Tunele - Skripta

UNIVERSITETI I PRISHTINËS
“HASAN PRISHTINA”
Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës

Departamenti: Ndërtimtari
Drejtimi: Infrastrukturë rrugore
Studime: Master
Dr.sc. Qani Kadiri
Tunele
Ligjerata të autorizuara
Prishtinë, prill 2012

UNIVERSITETI I PRISHTINES “HASAN PRISHTINA”
FAKULTETI I NDERTIMTARISE DHE ARKITEKTURES
INFRASTRUKTURE RRUGORE - MASTER
PARATHENIE
Problematika e ndertimit nentokesore perfshine fusha shume te gjera duke marre

parasysh kushtet natyrore, kufizimet urbanistike, dimensionet e kerkuara te ndertimit,
teknologjise se disponuar e te tjera. Prandaj kete tekst duhet pranuar si hyrje ne
problematiken e ndertimit te tuneleve dhe jo si burim i zgjidhjeve inxhinierike te
problemeve. I dedikohet kryesisht studenteve te fakultetit te ndertimtarise ne mesimet
master te infrastruktures rrugore ne Universitetin e Prishtines.
Theks te vecante ne tekst i është dhene teknologjive moderne te ndertimit, principeve
dhe teknikave te stabilizimit te germimeve nentokesore.
Tunele 1
Permbajtja
1. Te pergjithshme per tunelet......................................................................................................4

1.1 Hyrje..........................................................................................................................4
1.2 Historiku i ndertimit te tuneleve.............................................................................6
1.3 Definicioni i tuneleve............................................................................................10
1.4. Klasifikimi i tuneleve...............................................................................................10
1.5 E ardhmja e ndertimeve nentokesore.....................................................................12
1.6 Rreziqet...................................................................................................................12
2. Hulumtimet gjeotenike per tunele..........................................................................................13
2.1 Hyrje........................................................................................................................13
2.2 Planifikimi i hulumtimeve gjeoteknike.....................................................................13
2.3 Hulumtimet paraprake.............................................................................................15
2.4 Hulumtimet gjate ndertimit......................................................................................16
2.5 Tipet dhe sasia e puneve te hulumtimeve gjeoteknike...........................................16
2.6 Metodat e hulumtimeve gjeoteknike.......................................................................20
2.7 Analiza e rezultateve te hulumtimeve.....................................................................20
2.8 Teknikat e hulumtimeve...........................................................................................21
2.9 Shpimet dhe germimet hulumtuese........................................................................22
2.10 Shqyrtimet gjeofizike.............................................................................................24
3. Klasifikimi i masave shkëmbore nga aspekti i projektimit dhe ndërtimit të tunelit.........26
3.1 Te pergjithshme.......................................................................................................26
3.2 Klasifikimi sipas K. Hetcel.......................................................................................29
3.2.1 Masat shkëmbore të forta (ngurta)..........................................................................30
3.2.2 Masat shkëmbore të shkrita......................................................................................31
3.2.3 Masat shkëmbore të buta..........................................................................................32
3.2.4 Masat shkëmbore jokoherente.................................................................................33
3.2.5 Masat shkëmbore gjysëm të rrjedhshëm................................................................34
3.3 Klasifikimi me qëllim të përzgjedhjes më të lehtë të teknologjisë së ndërtimit dhe
bashkëveprimit të konstruksionit dhe masës shkëmbore.............................................34
3.3.1 Klasifikimi sipas Stini-it..............................................................................................35
3.3.2 Klasifikimi sipas Talobre............................................................................................35
3.3.3 Klasifikimi sipas Seber-it...........................................................................................35
3.3.4 Klasifikimi i masave shkëmbore sipas RQD (Rock Quality Designation)..........37
4. Sforcimet primare dhe sekondare.........................................................................................40
4.1 Hyrje........................................................................................................................40
Tunele 2
4.2 Sforcimet primare....................................................................................................40

4.3 Sforcimet sekondare...............................................................................................43
5. Shkembi si material inxhinierik..............................................................................................47
6. Format e jostabilitetit te ndertimeve nentokesore...............................................................53
7. Principet e stabilizimit..............................................................................................................68
8. Teknikat e stabilizimit...............................................................................................................74
9. Zgjidhja teknike e konstruksionit të tuneleve.......................................................................93
10. Zonat qasese dhe portalet..................................................................................................106
11. Principi dhe teknikat e germimit.........................................................................................113
12. Largimi i ujrave dhe hidroizolimi i tuneleve......................................................................118
14. Ventilimi i tuneleve, ndricimi dhe rreziku nga zjarri........................................................122
Tunele 3
1. TE PERGJITHSHME PER TUNELET

1.1 Hyrje
Njerezit qysh nga parahistoria kane hyre ne nentoke, ne fillim ne shpella natyrore dhe
shume vone ka filluar me germimin e hapasirave nentokesore per nevoja te banimit,
minierave, ujitjes dhe te ngjashme. Nga keto fillime e deri me sot njerezit cdo here e me
thelle hyn ne nentoke (minierat ne Afriken Jugore ne thellesi mbi 3 km) ndersa ndertimet
nentokesore dhe tunelet behen cdo dite e me te medha.
Kushtet e ndertimit te tuneleve behen cdo here me te veshtira sepse tunelet germohen
nen vendbanime te dendura te qyteteve, nen lumenje, liqej dhe dete. Shpejtesite e
medha te trafikut te hekurudhave vendosin kritere cdo here me te ashpra para tunele-
ndertuesve
duke marrur parasysh madhesine e profilit dhe stabilitetin e tunelit.
Inovacionet ne njeqind vjeqarin e fundit siç jane dinamiti dhe AN/FO eksplozivet (1867),
detonatoret elektrik (1867), makineria per germimin e tunelit TBM (1881), llaqi i sperkatur
(1909), ankerat per shkembinje (1918), betoni i sperkatur (1942), shpuesit tungsten
carbide (1940), Metoda e Re Austriake e Tuneleve (1950) dhe shpimet me goditje
hidraulike (1971), kane dhene mbesgtjetje te forte zhvillimit enorm te teknikave te
ndertimit te objekteve nentokesore. Krahas ketyre, zhvillimi i shume pajisjeve per
vrojtimin e levizjeve dhe sforcimeve ne masen shkembore (monitoring), te ndjekura edhe
nga zhvillimi i shpejte i teknologjive kompjuterike (hardware dhe software), kane
zvogeluar rrezikun e avarive gjate ndertimit dhe ne kete menyre ka shpejtuar ndertimin,
tunel-ndertimiet i ka bere me humane dhe dicipline te sigurte inxhinierike.
Tunele 4
Tunelet dhe ndertimet nentokesore dallojne per nga dimensionet dhe qellimi. Është e
zakonshme qe me tunele nenkuptohet objekti vijor tek te cilat njeri dimension ne raport
me dy te tjerat është dukshem me i madhe dhe sherbejne per transport dhe qasje. Nen
hapesira nentokesore nenkuptohen objektet tek te cilat gjatesia nuk është shume e
theksuar ne raport me gjeresine dhe lartesine. Kur flitet per hapesira nentokesore ne
qytet zakonisht mendohet per dy lloje te ndertimeve:
- Hapesirat per magazinimin e mallrave, parkingje, objekte sportive, kulturore dhe
religjioze, stacione te metrove,
- Infrastruktura nentokesore: hekurudha nentokesore, ujesjellesi, kanalizimet, kabllot
dhe ndertime tjera.
Ndertimin nentokesore cdo here e me intenziv me se shpeshti e nxisin faktoret e

meposhtem:
- mungesa e hapesires ne qytete – rruget, parkingjet, permbajtjet sportive dhe
kulturore,
- Temperatura stabile ne nentoke – magazinim,
- Aspektet ekologjike dhe te sigurise – mbetjet nukleare, gazi, nafta, thengjilli, kripa.
Numri i tubacionit te tuneleve varet nga:

- ngarkesa e pritur e qarkullimit, gjate te cilave është e domosdoshme te mirret
parasysh edhe pjesemarrja e automjeteve te transportit te mallrave,
- shkalla e sigurise se trafikut,
- pjerrtesise gjatesore,
- gjatesise se tubave te tunelit.
Per tunele tek te cilat pritet qe ngarkesa e trafikut do te jete me e madhe se 10.000
automjete per drejtim ne dite ne periudhen e parashukuar prej 15 viteve, duhet te
planifikohet ndertimi i dy tubave te tuneleve me qarkullim ne nje drejtim.
Ne parim, numri i shiritave qarkullues, perveq shiritit qarkullues per ndalje te automjeteve
ne urgjence (shiriti per ndalje), duhet qe ne tunel dhe jashta tunelit te jene te njejta. Secili
ndryshim i numrit te shiritave duhet kryer ne largesi te mjaftueshme para portalit te tunelit
duke rrespektuar masat e pershkruara te sigurise.
Hapesire hyrese e tunelit duhet te jete e formesuar ne ate menyre qe te pamundesoje
perplasjen e automjeteve ne ndertimin e portalit.
Tunele 5
Gjeresia e shiritave qarkullues ne tunele duhet te jete identike me gjeresine e shiritave

qarkullues ne pjesen e rruges para dhe pas tunelit.
Ne tunele te cilat do te ndertohen nuk lejohet pjerrtesia gjatesore me e madhe se 5%,

perveq nese per shkak kushteve topografike nuk ekzsiton zgjidhje tjeter. Ne tunele me
pjerrtesi gjatesore me te madhe se 3% duhet te ndermirren masa shtese dhe/ose
perforcuese qe te rritet siguria bazuar ne analizen e rrezikut.
Shpejtesia me e madhe e lejuar e vozitjes ne tunele është: 100 km/h ne tunele me
qarkullim ne nje drejtim, dhe 80 km/h ne tunele me qarkullim ne dy drejtime.
Shenjat e rrezikut, urdherave te prere, dhe te lajmerimit per udheheqjen e trafikut te cilat
vendosen ose zevendesohen ne tunele, duhen te jene te realizuara ashtu qe varesisht
nga kushtet momentale dhe rrethanave te trafikut ne tunelet me te gjata se 500 m mund
te iu nderrohet kuptimi.
1.2 Historiku i ndertimit te tuneleve

MINIERA:
- 13 000 v. p.e.s. miniera e pare nentokësore ne epoken e gurit
- 3 500 v. p.e.s.tunel-ndertimigjate epokes se bronzit ne miniera te thengjillit
TUNELE RRUGORE:
- 36 p.e.s. Napulj – Puzzolia (Itali) gjatesia 1000 m
- 1964 - Mont Blanc Chamonix (France) – Courmayeurom (Itali) gjatesia 12 650 m
- 1980 - St. Gotthard (Zvicerr) gjatesia 16 322 m, tuneli i trete me i gjate ne bote
- 1999 - Laeredal (Norvegji) tuneli me i gjate ne bote me gjatesi 24 500 m
- 2007 - Zhongnanshan (Kine) gjatesia 18 020 m – ka dy tube dhe është tuneli me i
gjate ne bote me dy tube
- 1997 - Guoliang (Kine) 1200 x 4 x 5 m, grupi prej 35 fshatareve te izoluar nga

civilizimi me pajisje primitive te dores kane gdhendur tunelin per 5 vite
Tunele 6
TUNELE HIDROTEKNIKE:
- 1 200 p.e.s. Ne vendin Arbela ne Irakun e sotem mbreti Mykene ka ndertuar
galerine per ujin e pijshem me gjatesi 19 000 m
- 1945 - Aquadukt Delware New York SHBA me gjatesi 137 000 m tuneli kontinual
me i gjate ne bote
- Paijanne Aquadukt - Finlande 120 000 m
TUNELE HEKURUDHORE:
- 1833 – tuneli i pare hekurudhor me terheqje te kuajeve 1500 m – France
- 1988 – Tuneli Seikan lidh ishujt Honshu–Hokaido (Japoni), tuneli hekurudhor me i
gjate ne bote 53 850 m. Ky është edhe tuneli me i thelle, 100 m nen siperfaqen e
detiti dhe 140 m nen nivelit te detit, gjithsej 240 m.
- 1994 – Eurotunnel, La Manche 49 340 m nga te cilat 39 000 m jane nen det
Tunele 7
- 1997 ka filluar ndertimi i Gotthard Base tunelit i hapur me 2010, duhet te jete gati
ne 2016 gjatesia 57 000 m. Do te jete tuneli me i gjate ne bote duke lidhur
gjatesine mes Cyrihut dhe Milanos.
Tunele 8
- Metro: London 415 km, New York 370 km, Moskva 340 km, Tokyo 281 km, Seoul
278 km.
TUNELE KËMBËSORËSH:
- 1940–1960 - Cu Chi Vietnam – Labirinthe te tuneleve te ndertuara gjate 25 viteve me
pajisje te thjeshta te dores ne kohen e okupimit francez 1940, dhe te zgjeruara gjate
luftes Vjetnameze te 1960 me Ameriken. Jane perdorur si strehimore per kohen e
bombardimeve, si spitale, magazina per armatim, banim etj. Gjatesia totale e tunelit
është mbi 120 km. Sot shfrytezohet si atraksion turistik.
- 1993 Tuneli Sarajeves 720 x 1 x 1.5 m ka lidhur aeroportin me qytetin. Per kohen e
rrethimit te qytetit neper tunel kane kaluar rreth 1 000 000 njerez.
TUNEL - URË:
Ne bote ka vetem tete kombinime te urave dhe tuneleve, ndersa edhe dy tjera po
punohen.
- 1964 (1999 II dio) - Chesapeake Bay Bridge&Tunel – SHBA Virgina me i gjati ne
bote me gjatesi totale prej 28.4 km. Kompleksi perbehet prej: ure - ishull artificial
tunel – ure – ishull artificial tunel – ure, me 4 shirita qarkullues ne ura dhe 2 ne
tunele
- 2009 - Yangtze River Bridge&Tunel Kina 25.5 km.
Tunele 9
- 2000 – Oresund - Malmo-Kopenhagen 16.4 km - Ura 8 km – ishull artificial 4 km –

tunel 4 km, nga i cili 3.5 km gjendet nen det. Ka 4 shirita qarkullues dhe 2 pale
binare hekurudhor.
- 1997 - Tokyo Bay Aqua – Kawasaki – Kisarazu 14 km.
- 2016 - Hong Kong-Zhuhai-Macao 29.6 km
TUNELE PËR QËLLIME TË NDRYSHME:

- 2007 SMART tuneli, Kuala Lumpur Malajzi, gjithsejt 9.7 km per ujin e te reshurave,
na to 4 km autorruge. Ky tunel ka dy komponente, zgjidhjen e ujit nga te reshurat
te cilat shkaktojne vershime dhe zgjidhja e bllokades se trafikut ne qytet. Tuneli
punon ne tri menyra varesisht nga sasi e ujit qe duhet kaluar neper tubin e tunelit.
Autorruga hapet per qarkullim pas pastrimit te tunelit ne afat kohor prej 48 oreve
nga mbyllja (1-2 here ne vit ne sezonen e shirave monsone). Ky është tuneli
shume qellimesh me i gjate ne bote.
TUNELE PËR QËLLIME SPECIALE:
Tunele 10
- 2008 Tuneli CERN, përshpejtuesi i thermijave me i madhi ne bote. Është i

vendosur 175 m nen Alper ne kufirin Francezo-Zvicerrian ne afersi te Gjeneves, ne
tunelin rrethor te gjatesise 27 km. Emri tjeter per kete tunel është edhe “pajisja per
perplasjen e madhe” per ate se ne kete pajisje rikndertohen kushtet te cilat kane
mbreteruar ne momentin e krijimit te universit para pothuajse 14 miliarda viteve.
1.3 Definicioni i tuneleve
- Tunelet jane objekte nentokesore per mbizoterimin e pengesave te terrenit dhe per
sigurimin e elementeve teknike te rrugeve ne te cilat projektohen dhe ndertohen.
- Hapjet me profil terthor me te vogel se 12 m2 emertohen miniera, ndersa me te medha
tunele. Ndertimi i germimeve me te medha se 14 m nuk është ekonomike, prandaj me
mire është te ndertohet tunel.
1.4. Klasifikimi i tuneleve

VARËSISHT NGA QËLLIMI TUNELET I NDAJMË NË:
Tunele te trafikut:
- Rrugore
- Kemesore
- Hekurudhore
- Tunele per qellime te perziera
Tunele hidroteknike:
- Ujesjellese
- Meliorime
- Kanalizime
- Tunelet ne kuader te hidrocentraleve
Tunele komunale:
- Akomodimi i linjave telefonike dhe elektrike, gazesjellesit, nxehjes etj.
Ndertime nentokesore:
- Deponimi i mbetjeve radioaktive
- Strehimoret, magazinat, garazhat, permbajtjet sportive dhe kulturore
- Magazinimi i gazit dhe lengjeve
SIPAS GJATËSISË TUNELET I NDAJMË NË:
Tunele 11
- Fare te shkurter deri ne 50 m – punohen me dore dhe nuk nevojitet ventilim

artificial
- Te shkurter 50 - 500 m – punohen me dore dhe me makineri, ndersa kerkojne
ventilim artificial
- Mesatarisht te shkurter 500 – 2 200 m – punohen ekskluzivisht me makineri dhe
ventilim i plote
- Te gjate 2 200 – 4 000 m
- Shume te gjate mbi 4 000 m
SIPAS POZITËS SË LARTËSISË TUNELET I NDAJMË:

- te ulet – bashkojne dy lugina afersisht te njejtes lartesi mbidetare
- ne lartesi, te shkurter – pjerrtesi ne ngritje nga te dy anet dhe thyerja e tunelit ne
mes te tij
- malore – tunele te cilat shkojne paralel me pjerrtesine e shpatit
URË OSE TUNEL:
Nese per shkak konsideratat naviguese te anijeve kufizohet perdorimi i urave te larta,
atehere kerkohet ndertimi i tuneleve. Shmangia e veshtiresive nga ndryshimet e detit,
shkaqet estetike, aftesia mbajtese e ures dhe mirembajtja kontribuojne ne ndertimin e
tunelit. Tek kalimet ujore tuneli është me i shtrenjte per ndertim, ndersa shkaqet qe nuk
kontribuojne ne ndertimin e tunelit jane aksidentet e trafikut dhe zjarri.
1.5 E ardhmja e ndertimeve nentokesore

Ne te kaluaren tunelet kane jane ndertuar ekskluzivisht per mbizotermin e barrierave.
Sot per ndertimin e tuneleve ekzistojne dy argumente te reja:
- mungesa e hapesires,
- aspektet e ruajtjes se mjedisit.
Mungesa e hapesires kryesisht është e shprehur ne zonat urbane, perderisa efekti i
ruajtjes se mjedisit është i shprehur edhe ne zona te vendbanimeve me te vogla.
1.6 Rreziqet
Tunele-ndertimi gjithmone është i lidhur me rreziqe te larta, humane dhe financiare. Me
se veshtiri është percaktimi i rrezikut lidhur me kushtet ne dhera (ground risk).
Veçanërisht kjo ndodh ne tunelet e gjata dhe ne tunelet me mbishtrese te larte, sepse
me rritjen e ketyre dy elementeve shpenzimet e hulumtimeve paraprake rriten ne menyre
enorme. Kur flitet per shpimet hulumtuese atehere thellesite me shume se 300 m nuk
Tunele 12
kane justifikim ekonomik. Zakonisht keto rreziqe ne vete i marrin investitori dhe realizuesi
ne raporte te ndryshme.
Ne te ardhmen teknologjite e reja do te mundesojne parashikimin shume me preciz te
kushteve inxhinieriko-gjeologjike dhe hidrogjeologjike ne dhera, tunelet do te behen me
te sigurte, ekonomik dhe me te lire.
2. HULUMTIMET GJEOTENIKE PER TUNELE
2.1 Hyrje
Projektim dhe ndertim i suksesshem kerkon parashikimin e mire te karakteristikave te
dheut dhe shkembit, ujit nentokesore dhe sforcimeve. Pa keto parashikime, edhe
metodat me te reja projektuese jane dobet ose aspak te perdorshme.
2.2 Planifikimi i hulumtimeve gjeoteknike

Qellimi i hulumtimeve gjeoteknike është pershkrimi i karakteristikave te dheut relevante
per projektin e tunelit. Lloji dhe shkalla e hulumtimeve duhet ti pergjigjen madhesise dhe
qellimit te tunelit, kushteve ne dhe perfshire edhe ndotjen e mundshme si dhe efektin e
ndikimit ne mjedis nga realizimi dhe eksploatimi i tuneli.
Per nevoja te projektimit te tunelit duhet siguruar:

- Profilet gjeologjike – identifikimi i tipeve baze te shkembinjeve dhe karakteristikat e tyre
Tunele 13
- Pershkrim detal i mases shkembore dhe vetite mekanike te saj

- Rreziqet e ndertimit – paraqitja e gazit, ujit
Foto 1 Foto2
Grafiku 1. Procesi i projektimit te tunelit (ITA guidelines for the design of tunnels)
PERCAKTIMI REGJIONAL
GJEOLOGJIA
I TRASES DHE ORIENTIMIT
KARAKTERISTIKAT E MASIVIT
HULUMTIMET SFORCIMET PRIMARE, FORTESIA SISTEMI
GJEOTEKNIKE I PLASARITJEVE, ANIZOTROPIA
EKSPERIENCA METODA E GERMIMIT

DHE VLERESIMI ELEMENTET KONSTRUKTIVE
MODELI SISTEMI STATIK

MEKANIK DHE LLOGARITJA
KONCEPTI
I SIGURISE TE
HIPOTEZES SE
THYERJES Tunele 14
KRITERET PROJEKTUESE
PARASHIKIMET TEORIKE
PO JO
ANALIZA
E RREZIKUT PROBLEMET E KONTRAKTIMIT
GERMIMI I TUNELIT
VERIFIKIMI
I PROJEKTIT MATJET INSITU
TE TUNELIT A JANE DEFORMIMET TE KUFIZUARA
SIGURIA E
PANJOHUR PER PO JO
GJENDJEN REALE
Pozicionet e hulumtimit ne procesin e projektimit sipas udhezimeve te Asociacioni

Nderkombetar te Tuneleve [ITA - International Tunnelling Association] (1988)
2.3 Hulumtimet paraprake

Principi baze i ndertimit te tunelit është mbljedhja e informatave te nevojshme hap pas
hapi, duke filluar nga studimet e para e deri te hulumtimet detale (hulumtimet kryesore)
ne fazen e realizimit permes hulumtimeve dhe matjeve ne tunel per kohen e ndertimit
dhe pas realizimit. Rezultatet e secilit hap te hulumtimit duhet te paraqiten ne raport dhe
te perfshihen ne fazen perkatese te planifikimit dhe realizimit.
Tuneli si ndertim duhet pergjithesisht te grupohet ne kategorine gjeoteknike te 3 te

Eurocode 7 (European prestandard ENV 1997-1). Klasa e trete gjeoteknike perfshine
konstruksionet shume te medha ose te jashtezakonshme, konstruksione te cilat
perfshijne rreziqe me te medha se te zakonshme, ose te jashtezakonshme ose kushte
jashtezakonisht te veshtira te ngarkesave dhe dheut te bazamentit, si dhe konstruksionet
ne zona te seizmicitetit te larte.
Tunele 15
Hulumtimet qe i paraprijne kryerjes se projektit mund te ndahen ne filluese te cilat

perfshijne minimumin e puneve shtese, dhe hulumtimet kryesore paraprake.
Hulumtimet filluese perfshijne:
- zhvillimin e hartave gjeologjike dhe kartirimin e terrenit, hartave hidrologjike dhe
inxhiniero-gjeologjike, hartave te minerareve, harta e rrezikut dhe harta
topografike, incizime te aeroplanit dhe satelitore, etj,
- Analiza e eksperiences se fituar me ndertimin e ndertimeve fqinje,
- Percaktimi i profileve gjeoteknike dhe parametrave, ne baze te rrjetes se rralle te
punimeve hulumtuese.
Hulumtimet filluese duhet te shpalosin vecanerisht vetite me te rendesishme te dheut per

projekt dhe te mundesojne definimin e tipit dhe sasise se hulumtimeve kryesore.
Hulumtimet filluese gjithashtu duhet te mundesojne vleresimin e ndikimit te projektit per
kushtet ne dhe. Zakonisht perfshijne zone te gjere dhe jo vetem zonen e cila do te jete
nen ndikim e projektit.
Ne fazen e mevonshme te pergatitjes se projektit kryhen hulumtimet kryesore brenda
siperfaqes te cilen e perfshin projekti. Siperfaqja e projektit (project area) është
siperfaqja ne te cilen ndjehen ndikimet e projektit (zvogelimi i nivelit te ujit nentokesore
mund te rezultoj me uljen e objekteve ne rrethuese) ose siperfaqja e cila direkt ose
ndirekt është e lidhur me projekt. Hulumtimet kryesore duhet te sigurojne informacionet e
nevojshme per projektimin dhe dimensionimin, kryerjen e dokumentacionit oferues,
llogaritjen dhe realizimin, si dhe vleresimin e rrezikut per objektet rrethuese.
2.4 Hulumtimet gjate ndertimit

Parashikimet gjeoteknike te cilat jane rezultat i hulumtimeve paraprake vertetohen gjate
ndertimit me ndihemen e shqyrtimeve ne teren dhe laboratorike. Varesisht nga metoda e
ndertimit ne dhe, keto hulumtime perfshijne:
- incizimi inxhinieriko-gjeologjik i ballit dhe realizimi i profilit gjatesor te tuenlit,
- matja e cvendosjes se kontures se tunelit dhe pikave ne masen shkembore ne te
cilen është germuar tuneli,
- matjen e sforcimeve ne kontakin e mveshjes dhe dheut si dhe ne vete mveshjen
(beton) ose ne elementet per stabilizimin e germimit (ankere),
- matjen e vibracioneve te dheut dhe objekteve,
Tunele 16
- vezhgimin e nivelt te ujit nentokesore,

- hulumtimet gjeoteknike (vetite mekanike te dheut).
Ne ndertimin e tuneleve shqyrtimet in situ jane pjese themelore e mtedes se ndertimit.
2.5 Tipet dhe sasia e puneve te hulumtimeve gjeoteknike

Punet hulumtuese gjeoteknike sherbejne per:
- definimin e metodes se ndertimit,
- dimensionimin e nenmbështëtesit (te perkoheshem dhe perfundimtare)
- vleresimin e ndikimit te metodes se ndertimit ne konstruksion dhe mjedis.
Gjate planifikimit te hulumtimeve gjeoteknike kerkohet bashkepunim i afert i investitorit,

projektuesit dhe gjeoteknikut, lidhur me metoden e planifikuar te ndertimit. Gjeotekniku
duhet te propozoje tipin dhe sasine e hulumtimeve gjeoteknike dhe gjithashtu merr
pergjegjesine ndaj investitorit per interpretimin dhe miratimin e drejte te informatave te
fituara te dheut.
Per perzgjedhjen e metodes se germimit te sigurte dhe ekonomike e cila varet nga
sjellja e dheut dhe kushteve te ujit nentokesore, hulumtimet gjeoteknike dhe raporti
gjeoteknik duhet te mundesoje vleresimin e te gjitha elementeve te meposhtme.
Pergjithesisht:
 struktura e mases shkembore, definimi i zonave homogjene,
 klasifikimi i dherave,
 pengesat ne dhe (blloqe te gureve, pjese te ndertimeve etj),
 kushtet e ujrave nentokesore (sipas mundesise niveli i ujit nentokesore,
drejtimet dhe shpejtesia e rrjedhjes),
 ujeleshueshmeria,
 shpejtesia e rrjedhjes,
 kimia e ujrave nentokesore,
 deponi te mbeturinave, ndotesit,
 emisioni i gazrave ne dhe,
 hapesira te tretura (shperbera) ne dhe hapesira nentokesore te
ndertuara.
Tuneleve ne dhe:
 perberja granulometrike dhe vetite mineralogjike,
 konsistenca, dendesia relative,
Tunele 17
 lageshtia,
 vellimi i poreve,
 potenciali i likuifakcionit (lengezimit).
Tunelve ne shkembinje:
 grupimi gjeologjik,
 vetite mineralogjiko-petrografike,
 bashkesite e diskontinuiteteve,
 shkalla e demtimeve,
 zonat e kontakteve tektonike
 fortesia, fortesia ne shtypje dhe terheqje,
 koeficienti i hargjimit (wear coefficients), abrazioni,
 dobesimi dhe shperberja ose abrobimi i ujit.
Ne rast te ujrave nentokesore:
- Tek ulja e nivelit me ndihmen e drenazhimit, gravitacional etj, me rendesi jane
informatat:
 sasia e ujit,
 efekti ne ndertimet rrethuese (ulja per shkak te rritjes se sforcimeve
efektive),
 mundesia e reinfiltrimit te ujrave nentokesore,
 mundesia e shfrytezimit te ketij uji gjate ndertimit,
 kimia e ujrave nentokesore.
- Per parandalimin e rrjedhjes se ujit me ndihmen e diafragmave, injektimeve,
ngrirjes etj, me rendesi është te vleresohet:
 Efekti ne persona te trete (ridrejtimi i ujrave),
 Kerkesat per kufizimin e uljes se nivelit,
 Definimi i sasive reziduale te ujrave.
- Parandalimi i depertimit te ujit me ajer te kompresuar, me llaq nen presion ose me

perdorimin e metodave EPB (earth pressure balance methods) keron njohjen e:
poznavanje:
 gaz-leshueshmerine e dheut,
 zonat e takimeve tektonike duke marre parasysh humbjen e ajrit,
 pergjigjja e dheut te germuar ne perzierjen e llaqit dhe aditiveve.
Per projektimin e nenmbeshtetjes se perkohshme dhe te perhershme me rendesi

është te njihen parametrat e meposhtem:
Pergjithesisht:
• gjendja primare e sforcimeve (veçanërisht sforcimet horizontale),
• efektet ne dhe (dridhja, ulja per shkak minierave, rreshqitjet).
Tunele 18
Tunele ne dhe:
 fortesia tangjenciale (fotesia tangjenciale e padrenuar per argjile, fortesia e
paraqitur ne forme te sforcimeve efektive per te gjitha llojet e dherave),
 gustoće,
 deformabiliteti i dheut(Moduli i young-ut, koeficienti i poissonit),
 parametrat dinamik te dheut.
Tunele ne shkemb te bute:
 dendesia e tipeve te ndryshme te shkembinjeve dhe masave shkembore,
 deformabiliteti i mases shkembore,
 fortesia e mases shkembore e cila perfshine edhe deformabilitetin e
diskontinuitetit,
 anizotropia e mases shkembore,
 sjellja bymuese,
 Sjellja e mases shkembore ne varesi te kohes,
 Parametrat dinamik te mases shkembore.
Ndikimi ne mjedisi mund te jete i natyrave te ndryshme. Ne varesi te kushteve ne dhe

dhe kushteve lokale, shpesh jane te domosdoshme informatat e meposhtme:
Materiali i germuar:
• mundesia e ri perdorimit,
• kushtet e deponise,
• konsistenca,
• sjellja ne kushte te mjedisit te ndryshuar.
Metoda e ndertimit:
• deformimi i dheut per shkak te ndertimit te tunelit,
• ulja per shkak te uljes se nivelit te ujit nentokesore,
• ndikimi i ndryshimit te kushteve hidrogjeologjike gjate ndertimit ( zona ujore te
mbrojtura, shpejtesia e rrjedhjes dhe niveli i ujit nentokesore, drejtimi i rrjedhjes, kimia e
ujit nentokesore),
• Efekti i vibrimit ne ndertimet ekzistuese,
• ngritja e siperfaqes nese aplikohet ngrirja,
• ndryshime kimike ose kontaminimi i dheut dhe ujit nentokesore si shkak i injektimit.
Objektet:
Tunele 19
• ndikimi ne kushtet hidrogjeologjike,

• masat per barazimin e ujit nentokesore,
• efektet dinamike ne objekte.
2.6 Metodat e hulumtimeve gjeoteknike
Metodat e hulumtimeve ne terren dhe laboratorike jane te pershkruara ne shume norma
evropiane dhe nderkombetare (ISO) si dhe ne rekomandime te shume asociacioneve
nderkombetare (ISRM-International Society for Rock Mechanics, ISSMGE-International
Society for Soil Mechanics and Geotechnical Engineering, IAEG-International
Association of Engineering Geology, ITA-International Tunnelling Association).
Ndonjehere jane te nevojshme edhe metoda te vecanta qe te fitohen pergjigjje ne pyetje

me rendesi lidhur me metodat speciale te ndertimit siç jane:
• galerite investiguese,
• shqyrtimet in-situ per shkak te percaktimit te gazleshueshmerise te dheut
gjate perdorimit te ajrit te komprimuar,
• shqyrtimet per vleresimin e adhezionit te dheut dhe shkembit te bute ne
rastin e germimit te makenizuar te asistuar me llaq ose me perdorimin e
metodes EPB (Earth Pressure Balance method),
• provat per percaktimin e koeficientit te hargjimit te pajisjes prerese (wear
coefficients) ne rastin e germimit mekanik ne dhera dhe shkemb te bute.
2.7 Analiza e rezultateve te hulumtimeve

Rezultatet e hulumtimeve gjeoteknike duhet pergatitur dhe ilustruar sipas kerkesave te
Eurocode&, ose te ndonje norme nacionale. Rezultatet paraqiten ne projektin gjeoteknik
dhe implementohen ne fazat e mevonshme te projektimit.
Per vleresim te besueshem te rezultateve te hulumtimeve nevojitet qe detajisht te
shkruhet teknika e aplikuar e shqyrtimeve. Kjo në veçanti është me rendesi ne rastet:
• kur shqyrtimet nuk jane kryer sipas metodave te normuara,
• kur jane aplikuar teknika te reja te shqyrtimeve.
Nese parametrat relevant per metoden e ndertimit, ndikimin ne ambient, ose projekti i
nenmbeshtetjes se perhershme jane nxjerre nga llogaritjet korelative (reciproke),
ekstrapolimit ose supozimit, metoda e aplikuar duhet te jete e justifikuar dhe e shpjeguar.
Tunele 20
Modeli gjeoteknik i dheut duhet te jete i krijuar ne baze te hulumtimeve gjeoteknike dhe
mes te tjerave duhet te permbaje:
• profilin gjeologjik te parashikuar me zona kuazi homogjene te vizatuara,
• diskontinuitetet,
• vlerat karakteristike te parametrave te dheut dhe shkembit,
• ujin nentokesore.
Nese parashihet trajtimi i dheut ne te cilin do te kryhen punet, karakteristikat e dheut te

permiresuar duhet shqyrtuar.
Kur flitet per modelin e dheut, gjithmone duhet pasur parasysh pamundesine e
hulumtimeve pershkakt te gjatesise se tunelit dhe lartesise te mbishtreses. Per shkak
kesaj, parametrat karakteristik te dheut dhe shkembit per modelet perllogaritese duhet
kuptuar vetem si reprezentative perkatesisht sjellje te pritur te dheut.
Vlerat karakteristike duhet percaktuar ne ate menyre qe rezultatet e llogaritjeve te jene
ne anen e sigurise.
2.8 Teknikat e hulumtimeve

Me pare eshte thene se per nevoja te shqyrtimeve te terrenit ne te cilin do te ndertohet
tuneli perdoren keto metoda te hulumtimeve gjeoteknike:
• zhvillimin e hartave gjeologjike dhe kartirimin e terrenit, hartave hidrologjike
dhe inxhiniero-gjeologjike, hartave te minerareve, harta e rrezikut dhe harta
topografike, incizime te aeroplanit dhe satelitore, etj,
• Analiza e eksperiences se fituar me ndertimin e ndertimeve fqinje,
• Mostrimi i dherave ne shpimet, galerite hulumtuese, kanalet hulumtuese,
• Shqyrtimet statike dhe gjeofizike ne shpimet, galerite hulumtuese, kanalet
hulumtuese,
• Shqyrtimet gjeofizike ne siperfaqe te terrenit,
• Shqyrtimet laboratorike te vetive mekanike dhe fizike te dheut, ujit dhe
gazit.
Nuk është e mundur qe ne secilen situate te aplikohen te gjitha keto metoda. Nese behet
fjale per tunele me mbishtrese shume te madhe, shqyrtimet me shpime nuk jane
ekonomike dhe zakonisht nuk kryhen. Ne keto kushte as metodat gjeofizike nuk
ndihmojne shume. Kjo do te thote se pjesa me e madhe e tunelit do te projektohet ne
Tunele 21
baze te te dhenave te fituara nga punimi i hartave gjeologjike dhe kartirimit (hartes) te
terrenit.
2.9 Shpimet dhe germimet hulumtuese

Nese kushtet ekonomike dhe te tjera lejojne, pasqyre direkte ne gjendjen e mases
shkembore është e mundur te arrihet ne keto menyra:
• Me analizimin e mases shkembore ne muret e germimit (kanale
siperfaqesore dhe galeri hulumtuese (puseta) ne te cilat mund te kete
qasje njeriu),
• Me analizimin e mases shkembore ne muret e shpimit (video kamera),
• Me analizimin e berthames se nxjerrur nga shpimi,
Germime siperfaqesore dhe nentokesore
Germimet dhe prerjet ne kuader te realizimit te gropes ndertimore, rrugeve etj. Ofrojne
rast te mire per veshtrimiin e gjendjes se mases shkembore dhe mostrimin per kryerjen e
shqyrtimeve laboratorike dhe ndonje shqyrtimi ne terren. Gjendja natyrore e mases
shkembore ne siperfaqe gjithashtu mundeson vleresimin e gjendjes se mases
shkembore.
Germimet nentokesore (tunelet, ndertimet nentokesore) ofrojne raste te shkelqyeshem

per studimin e mases shkembore sepse zakonisht ndodhen ne thellesi domethenese.
Per projekte te vecanta te rrezikshme ndonjehere kryhen galeri hulumtuese te vecanta
(tunele te vegjel). Germimet nentokesore, pa marre parasysh se a behet fjale per
ndertimin perfundimtare apo tunel hulumtues, mundesojne:
• Mostrimin per pune te kryerjes se shqyrtimeve laboratorike ne shkembin
intakt dhe ne dikontinuitete,
• Kryerjen e shqyrtime ne terren te mases shkembore,
• Vezghgimi i levizjeve dhe sforcimeve ne masen shkembore,
• Mbledha e parametrave per klasifikim kualitativ te mases shkembore
(diskontinuiteti, ujit nentokesore etj.)
Tek studimi i mases shkembore ne muret e germimeve duhet pasur kujdes te
meposhtmet:
• Nese germimi behet me minim, masa shkembore deri ne nje thellesi mund
te demtohet. Per kete duhet pasur kujdes tek klasifikimi i mases
shkembore si dhe tek mostrimi dhe shqyrtimet ne terren.
Tunele 22
• Nese behet fjale per mostra ose per germime te vjetra, masa shkembore
mund te alterohet.
Foto 2.3 Zona e mundshme e demtimit te mases shkembore pershkak te minimit
Foto 2.4 a.Tuneli hulumtues ne projektin-Shimuzu No.3 tunnel, b.tuneli hulumtues ne

projektin -Gothard tuneli baze
Shpimet hulumtuese
Me realizimin e shpimeve hulumtuese hapet mundesia per studimin e gjendjes se mases
shkembore:
• Me shpime fitohen mostra cilindrike per shqyrtimin e shkembit intakt dhe
diskontinuitetit ne laborator (vetite fizike dhe mekanike),
Tunele 23
• Ne shpime mund te kryhen prova per percaktimin statik te fortesise dhe

deformabilitetit si dhe matja e sforcimeve primare,
• Ne shpime mund te kryhen shqyrtimet gjeofizike per pune te percaktimit te
vetive dinamike te elasticitetit te mases shkembore,
• Shpimi mund te sherbeje per shqyrtimin e ujeleshueshmerise te mases
shkembore,
• Ne shpime mund te futen pajisjet per vezhgimin e levizjeve,
• Me incizimin e mureve te shpimit me video kamere, mund te fitohet
pasqyre e mire e gjendjes se mases shkembore.
Foto 2.5 Shpimet hulumtuese (Tunel nen Stokholm)
2.10 Shqyrtimet gjeofizike

Shqyrtimet gjeofizike paraqesin matjen e madhesive fizike (rezistences, shpejtesise se
perhapjes se zerit, dendesia, magnetizimi, përçueshmëria etj.) per pune te njohjes se
tipareve te striktures dhe litologjise se mases shkembore dhe dheut. Perparesi e
metodes gjeofizike është qe instrumentet jane relativisht te lira, ndersa hulumtimet jane
shume te shpejta dhe me te lira sesa hulumtimet konvencionale – shpimeve hulumtuese.
Me perzgjedhjen e rregullt te metodave gjeofizike pershpejtohen dhe permiresohen

hulumtimet me cka mundesohet zvogelimi i vellimit te shpimeve hulumtuese si procedura
te shtrenjeta dhe te kerkuara te hulumtimeve.
Metodat gjeofizike mund te grupohen ne tri grupe:
• Metodat Seizmike
• Shqyrtimet gjeoelektrike
• Matjet ne shpime (karotazha)
Tunele 24
Metodat seizmike perdorin tekinka te hulumtimit te meposhtme
• Shqyrtimet përthyese (refraction seismic),

• metoda “petite sismiqe”,
• tomografia seizmike
• shqyrtimet down(up)hole ,
• shqyrtimet crosshole .
Seizmika perthyese (refraction seismic) bazohet ne percaktimin e shpejtesise se valeve

seizmike dhe gjetjen e diskontinuiteteve gjeofizike domethenese.
Foto 2.6 Seizmika perthyese
Shqyrtimet Downhole Shqyrtimet crosshole
Tunele 25
3. KLASIFIKIMI I MASAVE SHKËMBORE NGA ASPEKTI I PROJEKTIMIT DHE

NDËRTIMIT TË TUNELIT
3.1 Te pergjithshme
Edhe pse teknikat e shqyrtimit te shkembinjeve dhe masave shkembore kane arritur
nivel te kenaqshem, mbetet akoma shume problem gjate aplikimit te teorise ne zgjidhjen
e problemeve inxhinierike praktike. Ne kushte te ketilla jane paraqitur klasifikime si
kompromis mes perdorimit te zgjidhjeve teorike dhe injorimit te plote te vetive te mases
shkembore. Te gjitha klasifikimet perfshijne disa parametra kyq te mases shkembore dhe
bashkangjitjen e ndonje parametri te klasave te percaktuara me perpara. Seciles nga
klasat i është bashkangjitur vlera numerike perkatese. Me permbledhjen e vlerave
numerike te bashkangjitura per secilin parameter te mases shkembore, fitohet vlera
numerike perfundimtare e cila shenon sjelljen e mases shkembore te trajtuar.
Qellimet e klasifikimit inxhinierik jane:

• identifikimi i parametrave me te rendesishem te cilet ndikojne ne sjelljen e
mases shkembore,
• ndarjen e mases shkembore ne regjione strukturale, ne te cilat masa
shkembore ka sjellje te njejte,
• sigurimin e bazes per kuptimin e karakteristikave te seciles klase,
• krahasimin e eksperiences me vetite e mases shkembore ne nje lokacion
me vetite e saj ne ndonje lokacion tjeter,
• sjellja e mases shkembore te pershkruhet me vlera numerike ashtu qe te
mundesohet kryerja e analizave,
• sigurimin e bazes per komunikimin mes gjeologut dhe inxhinierit.
Identifikimi dhe klasifikimi i masave shkembore paraqesin hapin e pare ne procesin e

definimit te sjelljeve te tyre. . Bienawski (1989) bene dallimin mes ketyre termave ne
menyre te meposhtme: Klasifikimi definohet si procedure e grupimit te objekteve ne baze
te raporteve reciproke te tyre. Identifikimi do te thote grupim I objekteve te panjohura ne
klase perkatese e cila paraprakisht është themeluar nga klasifikimi.
Klasifikimi mund te bazohet vetem ne nje veti dhe atehere emerohet si njevariante
(univariante). Nese klasifikimi bazohet ne dy ose me shume veti, atehere emertohet si
dyvariante (bivariante) ose shumevariante (multivariante). Sa me shume parametra te
merren, atehere fotografia e objekteve te studiuara është me e mire. Megjithate edhe
Tunele 26
ketu duhet te arrihet kompromis mes numrit te parametrave dhe kerkesave te cilat
vendosen perpara klasifikimit. Princip baze tek krijimi i sistemit te klasifikimit është qe
duhet shfrytezuar vetem ato parametra te cilat kane ndikim me te madhe ne sjelljen e
mases shkembore, dhe se keta parametra mund te percaktohen ne menyre te lehte.
Ne vete fillimet e gjeologjise inxhinierike, emir i shkembit është perdorur si indikacion i

vetive mekanike. Sigurisht qe ne kete menyre kane ndhodhur te papritura te medha. Hap
i ardhshem ka qene futja e te ashtuquajtures klasifikimi i hargjimit (weathering
classification). Sipas ketij klasifikimi, perkrah emrit te shkembit i është shtuar termi – i
fresket (frech), ose shume hargjues (highly weathered). Mirepo edhe ky klasifikim ka
treguar nje ser mungesash te cilat kane sjelle deri ne kryerjen e provave me qellim te
matjes se parametrave te caktuar.
Klasifikimi I pare kuantitativ ka qene e bazuar ne nje parameter – fortesise ne shtypje

njeaksiale. Shkembijte jane klasifikuar nga te dobet deri ne te forte. Ky klasifikim mund
te sherbej per ndarjen e shkembinjeve te cilet mund te shqyhen nga ato te cilat duhet te
minohen. Me vone është njohur, qe diskontinuitetet kane rol vendimtar ne sjelljen e
mases shkembore, dhe kane sjelle deri te klasifikimi i cili është bazuar ne te
ashtuquajturen RQD parametrin (Rock Quality Designation). Indeksin RQD e ka zhvilluar
Deere, 1967.
Shume shpejte është bere e kuptueshme qe klasifikimet e bazuar ne nje parameter nuk
mund te japing fotografi perkatese per gjendjen e mases shkembore. Keshtu ka ardhur
deri te futja e klasifikimeve me dy (bivariante) dhe shume (multivariante) parametra.
Deeri dhe Miller ne vitin 1966 kane propozuar sistemin klasifikues i cili ka marre
parasysh fortesine ne shtypje njeaksiale dhe modulin e Youngut.
Ky klasifikim ka dy mungesa themelore: fortesia ne shtypje njeaksiale dhe moduli i

elasticitetit nuk jane parametra te cilet kane ndikim dominant ne sjelljen e mases
shkembore; moduli i elasticitetit nuk mund te percaktohet me procedura te thjeshta ne
terren.
Nga sistemet klasifikuese shumevariante ne praktike me se shpeshti perdoren:
Tunele 27
• Klasifikimi i Terzaghit (1946)

• Klasifikimi i Lauferovit (1958)
• Modifikimi i klasifikimit te Lauferovit si pjese e procedures NATM (New
Austrian Tunneling Method)
• RSR (Rock Structure Rating, Wickeham dhe te tjere, 1972)
• Klasifikimi Gjeomekanik i Bieniawskit (RMR-Rock Mass Rating System)
• Q-Klasifikimi i Bartonit (Rock Tunnelling Quality Indexs, Q)
Duhet cekur se klasifikimi i shkembinjeve nuk mundet dhe nuk duhet te zevendesoje
procedure complete te projektimit. Megjithate, procedura komplete e projektimit kerkon
njohje detale e gjendjes se sforcimeve dhe vetive te mases shkembore, dhe kushteve te
rrjedhjes se ujit qe zakonisht nuk është ceshtje ne fazaen e hershme te projektimit.
Tek aplikimi i sisteme te klasifikimit, masa shkembore ndahet ne regjione strukturore,

dhe secili regjion klasifikohet veçmas. Kufijte e regjioneve strukturale zakonisht ndeshen
me tipare strukturale kryesore siç jane kontaktet tektonike ose kufijte e tipeve te
ndryshme te shkembinjeve. Ne disa raste ndryshime te dukshme ne dendesi paraqesin
lajmerimi i diskontinuitetit dhe kerkohet qe ne nje tip te shkembit te nxirren disa regjione
strukturale.
Sot me se shpeshti shfrytezohet Klasifikimi Gjeomekanik i Bieniawskog dhe Q-Klasifikimi

i Bartonit.
Foto 3.1 Regjionet strukturale te tunelit Guri Sh. (Kroaci)
Tunele 28
3.2 Klasifikimi sipas K. Hetcel

Gjatë projektimit dhe ndërtimit të tunelit masa shkëmbore nënkupton tërë kompleksin e
shtresës (sedimentit) me veti të ndryshme gjeologjike dhe mineralogjike të pjesëve të
masës së forte, të butë dhe të shkrifët. Për projektimin dhe ndërtimin e objekteve
nëntokësore veti më të rëndësishme të masës shkëmbore janë këto:
 Shkalla e rezistencës në shkatë rrim, vrësisht gjatë gërmimit kohezioni i masës
shkëmbore prishet duke përdorur eksplozivin ose pa përdorur eksplozivin.
Kushtet e përshtatshme pë shkatrrimin e kohezionit të masës shkëmbore varen
nga: fortësia, kohezioni dhe karakterit të copëzimit të shtresës (sedimentit).
 Shkallës së stabilitetit të masës shkëmbore në zonën afër konstruksionit të tunelit,
 Llojet dhe madhësia e presionit të masës shkëmbore në pjesët e caktuara dhe në
përgjithësi në konstruksion e tunelit, gjegjësisht ndikimi i gjendjes së re të
sforcimeve të masës shkëmbore të formuar gjatë ndërtimit të tunelit.
Vetitë e masës shkëmbore janë në përgjithësi të ndryshueshëm dhe ndryshojnë përgjatë
trasës së tunelit, dhe veç kësaj masat shkëmbore janë shpeshë heterogjene dhe
anizotrope dhe për këtë arsye me deformabilitet të ndryshëm.
Edhe pse autorë të ndryshëm gjatë klasifikimit të masave shkëmbore nisen nga pikë
vështrime ndryshme ndryshme, ndonjëherë nga pike vështrimi i njejtë, mund të thuhet
që në lëminë e projektimit dhe ndërtimit të tunelitklasifikimi më i pranueshëm është ai i dr
Karl Hetcel. Ky klasifikim tregon mënyrën më të mirë ku në bazë të vetive gjeoteknike të
masave shkëmbore çfarë zgjidhje teknologjike optimale për ndërtimin e tunelit duhet
kërkuar.
Klasifikimi sipar dr Karl Hetcel të gjitha masat shkëmbore radhit në pesë grupe bazë,
dhe ate:
 masat shkëmbore të forta (ngurta),
 masat shkëmbore të shkrifta,
 masat shkëmbore të buta,
o formal të ngurta, argjilore,
o argjilet e pastëra,
 masat shkëmbore jo koherente,
 masat shkëmbore gjysëm të rrjedhshëm.
Tunele 29
3.2.1 Masat shkëmbore të forta (ngurta)

Këto masa shkëmbore nga aspekti strukturor munden me qenë: kompakte,
konglomerate, shistësuar-shtresore.
Këtij grupi i takojnë të gjitha llojet e shkëmbijëve magmatic, metamorfik si dhe shkëbij të
forte sedimentarë.Kohesioni i këtyre shkëmbijëve mund të shkatërrohet me teknikën e
minimit ose me makinat për hapjen e tuneleve (teknika e re e përdorimit).
Duhet theksuar që zgjidhjet e projektuara të teknikës së shkatërrimit pa përdorur
eksploziv është e kushtëzuar me analizën tekniko-ekonomike në çdo rast konkret, marrë
parasysh faktin se amortizimi i makinave gjatë realizimit të këtyre punëve është mjaftë i
madh.
Nga ana tjetër, duhet pas parasyshedhe faktin se në në kohët e sodit të zhvillimit të
teknikës për shkatrimin e masave shkëmbore, si hapësirë e ekonomike e aplikimit të
tyre, konsiderohen masat shkëmbore me rezistencë 50000-150000 kN/m 2 (sipas disa
autorëve 30000-180000 kN/m2), prandaj zona e masave shkëmbore me rezistencë mbi
150000 kN/m2 gjegjësisht 180000 kN/m2 është ende orientuese në hapjen e tuneleve
me teknikën e minimit.
Masat e forta shkëmbore kanë vlerë të madhe të modulit të deformimit. Diagram ii
deformimit në funksion të presionit (fig.3.2) pregon deformim linear të masës shkëmbore
gjatë ngarkimit dhe shkarkimit. Deformimet mbetëse janë të vogëla në krahasim me ato
elastike ( s e > s t ), kështu që në praktikë për këto lloje të shkëbijëve mund të përdoret
teoria e elasticitetit.
Fig. 3.2 Diagrami i deformimeve në funksion të presioneve; shkëmbijtë të fortë
Tunele 30
3.2.2 Masat shkëmbore të shkrita

Në grupin e masave shkëmbore të shkrifta i takojnë shkëmbijt shtresorë të cilat
kohezionin paraprak (në fazën fillestare) dukshëm e kan humbur gjatë proçeseve
tektonike, tharjeve dhe shkapërderdhjen gjatë veprimit të ndikimeve atmosferike. Masat
e këtilla shkëmbore në masë të madhe janë me plasaritje, çarje, sipërfaqe rrëshqitëse
dhe zgavëra. Gjatë ngarkimit shkëmbijëve të këtillë së pari bëhet ngjeshja e shkëmbit në
llogari të mbylljes së çarjeve, çka në diagramin e deformimit në funksion të presionit
tregon deformim të madh fillestar dhe konkavitetin e anvelopës kah ordinate në të cilë
është dhënë ngarkesa (fig.3.3). Vërehet se deformimet relative janë të mëdha, por janë
të karakterit këthyes. Modulet e deformimit riten me rritjen e presionit, d.m.th.
Edp3 > Edp2 > Edp1
Fig. 3.3 Diagrami i deformimeve në funksion të presioneve; shkëmbijtë të shkrifët
Kohezioni i masave të këtilla shkëmbore shkatërrohet me minim ose me teknikën e

shkatërrimit me ndihmën e makinave për tunele – “frezera”. Edhe në këtë kategori të
masave shkëmbore zplikimi i makinave të këtilla është e kushtëzuar me analizën
adekuate tekniko-ekonomike në çdo rast konkret. Duhet pas parasysh se me aplikimin e
teknikës së minimit në këto masa shkëmbore redukohen efektet e shpimit mekanik,
sepse në procesin e punës mund të ndahen copat e vogëla të shkëmbit të madhësive
tilla që torjela e shpueses tërsisht të bllokohet. Nga an tjetër këto masat shkëmbore
kërkojnë shpensimin e eksplozivit dukshëm më të vogël se masat shkëmbore të forta.
Gjithashtu shpimet e minimit të kryera më parë munden të mbushen nga shkëputja e
Tunele 31
materialit të imët, çka pengon mbushjen e duhur të tyre dhe ndikonë papërshtatshëm në
efektin e minimit.
Karakteristike është se këto masa shkëmbore gjatë minimit vjenderi te ndarja dhe dhe
shembja e pjeëve të masës shkëmbore edhe jashtë profilit teorik (profile i tunelit).
Zakonisht vije deri te shembja e masës shkëmbore mbi majen (qemerin) e profilit të
tunelit (“kamini” i tunelit).
3.2.3 Masat shkëmbore të buta

Këtë grup të masës shkëmbore e përbëjnë dy nëngrupe: formal të forta –shkëmbijtë
argjilor dhe argjilet të pastëra.
Formal të forta (ngurtë): këto masa shkëmbore kanë rezistencë në shtypje dhe
rezistencë në rrëshqitje dukshëm më të vogël se sa kategoritë e masave shkëmbore të
përmendur më pare. Këto masa shkëmbore karakterizohen me modul të vogël të
deformimit. Karakteristike është që ato kanë deformime mbetëse të mëdha se ato
elastike,
s t > s e . Diagrami i deformimit në funksion të presionit (fig.3.4) në fillim është
konveks ndaj ordinates. Është e çartë se për rritje të caktuara të ngarkesës në diagram
tregohet rritja e deformimeve. Koncentrimi I sforcimeve në konturën e gërmimit të gypit
të tunelit shkaktojnë formimin e zonave plastike dhe lëvizjen e masës shkëmbore kah
hapsira e lirë e profilit të tunelit.
Fig.3.4 Diagrami i deformimeve në funksion të presioneve; shkëmbijtë e butë
Tunele 32
Kohezioni i shkëmbijve të këtillë gjatë gërmimit mund të shkatërrohet me mjete të dorës

ose me mjete pneumatike, pjesërisht edhe me minim. Për parametra të caktuara
tekniko-ekonomike këto masa shkëmbore mund të gërmohen edhe me makina për
tunele. Kontura e gërmuar e profilit të tunelit mund të mbahet për kohë të caktuar pa
sigurimin e përkohshëm ose të përhershëm. Zgjatja e kësaj periode kohore varet nga
karakteristikat inxhinieriko-gjeologjike dhe gjeoteknike të këtyre masave, pastaj nga
forma dhe madhësia e profilit të tunelit.
Argjile të pastëra: Argjile e pastëra tregojnë deformimet plastike të konsiderueshme dhe

kanë veti të bymimit’ Vlera e modulit të elasticitetit janë mjaftë të ulëta, ndërsa këndi i
fërkimit të brendhëm sillet nën 200. Gjithashtu edhe kohezioni i këtyre masave
shkëmbore është dukshëm më i ulët ndaj grupit të mëparshëm (formal të forta), i cili
është thelbësor për shkallën e stabilitetit gjatë gërmimit.
Si në nëngrupin paraprak edhe në këto masa shkëmbore kohezioni shkatrrohet me
mjete të dorës ose me mjete pneumatike, por mund aplikohen edhe makinat për tunele
me karakteristika përkatëse të teknikës dhe për raste ekonomikisht të justifikuara.
Gjat♪ gërmim it të profilit të tunelit argjilet e pastëra pa shembje dhe ndarje të copave
mund të mbahen në afat kohor të shkurtër. Prandaj mveshja e tunelit duhet të punohet
menjëherë pasgërmimit të profilit të tunelit ose balli i gërmimit dhe punimi i konstruksioni
zvoglohet në distancë minimale të mundshme.
3.2.4 Masat shkëmbore jokoherente

Këto masat shkëmbore janë të përbërë prej grimcave të lire gjegjësisht kokërrizave pa
lidhje reciproke me forca molekulare. Kohezioni është relativisht i vogël (C = 0.0 - 1.0
kN/m2), ndërsa këndi i fërkimit të brendshëm është j = 30 - 40 .

0 0
Këtij grupi të masës shkëmbore i takojnë:

 rëra,
 zhavori,
 guri i thyer, copëzat e gurëve në shpat.
Masat shkëmbore jokoherente mund të gërmohen me dorë ose me mjete mekanike, me
kusht të domosdoshëm që gërmimit të profilit të tunelit t’i paraprin pahitë mbrojtëse të
tunelit dhe elementet mbështetëse. Në rastet e veçanta kjo mund të mos mirret nëse
ekzistojnë kushtet tekniko-ekonomike që në zonën e hapjes së profilit të tunelit të kryhen
Tunele 33
punët paraprake të forcimit dhe lidhjes së masës shkëmbore jokoherente me injektim, të

cilat në masat e këtilla shkëmbore munden me qenë efikase. Edhe në këtë rast është e
nevojshme punimi i konstruksionit të përhershëm të tunelit në distance minimale nga
balil ii gërmimit.
3.2.5 Masat shkëmbore gjysëm të rrjedhshëm

Kësaj kategorie të masës shkëmbore i takojnë:
 dherat lymore, torfi, dhe
 dherat argjilore me përmbajte të ujit më të madhe se kufiri i rrjedhshmërisë.
Në kë masa shkëmbore duhet klasifikuar zonat e masës shkëmbore të shpërbëra
(zbërthyera) dhe thërrmuara, të formuara prej forcave tektonike dhe të tretura në ujë, të
cilat praktikisht rrjedhin nën presion edhe nëpërmjet hapjeve me seksion të vogël.
Konstruksioni i tunelit në këto masa shkëmbore punohen: metoda me mbrojte çeliku nën
presion, metedat e ngrirjes dhe përforcimit kimik, mirpo shpeshëherë me masa
paraprake teknike të zbritjes së nivelit të ujit nëntokësor deri te kufiri i mundshëm dhe i
nevojshëm.
3.3 Klasifikimi me qëllim të përzgjedhjes më të lehtë të teknologjisë së ndërtimit dhe

bashkëveprimit të konstruksionit dhe masës shkëmbore
Sipas kriteriumeve të përmendura masat shkëmbore nga aspekti i projektimit dhe
ndërtimit të tunelit dhe në raport të aplikimit të teorive adekuate për analizën e
konstruksioneve nëntokësore mund të klasifikohen edhe në këtë mënyrë:
Sipas këtij klasifikimin mundet në bazë të parametrave gjeomekanike të fituara lehtë të
vërehet cilit grup i takojnë ato masa shkëmbore nëpër të cilat ndërtohen objektet
nëntokësore. Në raelitet me klasifikimin e dhënë munden lehtë të vështrohen zgjidhjet e
projektimit dhe nërtimit të tunelit sin ë aspektin e zgjidhjes së teknologjisë së ndërtimit në
kuptimin e bashkëpunimit të përbashkët të masësë shkëmbore me konstruksionin e
tuneliet, ashtu edhe nga spekti i formës dhe sistemit statik të konstruksionit.
Në praktik ekziston një varg klasifikimesh dhe rregullore empirike të bazuara në përvojat
e përgjithësuara dhe sitematizuara. Këtu ipen klasifikimet e masave shkëmbore sipas
parametrave të ndryshëm autor të të cilave janë Stini, J. Talobre, K. Terzagh, Laufer,
Seber, Deer, të cilat mund të jenë të dobishme për parashikimin e paraqitjes së
Tunele 34
presioneve nëntokësore dhe teknologjisë së ndërtimit të tunelit në fazën e punimit të

studimit paraprak dh eventualishtnë fazën e punimit të zgjidhjes teknike.
3.3.1 Klasifikimi sipas Stini-it

Përpos përshkrimit detal për çdo lloj të masës shkëmbore Stini parashikon madhësinë e
presionit nëntokësor duke marrë parasysh mënyrën klasike të sigurimit të konturës së
gërmuar. Gjithashtu jep të dhëna mbi ndikimin e gjërsisë së gërmimit në presionet
nëntokësore dhe thekëson nevojën që për përdorimin e këtij klasifikimi të merret
parasysh kualiteti i punëve në gërmim dhe sigurimin e profilit të tunelit.
Duke analizuar klasifikimin sipas Stini-it e cila është prezantuar në Tab. 1, shihet se ajo
bazohet kryesisht tek metodat klasike të ndërtimit të objketeve nëntokësore dhe se për
punët e tilla duhet zbatuar.
3.3.2 Klasifikimi sipas Talobre

Talobre masën shkëmbore endan në tre kategori bazë: shkëbinj kompakt, masat
shkëmbore me stabilitet të mesëm dhe të care dhe masat shkëmbore plastike.
Në kategorinë e pare kontura e profilit të tunelit është stabile; sigurimi i konturës nuk
është i nevojshëm, vetëm mbrojtja e copave të masës shkëmbore të cilat mund të bien
nga zona në mejen (qemeri i epërm) e tunelit. Gjendja sekondare e sforcimeve e cila
formohet rreth profilit të gërmuar është e afëm gjendjes së sforcimeve që jep teoria e
elasticitetit.
Masat shkëmbore me stabilitet të mesëm tregojnë lirimin e pjesshëm të sforcimeve .
Kohezioni i tyre është e mjaftueshme që përkohsisht të siguroj stabilitetin e konturës së
gërmuar, prandaj elementet për sigurimin e konturës pranojnë ngarkesën e masës
shkëmbore nga zona me sforcimet e liruara. Në këtë rast presionet lajmrohen si rezultat i
ngarkesës nga masa shkëmbore rreth hapjes së tunelit, i cili është pjesërisht ose
plotësisht kanë humbur aftësinë gjatë punës të mbahjnë vehtën.
Tek masat shkëmbore të çara dhe plastike radiuai i zones sforcimeve të liruara rritet
shpejtë, dhe nëse nuk nuk bëhet sigurimi i cili do të jetë në gjendje të siguront
stabilizimin të pjesërishëm ose plotë, zvoglimi i presionit do të zgjatet, ndërsa deformimi
i konturës së gërmuar do të rritet. Prandaj është e nevojshme sigurimi i konturës së
gërmuar gjegjësisht punimi i sigurimit me elemente sa më pare që mos të lejohet rritja e
zones me sforcime të liruara.
Tunele 35
3.3.3 Klasifikimi sipas Seber-it

Seber-i masat shkëmbore i ndanë në dy grupe bazë: klasifikimi i pare i masave
shkëmbore nga aspekti i mekanikës së shkëmbinjve dhe i dyti nga spekti i shfaqjes së
presioneve nëntokësore (Tab. 3.2).
Tab. 3.2
1.1 Masa shkëmbore stabile
Klasifikimi i masës shkëmbore Masa shkëmbore e thyeshme dhe
1.2
1 nga spekti i mekanikës së shpërndahet
shkëmbinjve Masa shkëmbore që shkakton
1.3
presione
Masa shkëmbore që shkakton
2.1
presione të vogëla
Klasifikimi i masës shkëmbore Masa shkëmbore që shkakton
2.2
2 nga spekti i shfaqjes së presione
presioneve nëntokësore Masa shkëmbore që shkakton
2.3 presione të mëdha, ball ii gërmimit
nuk është stabil
Klasifikimi i Seber-it i masave shkëmbore nga aspekti i mekanikës së shkëmbijëve mund

të shqyrtohen me ndihmën rrathëve të Mohr-it, nëse për anvelop merret anvelopa masës
shkëmbore të paprishur. (tab. 3.2).
Tab. 3.2
Klasifikimi
Shkalla e stabilitetit Kushti kufitar
sipas Laufer
A Stabile
Disa copat e
1.1 masa shkëmbore shkëmbit bien
stabile B - shemben
Pak
1.2 masa shkëmbore C
shpërndahen
është e D Shpërndahen
Shunë
shpërndahet E
shpërndahen
1.3 masa shkëmbore Shkakton
F presione, ball ii
që
gërmimit nuk
shkakton presione G Shkakton
presionet e
mëdha, ball i
gërmimit nuk
Tunele 36
është stabil
3.3.4 Klasifikimi i masave shkëmbore sipas RQD (Rock Quality Designation)

Deere jep sistemin e sigurimit e konturës së gërmuar të konstruksionit nëntokësor në
funksion metodës së gërmimit dhe treguesit të çarshmërisë së masës shkëmbore,
gjegjësisht treguesit të kualitetit RQD (Rock Quality Designation). Në Tab. 4 mënyra e
gërmimit të profilit të tunelit ndahet në gërmim me aplikimin e makinës për hapjen e
tuneleve dhe në gërmim ma aplikimin e eksplozivit.
Treguesi i kualitetit të masës shkëmbore jipet me këtë shprehje:
lp
RQD = �
100 (%)
lt (6)
ku:
lp – gjatësia e përgjithshme e copave të bërthamës të fituar gjatë sondimit,
më të gjatë se 10 cm, dhe
lt – gjatësia e intervalit të sondimit,
RQD – treguesi i kualitetit të masës shkëmbore.
Treguesi RQD prezanton përqindjen e modifikuar të bërthamës.
Në fig. 6 është dhënë bërthama nga sondimi i lokacionit dhe përcaktimi i vlerës RQD
sipas Deer-it. Në Tab. 3.3 ështëtreguar raporti në mes të RQD dhe kualitetit të masës
shkëmbore të cilë ka propozuar Deer (1968).
Tab. 3.3
Kualiteti i masës
Numri i klasës RQD (%)
shkëmbore
1 <25 Shumë i dobët
2 25-50 I dobët
3 50-75 I pranueshëm
4 75-90 I mire shumë i mirë
5 90-100 Shumë i mire
Tunele 37
Fig. 6 shembulli i përcaktimi i RQD
Tab. 3.4
Sistemi i ankerimit
RQD Metoda e gërmimit
Pahitë metalike Ankerimi Betoni i spërkatur
A me makinë pa ankerim ose
pa pahi metalike
pa ankerim ose përjashtimisht,
ose me pahi të
përjashtimisht vende vende i
lehtë
aplikuar
90 B klasike pa ankerim ose
pa pahi metalike përjashtimisht,
pa ankerim ose
ose me pahi të vende vende i
përjashtimisht
lehtë aplikuatrashësie 5-
7 cm.
A me makinë pahi të lehtë vende
ankerim i
vende ose pahi të
pjesëshëm deri pa ose aplikimi i
lehtë sistematikisht
sistematikisht në pjesëshëm
në 1.5-2 m me
distance 1.50- (trashësie 5-7 cm)
veshje të
75-90 1.80m
pjesëshme
B klasike pahi të lehtë ankerimi
aplikimi i
sistematikisht në sistematik në
pjesëshëm
1.5-2 m me veshje distance 1.50-
(trashësie 5-7 cm)
të pjesëshme 1.80m
50-75 pahi të lehtë deri ankerimi
të mesëm, sistematik,
sistematikisht në distance e trashësia 5-10 cm
A me makinë
distance 1.50-1.80 ankerimit 1.50- në maje
m me veshje në 1.80m, pjesërisht
maje me rrjetë
B klasike pahi të lehtë deri ankerimi 10 cm e më tepër
të mesëm, sistematik,
në mbështetësit
sistematikisht në distance e
distance 1.20-1.50 ankerimit 1.0- dhe maje
Tunele 38
m me veshje në 1.50m, pjesërisht

maje me rrjetë
ankerimi 10-15 cm beton në
pahi rrethore ttë
sistematik, mbështetësit dhe
mesme, në
A me makinë distance e në maje dhe me
distance 1.0-2.0 m
ankerimit 1.0-1.50 shfrytëmin e
me veshje në maje
m, me rrjetë ankerëve
25-50 15cm e më tepër
pahi të mesme ankerimi
beton në
deri te të rënda, në sistematik,
mbështetësit dhe
B klasike distance 0.60- distance e
në maje dhe me
1.20m me veshje ankerimit 0.60-
shfrytëmin e
në maje 1.20m, me rrjetë
ankerëve
ankerimi 15cm e më tepër
pahi të lehtë deri
sistematik, beton në tër
të rëndë në
A me makinë me rrjetë, distance prerjen me
distance 0.60 m
e ankerimit 0.60- shfrytëzim të
me veshje anësore
1.0m, pahive të lehtë
0-25 15cm e më tepër
pahi të rënd ankerimi beton në tër
rrethore në sistematik, prerjen me
B klasike me rrjetë, distance
distance 0.60 m shfrytëzim të
me veshje anësore e ankerimit 1.0m, pahive të mesëm
dhe të rëndë.
4. SFORCIMET PRIMARE DHE SEKONDARE

4.1 Hyrje
Masa shkembore nen siperfaqen e tokes i nenshtohet sforcimeve te cilat jane pasoje e
mases se depozitave te mbi shtrira dhe aktiviteteve tektonike ne koren e tokes. Keto
Tunele 39
sforcime emertohen primare ose in situ sforcime (in-situ stress, natural stress, initial
stress, virgin stress, absoluet stress). Kur ne masen shkembore kryhet germimi,
nentokesore ose siperfaqesore, rreth germimit vie deri te ndryshimi i sforcimeve primare.
Keto ndryshime te sforcimeve quhen sforcime sekondare ose sforcime te detyruara
(nxitura – induced stresses).
Njohja e madhesise dhe orientimit te sforcimeve primare dhe sekondare është pjese
shume e rendesishme e projektit gjeoteknik sepse ne shume raste, sforcimet sekondare
tejkalojne fortesine e mases shkembore qe si pasoje mund te kete jostabilitet te
germimit.
4.2 Sforcimet primare

Njohja e sforcimeve primare është me rendesi per definimin e kushteve kufitare ne
analizat e gjendjes sekondare te sforcimeve. Shume matje te bera ne te gjithe boten
tregojne se sforcimet vertikale mund mjaft sakte te shprehen me barazimin e
meposhtem:
σv=γz
ku jane:
σv=sforcimi vertikal
γ=masa njesi (zakonisht 2,7 Mg/m3)
z=thellesia nen siperfaqe
Shebull:
Ne thellesi prej 1000 m mbizoteron sforcim vertikal prej:
σv=2,7*1000=2700 Mg/m2=27 MN/m2=27 MPa
Percaktimi i sforcimeve horizontale është problem me i veshtire. Zakonisht sforcimet

horizontale shprehen ne fuksion te atyre vertikale ne menyren e meposhtme:
σh=kσv=kγz
Terzaghu dhe Richteri (1952) kane propozuar per masen shkembore e ngarkuar vetem
me peshen e mbi shtresave, vlene k e cila varet nga thellesia
Tunele 40
υ
k=
1−υ
ku jane:
υ = koeficienti i Poissonit i mases shkembore
Kjo forme e percaktimit te sforcimeve horizontale shume shpesh është shfrytezohuar,

por devijimet e dukshme te matura ne kete menyre te vlerave te caktuara te sforcimeve
horizontale, kane sjelle gati ne lenien e plote te kesaj procedure.
Matja e sforcimeve horizontale ne numer te madhe te minierave dhe objekteve

nentokesore ndertimore, ka treguar se koeficienti k ka vlera me te medha ne thellesi te
vogla dhe ka tendence te zvogelimit me rritjen e thellesise. Kjo paraqitje mund te
shpjegohet vetem me vrojtimin e problemit ne shkalle dukshem me te madhe sesa qe
është lokacioni i shqyrtuar. Sheorey ka zhvilluar modelin elasto-statik termik te tokes. Ky
model konsideron lakimin e kores se tokes dhe variacionin e konstantave elastike,
dendesise dhe ekspanzionit termik te kores se tokes.
Sheory per koeficientin k propozon shprehjen e meposhtme:
1
k =0 .25+7 E h (0 . 001+ )
z
ku jane:
z=thellesia (m)
Eh (GPa)= moduli mesatar i deformabilitetit te pjeses se siperme te kores se tokes matur
ne drejtimin horizontal.
Shkembinjet e shtresezuar kane module dukshem me te ndryshme ne drejtimin vertikal

ne shtresim dhe ne drejtimin paralel me shtresimin. Megjithate, as proceduar qe e
propozoi Sheorey, nuk shpjegon paraqitjen e sforcimeve vertikale te cilat jane me te
medha sesa ato te llogaritura, lajmerimin e sforcimeve horizontale shume te medha ose
pse dy matje te sforcimeve horizontale te matura ne lokacionin e njejte jane rrale te
barabarta.
Keto paraqitje jane si pasoje e topografise lokale dhe vetive gjeologjike te cilat nuk mund
te mirren ne konsiderate ne shkalle te madhe ashtu siç propozoi Sheorey. Nese analizat
Tunele 41
e sforcimeve sekondare tregojne se madhesia e sforcimeve primare ka ror te

rendesishem ne stabilitetin e germimit, duhet kryer matje te madhesise dhe orientimit te
tyre.
Shkaqet e lajmerimit te vlerave te medha te sforcimeve horizontale

Me matje është treguar qe sforcimet horizontale mund tekene vlera shume te larta dhe
se ne disa lokacione mund te jene disa here me te medha sesa ato vertikale. Ne kete
lajmerim mund te ndikoje:
• erozioni,
• aktiviteteve tektonike,
• anizotropia e mases shkembore,
• efektet lokale afer diskontinuiteteve,
• efekti i permasave (scale effect).
Foto 4.1 Ndikimi i diskontinuitit ne ndryshimin e drejtimit te sforcimeve kryesore
Foto 4.2 Ndikimi i topografise ne madhesine dhe orientimin e sforcimeve kryesore
Tunele 42
Takim tektonik normal
Takimi tektonik i kundert

Foto 4.3 Sforcimet e nevojshme per krijimin e takimit tektonik normal dhe te kundert
4.3 Sforcimet sekondare

Qe te kuptohet mekanizmi i jostabilitetit i shkaktuar me sforcime sekondare te medha,
është e domosdoshme te kuptohen konceptet baze te sforcimeve dhe fortesise.
Sforcimi qe mbizoteron ne masen shkembore para se ne te kryhet germimi, është pasoje
e mases se shtresimit te mbishtrire dhe historine gjeologjike te mases shkembore
(sforcimet primare). Fusha e sforcimeve primare prishet pas germimit te hapesires
nentokesore deri ne nje largesi nga kontura e germimit. Keto sforcimeve ne literaturen
angleze zakonisht emertohen si sforcime te nxitura (induced stresses). Ne literaturen
gjermane shpesh shenohet si sforcime sekondare qe edhe është e pranuar edhe ne
praktiken tone inxhinierike.
Ndonjehere keto sforcime mund te jene mjaft te medha qe te tejkalojne fortesine e

mases shkembore. Ne kete rast, thyerja e mases shkembore sjell deri te jostabiliteti i
kontures se germimit gje qe manifestohet ne menyra te ndryshme varesisht nga vetite e
Tunele 43
mases shkembore dhe nivelit te sforcimeve sekondare. Modele te ndryshme te thyerjes

dhe masat qe ndermirren qe te sigurohet stabiliteti i ndertimit, do te tregohet ne kapituj te
vecante.
Zona e ndryshimit te
sforcimeve primare
Para germimit Pas germimit

Gjendja e sforcimeve pimare Germimi prish fushen e
eshte si pasoje e mases se sforcimeve primare ne zone te
shtresave te mbishtrira dhe kufizuar rreth tunelit. Sforcimet
historise gjeologjike. ne kete zone emertohen si
sforcime sekondare.
Tunele 44
Foto 4.4 Gjendja primare dhe sekondare e sforcimeve rreth hapjes se tunelit
Modelimi është proces i thjeshtimit i cili nuk mund te shmanget pershkak gjeologjise
shume komplekse dhe sjelljes komplekse te mases shkembore. Para se te paraqiteshin
kompjuteret, siperfaqja komplekse e prerjes terthore shpesh është aproksimuar me
hapjen rrethore, plasaritjet jane neglizhuar dhe kryesisht është supozuar sjellje elastike e
shkembit. Sot kufizimet me te medha ne perdorimin e programeve numerike te fuqishme
paraqet pamundesia e definimit te raporteve gjeologjike te cilet pershkruajne sjelljen e
mases shkembore.
Teknikat e modelimit mund te grupohen ne disa grupe:
MODELE MATEMATIKE
Zgjidhjet e mbylluar
Modelet numerike
Modelimi kontinumit
Metoda e ndryshimeve perfundimtare (FDM-Finite Difference Method)
Metoda e elementeve te fundme (FEM-Finite Element Method)
Metoda e elementeve skajore (Boundary element Methods)
Modelet hibride
Modelimi i diskontinumit
DEM – Metoda e elementeve diskrete (Distinct (discret) Element Method)
Teoria bllok (Key block method (Goodman))
Metoda e ekuilibrit kufitar (Limiting equillibrium method)
MODELE ANALOGE
Fotoelastični modeli
MODELE FIZIKE
Tunele 45
Jane shtypur nga zhvillimi i shpejte i modeleve numerikeRralle perdoren pershkak te shpenzimeve te larta dhe kufizimeve.
Tabela 4.1 Krahasimi i disa metodave per modelimin e germimeve nentokesore
Modelet
Zgjidhje te mbyllura Modele numerik fizike dhe
analoge
Materiali Shumica e zgjidhjeve te mbyllura Barazime konstituive opcionale.

paraqesin material linearo-elastik, Mundesi e modelimit te mases
homogjen dhe izotrop (teoria elasticitetit). shkembore johomogjene dhe anizotrope;
zonave tektonike etj.
Veprimi statik i sforcimeve primare ne Mundesia e modelimit te sforcimeve

Veprimi masen shkembore. termike, rrjedhjes se ujit ose ngarkesave
dinamike.
Me se shpeshti prerje terthore rrethore
Gjeometria e Forma opcionale te prerjes terthore te
dhe eliptike. Hapesira nentokesore ne
germimit tunelit dhe gjeometri opcionale te galerive
forme te sferes dhe elipsoidit.
nentokesore
Analiza dydimensionale e tunelit

Modelet • Metoda e dallimeve perfundimtare
• Hapja e profilit terthor rrethor
me se ne shkembije masiv • Metoda e elementeve te fundme
shpeshti • Hapja e profilit terthor rrethor • Meteda e elemeteve skajore
te ne materialin e Mohr- • Metoda e elementeve diskrete
perdorura Coulombit Nese kombinohen disa prej ketyre
• Hapja e prerjes terthore metodave fitohen te ashtuquajturat
rrethore ne materialin e Hoek- modele hibride
Brownit
Tunele 46
Modele dydimensionale:
Rocsupport
(http://www.rocscience.c • Phase2 (FEM)
Programe komerciale om/) • (http://www.rocscience.com/)
• FLAC (Fast Lagrangian Analysis of
Continua) (FDM)
(http://www.itascacg.com/)
• Final (prof. Svoboda, Austrija) (FEM)
• Examine (BEM)
• (http://www.rocscience.com/)
Modele tridimensionale:
• FLAC3D (Fast Lagrangian
Analysis of Continua in 3
Dimensions) (FDM)
• Examine 3D (BEM)
(http://www.rocscience.co
m/)
Modele te elementeve diskrete:

• UDEC (Universal Distinct Element
Codes) (http://www.itascacg.com/)
• 3DEC (3 Universal Distinct Element
Codes) (Itasca)
Edhe pse sot rrallehere perdoren, jane

Verejtje Zhvillimi i kompjutereve u ka
shume te perdorshme per kuptimin e
mundesuar perdorueseve perdorjen e
problemit te shperndarjes se sforcimeve
rreth germimit dhe per testime e vertetime programeve komplekse numerike
5. SHKEMBI SI MATERIAL INXHINIERIK
5.1 Hyrje
Shumica e materialeve inxhinierike (përveç drurit dhe dheut) jane te prodhuara me veti
te percaktuara paraprakisht. Me testime vetem konfirmohen vetite te cilat duhet ti kete
prodhimi. Me material plotesisht te njohur projektohen dhe realizohen ndertime te
zakonshme. Mirëpo, shkembi është pakrahasimisht me i vjeter (vjetersia matet me
miliona vite) dhe ka qendruar ndaj veprimeve te numerta mekanike, kemike dhe termike.
Shkembi ne inxhinieri perrdoret si:

• material nga i cili ndertohet (gur arkitektonik dhe ndertimor),
• material ne te cilin ndertohet (germimet nentokesore dhe siperfaqesore),
• material mbi te cilin ndertohet (fondimi i objekteve).
Shfrytezimi i shkembit si material nga i cili ndertohet është problemi me i lehte inxhinierik
i lidhur me perdorimin e shkembit si material inxhinierik. Shkaku ne kete qendron ne
faktin se mund te zgjedhim shkembin me te cilin do te ndertojme. Objekte te ndryshme
Tunele 47
kane kerkesa te ndryshme per shkembin. Keshtu, mbushja e rruges lokale mund te
ndertohet me shkemb te kualitetit te dobet, por shkembi me te cilin behet fasada e
objektit duhet te plotesoje kritere shume te larta te kualitetit.
Por, pakrahasimisht me veshtire është ndertimi ne dhe mbi shkemb. Ne te vertete, tek
keto punime zaknisht nuk kemi mundesi te zgjedhim shkembin por duhet punuar ne
shkembin ashtu siç gjendet ne natyre. Vetem tek disa objekte te shume te shtrenjeta
dhe te kerkuara si p.sh. magazine nentokesore e mbetjeve nukleare, jemi ne gjendje te
hulumtojme disa lokacione dhe pas asaj te percaktohemi per ate me te miren. Mirepo,
lokacionin e nderteses nuk do ta nderrojme pa marre para sysh kualitetin e shkembit por
do te kerkojme menyren e fondimit e cila do te siguroje stabilitet dhe jetegjatesi te
ndertetses. Te trasa e rrugeve dhe hekurudhave lokalisht mund te shmangim disa zona
me shkemb dukshem te dobet, por per shkak elementeve te kerkuara te trases keto
mundsi te shmangies jane te rralla. Pra, duhet te perballemi me shkembin ashtu siç
është ne natyre, dhe ajo është:
• heterogjene,
• anizotrope,
• me qarje,
• me tendosje natyrale.
Si inxhiniere, duhet te percaktojme vetite e materialit, dhe gjendjen natyrale te
sforcimeve (te cilat do te prishen me nderhyrjen inxhinierike) ne menyre qe te mund te
projektojme objektin tone inxhinierik. Si e pergjithesuar dihet se plasaritjet e shkembit
kontrollojne stabilitetin e objektit afer siperfaqes, perderisa fondimi i pendes ose ures se
betonit, do te varet nda defomabiliteti dhe ujeleshueshmeria (tek pendat) e bazamentit te
shkembit e cila është ne funksion te plasaritjeve te tij. Njejte është edhe me germimet e
siperfaqesore te ceketa dhe tunelet e ceketa. Mirepo, tek tunelet mesatarisht te thella ne
shkem te dobet ose tek tunelet e thella (minierat jugafrikane te argjendit), tendosja
natyrale, e cila me nderhyrjen inxhinierike do te prishet, behen probleme kryesore.
Siç e kemi parë, mediumi ne te cilin ose mbi te cilin ndertohet, perbehet nga shkembi me
qarje (plasaritje), me tendosje natyrale. Kesi lloj mediumi natyral e quajme mase
shkembore. Ne menyre qe te bejme dallimin me te lehte te elementeve te mases
shkembore, shkembin zakonisht e emertojme shkemb intakt (te paprekur), ndersa
diskontinuiteti i tipeve dhe gjenezave te ndryshme pershkruan plasaritjet e tij.
Tunele 48
Shkembi intakt (intact rock) është material i mases shkembore, zakonisht i paraqitur
me komplet berthamen nga shpimi e cila nuk permban diskontinuitete strukturore te
dendura (ISRM - International Society for Rock Mechanics, 1975).
Masa shkembore (rock mass) është shkembi ashtu siç lajmerohet in-situ, duke
perfshire edhe diskontinuitetet strukturore te tij (ISRM, 1975).
Diskontinuitetet (dicontinuity) emertim i pergjithshem per cilindo diskontinuitet

mekanik ne masen shkembore i cila ka pak ose aspak fortesi ne terheqje. Ky është term
kolektiv per shumicen e tipeve te plasaritjeve, siperfaqeve te shtresezimeve, zonave te
dobesuara dhe takimeve tektonike. Grupi i diskontinuiteteve paralele perbejne setin e
diskontinuitetit (ISRM, 1978).
Diskontinuitetet
Shkembi Shkembi
intakt intakt
Shkembi intakt + Diskontinuitetet = Masa shkembore

Foto 5.1 Masa shkembore (dendesi e vogel e diskontinuiteteve)
Intaktna stijena + diskontinuiteti=stijenska masa
Tunele 49
Foto 5.2 Masa shkembore (dendesi e madhe diskontinuiteteve)
5.2 Shkembi intakt (i paprekur)

Shkembi intakt pershkruhet si ai shkemb i cili nuk permban diskontinuitete strukturore te
dendura. Megjithate, nese vrojtohet ne shkalle te vogel, ai perbehet nga kokrra te cilat
jane si pasoje e gjenezes se tij dhe proceseve se diagjenezes te cilave i është
nenshtruar pergjat historise gjeologjike.
Tek pershkrimi i shkembit intakt zakonisht definojme:

• emrin,
• ngjyren, perberjen minerale, alterimin1,
• teksturen, madhesine dhe formen e kokrrave 1,
• porozitetin, dendesine, lageshtine1,
• fortesine, izotropine, ngurtesine2,
• qëndrueshmëri, plasticitetin, potencialin e bymimit 2.
1
-vetite fizike
2
-vetite mekanike
Emri i shkembit tregon perberjen e tij, gjenezen dhe vetite strukturore: gur rere
(sandstone), zhavor i cementuar (Breccia), mudstone, shist argjile (slate), granit, etj.
5.3 Diskontinuitetet dhe strultura e shkembit

Gjate te kaluares gjeologjike shkembi ka qne i nenshtruar sforcimeve te ndryshme te
cilat kane tejkaluar fortesine e tij. Si pasoje e veprimit te ketyre sforcimeve ka qene
Tunele 50
krijimi i diskontinuiteteve te numerta. Ekzistojne tri menyra baze sipas te cilave jane
krijuar diskontinuitete (foto 5.3).
Thyerja e shkembit nga Thyerja e shkembit nga

sforcimet ne terheqje sforcimet tangjenciale
Foto 5.3 Formimi i diskontinuiteteve
Siç shifet, njera nga menyrat është si pasoje e sforcimeve ne terheqje, ndersa dy tjerat
jane pasoje e sforcimeve tangjenciale. Kjo ka si pasoje e krijimit te dy tipeve baze te
diskontinuiteteve:
 Çarje (joints) jane pasoje e veprimit te sforcimeve ne terheqje,
 Zonat tangjenciale ose takimet tektonike (shear zone or faults) jane pasoje e
sforcimeve tangjenciale.
Te gjitha masat shkembore jane te plasaritura. Plasaritjet dukshem ndikojne ne
deformabilitet, fortesi dhe thyerje te masave shkembore, dhe ne teresi kontrollon
ujeleshueshmerine e tij. Praktika ka treguar se diskontinuitetet ne menyre te
konsiderueshme ndikojne ne te gjitha aspektet inxhinierike te shkembit. Thyerja shpesh
është direkt e lidhur me diskontinuitetet, te cilat jane zonat me te dobeta ne shkembinjet
si material inxhinierik. Per shkak te kesaj, per zgjidhjen e problemeve ne masen
shkembore inxhinieri duhet mire te njohe strukturen e mases shkembore gje qe është
lende e gjeologjise strukturale.
5.4 Masa shkembore

Masa shkembore (rock mass) është shkembi ashtu siç lajmerohet in-situ, duke perfshire
edhe diskontinuitetet e tij strukturore (ISRM, 1975). Deformabiliteti, fortesia dhe thyerja e
mases shkembore varen nga karakteristikat mekanike te shkembit intakt dhe nga
karakteristikat gjeometrike dhe mekanike te diskontinuiteteve.
Tunele 51
Tabela 5.1 Udhezues per percaktimin e faktoreve te crregullimit (D – disturbance factor)

(Hoek, Carranza-Torres, Corkum, 2002)
Vlerat e
Dukja e mases Pershkrimi i mases shkembore propozuara per
shkembore faktorin D
Excellent quality controlled blasting or excavation by D = 0
Tunnel Boring Machine results in minimal disturbance
to the confined rock mass surrounding a tunnel.
Mechanical or hand excavation in poor quality rock

masses (no D=0
blasting results in minimal disturbance to the
D = 0.5
surrounding rock mass.
No invert
Where squeezing problems result in significant floor
heave, disturbance can be severe unless a temporary
invert, as shown in the paragraph, is placed.
Very poor quality blasting in a hard rock tunnel results in D = 0.8

severe local damage, extending 2 or 3m, in the
surrounding rock mass.
D = 0.7
Small scale blasting in civil engineering slopes results in
Good blasting
modest rock mass damage, particularly if controlled
blasting is used as shown on the left hand side of the
D = 1.0
paragraph. However, stress relief results in some
Poor blasting
disturbance.
D = 1.0
Very large open pit mine slopes suffer significant
Production
disturbance due to heavy production blasting and also
blasting
due to stress relief from overburden removal.
D = 0.7
In some softer rocks excavation can be carried out by
Mechanical
ripping and dozing and he degree of damage to the slope
excavation
is less
Tunele 52
6. FORMAT E JOSTABILITETIT TE NDERTIMEVE NENTOKESORE
6.1 Hyrje
Procedura e identifikimit te modelit te mundshem te jostabilitetit te mases shkembore
perfshine hapat e meposhtem:
• mbledhja e te dhenave inxhinieriko-gjeologjike me kartirim siperfaqesore dhe
shpime,
• definimi i vetive inxhinieriko-gjeologjike dhe gjeoteknike te mases shkembore,
• klasifikimin e mases shkembore dhe identifikimin e modelit potencial te thyerjes.
Jostabiliteti i ndertimeve nentokesore shfaqet si:

• jostabilitet per shkak struktures gjeologjike te pafavorshme (thyerja e kontrolluar
me strukture dhe gravitacion),
Tunele 53
• jostabilitet krahas fortesise se vogel ne raport me sforcimet (thyerja e shkaktuar

nga sforcimet dhe gravitacioni),
• jostabilitet krahas hargjimit te madhe ose ekspanzionit te shkembit,
• jostabilitet krahas presionit te larte ose rrjedhjes se ujit.
6.2 Jostabiliteti per shkak struktures gjeologjike te pafavorshme
Ne masen shkembore me numer te madhe te diskontinuiteteve, stabiliteti i gemrmimit ne

thellesi te vogla do te kontrollohet nga thyerjet strukturore krahas gravitacionit.
Per te vleresuar jostabilitetet e mundshme sipas ketij modeli duhet ndermarre te

veprimet e meposhtme:
• percaktimin e pjerrtesive mesatare dhe drejtimeve te pjerrtesive te
diskontinuiteteve te rendesishme ne masen shkembore,
• identifikimin e pjeseve potenciale te cilat mund te rreshqasin ose te bien nga
kalota,
• llogaritja e faktorit te sigurise te pjeseve te identifikuara qe mund te rreshqasin
ose bien varesisht nga modeli i thyerjes,
• llogaritja e sigurimit te nevojshem ashtu qe faktori i sigurise per pjeset individuale
te sillet ne vlera kënaqshme.
Foto 6.1 Shkembi i qare nen sforcime te vogla do te tregoj jostabilitet ne forme te renies
ose rreshqitje se blloqeve per shkak gravitetit
Tunele 54
Foto 6.2 Shkembi me shume qarje nen sforcime te vogla do te tregoj jostabilitet ne forme
te renies se blloqeve te vogla nga kontura e germimit. Renia (thyerja) mund te zgjerohet
thelle ne masen shkembore nese nuk kontrollohet
Foto 6.3 Tuneli St. Gothard, thyerja e nenmbeshtetjes per shkak jostabilitetit te nje pjese
te mases shkembore ne kalote
6.3 Jostabiiteti krahas fortesise se vogel ne raport me sforcimet (thyerja e shkaktuar nga
sofrcimet dhe gravitacioni)
Kur fortesia in-situ e mases shkembore eshte me e vogel sesa in-situ sforcimet,
problemet e stabilitetit mund te shkaktojne thyerje te nxitura nga sforcimet.
Klasifikimi i mases shkembore jep instruksione baze te dobishme ne lidhje me keto
probleme.
Tunele 55
Thyerje plastike
Deformimet
elastike
Deformimet aksiale
Foto 6.4 Idealizimi i lakores sforcim - deformim
6.4 Jostabiliteti krahas hargjimit te madhe ose bymimit te shkembit

Tek shkembinjet argjilor dhe ato sulfatike.
Tunele 56
Prishje ne
instalimet e
ujit
Ujrat
nentokesore
TABANI I PA PLLAKA E TABANIT

PLLAKA E TABANIT
MBESHTETUR DEFORMABILE
JODEFORMABILE
NGRITJA E TABANIT
NGRITJA E TABANIT
Foto 6.5 Bymimi me se shpeshti manifestohet ne tabanin e tunelit
Foto 6.6 Ngritja e tabanit te tunelit per shkak te bymimit te mases shkembore
6.5 Jostabilitet krahas presionit te madhe ose rrjedhjes se ujit
Secili tunel vepron si drenazhe ne nentoke. Kur niveli i ujrave nentokesore është mbi
piken me te larte te profilit te tunelit, uji do te rjjedh kah tubi i tunelit pershka te ndryshimit
Tunele 57
te potencialeve. Terrenet karstike mund te kene sasi te madhe te ujit ne kavernat

nentokesore. Gjate ndertimit te tunelit, nuk duhet parandaluar rrjedhjen e ujit ne tunel por
e kunderta, duhet sa me shume te dernazhohet ashtu qe nenmbeshtetja e tunelit te mos
pesoje shtypje hidrostatoke te ujit.
Rrjedhja e ujit nentokesore mund te shkaktoje shperberjen e mineraleve lehtësisht të

tretshëm, siç jane kriprat, gipsi etj. Shperberja e shtresave te shkembit te cilat permbajne
keto minerale, mundet qe ndjeshem te rrezikoj stabilitetin e germimeve nentokesore.
7. POZITA HAPSINORE E MASËS SHKËMBORE DHE ZGJEDHJA E POZITËS SË

TUNELIT
Është e njohur që masat shkëmbore mund me qenë: masive, të shtresëzuara dhe
rreshpore. Çdo njëra prej këtyre tre mënyrave të paraqitjes së masës shkëmbore në
Tunele 58
kuadër të trupit litologjik përbën hapsirën matyrore të ndryshueshme për ndërtimin e

konstruksionit nëntokësor.
Tek shkëmbijt masiv prishja e kohezionit është shumë e vështirë dhe ajo munt të
shkatërrohet me ndihmën e eksplozivit, ndërsa kontura e profilit të tunelit të gërmuar
është stabile. Prandaj masivi, si veti e masës shkëmbore, ofron kushtet e sigurta për
punë, mundëson që edhe tunele me prerje të mëdha tërthore mund të ekzekutohen në
tërë profilin. Terreni i përbërë prej shkëmbijëve masiv është stabil nëse pas formimit të
tyre nuk kanë pësuar dëmtimet mekanike shtesë. Në këto masive shkëmbore kontura e
gërmuar është stabile dhe se ekziston mundësia e ndërtimit të tuneleve pa mbrojtje e
konturës ose vetëm përdorimin e betonit të spërkatur si mbrojtja nga ndikimet e jashtme.
Masivet shkëmbore japin mundësi të gjërë që trasa dhe niveleta e tunelit lehtë të
zgjidhet, pasi kushtet e punës dhe sigurisë janë të njejtë në çdo drejtim dhe në ço nivel
të trupit litologjik. Kuptohet përjashtim bëjnë pjesët anësore dhe majës të masave
shkëmbore, ku mund të paraqiten zonat e trasha ose të holla me ndryshime
sipërfaqësore.
Shkëmbijtë e shtresëzuar lehtë përpunohen, shtresëzimi i shprehur lehtëson gërmimin e
profilit të tunelit sepse blloqet kanë dy sipërfaqe pothuajse të rrafshët. Kjo ka të bëjë me
ato shtresa të cilat nuk janë shumë të holla. Shtresimi nuk është i përshtatshëm sepse
mundëson depërtimin e ujit përgjatë shtresave dhe përshpejton proçesin e degradimit
deri në thellësi të mëdha. Pos kësaj shtresimi mund të jetë i papërshtatshëm edhe për
shkak të vështirësive të cilat mund të paraqiten në ball të gërmimit.
Pos trashësisë së shtresave duhet të dihet edhe pozita hapsinore e shtresimit të masës
shkëmbore, d.m.the çfar drejtimi do të ketë aksi i tunelit në krahasim me shtrirjen dhe
pozitën dhe menjanimin e shtrsave. Shtresat e masës shkëmbore në krahasim me aksin
e konstruksionit të tunelit mund të ken tre pozitat e ndryshme (fig. 7.1):
 Shtresat e masës shkëmbore janë paralel dhe normal në aksin e tunelit. Kjo
pozitë paraqet një raport të favorshëm të pozitës së tunelit dhe shtresave dhe atë
si nga aspekti i stabilitetit i konturës së gërmuar të tunelit poashtu edhe nga
aspekti i aplikimit të teknikës së minimit ose prishjes (shkatërrimin) së kohezionit
me makineri për tunele (fig. 7.1.a).
 Shtresat e masës shkëmbore janë parallel me aksin e tunelit dhe vertikal.
Kjo është pozita më e disfavorshme e cila në masë të madhe varet nga fërkimi
mes shtresave dhe çarjeve. Përshkak të fërkimit jo të njejtë mes shtresave, ato
pavarësisht njëra prej tjetrës do të shkaktojnë presion në pjesën e epërme të
Tunele 59
konstruksionit të tunelit. Pos kësaj shtrirja vertikale e shtresave të cilat janë

paralel me aksin e tunelit, nuk janë të përshtatshëm as për shpimin vrimave për
minim, ndërsa minimi është me ndikim të dobët (fig. 7.1.b). Tek masat shkëmbore
me pozitë të këtillë të shtresave mund të priten vështirësitë përshkak të paraqitjes
së profilit më të madh të tunelit nga ai i projektuar, paraqitjes së ujrave
nëntokësor, etj.
 Shtresat e masës shkëmbore janë horizontal. Kus shtresat e masës
shkëmbore janë horizontalatë presionet paraqiten vetëm në qemerin e
konstruksionit të tunelit, por mud të ndodhë këputja e konzolave të cila janë
formuar për shkak të lakimit (formës) së qemerit të epërm. Ky fenomen është i
rallë nëse trashësia e shtresave është e madhe (foto 7.1.c).
Fig 7.1 Pozita e tunelit në raport me shtresimin e masës shkëmbore
Pos tre rasteve të lartëcekura të pozitës së tunelit në masën shkëmbore ekzistojnë edhe
shumë pozita të ndryshme të shtresave, të cilat gjenden mes këtyre tre pozitave bazë.
Nëse shtresat e masës shkëmbore janë horizontal (fig. 7.1.c) dhe nëse formohen çarjet
tërthore (fig. 7.2), atëherë së pari do të ndahet konzola a e pastaj konzolat vijuese b, c,
d gjatë fazes së ndërtimit të profilit të tunelit.
Tunele 60
Fig. 7.2 Profili i tunelit ndërpren shtresat horizontale
Kushtet e ndërtimit të konstruksioneve nëntokësore në masën shkëmbore me shtresim

të pjerrët mund të jen të ndryshëm. Në ratet e këtilla ndërtimi në masat e këtilla
shkëmbore do të jetë më i lehtë apo më i rëndë varet nga madhësia e menjanimit
(pjerrësisë) të shtresave si dhe këndit nën të cilin do të ndërpriten aksi i tunelit dhe
shtrirja e shtresave. Në rastin që shtresat janë të menjanuar dhe ngrihen në drejtim të
ndërtimit të tunelit (fig. 7.3), mundet në çardo vendi N të haset në çarjen që është normal
në shtresat, cila në fazën e gërmimit nuk është vrejtur. Kur me gërmim arihet deri te
pozita N, sëpari do të këputet pjesa c e pastaj edhe shtresat tjera d, e, f, g. Pozita e
këtillë shtresave me çarjen (ab) mund të shkaktoj pasoja të rënda gjatë ndërtimit të
konstruksionit të tunelit.
Fig. 7.3 Çarja e pjerrët (ab) në shtresat e menjanuara

Në masat shkëmbore rreshpore ndërtimi i tunelit është mjaft i vështirë, ndërsa stabiliteti i
konturës së gropuar është dukshëm i zvogluar, prandaj në fazën e gërmimit të profilit të
tunelit duhet menjëherë të bëhet sigurimi i konturës së tunelit sipas sistemit të projektuar.
Gjatë ndërtimit të objekteve nëntokësore në masa shkëmbore rreshpore në fazën e
Tunele 61
gërmimit mund të shkaktohen presionet anësore me intenzitet të madh me ritje të shpejt

gjatë kohës, ndërsa me konsolidim të ngadalshëm. Këto veti manifestohen tepër dhe
shpejtë kur rreshpet janë të ngopur me ujë dhe mekanikisht tepër të dëmtuara.
Formacione (formimet) tektonike, siç janë: shkarjet, rrudhosje dhe zonat me me shkarjet
të milonitizuara mund direkt ose idirekt të ndikojnë në ndërtimin e tunelit, varësisht prej
pozitës ndaj aksit të tunelit.
Në shkarjet dhe zonat me shkarje është e nevojshëm të aplikohet proçesi teknologjik i
ndërtimit tillë i cili do të siguroj frontin e shkurtër të punës prej ballit të gërmimit deri te
konstruksioni definitive i tunelit. Tek masat shkëmbore të lagura dhe plastike përgjatë
zonës së shkarjeve zkonisht paraqiten presionet nëntokësore me intenzitet të madh,
dhe shpeshëherë edhe presionet në ball të gërmimit. Nëse aplikohet proçsi teknologjik i
ndërtimit me ndërtim të shpejtë të konstruksionit definitiv të tunelit, me pranimin dhe
mbajtjen e presionit në ball të gërmimit atëherë kalimi nëpër zonën e zgjëruar nuk duhet
të jetë i rezikshëm dhe i vështirë.
Pozita më e përshtatshme e tunelit në raport me me drejtimin e shtrirjes sëzgjërimit
është kur aksi i tunelit dhe zgjërimi ndërpriten normal, ndërsa pozita më e disfavorshme
çshtë kur aksi i tunelit përputhet me drejtimin e shtrirjes së zgjërimit.
Te masat shkëmbore të rrudhosura kushtet për ndërtimin e tunelit varet mga madhësia e
rrudhosjes si dhe a do të ndërtohet tuneli në në pjesën antiklinale apo sinklunale të
rrudhosjes (fig.7.4). Në rastin e pare (tuneli në antiklinal) mundësia e rëzimit të blloqeve
dhe formimi i rezervoarëve nëntokësor është e vogël, dhe në të shumtën e rasteve
tunelet janë të thata. Ndërtimi i tuneleve në sinklinale është i disfavorshëm, blloqe në
formë pyke lehtë bien, ekziston mundësia e formimit të rezervoareve nëntokësore dhe
shpesh me presion artesian.
Prandaj objektet nëntokësore në masat shkëmbore të rrudhosura më së miri është të
ndërtohen normal në rafshin aksial të rrudhosjes, ndërsa ndërtimi më i disfavorshëm
është parallel me aksin e rrudhosjes.
Presionet nëntokësore janë më vogëla në bërthamën e antiklinalit se sa në pjesët
anësore, ndërsa më të mëdha janë në fundin e sinklinalit (fig. 7.5).
Në masën e fortë shkëm,bore mund të vije deri te lëvizja e tunelit nëse ndërtohet
nështresëne butë e cila shtresë përfundon në shpatën (skarpatën) e luginës së lumit.
Lëvizja paraqitet për shkak të dobësimit të forces lidhëse mes rrafsheve të caktuara të
Tunele 62
shtresëzimit. Në rastet e këtilla preferohet që objektet nëntokësore të projektohen thellë

në masiv dhe atë në shtresën e cila shtrihet nën nivelin e lumit (fig. 6).
Fig. 7.4 Pozita e tunelit në pjesën e antiklinelit dhe sinklinalit të rrudhosjes
Fig. 7.5 Presionet në pjesën e antiklinelit dhe sinklinalit të rrudhosjes
Fig. 7.5.1 Presionet varesisht nga pozita e tunelit ne masen shkembore
Tunele 63
Nëse sipas Fig.7.7 shtresa të caktuara (p.sh. b dhe c) janë ujëlëshues, gjatë tërheqjes
së trasës është mire ajo të çvendoset dhe të largohet sa më shumë nga vendet e tilla.
Kjo do të thotë, duhet larguar ndërtimit të objekteve nëntokësore në shkarje ose në
shtresa të cilat janë ujëlëshuese dhe dhe të parezistueshme.
Fig. 7.6 Pozita e pjerrër e shtresave kah lugina e lumit
Fig 7.7 Erozioni i shtresave; çvendosja e objektit larg shtresave ujëmbajtëse
Për zgjedhjen adekuate të pozitës së tunelit ose objektit nëntokësor duhet patur kujdes
që të mos ketë rrëshqitje e pjerrët ose vertikale e shtresave të masës shkëmbore
(fig.7.8.a, b). Si në rastin e pare ashtu edhe në tastin e dytë supozohet se mund të
paraqitet ulja e pjesës së ultë të terrenit përkatësisht nfritjes se pjesës së epërme të
terrenit.
Tunele 64
Fig. 7.8 Pozita e tunelit në raport me: a) rrëshqitja e pjerrët e shtresave, b) rrëshqitja
vertikale e shtresave
6.3 Kushtet hidrologjike dhe ndikimi i tyre në fazën e ndërtimit dhe eksploatimit të tunelit
Kushtet hidrologjike kanë ndikim sepse në fazën e ndërtimit të tunelit shpeshë

paraqitenujrat nëntokësor. Ndikimi i pavolitshëm i ujrave nëntokësor në fazën e ndërtimit
dhe eksploatimit të objektit nëntokësor mun të shprehet: shpërthimi i sasisë së madhe të
ujit ose veprimi i sasisë së vogël të ujit, veprimi kimik në konstruksionin e tunelit dhe në
masën shkëmbore, ndrimin e vetive fizike të masës shkëmbore, ngritjes së temperatures
(uji termal), etj.
Në fazën e ndërtimit të objektit nëntokësor gjithmon ekziston mundësia e paraqitjes së
ujrave nëntokësor, dhe ku do të paraqiten dhe në çfarë sasi varet nga përbërja
gjeologjike e terrenit. Kjo dukuri mund të paraqitet në segmentet e masës shkëmbore
poroze ku janë formuar rezervoar nëntokësor, pastaj në zonat e zgjërimit, tek prerjet e
shtresave ujëmbajtëse, kaverne dhe tek rrjedhjet në shkëmbij karstik, kur tunelet
ndërtohen cekët nën sipërfaqen e ujrave si dhe në pjesët hyrëse të tuneleve.
Në gjendjen e ujrave nëntokësor në karstik shpeshë ndikojnë sasia e tëreshurave
atmosferika duke rritur e sasinë e saj, gjegjësishtë ngrit nivelin e ujit nëntokësor.
Gjithashtu në shkëmbijt gëlqeror uji krijon rrugë ose akumulimet (fig.7.9) të cilat, kur
haste në ato në fazën e ndërtimit, paraqesin vështërsi të mëdha, pamarrë parsysh nëse
ato përmbajnë ujë ose aluvion. Është e qartë se vështirësitë e mëdhe paraqiten kur
lajmërohet sasia e madhe e ujit e cila nuk është parashikuar. Vështirësitë objektive mund
Tunele 65
të paraqiten kur niveleta është në rënie në krahasim me drejtimin e zhvillimit të

punimeve.
Fig. 7.9. Prerja tërthore e rrjedhjes së ujit dhe akumulimit të ujit në kavernën natyrore
Shfaqja e ujit mund të pritet në çdo tunel, prandaj duhen të parashihen masat për
largimine tij (kanale për kullim, drenazhe dhe mënyrat e izolimit). Që të mirren masat për
largimin e ujit, paraprakisht duhet caktuar sasinë e ujit e cila do të paraqitet në tunel.
Sasia e ujit caktohet nga sipërfaqja e zones së rrjedhjes (drenazhimit) F (m2) dhe sasisë
së tërreshurave atmosferike hap në milimetra.
Sasia e ujit Q (lit./sac) e cila mund të paraqitetnë tunel:
Q=μ ∙ F ∙ hap (1)
= 0.01-0.03, koeficienti i depërtimit të ujit dhe i cili varet nga përbërja gjeologjike e
terrenit, avullimit, menjanimit të terrenit dhe intenzitetit të rreshjeve.
Për caktimin e sasisë ujit në tunel mund të aplikohet edhe shprehja:
F(N -V -W )
Q=
360 �
24 �
60 (2)
ku:
Q – sasia e ujit e cila mund të paraqitet në tunel (lit/min),
F – sipërfaqjq e zones rrjedhëse (km2),
N – sasia e tërreshurave atmosferike për një vit,
V – sasia e ujit që avullohet,
W – sasia e ujit që derdhet në ujrat sipërfaqësor.
Tunele 66
Për caktimin e sasisë së ujit me anë shprehjes (2) në parktikë shpeshë haste në
vështirësi kur bëhet caktimi i vlerave F, N, V dhe W.
Veprimi kimik i ujit

Ujrat nëntokësor mund të ndikojnë dëmshëm në konstruksionin e tunelit nga betoni ose
betonit të armuar në atë mënyrë duke tretur dhe shpërlarjen e gëlqeres së lire ose të
lidhur nga çimento dhe kështu zvoglon rezistencën e betonit.
Treguesit bazë për agresivitetin e ujit janë sin ë vijim:
 Fortësia e karbonatit, uji është agresiv cili ka fortësinë 7, dhe këto janë ujrat e
buta,
 Përmbajtja e oksigjenit e shprehur në pH vlerat (pondus hidrogeni); uji është
agresiv nëse pH<7 (ujrat me reaksion të thartë),
 Përmbajtja e CO2 agresive duhet të sillet në kufijtë të ngushtë në varshmëri nga
shkalla fortësisë së ujit, në ujrat e forte CO2 mund të tolerohet deri 15 mg/lit,
 Në ujin relativisht të pastër mund të lejohet deri 250mg/lit sulfatet ose magneziumi
deri 60ng/lit.
Veprimi agresiv i ujit nëntokësor mund të pritet kur tunelet ose objektet tjera nëntokësore
ndërtohen në masat shkëmbore të cilat përmbajn: pirit dhe dhe minerale tjera sulfat,
gips, anhidrit dhe materie organike. Ujrat e buta mund të lajmërohen prej shisteve
kristalike, kvarciteve, rërave të kuarcit dhe konglomeratet.
Duhet thekësuar se ujrat rrjedhëse me rrjedhje të shpejtë dhe veprim të gjatë risin
agresivitetin më tepër se ujrat static, gjegjësisht rrjedhja e ngadalshme dhe veprimi i
shkurtër kohor kanë agresivitet më të vogël. Për këtë arsye për caktimin e shkallës së
agresivitetit të ujrave rrjedhëse duhet aplikur kriteriumet më ashpëra pë kualitetin e
konstruksionit të tunelit.
Siç është cekur më lartë që uji uji agresiv tretë dhe shpërlan gëlqeren e lire nga çimento,
prandaj në këtë mënyrë pë përdorimin e çimentos më të mire i cili në përbërje ka sasi
më të vogël të gëlqere së lire. Gjithashtu duhet kushtuar kujdes edhe kualitetit të
punueshmërisë së betonit. Betonet poroze, vendet me segregim dhe me punueshmëri të
dobët janë më pak të rezistueshëm ndaj veprimit të agresivitetit të ujit.
Gjatë ndërtimit në vendet ku paraqitet uji duhet të mirren kampionet e ujit dhe të bëhet
shqyrtimet laboratorike. Në bazë atesteve të kualitetit të ujit gjegjësisht shkallës së
agresivitetit, caktohetlloji i çimentos për pregaditjen e betonit. Poashtu duhet theksuar
faktin që proçesi i korozinit të betonit zhvillohet shumë shpejtë gjatë kohës, dhe nëse
Tunele 67
nuk merret parasysh veprimi kimik i ujit, atëherë objektet e ndërtuara bëhen praktikisht të
shfrytëzuara; sanimi i objekteve të tilla janë mjaftë të kushtueshme dhe të vështira për
punë.
Tunele 68
8. PRINCIPET E STABILIZIMIT
8.1 Hyrje
Principet e stabilizimit do te diskutohen per dy raste:
• sforcimet sekondare te shkaktuara me germim jane me te vogla sesa fortesia e
shkembit (ne analiza shfrytezohet zona e para-thyerjes te lakores se plote te
sforcim-deformimeve),
• sforcimet sekondare tejkalojne fortesine e shkembit (ne analiza shfrytezohet zona
e pas-thyerjes se lakores se plote te sforcim-deformimeve – fortesia reziduale e
shkembit).
Dy metodat baze te stabilizimit, armimi i shkembit (rock reinforcement) dhe mbeshtetja

(rock support) do te diskutohen per dy modele te mases shkembore:
• masa shkembore sillet se kontinum,
• masa shkembore sillet si diskontinum.
8.2 Efekti i germimit ne masen shkembore

Tri efektet primare te germimit jane:
1. Cvendosja e kufirit te germimit per shkak te heqjes se mases shkembore te
tendosur, cka mundeson levizjen e mases shkembore rrethuese.
2. Nuk ka sforcime normale dhe tangjenciale ne rrafshin e pambeshtetur te
germimit, per kete shkak kufiri i germimit duhet te jete rrafshi i sforcimeve
kryesore. Kryesisht, germimi do te shkaktoj rishperndarjen e sforcimeve primare
si nga madhesia ashtu edhe per nga orientimit.
3. Ne kufijet e germimit presioni i ujit do te bie ne zero (me saktesisht ne shtypje
atmosferike). Germimi do te veproje si drenazhim dhe se uji prej mases
shkembore do te rrjedhe ne drejtim te germimit deri ne barazimin e potencialeve.
Tunele 69
Shkembi intakt do te
zhvendoset kah germimi
Efekti 1:
Zhvendosja dhe thyerja e shkembit
Masa shkembore do te leviz kah

germimi sepse i eshte hequr nje pjese
e shkembit me te cilen ka qene ne
barapeshe
Ne shkembin e diskontinuar
blloku do te rreshqet ne
germim
Efekti 2:
Rotacioni i sforcimeve
Sforcimet normale dhe tangjenciale ne

kufirin e germimit kane vlere zero,
ndersa rrafshi i germimit behet rrafshi i
Drejtimet e sforcimeve
sforcimeve kryesore kryesore rrotullohen
ashtu qe te behen
paralel dhe pingul ne
rrafshin e pambeshtetur
te germimit
Efekti 3:
Rrjedhja e ujrave
Presioni hidraulik ne kufirin e germimin

bie ne zero dhe germimi vepron se
drenazhim
Regjim kompleks i
rrjedhjes se ujrave
nentokesore
Tunele 70
Efekti 1:
Zhvendosja dhe thyerja e shkembit
Zhvendosja e mases shkembore mund te lejohet ose te kufizohet me masat per
stabilizim. Me projekt duhet te jene te definuara domethenia e seciles forme te
zhvendosjes se mases shkembore si dhe madhesia e zhvendosjes. Me rendesi është te
dihet cili nga mekanizmat e meposhtem shkakton zhvendosjen:
• blloku i shkembit leviz kah germimi
• masa shkembore deformohet si teresi (deformime elastike)
• zhvendosja është si pasoje e thyerje se mases shkembore
Është e mundur qe te tri mekanizmat te veprojne njekohesisht. Qe te definohet strategjia
e stabilizimit kerkohet njohja e ketyre mekanizmave te lartecekur.
Efekti 2:
Çrregullimi i fushes se sforcimeve
Çrregullimi i fushes se sforcimeve do te sjell deri tek rritja e komponentes deviatorike te
sforcimeve ne zonen e ndikimit te germimit cka favorizon krijimin e kushteve per thyerjen
e shkembit.
Është e njohur qe shkembi i njejte ka pakrahasueshem fortesi me te vogel ne gjendjen e
shtypjes njeaksiale ne raport me fortesine gjate shtypjes triaksiale (foto xxx).Inxhinieri
duhet te kerkoj forma te germimit te cilat per pasoje do te kene sforcime sekondare
deviatorike me te vogla.
Tunele 71
Efekti 3:
Rrjedhja e ujit
Presioni hidrostatik i ujit do te ndikoje negativisht ne stabilitetin e blloqeve te shkembit.
Uji gjithashtu mund te shkaktoj dezintegrimin dhe bymimin e disa shkembijeve.
Foto 8.1 Drenazhimi i ujrave ne tunelin St. Gothard
Ne pjesen e mesiperme u listuan tri efektet kryesore te germimit ne masen shkembore

me qellim qe te kuptohet mekanizimi i tyre. Qellmi inxhinierik i nderhyrjes nuk duhet te
jete eliminimi i ketyre tri efekteve primare por kontrollimi i tyre.
8.3 Strategjia e stabilizimit
Per stabilizimin e mases shkembore, pa marre parasysh mekanizmin nga i cili ndodh
zhvendosja, mund te aplikohen dy masa:
• Armimi i mases shkembore (rock reinforcement). Me armim masa shkembore
diskontinuar fillon te sillet si kontinum.
• Mbeshtetje (rock support). Elementet e nenmbeshtetjes instalohen ne germim me
qellim qe te kufizohet zhvendosja e kontures se germimit ne vlera te lejuara.
Me armim, elementet inxhinierike instalohen ne masen shkembore. Elementet qe

sherbejne per mbeshtetje instalohen brenda germimit.
Duhet cekur se shtresa e holle e betonit te sperkatur i cili punohet per te mbrojtur
siperfaqen e mases shkembore ose per te parandaluar renien e blloqeve te vegjel, nuk i
perket elementeve per mbeshtetje pasi qe aftesia mbajtese e saj është e pa
rendesishme. Ne kete rast betoni i sperkatur konsiderohet me elementin e armimit.
Tunele 72
Si elemente te mbeshtetjes, ne ndertimin e tuneleve me se shpeshti perdoret betoni i

sperkatur me trashesi te konsiderueshme, harqet e qelikut, nenmbeshtetja e betonit te
punuar ne vend ose nga elemente te parapergatitura etj.
Principet baze te armimit dhe mbeshtetjes se shkembit jane te ndryshme.

Me stabilizimin e mases shkembore (rock stabilization) nenkuptohet aplikimin e
kombinuar te armimit dhe mbeshtetjes per arritjen e gjendjes se baraspeshuar.
Stabilizimi i mases shkembore

Ruajtja e integritetit te germimit
sic eshte percaktuar me
projektin inxhinierik
Armimi i mases shkembore (rock Mbeshtetja e shkembit (rock support)

reinforcement) Vendosja e elementeve ne konturen e
Instalimi i ankerave shkembor ose germimit te cilat do te ndalonin
kabllove ne masen shkembore ashtu (kufizonin) zhvendosjen e mases
qe te i rritet shtangesia dhe fortesia me shkembore ne germim (mveshja e
cka do te i mundesohej “vete-mbajtja” betonit, harqet e celikut dhe tipe tjera te
konstruksioneve ne ndertim te tuneleve
Kontinum Diskontinum Kontinum Diskontinum

Sillet si material Sillet si medium Nderrohen kushtet Nderrojne kushtet
kompozit i armuar, kontinual i cili eshte skajore – elementet skajore – elementet
analog me betonin i shtanget dhe i e instaluara e instaluara
e armuar ose forte, pasi qe eshte aplikojne force ose aplikojne force ose
plastikes se armuar ndaluar (kufizuar) sforcime cka sforcime cka
me fibra xhami zhvendosja neper ndalon zhvendosjet ndalon zhvendosjet
diskontinuitete e kontinumit e blloqeve
individuale
Tunele 73
Armimi i mases shkembore Mbeshtetja e mases

me ankera shkembor shkembore me
nenmbeshtetje
Foto 8.2 Armimi dhe mbeshtetja
Tunele 74
9. TEKNIKAT E STABILIZIMIT
9.1 Hyrje
Paraqitja e betunit te sperkatur si dhe teknikave te reja te ankerimit, ne menyre
revolucionare kane ndryshuar teknikat e ndertimit te objekteve nentokesore. Germimi i
tuneleve hekurudhore ne Alpe ne fund te shekullit 19 dhe me fillimin e shekullit 20 kane
favorizuar krijimin e filozofise se re ne ndertim te tuneleve se cila shpesh quhet Metoda
Austriake e Re e Tuneleve (NATM – New Austrian Tunnel Method).
9.2 Nenmbeshteja primare dhe sekondare e tuneleve

Termi nenmbeshtetje (support) shpesh perdoret per pershkrimin e procedurave dhe
materialeve te cilat shfrytezohen per permiresimin e stabilitetit dhe ruajtjes se vete-
mbajtjes (self-supporting) se mases shkembore ne afersi te kufijeve te germimit
nentokesore.
Qellimi primar i nenmbeshtetjes (perkrahjes) është mobilizimi dhe konzervimi i fortesise

se mases shkembore ashtu qe ajo te behet vete-mbajtese (self-supporting). Do te ishte
me korrekte qe procedurat dhe materialet e perdorura ne kete rast te pershkruhen si
armim (reinforcement). Termi nenmbeshtetje (support) atehere mund te rezervohet per
rastet kur masa shkembore vertet është e mbeshtetur ne elemente konstruktive te cilat
pranojne, ne teresi ose pjeserisht, peshen e blloqeve shkembore te ndara me
diskontinuitete ose zona me shkemb te shperbere.
Mbeshtetj primare ose armimi (primary support or reinforcement) aplikohen per kohen
ose menjehere pas germimit qe te sigurohen kushte te sigurta te punes gjate germimit te
metutjeshem, dhe per te inicuar procesin e mobilizimit dhe konzervimit te fortesise se
mases shkembore ne menyre qe te kontrollohet zhvendosja e kufirit te germimit.
Mbeshtetja primare ose armimi paraqet nje pjese te mbeshtetjes ose armimit e cila është
e nevojshme (ndonjehere mbeshtetja primare ose armimi ne teresi paraqet mbeshtetjen
e pergjithshme). Cdo mbeshtetje shtese ose armim i aplikuar ne fazat e mevonshme
emertohet mbeshtetje sekondare.
Tunele 75
Armimi Mbeshtetja
(reinforcement) (support)
Forcat stabilizuese Elementet e
veprojne brenda konstruksionit veprojne
mases direkt force te jashtme ne
shkembore masen shkembore
Foto 9.1 Principi i armimit te shkembit (rock reinforcement) dhe mbeshtetja e shkembit
(rock support)
Ne vendet gjermane nen mbeshtetje pimare nenkuptohet te gjitha elementet e instaluara
te cilet stabilizojne tunelin (ankerat, betoni i sperkatur, harqet e çelikut etj.). Pas
vendosjes se hidroizlimit te tunelit, instalohet mveshja sekondare e betonit (e armuar ose
e pa armuar). Kjo terminologji është adaptuar edhe tek ne, dhe ne vazhdim nen
mbeshtetje primare dhe sekondare do te nenkuptohen keto elemente te tuneleve.
Mbeshtetja primare ose armimi, me se shpeshti permban elementet konstruktive te
meposhtme:
• Ankerat shkembore (aktive dhe pasive),
• kabllot,
• betoni i sperkatur i armuar,
• harqet e çelikut (te profilit te plote ose rrjetore),
• cader e gypave (piperoof).
Tunele 76
Mbeshtetja sekondare, me se shpeshti permban elementet konstruktive te meposhtme:

• betoni i armuar pse i pa armuar,
• elementet e parapergatitura te betonit,
• segmente te çelikut,
• armim shtese.
Mbeshtetja sekondare ka shume funksione:
• mbane hidroizolimin,
• i jep tunelit profil aerodinamik,
• merr nje pjese te sforcimeve te mases shkembore ne rastin kur vleresohet se
perkrahja primare nuk do stabilizoje ne plotesi masen shkembore.
Ekzistojne raste kur nuk mund te perdoren mbeshtetja primare, por instalohet mbeshtetje
e thjeshte e cila ka funksionin e mbeshtetjes primare dhe sekondare. Ky rast lajmerohet
kur germimi behet materialet me fortesi dukshem te ulet te cilat nuk mind te stabilizohen
perveq me nenmbeshtetjen e cila ne vete merr tere ngarkesat. Zakonisht ne keto raste
shfrytezohet nenmbeshtetja nga elementet e parapergatitura, ndersa ndonjehere
shfrytezohen edhe nenmbeshtetja nga betoni i punuar ne vend.
Perkrahja primare osearmimi: Perkrahja sekondare:

• ankerat • beton (i pa armuar ose i armuar)
• betoni i sperkatur
Foto 9.2 Perkrahja primare ose armimi dhe perkrahja sekondare
9.3 Ankerat e shkembit dhe kabllot
Tunele 77
Armimi i mases shkembore me ankere dhe kabllo eshte menyra me efikase dhe me
ekonomike per perkrahjen e germimeve ne miniera dhe ndertimtari. Shfrytezohen per
kotrollimin e te gjitha llojeve te jostabilitetit përveç ne dhera ekstrem te dobeta dhe te
buta.
Ankeri shkembor (rock bolt) - element per armim, zakonisht i formuar nga profili i çelikut i
plote ose gypor i cili perpunohet ne masen shkembore me ose pa paranderje.
Kabllot (cablebolts) - element per armim, zakonisht i formuar nga telat e celikt te cilat
perpunohen ne masen shkembore me ose pa paranderje.
Perparsite e ankerave shkembore:
• mund te perdoren te cilado gjeometri e germimit,
• thjesht dhe shpejt instalohen,
• relativisht te lira,
• instalimi mund te jete plotesisht i mekanizuar,
• aranzhimi dhe gjatesia munden gjate instalimit te nderrojne varesisht nga kushtet
lokale,
• kombinohet thjeshte me menyrat tjera te perkrahjes (beton i sperkatur, rrjete e
çelikut, mveshje e betonit etj.).
Klasifikimi i ankerave shkembore:
Varesisht nga ajo nese ankeri gjate instalimit parandehet ose jo, dallojme:
• aktive (te paranderuar),
• pasive (jo te paranderura).
Anker aktiv Anker pasiv

Foto 9.3 Ankere aktiv dhe pasiv
Sipas menyres se percjelljes se forces nga ankeri ne masen shkembore dhe anasjelltas,
Prema načinu prijenosa sile sa sidra na stijensku masu i obrnuto, dallojme:
• ankera me ankerim mekanik,
• ankera te injektuar,
• ankera te cilet mbajne me ferkim.
Tunele 78
Pjeset e ankerit:
• shufra ankeruese
• pllaka nenshtruese
• nyja
• vida
Foto 9.4 Pjese te ankerit shkembor
Ankerat me ankerim mekanik

Me rrotullimin e shufres ankeruese pjesa ne fund te ankerit zgjerohet duke shtypur
muret. Pjesa konike është e dhembezuar dhe, nese fortesia e shkembit lejon, pjeset e
dalura nguliten ne shkemb. Ne kete menyre mobilizohet fortesia tangjenciale e kontaktit
te ankerit dhe shkembit.
Koka ekspanzive
Shufra ankeruese
Nyja
sferike
Vida Pllaka nenshtruese
Foto 9.5 Anker me ankerim mekanik (Stillobrg, 1994)
Ky tip i ankerit nuk rekomandohet ne masa shkembore shume te forte. Nese perdoren si
sistem i perhershem i armimit duhet qe pas instalimit te injektohen per shkak te mbrojtjes
ndaj korrozionit.
Tunele 79
Përparësitë e ankerave me ankerim mekanik:

• te lira,
• veprojne menjehere pas instalimit,
• perdoren ne masa shkembore te forta dhe mesatarisht te forta.
Disavantazhet e ankerave me ankerim mekanik:
• kufizimi i perdorimit ne shkembije shume te forte,
• mund te humbin efikasitetin e armimit krahas vibrimeve te shkaktuara nga minimi.
Ankerat e injektuar
Perzierja injektuese
Shufra ankeruaese
Vida
Pllaka nenshtruese
Foto 9.6 Anker i injektuar (Stillobrg, 1994)
Ankerat injektohen me perzierje me baze te çimentos ose ngjitesit me baze epoksidi.
Përparësitë e perzierjes injektuese me baze çimenton:

• jane efikase ne mase shkembore shume te forte
Disavantazhet e perzierjes injektuese me baze çimenton:

• aftesine mbajtese te plote e arrine pas disa diteve,
• veshtire është te kontrollohet dhe te mbahet kualietit i perzierjes injektuese,
• nuk mund te shfyrtezohen ne shpimet te cilat preken nga uji,
• paranderja është e mundur vetem ne rastin e aplikimit te procedurave speciale.
Përparësitë e perzierjes injektuese me baze epokside:
• jane efikase ne masen shkembore shume te forte,
Tunele 80
• procedura e paranderjes është e thjeshte ne raport me perzierjen injektuese prej

çimentos.
Disavantazhet e perzierjes injektuese me baze epokside:
• vrima duhet te jete e dimensioneve te sakta qe komponentet te jene te
suksesshme dhe qe te arrihet mbushje e mire e hapesires mes shufres dhe
shkembit,
• kohe e kufizuar e perdorimit te ngjitesit,
• kushtet nentokesore mund te ndikojne negativisht ne stabilitetin e ngjitesit.
Perzierja injektuese
Kabllo e dyfishte e
celikut
Slika 9.7 Kabllo e injektuar (Stillobrg, 1994)
Ankerat veteshpues te injektuar

Tek keta ankere shufra ankeruese është njekohesisht edhe shufer shpuese. Pas shpimit
perfundimtar permes shufres ankeruese kryhet injektimi i hapesires mes shufres dhe
shpimit. Aplikohen ne kushte gjeologjike te veshtira kur nuk mund te arrihet stabiliteti i
shpimit.
Tunele 81
Foto 9.8 Ankera vete-shpuese
Ankerat te cilet mbajne me ferkim (ankera me ferkim)
Sot kryesisht perdoren dy tipe te ankerave me ferkim:

• ankerat split set,
• ankerat swellex.
Gypi elastik i celikut

me prerje
Koka e ankerit
Foto 9.9 Anker split set me ferkim (Stillobrg, 1994)
Perparesite e ankerave split set:

• instalim i thjeshte,
Tunele 82
• pajisje te thjeshta per instalim,
Disavantazhet e ankerave split set:

• relativisht te shtrenjeta,
• vrima duhet te kete diameter te sakte,
• veshtiresi gjate instalimit te ankerave me te gjate,
• nuk mund te shfrytezohen si ankera te perhershem pa mbrojtjen e vecante
antikorrozive.
Gypi ekspandues i
celikut
Koka e ankerit
Foto 9.10 Anker swellex me ferkim (Stillobrg, 1994)
Perparesite e ankerave swellex:

• instalimi thjeshte,
• mund te perdoren ne masa shkembore te ndryshme,
• pajisje te thjeshta per instalim,
Disavantazhet e ankerave swellex:
• relativisht te shtrenjeta,
• nuk mund te shfrytezohen si ankera te perhershem pa mbrojtjen e vecante
antikorrozive,
• nevoja e pompes me presion te larte.
Ankerat leshues
Nese priten zhvendosje radiale te medha te kontures instalohen te ashtuquajturat
perkrahja leshuese. Ankerat gjithashtu mund te realizohen me koken leshuese e cila
Tunele 83
lejon zhvendosje deri ne 20 cm. Ankeri ne ngarkimin kufitar leshon dhe mbane gjate
zhvendosjes se kokes se ankerit.
Slika 9.11 Ankera leshues
Foto 9.12 Ankerat dhe betoni i sperkatur
9.4 Betoni i sperkatur (shotcrete)

Termi beton i sperkatur (shotcrete) i referohet dy procedurave, ne te thate dhe te lagesht.
Tunele 84
Pra, per punimin e betonit te sperkatur ekzistojne dy teknika baze:

• procedura e thate
• procedura e lagesht
Procedura e thate
Tek procedura e thate perzierja e thate e çimentos dhe agregatit sillet ne sperkatese me
transport te ajrit. Ne sperkatese perzierjes se agregatit dhe çimentos i shtohet uji dhe
aditivet. Energjine e sperkatjes ja jep ajri me te cilin agregati dhe çimento transportohen
nga makineria per dozim deri te sperkatesja.
Uji
Perzierja e thate
Foto 9.13 Sperkatesja tek procedura e thate
Procedura e lagesht
Tek procedura e lagesht perzierja e agregatit, çimentos dhe ujit sillen ne sperkatese me
transport te ajrit ose pompave per beton. Energjine e sperkatjes ja jep ajri me te cilin
transportohet betoni i gatshem deri ne sperkatese. Nese perdoren pompat e betonit,
energjine e sperkatjes ja jep ajri i komprimuar i cili shtohet ne sperkatese.
Foto 9.14 Sperkatesi te procedura e lagesht
Tunele 85
Kendi i sperkatjes
Foto 9.15 Rregullat e sperkatjes korrekte te betonit te sperkatur
Armimi i betonit te sperkatur

Mbeshtetja primare aktivizohet vetem pas deformimeve te caktuara te hapjes se tunelit.
Per kete shkak nenmbeshtetja duhet te jete duktile (ductile). Betoni i sperkatur i pa
armuar eshte material i brishte dhe deformimi i saj si pasoje do te kete thyerje te brishte
(humbje e papritur e fortesise). Qe te permiresohet pershtatshmeria e betonit te
sperkatur deformimeve te hapjes se tunelit, ai duhet te armohet.
Beton i armuar
Material duktil (ductile)
Beton i pa armuar
Material i brishte (brittle)
Foto 9.16 Sjellja e betonit te armuar dhe te pa armuar
Betoni i sperkatur i armuar me thurrje teli ose me rrjeta celiku te salduara

Zakonisht betoni i sperkatur armohet me rrjeta celiku te salduara (weld mesh) dhe thurrje
telash (chainlink mesh).
Tunele 86
Foto 9.17 Rrjeta e salduar e çelikut dhe rrjete e thurur e çelikut

Përparësite e thurrjeve te telit:
• butesisht i pershtaten siperfaqes jo te rrafshte te germimit, nga kjo edhe
shpenzimi i betonit eshte me i vogel.
Disavantazhet e thurrjeve te telit:
• betoni veshtire kalon neper rrjete dhe kontakti i betonit me shkembin eshte i
dobet,
• deformohen nen peshen e betonit te njome.
Përparësite e rrjetave te salduara:
• ne pergjithesi jane ideale per armimin e betonit te sperkatur,
• betoni pa problem kalon permes tyre dhe krijohet kontakt i mire me shkembin.
Disavantazhet e rrjetave te salduara:
• veshtire i pershtatet siperfaqes jo te rrafshte te germimit, nga kjo edhe shpenzimi i
betonit eshte me i madhe.
Betoni i sperkatur i mikroarmuar

Pra siç u tha me lart menyra klasike e armimit te betonit te sperkatur është me rrjeta (te
thurura ose te salduara). Klasično se mlazni beton armira s armaturnim mrežama
(varenim ili pletenim). Ne fillim te viteve ’70 punohen provat e para te armimit te betonit
me fibra te çelikut (sfrs- steel fibre reinforced concrete). Qysh prej atehere betoni i
mikroarmuar perdoret ne nentoke dhe ne siperfaqe si zevendesim per rrjetat e salduara
te çelikut dhe thurrjeve te telit. Mikrofibrat mund te jene plastike (polipropilenit). Per
perpunimin e betonit te sperkatur te mikroarmuar perdoret procedura ne te thate dhe te
lagesht.
Tunele 87
Foto 9.18 Mikro fibrat e çelikut dhe betoni i pergatitur per ndertim
Tablela xxx Krahasimi i procedures se thate dhe asj te lagesht

Faktori Procedura e thate Procedura e lagesht
Investim me i vogel Me pak pajisje ne terren
Pajisja
Mirembajtje relativisht e thjeshtë Do 60% manja potrošnja zraka
Perzierja Pergatitet ne vend ose ne betonnjere Perzihet ne betonjere

Ne kushte te lageshtise se madhe nuk mund Agregati i lagesht
te transportohet larg
është i pranueshem
Nuk mund te perdoret agregat i lagesht
Kapaciteti 3 3
Rrallehere kalon 5 m ne ore 2-10 m ne ore me perdorimin e
sperkatesve te dores
Me i vogel se 10%
Kthimi mbrapsht 15-40% nga muri vertikal, 20-50% nga kalota
Kualiteti Veshtire arrihen fortesi te larta per

Fortesi e madhe per shkak te faktorit te
shkak te faktorit te larte
vogel uje/çimento uje/çimento
Kualitet i dobet i homogjenitetit Homogjenitet kualitativ
Shpejtesia
E larte: adhezion me i mire; me lehte aplikohet Ne pergjithesi adekuat per punimet
e
ne kalote nentokesore
sperkatjess
Aditivet Pluhrore, shtohen ne perzierjen e thate Zakonisht jane te lengshem
Shume pak pluhur. Dukshmeri e
Shume pluhur, mund te zvogelohet
Pluhuri mire. Nuk ekziston problemi i
duke perdorur proceduren gjysem te
laminimit per shkak te pluhurit.
lagesht (5-15% lageshti)
Tunele 88
Foto 9.19 Punimi i betonit te sperkatur ne tunel dhe ne pjerrtesi
Se ne cfare menyre betoni i sperkatur merr pjese ne stabilizimin e mases shkembore (si
element i armimit ose si element i nenmbeshtetjes) varet nga trashesia e tij. Shtresa e
holle e betonit te sperkatur te pa armuar (pershembull 100 mm) nuk është e afte qe te
merr ngarkesat e medha radiale pa thyerje, dhe nuk mund te kete rol te elementit
konstruktiv te nenmbeshtetjes (structural support). Megjithate, ajo mund te parandaloje
levizjen e blloqeve te vegjel ne germim. Qe betoni i sperkatur te kete funksion te elemetit
mbeshtetes duhet te kete trashesi te duhur.
Veprimi i sistemit per armim i cili perbehet nga ankerat shkembor dhe shtreses se holle
te betonit te sperkatur është konceptualisht anologe me veprimin e telave ne rroten e
bicikletes. Kur biciklisti ngarkon rroten, forcen e cila është pasoje e peshes se tij e marrin
vetem telat e ngarkuar ne terheqje (telat mbi boshtin e rrotes). Telat e holle nuk mund te
marrin cfaredo sforcime ne shtypje. Alternativa është rrota me tela te cilat kane dukshem
fortesi ne shtypje, siç është rasti tek automjetet e mallrave (ne kete rast ngarkesen e
marrin telat nen boshtin e rrotes). Ne kete rast rrota e automjeteve është analoge me
shtresen e rende te betonit e cila vepron si mbeshtetje (support).
Tunele 89
Armimi i mases shkembore: Mbeshtetja (support):

 Ankeri (i ngarkuar ne terheqje)  Mveshje e rende e betonit
 Beton i sperkatur (engarkuar ne shtypje)
Foto 9.20 Analogjia e armimit (reinforcement) dhe mbeshtetjes (support) me rroten e

bicikletes dhe makines se rende
9.5 Harqet e çelikut

Harqet e çelikut (steel arches or steel sets) perdoren ne kushtet e veshtira gjeologjike
kur është e nevojshme te arrihet aftesi mbajtese te madhe te nenmbeshtetjes. Segmete
te harqeve lidhen me kyqese ne teresine e harkut i cili percjell konturen e germimit.
Kyqeset mund te realizohen si leshuese qe si pasoje do te kete sjelljen duktile te harkut.
Harqet e çelikut realizohen si:

• mbajtes te çelikut me orerje terthore te ndryshme (U, I, profil i plote),
• harqe rrjetore te çelikut.
Profilet e plota te çelikut tek tunelet e medha (siç jane ato rrugore, hekurudhore etj.)
mund te konsiderohen si elemete te nenmbeshtetjes te cilat e mbeshtetin tunelin. Per
Tunele 90
shkak te epjes se tyre keto harqe duhet perkrahur me ndonje element ne perberje si:
betoni i sperkatur i armuar dhe ankerat.
Harqet e çelikut rrjetore te mbushur me beton te sperkatur, kane prerje terthore dukshem
me te madhe dhe keshtu kane aftesi mbajtese me te madhe krahasuar me harqet e
çelikut te profilit te plote.
Foto 9.21 Zbrazëtitë ne betonin e sperkatur dhe kyqjet elastike ne harqet e çelikut
Tunele 91
Foto 9.22 Harqet e çelikut te plota dhe rrjetore

9.6 Çadër prej gypave
Cadra e gypave instalohet ne pjesen e pa germuar te tunelit dhe keshtu formohet kupola
mbrojtese para germimit.
Varesisht nga kushtet gjeoteknike dhe shkalles se rrezikut ne raport me uljet e lejuara te
siperfaqes se terrenit, aplikohen teknika te ndryshme te formimit te cadres:
 cadren e formojne gypat e çelikut permes se cilave injektohet masa shkembore
rreth gypit (spiling method),
 me depertimin e gypave te diametrit te madhe ose me germimin e nje seri te
(pipe roof method),
 cadra formohet me proceduren jet-grouting.
Foto 9.23 Germimi nen mbrojtjen e cadres se gypave
Tunele 92
Foto 9.24 Ndertimimi i cadres prej gypave ne tunelin Sh. Marko (autorruga Rijeke-
Zagreb)
9.7 Germimi tej-profilor
Ne kushtet gjeologjike te veshtira mund te priten zhvendosje te medha radiale te tunelit
dhe ekziston rreziku qe perkrahja primare (betoni i sperkatur) te hyj ne hapesiren e
parapare per mveshjen sekondare te betonit. Per te mos ndodhur kjo, shpesh diametri i
germimit te tunelit rritet per zhvendosjet radiale te pritura. Ketyre zhvendosjeve duhet
pershtatur konstruksionet e ankerave dhe betonit te sperkatur te armuar. Foto 9.25 trefon
ankerin me koken leshuese. Ne betonin e sperkatur lihen hapesira gjatesore te cilat
mbyllen gjate deformimit radial te tunelit.
Nenmbeshtetja sekondare
Profili i lire i drites se tunelit
Foto 9.25 Germimi tej-profilit i cili lejon cvendosje radiale te nenmbeshtetjes (u)
Ankere 12 m
24 cope/m
Harqet e celikut
TH 44/70
ne distance 0,33 m
Beton i sperkatur
0,55 m
GOTHARD BASE TUNNEL Germimi tej-profilor
 Tunel hekurudhore 0,70 m
 Transverzalja e re e Alpeve
Beton
 Gjatesia e tunelit 57 km
1,20 m
Profili i lire i drites se tunelit
Tunele 93
Foto 9.26 Nenmbeshtetja ne tunelin St. Gothard e pershtatur per cvendosjen e pritur prej
70 cm
10. ZGJIDHJA TEKNIKE E KONSTRUKSIONIT TË TUNELEVE
10.1 Konstruksionet e tuneleve nga betoni monolit për tunelet e qarkullimit rrugor
Projektimi i konstruksionit të tuneleve
Në diskutimet e gjertanishëm janë shqyrtuar vetë dy çështje të rëndësishme, ato janë:
madhësia dhe forma e profilit të lire, duke kushtuar kujdes parasegjithash qëllimin e
tunelit ose objektit nëntokësor nëpërgjithësi, pa marrë parasysh kushtet e stabilitetit të
atyre konstruksioneve. Mirëpo gjatë caktimit të formës të profilit të lirë duhet pasur kudes
edhe sistemin statik të konstruksionit i cili përveq teknologjisë së ndërtimit ka ndikim të
madh në definimin e formës së prerjes tërthore të konstruksionit nëntokësor. Kjo formë
varet nga karakteristika gjeologjiko-inxhinierike dhe gjeomekanike të masës shkëmbore,
gjegjësisht nga madhësia dhe drejtimi i presioneve nëntokësore, teknologjisë dhe
dinamikës së ndërtimit. Pos kësaj, forma varet nga thellësia e konstruksionit nëntokësor
nën nivelin e terrenit dhe nga materiali ndërtimor me të cilin konstruksioni ndërtohet.
Nëse konstruksioni i tunelit ndërtohet në shkëmbinj të forte, pa çarje të thekësuara,
zonat me shkarje, d.m.th. nëse tuneli ndërtohet në masat shkëmbore siç janë graniti,
porfiri, basalt ose në sedimentet, shkëmbinj kristalor: gëlqerorët ose dolomitet mundet
tunelit t’i jipet forma më ekonomike. Kjo formë e sigurimit të konturës së gërmuar
konsiston në faktin se do të bëhet vetëm mbrojtja e masës shkëmbore dhe ate kryesisht
me beton të spërkatur (torkret beton). Mirpo, kur ndërtohen tunelet ose konstruksionet
nëntokësore në masat shkëmbore të buta dhe në material jokoherente, përveç sigurimit
të konturës së gërmuar duhet të vendoset (montohet) edhe konstruksioni i tunelit nga
betoni ,betonit të armuar ose nga elementet e parafabrikuara. Prandaj, sistemi statik i
konstruksionit të tunelit, i cili përfshinë profilin e destinuar (përcaktuar), varet nga
madhësia dhe drejtimi i forces e cila vepron në objektin nëntokësor. Sipas drejtimit të
veprimit dhe madhësisë së forcës paraqiten kë rastet karakteristike:
 kur presionet nëntokësore janë me simetri rrotulluese, gjegjësisht kut presionet
janë të barabarta në të gjitha anët, prerja tërthore rrethore është më e favorshe
(fig. 10.1a),
Tunele 94
 kur sipas intenzitetit të veprimit të presioneve vertikale primare, ndërsa anash

presionet reaktive, mund të përvetësohet forma harkore e konstruksionit të tunelit
(sl. 3.1b) me mbështetës vertikal,
 nëse presionet nëntokësore paraqiten në të gjitha anët, por presionet primare
janë ato vertikale, atëherë duhet përvetësura formën harkore me mbështetësit e
lakuar dhe me qemerin fundor (fig. 10.1c),
 kur presionet jan josimetrike atëherë aplikohet forma josimetrike e konstruksionit
të tunelit, pa marrë parasysh a është objekti nëntokësor i vendosur cekët apo
thellë (fig. 10.1d),
 nëse masa shkëmbore në pjesën e poshtme të profilit të tunelit ka vlera e larta të
parametrave të rezistencës dhe deformabilitetit, mjafton të kryhet vetëm qemeri i
epërm si sigurim i konturës së gërmuar të pjesës së epërme të profilit të tunelit
(fig. 10.1e),
 tek tunelet cekët të vendosur, të cilat zakonisht ndërtohen në mënyrë të hapur,
konstruksioni është ram (fig. 10.1f).
Prerja rrethore prerja harkore prerja harkore me

mbështetës të lakuar
prerja josimetrike prerja harkore forma e ramit

me qemer të epërm
Tunele 95
Fig.10.1 Varshmëria e prerjes së konstruksionit nga drejtimi i veprimit të forcave

Forma statike më e përshtatshme e konstruksionit të tunelit shpesh nuk mundemi ta
harmonizojmë me profiling e dedikuar, prandaj nuk mund të arrihet shfrytëzimi optimal i
profilit dritës (hapsira drite). Për këtë arsye është e nevojshme të bëhet analiza
ekonomike dhe në bazë të saj të caktohet forma më e përshtatshme e cila plotëson jo
vetëm kushtet e stabilitetit por ka shpenzimet minimale të ndërtimit. Që të vërtetohet
sipërfaqja optimal do të analizohen tre rastet e ndryshme me sipërfaqe të ndryshme të
gërmimit Fi dhe trashësive të konstruksionit të tunelit (fig. 10.2a), d.m.th me sipërfaqe të
ndryshme të prerjes së betonit (Fk) në prerjen tërthore të profilit të tunelit.
Fig.10.2 Caktimi i sipërfaqes optimal të prerjes tërthore të tunelit
Për krahasim është e nevojshme të mirret masa e përbashkët, dhe në këtë rast kjo do të
jetë sipërfaqja e gërmimit, gjegjësisht çmimi i gërmimit. Aftësia (fuqia) e konstruksionit të
tunelit varet nga sipërfaqja e gërmimit, prandaj kemi:
Fk = f ( Fi )
Shpenzimet e përgjithshme në gërmim dhe punimi i konstruksionit ka vlerë:

T = Fi �
Ci + Fk �
Ck
ku:
Ci
- çmimi njësi i gërmimit të profilit të tunelit,
Ck
- çmimi njësi i betonit pë konstruksionin e tunelit
Tunele 96
Ck
h=
Nëse Ci
Atëherë shpenzimet e përgjithshme mund të shkruhen në formën:

T = Ci [ Fi + h �f ( Fi )]
Fio
Dhe në bazë të dhënave nga grafikoni fitohet sipërfaqja optimale e gërmimit
(fig.3.2b), gjegjësisht profili optimal i pëtgjithshëm i tunelit.
9.2 Konstruksioni i tunelit nga betoni monolit për tunelet hekurdhore me një dhe dy
binare
Intenziteti i pesioneve nëntokësore nuk është i njejtë në tërë gjatësinë e tunelit, por ato
ndryshojnë prej vendit në vend varësisht nga ndryshimi i parametrave të rezistencës dhe
deformabilitetit të masës shkëmbore duke marrë parasysh kushtet hidrogjeologjike. Nga
aspekti teorik, forma e profilit të tunelit dhe fortësia e konstruksionit të tunelit duhet
shpeshëherë të ndryshohet si dhe ajo duhet të përshtatet madhësisë dhe drejtimit të
presioneve nëntokësore. Mirpo ky ndryshim i shpeshët i shkakton vështirësi në fazën e
ndërtimit të tunelit. Prandaj para ndërtimit të tunelit, në fazën punimit të projektit ideor
dhe kryesor, duhet detalit të studiohen përbërja gjeologjiko-inxhinierike të terrenit dhe
vetit fiziko mekanike të masës shkëmbore. Forma e zgjedhur e profilit të lire të tunelit
praktikisht ndryshohet, ai është I njejtë në tërë gjatësinë e tunelit, ndërsa sipas
madhësisë së presioneve nëntokësore ndryshon vetë trashësie e konstruksionit të
tunelit. Varësisht prej madhësisë dhe drejtimit të presioneve nëntokësore konstruksioni i
tunelit mund të jetë:
 trshësia minimale e njejtë e betonit të mbështetësve dhe qemerit (harkut) të
epërm,
 në masat shkëmbore me parametrat e rezistensës dhe deformabilitetrit të ulët,
trashësia e qemerit të epërm gradualisht rritet, posaqërisht tëk mbështetësit deri
te themeli. Në këtë rast nuk ka nevojë të ndërtohet qemeri i poshtëm.
 Dimensioned e qemerit të epërm dhe mbështetësve janë të përforcuar, ndërtohet
qemeri i poshtëm. Ky konstruksion pengon çvendosjen e masës shkëmbore,
pranon presionet nëntokësore dhe aplikohet në masat shkëmbore me veti
inxhinieriko-gjeologjiko dhe gjeoteknike jo të volitshme.
Tunele 97
Në bazë të këtyre tre parametrave dhe varësisht prej masës shkëmbore-konstruksioni i

tunelit nga shumë Drejtoritë Hekurudhore për ndërtimin e tuneleve kanë bër dallimin në
shumë raste dhe paraprakisht për intenzite të ndryshme të presioneve nëntokësore kanë
punuar projektet tipike në bazë të cilave tunelet do të punohen. Gjatë punimit të
projekteve tipike është kushtur kujdes veçantë që tipet e konstruksionit të tuneleve të
redukohen në numër minimal.
Në vazhdim do të prezantohen tipet I, II IIIa, IIIb, IVa, IVb, V, VI, VII të konstruksionit të
tuneleve:
Fig. 10.3 a) Tipi I i konstruksionit të tunelit a) Tipi II i konstruksionit të tunelit

në masën shkëmbore të forte në masën shkëmbore të forte
Fig. 10.3 c) Tipi IIIa dhe IIIb i konstruksionit të tunelit,

Tipi IIIa nuk ka qemerin e poshtëm
Tunele 98
Fig. 10.4 a) Tipi IVa i konstruksionit të tunelit pa qemerin e poshtëm

Tipi IVb i konstruksionit të tunelit me qemerin e poshtëm
b) Tipet e konstruksionit të tunelit V, VI dhe VII ( imensioned në
klapa është në lidhje me tippet VI dhe VII)
Tek tipi I nuk punohet mveshja (mbrojtja) nga betoni, por punohet profile më I gjërë për
0.30m në mënyrë që eventualisht ai të punohetmë vonë. Ky tip zbatohet në të gjitha
formacionet shkëmbore të forta, kun ë këto formacione bëjnë pjesë: diabazi, bazalti,
graniti, gëlqerorët e forte, etj. (fig. 10.3a).
Tek tipi II tuneli zgjërohet njësoj si te tipi I, por mveshja trashësie 0.30m punohet fill pas
hapjes së profilit për mbrojtjen e masës shkëmbore nga ndikimet e jashtëm edhe
lagështisë. Në fig. 10.3b për tipin II vlerat në kllapa janë dimensioned që kanë të bëjnë
pët tipin III të konstruksionit të tunelit.
Për tipin III të konstruksionit të tunelit trashësia e qemerit duhet të jetë 0.45m dhe kjo
trashësi është konstante në të gjitha prerjet, fig. 10.3b. Ky tip I konstruksionit zbatohet në
shkëmbinj me fortësi të mesme siç janë: gëlqerorët, zhavoritet, serpentine, andezitet,
konglomeratet, dolomitet dhe shkëmbinjë të afërt me shkëmbinj të lartcekur dhe të cilat
nga ndikimi i ujit dhe ajrit shpërbëhen.
Për shkëmbinj të alternuara aplikohen tip IIIa i konstruksionit të tunelit. Te ky tip trashësia
e qemerit duhet të jetë d0=0.45m, ndërsa trashësia e mbështetësve d 1=0.75m. Ky tip nuk
ka qemerin e poshtëm por ka vetëm shtresën e rrafshët trashësie 0.10m me ramje 2%
në drejtim të kanalit. Mirpo nëse masa shkëmbore është me alternim të dobët dhe me
Tunele 99
paraqitje të dobët të ujit, atëherë aplikohet tipi IIIb i konstruksionit të tunelit. Dimensionet
e këtij tipi të konstruksionit të tunelit janë të njejtë me tipin IIIa, por ka qemerin e poshtëm,
sepse natyra e thyeshmërië dhe lakueshmërisë të masës shkëmbore është e atillë që
lajmpresionet anësore, fig.10.3c.
Konstruksioni i tunelit tip IVa aplikohet pa qemerin e poshtëm, ndërsa trashësia e qemerit
të epërm është d0=0.60m, trashësia e mbështetësve d1=0.90m. Tipi IVb i konstruksionit
të tunelit ka dimensionet e njejtë sikurse Tipi IVa, por aplikohet te masat shkëmbore
shumë të care.
Tipi V i konstruksionit të tunelit aplikohet në masën shkëmbore shumë të çarë dhe të
alternuar me lëshueshmëri të madhe të ujit, në argjilet kompakte, në masat shkëmbore
me kohezion të dobët por pa ujë si dhe tek dherat e shkriftë. Trashësia e konstruksionit
të tunelit është: qemeri i epërm d 0=0.75m, trashësia e mbështetësve d1=1.05m, trashësia
e qemerit të poshtëm dp=0.60m, fig.10.4b.
Tipi VI i konstruksionit të tunelit mund të aplikohet te nasat shkëmbore siç janë shistet
argjilore, argjilet, argjilë mergelore, dhe tek dherat ku lëshueshmëria e ujit është mjaftë e
madhe. Në dallim nga konstruksioni paraprak , tipi VI ka dimensione: qemeri i epërm
d0=0.90m, trashësia e mbështetësve d1=1.20m, trashësia e qemerit të poshtëm
dp=0.75m, fig.10.4b.
Tek masat shkëmbore edhe më të pavolitshme siç janë: rëra me sasi të madhe të ujit,
argjilet me shtresëzat e rërës që përmbajnë sasi të madhe të ujit, tek rrëshqitjet dhe me
sasi të madhe të rrjedhjesë së ujit aplikohet tipi VII. Tipi VI i konstruksionit të tunelit ka
këto dimensione: qemeri i epërm d 0=1.05m, trashësia e mbështetësve d1=1.35m,
trashësia e qemerit të poshtëm dp=0.90m, fig.10.4b.
Për tunelet e lartcekur në fig. 10.5 janë treguar detajet e kanalit për kabllo.
Tunele 100
Fig. 10.5 Detajet e kanalit pë kabllo për hekurudhë njëkahore

Kanalet për largimin e ujit duhet të mbulohet me kapak montues nga betoni dim.
60x60x5 cm dhe të armohet me armaturë Ø6. Kanali duhet të punohet nga beton
joujlëshues MB20. Në tabelën e mëposhtme është treguar kapaciteti i kanalit për
largimin e ujit dhe shpejtësia e rrjedhjes së ujit varësisht nga menjanimi i niveletës së
hekurudhës në tunel, fig. 10.6.
Fig. 10.6 Kanali për largimin e ujit për hekurudhat njëkahore dhe dykahore
Anlogjikisht, pos tipeve të tuneleve hekurudhure njëkahore, janë punuar edhe tipet e
konstruksioneve të tuneleve hekurudhore dykahore me largësi boshtore 4.0m. Në fig.
10.7 janë treguar tipet e konstruksionit të tuneleve për hekurudhat dykahore.
Tunele 101
Tipi I për masat shkëmbore stabile dhe të forte Tipi II për masat e forta
shkëmbore dhe të nështruar lagështisë dhe ujit
Tipi III masat shkëmbore më pakë tëfortë dhe Tip IIIa për masat shkëmbore
kompakteme veti të ndryshme gjeologjike dhe dhe të paqëndrueshme (të
hidrogjeologjike ndryshueshme)
Tipi IIIb për masat shkëmbore të alternuara Tipi IVa aplikohen tek masat shkembore
pa ujë dobëta dhe të alternuar me
rrjedhje mesatare të ujit
Tunele 102
Tipi IVb aplikohet tek masat shkëmbore shumë Tipi V aplikohet tek masat shkëmbore
çarje dhe me rrjedhje të madhe të ujit çare dhe me rrjedhje të madhe të ujit
dhe rrjedhje te madhe te ujit dhe me rrjedhje të madhe të ujit dhe
në argjile kompakte me lëshueshmëri
të vogël të ujit
Tipi VI aplikohet në masat shkëmbore nga argjilet,

tek masat shkëmbore të cilat bymehen
dhe me rrjedhje të konsiderueshme të ujit
Tunele 103
Tipi VII aplkohet në masat shkëmbore të disfavorshme dhe me sasi të madhe të ujit,
ku paraqitet intenziteti i madh i presioneve nëntokësore
Fig. 10.7 Tipet e konstruksionit të tuneleve për hekurudha dykahore (me dy binarë)
10.3 Konstruksionet e tuneleve për rrugët automobilistike

Për ndryshim nga tunele hekurudhore me një ose dy binarë, ku profile I lire ësht qartë I
definuar, prerjet tërthore e tuneleve rrugore (automobilistike) janë nëpërgjithësi të
ndryshëm. Ky ndryshim rrjedh nga gjërsia e rrugës automobilistike dhe ndryshon
varësisht prej kategorisë së rrugës ndërsa në madhësinë konturës së brendshme të
profilit tërthor dukshëm ndikojnë kushtet specifike të ventilimit dhe paisjet sinjalizuese
dhe siguruese. Prandaj tunelet rrugore projektohen veçmasë për kushtet konkret të
komunikacionit, ndërsa dimensionet e konstruksionit të tunelit caktohen në bazë të
parametrave gjeoteknik të caktuara dhe sistemit statik përkatës.
Analog me tunelet hekurudhore konstruksionet e tuneleve nga betony monolit ose betoni
i armuar për komunikacion automobilistik kan formën harkore. Kontura e brendshme e
tunelit munt të konstruktohet me një, dy ose tre reze të lakores së rrethit, dhe në formën
e njejtë konstruktohet edhe kontura e jashtme e tunelit. Së pari niset nga elementet e
dhëna: gjërsia e komunikacionit dhe gabariti i automjetit qerkullues të përcaktuar.
Lartësia h0 nga gabariti të ngarkesës së automjetit deri te maja e qemerit është e
ndryshueshme. Për tunele me gjatësi të vogël dhe tek të cilat nuk ka nevojë të lihet
hapsira për ventilim lartësia h0 është e ndryshueshme dhe varet nga gjërsia e
përgjithsme e komunukacionit dhe sillet prej 1.60-2.10m. Gjatë projektimit duhet t’I
Tunele 104
kushtohet kujdes zgjedhjes së latësisë optimal h 0. Nëse lartësia është në kufirin e

poshtëm, fitohet qemeri me tavan të ulët, çka nga aspekti static është i papërahtatshëm,
në të kundërtën nëse qemeri është me tavan të lartë atëherë hapsira mbi gabarit është i
opashfrytëzueshëm, Fig. 10.8.
Gjithashtu lartësia h1 e cila përcakton boshtin horizontal të tunelit ka vlerën e
ndryshueshme dhe sillet në kufijë 1.70-2.50m. Cili raport i lartësisë h 0 dhe h1 do të
zgjedhet për fitimin e formës optimale të tunelit varet nga aftësia e projektuesit. Në aksin
horizontal dhe vertical gjenden qendrat e radijuseve të lakoreve, Fig. 10.8.
Kur definohet profile i lire i tunelit me radiuset e nevojshëm të lakoreve rrethore,
konstruksioni i konturës së jashtëm është si në vijim: për diferencën ΔC=d 1-d0
zhvendosen qendrat e lakoreve rrethore që të fitohet rezja e konturës së jashtme
R1’=R1+ ΔC+d0, R2’= R1’-Z. Madhësia Z=√x2+y2, raporti më i përshtatshë është të jetë
x:y:z=3:4:5. Nga trekëndsh OC1C2 fitohet R2=R1-z, sepse madhësia z është e njejtë sit e
trekëndshi O1C1’C2’, Fig.10.9.
Karakteristikat konstruktive varen nga drejtimi dhe madhësia presioneve nëntokësore në
kushtet e caktuara inxhinieriko-gjeologjiko dhe gjeoteknike. Në masat e forta shkëmbore
aplikohen tuneli me wemerin e epërm në formë harku dhe me mbështetës ertical. Tuneli
në formë patkoji të ngritur është I përshtatshëm kur presionet vertikale janë primare, deri
sa tunele me qemer me tavan të ulët janë të përshtatshëm kur mbizotrojnë presionet
horizontale. Ashtu sit e tunelet hekurudhore në masat e buta shkëmbore konstruksioni i
tunelit duhet të jetë i mbyllur dhe nga pjesa e poshtme duhet të punohet qemeri. Rezja e
qemerit të poshtëm fitohet nga shprehja:
2
�L �
2
f +� p �
R ps = �2 �
2f
ku: f=(1/7 -1/10)LP , LP – hapsira e përgjithshne e qemerit të poshtëm, Për hapsira të

mëdha për tunele të plota duhet të mirret f = 1/10L P.
Kontura etnelit në pjesën e mbështetësve ka masa shkëmbore mundemi varësisht nga
parametrat gjeoteknik të projektohen vertika ose me sipërfaqe të menjanuar në rapport
n:1 (n=10, n=8 ose n=6), Fig.10.9. Cila formë e mbështetësve do të aplikohet varet nga
intenziteti i presioneve nëntokësore.
Tunele 105
Fig. 10.8 Shembulli I projektimit të konstruksionit të tunelit me një reze, me dhe pa

qemer të poshtëm (fundor)
Fig. 10.9 Shembulli iprojektimit të konstruksionit të tunelit me tre reze të tqeve rrthore,
me dhe pa qemer të poshtëm (fundor)
Tunele 106
11.Teoritë dhe hipotezat e presioneve nëntokësore
11.1 Teoritë e presioneve nëtnokësore që bazohen në ligjet e mjedisit jokoherent
a) Teoria e Birbaumer-it
Nga trekendeshi abc fitojmë:
h
tg ϕ=
a
Presioni i pergjithshëm:
b⋅h 2 a⋅a
Pv= ⋅γ⋅ctg ϕ= ⋅γ⋅tg ϕ
2 2 2
Pv=a ⋅γ⋅tg ϕ
Ku janë:
γ - pesha vellimore e masës shkëmbore.
Nëse mirret që tg ϕ=α , atëherë fitojmë:

2
Pv a
pv= = ⋅γ⋅α
b 2a
a
pv=α⋅γ⋅
2
Tunele 107
ϕ
45 °+
Rasti II: Formohen dy rrafshe rreshqitese gjate ndertimit te tunelit nen kend 2 .
Forca e ferkimimit pergjate rrafsheve rreshqitese:
¿
ϕ
2 S =2⋅E⋅μ=[ γ⋅H 2⋅tg 2 (45 °− )]⋅tg ϕ
2
Nga kjo rrjedhe qe presioni ne tere gjeresine mbi tunel do te kete vleren:
¿
Q−2 S
Pv=
2a'
¿
ϕ ϕ
Q−2 S =H −γ [ b+2 ht⋅tg(45 °− )]−H 2⋅γ⋅tg2 (45 °− )⋅tg ϕ
2 2
2 a '=b+2 ht⋅tg(45 °−ϕ/2)
H⋅tg 2 (45 °−ϕ /2)⋅tg ϕ
pV =[1− ]⋅γ⋅H
b+2 ht⋅tg ( 45° −ϕ /2)
pV =α⋅γ⋅H
Presioni gjeostatik eshte i zvogluar nga ndikimi i ferkimit gjate veprimit te presionit horizontal E
te tokes (shkembit) i cili vepron ne siperfaqet rreshqitese vertikale. Koeficienti redukimit per
lartesite e vogla te mbishtreses mirret α =1. Per llogaritjet kur thellesia H ¿ 1.5b’/2 duhet te
¿
mmirret forca e ferkimit ¿ 2/3 S .
Presionet horizontale ne konstruksionin e tunelit:

p1 =γ⋅ht⋅k a =γ⋅h−tg 2 ( 45 °−ϕ / 2)
2
p2 =p V⋅k a= p V⋅tg ( 45 °−ϕ/ 2 )
p= p1 + p 2
Tunele 108
b) Teoria e Forhajmer-it
Ekuilibri midis prizmes se frormuar mes rrafsheve rreshqitese eshte kushtezuar me ndryshimin ne
¿
mes peshes se mases shkembore Q dhe forces se ferkimit S .
P=Q−2 S=2⋅γ⋅a⋅H−2 Ea⋅tg ϕ
1
P=2 a⋅H⋅γ −2⋅ ⋅γ⋅H 2⋅tg 2 ( 45 °−ϕ/2)⋅tgϕ
2
1
P=2 a⋅H⋅γ⋅[1− ⋅γ⋅H⋅tg 2 ( 45° −ϕ /2)⋅tg ϕ ]
2a
Ngarkesa specifike pv mbi tunel do te jete:
P 1
pV = =γ⋅H⋅[1− ⋅H⋅tg 2 ( 45 °−ϕ /2)⋅tg ϕ ]
a 2a
Vlera maksimale arrihet ne momentin e thyerjes se prizmes, dmth.:
dp
=2 a⋅γ−2⋅γ⋅H⋅tg 2 ( 45° −ϕ /2 )⋅tg ϕ=0
dH
Tunele 109
a
H=
 tg 2 (45 °−ϕ/2 )⋅tgϕ
Fitojme:
2
γ⋅a
Pmax = 2
tg (45 °−ϕ/2 )⋅tgϕ
Hipoteza e Forhajmer-it mund te perdoret nese masa eshte e shkrifte me kend te ferkimit te
mbrendshem ϕ≤25 ° .
1. Hipotezat e presionit nentokesor qe bazohen nga te dhana mbi formimin e harkut

shkarkues
a) Teoria e Kommerell-it
Metoda e Kommerell-it eshte metoda me e vjeter dhe me se tepermi e aplikuar. Eshte themeluar
ne percaktimin e harkut shkarkues varesisht nga deformimi gjegjësisht uljes së konstruksionit të
tunelit, mbi tunelin e hapur. Masa shkëmbore (ose dheu) brenda këtij harku bëhet e shkriftë, rrit
vëllimin dhe ngarkon konstruksionin mbrojtës, ndërsa masa shkëmbore mbi harkun shkarkues e
mban vetë vetën (mban vetë). Shkriftësia e materialit është më e madhe sa më e vogël të jetë
rezistenca e materialit. Kjo shkriftësi dhe ulje do të vazhdoj deri sa të plotësohen të gjitha
Tunele 110
zbrastësirat mes konstruksionit mbrojtës dhe masës shkëmbore, atëherë kur kjo kryhet vendoset
ekuilibri por tash paraqitet presioni nëntokësor.
Lartesia e harkut shkarkues mund të llogaritet me shprehjet:
h⋅p 100⋅a
a= h=
100 , perkatesisht: p
Ku jane:
P – shkriftësi e qendrueshme (mbetëse) e masës shkëmbore në %,
a – ulja e konstruksionit mbrojtës në maje (kulm) të harkut.
Lloji i terrenit (masa shkëmbore) Shkriftësi mbetëse p (%)

Rëra dhe zhavori 1 – 1 1/2
Argjila 2-4
Mergel 4-5
Shkëmbijë të butë (zhavoritet, gëlqerorët) 8 - 12
Shkëmbijë të fortë 10 – 15
Uljet e konstruksionit mbrojtës mund të arrijnë vlerën 10 – 15 cm, ndërsa në masat shkëmbore me
presionet e mëdha deri në 80 cm.
Si vlere orientuese, mund të mirren (per tunele gjerësie 6 – 8 m) vlerat e përafërta për mbingritje
dhe zgjerim per terrene si në vijim:
Lloji i terrenit Mbingritja (m) Zgjerimi (m)

Shkëmbijë të fortë 0.15 0.10
Shkëmbijë të drobitur 0.25 0.15
Rëra e thatë dhe zhavori jo i lidhur 0.30 0.20
Terreni me presion 0.50 0.25
Terreni me presion të fortë 0.80 0.40
Pesha e masës shkëmbore e kufizuar me gjysëm elipsë lartësie h fitohet si në vijim:
2 2
x y
+ 2 =1
b 2
( ) h
2
4 x2 y2
+ =1
b2 ( 100 a )2
p
Tunele 111
4 x 2 y 2⋅p2
+ =1
b2 (100 a)2
Presioni i përgjithshëm do të jetë:
π b π 100 a 25 π
P= ⋅ ⋅h⋅γ = ⋅ ⋅b⋅γ = ⋅a⋅b⋅γ
2 2 4 2 2
25 π
P= ⋅a⋅b⋅γ
p
P 25 π
pV = = ⋅a⋅γ
b⋅1. 0 p
b) Teoria e Protogjakonov-it
Kjo teori aplikohet për tunele të vendosura thellë. Bazohet në supozimin mbi formimin e harkut
shkarkues në formë parabolike, ekuilibri i të cilit është i kushtëzuar në atë mënyrë që përgjat
drejtëzës së harkut AOB të arrihet sforcimi në shtypje, si në figurë. Harku i fituar në bazë të këtij
supozimi mirë aproksimohet me parabolën. Përfundimet teorike të arritura janë vërtetuar
eksperimentalisht në modele me material kokërrizor (jokoherën).
Me vendosjen e nocionit koeficienti i fortësisë f k, Protogjakonov-i ka mundësuar që kjo teori të
fitoj zgjidhje të përgjithshme për kategori të ndryshme të materialit kodrinor (shkëmbor).
Tunele 112
τ =c+ σ⋅tg ϕ=c +σ c⋅f 0

Ku jane:
c – kohezioni,
σ c - sforcimi normal përkatësisht rezistenca në shtypje gjatë pengimit të deformimit anësor,
fo– koeficienti i fërkimit.
Koeficienti i fortësisë fk fitohet kur shprehjen e mësipërme e pjestojmë me

σc :
c c
f k= + tg ϕ= + f 0
σc σc
Për materiale jokoherente ku c=0 =>, fk = fo.
Për materiale koherente ku c ¿ 0, fitojmë:
c
f k=tg ϕ +
σc
Për shkëmbinjë të fortë fk është:
σk
f k=
100
Ku jane:
σ k - rezistenca në shtypje.
Forcat që veprojnë në cilëndo pjesë të harkut janë:
- rezultanta horizontale, T
- rezultanta e presioneve vertikale, px
- reaksioni tangjencial R’ ne piken C.
Forma e lakores AOB fitohet nga kushti i ekilibrit nga veprimi i ngarkesës p, ashtuqë momenti i të
gjitha forcave ndaj çfarëdo pike të jetë baraz me zero:
p
x2
M C =−T⋅y + =0
2
p
x2
=T⋅y
2
Në pikën A të mbështetësit rezultanta R zbërthehet në dy komponente, atë vertikale (V) dhe atë
horizontale (H). Komponenta vertikale V shkaktohet nga veprimi i ngarkesës nga harku në
mbështetës, ndërsa forca horizontale H tenton të zhvendos dy mbështetësit e harkut. Stabiliteti i
harkutm mbajtës natyror fitohet nga kushti që çfarëdo zhvendosje nga forca horizontale H
Tunele 113
pengohet me rezistencën nga fërkimi e cila lind në rrafshin AB nga presioni vertikal, çka do të
thotë të plotësohet kushti:
H=V⋅f k
b
V = p⋅ =p⋅a
2
Ku, fk=tg ϕ - këndi i fërkimit të mbrendshëm.
Sigurimi ndaj zhvendosjes fitohet me vendosjen e sforcimeve tangjenciale anësore τ në
projeksionin njësi vertikal, prandaj kemi:

H=V⋅f k −τ⋅h
Për x=b/2, y=h dhe T=H, fitojme
2 2
p⋅b p⋅b p⋅b
=H⋅h =[ ⋅f −τ⋅h ]⋅h
2⋅4 , dhe 2⋅4 2 k
b 4 f ⋅h−b
τ =p⋅ ⋅ k 2
2 4h
Lartësia h e harkut fitohet nga kushti që të jetë e varur nga vlera maksimale e sforcimit
tangjencial.
b
−f k⋅h
dτ b 2
= p⋅ ⋅ =0
dh h h3
b b
h= −
2 f k 2tg ϕ
Derivati i dyte është më i vogël se zero, prandaj kemi maksimumin e vërtetë:
dτ
<0
dh , me zëvendësimin fitojmë:
b
4 f k⋅ −b
b 2f k p⋅f k
τ =p⋅ ⋅ =
2 b 2 2
4( )
2f k
p⋅f b⋅f k b⋅f k
p⋅b b k2
τ= ⋅f k− τ⋅h= p⋅ ⋅f k − ⋅ =4⋅
2 2 2 2fk 4
Pas zëvendësimit fitohet ekuacioni i parabolës:
p⋅x2 b⋅f
=p⋅ k⋅y
2 4
Tunele 114
2 x2
y=
b⋅f k , gjegjësisht :
2
x
y=
a⋅f k , ekuacioni i parabolës.
Në tunel vepron pesha e shkëmbit e kufizuar me parabolën sipas ekuacionit te mesipërm. Masa
shkëmbore jashtë kësaj vije nuk shkakton presion në konstruksionen e tunelit, por presionet
barten me veprim karkor në masën shkëmbore. Sipas teorisë së Protogjakonov-it për vlerën f k >2
mirret vetëm ngarkesa vertikale, gjegjësisht pesha e masës shkëmbore. Nga veprimi i kësaj
ngarkese paraqiten anash sforcimet reaktive (fig*)
Nese fk ¿ 2, atëherë siç është thënë:
f k =tg ϕ+ c/ σ c .
Atëherë sipas Protogjakonov-it kemi të bëjmë me presionet të shkaktuara nga masa e butë
shkëmbore (fig**).
Diagrami i presioneve vertikale nga prizmi rrëshqites ABC është:

p1 =γ⋅ht⋅k a =γ⋅ht⋅tg 2 ( 45° −ϕ /2)
Rrafshet rreshqitëse gjithashtu ndikojne që në masën shkëmbore të formohet edhe ne harkun me
parabolë y=x 2 / a⋅f k . Trupi i kufizuar me parabolën e sipërme dhe të poshtme vepron si
qemer ne mbështetës BC. Në prizmën rrëshqitëse i kufizuar me dy parabola kjo ngarkesë është:
Fa'−Fa
p= ⋅γ
2m
Nga kjo ngarkesë shtesë p, presioni ansor shtesë p2 do të jetë:
p2 =p⋅k a= p⋅tg 2 ( 45 °−ϕ/2)
Presioni vertikal sipas kësaj teorie është në funksion të gjerësisë të profilit të tunelit dhe
koeficientit fk . Kushti për aplikimin e kësaj teorie është që tuneli të jetë i vendosur thellë, dmth.
që të plotësohet kushti:
a
H >(1 .5−2 .0 )⋅
fk ; për
f k <2
a'
H >(1 .5−2 .0 )⋅
f k ; për f k≥2
H – lartësia e shtresës mbi tunel.
Tunele 115
c) Teoria e Terzagh-ut
Është kryer sikurse teoria e Proyogjakonov-it për materiale jo të lidhura – materiale kokrrizore.
Në këtë teori është bërë supozimi që do të vijë deri te zhvendosja pas gërmimit të profilit të tunelit
dhe të cilat zhvendosje do të jenë mjaftë të mëdha që të shkaktojne rrjete te rrafsheve rreshqitëse.
Për caktimin e gjerësisë së masës shkëmbore e cila zhvendoset mirret këndi 45 °−ϕ/2 si
pjerrtësi e rrafshit të thyerjes (rrëshqitjes). Në këte mënyre fitohet gjerësia:
B=2⋅[ a+ht⋅tg(45 °−ϕ /2 )]
Zhvendosjes së masës shkëmbore e shkaktuar nga rrafshet e thyerjes i kundërvihet fërkimi në
rrafshet rrëshqitëse vertikale. Rezistenca në rrëshqitje përgjatë këtyre rrafsheve mund të shprehet
me shprehjen:
τ =c+ σ⋅tg ϕ=c +σ h⋅tg ϕ - shprehja e Coulomb-it.
Nga shprehjet e mesiperme dhe figura kemi:
γ -
γ -
σh -
Tunele 116
σv -
k =1÷1 .5 (Raporti mes presioneve horizontale dhe vertikale).
Ekuilibri i të gjitha forcave të cilat veprojnë në prizmën gjerësie B, lartësie dz, në thellësi z do të
jetë:
B⋅γ dz=B(σ v +dσ v )−B⋅σ v +2 τ dz
Raporti mes presioneve horizontale dhe vertikale është:
σ h =K⋅σ v
Nëse zëvendesohet në shprehjen e Coulomb-it:
τ =c+ σ h⋅tg ϕ=c+ K⋅σ v⋅tg ϕ
Atëherë fitojmë:
B⋅γ dz=B(σ v +dσ v )−B⋅σ v +2( c +K⋅σ v⋅tg ϕ )dz
B⋅γ dz=B⋅σ v + B⋅dσ v −B⋅σ v +2 cdz +2 K⋅σ v⋅tg ϕ dz
dσ v 2c 1
=γ − −2 K⋅σ v⋅tg ϕ⋅
dz B B
Për kushtin kufitar

σ v=q , z=0, zgjidhja e ekuacionit diferencial do të jetë:
2c
B( γ−) −K⋅tg ϕ⋅
2z
− K⋅tg ϕ⋅
2z
B B B
σV = ⋅(1−e )+q⋅e
2 K⋅tgϕ
Nëse c=0 dhe q=0 =>
2z
B⋅γ −K⋅tg ϕ⋅
B
σ v= (1−e )
2 K⋅tg ϕ
Per z=Ho =>
2H
B⋅γ −K⋅tg ϕ⋅
B
σ v= (1−e )
2 K⋅tg ϕ
Ky presion mund të mirret në llogari kur Ho ¿ 2.5 B.
Në thellësitë e mëdha efekti karkor nuk shtrihet deri në lartesinë e terrenit. Eksperimentalisht
Terzagh-u ka konstatuar vlera e koeficientit K=1 – 1.5 mbi lartësi që i përgjigjet vlerës B, ndërsa
mbi lartësinë 2.5B zhvendosja e shtresave të poshtme nuk ndikon në gjendjen e sforcimeve te
shtresave të epërme. Prandaj mund të mirret që presioni nga shkëmbijte përbëhet prej dy
anëtareve. Nëse me H2 shënojmë lartësinë deri te e cila nihet efekti harkor, ndërsa me H 1 lartësia
Tunele 117
mbi efektin harkor deri te sipërfaqja e terrenit, atëherë pesha e pjesës së epërme q=H 1⋅γ ,
mund të mirret si ngarkesë të tokës brenda harkut (qemerit), kështu që presioni qe vepron në
konstruksionin e tunelit do të jetë:
2H2 2H2
γ⋅B −K⋅tgϕ
B
−K⋅tg ϕ⋅
B
pv = (1−e )+γ⋅H 1 ¿ e
2 K⋅tgϕ
Për
H≥1 .5 H o , anëtari i dytë në ekuacion mund të neglizhohet, atëherë ekuacioni merr formën:
B⋅γ
max pv =
2 K⋅tgϕ
Teorine e vetë e ka zgjeruar edhe tek dherat koherente.
2C
B( γ− ) −K⋅tg ϕ⋅
2H
B B
pv = ⋅(1−e )
2 K⋅tg ϕ
12. ZONAT QASESE DHE PORTALET

12.1 Hyrje
Zonat qasese dhe portalet e tuneleve jane elemente te rendesishme te cdo tuneli.
Krahas kerkesave per stabilitet (stabiliteti i pjerrtesise se prerjes, germimit dhe
konstruksionit te portalit), zonat qasese dhe portalet duhet te plotesojne edhe kriteret
estetike te cilat jane shume te rendesishme nga aspekti i ruajtjes se mjedisit dhe krijimit
te pershtypjeve pozitive te vozitesve.
11.2 Zonat qasese te tunelit
Zona e qasjes ne tunel nenkupton ne pergjithesi zonen e cila është e perfshire ne
germim. Kho perfshine prerjet dhe shkurtimet ne dhera dhe/ose ne masen shkembore,
vegjetacionin, hyrjen ne tunel (tunnel entrance), portalet (portals), muret dhe te tjera.
Zona qasese duhet te jete e pozicionuar dhe projektuar ne ate menyre qe te sjell
pershtypje pozitive tek vozitesit.
Tuneli duhet te jete i pozicionuar ashtu qe zona qasese minimalisht te prek peisazhin.
Zona qasese mund te jete e pozicionuar sipas ketyre dy principeve:
• Objekti mund te jete i integruar ne peisazhin ekzistues,
• Konstruksioni permban kontrast vizuael pozitiv ne raport me peisazhin.
Tunele 118
Ne rastet me te medha «kontrast pozitiv» nenkupton projektimin e zones qasese ne

baze te temes arkitektonike e cila është ne kontrast pozitiv ne pergjithesi me peisazhin
dhe e cila nuk do te kamufloj ose te krijoj peisazh natyral sekondar te hyrjes ne tunel.
Projekti i germimit ne zonen qasese duhet te kete:
• Zgjidhje te mire arkitektonike,
• Detale mire te realizuara,
• Material i cili do te mbaje kualitetin pergjat kohes.
Foto 12.1 Zona qasese e tunelit Sh. Marko ne autorrugen Rijeke - Zagreb.
Shembull i pershtatjes vizuale pozitive te zones qasese se tunelit ne peisazhin natyror
Foto 12.2 Shembull i kontrastit vizuel pozitiv te konstruksionit ne raport me peisazhin,

Portali tunelit Mont Blanc ne pjesen Italiane
Tunele 119
Foto 12.3 Shembull i pershtatjes vizuale negative te zones qasese ne peisazhin natyror,
(Tuneli Vrata ne autorrugen Rijeke-Zagreb)
Foto 12.4 Situacioni i hyrjes ne tunelin Shubir
Tunele 120
Foto 12.5 Dukja e zones qasese ne hyrje te tunelit Shubir ne fazen e realizimit
12.2 Portalet e tuneleve

Pjesët hyrëse dhe dalëse të tunelit fillojnë dhe mbarojnë me objekte të veçantatë cilat
janë në kufi në mes të gypit të tunelit dhe prerjes së terrenit. Këto objekte quhen portale,
dhe janë dy: në drejtim të rritjes së kilometrazhit janë hyrëse, gjegjësisht në dalje portal
dalës. Pjesa përbërse e murit të portalit është konstruksioni i tunelit gjatësie 2-4m.
Meqenëse konstruksioni i tunelit ësht në përbërje portalit atëherë ky konstruksion quhet
unaza e portalit. Dimensionet e këtij konstruksioni janë më të mëdha se sa dimensioned
e dimensioned e fillimit të konstruksionit të tunelit.
Funksioni bazë i portalit është që në fazën e eksploatimit të siguroj stabilitetin e pjesëve

hyrëse dhe dalëse si dhe sigurimi i atyre pjesëve nga shembja dhe rrëshqitja e dheut.
Në fazën e ndërtimit, posaqërisht të formacionet e buta shkëmbore dhe në pjerrësi me
rrëshqitje potenciale, ndërtimi paraprak i murit të portalit arrihet hyrja e sigurt në masivin
kodrinor para tunelit.
Nëse tuneli ndërtohet në formacionin shkëmbor të fortë i cili nuk është i nështruar
degradimit, muri i portalit mud të mos ndërtohet, por duhet të nxirret vetëm unaza e
tunelit, fig.10.1.
Tunele 121
Foto 11.6 Unaza e portalit

Te shkëmbinjë të nështruar lagështisë dhe ajrosjes balli i skarpatës duhet të mveshet me
mur që të mbrohet nga ndikimet të cilat shkaktojnë degradimin e shkëmbit. Kur tuneli
ndërtohet në masivin e butë shkëmbor, atëherë duhet të punohet muri mbrojtës – portal
me sipërfaqe të menjanuar zakonisht në raport 10:1, prandaj edhe qemeri i epërm në
unazën e portalit realizohet në menjanim 1:10, ashtu që të dal në sipërfaqen e portalit
nën kënd të drejt (90 0). Për këtë arsye në pjesën e unazës së portalit tuneli ka prerje
tërthore të ndryshueshme me kalim gradual nga profile i lirë normal kah profile më i
madh në portal. Në murin e portalit shprehet (spikatet) kurora portalit lartësie konstante
(zkonisht 60cm) në tërë perimetrin e hapjes së tunelit, ndërsa del jasht rrafshit të murit
për 10cm.Maja e kurorës përfundon me një fundore e cila është 10-15cm më lartë se
vetë kurora.
Në kohën e ndërtimit të tuneleve me gur, edhe muret e portaleve si dhe muret mbrojtëse
të pjerrësive paratunelit janë ndërtuar me gur të përpunuar nga njëra anë.Kjo mënyrë e
ndërtimit mureve të portalit është aplikuar edhe në fazën fillestare të përdorimit të betonit
si material për konstruksionin e tunelit. Mirpo mënyra e këtillë e ndërtimit me gur si
material ndërtimor plotësisht është larguar dhe është zavendësuar me beton, fig.3.11.
Foto 11.7 Dukja e murit të portalit nga betoni
Tunele 122
Eshtë fakt se guri është material ndërtimor më fisnik nga betoni dhe muret e portalit të
ndërtuar nga guri më mire dhe më bukur përputhen me mjedisin natyror, Si shembull i
dukjes së bukur të portalit të punuar me gur është treguar në fig.8.12
Foto 11.8 Dukja e murit të portalit i punuar me gur të përpunuar
Vendi hyrër dhe dales i portalit varet nga përbërja inxhinieriko-gjeologjike e terrenit. Nëse
pjerrësia para tunelit është në shtresën ujmbajtëse, prapa krihëve dhe mureve mbrojtëse
duhet të punohet sistemi i denazhimit, i cili sistem i mbledh ujrat nëntokësore dhe me
hapje të vacant i largon deri te rrjedhja e afërt. Pos kësaj në ekzekutimin e portalit dhe
krihëve të portalit dukshëm ndikon edhe pozita e trasës në raport me masivin kodrinor,
sië është ttreguar në fig.12.9a-f.
Tunele 123
a) Muri i portalit i përfunduar nën menjanim

b) Porali me murin e rrafshë
c) Muri i portalit te terrene shumë të pjerrët
d) Portali me murin e drejtë dhe me gjatësi të ndryshueshëme të mureve
(krihëve)mbrojtëse
e) Portali me murin e rrafshët. Gjatësitë e krihëve janë të barabartë.
f) Portali me muret e rrafshët dhe me krihët e pjerrët.
Fig. 12.9 Pozita e mureve dhe krihëve të portalit
Nëse tereni ka pjerrësi të butë në drejtim të aksit të tunelit, nxjerrja e gypit të tunelit dhe
prerja e tij me një rafsh parallel me terren fitohet zgjidhja e favorshme dhe dukja më
estetike e portalit me kalimin natyror nga paraprerja (parahapje) në gypin e tunelit. Me
zgjidhje të këtillë muret nuk paraqiten në parahyrje, nuk ka mur ballor të portalit, ndërsa
kushtet e eksploatimit janë më të lehtë për mirëmbajtje. Për shkak të pjerrësisë së gypit
të portalit, fitohen efekte të favorshme ndriçuese, fig.10.5.
Foto 12.10 Dukja e portalit të tunelit - gypi i tunelit i nxjerur jashtë
Tunele 124
13. PRINCIPI DHE TEKNIKAT E GERMIMIT

13.1 Hyrje
Teknikat te cilat aplikohen per prerjen e shkembit per te formesuar hapesiarta
nentokesore, dukshem dallojne nga teknikat per prerjen e shkembit me qellim qe te
fitohen lendet e para te minerareve ose thyerjen e gurit ne gurethyes. Tek ndertimi i
hapesirave nentokesore teknikat e germimit te aplikuara duhet sa me pak te demtojne
masen shkembore ne rrethinen e hapesires se germuar, perderisa tek germimi masiv kjo
nuk është kerkese e rendesishme. Me metoda klasike te germimit zakonisht
nenkuptohen teknikat e minimit. Krahas metodave klasike, per germim shfrytezohen
edhe makinerite e ndryshme si dhe teknika te llojllojshme tjera.
Tunele 125
Foto 13.1 Teknika te ndryshme te germimit te tunelit
13.2.1 Minimi (pre-spliting dhe post-spliting, smooth wall blasting)

Minimi i mases shkembore kryhet per pune te eksploatimit ose krijimit te hapesirave
nentokesore dhe siperfaqesore.
Prespliting perdoret kur minimin e bejme afer siperfaqes se terrenit. Karakteristikat baze
te kesaj metode është qe ne fazen e pare te minimit te krijoj plasaritje neper konture te
rrafshit te projektuar te germimit, dhe pastaj ne kohe prej milisekondave minon pjesen
tjeter te mases shkembore. Ne kete menyre masa shkembore e cila mbetet prapa
rrafshit te germimit izolohet nga ndikimi negativ i minimit masiv.
Post-spliting ose minim i bute është zhvilluar ne Suedi ne vitet 1950 dhe `60-ta. Teknika
e minimit te bute si dhe pre-split bazohen ne minimin e dyfishte vetem se rendi i minimit
është inverz. Duhet cekur se zhvendosja kohore e ketyre dy fazave te minimit matet me
milisekonda.
Tunele 126
Germimi qendror
i formuar me
“minim te ashper”
Shpimet ne
konture te cilat
detonohen pas
minimit te pjeses
qendror
Kontura e
germimit
te tunelit
Sforcimet tangjenciale ne konture te
germimit jane sforcimet kryesore me te
medha
Foto 13.2 Principi i minimit te bute ne shembullin e germimit te profilit terthor rrethor te
tunelit
Foto 13.3 Minimet e para ne tunelin Kapela e Vogel (Ana veriore, 2002)
13.2.2 Germimi me makineri (TBM - tunnel boring machine)
Keto jane makineri te cilat perdoren per germimin e tunelit, pa marre parasysh se a
behet fjale per makinerite per germim ne profil te plote - full face machine apo per
makineri me koke rrotulluese – road header, bluaresit. Varesisht nga materiali ne te cilin
tuneli germohet mund te ndahen ne dy grupe:
- Makinerite per germimin e shkembit - rock machine, dhe
Tunele 127
- Makinerite per germim ne dhe – soft ground machine.
13.2.3. Germimi me prerjen e shkembit (chain saw machine)

Aplikohet tek shkembijte e bute dhe gjysem te forte. Primjenjuje se kod mekanih i
srednje tvrdih stijena. Me zinxhirin e sharres prehet shkembi. Perparesite e kesaj metode
jane sepse nuk ka zhurme dhe vibrime.
13.2.4. Germimi me çekane hidraulike dhe me lopata hidraulike

Germimi me lopata hidraulike kryesisht nenkupton germimin me dore te shkembijeve
argjilore te fortesise se ulet. Germimi me çekana hidraulik ne kohen e fundit është duke
perjetuar zhvillim enorm. Çekana cdo here e me te rende vendosen ne ekskavatore dhe
me to arrihet efikasitet me i madhe. Kjo metode është e mire ne kushtet ne te cilat u iket
minimeve.
Tunele 128
13.2.5. Germimi me ekskavatore

Ekskavatoret tradicionalisht perdoren per germimin e shkembijeve te bute dhe dherave
te forta. Mund te kombinohen me çekan hidraulik – St. Gothard.
13.2.6. Prerja hidraulike e shkembit (splitting)

Kjo teknologji perdoret ne kushte kur vibrimet gjate germimit duhet te jene te sjellura ne
minimum per shkak te rrezikut nga demtimi i objekteve rrethuese ose rrezikut te
rreshqitje se gureve.
Me realizimin e prerjeve punohen blloqet te cilat kontinualisht shpohen ne ate menyre qe
njera vrime perputhet me tjetren. Ne secilin nga blloqet shpohen numer i madhe i
vrimave ne te cilat vendosen sondat e gomes. Me pompa me presion te larte sondat
mbushen me uje nen presion me cka prehet shkembi.
13.2.7. Perdorimi i materialeve ekspanzive per prerjen e shkembit
Tunele 129
Perzierja e pergatitur ne gjendje te lenget ose plastike futet ne vrima. Oksidi i kalciumit
me hidratim (me uje) kalon ne hidroksid te kalciumit gjate se ciles i rritet vellimi. Perdoret
ne kushte kur nuk është i deshiruar minimi ndersa perdorimi i makinerise është i
shtrenjte tek gjatesite e vogla te tuneleve.
Perparesite e kesaj menure te prerjes jane: rreziku minimal, realizohet thjeshte, nuk
prodhon zhurme, vibracione, dhe pluhur.
14. LARGIMI I UJRAVE DHE HIDROIZOLIMI I TUNELEVE

14.1 Hyrje
Tunele 130
Uji ne tunele eshte gati lajmerim i rregullt. Largimi i ujrave nga tunelet behet:
• gjate ndertimit,
• gjate eksploatimit.
Uji duhet ne menyre te kontrolluar te largohet nga germimi sepse:

• mund te vershoj tunelin ne rastin e pjerrtesise se niveletes ne masiv,
• veshtireson punen e stafit,
• mund te demtoje makinerine dhe instalimet,
• mund te ndikoje ne dobesimin e vetive mekanike te mases shkembore.
Uji nga tuneli largohet ne dy menyra:

• me rrjedhje gravitacionale deri ne portale ose kaverne,
• me gypa me presion me ndihmen e pompes.
Foto 14.1 Uji shpesh percjell ndertimin e tunelit sepse tuneli gjithmone vepron si
drenazhe nese është i pozicionuar nen nivelin e ujrave nentokesore
Tunele 131
14.2 Largimi i ujareve gjate ndertimit
Fig. 14.2 Rrjedhje gravitacionale e ujit tek pjerrtesia e niveletes ne te dy anet
Fig. 14.3 Largimi i ujrave nga tuneli me pjerrtesi ne nje ane
Tunele 132
Fig. 14.4 Largimi i ujrave gjate ndertimit te tunelit

14.3 Hidroizolimi i tuneleve
Sipas rregulloreve per kushtet teknike per projektimin dhe ndertimin e tuneleve ne rruge,
hidroizolimi i tunelit realizohet per:
- mbrojtjen e mveshjes nga efektet e demshme te ujit nentokesore
- mbrojtjen e konstruksionit rrugor dhe instalimeve ne tunele
- sigurine e trafikut
Hidroizolimi tek menyra klasike e ndertimit vendoset rregullisht mes mveshjes primare
(betonit te sperkatur te armuar, harqeve te çelikut etj.) dhe mveshjes sekondare
(mveshja e betonit) foto 13.xx. Izolimin e bene folia PVC joujeleshuese e cila ngjitet
(saldohet) ne vend. Secili saldim i folies duhet kontrolluar. Mes betonit te sperkatur dhe
folies PVC punohet gjeotekstili i cili sherben si shtrese drenazhuese dhe njekohesisht e
mbron folien PVC nga demtimet.
Fig. 14.5 Hidroizolimi i tunelit tek menyra klasike e ndertimit
Fig. 14.6 Shtresa drenazhuese (gjeotekstil) dhe folia PVC mes betonit te sperkatur dhe
mveshjes se betonit
Tunele 133
Fig. 14.7 Folia PVC para dhe pas ngjitjes
Tunele 134
15. AJROSJA E TUNELEVE, NDRICIMI DHE RREZIKU NGA ZJARRI

15.1 Hyrje
Paraqitja dhe ndikimi i gazrave gjatë ndërtimit të konstruksioneve nëntokësore- Gjatë
ndërtimit të objekteve nëntokësore mund të paraqiten gazrat të cilat ndikojnë dëmshëm
në shëndetin e njerzëve të cilët ndërtojnë objektit. Për këtë arsye është e nevojshme të
bëhen shqyrtimet dhe përcaktuar shfaqjen e gazit në mënyrë që të mmasa mbrojtëse të
cilat dukshëm ndikojnë në zgjedhjen e mjeteve për punë dhe transport. Paraqitje e
gazrave të dëmshëm varet nga kushtet gjeologjike, ato paraqiten kryesisht tek shkëmbijt
eruptive dhe zbërthyera. Gazrat e rezikshëm munden me qenë më të rënda ose më të
lehta se ajri. Njohja e vetive të këtilla është e dobishme kur tunele pren kontaktin e
shtresave lëshuese dhe jolëshuese nëpër të cilat mund të kaloj gazi helmues gjegjësisht
ajri i freskët.
Gazrat e dëmshëm janë këto:
 Dioksidi i karbonit (CO2) formohet si produkt i oksidimit të ngadalshëm të thëngjillit
ose zbërthimi i komponimeve organike. Gjendet në afërsi të minierës dhe
burimeve minerale. Është i dëmshëm nëse është 4%, vdekjeprurës nëse është
25% në ajër. Është më i rëndë se ajri 1.53 herë.
 Monoksidi i karbonit (CO) formohet nga ndezja dhe djegja e eksplodimit, pastaj
tek shpërthimi i pluhurit të thëngjillit. Është më i lehtë se ajri (0,97), është helmues
nëse gjendet në ajër më tepër se 0.25%.
 Metani (CH4) është gazi pa erë dhe pa shije. Është më i lehtë se ajri, pasha
specifike etij arrinë 0,5-0,60.Ky gaz gjendet në terrene naftëmbajtëse, në shtresa
bituminoze dhe thëngjillore, dhe formohet natyrë ku kryhet karbonizimi.Kur
koncentrimi i metanit është 5-14% lehtë lindin shpërthimet. Përzierja e metanit
mbi 14% nuk është shpërthyese, por është tepër mbytës (zë frymë).
 Acid sulfhidrik (SH2) formohet me dekompozimin e materieve organike, piritit ose
veprimit të ujit në sulfure. Ka erë të rëndë, është më i leht se ajri për 1,17 herë.
 Oksidet e azotit (suboksidi i azotit N 2O, monoksidi i azotit NOdhe dioksidi i azotit
NO2) shpeshë formohen djegjes jo të plot të eksplodimit.
 Hidrogjeni (H2) mund të paraqitet tek objektet nënyokësore. Shpesh paraqitet në
shtratin e nitratit dhe kripës. Gazi është pa ngjyrë, pa erë dhe pa shije. Është
material më e lehtë në natyrë, ka peshë specifike 0.09. Digjet dhe ka flake pa
ngjyrë.
Gjatë punimit të objekteve nëntokësore dhe tunele duhet të zbatohen masat teknike të
sigurisë dhe mbrojtja e puntorëve. Dihet se mungesa e oksigjenit në ajër shkakton
Tunele 135
vështirësi madje edhe vdekje të njerëzve. Në ajër sasia normali është 21%, ndërsa
zvoglimi nën 15% mud të jetë vdekjeprurëse. Disa shkëmbij (gnajs, dolomite, gjipsi, piriti,
anhidriti0 thithin oksigjenin nga ajri. Prandaj ajrosja e vazhdueshme është masa e parë
dhe themelore në formimin e kushteve për punë. Ajri freskohet me thithjen e tij, por jo me
shtytjen e gazrave të dëmshëm. Disa regullore parashohin futjen e 3 m 3/min të ajrit
matur nga ana hyrëse e ajrit të pastër.
Masat tjera të sigurisë nga gazrat e dëmshëm janë: aplikimi i lokomotivave për tërheqje
me makinë elektrike, aplikimi i paisjeve për shpim dhe makinave ngarkuese me ajër të
komprimuar, ndriqimi i tunelit me rrymë elektrike, ndalimi i aplikimit të zjarrit dhe ajrosje
të vazhdueshme të tunelit.
15.2 Paraqitja e temperaturave të larta gjatë ndërtimit të tunelit

Temperatura në masën shkëmbore zmadhohet me rritjen e thellësië. Zmadhimi i
temperatures për ço meter thellësi quhet gradient termik dhe ka vlerën 0.031 0C deri
0.033 0C. Vlera e gradientit termik varet nga përqueshmëria e e nxehtësisë së masës
shkëmbore. Shkalla gjeometrike është thellësia në metra në të cilën temperature në tokë
është rritur për 1 0C, dhe është 30-33 m.
Gjeoizotermet janë vijat të cilat bashkojnë pikat me temperaturat të njejta në tokë.
Para ndërtimit të tunelit gjatësie të mëdha dhe me mbishtresë të madhe është e
nevojshme të caktohet cila temperature mund të pritet në masivin shkëmbor. Kjo është e
domosdosme për shkak se punimet vështirë zhvillohen në ajrin e lagështë dhe në
temperature më të madhe se 301.15 K (28°C).
Te ndërtimi i objekteve nëntokësore temperature në masën shkëmbore varet prej shumë
faktorëve, dhe ate: nga temperature në sipërfaqen e terrenit, përqueshmësrisë së masës
shkëmbore, lartësisë së mbishtresës dhe pozitës së shtresave.
Përcaktimi paraprak i temperatures mund të kryhet në shumë mënyra. Tek mënyrat
v
empirike niset nga pika në të cilën është matur temperatura vjetore mesatare e ajrit Tm .
v
Temperatura e ajrit në çfardo pike të terrenit Tt (fig. 10) fitohet nga shprehja:
H1
Tmv = Tmv -
At
(3)
ku:
Tunele 136
At – shkalla aerotermike, lartësia në metra në të cilin temperature e ajrit bie për 1 0C. kjo
lartësi për Europën qendrore ëshë afër 175 m. H 1 është ndryshimi ekuivalent ndërmjetë
v
pikave me temperature e njohur të ajrit Tm dhe çfardo pike të shiquar.
Fig. 15.1 Temperatura ajrit në çfardo pike

Temperatura e tokës Ttokës fitohet në bazë të shprehjes:
Ttokës = Tt v + Dt
(4)
ku:
Dt - korektimi i temperaturës së ajrit për temperature e tokës, varësisht prej lartësisë
mbidetare (fig, 11).
Fig. 15.2 Korektimi i temperaturës së ajrit për temperature e tokës, varësisht prej
lartësisë mbidetare
Në thellësinë H, gjegjësisht në lartësinë e niveletës së tunelit, temperature T t është:
H H H
Tt = Ttokës + = Tmv - 1 + Dt +
Gt At Gt (5)
Tunele 137
Gt
ku: - shkalla gjeotermike e cila mundet përafërsisht të caktohet me shprehjen:
Gt = C � H
C – koeficienti i përçueshmërisë së temperatures të masës shkëmbore.

Pos kësaj mënyre empirike të caktimit të temperaturës gjatë ndërtimit të tunelit,
ekzistojnë edhe shprehjet tjera të autorëve të ndryshëm, si dhe përcatimi i temperatures
në mënyrë eksperimentale dhe matematike.
Temperatura më e lartë e regjistruar është evidentuar gjatë ndërtimit të tunelit të
Simplonit (fig. 12) në thellësi 2136 m, pastaj në tunelun Gothard (fig.13) në thellësi 1706
m si dhe në tunelind Lecberg (t=34 0C) në thellësi prej 1490 m.
Fig.15.3 Profili gjeologjik me temperaturat e matura gjatë ndërtimit të tunelit “Simplon”
Fig.15.4 Profili gjeologjik me temperaturat e matura gjatë ndërtimit të tunelit “Gothard”
Tunele 138
15.3 Ajrosja e tuneleve

Tunelet, gropat ndertimore dhe minierat duhet qe gjate gjithe kohes se germimit te
ventilohen (ajrosen) ashtu qe te krijohen kushtet per pune te sigurte, pa gazra
potencialisht eksplozive dhe te demshme, pa pluhur dhe pa mungesa te oksigjenit, dhe
duhet ndermarre masat adekuate ashtu qe te krijohen kushtet per realizim te sigurte dhe
efektiv te punimeve.
Ne hapesirat nentokesore dhe te mbyllura ajri i cili thithet nuk guxon te kete me pak se
19% oksigjen per vellim. Perberja e ajrit është 21% oksigjen (O), 78% azot (N), 0.05%
dioksid i karbonit (CO2), dhe tjerat jane gazra fisnike. Ndalohet pirja e duhanit (minatoret
perdorin duahn me pertypje ose nuhatje).
Gjate projektimit, ndertimit dhe shfrytezimit te tunelit duhet te mirren parasysh:

- Kontrolla e ndotjes te cilen e emetojne automjetet gjate fluksit te qarkullimit
normal dhe kulmor,
- Kontrolla e ndodtjes te cilen e emetojne automjetet kur qarkullimi është ndalur per
shkak incidenteve ose aksidenteve,
- Kontrolla e temperatures dhe tymit ne rast zjarri, ndersa tek tunelet me dy tube
mundesia e parandalimit te kalimit te tymit nga tubi i rrezikuar ne tubin tjeter per
evakuim,
- Mbrojtja e mjedisit ne dalje te tunelit,
- Paksimi i ndotjeve brenda tunelit.
Tuneli ajroset:
- gjate ndertimit,
- gjate eksploatimit.
Burimet e ndotjes se tunelit:

- minimi,
- motoret me djegje te brendshme,
- Shpimet dhe prerja e shkembit
- Punet salduese,
- Gazrat nentokesore,
- Frymemarrja e njerëzve.
Tunele 139
15.2.1 Ajrosja e tuneleve gjate ndertimit

Ventilatoret me te cilet injektohet ajri i paster ne tunel duhet te jene te vendosur jashta
zones se zgjerimit te ajrit te papaster (foto 1.2)
Zona e
zgjerimit
te ajrit te
papaster
Ventilator
Varet nga teknologjia e germimit
Fig. 15.5 Ajrosja e tunelit gjate ndertimit
Fig 15.6 Shembuj te gypave te ajrimit te tuneleve
15.2.2. Ajrosja e tuneleve gjate eksploatimit

Sasia e ajrit te fresket e cila duhet sjellur ne tunel duhet te dobesoje gazrat e shkarkuara
nga automjetet ashtu qe koncentrimi i CO helmuese te sillet ne kufije te lejuar.
Gazrat e demshem nga tuneli largohen me:

- Ajrosje natyrale, dhe
- Ajrosje artificiale.
Tunele 140
Ajrosje natyrale
Na prirodno provjetravanje utječu :
- Kushtet meteorologjike (temperatura e ajrit ne portale, ndryshimi i presioneve ne
portale, era, etj.)
- Lartesia mbidetare
- Konfiguracioni i terrenit
- Intenziteti i trafikut
Fig. 15.7 Ajrosje natyrale
Ne ajrosje ka ndikim edhe i ashtuquajturi efekti i pristonit (piston efekt) tek qarkullimi ne
nje drejtim, ndersa tek qarkullimi ne dy drejtime efekt pozitiv ka puseta.
Fig 15.8 Ajrosje natyrale e ndihmuar em pusete ventiluese

Ajrosje artificiale
Tunele 141
Ajrosje gjatesore
Është sistem tek i cili ajri shtypet ose thithet nga tuneli ne numer te kufizuar te pikave
nga ku krijohet qarkullim gjatesor i ajrit permes tunelit.
Fig. 15.9 Sistemi gjatesore i ajrosjes me ventilatore ne tavan te tunelit
Foto 14.10 Sistemi gjatesore i ajrosjes me ventilatore ne puseten per ajrosje
Fig. 15.10 Sistemi gjatesore i ajrosjes me ventilatore ne puseten per ajrosje
Tunele 142
Sistemi i ajrosjes gjysem-terthore

Shperndarja e njetrajtshme e ajrit perkatesisht ndotjes pergjat tunelit është karakteristike
kryesore e sistemit gjysem-terthore.
Ajri i paster sillet ne tunel permes kanaleve te vecanta ndersa ajri i ndotur larohet
permes tubit te tunelit.
Fig. 15.11 Sistemi i ajrosjes gjysem-terthore
Tunele 143
Fig. 15.14 Sistemi i ajrosjes terthore
15.2. Ndricimi i tuneleve

Tunelet duhet te jne te ndricuar:
- Gjate ndertimit, dhe
- Gjate eksploatimit.
15.2.1. Gjate ndertimit
Tunele 144
Ndricimin e bejne trupat ndricuese fikse ne distanca te cilat sigurojne mjaft ndricim si dhe
trupat ndricuese levizese per ndricimin e ballit te germimit.
Reflektor
Ndricimi elektrik i cili vendoset me levizes
Varesisht nga
perparimin e tunelit teknologjia e germimit
Fig. 15.15 Ndricimi i tunelit gjate ndertimit
15.2.2 Gjate eksploatimit

Tunelet ne drejtim me gjatesi mbi 200 m dhe tunelet ne kthese me gjatesi me te madhe
se 1.5 √ R⋅b duhet rregullisht te ndricohen artificialisht.

r-rrezja e ktheses (m);
b-gjeresia e hapesires se drites (m)
Ndricimi i tunelit behet sipas projektit i cili duhet te jete i realizuar per secilin tunel në
veçanti. Ndricimi i tunelit duhet te mundesoje kalim uniform nga drita ditore ne driten ne
tunel. Ndricimi i nates ne tunel duhet te mundesoje kalim me te bute gjate daljes nga
tuneli ne pjesen e pandricuar te rruges.
Adaptimi i syrit gjate kalimit nga drita ne erresire zgjat 30 -300 s, ndersa nga erresira ne
drite 5 -30 s. Tuneli nuk ndricohet njetrajtesishte. Ne hyrje te tunelit duhet rritur ndricimin,
ndersa ne dalje duhet zvogeluar.
Tunele 145
Zona e adaptimit Zona e adaptimit
Fig. 15.16 Zonat e adaptimit
Kerkesat per kualitetin e ndricimit te tuneleve gjate vozitjes diten jane me te ashpra nga
ato per vozitje naten, dhe klasifikimi i ndricimit bazohet ne ndricimin e tunelit gjate
vozitjes diten.
Klasa te caktuara te ndricimit te tuneleve varen nga shpejtesia e levizjes se automjeteve,
dendesise dhe llojit te trafikut. Koncentrimet e medha te gazrave te shkarkuara nga
automjetet dhe pluhurit ndjeshem i përkeqëson kushtet e dukshmerise ne tunele.
Fig. 15.17 Shembij te ndricimit te tuneleve gjate ndertimit dhe gjate eksploatimit
15.3. Rreziku nga zjarri

Zjarri ne tunele është i mundur gjate ndertimit dhe gjate eksploatimit. Me te rrezikshem
jane zjarret gjate eksploatimit sepse atehere ne tunele rregullisht ndodhen numer i
automjeteve dhe njerezve te cilet nuk jane te pergatitur per kete situate.
15.3.1 Rreziku gjate ndertimit
Tunele 146
Gjate ndertimit te tunelit zjarrin mund ta shkaktojne:

- Saldimi
- Ndezja e folieve plastike
- Gabime ne elektroinstalime
- Ndezja e gomes se transportereve
15.3.2. Rreziku gjate eksploatimit te tunelit

Zjarrin ne tunelet rrugore dhe hekurudhore mund ta shkaktojne:
- Ndeshja ose vete ndezja e automjeteve,
- Gabime ne elektroinstalime,
- Sabotazha ose vandalizmi.
Shpejtesia e levizjes se ajrit dhe efekti i “pistonit” ne tunele jane përshtatshme per
kualitetin e ajrit dhe zvogelimin e shpenzimeve te ajrosjes. Ne rast te zjarrit tymi
zgjerohet per shkak te ventilimit te mire natyral dhe artificial ne 97% te kushteve
atmosferike, me shpejt sesa qe ndonje prej udhetareve mund te vrapoje.
Është vertetuar se edhe koha pas 6 – 10 minutave është kritike, ne rast se ndizen me
shume vetura njekohesisht ose ndizet transportuesi i mallrave te cilat nuk konsiderohen
te rrezikshme (druri, mielli, yndyrna etj.).
Tunele 147
Temperatura dhe sasia e tymit mundet edhe pas 7 minutave te rritet ashtu qe secili
intervenim i mundshem nga cili do drejtim i portaleve te jete i kote, cka është treguar ne
rastin e zjarrit ne tunelet Mt. Blanc, St. Gothard, Taueren etj.
Konstruksioni i tunelit (mveshja) duhet te kete rezistence ndaj zjarrit ne kohezgjatje me

se paku prej 60 minutave, varesisht nga gjatesia e rruges per evakuim dhe distances se
trupave zjarrefikese.
Fig. 15.18 Zjarri ne tunelin rrugor TAUERN ne Austri, i shkaktuar nga perplasja
e kamionit ne kolonen e ndalur te automjeteve
Tabela 1. Zjarri ne tunelin rrugor TAUERN ne Austri

Date 29. 05. 1999.
Te vdekur 12
Shkaku Ndeshje pas ndaljes se kolones se automjeteve
per shkak ngjyrosjes se mureve te tunelit
Temperatura 1000°C
Demtimi i mveshjes 150 m
Demtimi i shtreses qarkulluese 300 m
Shpenzimet e riparimit te
nenmbeshtetjes dhe shtreses 1.7 milion €
qarkulluese
Shpenzimet e riparimit te
elektroinstalimeve 545 000 €
Demtimi i mveshjes se tunelit gjate zjarrit
Gjate zjarrit zhvillohet temperature shume e larte e cila ne menyre te konsiderueshme
mund te demtoje mveshjen e betonit dhe shtresat qarkulluese, ndersa te mund te demtoj
plotesisht te gjitha instalimet.
Tunele 148
Foto 14.19 Demtimi i mveshjes se Euro tunelit (Angli - France)
har d
Fig. 15.20 Demtimi i mveshjes ne tunelin Mont Blanc dhe tunelin Gothard
LITERATURA
1. Podzemne građevine i tuneli - Ivan Vrkljan

2. ISSMFE Working Committee ERTC 9, (1997) Recommendations: Geotechnical
Aspects of the design of shallow bored tunnels in soil and soft rock)
3. EC 7: Geotechnical design, Part 1: General rules, ENV 1997-1-1
4. Hudec, M., Prager, A., (1992) Konstruktivni projekt tunela, Građevinar, Zagreb
(Prijevod Smjernica Međunarodne tunelske asocijacije: ITA Guidelines for the
Design of Tunnels,1988)
5. Barton, N., By, T.L., Chryssanthakis, L., Tunbridge, L., Kristiansen, J., Lřset, F.,
Bhasin, R.K., Westerdahl, H. and Vik, G. 1992. Comparison of prediction and
performancefor a 62 m span sports hall in jointed gneiss. Proc. 4th. int. rock
mechanics and rockengineering conf., Torino. Paper 17.
Tunele 149
6. Barton, N.R. 1987. Predicting the behaviour of underground openings in rock.

Manuel RochaMemorial Lecture, Lisbon. Oslo: Norwegian Geotech. Inst.
7. Barton, N.R., Lien, R. and Lunde, J. 1974. Engineering classification of rock
masses for the design of tunnel support. Rock Mech. 6(4), 189-239.
8. Barton, N., (1978), Recent Experiances with the Q-system of Tunnell Support
Design, Norwegian Geotechnical Institute, Publication, Nr. 119, pp.1-9.
9. Barton, N., (2000), TBM Tunnelling in Jointed and Faulted Rock, Balkema 172.p.
10. Barton, N., (2007), Rock Quality, Seismic Velocity, Attenaution and Anisotropy,
Taylor & Francis 729.p.
11. Bieniawski Z.T. 1989. Engineering Rock Mass Classifications. Wiley, New York.
251pages.
12. Bieniawski, Z.T. 1967. Mechanism of brittle fracture of rock, parts I, II and III. Int.
J. RockMech. Min. Sci. & Geomech. Abstr. 4(4), 395-430.
13. Bieniawski, Z.T. 1976. Rock mass classification in rock engineering. In Exploration
for rockengineering, proc. of the symp., (ed. Z.T. Bieniawski) 1, 97-106. Cape
Town: Balkema.
14. Bieniawski, Z.T. 1979. The geomechanics classification in rock engineering
applications. Proc. 4th. congr., Int. Soc. Rock Mech., Montreux 2, 41-48.
15. Franklin J.A., Dusseault, M.B., (1989), Rock Engineering, McGraw-Hill Publishing
Company,
16. Grimstad, E. and Barton, N. 1993. Updating the Q-System for NMT. Proc. int.
symp. on sprayed concrete - modern use of wet mix sprayed concrete for
underground support, Norway. Norwegian Concrete Associatio.
17. Hoek, E., Carranza-Torres, C., Corkum, B. (2002) Hoek-Brown Failure Criterion-
2002 Edition, Proc. North American Rock Mechanics Society Meeting in Torinto in
July 2002.
18. Hoek, E., Kaiser, P.K., Bawden, W.F., (1995), Support of Underground
Excavations in Hard Rock, Balkeme, 215 p 27-47 O.K.
19. Brady, B.H.G., Brown; E.T., (1985), Rock Mechanics for Underground Mining,
George Allen and Unwin (Publishers) Ltd, 527 p.
20. Franklin J.A., Dusseault, M.B., (1989), Rock Engineering, McGraw-Hill Publishing
Company, 600 p.(138-159)
21. Goodman, R.E., (1980), Introduction to Rock Mechanics, Wiley, New York, pp.
(96-135)
22. Harrison, J.P., Hudson, J.A., (2000) Engineering Rock Mechanics, Illusstrative
Worked Exsamples, Pergamon, 506 p. (39-57)
23. Hoek, E., Brown, E.T., (1980), Underground excavation in Rock, The Institute of
Mining and Metallurgy, London, 527 p.
24. Hoek, E., Rock Engineering (a course) http://www.rocscience.com/ (137- )
Tunele 150
25. Hudson, J.A. and Harrison J.P.,(2000), Engineering Rock Mechanics, An

introduction to the principles, Pergamon, 444 p.(41-69)
26. Suggested Method for in Situ Stress Measurement Using the Compact Conical-
Ended Borehole Overcoring (CCBO) Technique, 1999 April
27. Suggested Methods for Rock Stress Determination, 1987 February
28. Suggested Methods for Rock Stress Estimation – Part 1: Strategy for Rock Stress
Estimation, 2003 October
29. Suggested Methods for Rock Stress Estimation – Part 2: Overcoring Methods,
2003 October
30. Suggested Methods for Rock Stress Estimation – Part 3: Hydraulic Fracturing(HF)
and/or hydraulic testing of pre-existing fractures (HTPF), 2003 October
Tunele 151

Tunele - Skripta

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Tunele - Skripta

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

UNIVERSITETI I PRISHTINËS

Fakulteti i Ndërtimtarisë dhe Arkitekturës

Dr.sc. Qani Kadiri

Prishtinë, prill 2012

Problematika e ndertimit nentokesore perfshine fusha shume te gjera duke marre

1. Te pergjithshme per tunelet......................................................................................................4

4.2 Sforcimet primare....................................................................................................40

1. TE PERGJITHSHME PER TUNELET

Ndertimin nentokesore cdo here e me intenziv me se shpeshti e nxisin faktoret e

Numri i tubacionit te tuneleve varet nga:

Gjeresia e shiritave qarkullues ne tunele duhet te jete identike me gjeresine e shiritave

Ne tunele te cilat do te ndertohen nuk lejohet pjerrtesia gjatesore me e madhe se 5%,

1.2 Historiku i ndertimit te tuneleve

- 1997 - Guoliang (Kine) 1200 x 4 x 5 m, grupi prej 35 fshatareve te izoluar nga

- 2009 - Yangtze River Bridge&Tunel Kina 25.5 km.

- 2000 – Oresund - Malmo-Kopenhagen 16.4 km - Ura 8 km – ishull artificial 4 km –

TUNELE PËR QËLLIME TË NDRYSHME:

TUNELE PËR QËLLIME SPECIALE:

- 2008 Tuneli CERN, përshpejtuesi i thermijave me i madhi ne bote. Është i

1.3 Definicioni i tuneleve

1.4. Klasifikimi i tuneleve

SIPAS GJATËSISË TUNELET I NDAJMË NË:

- Fare te shkurter deri ne 50 m – punohen me dore dhe nuk nevojitet ventilim

SIPAS POZITËS SË LARTËSISË TUNELET I NDAJMË:

1.5 E ardhmja e ndertimeve nentokesore

2. HULUMTIMET GJEOTENIKE PER TUNELE

2.2 Planifikimi i hulumtimeve gjeoteknike

Per nevoja te projektimit te tunelit duhet siguruar:

- Pershkrim detal i mases shkembore dhe vetite mekanike te saj

EKSPERIENCA METODA E GERMIMIT

MODELI SISTEMI STATIK

Pozicionet e hulumtimit ne procesin e projektimit sipas udhezimeve te Asociacioni

2.3 Hulumtimet paraprake

Tuneli si ndertim duhet pergjithesisht te grupohet ne kategorine gjeoteknike te 3 te

Hulumtimet qe i paraprijne kryerjes se projektit mund te ndahen ne filluese te cilat

Hulumtimet filluese duhet te shpalosin vecanerisht vetite me te rendesishme te dheut per

2.4 Hulumtimet gjate ndertimit

- vezhgimin e nivelt te ujit nentokesore,

2.5 Tipet dhe sasia e puneve te hulumtimeve gjeoteknike

Gjate planifikimit te hulumtimeve gjeoteknike kerkohet bashkepunim i afert i investitorit,

- Parandalimi i depertimit te ujit me ajer te kompresuar, me llaq nen presion ose me

Per projektimin e nenmbeshtetjes se perkohshme dhe te perhershme me rendesi

Ndikimi ne mjedisi mund te jete i natyrave te ndryshme. Ne varesi te kushteve ne dhe

• ndikimi ne kushtet hidrogjeologjike,

Ndonjehere jane te nevojshme edhe metoda te vecanta qe te fitohen pergjigjje ne pyetje

2.7 Analiza e rezultateve te hulumtimeve

Nese parashihet trajtimi i dheut ne te cilin do te kryhen punet, karakteristikat e dheut te

2.8 Teknikat e hulumtimeve

2.9 Shpimet dhe germimet hulumtuese

Germime siperfaqesore dhe nentokesore

Germimet nentokesore (tunelet, ndertimet nentokesore) ofrojne raste te shkelqyeshem

Foto 2.3 Zona e mundshme e demtimit te mases shkembore pershkak te minimit

Foto 2.4 a.Tuneli hulumtues ne projektin-Shimuzu No.3 tunnel, b.tuneli hulumtues ne

• Ne shpime mund te kryhen prova per percaktimin statik te fortesise dhe

Foto 2.5 Shpimet hulumtuese (Tunel nen Stokholm)

2.10 Shqyrtimet gjeofizike

Me perzgjedhjen e rregullt te metodave gjeofizike pershpejtohen dhe permiresohen

Metodat seizmike perdorin tekinka te hulumtimit te meposhtme

• Shqyrtimet përthyese (refraction seismic),

Seizmika perthyese (refraction seismic) bazohet ne percaktimin e shpejtesise se valeve

Foto 2.6 Seizmika perthyese

Shqyrtimet Downhole Shqyrtimet crosshole

3. KLASIFIKIMI I MASAVE SHKËMBORE NGA ASPEKTI I PROJEKTIMIT DHE