s©u ®Ó
ph¶n øng nhanh víi çc vÊn ®Ò kinh tÕ quèc tÕ.
Tuy chñ tr-¬ng héi nhËp ®· ®-îc x¸c ®Þnh râ trong çc v¨n kiÖn cña
§¶ng, nh-ng cßn kh«ng Ýt sù kh¸c biÖt vÒ nhËn thøc vµ hµnh ®éng, lóng tóng
trong viÖc x¸c ®Þnh mèi t-¬ng quan gi÷a héi nhËp víi b¶o hé trong n-íc. §Æc
biÖt çc çn bé qu¶n lý trong çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn h¹n chÕ vÒ
nhiÒu mÆt, ch-a n¾m b¾t ®-îc ®ßi hái cña t×nh h×nh, ch-a cã biÖn ph¸p thiÕt
thùc ®Ó tËn dông c¬ héi, øng phã víi nh÷ng th¸ch thøc cña qu¸ tr×nh héi nhËp.
NhËn thøc chung cña çc doanh nghiÖp, thËm chÝ cña c¶ çc c¬ quan
nhµ n-íc vÒ WTO vµ thùc hiÖn çc nguyªn t¾c NT khi gia nhËp WTO cßn rÊt
kÐm hoÆc nÕu cã th× rÊt s¬ sµi, thiÕu chÝnh x¸c. Çc doanh nghiÖp cña ta vÉn
b×nh ch©n nh- v¹i khi héi nhËp ®· ®Õn gÇn, coi viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt chØ
lµ viÖc cña Nhµ n-íc chø kh«ng ph¶i viÖc cña chÝnh m×nh.
+ Bé m¸y qu¶n lý Nhµ n-íc cßn yÕu c¶ vÒ çch thøc tæ chøc lÉn c¬ chÕ
vËn hµnh :
- Qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i vÉn cßn lóng tóng c¶ vÒ tæ chøc, c¬
chÕ, chÝnh s¸ch vµ ®iÒu hµnh vÜ m«. Nguyªn nh©n rÊt quan träng lµ do nhËn
thøc ho¹t ®éng th-¬ng m¹i trong c¬ chÕ thÞ tr-êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n-íc
theo ®Þnh h-íng XHCN ch-a râ rµng, ®Çy ®ñ vµ thiÕu nhÊt qu¸n. Tõ ®ã dÉn
®Õn viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, tæ chøc thùc hiÖn vµ ®iÒu hµnh kinh tÕ cßn
nhiÒu lóng tóng.
- HÖ thèng ph¸p luËt nãi chung, luËt kinh doanh nãi riªng vÉn cßn nhiÒu
khe hë, ch-a bao qu¸t hÕt thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh doanh.
- Tæ chøc hÖ thèng qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i ch-a ®-îc hoµn
thiÖn, hiÖu lùc qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ th-¬ng m¹i cßn yÕu.
- §éi ngò çn bé qu¶n lý Nhµ n-íc vµ qu¶n trÞ kinh doanh th-¬ng m¹i
cßn yÕu kÐm, ch-a ®¸p øng ®-îc yªu cÇu kinh doanh theo c¬ chÕ thÞ tr-êng.
Tham gia héi nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ còng cã nghÜa lµ hÖ thèng
chÝnh s¸ch kinh tÕ - th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®ßi hái ph¶i phï hîp víi nh÷ng
quy t¾c vµ luËt lÖ quèc tÕ. §©y còng lµ mét th¸ch thøc lín ®èi víi n-íc ta ®ang
trong thêi kú chuyÓn ®æi kinh tÕ khi hÖ thèng chÝnh s¸ch cña ViÖt Nam cßn gÆp
nhiÒu bÊt cËp, hÖ thèng chÝnh s¸ch ch-a h×nh thµnh ®ång bé. §Æc biÖt nh÷ng
biÖn ph¸p chÝnh s¸ch t¹o lîi thÕ cho kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i cña ta mµ WTO thõa
nhËn th× ta ch-a cã (chÝnh s¸ch thuÕ, phi thuÕ theo ®èi xö tèi huÖ quèc, ®èi xö
quèc gia, chÕ ®é h¹n ng¹ch b»ng h×nh thøc thuÕ, b»ng ®Þnh l-îng hoÆc kÕt hîp
c¶ hai, quyÒn tù vÖ, quy chÕ xuÊt xø...). Trong khi ®ã, nh÷ng chÝnh s¸ch, biÖn
ph¸p mµ WTO kh«ng thõa nhËn, kh«ng phï hîp víi nguyªn t¾c cña tæ chøc nµy
th× ta vÉn cßn ¸p dông. HÖ thèng luËt ph¸p ViÖt Nam tuy ®· cã nhiÒu nç lùc ®æi
15
míi - ®Æc biÖt míi ®©y Quèc héi ViÖt Nam ®· tiÕp tôc söa ®æi mét sè bé LuËt vµ
còng ®· ®-a ra thªm nh÷ng Bé LuËt míi - nh-ng do tr×nh ®é d©n trÝ vµ tr×nh ®é
qu¶n lý cßn thÊp, cïng víi yªu cÇu ph¶i thùc thi trong thùc tÕ nªn hÖ thèng nµy
vÉn ch-a ph¶i lµ ®· hoµn chØnh ®-îc theo th«ng lÖ quèc tÕ.
+ S¬ hë vµ khiÕm khuyÕt trong x©y dùng çc v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ
th-¬ng m¹i dÞch vô.
Th-¬ng m¹i dÞch vô lµ mét lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt Nam. Do
vËy, çc v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh lÜnh vùc nµy cßn ®¬n gi¶n vµ ch-a ®Çy
®ñ. HiÖn nay, ph¸p luËt ViÖt Nam ch-a cã v¨n b¶n ph¸p luËt qui ®Þnh chung
vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô còng nh- çc ph-¬ng thøc cung cÊp dÞch vô. §ång
thêi, çc v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt chuyªn ngµnh ®iÒu chØnh tõng lÜnh vùc
cô thÓ còng kh«ng cã qui ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. Trong khi ®ã, çc cam kÕt cña
ViÖt Nam vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú l¹i ®-îc ®-a ra trªn c¬ së 4 ph-¬ng thøc cung cÊp dÞch vô cña HiÖp ®Þnh
Chung vÒ Th-¬ng m¹i DÞch vô cña WTO (GATS). MÆc dï trong hÖ thèng
ph¸p luËt ViÖt Nam ®· cã çc v¨n b¶n chuyªn ngµnh ®iÒu chØnh tõng lÜnh vùc
dÞch vô cô thÓ. Tuy nhiªn, cßn rÊt nhiÒu lÜnh vùc dÞch vô ®· ®-îc cam kÕt
trong HiÖp ®Þnh nh-ng hiÖn nay ch-a cã v¨n b¶n qui ph¹m ph¸p luËt ®iÒu
chØnh nh- dÞch vô t- vÊn thuÕ, t- vÊn kü thuËt, t- vÊn qu¶n lý, dÞch vô tin häc,
dÞch vô nghiªn cøu vµ th¨m dß thÞ tr-êng...
Mét sè ngµnh dÞch vô chuyªn ngµnh tuy ®· cã v¨n b¶n ®iÒu chØnh
nh-ng hiÖu lùc ph¸p lý kh«ng cao, th-êng lµ NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ nh-
DÞch vô b-u chÝnh viÔn th«ng, dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, dÞch vô qu¶ng
ço... §ång thêi, çc v¨n b¶n nµy ch-a hoµn toµn phï hîp víi th«ng lÖ, qui t¾c
vµ tiªu chuÈn quèc tÕ. §©y lµ nh÷ng ngµnh dÞch vô cã vÞ trÝ rÊt quan träng
trong nÒn kinh tÕ, do vËy cÇn sím ban hµnh nh÷ng v¨n b¶n cã gi¸ trÞ ph¸p lý
cao nh- luËt hoÆc ph¸p lÖnh (vÝ dô Ph¸p lÖnh B-u chÝnh viÔn th«ng, Ph¸p lÖnh
Qu¶ng ço...) vµ phï hîp víi çc cam kÕt cña BTA, çc qui t¾c vµ chuÈn mùc
quèc tÕ ®Ó ®iÒu chØnh çc lÜnh vùc dÞch vô nµy gãp phÇn qu¶n lý cã hiÖu qu¶
vµ ®-a çc ho¹t ®éng cung cÊp çc dÞch vô nµy ®i vµo nÒ nÕp.
HiÖn nay ViÖt Nam ch-a tiÕn hµnh ph©n lo¹i çc ngµnh dÞch vô theo b¶ng
ph©n lo¹i dÞch vô cña Liªn HiÖp quèc (CPC) nh-ng cam kÕt cña ViÖt Nam trong
BTA (phô lôc G) l¹i theo b¶ng ph©n lo¹i nµy. ChÝnh v× vËy, viÖc nhanh chãng
ban hµnh chÝnh thøc b¶ng ph©n lo¹i dÞch vô nµy lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó t¹o thuËn lîi
cho viÖc qu¶n lý çc ngµnh dÞch vô ë ViÖt Nam còng nh- thùc thi HiÖp ®Þnh nµy
vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. ViÖt Nam
hiÖn nay cßn duy tr× sù b¶o hé cña Nhµ n-íc ®èi víi rÊt nhiÒu çc ngµnh dÞch vô
tµi chÝnh, ng©n hµng, dÞch vô ph¸p lý, dÞch vô qu¶ng ço, dÞch vô viÔn th«ng...
trong khi ®ã, ViÖt Nam l¹i cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú vÒ viÖc tõng b-íc më cöa mét phÇn hoÆc toµn bé çc ngµnh dÞch vô cña ViÖt
Nam tõ tr-íc tíi nay vÉn cßn ®-îc sù b¶o hé cña Nhµ n-íc. Do vËy, chóng ta
cÇn ph¶i cã sù ®iÒu chØnh vÒ chÝnh s¸ch b¶o hé còng nh- çc v¨n b¶n ph¸p luËt
trong lÜnh vùc nµy theo h-íng Nhµ n-íc chØ b¶o hé nh÷ng ngµnh dÞch vô thiÕt
16
yÕu, sèng cßn víi nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn non yÕu cña chóng ta hoÆc nh÷ng
dÞch vô liªn quan ®Õn chñ quyÒn an ninh quèc gia cho phï hîp víi cam kÕt cña
ViÖt Nam trong BTA còng nh- th«ng lÖ quèc tÕ.
3. Kinh nghiÖm cña mét sè n-íc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn çc cam
kÕt quèc tÕ.
3.1. Kinh nghiÖm cña Th¸i Lan trong viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt
quèc tÕ :
a. Cam kÕt gi¶m ThuÕ quan:
ThuÕ quan lµ hµng rµo c¶n trë chñ yÕu ®èi víi hµng nhËp khÈu vµo Th¸i
Lan. Çc biÖn ph¸p thuÕ quan ®ãng vai trß quan träng ®èi víi Th¸i Lan bëi sù
®ãng gãp cña nã vµo ng©n s¸ch quèc gia. Tuy vËy, b¾t ®Çu tõ n¨m 1990, Th¸i
Lan ®· gi¶m thuÕ ®èi víi çc s¶n phÈm trung gian vµ ®¬n gi¶n ho¸ viÖc ph©n
lo¹i thuÕ quan.
Do thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh c¶i çch thuÕ quan, 36 nhãm thuÕ suÊt kh¸c
nhau ®-îc ¸p dông tr-íc kia gi¶m xuèng cßn 6 nhãm, ®ã lµ:
- Çc s¶n phÈm ®-îc miÔn thuÕ nh- trang thiÕt bÞ y tÕ vµ ph©n bãn.
- Nguyªn liÖu th«, linh kiÖn ®iÖn tö, vµ çc lo¹i xe vËn t¶i quèc tÕ.
- Çc s¶n phÈm c¬ b¶n vµ t- liÖu s¶n xuÊt.
- Çc s¶n phÈm trung gian.
- Çc lo¹i thµnh phÈm.
- Çc s¶n phÈm cÇn b¶o hé ®Æc biÖt.
Giai ®o¹n hai cña ch-¬ng tr×nh c¶i çch thuÕ quan b¾t ®Çu tõ cuèi n¨m
1994. §©y lµ ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ quan theo cam kÕt cña Th¸i Lan trong
GATT vµ AFTA. Gi¶m thuÕ quan ®èi víi trªn 90% dßng thuÕ, thuÕ ®èi víi
3900 mÆt hµng sÏ gi¶m dÇn cho tíi n¨m 1997, tøc lµ møc thuÕ b×nh qu©n gi¶m
tõ 27,24% n¨m 1994 xuèng 17,01% n¨m 1997; Hµng lo¹t thuÕ ®· gi¶m tõ
39% xuèng 6%. Tuy nhiªn, mét sè mÆt hµng kh«ng thuéc danh s¸ch gi¶m
thuÕ lµ linh kiÖn « t« víi møc thuÕ trªn 60%, r-îu vµ thuèc l¸ 60%.
b. Cam kÕt gi¶m çc biÖn ph¸p phi quan thuÕ
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch tù do ho¸ th-¬ng m¹i, Th¸i Lan ®· gi¶m bít çc
biÖn ph¸p phi quan thuÕ ®èi víi xuÊt vµ nhËp khÈu. Çc mÆt hµng h¹n chÕ
nhËp khÈu vµo Th¸i Lan b»ng çc biÖn ph¸p phi quan thuÕ ®· gi¶m tõ 5% n¨m
1985 xuèng cßn 2% n¨m 1994. Nh×n chung Th¸i Lan h¹n chÕ sö dông çc
biÖn ph¸p phi quan thuÕ.
§èi víi h¹n ng¹ch nhËp khÈu: H¹n ng¹ch nhËp khÈu ¸p dông ®èi víi
m¸y mãc, giÊy, ho¸ chÊt, m¸y n«ng nghiÖp b×nh chøa gas ®Ó nÊu n-íng, m¸y
c-a ®Üa. Th¸i Lan ®· chuyÓn biÖn ph¸p cÊp phÐp ®èi víi 23 nhãm n«ng s¶n
sang h¹n ng¹ch thuÕ quan vµ thuÕ ho¸ çc biÖn ph¸p phi thóe quan ®èi víi çc
n«ng s¶n nµy. HÇu hÕt chóng lµ n«ng s¶n nguyªn liÖu th«, bao gåm s÷a ch-a
c« ®Æc, khoai t©y, hµnh, tái, cµ phª, chÌ, h¹t tiªu, ng«, g¹o, ®Ëu t-¬ng, l¸ thuèc
17
l¸. ThuÕ suÊt trong h¹n ng¹ch ban ®Çu ®èi víi çc n«ng s¶n nµy thay ®æi tõ
20% ®Õn 60%. ThuÕ suÊt ngoµi h¹n ng¹ch thay ®æi tõ 40% ®Õn 242%.
CÊp phÐp nhËp khÈu: Th¸i Lan ®· gi¶m sè nhãm hµng nhËp khÈu cÇn
cã giÊy phÐp tõ 42 (n¨m 1995 - 1996) xuèng cßn 23 (n¨m 1997). Çc mÆt
hµng ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu bao gåm: nguyªn vËt liÖu, d-îc phÈm, x¨ng
dÇu, hµng c«ng nghiÖp, hµng dÖt, n«ng s¶n vµ tÊt c¶ çc lo¹i l-¬ng thùc thùc
phÈm phôc vô tiªu dïng cña con ng-êi.
GiÊy phÐp nhËp khÈu kh«ng tù ®éng còng ®-îc ¸p dông ®èi víi ®éng
c¬, bé phËn phô tïng ®· qua sö dông cña xe m¸y cã dung tÝch kh«ng qu¸ 50cc
vµ b¸nh xe cã b¸n kÝnh kh«ng qu¸ 10 inchs. GiÊy phÐp nhËp khÈu chØ cÊp cho
çc doanh nghiÖp nhµ n-íc.
Bªn c¹nh yªu cÇu vÒ cÊp phÐp nhËp khÈu thuéc thÈm quyÒn cña Bé
th-¬ng m¹i, nhËp khÈu çc s¶n phÈm l-¬ng thùc thùc phÈm, thuèc men, mü
phÈm, chÊt ®éc h¹i, chÊt g©y nghiÖn, chÊt kÝch thÝch, çc trang thiÕt bÞ vµ dông
cô y tÕ cßn ph¶i ®-îc sù chÊp thuËn cña c¬ quan qu¶n lý thuèc vµ thùc phÈm
cña Th¸i Lan. Nh×n chung, çc quy ®Þnh nhËp khÈu l-¬ng thùc, thùc phÈm,
thuèc men cña Th¸i Lan lµ mét rµo c¶n ®èi víi nhËp khÈu do thêi gian chËm
trÔ kÐo dµi tr-íc khi ®-îc chÊp thuËn ®-a vµo thÞ tr-êng vµ hÖ thèng giÊy phÐp
nhËp khÈu ®éc quyÒn.
X¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan : Trong giai ®o¹n 1996- 1999, Côc
h¶i quan Th¸i Lan th-êng sö dông gi¸ ho¸ ®¬n cao nhÊt cña s¶n phÈm cïng
lo¹i nhËp khÈu tõ bÊt kú n-íc nµo trong thêi gian tr-íc ®ã ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ. Çc nh©n viªn H¶i quan Th¸i Lan sö dông c«ng thøc gi¸ CIF ®Ó tÝnh
gi¸ chÞu thuÕ, hoÆc c«ng thøc gi¸ FOB + 10% c-íc vËn t¶i + 5% phÝ b¶o hiÓm.
Nh- vËy cã thÓ nhËn thÊy r»ng thñ tôc vµ ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸
tÝnh thuÕ h¶i quan cña Th¸i Lan kh¸ tuú tiÖn, phô thuéc vµo çch ¸p dông cña
çc nh©n viªn H¶i quan. Tuy nhiªn tõ th¸ng 5/2000, Th¸i Lan ®· sö dông
ph-¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ tÝnh thuÕ nhËp khÈu theo trÞ gi¸ giao dÞch nh-
quy ®Þnh trong HiÖp ®Þnh vÒ x¸c ®Þnh trÞ gi¸ thuÕ quan cña WTO.
Ch-¬ng tr×nh néi ®Þa ho¸: Th¸i Lan ®-a ra yªu cÇu vÒ hµm l-îng néi ®Þa
®èi víi s¶n xuÊt « t« con (54%), xe t¶i nhÑ (65- 80%), xe t¶i vµ xe buýt (40-
50%), xe m¸y (70%) vµ s¶n phÈm s÷a (ph¶i mua tèi thiÓu 50 tÊn s÷a nguyªn liÖu
cña ®Þa ph-¬ng/ngµy trong n¨m ho¹t ®éng ®Çu tiªn). Tuy nhiªn Th¸i Lan ®· cam
kÕt lo¹i bá toµn bé çc yªu cÇu vÒ néi ®Þa ho¸ vµo cuèi n¨m 1999 theo quy ®Þnh
cña hiÖp ®Þnh TRIMS cña WTO. Th¸i Lan ®· tiÕn hµnh söa ®æi çc v¨n b¶n ph¸p
luËt trong n-íc ®Ó lo¹i bá dÇn yªu cÇu vÒ hµm l-îng néi ®Þa ho¸ trong n¨m 1999,
phï hîp víi thêi h¹n qu¸ ®é cho phÐp trong hiÖp ®Þnh TRIMS.
KhuyÕn khÝch ®Çu t-: Uû ban ®Çu t- (Board of investment – BOI) cña
Th¸i Lan ®· ®-a ra nh÷ng -u ®·i vµ khuyÕn khÝch ®Çu t- ®èi víi çc c«ng ty
n-íc ngoµi ®¹t nh÷ng môc tiªu cô thÓ vÒ tû lÖ xuÊt khÈu hoÆc chÊp nhËn çc
yªu cÇu vÒ c©n b»ng th-¬ng m¹i. H×nh thøc khuyÕn khÝch cã thÓ lµ miÔn, gi¶m
thuÕ, phÝ, thuÕ nhËp khÈu, quü khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ çc h×nh thøc -u
18
®·i thuÕ kh¸c. Nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t- n-íc ngoµi, kh¾c phôc hËu qu¶
khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc n¨m 1997, BOI ®· t¹m thêi níi láng nhiÒu ®iÒu
kiÖn vÒ miÔn thuÕ vµ phÝ.
Ch-¬ng tr×nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®-a ra çc h×nh thøc -u ®·i chñ yÕu
sau: MiÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi çc nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu ®Ó s¶n xuÊt
hµng xuÊt khÈu; KhÊu trõ 5% phÇn thu nhËp t¨ng lªn cña n¨m tr-íc do xuÊt khÈu
khái phÇn thu nhËp chÞu thuÕ,... tuy nhiªn, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t- kh«ng quy
®Þnh tiªu chuÈn cô thÓ ®Ó ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i, khuyÕn khÝch nµy.
Trî cÊp : Ng©n hµng Trung -¬ng Th¸i Lan ®-îc giao nhiÖm vô hç trî tµi
chÝnh ®èi víi çc dù ¸n -u tiªn th«ng qua ch-¬ng tr×nh t¸i tµi trî tÝn dông c«ng
nghiÖp. Mçi c«ng ty, víi tæng tµi s¶n cè ®Þnh kh«ng v-ît qu¸ 20 triÖu bath ®Òu
®-îc ph©n bæ ®Þnh møc tÝn dông ®Ó ph¸t hµnh lÖnh phiÕu. Tæng gi¸ trÞ t¸i tµi trî lµ
50% mÖnh gi¸ lÖnh phiÕu. Uû ban quèc gia vÒ xóc tiÕn ®Çu t- vµ xuÊt khÈu chÞu
tr¸ch nhiÖm qu¶n lý ch-¬ng tr×nh nµy. Ch-¬ng tr×nh nµy h-íng môc tiªu vµo hç
trî tµi chÝnh cho çc ngµnh c«ng nghiÖp phôc vô ph¸t triÓn n«ng th«n.
Th¸i Lan kh«ng duy tr× trî cÊp xuÊt khÈu cho n«ng s¶n trõ ch-¬ng tr×nh
tÝn dông c¶ gãi. Th¸i Lan cho r»ng ch-¬ng tr×nh nµy phï hîp víi çc quy ®Þnh
cña WTO. Hç trî trong n-íc cña Th¸i Lan tËp trung vµo g¹o, s÷a t-¬i, ®-êng.
3.2. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc trong viÖc ®µm ph¸n vµ x©y dùng
lé tr×nh gia nhËp WTO
a. Kinh nghiÖm trong ®µm ph¸n :
Trung Quèc rÊt mÒm dÎo trong vËn dông çc nguyªn t¾c ®µm ph¸n,
kiªn tr×, biÕt nh-îng bé trªn c¬ së nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh.
KÓ tõ khi lµm ®¬n xin kh«i phôc l¹i vÞ trÝ t¹i GATT, ®Õn khi ®-îc gia
nhËp chÝnh thøc tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) Trung Quèc ph¶i mÊt 15
n¨m. Trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n l©u dµi nµy, cã nh÷ng lóc ®µm ph¸n tiÕn triÓn
rÊt tèt, cã lóc ®µm ph¸n bÞ tr× ho·n, tiÕn triÓn chËm ch¹p, do t¸c ®éng cña
nhiÒu sù kiÖn trong n-íc vµ n-íc ngoµi, cã lóc Trung Quèc rÊt thiÕt tha nh-ng
cã lóc Trung Quèc tá ra rÊt l¹nh nh¹t. Cuèi cïng nhê kiªn tr× vµ nh÷ng quyÕt
t©m, Trung Quèc ®· ®¹t ®-îc nh÷ng môc tiªu cña m×nh.
Trong ®µm ph¸n Trung Quèc ®· nh-îng bé nhiÒu, tuy nhiªn çc
nh-îng bé ®Òu ®-îc thùc hiÖn trªn c¬ së ba nguyªn t¾c nhÊt qu¸n lµ : (1)
Trung Quèc gia nhËp WTO víi t- çch lµ n-íc ®ang ph¸t triÓn; (2) Trung
Quèc ph¶i g¸nh v¸c nghÜa vô t-¬ng xøng víi thùc lùc cña m×nh; (3) Trung
Quèc gia nhËp WTO lÊy vßng ®µm ph¸n Urugoay lµm c¬ së.
Nh-îng bé næi bËt nhÊt lµ Trung Quèc ®· níi láng h¹n chÕ vÒ sè l-îng
nhËp khÈu, xo¸ bá trî cÊp cho n«ng nghiÖp, cho phÐp phÝa n-íc ngoµi ®-îc së h÷u
49% cæ phÇn ban ®Çu cña çc c«ng ty viÔn th«ng vµ sau hai n¨m gia nhËp WTO
con sè nµy sÏ t¨ng lªn trªn 50%. Trong lÜnh vùc ®iÖn ¶nh, Hoa Kú ®ßi Trung Quèc
mçi n¨m ph¶i nhËp 20 bé phim cña Hoa Kú. Trong lÜnh vùc ®iÖn tö, n©ng møc cæ
phÇn cao nhÊt lªn 49% vµ sau 2 n¨m n©ng lªn 50%. VÒ ng©n hµng, ®ång ý cho
phÐp ng©n hµng n-íc ngoµi trong vßng 2 n¨m sau khi gia nhËp WTO cã thÓ cÊp
19
tiÒn vay b»ng nh©n d©n tÖ (NDT) cho çc xÝ nghiÖp Trung Quèc, trong vßng 5 n¨m
cã thÓ kinh doanh dÞch vô b¸n lÎ tiÒn tÖ. Ng©n hµng n-íc ngoµi cã thÓ cÊp tÝn dông
vÒ nghiÖp vô « t«…
Mét sè çc chuyªn gia ®· tham gia ®µm ph¸n cña Trung Quèc cho r»ng
viÖc gia nhËp WTO cña Trung Quèc lµ rÊt cÇn thiÕt, v× vËy ®Ó ký kÕt HiÖp
®Þnh víi Hoa Kú, hä ph¶i nh-îng bé, vÊn ®Ò lµ ë chç çc nh-îng bé nµy
kh«ng vi ph¹m çc nguyªn t¾c c¬ b¶n, nhÊt qu¸n ®· ®-îc ®Ò ra trong ph-¬ng
¸n ®µm ph¸n tõ ban ®Çu.
§Æc biÖt ®Ó tr¸nh m©u thuÉn bÊt ®ång kh«ng cÇn thiÕt, Trung Quèc gi÷
bÝ mËt çc nh-îng bé vµ nh÷ng néi dung cam kÕt, bëi v× theo hä, nÕu ®Ó giíi
chøc tranh luËn th× ch-a biÕt ®Õn bao giê míi ký ®-îc cam kÕt vµ bÊt kú mét
nh-îng bé nµo còng gÆp ph¶i sù ph¶n ®èi cña çc c¬ quan hay ban ngµnh cã
liªn quan. Trªn thùc tÕ, hÇu hÕt çc xÝ nghiÖp Trung Quèc ®Òu muèn ®-îc b¶o
hé trong thêi gian l©u dµi tõ 15- 20 n¨m, nh-ng ChÝnh phñ th× kh«ng cho phÐp
lµm nh- vËy. V× thÕ, sau nhiÒu lÇn bµn luËn mµ néi bé vÉn ch-a ®i ®Õn thèng
nhÊt, cuèi cïng ®Ých th©n Thñ t-íng Chu Dung C¬ ph¶i trùc tiÕp ®øng ra ®µm
ph¸n. Trong 7 néi dung cèt yÕu cuèi cïng tr-íc khi ký kÕt, Trung Quèc chÞu
nh-îng bé 2 néi dung, Hoa Kú chÞu nh-îng bé 5 néi dung.
b. Trong viÖc x©y dùng lé tr×nh gia nhËp WTO :
C«ng t¸c chuÈn bÞ cho viÖc gia nhËp WTO ®-îc thùc hiÖn khÈn tr-¬ng
kÓ tõ ®Çu thËp kû 90. Cã thÓ tãm t¾t c«ng t¸c chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña
Trung Quèc ë nh÷ng ®iÓm chÝnh nh- sau :
- §Èy m¹nh c«ng cuéc c¶i çch çc doanh nghiÖp nhµ n-íc : Tõ n¨m
1993, qu¸ tr×nh c¶i çch doanh nghiÖp nhµ n-íc ë Trung Quèc chuyÓn sang
giai ®o¹n míi : x©y dùng thÓ chÕ xÝ nghiÖp hiÖn ®¹i. ThÓ chÕ nµy ®-îc kh¸i
qu¸t trªn 2 néi dung chÝnh lµ : 1) Doanh nghiÖp thùc hiÖn chÕ ®é ph¸p nh©n,
cã quyÒn chiÕm dông, sö dông, qu¶n lý çc tµi s¶n mµ hä n¾m gi÷, nghÜa lµ hä
cã c¶ quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh, kh¸c víi tr-íc kia nhµ n-íc vÉn
n¾m gi÷ quyÒn së h÷u, chØ giao quyÒn kinh doanh cho doanh nghiÖp. Nhµ
n-íc chØ lµ chñ së h÷u phÇn vèn thuéc vÒ nhµ n-íc vµ sÏ cã ®¹i diÖn t-¬ng
øng víi sè vèn ®ã trong héi ®ång qu¶n trÞ cña doanh nghiÖp. 2) Çc doanh
nghiÖp ho¹t ®éng nh- çc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hay çc c«ng ty cæ
phÇn. Çc doanh nghiÖp ph¶i c¶i tæ thµnh çc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n,
tøc lµ c«ng ty cã bao nhiªu vèn th× chØ cã thÓ chÞu tr¸ch nhiÖm trªn sè vèn ®ã,
Nhµ n-íc kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm g× vÒ nh÷ng thiÖt h¹i bªn ngoµi sè vèn mµ
Nhµ n-íc thùc sù së h-ò. Sù chuyÓn biÕn nµy ®· rµng buéc çc doanh nghiÖp
nhµ n-íc ph¶i ho¹t ®éng vµ chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi sè vèn cña m×nh,
hä kh«ng cã quyÒn ®ßi hái nhµ n-íc ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nh÷ng tæn thÊt
bªn ngoµi sè vèn cña Nhµ n-íc. Do vËy lµm gi¶m ®-îc t×nh tr¹ng nî nÇn vµ
nh÷ng quyÕt ®Þnh v« tr¸ch nhiÖm cña çc doanh nghiÖp.
- C¶i çch m¹nh mÏ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ : Môc tiªu cña c¶i çch lµ
lµm t¨ng vai trß cña c¬ chÕ thÞ tr-êng trong chÝnh s¸ch tû gi¸ vµ th«ng qua ®ã,
thiÕt lËp mét møc tû gi¸ s¸t thùc, biÕn tû gi¸ thµnh mét ®ßn bÈy kinh tÕ h÷u
20
hiÖu, thèng nhÊt çc møc tû gi¸ vµ chÊp thuËn mét tû gi¸ chung, th¶ næi dùa
vµo thÞ tr-êng cã qu¶n lý, xo¸ bá chÕ ®é gi÷ l¹i ngo¹i hèi, thùc hiÖn chÕ ®é
giao nép ngo¹i hèi.
N¨m 1994 Trung Quèc ®· ph¸ gi¸ ®ång NDT 50%, sau ®ã quyÕt t©m
gi÷ æn ®Þnh gi¸ ®ång NDT b»ng viÖc thi hµnh çc chÝnh s¸ch tiÒn tÖ æn ®Þnh,
lµnh m¹nh. Thóc ®Èy c¶i çch theo thÞ tr-êng vÒ l·i suÊt, x©y dùng chÕ ®é l·i
suÊt thÞ tr-êng, lÊy l·i suÊt cña ng©n hµng nh©n d©n lµm c¬ së, ®iÒu chØnh theo
l·i suÊt thÞ tr-êng, lÊy quan hÖ cung cÇu quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi, tiÕp tôc
më cöa víi bªn ngoµi theo nguyªn t¾c c¹nh tranh b×nh ®¼ng, cïng cã lîi, t¨ng
c-êng sù hîp t¸c víi çc Ng©n hµng Trung -¬ng ch©u ¸.
- TiÕp tôc çc nç lùc c¶i çch ng©n hµng : ¸p dông çc kinh nghiÖm
qu¶n lý tiªn tiÕn cña çc ng©n hµng n-íc ngoµi trªn c¬ së n¾m v÷ng çc quy
t¾c cña WTO ®Ó chuÈn bÞ tèt cho c¹nh tranh trong thÕ kû tíi. X©y dùng hÖ
thèng qu¶n lý vµ t- t-ëng kinh doanh víi träng t©m lµ hiÖu qu¶ vµ lîi nhuËn,
chuyÓn tõ kinh doanh coi träng hoµn thµnh chØ tiªu vÒ sè l-îng sang chÊt
l-îng vµ hiÖu qu¶, chuyÓn tõ ph-¬ng thøc kinh doanh ph©n t¸n sang ph-¬ng
thøc kinh doanh cã hÖ thèng, chuyÓn tõ kinh doanh ch¹y theo nghiÖp vô sang
kinh doanh h-íng theo kh¸ch hµng, t¨ng vèn, gi¶m çc kho¶n nî khã ®ßi
th«ng qua çc biÖn ph¸p t¨ng c-êng chÕ ®é tr¸ch nhiÖm cho vay.
- §Èy m¹nh c¶i çch kinh tÕ n«ng th«n : ChÝnh phñ bá trî gi¸ cho viÖc
mua ngò cèc vµ khuyÕn khÝch n«ng d©n ph¸t triÓn nh÷ng n«ng phÈm ®-îc -a
chuéng trªn thÞ tr-êng, ®Æc biÖt lµ thÞ tr-êng thÕ giíi, b»ng viÖc n©ng gi¸ ®¸ng kÓ
çc s¶n phÈm cã chÊt l-îng, ®ång thêi t¨ng chi cho c«ng nghÖ phôc vô n«ng
nghiÖp vµ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµm lîi cho n«ng d©n.
Trung Quèc ®· ®-a ra thuyÕt ba ®¹i diÖn vµ cho phÐp ph¸t triÓn §¶ng trong
khu vùc kinh tÕ t- nh©n, coi träng h¬n khu vùc kinh tÕ t- nh©n.
II- Kh¸I qu¸t t×nh h×nh thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc
th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th-¬ng m¹i dÞch vô trong HiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹I ViÖt Nam - Hoa Kú vµ x©y dùng lé tr×nh gia nhËp
WTO cña ViÖt Nam
1- Thùc tr¹ng thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc th-¬ng m¹i hµng
ho¸ (TMHH) vµ th-¬ng m¹i dÞch vô (TMDV) trong BTA cña ViÖt Nam :
1.1. Çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMHH vµ TMDV gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú
a - Çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMHH :
TMHH lµ néi dung c¬ b¶n vµ cèt lâi nhÊt cña HiÖp ®Þnh. Hai bªn cam
kÕt, khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc sÏ dµnh cho nhau lËp tøc vµ v« ®iÒu kiÖn Quy
chÕ Tèi huÖ quèc (MFN), tøc lµ hµng hãa cã xuÊt xø t¹i/tõ mét bªn sÏ ®-îc
®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n sù ®èi xö dµnh cho hµng hãa t-¬ng tù cã xuÊt
xø t¹i/tõ bÊt cø n-íc thø ba nµo kh¸c trong tÊt c¶ çc lÜnh vùc liªn quan nh- :
thuÕ, phÝ, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp… Hai bªn còng giµnh cho
nhau Quy chÕ ®èi xö Quèc gia (NT) cã nghÜa lµ dµnh cho hµng hãa nhËp khÈu
21
sù ®èi xö nh- hµng hãa trong n-íc (trªn thùc tÕ ViÖt Nam ®· giµnh cho Hoa
Kú MFN tõ 1/1/1997).
VÒ thuÕ nhËp khÈu : Ngoµi cam kÕt dµnh ngay lËp tøc vµ v« ®iÒu kiÖn thuÕ
suÊt tèi huÖ quèc cho hµng ho¸ Hoa Kú, ViÖt Nam cßn cam kÕt sau 3 n¨m kÓ tõ
HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc sÏ gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho h¬n 200 mÆt hµng vµ gi÷
nguyªn thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cña 20 mÆt hµng kh¸c. Trong ®ã cã nhiÒu mÆt
hµng mµ doanh nghiÖp Hoa Kú ®Æc biÖt quan t©m nh- nho, t¸o, khoai t©y, bét m×,
ng«, ®Ëu t-¬ng, ®éng c¬ « t«, m¸y ®iÒu hoµ kh«ng khÝ, m¸y ®«ng l¹nh... MÆc dï
sè l-îng mÆt hµng ViÖt Nam cam kÕt gi¶m thuÕ vµ kh«ng t¨ng thuÕ chØ chiÕm
ch-a tíi 4% sè l-îng çc mÆt hµng trong biÓu thuÕ cña ViÖt Nam. Song ®©y lµ cè
g¾ng lín cña ViÖt Nam bëi viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu cho hµng ho¸ cña Hoa Kú
còng sÏ ®-îc ¸p dông cho tÊt c¶ çc quèc gia kh¸c ®· ký ®iÒu kho¶n tèi huÖ quèc
trong quan hÖ th-¬ng m¹i víi ViÖt Nam.
VÒ h¹n ng¹ch vµ giÊp phÐp nhËp khÈu : ViÖt Nam cam kÕt sÏ lo¹i bá
dÇn trong thêi gian tõ 2 - 10 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. Thùc tÕ,
ViÖt Nam ®· ®Èy nhanh viÖc thùc hiÖn cam kÕt nµy. Cô thÓ, ngµy 4/4/2001,
Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh kÓ tõ ngµy 1/1/2003 sÏ chØ cßn 2 nhãm
hµng chÞu sù ®iÒu chØnh cña biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l-îng thuÇn tóy (h¹n ng¹ch
nhËp khÈu) lµ x¨ng dÇu vµ ®-êng. GiÊy phÐp nhËp khÈu ¸p dông cho çc mÆt
hµng kh¸c hoÆc lµ ®-îc xãa bá hoÆc lµ ®-îc chuyÓn sang h×nh thøc qu¶n lý
kh¸c th«ng tho¸ng h¬n vµ phï hîp h¬n víi th«ng lÖ quèc tÕ. GÇn ®©y, mét sè
doanh nghiÖp ®Ò nghÞ ®-a mét sè mÆt hµng nhËp khÈu vµo diÖn ph¶i cã giÊy
phÐp nhËp khÈu. Tuy nhiªn, theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh "nÕu mét mÆt hµng
kh«ng xuÊt hiÖn trong phô lôc B1 (mÆt hµng ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu) th×
ViÖt Nam sÏ kh«ng ¸p dông giÊy phÐp nhËp khÈu cho mÆt hµng ®ã trong suèt
thêi gian HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc". Quy ®Þnh nµy gÇn nh- lo¹i trõ kh¶ n¨ng ViÖt
Nam ¸p dông giÊy phÐp nhËp khÈu cho nh÷ng mÆt hµng míi nh- b«ng, muèi,
g¹o, trøng, gia cÇm. Nãi lµ "gÇn nh-" v× theo HiÖp ®Þnh, ViÖt Nam vÉn cã
quyÒn vËn dông ®iÒu kho¶n vÒ "hµnh ®éng khÈn cÊp" ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu
nh÷ng mÆt hµng nµy. Nh-ng viÖc ¸p dông ®iÒu kho¶n nµy ®ßi hái ViÖt Nam
ph¶i tu©n thñ mét quy tr×nh t-¬ng ®èi phøc t¹p.
VÒ gi¸ tèi thiÓu b»ng USD ®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu : ViÖt Nam cam kÕt
sÏ b·i bá trong vßng 2 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. §©y thùc sù lµ
mét c«ng viÖc rÊt lín cña Bé Tµi chÝnh, Tæng côc h¶i quan v× ph¶i t×m ra ®-îc
gi¶i ph¸p míi h÷u hiÖu thay thÕ b¶ng gi¸ tèi thiÓu tÝnh thuÕ. Tõ tr-íc tíi nay,
b¶ng gi¸ nµy vÉn ®-îc coi lµ c«ng cô h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ çc doanh nghiÖp
nhËp khÈu khai man trÞ gi¸ tÝnh thuÕ.
VÒ quyÒn kinh doanh (theo HiÖp ®Þnh ®-îc hiÓu lµ quyÒn XNK hµng
ho¸). ViÖt Nam cam kÕt trong HiÖp ®Þnh nh- sau: Ba n¨m sau khi HiÖp ®Þnh
cã hiÖu lùc, çc doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi ®ang ho¹t ®éng hîp
ph¸p víi quy m« lín t¹i ViÖt Nam sÏ ®-îc quyÒn XNK hµng ho¸ nh- doanh
nghiÖp ViÖt Nam. C«ng d©n vµ c«ng ty Hoa Kú còng b¾t ®Çu ®-îc liªn doanh
víi doanh nghiÖp ViÖt Nam ®Ó kinh doanh XNK, nh-ng phÇn vèn gãp cña
22
phÝa Hoa Kú kh«ng ®-îc v-ît qu¸ 49% vèn ph¸p ®Þnh cña liªn doanh. C¶ hai
lo¹i doanh nghiÖp trªn t¹m thêi ch-a ®-îc nhËp khÈu kho¶ng 2.000 mÆt hµng
(chi tiÕt trong phô lôc C vµ D cña HiÖp ®Þnh). S¸u n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã
hiÖu lùc, h¹n chÕ vÒ møc vèn cña Hoa Kú trong c«ng ty liªn doanh XNK ®-îc
n©ng lªn 51%. 7 n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c«ng d©n vµ c«ng ty Hoa
Kú sÏ ®-îc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn Hoa Kú ®Ó kinh doanh XNK, trõ
nh÷ng mÆt hµng ch-a ®-îc nhËp khÈu cßn hiÖu lùc trong phô lôc C vµ D.
VÒ quyÒn ph©n phèi (quyÒn thµnh lËp mét thùc thÓ ph¸p lý t¹i ViÖt
Nam ®Ó cung øng dÞch vô ph©n phèi, tøc lµ b¸n bu«n vµ b¸n lÎ hµng ho¸). ViÖt
Nam kh«ng ®-a ra cam kÕt vÒ cung cÊp dÞch vô ph©n phèi qua biªn giíi, tøc lµ
lo¹i trõ kh¶ n¨ng b¸n lÎ hµng ho¸ tõ n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam qua Internet,
qua catalogue... doanh nghiÖp n-íc ngoµi chØ ®-îc më 1 ®iÓm b¸n lÎ, kÓ tõ
®iÓm thø hai ph¶i xin phÐp c¬ quan Nhµ n-íc ViÖt Nam cã thÈm quyÒn. Ba
n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c«ng d©n vµ c«ng ty Hoa Kú míi ®-îc liªn
doanh víi ®èi t¸c ViÖt Nam. 7 n¨m sau míi ®-îc thµnh lËp c«ng ty 100% vèn
Hoa Kú ®Ó kinh doanh b¸n bu«n vµ b¸n lÎ. ViÖt Nam kh«ng cho phÐp n-íc
ngoµi thµnh lËp thùc thÓ ph¸p lý t¹i ViÖt Nam ®Ó chuyªn kinh doanh ph©n
phèi çc mÆt hµng quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ nh- x¨ng dÇu, ph©n bãn,
thuèc trõ s©u, bia r-îu, thuèc l¸, thuèc ch÷a bÖnh, kim lo¹i qóy, ®¸ qóy, g¹o,
bét m×... RÊt nhiÒu mÆt hµng kh¸c (kho¶ng gÇn 2.000 mÆt hµng) chØ ®-îc kinh
doanh b¸n bu«n b¸n lÎ sau tõ 8-10 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc.
Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng thÓ bá qua mét yÕu tè n÷a lµ chÝnh
s¸ch th-¬ng m¹i cña Hoa Kú. §ã lµ quy chÕ tèi huÖ quèc cã hiÖu lùc tõng
n¨m, quy ®Þnh h¹n ng¹ch cho hµng dÖt may ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa
Kú, nh÷ng hµng rµo khã v-ît qua vÒ kü thuËt vµ vÖ sinh ®èi víi hµng xuÊt
khÈu vµo Hoa Kú, nh÷ng biÖn ph¸p th-¬ng m¹i cã liªn quan ®Õn m«i tr-êng...
B - Çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMDV :
HiÖp ®Þnh ®· ®Ò cËp ®Õn th-¬ng m¹i dÞch vô dùa theo m« h×nh cña HiÖp
®Þnh chung vÒ Th-¬ng m¹i DÞch vô cña WTO (GATS). Trong HiÖp ®Þnh th-¬ng
m¹i, Hoa Kú dµnh cho çc c«ng d©n vµ c«ng ty cña ViÖt Nam sù tiÕp cËn nh-
Hoa Kú dµnh cho çc thµnh viªn cña Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) nh-
®-îc thÓ hiÖn trong lé tr×nh cña HiÖp §Þnh GATS. Cïng víi çc ngµnh dÞch vô
kh¸c, ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®ång ý tù do ho¸ mét lo¹t çc ngµnh dÞch vô trong ®ã
bao gåm çc dÞch vô viÔn th«ng, kÕ to¸n, ng©n hµng vµ ph©n phèi. Çc cam kÕt
réng më nµy sÏ t¹o ra nh÷ng c¬ héi cã gi¸ trÞ vµ b¶o ®¶m viÖc tiÕp cËn dÔ dµng thÞ
tr-êng ViÖt Nam vµ thÞ tr-êng Hoa Kú ®èi víi çc nhµ ®Çu t- vµ c«ng ty cña mçi
n-íc. Nh÷ng cam kÕt nµy còng thÓ hiÖn viÖc ViÖt Nam cam kÕt héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ quèc tÕ vµ ®Ých cuèi cïng lµ Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO).
T-¬ng tù nh- HiÖp ®Þnh GATS, HiÖp ®Þnh nµy ®Þnh nghÜa Th-¬ng m¹i
dÞch vô theo bèn ''h×nh thøc cung cÊp'' mµ dÞch vô ®-îc cung cÊp nh- sau:
H×nh thøc 1: Cung cÊp ''Qua biªn giíi'' diÔn ra khi mét nhµ cung cÊp
dÞch vô ë mét n-íc cung cÊp dÞch vô cho mét kh¸ch hµng ë mét n-íc kh¸c.
23
H×nh thøc 2 - ''Sö dông ë n-íc ngoµi" diÔn ra khi mét c«ng d©n cña mét
n-íc ®i ®Õn mét n-íc kh¸c n¬i mµ ë ®ã anh ta ®-îc cung cÊp mét dÞch vô.
H×nh thøc 3 - Mét nhµ cung cÊp dÞch vô ®-îc coi lµ cã mét sù ''hiÖn
diÖn th-¬ng m¹i'' khi nhµ cung cÊp ®ã thiÕt lËp mét chi nh¸nh hoÆc c«ng ty
con hay v¨n phßng ë mét n-íc kh¸c ®Ó cung cÊp mét dÞch vô ë ®ã.
H×nh thøc 4 - ''HiÖn diÖn thÓ nh©n'' nãi ®Õn t×nh huèng mét ng-êi ®i tõ mét
n-íc sang mét n-íc kh¸c vµ ë ®ã cung cÊp mét dÞch vô cho mét kh¸ch hµng.
Lé tr×nh cam kÕt cña Hoa Kú : Hoa Kú më cöa thÞ tr-êng dÞch vô cho
ViÖt Nam nh- ®èi víi çc n-íc thµnh viªn WTO. Cô thÓ Hoa Kú ®· cam kÕt më
cöa 103 ph©n ngµnh dÞch vô, kh«ng kÌm theo ®iÒu kiÖn, h¹n chÕ g×, thuéc çc
lÜnh vùc : dÞch vô ph¸p lý; dÞch vô t- vÊn vÒ qu¶n lý, thuÕ, ph¸p lý, khoa häc kü
thuËt; dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n; quy ho¹ch c¶nh quan; çc dÞch vô liªn quan
®Õn n«ng, l©m nghiÖp, h¶i s¶n; dÞch vô liªn quan ®Õn khai kho¸ng; ph©n bæ n¨ng
l-îng; cung cÊp nh©n lùc; çc dÞch vô b¶o vÖ ®iÒu tra; duy tr× söa ch÷a trang thiÕt
bÞ; dÞch vô vÒ ¶nh; mét sè dÞch vô xuÊt b¶n, phôc vô héi nghÞ; dÞch vô vi tÝnh;
dÞch vô bÊt ®éng s¶n; dÞch vô th«ng tin viÔn th«ng; dÞch vô x©y dùng kiÕn tróc;
dÞch vô ph©n phèi; dÞch vô gi¸o dôc; dÞch vô m«i tr-êng; b¶o hiÓm; ng©n hµng; y
tÕ vµ x· héi ; dÞch vô du lÞch vµ dÞch vô vËn t¶i giao nhËn ®-êng kh«ng, ®-êng
s¾t, ®-êng bé. Riªng dÞch vô vÒ chøng kho¸n (dÞch vô tµi chÝnh) Hoa Kú cã h¹n
chÕ h¬n : ®èi víi ph-¬ng thøc 1 (cung cÊp qua biªn giíi) Hoa Kú kh«ng cam kÕt
më cöa thÞ tr-êng, cßn ph-¬ng thøc 3 (hiÖn diÖn th-¬ng m¹i) th× chØ cho phÐp
thµnh lËp V¨n phßng ®¹i diÖn.
Lé tr×nh cam kÕt cña ViÖt Nam : Theo Phô lôc G, ViÖt Nam cam kÕt
më cöa cho Hoa Kú tham gia tõng b-íc vµo kinh doanh ë 8/11 ngµnh dÞch vô
(55 ph©n ngµnh dÞch vô trong sè 155 ph©n ngµnh) theo ph©n lo¹i cña WTO. §ã
lµ : DÞch vô ph¸p lý, kÕ to¸n, kiÓm to¸n, t- vÊn vÒ thuÕ, kiÕn tróc, kü thuËt, vi
tÝnh, qu¶ng ço, nghiªn cøu th¨m dß thÞ tr-êng, t- vÊn qu¶n lý; dÞch vô viÔn
th«ng gi¸ trÞ gia t¨ng, dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n; thi c«ng x©y dùng nhµ cao tÇng,
çc c«ng tr×nh d©n sù; dÞch vô b¸n bu«n b¸n lÎ, ®¹i lý cho n-íc ngoµi; mét sè
dÞch vô thuéc lÜnh vùc gi¸o dôc; mét sè dÞch vô b¶o hiÓm, ng©n hµng, dÞch vô
bÖnh viÖn, ch÷a r¨ng vµ kh¸m bÖnh; mét sè dÞch vô vÒ kh¸ch s¹n, nhµ hµng, ®¹i
lý vµ ®iÒu phèi du lÞch l÷ hµnh. Ngoµi cam kÕt nÒn chung ¸p dông cho tÊt c¶ çc
ngµnh, lÜnh vùc trong lé tr×nh, ViÖt Nam cßn cam kÕt vÒ më cöa thÞ tr-êng vµ
thùc hiÖn ®èi xö quèc gia cho tõng lÜnh vùc, ngµnh, ph©n ngµnh theo tõng
ph-¬ng thøc cung cÊp dÞch vô nhÊt ®Þnh, nh-ng cã thÓ cã kÌm theo nh÷ng ®iÒu
kiÖn nhÊt ®Þnh hay sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh. (Xem thªm phÇn Phô lôc).
1.2. T×nh h×nh thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMHH vµ TMDV
trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cña chÝnh phñ vµ çc
doanh nghiÖp ViÖt Nam
+ §èi víi chÝnh phñ :
ChÝnh phñ hai bªn ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®Ó thùc hiÖn HiÖp
®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú. ChÝnh phñ Hoa Kú ®· cã dù ¸n STAR hç
24
trî ViÖt Nam triÓn khai HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú, chÝnh phñ
ViÖt Nam còng ®· cã ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng cô thÓ thùc hiÖn BTA. Hai bªn
®· tæ chøc nhiÒu cuéc héi th¶o vµ çc cuéc xóc tiÕn th-¬ng m¹i
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú sau h¬n hai n¨m ®i vµo thùc
hiÖn ®· cã dÊu hiÖu tÝch cùc gãp phÇn quan träng vµo viÖc b×nh th-êng ho¸
quan hÖ kinh tÕ th-¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú, phôc vô lîi Ých ph¸t
triÓn th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- gi÷a hai n-íc. Theo HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt
Nam- Hoa Kú, çc lÜnh vùc nh- ng©n hµng, b¶o hiÓm, viÔn th«ng ë ViÖt Nam
®· dÇn dÇn më cöa theo lé tr×nh. VÒ viÔn th«ng, ChÝnh phñ vµ Quèc héi ViÖt
Nam ®· cho thµnh lËp Bé b-u chÝnh viÔn th«ng, më réng quyÒn kinh doanh
cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam, kh«ng ®Ó mét c«ng ty n¾m gi÷ ®éc quyÒn
nh- tr-íc vµ x©y dùng lé tr×nh gi¶m gi¸ b»ng khu vùc.
VÒ lÜnh vùc ng©n hµng ViÖt Nam cã ch-¬ng tr×nh hç trî cña WB ®Ó
hiÖn ®¹i ho¸ ng©n hµng, c¶i çch n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý ng©n hµng, ®IÒu
chØnh qu¶n lý tû gi¸ vµ gi¶m møc kÕt hèi ngo¹i tÖ xuèng 30 %
ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn lé tr×nh më cöa thÞ tr-êng ngay khi
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú cã hiÖu lùc, thùc hiÖn nguyªn t¾c ®èi
xö Tèi huÖ quèc MFN ®èi víi thuÕ vµ phÝ ®¸nh vµo hµng ho¸ nhËp khÈu, luËt vµ
çc qui ®Þnh liªn quan ®Õn b¸n vµ chµo b¸n çc hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu…
Cô thÓ, møc thuÕ b×nh qu©n sÏ gi¶m tõ 40 - 50% khi ch-a ký HiÖp ®Þnh
xuèng chØ cßn kho¶ng 3 - 4%. Theo sè liÖu cña Ng©n hµng thÕ giíi, xuÊt khÈu
cña ViÖt Nam sang Hoa Kú trong n¨m ®Çu tiªn, sau khi HiÖp ®Þnh ®-îc phª
chuÈn, t¨ng lªn gÇn gÊp ®«i møc cña n¨m 1999, vµ 2000. Mét sè mÆt hµng
xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ ®-îc h-ëng lîi lín tõ møc thuÕ theo quy chÕ MFN
so víi møc thuÕ tr-íc ®©y nh- hµng n«ng s¶n chÕ biÕn, bia vµ thuèc l¸, hµng
dÖt, hµng may mÆc, hµng da, hµng chÕ t¹o c«ng nghiÖp nhÑ, hµng chÕ t¹o c¬
b¶n, hãa chÊt, cao su, nhùa, hµng ®iÖn tö vµ m¸y mãc.
Thùc hiÖn ®èi xö Quèc gia kh«ng ph©n biÖt ®èi xö doanh nghiÖp trong
n-íc vµ ngoµi n-íc, vÒ thuÕ vµ phÝ ®èi víi tÊt c¶ çc hµng ho¸ trõ « t« d-íi 12
chç ngåi, nguyªn liÖu s¶n xuÊt thuèc l¸, nhiªn liÖu, kim lo¹i vµ ph©n bãn. ViÖt
Nam kh«ng ban hµnh çc qui ®Þnh kü thuËt víi çc môc ®Ých chÝnh ®¸ng cao h¬n
møc cÇn thiÕt nh»m h¹n chÕ th-¬ng m¹i nh- trong çc lÜnh vùc an ninh quèc gia,
chèng gian lËn th-¬ng m¹i, b¶o vÖ søc khoÎ céng ®ång, b¶o vÖ m«i tr-êng…
ViÖt Nam ®èi xö c«ng b»ng gi÷a nhµ ®Çu t- trong n-íc vµ çc Nhµ ®Çu
t- Hoa Kú vµ ViÖt Nam trong viÖc mua l¹i, më réng, qu¶n lý ®iÒu hµnh, b¸n,
®Þnh ®o¹t çc kho¶n ®Çu t- theo HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú
ChÝnh phñ ViÖt Nam c«ng khai ho¸ çc v¨n b¶n ph¸p luËt trªn çc
ph-¬ng tiÖn truyÒn th«ng, b¸o nãi, b¸o h×nh theo Ch-¬ng VI vÒ tÝnh minh
b¹ch, c«ng khai vµ quyÒn khiÕu kiÖn
ChÝnh phñ ViÖt Nam c«ng bè lé tr×nh thùc hiÖn cam kÕt nh- : sau 2
n¨m HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc, vµo cuèi 2003 vµ
2004 chØ thu phÝ vµ çc phô phÝ liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu t-¬ng øng víi
çc chi phÝ dÞch vô bá ra, lo¹i bá h¹n chÕ ®Þnh l-îng çc mÆt hµng c«ng
25
nghiÖp trong phô lôc B1. Sau 3 n¨m ®¶m b¶o quyÒn thÕ chÊp vµ chuyÓn nh-îng
quyÒn sö dông ®Êt cña çc xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi, lo¹i bá h¹n chÕ sè
l-îng nhËp lèp, « t«, giÊy ch-a tÈy, gi¶m thuÕ nhËp khÈu çc mÆt hµng c«ng
nghiÖp ®· cam kÕt theo Phô lôc E5. Sau 4 n¨m (cuèi 2005 vµ 2006) ®¶m b¶o
lo¹i bá sù ph©n biÖt vÒ gi¸, phÝ ®èi víi tÊt c¶ çc hµng ho¸ dÞch vô trong ®ã cã
gi¸ ®iÖn, lo¹i bá h¹n chÕ sè l-îng nhËp khÈu çc mÆt hµng trong Phô lôc B,
nh- ph©n bãn, çc lo¹i giÊy viÕt, «t« chë 10 ng-êi trªn xe…
Tæng côc thuÕ ®· nghiªn cøu tr×nh ChÝnh phñ mét lo¹t nh÷ng qui ®Þnh
míi trong n¨m 2003, vÒ thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu, ®Ó thùc hiÖn cam kÕt theo
CEPT/AFTA, qui ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch thuÕ -u ®·i theo tû lÖ néi ®Þa ho¸ víi s¶n
xuÊt l¾p r¸p xe g¾n m¸y 2 b¸nh sÏ b·i bá, phï hîp víi danh môc biÓu thuÕ cña
çc n-íc ASEAN, gi¸ tÝnh thuÕ theo GATT/WTO sÏ ®-îc ¸p dông thèng nhÊt.
N¨m 2002 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003, cã trªn 700 doanh nghiÖp Hoa Kú
d-íi çc h×nh thøc kh¸c nhau nh- ®Çu t-, liªn doanh, chi nh¸nh, v¨n phßng
®¹i diÖn, cã quan hÖ bu«n b¸n vµ xuÊt khÈu ph©n bãn, x¨ng dÇu, ho¸ chÊt,
thiÕt bÞ vµo thÞ tr-êng ViÖt Nam… Trong 172 dù ¸n ®Çu t- cña çc doanh
nghiÖp Hoa Kú vµo ViÖt Nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký kho¶ng 1 tØ USD, ch-a
tÝnh ®Õn sè vèn cña çc c«ng ty vµ tËp ®oµn Hoa Kú ®Çu t- vµo ViÖt Nam qua
chi nh¸nh vµ c«ng ty con ë n-íc thø 3 -íc tÝnh 1,15 tØ USD. HiÖn t¹i ®· cã 25
tËp ®oµn quèc gia cña Hoa Kú ®Çu t- vµo ViÖt Nam 35 dù ¸n víi tæng sè vèn
®Çu t- 1,28 tØ USD…
+ §èi víi doanh nghiÖp :
§èi víi viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu thÞ tr-êng Hoa Kú: TriÓn khai nhiÒu biÖn
ph¸p nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam nh- khai th¸c
cã hiÖu qu¶ çc lîi thÕ so s¸nh quèc gia, chó träng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn s¶n
phÈm míi, tÝch cùc t×m kiÕm th«ng tin vÒ thÞ tr-êng Hoa Kú nh- thãi quen tiªu
dïng, nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n, t«n gi¸o, d©n téc, luËt lÖ trªn thÞ tr-êng ...
HiÖn nay, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú t¨ng cao nh- : DÖt may
víi kim ng¹ch xuÊt khÈu 2,3 tû USD, t¨ng 240% so víi cïng kú n¨m 2002,
chiÕm gÇn 60% tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu sang Hoa Kú. TiÕp theo lµ thñy h¶i s¶n
®¹t 609 triÖu USD, t¨ng 26%; giµy dÐp ®¹t 276 triÖu USD, t¨ng 54%; mÆt
hµng n«ng l©m s¶n vµ thùc phÈm chÕ biÕn ®¹t h¬n 207 triÖu USD, t¨ng 32%.
Çc hµng hãa kh¸c nh- dÇu khÝ, ®å gç gia dông ®Òu ®¹t kim ng¹ch kho¶ng
100 triÖu USD... Ngµy 19/2/2003, ViÖt Nam vµ Hoa Kú chÝnh thøc ®µm ph¸n
vÒ qui ®Þnh c¬ b¶n bu«n b¸n v¶i sîi vµ may mÆc vµ ®· chÝnh thøc ký ®-îc h¹n
ng¹ch cho mÆt hµng dÖt may n¨m 2003 vµ 2004, mét sè doanh nghiÖp dÖt may
lín ®· ký hîp ®ång xuÊt khÈu sang Hoa Kú.
Doanh nghiÖp tÝch cùc x©y dùng vµ ¸p dông çc hÖ thèng qu¶n lý chÊt
l-îng tiªn tiÕn trªn thÕ giíi nh- ISO 9000, HACCP, ISO 14000, SA 8000…
nh»m n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nh»m v-ît qua çc rµo c¶n kü
thuËt. NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña çc chøng chØ ®ã ®èi víi çc doanh
nghiÖp khi xuÊt hµng sang Hoa Kú, çc c¬ quan chøc n¨ng cña ViÖt Nam hiÖn
®ang cã nhiÒu ho¹t ®éng hç trî th«ng tin, ®µo t¹o vµ t- vÊn çc doanh nghiÖp
26
trong viÖc x©y dùng vµ ¸p dông HÖ thèng qu¶n lý theo çc tiªu chuÈn nµy. ë
ViÖt Nam hiÖn nay çc doanh nghiÖp trong ngµnh da giÇy, dÖt may ®ang rÊt quan
t©m ®Õn viÖc nghiªn cøu ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý SA 8000 v× HÖ thèng tiªu
chuÈn nµy rÊt quan träng víi viÖc çc doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn ®-a s¶n
phÈm vµo Hoa Kú còng nh- ®-a ra thÞ tr-êng quèc tÕ.
VÒ vÊn ®Ò ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt : NhiÒu doanh nghiÖp thùc hiÖn
®æi míi vµ hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ víi chi phÝ thÊp nh»m t¹o ra nhiÒu mÉu m·
s¶n phÈm cã thÓ th©m nhËp thÞ tr-êng Hoa Kú. ViÖc ®æi míi c«ng nghÖ cña
çc doanh nghiÖp dÇn tiÕn tíi phï hîp víi yªu cÇu cña ngµnh hµng vµ kh¶
n¨ng cña doanh nghiÖp cïng tèc ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ.
Doanh nghiÖp ViÖt Nam dÇn tham gia vµo ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®iÖn
tö, tham gia çc héi chî, x©y dùng çc trang WEB riªng, ®¨ng ký vµ khuyÕch
tr-¬ng th-¬ng hiÖu hµng ho¸ ViÖt Nam trªn ®Êt Hoa Kú.
1.3. Nh÷ng khã kh¨n vµ thuËn lîi cña chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt
Nam khi thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMHH vµ TMDV trong BTA
a. Nh÷ng thuËn lîi c¬ b¶n :
- Hoa Kú lµ mét thÞ tr-êng lín, møc tiªu thô rÊt cao, nhu cÇu hµng ho¸
lín vµ ®a d¹ng. Çc n-íc ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc cña Hoa Kú ®Òu
cã tû träng xuÊt khÈu vµo thÞ tr-êng nµy kh¸ lín vµ lµ nh©n tè quan träng ®Ó
t¨ng tr-ëng kinh tÕ. Víi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, ta sÏ
®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc, do ®ã ta cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu,
gãp phÇn t¨ng tr-ëng kinh tÕ, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm.
- §i vµo thÞ tr-êng Hoa Kú sÏ gióp ta ®a d¹ng ho¸ quan hÖ th-¬ng m¹i,
tõ ®ã gi¶m bít rñi ro biÕn ®éng thÞ tr-êng, bít søc Ðp vÒ thÞ tr-êng.
- Hoa Kú lµ n-íc cã vèn lín, cã c«ng nghÖ nguån, kü thuËt cao trªn hÇu
hÕt çc lÜnh vùc. Th«ng qua çc dù ¸n ®Çu t-, ta cã thÓ tiÕp nhËn vèn ®Çu t-,
c«ng nghÖ nguån, kü thuËt cao, kü n¨ng qu¶n lý tiªn tiÕn ®Ó gãp phÇn thùc
hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸.
- HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®-îc ký kÕt sÏ gãp phÇn
thóc ®Èy ®Çu t- n-íc ngoµi nãi chung, v× çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi muèn sö
dông lao ®éng, tµi nguyªn cña ta ®Ó xuÊt khÈu sang Hoa Kú. HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy quan hÖ víi
çc tæ chøc kinh tÕ, tµi chÝnh - tiÒn tÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc
gia nhËp WTO, thóc ®Èy ph¸t triÓn quan hÖ víi çc n-íc kh¸c.
- Cam kÕt thùc thi nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam thùc thi cam kÕt trong HiÖp ®Þnh th-¬ng
m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· cã quan hÖ bu«n b¸n víi nhiÒu
quèc gia vµ khu vùc, trong ®ã cã nh÷ng n-íc ®· cã HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i vµ tho¶
thuËn tèi huÖ quèc. §©y còng chÝnh lµ nh÷ng thuËn lîi cho ViÖt Nam trong viÖc
thùc hiÖn çc cam kÕt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
27
b. Nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu :
- ViÖt Nam míi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, thÞ tr-êng ch-a ph¸t
triÓn, hÖ thèng chÝnh s¸ch ch-a ®ång bé, m«i tr-êng ph¸p lý ch-a hoµn thiÖn, sù
am hiÓu vÒ kinh tÕ thÞ tr-êng cña bé m¸y qu¶n lý vµ doanh doanh nghiÖp cßn h¹n
chÕ, ®ßi hái Nhµ n-íc ViÖt Nam ph¶i ®iÒu chØnh ®ång bé vµ phï hîp víi th«ng lÖ
quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt
Nam- Hoa Kú nãi riªng vµ quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ nãi chung.
- Khã kh¨n do sù bÊt cËp vÒ c¬ chÕ kinh tÕ, vÒ sù am hiÓu kinh tÕ thÞ
tr-êng, do sù chªnh lÖch vÒ tiÒm lùc kinh tÕ gi÷a hai n-íc. Hoa Kú lµ mét ®èi
t¸c qu¸ lín, vËn hµnh theo nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng tõ khi lËp quèc, ngoµi luËt
Liªn bang, cßn cã luËt TiÓu bang. HÖ thèng luËt Hoa Kú rÊt phøc t¹p cho nªn
doanh nghiÖp khi muèn kinh doanh trªn thÞ tr-êng ®Òu ph¶i thuª luËt s- mµ
chi phÝ luËt s- l¹i rÊt tèn kÐm nªn th«ng th-êng nhê t- vÊn.
- ViÖt Nam ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin cßn yÕu kÐm trong khi Hoa
Kú lµ quèc gia ph¸t triÓn c«ng nghÖ th«ng tin m¹nh nhÊt trªn thÕ giíi, nhÊt lµ
vÒ lÜnh vùc th-¬ng m¹i ®iÖn tö. Do vËy çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ch-a thÓ
n¾m b¾t kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ luËt ph¸p, çc hµng rµo kü thuËt vµ nh÷ng
th«ng tin cÇn thiÕt kh¸c trªn thÞ tr-êng Hoa Kú vÉn lµ mét trë ng¹i lín.
- Doanh nghiÖp hai bªn ®ang trong qua tr×nh t×m hiÓu luËt lÖ, çch thøc
bu«n b¸n, thÞ hiÕu cña ng-êi tiªu dïng, n¨ng lùc cña b¹n hµng. C«ng nghÖ s¶n
xuÊt cßn l¹c hËu, ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu thÞ tr-êng, v-ît qua çc hµng rµo phi
thuÕ vÒ qu¶n lý m«i tr-êng, an toµn vÖ sinh thùc phÈm, tr¸ch nhiÖm x· héi… nªn
sau h¬n 2 n¨m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh ®· xuÊt hiÖn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i gi¶i quyÕt.
- Mét trong nh÷ng khã kh¨n n÷a lµ víi thÞ tr-êng Hoa Kú, chóng ta sÏ
th-êng xuyªn gÆp ph¶i nh÷ng h×nh thøc b¶o hé ph¸t sinh tõ b¶n chÊt c¹nh
tranh tù nhiªn cña mét sè nhãm ®Æc quyÒn bÞ ¶nh h-ëng cña Hoa Kú (nh-
tr-êng hîp ç basa vµ t«m). ViÖc ViÖt Nam ®· thua kiÖn trong viÖc b¸n ç tra,
ç basa vµ hiÖn nay ®ang chÞu nhiÒu søc Ðp bëi vô kiÖn T«m… sang thÞ tr-êng
Hoa Kú ®· trë thµnh nh÷ng rµo c¶n th-¬ng m¹i víi çc doanh nghiÖp ViÖt Nam
mÆc dï tr¸i víi tinh thÇn tù do ho¸ th-¬ng m¹i cña BTA; Visa cho çc nhµ doanh
nghiÖp ViÖt Nam vµo thÞ tr-êng Hoa Kú kh¶o s¸t víi çc thñ tôc khã kh¨n, tèn
kÐm ®Ó thµnh lËp v¨n phßng ®¹i diÖn vµ c«ng ty trªn l·nh thæ Hoa Kú.
2- Kh¸i qu¸t t×nh h×nh chuÈn bÞ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam
a. Giai ®o¹n 1: Nép ®¬n xin gia nhËp
§Ó thùc hiÖn chñ tr-¬ng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, Nhµ n-íc ta ®· quyÕt
®Þnh khÈn tr-¬ng xóc tiÕn qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ ®µm ph¸n gia nhËp Tæ chøc
th-¬ng m¹i thÕ giíi WTO vµ ®· ban hµnh nhiÒu quyÕt ®Þnh thùc thi tiÕn tr×nh ®ã.
Tõ th¸ng 4 n¨m 1994, tæ c«ng t¸c liªn bé vÒ WTO ®· ®-îc thµnh lËp
bao gåm ®¹i diÖn mét sè bé, ngµnh kinh tÕ cã liªn quan nhiÒu nhÊt ®Õn tiÕn
tr×nh gia nhËp WTO. Tæ c«ng t¸c liªn bé ®· ®-îc më réng ®¶m b¶o sù tham
gia tÝch cùc cña nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ. Th¸ng 1 n¨m 1995, «ng NguyÔn
28
L-¬ng §¹i sø ViÖt Nam t¹i Liªn hîp quèc ®· thay mÆt ChÝnh phñ ViÖt Nam
nép ®¬n xin gia nhËp WTO, theo ®iÒu 12 cña HiÖp ®Þnh WTO. Nh- vËy ViÖt
Nam ®· thùc hiÖn xong b-íc ®Çu tiªn cña tiÕn tr×nh gia nhËp WTO. Ngµy
17/5/1997, Thñ t-íng ChÝnh phñ ®· cã quyÕt ®Þnh thµnh lËp mét ®oµn ®µm
ph¸n chÝnh phñ vÒ viÖc gia nhËp WTO cña ViÖt Nam.
Uû ban Quèc gia vÒ Hîp t¸c kinh tÕ Quèc tÕ do Phã Thñ t-ëng ChÝnh phñ
phô tr¸ch c«ng t¸c kinh tÕ ®èi ngo¹i lµm Tr-ëng ban, Bé tr-ëng Bé th-¬ng m¹i
Tr-¬ng §×nh TuyÓn lµm Phã Chñ TÞch Uû ban. Uû ban cã chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh
chÝnh s¸ch chung vÒ th-¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam vµ chØ ®¹o ®µm ph¸n gia
nhËp hoÆc tham gia çc tæ chøc quèc tÕ, tiÕn hµnh ®µm ph¸n gia nhËp vµ çc ho¹t
®éng kh¸c trong khu«n khæ çc tæ chøc còng nh- chØ ®¹o thùc thi çc nghÜa vô cña
ViÖt Nam trong khu«n khæ çc tæ chøc ®ã.
T¹i WTO, Ban c«ng t¸c vÒ viÖc gia nhËp WTO cña ViÖt Nam ®-îc thµnh lËp
tõ 30/5/1995. Tham gia Nhãm lµm viÖc cã nhiÒu thµnh viªn WTO quan t©m ®Õn thÞ
tr-êng ViÖt Nam. Nhãm lµm viÖc vÒ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam ®· ®-îc héi
®ång chung cña WTO thµnh lËp ngay khi ViÖt Nam ®Ö ®¬n gia nhËp n¨m 1995.
b. Giai ®o¹n 2: Göi “BÞ Vong lôc vÒ ChÕ ®é ngo¹i th-¬ng cña ViÖt
Nam” tíi Nhãm lµm viÖc.
Th¸ng 8 n¨m 1996, chóng ta ®· hoµn thµnh “BÞ Vong lôc vÒ chÕ ®é
ngo¹i th-¬ng cña ViÖt Nam” vµ göi tíi Ban th- kÝ WTO ®Ó lu©n chuyÓn tíi
çc thµnh viªn cña Nhãm lµm viÖc ®Ó kiÓm tra.
BÞ Vong lôc kh«ng chØ giíi thiÖu tæng quan vÒ nÒn kinh tÕ, çc chÝnh
s¸ch kinh tÕ vÜ m«, c¬ së ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch mµ cßn cung cÊp
çc th«ng tin chi tiÕt vÒ chÝnh s¸ch liªn quan tíi th-¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô
vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. BÞ Vong lôc bao gåm çc ch-¬ng tr×nh quèc gia nh-
thuÕ, çc h¹n chÕ phi thuÕ quan, çc qui ®Þnh vÒ xuÊt nhËp khÈu, kiÓm so¸t
ngo¹i hèi, çc qui ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch ®Çu t-, çc qui ®Þnh vÒ lÜnh vùc dÞch vô,
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ. B¶n ghi nhí cña ViÖt Nam ®ang ®-îc Nhãm lµm viÖc vµ
çc thµnh viªn kh¸c cña WTO thÈm ®Þnh.
c. Giai ®o¹n 3: Lµm râ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i.
Sau khi nghiªn cøu “BÞ Vong lôc vÒ chÕ ®é ngo¹i th-¬ng”, nhiÒu thµnh
viªn ®Æt ra c©u hái yªu cÇu ViÖt Nam tr¶ lêi nh»m hiÓu râ chÝnh s¸ch, bé m¸y
qu¶n lý vµ thùc thi chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam. Nhãm lµm viÖc tËp hîp
çc c©u hái vµ ®-a cho n-íc ®Ö ®¬n. N-íc ®Ö ®¬n sÏ ph¶i tr¶ lêi b»ng v¨n b¶n
cho çc c©u hái. §èi víi tr-êng hîp cña Trung Quèc cã kho¶ng h¬n 3000 c©u
hái ph¸t sinh do çc bªn tham gia trong 10 n¨m th-¬ng l-îng göi vÒ tõ çc héi
viªn cña GATT. Liªn bang Nga cã kho¶ng h¬n 500 c©u hái ph¸t sinh kÓ tõ n¨m
1993. ViÖt Nam còng ®· nhËn ®-îc nhiÒu c©u hái gièng nh- lµ ®· ph¸t sinh víi
çc thµnh viªn kh¸c cña WTO do c¬ chÕ phøc t¹p cña ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam.
Ngoµi viÖc tr¶ lêi çc c©u hái, ViÖt Nam còng ph¶i cung cÊp nhiÒu
th«ng tin kh¸c theo çc biÓu mÉu do WTO quy ®Þnh vÒ hç trî n«ng nghiÖp, trî
cÊp trong c«ng nghiÖp, çc doanh nghiÖp cã ®Æc quyÒn, çc biÖn ph¸p ®Çu t-
29
kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO, thñ tôc h¶i quan, hÖ thèng tiªu chuÈn
kÜ thuËt, vÖ sinh dÞch tÔ…
Nhãm lµm viÖc tæ chøc çc phiªn häp t¹i trô së WTO (Geneva, Thuþ Sü)
®Ó ®¸nh gi¸ t×nh h×nh chuÈn bÞ cña ta vµ ®Ó ta cã thÓ trùc tiÕp gi¶i thÝch chÝnh
s¸ch. §Õn nay ®· tæ chøc b¶y phiªn häp. Hai phiªn häp ®Çu tæ chøc trong n¨m
1998. Phiªn häp thø ba diÔn ra vµo th¸ng 7 n¨m 1999 c¬ b¶n hoµn thµnh giai
®o¹n lµm râ chÝnh s¸ch. Sau 4 phiªn lµm viÖc víi ban c«ng t¸c vÒ viÖc ViÖt Nam
gia nhËp WTO, b¶n ghi nhí vÒ c¬ chÕ ngo¹i th-¬ng cña ViÖt Nam ®· ®-îc xem
xÐt vµ ViÖt Nam ®· c¬ b¶n hoµn thµnh giai ®o¹n minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch víi
viÖc tr¶ lêi h¬n 1800 nhãm c©u hái cña çc thµnh viªn cña WTO. H¬n n÷a, 4
cuéc häp cña nhãm lµm viÖc ®· t¹o ra mét møc ®é cao h¬n vÒ vÒ tÝnh minh b¹ch
cña chÕ ®é ngo¹i th-¬ng ViÖt Nam vµ kÕt thóc giai ®o¹n thu thËp th«ng tin.
Phiªn thø n¨m cuèi th¸ng 4/2002 t¹i Thuþ sÜ b¾t ®Çu ®µm ph¸n më cöa thÞ
tr-êng, lµ giai ®o¹n ®µm ph¸n vÒ tiÕp cËn thÞ tr-êng, ®i vµo tõng chi tiÕt cña lé
tr×nh më cöa hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam. VÒ phÝa ®èi t¸c cã çc thµnh
viªn cña WTO quan t©m ®Õn ViÖt Nam nh- Hoa Kú, NhËt B¶n, Cana®a, Trung
Quèc, Ên §é, asean, çc n-íc thuéc EU... vµ çc n-íc cã tæ chøc lµ quan s¸t
viªn. §©y lµ cuéc ®µm ph¸n ®a ph-¬ng mµ t¹i ®©y, ViÖt Nam kh¼ng ®Þnh çc
cam kÕt cña m×nh vµ ®µm ph¸n ®Ó çc cam kÕt cã gi¸ trÞ ¸p dông chung.
N¨m 2003 lµ n¨m ®Çu tiªn trong vßng 5 n¨m trë l¹i ®©y, VN tiÕn hµnh
®-îc 2 phiªn ®µm ph¸n: Vßng 6 vµo th¸ng 4 vµ vßng 7 vµo th¸ng 12. Nh-ng
quan träng h¬n vÒ mÆt sè l-îng lµ chÊt l-îng çc phiªn ®µm ph¸n ®· thùc chÊt
h¬n. Vßng ®µm ph¸n thø 6 (4/2003) ViÖt Nam ®· ®-îc Ban th- ký cña WTO
®¸nh gi¸ lµ tµi liÖu ®· chuÈn bÞ tèt h¬n, ®µm ph¸n tiÕn bé h¬n. §Æc biÖt, cïng
thêi gian nµy, VN cßn ®µm ph¸n song ph-¬ng víi 14 n-íc vµ chuÈn bÞ xong
18 lo¹i tµi liÖu phôc vô ®µm ph¸n nh- : ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng thùc hiÖn
HiÖp ®Þnh ®Çu t-; ch-¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt; HiÖp ®Þnh h¶i quan; giÊy
phÐp nhËp khÈu; b¸o ço vÒ trî cÊp c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp..., trong ®ã cã
viÖc quan träng lµ söa l¹i b¶n chµo lÇn 3 vÒ dÞch vô vµ thuÕ nhËp khÈu.
Do ®· ®-îc chuÈn bÞ tèt nªn t¹i vßng 7 (12.2003), ViÖt Nam vµ çc
n-íc ®· b¾t ®Çu th¶o luËn çc néi dung chÝnh cña dù th¶o b¸o ço gia nhËp,
®©y lµ sù kiÖn quan träng, mang tÝnh b¶n lÒ bëi ®éng th¸i nµy th-êng chØ diÔn
ra khi n-íc xin gia nhËp ®· cã nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ. HiÖn t¹i, Ban c«ng t¸c
WTO ®· nhÊt trÝ tõ phiªn thø 8 (dù kiÕn th¸ng 4.2004), ViÖt Nam sÏ chuyÓn
sang th¶o luËn b¸o ço (D/R)- lµ tµi liÖu quan träng cña ®µm ph¸n ®a ph-¬ng.
HiÖn nay toµn bé b¶n chµo phôc vô cho phiªn ®µm ph¸n thø 8 ®· ®-îc
hoµn tÊt, vµ nÕu b¶n chµo nµy ®-îc ChÝnh phñ th«ng qua sÏ ®-îc chuyÓn ®Õn
Ban th- ký WTO. Trong n¨m 2004, ViÖt Nam sÏ tËp trung vµo viÖc ®µm ph¸n
®a ph-¬ng kho¶ng 3 vßng n÷a vµ cè g¾ng kÕt thóc ë vßng ®µm ph¸n thø 10.
30
d. Giai ®o¹n 4: §-a ra çc b¶n chµo ban ®Çu vµ tiÕn hµnh ®µm ph¸n
song ph-¬ng, ®a ph-¬ng:
Møc ®é më cöa thÞ tr-êng ®-îc tiÕn hµnh th«ng qua ®µm ph¸n song
ph-¬ng víi tÊt c¶ çc thµnh viªn quan t©m tíi thÞ trõ¬ng cña ta. Tr-íc hÕt ViÖt
Nam ®-a ra nh÷ng b¶n chµo ban ®Çu vÒ më cña thÞ tr-êng hµng ho¸ vµ dÞch vô
®Ó th¨m dß ph¶n øng cña çc thµnh viªn kh¸c. Trªn c¬ së ®ã, çc thµnh viªn
yªu cÇu ViÖt Nam ph¶i gi¶m bít møc ®é b¶o hé ë mét sè lÜnh vùc. ViÖt Nam
sÏ xem xÐt yªu cÇu cña hä vµ nÕu chÊp nhËn ®-îc th× cã thÓ ®¸p øng hoÆc ®-a
ra møc b¶o hé thÊp h¬n mét chót. Qu¸ tr×nh ®µm ph¸n nh- vËy tiÕp diÔn cho
tíi khi mäi thµnh viªn ®Òu chÊp nhËn víi møc ®é më cöa thÞ tr-êng hµng ho¸
vµ dÞch vô cña ta.
B¶n chµo ban ®Çu vÒ thuÕ lµ dù kiÕn thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu cho tÊt c¶
çc mÆt hµng ta ®Þnh cam kÕt rµng buéc kh«ng ®-îc t¨ng khi ta lµ thµnh viªn
cña WTO. B¶n chµo ban ®Çu vÒ lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ lµ dù kiÕn lé
tr×nh lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ nh- cÊm nhËp khÈu, h¹n ng¹ch nhËp khÈu
vµ çc biÖn ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l-îng nhËp khÈu kh¸c. B¶n chµo ban ®Çu vÒ
dÞch vô: dù kiÕn çc lÜnh vùc dÞch vô cho phÐp çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi
tham gia vµ çc ®iÒu kiÖn kinh doanh. Çc ®iÒu kiÖn nµy liªn quan tíi h×nh
thøc cung cÊp dÞch vô nh- chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn, møc vèn, sè lao
®éng hay yªu cÇu vÒ b»ng cÊp…
§Ó cã thÓ ®µm ph¸n thµnh c«ng, viÖc x©y dùng chiÕn l-îc tæng thÓ ph¸t
triÓn kinh tÕ dµi h¹n gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh. Ta ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng thÕ
m¹nh, nh÷ng lÜnh vùc ta cÇn b¶o hé ®Ó cã thÓ v-¬n tíi trong t-¬ng lai, nh÷ng
ngµnh nµo ta kh«ng cÇn b¶o hé…Sù tham gia tÝch cùc cña çc doanh nghiÖp
trong viÖc x©y dùng chiÕn l-îc héi nhËp nãi chung còng nh- ®µm ph¸n trong
tõng lÜnh vùc cô thÓ lµ rÊt quan träng ®¶m b¶o ®µm ph¸n thµnh c«ng víi
nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ lé tr×nh ®¸p øng cao nhÊt yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ.
HiÖn nay, ViÖt Nam sÏ ph¶i tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph-¬ng víi
kho¶ng gÇn 20 n-íc vµ sÏ giµnh -u tiªn tr-íc hÕt cho çc ®èi t¸c lín nh- Hoa
Kú, EU, NhËt B¶n... kÓ c¶ çc ®èi t¸c mµ ViÖt nam vèn ch-a cã quan hÖ nhiÒu
nh- çc n-íc Mü Latin còng cÇn hÕt søc l-u t©m.
MÆc dï ViÖt Nam ®· cã quan hÖ th-¬ng m¹i víi trªn 165 n-íc, trong
®ã tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 12/2003 ®· ký HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i song ph-¬ng víi
86 n-íc (sè liÖu cña Vô KÕ ho¹ch vµ §Çu t-- Bé Th-¬ng m¹i), nh-ng n-íc ta
ch-a lµ thµnh viªn cña Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi lµ mét h¹n chÕ lín vµ rÊt
c¬ b¶n vÒ thÞ tr-êng bªn ngoµi cña ViÖt Nam .
Gia nhËp WTO cã nghÜa lµ ViÖt Nam ®-îc quyÒn tiÕp cËn víi thÞ tr-êng tÊt
c¶ çc thµnh viªn kh¸c trªn c¬ së ®èi xö MFN. Çc thµnh viªn chØ duy tr× b¶o hé
s¶n xuÊt trong n-íc chñ yÕu b»ng thuÕ quan víi thuÕ suÊt nãi chung kh¸ thÊp. §Ó
®-îc h-ëng thuËn lîi nµy ViÖt Nam còng ph¶i cam kÕt chÊp nhËn çc nguyªn t¾c
®a biªn, ®ång thêi gi¶m møc b¶o hé cña m×nh víi viªc cam kÕt thuÕ suÊt thuÕ nhËp
31
khÈu tèi ®a vµ cã lé tr×nh lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ, ®Æc biÖt lµ çc biÖn ph¸p
h¹n chÕ ®Þnh l-îng nh- cÊm nhËp khÈu mét çch tuú tiÖn.
Giai ®o¹n 5 vµ giai ®o¹n 6 (Hoµn thµnh NghÞ ®Þnh th- gia nhËp vµ Phª
chuÈn NghÞ ®Þnh th-) lµ nh÷ng viÖc ph¶i lµm trong t-¬ng lai khi ViÖt Nam hoµn
thµnh giai ®o¹n 4.
3. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh gia
nhËp WTO :
a. ThuËn lîi :
- Héi nhËp ®ßi hái ph¶i chÊp nhËn çc chÝnh s¸ch c¬ b¶n cña hÖ thèng,
cã ch-¬ng tr×nh triÓn khai phï hîp víi qui t¾c chung. ViÖt Nam cã thuËn lîi
vÒ c¬ héi më réng thÞ tr-êng, nhËn ®-îc sù ®·i ngé kh«ng ph©n biÖt so víi çc
thµnh viªn kh¸c, cã nh©n nh-îng vÒ më cöa thÞ tr-êng vµ çc ch-¬ng tr×nh
gi¶m thuÕ. Gia nhËp HiÖp héi çc n-íc §«ng Nam ¸ vµo th¸ng 7/1995, Tham
gia AFTA, ViÖt Nam ®· c«ng bè çc Ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ cña m×nh vµ t¹o
thuËn lîi cho th-¬ng m¹i. Khi tham gia APEC, çc ch-¬ng tr×nh gi¶m thuÕ
mang tÝnh chÊt tù nguyÖn nh-ng ®Òu h-íng tíi ®Ých lµ gi¶m thuÕ xuèng møc
kh«ng qu¸ 10% vµ triÖt tiªu çc hµng rµo phi thuÕ vµo n¨m 2020.
- ViÖt Nam ®· cã b-íc tiÕn tÝch cùc trong viÖc tham gia hÖ thèng
th-¬ng m¹i ®a biªn, ®-îc sù hç trî kü thuËt vµ kinh nghiÖm cña çc n-íc ®i
tr-íc trong qua tr×nh gia nhËp WTO, ®-îc sù ñng hé cña céng ®ång Quèc tÕ
vµ çc tæ chøc Quèc tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ThÕ giíi vµ khu vùc.
- ViÖt Nam ®· ký kÕt nhiÒu hiÖp ®Þnh song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng theo
nh÷ng nguyªn t¾c Quy chÕ ®èi xö Quèc gia vµ kh«ng ph©n biÖt, bao gåm HiÖp
®Þnh vÒ viÖc thiÕt lËp khu vùc MËu dÞch tù do ASEAN (AFTA), HiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú, vµ mét sè hiÖp ®Þnh song ph-¬ng kh¸c… Cam
kÕt thùc thi nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö trong th-¬ng m¹i quèc tÕ t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ViÖt Nam gia nhËp WTO.
- XuÊt khÈu t¨ng m¹nh vµ æn ®Þnh ®· gãp phÇn duy tr× møc t¨ng tr-ëng
GDP cao vµ æn ®Þnh trong nhiÒu n¨m, gi÷ v÷ng çn c©n thanh to¸n, t¹o c¬ së
cho tÝch lòy, t¨ng søc hót ®Çu t- n-íc ngoµi. Më réng çc ho¹t ®éng kinh tÕ
®èi ngo¹i theo h-íng më cöa cßn gãp phÇn lµm t¨ng viÖc lµm, ®Æc biÖt lµ
trong çc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã ®Þnh h-íng xuÊt khÈu vµ sö dông
nhiÒu lao ®éng, gãp phÇn thóc ®Èy sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa
theo ®Þnh h-íng x· héi chñ nghÜa.
Nh÷ng kÕt qu¶ ®ã gãp phÇn cñng cè lßng tin x· héi vµo ®-êng lèi,
chiÕn l-îc vµ çc chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña §¶ng vµ Nhµ n-íc ta. 17 n¨m ®æi
míi võa qua, ViÖt Nam ®· ®¹t b-íc tiÕn ®¸ng kÓ trong viÖc tiÕn tíi tù do ho¸
th-¬ng m¹i vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §ã lµ viÖc t¨ng sè l-îng çc c«ng ty
th-¬ng m¹i trªn toµn ®Êt n-íc, c¶i çch hÖ thèng ng©n hµng phï hîp víi c¬
chÕ ngo¹i th-¬ng, thiÕt lËp mét c¬ chÕ ®Çu t- n-íc ngoµi tù do vµ mét c¬ cÊu
thuÕ nhËp khÈu phï hîp.
32
ViÖt Nam ®· tr¶i qua nhiÒu n¨m söa ®æi luËt ph¸p, theo HiÕn ph¸p söa ®æi
2001, tÊt c¶ çc thµnh phÇn kinh tÕ ®Òu ®-îc phÐp ho¹t ®éng, ChÝnh phñ khuyÕn
khÝch khu vùc ®Çu t- t- nh©n kÓ c¶ trong n-íc vµ ngoµi n-íc ho¹t ®éng trªn mäi
lÜnh vùc… Mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng ®Òu cho thÊy ViÖt Nam ®· chuyÓn sang nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra khi tham gia WTO. Mét môc
tiªu quan träng cña tù do ho¸ th-¬ng m¹i theo hÖ thèng WTO lµ ®-a sù th©m
nhËp tèt h¬n cho c«ng ty t- nh©n ë c¶ thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ.
b. Khã kh¨n :
- T-¬ng tù nh- hÇu hÕt çc n-íc gia nhËp WTO trong giai ®o¹n ban ®Çu
®Òu gÆp ph¶i khã kh¨n trong viÖc thùc thi khu«n khæ ph¸p luËt. ViÖt Nam
ch-a cã çc c¬ cÊu hµnh chÝnh phï hîp; ThiÕu hiÓu biÕt vÒ çc yªu cÇu ®èi víi
viÖc thiÕt lËp çc luËt vµ qui ®Þnh phï hîp WTO. ch-a cã sù thèng nhÊt gi÷a
çc Bé, Ngµnh vµ çc c¬ quan chøc n¨ng, sù thiÕu tù nguyÖn chung cña çc c¬
quan tham gia vµ çc tæ chøc ®Ó th¶o luËn vÒ nhiÖm vô, chøc n¨ng, c¬ cÊu; trë
ng¹i t¹i çc c¬ quan hµnh chÝnh çc cÊp t¹i ®Þa ph-¬ng… th¸ch thøc c¬ b¶n
cña ViÖt Nam lµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i tæng thÓ ë tÇm vÜ m«, t¹o
®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn trong m«i tr-êng ph¸p lý kinh doanh æn
®Þnh, cã nguyªn t¾c, phï hîp víi ®Þnh h-íng chiÕn l-îc do Nhµ n-íc ViÖt
Nam qui ®Þnh, ®ång thêi kh«ng tr¸i víi khu«n khæ quèc tÕ
- Khã kh¨n vÒ c«ng nghÖ : Lîi thÕ so s¸nh tr-íc m¾t cña ViÖt Nam lµ tµi
nguyªn, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi, nguån nh©n lùc dåi dµo vµ cã v¨n ho¸, t-¬ng ®èi cã
kü thuËt, tuy nhiªn tµi nguyªn vµ nh©n lùc lµ nh÷ng nguån cã h¹n vµ sím mÊt dÇn
-u thÕ. ViÖt Nam cÇn sím biÕn tiÒm n¨ng thµnh kh¶ n¨ng s¸ng t¹o vµ lµm chñ
c«ng nghÖ, tõng b-íc t¹o ra c«ng nghÖ nguån, c«ng nghÖ qu¶n lý vµ ®µo t¹o.
- Khã kh¨n vÒ m«i tr-êng c¹nh tranh : M«i tr-êng c¹nh tranh cña ViÖt
Nam ch-a thËt b×nh ®¼ng, ph¸p luËt ViÖt Nam so víi th«ng lÖ quèc tÕ cßn
nhiÒu kh¸c biÖt, bÊt cËp nªn ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn c¶i çch, ®iÒu chØnh ®Ó
t¹o tiÒn ®Ò c¬ b¶n trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO
- Khã kh¨n vÒ Bé m¸y qu¶n lý hµnh chÝnh : C¬ chÕ phèi hîp trong néi bé
Ngµnh vµ gi÷a çc Bé çc Ngµnh cßn ch-a chÆt chÏ, thiÕu ®ång bé, th«ng tin
kh«ng th«ng suèt lµ nh÷ng trë ng¹i cÇn kh¾c phôc trong qu¸ tr×nh gia nhËp
WTO. Nh÷ng qui ®Þnh kh«ng minh b¹ch trong chÝnh s¸ch vµ th«ng t- h-íng dÉn
khiÕn cho viÖc ¸p dông khã kh¨n, g©y ra thùc thi chñ quan tuú tiÖn, ch-a phï hîp
víi yªu cÇu vÒ mét bé m¸y lµm viÖc cã hiÖu qu¶ trong qu¸ tr×nh héi nhËp.
- Mét khã kh¨n n÷a lµ hiÖn nay, nÕu ViÖt Nam muèn gia nhËp WTO
vµo gi÷a n¨m 2005 th× trong n¨m 2004 chóng ta ph¶i hoµn thµnh mäi viÖc vÒ
®µm ph¸n vµ phÊn ®Êu kÕt thóc ë vßng thø 10. Nh- vËy cßn 3 vßng ®µm ph¸n
®a ph-¬ng n÷a trong n¨m nay (trong n¨m 2003 chóng ta chØ thùc hiÖn ®-îc 2
vßng ®µm ph¸n) ®ång thêi cßn ph¶i tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph-¬ng víi
kho¶ng 18 n-íc, cô thÓ ViÖt Nam ph¶i chuÈn bÞ tiÕn hµnh kháang 100 cuéc
®µm ph¸n, nh- vËy c«ng viÖc trong n¨m 2004 thËt sù lµ nÆng nÒ.
33
III. Mét sè ®¸nh gi¸ vÒ sù tham gia cña Nhµ n-íc vµ doanh
nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc
TMHH vµ TMDV trong BTA vµ chuÈn bÞ khi ViÖt Nam gia nhËp
WTO
1. §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña
ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMHH
vµ TMDV trong BTA vµ chuÈn bÞ khi ViÖt Nam gia nhËp WTO
1.1. §èi víi çc chÝnh s¸ch nh»m thùc hiÖn BTA:
Theo quy ®Þnh cña BTA vµ çc HiÖp ®Þnh vÒ TMHH vµ TMDV cña WTO,
çc bªn tham gia sÏ giµnh cho nhau quy chÕ MFN vµ NT. Ngay sau khi BTA cã
hiÖu lùc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n ph¸p quy nh»m t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh. Ph¸p lÖnh sè 41/2002/PL-
UBTVQH ngµy 25/5/2002 vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia trong
th-¬ng m¹i quèc tÕ lµ v¨n b¶n ph¸p lý quan träng nh»m thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ
n-íc vÒ MFN vµ NT trªn c¬ së b×nh ®¼ng, cïng cã lîi trong th-¬ng m¹i quèc tÕ.
Ngoµi çc chÝnh s¸ch vÒ thuÕ, ChÝnh phñ ViÖt Nam cßn ban hµnh nhiÒu v¨n b¶n
ph¸p lý cã liªn quan ®Õn çc biÖn ph¸p phi thuÕ quan, vÒ viÖc ®Þnh gi¸ tèi thiÓu
®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu, vÒ viÖc kh«ng ban hµnh çc tiªu chuÈn kü thuËt cao h¬n
møc cÇn thiÕt ®Ó h¹n chÕ nhËp khÈu...víi môc tiªu ®Èy m¹nh quan hÖ mËu dÞch
gi÷a hai n-íc. §iÒu nµy chøng tá ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· rÊt cè g¾ng trong viÖc
t¹o dùng mét m«i tr-êng ph¸p lý thuËn lîi, b×nh ®¼ng cho c¶ doanh nghiÖp ViÖt
Nam vµ doanh nghiÖp Hoa Kú cïng ho¹t ®éng nh»m ph¸t triÓn th-¬ng m¹i song
ph-¬ng. Tuy nhiªn, çc chÝnh s¸ch vÒ MFN vµ NT cña ViÖt Nam nh»m thùc hiÖn
BTA hiÖn vÉn ch-a ®-îc çc doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÓu biÕt mét çch kü
cµng, thÊu ®¸o ®Ó cã sù vËn dông linh ho¹t.
Nh×n chung, nÕu hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®-îc söa
®æi, x©y dùng míi vµ ban hµnh mét çch ®Çy ®ñ, râ rµng, Ýt thay ®æi sÏ lµ c¬ së
quan träng cho ho¹t ®éng th-¬ng m¹i gi÷a hai n-íc ph¸t triÓn nhanh chãng.
Çc v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh chung cho häat ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô
còntg nh- çc ph-¬ng thøc cung cÊp dÞch vô ch-a cã hoÆc yÕu. Çc v¨n b¶n
chuyªn ngµnh ®iÒu chØnh tõng lÜnh vùc dÞch vô cung ch-a ®-îc cô thÓ hãa
mét çch triÖt ®Ó, mét sè v¨n b¶n hiÖu lùc ph¸p lý ch-a cao vµ hÇu hÕt çc v¨n
b¶n nay ch-a hoµn toµn phï hîp víi th«ng lÖ, quy t¾c vµ tiªu chuÈn quèc tÕ.
Mét vÊn ®Ò quan träng kh¸c n÷a lµ viÖc tæ chøc phæ biÕn vµ h-íng dÉn
thi hµnh chÝnh s¸ch cña çc c¬ quan chøc n¨ng lµ ch-a hiÖu qu¶, néi dung cña
çc v¨n b¶n ph¸p luËt ®Õn víi doanh nghiÖp ch-a ®-îc kÞp thêi, rµnh m¹ch vµ
chÝnh x¸c. NhiÒu tr-êng hîp víi cïng mét v¨n b¶n ph¸p luËt nh-ng mçi
doanh nghiÖp, mçi ng-êi l¹i hiÓu theo çc néi dung kh¸c nhau vµ çch ¸p
dông còng kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy nªn khi doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu
vµo thÞ tr-êng Hoa Kú vÉn cßn nhiÒu v-íng m¾c.
34
1.2. §èi víi chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam ®Ó chuÈn bÞ gia
nhËp WTO:
ViÖc x©y dùng vµ ban hµnh çc chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i cña ViÖt
Nam nh»m thùc hiÖn çc cam kÕt trong BTA còng ®ång thêi lµ c¬ së ®Ó thùc
hiÖn çc HiÖp ®Þnh cña WTO khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn. Mét trong
nh÷ng yªu cÇu cña WTO lµ çc n-íc thµnh viªn ph¶i cã chÝnh s¸ch th-¬ng
m¹i ®Çy ®ñ, râ rµng, minh b¹ch vµ phï hîp víi çc HiÖp ®Þnh cña WTO.
§Ó chuÈn bÞ gia nhËp WTO, ViÖt Nam ®· hoµn thµnh viÖc minh b¹ch
ho¸ çc chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ trªn thùc tÕ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh söa ®æi,
bæ sung mét lo¹t çc v¨n b¶n cã liªn quan nh-: LuËt th-¬ng m¹i, LuËt doanh
nghiÖp, LuËt lao ®éng, LuËt thuÕ, Ban hµnh Quy ®Þnh vÒ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ tÝnh
thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸, Ph¸p lÖnh vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia
trong th-¬ng m¹i quèc tÕ... ViÖc c¶i çch t- ph¸p cña ViÖt Nam nh- trªn ®-îc
Ban th- ký WTO vµ çc thµnh viªn kh¸c cña tæ chøc nµy ®¸nh gi¸ cao.
Trong n¨m 2003, ho¹t ®éng hîp t¸c quèc tÕ vÒ ph¸p luËt vµ t- ph¸p cña
n-íc ta tiÕp tôc ph¸t triÓn theo h-íng tÝch cùc. Sè l-îng ch-¬ng tr×nh hîp t¸c
vµ dù ¸n tiÕp tôc t¨ng, ngµy cµng phôc vô thiÕt thùc ho¹t ®éng x©y dùng ph¸p
luËt, nghiªn cøu khoa häc ph¸p lý, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, ®µo t¹o
çn bé ph¸p lý, ®¨ng ký giao dÞch b¶o ®¶m...
§Õn nay, ViÖt Nam ®· më réng ho¹t ®éng hîp t¸c vÒ ph¸p luËt vµ t- ph¸p
tíi trªn 50 quèc gia vµ h¬n 10 tæ chøc quèc tÕ, khu vùc. Ngµy 25/8/2003, Thñ
t-íng ChÝnh phñ ®· phª duyÖt dù ¸n "Hç trî thùc hiÖn ChiÕn l-îc ph¸t triÓn
hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010". §©y lµ dù ¸n cã quy m« lín, do
Bé T- ph¸p vµ C¬ quan ph¸t triÓn Liªn HiÖp Quèc (UNDP), çc tæ chøc SIDA
(Thuþ §iÓn), DANIDA (§an M¹ch) chuÈn bÞ vµ ký kÕt.
Bªn c¹nh ®ã, Bé T- ph¸p ®· hoµn thµnh viÖc rµ so¸t, ®èi chiÕu çc hiÖp
®Þnh cña WTO víi çc quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam. Bao gåm
263 v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt (28 luËt, 24 ph¸p lÖnh, 1 nghÞ quyÕt ChÝnh
phñ, 21 quyÕt ®Þnh cña Thñ t-íng, 2 chØ thÞ cña Thñ t-íng, 1 th«ng b¸o ý kiÕn
cña Thñ t-íng, 58 th«ng t-, 60 quyÕt ®Þnh cña bé tr-ëng çc bé, 4 c«ng v¨n
cña çc Bé) cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn WTO ®· ®-îc rµ so¸t, ®èi chiÕu. Trong
®ã cã 52 v¨n b¶n cÇn söa ®æi, bæ sung (gåm 14 luËt, 9 ph¸p lÖnh, 16 nghÞ
®Þnh, 4 quyÕt ®Þnh cña Thñ t-íng, 5 th«ng t-, 2 c«ng v¨n cña çc bé) vµ 42
v¨n b¶n cÇn ban hµnh míi (gåm 14 luËt, 6 ph¸p lÖnh, 21 nghÞ ®Þnh, 1 th«ng
t-). Trªn c¬ së ®ã, Bé T- ph¸p ®· x©y dùng B¶n chµo vÒ x©y dùng ph¸p luËt
phôc vô viÖc gia nhËp WTO, ®· tr×nh bµy vµ ®-îc céng ®ång quèc tÕ ®¸nh gi¸
cao t¹i vßng ®µm ph¸n thø 7 võa qua.
Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña ngµnh T- ph¸p trong c«ng t¸c
x©y dùng ph¸p luËt n¨m 2004 lµ ph¶i tiÕp tôc ®Èy m¹nh viÖc rµ so¸t, ®èi chiÕu
çc quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam víi çc quy ®Þnh cña WTO, HiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ hÖ thèng ph¸p luËt çc n-íc ASEAN ®Ó
chñ ®éng phôc vô qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
35
MÆc dÇu vËy, hÖ thèng çc chÝnh s¸ch kinh tÕ - th-¬ng m¹i cña ViÖt
Nam hiÖn vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp. NhiÒu v¨n b¶n ra ®êi nh-ng ch-a nhanh
chãng ®i vµo thùc tiÔn th-¬ng m¹i, mét sè quy ®Þnh cã vai trß nh- ®Ó ®¶m b¶o
cho hµng ho¸ xuÊt khÈu mét çch thuËn lîi th× l¹i ch-a ®-îc ban hµnh hoÆc
ch-a ®Çy ®ñ nh- chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ xóc tiÕn th-¬ng m¹i,
x©y dùng vµ b¶o vÖ th-¬ng hiÖu cho hµng ho¸ ViÖt Nam, thùc hiÖn HÖ thèng
hµi hoµ vÒ m· vµ miªu t¶ hµng ho¸...
Riªng ®èi víi th-¬ng m¹i dÞch vô : §©y lµ lÜnh vùc cßn rÊt míi mÎ ë ViÖt
Nam nªn çc v¨n b¶n ph¸p luËt ®iÒu chØnh vÒ lÜnh vùc nµy cßn rÊt ®¬n gi¶n vµ
thiÕu ®Çy ®ñ. HiÖn t¹i, ViÖt Nam ch-a cã çc v¨n b¶n ph¸p lý quy ®Þnh chung cho
ho¹t ®éng th-¬ng m¹i dÞch vô còng nh- çc ph-¬ng thøc cung cÊp dÞch vô. MÆt
kh¸c, çc v¨n b¶n chuyªn ngµnh ®iÒu chØnh tõng lÜnh vùc dÞch vô còng ch-a ®-îc
cô thÓ ho¸ mét çch triÖt ®Ó, cßn rÊt nhiÒu lÜnh vùc dÞch vô ®· ®-îc cam kÕt trong
HiÖp ®Þnh nh-ng hiÖn nay vÉn ch-a cã çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®iÒu
chØnh, mét sè ngµnh dÞch vô chuyªn ngµnh tuy ®· cã v¨n b¶n ®iÒu chØnh nh-ng
hiÖu lùc ph¸p lý ch-a cao (th-êng lµ NghÞ ®Þnh ChÝnh phñ) nh-: DÞch vô B-u
chÝnh viÔn th«ng, dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, dÞch vô qu¶ng ço... H¬n thÕ, çc
v¨n b¶n nµy ch-a hoµn toµn phï hîp víi th«ng lÖ, quy t¾c vµ tiªu chuÈn quèc tÕ.
Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh c¶i çch t- ph¸p ®ang ®-îc tiÕn hµnh chËm, ch-a
toµn diÖn vµ hiÖu qu¶ ch-a cao. §©y còng lµ ®iÒu ®¸ng lo ng¹i trong qu¸ tr×nh
phÊn ®Êu ®Ó trë thµnh thµnh viªn cña WTO vµo gi÷a n¨m 2005.
§iÒu quan träng h¬n lµ çc c¶i çch vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña ViÖt
Nam cho phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO ch-a ®-îc çc doanh nghiÖp thuéc
mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong c¶ n-íc quan t©m triÖt ®Ó. Sè doanh nghiÖp quan
t©m ®Õn çc chÝnh s¸ch héi nhËp vµ s½n sµng tham gia héi nhËp cßn ë møc
thÊp. Cã ý kiÕn cho r»ng: S½n sµng gia nhËp WTO chñ yÕu lµ ë çc c¬ quan
qu¶n lý Nhµ n-íc, nhiÒu doanh nghiÖp cßn rÊt m¬ hå vµ thËm chÝ kh«ng quan
t©m ®Õn vÊn ®Ò nµy. VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ: Bªn c¹nh nh÷ng nç lùc nh»m thay
®æi çc chÝnh s¸ch kinh tÕ - th-¬ng m¹i cho phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO,
ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn cã biÖn ph¸p ®Ó tuyªn truyÒn, phæ biÕn vµ gióp
doanh nghiÖp thùc hiÖn ®óng nh÷ng chÝnh s¸ch míi cã liªn quan ®Õn viÖc thóc
®Èy tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam.
Nh×n chung, trong bèi c¶nh ViÖt Nam trong thêi gian ®Çu thùc hiÖn
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ ®ang ®µm ph¸n tÝch cùc ®Ó gia
nhËp WTO, viÖc c¶i çch hÖ thèng ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cho
phï hîp víi çc cam kÕt song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng thùc sù ®ang trë thµnh
mét th¸ch thøc lín. Víi hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ çc chÝnh s¸ch vÜ
m« cã liªn quan cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp vµ thiÕu ®ång bé nh- hiÖn
nay th× viÖc ®iÒu chØnh nh÷ng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cò vµ x©y dùng çc
chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i míi cho phï hîp çc cam kÕt vÒ th-¬ng m¹i hµng ho¸
vµ th-¬ng m¹i dÞch vô trong BTA vµ thÝch øng víi çc nguyªn t¾c cña WTO,
®ång thêi h-íng dÉn thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc chÝnh s¸ch nªu trªn lµ c«ng
viÖc cÊp thiÕt, cÇn cã sù quan t©m c¶ cña c¶ ChÝnh phñ và doanh nghiÖp .
36
2- §¸nh gi¸ sù tham gia cña doanh nghiÖp ViÖt Nam trong viÖc
thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ th-¬ng m¹i
dÞch vô trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ chuÈn bÞ khi
ViÖt Nam gia nhËp WTO:
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung, çc doanh nghiÖp lµ
n¬i trùc tiÕp diÔn ra ho¹t ®éng héi nhËp vµ còng lµ n¬i trùc tiÕp chÞu t¸c ®éng
cña tiÕn tr×nh héi nhËp.
2.1. §èi víi viÖc thùc hiÖn BTA:
§èi víi viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc th-¬ng m¹i hµng ho¸ vµ
th-¬ng m¹i dÞch vô trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt nam - Hoa Kú, çc doanh
nghiÖp ViÖt Nam còng lµ n¬i trùc tiÕp ®-îc h-ëng çc lîi Ých vµ còng lµ n¬i trùc
tiÕp ®èi mÆt víi nh÷ng th¸ch thøc do çc cam kÕt trong HiÖp ®Þnh mang l¹i.
VÒ lÜnh vùc th-¬ng m¹i hµng ho¸ : ChÝnh phñ hai n-íc ®· cam kÕt thùc
hiÖn tù do ho¸ th-¬ng m¹i gi÷a 2 quèc gia theo quy chÕ ®èi xö tèi huÖ quèc
(MFN) vµ ®èi xö quèc gia (NT).
Thùc hiÖn cam kÕt nµy vµ th«ng qua chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc, çc
doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· tõng b-íc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho hµng
ho¸ vµ cña chÝnh b¶n th©n m×nh. Cô thÓ lµ:
- B¶n th©n çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®æi míi c«ng
nghÖ, thiÕt bÞ kü thuËt, n¨ng lùc qu¶n lý vµ kü n¨ng kinh doanh ®Ó s¶n phÈm,
hµng ho¸ cña hä cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng Hoa Kú.
Trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh gay g¾t víi hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp Hoa
Kú ngay t¹i thÞ tr-êng trong n-íc, tõ khi BTA cã hiÖu lùc ®Õn nay, søc c¹nh
tranh cña hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· t¨ng lªn ®¸ng kÓ. NhiÒu s¶n
phÈm nh-: Hµng dÖt may, thuû s¶n, thñ c«ng mü nghÖ... cña çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam ®· cã mÆt vµ tiªu thô m¹nh trªn thÞ tr-êng Hoa Kú.
- Tr-íc søc Ðp cña tiÕn tr×nh gi¶m thuÕ nh»m thùc hiÖn MFN vµ NT víi
Hoa Kú, çc doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸ trong n-íc cña ViÖt Nam còng
lu«n tù n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh... Cã nh- vËy, hµng ho¸
cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam míi cã kh¶ n¨ng gi÷ v÷ng ®-îc thÞ tr-êng
trong n-íc khi hµng ho¸ cña Hoa Kú trµn vµo.
- Bªn c¹nh viÖc t¨ng c-êng quan hÖ trao ®æi hµng ho¸ gi÷a çc doanh
nghiÖp hai n-íc, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam còng lu«n quan t©m ®Õn viÖc
t¨ng sè l-îng çc ph©n ngµnh dÞch vô vµ n©ng cao chÊt l-îng çc s¶n phÈm
dÞch vô nh-: dÞch vô tµi chÝnh, dÞch vô b-u chÝnh viÔn th«ng, dÞch vô t- vÊn,
dÞch vô kÕ to¸n, kiÓm to¸n, dÞch vô du lÞch... Cã nh- vËy çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam míi khai th¸c ®-îc tiÒm n¨ng cung cÊp çc s¶n phÈm dÞch vô cho
Hoa Kú nh»m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh.
- Doanh nghiÖp ViÖt Nam lu«n tÝch cùc thùc hiÖn çc ho¹t ®éng xóc
tiÕn th-¬ng m¹i, nghiªn cøu thÞ tr-êng vµ t×m hiÓu luËt kinh doanh cña çc
tiÓu bang vµ Liªn bang Hoa kú. NhiÒu ®oµn çn bé cña çc doanh nghiÖp ViÖt
37
Nam ®· kh¶o s¸t thÞ tr-êng Hoa Kú nh»m t×m hiÓu thÞ tr-êng, tiÕp cËn vµ t¹o
c¬ héi lµm ¨n víi çc doanh nghiÖp Hoa Kú.
Doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng hîp t¸c s¶n xuÊt - kinh
doanh víi çc doanh nghiÖp Hoa kú th«ng qua ho¹t ®éng liªn kÕt, liªn doanh
cïng tiªu thô s¶n phÈm vµ cïng ph¸t triÓn s¶n xuÊt.
Nh×n mét çch chung nhÊt, sau h¬n hai n¨m thùc hiÖn BTA, n¨ng lùc
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®-îc n©ng cao trong
nhiÒu ngµnh s¶n xuÊt. Tuy vËy, n¨ng suÊt lao ®éng nãi chung ch-a cao, chÊt
l-îng vµ tÝnh ®éc ®¸o cña s¶n phÈm cßn thÊp, thÞ tr-êng ®Çu ra cho s¶n phÈm
ch-a æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng, tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ kü n¨ng tiÕp cËn víi c«ng
nghÖ míi cßn h¹n chÕ, chi phÝ ®Çu vµo cßn cao vµ ch-a hîp lý dÉn ®Õn nhiÒu
tr-êng hîp gi¸ c¶ hµng ho¸ ch-a c¹nh tranh ®-îc víi hµng nhËp khÈu.
2.2. §èi víi viÖc chuÈn bÞ khi ViÖt Nam gia nhËp WTO:
- Tõ 1995 ®Õn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· rÊt cè g¾ng trong viÖc
chuÈn bÞ vµ ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Víi hy väng ViÖt Nam sÏ gia nhËp
WTO vµo gi÷a 2005, çc doanh nghiÖp trong n-íc ®· cã nh÷ng b-íc chuÈn bÞ
tÝch cùc ®Ó s½n sµng thùc hiÖn çc cam kÕt trong çc HiÖp ®Þnh cña WTO.
Víi sù gióp ®ì cña ChÝnh phñ, Bé Th-¬ng m¹i, Uû ban quèc gia vÒ Héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ - Bé Th-¬ng m¹i, Phßng Th-¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp
ViÖt Nam (VCCI), çc Bé, Ngµnh vµ çc HiÖp héi ngµnh hµng, çc doanh
nghiÖp trong n-íc ®· ®-îc tuyªn truyÒn, tËp huÊn vµ t×m hiÓu vÒ Tæ chøc
th-¬ng m¹i thÕ giíi, c¬ héi vµ th¸ch thøc cña doanh nghiÖp khi ViÖt Nam trë
thµnh thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Th«ng qua ®ã, doanh nghiÖp ViÖt Nam
còng x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò mµ hä ph¶i ®èi mÆt trong thêi gian tr-íc
m¾t còng nh- l©u dµi (70% doanh nghiÖp ViÖt Nam mong muèn vµ s½n sµng
gia nhËp WTO; 30% c¶m thÊy søc Ðp c¹nh tranh t¨ng vµ 98% biÕt viÖc ChÝnh
phñ ®ang ®µm ph¸n gia nhËp WTO tuy cßn m¬ hå vµ h¹n chÕ).
- Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· t¨ng
c-êng ®Çu t- ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm vµ
chÊt l-îng qu¶n lý doanh nghiÖp; t¨ng c-êng c¶i tiÕn mÉu m· bao gãi; h¹n
chÕ chi phÝ ®Çu vµo, chuyÓn h-íng s¶n xuÊt - kinh doanh ®èi víi nh÷ng s¶n
phÈm cã søc c¹nh tranh yÕu hoÆc kh«ng ®ñ søc c¹nh tranh khi héi nhËp. Cã
nh- vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra míi ®¹t ë møc thÊp vµ cã thÓ
c¹nh tranh ®-îc víi hµng ho¸ cã xuÊt xø tõ Hoa Kú vµ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ
nh- HACCP; SA 8000... còng nh- tõ çc n-íc kh¸c trong khu vùc .
- Bªn c¹nh sù hç trî cña Nhµ n-íc, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam còng
lu«n chñ ®éng ®èi víi ho¹t ®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i, t×m kiÕm thÞ tr-êng, t×m
hiÓu luËt th-¬ng m¹i quèc tÕ ®Ó t×m chç ®øng cho çc s¶n phÈm cña m×nh.
Tuy nhiªn, cho ®Õn thêi ®iÓm hiÖn t¹i, s¶n phÈm cña nhiÒu doanh
nghiÖp ViÖt Nam ch-a cã søc c¹nh tranh cao, ch-a chiÕm gi÷ ®-îc thÞ phÇn
lín trªn thÞ tr-êng çc n-íc kh¸c trªn thÕ giíi. H¬n thÕ, tr×nh ®é c«ng nghÖ
trong s¶n xuÊt t¹i doanh nghiÖp cßn ë møc thÊp, kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ sö dông
38
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cßn rÊt h¹n chÕ. §©y lµ th¸ch thøc v« cïng to lín ®èi víi
doanh nghiÖp trong c¶ n-íc khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO vµ
ho¹t ®éng tù do ho¸ th-¬ng m¹i ®-îc thùc hiÖn trªn ph¹m vi thÕ giíi. Nh×n
chung, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn vÉn ch-a hiÓu biÕt s©u s¾c vµ ch-a
s½n sµng gia nhËp WTO mét çch triÖt ®Ó.
Tãm t¹i, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng nh÷ng lµ xu thÕ chung mµ cßn
lµ nhu cÇu vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®iÒu
kiÖn cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi mçi mét quèc gia ®Ó x©y dùng mét
nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ vµ v÷ng m¹nh. Néi dung cña héi nhËp lµ chóng ta
ph¶i t×m çch tham gia mét çch ®Çy ®ñ trong çc tæ chøc kinh tÕ cña khu vùc
vµ thÕ giíi víi h×nh thøc héi nhËp ®a ph-¬ng. Kh«ng nªn hiÓu héi nhËp chØ lµ
gia nhËp çc tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ quan träng h¬n lµ viÖc thiÕt lËp çc
quan hÖ th-¬ng m¹i, ®Çu t-, khoa häc kü thuËt víi tõng n-íc mÆc dï quan hÖ
song ph-¬ng ph¶i dùa trªn çc quy ®Þnh chung cña quan hÖ ®a ph-¬ng. §Ó
ViÖt Nam cã thÓ trë thµnh thµnh viªn cña WTO trong t-¬ng lai gÇn, bªn c¹nh
viÖc ph¸t huy néi lùc cña hÖ thèng çc doanh nghiÖp trong n-íc, ChÝnh phñ
cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p hç trî hiÖu qu¶ vµ thiÕt thùc ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ
v-¬n lªn v-ît qua nh÷ng th¸ch thøc cña héi nhËp vµ cïng víi ChÝnh phñ s½n
sµng gia nhËp WTO.
39
Ch-¬ng II
Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi chÝnh phñ vµ

doanh nghiÖp ViÖt nam trong giai ®o¹n ®Çu thùc hiÖn
hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i viÖt nam - hoa kú vµ tiÕp tôc qu¸
tr×nh tham gia wto
I. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ChÝnh phñ vµ doanh

nghiÖp khi thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ TMHH vµ TMDV trong HiÖp
®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b-íc ®i tÝch cùc trong viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®Ó ®¸p øng çc cam kÕt, mµ cã thÓ nh÷ng
cam kÕt Êy kh«ng cã hiÖu lùc tøc thêi gièng nh- viÖc më cöa thÞ tr-êng Hoa
Kú, nh-ng chóng t¹o ra mét nÒn kinh tÕ hÊp dÉn ®èi víi Hoa Kú vµ çc nhµ
®Çu t- n-íc ngoµi kh¸c, ®ång thêi kÝch thÝch sù t¨ng tr-ëng trong n-íc.
Theo BTA, ViÖt Nam ®· cam kÕt më cöa thÞ tr-êng cña m×nh cho çc
c«ng ty vµ hµng ho¸ cña Hoa Kú th«ng qua mét lo¹t çc cam kÕt sÏ ®-îc thùc
hiÖn theo lé tr×nh trong thêi gian tíi. Mét sè thay ®æi ®· diÔn ra tøc th× vµ
ngay sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, ViÖt Nam ®· h¹ thuÕ suÊt ®èi víi mét sè
®èi víi mét sè mÆt hµng nhËp khÈu chän läc cña Hoa Kú.
ChÝnh phñ ViÖt Nam còng ®· cã nh÷ng tiÕn bé trong c«ng t¸c lËp ph¸p
nh»m ®¸p øng mét sè nghÜa vô liªn quan ®Õn tÝnh minh b¹ch, ®Çu t- vµ b¶o vÖ
çc quyÒn së h÷u trÝ tuÖ mµ ®¸ng ra ViÖt Nam ®· ph¶i ®¸p øng ngay dau khi
HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. Nh÷ng thay ®æi nµy cã tÇm quan träng then chèt kh«ng
chØ ®èi víi viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng BTA mµ cßn víi c¶ viÖc nç lùc cña ViÖt
Nam nh»m héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. TÝnh minh b¹ch vÒ chÝnh s¸ch
th-¬ng m¹i ë ViÖt Nam t¨ng lªn sÏ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi çc nhµ ®Çu t- trong
vµ ngoµi n-íc vµ lµm cho hä hiÓu r»ng ViÖt Nam ®ang nghiªm tóc trong viÖc
c¶i çch vµ xóc tiÕn ®Çu t- cã hiÖu qu¶.
ChÝnh phñ Hoa Kú hiÖn nay còng ®ang gióp ViÖt Nam ®¸p øng çc cam
kÕt nªu trong BTA d-íi h×nh thøc cung cÊp trî gióp kü thuËt (Dù ¸n Hç trî
thóc ®Èy th-¬ng m¹i STAR do phÝa Hoa Kú tµi trî) trong çc lÜnh vùc nh- c¶i
çch ph¸p lý, h¶i quan, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tÝnh minh b¹ch cho ChÝnh phñ vµ
çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ång thêi cßn cung cÊp cho ChÝnh phñ nh÷ng
kinh nghiÖm vµ kü n¨ng chuyªn s©u trong viÖc thùc thi mét çch ®Çy ®ñ BTA
vµ chuÈn bÞ cho viÖc ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña WTO trong thêi gian
tíi.
40
1. Nh÷ng c¬ héi và th¸ch thøc trong viÖc dµnh cho nhau quy chÕ tèi
huÖ quèc (MFN):
Víi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i, ta sÏ ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc, do
®ã ta cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, gãp phÇn t¨ng tr-ëng kinh tÕ, gi¶i
quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm. Hoa Kú lµ mét thÞ tr-êng lín, møc tiªu thô rÊt cao,
nhu cÇu hµng ho¸ lín vµ ®a d¹ng. Çc n-íc ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc
cña Hoa Kú ®Òu cã tû träng xuÊt khÈu vµo thÞ tr-êng nµy kh¸ lín vµ lµ nh©n tè
quan träng ®Ó t¨ng tr-ëng kinh tÕ.
* Nh÷ng c¬ héi :
TMHH lµ néi dung c¬ b¶n vµ cèt lâi nhÊt cña HiÖp ®Þnh. Hai bªn cam
kÕt, khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc sÏ dµnh cho nhau ngay lËp tøc vµ v« ®iÒu kiÖn
quy chÕ Tèi huÖ quèc, tøc lµ hµng ho¸ cã xuÊt xø t¹i (hoÆc xuÊt khÈu tõ) mét
bªn sÏ ®-îc bªn kia ®èi xö kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n sù ®èi xö dµnh cho hµng
ho¸ t-¬ng tù cã xuÊt xø t¹i (hoÆc xuÊt khÈu tõ) bÊt cø n-íc thø ba nµo trong
tÊt c¶ çc lÜnh vùc nh- thuÕ, phÝ, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, cÊp giÊy phÐp…
Do vËy, çc c«ng ty cña ViÖt Nam vµ çc ç nh©n ng-êi ViÖt Nam còng
nh- çc c«ng ty cña Hoa Kú sÏ ®-îc phÐp tù do nhËp khÈu vµ xuÊt khÈu vµo
Hoa Kú hoÆc vµo ViÖt Nam çc s¶n phÈm kh«ng n»m trong danh môc h¹n
chÕ. Møc thuÕ quan ®èi víi kho¶ng 250 mÆt hµng, hÇu hÕt lµ n«ng s¶n sÏ ®-îc
gi¶m tõ 30 - 50%; çc rµo c¶n phi thuÕ quan kh«ng phï hîp víi quy ®Þnh
trong HiÖp ®Þnh chung vÒ th-¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT) sÏ dÇn ®-îc b·i
bá. ViÖc ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ hµng nhËp khÈu, çc tiªu chuÈn kü thuËt, viÖc cÊp
phÐp nhËp khÈu ®-îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña GATT.
N¨m ®Çu thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt - Mü (n¨m 2002), kim
ng¹ch xuÊt khÈu hµng ViÖt Nam sang Mü t¨ng 500%. §Õn hÕt 2003, Mü ®·
trë thµnh thÞ tr-êng xuÊt khÈu víi kim ng¹ch lªn tíi h¬n 4,5 tû USD t¨ng gÇn
90% so víi n¨m 2002 vµ chiÕm kho¶ng 22% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña
viÖt Nam, so víi chØ 5% tr-íc n¨m 2002. Hµng xuÊt khÈu vµ ®Çu t- cña Mü
qua ViÖt Nam còng sÏ t¨ng dÇn khi nh÷ng cam kÕt tõ phÝa ViÖt Nam ®-îc
thùc hiÖn dÇn trong nh÷ng n¨m s¾p tíi.
Tr¸i víi nhiÒu nhËn xÐt r»ng HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ®· lµm lîi cho ViÖt
Nam nhiÒu h¬n v× c©n b»ng kim ng¹ch xuÊt khÈu nghiªng vÒ phÝa ViÖt Nam,
trªn thùc tÕ hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam qua Mü ®· lµm lîi cho kinh tÕ Mü rÊt
nhiÒu ®Æc biÖt lµ giíi tiªu thô ë Mü v× hä ®· mua ®-îc hµng víi gi¸ thÊp h¬n
gi¸ mµ tr-íc ®ã hä ph¶i tr¶ khi nhËp tõ nh÷ng n-íc kh¸c.
KÕt qu¶ thùc tÕ còng ®· ®¸nh ®æ mét sè ®Þnh kiÕn ban ®Çu ®¸nh gi¸
thÊp kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ thiÕu kh¶ n¨ng thu thËp th«ng
tin, thiÕu quy m« vµ tæ chøc ®Ó cã thÓ t¨ng s¶n xuÊt c¶ vÒ chÊt lÉn l-îng vµ
th©m nhËp vµo mét thÞ tr-êng míi, lín vµ phøc t¹p nh- thÞ tr-êng Mü. Doanh
nghiÖp ViÖt Nam ®· chøng tá ®-îc tÝnh n¨ng ®éng vµ kh¶ n¨ng tËn dông ®-îc
nh÷ng c¬ héi tõ thÞ tr-êng Mü. §©y lµ mét thµnh qu¶ thËt sù ngo¹n môc vµ cã
thÓ nãi ngoµi nh÷ng dù ®o¸n l¹c quan nhÊt.
41
Tuy nhiªn, Quy chÕ Tèi huÖ quèc mµ Hoa Kú dµnh cho ViÖt Nam hµng
n¨m vÉn ph¶i ®-îc gia h¹n nªn sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, phÝa Hoa Kú
còng còng cã thÓ sÏ xem xÐt kh¶ n¨ng dµnh cho ViÖt Nam viÖc h-ëng ChÕ ®é
-u ®·i thuÕ quan phæ cËp cña Hoa Kú. §ã lµ ¸p dông thuÕ suÊt b»ng 0 cho
kho¶ng 4.500 nhãm mÆt hµng nhËp khÈu tõ kho¶ng 150 n-íc vµ vïng l·nh
thæ, mµ ViÖt Nam l¹i cã kh¸ nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu vµo Hoa Kú n»m trong
danh môc ®-îc ¸p dông trªn.
§èi víi lÜnh vùc TMDV, tõ sau khi BTA cã hiÖu lùc mét sè çc nhµ
cung cÊp dÞch vô Hoa Kú ®· tham gia vµo thÞ tr-êng cung cÊp dÞch vô tËp
trung ë mét sè lÜnh vùc nh- kiÓm to¸n, ng©n hµng, b¶o hiÓm. Do vËy viÖc më
cöa thÞ tr-êng dÞch vô cho çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña Hoa Kú còng nh- cña
çc n-íc kh¸c sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña ViÖt Nam
th«ng qua qu¸ tr×nh c¹nh tranh n©ng cao hiÖu qu¶ häat ®éng, cã c¬ héi h¹ thÊp
chi phÝ, t¨ng chÊt l-îng s¶n phÈm dÞch vô nhê çc mèi liªn hÖ gi÷a ®Çu vµo,
®Çu ra vµ gi÷a çc ngµnh dÞch vô liªn quan.
Ngoµi ra, HiÖp ®Þnh cßn cã t¸c dông lµm t¨ng ®Çu t- (c¶ trùc tiÕp vµ
gi¸n tiÕp) cña Hoa Kú, ®ång thêi còng thóc ®Èy çc n-íc t¨ng ®Çu t- n-íc
ngoµi vµo ViÖt Nam, nhÊt lµ çc n-íc trong khu vùc v× nhê hµng xuÊt khÈu
cña ViÖt Nam ®-îc h-ëng møc thuÕ rÊt thÊp so víi møc thuÕ tr-íc khi cã
MFN nªn mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu sÏ ®-îc h-ëng lîi rÊt lín nh- hµng n«ng
s¶n chÕ biÕn, bia vµ thuèc l¸, hµng dÖt may, hµng da, hµng chÕ t¹o c«ng
nghiÖp nhÑ, hµng chÕ t¹o c¬ b¶n, ho¸ chÊt, cao su, nhùa, hµng ®iÖn tö vµ m¸y
mãc. Thªm n÷a, qua ®ã ViÖt Nam cã thªm nhiÒu c¬ héi h¬n ®Ó tranh thñ vèn,
tr×nh ®é qu¶n lý, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi ®Ó n©ng cao h¬n n÷a kh¶
n¨ng c¹nh tranh cña m×nh trªn thÞ tr-êng thÕ giíi.
HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú t¹o ra nh÷ng c¬ héi cho
hµng hãa ViÖt Nam nãi chung, hµng n«ng - l©m s¶n ®· qua chÕ biÕn nãi riªng
th©m nhËp s©u vµ réng h¬n vµo thÞ tr-êng Hoa Kú. Cô thÓ ë mét sè mÆt hµng
l©m s¶n, ®å gç mü nghÖ, rau qu¶… nhËp khÈu vµo Hoa Kú cã møc thuÕ chªnh
lÖch rÊt lín khi ®-îc h-ëng quy chÕ tèi huÖ quèc so víi møc thuÕ phæ th«ng,
thÕ nh-ng çc mÆt hµng nãi trªn cña chóng ta l¹i chØ chiÕm mét tû lÖ kh¸ nhá
trong danh môc çc mÆt hµng n«ng - l©m s¶n ViÖt Nam xuÊt vµo Hoa Kú
trong thêi gian qua. §¸ng chó ý, mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n-íc
ta sang Hoa Kú lµ cµ phª, h¹t tiªu, h¹t ®iÒu... th× vÉn chñ yÕu xuÊt ë d¹ng th«,
®-îc h-ëng thuÕ suÊt 0% ngay tõ tr-íc khi cã HiÖp ®Þnh. Nh- vËy, nh÷ng c¬
héi h-ëng lîi nhê thuÕ -u ®·i cña quy chÕ tèi huÖ quèc ®èi víi hµng n«ng -
l©m s¶n ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú vÉn ®ang dõng ë møc tiÒm n¨ng h¬n
lµ biÕt tËn dông -u ®·i ®Ó chuyÓn hãa thµnh lîi Ých cô thÓ. Trong khi ®ã, theo
cam kÕt ®Õn n¨m 2005, møc thuÕ nhËp khÈu trung b×nh cña hµng n«ng s¶n
Hoa Kú vµo ViÖt Nam sÏ gi¶m tõ 35,5% xuèng cßn 25,7%; ®ång thêi çc biÖn
ph¸p h¹n chÕ ®Þnh l-îng còng ®-îc lo¹i bá dÇn, nªn hµng n«ng s¶n Hoa Kú
vèn cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao sÏ th©m nhËp thÞ tr-êng ViÖt Nam nhiÒu h¬n,
m¹nh h¬n lµ ®iÒu kh«ng thÓ tr¸nh khái.
42
Rót ng¾n kho¶ng çch vÒ c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa, ®Æc biÖt cho
çc n-íc chËm ph¸t triÓn nh- ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng tiÕp cËn nhanh kü thuËt
c«ng nghÖ, ph-¬ng ph¸p qu¶n lý, nguån vèn, thÞ tr-êng th-¬ng m¹i, çc dßng
®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi (FDI) nhÊt lµ cho lÜnh vùc khoa häc vµ c«ng nghÖ.
Thóc ®Èy nhanh chãng qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ - x· héi,
trong ®ã chuyÓn dÇn nh÷ng ngµnh kinh tÕ cã hµm l-îng lao ®éng cao sang çc
ngµnh kinh tÕ cã hµm l-îng kü thuËt cao.
N©ng cao vµ tõng b-íc hiÖn ®¹i hãa c¬ së h¹ tÇng, x©y dùng t¸c phong
vµ lèi sèng c«ng nghiÖp, dÇn dÇn t¹o ra sù t¨ng tr-ëng cao, æn ®Þnh, c¶i thiÖn
tõng b-íc ®êi sèng x· héi.
T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho çc n-íc chËm ph¸t triÓn cã kh¶ n¨ng më
réng trao ®æi th-¬ng m¹i, thu hót ®Çu t-, sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn, më
réng thÞ tr-êng, t¨ng kh¶ n¨ng tÝch lòy c¬ b¶n ®Ó t¸i ®Çu t- ph¸t triÓn.
* Th¸ch thøc vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra :
Th¸ch thøc ®Çu tiªn ph¶i ®Ò cËp ®Õn lµ çc doanh nghiÖp trong n-íc sÏ
ph¶i chÞu søc Ðp rÊt lín trong cuéc c¹nh tranh gay go, quyÕt liÖt ®Ó cã thÓ
®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn, thËm chÝ ngay trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. Theo HiÖp ®Þnh
®· ký kÕt, ViÖt Nam sÏ ph¶i c¾t gi¶m dÇn møc thuÕ nhËp khÈu tõ thuÕ suÊt -u
®·i b×nh qu©n hiÖn hµnh 36% xuèng cßn 26% cho kho¶ng gÇn 250 nhãm mÆt
hµng (trong ®ã 80% lµ s¶n phÈm n«ng nghiÖp, 20% s¶n phÈm c«ng nghiÖp).
§ång thêi, ViÖt Nam ph¶i dÇn dÇn xãa bá h÷ng ph©n biÖt ®èi xö (nh- thuÕ
tiªu thô ®Æc biÖt, phô thu nhËp khÈu...) cho mét sè mÆt hµng kh¸c. §iÒu nµy
cã nghÜa lµ hµng rµo b¶o vÖ thuÕ quan vµ phi thuÕ quan cho çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam sÏ dÇn bÞ lo¹i bá. Cam kÕt nµy còng sÏ ¸p dông cho hµng hãa cña
tÊt c¶ çc n-íc mµ ViÖt Nam ®· ký ®iÒu kho¶n tèi huÖ quèc trong quan hÖ
th-¬ng m¹i, v× vËy çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chÞu th¸ch thøc c¹nh
tranh lín víi nhiÒu ®èi thñ n-íc ngoµi b»ng chÝnh n¨ng lùc cña m×nh.
ThÞ tr-êng Mü høa hÑn nhiÒu tiÒm n¨ng nh-ng còng rÊt nhiÒu th¸ch
thøc cho hµng ho¸ ViÖt Nam. Çc c«ng ty ViÖt Nam míi chØ thùc sù th©m
nhËp thÞ tr-êng Mü tõ n¨m 2002, trong khi çc ®èi thñ c¹nh tranh ®· cã hÖ
thèng b¹n hµng nhËp khÈu vµ ph©n phèi l©u ®êi t¹i thÞ tr-êng nµy. Ngoµi ra,
çc biÖn ph¸p b¶o hé s¶n xuÊt néi ®Þa cña Mü ®ang cã chiÒu h-íng gia t¨ng.
Mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Mü cã tèc ®é t¨ng nhanh ®· vµ
®ang vÊp ph¶i sù c¶n trë cña chÝnh s¸ch b¶o hé nµy. NhiÒu mÆt hµng cña ViÖt
Nam cßn ph¶i chÞu møc thuÕ nhËp khÈu cao h¬n so víi hµng cña nhiÒu n-íc
kh¸c, do Mü cã chÝnh s¸ch -u ®·i th-¬ng m¹i ®¬n ph-¬ng vµ hiÖp ®Þnh th-¬ng
m¹i tù do víi mét sè n-íc. BÊt lîi nµy ®ang cã xu h-íng t¨ng lªn, do Mü
®ang tiÕp tôc ®µm ph¸n hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i tù do song ph-¬ng víi nhiÒu
khu vùc vµ quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi.
Thø hai lµ hÖ thèng chÝnh s¸ch, ph¸p luËt cña ViÖt Nam cßn nhiÒu ®iÒu
ch-a thËt phï hîp víi nh÷ng cam kÕt ®· quy ®Þnh, ®ã lµ vÊn ®Ò kh«ng ®¬n
gi¶n. HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cã QuyÕt ®Þnh 46/Q§-TTg vÒ c¬ chÕ
43
xuÊt nhËp khÈu míi cho thêi kú 2001 - 2005, th«ng tho¸ng h¬n, chuyÓn viÖc
qu¶n lý nhµ n-íc trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu tõ chñ yÕu b»ng giÊy phÐp,
h¹n ng¹ch vµ nh÷ng biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c sang qu¶n lý chñ yÕu b»ng
thuÕ. §©y lµ b-íc ®i quan träng theo h-íng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh, song ChÝnh
phñ míi chØ cã chÝnh s¸ch phï hîp víi nh÷ng cam kÕt, t¹o ra m«i tr-êng c¹nh
tranh chø ch-a cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp hç trî cho çc ngµnh, çc
doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh.
HÖ thèng luËt th-¬ng m¹i cña Mü rÊt phøc t¹p vµ chång chÐo, khiÕn
hµng nhËp khÈu vµo Mü lu«n ph¶i chÞu sù ®iÒu tiÕt cña nhiÒu luËt kh¸c nhau
trong khi sù hiÓu biÕt cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam vÒ luËt th-¬ng m¹i cña
Mü nãi chung cßn h¹n hÑp. Bªn c¹nh ®ã, n¨ng lùc cung øng vµ tiÕp thÞ xuÊt
khÈu cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn yÕu.
Thø ba ®ã lµ trong lÜnh vùc dÞch vô, hÇu hÕt çc ngµnh dÞch vô cña ViÖt
Nam vÉn ch-a ph¸t triÓn, mét bé phËn kh«ng nhá cßn mang tÝnh ®éc quyÒn
nhµ n-íc, cã nhiÒu bÊt cËp vÒ c¬ së h¹ tÇng dÞch vô, c«ng nghÖ, nh©n lùc, ®Æc
biÖt lµ khu«n khæ ph¸p lý. Do vËy, khi ViÖt Nam cam kÕt dµnh cho çc dÞch
vô vµ chñ thÓ cung cÊp dÞch vô cña Hoa Kú nh÷ng ®·i ngé theo quy ®Þnh cña
WTO, th× còng cã nghÜa lµ çc ngµnh dÞch vô cña ViÖt Nam sÏ gÆp nhiÒu khã
kh¨n do ph¶i c¹nh tranh víi çc ®èi thñ m¹nh h¬n m×nh rÊt nhiÒu. Thö th¸ch
sÏ lín h¬n do nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam sÏ ¸p dông cho çc n-íc kh¸c mµ
ViÖt Nam cã cam kÕt vÒ MFN.
Thø t-, ®èi víi çc n-íc ®ang ph¸t triÓn, kÓ c¶ ViÖt Nam, míi ë giai
®o¹n ®Çu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng do ®ã khi tiÕp cËn víi nh÷ng xu thÕ míi
cña toµn cÇu nh- : quyÒn t¸c gi¶ (nh÷ng c«ng tr×nh khoa häc, çc ch-¬ng tr×nh
m¸y tÝnh...), nh·n hiÖu hµng hãa (bao gåm c¶ nh·n hiÖu dÞch vô, nh·n hiÖu tËp
hîp vµ nh·n hiÖu chóng nhËn), b»ng s¸ng chÕ (cho mét s¶n phÈm, mét quy
tr×nh trong tÊt c¶ çc lÜh vùc c«ng nghÖ)... vµ trong çc lÜnh vùc kh¸c nh- tiªu
chuÈn vÒ m«i tr-êng, tiªu chuÈn vÒ chÊt l-îng vÖ sinh an toµn thùc phÈm,
khñng bè sinh häc... kh«ng tr¸nh khái khã kh¨n vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, c¬ së
vËt chÊt, tr×nh ®é qu¶n lý, kü thuËt...
Thø n¨m, vÊn ®Ò nh·n hiÖu hµng hãa vµ th-¬ng hiÖu doanh nghiÖp rÊt
®-îc chó träng t¹i thÞ tr-êng Hoa Kú. Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam muèn vµo
thÞ tr-êng Hoa Kú ph¶i x©y dùng cho m×nh mét th-¬ng hiÖu uy tÝn vµ ®©y lµ
vÊn ®Ò mµ theo çc chuyªn gia kinh tÕ cho r»ng nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam
ch-a coi träng. H¬n n÷a lµ n¨ng suÊt cña doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng c¹nh
tranh vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l-îng so víi çc n-íc ®ang ph¸t triÓn kh¸c nhÊt lµ
Trung quèc.
Thø s¸u, viÖc x©y dùng ®éi ngò çn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ (KH vµ
CN) v÷ng m¹nh, ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong ch-¬ng tr×nh
ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi hiÖn nay.
§Ó héi nhËp vµ c¹nh tranh ®-îc víi Hoa Kú, chÝnh s¸ch ph¸t triÓn khoa
häc vµ c«ng nghÖ cña n-íc ta ph¶i lµ chiÕn l-îc dùa vµo trÝ thøc vµ th«ng tin,
44
chiÕn l-îc ®i t¾t ®ãn ®Çu víi mòi nhän lµ c«ng nghÖ th«ng tin (CNTT). Môc
tiªu khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ ph¸t triÓn dùa trªn c¬ së thùc tÕ cuéc sèng tr-íc
m¾t vµ triÓn väng t-¬ng lai l©u dµi. KH vµ CN ViÖt nam ph¶i ®-îc ph¸t triÓn
mét mÆt ph¶i gióp cho lÜnh vùc kinh tÕ n«ng nghiÖp ph¸t triÓn dùa vµo c«ng
nghÖ (c«ng nghÖ gen, vi sinh, chÕ biÕn s¶n phÈm d¹ng tinh chÕ...), n©ng cao
n¨ng lùc s¶n xuÊt vµ søc c¹nh tranh cña nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp c¬ b¶n nh-
c«ng nghiÖp nhÑ (dÖt may, vËt liÖu x©y dùng,...), mÆt kh¸c ph¶i gióp Nhµ n-íc
nhanh chãng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh kinh tÕ kü thuËt dùa vµo trÝ
thøc vµ c«ng nghÖ cao nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ vµ n©ng cao
n¨ng lùc c¹nh tranh, t¹o ngµnh nghÒ míi, viÖc lµm míi, ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng
cao, héi nhËp cã hiÖu qu¶ vµo kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Ph¶i tiÕp tôc rµ so¸t,
söa ®æi vµ x©y dùng thªm c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®Ó KH vµ CN cã thÓ g¾n liÒn
®-îc víi s¶n xuÊt ®ång thêi cÇn ph¶i nhanh chãng thÓ chÕ hãa LuËt Khoa häc
vµ c«ng nghÖ thµnh çc v¨n b¶n quy ph¹m ®Ó cã thÓ ®-a luËt ®i s©u h¬n n÷a
vµo thùc tÕ KH vµ CN.
Thø b¶y, cÇn cã çch nh×n nhËn ®¸nh gi¸ míi vÒ ng-êi lao ®éng, n©ng
cao chÊt l-îng nguån nh©n lùc. §Æc biÖt coi träng ph¸t triÓn vµ träng dông
nh÷ng nh©n tµi trªn mäi lÜnh vùc. Sím cã çc c¬ chÕ chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch
vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt xøng ®¸ng cho çc ®éi ngò nh©n lùc chÊt l-îng cao.
§µo t¹o ng-êi lao ®éng cã nh÷ng tè chÊt míi, cã tr×nh ®é, tù chñ, s¸ng t¹o, cã
kü n¨ng giao tiÕp...
Thø t¸m, thÞ tr-êng Hoa Kú ®ßi hái nghiªm ngÆt vÒ qu¶n lý s¶n xuÊt
còng nh- chÊt l-îng s¶n phÈm, tiªu chuÈn m«i tr-êng, ®¶m b¶o quyÒn lîi, an
toµn søc kháe cña ng-êi lao ®éng vµ vÊn ®Ò khñng bè sinh häc. NhÊt lµ sau sù
kiÖn ngµy 11-9-2001, Mü xiÕt chÆt an ninh th-¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ víi hµng
hãa ®i qua ®-êng biÓn.
Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái çc nhu cÇu vÒ n¨ng
l-îng, nguyªn vËt liÖu ngµy cµng lín, kÐo theo chÊt l-îng m«i tr-êng sèng ngµy
cµng xÊu ®i nÕu kh«ng cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu ngay tõ ®Çu. MÆt kh¸c qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, c«ng nghÖ cao vµ ®« thÞ ho¸ ë nhiÒu khu vùc, vïng l·nh
thæ ch-a qu¸n triÖt ®Çy ®ñ hoÆc qu¸n triÖt ch-a ®óng quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn
v÷ng, tøc lµ ch-a tÝnh to¸n ®Çy ®ñ hoÆc tÝnh ®óng çc yÕu tè m«i tr-êng trong
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña nhiÒu ngµnh, ®Þa ph-¬ng. Trong khi ®ã, nhËn thøc
vÒ m«i tr-êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cßn thÊp : KiÕn thøc vµ nhËn thøc vÒ m«i
tr-êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng ch-a ®-îc n©ng cao cho mäi tÇng líp, hiÖn
tr¹ng vÒ c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr-êng ®ang cã nhiÒu vÊn ®Ò ch-a ®¸p øng ®-îc
yªu cÇu cña qu¶n lý Nhµ n-íc vÒ b¶o vÖ m«i tr-êng, hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý
hiÖn nay cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ nh©n lùc, nguån lùc vµ trang bÞ kü thuËt vµ çc
c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ gi÷a çc bé/ ngµnh vµ ®Þa ph-¬ng; ®Çu t- cho
c«ng t¸c b¶o vÖ m«i tr-êng cßn Ýt vµ thiÕu tËp trung, hÖ thèng çc chÝnh s¸ch,
luËt ph¸p cßn ch-a ®ång bé, thiÕu tÝnh hÖ thèng, çc chÝnh s¸ch c«ng cô kinh
tÕ trong qu¶n lý m«i tr-êng cßn Ýt ®-îc ¸p dông.
45
Sau h¬n 2 n¨m tõ khi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt - Mü cã hiÖu lùc, ®èi
víi çc doanh nghiÖp Mü th× trõ mét sè mÆt hµng nh- ®-êng, g¹o (h¹n chÕ
xuÊt khÈu), gç trßn, gç xÎ, ®éng thùc vËt hoang d· (cÊm xuÊt khÈu)..., th× cßn
l¹i tÊt c¶ çc mÆt hµng n«ng - l©m s¶n kh¸c hä ®Òu cã quyÒn kinh doanh xuÊt
nhËp khÈu t¹i ViÖt Nam. Víi nh÷ng kh¶ n¨ng vÒ tµi chÝnh, kinh nghiÖm
th-¬ng tr-êng cña çc doanh nghiÖp Mü, cã thÓ nãi ®©y sÏ lµ th¸ch thøc to lín
cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam vèn cßn h¹n chÕ vÒ nhiÒu mÆt. Nh- vËy, ®ßi
hái chóng ta ph¶i ý thøc râ vµ nç lùc gi¶i quyÕt ®-îc nh÷ng h¹n chÕ nµy th×
míi giµnh th¾ng lîi trong c¹nh tranh.
MÆc dï cã nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nh-ng HiÖp ®Þnh ®· ®-îc ký kÕt
vµ lé tr×nh héi nhËp ®· ®-îc x¸c ®Þnh, ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam
ph¶i t×m h-íng ®i thÝch hîp nhÊt cho m×nh, ph¸t huy tèi ®a néi lùc ®Ó héi nhËp
cã hiÖu qu¶, tr¸nh nh÷ng thua thiÖt kh«ng ®¸ng cã. Do vËy, chóng ta cÇn chó
träng nh÷ng vÊn ®Ò sau :
- Çc bé, ngµnh cÇn tham gia ý kiÕn cho ChÝnh phñ ®Ó x©y dùng ®-îc
nh÷ng chÝnh s¸ch t¹o thuËn lîi cho ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ph¸t triÓn, nh- çc
chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn thuÕ, tµi chÝnh, h¶i quan, chÝnh s¸ch ®Çu t- ph¸t triÓn
s¶n xuÊt. Nh÷ng luËt lÖ ch-a thËt sù th«ng tho¸ng cho doanh nghiÖp hay cßn
bÊt cËp trong thùc thi nh- LuËt Doanh nghiÖp, Bé LuËt lao ®éng... còng cÇn
®-îc nhanh chãng söa ®æi.
- Nhµ n-íc cÇn n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng, ®ång thêi
chó träng ®Õn vÊn ®Ò th«ng tin, nhÊt lµ nh÷ng th«ng tin vÒ thÞ tr-êng, vÒ hÖ
thèng ph¸p luËt tõ Liªn bang tíi tõng bang ë n-íc Mü ; vÒ nhu cÇu, tËp qu¸n
kinh doanh, thñ tôc hµnh chÝnh, c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña n-íc ®ã. §©y lµ nh÷ng
vÊn ®Ò rÊt réng lín, ®a d¹ng, phøc t¹p nh-ng rÊt cÇn thiÕt ®¶m b¶o sù thµnh
c«ng cña çc doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng Hoa Kú. V× thÕ çc bé, ngµnh nhÊt
thiÕt ph¶i nhanh chãng thu thËp vµ phæ biÕn réng r·i çc th«ng tin trªn tíi çc
doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr-êng Hoa Kú.
- §Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i ®Ó çc doanh nghiÖp trong
n-íc tËn dông ®-îc nh÷ng lîi thÕ do héi nhËp ®em l¹i, n©ng cao h¬n søc c¹nh
tranh cña s¶n phÈm ViÖt Nam trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ. Ho¹t
®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i ngoµi çc chøc n¨ng truyÒn thèng ph¶i t¨ng c-êng
hç trî h¬n n÷a cho çc doanh nghiÖp trong n-íc vÒ nghiªn cøu thÞ tr-êng, c¶i
tiÕn, ph¸t triÓn s¶n phÈm, gióp ®ì doanh nghiÖp t×m kiÕm ®èi t¸c, tiÕp cËn thÞ
tr-êng, xóc tiÕn nhËp khÈu ®Çu vµo s¶n xuÊt hîp lý víi gi¸ c¶ c¹nh tranh...
- TiÕp tôc c¶i thiÖn h¬n n÷a m«i tr-êng ®Çu t- ®Ó thu hót nhiÒu h¬n ®Çu
t- trùc tiÕp cña n-íc ngoµi, ®Æc biÖt thu hót ®Çu t- nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu,
ph¸t triÓn nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. HiÖn nay, ho¹t
®éng ®iÒu hµnh trong lÜnh vùc ®Çu t- ë çc cÊp, çc ®Þa ph-¬ng cßn cã nhiÒu
®iÓm ch-a thèng nhÊt, mang tÝnh tïy tiÖn. Kh¶ n¨ng xö lý çc tranh chÊp kinh
tÕ ph¸t sinh cßn yÕu kÐm, cã lóc cã n¬i cßn h×nh sù hãa çc tranh chÊp kinh tÕ
lµm ¶nh h-ëng nhiÒu ®Õn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-. NÕu m«i tr-êng
®Çu t- cña ViÖt Nam kh«ng tiÕp tôc ®-îc hoµn thiÖn th× dï HiÖp ®Þnh t¹o ra
46
nh÷ng c¬ héi, ViÖt Nam vÉn kh«ng thÓ tËn dông triÖt ®Ó ®-îc nh÷ng c¬ héi ®ã
cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc. Bëi v×, m«i tr-êng thu hót vèn ®Çu t- cña
ViÖt Nam còng ph¶i tham gia c¹nh tranh víi çc n-íc kh¸c trong khu vùc.
- Çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn hiÓu râ, tuy hµng hãa cña ViÖt Nam
®-îc h-ëng thuÕ suÊt thÊp nhê MFN, nh-ng ®iÒu ®ã chØ cã nghÜa lµ xãa ®i sù
kh«ng c«ng b»ng vÒ thuÕ gi÷a hµng hãa ViÖt Nam víi hµng hãa cña çc n-íc
kh¸c, chø hoµn toµn kh«ng t¹o ra mét -u ®·i riªng nµo cho ViÖt Nam. H¬n thÕ
n÷a, nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam ®-îc h-ëng møc thuÕ suÊt thÊp còng th-êng
t-¬ng ®ång víi nh÷ng mÆt hµng cña çc ®èi thñ c¹nh tranh tõ ch©u ¸. Ngoµi
ra, HiÖp ®Þnh vÉn cßn cho phÐp duy tr× nh÷ng hµng rµo phi thuÕ kh¾c nghiÖt.
Do ®ã, vÒ l©u dµi, tõng ngµnh, tõng doanh nghiÖp cÇn ph¶i nghiªn cøu x©y
dùng chiÕn l-îc kinh doanh s¶n phÈm dµi h¹n, hîp lý trªn c¬ së lùa chän
nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ c¹nh tranh.
- Nh»m t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ
tr-êng, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ®Æc biÖt chó träng s¶n xuÊt çc s¶n phÈm
®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ (nh- ISO, HACCP), bëi lÏ thÞ tr-êng Hoa Kú cã nh÷ng
yªu cÇu chÊt l-îng kh¾t khe tõ nguyªn liÖu ®Õn thµnh phÈm, yªu cÇu vÖ sinh
an toµn thùc phÈm... Çc doanh nghiÖp cßn ph¶i cè g¾ng gi¶m gi¸ thµnh s¶n
phÈm, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng n¨ng lùc s¶n xuÊt.
- Cuèi cïng lµ cÇn n©ng cao tr×nh ®é n¨ng lùc cho ®éi ngò çn bé cña
doanh nghiÖp, nhÊt lµ trang bÞ kiÕn thøc vÒ héi nhËp, n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i
ng÷, vi tÝnh, nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu, am hiÓu thÞ tr-êng, luËt lÖ Hoa Kú,
n¨ng ®éng, nh¹y bÐn, n¾m v÷ng thÞ hiÕu, nhu cÇu, çch thøc lµm ¨n cña ng-êi
Hoa Kú vµ cã kü n¨ng ®µm ph¸n tèt víi çc doanh nh©n Hoa Kú. §éi ngò
c«ng nh©n kü thuËt còng ph¶i ®-îc ®µo t¹o l¹i khi cÇn thiÕt ®Ó ®¸p øng nhu
cÇu s¶n xuÊt trong t×nh h×nh míi.
ViÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú lµ biÓu hiÖn sù
héi nhËp s©u h¬n cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ mÆc dÇu cã c¶ c¬
héi lÉn th¸ch thøc, song nÕu ViÖt Nam chñ ®éng x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng b-íc ®i
®óng ®¾n, víi quyÕt t©m phÊn ®Êu cao th× ch¾c ch¾n sÏ héi nhËp cã hiÖu qu¶,
®em l¹i nh÷ng lîi Ých to lín cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
2. Nh÷ng c¬ héi và th¸ch thøc trong viÖc dµnh cho nhau quy chÕ
®èi xö quèc gia :
Theo tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh, hai bªn ph¶i dµnh chÕ ®é ®èi xö quèc gia
cho hµng hãa nhËp khÈu cña mçi bªn. Cã nghÜa lµ ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®ång
ý dµnh cho hµng hãa nhËp khÈu cña mçi n-íc sù ®èi xö t-¬ng tù hoÆc tèt h¬n
sù ®èi xö mµ hä dµnh cho hµng hãa t-¬ng tù ®-îc s¶n xuÊt bëi çc tæ chøc, ç
nh©n cña n-íc m×nh. MÆc dï vËy, trong mét sè tr-êng hîp nh- cã nhu cÇu
b¶o vÖ m«i tr-êng hoÆc an ninh quèc gia çc bªn vÉn cã quyÒn kh«ng thùc
hiÖn nguyªn t¾c nµy.
NghÜa vô ®èi xö quèc gia ¸p dông cho çc vÊn ®Ò nh- : Çc kho¶n thuÕ
hoÆc thu néi ®Þa sÏ kh«ng ®-îc ¸p dông ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu tõ cña
47
Hoa Kú (vµ ng-îc l¹i) nÕu çc kho¶n thuÕ vµ thu néi ®Þa v-ît qu¸ møc thu
®-îc ¸p dông cho hµng hãa t-¬ng tù trong n-íc. Çc quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn
kü thuËt kh«ng ®-îc sö dông ®Ó t¹o ra çc rµo c¶n ®èi víi häat ®éng th-¬ng
m¹i hay b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc vµ nÕu ®-îc ¸p dông th× ph¶i ®-îc ¸p
dông sao cho hµng hãa nhËp khÈu cã ®-îc sù ®èi xö t-¬ng tù nh- hµng hãa
t-¬ng tù ®-îc s¶n xuÊt trong n-íc.
§©y lµ vÊn ®Ò cßn míi mÎ ®èi víi ph¸p luËt ViÖt Nam, cam kÕt vÒ quy
chÕ NT ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i ®iÒu hµnh çc biÖn ph¸p thuÕ quan vµ phÝ cã
¶nh h-ëng ®Õn th-¬ng m¹i ®Ó t¹o c¬ héi c¹nh tranh cho çc hµng hãa cña Hoa
Kú t-¬ng ®-¬ng víi hµng s¶n xuÊt trong n-íc. §ång thêi ViÖt Nam còng ph¶i
dµnh cho hµng hãa nhËp khÈu tõ Hoa Kú çc quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn kü thuËt
t-¬ng tù nh- hµng néi ®Þa.
* Nh÷ng c¬ héi :
Tr-íc hÕt ph¶i nãi tíi thÞ tr-êng Hoa Kú lµ mét thÞ tr-êng to lín ®Çy
tiÒm n¨ng cho hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Mét quèc gia víi h¬n 200
triÖu d©n cã møc sèng cao, hÖ thèng kinh tÕ th-¬ng m¹i hiÖn ®¹i, hÖ thèng
dÞch vô ph¸t triÓn nªn nhu cÇu tiªu dïng rÊt lín thªm n÷a lµ kim ng¹ch nhËp
khÈu hµng n¨m cña Hoa Kú th-êng chiÕm trªn d-íi 20% tæng kim ngh¹ch
nhËp khÈu toµn thÕ giíi ®ã lµ thuËn lîi lín ®Ó çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã
thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh sang thÞ tr-êng nµy.
Hoa Kú lµ mét thÞ tr-êng lu«n tiÕp nhËn ®a d¹ng s¶n phÈm, nhu cÇu lín
mµ ng-êi mua còng nh- çc doanh nghiÖp Hoa Kú th-êng ®Æt cao h¬n kh¶
n¨ng cã thÓ ®¸p øng cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn víi nhiÒu mÆt hµng mµ doanh
nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ xuÊt khÈu thÞ tr-êng Hoa Kú nh- : dÖt may, giÇy dÐp,
thuû s¶n, n«ng l©m s¶n, thñ c«ng mü nghÖ, kim khÝ, ®å gia dông… th× viÖc
héi nhËp ®Çy ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn vÒ quy m« sè l-îng, chÊt l-îng, gi¸ c¶, thuÕ
quan, tËp qu¸n vµ luËt ph¸p lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn rÊt quan träng.
ViÖt Nam lµ mét n-íc ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ do
®ã ph¸t triÓn th«ng qua thu hót ®Çu t- ®ãng mét vai trß quan träng trong chiÕn
l-îc ph¸t triÓn cña m×nh. Khi thùc hiÖn quy chÕ NT trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng
m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú sÏ lµm cho c¬ héi tiÕp nhËn nhiÒu h¬n ®Çu t- cña çc
doanh nghiÖp vµ doanh nh©n Hoa Kú. Còng theo ®ã, ®Çu t- cña çc doanh
nghiÖp t¹i çc n-íc kh¸c còng t¨ng lªn ®Ó cã thÓ dùa vµo quy chÕ NT mµ ViÖt
Nam ®-îc h-ëng cã thÓ xuÊt khÈu hµng ho¸ cña m×nh sang Hoa Kú mét çch
dÔ dµng h¬n.
* Nh÷ng th¸ch thøc :
HiÖn nay, hµng hãa nhËp khÈu vµ hµng hãa s¶n xuÊt trong n-íc ph¶i
chÞu hai lo¹i thuÕ chÝnh lµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (VAT) vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt
vµ ®ang cã sù ph©n biÖt ®èi víi hµng hãa s¶n xuÊt trong n-íc vµ hµng hãa
nhËp khÈu nh- : Theo LuËt ThuÕ VAT th× thuÕ suÊt ®¸nh vµo b«ng nguyªn
liÖu trång trong n-íc lµ 5% nh-ng nhËp khÈu lµ 10%; mét sè çc s¶n phÈm
trång trät, ch¨n nu«i, nu«i trång thuû s¶n ch-a qua chÕ biÕn thµnh çc s¶n
48
phÈm hoÆc chØ s¬ chÕ kh«ng thuéc diÖn chÞu VAT nh-ng nh÷ng mÆt hµng nµy
nhËp khÈu ph¶i chÞu thuÕ VAT lµ 5%. Víi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vÝ dô ®èi víi
thuèc l¸ ®iÕu cã ®Çu läc s¶n xuÊt chñ yÕu b»ng nguyªn liÖu nhËp khÈu th× ph¶i
chÞu 65% trong khi ®ã nÕu lµ nguyªn liÖu trong n-íc th× chØ cã 45% nh-ng
tuy vËy theo Phô lôc A cña HiÖp ®Þnh th× ViÖt Nam vÉn ®-îc duy tr× ngo¹i lÖ
víi NT trong thêi gian lµ 3 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc.
ViÖc thùc thi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú lµm t¨ng thªm sù
c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr-êng. Lµ mét thÞ tr-êng lín vµ l©u ®êi, nhiÒu doanh
nghiÖp Hoa Kú kh«ng h-íng ngo¹i, thªm n÷a, nhiÒu çc doanh nghiÖp cña çc
quèc gia kh¸c ®· h×nh thµnh doanh nghiÖp t¹i Hoa Kú, v× thÕ chen ch©n víi hµng
hãa cña Hoa Kú vµ çc n-íc kh¸c t¹i thÞ tr-êng nµy thËt sù lµ khã kh¨n.
T¹i ViÖt Nam, khi HiÖp ®Þnh chÝnh thøc ®-îc thùc hiÖn th× còng sÏ diÔn ra
cuéc c¹nh tranh thÞ tr-êng gay g¾t gi÷a hµng Hoa Kú vµ hµng néi ®Þa. VÝ dô tõ
çc siªu thÞ vµ çc lo¹i siªu thÞ liªn doanh víi n-íc ngoµi kh¸c chØ míi b¾t ®Çu
ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam cã mÊy n¨m mµ ®· lµm cho m¹ng l-íi kinh doanh cã
nh÷ng bÊt æn. Mét khi ®Çu t- cña Hoa Kú t¨ng nhanh kÐo theo mét lo¹t doanh
nghiÖp cña Hoa Kú ra ®êi víi sù nhanh nh¹y thÝch øng hÖ thèng kinh doanh toµn
cÇu, çc dÞch vô tr-íc vµ sau b¸n linh ho¹t, víi chÊt l-îng s¶n phÈm cao vµ gi¸
c¶ rÎ h¬n, doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ c¹nh tranh khã kh¨n h¬n nhiÒu.
Mét th¸ch thøc kh¸c n÷a ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ hÖ thèng
kÕt cÊu h¹ tÇng ch-a ®ång bé, hiÖn ®¹i, tõ h¹ tÇng ph¸p lý, chÝnh s¸ch, nÒn
hµnh chÝnh ®Õn hÖ thèng gi¸o dôc - ®µo t¹o, tõ c¬ së vËt chÊt nh- th«ng tin
liªn l¹c, giao th«ng vËn t¶i, ®iÖn, n-íc, chÝnh s¸ch ®Êt ®ai, m«i tr-êng... cÇn
®-îc x©y dùng vµ hiÖn ®¹i nhanh ®Ó gi¶m chi phÝ ®Çu vµo cho doanh nghiÖp,
t¨ng søc c¹nh tranh hµng hãa ngay trªn s©n nhµ vµ s©n ®èi ph-¬ng.
HiÖn nay, hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam liªn quan lÜnh vùc th-¬ng m¹i
dÞch vô vµ quy ®Þnh vÒ thñ tôc, ®iÒu kiÖn cung cÊp dÞch vô, phÝ ®¨ng ký kinh
doanh vÉn cßn sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a ph¸p nh©n, c«ng d©n trong n-íc vµ
n-íc ngoµi. Sù ph©n biÖt ®èi xö nµy nh»m b¶o hé çc nhµ cung cÊp dÞch vô
trong n-íc vµ qu¶n lý thÞ tr-êng. Tuy nhiªn theo th«ng lÖ quèc tÕ, khi th©m
nhËp vµo thÞ tr-êng kh¸c, dÞch vô vµ ng-êi cung cÊp dÞch vô cña ViÖt Nam
còng sÏ ph¶i chÞu sù ph©n biÖt ®èi xö cña luËt ph¸p n-íc së t¹i. Do vËy viÖc
më cöa cho dÞch vô cña Hoa Kú còng lµ ®Ó më cöa cho dÞch vô cña ViÖt Nam.
§èi víi çc ngµnh dÞch vô ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña ViÖt
Nam còng nh- çc nhµ cung øng dÞch vô cña ViÖt Nam cã thÓ ®¸nh gi¸ çc
cam kÕt trong BTA lµ kh¸ cao so víi tõ tr-íc tíi nay, g©y ra søc Ðp c¹nh tranh
®¸ng kÓ vµ còng lµ mét v¸n ®Ò nh¹y c¶m ®èi víi sù ph¸t triÓn cña khu vùc
dÞch vô cña ViÖt Nam. Tuy vËy, møc ®é ¶nh h-ëng ®èi víi tõng ngµnh còng
kh¸c nhau sÏ tïy thuéc vµo lé tr×nh më cöa vµ dµnh ®·i ngé quèc gia cho çc
nhµ cung cÊp dÞch vô cña Hoa Kú. Thêi h¹n më cöa thÞ tr-êng sím nhÊt lµ 2
n¨m ®èi víi mét sè dÞch vô nh- kÕ to¸n, t- vÊn thiÕt kÕ, kiÕn tróc... vµ muén
nhÊt lµ 9 n¨m ®èi víi ng©n hµng. §Æc biÖt, mét sè ngµnh dÞch vô mµ çc nhµ
cung cÊp dÞch vô cña Hoa Kú cã thÕ m¹nh truyÒn thèng nh- t- vÊn ph¸p luËt,
49
viÔn th«ng, ng©n hµng hay tµi chÝnh mÆc dï thêi h¹n ®Ò ra trong BTA cã ph©n
nµo hç trî cho çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña ViÖt Nam, nh-ng çc nhµ cung
cÊp dÞch vô nµy vÉn sÏ thùc sù gÆp khã kh¨n vµ khã cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh
víi çc c«ng ty vµ tËp ®oµn ®a quèc gia Hoa Kú víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ
kinh nghiÖm nhiÒu n¨m. §©y thùc sù lµ nh÷ng th¸ch thøc lín ®èi víi khu vùc
dÞch vô cña ViÖt Nam trong nhiÒu n¨m tíi.
Hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®-îc tù do th©m nhËp thÞ tr-êng Hoa Kú vµ thÞ
tr-êng çc n-íc, ®ång thêi ta còng ph¶i më cöa tõng b-íc cho çc doanh
nghiÖp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam kinh doanh. Do vËy, çc doanh nghiÖp ViÖt
Nam sÏ ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh lín h¬n do n¨ng lùc c¹nh tranh cßn yÕu,
hµng ho¸ vµ ®Æc biÖt dÞch vô cña ta chÊt l-îng ch-a cao.
Ngoµi viÖc thùc thi theo tinh thÇn cña HiÖp ®Þnh ViÖt Nam còng cÇn
sím tham gia vµo C«ng -íc quèc tÕ vÒ HÖ thèng Hµi hoµ vÒ M· vµ Miªu t¶
hµng ho¸.
Thùc hiÖn tèt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i cïng víi viÖc thùc hiÖn çc cam
kÕt trong héi nhËp khu vùc vµ s¾p tíi lµ tham gia WTO sÏ t¹o ra mét thÕ míi
cho viÖc héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ViÖt Nam. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam ®-îc
tù do th©m nhËp thÞ tr-êng Hoa Kú vµ thÞ tr-êng çc n-íc, ®ång thêi ta còng
ph¶i më cöa tõng b-íc cho çc doanh nghiÖp n-íc ngoµi vµo ViÖt Nam kinh
doanh. Do vËy, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ph¶i chÞu søc Ðp c¹nh tranh lín
h¬n do n¨ng lùc c¹nh tranh cßn yÕu, hµng ho¸ vµ ®Æc biÖt dÞch vô cña ta chÊt
l-îng ch-a cao.
3. Nh÷ng c¬ héi và th¸ch thøc trong viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô vÒ
th-¬ng m¹i vµ giµnh cho nhau nh÷ng thuËn lîi trong viÖc më réng vµ
thóc ®Èy th-¬ng m¹i :
* Nh÷ng c¬ héi :
Thùc hiÖn nh÷ng nghÜa vô chung vÒ th-¬ng m¹i trong HiÖp ®Þnh ViÖt Nam
cã c¬ héi ®-îc nhanh chãng tiÕp cËn thÞ tr-êng Hoa Kú víi nh÷ng thuËn lîi do
viÖc c¾t gi¶m thuÕ vµ çc hµng rµo phi thuÕ ®èi víi th-¬ng m¹i hµng hãa.
Nh÷ng h¹n chÕ vÒ h¹n ng¹ch, yªu cÇu cÊp phÐp, kiÓm so¸t xuÊt khÈu,
kiÓm so¸t nhËp khÈu ®èi víi mäi hµng hãa vµ dÞch vô (ngo¹i trõ nh÷ng h¹n
chÕ, h¹n ng¹ch, yÕu cÇu cÊp phÐp vµ kiÓm so¸t ®-îc GATT 1994 cho phÐp)
còng ®· t¹o nhiÒu th«ng tho¸ng h¬n cho hµng hãa ViÖt Nam trong viÖc th©m
nhËp sang thÞ tr-êng Hoa Kú.
Sau 2 n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c¶ ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®Òu
ph¶i cam kÕt h¹n chÕ tÊt c¶ çc lo¹i phÝ vµ phô phÝ d-íi bÊt kú h×nh thøc nµo
sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho kh«ng nh÷ng çc doanh nghiÖp Hoa Kú
kinh doanh t¹i thÞ tr-êng ViÖt Nam, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam kinh doanh
t¹i thÞ tr-êng Hoa Kú mµ cßn t¹o nhiÒu thuËn lîi cho chÝnh çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam kinh doanh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa.
50
Quy chÕ Tèi huÖ quèc mµ Hoa Kú dµnh cho ViÖt Nam ®· ®-îc thùc
hiÖn ngay sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc nh-ng hµng n¨m vÉn ph¶i xem xÐt gia
h¹n nªn khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, phÝa Hoa Kú còng sÏ xem xÐt kh¶ n¨ng
dµnh cho ViÖt Nam viÖc h-ëng ChÕ ®é -u ®·i thuÕ quan phæ cËp (GSP) cña
Hoa Kú. §Ó ®-îc h-ëng GSP, ngoµi nh÷ng ®iÒu kiÖn chung ®èi víi çc n-íc
®ang ph¸t triÓn th× ph¶i ®-îc h-ëng MFN vµ lµ thµnh viªn cña WTO vµ Quü
TiÒn tÖ quèc tÕ (IMF) do vËy ViÖt Nam cã thÓ hy väng r»ng sÏ ®¹t ®-îc GSP
trong thêi gian ng¾n khi ViÖt Nam chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn cña WTO.
Ngoµi viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô cña m×nh trong th-¬ng m¹i, c¶ ViÖt
Nam vµ Hoa Kú ®Òu khuyÕn khÝch vµ s½n sµng t¹o thuËn lîi cho viÖc tæ chøc
çc häat ®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i nh- héi chî, triÓn l·m, trao ®æi gi÷a çc
ph¸i ®oµn vµ héi th¶o th-¬ng m¹i t¹i n-íc m×nh. ViÖt Nam còng ®· khuyÕn
khÝch vµ t¹o thuËn lîi cho çc çn bé qu¶n lý còng nh- çc doanh nghiÖp
tham gia vµo çc cuéc héi th¶o ®-îc tæ chøc cã sù gióp ®ì cña mét sè tæ chøc
trong vµ ngoµi n-íc. Tæ chøc çc ®oµn sang th¨m ®ång thêi t×m hiÓu thÞ
tr-êng, xóc tiÕn hîp t¸c th-¬ng m¹i ®èi víi çc doanh nghiÖp Hoa Kú.
Cuèi n¨m 2003, Ch-¬ng tr×nh xóc tiÕn ®Çu t- ®· ®-îc ChÝnh phñ ViÖt
Nam phª duyÖt vµ Dù ¸n xóc tiÕn ®Çu t- ViÖt Nam - Hoa Kú (UVIP) ®· ®-îc
thùc hiÖn, nh»m thóc ®Èy h¬n n÷a ®Çu t- cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam, ®ång thêi
t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a chÝnh giíi vµ céng ®ång doanh nghiÖp
hai n-íc.
ViÖt Nam vµ Hoa Kú còng ®· ký th- cam kÕt thùc hiÖn "S¸ng kiÕn c¹nh
tranh ViÖt Nam" th¸ng 12/2003 víi môc tiªu lµ t¹o khu«n khæ thÓ chÕ vµ
chÝnh s¸ch c¹nh tranh h¬n ®Ó t¨ng ®Çu t- vµ t¹o thªm viÖc lµm tõ khu vùc t-
nh©n, më réng çc kªnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng vµ thóc ®Èy c«ng cuéc xãa
®ãi gi¶m nghÌo. ViÖc ký kÕt nµy còng sÏ gióp n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh,
gi¶m chi phÝ ®Çu vµo vµ çc chi phÝ giao dÞch kh¸c, t¨ng kh¶ n¨ng tiÕp cËn
nguån tµi chÝnh vµ t¹o m«i tr-êng cho çc doanh nghiÖp võa vµ nhá c¶i thiÖn
thÞ phÇn vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu. §©y lµ mét dù ¸n trong "Ch-¬ng tr×nh hç trî
kü thuËt thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt Nam - Mü".
Còng trong thêi gian nµy, ViÖt Nam vµ Bang Texas (Hoa Kú) còng ®·
cam kÕt thùc hiÖn çc biÖn ph¸p nh»m t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt lÉn nhau vµ thóc
®Èy sù hîp t¸c trong çc ho¹t ®éng kinh tÕ, ®Çu t-, th-¬ng m¹i vµ du lÞch; khuyÕn
khÝch çc nhµ doanh nghiÖp vµ c«ng nghiÖp cña mçi bªn thµnh lËp çc hiÖp héi
doanh nghiÖp ®Ó thóc ®Èy h¬n n÷a sù hîp t¸c lÉn nhau theo tinh thÇn cña
"Th«ng ço chung ViÖt Nam - Texas" ®-îc ký trong khu«n khæ chuyÕn th¨m
lµm viÖc Hoa Kú cña §oµn ®¹i biÓu chÝnh phñ ViÖt Nam do Phã Thñ t-íng
Vò Khoan dÉn ®Çu, ngµy 10/12 t¹i Austin, thñ phñ bang Texas.
Còng trong th¸ng 12/2003 HiÖp ®Þnh Hµng kh«ng ViÖt Nam - Hoa Kú
võa ®-îc chÝnh thøc ký kÕt. B¶n HiÖp ®Þnh ®-îc ®¸nh gi¸ lµ mét b-íc ph¸t
triÓn míi trong quan hÖ hai n-íc
51
HiÖp ®Þnh cho phÐp çc h·ng hµng kh«ng cña hai n-íc ®-îc cung cÊp
nh÷ng dÞch vô hµng kh«ng trªn tuyÕn ViÖt Nam - Hoa Kú. C¨n cø theo HiÖp
®Þnh, trong hai n¨m ®Çu sÏ cã hai h·ng vËn t¶i hµnh kh¸ch cña Hoa Kú ®-îc
bay trùc tiÕp tíi ViÖt Nam vµ n¨m tiÕp theo sÏ cho phÐp h·ng thø ba.Tuy
nhiªn, sè l-îng h·ng vËn t¶i hµng hãa sÏ kh«ng bÞ h¹n chÕ theo tháa thuËn
chia sÎ mËt m· víi mét h·ng hµng kh«ng kh«ng thuéc Hoa Kú. §æi l¹i, çc
h·ng vËn t¶i hµnh kh¸ch cña Hoa Kú sÏ kh«ng ®-îc ®ãn kh¸ch ë çc s©n bay
cña NhËt B¶n, §µi Loan, Ph¸p, Hång K«ng, Hµn Quèc nÕu ®ang trªn ®-êng
bay sang ViÖt Nam. Çc m¸y bay chë hµng hãa còng kh«ng ®-îc bay trùc tiÕp
tõ ViÖt Nam ®Õn nh÷ng s©n bay nµy.
Qua çc cuéc héi th¶o vµ tiÕp xóc víi giíi doanh nghiÖp Hoa Kú cho thÊy,
giíi doanh nghiÖp Hoa Kú quan t©m nhiÒu ®Õn çc dù ¸n cã quy m« lín vÒ c¬ së
h¹ tÇng, viÔn th«ng, s¶n xuÊt çc mÆt hµng thiÕt yÕu cã nhu cÇu cao trªn thÞ
tr-êng, çc dù ¸n h¹ tÇng ®« thÞ cã quy m« lín... vµ yªu cÇu cña hä kÌm theo lµ
viÖc hoµn thiÖn çc chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng, b¶o hé
b¶n quyÒn, b¶o hiÓm… mµ ViÖt Nam cã thÓ sÏ ®¸p øng ®-îc theo yªu cÇu cña
giíi doanh nghiÖp Hoa Kú ®ång thêi ViÖt Nam còng kh¼ng ®Þnh viÖc tiÕp tôc
theo dâi, thóc ®Èy çc kÕt qu¶ ®· ®¹t ®-îc nh»m t¨ng c-êng sù hiÓu biÕt lÉn
nhau vµ thóc ®Èy mèi quan hÖ ph¸t triÓn gi÷a çc c¬ quan, tæ chøc liªn quan
cña hai n-íc.
Ký HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i víi Hoa Kú sÏ gãp phÇn thóc ®Èy ®Çu t-
n-íc ngoµi nãi chung, v× çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi muèn sö dông lao ®éng,
tµi nguyªn cña ta ®Ó xuÊt khÈu sang Hoa Kú. HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam
- Hoa Kú t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi thóc ®Èy quan hÖ víi çc tæ chøc kinh tÕ, tµi
chÝnh - tiÒn tÖ quèc tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc gia nhËp WTO, thóc
®Èy ph¸t triÓn quan hÖ víi çc n-íc kh¸c.
Thùc hiÖn tèt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú còng sÏ gióp
ViÖt Nam ®a d¹ng ho¸ quan hÖ th-¬ng m¹i vµ quan hÖ thÞ tr-êng, tõ ®ã gi¶m
bít rñi ro biÕn ®éng thÞ tr-êng, bít søc Ðp vÒ thÞ tr-êng.
* Nh÷ng th¸ch thøc :
ThÞ tr-êng Hoa Kú ®-îc më ra muèn th©m nhËp thµnh c«ng tr-íc hÕt
çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t×m hiÓu râ luËt lÖ cña Hoa Kú. Hoa Kú lµ
mét thÞ tr-êng rÊt chó ý ®Õn khÝa c¹nh ph¸p lý, hä cã luËt liªn bang nh-ng
®ång thêi l¹i cã luËt cña tõng bang nªn luËt lÖ kh¸ phøc t¹p.
Cho ®Õn nay, ChÝnh phñ, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®oµn
sang th¨m vµ t×m hiÓu, tiÕp cËn thÞ tr-êng Hoa Kú. Còng nh- vËy phÝa Hoa Kú
còng ®· cã çc ®oµn doanh nghiÖp sang ViÖt Nam. Nh-ng cã ®iÒu ®¸ng quan
t©m lµ ®èi víi çc doanh nghiÖp ViÖt Nam nÕu kh«ng xóc tiÕn t×m hiÓu vµ tiÕp
cËn thÞ tr-êng th× hä kh«ng thÓ cã ®-îc thµnh c«ng, nh-ng t¹i ViÖt Nam çc
doanh nghiÖp th-êng lµ chØ cã quy m« nhá, vèn Ýt nªn viÖc dµnh tµi chÝnh cho
viÖc xóc tiÕn th-¬ng m¹i nh- vËy nhiÒu doanh nghiÖp sÏ thùc sù khã kh¨n bëi
chi phÝ kh¸ cao.
52
Mét khÝa c¹nh ®¸ng quan t©m lµ muèn tiÕp cËn víi çc doanh nghiÖp
Hoa Kú th× chóng ta ph¶i cã quan hÖ thËt tèt víi çc HiÖp héi xuÊt khÈu cña
Hoa Kú v× çc doanh nghiÖp Hoa Kú th-êng tËp hîp nhau l¹i thµnh nh÷ng
hiÖp héi thËm chÝ rÊt lín ®Ó cã thÓ n¾m ®éc quyÒn kinh doanh mét mÆt hµng
nµo ®ã. ChÝnh th«ng qua çc hiÖp héi nµy chóng ta míi cã thÓ tiÕp cËn ®-îc
nh÷ng h·ng bu«n b¸n lín.
T¹i ViÖt Nam, viÖc sö dông çc ph-¬ng thøc bu«n b¸n hiÖn ®¹i víi viÖc
¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin nh- th-¬ng m¹i ®iÖn tö míi ®ang ë trong thêi kú
tiÕp cËn trong khi thÞ tr-êng Hoa Kú l¹i rÊt m¹nh vÒ lÜnh vùc nµy. Mét khã
kh¨n n÷a lµ hÖ thèng luËt ph¸p cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn
vµ bæ sung nªn cßn nhiÒu ®iÒu cÇn ®-îc x©y dùng söa ®æi, bæ sung cho phï
hîp víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i víi Hoa Kú nãi riªng.
N¨m 2003 t¹i Hoa Kú, viÖc Quèc héi th«ng qua ®¹o luËt chèng khñng
bè sinh häc còng g©y khã kh¨n kh«ng Ýt cho viÖc hµng hãa cña ViÖt Nam khi
th©m nhËp vµo thÞ tr-êng nµy. Hoa Kú lµ mét n-íc th-êng d-¬ng cao ngän cê
tù do th-¬ng m¹i nh-ng ®ång thêi l¹i cã hÖ thèng ph¸p luËt phøc t¹p nh»m
b¶o vÖ lîi Ých cña hä b»ng çch mäi çch cã thÓ ®Ó ®¸nh thuÕ vµo hµng ho¸
nhËp khÈu tõ çc n-íc. Mét th¸ch thøc lín lµ ë Hoa Kú cßn kh«ng Ýt rµo c¶n
h÷u h×nh vµ v« h×nh mÆc dÇu hä lu«n lín tiÕng tuyªn truyÒn cho tù do th-¬ng
m¹i. NhiÒu thÕ lùc ë Hoa Kú cßn muèn g¾n quan hÖ kinh tÕ - th-¬ng m¹i víi
nh÷ng ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ phôc vô cho lîi Ých cña hä vÝ dô lµ çi gäi lµ "§¹o
luËt nh©n quyÒn". ViÖc chÕ tµi th-¬ng m¹i ë Hoa Kú còng sÏ g©y nhiÒu khã
kh¨n cho ViÖt Nam.
II. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ChÝnh phñ vµ
doanh nghiÖp trong viÖc tham gia WTO cña ViÖt Nam trong
thêi gian tíi.
1. C¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ChÝnh phñ khi ViÖt Nam chÝnh thøc
trë thµnh Thµnh viªn WTO:
Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) lµ mét tæ chøc th-¬ng m¹i lín
nhÊt toµn cÇu. Cho ®Õn nay, WTO ®· kÕt n¹p thªm nhiÒu thµnh viªn míi ®-a
tæng sè thµnh viªn lªn 148, trong ®ã 2/3 lµ çc n-íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
Ngoµi thµnh viªn chÝnh chøc, hiÖn nay cã 26 n-íc ®ang trong qu¸ tr×nh ®µm
ph¸n gia nhËp tæ chøc nµy nh- Liªn bang Nga, Ukraine, Lµo, ViÖt Nam...
HiÖn nay, WTO chiÕm tíi h¬n 90% th-¬ng m¹i toµn cÇu vµ ho¹t ®éng ®éc lËp
víi Liªn hîp quèc. Liªn hîp quèc cã 191 n-íc thµnh viªn th× cã h¬n 148 n-íc
lµ thµnh viªn cña WTO.
Ho¹t ®éng cña tæ chøc nµy ®-îc ®iÒu tiÕt bëi 16 hiÖp ®Þnh chÝnh vÒ çc
lÜnh vùc: th-¬ng m¹i vµ thuÕ quan (GATT, 1994), n«ng nghiÖp (AOA), ¸p
dông çc biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng vµ thùc vËt (SPS), dÖt may (ATC), çc
hµng rµo kü thuËt trong th-¬ng m¹i (TBT), çc biÖn ph¸p ®Çu t- liªn quan ®Õn
th-¬ng m¹i (TRIMS), chèng b¸n ph¸ gi¸ (AD), trÞ gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan
53
(CVA), gi¸m ®Þnh hµng hãa tr-íc khi xÕp hµng (PI), quy t¾c xuÊt xø (ROO),
cÊp phÐp nhËp khÈu (IL), trî cÊp vµ çc biÖn ph¸p ®èi kh¸ng (SCM), çc biÖn
ph¸p tù vÖ ®Æc biÖt (SG), th-¬ng m¹i dÞch vô (GATS), çc khÝa c¹nh cña
quyÒn së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th-¬ng m¹i (TRIPS). Ngoµi ra, WTO cßn
cã mét sè hiÖp ®Þnh nhiÒu bªn nh- HiÖp ®Þnh vÒ mua s¾m chÝnh phñ, HiÖp
®Þnh vÒ c«ng nghÖ th«ng tin…
Thêi gian gÇn ®©y, bèi c¶nh quèc tÕ thay ®æi nhanh chãng vµ s©u s¾c
ch-a tõng thÊy. T¸c ®éng cña toµn cÇu hãa vµ ph¸t triÓn kinh tÕ tri thøc, vÒ
c¨n b¶n, ®Æt çc n-íc "nhËp cuéc" muén mµng vµo hÖ thèng kinh tÕ thÕ giíi
tr-íc nhiÒu khã kh¨n h¬n.
Tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi hiÖn ®¹i ®-îc x¸c ®Þnh kh¸i qu¸t th«ng
qua mét sè ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: Thø nhÊt, tèc ®é biÕn ®æi cao, chu kú s¶n
xuÊt vµ c«ng nghÖ thu ng¾n l¹i nhanh chãng; thø hai, cÊu tróc m¹ng toµn cÇu
víi çc quan hÖ rÊt phøc t¹p cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi; thø ba, çc ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn kinh tÕ rÊt bÊt æn ®Þnh vµ khã dù ®o¸n; thø t-, t-¬ng quan søc m¹nh
®ang biÕn ®æi s©u s¾c vµ chi phèi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ toµn cÇu l¹i tËp
trung vµo mét sè Ýt c-êng quèc vµ çc c«ng ty xuyªn quèc gia hïng m¹nh.
Nh÷ng t×nh huèng míi nµy hµm chøa nh÷ng th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi
sù ph¸t triÓn cña çc n-íc ®i sau. §iÒu ®ã thÓ hiÖn ë chç: mét lµ, sù ph¶n øng
cña çc chÝnh phñ vµ çc doanh nghiÖp ph¶i theo kÞp vµ ®¸p øng hiÖu qu¶ çc
yªu cÇu cña "cuéc ch¬i toµn cÇu tèc ®é cao"; hai lµ, chi phÝ gia nhËp vµo m¹ng
kinh tÕ toµn cÇu rÊt lín, nhÊt lµ ®èi víi çc n-íc nghÌo; ba lµ, c¹nh tranh diÔn
ra trªn ph¹m vi toµn cÇu vµ ngµy cµng trë nªn gay g¾t h¬n. Lîi thÕ c¹nh tranh
truyÒn thèng dùa trªn tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ chi phÝ lao ®éng thÊp ngµy
cµng gi¶m dÇn. Tri thøc vµ kü n¨ng trë thµnh yÕu tè c¹nh tranh quyÕt ®Þnh.
Th¸ch thøc rÊt lín ®èi víi çc n-íc ®i sau lµ ph¶i liªn tôc t¹o ra ®-îc çc lîi
thÕ so s¸nh vµ c¹nh tranh do con ng-êi t¹o ra trong m«i tr-êng héi nhËp vµ
dùa vµo viÖc chñ ®éng héi nhËp d-íi t¸c ®éng cña toµn cÇu hãa kinh tÕ. Bªn
c¹nh nh÷ng th¸ch thøc nµy lµ nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn rÊt lín. VÒ mÆt tiÒm
n¨ng, çc n-íc ®i sau cã ®iÒu kiÖn tiÕp cËn nhanh ®Õn çc nguån vèn, c«ng
nghÖ hiÖn ®¹i vµ thÞ tr-êng toµn cÇu ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña
m×nh. Tuy nhiªn, thùc tÕ cho thÊy, viÖc biÕn c¬ héi tiÒm n¨ng nµy thµnh lîi
Ých ph¸t triÓn thùc sù lµ qu¸ tr×nh kh«ng dÔ dµng, nhÊt lµ khi chñ nghÜa b¶o hé
ë çc n-íc ph¸t triÓn cã xu h-íng gia t¨ng.
Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò lµ ph¶i luËn gi¶i nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc
khi ViÖt Nam gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). VÒ nguyªn t¾c,
çc c¬ héi vµ th¸ch thøc héi nhËp hiÖn nay ®ang ®Æt ra cho n-íc ta chñ yÕu do
hai nhãm yÕu tè chÝnh quy ®Þnh. Nhãm thø nhÊt lµ bèi c¶nh quèc tÕ phøc t¹p
vµ ®ang biÕn ®æi nhanh chãng. Nhãm thø hai lµ çc ®Æc ®iÓm ph¸t triÓn riªng
cña n-íc ta. §Ó tiÕp cËn mét çch hîp lý, viÖc nghiªn cøu c¬ héi vµ th¸ch thøc
gia nhËp WTO cña ViÖt Nam cÇn b¾t ®Çu tõ viÖc lµm râ hai yÕu tè nµy.
XuÊt ph¸t tõ vai trß vµ vÞ trÝ rÊt quan träng cña WTO ®èi víi th-¬ng
m¹i toµn cÇu, viÖc gia nhËp tæ chøc nµy sÏ mang l¹i cho chóng ta nh÷ng c¬ héi
54
to lín nh-ng còng kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ nh÷ng c¬ héi mµ chóng ta cßn
ph¶i g¸nh chÞu kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc.
1.1. Çc c¬ héi
a. §-îc h-ëng çc -u ®·i æn ®Þnh, ch¾c ch¾n trong nhiÒu lÜnh vùc
Trong lÞch sö ph¸t triÓn cña m×nh, GATT/WTO ®· thùc hiÖn 8 vßng
®µm ph¸n nh»m tù do hãa ®¸ng kÓ çc ®iÒu kiÖn th-¬ng m¹i hµng hãa vµ dÞch
vô. Cam kÕt mµ mçi n-íc Thµnh viªn WTO ®-a ra sÏ ®-îc thùc hiÖn trªn c¬
së tèi huÖ quèc ®èi víi tÊt c¶ çc thµnh viªn kh¸c. Nh÷ng cam kÕt nµy bao
gåm lo¹i bá çc hµng rµo phi thuÕ, rµng buéc çc dßng thuÕ ë møc thuÕ suÊt
thÊp, gi¶m thuÕ quan vµ çc cam kÕt kh¸c nh»m minh b¹ch hãa, tù do ho¸ çc
chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña çc n-íc.
Do cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ chi phÝ lao ®éng rÎ, ViÖt Nam cã thÓ tËn
dông ®-îc nh÷ng cam kÕt nµy khi trë thµnh thµnh viªn cña WTO. §Æc biÖt,
ViÖt Nam cã lîi thÕ so s¸nh trong mét sè ngµnh, trong ®ã cã n«ng nghiÖp vµ
dÖt may. §©y lµ hai ngµnh ®Æc biÖt mµ WTO ®· ®Ò ra lé tr×nh lo¹i bá çc rµo
c¶n th-¬ng m¹i nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña nhiÒu n-íc xuÊt khÈu. Theo HiÖp
®Þnh DÖt May cña WTO (ATC), ®Õn 1/1/2005 çc thµnh viªn ph¶i hoµn thµnh
viÖc lo¹i bá çc h¹n chÕ ®Þnh l-îng. NÕu vµo thêi ®iÓm ®ã ViÖt Nam ®· lµ mét
thµnh viªn ®Çy ®ñ cña WTO, tÊt c¶ çc h¹n ng¹ch hiÖn ®ang ¸p dông ®èi víi
s¶n phÈm dÖt may xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ bÞ lo¹i bá. §èi víi n«ng nghiÖp,
çc thµnh viªn WTO ®· vµ sÏ tiÕp tôc ®-a ra cam kÕt gi¶m rµo c¶n tiÕp cËn thÞ
tr-êng vµ trî cÊp. §iÒu nµy cã thÓ ®em l¹i lîi Ých lín cho nh÷ng n-íc xuÊt
khÈu n«ng s¶n nh- ViÖt Nam.
Mét lîi Ých n÷a lµ tÊt c¶ çc nh-îng bé ®a ph-¬ng sÏ mang tÝnh b×nh
®¼ng h¬n nh÷ng nh-îng bé trong khu«n khæ çc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song
ph-¬ng. Nh÷ng nh-îng bé trong çc hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng cã
thÓ g¾n víi nh÷ng ®iÒu kiÖn phi th-¬ng m¹i nh- nh©n quyÒn, tiªu chuÈn lao
®éng, yªu cÇu vÒ m«i tr-êng, v.v. §iÒu nµy th-êng x¶y ra khi mét bªn cña
hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng lµ mét n-íc ph¸t triÓn cã søc m¹nh trong
th-¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã nÕu nh- ®· nh©n nh-îng theo çc ®iÒu kho¶n vµ
®iÒu kiÖn cña WTO, ViÖt Nam sÏ tr¸nh ®-îc vÞ thÕ bÊt lîi trong çc hiÖp ®Þnh
th-¬ng m¹i song ph-¬ng.
b. Kh¾c phôc t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö
Nguyªn t¾c c¬ b¶n nhÊt cña WTO lµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, ®-îc thÓ
hiÖn trong çc quy ®Þnh vÒ ®èi xö quèc gia vµ ®èi xö tèi huÖ quèc. Khi gia
nhËp WTO, ViÖt Nam còng sÏ ®-îc h-ëng çc ®èi xö nµy. Mét khi ViÖt Nam
cßn ch-a gia nhËp WTO, çc n-íc hoµn toµn cã thÓ ®èi xö víi ViÖt Nam theo
mét quy chÕ riªng, trong nhiÒu tr-êng hîp cã thÓ g©y bÊt lîi cho ViÖt Nam.
Khi tiÒm n¨ng cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn nhá, quy m« xuÊt khÈu
thÊp, bÞ ph©n biÖt ®èi xö nµy ch-a ®Æt thµnh vÊn ®Ò lín. Trong thêi gian qua,
mét sè mÆt hµng chñ lùc cña ViÖt Nam nh- g¹o, cµ phª, hµng dÖt may, da
giÇy ®· cã kh¶ n¨ng v-¬n ra chiÕm lÜnh thÞ tr-êng thÕ giíi th× t×nh tr¹ng nµy
55
b¾t ®Çu x¶y ra vµ cã xu h-íng ngµy cµng gia t¨ng. Tuy nhiªn, ngµy cµng
nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt Nam (nh- thuû s¶n, cµ phª, g¹o, m× chÝnh, giÇy dÐp,
dÖt may, tái) bÞ dÝnh lÝu vµo çc vô tranh chÊp quèc tÕ (víi Hoa kú, EU, NhËt
b¶n, Canada, Colombia, Mexico…). Do ViÖt Nam ch-a ph¶i lµ thµnh viªn
WTO, trong nhiÒu t×nh huèng trªn ViÖt Nam th-êng bÞ coi lµ nÒn kinh tÕ phi
thÞ tr-êng vµ do ®ã ®· gÆp thiÖt thßi trong mét sè tr-êng hîp.
XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sÏ kh«ng bÞ bã hÑp trong çc hiÖp ®Þnh song
ph-¬ng vµ khu vùc mµ sÏ cã thÞ tr-êng toµn cÇu. Çc doanh nghiÖp vµ hµng
hãa cña ta sÏ kh«ng bÞ ph©n biÖt ®èi xö so víi doanh nghiÖp vµ hµng hãa cña
çc n-íc kh¸c theo ®iÒu kiÖn ®èi xö tèi huÖ quèc (MFN) vµ ®èi xö quèc gia
(NT). ThÝ dô, ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®ang cã chiÕn l-îc t¨ng tèc, nh-ng
HiÖp ®Þnh dÖt may (ATC) ®Õn ngµy 1-1-2005 sÏ hÕt h¹n. NÕu ViÖt Nam kh«ng
ph¶i lµ thµnh viªn WTO, th× sÏ kh«ng ®-îc h-ëng chÕ ®é kh«ng cã h¹n ng¹ch.
Khi ®ã, chóng ta sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n.
c. Gia nhËp WTO lµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam c¶i çch hÖ thèng chÝnh s¸ch
vµ luËt ph¸p trong n-íc, qua ®ã t¹o ra m«i tr-êng kinh doanh thuËn lîi cho
çc ho¹t ®éng kinh doanh.
Trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, ViÖt Nam ph¶i minh b¹ch ho¸ toµn bé
çc chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn th-¬ng m¹i, th«ng b¸o vÒ hiÖn tr¹ng chÝnh s¸ch
vµ x©y dùng çc kÕ ho¹ch hµnh ®éng ®Ó tu©n thñ dÇn dÇn çc nguyªn t¾c cña
WTO. KÓ tõ khi nép ®¬n xin gia nhËp WTO (n¨m 1995), ViÖt Nam ®· cã
nh÷ng nç lùc ®¸ng kÓ trong tiÕn tr×nh c¶i çch chÝnh s¸ch vµ x©y dùng ph¸p
luËt h-íng tíi môc tiªu gia nhËp. Cã thÓ lÊy mét vµi vÝ dô ®iÓn h×nh nh- sau:
- Më réng quyÒn kinh doanh cho çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh
phÇn kinh tÕ. KÓ tõ ngµy 1 th¸ng 9 n¨m 2001, tÊt c¶ çc doanh nghiÖp ViÖt
Nam - bÊt kÓ h×nh thøc së h÷u, ngµnh nghÒ (th-¬ng m¹i hay s¶n xuÊt) vµ quy
m« vÒ vèn - ®Òu ®-îc phÐp xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ (NghÞ ®Þnh 44/2001/N§-
CP cña ChÝnh phñ ngµy 2 th¸ng 8 n¨m 2001 söa ®æi mét sè ®iÒu cña NghÞ
®Þnh 57/1998/N§-CP). ChØnh ®èn vµ tæ chøc l¹i khu vùc doanh nghiÖp Nhµ
n-íc (§Õn ngµy 31 th¸ng 8 n¨m 2002, ViÖt Nam ®· cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn
®æi së h÷u ®-îc 985 doanh nghiÖp.). ViÖc cho phÐp nhiÒu thµnh viªn h¬n
tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng lµ mét chuyÓn biÕn tÝch cùc vÒ chÕ ®é
quyÒn së h÷u, phï hîp víi qu¸ tr×nh gia nhËp WTO v× nã t¹o c¬ héi ph¸t triÓn
m«i tr-êng kinh doanh c¹nh tranh vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng;
- VÒ xuÊt nhËp khÈu : ChÝnh phñ liªn tôc ®æi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh xuÊt
nhËp khÈu, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ viÖc b·i bá h¹n ng¹ch vµ qu¶n lý nhËp khÈu
th«ng qua ®Çu mèi ®èi víi g¹o vµ ph©n bãn, b·i bá giÊy phÐp nhËp khÈu ®èi
víi nhiÒu mÆt hµng nh-: xi m¨ng, kÝnh, thÐp, dÇu thùc vËt… b»ng QuyÕt ®Þnh
46/2001/Q§-TTg ngµy 4/4/2001 vÒ qu¶n lý xuÊt khÈu, nhËp khÈu giai ®o¹n
2001-2005.
- VÒ ®Çu t-: LuËt §Çu t- n-íc ngoµi ®· ®-îc söa ®æi 2 lÇn, t¹o ra nhiÒu
chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ vÒ m«i tr-êng ®Çu t-. Nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi, theo quy
56
®Þnh cña LuËt söa ®æi, ®-îc h-ëng nhiÒu -u ®·i vµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n vÒ
më réng h×nh thøc ®Çu t-, gi¶m thêi gian chê ®îi cÊp phÐp, gi¶m yªu cÇu vÒ tû
lÖ kÕt hèi ngo¹i tÖ, ®¬n gi¶n ho¸ çc thñ tôc liªn quan tíi cÊp visa vµ cÇm cè
tµi s¶n…;
- VÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ: khung khæ ph¸p lý vÒ së h÷u trÝ tuÖ cña ViÖt
Nam ®· ®-îc x©y dùng t-¬ng ®èi ®Çy ®ñ. ViÖt Nam ®· cung cÊp Ch-¬ng tr×nh
hµnh ®éng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh TRIPS cho WTO vµ tham gia vµo nhiÒu c«ng
-íc quèc tÕ vÝ dô: C«ng -íc Paris vÒ B¶o hé Së h÷u C«ng nghiÖp, Tho¶ -íc
Madrid vÒ §¨ng ký Quèc tÕ nh·n hiÖu hµng ho¸, C«ng -íc thµnh lËp Tæ chøc
së h÷u trÝ tuÖ thÕ giíi, HiÖp -íc Hîp t¸c vÒ B»ng S¸ng chÕ;
HÖ thèng chÝnh s¸ch cña ta ®-îc lµm râ theo quy ®Þnh cña WTO, sÏ t¹o
®iÒu kiÖn cho çc nhµ ®Çu t- yªn t©m ®Çu t- vµo ViÖt Nam, t¨ng kh¶ n¨ng thu
hót vèn, c«ng nghÖ vµ häc hái ®-îc çc kinh nghiÖm qu¶n lý tiªn tiÕn. Kinh
nghiÖm ë Trung Quèc cho thÊy, sau khi gia nhËp WTO, ®Çu t- n-íc ngoµi
n¨m 2002 t¨ng vät lªn h¬n 50 tû USD.
Th«ng qua qu¸ tr×nh nµy, khu«n khæ ph¸p lý cña ViÖt Nam ®· vµ ®ang
ngµy cµng minh b¹ch h¬n, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, t¹o m«i tr-êng kinh
doanh thuËn lîi vµ c¹nh tranh lµnh m¹nh, thóc ®Èy th-¬ng m¹i, ®Çu t- còng
nh- hîp t¸c vÒ çc vÊn ®Ò kh¸c víi céng ®ång quèc tÕ.
d. T¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong n-íc vµ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh t¸i c¬ cÊu
Cïng víi viÖc gi¶m çc hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ, c¹nh tranh trªn
thÞ tr-êng néi ®Þa sÏ gia t¨ng. Tr-íc ®©y, çc doanh nghiÖp trong n-íc cã lîi
thÕ c¹nh tranh h¬n çc nhµ s¶n xuÊt n-íc ngoµi mét phÇn chñ yÕu lµ do ®-îc
b¶o hé. ThËm chÝ c¹nh tranh gi÷a çc doanh nghiÖp trong n-íc còng rÊt h¹n
chÕ v× çc doanh nghiÖp Nhµ n-íc ®-îc h-ëng nhiÒu -u ®·i h¬n çc doanh
nghiÖp ngoµi quèc doanh nhê cã thÓ tiÕp cËn dÔ dµng h¬n çc ®Çu vµo s¶n
xuÊt (vÝ dô ®Êt, vèn…) vµ ®-îc hç trî trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. T¨ng c¹nh
tranh sÏ khiÕn çc doanh nghiÖp trong n-íc (c¶ trong vµ ngoµi quèc doanh)
ph¶i t¸i c¬ cÊu vµ tù c¶i thiÖn m×nh ®Ó cã thÓ t¨ng n¨ng suÊt, c¶i thiÖn kh¶
n¨ng c¹nh tranh. §ång thêi, víi viÖc ®-îc t¨ng c-êng kh¶ n¨ng tiÕp cËn víi
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, çc ®Çu vµo víi chi phÝ hîp lý h¬n, çc nhµ s¶n xuÊt trong
n-íc sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó c¶i tiÕn.
Më cöa thÞ tr-êng trong n-íc ®Ó cho phÐp c¹nh tranh kh«ng nh÷ng ®ßi
hái çc doanh nghiÖp ph¶i t¸i c¬ cÊu vµ t¨ng c-êng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng mµ
toµn bé nÒn kinh tÕ còng ph¶i t¸i c¬ cÊu. Nãi çch kh¸c, qu¸ tr×nh nµy ®ßi hái
cÇn cã mét c¬ cÊu kinh tÕ míi nh»m tËn dông tèt nhÊt lîi thÕ c¹nh tranh.
Tr-íc t×nh tr¹ng çc lîi thÕ tù nhiªn ngµy cµng mÊt dÇn vai trß trong hÖ thèng
s¶n xuÊt quèc tÕ th× gi¸ trÞ ®-îc t¹o ra bëi çc ngµnh dùa trªn nh÷ng lîi thÕ
nµy sÏ gi¶m ®i. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ cÇn x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng lÜnh vùc cã
tiÒm n¨ng vµ ph¸t triÓn nh÷ng lîi thÕ míi cho nÒn kinh tÕ.
Th«ng qua viÖc gia nhËp WTO, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ®-îc
nhËp khÈu nhiÒu s¶n phÈm ®Çu vµo, m¸y mãc thiÕt bÞ víi chi phÝ thÊp h¬n, sö
57
dông çc dÞch vô c¬ b¶n nh- b-u chÝnh viÔn th«ng, ng©n hµng, b¶o hiÓm, t-
vÊn víi chi phÝ rÎ h¬n vµ chÊt l-îng cao h¬n. §©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ngang tÇm víi khu
vùc vµ thÕ giíi.
e. Gia nhËp WTO ViÖt Nam sÏ cã nhiÒu c¬ héi thu hót ®Çu t- n-íc ngoµi
Tr-íc kia, çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi ®Õn ViÖt Nam chñ yÕu ®Ó tËn
dông lao ®éng rÎ vµ tµi nguyªn thiªn nhiªn dåi dµo. Tuy nhiªn, hiÖn nay tÇm
quan träng cña hai lîi thÕ truyÒn thèng nµy ®ang bÞ gi¶m dÇn trong tÝnh to¸n
cña çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi. §©y lµ mét trong nh÷ng lý do khiÕn cho çc
nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi hiÖn chó ý nhiÒu h¬n vµo çc ngµnh dÞch vô mµ hä cã
lîi thÕ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam thay v× çc ngµnh s¶n xuÊt vµ chÕ
t¹o, n¬i mµ çc lîi thÕ truyÒn thèng ®ang gi¶m dÇn. Vai trß cña çc n-íc ph¸t
triÓn nh- Hµn Quèc, NhËt B¶n, Mü vµ EU ®ang ngµy cµng t¨ng vµ hä còng
dµnh sù quan t©m nhiÒu h¬n ®èi víi lÜnh vùc dÞch vô.
Thø nhÊt, viÖc më cöa thÞ tr-êng hµng hãa cã t¸c ®éng tæng hîp. Mét
mÆt, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi cã thªm c¬ héi thÞ tr-êng.
Nh÷ng nhµ ®Çu t- ®· thiÕt lËp c¬ së t¹i ViÖt Nam sÏ ®-îc lîi do cã thÓ tiÕp
cËn mét çch tù do h¬n, thuËn lîi h¬n vµo çc thÞ tr-êng kh¸c, trong khi vÉn
khai th¸c ®-îc nh÷ng lîi Ých truyÒn thèng nh- lao ®éng, ®Êt ®ai vµ çc nguån
tµi nguyªn thiªn nhiªn kh¸c cña ViÖt Nam. §iÒu nµy lµ rÊt hiÖn thùc ®èi víi
çc nhµ ®Çu t- cã nhµ m¸y t¹i ViÖt Nam ®Ó s¶n xuÊt çc s¶n phÈm dÖt may,
giÇy dÐp hay çc s¶n phÈm cã hµm l-îng lao ®éng cao. MÆt kh¸c, c¹nh tranh
trªn thÞ tr-êng néi ®Þa sÏ t¨ng khi hµng nhËp khÈu dÔ dµng th©m nhËp thÞ
tr-êng h¬n. Do ®ã, çc nhµ ®Çu t- sÏ kh«ng chØ xem xÐt çc lîi thÕ truyÒn
thèng mµ cßn xem xÐt rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c cña thÞ tr-êng néi ®Þa ®Ó ®¶m b¶o
r»ng hä cã lîi thÕ c¹nh tranh so víi hµng nhËp khÈu (vÝ dô: c¬ chÕ chÝnh s¸ch
th«ng tho¸ng, kinh tÕ ph¸t triÓn æn ®Þnh…).
ViÖc më cöa çc thÞ tr-êng dÞch vô sÏ thu hót thªm çc nhµ ®Çu t- n-íc
ngoµi. Trong çc cuéc ®µm ph¸n, ViÖt Nam sÏ ph¶i dÇn dÇn më cöa çc thÞ
tr-êng dÞch vô vña m×nh th«ng qua viÖc lo¹i bá çc quy ®Þnh h¹n chÕ liªn
quan ®Õn më cöa thÞ tr-êng vµ ®·i ngé quèc gia. Qu¸ tr×nh nµy sÏ dÉn tíi viÖc
t¨ng c-êng sù hiÖn diÖn cña çc nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi trªn rÊt nhiÒu thÞ
tr-êng cã tiÒm n¨ng, vÝ dô nh- ng©n hµng, b¶o hiÓm, chøng kho¸n, du lÞch…
Mét t¸c ®éng n÷a lµ tiÕn tr×nh héi nhËp sÏ ®Þnh h-íng, ®iÒu chØnh çc
môc tiªu cña ®Çu t- trùc tiÕp n-íc ngoµi. Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®-îc b¶o
hé, çc nhµ ®Çu t- th-êng h-íng vµo thÞ tr-êng trong n-íc. Nh-ng sau khi gia
nhËp WTO, hä sÏ chuyÓn sang ®Çu t- vµo çc lÜnh vùc cã nhiÒu tiÒm n¨ng
xuÊt khÈu. §iÒu nµy cã ý nghÜa tÝch cùc tíi FDI v× çc nhµ ®Çu t- sÏ ph¶i dùa
vµo kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÝnh m×nh, còng nh- vµo çc ®iÒu kiÖn quèc gia
(mµ ®Ó thu hót ®-îc ®Çu t- n-íc ngoµi th× çc ®iÒu kiÖn nµy ph¶i ngµy cµng
trë nªn thuËn lîi).
Cuèi cïng, tiÕn tr×nh gia nhËp cã thÓ sÏ t¹o ra m«i tr-êng ph¸p lý hoµn
58
chØnh vµ minh b¹ch, lo¹i bá çc biÖn ph¸p c¶n trë th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- kh«ng
cÇn thiÕt, ®iÒu nµy sÏ gãp phÇn t¹o ra mét m«i tr-êng ®Çu t- n-íc ngoµi cã
triÓn väng h¬n. Nh×n chung, vÒ dµi h¹n ®Çu t- cã thÓ t¨ng lªn do më cöa thÞ
tr-êng vµ c¶i çch chÝnh s¸ch. Tuy nhiªn ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu nµy cÇn ph¶i
cã nh÷ng hµnh ®éng cô thÓ tõ phÝa ChÝnh phñ.
f. T¨ng thÕ vµ lùc cña ViÖt Nam trong th-¬ng m¹i quèc tÕ
HÖ thèng kinh tÕ - th-¬ng m¹i dùa trªn çc nguyªn t¾c chø kh«ng ph¶i
lµ søc m¹nh, sÏ lµm cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh dÔ dµng h¬n víi tÊt
c¶ çc thµnh viªn. WTO cã c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp gióp cho çc n-íc
nhá h¬n sÏ cã nhiÒu tiÕng nãi h¬n.
Trong th-¬ng m¹i khu vùc vµ quèc tÕ, nh×n chung çc n-íc nhá hoÆc cã
nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn th-êng chÞu thiÖt thßi h¬n trong quan hÖ víi çc
c-êng quèc. ViÖc gia nhËp WTO sÏ gióp ViÖt Nam phÇn nµo kh¾c phôc ®-îc
t×nh tr¹ng bÞ çc n-íc lín chÌn Ðp, ph©n biÖt ®èi xö. WTO cã mét c¬ chÕ gi¶i
quyÕt tranh chÊp hiÖu qu¶ vµ t-¬ng ®èi c«ng b»ng. Çc n-íc dï nhá còng cã
thÓ khiÕu kiÖn n-íc lín lín h¬n vµ trong nhiÒu tr-êng hîp ®· thµnh c«ng.
Trong vô kiÖn ®Çu tiªn do WTO gi¶i quyÕt, hai n-íc ®ang ph¸t triÓn lµ Brazil
vµ Venezuela ®· th¾ng kiÖn Hoa Kú, buéc Hoa Kú ph¶i ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch
ph©n biÖt ®èi xö cña m×nh.
Trong vô tranh chÊp liªn quan ®Õn ç ba sa xuÊt khÈu sang Hoa Kú vµ
hiÖn nay lµ vô kiÖn t«m. Trong vô tranh chÊp ç basa, ®Çu tiªn ç basa nhËp
khÈu tõ ViÖt Nam kh«ng ®-îc sö dông tªn “catfish”, vµ sau ®ã Hoa Kú ®· ¸p
dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm nµy. §iÒu nµy cã thÓ sÏ kh«ng
x¶y ra trong khu«n khæ hÖ thèng ph¸p lý cña WTO. HÖ thèng nµy ®· chøng tá
®-îc tÝnh kh¶ thi trong viÖc gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò th-¬ng m¹i g©y tranh c·i
còng nh- çc tranh chÊp th-¬ng m¹i gi÷a çc n-íc thµnh viªn.
Xu h-íng ph¸t triÓn cña WTO còng ®ang diÔn ra theo chiÒu h-íng
thuËn lîi h¬n cho çc n-íc ®ang ph¸t triÓn. Çc vÊn ®Ò liªn quan chÆt chÏ tíi
quyÒn lîi cña çc n-íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ®-îc ®-a tranh luËn s«i næi ®Ó cã
thÓ ph¸t triÓn thµnh nh÷ng c¬ chÕ cô thÓ.
1.2. Nh÷ng th¸ch thøc
MÆc dï viÖc thùc thi çc cam kÕt th-¬ng m¹i quèc tÕ trong tiÕn tr×nh
héi nhËp mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých nh-ng còng t¹o ra nhiÒu th¸ch thøc ®¸ng
kÓ ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ®èi víi çc doanh nghiÖp nãi riªng.
Th¸ch thøc chñ yÕu ph¸t sinh tõ viÖc rµng buéc (cã thÓ thÊy râ tõ çc
NghÞ ®Þnh th- gia nhËp cña çc n-íc, hÇu hÕt çc dßng thuÕ ®Òu bÞ rµng buéc)
vµ gi¶m çc møc thuÕ suÊt (yªu cÇu chÝnh cña çc thµnh viªn WTO lµ çc nÒn
kinh tÕ trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO ph¶i rµng buéc thuÕ suÊt ®èi víi çc s¶n
59
phÈm c«ng nghiÖp ë møc t-¬ng ®-¬ng hai lÇn møc trung b×nh ë çc n-íc
OECD. §iÒu nµy cã nghÜa lµ møc thuÕ rµng buéc b×nh qu©n gia quyÒn sÏ
kh«ng v-ît qu¸ 10%). §ång thêi, çc n-íc xin gia nhËp ph¶i cam kÕt lo¹i bá
çc rµo c¶n phi thuÕ vµ gi¶m trî cÊp xuÊt khÈu. Bªn c¹nh ®ã, cã mét xu h-íng
chung lµ hÇu hÕt çc n-íc míi gia nhËp gÇn ®©y ®Òu ph¶i tham gia çc tho¶
thuËn theo ngµnh, tøc lµ c¾t gi¶m thuÕ quan xuèng cßn 0% ®èi víi toµn bé çc
s¶n phÈm trong mét ngµnh cô thÓ. Trªn thùc tÕ, tÊt c¶ çc n-íc míi gia nhËp
®Òu ph¶i tham gia HiÖp ®Þnh çc s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin (ITA).
Lµ mét n-íc ®ang ph¸t triÓn ë møc ®é thÊp, ViÖt Nam còng ph¶i ®èi
mÆt víi nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc kh¸c, trong ®ã cã vÊn ®Ò khung khæ
ph¸p lý vµ nguån nh©n lùc. Nh÷ng khã kh¨n nµy ®· béc lé ngay trong qu¸
tr×nh gia nhËp.
a. B¶o vÖ çc ngµnh trong n-íc
Çc ngµnh trong n-íc cã vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn
cña nÒn kinh tÕ x· héi. Ngoµi viÖc t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ®¹i bé phËn
d©n c-, çc ngµnh trong n-íc cßn cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá ®èi víi thu
ng©n s¸ch (th«ng qua çc kho¶n ®ãng gãp vÒ thuÕ, phÝ), gãp phÇn ph¸t huy vµ
duy tr× nh÷ng nÒn t¶ng kinh tÕ vµ x· héi cña mét quèc gia nh- sù ph¸t triÓn
n«ng nghiÖp lµ viÖc thõa h-ëng tÊt yÕu cña nÒn kinh tÕ lóa n-íc tõ xa x-a,
khai th¸c tèt nh÷ng lîi thÕ vÒ tù nhiªn vµ lao ®éng (kho¶ng 3/4 d©n c- trong
lÜnh vùc nµy). ViÖc duy tr× sù ph¸t triÓn cña çc ngµnh trong n-íc cßn cã ý
nghÜa quan träng trong viÖc duy tr× sù ph¸t triÓn c©n b»ng gi÷a çc vïng, miÒn
l·nh thæ kh¸c nhau, thu hÑp kho¶ng çch ph¸t triÓn. Cuèi cïng, çc ngµnh
trong n-íc còng cã vai trß nhÊt ®Þnh ®èi víi sù æn ®Þnh l©u dµi vÒ chÝnh trÞ.
ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n chuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch
tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña çc doanh
nghiÖp trong n-íc nãi riªng vµ cña toµn bé nÒn kinh tÕ nãi chung vÉn h¹n chÕ
trong khi tiÕn tr×nh héi nhËp ®ßi hái çc n-íc trong cuéc ph¶i ®-a ra nh÷ng
cam kÕt ®Çy khã kh¨n, vµ do ®ã çc n-íc nµy gÆp ph¶i c¹nh tranh d÷ déi vµ
®«i khi rÊt kh¾c nghiÖt. Bªn c¹nh ®ã, rÊt nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ
kh«ng cã kh¶ n¨ng tù ®iÒu chØnh kÞp thêi tr-íc søc Ðp cña c¹nh tranh khi
nh÷ng cam kÕt trong çc cuéc ®µm ph¸n quèc tÕ cã hiÖu lùc. §iÒu nµy cã thÓ
x¶y ra nÕu nh- kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc mèi quan hÖ hîp lý (vÒ mÆt thêi gian)
gi÷a héi nhËp vµ møc ®é ph¸t triÓn hiÖn t¹i cña nÒn kinh tÕ trong n-íc.
Cô thÓ h¬n, th¸ch thøc nµy ¶nh h-ëng trùc tiÕp tíi tiÕn tr×nh ®µm ph¸n
khi mµ çc ngµnh kinh tÕ trong n-íc th-êng ph¶n ®èi çc chÝnh s¸ch tù do hãa
h¬n n÷a còng nh- viÖc ®-a ra çc cam kÕt nhiÒu h¬n. ChÝnh phñ gÆp ph¶i t×nh
huèng khã kh¨n lµ ph¶i quyÕt ®Þnh xem ngµnh nµo, khi nµo vµ b»ng çch nµo
®Ó tham gia vµo tiÕn tr×nh nµy. Do ®ã, quyÕt ®Þnh tiÕn nhanh h¬n trong çc
cuéc ®µm ph¸n gia nhËp WTO phô thuéc rÊt nhiÒu vµo nh÷ng c©n nh¾c vµ
®µm ph¸n trong n-íc, nh÷ng yÕu tè cÇn cã thêi gian vµ kiÕn thøc ®Ó thùc hiÖn.
60
b. ChÝnh phñ chÞu søc Ðp ngµy cµng t¨ng tõ viÖc më cöa thÞ tr-êng
18 n-íc míi gia nhËp WTO ®Òu cam kÕt rÊt cao. VÒ møc thuÕ nhËp
khÈu trung b×nh, hÇu hÕt çc n-íc cam kÕt d-íi 20%, thËm chÝ cã mét sè n-íc
cam kÕt d-íi 10%; nh÷ng n-íc gia nhËp gÇn ®©y cam kÕt cµng thÊp h¬n (xem
b¶ng d-íi). §èi víi dÞch vô, hä còng cam kÕt më cöa thÞ tr-êng cao h¬n çc
n-íc thµnh viªn cò. §èi víi trî cÊp n«ng nghiÖp lµ lÜnh vùc nh¹y c¶m nhÊt,
mét vµi n-íc míi gia nhËp thËm chÝ ®· cam kÕt bá trî cÊp xuÊt khÈu.
Kinh nghiÖm gia nhËp cña çc n-íc gÇn ®©y cho thÊy n-íc gia nhËp
ph¶i chÊp nhËn nh÷ng ®iÒu kiÖn cao h¬n so víi n-íc Thµnh viªn ë cïng tr×nh
®é ph¸t triÓn:
+ Trung quèc ®-îc duy tr× møc hç trî trong n-íc cho çc s¶n phÈm
n«ng nghiÖp d-íi 8,5 % tæng gi¸ trÞ s¶n l-îng (®èi víi çc n-íc ®ang ph¸t
triÓn, quy ®Þnh cña WTO lµ 10%; çc n-íc ®ang ph¸t triÓn míi gia nhËp còng
®-îc duy tr× ë møc 10%);
+ HÇu hÕt çc n-íc míi gia nhËp ph¶i cam kÕt c¶ 100% biÓu thuÕ. Møc
thuÕ cam kÕt trung b×nh cña çc n-íc míi gia nhËp còng thÊp h¬n rÊt nhiÒu so
víi møc cam kÕt cña çc n-íc Thµnh viªn cò.
+ Nh- ®· ®Ò cËp trªn, hÇu hÕt çc n-íc míi gia nhËp ph¶i tham gia çc
tho¶ thuËn theo ngµnh, ®Æc biÖt, tÊt c¶ çc n-íc míi gia nhËp ®Òu ph¶i tham
gia HiÖp ®Þnh çc s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin (ITA);
Vßng ®µm ph¸n míi §«ha mÆc dï thÊt b¹i nh-ng nã còng ®· ph¸t ®éng
®-îc çc n-íc ®ang thóc ®Èy ®Ó cã thÓ kÕt thóc theo lé tr×nh vµo ngµy 1-1-
2005. Vßng ®µm ph¸n míi nµy yªu cÇu çc n-íc ®µm ph¸n toµn diÖn c¶ hµng
hãa vµ dÞch vô thùc thi çc cam kÕt cò vµ cã c¬ chÕ gi¶i quyÕt tranh chÊp, v.v..
Trong n«ng nghiÖp, sÏ ®µm ph¸n gi¶m trî cÊp n«ng nghiÖp vµ tiÕn tíi bá trî
cÊp xuÊt khÈu. Mét sè lÜnh vùc míi ®-îc ®-a vµo ®µm ph¸n nh-: g¾n th-¬ng
m¹i víi m«i tr-êng, th-¬ng m¹i víi ®iÒu kiÖn lao ®éng; c¹nh tranh trong
th-¬ng m¹i; hç trî tµi chÝnh cho çc n-íc nghÌo; vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ nh-
thuèc ch÷a bÖnh liªn quan ®Õn søc kháe céng ®ång v.v.. §©y lµ søc Ðp rÊt lín
®èi víi ta trong khi nÒn kinh tÕ cña ta vÉn ë t×nh tr¹ng kÐm ph¸t triÓn, n¨ng lùc
c¹nh tranh yÕu, doanh nghiÖp nhá vµ võa chiÕm ®a sè.
61
Møc cam kÕt trung b×nh cña çc thµnh viªn míi gia nhËp
Tªn n-íc ThuÕ quan trung ThuÕ quan ThuÕ quan trung
(XÕp theo thø tù thêi b×nh cho tÊt c¶ çc trung b×nh cho n«ng b×nh cho hµng phi
gian gia nhËp) mÆt hµng s¶n n«ng s¶n
1. £-cu-a-®o 20.95 25.8 20.1
2. Bun-ga-ri 17.62 34.9 12.6
3. M«ng Cæ 19.44 18.4 20
4. Pa-na-ma 13.44 26.1 11.5
5. K--r¬-g--xtan 9.33 11.7 6.7
6. L¸t-vi-a 12.65 33.6 9.3
7. E-xt«-ni-a 7.93 17.7 6.6
8. Gioãc-®a-ni 16.28 25 15
9. Gru-di-a 6.61 12.1 5.8
10. An-ba-ni 6.92 10.6 6
11. ¤-man 13.51 30.5 11
12. Cr«-a-ti-a 5.82 10.4 5
13. LÝt-va 9.34 15.6 8.2
14. M«n-®«-va 6.65 12.4 5.7
15. Trung Quèc 9.73 15 8.9
16. ViÖt Nam (*) 26.3 31.4 25.5
(*) Theo B¶n Chµo thuÕ nhËp khÈu lÇn 2
Nguån: Bé Th-¬ng m¹i
DiÔn biÕn trong WTO ngµy cµng trë nªn khã kh¨n h¬n. Møc ®é më cöa
thÞ tr-êng hiÖn nay cao h¬n rÊt nhiÒu so víi tr-íc ®©y. Trong WTO, xu h-íng
tù do ho¸ th-¬ng m¹i vÉn tiÕp tôc th¾ng thÕ. Vßng ®µm ph¸n míi theo Ch-¬ng
tr×nh nghÞ sù Doha ®ang ®Æt ra nh÷ng ®ßi hái ngµy cµng cao, v× vËy sÏ khã
kh¨n h¬n khi ViÖt Nam gia nhËp trong bèi c¶nh çc quy ®Þnh míi cña WTO
®· ®-îc thiÕt lËp. MÆc kh¸c, do kh«ng ®-îc trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh
®µm ph¸n çc tho¶ thuËn míi trong khu«n khæ cña WTO, cho nªn çc n-íc
gia nhËp chËm ®· bÞ mÊt ®i c¬ héi b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh.
Çc ®iÒu kho¶n S & D (®iÒu kho¶n vÒ ®èi xö ®Æc biÖt vµ kh¸c biÖt)
dµnh cho çc n-íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn kh«ng ph¶i dÔ dµng ®¹t ®-îc trong
qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Râ rµng lµ WTO cã quy ®Þnh rÊt nhiÒu çc ngo¹i lÖ vµ
linh ho¹t cho çc n-íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn, nh-ng ®ã lµ ®èi víi çc n-íc
Thµnh viªn cò. §èi víi çc n-íc gia nhËp th× kh«ng cã nghÜa lµ hä mÆc nhiªn
®-îc h-ëng. Theo tæng kÕt cña Ban Th- ký WTO tõ kinh nghiÖm gia nhËp cña
çc n-íc th× ngay c¶ trong tr-êng hîp çc biÖn ph¸p, chÝnh s¸ch trong n-íc
cßn ch-a tu©n thñ víi çc HiÖp ®Þnh WTO, çc n-íc xin gia nhËp ph¶i cung
cÊp kÕ ho¹ch hµng ®éng chi tiÕt, kÌm theo dù th¶o çc v¨n b¶n ph¸p luËt, vµ
çc cam kÕt -u ®·i chØ cã thÓ ®¹t ®-îc trªn c¬ së ®µm ph¸n.
62
c. Khu«n khæ ph¸p luËt hiÖn nay cÇn ph¶i hiÖu qu¶ h¬n vµ phï hîp h¬n
víi çc quy t¾c quèc tÕ.
Mét trong nh÷ng th¸ch thøc ®ã lµ muèn gia nhËp WTO chóng ta ph¶i
tu©n theo çc quy ®Þnh hiÖn hµnh cña WTO gåm 16 hiÖp ®Þnh ®· nªu ë trªn.
WTO yªu cÇu chóng ta ph¶i minh b¹ch hãa tÊt c¶ çc chÝnh s¸ch kinh tÕ,
th-¬ng m¹i, rµ so¸t vµ cã ch-¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt, ®Ó b¶o ®¶m khi gia
nhËp cã kh¶ n¨ng thùc thi çc cam kÕt.
MÆc dï ®· cã nh÷ng nç lùc tÝch cùc ®Ó hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý
liªn quan ®Õn kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i, ViÖt Nam vÉn cßn nhiÒu viÖc ph¶i lµm.
Cïng víi bÊt kú b-íc tiÕn nµo theo h-íng tù do hãa th-¬ng m¹i vµ chÝnh s¸ch
®Çu t-, cÇn ph¶i ®iÒu chØnh rÊt nhiÒu luËt vµ quy ®Þnh ®Ó ®¸p øng çc tiªu
chuÈn quèc tÕ. Mét vÝ dô lµ kho¶ng thêi gian tõ lóc ban hµnh v¨n b¶n ph¸p lý
tíi khi v¨n b¶n nµy cã hiÖu lùc cÇn ph¶i ®ñ dµi (tuú thuéc vµo lo¹i v¨n b¶n
ph¸p lý) ®Ó ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch cho tÊt c¶ çc bªn liªn quan. Mét vÝ dô
kh¸c lµ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i ph¶i ®-îc ®iÒu chØnh hîp lý ®Ó hç trî cho viÖc
lo¹i bá çc biÖn ph¸p phi thuÕ.
Khu«n khæ ph¸p lý kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i vÉn ch-a toµn diÖn ®Ó cã thÓ
gi¶i quyÕt çc vÊn ®Ò míi n¶y sinh trong qu¸ tr×nh c¶i çch vµ héi nhËp kinh
tÕ. Nh÷ng vÊn ®Ò míi nµy bao gåm chÝnh s¸ch c¹nh tranh, th-¬ng m¹i vµ m«i
tr-êng, th-¬ng m¹i ®iÖn tö, së h÷u trÝ tuÖ, çc c«ng cô phßng vÖ trong th-¬ng
m¹i …Nh- ®· ®Ò cËp ë trªn, ®· cã mét sè b-íc tiÕn tÝch cùc nh-ng cßn nhiÒu
viÖc ph¶i lµm vµ cßn nhiÒu vÊn ®Ò míi chØ ®-îc nªu ra trong ch-¬ng tr×nh
hµnh ®éng. Qu¸ tr×nh nµy kh«ng chØ ®ßi hái kiÕn thøc mµ cßn cÇn tíi nhiÒu
nguån lùc ®Ó thùc thi khi çc chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p míi cã hiÖu lùc.
d. Nguån nh©n lùc h¹n chÕ lµ mét th¸ch thøc dµi h¹n
Nguån nh©n lùc lµ mét yÕu tè quan träng vµ bao hµm nhiÒu th¸ch thøc
lín trong tiÕn tr×nh héi nhËp. §éi ngò çn bé cña ViÖt Nam vÉn cßn bÞ h¹n
h¹n chÕ vÒ kinh nghiÖm quèc tÕ, kiÕn thøc kinh tÕ, ngo¹i ng÷ vµ ®Æc biÖt lµ kü
n¨ng ®µm ph¸n. Nh÷ng yÕu tè nµy khiÕn ViÖt Nam gÆp ph¶i khã kh¨n ®¸ng kÓ
khi b-íc vµo giai ®o¹n ®µm ph¸n thùc chÊt.
Lµ mét yÕu tè quan träng, xuyªn suèt, nguån nh©n lùc lµ yÕu tè kh«ng
thÓ thiÕu ®Ó ®¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc lÜnh vùc vµ giai ®o¹n trong tiÕn tr×nh ®µm
ph¸n gia nhËp ph¶i cïng ®ãng gãp cho môc tiªu chung. Trong giai ®o¹n gia
nhËp, nguån nh©n lùc ph¶i ®¸p øng ®-îc çc c«ng viÖc ph©n tÝch, khuyÕn nghÞ
çch tiÕp cËn ®-a ra cam kÕt hoÆc x©y dung çc ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng nhÊt
®Þnh, tham gia trùc tiÕp vµo ®µm ph¸n. Sau khi ®· hoµn tÊt giai ®o¹n gia nhËp,
nguån nh©n lùc vÉn ®ãng vai trß rÊt quan träng trong viÖc thùc thi çc cam kÕt
cña ViÖt Nam vµ hç trî cho giíi doanh nghiÖp tù thÝch øng víi thÞ tr-êng quèc
tÕ.
Víi çch nh×n nhËn nh- vËy vÒ nguån nh©n lùc, th¸ch thøc mµ ViÖt
Nam gÆp ph¶i liªn quan ®Õn yÕu tè nµy thùc sù lµ rÊt lín, vµ do ®ã ®ßi hái
ph¶i ®-îc -u tiªn trong ®Þnh h-íng chiÕn l-îc cña m×nh.
63
e. T¸c ®éng ®Õn çn c©n thanh to¸n
Sau khi gia nhËp WTO, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i trë nªn tù do h¬n. KÕt
qu¶ lµ nhËp khÈu cã thÓ t¨ng lªn víi tèc ®é cao trong khi n¨ng xuÊt khÈu cÇn
ph¶i cã thêi gian míi ®¹t ®-îc møc ®é t-¬ng øng. T×nh huèng nµy dÉn ®Õn sù
th©m hôt çn c©n thanh to¸n sau khi gia nhËp WTO vµ ®ßi hái mçi n-íc ph¶i
®iÒu chØnh linh ho¹t chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh. §©y lµ vÊn ®Ò lo ng¹i
chung cña çc n-íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng.
f. Çc t¸c ®éng x· héi
Tù do ho¸ th-¬ng m¹i trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO cã thÓ ®¶m b¶o
kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. Kinh tÕ ph¸t triÓn cã nhiÒu
t¸c ®éng ®Õn c¶ céng ®ång – mµ sù ph¸t triÓn vµ phån vinh cña céng ®ång
chÝnh lµ môc tiªu chñ ®¹o cña quyÕt ®Þnh gia nhËp. T¸c ®éng trùc tiÕp cã thÓ
n¶y sinh tõ viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan, c¹nh tranh vµ c¶i tæ nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã cã
thÓ ph¸t sinh nh÷ng t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®èi víi nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x·
héi. Cã thÓ nãi çc t¸c ®éng nãi chung lµ mang tÝnh l¹c quan, tuy nhiªn trong
ng¾n h¹n, th¸ch thøc ®-îc nh×n nhËn lµ ®ang chiÕm -u thÕ.
g. T¸c ®éng ®Õn viÖc lµm
Tù do ho¸ th-¬ng m¹i cã thÓ cã t¸c ®éng nhiÒu mÆt ®Õn vÊn ®Ò viÖc lµm
trong x· héi. ViÖc lµm cã thÓ ®-îc t¨ng lªn nhê t¨ng vèn ®Çu t- vµ më réng
s¶n xuÊt. Nh-ng ®ång thêi, viÖc lµm cã thÓ bÞ gi¶m ®i do c¶i çch bé m¸y
hµnh chÝnh, c¶i tæ ngµnh c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, doanh nghiÖp ph¸ s¶n, bÞ
®ãng cöa do lµm ¨n thua lç... §èi víi ViÖt Nam, víi tû lÖ d©n sè lao ®éng trùc
tiÕp trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp lµ 67.3% th× thÊy t¸c ®éng tr-íc m¾t cña viÖc
gia nhËp WTO cã thÓ mang tÝnh tiªu cùc nhiÒu h¬n lµ tÝch cùc (Nguån: Bé
Lao ®éng vµ Th-¬ng binh x· héi vµ Tæng côc Thèng kª, Niªn gi¸m thèng kª
2000).
Mét th¸ch thøc kh¸c lµ cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p gi¶i quyÕt viÖc lµm cho
ng-êi lao ®éng d- thõa do c¶i tæ ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc ®Ó ph¸t triÓn. C¬
cÊu tæ chøc lao ®éng sÏ bÞ thay ®æi, ®Æc biÖt lµ viÖc chuyÓn dÞch lao ®éng ®Õn
çc ngµnh s¶n xuÊt cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh h¬n. Còng cÇn ph¶i chuÈn bÞ tÝch
cùc cho sù ph©n c«ng lao ®éng s©u h¬n, khi mµ mçi lao ®éng ph¶i chuyªn
tr¸ch mét c«ng viÖc vµ ®ßi hái ph¶i cã n¨ng suÊt lao ®éng cao h¬n.
h. T¸c ®éng ®Õn çc nhãm x· héi
Kh¸i niÖm “çc nhãm x· héi” ë ®©y cã thÓ ®-îc hiÓu lµ bao gåm tÊt c¶
çc nhãm cã lîi Ých liªn quan trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ ph¸t
triÓn kinh tÕ. Çc nhãm nµy bao gåm n«ng d©n, lao ®éng trong çc ngµnh, trÎ
nhá vµ ng-êi giµ, ng-êi nghÌo, ng-êi d©n vïng n«ng th«n vµ vïng cao, ng-êi
tµn tËt … Çc t¸c ®éng th-êng ph¸t sinh tõ viÖc nguån thu ng©n s¸ch (tõ thuÕ
nhËp khÈu) cã thÓ bÞ gi¶m ®i dÉn ®Õn kinh phÝ cho çc ch-¬ng tr×nh viÖn trî
x· héi (nh- gi¸o dôc, y tÕ, tõ thiÖn vµ çc ho¹t ®éng c«ng Ých kh¸c) còng bÞ
gi¶m. KÕt qu¶ dÉn ®Õn ¸p lùc khã kh¨n sÏ cao h¬n ®èi víi çc nhãm x· héi
64
®-îc b¶o vÖ vµ ®¶m b¶o cuéc sèng b»ng nguån ng©n s¸ch nhµ n-íc. Do hËu
qu¶ cña chiÕn tranh, bÖnh tËt, nghÌo ®ãi, ng©n s¸ch nhµ n-íc hiÖn ®ang ph¶i
dµnh mét phÇn ®¸ng kÓ cho çc ®èi t-îng x· héi.
T¸c ®éng cña çc nhãm x· héi kh¸c nhau cßn lµ kÕt qu¶ tõ c«ng cuéc
c¶i çch kinh tÕ, c¬ cÊu l¹i ngµnh nghÒ s¶n xuÊt. Nã ¶nh h-ëng ®Õn c«ng viÖc,
tµi s¶n vµ cuéc sèng cña hä, vµ thùc tÕ t¹o nªn sù chªnh lÖch gi÷a çc nhãm
víi nhau trong x· héi.
2. Nh-ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam trong
viÖc thùc hiÖn çc HiÖp ®Þnh cña WTO vÒ TMHH vµ TMDV khi trë
thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO:
2.1. Çc c¬ héi:
a. T¨ng c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr-êng cho çc doanh nghiÖp ViÖt Nam
Çc nhµ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã c¬ héi h-ëng lîi ®¸ng kÓ tõ viÖc
ViÖt Nam gia nhËp WTO. Ngoµi nh÷ng c¬ héi ®èi víi hµng n«ng s¶n vµ dÖt
may nh- ®· nªu t¹i phÇn trªn. trªn ®©y, çc doanh nghiÖp cßn cã thÓ khai th¸c
-u ®·i tiÕp cËn thÞ tr-êng ®èi víi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c, cô thÓ lµ th«ng qua
çc c¬ héi sau:
- Nh÷ng rñi ro ph¸t sinh tõ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña n-íc ®èi t¸c sÏ
gi¶m ®i khi hä cã nghÜa vô giµnh cho ViÖt Nam c¬ chÕ ®èi xö b×nh ®¼ng
(kh«ng kÐm thuËn lîi h¬n çc n-íc ®èi t¸c kh¸c);
- ThuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu thÊp h¬n, Ýt biÕn ®éng h¬n (tham kh¶o b¶ng
thuÕ suÊt cam kÕt t¹i phÇn 1.2.b). Çc n-íc khi tham gia vµo WTO rµng buéc
thuÕ nhËp khÈu ë møc thÊp vµ kh«ng t¨ng thuÕ (theo nguyªn t¾c “standstill”)
trõ tr-êng hîp viÖc t¨ng thuÕ lµ cÇn thiÕt ®Ó kh¾c phôc nh÷ng hËu qu¶ nhÊt
®Þnh (vÝ dô nh- ®Ó tù vÖ hoÆc chèng l¹i hµng nhËp khÈu b¸n ph¸ gi¸, hoÆc ®Ó
thùc hiÖn biÖn ph¸p tr¶ ®òa). Tuy nhiªn, nh÷ng tr-êng hîp nh- vËy nÕu cã x¶y
ra th× còng ®-îc xö lý theo nh÷ng tr×nh tù nghiªm ngÆt vµ chØ ®-îc ¸p dông
t¹m thêi vµ víi ph¹m vi h¹n chÕ;
- Çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch kh¸c ¸p dông ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ta (vÝ
dô nh- viÖc x¸c ®Þnh xuÊt xø hµng ho¸, gi¸m ®Þnh - kiÓm tra chÊt l-îng, çc
yªu cÇu vÖ sinh an toµn thùc phÈm...) vÒ nguyªn t¾c sÏ ®-îc ¸p dông chØ ë
møc ®é hîp lý, phï hîp víi çc quy ®Þnh cña WTO. §iÒu ®ã t¹o thuËn lîi rÊt
nhiÒu cho çc doanh nghiÖp vµ gióp hä tr¸nh nh÷ng rñi ro nh- bÞ tr¶ l¹i hµng,
bÞ ph¹t hîp ®ång …
b. ViÖc tiÕp cËn víi çc nhµ cung cÊp n-íc ngoµi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tèt ®Ó
ph¸t triÓn s¶n xuÊt trong n-íc.
Tõ gãc ®é nhËp khÈu, nhê cã chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i tù do h¬n, th«ng
tho¸ng h¬n, doanh nghiÖp trong n-íc cã thÓ lùa chän nguyªn liÖu vµ hµng ho¸
®Çu vµo cho s¶n xuÊt còng nh- çc lo¹i h×nh dÞch vô liªn quan víi gi¸ c¶ vµ
chÊt l-îng hîp lý h¬n. Sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng cña çc nhµ cung cÊp tõ nhiÒu
65
quèc gia kh¸c nhau vµ c¬ chÕ kinh doanh th«ng tho¸ng còng gióp hä x¸c ®Þnh
®-îc nhµ cung cÊp hîp lý. T-¬ng tù nh- ®èi víi hµng xuÊt khÈu, viÖc tu©n thñ
çc quy ®Þnh cña WTO sÏ ®¶m b¶o r»ng hµng nhËp khÈu sÏ kh«ng bÞ ¶nh
h-ëng bëi c¬ chÕ cÊp phÐp hoÆc çc thñ tôc r-êm rµ kh«ng cÇn thiÕt.
Trªn thùc tÕ, thuÕ nhËp khÈu ®èi víi hÇu hÕt çc nguyªn vËt liÖu ®Çu
vµo hiÖn nay kh«ng cao, chØ cßn mét vµi mÆt hµng bÞ qu¶n lý, vÝ dô ¸p dông
c¬ chÕ ®Çu mèi ®èi víi x¨ng dÇu, phô thu ®èi víi mét sè mÆt hµng trong ®ã cã
thÐp, g¹ch x©y dùng, giÊy in b¸o, clanke… V× vËy, c¬ héi tõ gãc ®é nhËp khÈu
kh«ng h¼n lµ nhËp khÈu víi gi¸ rÎ h¬n mµ chñ yÕu l¹i xuÊt ph¸t tõ viÖc doanh
nghiÖp lùa chän ®-îc nhiÒu chñng lo¹i s¶n phÈm víi mÉu m· vµ chÊt l-îng
phï hîp. Ngoµi ra, viÖc xuÊt hiÖn cña çc nhµ cung cÊp dÞch vô trong nhiÒu
lÜnh vùc còng gãp phÇn t¹o thuËn lîi h¬n cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,
vÝ dô: dÞch vô b¶o hiÓm, vËn t¶i, ...
c. C¹nh tranh trong m«i tr-êng kinh doanh quèc tÕ lµ ®éng lùc n©ng
cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho çc doanh nghiÖp
NhiÒu nghiªn cøu vÒ n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp cho thÊy
r»ng mÆc dï trong nh÷ng n¨m qua n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ®· cã
sù c¶i thiÖn, nh-ng vÉn ch-a ®ñ ®Ó s½n sµng tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng
quèc tÕ. Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh
nghiÖp: c«ng nghÖ l¹c hËu 2-3 thËp kû so víi çc n-íc trong khu vùc; thiÕu lao
®éng lµnh nghÒ dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt l-îng s¶n phÈm thÊp, gi¸
thµnh s¶n xuÊt cao nh-ng gi¸ b¸n l¹i thÊp; mÉu m· vµ bao b× kÐm hÊp dÉn; tr×nh
®é qu¶n lý chÊt l-îng yÕu; n¨ng lùc marketing yÕu, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam
hiÖn nay vÉn lµm ¨n theo kiÓu chép giËt, thiÕu tÝnh chiÕn l-îc.
Sù c¹nh tranh quèc tÕ lµ mét ®éng lùc m¹nh mÏ thóc ®Èy sù c¶i çch
trong chÝnh b¶n th©n mçi doanh nghiÖp v× ng-îc l¹i hä sÏ bÞ ®µo th¶i ra khái
cuéc ch¬i. Trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ gia nhËp
WTO nãi riªng, n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cã thÓ ®-îc c¶i thiÖn
b»ng nhiÒu çch thøc kh¸c nhau, vÝ dô:
 Th«ng qua hîp t¸c, liªn doanh víi çc ®èi t¸c n-íc ngoµi, qua ®ã
häc hái kinh nghiÖm qu¶n lý vµ tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ;
 Nghiªn cøu vµ ¸p dông çc tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh quèc tÕ vÒ chÊt
l-îng vµ quy tr×nh kü thuËt, kÓ c¶ çc tiªu chuÈn mang tÝnh chÊt hÖ
thèng vµ qu¶n lý;
 T¨ng c-êng ®Çu t- vµo çc lÜnh vùc nghiªn cøu ph¸t triÓn vµ nguån
lùc con ng-êi ®Ó t¹o ra søc c¹nh tranh bÒn v÷ng cho doanh nghiÖp.
Nãi chung, ¸p lùc c¹nh tranh, cho dï lµ trªn thÞ tr-êng trong hay ngoµi
n-íc, ®Òu cã mét ý nghÜa tÝch cùc lµ lµm cho çc doanh nghiÖp trë nªn n¨ng
®éng vµ hiÖu qu¶ h¬n trong viÖc ph¸t huy tèi ®a çc nguån lùc vµ c¬ héi ®Ó
tån t¹i vµ ph¸t triÓn.
66
d. T¹o c¬ héi vµ m«i tr-êng b×nh ®¼ng ®Ó ph¸t triÓn.
WTO cã quy ®Þnh t-¬ng ®èi chÆt chÏ vÒ doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ
n-íc. Theo WTO, Doanh nghiÖp Th-¬ng m¹i Nhµ n-íc (STR) bao gåm çc
doanh nghiÖp thuéc së h÷u nhµ n-íc, së h÷u t- nh©n, hoÆc çc hiÖp héi ®-îc
chÝnh phñ cho h-ëng çc ®Æc quyÒn, ®éc quyÒn hoÆc -u ®·i ®Æc biÖt (theo luËt
®Þnh hoÆc trªn thùc tÕ), mµ nhê cã nh÷ng quyÒn ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh cña
çc doanh nghiÖp nµy t¸c ®éng ®Õn khèi l-îng mua b¸n hoÆc h-íng kinh
doanh hµng xuÊt, nhËp khÈu. NghÜa vô c¬ b¶n mµ WTO ®Æt ra ®èi víi çc
n-íc Thµnh viªn trong lÜnh vùc nµy lµ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö. Çc ho¹t ®éng
mua b¸n cña çc doanh nghiÖp nµy ph¶i ®-îc tiÕn hµnh theo çc ®iÒu kiÖn
th-¬ng m¹i th«ng th-êng, trong ®ã bao gåm çc yÕu tè gi¸ c¶, sè l-îng, chÊt
l-îng, kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu hîp ®ång vµ n¨ng lùc thÞ tr-êng. §ång thêi,
ph¶i t¹o c¬ héi cho doanh nghiÖp cña çc n-íc kh¸c kinh doanh b×nh ®¼ng vµ
tham gia c¹nh tranh trong viÖc mua b¸n nh÷ng hµng ho¸ ®-îc kinh doanh bëi
çc doanh nghiÖp th-¬ng m¹i nhµ n-íc.
Gia nhËp WTO, ViÖt Nam sÏ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó ®¸p
øng nh÷ng quy ®Þnh nªu trªn. §iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng ®èi víi çc doanh
nghiÖp võa vµ nhá vèn bÞ ®èi xö kÐm b×nh ®¼ng h¬n so víi çc doanh nghiÖp
lín trªn thÞ tr-êng nh- çc doanh nghiÖp nhµ n-íc hoÆc çc doanh nghiÖp cã
vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. §ång thêi, qu¸ tr×nh c¶i çch çc doanh nghiÖp nhµ
n-íc sÏ gãp phÇn c¶i thiÖn n¨ng lùc c¹nh tranh cña çc doanh nghiÖp trong
n-íc nãi chung. §©y ®-îc coi lµ mét lîi Ých lín nh×n tõ gãc ®é ph¸t triÓn.
2.2. Th¸ch thøc ®èi víi doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp
a. Doanh nghiÖp sÏ ph¶i ®èi mÆt víi c¹nh tranh gay g¾t trªn thÞ tr-êng
néi ®Þa.
ViÖc më cöa dÇn dÇn thÞ tr-êng trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO t¹o ra ¸p
lùc c¹nh tranh gay g¾t, ®Æc biÖt lµ ngay trªn thÞ tr-êng néi ®Þa. Th¸ch thøc nµy
chñ yÕu ph¸t sinh tõ çc kªnh sau:
- Hµng hãa nhËp khÈu sÏ trë nªn rÎ h¬n nhiÒu so víi tr-íc ®©y, v× vËy,
nhiÒu doanh nghiÖp trong n-íc cã nguy c¬ bÞ mÊt thÞ phÇn cña m×nh ngay trªn
thÞ tr-êng néi ®Þa. NÕu nh- so s¸nh møc thuÕ b×nh qu©n hiÖn nay cña ta
kho¶ng h¬n 20 % (nguån : Bé Tµi chÝnh) víi møc cam kÕt trung b×nh cña çc
n-íc (kho¶ng 12 % - xem phÇn 1.2.b) th× ta sÏ cßn ph¶i gi¶m ®¸ng kÓ møc
thuÕ hiÖn nay. Ngoµi ra, çc biÖn ph¸p kh¸c ®ang ®-îc ¸p dông, nh- phô thu,
giÊy phÐp, h¹n ng¹ch,... sÏ bÞ c¾t gi¶m trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cam kÕt;
- Çc doanh nghiÖp sÏ ph¶i tù lùc çnh sinh nhiÒu h¬n trong bèi c¶nh
çc chÝnh s¸ch trî cÊp cã nguy c¬ ph¶i c¾t gi¶m ®¸ng kÓ (WTO cÊm çc biÖn
ph¸p trî cÊp dùa trªn kÕt qu¶ xuÊt khÈu hoÆc dùa trªn viÖc sö dông çc s¶n
phÈm trong n-íc thay thÕ cho hµng nhËp khÈu). HiÖn nay ch-a cã ph©n tÝch
®¸nh gi¸ nµo vÒ çc ch-¬ng tr×nh trî cÊp cña ta cho çc doanh nghiÖp, nh-ng
Ýt nhÊt lµ çc ch-¬ng tr×nh th-ëng xuÊt khÈu, hç trî tÝn dông xuÊt khÈu, hoÆc
çc ch-¬ng tr×nh t-¬ng tù kh¸c bÞ çc n-íc chØ trÝch lµ vi ph¹m quy ®Þnh cña
67
WTO vµ yªu cÇu c¾t gi¶m;
- ViÖc thùc hiÖn nghiªm chØnh çc quy ®Þnh cña WTO kh«ng cho phÐp
doanh nghiÖp cã c¬ héi c¹nh tranh bÊt b×nh ®¼ng. Cã thÓ lÊy mét vµi vÝ dô vÒ
vi ph¹m phæ biÕn hiÖn nay nh- hiÖn t-îng sao chÐp çc b¨ng ®Þa bÊt hîp
ph¸p, hoÆc lµm hµng gi¶, hµng nh¸i
b. Th¸ch thøc trªn thÞ tr-êng n-íc ngoµi
Çc doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ
phÇn hoÆc chç ®øng cña m×nh ë n-íc ngoµi do bÞ h¹n chÕ kh¶ n¨ng vµ kiÕn
thøc hiÓu biÕt thÞ tr-êng b¹n. Tr-íc ®©y kh«ng l©u, ®a sè çc doanh nghiÖp t-
nh©n ch-a quan t©m ®Õn thÞ tr-êng ngoµi n-íc. Nh÷ng doanh nghiÖp cã thÞ
tr-êng n-íc ngoµi l¹i th-êng ph¶i xuÊt khÈu hµng ho¸ th«ng qua çc ®èi t¸c
trung gian. Khã kh¨n ë ®©y chÝnh lµ do hä kh«ng ®ñ uy tÝn ®èi víi kh¸ch
hµng. Víi l-îng vèn h¹n chÕ, hä kh«ng thÓ cho kh¸ch hµng ®-îc thanh to¸n
d-íi h×nh thøc -u ®·i nhÊt, vµ hä còng kh«ng cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh
nghiªn cøu thÞ tr-êng mét çch chi tiÕt. Trong khi çc rµo c¶n th-¬ng m¹i h÷u
h×nh ®ang bÞ lo¹i bá dÇn th× nh÷ng khã kh¨n trªn chÝnh lµ rµo c¶n v« h×nh ®èi
víi doanh nghiÖp khi tiÕp cËn thÞ tr-êng n-íc ngoµi. Tr-êng hîp cña çc
doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu hµng thuû s¶n gÇn ®©y bÞ thiÖt h¹i v× çc
biÖn ph¸p vÖ sinh an toµn thùc phÈm nghiªm ngÆt cña c¬ quan qu¶n lý nhËp
khÈu EU lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh.
Nh- ®· nªu ë phÇn trªn, gia nhËp WTO lµ ®iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp
tiÕp cËn thuËn lîi h¬n víi thÞ tr-êng n-íc ngoµi. Tuy nhiªn, râ rµng lµ kh¶
n¨ng tËn dông çc c¬ héi nµy cßn phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c thuéc vÒ
n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp.
c. Nh÷ng khã kh¨n chung cña céng ®ång doanh nghiÖp nay trë thµnh
th¸ch thøc tr-íc ng-ìng cöa héi nhËp
- NhiÒu doanh nghiÖp gÆp nhiÒu søc Ðp chñ yÕu lµ do n¨ng lùc c¹nh
tranh thÊp kÐm vµ tr×nh ®é nhËn thøc cßn h¹n chÕ. N¨ng lùc c¹nh tranh còng
t-¬ng ®èi kh¸c nhau ë nh÷ng ngµnh kh¸c nhau, tuy nhiªn nh×n chung lµ çc
doanh nghiÖp ViÖt Nam ch-a thùc sù s½n sµng ®Ó ®èi phã víi th¸ch thøc héi
nhËp. Cã hai khÝa c¹nh liªn quan. Thø nhÊt, viÖc c¶i çch çc doanh nghiÖp
®ßi hái ®Çu t- rÊt nhiÒu vÒ vèn, kü thuËt vµ c¶ yÕu tè con ng-êi, ®ång thêi ®ßi
hái ph¶i cã thêi gian ®¸ng kÓ ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ tù ®iÒu chØnh tr-íc khi
b-íc vµo m«i tr-êng c¹nh tranh míi. Mét khÝa c¹nh kh¸c lµ vÊn ®Ò nhËn thøc.
Theo mét c«ng tr×nh kh¶o s¸t míi ®©y cña ViÖn Kinh tÕ häc (thuéc Trung t©m
Khoa häc X· héi vµ Nh©n v¨n quèc gia ®-îc sù tµi trî cña World Bank ®ang
tiÕn hµnh mét nghiªn cøu kh¶o s¸t víi tiªu ®Ò “WTO Readiness Study”. B¸o
ço s¬ bé ®-îc tr×nh bµy t¹i Héi th¶o ViÖt Nam s½n sµng gia nhËp WTO ngµy
3-4 th¸ng 7 n¨m 2003 t¹i Hµ Néi) vÒ sù s½n sµng cña çc doanh nghiÖp khi gia
nhËp WTO th× mÆc dï hÇu hÕt çc doanh nghiÖp ®Òu biÕt ®Õn tiÕn tr×nh nµy
nh-ng l¹i cã rÊt Ýt doanh nghiÖp cã mét møc ®é hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh. (VÊn ®Ò
nµy sÏ ®-îc tr×nh bµy chi tiÕt t¹i phÇn sau).
68
- Khu vùc doanh nghiÖp nhµ n-íc lµ mét ®iÓm yÕu trong qu¸ tr×nh c¶i
çch vµ më cöa thÞ tr-êng: n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm (tr×nh ®é qu¶n lý, c«ng
nghÖ, kü thuËt); kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr-êng h¹n chÕ, thô ®éng. Theo ®¸nh gi¸
cña Ng©n hµng ThÕ giíi n¨m 2002 th× khu vùc nµy cã tèc ®é t¨ng tr-ëng
t-¬ng ®èi chËm :
N¨m Tèc ®é t¨ng tr-ëng (%)
1998 1999 2000 2001 2002 D®
 gi¸ trÞ s¶n l-îng CN 12,5 11,6 17,5 14,2 14,4
Khu vùc Nhµ n-íc 7,7 5,4 13,2 12,7 11,9
Khu vùc T- nh©n 7,5 10,9 19,2 20,3 19,3
Khu vùc §TNN 24,4 21,0 21,8 12,1 14,7
Nguån: World Bank Report 2002

- MÆc dï cã tèc ®é ph¸t triÓn cao, tiÒm n¨ng ph¸t triÓn lín nh-ng vai trß
cña çc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ch-a ®-îc ph¸t huy ®óng møc. Çc
doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, do ®Æc ®iÓm h¹n chÕ vÒ vèn vµ môc ®¹t lîi
nhuËn cao, th-êng chó träng ®Çu t- vµo çc ngµnh ®ßi hái vèn thÊp, kh«ng
®Çu t- vµo nh÷ng ngµnh t¹o tiÒm n¨ng ph¸t triÓn l©u dµi cho ®Êt n-íc. §ång
thêi, çc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng ch-a chñ ®éng trong viÖc khai
th¸c thÞ tr-êng n-íc ngoµi (Theo ®iÒu tra cña VCCI, chØ cã 10 % doanh
nghiÖp võa vµ nhá quan t©m tíi thÞ tr-êng n-íc ngoµi, cßn l¹i ®Òu tËp trung
khai th¸c thÞ tr-êng trong n-íc).
d. Nh÷ng khã kh¨n ph¸t sinh khi tham gia vµo th-¬ng m¹i quèc tÕ
Héi nhËp víi th-¬ng m¹i quèc tÕ, doanh nghiÖp ViÖt Nam th-êng vÊp
ph¶i nhiÒu tranh chÊp ph¸t sinh vµ lu«n ë thÕ yÕu h¬n. Cã hai nguyªn nh©n
chñ yÕu:
Thø nhÊt, hä ch-a ®ñ tr×nh ®é chuyªn nghiÖp ®Ó tr¸nh vi ph¹m çc quy
®Þnh, luËt lÖ vµ th«ng lÖ trong th-¬ng m¹i quèc tÕ, hoÆc ®Ó tù b¶o vÖ m×nh
tr-íc çc khã kh¨n, th¸ch thøc tõ phÝa ®èi t¸c.
Thø hai, çc ®èi thñ c¹nh tranh n-íc ngoµi th-êng ®-îc chÝnh phñ cña
hä hç trî (vÝ dô nh- th«ng qua çc ch-¬ng tr×nh trî cÊp cña chÝnh phñ, hoÆc
cã sù ñng hé d-íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau), g©y ra thiÖt h¹i cho viÖc xuÊt
khÈu cña çc doanh nghiÖp ViÖt Nam. T×nh huèng nµy ®ßi hái doanh nghiÖp
ph¶i n¾m v÷ng quy ®Þnh, luËt lÖ vµ th«ng lÖ quèc tÕ, cßn ChÝnh phñ ph¶i x©y
dùng vµ ph¸t triÓn c¬ chÕ cô thÓ nh»m b¶o vÖ doanh nghiÖp cña m×nh tr-íc
çc biÖn ph¸p bãp mÐo th-¬ng m¹i.
69
3. N©ng cao hiÓu biÕt vÒ WTO cho çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc
vµ cho çc doanh nghiÖp nh»m thùc hiÖn çc hiÖp ®Þnh cña WTO vÒ
TMHH vµ TMDV
§Ó thùc hiÖn tèt çc môc tiªu ®Æt ra trong qu¸ tr×nh gia nhËp WTO, mét
vÊn ®Ò hÕt søc quan träng lµ nhËn thøc cña çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc vµ
çc doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh nµy, çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc ®ãng
vai trß lµ ng-êi dÉn ®-êng trong viÖc thùc hiÖn çc nghÜa vô vµ cam kÕt cña
ViÖt Nam, ®ång thêi cã nghÜa vô b¶o vÖ quyÒn lîi cña doanh nghiÖp khi tham
gia vµo th-¬ng m¹i quèc tÕ. Cßn çc doanh nghiÖp, víi t- çch lµ ®èi t-îng
h-ëng lîi vµ chÞu t¸c ®éng trùc tiÕp cña qu¸ tr×nh héi nhËp ph¶i cã nh÷ng
b-íc ®i vµ çch thøc tiÕp cËn phï hîp ®Ó tù b¶o vÖ m×nh vµ ®ãng gãp vµo môc
tiªu ph¸t triÓn chung cña ®Êt n-íc.
ChÝnh v× vËy, ®Ó cã c¬ së ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ, ngoµi viÖc
ph©n tÝch nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi çc bªn liªn quan (Stakeholders -
ë ®©y cô thÓ lµ çc c¬ quan chÝnh phñ vµ doanh nghiÖp), cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ
çc yªu cÇu vÒ mÆt nhËn thøc ®èi víi çc ®èi t-îng nµy.
3.1. N©ng cao nhËn thøc cho çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc
a. NhËn thøc râ vÒ chñ tr-¬ng chÝnh s¸ch cña §¶ng vÒ héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ nãi chung vµ ®µm ph¸n gia nhËp WTO
Çc ®Þnh h-íng vµ chñ tr-¬ng vÒ héi nhËp: çc néi dung nµy ®-îc thÓ
hiÖn râ trong çc v¨n kiÖn cña §¶ng, Nhµ n-íc vµ ChÝnh phñ, cô thÓ gÇn ®©y
lµ B¸o ço vÒ Ph¸t triÓn Kinh tÕ X· héi n¨m 2001-2010 cña §¹i héi §¶ng IX
vµ NghÞ quyÕt 07/NQ/TW ngµy 27/11/2001 cña Bé ChÝnh trÞ vÒ héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ. B¸o ço ChiÕn l-îc Ph¸t triÓn Kinh tÕ X· héi n¨m 2001-2010 nªu
râ “ViÖt Nam sÏ tiÕp tôc më réng çc quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo h-íng ®a
ph-¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ theo lé tr×nh phï
hîp víi ®iÒu kiÖn cña n-íc ta vµ ®¶m b¶o thùc hiÖn nh÷ng cam kÕt trong quan
hÖ song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng nh- AFTA, APEC, BTA tiÕn tíi gia nhËp
WTO…”. Theo NghÞ quyÕt 07/NQ/TW ngµy 27/11/2001 vÒ héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ: ViÖt Nam sÏ “chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ
tr-êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó ®Èy m¹nh c«ng
nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i, thùc hiÖn d©n giµu n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n
chñ, v¨n minh…”;
CÇn chñ ®éng nhËn ®Þnh t×nh h×nh ®Ó cã thÓ kiÕn nghÞ cô thÓ phï hîp
víi yªu cÇu cña thùc tÕ. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù tham gia vµ phèi hîp
th-êng xuyªn gi÷a çc c¬ quan trùc tiÕp liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh gia nhËp
WTO, gi÷a çc c¬ quan nµy víi çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc kh¸c.
b. X¸c ®Þnh ®-îc nhu cÇu b¶o hé vµ ph¸t triÓn cña çc ngµnh trong
n-íc
Nh- ®· ph©n tÝch trªn ®©y, ®µm ph¸n gia nhËp WTO g¾n liÒn víi nhiÒu
c¬ héi vµ th¸ch thøc kh«n l-êng. VÊn ®Ò quan t©m trùc tiÕp cña çc c¬ quan
70
tham gia vµo tiÕn tr×nh nµy lµ ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc mèi quan hÖ gi÷a b¶o hé
hoÆc tù do hãa ®èi víi chÝnh s¸ch ph¸t triÓn cña çc ngµnh trong n-íc. Çc
vÊn ®Ò cô thÓ cÇn x¸c ®Þnh bao gåm:
- T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh thùc tÕ cña çc ngµnh, çc lÜnh vùc
còng nh- ý nghÜa kinh tÕ x· héi cña çc ngµnh, lÜnh vùc ®ã (vÝ dô nh- gi¶i
quyÕt viÖc lµm, ®¶m b¶o c©n ®èi ph¸t triÓn vïng, ®ãng gãp cho thu nhËp quèc
d©n,...);
- X¸c ®Þnh môc tiªu ph¸t triÓn l©u dµi cña ngµnh trªn c¬ së tÝnh to¸n lîi
thÕ so s¸nh. Trong giai ®o¹n ph¸t triÓn dµi h¹n, xu h-íng chung lµ vai trß cña
çc yÕu tè s¶n xuÊt c¬ b¶n nh- lao ®éng gi¶n ®¬n, tµi nguyªn thiªn nhiªn,...
ngµy cµng gi¶m, vµ do ®ã tÇm quan träng cña mçi ngµnh còng cã thÓ thay ®æi;
- Trªn c¬ së çc lîi thÕ vµ h¹n chÕ cña tõng ngµnh, x¸c ®Þnh chiÕn l-îc
ph¸t triÓn vµ ph-¬ng ¸n ®µm ph¸n cho phï hîp.
Râ rµng lµ çc môc tiªu ®µm ph¸n ®Æt ra ph¶i phï hîp víi nhu cÇu ph¸t
triÓn cña çc ngµnh trong n-íc ®Ó tõ ®ã ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn chung cña nÒn
kinh tÕ. Trªn c¬ së ®ã, çc c¬ quan tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh ®µm ph¸n
gia nhËp cã thÓ ra quyÕt ®Þnh b¶o hé ®èi víi ngµnh nµy hoÆc tù do hãa ngµnh
kh¸c theo mét lé tr×nh cam kÕt hîp lý. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò quan träng h¬n lµ c¬
quan qu¶n lý nhµ n-íc cña çc ngµnh liªn quan ph¶i biÕt g¾n kÕt çc cam kÕt
quèc tÕ víi chiÕn l-îc ph¸t triÓn cña ngµnh m×nh ®Ó khai th¸c chóng mét çch
tèi -u (vÝ dô nh- ®Ó ph¸t triÓn søc c¹nh tranh trong khi ®-îc b¶o hé, hoÆc tËn
dông çc c¬ héi thÞ tr-êng trong ®iÒu kiÖn më cöa).
c. HiÓu râ nh÷ng yªu cÇu cô thÓ cña qu¸ tr×nh gia nhËp ®Ó cã sù chuÈn
bÞ phï hîp
Çc yªu cÇu vÒ tr×nh tù vµ thñ tôc gia nhËp: kh«ng chØ çc c¬ quan cã
liªn quan trùc tiÕp (c¬ quan ®Çu mèi) mµ çc c¬ quan h÷u quan kh¸c còng cÇn
n¾m râ nh÷ng vÊn ®Ò nµy ®Ó cïng phèi hîp víi çc c¬ quan ®Çu mèi hoµn
thµnh nhiÖm vô chung;
Çc yªu cÇu kü thuËt cô thÓ trong tõng giai ®o¹n: trong ®ã ®¸ng chó ý
lµ yªu cÇu c¶i çch, minh b¹ch hãa hÖ thèng ph¸p lý vµ ®µm ph¸n trùc tiÕp víi
çc ®èi t¸c quan t©m ®Ó x©y dùng çc cam kÕt më cöa thÞ tr-êng;
X¸c ®Þnh môc tiªu/kÕ ho¹ch cô thÓ trong viÖc thùc thi çc cam kÕt vµ
khai th¸c quyÒn lîi cña mét n-íc thµnh viªn. Trong ®ã ®¸ng chó ý lµ cÇn sím
x©y dùng nh÷ng môc tiªu vµ ph-¬ng ¸n cô phôc vô cho viÖc ®µm ph¸n tiÕp
cËn thÞ tr-êng trong qu¸ tr×nh gia nhËp còng nh- sau nµy khi tham gia vµo çc
vßng ®µm ph¸n cña WTO.
d. X¸c ®Þnh l¹i vai trß cña çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc ®èi víi doanh
nghiÖp
Trong ®iÒu kiÖn t×nh h×nh míi, vai trß cña nhµ n-íc ®èi víi çc doanh
nghiÖp ph¶i cã sù ®iÒu chØnh hîp lý. D-íi ®©y lµ mét sè khÝa c¹nh mµ çc c¬
quan qu¶n lý nhµ n-íc cã thÓ c©n nh¾c vËn dông ®Ó cñng cè vai trß cña m×nh.
71
Tr-íc hÕt, çc biÖn ph¸p qu¶n lý vµ h¹n chÕ ngµy cµng gi¶m theo
h-íng ®¬n gi¶n hãa, minh b¹ch hãa, phï hîp víi tiÕn tr×nh thùc hiÖn çc cam
kÕt. Thay vµo ®ã lµ viÖc m«i tr-êng ph¸p lý ngµy cµng ®-îc hoµn thiÖn ®Ó
®¶m b¶o çc doanh nghiÖp tham gia vµo thÞ tr-êng víi çc ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh b×nh ®¼ng. Trong qu¸ tr×nh thay ®æi nµy, vai trß cña Nhµ n-íc rÊt
quan träng, ®Æc biÖt lµ trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ thùc thi ph¸p luËt. Çc c¬
quan qu¶n lý nhµ n-íc ph¶i ®ãng vai trß h-íng dÉn viÖc thùc thi ph¸p luËt cña
doanh nghiÖp.
Khi tham gia vµo th-¬ng m¹i quèc tÕ, vai trß cña nhµ n-íc trong viÖc
hç trî doanh nghiÖp cÇn ph¶i ®-îc c¶i thiÖn. ë nhiÒu n-íc, çc c¬ quan nhµ
n-íc cña çc n-íc ph¸t triÓn th-êng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ vµ cã sù hËu
thuÉn rÊt lín cho doanh nghiÖp. Vai trß cña hä th-êng thÓ hiÖn ë nh÷ng khÝa
c¹nh sau:
 T×m hiÓu vµ t¹o ra çc c¬ héi thÞ tr-êng, cung cÊp vµ ph©n tÝch çc
th«ng tin vÒ thÞ tr-êng, b¹n hµng, hoÆc ®ãng vai trß lµ cÇu nèi ®¶m
b¶o gi÷a çc ®èi t¸c;
 B¶o vÖ lîi Ých cña doanh nghiÖp trong çc tr-êng hîp tranh chÊp
hoÆc xung ®ét th-¬ng m¹i;
 B¶o vÖ quyÒn lîi cña çc doanh nghiÖp n-íc m×nh trong qu¸ tr×nh
®µm ph¸n th-¬ng m¹i quèc tÕ;
 Thóc ®Èy çc ho¹t ®éng hîp t¸c víi c¬ quan qu¶n lý cña çc n-íc
trªn c¬ së song ph-¬ng vµ ®a ph-¬ng nh»m t¹o thuËn lîi cho ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp. VÝ dô nh- th«ng qua çc ch-¬ng tr×nh thõa
nhËn lÉn nhau vÒ tiªu chuÈn, giÊy phÐp, b»ng cÊp,...;
Tãm l¹i, bªn c¹nh viÖc cñng cè vai trß qu¶n lý nãi chung th× viÖc x¸c
®Þnh çc c¬ chÕ, chÝnh s¸ch hîp lý ®Ó hç trî doanh nghiÖp trong viÖc thùc thi
nghiªm chØnh ph¸p luËt vµ khai th¸c çc c¬ héi thÞ tr-êng lµ mét vÊn ®Ò cÇn
quan t©m.
3.2. N©ng cao nhËn thøc cho çc doanh nghiÖp
a. N©ng cao nhËn thøc vÒ tiÕn tr×nh gia nhËp ®Ó kÞp thêi thÝch nghi
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ gia nhËp WTO
nãi riªng, doanh nghiÖp lµ ®èi t-îng trùc tiÕp h-ëng lîi nh-ng còng ®ång thêi
lµ ®èi t-îng ph¶i chÞu nhiÒu rñi ro. Sù tån t¹i vµ thµnh c«ng cña hä phô thuéc
vµo nhiÒu yÕu tè, trong ®ã cã mét yÕu tè chñ quan lµ sù nhËn thøc cña doanh
nghiÖp. Çc yªu cÇu cô thÓ vÒ mÆt nhËn thøc cña doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh
nµy bao gåm:
- Nghiªn cøu qu¸n triÖt çc chñ tr-¬ng cña §¶ng, chÝnh s¸ch cña Nhµ
n-íc ®Ó cã ®-îc ®Þnh h-íng vÜ m«, ®ång thêi ®i s©u nghiªn cøu t×m hiÓu râ
néi dung cô thÓ cña çc ch-¬ng tr×nh hîp t¸c cña çc tæ chøc WTO, ASEAN,
APEC,... nh»m ®Þnh h×nh ®-îc râ nÐt nh÷ng viÖc m×nh cÇn lµm tr-íc m¾t vµ
l©u dµi cho phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ chung cña c¶ n-íc;
72
- NhËn thøc vÒ çc c¬ héi mµ doanh nghiÖp cã thÓ khai th¸c, bao gåm:
sù më cöa cña thÞ tr-êng n-íc ngoµi trong lÜnh vùc ngµnh hµng mµ m×nh kinh
doanh (gi¶m thuÕ vµ b·i bá çc biÖn ph¸p phi thuÕ, ®¬n gi¶n hãa çc biÖn
ph¸p kü thuËt...), çc nhµ xuÊt khÈu n-íc ngoµi cã thÓ cung cÊp nguån lùc ®Çu
vµo víi chi phÝ c¹nh tranh, c¬ héi ®-îc b¶o vÖ bëi luËt ph¸p quèc tÕ, c¬ héi
®-îc c¹nh tranh b×nh ®¼ng h¬n víi çc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c...;
- VÒ mÆt th¸ch thøc, doanh nghiÖp cÇn nhËn biÕt vÒ nguy c¬ x©m nhËp
thÞ tr-êng trong n-íc vµ c¹nh tranh cña hµng nhËp khÈu sau khi çc biÖn ph¸p
b¶o hé bÞ gi¶m vµ lo¹i bá. §èi víi çc doanh nghiÖp xuÊt khÈu th× vÊn ®Ò
th«ng tin thÞ tr-êng lµ hÕt søc quan träng (bao gåm thÞ hiÕu, nhu cÇu tiªu
dïng, ph-¬ng thøc nhËp khÈu truyÒn thèng, çc yªu cÇu kü thuËt vµ bao gãi...)
®èi víi viÖc tæ chøc s¶n xuÊt vµ kinh doanh trong n-íc;
- Çc diÔn biÕn vÒ mÆt c¬ chÕ chÝnh s¸ch g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh gia nhËp
còng ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ tíi m«i tr-êng chung vµ ¶nh h-ëng tíi tõng doanh
nghiÖp cô thÓ. V× vËy, viÖc nghiªn cøu, dù b¸o vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña çc
chÝnh s¸ch vµ m«i tr-êng kinh tÕ vÜ m« cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan trong ®èi víi
mçi doanh nghiÖp. Çc doanh nghiÖp cÇn coi ®©y lµ mét ho¹t ®éng ph¶i triÓn
khai vµ h¹ch to¸n vµo danh môc çc kho¶n chi phÝ nh»m ®Çu t- cho sù ph¸t
triÓn l©u dµi.
b. Chó träng ®Çu t- vµo nguån nh©n lùc:
HÇu hÕt çc tËp ®oµn xuyªn vµ ®a quèc gia ®Òu cã nh÷ng kÕ ho¹ch
khæng lå ®Ó ®µo t¹o ®éi ngò çn bé nh©n viªn. Ngoµi tr×nh ®é ®µo t¹o s½n cã,
viÖc ®µo t¹o chuyªn m«n lµ kh«ng thÓ thiÕu, ®Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh yªu cÇu
®Æt ra ngµy cµng cao. Çc lÜnh vùc cÇn chó träng bao gåm:
 §µo t¹o c«ng nh©n vµ thî lµnh nghÒ;
 §µo t¹o çn bé kinh doanh quèc tÕ víi çc yªu cÇu sù hiÓu biÕt vÒ
çc c¬ chÕ chÝnh s¸ch liªn quan, kü n¨ng ®µm ph¸n quèc tÕ,...
 §µo t¹o çn bé ph¸p lý giái.
c. N©ng cao nhËn thøc vÒ ph¸p luËt vµ tr¸ch nhiÖm x©y dùng ph¸p luËt
Trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i nãi chung vµ th-¬ng m¹i quèc tÕ nãi riªng
th× ph¸p luËt lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u hiÖu cña ChÝnh phñ ®Ó ®¶m b¶o
sù c«ng b»ng cña thÞ tr-êng, ®ång thêi còng lµ c«ng cô ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi
cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× vËy, viÖc thÓ hiÖn quyÒn lîi cña doanh nghiÖp
trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ söa ®æi ph¸p luËt lµ hÕt søc quan träng. §Ó gi¶i
quyÕt ®-îc vÊn ®Ò nµy, çc doanh nghiÖp cÇn n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm cña
m×nh, b»ng çch tham gia mét çch tÝch cùc vµ hiÖu qu¶ vµo viÖc gãp ý x©y
dùng ph¸p luËt.
Trªn thùc tÕ, chÊt l-îng ®ãng gãp ý kiÕn cña doanh nghiÖp vµo çc dù
th¶o luËt vµ çc v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo tr×nh
®é vµ sù nhËn thøc cña hä vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan. V× vËy, tr¸ch nhiÖm
tr-íc hÕt l¹i thuéc vÒ phÝa çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc trong viÖc trang bÞ
73
nhËn thøc vÒ ph¸p luËt cho doanh nghiÖp, ®Þnh h-íng vµ h-íng dÉn cô thÓ
nh÷ng néi dung cÇn gãp ý, nh÷ng vÊn ®Ò cÇn cã ý kiÕn ®ãng gãp.
d. N©ng cao nhËn thøc cho doanh nghiÖp vÒ ý thøc x· héi vµ tr¸ch
nhiÖm ®èi víi céng ®ång
Tr-íc søc Ðp c¹nh tranh lµ hÕt søc to lín vµ gay g¾t, doanh nghiÖp cã
thÓ ph¸t huy mäi nç lùc ®Ó tiÕt kiÖm chi phÝ, trong ®ã kh«ng lo¹i trõ kh¶ n¨ng
mét sè kho¶n chi phÝ l¹i ®-îc chuyÓn sang phÝa çc ®èi t-îng x· héi kh¸c. VÝ
dô:
+ Çc chi phÝ vÒ m«i tr-êng ph¸t sinh tõ çc nguån n-íc th¶i s¶n xuÊt,
khã bôi, ho¸ chÊt ®éc h¹i g©y ¶nh h-ëng cho søc khoÎ con ng-êi vµ ®êi sèng
®éng thùc vËt;
+ Çc chi phÝ vÒ an toµn lao ®éng rÊt cã thÓ ®-îc chuyÓn sang phÝa
nh÷ng ng-êi lao ®éng trong tr-êng hîp kh«ng cã sù tho¶ thuËn hîp lý hoÆc sù
b¶o ®¶m cña çc c¬ quan qu¶n lý nhµ n-íc;
Mét mÆt, çc c¬ quan qu¶n lý cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc c-ìng chÕ çc
doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ ph¸p luËt vµ thùc hiÖn nh÷ng tr¸ch nhiÖm x· héi
nhÊt ®Þnh, vÝ dô th«ng qua h×nh thøc nép ph¹t hoÆc ®ãng gãp çc kho¶n chi
phÝ x· héi. Tuy nhiªn, hiÖu qu¶ thùc tÕ l¹i phô thuéc nhiÒu h¬n vµo b¶n th©n
çc doanh nghiÖp. §Æc biÖt lµ trong bèi c¶nh tù do ho¸ th-¬ng m¹i vµ c¹nh
tranh ngµy cµng quyÕt liÖt, viÖc n©ng cao ý thøc vµ gi¸o dôc cho çc doanh
nghiÖp vÒ viÖc thùc hiÖn çc tr¸ch nhiÖm x· héi lµ hÕt søc quan träng.
e. Thay ®æi t- t-ëng û l¹i tr«ng chê vµo sù b¶o hé cña nhµ n-íc
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ, Nhµ n-íc chØ hç trî, t¹o m«i tr-êng
ph¸p lý th«ng tho¸ng vµ thuËn lîi. Sù thµnh c«ng tuú thuéc vµo søc c¹nh tranh
tÝnh n¨ng ®éng s¸ng t¹o cña çc doanh nghiÖp. Çc doanh nghiÖp ph¶i thùc sù
vµo cuéc v× sù sèng cßn cña m×nh. T- t-ëng b¶o hé tr«ng chê vµo Nhµ n-íc
hç trî tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn sù ®µo th¶i. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh v-¬n lªn nµy,
Nhµ n-íc sÏ hç trî thÝch ®¸ng cho çc doanh nghiÖp, nh-ng sù hç trî ®ã ph¶i
cã chän läc, cã ®iÒu kiÖn, cã thêi gian.
Mçi ®¬n vÞ cÇn cã chiÕn l-îc riªng cho ®¬n vÞ m×nh. Mét mÆt quy
ho¹ch s¶n suÊt ®iÒu chØnh c¬ cÊu, -u tiªn tËp trung nç lùc ®Çu t- cho s¶n xuÊt
çc mÆt hµng chñ lùc cã thÕ m¹nh, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ®¬n vÞ, cña ®Þa
ph-¬ng m×nh, lÊy thÞ tr-êng lµm kim chØ nam ®Þnh h-íng cho s¶n xuÊt, kh«ng
nªn giµn tr¶i cÇn chuyªn s©u theo thÕ m¹nh.
Tãm l¹i, viÖc cam kÕt thùc hiÖn BTA còng nh- qu¸ tr×nh héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ ®ang ®Æt ViÖt Nam tr-íc nh÷ng vËn héi vµ th¸ch thøc míi, nhiÒu
mÆt vµ ®an xen nhau. T×nh h×nh nµy ®ßi hái ph¶i t×m kiÕm çc gi¶i ph¸p cho
phÐp tËn dông tèt thêi c¬, chuyÓn hãa ®-îc th¸ch thøc thµnh c¬ héi vµ biÕn c¬
héi thµnh lîi Ých ph¸t triÓn thùc sù; x¸c ®Þnh c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ c«ng
cô vµ gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu héi nhËp vµ ph¸t triÓn.
74
Chóng ta hiÖn ®· ®¹t ®-îc sù nhÊt trÝ cao vÒ ®-êng lèi chñ ®éng héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®· häc hái ®-îc nhiÒu tõ nh÷ng kinh nghiÖm vÒ vÊn
®Ò nµy trong 17 n¨m ®æi míi vµ tõ kinh nghiÖm cña çc n-íc, ®Æc biÖt lµ cña
Trung Quèc. Nh÷ng thµnh tùu ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi t¹o c¬ së cho sù æn
®Þnh kinh tÕ vµ gióp ChÝnh phñ gi¶i quyÕt tèt çc vÊn ®Ò x· héi vµ nghÌo ®ãi,
t¹o c¬ së v÷ng ch¾c cho t¨ng tr-ëng kinh tÕ vµ ph¸t triÓn x· héi trong t-¬ng
lai, còng nh- tiÕp tôc theo ®uæi vµ thùc thi çc chÝnh s¸ch héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ.
Tuy nhiªn, chóng ta cÇn nhËn thøc râ çc th¸ch thøc to lín trong qu¸
tr×nh héi nhËp WTO. Tr-íc hÕt lµ çc vÊn ®Ò th-¬ng m¹i. Søc Ðp c¹nh tranh sÏ
t¨ng khi møc ®é b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc gi¶m ®i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
çc cam kÕt quèc tÕ. §iÒu nµy buéc çc doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®iÒu
chØnh hay c¬ cÊu l¹i ®Ó t¨ng c-êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc
c¹nh tranh míi. NhiÒu quy ®Þnh trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i dÞch vô vµ çc
nguyªn t¾c vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cßn rÊt míi mÎ víi ViÖt Nam.
75
Ch-¬ng III
KiÕn nghÞ Nh÷ng gi¶I ph¸p chñ yÕu cña ViÖt Nam nh»m
thùc hiÖn hiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i viÖt nam - hoa kú vµ
®Èy nhanh tiÕn tr×nh tham gia wto
I. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ TMHH
vµ TMDV trong HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
1. Çc gi¶i ph¸p ®èi víi ChÝnh phñ :
HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· chÝnh thøc cã hiÖu lùc tõ
10/12/2001. §©y lµ HiÖp ®Þnh cã tÇm quan träng ®Æc biÖt trong tæng sè 81
HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng mµ ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký víi çc
n-íc vµ çc vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi v× nã ®-îc ®µm ph¸n vµ ký kÕt dùa
trªn çc nguyªn t¾c c¬ b¶n cña WTO bao gåm : TMHH, TMDV, ®Çu t- vµ Së
h÷u trÝ tuÖ. §Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú,
ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn ph¶i tiÕn hµnh ®ång bé mét lo¹t gi¶i ph¸p trong ®ã
gi¶i ph¸p ®Ó viÖc thùc hiÖn çc cam kÕt vÒ TMHH vµ TMDV lµ quan träng
nhÊt.
a/ Gi¶i ph¸p ®èi víi viÖc t¹o hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi cho ho¹t
®éng tù do ho¸ th-¬ng m¹i cña doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp
Hoa Kú.
- Trong thêi gian tíi, ®Æc biÖt trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn gi÷a 2005,
ChÝnh phñ cÇn x¸c ®Þnh râ ®Þa chØ, néi dung vµ thêi gian cña viÖc bæ sung,
chØnh söa çc v¨n b¶n ph¸p luËt cña ViÖt Nam cho phï hîp víi çc cam kÕt
trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ çc cam kÕt kinh tÕ quèc
tÕ kh¸c.
Tr-íc m¾t, çc Bé, Ngµnh cÇn tiÕn hµnh rµ so¸t, ®èi chiÕu, so s¸nh çc
yªu cÇu cña HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú víi ph¸p luËt hiÖn
hµnh cña ViÖt Nam ®Ó ®-a ra nh÷ng kiÕn nghÞ söa ®æi, bæ sung çc v¨n b¶n
ph¸p luËt sao cho phï hîp víi néi dung vµ lé tr×nh çc cam kÕt trong HiÖp
®Þnh. Qua rµ so¸t b-íc ®Çu, Bé T- ph¸p cho thÊy ®Õn hÕt n¨m 2004, ViÖt Nam
cÇn ph¶i bæ sung vµ chØnh söa 148 v¨n b¶n liªn quan ®Õn néi dung HiÖp ®Þnh,
trong ®ã cã 26 LuËt, 19 Ph¸p lÖnh, 1 QuyÕt ®Þnh cña Chñ tÞch n-íc, 54 NghÞ
®Þnh cña ChÝnh phñ vµ QuyÕt ®Þnh cña Thñ t-íng ChÝnh phñ, ®Æc biÖt cÇn söa
®æi ngay chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i trong ChiÕn l-îc xuÊt nhËp khÈu 2001 - 2010.
§ång thêi, cÇn b·i bá vµ chØnh söa ngay 500 v¨n b¶n cña çc ®Þa ph-¬ng cã
liªn quan ®Õn néi dung cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú.
76
Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng cÇn tiÕn hµnh ngay viÖc rµ so¸t nh÷ng quy
®Þnh liªn quan ®Õn Nguyªn t¾c §èi xö tèi huÖ quèc (MFN) vµ §èi xö quèc gia
(NT) vµ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ…
- TiÕp tôc x©y dùng khung ph¸p lý vµ çc chÝnh s¸ch vÜ m« còng nh-
çc c«ng cô ph¸p lý cña Nhµ n-íc trong viÖc b¶o vÖ çc doanh nghiÖp trong
c¹nh tranh quèc tÕ nh- : Quy ®Þnh vÒ chèng b¸n ph¸ gi¸, quyÒn tù vÖ, ®¨ng ký
th-¬ng hiÖu vµ nh·n hiÖu hµng ho¸, xóc tiÕn th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-,…
- G¾n viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú víi çc
qu¸ tr×nh c¶i çch t- ph¸p, c¶i çch hµnh chÝnh… nh»m ®¶m b¶o çc yªu cÇu
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ gi÷ v÷ng an ninh quèc phßng.
- Çc Bé, Ngµnh cÇn khÈn tr-¬ng ®µm ph¸n víi Hoa Kú vÒ çc lÜnh vùc
nh- : DÖt may, n«ng s¶n, hµng h¶i, hµng kh«ng.. ®Ó cô thÓ ho¸ nh÷ng kho¶n
môc ch-a ®-îc cam kÕt ngoµi çc cam kÕt nÒn chung.
b/ Gi¶i ph¸p vÒ thùc hiÖn thuÕ suÊt -u ®·i :
ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn thùc hiÖn mét çch nghiªm tóc çc cam kÕt vÒ
thuÕ suÊt -u ®·i.
HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú quy ®Þnh th-¬ng m¹i gi÷a
hai n-íc chØ ®-îc ®iÒu chØnh b»ng thuÕ quan, kh«ng dïng çc biÖn ph¸p phi
thuÕ quan. §iÒu nµy hoµn toµn phï hîp víi quy ®Þnh cña GATT (1947) vµ
WTO (1995).
+ §èi víi thuÕ nhËp khÈu :
Theo HiÖp ®Þnh, çc bªn ViÖt Nam vµ Hoa Kú dµnh cho nhau quy chÕ
Tèi huÖ quèc (MFN) vµ §èi xö quèc gia (NT).
Nh- vËy, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh, ViÖt Nam sÏ dµnh ®èi xö
Tèi huÖ quèc cho tÊt c¶ hµng ho¸ cña Hoa Kú nhËp khÈu vµo ViÖt Nam vµ mäi
hµng ho¸ ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú còng ®-îc h-ëng MFN (trõ s¶n
phÈm dÖt may lµ theo quy ®Þnh vÒ giÊy phÐp vµ h¹n chÕ ®Þnh l-îng).
Do ®ã, khi HiÖp ®Þnh ®-îc tiÕn hµnh vµ quy chÕ MFN ®-îc thùc hiÖn
th× møc thuÕ suÊt ¸p dông trung b×nh cña Hoa Kú cho hµng hãa xuÊt khÈu cña
Viªnt Nam chØ cßn ë møc 3 - 4% (thuÕ suÊt trung b×nh ®èi víi hµng n«ng
nghiÖp lµ 10,7% vµ ®èi víi hµng c«ng nghiÖp lµ 4,7%).
Tuy nhiªn sù chªnh lÖch gi÷a møc thuÕ suÊt th«ng th-êng vµ møc thuÕ
MFN lµ qu¸ lín - vÝ dô : S¶n phÈm may mÆc lµ 55,5% (68,9% vµ 13,4%); S¶n
phÈm dÖt lµ 44,8% (55,1% vµ 10,3%); Rau q ña lµ 15,4% (20,8% vµ 5,4%)…
v× vËy, mÆc dï chÞu ¶nh h-ëng cña nhiÒu yÕu tè kh¸c song nÕu ®-îc h-ëng
quy chÕ MFN cña Hoa Kú th× lîi Ých tõ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú
lµ rÊt lín.
77
Tõ nh÷ng lý do chñ yÕu nªu trªn, ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn tæ chøc thùc
hiÖn tèt çc quy ®Þnh vÒ thuÕ MFN vµ NT ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô tõ Hoa
Kú ®Ó ®-îc h-ëng nh÷ng -u ®·i t-¬ng tù cho mäi hµng ho¸ mµ ViÖt Nam xuÊt
khÈu vµo Hoa Kú.
Tr-íc hÕt, cÇn thùc hiÖn nghiªm tóc viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan nhËp khÈu
cho 246 dßng thuÕ xuèng møc trung b×nh lµ 25%. Trong sè ®ã cã 59 dßng
thuÕ ®èi víi çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp bao gåm : 18 dßng thuÕ tõ 50% xuèng
40% vµ 30%; 2 dßng thuÕ tõ 40% xuèng 30%; 14 dßng thuÕ tõ 35% xuèng
cßn 20%...
§Æc biÖt, cÇn tiÕn hµnh ngay trong n¨m 2003 vµ 2004 viÖc gi¶m møc
thuÕ nhËp khÈu ®èi víi 159 dßng thuÕ cña çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp bao
gåm: 1 dßng thuÕ tõ 100% xuèng cßn 40%; 58 dßng thuÕ tõ 50% xuèng cßn
40%; 8 dßng thuÕ tõ 40% xuèng cßn 25% vµ 15%; 10 dßng thuÕ tõ 30%
xuèng 15%, 10% vµ 5%; 31 dßng thuÕ tõ 20% xuèng cßn 15%, 10% vµ 5%...
Trong 197 dßng thuÕ ®èi víi çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh
gi¶m ngay 186 dßng xuèng cßn 15 - 18% t¹i thêi ®iÓm gia nhËp, cßn 11 dßng
sÏ ®-îc gi¶m sau 6 n¨m xuèng cßn 12 - 15%.
+ §èi víi thuÕ vµ phÝ néi ®Þa :
Theo HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, ChÝnh phñ hai n-íc
®· cam kÕt, dï trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, kh«ng ®-îc quy ®Þnh bÊt cø lo¹i thuÕ
hay phÝ néi ®Þa nµo ®èi víi hµng ho¸ vµ dÞch vô cña Hoa Kú cao h¬n møc
®-îc ¸p dông cho hµng ho¸ vµ dÞch vô t-¬ng tù ë trong n-íc (thùc hiÖn NT)
hoÆc cao h¬n thùc tÕ chi phÝ cña nã.
Ngoµi ra ®èi víi çc lo¹i phÝ liªn quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu nh- : Giao
nhËn, vËn t¶i, chuyÓn tiÒn, dÞch vô thanh to¸n,… vÉn ®-îc ¸p dông quy chÕ
MFN vµ chØ ®-îc ®Þnh møc ngang b»ng víi chi phÝ cña dÞch vô bá ra.
Nh- vËy, ®Ó thùc hiÖn tèt çc cam kÕt vÒ thuÕ trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng
m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®ßi hái sù nç lùc cña c¶ ChÝnh phñ vµ c¬ quan qu¶n
lý tµi chÝnh cña Nhµ n-íc vµ cña çc doanh nghiÖp sÏ lµ rÊt lín.
c/ Gi¶i ph¸p vÒ çc biÖn ph¸p phi thuÕ :
ChÝnh phñ cÇn lo¹i bá viÖc sö dông çc biÖn ph¸p phi thuÕ ®Ó qu¶n lý
nhËp khÈu nh- : H¹n ng¹ch nhËp khÈu, ®Çu mèi nhËp khÈu,…
+ VÒ vÊn ®Ò h¹n chÕ sè l-îng nhËp khÈu :
HiÖn nay, ViÖt Nam cßn ¸p dông biÖn ph¸p khèng chÕ vÒ sè l-îng nhËp
khÈu cho kho¶ng 300 mÆt hµng nhËp khÈu mµ chñ yÕu lµ çc hµng ho¸ n«ng
s¶n vµ hµng dÖt may. Con sè nµy cña Hoa Kú hiÖn nay chØ lµ 10 mÆt hµng vµ
®· ®-îc b¶o l-u t¹i WTO.
78
Theo quy ®Þnh ®-îc ghi trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú, trong vßng hai n¨m kÓ tõ khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc (tøc lµ tõ 10/12/2003)
hai bªn ph¶i lo¹i bá mäi h¹n chÕ vÒ sè l-îng ®èi víi hµng ho¸ nhËp khÈu (trõ
mét sè mÆt hµng ®· ®-îc b¶o l-u). NÕu ®Ó sè l-îng mÆt hµng bÞ h¹n chÕ ®Þnh
l-îng qu¸ nhiÒu nh- trªn th× sÏ ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn quan hÖ th-¬ng m¹i tù
do gi÷a hai n-íc vµ nh÷ng cam kÕt trong HiÖp ®Þnh.
Cô thÓ, ChÝnh phñ cÇn ph¶i tiÕn hµnh xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh l-îng nhËp
khÈu cho çc s¶n phÈm n«ng nghiÖp ®èi víi 82 dßng thuÕ thùc hiÖn tõ 2005,
trong ®ã cã 5 dßng thuÕ trong 3 n¨m, 44 dßng thuÕ trong 4 n¨m, 14 dßng thuÕ
trong 5 n¨m vµ 5 dßng thuÕ trong 10 n¨m. §èi víi çc s¶n phÈm c«ng nghiÖp,
phÊn ®Êu xo¸ bá h¹n chÕ ®Þnh l-îng trong vßng 5 n¨m (tõ 2004 ®Õn 2009) cho
252 dßng thuÕ, trong ®ã cã 6 dßng thuÕ trong 2 n¨m, 44 dßng thuÕ trong 3
n¨m, 123 dßng thuÕ trong 4 n¨m vµ 59 dßng thuÕ trong 5 n¨m.
+ VÒ ®Çu mèi xuÊt khÈu :
Theo môc 7 - §iÒu 2 vÒ TMHH, HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú quy ®Þnh mäi doanh nghiÖp ViÖt Nam ®-îc phÐp kinh doanh xuÊt nhËp
khÈu mäi hµng ho¸ (trõ nh÷ng h¹n chÕ ghi ë çc phô lôc B vµ C). §iÒu nµy chØ
cã phÝa ViÖt Nam cÇn ph¶i ®iÒu chØnh ë ph¹m vi trong n-íc (ë Hoa Kú kh«ng
cã ®Çu mèi xuÊt khÈu theo quy ®Þnh cña Nhµ n-íc) ®Ó phï hîp víi quy ®Þnh
cña HiÖp ®Þnh.
d/ Gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò ®Þnh gi¸ tèi thiÓu ®Ó tÝnh thuÕ nhËp khÈu :
Theo quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, cïng víi
Hoa Kú, ViÖt Nam ph¶i ¸p dông HÖ thèng ®Þnh gi¸ h¶i quan dùa trªn gi¸ trÞ
giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu ®Ó tÝnh thuÕ. §©y lµ gi¸ thùc tÕ ®· thanh
to¸n hoÆc ph¶i thanh to¸n cho ng-êi xuÊt khÈu.
NÕu thÊy gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan kh«ng hîp lý th× cã thÓ dïng biÖn ph¸p
®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ cña hµng ho¸ th«ng qua gi¸ hµng t-¬ng tù, hµng gép, hµng
gièng,… chø kh«ng dùa vµo gi¸ trÞ hµng ho¸ theo n-íc xuÊt xø hoÆc gi¸ trÞ
®-îc x¸c ®Þnh mét çch vâ ®o¸n vµ kh«ng cã c¬ së.
B¾t ®Çu tõ 2004, ViÖt Nam sÏ ph¶i thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ HÖ thèng x¸c
®Þnh trÞ gi¸ thanh to¸n theo trÞ gi¸ giao dÞch cña hµng ho¸ nhËp khÈu, v× vËy
ChÝnh phñ vµ Bé Tµi chÝnh (Tæng côc H¶i quan) cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô
thÓ ®Ó h-íng dÉn vµ thùc hiÖn nghiªm chØnh quy ®Þnh nµy theo C«ng -íc
quèc tÕ vÒ hÖ thèng hµi hoµ vÒ m· vµ miªu t¶ hµng ho¸ (HS).
§©y còng lµ c¬ héi ®Ó cho doanh nghiÖp ®ì thiÖt thßi vµ Nhµ n-íc gi¶m
®-îc thÊt thu thuÕ khi hµng ho¸ nhËp khÈu bÞ ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ kh«ng chÝnh
x¸c hoÆc bÞ ®Þnh gi¸ sai so víi gi¸ trÞ giao dÞch cña nã.
79
e/ Gi¶i ph¸p vÒ thùc hiÖn quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ
quyÒn ph©n phèi cho çc doanh nghiÖp Hoa Kú :
QuyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ quyÒn xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu
hµng ho¸ (l-u chuyÓn hµng ho¸ qua biªn giíi) vµ sau ®ã lµ quyÒn ph©n phèi
s¶n phÈm ë mét thÞ tr-êng nhÊt ®Þnh.
HiÖn nay, çc n-íc lµ thµnh viªn cña WTO (trong ®ã cã Hoa Kú) dµnh
quyÒn nµy cho mäi ph¸p nh©n, thÓ nh©n. Riªng víi ViÖt Nam, v× ch-a lµ thµnh
viªn cña WTO nªn vÒ quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ quyÒn ph©n phèi
cho çc doanh nghiÖp ph¶i theo lé tr×nh ®· ®µm ph¸n :
- Chñ thÓ ®-îc kinh doanh xuÊt nhËp khÈu lµ çc c«ng ty ®-îc thµnh
lËp t¹i ViÖt Nam (theo LuËt ViÖt Nam), kh«ng cam kÕt dµnh cho thÓ
nh©n ViÖt Nam vµ Hoa Kú. Sau 7 n¨m kÓ tõ ngµy 10/12/2001 sÏ xo¸
bá quy ®Þnh nµy.
- §èi víi çc mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu ®Òu cã lé tr×nh c¾t gi¶m thuÕ,
thùc hiÖn tù do ho¸ th-¬ng m¹i theo tõng n¨m. Sau khi HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã hiÖu lùc tõ 3 - 8 n¨m (tuú tõng
mÆt hµng) ViÖt Nam còng sÏ xo¸ bá quy ®Þnh nµy.
Nh- vËy, viÖc t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thªm nhiÒu
hiÓu biÕt vÒ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, x¸c ®Þnh ®-îc râ
tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi cña hä trong viÖc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc quy ®Þnh
®· cam kÕt trong HiÖp ®Þnh lµ v« cïng quan träng. Cho ®Õn khi mäi h¹n chÕ
trong çc ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh hÕt thêi h¹n miÔn trõ, çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh trùc tiÕp víi çc doanh nghiÖp Hoa Kú ngay trªn
thÞ tr-êng ViÖt Nam vµ t¹i thÞ tr-êng Hoa Kú th× tÝnh khèc liÖt trong c¹nh
tranh lµ rÊt lín.
NÕu ChÝnh phñ kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ kh«ng chuÈn bÞ tr-íc
cho doanh nghiÖp ViÖt Nam c¶ vÒ n¨ng lùc qu¶n lý vµ çc kh©u kü thuËt cô
thÓ th× hä khã cã thÓ cã kh¶ n¨ng th¾ng thÕ trong c¹nh tranh víi çc doanh
nghiÖp Hoa Kú.
f/ Gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng :
Nhµ n-íc cÇn n©ng cÊp vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a c¬ së h¹ tÇng nhÊt lµ c¬ së
h¹ tÇng vÒ th«ng tin nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho çc c¬ quan qu¶n lý Nhµ n-íc vµ
çc doanh nghiÖp cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp cËn víi thÞ tr-êng Hoa Kú vµ thÞ
tr-êng n-íc ngoµi mét çch thuËn lîi, nhanh chãng…
Còng th«ng qua ®ã, gióp çc doanh nghiÖp ViÖt Nam n¾m ®-îc çc
th«ng tin vÒ thÞ tr-êng, vÒ hÖ thèng luËt ph¸p cña tõng Bang vµ Liªn bang, çc
nhu cÇu vÒ tËp qu¸n kinh doanh, thñ tôc hµnh chÝnh, thãi quen sö dông bao b×
80
hµng ho¸ cña ng-êi Mü… §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p nh-ng nã rÊt cÇn
thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr-êng Hoa Kú.
MÆt kh¸c, víi hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng t-¬ng ®èi ph¸t triÓn, çc doanh
nghiÖp Hoa Kú míi yªn t©m ®Çu t- vµo s¶n xuÊt s¶n phÈm, thiÕt lËp çc kªnh
ph©n phèi cho s¶n phÈm, hµng ho¸ cña hä trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam.
g/ Gi¶i ph¸p vÒ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i :
Xóc tiÕn th-¬ng m¹i lµ ho¹t ®éng rÊt quan träng phôc vô cho th-¬ng
m¹i hµng ho¸ vµ th-¬ng m¹i dÞch vô gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú. Nhµ n-íc
ViÖt Nam cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a ho¹t ®éng xóc tiÕn th-¬ng m¹i nh»m gióp
®ì, t- vÊn cho çc doanh nghiÖp trong viÖc tËn dông c¬ héi vµ lîi thÕ do héi
nhËp ®em l¹i, n©ng cao søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm vµ hµng ho¸ ViÖt Nam
trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ.
HiÖn nay çc doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn chñ yÕu lµ çc doanh nghiÖp
võa vµ nhá, vèn Ýt, s¶n xuÊt cßn manh món nhá lÎ nªn rÊt khã kh¨n trong viÖc
xóc tiÕn th-¬ng m¹i, ph¶i ch¨ng ChÝnh phñ nªn cã sù hç trî trong viÖc ®Þnh
h-íng x©y dùng chiÕn l-îc cô thÓ cho tõng ngµnh hµng, mÆt hµng kh«ng nªn
giµn tr¶i võa gi¶m chi phÝ vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. Còng nh- vËy, trong lÜnh vùc
®Çu t-, ®Ó ®Çu t- thùc sù cã hiÖu qu¶ kÝch thÝch ®-îc sù ph¸t triÓn cña tõng
ngµnh, tõng lÜnh vùc, ®èi t-îng th× còng ph¶i x¸c ®Þnh ®-îc ®èi t-îng, lÜnh
vùc nµo cÇn thu hót ®Çu t-, cã nh- vËy míi b¶o ®¶m ph¸t triÓn c©n b»ng cña
nÒn kinh tÕ.
Çc Bé, Ngµnh cã liªn quan vµ çc c¬ quan xóc tiÕn th-¬ng m¹i ph¶i
t¨ng c-êng hç trî cho çc doanh nghiÖp trong viÖc nghiªn cøu thÞ tr-êng, t×m
kiÕm ®èi t¸c, c¶i tiÕn s¶n phÈm vµ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, ®µm ph¸n ®Ó cã
®-îc gi¸ c¶ xuÊt nhËp khÈu hîp lý.
MÆt kh¸c cÇn t¨ng c-êng qu¶ng ço, giíi thiÖu s¶n phÈm, ®¨ng ký
th-¬ng hiÖu kh«ng ®Ó cho s¶n phÈm cña m×nh bÞ "®¸nh c¾p" hoÆc tranh chÊp
th-¬ng hiÖu.
h/ Gi¶i ph¸p vÒ viÖc ®µo t¹o çn bé qu¶n lý vµ çn bé chuyªn m«n ®Ò
triÓn khai HiÖp ®Þnh :
HiÖn t¹i, nguån nh©n lùc ®Ó triÓn khai HiÖp ®Þnh ë ViÖt Nam ®ang cã
nhiÒu bÊt cËp. §éi ngò çn bé ®µm ph¸n, ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, çc luËt s-,
çn bé xóc tiÕn th-¬ng m¹i, ®éi ngò chñ doanh nghiÖp vµ c«ng nh©n lµnh
nghÒ trong çc lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu võa yÕu l¹i võa thiÕu. §©y lµ
khã kh¨n rÊt lín cña ViÖt Nam.
Trong thêi gian tíi, Nhµ n-íc cÇn phèi hîp víi doanh nghiÖp vµ ®éng
viªn nç lùc cña ç nh©n ng-êi lao ®éng trong viÖc ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é
chuyªn m«n, ngo¹i ng÷ ®Ó cã kh¶ n¨ng nhËn biÕt vµ øng xö mét çch linh
81
ho¹t tr-íc nh÷ng thay ®æi cña thÞ tr-êng, nhÊt lµ ë thÞ tr-êng khã tÝnh vµ
"nhiÒu luËt" nh- Hoa Kú.
2. Çc gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp nh»m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú :
§Ó thùc hiÖn çc cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú mét çch cã hiÖu qu¶, bªn c¹nh nh÷ng gi¶i ph¸p cña ChÝnh phñ, çc doanh
nghiÖp ViÖt Nam còng ph¶i nç lùc vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p thÝch hîp cho tõng
giai ®o¹n trong lé tr×nh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh.
a/ Gi¶i ph¸p vÒ nghiªn cøu x©y dùng chiÕn l-îc kinh doanh, chñ
®éng thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú :
VÒ l©u dµi, ®Çu t- vµ tÝch tô vèn cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®èi víi sù t¨ng
tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §èi víi mét n-íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn thÊp, ®Çu
t- t- nh©n cßn yÕu vµ c¬ cÊu s¶n xuÊt ch-a ph¸t triÓn ®a d¹ng nh- ViÖt Nam,
møc ®Çu t- trong n-íc theo kinh nghiÖm quèc tÕ cÇn ph¶i cao h¬n møc tÝch
lòy néi bé 25% GDP cña ta hiÖn nay. HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú ®· t¸c ®éng thóc ®Èy ®Çu t- nh-ng mét m×nh nã kh«ng quyÕt ®Þnh ®-îc
møc ®Çu t- vµ tÝch tô vèn. Do ®ã cÇn ph¶i bæ trî cho ®Þnh h-íng b»ng mét
chiÕn l-îc ®Çu t- ®ång bé trong n-íc nh»m lµm t¨ng hiÖu suÊt ®Çu t- cho çc
doanh nghiÖp, kh¬i dËy vµ ph¸t huy ý thøc tù chñ kinh doanh cña hä. Çc
chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t- cÇn -u tiªn cho viÖc xo¸ bá çc biÖn ph¸p
chÝnh s¸ch cã t¸c ®éng lµm t¨ng gi¸ çc t- liÖu s¶n xuÊt trong ®ã cã çc biÖn
ph¸p h¹n chÕ th-¬ng m¹i; t¨ng çc biÖn ph¸p trî cÊp cho ®Çu t- s¶n xuÊt ®-îc
¸p dông theo nguyªn t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö; ®¬n gi¶n hãa chÕ ®é khuyÕn
khÝch ®Çu t- theo h-íng lµm râ çc môc tiªu, c«ng khai hãa vµ gi¶m bít thñ
tôc hµnh chÝnh; chó ý h¬n ®Õn çc ®Çu t- s¶n xuÊt çc ngµnh hµng võa phôc
vô cho tiªu dïng trong n-íc vµ xuÊt khÈu; ®a d¹ng hãa c¬ cÊu nÒn kinh tÕ;
®Çu t- c«ng vµo c¬ së h¹ tÇng, thuû lîi, c¶ng vµ çc ngµnh s¶n xuÊt ra t- liÖu
s¶n xuÊt cã t¸c dông khuyÕn khÝch ®Çu t- t- nh©n ph¸t triÓn; kÕt hîp tèt gi÷a
çc biÖn ph¸p t¨ng c-êng xuÊt khÈu víi thay thÕ nhËp khÈu ë mét sè lÜnh vùc
nhÊt ®Þnh.
Khi thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú, hµng ho¸ cña
ViÖt Nam sÏ ®-îc h-ëng thuÕ suÊt nhËp khÈu thÊp nhê thùc hiÖn quy chÕ
MFN vµ NT víi Hoa Kú. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã chØ cã nghÜa lµ xo¸ ®i sù kh«ng
c«ng b»ng vÒ thuÕ gi÷a hµng ho¸ cña ViÖt Nam vµ hµng ho¸ cña çc n-íc
kh¸c chø hoµn toµn kh«ng t¹o ra mét -u ®·i riªng nµo cho hµng ho¸ vµ doanh
nghiÖp ViÖt Nam.
MÆt kh¸c, HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vÉn cßn nh÷ng
phô lôc cho phÐp duy tr× nh÷ng hµng rµo phi thuÕ cÇn thiÕt cho çc bªn.
82
Trong bèi c¶nh nh- vËy, ®Ó b¶o ®¶m sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh,
çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu, x©y dùng chiÕn l-îc kinh doanh
s¶n phÈm dµi h¹n, hîp lý trªn c¬ së lùa chän nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ c¹nh
tranh. Trong xu thÕ h-íng tíi héi nhËp, mçi doanh nghiÖp ph¶i cã ®-îc cho
m×nh chiÕn l-îc ph¸t triÓn mÆt hµng, chiÕn l-îc ®æi míi c«ng nghÖ, c¬ cÊu t¹i
tæ chøc bé m¸y, ®ái míi qu¶n lý hµnh chÝnh vµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp…
ViÖc x©y dùng cho m×nh mét chiÕn l-îc kinh doanh hîp lý sÏ lµ c¬ së
rÊt quan träng ®Ó doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ tù tin, chñ ®éng tham gia héi
nhËp vµ thùc hiÖn hiÖu qu¶ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
Bªn c¹nh viÖc x©y dùng chiÕn l-îc kinh doanh, doanh nghiÖp còng ph¶i
x©y dùng cho m×nh th¸i ®é s½n sµng vµ chñ ®éng trong viÖc thùc hiÖn HiÖp
®Þnh th«ng qua viÖc x¸c ®Þnh c¬ héi vµ th¸ch thøc cña doanh nghiÖp trong
thùc thi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
Tuy hiÖn nay míi chØ cã 10 - 15% trong sè 12.000 doanh nghiÖp ViÖt
Nam ®· s½n sµng hoÆc ®· tham gia xuÊt khÈu vµo thÞ tr-êng Hoa Kú, nh-ng
trong t-¬ng lai gÇn ch¾c ch¾n r»ng sè doanh nghiÖp nµy sÏ t¨ng nhanh do tiÕn
tr×nh ®æi míi doanh nghiÖp ë ViÖt Nam ®ang ngµy cµng cã hiÖu qu¶ h¬n.
b/ Gi¶i ph¸p vÒ viÖc chuÈn bÞ mäi ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¹nh tranh
víi çc doanh nghiÖp Hoa Kú :
MÆc dï trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú cã çc phô lôc
quy ®Þnh vÒ çc ngo¹i lÖ vµ lé tr×nh chñ yÕu ¸p dông ®èi víi phÝa ViÖt Nam
mµ theo ®ã çc doanh nghiÖp ViÖt Nam chØ ph¶i thùc hiÖn çc cam kÕt sau
mét thêi gian (tõ 2 - 9 n¨m) sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, nh-ng ®©y kh«ng
ph¶i lµ kho¶ng thêi gian dµi ®Ó çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ chuÈn bÞ
®-îc ®Çy ®ñ çc ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó c¹nh tranh víi çc doanh nghiÖp Hoa
Kú.
SÏ lµ chËm trÔ nÕu çc doanh nghiÖp ViÖt Nam (lùc l-îng quyÕt ®Þnh
trong viÖc khai th¸c nh÷ng c¬ héi mµ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú t¹o ra) kh«ng cã ®-îc sù chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®Ó xuÊt khÈu vµo mét thÞ tr-êng
khæng lå vµ víi møc thuÕ suÊt thÊp nh- thÞ tr-êng Hoa Kú.
§Ó doanh nghiÖp cã thÓ xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao, cã ®iÒu kiÖn tiÕp
cËn víi çc nguån vèn lín, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, kü n¨ng qu¶n lý hiÖn ®¹i…
cña çc doanh nghiÖp Hoa Kú, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng gi¶i
ph¸p thÝch hîp c¶ thêi gian tr-íc m¾t còng nh- l©u dµi. Cô thÓ lµ :
- CÇn nhanh chãng cã ®-îc nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ thÞ tr-êng Hoa
Kú, nhÊt lµ ®èi víi nh÷ng mÆt hµng mµ doanh nghiÖp cã lîi thÕ xuÊt
khÈu. §Æc biÖt, cÇn t×m hiÓu vµ lµm quen víi çc tiªu chuÈn ®èi víi
s¶n phÈm nhËp khÈu vµ tiªu dïng t¹i thÞ tr-êng Hoa Kú, hÖ thèng
83
kªnh ph©n phèi trªn thÞ tr-êng nµy ®Ó tõ ®ã t×m biÖn ph¸p th©m nhËp
mét çch nhanh nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt.
- CÇn cã ®-îc nh÷ng hiÓu biÕt thÊu ®¸o vÒ hÖ thèng ph¸p luËt phøc
t¹p vµ ®a cÊp ®é cña Hoa Kú, n¾m ch¾c nh÷ng quy ®Þnh vÒ qu¶n lý
nhËp khÈu nãi chung vµ nh÷ng quy ®Þnh vÒ thuÕ còng nh- çc rµo
c¶n phi thuÕ ®èi víi tõng mÆt hµng cô thÓ cña ChÝnh phñ Hoa Kú.
Trªn c¬ së ®ã, doanh nghiÖp vµ çc doanh nh©n ViÖt Nam míi cã
®-îc nh÷ng øng xö thÝch hîp trªn thÞ tr-êng Hoa Kú.
- CÇn hiÓu biÕt çch lµm ¨n, bu«n b¸n "kiÓu Mü" cña çc doanh
nghiÖp Hoa Kú, chñ ®éng t×m hiÓu, kh¸m ph¸ thÞ tr-êng Hoa Kú ®Ó
n¾m b¾t kh¶ n¨ng vµ c¬ héi xuÊt khÈu cña m×nh.
- TÝch cùc tham gia çc cuéc héi th¶o, triÓn l·m, héi chî quèc tÕ do c¶
phÝa ViÖt Nam vµ Hoa Kú tæ chøc, tiÕn hµnh kh¶o s¸t thÞ tr-êng Hoa
Kú ®Ó tõ ®ã x©y dùng kÕ ho¹ch tiÕp cËn thÞ tr-êng xuÊt khÈu phï
hîp, nhanh chãng th©m nhËp vµ më réng xuÊt khÈu.
c/ Gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm nh»m thùc
hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú :
Nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña m×nh trªn thÞ
tr-êng quèc tÕ nãi chung vµ thÞ tr-êng Hoa Kú nãi riªng, çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam cÇn chó träng ®Çu t- s¶n xuÊt çc s¶n phÈm ®¹t çc tiªu chuÈn quèc
tÕ nh- : HACCP, ISO 9000, ISO 14000, SA 8000…
§©y lµ mét trong nh÷ng ®ßi hái rÊt quan träng bëi lÏ thÞ tr-êng Hoa Kú
lu«n cã nh÷ng yªu cÇu rÊt kh¾t khe tõ nguyªn liÖu ®Õn thµnh phÈm phï hîp
víi çc tiªu chuÈn vÒ qu¶n lý chÊt l-îng, tiªu chuÈn vÒ m«i tr-êng, x· héi.
§Ó thùc hiÖn çc yªu cÇu trªn, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i x©y
dùng çc vïng nguyªn liÖu riªng cho m×nh, gi¶m nhËp khÈu nguyªn liÖu tõ
n-íc ngoµi, gi¶m çc chi phÝ ®Çu vµo cña s¶n xuÊt, t¨ng c-êng ®æi míi c«ng
nghÖ… Cã nh- vËy míi gi¶m ®-îc gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng c-êng kh¶ n¨ng
ph¸t triÓn vµ më réng s¶n xuÊt, ®¸p øng çc yªu cÇu kh¾t khe trong quy chÕ
qu¶n lý nhËp khÈu cña Hoa Kú.
§èi víi çc doanh nghiÖp kinh doanh trªn thÞ tr-êng néi ®Þa còng ph¶i
t¨ng c-êng ph¸t triÓn s¶n xuÊt theo h-íng nµy ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®-îc víi
hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú ngay trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam .
Riªng çc ngµnh s¶n xuÊt vµ cung cÊp dÞch vô, cÇn t¨ng c-êng ®Çu t-
n©ng cÊp chÊt l-îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ dÞch vô ®Ó cã thÓ cung cÊp cho
phÝa Hoa Kú (cã thÓ cung cÊp ngay trªn ®Êt ViÖt Nam theo ph-¬ng thøc 2 nh-
dÞch vô du lÞch, dÞch vô t- vÊn, dÞch vô v¨n ho¸, vËn t¶i, gi¶i trÝ,…) vµ cã thÓ
c¹nh tranh ®-îc ®èi víi çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña Hoa Kú trong 8 ngµnh
84
(bao gåm 53 ph©n ngµnh) dÞch vô mµ ViÖt Nam cam kÕt më cöa ®èi víi Hoa
Kú.
d/ Gi¶i ph¸p vÒ c¶i tiÕn mÉu m· s¶n phÈm, c¶i tiÕn çch bao gãi vµ sö
dông bao b× cã thÓ t¸i chÕ ®-îc vµ kh«ng g©y « nhiÔm :
Hoa Kú lµ mét thÞ tr-êng lín, møc tiªu thô cao, nhu cÇu hµng ho¸ lín
vµ rÊt ®a d¹ng. ë çc Bang, tËp qu¸n vÒ bao gãi vµ khèi l-îng trong mçi ®¬n
vÞ hµng ho¸ lµ còng kh¸c nhau. ChÝnh sù tiªu dïng víi ®a d¹ng s¶n phÈm vµ
çch bao gãi cña kh¸ch hµng Hoa Kú ®ßi hái doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i
nghiªn cøu c¶i tiÕn, mÉu m· s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ çch bao gãi nh»m t¹o sù
phï hîp gi÷a yªu cÇu cña ng-êi tiªu dïng vµ kh¶ n¨ng cung cÊp cña ng-êi
xuÊt khÈu.
H¬n thÕ n÷a, ng-êi tiªu dïng Hoa Kú cã møc thu nhËp kh¸ cao, ®iÒu
nµy ®i cïng víi nhu cÇu cao vÒ viÖc ®¶m b¶o søc khoÎ cña m×nh vµ ®¶m b¶o
søc khoÎ cña céng ®ång. Mäi hµng ho¸ nhËp khÈu vµo thÞ tr-êng Hoa Kú ®Òu
cã yªu cÇu rÊt cao vÒ vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr-êng sinh th¸i nh- : Sö dông bao b×
cã thÓ t¸i chÕ ®-îc, kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr-êng tõ çc yÕu tè ®Çu vµo cho
®Õn khi th¶i bá s¶n phÈm.
§©y lµ th¸ch thøc rÊt lín cña doanh nghiÖp ViÖt Nam (nhÊt lµ çc
doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n) v× hiÖn t¹i nguyªn
liÖu vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt bao b× cho hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ch-a ®¸p
øng ®-îc yªu cÇu nµy. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò nµy còng ph¶i ®-îc gi¶i quyÕt cho
®Õn khi tíi h¹n thùc hiÖn çc cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam -
Hoa Kú.
e/ Gi¶i ph¸p vÒ t¨ng c-êng hîp t¸c s¶n xuÊt - kinh doanh víi doanh
nghiÖp Hoa Kú :
Hîp t¸c s¶n xuÊt - kinh doanh víi çc doanh nghiÖp Hoa Kú, çc doanh
nghiÖp ViÖt Nam sÏ cã ®-îc c¬ héi tèt ®Ó tranh thñ kü thuËt hiÖn ®¹i vµ çc
ph-¬ng ph¸p qu¶n lý tiªn tiÕn tõ phÝa çc ®èi t¸c Hoa Kú.
Çc doanh nghiÖp hai n-íc cã thÓ hîp t¸c s¶n xuÊt - kinh doanh d-íi
nhiÒu h×nh thøc nh- : ®Çu t- 100% vèn Hoa Kú, liªn doanh, liªn kÕt, hîp t¸c
kinh doanh,… nh-ng víi ®iÒu kiÖn ph¶i phï hîp víi Ch-¬ng I, ®iÒu 2 môc 7 -
A, B, C, D, E cña HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
§©y lµ gi¶i ph¸p cã thÓ dù ®o¸n lµ sÏ ®em l¹i hiÖu qu¶ cao trong qu¸
tr×nh thùc hiÖn HiÖp ®Þnh vµ t¨ng c-êng hîp t¸c th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- gi÷a
ViÖt Nam vµ Hoa Kú.
85
f/ Gi¶i ph¸p vÒ viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc t¹i doanh nghiÖp ®Ó
thùc hiÖn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú :
§Ó cã ®-îc ®éi ngò çn bé qu¶n lý vµ çn bé kinh doanh giái, kh«ng
chØ tr«ng chê vµo sù hç trî cña Nhµ n-íc, çc doanh nghiÖp ph¶i cã kÕ ho¹ch
vµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cho m×nh.
Nh»m thùc hiÖn hiÖu qu¶ çc cam kÕt trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt
Nam - Hoa Kú, tõng doanh nghiÖp ph¶i chñ ®éng trong viÖc n©ng cao tr×nh
®é, n¨ng lùc cho ®éi ngò çn bé cña m×nh nhÊt lµ çc kiÕn thøc vÒ héi nhËp,
vÒ ngo¹i ng÷, vÒ nghiÖp vô xuÊt nhËp khÈu, vÒ luËt lÖ vµ nh÷ng ®Æc thï cña thÞ
tr-êng Hoa Kú, vÒ thÞ hiÕu, çch lµm ¨n, kü n¨ng ®µm ph¸n… Cã nh- vËy
míi t¹o ®-îc cho çn bé doanh nghiÖp cã tÝnh nh¹y bÐn, n¨ng ®éng, cã kh¶
n¨ng øng xö hîp lý, thÝch hîp víi nh÷ng thay ®æi phøc t¹p cña thÞ tr-êng.
§éi ngò c«ng nh©n kü thuËt còng ph¶i ®-îc ®µo t¹o l¹i nh»m s½n sµng
®¸p øng nhu cÇu s¶n xuÊt trong t×nh h×nh míi.
g/ Gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò ph¸t triÓn th-¬ng m¹i ®iÖn tö :
Hoa Kú lµ thÞ tr-êng ph¸t triÓn ho¹t ®éng th-¬ng m¹i ®iÖn tö nhÊt lµ
th-¬ng m¹i ®iÖn tö ®èi víi hµng n«ng s¶n t-¬ng ®èi lín trªn thÕ giíi. HiÖn t¹i
cã kho¶ng 43% sè l-îng trang tr¹i (cã doanh thu trªn 100 ngµn USD) ë Hoa
Kú sö dông Internet ®Ó giao dÞch, mua b¸n n«ng s¶n hµng ho¸ vµ vËt t- phôc
vô s¶n xuÊt n«ng nghiÖp.
Trong t-¬ng lai, th-¬ng m¹i ®iÖn tö sÏ lµ mét trong nh÷ng ph-¬ng thøc
kinh doanh quan träng nh»m thóc ®©y ho¹t ®éng th-¬ng m¹i cña ViÖt Nam
®èi víi çc n-íc dÆc biÖt lµ víi Hoa Kú.
§Ó tõng b-íc ph¸t triÓn th-¬ng m¹i ®iÖn tö, çc doanh nghiÖp cÇn chó
träng ®Çu t- c¬ së vËt chÊt kü thuËt th«ng tin vµ ®éi ngò çn bé ®ñ n¨ng lùc ®Ó
tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ph-¬ng thøc kinh doanh hiÖn ®¹i nµy.
Tãm l¹i : HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú lµ biÓu hiÖn sù héi
nhËp s©u h¬n cña ViÖt Nam vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. §©y võa lµ c¬ héi võa lµ
th¸ch thøc rÊt lín cho ChÝnh phñ vµ çc doanh nghiÖp ViÖt Nam.
Tuy nhiªn, nÕu ViÖt Nam chñ ®éng x¸c ®Þnh ®-îc nh÷ng b-íc ®i ®óng
®¾n vµ víi quyÕt t©m cao th× ch¾c ch¾n sÏ héi nhËp cã hiÖu qu¶, ®em l¹i lîi Ých
to lín cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n-íc.
3. Mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ nh»m tiÕp tôc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh
Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú :
Thø nhÊt : CÇn tiÕp tôc tuyªn truyÒn, phæ biÕn HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i
ViÖt Nam - Hoa Kú ®Õn tÊt c¶ çc Bé, Ngµnh, ®Þa ph-¬ng vµ hÖ thèng doanh
nghiÖp trong c¶ n-íc ®Ó çc ngµnh, çc ®Þa ph-¬ng, çc doanh nghiÖp cã thÓ
86
chñ ®éng x©y dùng ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng nh»m thùc hiÖn HiÖp ®Þnh mét
çch s¸t thùc. PhÊn ®Êu t¨ng tû lÖ doanh nghiÖp ®· vµ s½n sµng tham gia xuÊt
khÈu vµo thÞ tr-êng Hoa Kú (tû lÖ hiÖn t¹i lµ 10 - 15%).
Thø hai : ChÝnh phñ vµ çc Bé, Ngµnh cÇn cã chÝnh s¸ch vµ hç trî b»ng
nhiÒu h×nh thøc phï hîp gióp çc bé, ngµnh vµ çc doanh nghiÖp ViÖt Nam
nghiªn cøu luËt lÖ, thÓ chÕ th-¬ng m¹i, nhu cÇu thÞ hiÕu, kh¶ n¨ng tiªu thô cña
Liªn bang vµ çc Bang cña Hoa Kú ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu mÆt hµng cña ta xuÊt
khÈu sang Hoa Kú vµ hµng ho¸ mµ Hoa Kú sÏ c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng ViÖt
Nam ®Ó tõ ®ã cã kÕ ho¹ch t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta vµo Hoa
Kú. Bªn c¹nh ®ã, gi÷ v÷ng vµ ph¸t triÓn thÞ phÇn trong n-íc ë nh÷ng lÜnh vùc
vµ s¶n phÈm then chèt, çc lÜnh vùc nh¹y c¶m nh- : B-u chÝnh viÔn th«ng, b¶o
hiÓm, ng©n hµng,…
Thø ba : ViÖc bæ sung, chØnh söa hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cña ViÖt
Nam cho phï hîp víi çc cam kÕt cña HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa
Kú lµ c¶ mét qu¸ tr×nh dµi. Tr-íc m¾t cÇn -u tiªn tËp trung cho nh÷ng v¨n b¶n
ph¶i lµm míi, bæ sung, chØnh söa çc v¨n b¶n cã liªn quan ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò
ph¶i thùc hiÖn ngay trong vµi ba n¨m sau khi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam
- Hoa Kú cã hiÖu lùc. CÇn x©y dùng khung ph¸p lý vµ çc chÝnh s¸ch vÜ m«
nh»m b¶o vÖ cho doanh nghiÖp trong c¹nh tranh quèc tÕ nh- : Çc quy ®Þnh vÒ
quyÒn tù vÖ, chèng b¸n ph¸ gi¸, ®¨ng ký th-¬ng hiÖu hµng ho¸ còng nh- xóc
tiÕn th-¬ng m¹i vµ ®Çu t-.
Nh×n chung, çc v¨n b¶n h-íng dÉn, chØ ®¹o kh«ng ®-îc phÐp chung
chung, ph¶i cô thÓ nh-ng ph¶i ®¶m b¶o ®-îc tÝnh hÖ thèng kh«ng ®-îc ch¾p
v¸. CÇn nhanh chãng chuyÓn tõ viÖc qu¶n lý b»ng chÝnh s¸ch sang qu¶n lý
b»ng luËt ph¸p lµ chÝnh.
Thø t- : G¾n viÖc thùc thi HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú
víi çc qu¸ tr×nh c¶i çch t- ph¸p, c¶i çch hµnh chÝnh ®ång bé, ®æi míi çch
x©y dùng vµ thùc hiÖn luËt ph¸p, b¶o ®¶m tÝnh c«ng khai, hiÖu qu¶ vµ g¾n víi
th«ng lÖ quèc tÕ. CÇn lµm nhanh viÖc rµ so¸t, b·i bá nh÷ng v¨n b¶n cña ®Þa
ph-¬ng tr¸i víi luËt lÖ vµ h-íng dÉn cña Trung -¬ng.
Thø n¨m : Çc ngµnh, ®Þa ph-¬ng vµ çc doanh nghiÖp cÇn sím x¸c
®Þnh vµ ®ång thêi thay thÕ nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, nh÷ng mÆt hµng chiÕm -u
thÕ trªn thÞ tr-êng Hoa Kú cho thêi gian tr-íc m¾t còng nh- l©u dµi ®Ó xuÊt
khÈu sang Hoa Kú vµ ®Ó tõ ®ã cã kÕ ho¹ch ®Çu t-, ®æi míi c«ng nghÖ, ®µo t¹o
nguån nh©n lùc vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp.
Thø s¸u : CÇn ®Æc biÖt chó trong ®Õn viÖc ®µo t¹o ®éi ngò chuyªn gia
lµm c«ng t¸c héi nhËp, chuyªn gia ph¸p luËt, chuyªn gia ho¹ch ®Þnh chÝnh
s¸ch, çn bé ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ ng-êi lao ®éng.
87
Nhµ n-íc cÇn cã chÝnh s¸ch ®·i ngé ®èi víi ng-êi tµi (c¶ çn bé trong
n-íc vµ ViÖt kiÒu), cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®èi víi çc doanh nghiÖp vµ
ç nh©n lµm ¨n víi Hoa Kú mét çch cã hiÖu qu¶ ®Ó ®éng viªn lao ®éng
chuyªn ngµnh ®ång thêi thu hót nh©n tµi.
Thø b¶y : §Èy m¹nh c¶i çch çc doanh ngiÖp nhµ n-íc theo h-íng
n©ng cao tÝnh chñ ®éng, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ViÖc ®Èy m¹nh c¶i
çch çc doanh nghiÖp nhµ n-íc (DNNN) cã mét ý nghÜa rÊt quan träng ®èi
víi tiÕn tr×nh HNKTQT nãi chung vµ viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh héi
nhËp cña b¶n th©n çc doanh nghiÖp nhµ n-íc.
CÇn ph¶i tiÕp tôc t¨ng c-êng c¶i çch, ®æi míi mét çch toµn diÖn çc
DNNN theo h-íng n©ng cao tÝnh tù chñ, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
çc DNNN, x©y dùng lÞch tr×nh hµng n¨m gi¶m bít sè l-îng doanh nghiÖp,
lÜnh vùc vµ nghµnh/nghÒ ho¹t ®éng cña çc DNNN. Çc DNNN chØ nªn tËp
trung ho¹t ®éng trong mét sè l-îng giíi h¹n çc lÜnh vùc, ngµnh/nghÒ then
chèt mµ Nhµ n-íc cÇn n¾m hoÆc t- nh©n kh«ng cã kh¶ n¨ng lµm nh- kÕt cÊu
h¹ tÇng kinh tÕ x· héi, mét sè ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t- liÖu s¶n xuÊt
quan träng vµ c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao; Thùc hiÖn cæ phÇn hãa hoÆc ®a
d¹ng hãa së h÷u ë çc doanh nghiÖp nhµ n-íc; Thùc hiÖn viÖc b¸n, kho¸n,
cho thuª çc doanh nghiÖp nhµ n-íc lo¹i nhá mµ Nhµ n-íc kh«ng cÇn n¾m
gi÷. X©y hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Ó hoµn thiÖn, n©ng cao hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng
c¹nh tranh cña doanh nghiÖp cã 100% vèn Nhµ n-íc;
Nh×n chung, ®Ó thùc hiÖn hiÖu qu¶ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam -
Hoa Kú trong nh÷ng n¨m ®Çu, ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i
qu¸n triÖt vµ thùc hiÖn tèt NghÞ quyÕt 07-NQ/TW cña Bé ChÝnh trÞ vÒ héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cÇn ®Þnh kú tæng kÕt ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p
s¸t thùc nh»m thùc hiÖn hiÖu qu¶ çc giai ®o¹n tiÕp sau cña lé tr×nh thùc hiÖn
HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú.
II. Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ®¶m b¶o tiÕn tr×nh gia nhËp WTO
cña ViÖt Nam
1. Çc gi¶i ph¸p ®èi víi ChÝnh phñ :
a/ Gi¶i ph¸p vÒ thùc hiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- :
WTO lµ tæ chøc quèc tÕ duy nhÊt ®-a ra çc quy t¾c ®iÒu chØnh th-¬ng
m¹i quèc tÕ vµ theo ®ã çc n-íc muèn trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc nµy
ph¶i chñ ®éng ®iÒu chØnh, thay ®æi chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- trong
n-íc cho phï hîp.
Lµ n-íc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp vµ c¬ héi ®Ó ViÖt Nam trë
thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO ®ang tíi gÇn, kh«ng cã con ®-êng nµo
88
kh¸c, ChÝnh phñ cÇn ph¶i nhanh chãng hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vÒ th-¬ng m¹i
vµ ®Çu t- cho phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO vµ nh÷ng cam kÕt trong
çc cuéc ®µm ph¸n song ph-¬ng víi çc thµnh viªn cña tæ chøc nµy.
Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· tr¶ lêi 1.800 c©u hái, thùc hiÖn viÖc
minh b¹ch ho¸ mét çch tæng thÓ, toµn diÖn vµ s©u s¾c thùc tr¹ng hÖ thèng vµ
diÔn biÕn chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña ViÖt Nam vÒ hµng ho¸ vµ dÞch
vô, së h÷u trÝ tuÖ vµ ®-a ra Ch-¬ng tr×nh thÓ chÕ ho¸ hÖ thèng ph¸p luËt trong
n-íc.
Tuy ®· cã nh÷ng ®iÒu chØnh ®èi víi nhiÒu Bé LuËt trong n-íc nh»m
phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO vµ çc cam kÕt song ph-¬ng nh-ng vÉn cßn
nhiÒu Bé LuËt ë ViÖt Nam ch-a ®-îc ®iÒu chØnh kÞp thêi hoÆc ch-a ®-îc thÓ
chÕ ho¸ ®Ó chøng minh r»ng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña ViÖt Nam
®· ®¸p øng ®-îc çc môc tiªu mµ WTO ®Ò ra.
ChÝnh v× vËy, tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ
®Çu t- nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña WTO lµ nhiÖm vô quan träng mµ ChÝnh
phñ, çc Bé, Ngµnh vµ çc c¬ quan lËp ph¸p ph¶i quan t©m. NÕu hÖ thèng
chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña ViÖt Nam ch-a ®-îc ®iÒu chØnh, hoµn
thiÖn vµ phï hîp víi çc nguyªn t¾c cña WTO th× môc tiªu gia nhËp WTO cña
ViÖt Nam gi÷a n¨m 2005 sÏ khã cã thÓ thùc hiÖn ®-îc. Cô thÓ :
- CÇn cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch c¾t gi¶m thuÕ quan, tiÕn tíi thùc hiÖn thuÕ
suÊt b»ng kh«ng ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu.
- Gi¶m thiÓu, tiÕn tíi lo¹i bá nh÷ng hµng rµo phi quan thuÕ g©y c¶n
trë ®èi víi ho¹t ®éng th-¬ng m¹i.
Çc biÖn ph¸p phi thuÕ n»m trong khu«n khæ ®iÒu tiÕt cña WTO
nh-: GiÊy phÐp, tiªu chuÈn chÊt l-îng vÖ sinh kiÓm dÞch, vÊn ®Ò
®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ h¶i quan… cÇn ®-îc chuÈn mùc ho¸ theo çc quy
®Þnh chung cña WTO hoÆc çc th«ng lÖ quèc tÕ kh¸c.
- Gi¶m thiÓu çc h¹n chÕ vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô ®Ó viÖc cung cÊp vµ
kinh doanh çc s¶n phÈm dÞch vô ®-îc thùc hiÖn mét çch tù do, ®Æc
biÖt lµ trong çc lÜnh vùc nh- : Ng©n hµng, tµi chÝnh, viÔn th«ng,
giao th«ng vËn t¶i, gi¸o dôc…
- Gi¶m thiÓu çc h¹n chÕ ®èi víi ®Çu t-, më réng viÖc thùc hiÖn chÝnh
s¸ch th-¬ng m¹i cã liªn quan ®Õn ®Çu t- mét çch phï hîp.
- Söa ®æi hoÆc ban hµnh míi çc chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
tù do ho¸ nh- : Quy chÕ xuÊt xø, quyÒn tù vÖ trong th-¬ng m¹i quèc
tÕ, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸, chÝnh s¸ch c¹nh tranh…
89
Cè g¾ng trong thêi gian tíi, hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam sÏ ®Çy ®ñ
h¬n (t¨ng lªn c¶ vÒ sè l-îng còng nh- chÊt l-îng), ®ång bé h¬n (çc v¨n b¶n
ph¸p luËt cã tÝnh nhÊt qu¸n cao), minh b¹ch h¬n, chÊt l-îng ®éi ngò çn bé
thi hµnh luËt ph¸p ®-îc n©ng cao h¬n ®Ó cã ®ñ søc chèng ®éc quyÒn, tham
nhòng vµ gian lËn th-¬ng m¹i.
Nãi tãm l¹i, tõ nay ®Õn 2005, ViÖt Nam cÇn nhanh chãng c¶i çch hÖ
thèng lËp ph¸p vµ çc chÝnh s¸ch kinh tÕ - th-¬ng m¹i (kh«ng chØ ®¬n thuÇn
giíi h¹n trong viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan mµ cÇn ®-îc më réng ra tÊt çc çc
lÜnh vùc liªn quan ®Õn kinh tÕ - th-¬ng m¹i) nh»m môc tiªu më cöa thÞ tr-êng
cho hµng ho¸ vµ dÞch vô, lo¹i bá çc rµo c¶n v« h×nh vµ h÷u h×nh ®Ó thùc hÖn
tù do ho¸ th-¬ng m¹i. Môc tiªu cña cuéc c¶i çch nµy lµ t¹o ra mét hÖ thèng
ph¸p luËt thËt sù minh b¹ch, c«ng khai vµ cã tÝnh dù b¸o cao.
b/ X©y dùng lé tr×nh héi nhËp hîp lý, cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi ®iÒu
kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam :
ViÖc gia nhËp Tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan
träng ®èi víi c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ ë ViÖt Nam bëi 148 thµnh viªn cña tæ
chøc nµy ®ang chiÕm h¬n 90% th-¬ng m¹i toµn cÇu.
Th¸ng 12 - 2003, víi sù thµnh c«ng cña Vßng ®µm ph¸n thø 7 vÒ viÖc
gia nhËp WTO cña ViÖt Nam lµ b-íc rÊt quan träng ®Ó ViÖt Nam nhanh
chãng gia nhËp WTO vµo cuèi n¨m nay. Nã ®· ®Ò ra çc nhiÖm vô cô thÓ vµ
çc c«ng viÖc cÇn thiÕt mµ ViÖt Nam ph¶i tiÕn hµnh.
HiÖn nay, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®ang mong muèn nç lùc vµ quyÕt t©m
gia nhËp WTO vµo n¨m 2005, thêi ®iÓm mµ vßng ®µm ph¸n §«ha kÕt thóc vµ
WTO chuÈn bÞ b-íc sang vßng ®µm ph¸n míi nh»m h¹ thÊp h¬n n÷a thuÕ
nhËp khÈu ®¸nh vµo hµng ho¸ ®Ó t¹o thªm thuËn lîi cho viÖc ®Çu t- cña n-íc
nµy sang n-íc kh¸c, t¨ng tÝnh minh b¹ch trong viÖc tiÕn hµnh çc ho¹t ®éng
th-¬ng m¹i cña çc n-íc thµnh viªn.
VÊn ®Ò ®Æt ra hiÖn nay lµ : Bªn c¹nh viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh
s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i cho phï hîp víi nguyªn t¾c cña WTO, ViÖt Nam cÇn
x¸c ®Þnh cho m×nh mét lé tr×nh hîp lý, cã hiÖu qu¶ vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn
ph¸t triÓn kinh tÕ cña m×nh.
Nh- vËy, lé tr×nh gia nhËp WTO trong n¨m 2004 cña ViÖt Nam cÇn
®-îc thùc hiÖn lµ :
- ChÝnh phñ cÇn ®Èy nhanh çc cuéc ®µm ph¸n ®a ph-¬ng vµ song
ph-¬ng vÒ th-¬ng m¹i hµng ho¸, th-¬ng m¹i dÞch vô, ®Çu t-, quyÒn
së h÷u trÝ tuÖ… dùa trªn ®µ cña vßng ®amg ph¸n thø 7. §Æc biÖt cÇn
tranh thñ ®èi víi nh÷ng khu vùc vµ mét sè n-íc nhiÖt t×nh ñng hé
viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO.
90
- ChÝnh phñ cÇn cã biÖn ph¸p thóc ®Èy ph¸t triÓn m¹nh th-¬ng m¹i
dÞch vô v× tèc ®é t¨ng tr-ëng cña khu vùc dÞch vô ë ViÖt Nam hiÖn
nay ®-îc ®¸nh gi¸ lµ qu¸ chËm so víi nhiÒu n-íc vµ ch-a ®¸p øng
®-îc víi ®ßi hái cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.
- ViÖt Nam cÇn ph¶i t¨ng c-êng h¬n n÷a viÖc thùc thi LuËt B¶o vÖ
quyÒn t¸c gi¶ ®Ó tranh nguy c¬ bÞ trõng ph¹t khi gia nhËp WTO.
- Hoµn thiÖn, söa ®æi çc luËt lÖ cña ViÖt Nam cho phï hîp víi chuÈn
mùc cña WTO. Tr-íc m¾t, cÇn nhanh chãng ®Ö tr×nh çc tµi liÖu tr¶
lêi çc c©u hái mµ çc n-íc thµnh viªn WTO ®Æt ra trong çc cuéc
®µm ph¸n tíi ®©y.
- Cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a çc c¬ quan ChÝnh phñ trong viÖc ®iÒu
chØnh chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i, ®iÒu phèi lé tr×nh gia nhËp
WTO. Tíi ®©y, ChÝnh phñ ph¶i cã mét Ch-¬ng tr×nh hµnh ®éng, mét
lÞch tr×nh c¶i çch t- ph¸p ®-îc c«ng bè vµ th¶o luËn réng r·i tíi
mäi ng-êi d©n nh- : sÏ söa bao nhiªu v¨n b¶n, bæ sung nh÷ng néi
dung g×, Bé/Ngµnh nµo chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ viÖc ®ã, thêi h¹n ®-a ra
v¨n b¶n söa ®æi lµ khi nµo… Cã nh- vËy viÖc gia nhËp WTO míi trë
thµnh tiÕn tr×nh chung, trë thµnh ®éng lùc cña viÖc c¶i çch kinh tÕ,
kh«ng coi ®ã lµ do bÞ søc Ðp tõ bªn ngoµi.
Nh×n chung, ViÖt Nam ®· cã cam kÕt vµ hµnh ®éng nghiªm tóc ®Ó gia
nhËp WTO. ChÝnh phñ ViÖt Nam ph¶i thiÕt kÕ mét lé tr×nh gia nhËp phï hîp
víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®iÒu kiÖn cña ViÖt Nam. Môc tiªu lµ ViÖt Nam gia
nhËp WTO vµo gi÷a n¨m 2005 lµ hoµn toµn c¬ c¬ së v× ChÝnh phñ ViÖt Nam
cã quyÕt t©m cao trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp. PhÇn minh b¹ch ho¸
chÝnh s¸ch kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i ®· c¬ b¶n ®-îc hoµn tÊt. Çc c©u
hái cña çc n-íc thµnh viªn cã yªu cÇu ®µm ph¸n ®ang ®-îc ChÝnh phñ ViÖt
Nam göi tµi liÖu tr¶ lêi.
ViÖc quyÕt t©m gia nhËp WTO trong mét thêi gian ng¾n nh- vËy sÏ g©y
søc Ðp kh«ng nhá víi çc ngµnh vµ khiÕn cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam chuyÓn
®éng nhanh h¬n, ®ßi hái ChÝnh phñ ph¶i cã quyÕt t©m rÊt cao. Tuy nhiªn, nÕu
ChÝnh phñ vµ çc Bé, Ngµnh kh«ng tiÕp tôc chuÈn bÞ tèt th× viÖc gia nhËp
WTO sÏ cßn ph¶i kÐo dµi h¬n n÷a nhÊt lµ khi vßng ®µm ph¸n §«ha kÕt thóc,
yªu cÇu c¾t gi¶m thuÕ vµ çc biÖn ph¸p phi thuÕ sÏ cµng cao vµ viÖc ®µm ph¸n
còng sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n h¬n bëi ngµy cµng cã thªm nhiÒu quèc gia vµ
vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi gia nhËp tæ chøc th-¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu
nµy.
91
c/ Gi¶i ph¸p vÒ viÖc hç trî doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao hiÓu
biÕt vÒ WTO vµ ho¹t ®éng c¹nh tranh cã tÝnh chÊt toµn cÇu :
Trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung vµ gia nhËp WTO
nãi riªng, viÖc ®µm ph¸n lµ cña ChÝnh phñ nh-ng ®èi t-îng trùc tiÕp chÞu ¶nh
h-ëng, trùc tiÕp h-ëng lîi vµ trùc tiÕp thùc hiÖn çc cam kÕt cña ChÝnh phñ
th«ng qua çc HiÖp ®Þnh th× l¹i lµ hÖ thèng çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh
phÇn kinh tÕ trong c¶ n-íc.
§Ó ho¹t ®éng héi nhËp quèc tÕ cña ViÖt Nam ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ ViÖt
Nam nhanh chãng gia nhËp WTO sÏ lµ kh«ng ®Çy ®ñ nÕu chØ coi ®©y lµ tr¸ch
nhiÖm cña ChÝnh phñ, sù ®ãng gãp cña doanh nghiÖp cã vai trß hÕt søc to lín.
V× vËy, bªn c¹nh nh÷ng nç lùc vµ quyÕt t©m cña m×nh, ChÝnh phñ cÇn t¨ng
c-êng c«ng t¸c hç trî doanh nghiÖp trong viÖc n©ng cao hiÓu biÕt vÒ WTO vµ
ho¹t ®éng c¹nh tranh cã tÝnh chÊt toµn cÇu. Cô thÓ lµ :
+ ChÝnh phñ cÇn tuyªn truyÒn, phæ biÕn mét çch s©u réng vÒ lîi Ých vµ
th¸ch thøc cña doanh nghiÖp ViÖt Nam khi hä tham gia vµo ho¹t ®éng c¹nh
tranh cã tÝnh chÊt toµn cÇu cho mäi ®èi t-îng lµ doanh nghiÖp thuéc çc thµnh
phÇn kinh tÕ, çc çn bé qu¶n lý, çc çn bé nghiªn cøu c¶ ë Trung -¬ng vµ
®Þa ph-¬ng.
+ ChÝnh phñ cÇn c«ng khai vµ cung cÊp ®Çy ®ñ çc th«ng tin vÒ néi
dung vµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam hiÖn
nay ®Ó doanh nghiÖp cã ®-îc hiÓu biÕt vÒ nh÷ng nguyªn t¾c, quy ®Þnh, nh÷ng
luËt ch¬i c¨n b¶n khi ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp WTO. ChÝnh tõ nh÷ng
hiÓu biÕt ®ã, doanh nghiÖp míi x©y dùng ®-îc cho m×nh kÕ ho¹ch s¶n xuÊt vµ
ph¸t triÓn s¶n phÈm, kÕ ho¹ch ph¸t triÓn thÞ tr-êng vµ çc biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó
n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi çc ®èi t¸c trªn thÞ tr-êng trong vµ ngoµi
n-íc.
+ Tæ chøc lÊy ý kiÕn cña doanh nghiÖp trong viÖc söa ®æi, bæ sung çc
v¨n b¶n ph¸p lý ®èi víi doanh nghiÖp theo yªu cÇu cña çc cam kÕt quèc tÕ
nh»m gióp ChÝnh phñ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p lý cho ho¹t ®éng kinh doanh
th-¬ng m¹i. Cã nh- vËy, çc chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña Nhµ n-íc míi thùc
sù cã ý nghÜa v× nã ®-îc xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu thùc tiÔn cña çc doanh nghiÖp
vµ còng nh»m môc ®Ých phôc vô ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp.
+ Çc Bé, Ngµnh cã liªn quan cÇn biªn tËp vµ ph¸t hµnh nh÷ng cuèn
cÈm nang, nh÷ng tµi liÖu h-íng dÉn vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh÷ng HiÖp
®Þnh cô thÓ cña WTO, nh÷ng HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng cña çc n-íc
víi ViÖt Nam, çc ®iÒu kiÖn th-¬ng m¹i quèc tÕ, biÓu thuÕ nhËp khÈu cña ViÖt
Nam… ®Ó gióp doanh nghiÖp cã nhiÒu hiÓu biÕt h¬n vÒ WTO, vÒ qu¸ tr×nh héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ tõ ®ã x¸c ®Þnh cho m×nh h-íng ®i phï hîp víi lé tr×nh
héi nhËp cña c¶ n-íc.
92
+ Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t nh- hiÖn nay ®ßi
hái ChÝnh phñ cÇn cã c¬ chÕ n©ng cao vai trß cña çc HiÖp héi doanh nghiÖp,
coi ®©y lµ tæ chøc m¹nh cïng víi ChÝnh phñ hç trî cho doanh nghiÖp ph¸t
triÓn.
Çc HiÖp héi ho¹t ®éng tèt sÏ gióp cho doanh nghiÖp n¾m b¾t kÞp thêi
çc chÝnh s¸ch cña Nhµ n-íc, nhiÒu doanh nghiÖp cã thÓ hîp t¸c ®Ó chuyªn
m«n ho¸ s¶n xuÊt, liªn kÕt ®µm ph¸n ®Ó dµnh ®iÒu kiÖn tèt h¬n trong ho¹t
®éng th-¬ng m¹i vµ b¶o vÖ lîi Ých cña céng ®ång doanh nghiÖp.
+ TiÕn hµnh m¹nh mÏ viÖc ®æi míi doanh nghiÖp ë tÊt c¶ çc ngµnh
nh»m t¹o ra ®éi ngò çc doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ cã ®ñ kh¶
n¨ng vµ søc m¹nh ®Ó c¹nh tranh b×nh ®¼ng trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc
tÕ.
CÇn lo¹i bá çi gäi lµ "tµi liÖu néi bé" vÒ kinh tÕ th-¬ng m¹i vèn chØ
dµnh cho çc doanh nghiÖp trong n-íc, kh«ng cho doanh nghiÖp n-íc ngoµi
tiÕp cËn; thùc hiÖn viÖc ®èi xö c«ng b»ng gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n-íc, doanh
nghiÖp t- nh©n vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- n-íc ngoµi. Lµm ®-îc nh- vËy
lµ ChÝnh phñ ®· thùc hiÖn ho¹t ®éng hç trî doanh nghiÖp trong viÖc t¹o m«i
tr-êng c¹nh tranh lµnh m¹nh, c«ng b»ng, b×nh ®¼ng phï hîp víi çc nguyªn
t¾c vµ môc tiªu ho¹t ®éng cña WTO.
+ CÇn cã sù s½n sµng phèi hîp gi÷a çc c¬ quan ChÝnh phñ, çc Bé,
Ngµnh trong viÖc ®iÒu phèi lé tr×nh gia nhËp WTO : Gia nhËp WTO, thùc hiÖn
ho¹t ®éng th-¬ng m¹i tù do trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh toµn cÇu cã liªn quan
vµ cÇn sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch cña nhiÒu Bé, Ngµnh kh¸c nhau. NÕu çc c¬
quan ChÝnh phñ, çc Bé, Ngµnh kh«ng cã sù phèi hîp chÆt chÏ víi nhau th×
viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch, ®iÒu chØnh çc v¨n b¶n ph¸p luËt sÏ kh«ng mÊy dÔ
dµng. Khi cã Bé Ngµnh ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch nh-ng mét sè Bé, Ngµnh kh¸c
l¹i kh«ng lµm hoÆc lµm chËm h¬n th× nguyªn t¾c minh b¹ch trong chÝnh s¸ch
kinh tÕ th-¬ng m¹i theo quy ®Þnh cña WTO còng kh«ng thÓ b¶o ®¶m ®-îc.
Kinh nghiÖm cña nhiÒu n-íc trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gia nhËp WTO
cho thÊy viÖc gia nhËp WTO chñ yÕu liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh vµ hoµn
thµnh çc lîi Ých gi÷a çc quèc gia (bªn trong vµ bªn ngoµi) nªn çc nhãm lîi
Ých trong n-íc cÇn ®Ò cao sù thèng nhÊt ®iÒu phèi nh»m ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®µm
ph¸n cao nhÊt. §iÒu quan träng kh«ng ph¶i lµ tæ chøc ®iÒu phèi liªn bé nh-
thÕ nµo mµ quan träng h¬n lµ viÖc ®iÒu phèi gi÷a ChÝnh phñ, çc Bé, Ngµnh
vµ doanh nghiÖp ph¶i thùc sù cã hiÖu qu¶.
+ §Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ çc cam kÕt theo çc HiÖp ®Þnh cô thÓ cña
WTO, yÕu tè con ng-êi lµ v« cïng quan träng. Bªn c¹nh viÖc sù nç lùc cña
b¶n th©n doanh nghiÖp, ChÝnh phñ cÇn cã nh÷ng ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn
nguån nh©n lùc ë doanh nghiÖp sao cho çc doanh nghiÖp ®Òu cã çc nhµ
93
qu¶n lý giái, çc nhµ kinh doanh giái vµ nh÷ng ng-êi lao ®éng giái bëi chÝnh
nguån nh©n lùc nµy l¹i lµ tµi s¶n quý gi¸ kh«ng nh÷ng lµ cña tõng doanh
nghiÖp mµ cßn lµ cña quèc gia.
Cô thÓ lµ : CÇn tæ chøc çc líp tËp huÊn vÒ nghiÖp vô vµ kü n¨ng qu¶n
lý t¹i doanh nghiÖp; hç trî kinh phÝ ®µo t¹o cho doanh nghiÖp vµ t¨ng c-êng
®Çu t- trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cho quy tr×nh s¶n xuÊt vµ qu¶n lý t¹i doanh
nghiÖp.
d/ Gi¶i ph¸p vÒ viÖc tÝch cùc chuÈn bÞ vµ kh«n khÐo trong çc vßng
®µm ph¸n ®Ó trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO trong t-¬ng l¹i
gÇn:
Hai yÕu tè v« cïng quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña çc phiªn
®µm ph¸n lµ c«ng t¸c chuÈn bÞ cho ®µm ph¸n vµ kü n¨ng, sù kh«n khÐo trong
®µm ph¸n.
§µm ph¸n gia nhËp WTO kh¸c víi ®µm ph¸n gia nhËp ASEAN hoÆc
çc cuéc ®µm ph¸n ®Ó tiÕn tíi çc HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song ph-¬ng. §Ó
thùc hiÖn tiÕn tr×nh gia nhËp WTO, ViÖt Nam võa ph¶i ®µm ph¸n ®a ph-¬ng
víi Ban c«ng t¸c cña WTO, võa ph¶i ®µm ph¸n song ph-¬ng víi çc n-íc
thµnh viªn cã yªu cÇu më cöa thÞ tr-êng. Mét khi ®· nh-îng bé cho n-íc nµy
th× tÊt c¶ çc n-íc thµnh viªn kh¸c ®Òu ®-îc h-ëng quy chÕ MFN nªn qu¸
tr×nh ®µm ph¸n cµng trë nªn hÕt søc quan träng.
§Ó ®¹t ®-îc môc tiªu gia nhËp WTO vµo gi÷a n¨m 2005, çc gi¶i ph¸p
cÇn ®-îc tiÕn hµnh lµ :
+ §èi víi c«ng t¸c chuÈn bÞ cho ®µm ph¸n ë giai ®o¹n tiÕp theo : chóng
ta ®· mÊt nhiÒu n¨m chuÈn bÞ vµ tr¶ lêi trªn 1.700 nhãm c©u hái ®Ó c¬ b¶n
thùc hiÖn giai ®o¹n minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch vµ dù kiÕn sÏ ®µm ph¸n song
ph-¬ng víi kho¶ng 20 n-íc thµnh viªn cña WTO víi tæng céng trªn 100 cuéc
®µm ph¸n.
§Ó ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao trong çc cuéc ®µm ph¸n ®a ph-¬ng vµ song
ph-¬ng trong giai ®o¹n tõ nay ®Õn 2005, ChÝnh phñ ViÖt Nam cÇn cã sù chuÈn
bÞ thËt kü l-ìng vÒ tÊt c¶ çc mÆt, cô thÓ lµ :
- CÇn cã sù tham gia mét çch ®ång bé tõ phÝa ChÝnh phñ vµ çc bé,
ngµnh c¬ liªn quan trong n-íc. CÇn hiÓu r»ng ®µm ph¸n gia nhËp
WTO võa lµ mét quy tr×nh kinh tÕ vµ còng lµ qu¸ tr×nh x©y dùng sù
®ång bé gi÷a çc c¬ quan cña ChÝnh phñ vµ çc Bé, Ngµnh trong
n-íc, nÕu thiÕu ®i sù ®ång bé ë bÊt kÓ kh©u nµo ®ã th× hiÖu qu¶ cña
c«ng t¸c héi nhËp sÏ kh«ng cao.
MÆt kh¸c, cÇn cã sù tham gia cña çc cÊp l·nh ®¹o chÝnh trÞ cña
ChÝnh phñ ®Ó chøng tá vÊn ®Ò ®µm ph¸n gia nhËp WTO kh«ng ph¶i
94
chØ lµ vÊn ®Ò kinh tÕ th-¬ng m¹i mµ nã cßn thÓ hiÖn sù nhÊt qu¸n,
quyÕt t©m cña Nhµ n-íc vµ çc Bé, Ngµnh trong toµn bé nÒn kinh tÕ.
Víi ®oµn ®µm ph¸n t¹i phiªn ®µm ph¸n thø 6 vÒ viÖc gia nhËp WTO
cña ViÖt Nam bao gåm çc thµnh viªn thuéc 20 Bé, Ngµnh vµ cã sù
tham gia cña çc nhµ l·nh ®¹o ChÝnh phñ, Ban C«ng t¸c cña WTO
vµ çc thµnh viªn cña WTO ®· ®¸nh gi¸ cao sù quyÕt t©m, sù thèng
nhÊt ®iÒu phèi c«ng t¸c gia nhËp WTO cña ViÖt Nam vµ thèng nhÊt
trong néi dung ®µm ph¸n.
- CÇn chuÈn bÞ kü çc néi dung tr-íc khi b-íc vµo ®µm ph¸n :
TMHH, TMDV, quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ çc biÖn ph¸p ®Çu t- cã liªn
quan ®Õn th-¬ng m¹i… lµ çc néi dung chÝnh cña çc cuéc ®µm
ph¸n.
§èi víi tõng phiªn ®µm ph¸n vµ tõng ®èi t¸c ®µm ph¸n song
ph-¬ng, chóng ta cÇn chuÈn bÞ kü l-ìng vµ thèng nhÊt gi÷a çc
thµnh viªn trong ®oµn ®µm ph¸n vÒ çc ®iÒu kho¶n ®-a ra ®µm ph¸n
vµ dù kiÕn møc ®é tèi thiÓu ®¹t ®-îc ë tõng ®iÒu kho¶n. Cã nh- vËy,
chóng ta míi tranh thñ ®-îc sù tin cËy cña ®èi t¸c vµ ®¹t ®-îc môc
tiªu ®Ò ra.
- Tõng thµnh viªn cña ®oµn ®µm ph¸n ph¶i chuÈn bÞ cho m×nh kiÕn
thøc, kü n¨ng vµ sù b×nh tÜnh, tù tin trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh ®µm
ph¸n.
+ §èi víi c«ng t¸c n©ng cao kü n¨ng vµ chiÕn thuËt ®µm ph¸n :
Bªn c¹nh viÖc chuÈn bÞ tèt cho çc phiªn ®µm ph¸n gia nhËp WTO th×
viÖc n©ng cao kü n¨ng vµ cã chiÕn thuËt phï hîp trong ®µm ph¸n sÏ quyÕt
®Þnh sù thµnh c«ng cña c¶ qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. NÕu c«ng t¸c chuÈn bÞ ®µm
ph¸n tèt nh-ng chiÕn thuËt ®µm ph¸n kh«ng linh ho¹t, kü n¨ng ®µm ph¸n
kh«ng cao th× tÝnh gîi më vµ sù thu hót ®èi ph-¬ng rÊt h¹n chÕ nªn chuÈn bÞ
tèt vÊn ®Ò nµy còng kh«ng ph¶i lµ thõa.
Thùc tÕ cho thÊy, sù linh ho¹t, kh«n khÐo, giµnh thÕ chñ ®éng lµ mét
trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt dÉn ®Õn thµnh c«ng trong ®µm ph¸n. Nã ®·
trë thµnh truyÒn thèng cña ViÖt Nam tõ khi ®µm ph¸n çc diÒu kho¶n cña
HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ çc phiªn ®µm ph¸n tr-íc cña
tiÕn tr×nh gia nhËp WTO.
ë çc phiªn ®µm ph¸n tiÕp theo, çc thµnh viªn cña ph¸i ®oµn ®µm
ph¸n ViÖt Nam cÇn lu«n lu«n ph¶i b×nh tÜnh, kh«n khÐo, linh ho¹t tËn dông c¬
héi thuËn lîi ®Ó thuyÕt phôc ®èi ph-¬ng nh»m giµnh ®-îc nh÷ng cam kÕt cã
lîi cho m×nh.
95
Tõ nay cho ®Õn khi ®-îc kÕt n¹p lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO, sè
l-îng çc cuéc ®µm ph¸n song ph-¬ng cßn rÊt nhiÒu, çc néi dung cÇn thiÕt
®-îc ®-a ra ®µm ph¸n rÊt ®a d¹ng, ®èi t-îng ®µm ph¸n lµ çc quèc gia vµ
vïng l·nh thæ cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ vµ th-¬ng m¹i rÊt kh¸c nhau nªn
®ßi hái sù kiªn tr×, mÒm máng nh-ng kiªn quyÕt cña mäi thµnh viªn trong
®oµn ®µm ph¸n gia nhËp WTO cña ViÖt Nam.
Tãm l¹i : ViÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO ®-îc tiÕn hµnh nhanh hay
chËm phô thuéc vµo quyÕt t©m chÝnh trÞ, vÒ kh¶ n¨ng më cöa kinh tÕ vµ b-íc
®i cô thÓ cña ViÖt Nam ®ång thêi phô thuéc vµo thiÖn chÝ cña çc thµnh viªn
trong WTO.
NÕu ViÖt Nam vµo WTO tr-íc khi vßng ®µm ph¸n §«ha kÕt thóc
(1/1/2005) th× sÏ thuËn lîi h¬n nhiÒu, nh-ng sau ®ã th× nÒn kinh tÕ ViÖt Nam
sÏ ph¶i ®-¬ng ®Çu víi nh÷ng th¸ch thøc cao h¬n vµ yªu cÇu c¹nh tranh quyÕt
liÖt h¬n.
2. Çc gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp :
a/ N©ng cao nhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ WTO, lîi Ých vµ th¸ch thøc
cña doanh nghiÖp khi ViÖt Nam lµ thµnh viªn chÝnh thøc cña WTO :
Gia nhËp WTO, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam chÊp nhËn b-íc vµo mét
cuéc c¹nh tranh b×nh ®¼ng vµ hÕt søc quyÕt liÖt víi nhiÒu ®èi thñ thuéc 146
n-íc thµnh viªn, trong ®ã cã c¶ çc nÒn kinh tÕ kinh tÕ lín m¹nh nhÊt thÕ giíi
trªn th-¬ng tr-êng. ViÖc gia nhËp WTO qu¶ lµ kh«ng Ýt khã kh¨n vµ chøa
®ùng nhiÒu th¸ch thøc ®èi víi mét n-íc ®ang ph¸t triÓn cã xuÊt ph¸t ®iÓm
kinh tÕ thÊp vµ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn dæi nh- ViÖt Nam th× sù c¹nh
tranh ®ã qu¶ lµ kh«ng hÒ ®¬n gi¶n.
ChÝnh v× vËy, bªn c¹nh sù hç trî cña Nhµ n-íc, doanh nghiÖp cÇn tù
trang bÞ cho m×nh kiÕn thøc vÒ héi nhËp quèc tÕ, n©ng cao nhËn thøc vµ hiÓu
biÕt vÒ WTO ®Ó tõ ®ã ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña m×nh vÒ mÆt hµng,
thÞ tr-êng vµ çc ph-¬ng ¸n kinh doanh cô thÓ cho tõng giai ®o¹n. Cô thÓ :
- CÇn tæ chøc tuyªn truyÒn réng r·i trong CNVC lao ®éng cña doanh
nghiÖp vÒ tiÕn tr×nh, kÕ ho¹ch vµ lé tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt
Nam; nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ doanh nghiÖp ph¶i v-ît qua vµ
nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi viÖc s¶n xuÊt kinh doanh çc s¶n phÈm
cô thÓ cña doanh nghiÖp.
H×nh thøc tuyªn truyÒn cã thÓ th«ng qua héi häp, th«ng qua viÖc
mêi chuyªn gia t- vÊn, th«ng qua çc ph-¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i
chóng nh- : b¸o chÝ, çc ph-¬ng tiÖn ph¸t thanh truyÒn h×nh, qu¶ng
ço…
96
- §Çu t- kinh phÝ cho çn bé doanh nghiÖp tham gia çc líp tËp huÊn
vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ tiÕn tr×nh gia nhËp WTO
cña ViÖt Nam. H×nh thøc ®Çu t- cã thÓ lµ doanh nghiÖp ®Çu t- 100%
kinh phÝ hoÆc cã thÓ lµ mét phÇn tuú thuéc vµo néi dung, ®èi t-îng,
yªu cÇu cÇn thiÕt cho çc ®ît tËp huÊn.
- Tæ chøc çc ®oµn kh¶o s¸t hoÆc tiÕp thÞ ë mét sè n-íc thµnh viªn
cña WTO ®Ó t×m hiÓu b¹n hµng, çch thøc lµm ¨n, çc luËt lÖ cã liªn
quan ®Õn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t- vµ së h÷u trÝ tuÖ
cña çc n-íc ®ã ®Ó cã nh÷ng øng xö thÝch hîp nh»m tËn dông tèi ®a
lîi thÕ trong c¹nh tranh.
Nãi chung, bªn c¹nh sù hç trî cña ChÝnh phñ, çc doanh nghiÖp ViÖt
Nam cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ, thiÕt thùc vµ phï hîp nh»m n©ng cao
nhËn thøc cña doanh nghiÖp vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, vÒ c¬ héi vµ th¸ch
thøc cña doanh nghiÖp khi ViÖt Nam chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña WTO. Cã
nh- vËy th× çc doanh nghiÖp ViÖt Nam míi cã thÓ chuÈn bÞ tèt vÒ mäi mÆt ®Ó
"s½n sµng tham gia héi nhËp", s½n sµng ®¸p øng yªu cÇu vµ th¸ch thøc ngµy
mét quyÕt liÖt trong c¹nh tranh víi çc doanh nghiÖp kh¸c trong n-íc vµ
doanh nghiÖp n-íc ngoµi ngay c¶ ë thÞ tr-êng trong n-íc còng nh- trªn thÞ
tr-êng n-íc ngoµi.
b/ Doanh nghiÖp cÇn cã ®-îc nh÷ng hiÓu biÕt râ rµng vÒ chÝnh s¸ch
th-¬ng m¹i cña çc thµnh viªn WTO ®Ó cã nh÷ng øng xö thÝch hîp trong
kinh doanh :
Gia nhËp WTO, ViÖt Nam ®-îc yªu cÇu ph¶i minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch
th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- ®ång thêi còng ph¶i tiÕn hµnh ®µm ph¸n song ph-¬ng
víi çc thµnh viªn cña WTO cã yªu cÇu ®µm ph¸n.
Thùc chÊt cña çc cuéc ®µm ph¸n song ph-¬ng nµy lµ ®Ó çc bªn cã
®-îc nh÷ng hiÓu biÕt râ rµng vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña ®èi
ph-¬ng nh»m phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña WTO; ®iÒu kho¶n nµo ®-îc
cam kÕt, ®iÒu kho¶n nµo ®-îc cam kÕt cã ®iÒu kiÖn, ®iÒu kho¶n nµo ch-a cam
kÕt... Tõ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña çc thµnh viªn WTO,
doanh nghiÖp ViÖt Nam cã thÓ ®-a ra chiÕn l-îc thÞ tr-êng, chiÕn l-îc mÆt
hµng, kÕ ho¹ch cô thÓ trong viÖc tiÕp cËn thÞ tr-êng vµ xuÊt khÈu hµng ho¸,
dÞch vô víi çc ®iÒu kiÖn cã lîi.
§Ó cã nh÷ng hiÓu biÕt râ rµng vÒ chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i cña çc thµnh
viªn WTO, çc biÖn ph¸p cô thÓ mµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tiÕn hµnh lµ :
- CÇn thùc hiÖn tèt c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr-êng vµ xóc tiÕn th-¬ng
m¹i t¹i thÞ tr-êng çc n-íc thµnh viªn. ViÖc nµy sÏ rÊt h÷u Ých ®Ó
doanh nghiÖp n¾m ®-îc chÝnh s¸ch kinh tÕ th-¬ng m¹i vµ ®Çu t- cña
97
®èi t¸c, n¾m ®-îc luËt lÖ cña çc n-íc nhËp khÈu ®Ó cã nh÷ng øng
xö linh ho¹t nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao trong c¹nh tranh quèc tÕ.
- CÇn sö dông cã hiÖu qu¶ m¹ng l-íi Th-¬ng vô ë n-íc ngoµi ®Ó
tranh thñ sù gióp ®ì cña hä vÒ kh¸ch hµng, vÒ çc kªnh ph©n phèi
chñ yÕu, vÒ tËp qu¸n tiªu dïng vµ çc quy ®Þnh cã tÝnh chÊt ph¸p lý
trong kinh doanh cña n-íc nhËp khÈu. Cã nh- vËy, doanh nghiÖp
ViÖt Nam míi cã thÓ b¸n hµng cho ®óng kh¸ch hµng, ®Õn ®óng thÞ
tr-êng cã nhu cÇu vµ ®¸p øng ®-îc çc quy ®Þnh ph¸p luËt vµ tËp
qu¸n kinh doanh cña çc n-íc nµy vµ ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ kinh doanh.
- CÇn trang bÞ nh÷ng ph-¬ng tiÖn th«ng tin hiÖn ®¹i ®Ó doanh nghiÖp
cã thÓ tiÕp nhËn vµ xö lý çc th«ng tin thÞ tr-êng mét çch nhanh
chãng nh»m tËn dông nh÷ng c¬ héi tèt cho ho¹t ®éng kinh doanh.
c/ Çc biÖn ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸
vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam :
Gia nhËp WTO cã nghÜa lµ ViÖt Nam chÊp nhËn mét cuéc c¹nh tranh
b×nh ®¼ng vµ hÕt søc quyÕt liÖt víi nhiÒu ®èi thñ trªn toµn thÕ giíi. Muèn
th¾ng thÕ trong cuéc c¹nh tranh nµy, çc doanh nghiÖp ViÖt Nam buéc ph¶i nç
lùc c¶i tæ s¶n xuÊt, ®Çu t- ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi ph-¬ng thøc qu¶n lý tõ
®ã n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cho s¶n phÈm vµ cho chÝnh b¶n th©n doanh
nghiÖp.
§èi víi mét n-íc ®ang ph¸t triÓn cã xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp vµ ®ang trong
qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh- ViÖt Nam th× ®©y lµ cuéc ®ä søc v« cïng quyÕt liÖt.
§Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ doanh nghiÖp khi ViÖt Nam
chÝnh thøc gia nhËp WTO, çc biÖn ph¸p cô thÓ cÇn ®-îc tiÕn hµnh lµ :
- Doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng cho m×nh chiÕn l-îc kinh doanh vµ
chiÕn l-îc ph¸t triÓn çc s¶n phÈm chñ yÕu trong dµi h¹n, ®ång thêi
ph¶i x©y dùng cho m×nh mét ph-¬ng ¸n kinh doanh phï hîp ®Ó th©m
nhËp, æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr-êng xuÊt khÈu cho çc s¶n phÈm
cña m×nh. Nãi chung ph¶i cã tÇm nh×n chiÕn l-îc l©u dµi vµ cã thÓ
dù ®o¸n ®-îc còng nh- cã mét ph-¬ng ¸n cô thÓ, phï hîp ®Ó thùc
hiÖn chiÕn l-îc ®ã.
- Doanh nghiÖp cÇn ®Çu t- ®æi míi thiÕt bÞ kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n
xuÊt theo h-íng hiÖn ®¹i vµ kh«ng g©y « nhiÔm nh»m n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. H¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ
n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm lµ hai yÕu tè c¬ b¶n ®Ó s¶n phÈm,
hµng ho¸ cña doanh nghiÖp cã thÓ th©m nhËp vµ chiÕm gi÷ thÞ
tr-êng mét çch cã hiÖu qu¶. NÕu thiÕu mét trong hai yÕu tè trªn th×
98
s¶n phÈm hµng ho¸ cña doanh nghiÖp sÏ kh«ng thÓ th¾ng thÕ trong
c¹nh tranh nhÊt lµ khi ph¹m vi c¹nh tranh mang tÝnh toµn cÇu.
Trong mét sè tr-êng hîp, doanh nghiÖp cã thÓ m¹nh d¹n ®Çu t- ®æi
míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, thay ®æi mÆt hµng s¶n xuÊt kinh doanh mét
khi doanh nghiÖp ®ã thuéc çc ngµnh hµng bÞ ¶nh h-ëng nhiÒu nhÊt
khi ViÖt Nam gia nhËp WTO.
§èi chiÕu víi thùc tÕ hiÖn nay ë ViÖt Nam, hÇu hÕt çc doanh
nghiÖp cßn sö dông çc thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ trung gian nªn n¨ng
suÊt lao ®éng ch-a cao, ch-a t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm cã chÊt l-îng
cao vµ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr-êng çc
n-íc thµnh viªn WTO giµu tiÒm n¨ng nh-ng rÊt khã tÝnh nh- : EU,
Hoa Kú, NhËt B¶n, Cana®a… Thùc tÕ nµy ®ßi hái çc doanh nghiÖp
ViÖt Nam ph¶i t¨ng c-êng ®Çu t- vèn ®Ó ®æi míi thiÕt bÞ, c«ng nghÖ
s¶n xuÊt c¶ trong trung h¹n vµ dµi h¹n nh»m t¨ng søc c¹nh tranh cña
chÝnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp m×nh trªn thÞ tr-êng, nhÊt lµ khi
ViÖt Nam ®-îc kÕt n¹p chÝnh thøc lµ thµnh viªn cña WTO trong
t-¬ng lai gÇn.
Chó träng viÖc x©y dùng çc tËp ®oµn kinh tÕ m¹nh thùc sù ®Ó cã thÓ
c¹nh tranh ®-îc víi çc tËp ®oµn kinh tÕ cña çc quèc gia kh¸c trªn
thÕ giíi. T- duy x©y dùng tËp ®oµn ph¶i ®-îc thay ®æi theo h-íng ®a
môc tiªu, ®a së h÷u vµ cã sù liªn kÕt thËt chÆt chÏ.
- Chó ý c¶i tiÕn mÉu m·, ®a d¹ng ho¸ çc s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp
cã kh¶ n¨ng cung øng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng trªn thÞ tr-êng
çc n-íc thµnh viªn WTO ë kh¾p çc ch©u lôc, ®Æc biÖt lµ thÞ tr-êng
cã tiÒm n¨ng tiªu thô lín nh- : Hoa Kú, EU, NhËt b¶n…
Doanh nghiÖp còng nªn t×m hiÓu kü vÒ thÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng ë
çc thÞ tr-êng ®èi víi s¶n phÈm cña m×nh vÒ bao b×, çch bao gãi, sè
l-îng s¶n phÈm trong mét ®¬n vÞ bao gãi, çc yªu cÇu vÒ nh·n hµng
ho¸, nh·n m«i tr-êng, çc chøng nhËn vÒ xuÊt xø, vÖ sinh an toµn
thùc phÈm… ®Ó ®¸p øng mét çch phï hîp. ViÖc c¶i tiÕn mÉu m·
s¶n phÈm, ®a d¹ng ho¸ çc h×nh thøc bao gãi tõ l©u ®· trë thµnh yÕu
tè quan träng t¹o søc hÊp dÉn ®èi víi ng-êi tiªu dïng vÒ s¶n phÈm
cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu, ®Æc biÖt lµ çc thÞ tr-êng mµ ng-êi d©n
cã thu nhËp cao, cã nhu cÇu tiªu dïng çc hµng ho¸ cã chÊt l-îng
tèt vµ ®¸p øng ®-îc çc yªu cÇu vÒ m«i tr-êng.
V× vËy, nÕu kh«ng cã gi¶i ph¸p tèt cho vÊn ®Ò nµy th× s¶n phÈm cña
doanh nghiÖp còng khã cã kh¶ n¨ng tiªu thô víi khèi l-îng lín vµ
®¸p øng çc ®ßi hái ngµy cµng chÆt chÏ, kh¾t khe cña thÞ tr-êng toµn
cÇu.
99
- Doanh nghiÖp cÇn n©ng cao chÊt l-îng c«ng t¸c qu¶n lý doanh
nghiÖp, phÊn ®Êu ®¹t tiªu chuÈn vÒ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l-îng ISO
9000; HÖ thèng qu¶n lý m«i tr-êng ISO 14000 vµ tiªu chuÈn vÒ x·
héi SA 8000… ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ViÖt
Nam trong khu vùc vµ trªn tr-êng quèc tÕ.
HiÖn nay, cã nhiÒu doanh nghiÖp cña çc n-íc trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt
lµ çc doanh nghiÖp cña EU, Hoa Kú, NhËt B¶n… ®· ®-a ra quy
®Þnh chØ giao dÞch, mua b¸n, trao ®æi çc s¶n phÈm hµng ho¸ cña çc
doanh nghiÖp ®· ®-îc cÊp chøng chØ vÒ HÖ thèng qu¶n lý chÊt l-îng
ISO 9000. NÕu çc doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng cã ý thøc phÊn
®Êu ®Ó ®¹t ®-îc çc tiªu chuÈn trªn th× sÏ bÞ h¹n chÕ rÊt nhiÒu trong
viÖc më réng quan hÖ giao dÞch mua b¸n, quan hÖ b¹n hµng víi çc
tËp ®oµn, çc doanh nghiÖp lín ë n-íc ngoµi.
Tuy ®Ó ®¹t tiªu chuÈn ®-îc cÊp chøng chØ ISO 9000 lµ c¶ qu¸ tr×nh
phÊn ®Êu l©u dµi vµ gian khæ, nh-ng nÕu çc doanh nghiÖp ViÖt
Nam kh«ng kiªn tr× vµ quyÕt t©m th× sÏ bÞ tôt hËu, bÞ lo¹i khái trong
cuéc c¹nh tranh quyÕt liÖt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
- §Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña m×nh víi çc doanh nghiÖp
cña çc n-íc thµnh viªn WTO, doanh nghiÖp ViÖt Nam thuéc mäi
thµnh phÇn kinh tÕ cÇn ®Çu t- x©y dùng cho m×nh mét ®éi ngò çn
bé cã n¨ng lùc qu¶n lý tèt, tinh th«ng vÒ nghiÖp vô vµ cã kü n¨ng
giao tiÕp víi doanh nghiÖp vµ kh¸ch hµng n-íc ngoµi, cã thÓ nhanh
nh¹y n¾m b¾t ®-îc t©m lý ®èi t¸c vµ tõ ®ã cã nh÷ng øng xö thÝch
hîp vµ dµnh ®-îc lîi thÕ trong kinh doanh.
MÆt kh¸c, çc doanh nghiÖp còng cÇn x©y dùng cho m×nh mét ®éi
ngò c«ng nh©n kü thuËt cã tay nghÒ cao, cã kh¶ n¨ng tiÕp thu vµ øng
dông c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®Ó t¹o ra
nh÷ng s¶n phÈm vµ hµng ho¸ ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ®-îc thÞ tr-êng
chÊp nhËn.
Thªm vµo ®ã, ngoµi sù hç trî cña ChÝnh phñ, mçi doanh nghiÖp cÇn
tuyªn truyÒn, vËn ®éng cho çn bé viªn chøc lao ®éng n¾m ®-îc
nh÷ng kiÕn thøc vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch
thøc mµ doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh
viªn chÝnh thøc cña WTO. ChÝnh viÖc nµy sÏ t¹o cho çn bé viªn
chøc lao ®éng trong doanh nghiÖp cã ý thøc häc hái ®Ó ®¸p øng yªu
cÇu vÒ nh©n lùc cho héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ.
- Doanh nghiÖp cÇn chñ ®éng trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt vµ ®éi
ngò çn bé ®Ó tiÕn hµnh tèt c«ng t¸c th«ng tin th-¬ng m¹i, th-êng
xuyªn chñ ®éng, s¸ng t¹o trong viÖc ¸p dông nh÷ng tiÕn bé khoa häc
100
kü thuËt vµo ho¹t ®éng cña m×nh, quan t©m h¬n n÷a ®Õn viÖc ¸p
dông ph-¬ng thøc th-¬ng m¹i ®iÖn tö vµ çc ph-¬ng thøc kinh
doanh hiÖn ®¹i ®Ó cã thÓ tËn dông tèt ®-îc c¬ héi kinh doanh tõ çc
doanh nghiÖp ë nhiÒu n-íc trªn thÕ giíi.
Nh×n chung, ®Ó tËn dông ®-îc tèt nh÷ng c¬ héi cña viÖc gia nhËp WTO
çc doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã nh÷ng b-íc chuÈn bÞ thËt kü l-ìng, ph¶i
t¹o ra cho m×nh sù chñ ®éng cÇn thiÕt ®Ó cïng ChÝnh phñ "s½n sµng gia nhËp
WTO". Theo ý kiÕn chóng t«i, doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i chñ ®éng t¹o dùng
cho m×nh nh÷ng ®iÒu kiÖn c¬ b¶n cÇn thiÕt ®Ó tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr-êng
toµn cÇu khi ViÖt Nam chÝnh thøc gia nhËp WTO. Cô thÓ lµ :
- Doanh nghiÖp cÇn cã tÇm nh×n chiÕn l-îc l©u dµi ®èi víi ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh, ®Æc biÖt lµ chiÕn l-îc s¶n phÈm vµ
chiÕn l-îc ph¸t triÓn thÞ tr-êng.
- Mçi doanh nghiÖp cÇn x©y dùng cho m×nh ph-¬ng ¸n kinh doanh
phï hîp ®Ó t¹o ra çc s¶n phÈm hµng ho¸ cã ®ñ søc c¹nh tranh víi
çc doanh nghiÖp kh¸c kÓ c¶ trong vµ ngoµi n-íc.
- Doanh nghiÖp cÇn t¹o cho m×nh mét ®éi ngò çn bé qu¶n lý s¶n xuÊt
kinh doanh giái, cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn çc ph-¬ng ph¸p qu¶n lý
doanh nghiÖp hiÖn ®¹i vµ mét ®éi ngò c«ng nh©n lao ®éng cã tay
nghÒ cao nh»m tiÕp thu mét çch cã hiÖu qu¶, s¸ng t¹o nh÷ng thµnh
tùu khoa häc kü thuËt tiªn tiÕn vµ hiÖn ®¹i.
- Doanh nghiÖp cÇn chuÈn bÞ cho m×nh mét ®éi ngò çn bé ®èi ngo¹i
giái ngo¹i ng÷, tinh th«ng nghiÖp vô, am hiÓu vÒ thÞ tr-êng trong vµ
ngoµi n-íc, cã kiÕn thøc vÒ héi nhËp ®Ó gi¶i quyÕt tèt mäi quan hÖ
n¶y sinh gi÷a doanh nghiÖp ViÖt Nam víi çc doanh nghiÖp n-íc
ngoµi cña 148 thµnh viªn chÝnh thøc WTO.
Mét sè kiÕn nghÞ ®èi víi ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam
trong giai ®o¹n tr-íc m¾t ®Ó nh»m thùc hiÖn môc tiªu gia nhËp WTO
vµo gi÷a n¨m 2005 :
1/ ChÝnh phñ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn lµm tèt çc c«ng t¸c tuyªn
truyÒn, giíi thiÖu ®Ó mäi tÇng líp nh©n d©n, ®Æc biÖt lµ giíi doanh nh©n hiÓu
râ tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. ViÖc tuyªn
truyÒn, giíi thiÖu sÏ gióp cho mäi ngµnh, mäi doanh nghiÖp hiÓu ®-îc thùc
chÊt cña tiÕn tr×nh héi nhËp, çc cam kÕt cña ViÖt Nam trong viÖc thùc hiÖn
çc HiÖp ®Þnh cña WTO ®Ó cã thÓ chñ ®éng khai th¸c cã hiÖu qu¶ lîi thÕ trong
viÖc gia nhËp WTO ®em l¹i, nhËn biÕt ®-îc çc th¸ch thøc c¬ b¶n ®Ó biÕn
th¸ch thøc thµnh c¬ héi míi.
101
2/ N©ng cao h¬n n÷a søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ vµ dÞch vô ViÖt Nam
trªn thÞ tr-êng trong n-íc vµ quèc tÕ. Muèn vËy, ChÝnh phñ cÇn chØ ®¹o viÖc
chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cho phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr-êng, ®Çu t- ®æi míi
thiÕt bÞ c«ng nghÖ, tæ chøc tèt viÖc s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n-íc,
khuyÕn khÝch ph¸t triÓn kinh tÕ t- nh©n, kinh tÕ tËp thÓ… Ngoµi ra, cÇn tiÕn
hµnh c¶i çch hµnh chÝnh mét çch triÖt ®Ó, cã hiÖu qu¶, tõng b-íc ®¶m b¶o
nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®-îc ë c¶ ba cÊp Nhµ n-íc, doanh
nghiÖp vµ ngµnh hµng.
3/ Çc Bé, Ngµnh, ®Þa ph-¬ng cÇn tËp trung söa ®æi çc v¨n b¶n ph¸p
quy cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, tiÕn hµnh c¶i çch t- ph¸p vµ c¶i çch
hµnh chÝnh mét çch triÖt ®Ó, toµn diÖn ®Ó thùc hiÖn thuËn lîi ho¸ th-¬ng m¹i
vµ ®Çu t- nh»m thu hót ®èi t¸c n-íc ngoµi trong viÖc ®Çu t- vµ kinh doanh
bu«n b¸n víi ViÖt Nam.
MÆt kh¸c, cÇn cã kÕ ho¹ch -u tiªn cho ch-¬ng tr×nh x©y dùng ph¸p luËt,
ban hµnh vµ bæ sung nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt míi mµ ViÖt Nam ch-a cã cho
phï hîp víi quy ®Þnh cña WTO.
4/ Çc doanh nghiÖp cÇn nhanh chãng ®¨ng ký th-¬ng hiÖu, nh·n hiÖu,
b¶n quyÒn, x©y dùng hÖ thèng ph©n phèi ®Ó gi÷ v÷ng thÞ tr-êng trong n-íc vµ
t¨ng c-êng xuÊt khÈu, tr¸nh hiÖn t-îng bÞ ®¸nh c¾p nh·n hiÖu hµng ho¸ vµ
®¸nh mÊt thÞ tr-êng trong n-íc khi thùc hiÖn tù do c¹nh tranh trªn ph¹m vi
toµn cÇu.
5/ CÇn t¹o ra mét c¬ chÕ h÷u hiÖu nh»m phèi hîp chÆt chÏ gi÷a çc Bé,
Ngµnh víi çc ®Þa ph-¬ng vµ doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ®Ó
®µm ph¸n gia nhËp WTO cã hiÖu qu¶. §©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt quan träng vµ cÇn
thiÕt v× çc cam kÕt cña WTO lµ rÊt toµn diÖn, liªn quan ®Õn mäi lÜnh vùc vÒ
kinh tÕ, x· héi, m«i tr-êng... NÕu sù quyÕt t©m chØ tõ phÝa Nhµ n-íc hoÆc tõ
phÝa doanh nghiÖp th× tiÕn tr×nh ®µm ph¸n sÏ kh«ng thÓ ®Èy nhanh ®-îc.
6/ CÇn ®µo t¹o ®éi ngò çn bé cã n¨ng lùc chuyªn s©u vÒ héi nhËp kinh
tÕ quèc tÕ vµ vÊn ®Ò gia nhËp WTO cña ViÖt Nam. Tr-íc m¾t, cÇn ®-a néi
dung héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµo ch-¬ng tr×nh gi¶ng d¹y ë çc tr-êng thuéc
khèi kinh tÕ ®Ó ®µo t¹o ®éi ngò çn bé giái, phôc vô c«ng t¸c héi nhËp trong
t-¬ng lai; tæ chøc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò çn bé qu¶n lý doanh nghiÖp.
7/ CÇn lùa chän çc thµnh viªn ®oµn ®µm ph¸n lµ çc çn bé cã ®ñ n¨ng
lùc vÒ chuyªn m«n vµ ngo¹i ng÷ ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®µm ph¸n gia nhËp
WTO. CÇn tËp trung vÒ mäi mÆt ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cho çc thµnh viªn
trong ®oµn, ®ång thêi cã sù chØ ®¹o cô thÓ, s¸t sao tõ phÝa ChÝnh phñ vµ çc
Bé, Ngµnh ®Ó kÕt qu¶ ®µm ph¸n ®¹t ®-îc lµ nh- ý muèn.
102
KÕt luËn
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng nh÷ng lµ xu thÕ chung mµ cßn lµ nhu
cÇu vµ chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i cña §¶ng. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ ®iÒu kiÖn
cÇn thiÕt kh«ng thÓ thiÕu ®-îc ®èi víi mçi mét quèc gia ®Ó x©y dùng mét nÒn
kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ vµ v÷ng m¹nh. Néi dung cña héi nhËp lµ chóng ta ph¶i
t×m çch tham gia mét çch ®Çy ®ñ trong çc tæ chøc kinh tÕ cña khu vùc vµ
thÕ giíi víi h×nh thøc héi nhËp ®a ph-¬ng. Kh«ng nªn hiÓu héi nhËp chØ lµ gia
nhËp çc tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ mµ quan träng h¬n lµ viÖc thiÕt lËp çc quan
hÖ th-¬ng m¹i, ®Çu t-, khoa häc kü thuËt víi tõng n-íc mÆc dï quan hÖ song
ph-¬ng ph¶i dùa trªn çc quy ®Þnh chung cña quan hÖ ®a ph-¬ng.
ViÖc cam kÕt thùc hiÖn tèt HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú
còng nh- qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ang ®Æt ViÖt Nam tr-íc nh÷ng
vËn héi vµ th¸ch thøc míi, nhiÒu mÆt vµ ®an xen nhau. T×nh h×nh nµy ®ßi hái
ph¶i t×m kiÕm çc gi¶i ph¸p cho phÐp tËn dông tèt thêi c¬, chuyÓn hãa ®-îc
th¸ch thøc thµnh c¬ héi vµ biÕn c¬ héi thµnh lîi Ých ph¸t triÓn thùc sù; x¸c
®Þnh c¬ chÕ phèi hîp cã hiÖu qu¶ c«ng cô vµ gi¶i ph¸p ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu
héi nhËp vµ ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn, chóng ta cÇn nhËn thøc râ çc th¸ch thøc to lín trong qu¸
tr×nh héi nhËp WTO. Tr-íc hÕt lµ çc vÊn ®Ò th-¬ng m¹i. Søc Ðp c¹nh tranh sÏ
t¨ng khi møc ®é b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc gi¶m ®i trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
çc cam kÕt quèc tÕ. §iÒu nµy buéc çc doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®iÒu
chØnh hay c¬ cÊu l¹i ®Ó t¨ng c-êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc
c¹nh tranh míi. NhiÒu quy ®Þnh trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i dÞch vô vµ çc
nguyªn t¾c vÒ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ cßn rÊt míi mÎ víi ViÖt Nam.
ChÝnh yÕu tè nµy lµ mét trong nh÷ng lý do ®Ó chóng ta ®· ký kÕt nhiÒu
hiÖp ®Þnh song ph-¬ng trong ®ã næi bËt nhÊt ®ång thêi còng lµ quan träng h¬n
c¶ lµ HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú vµ tham gia réng h¬n vµo çc
tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ víi môc tiªu cuèi cïng lµ gia nhËp WTO. §èi víi ViÖt
Nam, ®©y lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, gian khæ, cã nhiÒu c¬ héi nh-ng còng
kh«ng Ýt th¸ch thøc vµ khã tr¸nh ®-îc nh÷ng khã kh¨n, thÊt b¹i nh-ng vÊn ®Ò
lµ chóng ta ph¶i tõ ®ã t×m ra ®-îc cho m×nh mét h-íng ®i ®óng ®¾n nhÊt, tËn
dông mäi c¬ héi cã thÓ cã vµ t×m tßi, ph©n tÝch nh÷ng khã kh¨n th¸ch thøc ®Ó
cã thÓ v-ît qua nh-ng ®ång thêi còng rót ra ®-îc nh÷ng kinh nghiÖm vµ bµi
häc quý b¸u cho m×nh.
103
Bëi vËy, chóng ta ph¶i trªn c¬ së kinh nghiÖm cña m×nh trong nh÷ng
n¨m ®æi míi vµ kinh nghiÖm cña çc n-íc ®ang ph¸t triÓn mµ thóc ®Èy sù héi
nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc cña n-íc ta. ChiÕn l-îc héi nhËp quèc tÕ cña
n-íc ta lµ chiÕn l-îc chñ ®éng héi nhËp, nh»m tranh thñ ®iÒu kiÖn quèc tÕ
thuËn lîi, khai th¸c tèt nhÊt néi lùc cña ta ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n-íc, x©y dùng
thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, ®ång thêi ý thøc r»ng sù héi nhËp ®ã còng ®-a
l¹i nh÷ng th¸ch thøc to lín, nh÷ng nguy c¬ kh«ng thÓ xem th-êng.
Trªn c¬ së ph©n tÝch nh÷ng vÊn ®Ò cÇn xö lý trong §Ò tµi, chóng t«i
nhËn thÊy r»ng thêi c¬ vµ nguy c¬ th-êng ®an xen víi nhau, do ®ã ph¶i hÕt
søc tØnh t¸o ®Ó b¶o ®¶m héi nhËp vµ gi÷ ®-îc b¶n s¾c v¨n hãa d©n téc; héi
nhËp vµ gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ; héi nhËp vµ b¶o vÖ ®-îc lîi Ých d©n téc; héi
nhËp vµ gãp phÇn vµo cuéc ®Êu tranh v× hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc vµ tiÕn bé
x· héi cña nh©n lo¹i. Chóng ta chñ ®éng héi nhËp quèc tÕ ®Ó ph¸t triÓn bÒn
v÷ng, thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, n-íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n
minh.
Thay mÆt BCN §Ò tµi mét lÇn n÷a chóng t«i xin tr©n thµnh c¶m ¬n
L·nh ®¹o Bé, çc Vô chøc n¨ng cña Bé Th-¬ng m¹i vµ ViÖn Nghiªn cøu
Th-¬ng m¹i ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng t«i trong viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy.
Çm ¬n sù gióp ®ì cña çc ngµnh, çc ®Þa ph-¬ng ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó chóng
t«i kh¶o s¸t, tæng hîp ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn BTA ë mét sè çc ®Þa
ph-¬ng ®ång thêi nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò bÊt cËp mµ çc c¬ quan qu¶n lý
Nhµ n-íc, çc doanh nghiÖp ®ang gÆp ph¶i khi ph¸t triÓn sang thÞ tr-êng Hoa
Kú còng nh- viÖc chuÈn bÞ mäi mÆt khi ViÖt Nam chÝnh thøc lµ thµnh viªn
cña WTO.
104
Phô lôc 1
Çc cam kÕt vÒ tmhh vµ tmdv gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú

A - Tãm t¾t çc cam kÕt trong TMHH
§èi xö tèi huÖ quèc (MFN) : ViÖt Nam vµ Hoa Kú tho¶ thuËn dµnh cho nhau ®èi xö
Tèi huÖ quèc (MFN). §iÒu nµy cã nghÜa lµ çc Bªn sÏ dµnh cho hµng ho¸ cña nhau sù ®èi xö
t-¬ng tù sù ®èi xö hä dµnh cho hµng ho¸ t-¬ng tù do çc n-íc kh¸c s¶n xuÊt. VÝ dô, nÕu mét
n-íc thø ba ®µm ph¸n mét dßng thuÕ víi ViÖt Nam víi møc thuÕ thÊp h¬n møc ®· ®-îc quy
®Þnh trong HiÖp ®Þnh, th× ®èi xö Tèi huÖ quèc (MFN) sÏ dµnh cho çc ®¬n vÞ kinh doanh Hoa
Kú QuyÒn ®-îc nhËp khÈu víi møc thuÕ thÊp h¬n ®ã. Do ®ã, viÖc HiÖp ®Þnh ®i vµo hiÖu lùc
vµ dµnh cho nhau quy chÕ Tèi huÖ quèc sÏ tù do ho¸ mét çch ®¸ng kÓ th-¬ng m¹i gi÷a hai
n-íc. Çc ngo¹i lÖ ®èi víi quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN) bao gåm sù ®èi xö ®Æc biÖt víi çc
n-íc trong khu vùc mËu dÞch tù do nh- AFTA hoÆc NAFTA vµ thñ tôc ®Æc biÖt ®èi víi
Th-¬ng m¹i biªn giíi. [§iÒu 1.3(A) vµ 1.3(B)]
§èi xö quèc gia : HiÖp ®Þnh yªu cÇu ViÖt Nam vµ Hoa Kú dµnh ®èi xö quèc gia cho
hµng nhËp khÈu cña nhau. §iÒu nµy cã nghÜa lµ ViÖt Nam vµ Hoa Kú tho¶ thuËn dµnh cho
hµng ho¸ nhËp khÈu cña nhau sù ®èi xö t-¬ng tù hoÆc kh«ng kÐm phÇn thuËn lîi h¬n ®èi víi
hµng ho¸ t-¬ng tù do c«ng d©n n-íc m×nh s¶n xuÊt.Trong mét sè tr-êng hîp, ch¼ng h¹n nh-
dÓ b¶o vÖ m«i tr-êng hoÆc an ninh quèc gia, çc Bªn cã quyÒn kh«ng ¸p dông nguyªn t¾c ®èi
xö quèc gia. NghÜa vô ®èi xö quèc gia bao gåm nh÷ng vÊn ®Ò sau :
ThuÕ - ThuÕ vµ phÝ néi ®Þa sÏ kh«ng ®-îc ®¸nh vµo hµng ho¸ nhËp khÈu Bªn kia cao
h¬n møc ®¸nh vµo s¶n phÈm t-¬ng tù trong n-íc.
LuËt trong n-íc - S¶n phÈm nhËp khÈu tõ Bªn kia ®-îc h-ëng sù ®èi xö kh«ng kÐm
thuËn lîi h¬n sù ®èi xö ®èi víi s¶n phÈm t-¬ng tù trong n-íc theo luËt trong n-íc liªn quan ®Õn
viÖc b¸n, mua, vËn chuyÓn, ph©n phèi, l-u kho hoÆc sö dông nh÷ng hµng ho¸ ®ã. [§iÒu 2.3]
Çc quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn kü thuËt - Çc quy ®Þnh vµ tiªu chuÈn kÜ thuËt kh«ng
®-îc sö dông ®Ó g©y ra nh÷ng c¶n trë ®èi víi th-¬ng m¹i hoÆc ®Ó b¶o hé s¶n xuÊt trong n-íc,
vµ ph¶i ®-îc ¸p dông theo çch ®Ó hµng nhËp khÈu nhËn ®-îc sù ®èi sö t-¬ng tù hoÆc tèt h¬n
®èi v¬Ý hµng hãa t-¬ng tù trong n-íc. [§iÒu 2.6]
Nh÷ng biÖn ph¸p vÖ sinh vµ vÖ sinh thùc vËt chØ ®-îc ¸p dông khi cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ
søc khoÎ vµ ®êi sèng con ng-êi, ®éng vËt vµ thùc vËt, vµ ph¶i dùa trªn nh÷ng nguyªn lý khoa
häc ®-îc hç trî bëi nh÷ng b»ng chøng khoa häc ®Çy ®ñ vµ ®¸nh gi¸ ®-îc møc ®é rñi ro.
[§iÒu 2.6(A)]
Çc tiªu chuÈn yªu cÇu vÒ m«i tr-êng, an ninh quèc gia, hoÆc ®Ó ng¨n ngõa nh÷ng
hµnh vi lõa ®¶o cã thÓ lµ chÝnh ®¸ng miÔn lµ çc tiªu chuÈn nµy kh«ng ®-îc h×nh thµnh hoÆc
¸p dông ®Ó h¹n chÕ th-¬ng m¹i h¬n møc cÇn thiÕt. [§iÒu 2.6(B)]
QuyÒn kinh doanh - Çc Bªn tho¶ thuËn dµnh quyÒn kinh doanh cho c«ng ty vµ c«ng
d©n cña bªn kia sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc. ViÖt Nam ®ång ý dµnh nh÷ng quyÒn nµy theo
lé tr×nh nh- sau:
Ngay sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc : TÊt c¶ çc c«ng ty trong n-íc sÏ ®-îc phÐp kinh
doanh xuÊt nhËp khÈu ®èi víi hÇu hÕt çc s¶n phÈm. Nh÷ng doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t- trùc tiÕp
cña c«ng d©n hoÆc c«ng ty Hoa Kú còng ®-îc nhËp khÈu hµng ho¸ sö dông cho ho¹t ®éng s¶n
xuÊt hoÆc xuÊt khÈu cña c«ng ty ®ã cho dï çc s¶n phÈm nhËp khÈu ®ã cã ®-îc x¸c ®Þnh cô thÓ
trong giÊy phÐp ®Çu t-.
Hµng rµo phi thuÕ [Ch-¬ng I, §iÒu 3] : HiÖp ®Þnh yªu cÇu çc bªn lo¹i bá tÊt c¶ çc
hµng rµo phi quan thuÕ, bao gåm nh÷ng h¹n chÕ vÒ xuÊt nhËp khÈu, h¹n ng¹ch, yªu cÇu cÊp
phÐp vµ kiÓm so¸t ®èi víi tÊt c¶ çc chñng lo¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô trong thêi gian tõ 3-7
n¨m, tuú theo tõng lo¹i s¶n phÈm.
i
§Þnh gi¸ phÝ h¶i quan [Ch-¬ng I, §iÒu 3] : Hai bªn tho¶ thuËn r»ng lÖ phÝ hµnh
chÝnh liªn quan ®Õn viÖc nhËp khÈu hoÆc xuÊt khÈu hµng ho¸, kh«ng ®-îc v-ît qu¸ chi phÝ
dÞch vô thùc tÕ ®-îc thùc hiÖn.
Ngoµi ra, çc bªn tho¶ thuËn r»ng trong vßng 2 n¨m kÓ tõ ngµy HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc
viÖc ®Þnh gi¸ h¶i quan ®èi víi hµng nhËp khÈu sÏ tu©n theo nh÷ng tiªu chuÈn ®-îc quy ®Þnh
t¹i HiÖp ®Þnh vÒ ®Þnh gi¸ h¶i quan cña tæ chøc th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO). Çc quy t¾c vÒ
®Þnh gi¸ h¶i quan x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng ho¸ nhËp khÈu lµ bao nhiªu ®Ó ¸p dông nh÷ng quy
®Þnh h¶i quan vµ thuÕ quan. [§iÒu 3.5]
Gi¶m thuÕ quan [Ch-¬ng I, §iÒu 3.6 vµ phô lôc E] : ThuÕ ®èi víi mét sè mÆt hµng
Hoa Kú nhËp khÈu vµo ViÖt Nam ®-îc c¾t gi¶m trong thêi gian 3 n¨m. Møc gi¶m trung b×nh
lµ tõ 1/3 ®Õn 1/2.
Tù vÖ trong tr-êng hîp khÈn cÊp [Ch-¬ng I, §iÒu 6] : Çc Bªn ®ång ý sù tham
vÊn vÒ rèi lo¹n thÞ tr-êng cã thÓ xÈy ra do gia t¨ng ®ã lµ nguyªn nh©n ®¸ng kÓ g©y ra hoÆc ®e
do¹ g©y ra thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt ®èi víi ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc. [§iÒu 6.1] Trong tr-êng
hîp çc Bªn kh«ng thÓ ®-a ra çc biÖn ph¸p kh¾c phôc th«ng qua tham vÊn, HiÖp ®Þnh cho
phÐp mét Bªn b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt trong n-íc b»ng çch ¸p dông çi gäi lµ çc biÖn ph¸p tù
vÖ ®èi víi hµng nhËp khÈu, d-íi h×nh thøc h¹n chÕ sè l-îng, t¨ng thuÕ hoÆc nh÷ng h¹n chÕ
kh¸c ®Ó chèng l¹i sù rèi lo¹n thÞ tr-êng. Bªn cã hµng nhËp khÈu bÞ ¶nh h-ëng bëi biÖn ph¸p
tù vÖ ®-îc phÐp ®×nh chØ nghÜa vô cña m×nh theo HiÖp ®Þnh víi gi¸ trÞ th-¬ng m¹i c¬ b¶n
t-¬ng ®-¬ng. [§iÒu 6.2]
Tranh chÊp th-¬ng m¹i [Ch-¬ng I, §iÒu 7] : HiÖp ®Þnh nµy bao hµm çc ®iÒu
kho¶n quan träng ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt çc tranh chÊp trong giao dÞch th-¬ng m¹i, ®¶m b¶o
sù tiÕp cËn çc toµ ¸n vµ c¬ quan chÝnh quyÒn mét çch kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, khuyÕn khÝch
gi¶i quyÕt çc tranh chÊp b»ng träng tµi theo nh÷ng ®iÒu luËt Quèc tÕ ®· ®-îc c«ng nhËn, vµ
quy ®Þnh viÖc c-ìng chÕ thi hµnh çc ph¸n quyÕt cña träng tµi.
Th-¬ng m¹i Nhµ n-íc [Ch-¬ng I, §iÒu 8] : HiÖp ®Þnh cho phÐp çc Bªn duy tr×
nh÷ng doanh nghiÖp th-¬ng m¹i Nhµ n-íc vµ dµnh cho nh÷ng doanh nghiÖp ®ã nh÷ng -u ®·i
tuyÖt ®èi hoÆc ®Æc biÖt ®Ò xuÊt hoÆc nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm ®-îc nªu trong mét Phô lôc
riªng cña HiÖp ®Þnh. Tuy nhiªn, nh÷ng doanh nghiÖp Nhµ n-íc nµy ph¶i tu©n thñ çc nguyªn
t¾c kh«ng ph©n biÖt ®èi xö cña HiÖp ®Þnh trong viÖc mua vµ b¸n hµng ho¸ nhËp khÈu hoÆc
xuÊt khÈu cña m×nh. §iÒu nµy cã nghÜa hä ph¶i thùc hiÖn viÖc mua vµ b¸n hoµn toµn dùa trªn
nh÷ng c©n nh¾c vÒ th-¬ng m¹i.
b- Tãm t¾t Çc cam kÕt vÒ lÜnh vùc TMDV :
Ch-¬ng nµy cña HiÖp ®Þnh ®Ò cËp ®Õn th-¬ng m¹i dÞch vô dùa theo m« h×nh cña HiÖp
®Þnh chung vÒ Th-¬ng m¹i DÞch vô cña WTO (GATS). Trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng M¹i, Hoa
Kú dµnh cho çc c«ng d©n vµ c«ng ty cña ViÖt Nam sù tiÕp cËn nh- Hoa Kú dµnh cho çc
thµnh viªn cña Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) nh- ®-îc thÓ hiÖn trong lé tr×nh cña
HiÖp §Þnh GATS. Cïng víi çc ngµnh dÞch vô kh¸c, ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn ®ång ý tù do ho¸
mét lo¹t çc ngµnh dÞch vô trong ®ã bao gåm çc dÞch vô viÔn th«ng, kÕ to¸n, ng©n hµng vµ
ph©n phèi. Çc cam kÕt réng më nµy sÏ t¹o ra nh÷ng c¬ héi cã gi¸ trÞ vµ b¶o ®¶m viÖc tiÕp
cËn dÔ dµng thÞ tr-êng ViÖt Nam vµ thÞ tr-êng Hoa Kú ®èi víi çc nhµ ®Çu t- vµ c«ng ty cña
mçi n-íc. Nh÷ng cam kÕt nµy còng thÓ hiÖn viÖc ViÖt Nam cam kÕt héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ
quèc tÕ vµ ®Ých cuèi cïng lµ Tæ chøc Th-¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO).
Çc nguyªn t¾c vµ nghÜa vô :
§èi xö Tèi huÖ quèc (MFN) - Hoa Kú vµ ViÖt Nam ®ång ý dµnh ®èi xö Tèi huÖ quèc
cho dÞch vô vµ nhµ cung cÊp dÞch vô cña bªn kia. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ çc bªn dµnh cho dÞch
vô vµ nhµ cung cÊp dÞch vô cña bªn kia sù ®èi xö t-¬ng tù hoÆc tèt h¬n sù ®èi xö hä dµnh cho
dÞch vô vµ çc nhµ cung cÊp dÞch vô sù ®èi xö dÞch vô ®Æt t¹i hoÆc cung cÊp tõ çc n-íc kh¸c
ii
mµ çc Bªn cã quan hÖ Tèi huÖ quèc [§iÒu 2.l] NghÜa vô nµy ¸p dông cho tÊt c¶ çc ngµnh
dÞch vô vµ tÊt c¶ çc h×nh thøc cung cÊp trõ nh÷ng tr-êng hîp mµ mét Bªn coi lµ ngo¹i lÖ.
Nh÷ng ngo¹i lÖ nµy ®-îc liÖt kª trong nh÷ng b¶n cam kÕt riªng cña hai Bªn.
TiÕp cËn thÞ tr-êng - Trong mçi ngµnh dÞch vô ®-îc x¸c ®Þnh trong lé tr×nh, mét bªn
ph¶i b¶o ®¶m cung cÊp cho bªn kia sù tiÕp cËn thÞ tr-êng ®èi víi çc dÞch vô vµ nhµ cung cÊp
dÞch vô. HiÖp ®Þnh x¸c ®Þnh 6 lo¹i h¹n chÕ vÒ tiÕp cËn thÞ tr-êng mµ mét Bªn kh«ng ®-îc
duy tr× hoÆc th«ng qua trong çc ngµnh ®ã. Cïng víi çc h¹n chÕ kh¸c, çc h¹n chÕ nµy bao
gåm çc h¹n chÕ vÒ sè l-îng nhµ cung cÊp dÞch vô, çc h¹n chÕ vÒ tæng trÞ gi¸ cña çc giao
dÞch dÞch vô, çc h¹n chÕ vÒ tæng sè l-îng ®Çu ra cña dÞch vô, vµ çc h¹n chÕ vÒ h×nh thøc
ph¸p nh©n hoÆc liªn doanh mµ th«ng qua ®ã mét dÞch vô cã thÓ ®-îc cung cÊp.
§èi xö quèc gia (NT) - HiÖp ®Þnh yªu cÇu ViÖt Nam vµ Hoa Kú, phï hîp víi çc cam
kÕt t¹i mçi ngµnh dÞch vô ®-îc x¸c ®Þnh trong lé tr×nh cña m×nh, ph¶i dµnh ®èi xö quèc gia
cho çc nhµ cung cÊp dÞch vô cña Bªn kia. §iÒu nµy cã nghÜa lµ çc bªn ®ång ý ®èi xö víi çc
dÞch vô vµ nhµ cung cÊp dÞch vô cña Bªn kia mét çch t-¬ng tù hoÆc tèt h¬n sù ®èi xö hä
dµnh cho çc dÞch vô cung cÊp bëi c«ng d©n cña hä hoÆc nhµ cung cÊp dÞch vô do c«ng d©n
cña hä ®iÒu hµnh. [§iÒu 7.l]
Ph¸p luËt quèc gia - Mçi Bªn sÏ ®iÒu hµnh çc luËt vµ quy ®Þnh ¶nh h-ëng ®Õn
th-¬ng m¹i trong çc ngµnh dÞch vô x¸c ®Þnh l¹i Phô lôc mét çch hîp lý, kh¸ch quan vµ v«
t-. §¬n xin cÊp phÐp ®Ó cung cÊp çc dÞch vô cô thÓ ph¶i ®-îc xem xÐt trong mét kho¶ng
thêi gian hîp lý. [§iÒu 4.3] Nh÷ng quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn nh÷ng ®¬n ®ã cã thÓ ®-îc xem
xÐt l¹i bëi çc c¬ quan tµi ph¸n trong n-íc. [§iÒu 4.2(A)]
Nh÷ng yªu cÇu vÒ cÊp phÐp hoÆc tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp vµ tiªu chuÈn kü thuËt cÇn
®¸p øng ®Ó ®-îc cung cÊp mét dÞch vô ph¶i dùa trªn çc tiªu chÝ kh¸ch quan, kh«ng phiÒn hµ
h¬n møc cÇn thiÕt, vµ b¶n th©n nh÷ng yªu cÇu nµy kh«ng t¹o ra sù h¹n chÕ ®èi víi viÖc cung
cÊp dÞch vô. [§iÒu 4.4(A)]
§éc quyÒn vµ nhµ cung cÊp dÞch vô ®éc quyÒn - Mçi Bªn b¶o ®¶m r»ng çc nhµ cung
cÊp dÞch vô ®éc quyÒn khi c¹nh tranh ë nh÷ng ngµnh kinh doanh n»m ngoµi ph¹m vi ®éc
quyÒn cña m×nh sÏ hµnh ®éng phï hîp víi çc canh kÕt vÒ ®èi xö Tèi huÖ quèc hoÆc theo çc
ngµnh cô thÓ cña Bªn ®ã vµ kh«ng l¹m dông vÞ trÝ ®éc quyÒn cña m×nh. [§iÒu 5.l vµ 5.2]
Çc phô lôc cña HiÖp ®Þnh GATS - HiÖp ®Þnh ®-a vµo bèn Phô lôc hoÆc çc cam kÕt
phô trî kh¸c cña HiÖp ®Þnh GATS. Víi mét sè ®iÒu chØnh nhá, b»ng çch dÉn chiÕu, çc Bªn
®-a vµo Phô lôc vÒ Çc DÞch vô Tµi chÝnh, Phô lôc vÒ Di chuyÓn ThÓ nh©n vµ Phô lôc vÒ ViÔn
th«ng cña HiÖp ®Þnh GATS. §¸ng chó ý lµ, b»ng çch dÉn chiÕu, çc Bªn ®-a vµo Tµi liÖu
Tham chiÕu ViÔn th«ng mét tËp hîp nh÷ng cam kÕt qu¶n lý mang tÝnh rµng buéc ®-îc h×nh
thµnh trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n vÒ viÔn th«ng c¬ b¶n cña WTO.
Çc cam kÕt phô trî : Çc Bªn cã thÓ ®µm ph¸n çc cam kÕt bæ sung ®èi víi nh÷ng
biÖn ph¸p ¶nh h-ëng ®Õn th-¬ng m¹i dÞch vô. [§iÒu 8]
Trong lé tr×nh çc cam kÕt cô thÓ cña m×nh trong HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam -
Hoa Kú (Phô lôc G), hai bªn ®· cam kÕt më cöa thÞ tr-êng còng nh- thùc hiÖn nguyªn t¾c
§èi xö quèc gia cho tõng lÜnh vùc, ngµnh dÞch vô, víi çc ®iÒu kiÖn, h¹n chÕ, nÕu cã. Cã thÓ
tãm t¾t Lé tr×nh thùc hiÖn çc cam kÕt cña ViÖt Nam vÒ th-¬ng m¹i dÞch vô trong HiÖp ®Þnh
nh- sau:
1. Ngay sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Thùc hiÖn nguyªn t¾c §èi xö tèi huÖ quèc ®èi víi dÞch vô vµ nhµ cung cÊp dÞch vô Hoa Kú;
- §¶m b¶o r»ng tÊt c¶ çc biÖn ph¸p ¸p dông cã ¶nh h-ëng ®Õn th-¬ng m¹i dÞch vô
trong çc lÜnh vùc ®-a ra cam kÕt ®-îc qu¶n lý mét çch hîp lý, kh¸ch quan vµ v« t-;
- Thñ tôc cÊp phÐp ph¶i minh b¹ch, râ rµng vµ nhÊt qu¸n;
iii
- Më cöa thÞ tr-êng vµ thùc hiÖn nguyªn t¾c ®èi xö quèc gia ®èi víi çc ngµnh, ph©n
ngµnh dÞch vô theo tõng ph-¬ng thøc cung cÊp t-¬ng øng mµ trong Phô lôc G ®· ghi ch÷
kh«ng h¹n chÕ;
- Cho phÐp çc C«ng ty Hoa Kú liªn doanh víi çc ®èi t¸c ViÖt Nam hay thµnh lËp xÝ
nghiÖp 100% vèn Hoa Kú trong lÜnh vùc nhµ hµng kh¸ch s¹n;
- Cho phÐp çc C«ng ty Hoa Kú cung cÊp dÞch vô ®¹i lý vµ ®iÒu phèi du lÞch l÷ hµnh
d-íi h×nh thøc liªn doanh víi ®èi t¸c ViÖt Nam, nh-ng phÇn gãp vèn cña phÝa Hoa Kú kh«ng
®-îc v-ît qu¸ 49%;
- Cho phÐp thµnh lËp liªn doanh cung cÊp dÞch vô nghiªn cøu th¨m dß thÞ tr-êng vµ
dÞch vô t- vÊn qu¶n lý víi l-îng gãp vèn kh«ng qu¸ 49%.
2. Hai n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
Cho phÐp liªn doanh víi ®èi t¸c ViÖt Nam ®Ó cung cÊp dÞch vô viÔn th«ng trÞ gi¸ gia
t¨ng (trõ Internet) víi phÇn gãp vèn cña phÝa Hoa Kú kh«ng qu¸ 50%.
3. Ba n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- CÊp phÐp çc dÞch vô kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n theo çc tiªu chÝ c«ng khai vµ minh b¹ch;
- Cho phÐp thµnh lËp liªn doanh kinh doanh viÔn th«ng (Internet) víi møc gãp vèn tèi
®a lµ 50%, dÞch vô ph©n phèi víi møc gãp vèn lµ 49%;
- Cho phÐp thµnh lËp liªn doanh b¶o hiÓm víi phÇn gãp vèn kh«ng qu¸ 50% (thùc tÕ
hiÖn nay ®· cã mét C«ng ty b¶o hiÓm 100% vèn Hoa Kú) vµ ®-îc kinh doanh b¶o hiÓm b¾t
buéc;
- Cho phÐp thµnh lËp liªn doanh trong lÜnh vùc ng©n hµng;
- Dµnh ®èi xö quèc gia ®Çy ®ñ ®èi víi quyÒn tiÕp cËn Ng©n hµng Trung -¬ng trong
çc ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu, swap, forward;
- Cho phÐp thµnh lËp liªn doanh kinh doanh dÞch vô du lÞch vµ l÷ hµnh víi møc gãp
vèn cña Hoa Kú lªn tíi 51%.
4. Bèn n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Lo¹i bá sù ph©n biÖt vÒ gi¸ vµ phÝ ®èi víi çc lo¹i dÞch vô;
- Cho phÐp liªn doanh víi ®èi t¸c ViÖt Nam ®-îc phÐp kinh doanh dÞch vô viÔn th«ng
víi phÇn gãp vèn cña phÝa Hoa Kú kh«ng qu¸ 49%.
5. N¨m n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Cho phÐp liªn doanh trong lÜnh vùc nghe nh×n víi møc gãp vèn cña Hoa Kú kh«ng
qu¸ 51%;
- Cho phÐp thµnh lËp C«ng ty100% vèn Hoa Kú trong lÜnh vùc b¶o hiÓm vµ trong dÞch
vô t- vÊn qu¶n lý;
- Lo¹i bá h¹n chÕ vÒ tû lÖ t¸i b¶o hiÓm vµ h¹n chÕ vÒ møc gãp vèn cña phÝa Hoa Kú
trong liªn doanh kinh doanh dÞch vô du lÞch vµ du lÞch l÷ hµnh;
- Vèn cña phÝa Hoa Kú trong liªn doanh cung cÊp dÞch vô qu¶ng ço vµ dÞch vô
nghiªn cøu th¨m dß thÞ tr-êng ®-îc n©ng lªn 51%;
- Çc C«ng ty cã vèn cña Hoa Kú ®-îc cung cÊp dÞch vô t- vÊn vÒ thuÕ cho mäi ®èi t-îng.
6. S¸u n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Xo¸ bá h¹n chÕ vÒ tû lÖ gãp vèn trong liªn doanh dÞch vô ph©n phèi;
- Cho phÐp phÝa Hoa Kú tham gia kinh doanh ®iÖn tho¹i cè ®Þnh, víi møc gãp vèn tèi
®a lµ 49% vµ kinh doanh b¶o hiÓm b¾t buéc víi møc gãp vèn lªn tíi 100%;
iv
7. B¶y n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Cho phÐp thµnh lËp C«ng ty 100% vèn Hoa Kú ®èi víi çc dÞch vô b¸n bu«n b¸n lÎ,
®¹i lý vµ m-în danh, nghiªn cøu th¨m dß thÞ tr-êng;
- Cho phÐp thµnh lËp tr-êng häc 100% vèn Hoa Kú;
- Lo¹i bá h¹n chÕ vÒ vèn trong liªn doanh qu¶ng ço.
8. T¸m n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
- Thùc hiÖn §èi xö quèc gia ®èi víi chi nh¸nh ng©n hµng Hoa Kú nhËn tiÒn göi b»ng
®ång tiÒn ViÖt Nam tõ çc ph¸p nh©n kh«ng cã quan hÖ tÝn dông;
- Çc ®Þnh chÕ tµi chÝnh cã vèn ®Çu t- Hoa Kú ®-îc phÐp ph¸t hµnh thÎ tÝn dông trªn
c¬ së quèc gia.
9. ChÝn n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
Cho phÐp thµnh lËp ng©n hµng 100% vèn Hoa Kú t¹i ViÖt Nam (tr-íc ®ã phÇn vèn
Hoa Kú kh«ng v-ît qu¸ 49%);
10. M-êi n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc:
Thùc hiÖn ®èi xö quèc gia ®Çy ®ñ ®èi víi chi nh¸nh ng©n hµng Hoa Kú trong viÖc
nhËn tiÒn göi b»ng ®ång tiÒn ViÖt Nam tõ çc thÓ nh©n kh«ng cã quan hÖ tÝn dông.
v
Danh môc ch÷ viÕt t¾t
AFTA Khu vùc MËu dÞch tù do ASEAN

APEC DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D-¬ng
ASEAN HiÖp héi çc quèc gia §«ng Nam ¸
ATC HiÖp ®Þnh DÖt may cña WTO
BTA HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa kú
CEPT HiÖp ®Þnh ThuÕ quan -u ®·i cã hiÖu lùc chung
CPC Ph©n lo¹i çc ngµnh dÞch vô theo b¶ng ph©n lo¹i dÞch vô cña
Liªn hîp quèc
EU Liªn minh Ch©u ¢u
GATS HiÖp ®Þnh chung vÒ Th-¬ng m¹i DÞch vô cña WTO
GATT HiÖp ®Þnh chung vÒ Th-¬ng m¹i vµ ThuÕ quan
HCCP Ph©n tÝch nguy c¬ vµ kiÓm so¸t çc kh©u träng yÕu trong
qu¸ tr×nh chÕ biÕn thùc phÈm
HS C«ng -íc quèc tÕ vÒ HÖ thèng hµi hoµ vÒ m· vµ Miªu t¶
hµng ho¸
IMF Quü TiÒn tÖ quèc tÕ
ISO 14000 Bé çc Tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ Qu¶n lý m«i tr-êng
ISO 9000 Bé çc Tiªu chuÈn quèc tÕ vÒ Qu¶n lý chÊt l-îng hµng ho¸
ITA HiÖp ®Þnh Çc s¶n phÈm c«ng nghÖ th«ng tin.
MFN Quy chÕ ®èi xö tèi huÖ quèc
NAFTA Khu vùc mËu dÞch tù do B¾c Mü
NT Quy chÕ ®èi xö quèc gia
SA 8000 Tiªu chuÈn Çc yªu cÇu vÒ qu¶n trÞ tr¸ch nhiÖm x· héi do
Héi ®ång c«ng nhËn quyÒn -u tiªn kinh tÕ ban hµnh (n¨m
1997)
TRIMs HiÖp ®Þnh vÒ Çc biÖn ph¸p ®Çu t- liªn quan ®Õn th-¬ng
m¹i
UVIP Dù ¸n xóc tiÕn ®Çu t- ViÖt Nam - Hoa Kú
VCCI Phßng Th-¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam
WB Ng©n hµng thÕ giíi
WTO Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi
vi
Tµi liÖu tham kh¶o
1. ChØ thÞ sè 22/2000/CT-TTg cña Thñ t-íng ChÝnh phñ ngµy 27/10/2002 vÒ ChiÕn l-îc
ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô thêi kú 2001 - 2010.
2. Néi dung HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ký kÕt ngµy 13/7/2000 vµ çc phô
lôc cña HiÖp ®Þnh.
3. “Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú d-íi t¸c ®éng cña HiÖp ®Þnh th-¬ng m¹i song
ph-¬ng” - NguyÔn §×nh L-¬ng - T¹p chÝ Quèc tÕ 11/2000.
4. Çc B¸o ço cña Bé Th-¬ng m¹i vÒ t×nh thùc thùc hiÖn kÕ ho¹ch çc n¨m 2001, 2002
vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2003.
5. “HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú” - Vò Khoan - T¹p chÝ Céng s¶n
15/2000.
6. Doanh nghiÖp cÇn biÕt khi quan hÖ th-¬ng m¹i víi Hoa Kú - LuËt gia §inh TÝch Linh
- NXB Thèng kª 2002.
7. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi vµ tiÕn tr×nh gia nhËp cña ViÖt
Nam - NXB ChÝnh trÞ Qèc gia 1988.
8. Ph¸p luËt kinh doanh theo HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú - Ph¹m Minh -
NXB Thèng kª 2001.
9. Gia nhËp Tæ chøc Th-¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) vµ nh÷ng vÊn ®Ò - Tµi liÖu cña
UNCTAD t¹i Héi th¶o ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh gia nhËp WTO (1996).
10. T×m hiÓu LuËt, chÝnh s¸ch th-¬ng m¹i, mét sè quy ®Þnh vµ thñ tôc trong bu«n b¸n víi
Mü - Bé Th-¬ng m¹i - 1995.
11. TiÒm n¨ng ViÖt Nam thÕ kû XXI - NXB ThÕ giíi - 2001.
12. Tµi liÖu ''§¸nh gi¸ t¸c ®éng cña HiÖp ®Þnh Th-¬ng m¹i song ph-¬ng ViÖt Nam - Hoa
Kú'', do ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ T.W (CIEM) vµ Dù ¸n Hç trî thóc ®Èy
th-¬ng m¹i Star - ViÖt Nam phèi hîp ban hµnh.
13. Tµi liÖu Héi th¶o : ViÖt Nam gia nhËp WTO do Uû ban Quèc gia vÒ Héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ - Bé Th-¬ng m¹i phèi hîp cïng Bé Hîp t¸c vµ Ph¸t triÓn kinh tÕ §øc : “Gia
nhËp WTO cña ViÖt Nam : ChuÈn bÞ c¹nh tranh trong mét m«i tr-êng míi” th¸ng
10/2003.
14. Tµi liÖu Héi th¶o : Th-¬ng m¹i ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ do
Bé Th-¬ng m¹i vµ Tr-êng §¹i häc Ngo¹i th-¬ng, th¸ng 10/2003.
15. B¸o ço ph¸t triÓn thÕ giíi 2002 - X©y dùng thÓ chÕ hç trî thÞ tr-êng - NXB ChÝnh trÞ
quèc gia.
16. Monthly Trade Update - February 2002 U.S. Foreign Trade Developments (Released
2001, 2002).
17. United State Department of Commerce New - Washinhton DC - 2001, 2002.
18. WTO - Annual Report 2001, 2002.
19. NAFTA Commodity Supplement. Market and Trade Economics Division, Economic
Research Service, U.S. Department of Agriculture, WRS-99-1A, March 2001.
20. WTO,"Preferential and Non-Preferential Trade Flows in theWorld", 2000, 2001
21. K.Y. Tan, Inwon Park, M.H. Toh, "Strategic Interests of ASEAN-5 in Regional
Trading Arrangements in Asia-Pacific", Asia Pacific Journal of Management, 2001
22. Emiko Fusake, Will Martin, "Evaluating the Implications of Vietnam's Accession to
the ASEAN Free Trade Area: A Quantitative Evaluation", World Bank, 1999.
vii

Mét Sè Vên ®Ò CHÑ Yõu CÇN Xö Lý Khi Thùc Hiön C C Cam Kõt Trong Hiöp ®ÞNH TH - NG M I Viöt Nam - Hoa Kú V Tiõn TR×NH Tham Gia Wto Cña Viöt Nam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Mét Sè Vên ®Ò CHÑ Yõu CÇN Xö Lý Khi Thùc Hiön C C Cam Kõt Trong Hiöp ®ÞNH TH - NG M I Viöt Nam - Hoa Kú V Tiõn TR×NH Tham Gia Wto Cña Viöt Nam

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Mét Sè Vên ®Ò CHÑ Yõu CÇN Xö Lý Khi Thùc Hiön C C Cam Kõt Trong Hiöp ®ÞNH TH - NG M I Viöt Nam - Hoa Kú V Tiõn TR×NH Tham Gia Wto Cña Viöt Nam

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Bé Th-¬ng m¹i

§Ò tµi khoa häc cÊp Bé

B¸o c¸o tæng hîp

Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn xö lý

Hµ Néi, th¸ng 4 - 2004

Mét sè vÊn ®Ò chñ yÕu cÇn xö lý

C¬ quan chñ qu¶n : Bé TH-¬NG M¹I

Hµ Néi, th¸ng 4 - 2004

Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi

Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi chÝnh phñ vµ

I. Nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi ChÝnh phñ vµ doanh

Nguån: World Bank Report 2002

C¸c cam kÕt vÒ tmhh vµ tmdv gi÷a ViÖt Nam vµ Hoa Kú

AFTA Khu vùc MËu dÞch tù do ASEAN

You might also like