MORPOLOJI

MORPOLOJI - pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ang pagbubuo ng mga sa salita.
Matatawag din itong palabuuan. MORPEMA - pinakamaliit na yunit ng isang salitang
nagtataglay ng kahulugan Hal. Doktora

ANYO NG MORPEMA ISANG MAKAHULUGANG TUNOG O PONEMA -matatagpuan ang

ponemang ito sa mga salitang kastila tulad ng senador/senadora, gayundin sa mga salitang nagtat
apos sa a na nangangahulugang babae. Hal. Kutsero/Kutsera , barbero/barbera

PANLAPI -may kahulugang taglay ang panlapi kaya matatawag natin itong morpema
*panlaping makangalan -kapag ang nabubuong salita ay pang ngalan *panlaping makauri -kapag
ang nabubuong salita ay pang-uri *panlaping makadiwa -kapag ang nabubuong salita ay pandi
wa Hal. Kain + -an = kainan Bibig + -an = bibigan Punta + -han = puntahan

SALITANG-UGAT -ito ay ang payak na salitang walang panlapi. Maaaring pangngalan, pang-
uri, at pandiwa. Hal. tao, bagay, bundok, langit pangit, tamad, pula, puti takbo, lakad, higa, ligo

URI NG MORPEMA DALAWANG URI NG MORPEMA 1. LEKSIKAL - tulad ng marami,

tao, EDSA 2. PANGKAYARIAN - tulad ng mga kataga PAGBUBUO NG SALITA -maaaring
maging salitang-ugat lamang ang mga salita ngunit maaari itong lagyan ng panlapi o kaya ay
ulitin o dagd agan ng isa pang salitang-ugat.

PAGLALAPI -tinatawag na stem ang salitang nilagyan ng panlapi. Maaari itong ilagay sa una,
gitna, huli at magkabila. Unlapi - panlaping nauuna sa salitang-ugat Hal. um + asa = umasa
Gitlapi - panlaping nasa gitna ng salitang-ugat Hal. b - in - iro = biniro

Hulapi - panlaping nasa hulihan ng salitang-ugat Hal. dami + han = damihan Kabilaan -
panlaping nasa unahan at hulihan Hal. ka + laya + an = kalayaan Laguhan - panlaping nasa
unahan, gitna at hulihan Hal. pag + sum + ikap + an = pagsumikapan

PAG- UULIT / REDUPLIKASYON - maaaring ulitan lamang ang unang pantig ng salitang-ugat
o ang buong salitang-ugat. Di - Ganap o Parsyal na Pag - uulit -inuulit lamang ang unang pantig
ng salitang-ugat Isang titik lamang ang inuulit kapag ang unang pantig ay pati nig. Hal. asa =
aasa

Dalawang titik kapag ang unang pantig ay binubuo ng tatlong titik. Hal. takbo = tatakbo Kung
dalawang titik ang unang pantig inuulit ang dalawang ti tik. Hal. lima = lilima

Ganap na Pag - uulit -kapag inuulit ang buong salitang-ugat Hal. araw = araw-araw
Magkahalong Di - Ganap at Ganap na Pag - uul it -kapag inuulit ang isang bahagi at ang kabuuan

PAGTATAMBAL -nabubuo ang ibang salita sa pagtatambal ng dalawang salit ang-ugat.

Maaaring may linker o wala ang salitang ugat. Walang linker sa Pagtatambal Hal. hampas + lupa
= hampaslupa May linker sa Pagtatambal Hal. dalaga + ng bukid = dalagang-bukid
PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO 8 URI NG MORPOPONEMIKO 1. ASIMILASYON -
pagababaging kinapapalooban ng mga panlaping nagtatapos sa ng dahil sa inmpluwensya ng
kasunod na katini g nito. Napapaloob dito ang tinatawag na alomorp ng morpema.
Nangangahulugan itong maaaring magbago ang anyo ng morp ema dahil sa impluwensya ng
kapaligiran. Ang morpemang pang ay may alomorp na [pang] , [pam] at [pan]. Ang mang ay
may [mang], [mam] at [man]. Ang kasi ng ay may [kasing], [kasim] at [kasin]. Kung nauuna sa
mga s alitang-ugat na nagsisimula sa /d,l,r,s,t/.

Uri ng Asimilasyon *Asimilasyong Parsyal o Di-Ganap -asimilasyong nagaganap sa pailong na

/ng/ sa pinal na posisyon ng isang morpema. Nagiging /n/ o /m/ ang tunog n a /ng/ dahil sa
sumusunod na tunog. Hal. pang + sayaw = pansayaw sing + pula = simpula

*Asimilasyong Ganap -asimilaayong nagaganap matapos na maging n at m ang ng dahil sa

pakikibagay sa sumusunod na titik. Nawawala ang unang titik ng salitang-ugat na nagsisimula sa
/d,l,r,s,t,b ,p/. Hal. mang + tahi > mantahi > manahi pang + bato > pambato > pamato

PAGLALAPI NG /-an/ o /-in/ -nangangahukugan ito ng paglalaping /-in/ at /-an/ na nagiging

/hin/ at /han/ batay sa salitang-ugat na hinuhulapi an. Hal. Salitang-ugat na nagtatapos patinig
takbo /takboh/ + /-in/ > /takbuhin/ > takbuhin Salitang-ugat na nagtatapos sa impit/glotal basa
/basa?/ > /basa?/ + /-in/ > /basa?in/ > basain

PAGPAPALIT NG TITIK Pagpapalit ng /d/ at /r/ - ito ang pagpapalit ng /r/ sa /d/ kapag ang
salitang-ugat na nagsisimula sa /d/ ay inuu nlapian at kapag nagtatapos sa /d/ ay hinuhulapian.
Hal. ma + dunong = marunong lakad + -an = lakaran

Pagpapalit ng /h/ at /n/ - nagkakaroon ng palitan ng /h/ at /n/ sa ilang pagkakataon tulad ng: Hal.
tawa + an > /tawah/ + /an/ > /tawa.nan/ > tawanan Pagpapalit ng /k/ at /g/ - nagkakaroon ng
palitan sa ilang pa gkakataon Hal. halik + an > halikan > hagkan

Pagpapalit ng /e/ at /i/ - nagpapalit ang e at i kapag inuulit ang pantig na may /e/ sa pakikibagay.
Nagiging i ang titik na e at nagkakaroon ng linker. Hal. Babae + -ng + babae = babaing-babae
Pagpapalit ng /o/ at /u/ - nagpapalit ang o at u kapag nauuli t ang oantig na may /o/ sa
pakikibagay. Nagigung /u/ ang na unang titik na /o/ at nagkakaroon ng linker. Hal. puno + -ng +
puno = punung-puno

4. METATESIS -ito ay ang paglilipat ng ponema. Kapag ang salitang- ugat ay nagsisimula sa /l/
o /y/ ay ginigitlapian ng -in. Nagk akalapit ang posisyon ng /i/ at /n/ kaya nagiging /ni/. Hal. -in +
luto = niluto (hindi linuto)

5. PAGKAKALTASNG PONEMA -ito ay ang pagkawala ng isang ponema sa gutna o hulihan

ng salita. Hal. Sa unahan ipaki+ abot > ipakiabot >pakiabot Sa gitna bukas + an > bukasan >
buksan Sa hulihan tingin + an > tinginan > tingnan > tingni

6. PAGSUSUDLONG O PAGDARAGDAG -ito ay ang pagdaragdag ng isa pang hulapi gayong

mayroon ng hulaping inilagay sa isang salitang-ugat. Ang idin adagdag na hulapi ay ang dalawa
ring uri ng hulaping -in at - an. Hal. /totooh/ + /-an/ > totoohan > totohan totohan + /an/ >
totohanan

7. PAG - IISA NG DALAWANG SALITA O PAG - AANGKOP - ito ay ang pagsasama ng

dalawang salita at nagpapa hayag ng kabuuang diwa ng dalawang salita. Hal. tingnan + mo =
tamo

8. PAGLILIPAT - DIIN - ito ay ang pagbabago ng diin kapag hinuhulapian. Maaaring malipat
ang diin sa huli o sa penultima ang diin. Hal. /ta.pos/ + /-in/ > /tapu.sin/ > tapusin Maaaring
maiba ang kahulugan ng salita dahil sa pagba bago ng diin. Hal. /magna.na.kaw/ - kukuha ng
bagay na di kanya /magnana.kaw/ - kawatan