ΑΝΩΤΑΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

ΣΧΟΛΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ
Τ.Ε. ΤΡΙΚΑΛΩΝ
ΜΝΗΜΕΙΑΚΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ
ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
(κωδ. 722β)
Χειμερινό εξάμηνο 2018 – 2019
11ο ΜΑΘΗΜΑ
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 19ος ΑΙΩΝΑΣ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ-ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ
Διδάσκουσα: Μπαλαμώτη Ελένη
Με την επανάσταση του 1821
προέκυψαν πολιτικές και
πολιτισμικές αλλαγές.

 Κατά τον 19ο αιώνα στη ναοδομία

συνεχίζονται οι τύποι του 18ου αιώνα.

Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική
βρίσκεται στο δίλημμα μεταξύ
νεοβυζαντινής και σύγχρονης
τεχνοτροπίας.
Η μεγαλειώδης σειρά κτιρίων με
αφετηρία την εποχή του Μεγάλου
Κωνσταντίνου έως

τις αρχές του 19ου αιώνα φαίνεται, ότι έχει

εξαντλήσει τις δυνατότητές της.
Μετά την απελευθέρωση από τον
τουρκικό ζυγό, διατηρούνταν ακόμη στον
ελλαδικό χώρο παντού μία ενιαία
αρχιτεκτονική.

Από παλιές χαλκογραφίες διακρίνουμε

ότι η αρχιτεκτονική ήταν ενιαία από την
Ήπειρο μέχρι την Καλαμάτα και την
Αρκαδία.
Η μεταβυζαντινή αρχιτεκτονική
επικρατεί απόλυτα και

σε περιοχές που μετέπειτα

ήταν γνωστές για την άνθιση του

νεοκλασικισμού.
Μεγάλος κίνδυνος για την αρχιτεκτονική
υπήρξε

 Η φυσική φθορά και

 Η Φωτιά.

 Όντας ξύλινη στο πλείστον, εκτός από

τον κορμό, γρήγορα και άμεσα
κατέστρεφε τα οικοδομήματα.
Είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με
ακρίβεια οι περιοχές,
όπου αναπτύχθηκε αυτή η αρχιτεκτονική,
καθώς και το

 είδος και η

 τυπολογία της,

καθώς δεν σώζονται δείγματα.

Από τα αστικά κέντρα της
οθωμανικής αυτοκρατορίας έρχονταν
οι επιδράσεις

 ρυθμών και

 μορφών

που επηρέαζαν την παραδοσιακή

αρχιτεκτονική της ηπειρωτικής
Ελλάδας.
Στην ενδοχώρα και κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, εκτός από τις πόλεις-κέντρα
 Λάρισα
 Θεσσαλονίκη
 Γιάννενα
 Καβάλα
 Θήβα
 Χαλκίδα
 Πάτρα
 Τρίπολη
που ποτέ δεν έπαψαν να είναι αστικά και οικονομικά κέντρα, συνέχισαν τη ζωή τους και
μετά την απελευθέρωση.
Αποτέλεσμα ήταν η καταστροφή της
παραδοσιακής αρχιτεκτονικής τους.
Μεγάλη άνθηση γνώρισαν ορισμένοι ορεινοί
οικισμοί και κεφαλοχώρια, που έτυχε να
αποκτήσουν κάποια ιδιαίτερα προνόμια, όπως
 χωριά του Πηλίου
 χωριά της Πίνδου
ή αναπτύχθηκε σε αυτά το εμπόριο και η βιοτεχνία,
όπως σε ορεινά Βλαχοχώρια της
 Μακεδονίας και της
 Θεσσαλίας.
Η αρχιτεκτονική εμφανίζει τοπικές παραλλαγές, που
οφείλονται κυρίως σε

 Κλιματολογικές συνθήκες

 Υλικά δομής

 Διάρθρωση εσωτερικής κοινωνικής ζωής

 Απασχολήσεις των κατοίκων.

Μεταβυζαντινή περίοδος 19ος αιώνας
Μνημεία Μαγνησία
Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου
Βόλος, Μαγνησία

Ο Βόλος στα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης, γνώρισε μια αλματώδη ανάπτυξη.
Το πρώτο έργο υποδομής που έδωσε αυτή την ώθηση και ταυτόχρονα αέρα σύγχρονης
πόλης στον Βόλο, ήταν ο σιδηρόδρομος.
Βρίσκεται μέσα στην πόλη, δίπλα στο λιμάνι.
Τα έργα ξεκίνησαν τον Δεκέμβριο του 1881. Εργολήπτης ήταν ο ομογενής τραπεζίτης από
την Κωνσταντινούπολη Θεόδωρος Μαυρογορδάτος και επιβλέπων μηχανικός ο Ιταλός
Εβαρίστο Ντε Κίρικο που γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Βόλο, πατέρας του γνωστού
ζωγράφου Τζόρτζιο Ντε Κίρικο.
Ο σταθμός άνοιξε στις 22 Απριλίου 1884 από την εταιρεία Θεσσαλικών Σιδηροδρόμων.
Σιδηροδρομικός Σταθμός Βόλου
Βόλος, Μαγνησία
Μεταλλοβιομηχανία Κων. Ν. Παπαρήγα
Βόλος, Μαγνησία

Το πρώτο εργοστάσιο της οικογένειας Παπαρήγα, ιδρύεται το 1889. Ιδρυτής ο Κων. Ν.

Παπαρήγας, που έμεινε γνωστός στην τοπική βιομηχανία ως ο «Γερουλάνος των
μηχανών».
Μονή Ταξιαρχών Αγίου Γεωργίου Νηλείας
Μαγνησία
Η μονή βρίσκεται στα αριστερά του δρόμου που οδηγεί από το χωριό Άγιος Βλάσιος στο χωριό Άγιος Γεώργιος και σε
απόσταση 4 χλμ. από το δεύτερο.
Το καθολικό της που χρονολογείται στο α΄ τέταρτο του 18ου αι. βρίσκεται στο μέσο τετράπλευρου οχυρωματικού
περιβόλου, του οποίου οι πτέρυγες - κελιά με ανοιχτές στοές- χρονολογούνται βάσει επιγραφής στα 1833. Το καθολικό
της μονής είναι ένας μονόχωρος ναός με τρούλλο που έχει υποστεί αλλοιώσεις και μεταγενέστερες επισκευές. Στις
μεταγενέστερες επισκευές ανήκει και ο νεότερος (1903) πρόναος και το παρεκκλήσι που φαίνεται σαν προέκταση της
νότιας πτέρυγας του πρόναου. Από τα σωζόμενα αρχιτεκτονικά του στοιχεία συνάγεται, ότι ο ναός αρχικά (στην
αρχική οικοδομική φάση του ναού ανήκουν η ανατολική πλευρά, ο νότιος και ο δυτικός τοίχος) είχε τη μορφή του
συνεπτυγμένου μονόχωρου σταυροειδούς τύπου με χαμηλό τρούλλο. Ο ζωγραφικός διάκοσμος του ναού, το
ξυλόγλυπτο τέμπλο του και οι προσαρμοσμένες σε αυτό εικόνες χρονολογούνται στον 18ο αιώνα.
Μονή Ταξιαρχών
Αγίου Γεωργίου Νηλείας
Μαγνησία
Ναός Αγίας Παρασκευής
Περαχώρα, Ζαγορά, Μαγνησία

Κτίστηκε το 1803.
Μεταβυζαντινή περίοδος 19ος αιώνας
Μνημεία Λάρισα
Τελωνείο
Ελασσόνας, Λάρισα
Το οθωμανικό τελωνείο της Ελασσόνας βρίσκεται
στο δρόμο που οδηγεί στη Μελούνα, όπου ήταν τα
σύνορα Ελλάδας – Οθωμανικής αυτοκρατορίας
μέχρι το 1912.
Πρόκειται για δημόσιο κτήριο μεταβυζαντινής
περιόδου, το οποίο κατασκευάστηκε προκειμένου να
στεγάσει το Τελωνείο και άλλες δημόσιες υπηρεσίες.
Κτίστηκε το 1881, χρονιά που απελευθερώθηκε το
μεγαλύτερο μέρος της Θεσσαλίας, εκτός της
επαρχίας Ελασσόνας και τα σύνορα του ελληνικού
κράτους έφθασαν μέχρι τα υψώματα της Μελούνας,
λίγα χιλιόμετρα έξω από την πόλη.
Το Όρος των Κελλίων
Μονή Θεολόγου
Βελίκα, Λάρισα

Βρίσκεται σε κατάφυτο ύψωμα, που προσφέρει εποπτεία όλης

της παραλιακής περιοχή,
απέναντι από το Κάστρο.
Σώζεται το καθολικό της μονής, που ανήκει στον σταυροειδή
εγγεγραμμένο τύπο με τρούλο, ο οποίος, σύμφωνα με επιγραφή,
κτίσθηκε το 1851 και τοιχογραφήθηκε το 1860.
Η αρχική φάση της μονής βρισκόταν στο
ύψωμα Κούτζιμπος, στη θέση Παλιοθεολόγος, όπου και άλλα
ερείπια μοναστηριών.
Στον ίδιο χώρο βρέθηκε η κτητορική επιγραφή του
1571, από τη δεύτερη φάση της μονής.
Ναός Αγίου Αθανασίου
Ψυχικό, Λάρισα

Ο ναός του Αγίου Αθανασίου είναι

τρίκλιτη βασιλική του 19ου αιώνα.
Ο ναός αποτελεί ένα εξαιρετικό
δείγμα θολοσκεπούς βασιλικής με
πέτρινους θόλους, που
τοιχογραφήθηκε από γνωστό
συνεργείο Χιοναδιτών ζωγράφων.
Λουτρό
Τύρναβος, Λάρισα
Βρίσκεται έξω από την είσοδο της πόλης.
Πρόκειται για λουτρό που διασώζεται εν μέρει.
Δεν διαθέτουμε σαφείς ενδείξεις για τη λειτουργία των χώρων ούτε για τη θέση της εστίας –
δεξαμενής.
Η κατασκευή του πιθανολογείται στις αρχές του 19ου αιώνα.
Η σημερινή κάτοψη του κτηρίου διαμορφώνεται σε ορθογώνιο σχήμα και περιλαμβάνει μία κύρια
τετράγωνη στην κάτοψη αίθουσα, δύο επιμήκεις ορθογώνιους εκατέρωθεν της τετράγωνης αίθουσας
και ένα μικρό τετράγωνο δωμάτιο.
Οι τετράγωνοι χώροι καλύπτονται με ημισφαιρικούς θόλους και οι άλλοι δύο με σκαφοειδείς.
Λουτρό
Τύρναβος, Λάρισα
Γενί (Νέο) Τζαμί
Λάρισα
Μουσουλμανικό τέμενος που χρονολογείται στα τέλη του 19ου–αρχές 20ου αιώνα. Βρίσκεται στο
κέντρο της σύγχρονης Λάρισας, επί της οδού 31ης Αυγούστου.
Πριν από το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο στο τέμενος στεγαζόταν η Δημοτική Βιβλιοθήκη, ενώ από τα τέλη
του 1950 και μέχρι το 2011 στο κτήριο στεγαζόταν το Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης.
Το κτήριο, τετράγωνο στην κάτοψη, αποτελείται από την αίθουσα προσευχής, που φωτίζεται από
εννέα τοξωτά ανοίγματα και καλύπτεται με τετράριχτη κεραμοσκεπή στέγη.
Στην πρόσοψη τριμερής στοά στηρίζεται σε πεσσούς και καλύπτεται με τρεις ημισφαιρικούς θόλους.
Στη βορειοδυτική γωνία της πρόσοψης υψώνεται ο μιναρές, που σώζεται μέχρι τον εξώστη.
Το κτήριο διαθέτει νεοκλασικά διακοσμητικά στοιχεία.
Λουτρό
Τύρναβος, Λάρισα
Κονάκι Αβέρωφ
Λάρισα
Μύλος Παππά
Λάρισα

Νερόμυλος, ατμόμυλος, κυλινδρόμυλος στις διαδοχικές φάσεις της

εξέλιξής του από την ίδρυσή του στα τέλη του 19ου αιώνα (1893) μέχρι τη
δεκαετία του 1980 που σταμάτησε τη δραστηριότητά του.
Ο μύλος κινείται με ατμό, κάτι που αποτελούσε μεγάλο τεχνολογικό
άλμα για την εποχή του.
Μύλος Παππά
Λάρισα
Πύργος Χαροκόπου
Λάρισα

Το τσιφλίκι της Γιάννουλης αγοράστηκε από τον σύμβουλο της

Οθωμανικής Αυτοκρατορίας Ουσαμπενδίν Μπέη Χασάν Βέη και την
αδελφή του Σαντίκαϊ Χανούμ. Η έκτασή του άγγιζε τα 14.343 τουρκικά
στρέμματα. Το 1902 άρχισε η ανοικοδόμηση του Πύργου βάσει των
σχεδίων του αρχιτέκτονα Αναστασίου Μεταξά. Καλυμμένος με κόκκινη
πέτρα στο μεγαλύτερο μέρος του, διαθέτει πολεμίστρες, πυργίσκους,
ψηλές και στρογγυλές σκάλες.
Πύργος Χαροκόπου
Λάρισα
Μεταβυζαντινή περίοδος 19ος αιώνας
Μνημεία Καρδίτσα
Σιδηροδρομικός Σταθμός Καρδίτσας
Καρδίτσα

Ο σταθμός άνοιξε στις 16 Ιουνίου 1886.

Σιδηροδρομικός Σταθμός Φαναρίου
Καρδίτσα

Ένα νεοκλασικό κτίριο, που πρέπει να χτίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα.
Μονή Αγίας Τριάδας
Μορφοβούνι, Καρδίτσα

Η μονή κτίστηκε το 1858 στη θέση παλαιότερης μονής, η οποία το 1943 κάηκε από τους
Ιταλούς.
Διασώθηκε μόνο το καθολικό, ναός αθωνίτικου τύπου και το μεγαλύτερο μέρος του
λιθόκτιστου περιβόλου.
Στο λιθανάγλυφο υπέρθυρο της εισόδου έχει χαραχθεί το έτος 1858.
Ο λιθόκτιστός περίβολος με επιγραφή χρονολογείται στα 1872.
Μονή Αγίας Τριάδας
Μορφοβούνι, Καρδίτσα

Η μονή κτίστηκε το 1858 στη θέση παλαιότερης μονής,

η οποία το 1943 κάηκε από τους Ιταλούς.
Διασώθηκε μόνο το καθολικό, ναός αθωνίτικου τύπου
και το μεγαλύτερο μέρος του λιθόκτιστου περιβόλου.
Στο λιθανάγλυφο υπέρθυρο της εισόδου έχει χαραχθεί
το έτος 1858.
Ο λιθόκτιστός περίβολος με επιγραφή χρονολογείται
στα 1872.
Ναός Αγίου Αθανασίου Ρούμ-Παλαμά
Παλαμάς, Καρδίτσα
Ο ναός του Αγίου Αθανασίου του Ρούμ-Παλαμά, βρίσκεται στον και βρισκόταν στον μαχαλά - ενορία Ρούμ
(= ρωμαίϊκος). Αποτελείται από τον κυρίως ναό, σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο, τετρακιόνιο
τρουλωτό νάρθηκα-γυναικωνίτη δυτικά και τοξωτή στοά κατά μήκος της νότιας και δυτικής πλευράς.
Ο ναός κατασκευάστηκε το 1811 ενώ το κωδωνοστάσιο το 1876.
Οι τοίχοι του κυρίως ναού, και του νάρθηκα κοσμούνται με τοιχογραφίες σε δύο στρώματα.
Οι τοιχογραφίες του πρώτου στρώματος (διακονικό, βόρεια και νότια κεραία) χρονολογούνται μεταξύ του
1811 και 1835 ενώ το δεύτερο στρώμα καλύπτει όλο σχεδόν τον κυρίως ναό και χρονολογείται στα 1835.
Η ζωγραφική αυτή έγινε από Σαμαριναίους ζωγράφους, τον Άγιο Αθανάσιο Χαντακλή και τον Άγιο
Χαράλαμπο.
Οι τοιχογραφίες του ανατολικού και του εξωτερικού τοίχου του νάρθηκα χρονολογούνται στο 1892 ενώ
αυτές του νότιου τοίχου στο 1896.
Ναός Αγίου Αθανασίου Ρούμ-Παλαμά
Παλαμάς, Καρδίτσα
Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου
Γελάνθη, Καρδίτσα

Ο ναός σύμφωνα με επιγραφή κτίστηκε το 1813 και ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με
τρούλο και δικιόνιο νάρθηκα-γυναικωνίτη στη δυτική πλευρά.
Οι λιθόκτιστες αντηρίδες που παραλαμβάνουν τις ωθήσεις των τοίχων, κυρίως κατά μήκος της βόρειας και
της δυτικής εξωτερικής πλευράς του ναού, είναι μεταγενέστερης κατασκευής.
ΒΔ του ναού βρίσκεται κωδωνοστάσιο του 1882.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος κάλυψης του ναού που παρουσιάζει μεγάλες ομοιότητες με αυτήν του
ναού του Αγίου Αθανασίου - Ρούμ Παλαμά (1811).
Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1843, που έγιναν από Σαμαριναίους
ζωγράφους.
Αξιόλογο είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του, το οποίο κατασκευάστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα.
Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου
Γελάνθη, Καρδίτσα
Κονάκι Αγναντερού (κονάκι Χρηστάκη Ζωγράφου)
Αγναντερό, Τρίκαλα
Το κονάκι του Αγναντερού είναι κτισμένο σε ένα μεγάλο οικόπεδο στα ανατολικά όρια του οικισμού και
διατηρείται σε κακή κατάσταση. Πρόκειται για μεγάλων διαστάσεων τσιφλικόσπιτο (12χ18μ. περίπου), το
οποίο είναι διώροφο, λιθόκτιστο και στεγασμένο με ξύλινη τετράκλινη στέγη, καλυμμένη με κοίλα κεραμίδια
βυζαντινού τύπου. Στη νοτιοδυτική του γωνία προβάλλει ο αμυντικός πυργίσκος , ενώ μαρτυρείται η ύπαρξη
και ενός δεύτερου, ο οποίος κατεδαφίστηκε γύρω στα 1940. Κτίστηκε την τελευταία περίοδο της
τουρκοκρατίας και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα οχυρής κατοικίας, όπως αυτή που διαμορφώθηκε
στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα στην περιοχή της πεδινής Θεσσαλίας. Στην αρχική του μορφή είχε αμυντική
οργάνωση με ελάχιστα μικρά παράθυρα στο ισόγειο, που πληθαίνουν εντυπωσιακά στον πάνω όροφο, πολλές
πολεμίστρες περιμετρικά του κτηρίου, ενισχυμένη εξώπορτα με μεταλλικό έλασμα και αμυντικούς
πυργίσκους διάτρητους από πολεμίστρες, που συμπλήρωναν την αμυντική του θωράκιση.
Κονάκι Αγναντερού (κονάκι Χρηστάκη Ζωγράφου)
Αγναντερό, Τρίκαλα
Κονάκι Λαζαρίνα (κονάκι Χρηστάκη Ζωγράφου)
Λαζαρίνα, Τρίκαλα
Η ακριβής χρονολογία κατασκευής του δεν μας είναι γνωστή. Μπορούμε, όμως, να το τοποθετήσουμε
χρονολογικά, αμέσως μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας και την απόκτηση της γης από την οικογένεια
Ζωγράφου.
Το κτίριο αυτό υπήρξε κατοικία του Γεωργίου Ζωγράφου, ο οποίος έφερε στη Λαζαρίνα την επιστημονική
καλλιέργεια της γης, της δενδροκομίας και της κτηνοτροφίας και ίδρυσε τα Ζωγράφεια εργοστάσια
ζαχάρεως, Ρυζιού και βάμβακος.
Υπήρξε διδάκτωρ του Δικαίου του Πανεπιστημίου του Μονάχου και επί σειρά ετών Βουλευτής Καρδίτσας και
Αθηνών, υπουργός Εξωτερικών, Γενικός Διοικητής του Βορειοηπειρωτικού Αγώνα και Συνδιοικητής της
Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στις πρώτες δεκαετίες του αιώνα μας.
Το κτίριο του κονακιού είναι μεγάλων διαστάσεων, διώροφο, με σοφίτες και ενισχυμένο στη νοτιοδυτική
γωνία του με πολυγωνικό πύργο, διάτρητο από πολεμίστρες για την αμυντική του θωράκιση.
Κονάκι Λαζαρίνα (κονάκι Χρηστάκη Ζωγράφου)
Λαζαρίνα, Τρίκαλα
Μεταβυζαντινή περίοδος 19ος αιώνας
Μνημεία Τρίκαλα
Μύλος Ματσόπουλου
Τρίκαλα
Ο Μύλος Ματσόπουλου στο δυτικό άκρο της πόλης των Τρικάλων, κοντά στο
σιδηροδρομικό σταθμό, πλάι στον Αγιαμονιώτη ποταμό, κτίστηκε το 1884 από τους
αδελφούς Αγαθοκλή, που διατηρούσαν μεγάλο εργοστασιακό συγκρότημα στη Στυλίδα
και επέκτειναν τις δραστηριότητες τους στα Τρίκαλα μετά την απελευθέρωση της
Θεσσαλίας. Είναι ο πρώτος κυλινδρόμυλος που χτίστηκε στην Ελλάδα και ο μεγαλύτερος
των Βαλκανίων. Μετά από παρέλευση 22 ετών έγινε ο δεύτερος (ο σημερινός) επιφανείας
1000 μ2. Δίπλα στο μύλο είχε κατασκευασθεί μακαρανοποιείο, το πρώτο στην Ελλάδα, την
ίδια χρονιά με τον κυλινδρόμυλο. Όλα τα κτίρια του συγκροτήματος είναι λιθόκτιστα και
στεγασμένα με ξύλινες κεραμοσκεπές, ενώ στις λιθοδομές τους γίνεται ευρεία χρήση
πλίνθων σε ποικίλους συνδυασμούς.
Μύλος Ματσόπουλου
Τρίκαλα
Μύλος Ματσόπουλου
Τρίκαλα
Ναός Παναγίας Επίσκεψης
Τρίκαλα
Ο σημερινός ναός άρχισε να κτίζεται στις 26 Μαρτίου 1863 και αποπερατώθηκε την 29
Απριλίου 1867.
Τρίκλιτη βασιλική με τρούλο, ανατολικά καταλήγει σε εννιάπλευρη κόγχη με
λιθανάγλυφες παραστάσεις (δικέφαλοι αετοί, πτηνά, εξαπτέρυγα, αγγελικές κεφαλές,
σταυροί).
Ναός Παναγίας Επίσκεψης
Τρίκαλα
Ναός Αγίας Παρασκευής
Τρίκαλα

Τρίκλιτη, ξυλόστεγη,
καμαροσκέπαστη βασιλική που
διαδέχθηκε παλαιότερο ναό. Κτίσθηκε
στα μέσα του 19ου αιώνα.
Ναός Αγίας Φανερωμένης
Τρίκαλα
Τρίκλιτη βασιλική, τιμάται στο όνομα
της Θεοτόκου. Μπροστά από το ναό
ανακαλύφθηκε μικρό τμήμα ρωμαϊκού
περιστυλίου. Στον εξωνάρθηκα του
ναού βρίσκεται το παρεκκλήσι του
Αγίου Φανουρίου. Στο άνω μέρος της
κόγχης, κάτω από τη στέγη, είναι
γραμμένη με κεραμίδια η χρονολογία
1853.
Ναός Αγίου Στεφάνου
Τρίκαλα
Τρίκλιτη βασιλική του 1896 στη θέση παλαιότερου ομώνυμου ναού, ο οποίος
αποτεφρώθηκε. Είχε κτιστεί αρχικά τον 14ο αιώνα από τον Ελληνο-Σέρβο ηγεμόνα Συμεών
Ούρεση Παλαιολόγο. Γίνονταν από το 1488 έως το 1739 τα «μηνύματα» και οι χειροτονίες
των επισκόπων που υπάγονταν στον μητροπολίτη Λαρίσης, ο οποίος στο διάστημα αυτό
είχε έδρα του τα Τρίκαλα. Ο ναός κάηκε το 1882 και ξανακτίστηκε.
Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Κορμπόβου
Τρίκαλα

Η Ι. Μ. Κοιμήσεως Θεοτόκου, ή άλλως γνωστή ως μονή Κορμπόβου είναι κτισμένη στο

χείλος μικρού κρημνώδους βράχου, ενώ αρχικά είχε χτισθεί σε απότομο γκρεμό και
αναφέρεται σε χρυσόβουλο του 1336 ως μετόχι της ακμάζουσας τότε μονής Ζαβλαντίων.
Το παλιό καθολικό αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, είναι μονόχωρος
τρίκογχος ναός.
Το σημερινό, αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου, είναι ναός αθωνίτικου τύπου,
σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλλο, που ανηγέρθηκε στα 1809.
Μονή Κοίμησης Θεοτόκου Κορμπόβου
Τρίκαλα
Ναός Αγ. Νικολάου Βασιλικής
Βασιλική, Καλαμπάκα, Τρίκαλα
Ο ενοριακός ναός του Αγίου Νικολάου, είναι τρίκλιτη θολοσκέπαστη βασιλική με
υπερυψωμένο το μεσαίο κλίτος , νάρθηκα μεταγενέστερο στην δυτική πλευρά και
εστεγασμένη στοά στη νότια και δυτική πλευρά, που επιγραφή σε λιθανάγλυφο
υπέρθυρο της νότιας πλευράς αναφέρει ότι ο ναός « ανεκαινίσθη εκ θεμελίων το 1818»
Ναός Αγ. Νικολάου Βασιλικής
Βασιλική, Καλαμπάκα, Τρίκαλα
Ναός Τιμίου Σταυρού Δολιανών
Κρανιά Ασπροποτάμου, Τρίκαλα
Ο ναός του Τιμίου Σταυρού βρίσκεται σε απόσταση 1,5 χλμ. από τον οικισμό Δολιανά και 2 χλμ. από την
κοινότητα Κρανιά του Ασπροποτάμου. Τα στοιχεία που αφορούν στην ιστορία του ναού είναι ελάχιστα, και
αυτά που υπάρχουν στοιχειοθετούν την ιστορία του μνημείου από τον 19ο αιώνα και μετά. Ο ναός του
Σταυρού χαρακτηρίζεται από την ιδιόρρυθμη αρχιτεκτονική του. Αποτελείται από τον πολύτρουλο και
πολύκογχο κυρίως ναό και τον γκρεμισμένο σήμερα νάρθηκα. Ο κυρίως ναός έχει κάτοψη τρίκλιτης
βασιλικής με τρείς ημικυκλικές αψίδες στην ανατολική πλευρά και τρείς αψίδες, ανά μακρά πλευρά, από
τις οποίες οι μεσαίες είναι χοροστάσια. Ο ναός καλύπτεται με στέγη από πλάκες σχιστόλιθου πάνω από
την οποία υψώνονται 12 τρούλοι και τρουλίσκοι κτιστοί. Στο εσωτερικό του Ιερού Βήματος διαμορφώνεται
σύνθρονο και επισκοπικός θρόνος.
Ναός Τιμίου Σταυρού Δολιανών
Κρανιά Ασπροποτάμου,
Τρίκαλα
Ναός Αγ. Νικολάου, Καθολικό Μονής Σιαμάδων
Καλαμπάκα, Τρίκαλα
Η μονή βρίσκεται στην επαρχία Καλαμπάκας, στα δεξιά του δρόμου Χάνι Μουργκάνι -
Καστανιάς,
(σε απόσταση 2 χλμ. περίπου από τον κεντρικό δρόμο). Από το μοναστηριακό
συγκρότημα σώζεται το καθολικό, στα ΝΑ του οποίου σώζονται τα ερείπια κάποιων
κελλιών.
To καθολικό της μονής, που χτίστηκε το 1807 ή σύμφωνα με μια δεύτερη επιγραφή το
1821, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Είναι αθωνίτικου τύπου, τετρακιόνιος, ναός
με πρόναο.
Ναός Αγ. Νικολάου, Καθολικό Μονής Σιαμάδων
Καλαμπάκα, Τρίκαλα
Κονάκι Πατουλιάς (κονάκι Ζουρνατζή)
Πατουλιά, Τρίκαλα
Είναι πέτρινο κτίριο το οποίο βρίσκεται στην Πατουλιά και επί Τουρκοκρατίας ήταν το
σπίτι του Αγά της περιοχής. Αυτός κατείχε όλο τον κάμπο και είχε πολλούς στη δούλεψή
του. Με την απελευθέρωση το αγόρασε η οικογένεια Ζουρνατζή και το διατηρεί μέχρι
σήμερα κατέχοντας βέβαια μόνο το 1/10 της έκτασης που είχε τότε ο Αγάς. Πρόκειται για
ένα διώροφο αρχοντικό που κεντρίζει αμέσως την προσοχή.
Κτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα.
Κονάκι Πατουλιάς (κονάκι Ζουρνατζή)
Πατουλιά, Τρίκαλα
Κονάκι Μεγάλων Καλυβίων (κονάκι Βελή – Πασά)
Μεγάλα Καλύβια, Τρίκαλα
Τα Μεγάλα Καλύβια στην Τουρκοκρατία ήταν τσιφλίκι του Αλή Πασά και αργότερα του
γιου του Βελή Πασά. Ο Βελή Πασάς όσο διοικούσε την περιοχή έφτιαξε, την προσωπική
του κατοικία στο κέντρο του χωριού, το Κονάκι. Ήταν περίτεχνα φτιαγμένο με τριάντα
πέντε δωμάτια, με εσωτερικά λουτρά και τουαλέτες. Μετά τον θάνατο του Αλή Πασά, ο
Σουλτάνος δώρισε το χωριό στη χήρα του εγγονού του Αλή, Ισμαήλ Πασά.
Το Κονάκι μέχρι την απελευθέρωση αποτέλεσε την επίσημη κατοικία του Τούρκου αφέντη
και το διοικητήριο της ευρύτερης περιοχής ενώ μετά την απελευθέρωση ήταν η έδρα του
διοικητή του τσιφλικιού του Κωνσταντίνου Ζάππα – πλούσιου Έλληνα ομογενή στη
Ρουμανία που αγόρασε τα Μεγάλα Καλύβια κι άλλα χωριά – που ήταν ο ανιψιός του
ιδιοκτήτη Απόστολος Ζάππας.
Κονάκι Μεγάλων Καλυβίων (κονάκι Βελή – Πασά)
Μεγάλα Καλύβια, Τρίκαλα
Κονάκι Περιστέρας (κονάκι – η Κούλια του Μέκιου)
Περιστέρα, Τρίκαλα
Τα Μεγάλα Καλύβια στην Τουρκοκρατία ήταν τσιφλίκι του Αλή Πασά και αργότερα του
γιου του Βελή Πασά. Ο Βελή Πασάς όσο διοικούσε την περιοχή έφτιαξε, την προσωπική
του κατοικία στο κέντρο του χωριού, το Κονάκι. Ήταν περίτεχνα φτιαγμένο με τριάντα
πέντε δωμάτια, με εσωτερικά λουτρά και τουαλέτες. Μετά τον θάνατο του Αλή Πασά, ο
Σουλτάνος δώρισε το χωριό στη χήρα του εγγονού του Αλή, Ισμαήλ Πασά.
Το Κονάκι μέχρι την απελευθέρωση αποτέλεσε την επίσημη κατοικία του Τούρκου αφέντη
και το διοικητήριο της ευρύτερης περιοχής ενώ μετά την απελευθέρωση ήταν η έδρα του
διοικητή του τσιφλικιού του Κωνσταντίνου Ζάππα – πλούσιου Έλληνα ομογενή στη
Ρουμανία που αγόρασε τα Μεγάλα Καλύβια κι άλλα χωριά – που ήταν ο ανιψιός του
ιδιοκτήτη Απόστολος Ζάππας.
Κονάκι Περιστέρας (κονάκι – η Κούλια του Μέκιου)
Περιστέρα, Τρίκαλα
Κονάκι Πηγής (κονάκι Δερβέναγα)
Πηγή, Τρίκαλα
Στο κέντρο του χωριού Πηγή βρίσκεται ένα παραδοσιακό κτίριο κτισμένο στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας. Πρόκειται για δίπατο κυβόσχημο κτίριο με την επάνω ανατολική γωνία σε
σχήμα Γ. Εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα μας πληροφορεί ότι το κονάκι αγόρασε το 1893 ο
Κωνσταντίνος Τσιτσόπουλος εκ Καρπενησίου, μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο των 25
στρεμμάτων. Το 1918 – 20 το αγόρασε ο Πετρούτσος από την γυναίκα του Μαρίνα
απέκτησε τον Σπύρο.
Όταν ο Πετρούτσος πέθανε η γυναίκα του παντρεύτηκε τον γιατρό Αθανάσιο Δερβέναγα
(τέως βουλευτή).
Κονάκι Πηγής (κονάκι Δερβέναγα)
Πηγή, Τρίκαλα
Κονάκι Μεγάρχης
Μεγάρχη, Τρίκαλα
Χρονολογείται από τις αρχές του 19ου αιώνα. Είναι ένα περίτεχνο ιδιόκτητο κτίσμα, το
οποίο υπέστη διάφορες μετατροπές στο πέρασμα των χρόνων.
Μειώθηκε το ύψος του και ξηλώθηκαν οι πολεμίστρες που μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα
έστεκαν περιμετρικά του κτιρίου για να προστατεύουν τους ένοικους από επιδρομές
ληστών.
Κονάκι Μεγάρχης
Μεγάρχη, Τρίκαλα
Κονάκι Ζηλευτής (κονάκι Τσιτσιόπουλου)
Ζηλευτή, Τρίκαλα
Το κονάκι της Ζηλευτής κτίστηκε το 1885.
Είναι ένα πέτρινο διώροφο οίκημα με ευρύχωρα δωμάτια, μεγάλη σάλα και εσωτερική
σκάλα.
Το ισόγειο αποτελείται από τρία δωμάτια και χωλ, ενώ ο επάνω όροφος έχει δύο δωμάτια,
χωλ και κουζίνα.
Πίσω από το κονάκι υπήρχε το κουτσέκι (αποθήκη γεωργικών προϊόντων) 20χ10 μέτρα.
Το κονάκι αυτό αποτελούσε το διοικητικό κέντρο του τσιφλικιού.
Κονάκι Ζηλευτής
(κονάκι Τσιτσιόπουλου)
Ζηλευτή, Τρίκαλα
Κονάκι Γλίνους
Γλίνος, Τρίκαλα
Κονάκι Νομής (κονάκι Πελέκη)
Νομή, Τρίκαλα
Μεγάρχη
Μεγάρχη, Τρίκαλα
Χρονολογείται από την εποχή της Τουρκοκρατίας είναι το σωζόμενο μέχρι και σήμερα
κονάκι της Μεγάρχης.
Το συγκεκριμένο κονάκι, στην τουρκοκρατία, ιδιοκτησιακά ανήκε στον Τζαφίρ Αγά.
Κατοικία
Μεγάρχη, Τρίκαλα
Κονάκι Φανερωμένης (κονάκι Τσιτσιόπουλου)
Φανερωμένη, Τρίκαλα
Ευχαριστώ
για την
προσοχή σας