‫برریغص ےک ہعیش املعء یک ریسفتی تاافیلت‬

‫ڈارٹک دیس زواز نیسح وقنی*‬

‫پ‬
‫اس ارم یک نییعت ہک برریغص ںیم سب ےس ہلی ریسفت بک یھکل یئگ‪ ،‬اتک ااہتنیئ لکشم اکم ےہ۔ نکیل ضعب ولوگں اک ایخل ےہ ہک برریغص ےک‬
‫ولوگں اک دمہنی ونمزہ ےک رمکر اسالم ےس زاہطب‪ ،‬ڈورسی دصی رجہی ےس رشوع وہا۔ املسمں تارجوں یک دمہنی آدم و زتف اس تات اک ومجب‬
‫ینب ہک وہ ڈینی اسملئ ےس آانشیئ احلص رکںی اوز دعب ںیم ہی تارج برریغص ںیم وکسبت تذری وہےئ سج ےک ےجیتن ںیم وصنمزہ ںیم اپہوں ےن اتک‬
‫حکومب لیکشت ڈی سج اک احمک اتک رعت اخدناں اھت۔ ‪۷۱۲‬؁ ع ںیم دمحم نب اقمس ےک برریغص رپ ےلمح ےک دعب رمع نب دبع ازعلبر ےن دنسھ ےک‬
‫زاوجں اوز وناوبں وک اسالم وبقل رکےن یک ڈوعت ڈی وت اں ںیم ےس تہبوسں ےن اس ڈوعت وک وخیش وخیش وبقل رک ایل۔‬
‫‪۸۸۳‬؁ ع ںیم رمع انب دبع ازعلبر ےن اےنپ اسمہہی دنہو احمک ےک مکح رپ ریسفت اگنزی اک مکح اجزی ایک اوز اتک رعایق اعمل وک وج ہک دنسھ ںیم تال براھ‬
‫اھت‪ ،‬رکسنست زتاں ںیم (وج ہک اس زامےن ںیم دنہواتسں اوز دنسھ یک یملع زتاں امشز وہیت یھت) ریسفت ےنھکل اک مکح ڈتا۔وقبل برزگ نب رہشتاز‪،‬‬
‫پ‬
‫ہی ریسفت برریغص ںیم قرآں رکمی رپ یھکل اجےن وایل سب ےس ہلی رحتری یھت۔{‪}۱‬‬
‫ہی ہلسلس اجزی زاہ اوز احل ںیم ازڈو زتاں ںیم یھکل اج یکچ افتریس یک دعتاڈ ‪ ۷۰۰‬تک چنہپ یکچ ےہ۔ اس ےک عالوہ اقمیم زتاونں ےک ساھت ساھت‬
‫نیب االوقایم زتاونں ںیم یھب برریغص ںیم افتریس یھکل اج یکچ ںیہ۔ مجالت ےک عالوہ اابخزات ںیم یھب ریسفت ےک ونعاں ےک تحت اقمالت اھچت‬
‫زےہ ںیہ۔ اتک رعہص تک زوزتاہم جنگ اس ونعاں ےس ااشتحم اقحل اھتونی یک ریسفت اھچاتپ زاہ۔{‪}۲‬‬
‫اہجں تک الہ عیشت ےک قرآں رپ ےنھکل اک قلعت ےہ وت اس وحاےل ےس یہی اہک اج اتکس ےہ ہک برریغص ےک ریپواں بتکم الہ تیب ےن یھب ریسفت اگنزی‪،‬‬
‫زین اغلت ارقلآں‪ ،‬علوم ارقلآں اوز وجتتذ ارقلآں رپ اکیف اکم ایک ےہ اوز ازڈو‪ ،‬اجنپیب‪ ،‬رعیب‪ ،‬افزیس‪ ،‬وتشپ‪ ،‬رجگایت اوز اشلگن وریغہ ںیم یئک آتا ز رعمض‬
‫ووجڈ ںیم الےئ ںیہ۔ زامق ےن اتک ارقتساء ےک دعب اں آتاز یک ڈزج ڈلی لیصفت ایہم یکےہ‪:‬‬
‫‪۱‬۔ ازڈو‪:‬‬
‫ازڈو زتاں ںیم ‪ ۱۹۴‬تاافیلت ںیہ ہک نج ںیم ےس ‪ ۷۰‬؍دعڈ لمکم ریسفت‪ ۴۰ ،‬؍دعڈ فلتخم وسزوں یک ریسفت‪ ۱۲ ،‬؍دعڈ یھب دنچ وسزوں یک‬
‫ریسفت اوز ‪ ۷۱‬؍دعڈ ریسفت وموضیعںیہ۔‬
‫‪۲‬۔ ارگنبری‪:‬‬
‫ارگنبری زتاں ںیم ‪ ۷‬؍ تاافیلت ںیہ۔‬
‫‪۳‬۔ رعیب‪:‬‬
‫رعیب زتاں ںیم ‪ ۱۷‬تأافیلت ںیہ۔‬
‫‪۴‬۔ افزیس‪:‬‬
‫افزیس زتاں ںیم ‪۹‬؍ تاافیلت ںیہ۔‬
‫‪۵‬۔ دنسیھ‪:‬‬
‫دنسیھ زتاں ںیم ‪۳‬؍ تاافیلت ںیہ۔‬

‫*۔ااتسڈ ‪ ،‬ققحم‪ ،‬افلظ وحزہ و ہیملع دہشم دقمس‬

‫‪1‬‬
 ‫‪۶‬۔ وتشپ‪ ،‬رجگایت اوز یتلب زتاں‬
‫اں زتاونں ںیم ےس یھب ہر اتک زتاں ںیم اتک اتک تافیل وموجڈ ےہ۔ ڈلی ںیم مہ فلتخم زتاونں ںیم وموجڈ اں تأافیلت اک اامجیل اعتزف‬
‫شیپ رکےتںیہ‪:‬‬
‫ازڈو تأافیلت‬
‫‪۱‬۔ احہیش بر ریسفت اضیبوی‪ ،‬دیس عال ادلوہل نب اقیض ونز اہلل وشرتشی؛ ‪ ۱۶۰۳‬۔ ‪۱۶۶۹‬؍ م؛ ‪۱۰۹۱‬؍ق۔ {‪}۳‬‬
‫‪۲‬۔ریسفت قرآ ں دیجم ہب زوابت الہ تیب ؑ خی دمحم نبرفعج رجگایت ‪۱۱۱۱‬۔‪۱۰۴۷‬؍ق ‪ ۱ ۶ ۳ ۴‬۔ ‪ ۱ ۶ ۹ ۸‬؍ ق ۔ {‪}۴‬‬
‫ن‬
‫‪۳‬۔ ریسفت رموضتی ‪ ،‬عالم رمیضت ونجں آ تاڈی‪۱۱۹۴ ،‬؍ق‪۱۷۸۰‬؍م‪،‬ض ‪۲۴۶‬؛ اس ریسفت ےک دعتمڈ جطی سخے ڈزج اتکاخبونں ںیم وموجڈںیہ‪:‬‬
‫‪1‬۔ اتکاخبہن اڈازی دنہواتسں‪ ،‬تازخی اتکبت‪۱۲۴۰‬؍ق۔‬
‫‪2‬۔ اتکاخبہن رمکری دیحز آ تاڈ ‪۱۲۵۶،‬؍ق۔‬
‫‪3‬۔ اڈازہ اڈایبت ازڈو دیحز آ تاڈ‪۱۲۰۰،‬؍ق۔‬
‫‪4‬۔ ساالز اتکاخبہن؛ جنگ دیحز آ تاڈ ؛ ‪۱۲۷۰‬؍ق۔‬
‫‪5‬۔ اتکاخبہن ومالتا آ زاڈ و اجنپت ویوینزیٹ‪ ،‬الوہز؛‪۱۲۰۰‬؍ق ۔‬
‫‪6‬۔ اتکاخبہن اخض رکایچ (اچیپ ‪۱۲۵۹‬؍ق )‪ *.‬اانثرشعی‪۱۱۹۴ ،‬؍ق ‪۱۷۸۰‬؍م ؛ ض ‪۱۲۸‬۔ ‪*.‬یئبمب ‪ ،‬عبطم دیحزی‪۱۲۵۹‬؍ق ‪۱۸۴۳‬؍م ؛ صص‬
‫‪۲۷۶‬۔ ‪۲۷۹‬۔{‪}۵‬‬
‫‪۴‬۔ ریسفت رموضتی (وظنمم) عالم رمیضت ضیف آ تاڈی‪ ،‬اانثرشعی ‪۱۱۹۴،‬؍ق‪۱۷۸۰‬؍م؛ ض‪۱۲۸‬؛ اس اتکت اک جطی ہخسن ’’اڈازہ اڈایبت ازڈو‘‘‬
‫دیحز آ تاڈ ڈنک ںیم وموجڈ اوز آفص ادلوہل ےک زامےن اک اھکل وہا ےہ۔ {‪}۶‬‬
‫‪۵‬۔ ریسفت ارقلآ ں‪ ،‬وزری یلع‪ ،‬ہخسن جطی اتکاخبہن آ ہیفص؛ ض ‪۳۳۰‬؛ طخقیلعتسن‪ ،‬تافیل ‪۱۸۳۰:‬؍م ‪۱۲۵۰‬؍ق؛ اتکبت ‪۱۲۷۳‬؍ق؛ {‪}۷‬‬
‫پ‬
‫‪۶‬۔رتہمجوریسفت ’’وتحیضدیجمیفحیقنتکالماہللادیجمل‘‘؛دیسیلعدہتجمنبدیسڈدلاز‪۱۲۵۹‬؍ق ( مئبی‪،‬عبطمدیحزی؛ ‪۱۲۵۲‬؍ق‪۱۸۳۶‬؍م ج ‪۴‬؛ہیازڈو‬
‫پ‬
‫زتاںںیمالہعیشتیکرطفےسقرآںرکمیاکالہپلمکموتکمترتہمجوریسفتےہ۔{‪ }۸‬مئبی‪،‬دیحزی‪۱۲۵۳‬؍ق ‪۱۸۳۷‬؍م ؛ ج ‪۴‬۔{‪}۹‬‬
‫‪۷‬۔ ریسفت اہنمج السذاڈ‪ ،‬ادماڈ نب یلع زنمح شخب (اریم زاہج ‪۱۲۱۸‬۔ ‪۱۲۶۲‬؍ق ‪۱۷۹۹‬۔ ‪۱۸۴۳‬؍م)‬
‫‪۸‬۔ رتہمج و ریسفت ونتری اایبلں؛ دیس یلعونھکلی‪ ،‬آ رگہ ؛ ااجعز دمحمی ‪۱۸۵۹‬؍م‪۱۲۷۲‬؍ق۔ {‪ }۱۰‬آ رگہ ؛ ااجعز دمحمی‪۱۹۱۰‬؍م ۔‬
‫‪۹‬۔ ریسفتارقلآ ں رختلجی اغلت ارفلاقں؛ دمحم میلس؛ دیحز آ تاڈ ڈنک‪ ،‬عبطم دیحزی؛ ‪۱۲۸۱‬؍ق ‪۱۸۶۴‬؍م۔ {‪}۱۱‬‬
‫‪۱۰‬۔ دمعہ اایبلں یف ریسفت ارقلآ ں؛ دیس امعز یلع (زسیئ وسین بت) ڈیلہ؛عبطم وییفس دلج ‪ ۱‬و ‪۲‬؛ ‪۱۸۶۹‬؍م‪۱۲۸۸‬؍ق ض‪ ،۸۱۸‬ج‪۲‬؛‪۱۳۰۲‬؍ق ض‬
‫م‬
‫‪۶۹۹‬۔ (* ڈیلہ ‪،‬عبطم وییفس ‪۱۳۰‬۔ ‪۱۳۰۰‬؍ق‪۱۸۸۴‬۔ ‪۱۸۸۹‬؍م ض ‪۱۶۷۴‬۔ {‪ }۱۲‬ڈیلہ؛ عبطم وییفس‪۱۳۱۰‬؍ق‪۱۸۹۲‬؍ ج ‪۳‬؛ (ج‪،۱‬ض ‪۵۲۸‬؛‬
‫ج‪ ،۲‬ض ‪۱۹‬؛ و ج‪ ،۳‬ض ‪۵۵۸‬۔ )‪،* .‬ڈیلہ‪ ،‬عبطم وییفس ۔ ‪۱۹۰۴‬؍م ‪۱۸۹۹*.‬؍م‪۱۳۱۸‬؍ق۔ {‪}۱۳‬‬
‫‪۱۱‬۔ اونازااسلعط‪:‬ریسفتوسزہ واہعق (ازڈو رعیب) ومالتا احظف دمحم ابرامیہ‪/‬ریم ایسٹوکلی(ت ‪۱۸۷۴‬؍م)‪ ،‬ایسٹوکلت ‪،‬تااتسکں‪۱۹۵۶،‬؍م ۔ {‪}۱۴‬‬
‫‪۱۲‬۔ دعمں اولڈاڈ ‪،‬دیس دمحم ریسنی رسفراز یلع ضیف آ تاڈی‪ ،‬ہخسن جطی اتکاخبہنبلک نیسح‪ ،‬اتکبت ‪۱۸۸۴‬؍م‪۱۳۰۳‬؍ق ۔ {‪}۱۵‬‬
‫‪۱۳‬۔ رتہمج قرآ ں رکمی؛ تاج ااملعلء ومالتا دیس یلع دمحم؛ ‪۱۳۱۲‬؍ق ‪۱۸۹۴‬؍م ونھکل؛ ‪۱۸۸۵‬؍ق ‪۱۳۰۴‬؍ق؛ ‪ ۲‬دلجںی‪ ،‬رعیب نتم ےک ریغب؛‬
‫مسبحب ورس دیس ادمح اک زڈ۔ {‪}۱۶‬‬
‫‪۱۴‬۔ رتہمج قرآ ں رشفی عم ریسفت؛ دمحم نیسح یلق اخں(س) ونھکل؛ ‪۱۸۸۵‬؍م ‪۱۲۹۸‬؍ق‪،‬ینیسح اانث رشعی ‪ ،۷۹۶‬ض ‪ }۱۷{ ۱۷‬ونھکل؛‬
‫‪۱۸۸۶‬؍م؛ ‪۱۲۹۹‬؍ق‪ ،‬ض ‪۱۳۳۴‬۔{‪ }۱۸‬اقومس لحم اتئساز ہتکلک ‪ /‬ڈیلہ {‪}۱۹‬ہتکلک ‪،‬عبطم اانث رشعی {‪}۲۰‬‬

‫‪2‬‬
 ‫‪۱۵‬۔رتہمجقر ٓا ںرشفی‪،‬دمحمنیسحیلقاخںانبوناتدہمیاخں؛ونھکل؛عبطماانثرشعی؛ ‪۱۲۹۹‬؍ق ‪۱۸۸۶‬؍مص ‪۷۹۶‬؛رعیبنتمےکریغبےہ۔‬
‫‪۱۶‬۔ ریسفت دمعہ اایبلں‪ ،‬ومالتا دیس امعز یلع وسین یتپ ‪۱۳۰۴‬؍ق ‪۱۸۸۶‬؍م؛ الوہز ‪،‬عبطم اجنپیب‪۱۲۸۸ ،‬؍ق۔ اس ریسفت ںیم الہ تیب مہیلع السالم‬
‫یک زواتات اوز آ تات یک اقعدئ رپ قیبطت یک یئگ ےہ۔ اس رپ اتممز ااملعل ومالتا دمحم یقت یک رقتظی وموجڈ ےہ۔ ‪۱۲۸۹‬؍م)*ج‪ ۱:‬اتلمں ‪،‬انمجن ونتری‬
‫ازعلا‪۱۴۰۶ ،‬؍ق؛ ض ‪۵۲۸‬؛ ج‪ ۲:‬اتلمں‪ ،‬انمجن ونتری ازعلا‪۱۴۰۶ ،‬؍ق ؛ احفصت ‪۵۵۹‬؛ ج‪ ۳:‬اتلمں ‪،‬انمجن ونتری ازعلا ‪۱۴۰۶‬؍ق احفصت‬
‫پ‬
‫‪۵۵۸‬؛ ہی دلج ہلی تاز الوہز ںیم یھب اجنپیب عبطم ںیم ‪۱۲۹۰‬؍ ق ںیم ‪ ۶۹۹‬احفصت ںیم یپھچ ےہ۔‬
‫‪۱۷‬۔ ریسفت انیعیب االبراز؛ ومالتا ابرامیہ ‪۱۸۸۸‬؍م ‪۱۳۰۷‬؍ق ج‪۳‬۔‬
‫‪۱۸‬۔ رتہمج کالم اہلل ؛ احظف فرامں یلع (وتمیف ‪۱۳۲۳‬؍ق) ‪۱۳۰۸‬؍ق ‪ ۱۸۹۰‬؍م {‪ }۲۱‬ونھکل؛ اظنیم رپسی ‪۱۳۲۶‬؍ق ‪۱۹۰۸‬؍م احفصت ‪۴۶۰‬‬
‫{‪ }۲۲‬ونھکل؛ اظنیم رپسی‪،‬اچت ڈوم‪۱۹۳۳ ،‬؍م۔ * ونھکل؛ اظنیم رپسی اچت ‪۱۹۴۷ ،۳‬؍م ‪۱۳۶۵‬؍ق۔ * رکایچ‪ ،‬ریپ دمحم ابرامیہ‪۱۳۹۰‬؍ق‬
‫‪۱۹۷۰‬؍م‪،‬احفصت ‪۱۰۸۸‬۔ ‪ *.‬الوہز‪ ،‬ہبتکم ریمعت اڈت‪ ،‬اجنپت رپسی احفصت ‪۹۶۰‬؛ اس رتہمج ںیم رعیب نتم اک بتکم عیشت ےک اوصل و ابمین ےک‬
‫اطمقب رتہمج ایک ایگ ےہ۔ {‪}۲۳‬‬
‫‪۱۹‬۔ ونتریاایبلں یف ریسفت ارقلآ ں‪ ،‬دیس یلع نب رفغاں امٓت ؛ ‪۱۲۵۹‬؍ق ‪۱۸۴۲‬؍م؛ آ رگہ‪ ،‬ااجعز دمحمی‪۱۸۹۳ ،‬؍م ‪۱۳۱۳‬؍ق‪ ،‬ج‪ ،۱‬احفصت ‪۴۰۰‬؛‬
‫لمبہ‬
‫ج ‪ ،۲‬احفصت ‪۳۸۲‬؛ ج‪ ،۳‬احفصت احفصت ‪}۲۴{۴۰۴‬؛ رتہمج‪ :‬حالصۃ ا ج (مال حتف اہلل اکساین ‪۹۹۷‬؍ق)۔{‪ }۲۵‬اس ارث ےک ومفل اک امشز‬
‫ساہ زعیف ادلنی ‪۱۲۳۳‬؍ق‪۱۸۱۸ ،‬؍ م اوز ساہ دبع ااقلڈز ‪۱۲۰۳‬؍ق ‪۱۸۱۵‬؍م ےک اعمرصنی ںیم ےس وہتا ےہ۔ {‪}۲۶‬‬
‫‪۲۰‬۔ اوناز االاظنز‪ ،‬تاج ااملعلء ومالتا دیس یلع دمحم؛ ‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م۔{‪}۲۷‬‬
‫ح لمبہ‬
‫‪۲‬۔ ریسفت ونتری اایبلں؛ دیس دمحم نیسح اربک آ تاڈ ی (س) ٓا رگہ؛ ااجعز دمحمی ‪۱۳۱۳،‬؍ق؛ ‪۱۸۹۵‬؍م‪ ۱۱۹۶‬احفصت؛ رتہمج و ریسفت ’’ الصۃ ا ج‘‘ از حتف‬
‫اہلل اکساین ؛ ‪*.‬ااجعزدمحمی {‪۱۹۱۰ }۲۸‬؍م۔{‪}۲۹‬‬
‫ل‬
‫‪۲۲‬۔ نیع ا یقئن رتہمج رعیب ریسفت وسنمت ہب رضحت اامم نیسح ‪-‬؛ وموسہم رماہ ؛ رتممج یحم ادلنی اخں‪ ،‬دمحم اوب انسحل؛ الوہز‪۱۹۰۱ ،‬؍م؛ ‪۱۳۱۴‬؍‬
‫ق۔{‪}۳۰‬‬
‫‪۲۳‬۔ (آ تاز دیحزی) رتہمج و ریسفت وسنمت ہب اامم نسح رکسعی ‪ ،-‬دیس رشفی نیسح برولیی ‪۱۳۶۱‬؍ق؛ ‪۱۹۴۲‬؍م؛ یئبمب‪ ،‬اامہیم بتک اخہن‪،‬‬
‫‪۱۳۰۲‬؍ق؛ ‪۱۹۰۲‬؍م؛ احفصت‪۶۴۸ :‬؛ رتہمج رپ رظنتاین‪ :‬دیس دمحم اہزوں زیگن وپزی؛* الوہز؛ دیفم اعم رپسی ‪۱۳۲۰‬؍ق؛احفصت‪۴۰۰ :‬؛ *؛‬
‫الوہز ‪ ،‬اامہیم بتک اخہن‪ ،‬گنالین ارٹکیلک رپسی؛ اقتزظی ومالتا دیس مجن انسحل (‪۱۳۵۸‬؍ق)و دیس دمحم اہزوں (‪۱۳۳۹‬؍ق)۔{‪}۳۱‬‬
‫‪۲۴‬۔ رتہمج و ریسفت قرآ ں رشفی؛ رتممج دمحم یلق اخں (‪۱۳۲۰‬؍ق ‪۱۹۰۲‬؍م) رسدیس ادمح اخں ےک رظنتات رپزڈ۔‬
‫‪۲۵‬۔ قرآ ں رشفی رتممج عم احہیش؛ ومالتا خی یلع ‪۱۳۶۷‬؍ق؛ ‪۱۹۴۷‬؍م؛ ڈیلہ‪ ،‬عبطم اانث رشعی؛ ‪۱۹۱۰‬؍م ‪۱۳۳۰‬؍ق ؛ احفصت‪۹۶۸ :‬۔‬
‫‪۲۶‬۔ حالصۃ اریسفتل؛ دیس دمحم اہزوں زیگن وپزی ‪۱۹۱۰‬؍م؛ ‪۱۳۲۹‬؍ق۔‬
‫لمبہ‬
‫‪۲۷‬۔ ونتری اایبلں؛ ازڈو حالہص از ’’ا ج‘‘ (تافیل مالحتف اہلل اکساین)؛ زاجب نیسح ‪،‬اکبت اربک آ تاڈی؛ آرگہ؛ عبطم ااجعز دمحمی ‪۱۹۱۱‬؍م؛ ‪۱۳۳۰‬؍ق؛‬
‫ہی رتہمج وریسفت ومولی دیس نیسح رعموف دیس یلع دہتجم ونھکلی یک رگناین ںیم ااجنم تاتا‪ ،‬نکیل نتم قرآ ں ےک رتممج دیس یلع ںیہ۔{‪}۳۲‬‬
‫‪۲۸‬۔ قرآ ں دیجم؛ رتممج‪ :‬وبقمل ادمح؛ ڈیلہ‪۱۳۳۱‬؍ق؛ ‪۱۹۱۲‬؍م؛ {‪ }۳۳‬وبقمل‪ ،‬احفصت‪۹۶۶ :‬؛ {‪ }۳۴‬؛* الوہز؛ افبجاز ‪ ،‬احفصت‪۷۳۳ :‬؛ ہی‬
‫رتہمج تا احموزہ اوز ہعیش بتکم رکف یک اساس رپ ےہ۔ {‪ }۳۵‬اس رتہمج اک اتک اوز تام یھب ڈرک وہا ےہ‪ :‬آہمئ الہ تیب مہیلع السالم یک زواتات ےک‬
‫اطمقب ریسفت تا رتہمج ارعملوف ہب رتہمج وبقمل؛ ‪۱۹۲۱‬؍م؛ ‪۱۳۳۹‬؍ق۔ ہی رتہمج ‪۱۳۳۵‬؁؍ق؛ ‪۱۹۱۷‬؁؍م ںیم ونات احدم یلع اخں ےک مکح ےس‬
‫ااجنم تاتا۔ دقمہم ےک اطمقب ہی رتہمج ‪۱۳۷۱‬؍ق‪۱۹۵۲ ،‬؍م ںیم یھب اپھچ ےہ۔ {‪}۳۶‬‬
‫لق‬
‫‪۲۹‬۔ الیعلیقات یلع ریسفت ا می؛ یلع نب ابرامیہ یمق‪ ،‬یتفم دیس بیط آ اغ زجابری ونھکلی ؛ ‪۱۹۱۴‬؍م؛ ‪۱۳۳۴‬؍ق؛ احفصت‪۲۰۳ :‬۔‬

‫‪3‬‬
‫‪۳۰‬۔ رتہمج وریسفت ارقلآ ں ارکلمی؛ احظف دیس فرامں یلع ‪۱۳۳۴‬؍ق؛ ‪۱۹۱۴‬؍م؛ الوہز‪ ،‬ہبتکم ریمعت اڈت؛ اجنپت رپسی؛ احفصت‪۹۶۰ :‬؛ {‪}۳۷‬‬
‫اس رتہمج ےک دعتمڈ اتذنشی آےکچ ںیہ اوز ہی رتہمج انمرظاہن ابمجب رپ لمتشم ےہ۔‬
‫‪۳۱‬۔ ریسفت وبقمل؛ وبقمل ادمح؛ ڈیلہ؛‪۱۳۳۵‬؍ق؛ ‪۱۹۱۶‬؍م۔{‪}۳۸‬‬
‫‪۳۲‬۔ قرآ ں دیجم رتممج ‪،‬ومالتا دیس وبقمل ادمح ‪۱۳۴۰‬؍ق؛ ‪۱۹۲۱‬؍م؛ الوہز‪ ،‬افبجاز تکذوپ رکنش رگن‪ ،‬اسئقالل رپسی الوہز‪،‬اچت اول‪:‬‬
‫‪۱۹۵۵‬؍م‪۱۳۳۱ ،‬؍ق؛ احفصت‪۱۲۱۰ :‬۔ ہی ارث یئک تاز دجتتذ اچت وہ اکچ ےہ۔‬
‫‪۳۳‬۔ ہمیمض اجت وبقمل رتہمج ووحایش ؛ ومالتا دیس وبقمل ادمح‪۱۹۲۱‬؍م‪۱۳۴۰ ،‬؍ق؛ ڈیلہ‪ ،‬وبقمل رپسی ‪ ،‬احفصت‪۶۳۲ :‬؛ اس ہمیمض ںیم وبقمل‬
‫یک ریسفت اک وہ ہصح ےہ وج احہیش رپ ہن آاکس۔‬
‫‪۳۴‬۔ قرآ ں دیجم رتممج عم رتہمج ایض ارقلآ ں‪ ،‬فجن‪۱۹۲۵ ،‬؍م ۔ اس ارث ںیم رعیب نتم ےک ےچین رتہمج ڈتا ایگ ےہ۔‬
‫‪۳۵‬۔ زخبنۃ الفضالئ‪ ،‬دیس دمحم ڈولہی‪ ،‬ڈیلہ‪ ،‬عبطم وییفس‪۱۹۴۱ ،‬؍م؛ احفصت‪۹۲ :‬۔‬
‫‪۳۶‬۔ رتہمج وریسفت قرآ ں الملقب ہب ایضء االسالم‪ ،‬ومالتا زریک نیسح ارمویہ؛ ‪۱۳۶۵‬؍ق؛ ‪۱۹۴۶‬؍م؛ ڈیلہ‪ ،‬ڈیل رپگنٹن وزسک‪۱۳۳۱ ،‬؍ق۔ ہی‬
‫قرآں رکمی یک زوایئ ریسفت ےہ اوز اس ںیم ہگج ہگج قرآین آتات ےک ڈلی ںیم وعتتذات یھب الےئےئگ ںیہ۔‬
‫‪۳۷‬۔ریسفتزیض‪،‬عالہمدیسدمحمزیض زیگنوپزی ‪۱۹۵۰‬؍م؛ ‪۱۳۷۰‬؍ق؛ انبزس‪ ،‬اوجلاڈ تک ڈوپ؛ وصہب زاوپمز ںیموناتیلعزاضاخںےکمکحےس‬
‫اتک یٹیمک لیکشت تایئ ہک سج ےک ازانیک ںیم عالہم احظف افکبت نیسح (‪۱۹۱۴‬؍م؛ ‪۱۳۸۸‬؍ق) ومالتا دیس دمحم ڈولہی (‪۱۹۷۲‬؍م؛ ‪۱۳۹۲‬؍ق) اوز‬
‫عالہم دیسدمحمزیضزیگنوپزی (‪۱۹۵۰‬؍م؛ ‪۱۳۷۰‬؍ق) ےھت۔ ےط ہیاھتہکہیرگوہاجعمریسفتںیھکلنکیلمیسقتدنہواتسںیکوہجےسہیاکمااجنم‬
‫ہنتااکس۔نکیلاسڈوزاںعالہمدیسدمحمزیضزیگنوپزیےنوجاکمااجنمڈتااےساںےکےٹیبومالتارفظانسحلےنرشتنمایک۔{‪}۳۹‬‬
‫‪۳۸‬۔ ارقلآ ں ارکلمی رتممج عم وحایش ریسفت ولاعم اایبلں ؛ ادمح یلع ریمزا ؛ الوہز؛ اتکاخبہن ہینیسح‪۱۹۵۵‬؍م؛ * الوہز؛ زز ینپمک‪ ۲ ،‬دلج‪ ،‬احفصت‪:‬‬
‫‪۱۰۱۶‬۔ {‪}۴۰‬‬
‫م‬ ‫ل‬ ‫م‬ ‫ل‬
‫‪۳۹‬۔ ارقلآ ں ا نئن عم رتہمج ‪،‬ریسفت ا یقئن اطمقب تا زواتات آہمئ وصعمنیم مہیلع السالم؛ ادماڈ نیسح اکیمظ‪ ،‬الوہز‪ ،‬ااصنف رپسی‪۱۹۶۰ ،‬؍م‬
‫{‪۱۳۸۰ }۴۱‬؍ق؛ احفصت‪۷۳۲ :‬؛ {‪* }۴۲‬رکایچ؛ اڈازہ رحب اولعلم اساعۃ ارقلآ ں‪۱۹۷۰ ،‬؍م؛ ‪۱۳۸۹‬؍ق؛ اجوتذ؛ احفصت‪۶۰۶ :‬۔‬
‫لم‬
‫‪۴۰‬۔ریسفت ا یقئن؛ دیس ادماڈنیسح اکیمظ (‪۱۳۳۵‬؍ق؛ ‪۱۹۷۵‬؍م) الوہز‪ ،‬ہعیش تک ایسنجی‪۱۹۶۱،‬؍م؛ ‪۱۳۸۱‬؍ق؛ احفصت‪۷۹۸ :‬۔‬
‫پ‬
‫‪۴۱‬۔ ریسفت اعمزف ارقلآ ں؛ دیس افحتظ نیسح نب دمحم ابرامیہ ھنکیوزی (‪۱۸۹۷‬۔‪۱۹۶۴‬؍م)‬
‫‪۴۳‬۔ قرآ ں دیجم رتممج عم ریسفت ولاعم ارقلآ ں؛ ومالتا ریمزا ادمح یلع ارمرستی (‪۱۳۹۰‬؍ق؛ ‪۱۹۷۰‬؍م) الوہز؛ خی عالم ادمح اڈنی زنس‪ ،‬وخزدیش‬
‫اعمل رپسی؛ رس دیس ادمح اخں یک آزاء اک زڈ (‪ )۱۹۹۸‬عالم ادمح رپوبر (‪۱۹۸۵‬؍م) اوز عالم ادمح اقڈتاین ‪۱۹۰۸‬؍م۔‬
‫‪۴۴‬۔ریسفت وتحیض ارقلآ ں ‪،‬دیس اجموز نیسح(‪۱۹۸۰‬؍م) رکایچ‪۱۹۷۱،‬؍م۔ {‪}۴۳‬‬
‫‪۴۵‬۔ اتک رسفم قرآ ں؛ ومالتا ادمحیلع؛ ہبتکم وییفس ؛ الوہز ‪۱۹۷۱‬؍م؛ احفصت‪۱۳۸ :‬۔ {‪}۴۴‬‬
‫لب‬ ‫ل‬
‫‪۴۶‬۔ ریسفت اوناز البحف یف ارساز ا مصحف؛ نیسح شخب اجزا‪ ،‬ا حفی؛ (‪۱۴۱۰‬؍ق؛ ‪۱۹۹۰‬؍م) رسوگڈاہ‪/‬ڈزتا اخں؛ ڈازولعلم دمحمہی رٹسب‪/‬ہبتکم اوناز‬
‫البحف ‪۱۹۵۳‬۔‪۱۹۷۳‬؍م؛ ‪۱۳۷۳‬۔‪۱۳۹۳‬؍ق؛ ق ‪ ۱۴،‬دلج اکلم؛ احفصت‪}۴۵{ ۲۹۰۸ :‬‬
‫‪۴۷‬۔ ریسفت ارقلآ ں؛ دیس نسح رفظ ارمووہی؛ رکایچ‪ ،‬میمش تک ڈوپ؛ دلج‪۵ :‬؛ ‪۱۹۷۷‬۔‪۱۹۸۵‬؍م؛ ‪۱۳۹۶‬۔‪۱۴۰۴‬؍ق۔ {‪}۴۶‬‬
‫‪۴۸‬۔ ریسفت ارقلآ ں؛ اڈبی امظع دیس رفظ نسح ارمووہی (‪۱۴۰۹‬؍ق؛ ‪۱۹۸۸‬؍م) رکایچ‪ ،‬میمش تکذوپ؛ احفصت‪۴۰۰ :‬؛ (‪۱۹۷۷‬؍م)‬
‫ج‪۲:‬احفصت‪۱۹۸۷( ۳۴۰ :‬؍م) ج‪۳ :‬احفصت‪۴۰۲:‬؛ (‪۱۹۸۱‬؍م) {‪}۴۷‬‬

‫‪4‬‬
‫‪۴۹‬۔ ریسفت فرات وکیف؛ خی فرات نب ابرامیہ انب فرات وکیف؛ رتممج ومالتا کلم دمحم رشفی اتلمین؛ (‪۱۴۰۷‬؍ق؛ ‪۱۹۸۷‬؍م) {‪ }۴۸‬اتلمں‬
‫ہبتکم ااسلحذ؛ وظنمزرپگنٹن رپسی ‪۱۳۹۸‬؍ق؛ ‪۱۹۷۸‬؍م؛ احفصت‪۴۵۳ :‬۔ {‪}۴۹‬‬
‫‪۵۰‬۔ اطمہعل قرآ ں؛ رپورسیف رکاز نیسح؛ رکایچ؛ اسالکم رچلک؛ ‪۱۹۸۷‬؍م؛ احفصت‪۲۲۰ :‬۔‬
‫‪۵۱‬۔ عمجم اربلاہں یف ریسفت ارقلآ ں؛ ومالتا ریفوز نیسح قریشی اہیمش؛ تااتسکں‪ ،‬وتہسن‪ ،‬دمزہس اامہیم علض ڈریہ اغزی اخں؛ ڈی۔ اچی رپرٹنز؛ الوہز؛‬
‫دلج‪۲:‬؛ احفصت‪۲۸۰ :‬؛ ‪۱۹۸۷‬؍م؛ ‪۱۴۰۶‬؍ق۔{‪}۵۰‬‬
‫‪۵۲‬۔ ریسفت قرآ ں رعموف لصف جطات؛ دیس ااملعلء دیس یلع یقن وقنی نب اوب انسحل ونھکلی؛ ‪۱۹۸۸‬؍م؛ ‪۱۴۰۸‬؍ق؛ دلج ‪(۱ :‬تازہ اول تا وسم)‬
‫ریمشک؛ ‪۱۴۰۲‬؍ق؛ ‪۱۹۸۲‬؍م؛ ہی دلج اڈازہ رتوجی علوم اسالہیم‪ ،‬رکایچ ےن یھب امزج ‪۱۹۸۶‬؍م ںیم اھچیپ ےہ۔ {‪ }۵۱‬دلج‪( ۲:‬تازہ ‪ ۴‬تا ‪)۶‬‬
‫ڈیلہ‪۱۹۸۳،‬؍م احفصت‪۴۸۳ :‬؛ دلج‪( ۳ :‬تازہ ‪ ۷‬تا ‪ )۱۰‬ڈیلہ‪۱۹۸۳ ،‬؍م؛ دلج‪( :‬تازہ ‪ ۱۱‬تا ‪ )۱۵‬ڈیلہ ‪۱۹۸۴‬؍م؛ دلج‪(۵ :‬تازہ ‪ ۱۶‬تا ‪ )۲۰‬ریمشک‪،‬‬
‫‪۱۹۸۵‬؍م؛ دلج‪( ۶ :‬تازہ (‪ ۲۱‬تا ‪ )۲۵‬ریمشک‪۱۹۸۷ ،‬؍م{‪}۵۲‬۔‬
‫‪۵۳‬۔ رتہمج ریسفت ومنہن دلج ‪ ۱‬تا ‪۲۷‬؛ آ تۃ اہلل اکمزم ریشازی‪ ،‬رتممج ج ‪۴‬و ‪ ۶‬یتفم آ اغ دیس بیط زجابری؛ اوز ہیقب دلجوں اک رتہمج عالہم دیس دفصز‬
‫نیسح یفجن (‪۱۹۸۹‬؍م؛‪۱۴۱۰‬؍ق) ےن ایک۔ {‪}۵۳‬۔‬
‫‪۵۴‬۔ اطمہعل قرآ ں؛ عالہم دیس ڈاشیں دیحز وجاڈی؛ ونھکل ‪،‬میظنت ااکملبت؛ ‪۱۹۹۴‬؍م؛ احفصت‪۶۴۳ :‬۔‬
‫‪۵۵‬۔ اوناز ارقلآ ں؛ عالہم ڈاشیں دیحز وجاڈی؛ الوہز ‪،‬ابصمج ارقلآ ں رٹسب؛‪۱۴۱۵‬؍ق؛ ‪۱۹۹۶‬؍م؛ احفصت‪۱۲۴۲ :‬۔ {‪}۵۴‬۔‬
‫‪۵۶‬۔ اامیں ریسفت (اجنپیب) عالم اربک تا حتف آ تاڈی؛ الوہز؛ ووٹکیزہی رپسی {‪}۵۵‬۔‬
‫‪۵۷‬۔ ریسفت قرآ ں؛ تاانشہتخ؛ جطی؛ بر اساس ذمہب اامہیم‪ ،‬اڈازہ اڈایبت ازڈو دیحز آ تاڈ ڈنک ےک ڈز اتکاخبہن ںیموموجڈ ےہ۔‬
‫‪۵۸‬۔ ریسفت ارقلآ ں ( اامہیم ذمہب ےک اطمقب) ویفسنیسح ومولی {‪}۵۶‬۔‬
‫ل‬
‫‪۵۹‬۔ مع ارعلافں یف وتحیض ارقلآ ں؛ ومالتا دیس ادمح ساہ اکیمظ؛ ونھکل {‪}۵۷‬۔‬
‫‪۶۰‬۔ رتہمج و ریسفت؛ دمحم اصڈق ومولی؛ ونھکل؛ اظنیم رپسی {‪}۵۸‬۔‬
‫‪۶۱‬۔ قرآ ں دیجم عم حالہص اافتلریس؛ ڈیلہ‪ ،‬عبطم وییفس؛احفصت ‪۶۵۰‬۔‬
‫‪۶۲‬۔ رتہمج وریسفت؛ دمحم ریشب ومولی {‪}۵۹‬۔‬
‫‪۶۳‬۔ رتہمج و ریسفت دیحزی؛ دمحم تاقر برڈی؛ یئبمب؛ ادمحی؛ احفصت‪۵۷۲ :‬؛ رتہمج ریسفت وسنمت ہب اامم نسح رکسعی ‪}۶۰{ -‬۔‬
‫‪۶۴‬۔ دقمہم ریسفت ارقلآ ں؛ ومالتا یلع یقن؛ ‪،‬اڈازہ ہیملع الوہز ؛ احفصت‪}۶۱{۱۷۶ :‬۔‬
‫‪۶۵‬۔ رتہمج وریسفتقرآ ں دیجم؛یلع یقن ؛ ونھکل ؛ دلج اول ےک عالوہ تایق دلجمات ریغ اچیپ ںیہ{‪}۶۲‬۔‬
‫‪۶۶‬۔ اعماملت االرساز و اکمافشت االایخز؛ رعموف ہب ریسفت رضحت ساہ ؛ دیحز آ تاڈ ڈنک؛ عبطم دیحزی {‪}۶۳‬۔‬
‫‪۶۷‬۔ رتہمج قرآ ں رشفی؛ اتممز یلع؛ دیحز آ تاڈ ڈنک؛ عبطم دیحزی {‪}۶۴‬۔‬
‫‪۶۸‬۔ رتہمج وریسفت؛ اوالڈ دیحز رگلبیم‪ ،‬آ رگہ‪ ،‬دلجمات‪۱۱ :‬؛ ذموکزہ دلجمات ںیم ےس طقف اتک دلج اچت ںیہن وہ یکس اوز انمجن دیحزہی زاولئنذی‬
‫ےک اتکاخبہن ںیم وموجڈ ےہ{‪}۶۵‬۔‬
‫‪۶۹‬۔ دیفم ارقلآ ں عم وخاض الآتات‪ ،‬زریک نیسح زوضی ارموہی؛ دیحز آ تاڈ‪ ،‬عبطم دیحزی؛ دمحم اعمل اتخمز ےن اس ارث اک تام قرآ ں دیجم رتممج قراز‬
‫ڈتا ےہ۔{‪}۶۶‬۔‬
‫‪۷۰‬۔ رتہمج و ریسفت قرآ ں دیجم؛ عالہم دیس دمحم اصڈق وناہس مجن الملب؛ ونھکل‪ ،‬اظنیم رپسی ؛ احفصت‪}۶۷ { ۹۶۰ :‬۔‬

‫‪5‬‬
 ‫ضعب قرآین وسزوں یک ریسفت‬
‫‪۷۱‬۔ ریسفت وسزہ لھ آ یت؛ خی دمحم یلع زحنی؛ (‪۱۶۸۳‬۔‪۱۷۶۰‬؍م؛ ‪۱۱۰۳‬۔‪۱۱۰۸‬؍ق)‬
‫‪۷۲‬۔ دمعہ اایبلں یف ریسفت ارقلآ ں (رتہمج وریسفت رقبہ تا ینب ارسالیئ تا ڈابیہچ) دیس امعز یلع (زسیئ وسین بت) ‪۱۲۸۸‬؍ق؛ ‪۱۹۶۹‬؍م؛ ڈیلہ؛ عبطم‬
‫وییفس؛احفصت‪۸۱۸ :‬؛ اس ریسفت یک دہتجم ارصعل ومولی دمحم یقن ےن تادیئ فرامیئ ےہ۔ بیقل از رہفسب اتکاخبہن ٓا ہیفص دیحز آ تاڈ ڈنک۔ * ڈیلہ؛‬
‫وییفس؛ ‪۱۳۰۷‬؍ق؛ احفصت‪}۶۸{۱۶۷۴ :‬۔‬
‫‪۷۳‬۔ اوبات ااصملبت؛ ریمزا سالمب یلع ڈریب؛ (‪۱۸۷۲‬؍م؛ ‪۱۲۹۲‬؍ق) احفصت‪۱۶۸ :‬؛ اس ارث ںیم وسزہ ویفس یک ریسفت ےہ اوز ضعب اقمامت‬
‫رپ اصمبت ایبں وہےئ ںیہ{‪}۶۹‬۔‬
‫‪۷۴‬۔ ریسفت وسزہ لھ آ یت؛ تاج ااملعلء دیس یلع دمحم ونھکلی (‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م)۔‬
‫‪۷۵‬۔ دیقنت حذتذ؛ تاج ااملعلء ومالتا دیس یلع دمحم(‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م) ریسفت بریخ از آ تات قرآ ین { ‪}۷۰‬۔‬
‫‪۷۶‬۔ریسفت وسزہ ویفس؛ دیس یلع اربکنب دیس دمحم اطلسں ااملعل ی(‪۱۹۰۷‬؍م؛ ‪۱۳۲۷‬؍ق) ونھکل۔‬
‫‪۷۷‬۔ رتہمج واضفلئ وسزہ تانیس؛ احظف دیس فرامں یلع (‪۱۳۳۴‬؍ق؛ ‪۱۹۱۵‬؍م) ۔‬
‫‪۷۸‬۔ امظع ااطمللت یف آ تات اانملقت ؛ ادمح نیسح ارمووہی ( ‪۱۸۵۰‬۔‪۱۹۱۸‬؍م؛ ‪ ۱ ۲ ۷ ۰‬۔ ‪ ۱ ۳ ۳ ۸‬؍ ق) ارموہہ؛ اس اتکت ںیم آ تات‬
‫والبت رپ ثحب وہیئ ےہ۔‬
‫‪۷۹‬۔ ااقتں اربلاہں یف ریسفتا رقلآ ں؛ دیس دمحم نیسح؍ونھکلی (وتمدل‪۱۳۳۷ :‬؍ق؛ ‪۱۹۱۸‬؍م) ونھکل؛ وبطمہع اانث رشعی؛ ‪۱۳۲۶‬؍ق؛ ‪۱۹۰۷‬؍م۔‬
‫ہی ارث آ ہی رعماج یک ریسفت ےہ۔ {‪}۷۱‬۔‬
‫‪۸۰‬۔ریسفت وسزہ دمح؛ دیس دمحم یقت (‪۱۹۱۲‬؍م؛ ‪۱۳۴۱‬؍ق) ونھکل؛ احفصت ہصح اول‪۳۰۸ :‬؛ احفصت ہصح ڈوم؛‪۶۶‬۔‬
‫‪۸۱‬۔ ریسفت وسزہ ویفس؛ اتممز ااملعلء دیس دمحم یقت ونھکلی (‪۱۹۱۲‬؍م؛ ‪۱۳۴۱‬؍ق) ونھکل {‪}۷۲‬۔‬
‫‪۸۲‬۔ ڈلی اایبلں یف ریسفت ارقلآ ں؛ دیس آ اق نیسح ونھکلی (‪۱۳۴۸‬؍ق) ونھکل؛ عبطم امعڈ االسالم؛ ‪۱۹۲۲‬؍م؛ ‪۱۳۴۲‬؍ق؛ احفصت‪۱۸۸ :‬؛ ہی ارث‬
‫یھب قرآں رکمی یک ضعب وسزوں یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۸۳‬۔ ریسفت قرآ ں دیجم (رتہمج وصبزت ہمیمض) فرامں یلع احظف (اانث رشعی) ونھکل؛ اظنیم رپسی؛ ‪۱۹۲۳‬؍م؛ ‪۱۳۴۱‬؍ق احفصت‪}۷۳{۴۶ :‬۔‬
‫‪۸۴‬۔اہچزڈہوسزہ؍ اسالیمہفیحص؛ومالتاوخاہجایفضنیسح (‪۱۹۱۳‬؍م؛ ‪۱۳۵۱‬؍ق) ہیارث‪۱۴‬وسزوںاکرتہمجاوزاںوسزوںےکوخاضاکایبںےہ۔‬
‫‪۸۵‬۔ ریسفت وسزہ ویفس؛ دیس ابرامیہ نب دمحم یقت ونھکلی (‪۱۹۳۷‬؍م؛ ‪۱۳۵۷‬؍ق)‬
‫‪۸۶‬۔ قرآ ں دیجم؛ (ریسفت وسزہ دمح‪ ،‬رقبہ اوز آ ل رمعاں) ومالتا دیس اوالڈ دیحز رگلبایم (‪۱۹۴۱‬؍م؛ ‪۱۳۶۱‬؍ق) ونھکل؛ اظنیم رپسی؛ احفصت‪۱۲۰ :‬۔‬
‫‪۸۷‬۔ اطمہعل قرآ ں؛ رپورسیف دیس رسڈاز وقنی؛ رکایچ اسالکم رچلک اڈنی زرسیج رٹنس؛ آ ٹسفرپگنٹن رپسی دلجمات‪۵ :‬؛ (‪۱۹۸۴‬؍م ۔ ‪۱۹۸۵‬؍م)‬
‫م‬
‫ہی ارث وسزہ ابمزہک احالض‪ ،‬ارجفل‪ ،‬الفلق‪ ،‬اانلس اوز سفن طمئنہ یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۸۸‬۔ ڈس وھچی وسزوتں یک ریسفت؛ دیس رمیضت نیسح افلض؛ (‪۱۹۸۷‬؍م)‬
‫‪۸۹‬۔ ریسفت وسزہ وکرث؛ دیس رمیضت نیسح نب اقمس وقنی الوہزیونھکلی (‪۱۹۸۸‬؍م؛ ‪۱۴۰۷‬؍ق) الوہز جطی ہخسن۔‬
‫لعط‬
‫‪۹۰‬۔ رتہمج اایبلں یف ریسفت ارقلآ ں؛ ( ٓا تۃ اہلل ا می وخیئ ) رتممج خی دمحم افش یفجن؛ اسالم آ تاڈ‪ ،‬اجہعم الہ تیب‪۱۴۱۰( ،‬؍ق؛ ‪۱۹۸۹‬؍م؛ احفصت‪:‬‬
‫‪}۷۴{ ۵۳۴‬۔ * الوہز؛ اجہعم الہ تیب اسالم آ تاڈ‪ ،‬تمظع براڈز رپرٹنز (‪۱۴۱۰‬؍ق؛ ‪۱۹۸۹‬؍م){‪}۷۵‬۔‬
‫‪۹۱‬۔ویعںارعلافںیفمیہفتارقل ٓا ں؛عالہمدمحمنیسحیفجن (‪۱۹۹۰‬؍م)رسوگڈاہ‪ ،‬ۃبتکماغلبمل؛احفصت‪۵۶:‬؛وسزہدمحاوزوسزہرقبہیکدنچ ٓاتاتیکریسفت۔‬

‫‪6‬‬
‫‪۹۲‬۔ رتہمج بلق قرآ ں (ریسفت وسزہ تانیس)؛ دیس دمحم ڈسئعیب ریشازی؛ رتممج ومالتا دمحم زتاض دقویس‪ ،‬الوہز‪ ،‬ویل ارصعل رٹسب؛ ‪۱۴۱۱‬؍ق؛‬
‫‪۱۹۱۹۱‬؍م ؛ احفصت‪}۷۶{۲۶۹ :‬۔‬
‫‪۹۳‬۔ انسح ادحلبت؛ طالت وجہری؛ الوہز‪ ،‬اامم تازاگہ تات املعل (‪۱۹۹۶‬۔ ‪۲۰۰۲‬؍م) دلج ‪ ۱‬ںیم وسزہ افہحت ےک عالوہ وسزہ رقبہ یک ‪ ۸۶‬آتات‬
‫{‪}۷۷‬یک ریسفت یک یئگ ےہ۔ دلج ‪ ۲‬ںیم وسزہ رقبہ یک آبت ‪ ۸۷‬تا ‪۱۷۹‬یک ریسفت شیپ یک یئگ ےہ {‪}۷۸‬۔‬
‫‪۹۴‬۔ اایبلں (ریسفت وسز افہحت) دمحم لضف قح؛ رکایچ؛ اجہعم امیلعتت اسالیم؛ احفصت‪}۷۹{ ۱۷۶ :‬۔ وسزہ ویفس یک یھب تازوہںی اوز ریتوہںی‬
‫دصی رمقی ےک ونہتش اجت ےس ریسفت یک یئگ ےہ۔ ہی جطی ہخسن جنگشخب اتکاخبہن ںیم (امشزہ‪ )۱۷۹۷:‬وموجڈ ےہ {‪}۸۰‬۔‬
‫‪۹۵‬۔ ریسفت و رشتحی آ ہی ’’اصطفی‘‘ اوز آ ل رمعاں ےک اعمین؛ رہظم یلع ارہظ یب۔ اے۔ اتذوٹیک ؛ الوہز؛ اامہیم بتک اخہن؛ احفصت‪۲۴ :‬؛ ریسفت ٓا ہیٔ‬
‫‪ ۴۳ ،۳۳‬وسز آ ل رمعاں {‪}۸۱‬۔‬
‫‪۹۶‬۔ اوناز ارقلاں؛ {‪ }۸۲‬ومالتا اتشمق نیسح سادہی؛ رکایچ؛ قرآں رکمی ےک ریتہ وسزوں (افہحت ‪،‬دق‪ ،‬ززلال‪ ،‬اکترث‪ ،‬اموعں‪ ،‬وارصعل‪ ،‬لیف‪،‬‬
‫قرشی‪ ،‬وکرث‪ ،‬احالض‪ ،‬فلق‪ ،‬اانلس‪ ،‬اللھب) یک ریسفت ےہ {‪}۸۳‬۔‬
‫‪۹۷‬۔ اوناز ارقلآ ں (وسز ہ ارقبلہ) ومالتا ااہظز انینسحل؛ ونھکل؛ احفصت‪ }۸۴{ ۶۷۲ :‬تا نتم رعیب وریسفت و رتہمج {‪}۸۵‬۔‬
‫‪۹۸‬۔ وسزہ تانیس؛ ومالتا زیض رفعج؛ رکایچ؛ ادمح تک ڈوپ؛ احفصت‪۴۸ :‬۔‬
‫‪۹۹‬۔ تکملۃ ریسفت رتامجں ارقلآ ں اطلبفی اایبلں (وسزہ رممی تا وسزہ رحتمی) ومولی ڈوااقفلز ادمح وقنی وھبتایل؛ آ رگہ دیفم اعم۔‬
‫‪۱۰۰‬۔ ریسفت وسزہ ادلبل؛ ومولی ڈوااقفلز ادمح وقنی وھبتایل؛ ٓا رگہ دیفم اعم۔‬
‫‪۱۰۱‬۔ ریسفت ارقلآ ں (وسز ۂرقبہ یک ریسفت یغیلبت)ومولی ڈوااقفلز ادمح وقنی وھبتایل؛ ونھکل؛ دصقی تک ڈوپ۔‬
‫‪۱۰۲‬۔ ریسفت اساس اایبلں؛دیس یلع دفصز‪ ،‬زاوڈنپلی‪ ،‬دمہزڈ رپسی دلجمات‪۲:‬؛ قرآں رکمی ےک ‪ ۳۸‬وسزوں یک ریسفت {‪}۸۶‬۔‬
‫‪۱۰۳‬۔ وسز افہحت رتممج وظنمم (عم وفادئ) دیحزی‪ ،‬دیحز آ تاڈ ڈنک؛ دیحزی {‪}۸۷‬۔‬
‫‪۱۰۴‬۔ سات وسزںیت عم رتہمج و ریسفت؛ فرامں یلع‪ ،‬دیحز آ تاڈ ڈنک؛ عبطم دیحزی؛ تا نتم رعیب {‪}۸۸‬۔‬
‫‪۱۰۵‬۔ ریسفت وسزہ لھ آ یت؛ دیس اریم زعم ادلنی دیحز آ تاڈی {‪}۸۹‬۔‬
‫‪۱۰۶‬۔ ریسفت وسزہ تانیس؛ آ بت اہلل نیسح اظمہری ؛ رتممج افبجازنیسح وقنی؛ رکایچ ‪ ،‬ۃبتکم ارلاض؛ ‪ ۴۴‬لصف؛ احفصت‪}۹۰{ ۶۴۲ :‬۔‬
‫‪۱۰۷‬۔ قرآ ں دیجم یک دنچ وسزوتں اک بلطم (قرآں رکمی یک ‪ ۲۰‬وسزوتں اک رتہمج) دیس دمحم زیک؛ الوہز؛ ززنی آ زت؛ احفصت‪۹۶ :‬‬
‫‪۱۰۸‬۔ ریسفت وسزہ ویفس؛ زاہج ادماڈ یلع اخں؛ ریسفت وسزہ ویفس؛ ہطقن ےک ریغب۔‬
‫‪۱۰۹‬۔ اوناز الآتات؛ دیس رمیضت نیسح ؍دصزاالافلض؛ الوہز ؛ ہی اتکت وسزہ رجحات ؍‪ ۴۹‬یک رصتخم ریسفت رپ لمتشم ےہ {‪}۹۱‬۔‬
‫‪۱۱۰‬۔ اوناز ارفلاقں؛ ومالتا اتشمق نیسح سادہی؛ رکایچ احفصت‪۱۷۵ :‬؛ ہی اتکت قرآں رکمی یک ریتہ وسزوتں یک ریسفت ےہ{‪}۹۲‬۔‬
‫ضعب تازوں یک ریسفت‬
‫‪۱۱۱‬۔ تازہ مع؛ وظنمم؛ عالم رمیضت ونجں آ تاڈی؛یئبمب ‪ ،‬دمحمی رپسی ‪۱۲۶۸‬؍ق؛ ‪۱۸۵۲‬؍م {‪}۹۳‬۔‬
‫‪۱۱۲‬۔ ریسفتتازہ اول ؛ دیس رفنضغ یلع یب۔اے۔ ڈیلہ؛ ‪۱۹۲۳‬؍م؛ رتہمج وظنمم تازہ اول۔‬
‫‪۱۱۳‬۔ ازجا ٔ نم ریسفتارقلآ ں؛ ادیسل نسح نب بلق اعدب بلق نینسح ویل دمحم نیسح ؍ااجلیل؍اونھکلی (‪۱۲۸۲‬؍ق۔‪۱۳۴۸‬؍ق؛ ‪۱۸۶۳‬؍م۔‬
‫‪۱۹۲۹‬؍م {‪}۹۴‬۔‬
‫‪۱۱۴‬۔ ریسفت تازہ امل؛ دیس رفنضغ یلع یب۔اے۔ ڈیلہ{‪۱۹۳۲ }۹۵‬؍م؛ وظنمم {‪}۹۶‬۔‬
‫‪۱۱۵‬۔ ریسفت تازہ ‪۳۰‬؛ ومالتا دیس اقمس زاض میسن ارموہی (‪۱۴۱۰‬؍ق) ریخ وپز؛ رہماں تک رٹنس۔‬

‫‪7‬‬
 ‫‪۱۱۶‬۔ ریسفت ونز (وظنمم) دیس رفنضغ یلع ؛ ڈیلہ؛ ‪۱۳۵۱‬؍ق؛ ‪۱۹۳۲‬؍م۔ رعیب نتم ےک رمہاہ؛ {‪ * }۹۷‬ڈیلہ‪۱۹۴۲،‬؍م {‪}۹۸‬۔‬
‫ل‬
‫‪۱۱۷‬۔ اونازارقلآ ں؛ دیس زاجب نیسح نب دیس طاہرنیسح ارلوضی ادنہلی اٹوکلتال وپزی ا ھنکیوزی (‪۱۲۷۹‬؍ق۔‪۱۳۷۵‬؍ق؛ ‪۱۸۷۸‬۔ ‪۱۹۵۶‬؍م)‬
‫وجھکا‪ ،‬عبطم اصالج ‪۱۳۵۷‬؍ق؛ ‪۱۹۳۸‬؍م۔ ہی قرآں رکمی یک ریسفت ےہ ےسج فنصم ےن ایگزوہںی تازے تک ااجنم ڈتا اوز اس ےک دعب اں یک‬
‫زحلب وہ یئگ۔ اں ےک دعب اں ےک فرزدن دیس یلع ےن اں ےک اکم وک اجزی زاھک اوز اس اکم وک تازہ ‪ ۲۳‬تک اچنہپتا۔ اس اتکت اک دقمہم اوز وسزہ‬
‫افہحت‪ ،‬رقبہ اوز آل رمعاں یک ریسفت یپھچ ےہ۔ {‪}۹۹‬‬
‫‪۱۱۸‬۔ اونازارقلآ ں (ریسفت تازہ ‪ )۳۰‬ڈارٹک نسازت؍ ادمح؛ الوہز‪ :‬تااتسکں؛ ادمحہی انمجن اساعب اسالم؛ ‪۱۳۷۵‬؍ق؛ ‪۱۹۵۶‬؍م احفصت ‪:‬‬
‫‪۲۸۸‬۔* اچاخپہن اہکنالین ‪۱۳۵۳‬؍ق؛ احفصت‪۲۳۳ :‬۔ {‪}۱۰۰‬‬
‫‪۱۱۹‬۔ افہکل و ارلمیق یف رشج مسب اہلل ارلنمح ارلمیح؛ دبعارکلمی یلیج؛ رتہمج دمحم یقت دیحز‪ ،‬الوہز ااتکلت؛ ‪۱۹۷۷‬؍م {‪ * }۱۰۱‬الوہز ااتکلت؛‬
‫‪۱۹۸۴‬؍م؛ احفصت‪۶۱۴ :‬؛ رعیب نتم ےک رمہاہ۔ {‪}۱۰۲‬‬
‫‪۱۲۰‬۔ ریسفت وییفس ـ‪ :‬تازہ‪۳۰ :‬؛ عالہم دیس ویفسنیسح یفجن ارمووہی؛ ریمت؛ انسح ااطملعب۔‬
‫‪۱۲۱‬۔ ریسفت قرآ ں؛ دمح زاض الہر وپزی؛ ہی ارث نیت تازوں یک ریسفت ےہ۔ {‪}۱۰۳‬‬
‫‪۱۲۲‬۔ قرآ ں نیبم؛ ڈارٹک؛ دمحم نسح زوضی؛ رکایچ؛ زیماں اسالکم رٹنس؛ ہی قرآں رکمی ےک اسین تازوں یک ریسفت ےہ۔‬
‫ریسفت ٓا تات تا ریسفت وموضیع‬
‫ل‬
‫‪۱۲۳‬۔ اانلخس و ا مئسوج؛ خی دمحم نب اوبطالت (‪۱۶۸۴‬۔‪۱۷۶۰‬؍م؛ ‪۱۱۰۳‬۔ ‪۱۱۸۰‬؍ق)‬
‫‪۱۲۴‬۔ ڈزنعۃ المعفرہ؛ ومالتا ڈارک یلع وجوپنزی (‪۱۷۹۱‬؍م؛ ‪۱۲۱۱‬؍ق) ہی ارث قرآں رکمی یک ضعب آتات یکریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۲۵‬۔ فشک العطاء نع ووجہ آ تات لھ آ یت؛ ومالتا دیس زجب یلع ڈولہی؛ وکہ ونز (‪۱۸۴۶‬؍م؛ ‪۱۲۶۶‬؍ق) ہی ارث وسزہ لھ آ یت یک ریسفت ےہ اوز اس‬
‫ےک نمض ںیم اضفلی الہ تیب÷ ایبں وہےئ ںیہ۔‬
‫‪۱۲۶‬۔ ریسفت آ ہیٔ ’’اتک یلعل قلخ میظع‘‘؛ ومالتا دمحم تاقر ڈولہی (‪۱۸۵۷‬؍م)ڈیلہ۔ہی ارثاحالیق وموضاعت اوز احالق ربمغیپ یک رشتحی‬
‫ےہ۔{‪ * }۱۰۴‬ڈیلہ؛ احفصت‪۱۶۰ :‬؛ اس ارث ںیم انجت دمحم سامل اخبزی ےک آہیٔ ریہطت ےک تازے ںیم ااعشز لقن وہےئ ںیہ۔ * ڈیلہ‪ ،‬عبطم‬
‫وییفس(‪۱۸۸۰‬؍م؛ ‪۱۳۰۰‬؍ق)۔{‪}۱۰۵‬‬
‫‪۱۲۷‬۔ لظ دمموڈ؛ دیس ابرامیہ نب دمحم یقت ونھکلی (‪۱۸۸۷‬؍م؛ ‪۱۳۰۷‬؍ق) ہی ارث وسزہ وھڈ؛ ویفس؛ اوز فہک یک ریسفت ےہ۔ {‪}۱۰۶‬‬
‫‪۱۲۸‬۔ ’’خمسۃ ریحتمہ‘‘ وقل ومولی سالمب اہلل؛ ومالتا یلع نیسح زیگن وپزی (‪۱۸۹۰‬؍م؛ ‪۱۳۱۰‬؍ق) ہی ارث وسزہ دقز یک ریسفت ےہ۔‬
‫ل‬
‫‪۱۲۹‬۔ دیفم ا مسئیصر؛ ومالتا ریمزا زاض یلع؛ ونھکل‪ ،‬عبطم اانث رشع(‪۲۳‬؍وشال‪۱۳۱۲‬؍ق۔ ‪۱۸۹۲‬؍م) احفصت‪۳۲ :‬؛ ہی ارث آ ہیٔ’’ دمحم زوسل اہلل‬
‫‪...‬یلع الکفاز‘‘ یک ریسفتےہ۔‬
‫‪۱۳۰‬۔ ااجیز ارحتلری یف آ ہیٔ الیطہیر؛ دیس تارص نب رفظم نیسح وجوپنزی (‪۱۸۹۳‬؍م؛ ‪ ۳ ۱ ۳‬؍ ق ) {‪}۱۰۷‬اس ارث ںیم آہیٔ ریہطت ےک نمض ںیم‬
‫الہ تیب ااہطزؑ ےک اضفلئ ایبں وہےئ ںیہ۔{‪}۱۰۸‬‬
‫‪۱۳۱‬۔ ڈز ےب اہب؛ تاج ااملعلء دیس یلع دمحم ونھکلی (‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م) ونھکل؛ عبطم اانث رشعی (‪۱۳۱۰‬؍ق) اس ارث ںیم قرآین آتات ےس الہ‬
‫تیب ااہطزؑ ےک اواصف ایبں ےیک ےئگ ںیہ۔‬
‫‪۱۳۲‬۔ وحایش ارقلآ ں؛ تاج ااملعلء دیس یلع دمحم ونھکلی(‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م) ذموکزہ وحایش‪ ،‬رس دیس ادمح اخں یک ٓزاء اک وجات ںیہ۔‬
‫‪۱۳۳‬۔ الیطہیر‪ ،‬اقیض ریقف یلع اعلق ااصنزی‪ ،‬الوہز‪ ،‬ازڈو اابخز رپسی‪۱۹۰۲،‬؍م؛ ‪۱۳۲۱‬؍ق؛ احفصت‪۷۴ :‬۔ اس ارث ںیم ‪ ۲۵‬ڈاللئ یک زوینش‬
‫ںیم ہی تابت ایک ایگ ےہ ہک آہیٔ ریہطت اک ساں برولنتجنپ تاک ÷ ںیہ۔‬

‫‪8‬‬
 ‫‪۱۳۴‬۔ براہں اایبلں؛ ومالتاعالہم اوب ااقلمس الوہزی (‪۱۹۰۵‬؍م؛ ‪۳۲۴‬؍ق){‪}۱۰۹‬‬
‫‪۱۳۵‬۔ ازاہز النیرلی‪ ،‬دیس دمحم نسحم زیگن وپزی (‪۱۸۴۶‬۔‪۱۹۰۷‬؍م) ونات دمحم یلع اخں‪ ،‬ونھکل‪ ،‬اظنیم رپسی‪ ،‬احفصت‪۲۰ :‬۔ اس ارث ںیم ایسی ‪۵۸‬‬
‫قرآین اتات اک رتہمج ہک نج ںیم اسالم اک ہملک اامعتسل وہا ےہ۔‬
‫‪۱۳۶‬۔ ریسفت لھ آ یت؛ ومالتا دیس اربکنب اطلسں ااملعلء ( ‪۱۹۰۸‬؍م؛ ‪۱۳۲۷‬؍ق)۔‬
‫‪۱۳۷‬۔ آ تات یلج یف سأں ومالتا یلعؑ؛ آ اغ دبع یلع نب دنبہ یلع قرابلس ڈولہی‪ ،‬عبطم وییفس‪۱۹۱۰( ،‬؍م؛ ‪۱۳۳۰‬؍ق) احفصت‪۵۶۰ :‬۔ اس اتکت‬
‫ںیم رقتابی ‪ ۴۰۰‬آتات ےس اریم اوملنینم رضحت یلع ‪ -‬ےک اضفلئ الےئےئگ ںیہ۔ {‪}۱۱۰‬‬
‫صفٖ‬
‫‪۱۳۸‬۔ فشک تقیقح ینعی ریسفت آ بت ساق؛ وخاہج عالم نینسح (‪۱۳۵۶‬؍ق) الوہز‪ ،‬زافہ اعم رپسی(‪۱۹۱۱‬؍م) جات‪۲۴ :‬۔‬
‫‪۱۳۹‬۔ اافتق اربلاہں‪ ،‬ومالتا دمحم یلع طئسی دیحز آ تاڈی (‪۱۹۸۱۱‬؍م؛ ‪۱۳۳۱‬؍ق) ہی ارث آ ہیٔ رعماج یک ریسفت ےہ۔{‪}۱۱۱‬‬
‫ل‬
‫مک‬
‫‪۱۴۰‬۔ تاولی ا ج م یف اشتمہب وصنض امکحل؛ دیس نسح ارمووہی‪ ،‬ونھکل؛ ‪۱۹۱۲‬؍م؛ ‪۱۳۳۲‬؍ق؛ احفصت‪۵۷۸ :‬۔{‪}۱۱۲‬‬
‫فب‬
‫‪۱۴۱‬۔ ریسفت اببما؛ عالم نینسح کئیوزی (‪۱۹۱۷‬؍م؛ ‪۱۳۳۷‬؍ق) ہی ارث آہیٔ رشہفی ٔ اببما وتولا م ۔۔۔ یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۴۲‬۔ زسالۃ امظع ااطمللت یف آ تات اانملقت؛ دیس ادمح نیسح نب ابرامیہ یلع ارمووہی (‪۱۹۱۸‬؍م؛ ‪۱۳۳۸‬؍ق) اس ارث میںالہ سئب یک بتک‬
‫ےس ااممیلع ‪ -‬ےک اضفلئ وانمقت اےھٹک ےیک ےئگ ںیہ۔‬
‫‪۱۴۳‬۔ الئیوری؛ ومالتا دیس نسح ابعس وموسی‪ ،‬ونھکل؛ (‪۱۹۲۱‬؍م؛ ‪۱۳۴۱‬؍ق) ہی ارث اقیض ونز اہلل وشرتشی یک آ بت ریہطت یک ریسفت (‪۱۰۱۹‬؍ق) اک‬
‫رتہمج ےہ اوز اس ںیم رعیب نتم یھب رمہاہ ےہ۔ {‪}۱۱۳‬‬
‫‪۱۴۴‬۔ ٓا تات اضفلئ ‪،‬ومالتا دمحم یقت (‪۱۹۲۱‬؍م؛ ‪۱۲۳۱۴‬؍ق) ہی ارث ‪ ۴‬دلجوں ںیم ےہ اوز اضفلئ الہ تیب ااہطز ÷ یک آتات یک ریسفت رپ احوی ےہ۔‬
‫{‪}۱۱۴‬‬
‫‪۱۴۵‬۔ وتحیض حالتف رقمنیب؛ دیس دیحز نیسح رتذمی‪ ،‬ارمرست‪ ،‬آ اتفت بریق رپسی (‪۱۳۴۲‬؍ق؛ ‪۱۹۲۴‬؍م) احفصت‪۱۲۶ :‬؛ ہی ارث آ بت ریہطت‪،‬‬
‫لک‬
‫اامن و ن م‪ ،‬وسزہ امل رشنج یک ریسفت اوز اویل االرم ےک دصماق ےک تازے ںیم ےہ۔ {‪}۱۱۵‬‬
‫‪۱۴۶‬۔ ڈزز سئنہ‪ ،‬رقمت یلع اخں رگجاونی (‪۱۹۲۵‬؍م؛ ‪۱۳۴۵‬؍ق) اس ارث ںیم ااممنیسح ‪-‬یک اہشڈت اک آ تات قرآ ین ےس اابثت ایک ایگ ےہ۔‬
‫‪۱۴۷‬۔ ڈزنعۃ ااجنلت یف ارعلاصت؛ اوب ااقلمس رقمت یلع اخں رگجاونی (‪۱۹۲۵‬؍م؛ ‪۱۳۴۵‬؍ق) ڈیلہ‪ ،‬ویفس رپسی‪۱۹۰۰‬؍م؛ ‪۱۳۲۰‬؍ق۔‬
‫احفصت‪۴۰۰ :‬۔‬
‫م‬‫ل‬
‫‪۱۴۹‬۔انمقتااصلڈنیقنمارقلاںا نئن؛رقمتیلعاخں(‪۱۸۴۴‬۔‪۱۹۲۶‬؍م) ہیارثقرآںرکمیےسالہتیبؑےکاضفلئےکاابثتںیمےہ۔‬
‫‪۱۵۰‬۔ براہں اجمڈہل یف ریسفت آ تۃ ابمہلہ؛ خی دمحم ااجعز نیسح دمحمی دباویاین (‪۱۹۳۰‬؍م؛ ‪۱۳۵۰‬؍ق) ونھکل اس ارث ںیم آ ہی ابمہلہ ےک سئب برول رپ‬
‫ثحب یک یئگ ےہ۔ {‪}۱۱۶‬‬
‫‪۱۵۱‬۔ وتحیض ارلاعکت نع آ تات الضالہ؛ دیس ویفس نیسح یفجن ارمووہی (‪۱۹۳۲‬؍م؛ ‪۱۳۵۲‬؍ق) زڈ بر زساہل’’ دصتق نیسح ڈو زیتعک ‘‘۔‬
‫‪۱۵۲‬۔ زیماں قح؛ ومالتا دیس دمحم نیطبس رسوسی (‪۱۹۴۷‬؍م) الوہز‪ ،‬ڈرتف اربلاہں‪ ،‬زلگاز میتس رپسی؛ احفصت‪۱۴۸ :‬۔ ہی ارث آ ہی ’’ودقل ازانلس‬
‫معہ ل‬
‫زانلس وابرانل م ا میراں‘‘ یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۵۳‬۔ جقیقۃ الفئنہ؛ ونات یلع زاض اخں قرابلس‪ ،‬ایسٹوکلت‪ ،‬اڈازہ اعمزف آ ل دمحم‪ ،‬انساں رپسی الوہز( ‪۱۹۵۲‬؍م) احفصت‪۱۶ :‬؛ ہی ارث آہی رشہفی ‪:‬‬
‫’’انما اموالکم و اوالدکم ۔۔۔ االٓیہ‘‘ یک ریسفت اوز ’’ہنتف ‘‘ ےک ےملک یک رشتحی ےہ۔‬
‫‪۱۵۴‬۔ ہفسلف تبحم الہ تیب÷ ؛ دیس اابقل ادمح وقنی‪ ،‬انبزس‪ ،‬اوجلاڈ تکذوپ‪۱۹۵۲( ،‬؍م) احفصت‪۲۴ :‬۔ ہی ارث آہی ومڈت یکریسفت ےہ۔‬

‫‪9‬‬
‫‪۱۵۵‬۔ ریسفت اوناز ارقلآ ں؛ ومالتا دیس زاجب نیسح وگتاوپلزی (‪۱۳۷۶‬؍ق؛ ‪۱۹۵۷‬؍م) ۔ ہی ارث وسزہ افہحت اوز وسزہ رقبہ یک ضعب آتات یک‬
‫ریسفتےہ ‪ ،‬زین اس ںیم آزاڈ رتہمج‪ ،‬ملع رصف‪ ،‬طاہری ریسفت‪ ،‬ہعیش اوز ینس ریسفت اوز اتئناء یکتمصع ےک وموضاعت یھب زری ثحب آےئ ںیہ۔‬
‫پ‬
‫‪۱۵۶‬۔ ڈرک انیلقثل ؛ دیس افحتظ نیسح نب ابرامیہ ھکیوزی ( ‪۱۸۹۷‬۔ ‪۱۹۶۴‬؍م) ہی ارث قرآں رکمی یک آتات ےس الہ تیبؑ ےک اضفلئ وانمقت‬
‫اک ایبں ےہ۔‬
‫پ‬
‫‪۱۵۷‬۔ ریسفت آ ہی ریہطت عم رشاطی وتاریث؛ دیس افحتظ نیسح ھکیوزی (‪۱۹۶۴‬؍م؛ ‪۱۳۸۴‬؍ق) وجھکا علض سازں؛ عبطم اصالج‪۱۹۳۱،‬؍م۔‬
‫احفصت‪۷۱ :‬۔ {‪}۱۱۷‬‬
‫‪۱۵۸‬۔ ونتری یف ایبں آ ہی ریہطت؛ اقیض ونز اہلل وشرتشی دیہش تالت؛ رتممج ومالتا نسح ابعس‪ ،‬آ رگہ‪۱۳۱۴ ،‬؍ق؛ ‪۱۹۶۶‬؍م ) {‪}۱۱۸‬‬
‫‪۱۵۹‬۔ رصاط میقتسم؛ دیس نسح ونات زوضی؛ زاوڈنپلی؛ اوتکبر ‪۱۹۶۸‬؍م؛ احفصت‪۲۲۱ :‬۔ ہی ارث قرآں رکمی یک ‪ ۷۴‬آتات یک وموضیعریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۶۰‬۔ قرآ ں میکح اوز آ رخی ایپربم؛ آتۃ اہلل تارص اکمزم ریشازی یک اتکت ’’قرآں و آرخنی ایپربم ‘‘ اک رتہمج؛ رتممج ڈاشیں دیحز وجاڈی (‪۱۴۲۱‬؍ق)‬
‫ونھکل‪۱۹۷۶ ،‬؍م۔‬
‫‪۱۶۲‬۔ ڈزس آ ل دمحم اک اعتزف ‪،‬ومالتا دمحم اامسلیع(‪۱۹۷۶‬؍م) رکایچ ۔‬
‫‪۱۶۳‬۔ ریسفت حالتف؛ ومالتا دمحم اامسلیع ڈویدنبی (‪۱۹۷۷‬؍م؛ ‪۱۳۹۶‬؍ق) ‪،‬لصیف آ تاڈ‪ ،‬بتکم ہعیش ڈاز اغیلبتل‪ ،‬تااتسکں اڑکلتک رپسی؛ احفصت‪:‬‬
‫‪۱۶۸‬۔ ہی ارث آ ہی اسبجالف‪ ،‬والبت اوز ومڈت یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۶۴‬۔ دیع دغری؛ وخاہج دمحم فیطل ااصنزی (‪۱۹۹۷‬؍م؛ ‪۱۳۹۹‬؍ق) ایسٹوکلت‪ ،‬انمجن اصڈہیق اانثرشع‪ ،‬ااصنف رپسی * الوہز (‪۱۳۷۴‬؍ق؛‬
‫‪۱۹۵۵‬؍م) احفصت‪۱۶ :‬۔‬
‫‪۱۶۵‬۔ ڈزس قرآ ں میکح؛ ومالتا دیس دمحم زیض‪ ،‬زج اول‪ ،‬رکایچ‪ ،‬اڈازہ رشن علوم ڈتئنہ‪ ،‬ارٹنلنشین رپسی (‪۱۹۸۲‬؍م) ہی ارث زتذوی تااتسکں ےس رشن‬
‫وہےن واےل فنصم ےک ڈزوس اک ومجمہع ےہ۔‬
‫‪۱۶۶‬۔ زیماں االامیں نم آ تات ارفلاقں؛ ومالتا ریمزا ویفس(‪۱۹۸۸‬؍م) الوہز ‪،‬تایم رپسی؛ دلج اول (‪۱۹۸۴‬؍م) احفصت‪۷۸۶ :‬؛ دلج ‪:۲‬‬
‫(‪۱۴۰۲‬؍ق) احفصت‪،۵۳۶ :‬اسارثرپدیسرمیضتنیسحافلض(‪۱۹۸۷‬؍م) ےن دقمہم اھکل ےہ اوز ہیارث ٓا تاتاقعتذواامعلیکریسفتےہ۔‬
‫‪۱۶۷‬۔ ڈزس قرآ ں‪ ،‬ااتسڈ رہطمی‪ ،‬رکایچ‪ ،‬ڈازالیقاہف االسالہیم‪ ،‬ومیتزہی رپگنٹن رپسی (‪۱۴۰۷‬؍ق؛ ‪۱۹۸۷‬؍م) احفصت‪۳۲۸ :‬ہی ارث ااتسڈ‬
‫رہطمی یک اتکت ڈزس قرآں اک رتہمج ےہ۔‬
‫‪۱۶۸‬۔ اوناز الآتات؛ ومالتا دیس رمیضت نیسح افلض (‪۱۹۸۷‬؍م) الوہز‪ ،‬ہی ارث وسزہ رجحات اوز اتک وسےس زادئ ڈرگی آتات یکریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۶۹‬۔ ونز یلع ونز؛ ومالتا طالت یلع رکتاولی‪ ،‬الوہز‪ ،‬رفعجی ڈاز اغیلبتل‪ ،‬رعماج ادلنی رپرٹنز (‪۱۴۰۸‬؍ق؛ ‪۱۹۸۸‬؍م) احفصت‪۳۱۲ :‬۔ ہی ارث قرآں‬
‫رکمی ےس رضحت یلع ‪ -‬ےک اضفلی اک ایبں ےہ۔‬
‫‪۱۷۰‬۔ عمجم الآتات؛ اڈبی امظع دیس رفظ نیسح ارمووہی (‪۱۴۰۹‬؍ق؛ ‪۱۹۸۸‬؍م) رکایچ‪ ،‬میمش تکذوپ؛ احفصت‪ ۶۵۶ :‬ہی ارث ضعب آ تات اک رتہمج‬
‫وریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۷۱‬۔ یلع یف ارقلآ ں ؛ رماڈ یلع؛ گنھج‪ ،‬ویل ارصعل رٹسب(‪۱۹۸۹‬؍م) ونھکل‪ ،‬ابعس تک ایسنجی؛ احفصت‪۴۰ :‬۔ اس ارث ںیم الہ سئب یک بتک‬
‫ےس اضفلی اریم اوملنینم ‪-‬یک آتات یک ریسفت اک ایبں ےہ۔‬
‫‪۱۷۲‬۔ آ ہی ریہطت؛ ومالتا دیس اریم نیسح یفجن (‪۱۹۸۹‬؍م؛ ‪۱۴۰۸‬؍ق) الوہز؛ اامہیم نشم‪،‬یمیلعت رپسی‪ ،‬احفصت‪۲۴ :‬۔‬
‫‪۱۷۳‬۔ دہمی یف ارقلآ ں؛ دیس اصڈق ینیسح ریشازی‪ ،‬رتممج دمحم نیسح‪ ،‬گنھج‪۱۴۰۹ ،‬؍ق؛ ‪۱۹۸۹‬؍م) احفصت‪۲۱۹ :‬۔ ہی ارث رضحت اامم دہمیؑ‬
‫ےک اضفلی اک قرآ ں ےس ایبں ےہ۔‬

‫‪10‬‬
‫‪۱۷۴‬۔ آ تۃ ارکلیس ایپم (آ امسین وتدیح) تا آ تۃ ارکلیس رپ ڈس اقتزری اک ومجمہع‪ ،‬آ اقی دمحم یقت یفسلف؛ رتممج ومالتا دمحم یقت وقنی‪ ،‬الوہز‪ ،‬ابصمج‬
‫رٹسب(‪۱۹۹۰‬؍م) احفصت‪۲۶۰ :‬۔‬
‫‪۱۷۵‬۔ قرآ ں اک ڈایمئ وشنمز؛ ااتسڈ رفعج احبسین‪ ،‬رتممج دیس دفصزنیسح یفجن (‪۱۹۸۹‬؍م) الوہز‪ ،‬ابصمج ارقلآ ں رٹسب‪ ،‬دلجمات‪۷ :‬۔‬
‫‪۱۷۶‬۔ الہ تیب آ ہی ریہطت یک زوینش ںیم؛ دمحم دہمی آ یفص‪ ،‬رتممج ومالتا زونش یلع یفجن اطلسوپنزی‪ ،‬رکایچ‪ ،‬ڈاز الیقافۃ االسالمنۃ؛ (‪۱۴۱۳‬؍ق؛‬
‫‪۱۹۹۳‬؍م) احفصت‪۲۲۴ :‬۔‬
‫‪۱۷۷‬۔ رتہمج ایپم قرآ ں؛ آ تۃ اہلل اکمزم ریشازی؛ رتممج دیس دفصزنیسحیفجن؛ الوہز‪ ،‬ابصمج ارقلآ ں رٹسب؛ دلجمات‪۳ :‬۔‬
‫‪۱۷۸‬۔ ڈوعت ااحتڈ؛ ڈارٹک دمحم تارص نیسح وقنی؛ الوہز‪ ،‬اڈازہ علوم االسالم‪ ،‬وقنس رپسی ۔ ہی ارث آہیٔ لق اعتولا۔۔۔ االٓہی یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۷۹‬۔ قیقحت آ ہی وجنی ؛ خی دمحم ااحسقیفجن و ریمزا دمحم رفعج‪ ،‬رکایچ۔ احفصت‪۳۰ :‬۔ {‪}۱۱۹‬‬
‫‪۱۸۰‬۔ النذریک تآتۃ الیطہیر؛ لمجت نیسح وگتاومی ‪ ،‬دمزاس۔‬
‫‪۱۸۱‬۔ ریسفت ایپم قرآ ں‪ ،‬تارص اکمزم ریشازی‪ ،‬رتممج خی دمحم انیم دیہشی اکرغشی ۔{‪}۱۲۰‬‬
‫‪۱۸۲‬۔ رصاط میقتسم؛ اخڈم نیسح اخں‪ ،‬وگرجہ ‪ ،‬ہبتکم ڈاز اغیلبتل؛ احفصت‪۳۸ :‬۔ ہی ارث آ ہیٔ رشہفی ’’ و ا ّں نم سئعنہ البرامیہ ‘‘ یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۸۳‬۔ قرآ ں ںیم ڈرک نیسح؛ اس ارث ںیم رضحت اامم نیسح ےک قرآں ےس انمقت ایبں وہےئ ںیہ۔‬
‫‪۱۸۴‬۔ قرآ ں والہ تیب ÷ ومالتا ساڈ نیسح گنالین؛ الوہز‪ ،‬اڈازہ علوم اسالہیم ‪،‬احفصت‪۶۰ :‬۔‬
‫‪۱۸۵‬۔ قرآ ں رظنہی حالتف؛ تارص نیسح ضیف آ تاڈی‪ ،‬الوہز‪ ،‬انمجنابعہیس ‪،‬تازوال؛ ایسٹوکلت{‪}۱۲۱‬‬
‫‪۱۸۶‬۔ قریب و ومڈت؛ رپورسیف دیس زنی ادلنی‪ ،‬رکایچ‪،‬احفصت‪۱۴۰ :‬۔‬
‫ب‬
‫‪۱۸۷‬۔ وتہب؛ دیس دبع اہلل ڈسئعیب‪ ،‬رتممج‪:‬اعدب رکسعی‪ ،‬الوہز‪ ،‬اامہیم نلئشرز‪ ،‬احفصت‪۹۰ :‬۔ ہی ارث آہیٔ رشہفی ’’یایہا الذین آمنوا توبوا الی اہلل‬
‫توبۃ نصوحا‘‘ یک ریسفت ےہ۔‬
‫‪۱۸۸‬۔ نشلگ جیب؛ یلع ارملوغت وقنی‪ ،‬ونھکل‪ ،‬رسفراز وقیل رپسی۔ اس ارث ںیم آ بت ارکلیس‪، ،‬آ بت اہشڈت اوز آہیٔ اکلمل ےک وخاض اوز اس اک‬
‫وظنمم رتہمج شیپ ایک ایگ ےہ۔‬
‫‪۱۸۹‬۔ صصق االتئنای؛ ومالتا دیس ادمحنب زاضنب دمحم وقنی‪ ،‬فجن ارشف‪ ،‬احفصت‪۲۴۸:‬۔‬
‫‪۱۹۰‬۔ ہصق ااحصت فہک؛ زخمب نیسح رمق‪ ،‬ڈیلہ‪ ،‬عبطم اانث رشعی ۔ ہی ارث وسزہ فہک اک وظنمم رتہمج ےہ۔‬
‫ل‬
‫‪۱۹۱‬۔ وہفمم آ ہی اطاعب؛ تاقت وقنی‪،‬الوہز‪ ،‬ااجلہعم یلیپ زنشیک؛ اجمعۃ ا مئیطر امڈل تاوں‪ ،‬تایم رپسی ۔ اس ارث ںیم عالہم دیس یقن یک آ ہی ’’ یا ایہا‬
‫الذین آمنوا اطیعوا اہلل‪...‬االٓہی ےک تازے ںیم رقتری شیپ یک یئگ ےہ۔‬
‫‪۱۹۲‬۔ آ ہی ریہطت ںیم الہ تیبؑ اک ڈزاشخں رہچہ؛ دمحم اضفل‪ ،‬اہشت ادلنی ارشایق؛ رتممج دمحم یقت وقنی‪ ،‬الوہز‪ ،‬ابصمج ادہلی۔‬
‫‪۱۹۳‬۔ آ ہی ومڈت؛اتشمق نیسح سادہی‪ ،‬رکایچ‪ ،‬رصق مسئب زوضہی وسسایٹی؛ احفصت‪۱۴ :‬۔{‪}۱۲۲‬‬
‫‪۱۹۴‬۔ ومڈہ ارقلیب؛ کحوا‪ ،‬عبطم اصالج؛ احفصت‪۳۲۸ :‬؛ اس ارث ںیم آہی ومڈت یک ریسفت اوز اس ےک تازے ںیم وہےن واےل ضعب ارتعااضت اک‬
‫وجات شیپ ایک ایگ ےہ۔‬
‫ارگنبری تأافیلت‬
‫‪۱۹۵‬۔ رتہمج قرآ ں؛ دیس نیسح رگلبایم (‪۱۳۴۴‬؍ق؛ ‪۱۹۳۵/‬؍م) ۔‬
‫‪۱۹۶‬۔ رتہمج ووحایش قرآ ں؛ تاڈساہ نیسح ‪۱۳۵۶‬؍ق؛ ‪۱۹۳۷‬؍م) ونھکل‪ ،‬دمزسۃ اولاعطئن ؛ ‪۱۳۵۰‬؍ق؛ ‪۱۹۳۱‬؍م۔‬
‫م‬
‫‪۱۹۷‬۔ ‪Aserene Soul‬؛ رپورسیف دیس ااشتحم نیسح؛ ونھکل‪ ،‬اامہیم نشم‪۱۹۶۶ ،‬؍م۔ اس ارث ےک ونعاں اک رتہمج ’’سفن طمئنہ‘‘ وہتا ےہ۔‬
‫‪11‬‬
 ‫‪۱۹۸‬۔ رتہمج ووحایش قرآ ں؛ رپورسیفریم ادمح یلع واف اخں (‪۱۳۹۶‬؍ق؛ ‪۱۹۷۶‬؍م) اوزخجۃ االسالم رمزا دہمی وپتا (‪۱۳۹۳‬؍ق؛ ‪۱۹۷۳‬؍م)۔‬
‫ل‬
‫‪۱۹۹‬۔ رتہمج ریسفت ا میراں ؛ دلج ‪ ۱‬تا ‪۹‬؛ عالہم دیس دمحم نیسح ابطابطیئ (‪۱۹۸۳‬؍م) رتممج دیس دیعس ارتخزوضی (‪۱۴۰۰‬؍ق؛ ‪۱۹۸۱‬؍م) رہتاں‪،‬‬
‫سازامں بنلیعات اسالیم ۔ {‪}۱۲۳‬‬
‫لع ط‬
‫‪۲۰‬۔ رتہمج اایبلں؛آ تۃ اہلل ا می وخیئ (‪۱۹۹۲‬؍م) رتممج دیس دیعس ارتخزوضی (‪۱۴۰۰‬؍ق؛ ‪۱۹۸۱‬؍م)۔‬
‫‪۲۰۱‬۔ رتہمج قرآ ں؛ امی سارک؛ مق؛ ااصنزتاں زنشیکیلبپ؛ احفصت‪۶۴۳ :‬۔‬
‫رعیب تأافیلت‬
‫‪۲۰۲‬۔ احہیش ریسفت اضیبوی؛ مال دیس طاہر نب زیض ادلنی دمہاین (‪۱۴۷۵‬۔‪۱۵۴۵‬؍م) ہی ارث جطی ہخسن ےہ ۔‬
‫لف‬
‫‪۲۰۳‬۔ ریسفت وساعط االاہلم؛ اوب ا یص یضیف (‪۱۵۴۷‬۔ ‪۱۵۹۵‬؍م )ہی ارث ےطقن ےک ریغب ریسفت ےہ۔‬
‫‪۲۰۴‬۔ احہیش ریسفت اضیبوی؛ ڈو دلج؛ اقیض دیس ونز اہلل وشرتشی (‪۱۵۴۹‬۔‪۱۶۱۰‬؍م)۔‬
‫‪۲۰۵‬۔ ریسفت وسزہ احالض؛ دیس اوب ااعملیل نب اقیض ونز اہلل وشرتشی (‪۱۰۰۴‬۔‪۱۰۴۶‬؍ق؛ ‪۱۵۸۵‬۔ ‪۱۶۲۷‬؍م) ہی ہخسن جطی ےہ۔‬
‫‪۲۰۶‬۔ اونازارقلآ ں؛ خی عالم دنبشقنیونھکلی( م‪۱۱۲۶:‬؍ق؛ ‪۱۷۰۷‬؍ق) {‪}۱۲۴‬‬
‫‪۲۰۷‬۔ ریسفت وسزہ ارشحل؛ خی دمحم یلع زحنی نب (‪۱۱۰۳‬۔‪۱۱۸۰‬؍ق؛ ‪۱۶۸۴‬۔‪۱۷۶۱‬؍م)‬
‫‪۲۰۸‬۔ریسفتزواعئارقل ٓا ں؛یتفمدیسدمحمابعسونھکلی (‪۱۸۸۹‬۔‪۱۸۹۰‬؍م) ہیارثاںآتاتیکریسفتےہوجالہاتیبلؑ یکساںںیمتازلوہںیئ۔‬
‫‪۲۰۹‬۔ انسح اصصقل ( ریسفت وسزہویفس ) دیس یلع دمحم نب اطلسں ااملعلء ادیسل دمحم نب ادیسل ڈدلاز یلع الیقوی اریصنل آ تاڈی اونھکلی وہشمز ہب تاج‬
‫ااملعلء (‪۱۲۶۰‬؍ق؛ ‪۱۸۴۴‬؍م ) ونھکل؛ دنہواتسں ( م‪۱۳۱۲ :‬؍ق؛ ‪۱۸۹۲‬؍م) میظع آ تاڈ ؛ ببہاز دنہ؛ حبص ااصلڈق‪۱۳۰۵ :‬؍ق؛ ‪۱۸۸۶‬؍م)‬
‫اچت سنگی؛ احفصت‪۸۱۲ :‬۔ ہی اتکت ‪۱۳۸۸‬؍ق ںیم فجن ارشفںیم یپھچ۔ {‪}۱۲۵‬‬
‫‪۲۱۰‬۔ اامیل؛ دیس نیسح ڈدلازی‪ ،‬دنہی فرزدن دیس ڈدلاز یلع ‪۱۲۷۳‬؍ق؛ ‪۱۸۵۴‬؍م) اس اتکت ںیم وسزدمح‪،‬وتدیح اوز ڈہر ےک ساھت ساھت دنچ‬
‫وسزہ رقبہ یک دنچ آتات یک یھبریسفت شیپ یک یئگ ےہ۔ {‪}۱۲۶‬‬
‫‪۲۱۱‬۔ االامیل یف اریسفتل ؛ نیسح نب یلع ریصنآ تاڈی ‪ ،‬زوضی‪،‬ونھکلی‪ ،‬رعموف ہب دیس ااملعلی؛ ‪۱۲۷۳‬؍ق؛ ‪۱۸۵۴‬؍م) {‪}۱۲۷‬‬
‫‪۲۱۲‬۔ زواحئ اایبلں یف اضفلی اانمء ارلنمح؛ ینغم ریبک دیس ابعس وشرتشی (‪۱۳۰۶‬؍ق‪۱۸۸۷‬؍م) ونھکل؛ عبطم رفعجی؛ ‪۱۲۷۷‬؍ق؛ ‪۱۸۵۸‬؍م)‬
‫احفصت‪۸۰۳ :‬۔ ہی ارث فضنلب الہ تیب یک آتات یک ریسفتںیم مہم رتنی ارث امشز وہتا ےہ۔‬
‫‪۲۱۳‬۔ انیعیب االبراز؛ ومالتا دمحم یقت (‪۱۲۹۸‬؍ق؛ ‪۱۸۸۱‬؍م) ‪ ۲‬دلج۔‬
‫‪۲۱۴‬۔ ریسفت انسح اصصقل؛ دیس یلع نب دمحم نب دیس دمحم (‪۱۳۱۲‬؍ق؛ ‪۱۸۹۴‬؍م) میظع آ تاڈ‪ ،‬حبص اصڈق‪۱۳۰۵ ،‬؍ق؛ ‪۱۸۸۶‬؍م)‬
‫‪۲۱۵‬۔ انیعیب االبراز؛ ومالتا دیس دمحم ابرامیہ (‪۱۳۰۷‬؍ق؛ ‪۱۸۹۰‬؍م؛ دلجمات‪۳:‬۔ {‪}۱۲۸‬‬
‫‪۲۱۶‬۔ ابصمج اایبلں‪ ،‬ریسفت وسز ارلنمح؛ دیس دمحم نسحم زیگن وپزی (‪۱۸۴۶‬؍ق؛ ‪۱۹۰۷‬؍م) {‪ }۱۲۹‬ہی ہخسن جطی ےہ۔‬
‫‪۲۱۷‬۔ ریسفت آ تات االاکحم؛ ومالتا دمحماہزوں؛ زیگن وپزی۔ اس اتکت اک جطی ہخسن دمزہس اولاعطئن ونھکل ےک اتکاخبہن ںیم وموجڈ ےہ۔ {‪}۱۳۰‬‬
‫‪۲۱۸‬۔ االامیل اریسفتلہی؛ دیس دمحم یقت العفراں آمت؛ ہی ہخسن جطی ےہ۔ اتکاخبہن دیس آ اق دہمی رکایچ۔ { ‪}۱۳۱‬‬
‫افزیس تأافیلت‬
‫‪۲۱۹‬۔ رساربک؛ریسفت وسزہ وارجفل؛ ومالتا زجب یلع ڈولہی؛ (‪۱۲۸۶‬؍ق) الوہز‪ ،‬وکہ ونز‪ ۱ ۲ ۶ ۷ ،‬؍ ق ؛ ‪۱۸۴۸‬؍م)۔‬
‫ن‬
‫‪۲۲۰‬۔ وجات وسال ڈزتازہ رضحت زہرا؛ دیس نیسح نب دیس ڈدلاز یلع رفغاں آمت (‪۱۲۷۲‬؍ق؛ ‪۱۸۵۳‬؍م) احفصت‪۳۸ :‬۔ اس جطی سخے ںیم‬
‫عک‬
‫تابت ایک ایگ ےہ ہک رضحت زہرا ؑ یھب آ ہی ریہطت اک دصماق ںیہ اوز آہی ریہطت ںیم ’’ ن م ‘‘ اک جطات رمڈوں ےئلیک وصخمض ںیہن ےہ۔‬

‫‪12‬‬
 ‫ج‬
‫‪۲۲۱‬۔ ریسفت وسزہ اہی ادمحل‪ ،‬ارقبلہ‪ ،‬لہ ایت اوز وتدیح؛ دیس ااملعلء دیس سئن نب دیس ڈدلاز یلع (‪۱۷۹۶‬۔‪۱۸۵۶‬؍م) ہی ارث جطیہخسن ےہ۔‬
‫‪۲۲۲‬۔ ریسفت ولاعم النیرلی؛ عالہم اوب ااقلمس الوہزی (‪۱۳۲۴‬؍ق) دلجمات‪۱۴ :‬۔ دلج ‪ :۱‬الوہز‪ ،‬نشلگ زدیشی رپسی(‪۱۳۰۲‬؍ق؛ ‪۱۸۸۳‬؍م)‬
‫دلج‪: ۲‬الوہز‪ ،‬اطلسین رپسی‪۱۳۰۳( ،‬؍ق) احفصت‪۵۲۰ :‬۔ دلج ‪ :۳‬الوہز‪ ،‬یفیس رپسی (‪۱۳۰۲‬؍ق) احفصت‪۵۲۰ :‬۔ دلج ‪ :۴‬الوہز‪،‬‬
‫اسالہیم‪۱۳۱۸ ،‬؍قضفجات‪۶۲۴ :‬۔ دلج ‪ :۸‬الوہز‪ ،‬انسح ااطملعب (‪۱۳۱۴‬؍ق) احفصت‪۴۸۲ :‬۔ دلج ‪ :۱۳‬زافہ اعم (‪۱۳۲۵‬؍ق) احفصت‪:‬‬
‫‪۵۰۶‬۔ دلج ‪۱۳۲۶( :۱۴‬؍ق) احفصت‪۵۲۸ :‬۔ {‪}۱۳۲‬‬
‫ل‬
‫‪۲۲۳‬۔اونازاویلیفس؛ادیسلا مفبیریمدمحمابعساوملوسیالئسیریاونھکلی(م‪۱۳۰۶:‬؍ق؛ ‪ ۱ ۸ ۸ ۷‬؍ م ) ۔ ہیاتکتوسزہویفسیکریسفتےہ۔{‪}۱۳۳‬‬
‫‪۲۲۴‬۔ ریسفت آ تات وموضیع؛ ارموہہ‪ ،‬زتایض رپسی؛ ‪۱۳۲۴‬؍ق؛ ‪۱۹۰۵‬؍م۔ احفصت‪۴۲۰ :‬۔ ہی ارث قرآں رکمی یک افل‪ ،‬ت یک رتبیت ےس‬
‫وموضیع ریسفت ےہ۔‬
‫‪۲۲۵‬۔ ریسفت الآتات؛ ومالتا دیس ااجعز نیسح ارمووہی (‪۱۳۴۰‬؍ق؛ ‪۱۹۲۱‬؍م) ارموہہ‪ ،‬زتایض رپسی‪ ،‬احفصت‪۴۲۰ :‬۔‬
‫مبہ‬
‫‪۲۲۶‬۔لبح انیتمل و حالہص ریسفت ج ااصلڈنیق؛ خی دمحم احظف یفجن اتستلبین‪ ،‬دلجمات‪۳ :‬؛ الوہز‪ ،‬زوضاں رپسی‪۱۹۹۱ ،‬؍م؛ احفصت‪۳۰۴ :‬۔‬
‫‪۲۲۷‬۔ تیصخش رضحت زہرا ڈز قرآ ں از رظن افتریس الہ سئب؛ دمحم وقعیتوشبیی تااتسکین۔ ہی ارث جطی ہخسن ےہ۔‬
‫دنسیھ تأافیلت‬
‫‪۲۲۸‬۔ رتہمج قرآ ں؛ ریم نسح اخں تاوپلز‪ ،‬ریم وٹھبزو‪ ،‬علض ہھٹھٹ؛ ‪۱۹۱۱‬؍م۔‬
‫‪۲۲۹‬۔ رتہمج ووحایش قرآ ں؛ اقزی اامں اہلل۔ ہی ارث احٖظف فرامں یلع ےک ازڈو رتےمج اک دنسیھ رتہمج ےہ۔(‪۱۳۳۴‬؍ق؛ ‪۱۹۱۴‬؍م)‬
‫‪۲۳۰‬۔ ایضء االامیں ریسفت ارقلآ ں؛ دمحم اخں اغلزی؛ دلجمات‪۲:‬۔‬
‫وتشپ تأافیلت‬
‫‪۲۳۱‬۔ رتہمج قرآ ں؛ ومالتا دیس رفعج نیسح ارتسزیئ تاتاں؛ تئساوز۔‬
‫رجگایت تأافیلت‬
‫‪۲۳۲‬۔ رتہمج وریسفت قرآ ں؛ احیج عالم یلع اکایھتوازی۔ اس ارث ےک یئک اتذنشی پھچ ےکچ ںیہ۔‬
‫یتلب تأافیلت‬
‫‪۲۳۳‬۔ رتہمج قرآ ں۔ ومالتا دمحم ویفس نیسح آ تاڈی ؛ رکسڈو؛ اتستلبں تک ڈوپ؛ ‪۱۹۹۵‬؍م؛ احفصت‪۱۲۰۸ :‬۔ {‪}۱۳۴‬‬

‫وحایش و وحاہل اجت‬

‫(‪ )۱‬برزگ نب رہشتاز‪ ،‬اجعبت ادنہل‪ ،‬اہڈنیل‪ ،‬الدیئں‪۱۸۸۳ ،‬۔ ‪ ۱۸۸۶‬منالڈی‪ ،‬ض ‪۳‬؛ ڈارٹک لیمج اجلبی‪ ،‬تازخی اڈت ازڈو‪ ،‬الوہز‪ ،‬سلجم رتیق اڈت‪۸۴ ،‬۔‪۱۹۸۲‬‬
‫منالڈی‪،‬ج ‪ ، ۳‬ہصح اول‪ ،‬ض ‪ ۶۷۵‬و وقنی لیمج ‪ ،‬ازڈو افتریس‪ ،‬دتقمزہ وقیم زتاں اسالم آتاڈ‪ ۱۹۹۲ ،‬منالڈی‪ ،‬ض ‪ ،۲۱‬بیقل از تازخی املسمتاں تاک و دنہ‪ ،‬ض ‪۱۰۷‬۔‬
‫(‪)۲‬دمحم اعمل اتخمز قح؛ رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ‪ ،‬امشزہ ‪۳‬؛ ایسزہ ڈاٹسجئ (قرآ ں ربمن)‪ ،‬الوہز ‪۱۹۷۰‬؍م‪ ،‬ض ‪۷۵‬۔‬
‫(‪ )۳‬برریغص ںیم اولست ریسفت اوز املعےئ اامہیم یک ریسفتںی؛ عالہم دیس رمیضت نیسح افلض ‪،‬الوہز ‪،‬سازامں اامہیم تااتسکں‪۱۴۰۹ ،‬؍ق ‪،‬ض‪۱۵‬۔‬
‫(‪ )۴‬لیمج وقنی‪ ،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی؛ ض ‪۵۵‬۔‬
‫ی‬‫ب‬
‫(‪ )۵‬انمجن رتیق ازڈو تااتسکں ‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو ‪،‬رکایچ ‪ ،‬انمجن رتیق ازڈو ‪۱۹۷۴،‬؍م ‪،‬ض‪۵۶‬؛ قل از رہفسب‬
‫اتکاخبہن یصخش ومولی دبع اقحل و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ واتکت انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ رمکر تاز‬
‫انشیس اسالم و اریاں‪ ،‬رہتاں‪ ،‬اتئسازات تاز ‪۱۳۸۲‬؍س‪ ،‬ض‪۱۱۵‬۔‬
‫(‪ )۶‬دمحم اعمل اتخمز قح؛ رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬امشزہ ‪ ،۳‬ض‪۴۹۵‬۔‬

‫‪13‬‬
 ‫(‪ )۷‬رہفسب اتکاخبہن آ ہیفص۔‬
‫(‪ )۸‬وقنی لیمج‪ ،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی؛ ض‪۴۶‬و ڈارٹک ادمح اخں‪ ،‬رظن تاین دیس دبع ادقلساہیمش؛ قرآ ں رکمی ےک ازڈو رتامج‬
‫(اتکایبت) اسالم ٓا تاڈ‪،‬دتقمزہ وقیم زتاں؛ ‪۱۹۸۷‬؍م ض ‪ ۱۰۱‬و ‪۱۶۲‬۔‬
‫(‪ )۹‬دمحم وعسمڈ ادمح؛ ازڈو رتامج و افتریس (تازیخی زجتہی و لیلحت) ہلجم رکف و رظن‪،‬اسالم آ تاڈ‪ ،‬ڈربمس ‪۱۹۷۴‬؍م؛ض ‪۳۳۲‬؛ و دمحم اعمل‬
‫اتخمز قح ‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‪۸۲‬۔‬
‫(‪ )۱۰‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایساہجین رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪،‬ااضی؛ ض ‪۹۴‬‬
‫و انمجن رتیق ازڈو‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو‪،‬ااضی‪،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪)۱۱‬وقنی لیمج‪ ،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی؛ ض ‪۴۵‬و دمحم وعسمڈ ادمح‪ ،‬ازڈو رتامج و افتریس ااضی؛ ض ‪۳۳۴‬و دمحم اعمل اتخمز قح رہفسب‬
‫رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۸۹‬۔‬
‫( ‪ )۱۲‬دمحم وعسمڈ ادمح ‪،‬ازڈو رتامج و افتریس ااضی‪ ،‬ض ‪۳۳۵‬۔‬
‫(‪ )۱۳‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ رمکر تاز انشیس اسالم و اریاں‪ ،‬رہتاں ‪،‬‬
‫اتئسازات تاز ‪۱۳۸۲‬؍س‪،‬ض ‪۴۶‬۔‬
‫(‪ )۱۴‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۶۲۱‬؛ بیقل از ڈابرہ ااعملزف اسالیم ‪۵۲۱‬؍ ‪۱۳۲۳‬‬
‫(‪ )۱۵‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ مق‪ ،‬ڈلیل ام‪۱۳۸۴ ،‬س ‪،‬احفصت ‪۵۸۴‬۔‬
‫(‪ )۱۶‬وقنی‪ ،‬اعزف نیسح؛ برریغص ںیم قرآ ں اک اطمہعل ‪ ،‬ہلجم رکف ورظن‪ ،‬اسالم آ تاڈ‪ ،‬اڈازہ اقیقحتت اسالیم؛ نیب االوقایم‬
‫ویوینزیٹ‪ ،‬برریغص ںیم قرآ ں ےک اطمہعل رپ وصخیص اتذنشی؛ ج‪۳۶‬؛ امشزہ ‪۳‬۔‪۴‬؛ زاضمں ؍ڈی اہجحل‪۱۴۱۹‬؍ق ‪،‬رحمم رفص‬
‫مضی‬
‫‪۱۴۲۰‬؍ق ۔ ونجزی‪،‬امزج ‪،‬ارپلی‪،‬وجں ‪۱۹۹۹‬؍م ض‪۱۲۲ ،‬؛ و نیسح اعزف وقنی‪ ،‬برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطم ہع‬
‫اصتفین اوز رتامج‪ ،‬رمکر اقیقحتت افزیس اریاں و تااتسکں اسالم آ تاڈ‪۲،‬دلج‪۱۴۱۸ ،‬؍ق‪۱۹۹۷‬؍م‪۱۳۷۶‬؍س‪ ،‬ض‪ ۳‬۔‬
‫(‪ )۱۷‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬رتہمج و اگنزس‬
‫آ فص فرات‪ ،‬اینبڈ بروہسہای اسالیم آ اتسں دقس زوضی‪ ،‬دہشم ‪۱۳۷۳‬س ‪،‬ض‪۹۷‬؛ ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی‬
‫قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس) ااضی‪ ،‬ض ‪ ،۲۱۹‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ‪،‬اتکت انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں اھی اخزیج‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‪ ۵۳‬و اعزف نیسح‬
‫مضی‬
‫وقنی‪ ،‬برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪ ۳‬۔‬
‫(‪ )۱۸‬وقنی لیمج‪ ،‬ازڈو افتریس‪،‬ااضی‪ ،‬ض‪۵۶‬۔‬
‫(‪ )۱۹‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۹‬۔‬
‫( ‪ )۲۰‬دمحم وعسمڈ ادمح‪ ،‬ازڈو رتامج و افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۴۵۹‬۔‬
‫(‪)۲۱‬انمجن رتیق ازڈو‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو‪،‬ااضی‪ ،‬ض‪۳۵‬؛و دمحم وعسمڈ ادمح‪ ،‬ازڈو رتامج و افتریس‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳۸۹‬۔‬
‫(‪ )۲۲‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض‪ ،۱۸۳‬تمصع اینبزق و اخدلازں ‪،‬اتکت‬
‫انشیس اہجین رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں ؛ ااضی‪،‬ض ‪ ۹۵‬و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت‬
‫انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج‪،‬ااضی‪ ،‬ض‪۴۹ ،۴۸‬؛ و دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬‬
‫مضی‬
‫ااضی‪ ،‬ض ‪۸۷‬و اعزف نیسح وقنی‪ ،‬برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۲۳‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ مق‪ ،‬ڈلیل ام‪۱۳۸۴ ،‬س ‪،‬احفصت ‪۳۶۰۹‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۲۴‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫( ‪ )۲۵‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ مق‪ ،‬ڈلیل ام‪۱۳۸۴ ،‬س ‪،‬احفصت ‪۳۶۰۹‬۔‬
‫( ‪ )۲۶‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ںیم قرآ ں اک اطمہعل ‪ ،‬ہلجم رکف ورظن‪ ،‬اسالم آ تاڈ‪ ،‬اڈازہ اقیقحتت اسالیم؛ نیب االوقایم‬
‫وجں‬ ‫ویوینزیٹ‪ ،‬برریغص ںیم قرآ ں ےک اطمہعل رپ وصخیص اتذنشی؛ ج‪۳۶‬؛ امشزہ ‪۳‬۔‪۴‬؛ زاضمں ؍ڈی اہجحل‪۱۴۱۹‬؍ق ‪،‬رحمم رفص ‪۱۴۲۰‬؍ق ونجزی‪،‬امزج‪ ،‬ارپلی‪،‬‬
‫‪۱۹۹۹‬؍م ض‪۱۲۲ ،‬۔‬

‫‪14‬‬
 ‫مضی‬
‫(‪ )۲۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۲۸‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‬
‫‪۹۷‬؛ و وقنی؛ لیمج؛ ازڈو افتریس ؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۸۸‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ؛ اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض‪۴۷‬؛ و دمحم وعسمڈ ادمح؛ ازڈو رتامج و‬
‫افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض‪۳۸۵‬۔‬
‫(‪ )۲۹‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۹‬۔‬
‫(‪)۳۰‬وقنی لیمج‪ ،‬ازڈو افتریس‪،‬ااضی‪ ،‬ض‪۶۰‬؛ انمجن رتیق ازڈو‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‪۶۰‬۔‬
‫(‪)۳۱‬وقنی لیمج‪،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی‪ ،‬ض‪۴۷‬؛ ڈرتک ادمح اخں ‪،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس) ااضی‪ ،‬ض‪،۷۱‬‬
‫ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۲۷‬؛ دمحم اعمل اتخمز قح ؛ رہفسب رتامج و‬
‫افتریس قرآ ں دیجم‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۳‬؛ اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۱‬ض ‪۳‬؛ بیقل‬
‫بیقل از اذلزہعی ج‪ ،۱‬ض ‪۸‬؛ مجعم ومیفل السئعہ ؍‪۴۴۳‬؛ وڈرتف ونفاز رہفسب بتک نف ریسفتالہ عیشت‪،‬ہلجم وتدیح ازڈو ج ‪ ۲‬امشزہ‬
‫مضی‬
‫امشزہ ‪۲‬؍‪۱۵۶‬؛ ‪ ،‬رہفسب آ تاز اچیپ ہعیش ڈز ہبش اقزہ شخب اول؍‪ ۱۱‬و وقنی اعزف نیسح ؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک‬
‫وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۳۲‬وقنی ‪،‬لیمج ‪،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۴۳‬و انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۲۱‬۔‬
‫(‪ )۳۳‬دمحم وعسمڈ ادمح‪ ،‬ازڈو رتامج و افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۴۶۰‬۔‬
‫( ‪ )۳۴‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج وافتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۹۰‬۔‬
‫(‪ )۳۵‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۱۰۰‬۔‬
‫(‪ )۳۶‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۵۷‬واتکاخبہن رمکر‬
‫اقیقحتت اسالیم اسالم آ تاڈ ‪.‬‬
‫ئ‬‫ف‬‫مضی‬
‫(‪ )۳۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم ن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫( ‪ )۳۸‬دمحم وعسمڈ ادمح‪ ،‬ازڈو رتامج و افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۳۸۹‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۳۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫(‪ )۴۰‬وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۳۵‬۔ـ(‪ )۴۱‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳۷‬۔‬
‫(‪)۴۲‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس) ااضی‪ ،‬ض ‪۵۸‬؛ و تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬‬
‫اتکت انشیس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۸‬؛ وڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ؛‬
‫اتکت انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض‪۲۵‬؛ ودمحم وعسمڈ ادمح ‪،‬ازڈو رتامج و افتریس ااضی‪ ،‬ض ‪۴۵۵‬؛‬
‫و اتکاخبہن اڈازہ اقیقحتت اسالیم اسالم آ تاڈ۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۴۳‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫(‪ )۴۴‬رہفسب اتکاہبی قرآ ں و ریسفت و ڈرگیعلوم قرآ ں؛ اتکاخبہن اجنپت ویوینزیٹ‪ ،‬الوہز ‪،‬امشزہ‪۳۴۵ :‬؍‪۲۸‬۔‬
‫( ‪ )۴۵‬وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۴۱‬؛ ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۷۳‬؛‬
‫و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۲۷‬؛ و دیس ومحمڈ اقمس؛ اسالیم‬
‫لف‬
‫انساوکیئڈیپتا؛ الوہز‪ ،‬ا ضنل ‪۵۶۹‬؛ و اتکاخبہن رمکر اقیقحتت اسالیم اسالم آ تاڈ۔‬
‫( ‪ )۴۶‬وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۴۸‬؛ واتکاخبہن اڈازہ اقیقحتت اسالیم اسالم آ تاڈ۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۴۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫(‪) ۴۸‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۲۰۷‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۴۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫( ‪ )۵۰‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۵۷۵‬۔‬

‫‪15‬‬
 ‫مضی‬
‫( ‪ )۵۱‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۱۳‬۔‬
‫( ‪ )۵۳‬ااضی‪ ،‬ض ‪۱۴۶‬۔‬ ‫(‪ )۵۲‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض‪۴۷۱‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۵۴‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۵۵‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض‪۶۸۱‬؛ بیقل از ایسزہ ڈاٹسجئ دلجم‬
‫قرآ ں ربمن (رتامج وافتریسقرآ ں دیجم)۔‬
‫(‪ )۵۶‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۲۷۰‬؛ و تمصع اینبزق و اخدلازں ‪ ،‬تانسایس‬
‫اہجین رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۱۰۱‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت انشیس‬
‫رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۶۱‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۵۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬؛ بیقل از اولاظع ڈربمس ‪۱۹۵۱‬؍م۔‬
‫‪۵۸‬۔ وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۵۷‬؛ و ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس)‬
‫ااضی‪ ،‬ض ‪۲۲۷‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج ‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۵۴‬۔‬
‫( ‪ )۵۹‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۸‬؛ و ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو‬
‫(اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۲۱۵‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمسزاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۵۲‬۔‬
‫( ‪ )۶۰‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۷۱‬۔‪۷۲‬؛ و تمصع اینبزق و اخدلازں ‪ ،‬تانسایب‬
‫اہجین رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۹۷‬؛ انمجن رتیق ازڈو‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو؛‬
‫ااضی‪ ،‬ض ‪۳۳‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۲۷‬؛ و دمحم اعمل اتخمز قح‬
‫رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۸‬۔‬
‫(‪ )۶۱‬وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۵۲‬۔‬
‫(‪ )۶۲‬ااضی؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪ ۸۸‬و دمحم اعمل اتخمز قح‪،‬‬
‫رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۸۶‬۔‬
‫(‪ )۶۳‬وقنی لیمج ‪،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۴۱‬۔‬
‫(‪ )۶۴‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۲۵۴‬؛ و انمجنرتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل‬
‫ازڈو؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۶‬؛ بیقل از رہفسب عبطم دیحزی؛ دیحز آ تاڈ ض‪۱۸‬؛ ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں‬
‫ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۵۹‬؛ ودمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۹۱‬۔‬
‫(‪ )۶۵‬وقنی لیمج‪ ،‬ازڈو افتریس؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۳۸‬؛ ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪ ۶ ۱‬۔‬
‫(‪ )۶۶‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۱۹۹‬؛ و انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل‬
‫ازڈو؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬؛ بیقل از رہفسب عبطم دیحز آ تاڈ ڈنک ض‪۱۹‬؛ ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب‬
‫زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۳۴‬؛ و دمحم اعمل اتخمز قح ‪،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۱‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۶۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫( ‪ )۶۸‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸۶‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۶۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬؛ اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم‬
‫برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۱‬ض ‪۱۰۲‬؛ بیقل از رہفسب آ تاز اچیپ ہعیش ڈز ہبش اقزہ شخب اول ‪۱۲‬؍ ہلجم‬
‫وتدیح ازڈو ج‪ ۲‬امشزہ‪۱۶۲‬؍‪۱‬۔‬
‫ضی‬ ‫م‬
‫( ‪ )۷۰‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫(‪ )۷۱‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۱‬ض‪۱۱۹‬؛ لقن ازڈرتف ونفاز رہفسب بتک نف‬
‫ریسفتالہ عیشت‪ ،‬اتکاخبہن برریہی؛ ڈیلہ‪ ،‬ہلجم وتدیح ازڈو ج ‪ ،۲‬امشزہ ‪۱‬؍‪۱۶۳‬۔‬

‫‪16‬‬
 ‫(‪ )۷۲‬وقنی دیس وہشاز نیسح تاافیلت ہعیش ڈز ہبش اقزہ دنہ ‪،‬ااضی ‪،‬ض‪۲۰۷‬۔‬
‫( ‪ )۷۳‬وقنی ‪،‬لیمج ‪،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۵۴‬۔‬
‫(‪ )۷۴‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۴۳‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۷۵‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۷۶‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۹۲‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۷۷‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۱۸‬؛ و وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن‬
‫(‪ )۷۸‬وخڈریسفت‬ ‫یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۷۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۸۰‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۱‬ض‪۳‬؍‪۱۶۲‬؛ بیقل از مجعم وطمطات‬
‫السئعہ وحل ارقلاں ؍ ‪۱۳۵‬۔‬
‫( ‪ )۸۱‬دمحم اعمل اتخمز قح‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم‪،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۵۰۰‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۸۲‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۸۳‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪)۸۴‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۵۷‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت انشیس‬
‫رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج ‪،‬ااضی ‪ ،‬ض‪۶۹‬۔‬
‫( ‪ )۸۵‬وقنی ‪،‬لیمج ‪،‬ازڈو افتریس ‪،‬ااضی ؛ ض ‪۷۰‬؛ و انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۳۹‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۸۶‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۸۷‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‬
‫‪۱۰۷‬؛ ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکنسنایس) ااضی‪ ،‬ض ‪۷۷‬؛ انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل‬
‫ازڈو ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۴۸‬؛ بیقل از رہفسب عبطم دیحزی دیحز آ تاڈ ڈنک ‪،‬ض‪۸۱‬؛ وڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی‬
‫قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۱۱۳‬۔‬
‫(‪ )۸۸‬انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل ازڈو ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۵۷‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت انشیس رتہمج اہی قرآ ں ہب‬
‫زتااہنی اخزیج ‪،‬ااضی ‪ ،‬ض ‪۹۱‬۔‬
‫ضی‬ ‫م‬
‫(‪ )۹۰‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬ ‫(‪ )۸۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۹۱‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۶۱۰‬؛ بیقل ازہلجم وتدیح ازڈو ج‪،۲‬امشزہ‬
‫‪۱‬؍‪۱۶۴‬؛ ہلجم وکشمہ‪ ،‬امشزہ ‪۱۰‬؍‪۲۰‬؛ آ تاز اچیپ ہعیش ڈزہبش اقزہ‪ ،‬شخب اول؍‪۱۲‬۔‬
‫(‪ )۹۲‬ااضی ‪،‬ض ‪۶۲۳‬؛ بیقل ازرہفسب بتک وفحمط تک اامم تازاگہ ساہ فجن رکایچ؍ ‪ ،۱۵‬رہفسب آ تاز اچیپ ہعیش ڈزہبش اقزہ‬
‫شخب اول؍‪۱۲‬۔‬
‫( ‪ )۹۳‬تمصع اینبزق و اخدلازں‪،‬اتکنسنایس اہجین؛ رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‬
‫‪۱۱۷‬؛ و ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۱۱۵‬۔‬
‫(‪ )۹۴‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۱‬ض‪۳‬۔‪۱۶۲‬؛ بیقل از ایعں السئعہ ج‪۵‬؍‪۲۳۲‬‬
‫(‪ )۹۵‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۲۰۶‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۹۶‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‪۸‬۔‬
‫(‪ )۹۷‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکت انشیسرتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۱۱۴‬۔‬
‫(‪ )۹۸‬ڈرتک ادمح اخں‪ ،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس) ااضی‪ ،‬ض ‪۱۶۵‬؛ و انمجن رتیق ازڈو ‪ ،‬اقومس ابتکل‬
‫ازڈو ‪،‬ااضی ‪،‬ض ‪۵۵‬۔‬

‫‪17‬‬
 ‫(‪ )۹۹‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض‪۶۲۶‬؛ بیقل از ڈابر ااعملزف ہعیش‬
‫ج‪۳‬؍‪۵۴۲‬؛ اذلزہعی ج‪۲‬؍‪۴۳۸‬؛ ابقنء ارشبل( رہتاین) ج ‪۲‬؍‪۷۱۷‬؛ رمکر اقیقحتت اسالم آ تاڈ‪ ،‬ہلجم وتدیح ازڈو ج‪۲‬‬
‫امشزہ‪ ۱‬؍‪۱۵۷‬؛ ریسفت ہعیش و ریسفت وناسیں آ ں بتکم؍‪۸۴‬؛ رہفسب اتکاہبی قرآ ں و ریسفتو ڈرگی علوم قرآ ں اتکاخبہن‬
‫ل‬
‫اجنپت ویوینزیٹ‪ ،‬الوہز؍‪۳۶‬؛ مجعم ومیفل ا سئع؍‪۴۴۲‬؛ مجعم ادلزاسات ارقلآ ین دنع۔۔۔۔ض؍‪۳۳‬۔‬
‫(‪ )۱۰۰‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض‪۶۲۶‬؛ بیقل ازرہفسب ڈریخہ بتک‬
‫میکح دمحم ومیس ارمرستی‪ ،‬زخمں اجنپت ویوینزیٹ الوہز‪ ،‬رہفسب اتکاہبی قرآ ں و ریسفتو ڈرگی علوم قرآ ں اتکاخبہن اجنپت‬
‫ویوینزیٹ الوہز‪ ،‬رہفسب اجعم اتکاہبی اچت زتاں ازڈو و ریسفت و دحبت اتکاخبہن اعیمل تااتسکں ض‪۱۴‬۔‬
‫( ‪)۱۰۱‬وقنی ‪،‬لیمج ‪،‬ازڈو افتریس‪، ،‬ااضی ‪،‬ض ‪۷۱‬۔‬
‫(‪ )۱۰۲‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمج اہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج؛ ااضی‪ ،‬ض ‪۸۵‬؛ واتکاخبہن اڈازہ اقیقحتت اسالیم اسالم ٓا تاڈ۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۰۳‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۰۴‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۲۰۵‬۔‬
‫(‪ )۱۰۶‬ااضی‪ ،‬ض ‪۲۳۵‬۔‬ ‫(‪ )۱۰۵‬ااضی۔‬
‫ئ‬‫ف‬‫مضی‬
‫(‪ )۱۰۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم ن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۰۸‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۱۸‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۰۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۱۰‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض‪۴۳‬؛ ہب لقن از رہفسب بتک ہعیش دیحز آ تاڈ‪.‬‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۱۱۱‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۱۲‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۵۵‬؛ بیقل از ومنیفل بتک اچیپ ج‪۲‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪)۱۱۳‬۔ وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬؛ بیقل از اذلزہعی۔‬
‫(‪ )۱۱۵‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬ ‫( ‪ )۱۱۴‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫ضی‬ ‫م‬
‫(‪ )۱۱۶‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۳۱‬؛ و وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک‬
‫وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۸‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۱۷‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۱۸‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۲۳۵‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۱۹‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۲۰‬تذرکہ املعی اامہیم تااتسں رتہمج دمحم اہمش آ اتسں دقس زوضی؛ اینبڈ بروہسہای اسالیم‪ ،‬دہشم ‪۱۳۷۰‬؍ق؛ ض ‪۱۳۱‬۔‬
‫( ‪ )۱۲۱‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۴۸۷‬۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۲۲‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۳‬۔‬
‫(‪ )۱۲۳‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۱۸۶‬۔‬
‫(‪ )۱۲۴‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض‪۶۲۶۷‬؛ بیقل از آمرث ارکلام ج‪،۱‬ض ‪۲ ۱ ۶‬‬
‫(‪ )۱۲۵‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۱۶۳‬۔‪۱۶۴‬؛ بیقل ازڈرتف ونفاز رہفسب‬
‫بتک نف ریسفت الہ عیشت؛ رہفسب اتکاہبی اچیپ رعیب (اشمز)؍ ‪۲۵‬؛ ‪ ،‬لعئناہم ڈہجذا‪ ،‬ج‪۳۳‬؍‪۲۷۶‬؛ اذلزہعی‬
‫ج‪۱‬؍‪۲۸۸‬؛ املعء اعمرصنی ؍‪۵۲‬؛ اایعں السئعہ‪ ،‬ج ‪۸‬؍‪۳۱۰‬؛ انسح اولڈہعی ج ‪۱‬و‪۲‬؍ ‪۱۶۶‬؛ ڈابرہ ااعملزف االسالہیم‬
‫ج ‪۲‬؍‪۱۵‬؛ ابقن ء ارشبل ج‪۴‬؍ ‪۱۶۲۵‬؛ مجعم افنصمت ارقلآ ں ارکلمی ‪۲‬؍‪۱۰۵‬؛ ڈابرہ ااعملزفایسج‪ ،‬ج‪۲‬؍‪۱۰۶۳‬؛ ہلجم‬
‫وکشمہ امشزہ ‪۱۰‬؍‪۲۲‬؛ االعالم (ززیلک ) ج‪۵‬؍‪۱۸‬؛زاحیں االڈت‪ ،‬ج‪۱‬؍‪۲۰۶‬؛ مجعم اوملنیفل ج‪۷‬؍‪۲۲۸‬؛ ہلجم وتدیح‬
‫بب ب‬ ‫ل‬
‫(ازڈو)ج‪،۲‬امشزہ‪۱‬؍‪۱۶۲‬؛ ریسفت وافتریس حذتذ؍‪۱۷۹‬؛ مجعم ا مفشرنی‪ ،‬ج‪۱‬؍‪۳۸۷‬؛ انسح اولڈہعی م م زواضت اانجلت ۔‬

‫‪18‬‬
‫ج‪ ،۲‬ض ‪۳۹۴‬۔‬ ‫(‪ )۱۲۶‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۵۴۷‬؛ بیقل ازاکمزم الآتاز‪،‬‬
‫ل‬
‫(‪ )۱۲۷‬ااضی ‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۵۴‬؛ بیقل از وجنم السمای‪ ،‬ج‪۱‬؍‪۱۲۷‬؛ مجعم ا مفشرنی‪ ،‬ج‪۱‬؍‪۱۵۷‬؛ اعالم السئعہ‪ ،‬ج‪۲‬؍‪۳۸۷‬؛‬
‫اایعں السئعہ ج‪۲۶‬؍‪۳۴‬؛ مجعم اوملنیفل‪ ،‬ج‪۴‬؍‪۳۶‬؛ دنہواتسین رسفمنی وریسفترعیب آ اہن؍‪۲۷۲‬؛ مجعم ادلزسات‬
‫ل‬
‫ارقلآ ین دنع ا سئع؍‪۲۷‬۔۔۔۔‬
‫مضی‬
‫(‪ )۱۲۸‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض‪۱۲۵‬۔‬
‫(‪ )۱۲۹‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۵۷۵‬۔‬
‫(‪ )۱۳۰‬رہفسب اتکاخبہن دمزس اولاعطئن دنہ۔‬
‫(‪ )۱۳۱‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۵۴‬؛ بیقل ازہلجم وتدیح ازڈو ‪،‬‬
‫ج‪۲‬امشزہ ‪۱‬؍‪۱۶۴‬؛ ہلجم وکشمہ‪ ،‬امشزہ‪۱۰‬؍‪۲۴‬۔‬
‫(‪ )۱۳۲‬وقنی دیس وہشاز نیسح؛ برریغص ںیم ہعیش تاافیلت؛ ااضی؛ ض ‪۲۰۷‬۔‬
‫(‪ )۱۳۳‬اکبیئ دمحم نیسح؛ اتکانبہم برزگ قرآ ں رکمی‪ ،‬رہتاں‪ ،‬ڈرتف اتکانبہم‪ ،‬ج‪ ،۲‬ض ‪۶۳۲‬؛ بیقل از اذلزہعی ج‪۲‬؍‪۴۴۹‬؛‬
‫وکشمہ‪ ،‬امشزہ‪۱۰‬؍‪۲۱‬؛ ڈابرہ ااعملزف االسالیم‪ ،‬ج‪۳‬؍‪۷۸‬۔‬
‫مضی‬
‫( ‪ )۱۳۴‬وقنی نیسح اعزف؛ برریغص ےک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج ‪ ،‬ااضی‪ ،‬ض ‪۱۲۶‬۔‬

‫اتکت انشیس‬
‫(‪)۱‬ڈرتک اوب ااقلمس زاڈ فرڈ ‪،‬اتکنسنایس رتہمجاہی قرآ ں ہب زتااہنی اخزیج رمکر تاز انشیس اسالم و اریاں ‪،‬رہتاں ‪،‬‬
‫اتئسازات تاز ‪۱۳۸۲،‬س‪.‬‬
‫(‪ )۲‬ڈرتک ادمح اخں ‪،‬تاز رگنی دیس دبع ادقلس اہیمش ‪،‬رتہمج اہی قرآ ں ہب زتاں ازڈو (اتکت انشیس) قرآ ں رکمی ےک ازڈو‬
‫رتامج؛ اتکایبت‪ ،‬اسالم آ تاڈ ‪،‬دتقمزہ وقیم زتاں ‪۱۹۸۷،‬م‪.‬‬
‫(‪ )۳‬انمجن رتیق ازڈو تااتسکں ‪،‬اقومس ابتکل ازڈو ‪،‬رکایچ ‪ ،‬انمجن رتیق ازڈو ‪۱۹۷۴،‬م‪.‬‬
‫(‪ )۴‬اولست ریسفت ڈز ہبش اقزہ دنہ وافتریس املعی اامہیم (برریغص ںیم اولست ریسفت اوز املعےئ اامہیم یک ریسفتںی) عالہم دیس‬
‫رمیضت نیسح افلض ‪،‬الوہز ‪،‬سازامں اامہیم تااتسکں ‪۱۴۰۹،‬ق ‪۷۲،‬ض‪.‬‬
‫(‪ )۵‬اکبیئ دمحم نیسح ‪ ،‬تاانبہم برزگ قرآ ں زمی ‪ ،‬رہتاں ‪ ،‬ڈرتف تاانبہم‪.‬‬
‫(‪ )۶‬برزگ نب رہشتاز ‪،‬اجعبت ادنہل ‪،‬ہلنذ‪،‬الدیئں ‪۱۸۸۳ ،‬م ‪،‬ض‪۳‬‬
‫(‪ )۷‬ڈرتک لیمج اجلبی ‪،‬تازخی اڈت ازڈو ‪،‬الوہز ‪،‬سلجم رتیق اڈت ‪۸۴،‬۔‪۱۹۸۲‬م ‪۳،‬ج ‪،‬ہصح اول‪.‬‬
‫(‪ )۸‬تمصع اینبزق و اخدلازں ‪ ،‬تانسایساہجین رتہمج اہ و ریسفتاہی اچیپ قرآ ں دیجم ہب تصش وجنپ زتاں‪ ،‬رتہمج و اگنزس‬
‫آ فص فرات ‪ ،‬اینبڈ بروہسہای اسالیم آ اتسدقنس زوضی ‪،‬دہشم‪۱۳۷۳‬س‪.‬‬
‫لف‬
‫(‪ )۹‬دیس ومحمڈ اقمس ‪،‬اسالیم انساوکیئدیپتا ‪،‬الوہز ‪،‬ا ضنل‪.‬‬
‫(‪ )۱۰‬دمحم اتخمز اعمل قح ‪،‬ازڈو رتامج و افتریس ‪ ،‬ونجزی و فروزی‪۱۹۷۶‬م(وشال و ڈوادعقلہ ‪ ۱۳۸۷‬ج‪۲۰‬س‪۲‬۔‪۱‬‬
‫ہلجم ضیف االسالم زاوڈنپلی‬
‫(‪ )۱۱‬دمحم اعمل اتخمز قح ‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ‪ ،‬امشزہ‪۳‬ہلجم ایسزہ وبرہ قرآ ں (ایسزہ ڈاپحسب قرآ ں ربمن) الوہز‪۱۹۷۰ ،‬م‬
‫(‪ )۱۲‬دمحم اعمل اتخمز قح ‪،‬رہفسب رتامج و افتریسقرآ ں ہب زتاں اجنپیب‪ ،‬ہلجم ایسزہ وبرہ قرآ ں (ایسزہ ڈاپحسب قرآ ں ربمن) الوہز‪۱۹۷۰ ،‬م‬
‫(‪ )۱۳‬دمحم اعمل اتخمز قح ‪ ،‬رہفسب رتامج و افتریس قرآ ں دیجم ‪ ،‬امشزہ‪۳‬ہلجم ایسزہ وبرہ قرآ ں (ایسزہ ڈاپحسب قرآ ں ربمن) الوہز‪۱۹۷۰ ،‬م‬
‫(‪ )۱۴‬دمحموعسمڈادمح‪،‬ازڈورتامج وافتریستازیخی اجبرہ‪،‬ہلجم رکف و رظن ‪،‬اسالم آ تاڈ ‪،‬ڈربمس ‪۱۹۷۴‬م ‪،‬ض‪۳۳۵-‬؍‪۳۲۵‬‬
‫وقنی نیسح اعزف ‪،‬رہفسب آ تاز اچیپ ہعیش ڈز ہبش اقزہ دنہ ‪ ،‬رمکر اقیقحتت افزیس اریاں و تااتسکں اسالم آ تاڈ‪،‬‬
‫‪۱۴۱۱‬ق‪۱۹۹۱/‬م‪۱۳۷۰/‬‬

‫‪19‬‬
 ‫مضی‬
‫(‪ )۱۵‬وقنی نیسح اعزف ‪،‬رہفسب برریغص ہک اامہیم فئن یک وبطمہع اصتفین اوز رتامج‪ ،‬رمکر اقیقحتت افزیس اریاں و‬
‫تا اتسکں اسالم ٓا تاڈ ‪۲ ،‬ج ‪۱۴۱۸،‬ق‪۱۹۹۷/‬م‪۱۳۷۶/‬س‪.‬‬
‫(‪ )۱۶‬وقنی نیسح اعزف ‪،‬تذرکہ املعی اامہیم تااتسکں رتہمج دمحم اہمش‪ٓ ،‬ا اتسدقنس زوضی اینبڈ بروہسہای اسالیم ‪ ،‬دہشم۔ ‪۱۳۷۰‬‬
‫(‪ )۱۷‬وقنی نیسح اعزف ‪،‬اطمہعل قرآ ں ڈز ہبش اقزہ دنہ (برریغص ںیم اطمہعل قرآ ں)ض‪،۱۱۲‬ہلجم رکف ورظن ‪ ،‬اسالم آ تاڈ‬
‫اڈازہ اقیقحتت اسالیم نیب االوقایم ویوینزیت ‪،‬وبرہ اطمہعل قرآ ں ڈز ہبش اقزہ دنہ (ج‪،۳۶‬امشزہ ‪۴‬؍‪۳‬زاضمں‬
‫ڈی اہجحل‪۱۴۱۹‬ق ‪،‬رحمم رفص ‪۱۴۲۰‬ق ‪،‬ونجزی تاوجں‪۱۹۹۹‬ء م‪.‬‬
‫(‪ )۱۸‬وقنی ‪،‬لیمج ‪،‬ازڈو افتریس‪،‬اسالم آ تاڈ‪،‬دتقمزہ وقیم زتاں ‪۱۹۹۲،‬ء م‬
‫(‪ )۱۹‬وقنی دیس وہشاز نیسح تاافیلت ہعیش ڈز ہبش اقزہ دنہ ‪،‬مق ‪،‬ڈلیل ام‪۱۳۸۴،‬س‪.‬‬
‫(‪ )۲۰‬رہفسب اتکاخبہن ومعیم اجنپت ‪،‬الوہز ‪۱۹۳۶،‬ء م ‪.‬‬
‫خ‬
‫(‪ )۲۱‬رہفسب ہخسن اہی جطی دنہی ڈز اتکاخبہن اڈازی دنہواتسں ‪ ،‬مئس وفرل اہزت ‪،‬دنلں‪،‬ڈانسگاہ آ وفسکزڈ ‪۱۹۲۶،‬م‬
‫ل‬
‫(‪ )۲۲‬رہفسب ا میراں تارشاں بتک ‪،‬الوہز ‪۲۰۰۸،‬م ‪.‬‬
‫(‪ )۲۳‬رہفسب بتکم املعل ‪،‬الوہز ‪۲۰۰۸،‬م‪.‬‬
‫ل‬
‫(‪ )۲۴‬رہفسب ا میراں تارشاں بتک ‪،‬الوہز‪۲۰۰۴،‬م‪.‬‬
‫(‪ )۲۵‬اتکاخبہن رمکر اقیقحتت اسالیم اسالم آ تاڈ‬
‫(‪ )۲۶‬اتکاخبہن رمکری اہبوپلز‬

‫٭٭٭٭٭‬

‫‪20‬‬