Jezus Werd Gekruisigd Op Een Vrijdag

Jezus werd gekruisigd op een vrijdag – 2019 1
Jezus werd gekruisigd op een vrijdag
Fra Angelico, Christus aan het kruis genageld, uit circa 1450.
Fresco, 169 x 134. Museo di San Marco, Cell 36, Fiorence, Italië
Guido Biebaut, 25 juli 2019, 2de versie Alle rechten voorbehouden

Gelieve dit vooraf te lezen, het gaat om de reden bij deze studie.
Ik hoorde op een zondagmorgen een evangelische voorganger, met een wiskundige zekerheid
vertellen, dat Jezus met zijn apostelen een sedermaal (paschamaal) vierde, de avond voordat Hij
stierf aan het kruis.
Dat was een kleine trap op mijn zere teen (lichte vorm van jicht waar ik pillen voor neem) en
stuurde hem enkele van mijn kritische aantekeningen. Hij beantwoorde enkele zaken zonder in
enig detail te treden en gaf me tegelijkertijd drie sites waar ik ook “de rest van zijn geloof” kon
terug vinden. Voor hem was Jezus letterlijk in het graf voor 72 uren, voordat Hij opstond uit de
doden. Nog wat om in mijn pen (pc) te kruipen met een nieuw weerwoord en de belofte dat er
een lijvig document van mezelf zou komen over beide zaken: de sedermaaltijd en de 72 uren in
het graf. Zou het binnen enkele weken al klaar hebben maar door zoveel omstandigheden zijn het
maanden geworden. De toestand was: een studie van die onderwerpen tot in de kleinste details.
Dan weet je niet waar je allemaal terecht komt en blijf je maar doorlezen en studeren. Zo gaat het
althans bij mij! Het resultaat is er nu. De vernoemde brieven zijn als tekst, in Appendix 1
weergegeven. Indien Jezus zou gestorven zijn op de dag voorafgaande aan de dood van de
lammeren in de tempel is dat teken van zijn dood geen echte vervulling.
Wij vallen hierna onmiddellijk met de deur in huis! We hebben zoveel te vertellen dat een lange
inleiding overbodig is.
Het Nieuwe Testament merkt 11 keer op dat Jezus is opgestaan op de “derde dag” (Matthéüs
16:21 / 17:23 / 20:19 / 27:64 / Lucas 9:22 / 18:33 / 24:7,21,46 / Handelingen 10:40 / 1 Cor.15:4).
We geven u een voorbeeld wat “drie dagen” wil zeggen voor een jood in de oudheid. In Genesis
42 is het verhaal weergegeven van Joseph die zijn broeders op de proef stelt om te weten of ze
een en ander van berouw kunnen tonen voor wat ze hem jaren voordien hebben aangedaan als
kleine jongen. Genesis 42:17-19: “17 En hij hield hen gezamenlijk drie dagen in hechtenis. 18 Op
de derde dag zei Jozef tegen hen: Doe dit, zodat u in leven blijft, want ik vrees God. 19 Als u
eerlijke mensen bent, laat dan een van uw broers gevangen blijven in het huis waar u in hechtenis
bent. U echter, ga koren brengen om de honger van uw gezinnen te stillen.” Let er op drie dagen is
in werkelijkheid geen drie volle dagen van 24 uur, maar is veel, veel minder want de derde dag
worden ze al bij hem geroepen en verlost van hun opsluiting.
Het NT merkt 10 of 11 keer op dat Jezus werd opgewekt “na drie dagen” (Matthéüs 26:61 /
27:40,63 / Marcus 8:31 / 9:31 / 10:34 / 14:58 / 15:29; / Johannes 2:19-20). Zie R. Thomas en S.,
Gundry The NIV Harmony of the Gospels, Harper Collins, 1988, blz.311-312. De Geschriften van
het Nieuwe Verbond verwijzen tweemaal in één tekst naar het tijdstip van “drie dagen en drie
nachten” waarvan een van deze betrekking heeft op Jezus de andere op de profeet Jona
(Matthéüs 12:40). Die 10 of 11 maal dat er staat op de “derde dag” leren dus allen dat Jezus
minder dan “drie dagen en drie nachten” dood was. Dat we voor de 10 of 11 maal kiezen waar
staat op de “derde dag” en niet voor de tweemaal “drie dagen en drie nachten” daar zal een
groot deel van ons relaas over gaan. En daaraan gekoppeld het vieren van Jezus en zijn apostelen
van een avondmaal waarop Hij zich kenbaar maakt als de verlosser. Dat maal kan volgens ons
geen Sedermaaltijd zijn. En we zullen u zondermeer het Bijbelse bewijs leveren dat de
uitdrukkingen “de derde dag” = “op de derde dag” = “na drie dagen” met elkaar onderling
uitwisselbaar zijn. In zo een geval is slechts de term “op de derde dag”, dus de kortste tijd qua
periode de juiste. Exact 72 uren rekenen als tijdsverkoop valt daar gewoon buiten als mogelijke
oplossing.
Mag ik nu al wat opmerken: ik behoor niet tot het kamp waar ieder voor zichzelf de vlag zwaait
“ik verkoop de echte Bijbelse waarheid.” Dat ik dan ook nog een boodschap moet verkondigen
dat niet elke religieuze groep met een christenembleem, het koninkrijk Gods zal beërven zal me
niet populair maken. Maar zo zit ik in elkaar, God is in de eerste plaats rechtvaardig en zal zijn
soevereine naam niet laten misbruiken. Ik ben er zeker van dat ik dat niet mag, een populair
evangelie verkopen als Bijbels, want Jezus doet dat niet. Ja, voor Hem is er ook een oordeel over
wie zich “gemeente van de Heer” zal noemen. Hierbij de opmerking dat bijna alle citaten die je zal
vinden, meestal vertaald uit het Engels, oprecht zijn vertaald. Voor wie een beetje kan werken
met een PC is dat boek of artikel gratis van het net te plukken. Dus u hoeft niet te zeggen dat ik
ergens verkeerd zou zijn in de duiding van de persoon die we vertalen. Ga deze zaken a.u.b. zelf
na.
U krijgt van mij zelf de sites waar ze gemakkelijk gevonden worden: drie in totaal.
Archive = dat is de gezamenlijke ebook-bibliotheek van een groot aantal universiteiten uit de USA
en Canada. Met de titel van het boek achter Archive in te geven kom je er meestal. Niet de
nieuwere boeken maar alles van ongeveer 1700 tot 1970. De schatkamer voor oudere theologie,
in wel tien talen.
http://book4you.org/ = moet je 1 x maal inloggen en je mag dagelijks 20 boeken binnen halen.

Hebben een archief van 20 miljoen tijdschriftartikelen. Vanuit Rusland beheert.
http://gen.lib.rus.ec/ = Vanuit Rusland beheert. Ook hier dagelijks 20 boeken binnen te halen.
Als onze dagelijkse Bijbel zijn we al een tijd overgestapt naar de Herziene Statenvertaling.
Veel gewone zaken en commentaren zijn te vinden op de sites http://www.biblestudytools.com/

en Bible Hub.
Wat ik u hier voorleg wijkt veel af van wat we normaal doen. U krijgt hier een tekst waarvan de
helft bestaat uit het vertalen van zaken, meestal uit het Engels. Bewust gedaan, en het is maar
een peulschil van wat er bij onze visie past. [Normaal is in onze studie slechts 10% citaten
weergegeven of nog minder!] Denk niet, dat u met evenveel gedeelten aan te halen, het
omgekeerde zal kunnen bewijzen van wat we zeggen! Integendeel, mijn citaten gaan om de
argumentatie die er in staat, die zal er niet zijn in jullie aanhalingen. We weten wat we beweren
na honderden uren studie (wellicht wel duizend, we hebben geen prikklok) over het onderwerp.
Daar is weinig aanvechtbaars aan, het zal dan niet meer dan een detail zijn.
Hoe ik normaal schrijf is gewoon na te gaan en het is alles gratis van de 5 bladzijden van een
artikel tot de meer dan 580 van onze opus magnus op schrift gezet tegen de godsleer van de
Getuigen van Jehovah. Zie deze site https://www.scribd.com/user/168661/Guido-Biebaut
Wat we ook mogen beweren over “de vrije wil” een ding is zeker: de vrije wil om de Schrift naar
onze eigen visie uit te leggen die hebben we niet. Als u mij van iets wil overtuigen, een fout of wat
dan ook, dan moet u dat met dat Woord van God doen. Alles wat daarbij gehaald mag worden: de
Septuaginta, Flavius Josephus, Philo van Alexandrië en de Talmoed is als het puntje bij paaltje
komt alleen maar bijzaak! Als we ze zelf citeren is het dikwijls om er de tegenstrijdigheden bij aan
te wijzen. Het heeft weinig zin te zweren bij één van hen als de anderen dat niet ondersteunen en
bevestigen. Eenzame citaten zijn voor mij niet overtuigend.
Sinds de reformatie ligt de naduk hierop: De Heilige Schrift is zijn eigen uitlegger. U weet het, of
niet, dat men toen in theologische kringen nog Latijn sprak, dus zei men: Sacra Scriptura sui ipsius
interpres est. Als we daar van afwijken dan is het hek van de dam, dan vloeit er allerhande
theologische vuiligheid over de wereld en ons wereldbeeld heen.
We beginnen hier al met een tabel dat enig licht werpt op het probleem dat we aankaarten.
Staat in de vier evangeliën het waarachtige onweerlegbare bewijs dat Jezus

een echt Pesach maal at met de 12 apostelen, de dag voordat Hij stierf?
Voor ons is dit de centrale vraag! Hier onder de tabel die het moet bewijzen,
althans volgens dezen die dat positief beantwoorden.
Daar horen wij niet bij, want dan zou de Bijbel zichzelf tegenspreken naar
onze opvatting. Wat men moet leren is te spreken en denken in/op dezelfde
manier die men toen sprak en schreef. Zoals in de dagen van Jezus. Toen
hadden woorden soms een andere betekenis dan deze die we er nu aan
geven. Een lichte vorm van detectievewerk zal hier daarom te pas komen.
Matthéüs 26:20 Marcus 14:17-18 L ucas 22:14,15 Joh.13:2
2 Toen dan de
20 Toen het 17 En toen het 14 En toen het uur gekomen was, ging maaltijd plaatsvond
avond gewor- avond geworden
Hij aan tafel aanliggen, en de twaalf en de duivel Judas
den was, lag Hij was, kwam Hij met
apostelen met Hem. 15 En Hij zei tegen Iskariot, de zoon
aan met de de twaalf. hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit van Simon, al in het
twaalf.
18 En toen zij aan- Pascha met u te eten, voordat Ik ga hart gegeven had
lagen en aten, zei lijden. [In voetnoot zegt de HSV: 22:15 Hem te verraden,
Jezus: vurig - Letterlijk: met begeerte.] [Hier volgt eerst de
voetwassing.]
Johannes en Lucas (met ook de twee andere evangelisten, Matthéüs en Marcus) verschillen
slechts hierin dat we bij Johannes geen van de woorden van de instelling van het Avondmaal zien.
Maar dat het om dezelfde maaltijd gaat is duidelijk. Het is tijdens dat maal dat Judas zal vetrekken
voor de andere elf apostelen. Het is om de Heer te verraden en Hem later te identificeren in de
hof van Gethsemane. We zien ook dat Judas van het avondmaal genuttigd heeft, wat een oordeel
over hem brengt. En daar druk ik op: omdat er zoveel zijn die beweren dat Judas niet van het
avondmaal zou gegeten hebben. Mijn dringende oproep: lees de Bijbel zelf, laat de commentaren
voor het ogenblik. Vergelijken we even Lucas en Johannes.
LUCAS 22:14,19-22 JOHANNES 13:2-3,21-22,26-27
14 En toen het uur gekomen was, ging 2 Toen dan de maaltijd plaatsvond en de duivel Judas
Hij aan tafel aanliggen, en de twaalf Iskariot, de zoon van Simon, al in het hart gegeven had
apostelen met Hem. Hem te verraden, 3 stond Jezus, Die wist dat de Vader
Hem alle dingen in handen gegeven had en dat Hij van
God uitgegaan was en tot God heen ging,
19 En Hij nam brood en nadat Hij
gedankt had, brak Hij het en gaf het
aan hen met de woorden: Dit is Mijn 21 Toen Jezus deze dingen gezegd had, raakte Zijn geest in
lichaam, dat voor u gegeven wordt. beroering, en Hij getuigde en zei: Voorwaar, voorwaar, Ik
Doe dat tot Mijn gedachtenis. 20 zeg u dat een van u Mij zal verraden. 22 De discipelen dan
Evenzo nam Hij ook de drinkbeker na keken elkaar aan, in twijfel over wie Hij dat zei.
het gebruiken van de maaltijd en zei:
Deze drinkbeker is het nieuwe verbond
in Mijn bloed, dat voor u vergoten 26 Jezus antwoordde: Die is het aan wie Ik het stuk brood
wordt. 21 Maar zie, de hand van wie zal geven, nadat Ik het ingedoopt heb. En toen Hij het stuk
Mij verraadt, is met Mij aan de tafel. brood ingedoopt had, gaf Hij het aan Judas Iskariot, de
22 En de Zoon des mensen gaat wel zoon van Simon. 27 En met het nemen van het stuk brood
heen zoals bepaald is, maar wee die voer de satan in hem. Jezus dan zei tegen hem: Wat u wilt
mens door wie Hij verraden wordt. doen, doe het snel.
Velen zeggen dat de Bijbel duidelijk is: dat het laatste Avondmaal na een Sedermaal kwam. De
redenering die ik hier volg met de nodige bewijsvoering is dat Jezus dat laatste avondmaal niet
zag als Paasmaaltijd. We moeten niet gewoon uitgaan van de verwarring die ontstaat omdat zou
aangegeven zijn dat Jezus de leerlingen opdracht gaf een Sedermaal voor te bereiden, dat dan
daarom het volgende maal een Sedermaal is. Als wie dat leest aanneemt dat het maal dat volgt
na die opdracht de Sedermaal is, weten dat er meer problemen zijn uit te leggen dan wie zegt dat
het Sedermaal voor een dag later was. Er is toch een verschil tussen het Sedermaal dat nog in
voorbereiding is en dit Laatste Avondmaal! WANT, als het lam pas in de late namiddag van de 14 de
Niesan geslacht zal worden en het maal dat genuttigd wordt een lam op tafel heeft dan is de wet
van Mozes overtreden. Waarom zou Jezus op dit punt de wet niet onderhouden?
Raymond Brown herinnert ons eraan dat het “Hebreeuwse Pesach en de Griekse Pascha
tweeslachtige termen zijn: “het verwijst niet alleen naar een feestdag, maar ook naar het
slachten van een schaap of een geit en de daarop volgende maaltijd.” (Brown, Death of the
Messiah: Vol II, blz.1354) Met andere woorden de onderliggende gedachte van de Hebreeuwse
en Griekse woorden die wij vertalen als “Pasen” kunnen volgens Raymond Brown verwijzen naar:
A. dat werkelijke slachten van het dier,
B. de maaltijd die wordt gegeten bij zonsondergang op de 14e / 15e van

Niesan
C. of om de hele feestdag van de 14de Niesan zelf.
Aanvankelijk dat is dan volgens: Exodus 12:8, Leviticus 23:5-6, en Numeri 28:16-17 is de dag van
Pesach de juiste dat is de 14de Niesan niet de 15de Niesan. Want dan is het jaarlijkse Pesach
maaltijd eigenlijk al gegeten. Anders geformuleerd: in de periode van voor het jaar 70 was er in
het Jodendom een regelmatig onderscheid tussen de dag van Pesach en de maaltijd die werd
gegeten bij zonsondergang. Het een op de 14de en het andere de 15de dat is die volgende dag.
Maar, zoals Sanders heeft opgemerkt: “veel moderne geleerden denken dat “Pasen” technisch
geldend is voor de maaltijd op de 15de Niesan, en dus dat 14 Niesan is de dag voor Pesach.”
(Sanders, The Historical Figure of Jesus, blz.312) Waarom het misverstand? Mogen we de dat als
visie achteruit projecteren naar de periode van voor het jaar 70? Problematisch volgens mij
hoewel die periode door de meeste moderne geleerden toch achterwaarts bekeken wordt! We
geven u deze bedenking daarbij: in het oude Jodendom, was de 14de Niesan de eigenlijke enige
juiste Paschadag. Maar het is nog complexer!
Dit is het ganse argument van deze schrijver E. P. Sanders die géén christen is
tussen haakjes: Appendix I. Chronology
“Veel moderne christelijke geleerden denken dat 'Pascha' technisch voor de maaltijd op
15 Niesan geldt en dus dat 14 Niesan valt op de dag vóór Pascha (één van de vele
voorbeelden: Karl Donfried, 'Chonology', The Anchor Bible Dictionary, vol. I, p. 1015). Dit is
anachronistisch en volledig strijdig met het oude bewijs, beginnend met de Bijbel, waarin
geleerd dat Pascha op de veertiende is (Exod.12:6 / Leviticus 23:5). In de periode voor 70
was 'het Pascha' in het Jodendom technisch het dier. En de dag van Pesach was de dag
waarop het dier geofferd werd (bijvoorbeeld Josephus, een Antiq. 3 .248f.; Philo, Special
Laws 2. 1 48-5 5 ; see further P&B, pp. I 3 2f. and notes). De maaltijd werd gehouden op de
eerste dag van de Ongezuurde Broden, de 15 de Niesan. Sinds de verwoesting van de
tempel, echter in het gebruik van het Joodse Pascha er gekomen om te verwijzen naar de
maaltijd. En deze post-70 Joodse ontwikkeling verklaart de anachronistische datums
gegeven door moderne geleerden.
Een van de bronnen van deze moderne verwarring is Johannes 19:1-4. Dat gedeelte zegt
dat Jezus werd geëxecuteerd op 'de dag van de voorbereiding van het Pascha'. Johannes
kan al dezelfde fout hebben gemaakt als moderne Christelijke geleerden: hij lijkt te denken
dat 'het Pascha' de maaltijd was en dat de 'dag van de voorbereiding' de dag van het offer
was. In ieder geval, Johannes zag parallellen van Jezus in de uitvoering van het slachten
van Pascha lammeren: “geen van zijn beenderen zijn gebroken”, in Johannes 19:36, is een
citaat van Exod.12:46 en andere passages uit de Hebreeuwse Bijbel, allemaal verwijzingen
naar het Paaslam. Het is vanuit het belang van deze parallel dat moderne geleerden tot
het standpunt leidt dat, volgens Johannes, Jezus was geofferd op de Pascha dag, 14
Niesan, wanneer de lammeren werden geofferd, in plaats van de volgende dag, na de
maaltijd. Johannes noemde in verwarring de dag van de 'dag van de voorbereiding' offer.
Johannes en de synoptici stemmen echter ermee in dat Jezus werd geëxecuteerd op
vrijdag, de dag voor de Sabbat (voor Johannes, zie 19:3I ).” E. P. Sanders, The Historical
Figure of Jesus, Allen Lane (Penguin), 1993, blz.312.
Gezien volgens het Oude Testament en de gedeelten hierboven vermeld, namelijk Exodus 12:8 /
Leviticus 23:5-6 en Num-28:16-17 (en ook Philo, On the Special Laws 2.27-28, zoek dat op in
bijvoorbeeld de Loeb Classics) weten we iets met zekerheid. Namelijk dat in eerste instantie, de
dag van het Pascha en het feest der ongezuurde broden beschouwd werden als aparte feesten.
We weten echter dat sommige Joden, onder andere Josephus, dus al in de 1ste eeuw, dit
onderscheid niet meer maakten. In Antiquitates 9.13.3, zegt Josephus: “When the feast of the
Unleavened Bread came around, they sacrificed the pascha.” = “Toen het feest van de
ongezuurde broden aankwam, offerden ze het Pascha.” De schrijver van het evangelie van Marcus
slaagt er niet om dit onderscheid te maken: “12 En op de eerste dag van de ongezuurde broden,
wanneer ze het Pascha slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan
en voorbereidingen treffen, zodat U het Pascha kunt eten?” (Marcus 14:12). Maar dit is eigenlijk
bedrieglijk, het komt niet overeen met de teksten van het Oude Testament: we moeten dus toch
blijven kiezen voor het evangelie van Johannes dat de dood van Jezus op de 14de Niesan plaatst.
Wat heeft Marcus gedaan: gewoon de manier dan denken van die dagen in zijn verhaal
opgetekend, voor hem ging het om het dagelijks spreken in verband met deze zaken. Dus is
Marcus géén bedrieger we moeten alleen maar in het achterhoofd houden dat er een manier van
uit drukken was in dit verband dat niet meer overeenkwam met wat het vroeger was in de
Bijbelteksten. Maar en daar drukken we op: WE MOGEN DE DOOD VAN CHRISTUS NIET OP EEN
ANDERE DAG PLAATSEN DAN DE 14de Niesan. En waarom zouden we dan een lam op de tafel
leggen van het Laatste Avondmaal! Dat is een dag te vroeg! Daar heb ik dan grote bezwaren tegen
in te brengen.
De Amerikaanse theoloog Guzik http://biblehub.com/commentaries/guzik/john/18.htm zegt in

dit verband Commentaar bij: “Joh 18:28
d. Opdat zij het Pascha eten: Deze verklaring introduceert een tegenstrijdigheid, namelijk deze -
was het Laatste Avondmaal een paasmaal, en werd Jezus gekruisigd op het Pascha of de dag
daarna? Deze verklaring in Johannes 18:28 lijkt erop te wijzen dat het Pascha de komende dag
was, deze wanneer Jezus gekruisigd zou worden en dat het Laatste Avondmaal de dag voor
Pesach was. Toch lijkt een aantal passages aan te geven dat het Laatste Avondmaal een
paasmaal was (Matthéüs 26:18, Marcus 14:12, 14:16, Lukas 22:15). De beste oplossing voor dit
moeilijke chronologische probleem lijkt te zijn dat Jezus werd gekruisigd op het Pascha, en de
maaltijd die ze hadden de nacht voordien was een paasmaal, gehouden na zonsondergang (het
begin van de dag in de joodse indeling). We kunnen er over speculeren dat de Pascha lammeren
op beide dagen werden gedood, een noodzaak als gevolg van het enorme aantal lammeren
geofferd in Jeruzalem in de tempel op Pascha (later beschreven door Josephus als meer dan
200.000).”
Daar ben ik niet gelukkig mee: weten jullie nog dat men tot voor enkele tientallen jaren ervan
uitging dat we er alles moesten aan doen, om als er verschillen waren in de evangeliën deze
mogelijks op te lossen met de Bijbel zelf. Dat is hier niet meer zo. Met de botte bijl erin, gaat men
“erover speculeren” dat men de wet uit Exodus 12 had aangepast en dat er twee dagen lammeren
geslacht werden voor het Pesachfeest. Vroeger ging men uit van de stelling dat de 4 evangelisten
elk een aspect van Jezus beschreven en dat ze op die wijze een bijna totaalbeeld vormden van de
Heer die we moeten navolgen! In de uitleg van Guzik is er een breuk met wat in de Wet van
Mozes staat over het slachten van de lammeren, dat MOET OP ÉÉN DAG GEBEUREN = de 14 de van
de maand Niesan. Voor Guzik dat uitsmeren over twee dagen is geen probleem. Dat Jezus een
andere kalender zou gebruikt hebben dan deze die van toepassing was in Jeruzalem, dat wordt
met verve geopperd, maar men vergeet erbij op aan te merken dat daarvoor geen enkele
sluitende bewijsvoering bestaat.
IK WEIGER om ervan uit te gaan dat er verschil van opinie zou zijn tussen de drie eerste
evangeliën en Johannes als het om het Laatste Avondmaal gaat. Het kan gewoonweg geen
Pesachmaal of seder geweest zijn. En ik weet dat men dan uit de eerste tabel hierboven gaat
benadrukken dat er toch staat in Lucas: “15 En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit
Pascha met u te eten, voordat Ik ga lijden.” Dat is ook zo en ik ga het ook niet wegmoffelen. Maar
wist u dat het begrip Pascha in de dagen van Jezus al 5 betekenissen gekregen had. En ook dat is
waar dan heeft men de zin en betekenis zoals het in Exodus 12 staat verder uitgewerkt. Maar taal
is toch een levend iets en een woord krijgt in de loop van zovele jaren ook meerdere
betekenissen. Als Jezus dan een groot verlangen uitspreekt om dat feest met zijn 12 goede
vrienden te vieren dan is dat ook zo. Maar staat er dan ook dat Jezus dat feest zondermeer
geïdentificeerd heeft met het echte Pesach met alles erop en eraan? Dat heb ik echt niet gezien!
Die tekst is er niet en ook wat er zou hebben moeten aan voorafgaan is niet vervuld. Wie van die
13 heeft een lam naar de tempel gebracht om geofferd te worden? Wie had de tiende Niesan al
een lam uitgekozen?
Er zijn drie belangrijke zaken die niet op tafel liggen tijdens het Laatste Avondmaal in de rest van
het relaas in de evangeliën:
1°) Er is geen ongegist brood op tafel. Het brood dat er is, is dat wat men elke dag eet en dat is
het Griekse woord “ARTOS”, voor gegist brood, en in het verhaal van het Laatste Avondmaal 10
maal gebruikt.
2°) Er is geen lam op tafel dat geslacht is en geroosterd volgens de manier van de Joden in Exodus
beschreven. Dat is niet vernoemd in geen enkel van de vier evangelisten als ze hun verhaal te
boek stellen. In bepaalde Joodse tradities is het de gewoonte dat de paterfamilias tijdens het
Peshermaal aan iedereen een stukje ongedesemd brood geeft aangedopt in een saus van het
gebraden lam. En sommigen zien hier een aanwijzing, dit is een sedermaal. MAAR LEES TOCH
WAT ER STAAT: HIJ GEEFT DAT SLECHTS AAN DIEGENE DIE HEM ZAL VERRADEN! Dat is dus geen
gefundeerd argument. Dat is vanzelfsprekend zeer ver gezocht, het gaat om tradities van veel
later dan Jezus en het gaat om één persoon die zo een stukje brood krijgt. De vier evangelisten
konden natuurlijk uitleggen dat het een sedermaal was, indien het zeer belangrijk was. Dan
waren echter begrijpelijker aanwijzingen nodig geweest. Bovendien, en dat is een zeer oude
traditie: alle volwassen mannen dompelen samen hun stukje brood in de kom van bittere kruiden.
Zie hiervoor Marcus 14:18-20, ze dippen samen in de schotel, alle 13. Maar we herhalen het,
Jezus heeft dan een sedermaal gehouden dat één dag te vroeg was op de goede kalender volgens
Exodus 12. Maken we dan een wetsovertreding om deze regel uit te vlooien!
3°) Er is geen sprake van bittere spijzen/kruiden die de afbeelding moeten zijn van de moeiten en
zorgen die Israël had in Egypte. Ja, er staat een pot op tafel waar iedereen zijn brood in dopt, of
iets uitneemt. En, dat is waarschijnlijk wat men regelmatig at bij het avondmaal: linzen of een van
de vier soorten bonen die men at in die dagen. Op smaak gebracht met ajuin, look en olijfolie.
Maar er is er geen!
Hier enkele goede aantekeningen hoe men aan tafel zat en at in die dagen.
http://www.baptistbiblebelievers.com/LinkClick.aspx?
fileticket=NMUXqVyfq70%3d&tabid=232&mid=762
http://www.bible-history.com/links.php?cat=39&sub=477&cat_name=Manners+
%26+Customs&subcat_name=Eating+Customs
We vertalen wat uit een pracht van een studie-Bijbel van het Oude Testament: The Jewish Study
Bible, Adele Berlin en Marc Zvi Brettler, Oxford University Press, 2004. Nota’s bij Exodus 12.
“5-8: het jaarlijkse “pesah” offer, dat is geen heilige aangelegenheid op zichzelf maar de dag die
onmiddellijk voorafgaat aan de eerste van die feesten, de “matzot” bedevaart. De historische
verklaring voor elk feest, de verbinding tussen de twee, en de details van de naleving, met
inbegrip van de onthouding van zuurdesem, worden gegeven door P in Exodus hoofdstuk 12. Hier
worden alleen die aspecten die relevant zijn voor de kalender van de “Heilige gelegenheden”
genoemd.
5: de eerste maand, zie Exodus 12.2. Op de veertiende dag van de maand, bij avondschemering:
de datum van de avond is deze van de voorgaande dag (Zie v. 32; Exodus 12.18); slechts in de na-
Bijbelse traditie was de methode omgekeerd en avonden gegeven aan de datum van de volgende
dag. Een Paschaoffer aanbieden, “pesah” (Zie Exodus 12.11-13) is de naam van het offer gedaan
ter nagedachtenis van de Exodus; het na-Bijbelse Jodendom werd de naam van het daaruit
voortvloeiende festival.
Johannes en de Synoptici (de drie andere evangeliën) verschillen in hun woordelijke voorstelling
van Jezus: in Zijn bediening, wonderen, en berichtgeving van wat Hij doet. Maar die verschillen
zijn zeer klein aan de ene kant, Johannes zwijgt over vele belangrijke gebeurtenissen die in de
Synoptici beschreven staan: het doopsel van Jezus, de verleiding in de woestijn, de transfiguratie.
Johannes geeft ook geen beschrijving over de instelling van het avondmaal, en het gebed in
Gethsemane. Is dat een bewust verzuim! Waarom zou het; men heeft al eeuwen beweerd dat zijn
evangelie een spiritueel evangelie is en dan is er een andere aanpak nodig is om dat uit te
drukken. Dus daarom verschillen ze al in opzicht: hij beeld die Jezus bij Johannes is beschreven is
zoals hij dat aanvoelt en zoals de Heilige Geest hem ingeeft dat neer te schrijven.
In tegenstelling tot Matthéüs en Lucas heeft Johannes geen verhalen over Jezus geboorte. Maar
Johannes is zoals Marcus die verhaald dat ook niet. Moeten we dan die twee anderen bekijken
met ogen alsof ze dat uit hun duim gezogen hebben? Anderzijds, heeft Johannes veel verhalen en
preken die niet gevonden worden in de Synoptische evangeliën. Johannes heeft betrekking op
een periode van Jezus bediening in Judea vóór de Galilesche periode (1:19–4:42), de anderen
hebben dat niet. In plaats van alleen 1 reis naar Jeruzalem te beschrijven, zoals in de Synoptici,
maakt Jezus in zijn evangelie meerdere tochten naar Jeruzalem om er tijdelijk te wonen er de
Joodse feesten te vieren. Dientengevolge, geeft zijn optreden meestal maar de gebeurtenissen in
in Jeruzalem weer in plaats van Galilea. Omdat Johannes drie Pascha's noemt in plaats van slechts
een (Johannes 2:13 / 6:4 / 11:55), duurt de bediening van Jezus meer dan twee jaar in plaats van
het één jaar voorgesteld door de Synoptici. De datering van Johannes over bepaalde
gebeurtenissen verschilt op het eerste zicht van die van de Synoptici. Terwijl Marcus de zalving
van Jezus dateert in Bethanië twee dagen vóór het Pascha (Marcus 14:1,3), lijkt het of Johannes
het zes dagen vóór het Pascha dateert (Johannes 12:1). [Maar zie ons commentaar hierop verder.]
Terwijl Jezus kruisiging op de dag van het Pascha in de Synoptici plaatsvindt, in Johannes komt
één dag vóór het Pascha (Johannes 18:28 / 19:14, 31). In de Synoptische evangeliën reinigt Jezus
de tempel aan het einde van zijn bediening, maar in Johannes, is er ook een andere aan het begin
van Zijn prediking (Johannes 2:13-22). Moderne theologen dikken dit laatste nogal aan, maar dat
er twee zijn is toch niet zo ongewoon voor Jezus. Hij zet zijn stempel als Messias vanaf het begin
duidelijk uiteen. Hij is Heer van de tempel!
^^^^^^^^
U krijgt van mij dus veel citaten, het merendeel vertaalde. Maar aangepast en niet in de letterlijke
zin van hoe we ze hebben gevonden. We doen daar nog kleurtjes bij, weleens een bold lettertype
en onderstrepingen die niet in het origineel staan. Om zaken duidelijk te maken. We hebben zeer
slechte ervaringen met mensen die niet lezen wat er staat. Een voorbeeld: we hebben enkele
jaren meegedaan op een forum dat langzamerhand werd ingepalmd ven Jehovah’s Getuigen.
Ondertussen is deze site gestopt. Een van hen, een zekere Ken, dacht ons er wat wijzer bij te
maken met lange citaten uit de boeken en tijdschriften van de Wachttoren. Toen ik merkte dat als
ik erop reageerde we niet hetzelfde lazen, want bij hem kwam nogal zonder schroom er wat
anders achter de hoek kijken: inlegkunde. Bovendien, en daar was de man razend om na onze
kritiek, heeft deze vereniging, kerk is een veel te groot woord, over een reeks bepaalde zaken
soms vijf antwoorden gegeven in de loop der jaren. Klein detail over de al dan niet opstanding
van de mensen uit Sodom was het zevenmaal na elkaar een “ja” en een “neen.” We moesten
regelmatig bijschaven met inkleuringen van de tekst en hoofdlettergebruik, want de echte zin van
zijn citaten ontsnapte hem soms. Dat zinde hem niet en vroeg of ik het wou achterlaten, hij was
geen kind. Heb ik de volgende maanden gedaan maar na een tiental weken terug ingevoerd.
Mensen lezen soms wat er niet staat maar lezen zoals het in hun achterhoofd al is verwerkt. Dat
hebben we nu bij al die vertalingen gemerkt: profs met diploma's waar een halve muur mee kan
versierd worden, blazen soms koud en warm over dezelfde tekst. Ook hier! Het gaat om een
sedermaaltijd, maar ze kunnen niet aanwijzen dat er een lam is, dat er bittere kruiden zijn en de
saus van het gebraad. Men schermt met vier bekers wijn, in overeenkomst met een Joods
geschrift van de jaren 250/300 na Christus. Die zou elke aanwezige drinken maar het zijn er
welgeteld ofwel één of twee. Het evangelie van Lucas is hier duidelijk, waarom er nog wat bij
halen dat er niet staat! Laten we ons niet verbergen over wat er niet gezegd is en dat allemaal
bijvullen. Het is niet te bewijzen want op de 13 de Niesan worden nog geen lammeren geslacht
volgens de wettelijke ritus in Jeruzalem: grotendeels in de handen van de Sadduceeën. En daarom
onze inkleuringen andere lettertypes en wat al meer. Om u te helpen in het onderscheid van wat
er staat en in bijgepast.
^^^^^^^^
Wat voor u ligt is geen litteratuur om zo maar eens oppervlakkig door te nemen. Het is volgepropt
met argumenten tegen de twee zaken: 1°) Jezus die 72 uur in het graf is en 2°) Jezus heeft een
Sedermaaltijd gehouden de avond voordat Hij stierf. We maken het u ook gemakkelijk: elk
hoofdstuk is aan het einde van het werk ingekort tot twee, drie of vier opmerkingen. Leest u dat
en beweerd het boek te hebben gelezen dat zou afdoen aan het belang van de onderwerpen. Dat
het ene u meer zal aanspreken dan het ander is begrijpelijk. De consequenties voor wie leiding
heeft in een gemeente liggen wel voor de hand. Een gedrag van jaren veranderen vraagt moed,
maar is de waarheid niet onze eerste zorg? Wanneer we gaan “in het domein van het goddelijke
Woord” is het dat Woord dat tot ons moet spreken en ons leiden op de levensweg. We hebben er
niets op tegen dat u verder gaat met dit onderwerp als we u niet overtuigen, en naar uw
professoren stapt. Het internet, pas op, dat is waarachtig een vuilbak in de meeste gevallen, en
een listige verleider!
^^^^^^^^
Ik ga naar iets van Cornelius van Till, boeiend theoloog van de vorige eeuw, Why I Believe in God,
Philadelphia: Committe on Christian Education, Orthodox Presbyterian Church, n.d. , blz.12 en 15.
Twee korte citaten uit http://www.reformedliterature.com/vantil-why-i-believe-in-god.pdf en

woorden die ik zondermeer tot de onze wil maken. Cornelius van Till schreef ze na kritiek op
enkele collega-theologen. Hij wijst enkele van hen op de onverantwoordelijke wijze waarop ze
naar de Schriften kijken EN ER MEE OMGAAN. Hoe ze hun eigen visies tussen Bijbelteksten in
wringen. Waardoor de waarheid van het Woord geweld wordt aangedaan. Dat zie ik ook in deze
zaak die voor u legt. Daarom neem ik zijn woorden in de mond.
“Als ik u beledigd heb dan is het geweest, omdat ik het niet aandurfde, zelfs in het belang van je
winnen, mijn God te beledigen. En als ik je niet heb beledigd heb ik niet gesproken van mijn God.
Want wat je echt hebt gedaan in uw behandeling van de bewijzen voor het geloof in God: het is
om jezelf tot God te stellen. U hebt de hoogte van uw intellect bereikt, de standaard van wat er
mogelijk is of niet mogelijk is. Je hebt daardoor vrijwel vastgesteld dat u van plan bent nooit een
feit aan te nemen dat wijst naar God. Feiten, om helemaal feit te zijn - feiten, dat wil zeggen, met
fatsoenlijke wetenschappelijke en filosofische standing - moeten uw stempel hebben in plaats van
die van God die over hen allemaal de virtuele schepper is.”
“Ik zal u niet bekeren aan het eind van mijn betoog. Ik denk dat het argument duidelijk is. Ik houd
het erbij dat het geloof in God niet alleen even redelijk is als een andere overtuiging, of zelfs een
beetje of oneindig meer waarschijnlijker waar dan ander geloof. Ik houd dat liever aan, tenzij je
gelooft in God kun je logisch in niets anders geloven. Maar omdat ik geloof in zo' n God, een God
die je net zo goed is geconditioneerd als ikzelf. Daarom weet ik dat je tot je eigen tevredenheid dit
kan: met de hulp van de biologen, de psychologen, de logici, en de Bijbelcritici die alles verkleinen
wat ik heb gezegd deze middag en avonds aan de ronde kronkelwegen van een hopeloze
eigenmachtige. Nou, mijn mijmeringen zijn, om zeker te zijn, cirkelvormig geweest; ze hebben
alles op hun beurt met God te maken. Dus tot zover zal ik Hem met u laten en Zijn genade.”
Photos.com
Dit geeft, denk ik, weer op welke wijze dos soevereiniteit werkzaam is!
Over de aarde en haar bewoners en het heelal!
Daar is geen ontsnappen aan!
HOOFDSTUK 1
Drie dagen en drie nachten zijn niet zomaar = 72 uren
Inzicht in de Joodse tijdssystemen
Een noodzakelijke opmerking over het vertalen en interpreteren

van de Griekse en Hebreeuwse taal waarin de Bijbel geschreven is.
Op deze site https://nl.glosbe.com/fr/nl/quinzaine staan enkele voorbeelden (nog tientallen

meer op de site, overgenomen juni 2016) hoe het Franse begrip “une quinzaine de jours”
vertaald moet worden in het Nederlands. Wie dat letterlijk doet gaat de mist in en laat een zin
in vertaling iets anders zeggen dan wat de Fransman er mee bedoeld. Meestal is de vertaling
“twee weken” en zeker niet vijftien dagen, behalve enkele uitzonderingen. Dat gaat ook op
voor wie de taalstructuur van het Hebreeuws zo maar letterlijk overzet in het Nederlands. Die
persoon zal zich ook bezondigen aan het interpreteren van de Bijbeltekst, want hij heeft al een
verkeerde interpretatie van de begrippen. Dus is het met de vertaling en interpretatie van
Hebreeuwse begrippen naar het Nederlands toe: goed om op te volgen wat de streektaal en
spreektaal in de Bijbel hier bedoeld. We mogen/moeten onze tekst vertalen vanuit dat
standpunt. En ook dit moet u weten: het Frans en het Nederlands staan veel dichter bij elkaar
wat betreft hun structuur dan het Nederlands en het Hebreeuws. Onthoud mijn opmerking
voor de rest van ons artikel. Lees een tekst hoe een jood in de dagen van Jezus het zou lezen.
Avant le début de chaque campagne de

Vóór het begin van elk verkoopseizoen, doch
commercialisation, au plus tard au cours de la
uiterlijk in de tweede helft van mei, vindt overleg
seconde quinzaine du mois de mai, un
tussen de partijen plaats
échange de vue a lieu entre les deux parties
Communications par quinzaine Mededelingen voor elke halve maand
La Commission va faire ses recommandations

De Commissie zal over twee weken haar
dans une quinzaine de jours, vers le 15 avril,
aanbevelingen doen, tegen 15 april hoop ik.
j'espère.
C' est à moins d' une quinzaine de jours ' ici Dat is over minder dan twee weken
Il y a une quinzaine de jours, l' émissaire de l' Ongeveer twee weken geleden heeft de speciale
ONU, M. Kouchner, a introduit une nouvelle afgezant van de VN, de heer Kouchner, een
monnaie au Kosovo. nieuwe munt in Kosovo ingevoerd.
[Wat Nederland en Vlaams België gemeen hebben is de taal. Maar veel woorden hebben een
totaal andere betekenis in beide landen. Vertalen vraagt dus kennis; een Nederlander en een Belg
kunnen dus wat anders bedoelen en toch hetzelfde woord gebruikt hebben. Dat gaat ook op voor
vergelijkingen van het Hebreeuws en het Grieks, die staan nog verder uit elkaar. Zie:
http://www.taaltelefoon.be/standaardtaal-verschillen-tussen-belgi%C3%AB-en-nederland]
We vonden op http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html een

artikel met de titel: DE OPSTANDING was NIET op zondag. En het is echt dat wat we gaan beweren
en ook nog staven/bevestigen met de Bijbel. Men begint na enkele algemene opmerkingen met
deze uitleg: “De sceptische Farizeeën vroegen Jezus om een teken, een bovennatuurlijke
aanwijzing, als bewijs dat Hij de Messias was. Matthéüs 12:39 Maar Hij antwoordde hun en
zeide: Een boos en overspelig geslacht verlangt een teken, maar het zal geen teken ontvangen
dan het teken van Jona, de profeet. 40 Want gelijk Jona drie dagen en drie nachten in de buik van
het zeemonster was, zo zal de Zoon des mensen in het hart der aarde zijn, drie dagen en drie
nachten. Laten wij nu eens stilstaan bij het enorme belang, de verstrekkende betekenis, van Jezus'
bewering. Hij verklaarde uitdrukkelijk dat het teken dat Hij als bewijs van Zijn Messiasschap zou
geven was, dat Hij precies drie dagen en drie nachten in het rotsgraf in “het hart der aarde” zou
zijn.” (Het gaat om de vertaling van een artikel van Herbert W. Armstrong uit 1972 op
http://www.cgg.org/index.cfm/ Of het exact is vertaald hebben we niet nagegaan, dat is ook niet
zo belangrijk. En hier ook nog eens http://www.herbert-armstrong.org/indexDutchBB.html)
We gaan deze argumentatie de vleugels afsnijden en dit vogeltje verlammen. Twee teksten hier
al, geven aan dat BIJBELSE JODEN een manier van spreken hierover hebben die ons vreemd klinkt.
 Jezus, zei volgens Lucas 13:32: “En Hij zei tegen hen: Ga heen en zeg die vos:
Zie, Ik drijf demonen uit en verricht genezingen, vandaag en morgen, en op
de derde dag word Ik voleindigd.”
 God zei tegen Mozes: “10 En de HEERE zei tegen Mozes: Ga naar het volk toe,
en heilig hen vandaag en morgen, en laten zij hun kleren wassen 11 en over
drie dagen gereed zijn. Op de derde dag zal de HEERE namelijk voor de ogen
van heel het volk neerdalen op de berg Sinaï.” Exodus 19: 10-11
Inleiding en doel van dit gedeelte is om aan te tonen:
1. Dat de term, “drie dagen en drie nachten” op een onvoorwaardelijk manier gelijkwaardig is
met de uitdrukkingen: “na drie dagen” = “op de derde dag” = “drie dagen later.” Wellicht niet in
ons systeem van denken maar wel in de gedachte van een jood vanaf het vroege begin – dus al in
het Oud Testament - tot aan Jezus van Nazareth. En ook nog bij de oude rabbijnen.
2. De uitdrukking, drie dagen en drie nachten: vereist voor een jood absoluut geen vervulling van
drie letterlijke dagen en drie letterlijke nachten.
3. De term, drie dagen en drie nachten: vereist voor een jood absoluut geen letterlijke 72 uren.
4. Dat een vrijdag kruisiging met de opstanding op zondagmorgen rond 6 uur door het Joodse
volk in die dagen zou zijn beschouwd als drie dagen en drie nachten is Bijbels gewoon te
onderbouwen. En dat volgt nu: een reeks bewijzen dat wat we beweren de gewone manier van
denken is in die dagen. Wij moeten onze uitleg aanpassen aan de manier van denken van toen in
de dagen van Jezus en niet zoals we vandaag rekenen.
A. Verwisselbare termen: (Hier staan alle Bijbelse data uit de evangeliën)
Bijbelse Term Hoe lang in het graf?
Mattheus 27:64: “Geef dan bevel dat het graf tot de derde dag
Tot de derde dag
toe beveiligd.”
Matthéüs 26:61: “Ik kan de tempel van God afbreken en hem in

drie dagen opbouwen.”
Mattheus 27:40: “U Die de tempel afbreekt en in drie dagen

opbouwt”
Marcus 14:58: “Ik zal deze tempel, die met handen gemaakt is,
afbreken en in drie dagen een andere, niet met handen
In drie dagen
gemaakt, bouwen.”
Marcus 15:29: “U die de tempel afbreekt en in drie dagen

opbouwt,”
Johannes 2:19-20: “Breek deze tempel af en in drie dagen zal Ik

hem laten herrijzen.”
Matthéüs 16:21: “dat Hij gedood zou worden en op de derde

dag zou worden opgewekt.”
Matthéüs 17:23: “maar op de derde dag zal Hij opgewekt

worden.”
Op de derde dag (de
voorspelling) Matthéüs 20:19: “maar op de derde dag zal Hij opgewekt
worden.”
Lucas 9:22: “Hij moet gedood en op de derde dag opgewekt

worden.”
Op de derde dag (de Lucas 18:33: “op de derde dag zal Hij weer opstaan”
vervulling)
Lucas 24:7: “en gekruisigd worden en op de derde dag
Vandaag de derde dag (1 opstaan.”
x)
Lucas 24:21: “is het vandaag de derde dag sinds deze dingen
gebeurd zijn.”
Lucas 24:46: “en uit de doden opstaan op de derde dag.”
Handelingen 10:40: “opgewekt op de derde dag.”
1 Corinthe 15:4: “opgewekt is op de derde dag, overeenkomstig

de Schriften.”
Marcus 9:31: “nadat Hij gedood is, zal Hij op de derde dag
opstaan.”
Drie dagen later
Marcus 10:34: “en op de derde dag zal Hij weer opstaan.”
Matthéüs 27:63: “na drie dagen zal Ik opgewekt worden.”

Na drie dagen
Marcus 8:31: “gedood worden en na drie dagen opstaan.”
Matthéüs 12:40: “Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in

de buik van de grote vis was, zo zal de Zoon des mensen drie
Drie dagen en drie
dagen en drie nachten in het hart van de aarde zijn.” Een
nachten
verwijzing naar Jona 1:17: “Jona was drie dagen en drie
nachten in het binnenste van de vis.”
U beseft toch dat dit voor ons vandaag, als westerling, alles letterlijk nemen
problematisch is: “na drie dagen” = “op de derde dag” is een tegenstrijdigheid. Voor een jood
in de dagen van Jezus zijn dat als uitdrukkingen gelijkwaardig dingen en voor hem de gewone
manier van praten en denken.
Welgeteld komt de uitdrukking “drie dagen en drie nachten” driemaal voor in de Bijbel. In twee
teksten:
Jona 1:17: “En de HEERE beschikte een grote vis om Jona op te slokken. Jona was drie dagen en
drie nachten in het binnenste van de vis.”
Matthéüs 12:40: “Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in de buik van de grote vis was, zo
zal de Zoon des mensen drie dagen en drie nachten in het hart van de aarde zijn.”
U moet eens nagaan, wat voor soort bokkensprongen men gaat doen, bij dezen die zeggen dat
Jezus 72 uur lang in het graf geleggen had.
Op http://www.wereldgeschiedenis.com/de-opstanding-was-niet-op-zondag Daar gaat men

gewoon wat Kleopas zegt in Lucas 24:21, aanlengen met gebeurtenissen die zogezegd niet tot de
drie dagen horen: bijvoorbeeld de dood van Jezus. Hoe absurd kun je dan zijn daar je argument
te halen, dat is Kleopas geweld aandoen! Maar zegt hij niet in het vorige vers 20: “hoe onze
overpriesters en leiders Hem overgeleverd hebben om Hem ter dood te veroordelen, en Hem
gekruisigd hebben.” Dus de onmiddellijke context weerlegt een 72 uren-theorie! Gaan
argumenteren over de lijfwacht die bij het graf staat, is trachten een ommezwaai te maken in de
woorden van Kleopas! Waarom doen jullie dat?
We gaan voor het tweede voorbeeld naar http://www.gotquestions.org/Nederlands/Jezus-

vrijdag-zondag.html Op deze site gaat men het als volgt uitleggen: “Een mogelijke verklaring is
dat ze vanaf woensdagavond, de begrafenis van Christus, zouden kunnen hebben geteld,
wanneer zoals gezegd de Joodse donderdag begint, en je zou donderdag tot zondag als drie
dagen kunnen tellen.”
Nog een derde poging hier op http://www.amen.nl/artikel/815/drie-dagen-en-drie-nachten
“Als er staat dat Hij ´ten derden dage´ opstond, moeten wij bij ´dag´ in deze uitdrukking niet
denken aan de dagen nachtdelen, maar aan etmalen. Zo bezien is nacht 3 inderdaad de derde
dag. De derde dag is de laatste periode van 24 uur; dat wil zeggen: de periode van 48-72 uur.
Ergens in die periode – dus ´ten derden dage´, 51 tot 63 uur na zijn sterven – stond de Heer
waarlijk op!” Dit is zowel heet als koud blazen op hetzelfde moment. De Schrift is meer dan
duidelijk: Hij staat op de DERDE dag weer op uit het graf!
En ook Lucas 13:32 geeft duidelijk aan dat er van een periode van 72 uren in het graf géén sprake
kan zijn. Dat volgt onmiddellijk hierna!
We gaan dus enkele parallelle Bijbelgedeelten bekijken die gelijkwaardigheid

bewijzen en omkeerbaarheid in tijdsperioden:
Woorden van Jezus in: Lucas 13:32

1
Uit de mond van Jezus horen we een illustratie over het berekenen van dagen!
Lucas 13:32: “En Hij zei tegen hen: Ga heen en zeg die vos: Zie, Ik drijf demonen uit en verricht
genezingen, vandaag en morgen, en op de derde dag word Ik voleindigd.”
Toen in de 16de eeuw de hoofdstukken werden ingedeeld in het Nieuwe Testament ging ook een
en ander verloren voor wie niet oplet wat de context zegt. Dit vers dat we citeren werd
uitgesproken door Jezus op een vrijdag! Hoe weten we dat? Wel heel eenvoudig, omdat de dag
nadien een sabbatdag was en Jezus ging preken in een synagoge. Lucas 13 zegt namelijk: “1 Er
waren juist op dat tijdstip enigen bij Hem, die Hem berichtten over de Galliërs van wie Pilatus het
bloed met hun offers vermengd had. () 10 En Hij gaf onderwijs op de sabbat in één van de
synagogen.”
Jezus sprak over een periode van drie dagen in Lucas 13:32:
Vandaag (vrijdag)
Morgen (zaterdag) en
De derde dag (zondag).
Ellicott's Commentary for English Readers heeft dit commentaar bij het vers: “Op een dag, en nog
een, en nog een derde, zo beschrijft onze Heer het, dat is spreekwoordelijk taal (zie de
gelijkaardige vorm van Exodus 5:14 / Hosea 6:2), wijst op een interval van zeer korte duur, en dan:
“de derde dag is de dag van mijn voltooiing” [volgens de Willibrordvertaling]. Het woord is strikt
een tegenwoordige tijd maar voorspellend gebruikt en kan ofwel doel of passief in betekenis zijn,
waarbij de laatste het meest in overeenstemming met het gebruik van het werkwoord elders
heeft. “Dan word ik tot het einde gebracht; dan bereik ik het doel van dit, Mijn menselijk leven”
Zeer opmerkelijk in verband met deze passage wordt de bekendheid gegeven aan het werkwoord
in de hele brief aan de Hebreeën, zoals, bijvoorbeeld, in Hebreeën 2:10 / Hebreeën 5:9.”Wij
citeren deze twee in de HSV vertaling:
Hebreeën 2:10: “Want het paste Hem, om Wie alle dingen zijn en door Wie alle dingen zijn, dat
Hij, om veel kinderen tot heerlijkheid te brengen, de Leidsman van hun zaligheid door lijden zou
heiligen.”
Hebreeën 5:9: “En toen Hij volmaakt was geworden, is Hij voor allen die Hem gehoorzamen, een
oorzaak van eeuwige zaligheid geworden.”
Textus Receptus van Lucas 13:32

και ειπεν αυτοις πορευθεντες ειπατε τη αλωπεκι ταυτη ιδου εκβαλλω δαιμονια και
ιασειςεπιτελω σημερον και αυριον και τη τριτη τελειουμαι
VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG

Jezus zegt volgens Lucas Hier is een grote gelijkenis
13:32: “En Hij zei tegen met de twee teksten die “morgen” “op de derde dag”
hen: Ga heen en zeg die volgen: het gaat om een
(opstanding)
vos: Zie, Ik drijf demonen periode na elkaar van,
uit en verricht drie zaken, zoals op
genezingen, vandaag en vrijdag sterven, zaterdag
in het graf liggen en de
morgen, en op de
zondag opstaan uit de
derde dag word Ik dood.
voleindigd.”
“vandaag” en “morgen”
preekt de Heer (doordat
Hij sterft en de vervulling
is van het Paaslam).
En om daarna dan TOT

VOLMAAKTHEID TE
KOMEN. Dit gaat om
STERVEN EN OPSTAAN uit
de dood.
Jezus voorzegt volgens

Lucas 18:33: “En zij
zullen Hem doden, nadat
zij Hem gegeseld hebben
“op de derde dag”
(zondag)
en op de derde dag zal
Hij weer opstaan.”
De man Cleopas zegt

volgens Lucas 24:21: “En
wij hoopten dat Hij het
was die Israël zou
verlossen. Maar al met
“op de derde dag”
(zondag)
al is het vandaag de
derde dag sinds deze

dingen gebeurd zijn.”
We gaan nog een stap verder over de weg naar Emmaüs:
we bekijken de context ervan en dat is Lucas 24: 1,13,21,46.

Vers Tekst Commentaar
Lucas 24:1
“En op de eerste dag van de week
gingen zij, heel vroeg in de morgen,
De gehele gebeurtenissen van Lucas
naar het graf en brachten de
24 vond plaats op zondag, “de eerste
specerijen mee die zij gereedgemaakt
dag van de week”.
hadden, en sommigen gingen met hen
mee.”
Lucas 24:13
“En zie, twee van hen gingen op “Diezelfde dag” = zondag en verwijst
diezelfde dag naar een dorp dat zestig naar Lucas 24: 1
stadiën van Jeruzalem verwijderd was

en waarvan de naam Emmaüs was.”
Lucas 24:21
“Het is de derde dag”, nadat Jezus
“En wij hoopten dat Hij het was Die werd gekruisigd en in het graf
Israël zou verlossen. Maar al met al is gelegd. Dit was de dag dat de twee
het vandaag de derde dag sinds deze mannen verwacht hadden dat Jezus
dingen gebeurd zijn.” uit de dood zou opstaan. Dit was de
dag van de verwachting.
Lucas 24:46
Dit is niet direct verbonden met de
“En Hij zei tegen hen: Zo staat er mannen op de weg naar Emmaüs,
geschreven en zo moest de Christus maar Lucas, door de inspiratie van
lijden en uit de doden opstaan op de de Heilige Geest heeft nu in zijn
derde dag.” evangelie VIER MAAL naar de derde
dag verwezen!
Hier staat het onweerlegbaar bewijs dat Jezus
is opgestaan uit de doden op zondag.
^^^^^^^^
John Gill Heeft hier een mooie gedachte neergezet bij Lucas 24:21: “zijn dag (van de Messias) is
sterk bestudeerd door de Joden: ze berichten dat de Schrift spreekt van een aantal opmerkelijke
teksten over derde dagen. En behalve (Genesis 22:4) (Hosea 6:2) is er een passage die verwijst
naar de opstanding van Christus op de derde dag. En ze spreken van de derde dag van de
stammen, (Genesis 42:18) van de derde dag van de spionnen, (Jozua 2:16) van de derde dag van
het geven van de wet, (Exodus 19:16) van de derde dag van Jona, (Jona 1:17) (die een type is van
de verrijzenis van de Messias Matthéüs 12:40) was) van de derde dag van degenen die uit de
gevangenis, kwam (Ezra 8:15) van de derde dag van de opstanding van de doden, (Hosea 6:2) en
van de derde dag van Esther, (Esther 5:1).”
Als we nu zouden zeggen dat Jezus op woensdag gekruisigd is, zou Kleopas dan niet gezegd
hebben: “vandaag is het de vijfde dag.” Want als u dat gaat optellen krijg je: woensdag,
donderdag, vrijdag, zaterdag, en het eerste deel van de zondag. We mogen Jezus toch geen
ongelijk geven en Kleopas het gelijk! Later in het verhaal van Lucas maar nog steeds op diezelfde
dag – de eerste van de week, dus zondag – zegt Jezus dit: “Zo staat er geschreven en zo moest de
Christus lijden en uit de doden opstaan op de derde dag.” Lucas 24:46. Wie heeft er nu volgens jou
gelijk? Wie perse wil dat Jezus op woensdag is gekruisigd, die heeft ongelijk! Christus stierf op
vrijdag de 14de Niesan, de dag van de voorbereiding op de Sabbat. Dat was de eerste dag. Hij
rustte op Sabbat in het graf naar het gebod. Dan was er de tweede dag, de wekelijkse sabbat. En
op de derde dag = de eerste dag van de week stond Hij op: op zondag. Toch niet zo moeilijk!
Eerder eenvoudig toch! We mogen de kronkelachtige redeneringen van de voorstanders van een
kruisiging op woensdag niet aannemen. Dan zeggen we - en men heeft dat niet door - Jezus je
liegt! We mogen de woorden van Kleopas niet misbruiken omwille van een theorie. Vanwege de
puur theoretische veronderstelling dat “drie dagen en drie nachten = 72 uren.” De woorden van
Jezus aanvallen daar doen we niet aan mee. De woensdag kruisiging en zondag opstanding (of
zaterdag) is in strijd met de rest van wat in Lucas 24 staat over wanneer Jezus is opgestaan. Drie
volle dagen en nachten (m.a.w. 72 uur) daarvoor uitrekenen is niet Bijbels te bewijzen.
John Lightfoot heeft als commentaar op Lucas 24:21 in zijn Commentary on the New Testament
from the Talmud & Hebraica het volgende te zeggen:
“21. En wij hoopten dat hij die Israël verlossen zou geweest: en naast dit alles, vandaag is
de derde dag van dat deze dingen gebeuren.
[We hebben erop vertrouwd,] “We vertrouwden het dat hij Israël verlossen zou”. Viz, in die
zin dat die natie een verlossing zou krijgen, die zij hoopten vanwege het heidense juk.
Maar de armoede en gewone van Jezus als persoon gaf hen geen reden om te hopen dat
zoiets zou worden gebracht door wapens, wat die mensen over het algemeen gedroomd
hadden; ze hoopten, maar het zou op een wonderbaarlijke wijze kunnen tot stand
gebracht worden, zoals hun eerste verlossing van Egypte geweest was.
[Vandaag is de derde dag, enz.] Want het is onze aandacht waard ons te richten op wat de
rabbi’s vertelden over de derde dag: “Abraham sloeg zijn ogen op de derde dag omhoog”,
Genesis 22: 4. Het is geschreven, dat hij na twee dagen ons zal doen herleven: in de derde
dag zal hij ons oprichten, en wij zullen in zijn aangezicht zien, Hosea 6:2. Het wordt
geschreven, met betrekking tot de derde dag van de stammen, Jozef zeide tot hen: de
derde dag, Genesis 42:18. Met betrekking tot de derde dag ook van de spionnen: verberg
u daar drie dagen, Jozua 2:16. En er wordt gezegd van de derde dag van de afkondiging
van de wet: en het geschiedde op de derde dag, Exodus 19:16. Er staat ook geschreven
van de derde dag van Jonas, Jonas was in de buik van de vis drie dagen en drie nachten,
Jona 1:17. Er staat ook geschreven van de derde dag van degenen die kwam uit de
gevangenis kwamen en daar bleven in tenten voor drie dagen, Ezra 8:15.
Er staat ook geschreven van de derde dag van de opstanding uit de doden, na twee dagen
zal hij ons doen herleven, en de derde dag zal hij ons doen opstaan. Er staat ook
geschreven van de derde dag van Esther, en op de derde dag van Esther haar Koninklijke
klederen aandoet, Esther 5: 1. De Targumist voegt hieraan toe: “Op de derde dag van het
Pascha.” En dat is inderdaad de dag waar we op dit moment mee bezig zijn, namelijk de
derde dag van het Pascha. Als deze dingen met zo veel kennis waargenomen zijn als met
betrekking tot de derde dag het hoort tot die tijd. In de scholen en synagogen leerde men
dat en ik zie geen reden waarom het genegeerd moet worden. Dan lijken deze woorden
van Kleopas misschien een beetje van dien aard te zijn, dat het spreekt volgens de
algemene opvattingen van de Joden. Want het mag duidelijk genoeg gezegd zijn, het is
vandaag de derde dag, en hij verder bijdraagt met ook dit woord; er lijkt een
merkwaardige kracht in de toevoeging, en een nadruk op dat woord. Alsof de betekenis
hierin is: “Diezelfde Jezus was machtig in woord en daad, en hij toonde zich zo iemand, die
we bedacht hadden als de ware Messias, en die Israël zou verlossen: en naast al die
dingen die getuigen voor hem zodanig zijn, de dag van vandaag getuigt dat ook. Want
terwijl er zo grote observatie is onder ons met betrekking tot de derde dag, dit is de derde
dag sinds hij werd gekruisigd; en er zijn sommige vrouwen onder ons, die zeggen dat ze
door engelen te horen gekregen hebben, dat hij weer is opgestaan.”
^^^^^^^^
Samuele Bacchiocchi, Italiaans Amerikaans theoloog van de Zevende dag Adventisten, merkt op
in zijn boek dat hier gratis staat:
http://www.anym.org/pdf/the_time_of_the_crucifixion_and_the_resurrection_samuele-
bacchiocchi.pdf
“De letterlijke interpretatie van de “drie dagen en drie nachten” wordt ook in diskrediet gebracht
door rekening te houden met de verschijning van Christus op zondagavond - volgens het Lucas
evangelie - aan de twee discipelen die naar het dorp Emmaüs gingen. Christus, die zij nog niet
hadden herkend heeft hen ingehaald en vroeg hen: “En Hij zei tegen hen: Wat zijn dit voor
gesprekken die u al lopend met elkaar voert en waarom ziet u er zo bedroefd uit?” (Lucas 24:17).
De twee mannen, verbaasd over zo een onwetendheid van wat er in Jeruzalem was gebeurd
vertellen hem “En wij hoopten dat Hij (Jezus) het was Die Israël zou verlossen. Maar al met al is
het vandaag de derde dag sinds deze dingen gebeurd zijn.” (Lucas 24:21).”
Dat is een belangrijke tekst en Bacchiocchi vervolgt daarom:
“Om de betekenis van de laatste verklaring te waarderen, moeten we kennis hebben van twee
feiten. De eerste verklaring gaat over de 'avond' van de eerste dag van de week, toen de dag “ver
gevorderd” was (Lucas 24:29). Ten tweede, “de derde dag” verwijst specifiek naar wat in de
onmiddellijke context staat, namelijk de veroordeling en de kruisiging van Christus genoemd als
“de” grote evenementen. Het is duidelijk, dan, dat als Christus werd gekruisigd op een
woensdagmiddag, die twee discipelen niet hebben kunnen verwezen naar die gebeurtenis op een
zondagavond en deze woorden: “vandaag de derde dag sinds deze dingen gebeurd zijn.” Volgens
de joodse inclusieve dag-rekening, zou het de vijfde dag en niet de derde zijn geweest.” (Uit zijn
boek: De Tijd van de kruisiging en opstanding, hoofdstuk 2)
^^^^^^^^
The ESV MacArthur Study Bible commentaar bij Mat.12:40

“12:40 drie dagen en drie nachten. Geciteerd van Jona 1:17. Dit soort van meningsuiting is een
gemeenschappelijke manier van het benadrukken van de profetische betekenis van een periode
van tijd. Een uitdrukking als “veertig dagen en veertig nachten” (zie toelichting op 4:2) kan in
sommige gevallen gewoon verwijzen naar een periode langer dan een maand. “Drie dagen en
drie nachten”, was een nadrukkelijke manier om te zeggen “drie dagen.” En door joodse
berekening zou dit een passende manier zijn van een periode van tijd dat delen van 3 dagen
omvat te beschrijven. Dus, als Christus werd gekruisigd op een vrijdag, en Zijn opstanding vond
plaats op de eerste dag van de week, door de Hebreeuwse berekening zou dat gekwalificeerd
worden als 3 dagen en 3 nachten. Allerlei ingewikkelde schema’s zijn bedacht om te suggereren
dat Christus zou zijn gestorven op een woensdag of donderdag, alleen maar om de extreme
letterlijke betekenis van deze woorden tegemoet te komen. Maar de oorspronkelijke betekenis zou
dat soort houten interpretatie niet nodig hebben. Zie opmerking over Lucas 13:32.”
En dit is zijn commentaar op Lucas 13:32: “vandaag en morgen, en de derde dag. Deze expressie
betekende alleen dat Christus zijn eigen goddelijke tijdschema had; het was niet bedoeld om de
lay-out van een letterlijke driedaagse schema weer te geven. Uitdrukkingen zoals dit kwamen
voor in het Semitische taalgebruik, en zelden werkten ze in een letterlijke zin om precieze
tijdsintervallen weer te geven. Zie opmerking op Mat.12:40. mijn werk te voltooien. Dat wil
zeggen, door de dood heen, in de afwerking van zijn werk. CF. Johannes 17:4–5 / 19:30 /
Hebreeën 2:10. Herodes is nu de bedreiger Hem te doden, maar niemand kon Christus doden vóór
zijn tijd gekomen was (Johannes 10:17-18).”
God's Woord: Ex.19: 10-11

2
God zei tegen Mozes in Exodus 19:10-11: “10 En de HEERE zei tegen Mozes: Ga naar het volk toe,
en heilig hen vandaag en morgen, en laten zij hun kleren wassen 11 en over drie dagen gereed
zijn. Op de derde dag zal de HEERE namelijk voor de ogen van heel het volk neerdalen op de berg
Sinaï.”
Wij westerlingen zouden zo niet rekenen maar God en het volk verstaat wat er moet gebeuren.
Dus is de uitdrukking: vandaag en morgen = over drie dagen = op de derde dag.
Raar voor ons: maar waar in de optiek van een jood in de dagen van Mozes en ook van Jezus.
Een zeer goede nota over: “Dag en nacht 12 uren” ter illustratie van dit. Het volgende komt uit
http://www.bijbelseplaatsen.nl/plaatsen/B/Bijbelse%20uren/551/
“De dagen in de winter telden evenveel uren als die in de zomer maar die van de zomer waren
natuurlijk veel langer en die van de winter veel korter. Een uur was daarom niet altijd zestig
minuten zoals bij ons. Om te weten hoe laat het was, moest je daarom ook de datum weten . Als
de zon om zes uur ’s morgens opkwam, was het negende uur 3 uur n. m., maar als die pas om 8
uur opkwam was het negende uur 5 uur n. m. Je moest dus 9/12 van de periode dat het licht was
berekenen om te weten hoe laat het was. De antieke uurrekening stemt dus helemaal niet
overeen met onze uurrekening. Jezus heeft dit zelf ook aangegeven toen Hij zei “Gaan er niet
twaalf uren in een dag?” In de winter waren het weliswaar gekortwiekte uren, maar het waren er
ook altijd 12. Deze klassieke uurindeling moeten we niet uit het oog verliezen als we nadenken
over het uur waarop de Heiland stierf. Het was omstreeks het 9e uur, dat is dus 9/12 van de
Joodse dag.(Matt 27:45-50). Toen de Heiland aan het kruis hing werd het pikdonker midden op
klaarlichte dag, want het zesde uur is altijd middag. En om nog een voorbeeld te gebruiken: Als
Petrus in zijn Pinkstertoespraak zegt dat het pas de derde ure van de dag is (Hand.2:15) wil dat
niet zeggen dat het ‘s morgens 9 uur was. Nee, het houdt in dat pas 2/12 van de periode waarin
de zon boven de horizon stond, verstreken was.” Dit voorbeeld geeft duidelijk weer dat een
uitdrukkeing als de volgende dag niet noodzakelijk een periode van 24 aangeeft ook als het over
“dag en nacht” gaat.
^^^^^^^^
Een ander voorbeeld uit het Oude Testament is dit. Genesis 40 geeft ons een verhaal als Jozef in
de gevangenis zit en hij twee andere gevangenen verteld wanneer ze vrijkomen. De ene zal in ere
hersteld worden, de andere zijn hoofd verliezen. We geven slechts de belangrijke zaken weer met
betrekking tot de periode van “drie dagen” = dat in feite “de derde dag” is.
“5 En in één nacht hadden zij beiden een droom, ieder zijn eigen droom met zijn eigen betekenis:
de schenker en de bakker die aan de koning van Egypte toebehoorden en die in de gevangenis
gevangenzaten. 12 Toen zei Jozef tegen hem: Dit is de uitleg ervan: de drie ranken staan voor drie
dagen. 13 Nog binnen drie dagen zal de farao u een hoge plaats geven, en u in uw ambt
herstellen; 16 Toen het hoofd van de bakkers zag dat hij een gunstige uitleg had gegeven, zei hij
tegen Jozef 18 Toen antwoordde Jozef en zei: Dit is de uitleg ervan: de drie manden betekenen
drie dagen. 19 Nog binnen drie dagen zal de farao u een hoge plaats geven: hij zal u aan een paal
hangen, en de vogels zullen uw vlees van u afeten. 20 Op de derde dag, de geboortedag van de
farao, gebeurde het dat hij voor al zijn dienaren een maaltijd aanrichtte, en hij gaf het hoofd van
de schenkers en het hoofd van de bakkers een hoge plaats te midden van zijn dienaren.”
Hier enkele andere vertalingen van vers 13 en zie hoe men “drie” interpreteert:
New International Version Within three days Pharaoh will lift up your head and restore you
English Standard Version In three days Pharaoh will lift up your head and restore you to
New American Standard Bible within three more days Pharaoh will lift up your head and
King James Bible Yet within three days shall Pharaoh lift up thine head, and restore thee
Holman Christian Standard Bible In just three days Pharaoh will lift up your head and
New Heart English Bible Within three more days, Pharaoh will lift up your head, and restore
GOD'S WORD® Translation In the next three days Pharaoh will release you and restore you
JPS Tanakh 1917 within yet three days shall Pharaoh lift up thy head, and restore thee unto
NET Bible In three more days Pharaoh will reinstate you and restore you to your office. You
Cornelius: Handelingen
3 10:3,9,23,24,30
Het verhaal van Cornelius in Handelingen 10:3,9,23,24,30:
hoe bereken ik 72 uren, en hoe ook niet!
We weten niet over welke dagen van de week er in Handelingen 10 sprake is. We kiezen voor
woensdag tot en met zaterdag: dat is alleen maar voor illustratieve doeleinden. Dat doen we om
deze reden: dit zijn de exacte dagen die Sabbatariërs aangeven wanneer Jezus stierf en werd
opgewekt.
23 Toen riep hij hen 24 En de volgende

3 Hij zag in een visioen 9 En de volgende dag,
naar binnen en ontving dag kwamen zij in
duidelijk, ongeveer op terwijl zij op reis waren
hen als gast. En de Caesarea aan. En
het negende uur van de en de stad naderden,
volgende dag vertrok Cornelius verwachtte
dag, dat er een engel klom Petrus op het dak
Petrus met hen, en hen en had zijn
van God bij hem om te bidden,
enigen van de familieleden en beste
binnenkwam, die tegen ongeveer op het zesde
broeders uit Joppe vrienden
hem zei: Cornelius! uur,
gingen met hem mee. bijeengeroepen.
Dag 1 joodse telling, Dag 2 joodse telling, Dag 3 joodse telling, Dag 4 joodse telling,
maar dag 0 maar dag 1 Romeinse maar dag 2 Romeinse maar dag 3
Romeinse telling telling telling Romeinse telling
Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag
Negende uur = 15.00 Negende uur = 15.00
Een deel van 1 dag Een deel van 1 dag

(15:00-zonsondergang) Een dag en een nacht Een dag en een nacht -zonsopgang tot 15
+ 1 nacht uur
totale tijd verstreken is: exact 72 uur, precies 3 dagen en 3 nachten “30 En Cornelius zei: Vier
dagen geleden had ik tot dit
MAAR als Cornelius hierover spreekt is het als: VIER DAGEN uur toe gevast” Handelingen
10:30
Wat het geval van Cornelius bewijst en niet bewijst:
1. Dit bewijst dat de methode van de joden in het berekenen van de tijd als een sleutel is tot het
begrijpen van de uitdrukking door Jezus dat Hij in het graf zou zijn voor drie dagen en drie
nachten.
2. Het bewijst dat de Joden de term “vandaag” begonnen te tellen als de eerste dag en morgen
als de dag twee. Wij vandaag volgens, modern Romeinse tijdsrekening, beginnen vandaag te
tellen als Zero en morgen als de eerste dag. Het is belangrijk op te merken dat zowel de joodse als
de Romeinen van de eerste eeuw de dagen telden op precies dezelfde manier Niet zoals wij:
vandaag is nul, en morgen is de eerste dag. In de 20e eeuw tellen we de dagen anders dan de
eerste eeuw volkeren! We moeten ook blijven onthouden dat de oude Romeinse praktijk van de
dagen liep vanaf middernacht En wij verschillen ook van de oude Romeinen, in de manier waarop
we de dagen aftellen! Zowel de oude Romeinen als Joden zouden een week tellen als “acht
dagen.” Men noemt dat INCLUSIEVE BEREKENING.
3. Een mooi bewijs daarvan is te vinden in het verslag van Johannes over de tweede reeks
verschijningen van Jezus aan zijn verzamelde discipelen in Jeruzalem. De eerste was op Pasen s’
avonds, dat wil zeggen, op zondagavond. En de tweede was op de volgende zondagavond, juist
een week later. Echter nu zegt de Griekse tekst de tweede verschijning als “Kai meth hemeras”,
dat wil zeggen, “En na acht dagen” letterlijk weergegeven dan. De meeste letterlijke versies - de
Engelse NASB - op deze manier. Acht dagen na Paas-zondag zou de dag na de volgende zondag
dus op maandag zijn. Dat is de manier waarop wij westerlingen, afstammelingen van het
Romeinse denken, dat zouden interpreteren. Echter, niet Joden die zouden anders concluderen.
De vierde evangelist heeft dat opgeschreven volgens de Joodse tijdrekening. Ze tellen van Paas-
zondag als de eerste dag, tot de volgende zondag als de achtste dag. Daarom vertalen ook velen
hier gewoon “een week later.”]
En ook de koningen van Israël rekenden zo. Een koning die in de 10 de maand van een Joods jaar
koning werd rekende dat al als 1 jaar. Als hij de 11 de maand het jaar nadien stierf dan regeerde bij
naar Joods gebruik twee jaar. In werkelijkheid één jaar en één maand.
4. Klinkt het dan niet ongelooflijk dat religieuze groepen als Worldwide Church of God, Armstrong
groepen en Sabbathisten, schuldig zijn aan het EXACT berekenen waar ze anderen van
beschuldigen. Wetende dat ze anderen Romeinse tijdstandaarden opleggen (deze uit de 21ste
eeuw norm) aan de oude Joodse standaard plakken. Daar koppelen we onmiddellijk aan vast dat
degenen die beweren dat Jezus werd gekruisigd op woensdag en opgestaan op zaterdag niet de
JOODSE METHODE toepassen. Hadden ze dat wel gedaan – met de inclusieve methode rekening
gehouden - zou deze tijdsspanne 4 dagen zijn en niet drie!
5. Het bewijst dat de Apostelen woensdag vanaf 15.00 uur zou tellen als een dag en tot zaterdag
15:00 zou men dat als 4 DAGEN zien! Dat zou het deze tabel zijn en die is niet Bijbels te
verantwoorden. Men verkracht aldus de manier van rekenen van een Jood uit de dagen van
Jezus!
Het gaat dan om 4 dagen en drie nachten
Dag 1: – 15.00 – 18.00 namiddag Jezus

Woensdag begraven
Nacht 1: – 18.00 namiddag – 6.00 voormiddag
Donderdag Dag 2: – 6.00 voormiddag –18.00 namiddag

Dag 3: – 6.00 voormiddag –18.00 namiddag

Vrijdag
6.00 voormiddag –18.00 Dag 4: – 6.00 voormiddag –18.00 namiddag

namiddag zaterdag 15.00 namiddag Jezus OPGESTAAN
Diegenen die beweren dat Jezus stierf op woensdag en werd opgewekt op

zaterdag leren iets dat in strijd is met de letterlijkheid van 3 dagen en 3
nachten. Zo zou een jood in die dagen van Jezus niet gerekend hebben! Want
tel het bovenstaande eens goed op: dat zijn een totaal van 4 dagen en 3
nachten!
5. Het bewijst zondermeer deze waarheid: dat Jezus inderdaad gekruisigd werd op vrijdag en
opgestaan is op zondag en dat de apostelen deze periode ALS 3 DAGEN tellen. Zoals ze gewoon
zijn te tellen in die dagen.
6. Het bewijst dat als Worldwide Church of God, Armstrong groepen en Sabbatisten beweren dat
als Jezus in het graf was tussen 15:00 woensdag - 15:00 zaterdag was in feite 4 dagen
BESCHOUWD ZOU ZIJN. Maar de apostelen spreken van Jezus als drie dagen in het graf!
7. Handelingen 10 dat we hebben besproken, en is ingegeven door de Heilige Geest, geeft ons
een exacte kopie van het sterven van Jezus op vrijdag 15:00 eindigend op zondag door de zou zijn
geteld als drie dagen en drie nachten.
8. Het bewijst dat als de Bijbel letterlijk de exacte periode van 3 dagen en 3 nachten (72 uur)
beschrijft dat NIET drie MAAR vier dagen zou noemen.
9. Het bewijst dat de Bijbel de periode tussen vrijdag en zondag DRIE DAGEN zou noemen.
[In april 2009 veranderde de Worldwide Church of God hun naam in de Verenigde Staten om tot
Grace Communion International. Maar je kunt hier en daar op het internet nog wel zaken vinden
van WCG-signatuur. Of gaat het om de zoveelste afscheuring, ook dat kan?]
En nog een tabel die aangeeft dat Armstrong en zijn volgelingen het verkeerd
hebben bij deze zaak: tijdsverband van Christus en Cornelius vergeleken.
DAG 1 (Woensdag)
Sabbatariërs zeggen:
DAG 2
DAG 3 (Vrijdag) DAG 4 (Zaterdag) dat is gelijk aan drie
(Donderdag)
dagen
Jezus stierf
Jezus opgestaan 3
om 3 Een dag voorbij Een dag voorbij
uur namiddag
namiddag
Cornelius
Cornelius spreekt De Bijbel spreekt
ziet een
TERUG 3 uur hier over als “vier
visioen om Een dag voorbij Een dag voorbij
namiddag dagen geleden op dit
3 uur
Handelingen 10:30 uur” Hand.10:30
namiddag
Wat geloven we dan? Wie geloven we dan? De Sabbatariërs of the Heilige Schriften?
Indien Jezus werkelijk van woensdag tot zaterdag dood was, in het graf: DAN ZOU DIT VOLGENS
DE SPREEKTAAL VAN DIE TIJD VIER DAGEN GEWEEST ZIJN! WE HEBBEN DAARVOOR DEZELFDE
parallel ALS VAN CORNNELIUS IN HANDELINGEN 10.
Hongerige dienaar: 1 Sam.

4 30:12,13
1 Samuël 30:12
1 Samuël 30:13
“13 Daarna zei David tegen hem: Van wie

“12 zij gaven hem ook een stuk van bent u? En waar komt u vandaan? Toen zei
een klomp vijgen en twee de Egyptische jongen: Ik ben de slaaf van een
rozijnenkoeken. Hij at en zijn geest Amalekitische man, maar mijn heer heeft mij
kwam in hem terug; want hij had drie achtergelaten, omdat ik drie dagen geleden
dagen en nachten geen voedsel tot ziek geworden ben.”
zich genomen of water gedronken.”
(HET HEBREEUWS HEEFT LETTERLIJK
“DRIE DAGEN EN DRIE NACHTEN.”)
= Drie dagen geleden v13, dat is in

Drie dagen en drie nachten v12 =
werkelijkheid op de derde dag
Ongeacht de exacte letterlijke tijd, dit is zeker: deze uitdrukkingen zijn identiek en
omwisselbaar gebruikt.
Benson Commentary on the Old and New Testaments schrijft dit erover: 1 Samuel 30:12-13. ”Drie
dagen en nachten - Een hele dag, en een deel van twee anderen, zoals blijkt uit het volgende vers,
waar hij zegt, drie dagen geleden ben ik ziek gevallen; maar in het Hebreeuws staat er, Dit is de
derde dag sinds ik ziek. “
De oplossing ligt in het begrijpen van de manier hoe de Joden tijd bekijken. Volgens een
gemeenschappelijk Hebreeuws idioom, kan een gedeelte van een dag gewoon geteld worden
alsof het de hele dag en nacht was.
Hier enkele varianten in de manuscripten maar in werkelijkheid niet zo belangrijk.
Definitie van het begip dag in Genesis:
Het begrip “dag” is in Genesis 1: 3-5 zo gedefinieerd: “3 En God zei: Laat er licht zijn! En er was
licht. 4 En God zag het licht dat het goed was; en God maakte scheiding tussen het licht en de
duisternis. 5 En God noemde het licht dag en de duisternis noemde Hij nacht. Toen was het avond
geweest en het was morgen geweest: de eerste dag.”
1. Merk op dat licht = een dag
2. ‘s avond (nacht) en 's morgens (daglicht) = één dag
3. Welke van deze twee definities gebruikte Jezus toen hij zei: “na drie dagen?”
4. We kunnen het erover eens zijn dat de uitdrukking ”het was avond geweest en het was
morgen geweest”, een dag ”betekent” altijd een letterlijke 24 uren per dag. Want we
hebben hier een dubbele identificatie = ”'s avonds / ' s morgens” en “één”, maar het is ook
even duidelijk dat elke keer “drie dagen en drie nachten” wordt gebruikt in de Schrift,
waar een letterlijke berekening aanwezig/mogelijk is, dit NOOIT 72 uur betekende!
5. Dus als we het toepassen op 1 Samuël 30:12-13 waar het Hebreeuws letterlijk over
“Drie dagen en drie nachten” is het géén 72 uren maar véél minder.
= Drie dagen geleden v13, dat is in

Drie dagen en drie nachten v12 =
werkelijkheid op de derde dag
Een ander voorbeeld in Genesis! In het verhaal van Noah zien we hoe er gerekend is met het
aantal dagen. In hoofdstuk 7:4 staat: “4 Want over nog zeven dagen zal Ik het op de aarde veertig
dagen en veertig nachten laten regenen; en Ik zal al wat bestaat, wat Ik gemaakt heb, van de
aardbodem verdelgen.” Later zien we: “10 En het gebeurde na die zeven dagen dat het water van
de vloed over de aarde kwam.” Maar dat heel oude Hebreeuwse gebruik van het begrip de
“zoveelste” hebben we ook hier; de regen start niet na zeven dagen maar het is op de zevende
dag dat de regen naar beneden valt. In de lezing in sommige marges van enkele vertalingen ziet u
dat duidelijk. Het is de meest voor de hand liggende vertaling maar niet de meest gebruikte.
Gill's Exposition of the Entire Bible zegt: “na zeven dagen,…. Beëindigd waren OF op de zevende
dag nadat God orders gegeven had aan Noah.”
Treasury of Scripture zegt: “na zeven dagen OF op de zevende dag.”
Martin Bible heeft het zelfs in zijn vertaling: “Et il arriva qu'au septième jour les eaux du déluge
furent sur la terre.” = “En het geschiedde dat OP de zevende dag, dat die wateren van de vloed op
aarde waren.”
Koningin Esther: 4:16; 5:1

5
Biblical Commentary on the Old Testament, C. Friedrich Keil, Franz Delitzsch van Esther 4:1.
“De “drie dagen, dag en nacht,” moeten niet worden gerekend als drie maal van
vierentwintig uur, maar om te begrijpen dat die vasten duurt tot de derde dag na deze
waarop het begint; want volgens Esther 5:1, gaat Esther naar de koning op de derde dag.
vergelijk soortgelijke tijdsdefinitie Jona 2:1. De toevoeging “dag en nacht” verklaart dat
het vasten was niet te onderbreken was. en dus, d.w.z. in deze toestand van
vasten. : die niet volgens de wet is. wordt gebruikt, zoals de
Aramese vorm in de zin van zonder (vergelijk Ewald, 222, enz.) want wat zonder
of volgens de wet niet gaat is in strijd met de wet.”Esther 4:16
Ongeacht de exacte letterlijke tijd, dit is

zeker: deze uitdrukkingen zijn identiek en
omwisselbaar gebruikt.Esther 5:1
“Ga, verzamel alle Joden die zich in Susan

bevinden, en vast voor mij: eet niet en “Het gebeurde op de derde dag dat
drink niet, drie dagen lang, nacht en dag. Esther een koninklijk gewaad aantrok
Ook ikzelf zal zo vasten, samen met mijn en ging staan in de binnenste voorhof
dienaressen, en dan zal ik naar de koning van het huis van de koning, tegenover
gaan, wat niet overeenkomstig de wet is. het huis van de koning.”
Als ik dan omkom, dan kom ik om.”
drie dagen lang, nacht en dag op de derde dag
Lange, John Peter - Commentary on the Holy Scriptures gedeelte van Esther 4:16.
“Een strenge vasten van drie dagen zou inderdaad een zware taak zijn geweest, en Esther zou
hierdoor schade hebben gedaan aan haar uiterlijk (J. D. Michaelis). Maar dit drie- dagen-systeem,
zoals ook in Jonah 2: 1, moet duidelijk worden begrepen. Vandaar dat de betekenis moet zijn,
vanaf deze dag tot de derde dag. Want de vasten is begonnen op dezelfde dag dat Esther’ s
antwoord kwam van Mordechaï. De “derde dag” genoemd in Esther 5:1 moet de derde dag zijn
van deze waarin het besluit van Esther werd betekend. Deze beslissing die vanaf die tijd werd
gerekend, was het belangrijkste feit.”
Iets gelijkaardig als dit politiek steekspel zien we ook hier, na de dood van Salomon.
Rehabeam heeft na de dood van zijn vader Salomo zich op de troon gezet om hem op te volgen.
Maar hij werd onder druk gezet door Jerobeam een zoon van een knecht van Salomo om de
belastingen te verlichten. Jerobeam en Rehabeam hebben een fikse ruzie over dat feit en
achterliggend ook dit: wie van hen recht heeft op het koningschap. Men gaat zich daarover
beraden na een bedenktijd van “drie dagen” maar in werkelijkheid “op de derde dag” is men al
terug. Dus dit kan men niet als een periode zien van 72 uren. En zo is het ook in het geval van
Jezus: die tijdsperioden kunnen gewoon voor en door elkaar gebruikt worden maar zijn nooit 72
uren.
 1 Koningen 12:12: “12 Toen kwam Jerobeam met heel het volk bij Rehabeam, op de derde
dag, zoals de koning had gesproken: Kom op de derde dag bij mij terug.”
 2 Kronieken 10:5: “5 Hij zei tegen hen: Kom over drie dagen weer bij mij terug. En het volk
ging weg.”
 2 Kronieken 10:12: “12 Toen kwam Jerobeam met heel het volk bij Rehabeam, op de derde
dag, zoals de koning had gesproken: Kom op de derde dag bij mij terug.”
Van de kruisdood tot de

6 opstanding
We vertalen een belangrijk gedeelte bij Matthéüs 12 uit de studie van John Lightfoot, [gratis op
de CCEL site], Commentary on the New Testament from the Talmud & Hebraica, II, blz.210-211.
Dat helpt in het verstaan wat Joden dachten over het begrip “tijd” en “dagen” in het tijdperk van
Christus.
“40. Want gelijk Jonas drie dagen en drie nachten in de buik van de walvis; zo zal de Zoon
des mensen drie dagen en drie nachten in het hart van de aarde zijn.
[De Zoon des mensen is drie dagen en drie nachten in het hart van de aarde.] 1. De joodse
schrijvers behandelen uitgebreid dat gedenkwaardige verhaal van de onbeweeglijke zon
bij het gebed van Jozua, tot zesendertig uur lang; zo zegt Kimchi op die plaats: “Volgens de
meer precieze invulling, stonden de zon en de maan stil voor zesendertig uur: want
wanneer de strijd was aan de vooravond van de sabbat, vreesde Jozua dat de Israëlieten
de sabbat zouden verbreken: daarom spreidde hij zijn handen wijd open, dat de zon nog
op de zesde dag zou staan, naar de maat van de dag van de sabbat, en de maan, naar de
maat van de nacht van de sabbat, en het uitgaansgebied van de sabbat, wat neerkomt op
zesendertig uur.”
II. Als je de uren van onze Heiland toen hij de geest gaf aan het kruis tot zijn opstanding
opmeet, zal je bijna hetzelfde aantal uren vinden; en toch wordt dat tijdstip beschreven
door hem als “drie dagen en drie nachten”, daar komen twee nachten aan te pas, en
slechts één volledige dag. Toch, terwijl hij deze woorden spreekt, is dat niet zonder de visie
van zowel de joodse scholen, en hun berekeningen. Goed om weten dat nogal wordt
getwist in het traktaat Schabbath, met betrekking tot de onreinheid van een vrouw voor
drie dagen; waar veel dingen worden besproken door de Gemaristen met betrekking tot
de berekening van deze duur van drie dagen. Onder andere komen we deze woorden
tegen; “R. Ismael zegt ons soms omvat het vier Onoth soms vijf, soms zes. Maar hoeveel is
de tijd van een Onah? R. Jochanan zegt ofwel een dag of een nachts.” En zo ook de Talmud
van Jeruzalem; “R. Akiba geeft een Onah per dag, en een nacht voor een Onah: maar de
traditie is, dat R. Eliezar Ben Azaria, zei: “Een dag en een nacht maak een Onah, en een
deel van een Onah is als de hele.” En kort daarna, rekende R. Ismael een deel van de Onah
voor het geheel.
Het is niet gemakkelijk om het woord Onah te vertalen in goed Latijn [de taal waarin
Lightfoot schreef gb]. Voor de ene is het gelijk aan de helft van een etmaal; voor een
andere is het volledig één met een gehele natuurlijke dag. Volgens de eerste betekenis
kunnen we observeren, uit de woorden van R. Ismael, die zegt dat soms vier Onoth, of
helften van een natuurlijke dag, mogen worden verrekend met drie dagen, en dat ze ook
zo genummerd zijn als een deel en helften kunnen worden geboekt voor een geheel.
Vergelijk de laatste zin met de woorden van onze Heiland, die nu voor ons liggen: “Een dag
en een nacht (zegt de traditie) maak een Onah, en een deel van een Onah is als het
geheel.” Daarom kan van Christus echt worden gezegd dat hij drie Onoth of drie
natuurlijke dagen in zijn graf is geweest (toen nog het grootste deel van de eerste dag
ontbrak, en de nacht helemaal, en het grootste deel verreweg van de derde dag ook), de
toestemming van de scholen en het dialect van het volk stemde daarin toe. Want: “ook
een deel van de Onah is een gesloten geheel.” Dus dat volgens dit idioom, dat het deel van
de derde dag waarop Christus is opgestaan kan worden berekend voor de hele dag, en de
nacht daarna.”
WE moeten niet denken: dat is een rare manier van overwegen en beleven van de tijd! Dat kan
wel zijn, maar we moeten toch onze denkwijze niet nemen als deze die nodig is om de Bijbel uit
te leggen. Context wil ook zeggen: het lezen met de bril die men had in die dagen. Waarom niet
oprecht de streektaal van dat volk gebruiken om te verstaan wat een tekst zegt. God liet de Schrift
niet schrijven in een modern Engels of Nederlands. Een mooi bewijs daarvan is te vinden in het
verslag van Johannes over de tweede reeks verschijningen van Jezus aan zijn verzamelde
discipelen in Jeruzalem. De eerste was op Pasen s’ avonds, dat wil zeggen, op zondagavond. En de
tweede was op de volgende zondagavond, juist een week later. Echter nu zegt de Griekse tekst de
tweede verschijning als “Kai meth hemeras”, dat wil zeggen, “en na acht dagen” letterlijk dan. De
meeste letterlijke versies - de Engelse NASB – zegt het op deze manier. Acht dagen na paaszondag
zou de dag na de volgende zondag dus op maandag zijn. Dat is de manier waarop wij
westerlingen, afstammelingen van het Romeinse denken, dat zouden interpreteren. Echter, de
Joden niet, die zouden anders concluderen. De vierde evangelist heeft dat opgeschreven volgens
de Joodse tijdrekening. Ze tellen van paaszondag als de eerste dag, tot de volgende zondag als de
achtste dag. Daarom vertalen ook vele moderne vertalingen hier gewoon “een week later.” Dat is
dus niet letterlijk volgens de Griekse tekst maar wel iets beter begrijpbaar voor ons. We herhalen
onze tabel nog eens!
Het gaat dan om 4 dagen en drie nachten
Dag 1: – 15.00 – 18.00 namiddag

Woensdag

Donderdag

Vrijdag
6.00 voormiddag –18.00 Dag 4: – 6.00 voormiddag –18.00 namiddag

namiddag zaterdag 15.00 namiddag OPGESTAAN
Diegenen die beweren dat Jezus stierf op woensdag en werd opgewekt op zaterdag leren
iets dat in strijd is met de letterlijkheid van 3 dagen en 3 nachten. Want tel eens goed het
bovenstaande op: dat zijn een totaal van 4 dagen en 3 nachten!
Het geval van de ongelovige joden: Matthéüs 27:63-64
Mat.27:63 Mat.27:64
“64 Geef dan bevel dat het graf tot de derde dag
“63 en zeiden: Heer, wij herinneren
toe beveiligd wordt, opdat Zijn discipelen Hem 's
ons dat deze verleider gezegd heeft
nachts misschien niet komen stelen en tegen het
toen Hij nog leefde: Na drie dagen zal
volk zeggen: Hij is opgewekt uit de doden. En dan
Ik opgewekt worden”
zal de laatste dwaling erger zijn dan de eerste.”
NA drie dagen TOT de derde dag
Ongeacht de exacte letterlijke tijd, dit is zeker: deze uitdrukkingen zijn identiek en
omwisselbaar gebruikt. Dus zijn drie dagen en drie nachten volgens deze Joodse wijze van
rekenen van de tijd gelijk met: inclusief een klein deel van de eerste dag + de gehele
volgende nacht + de volgende dag en de nacht + een klein deel van de volgende derde
dag.
Korte samenvatting
1. Veruit de meest voorkomende uitdrukking is: “op de 3 de dag” vanaf zijn dood, Matthéüs 16:21 /
17:22,23 / 20:18,19 / 27:64 / Lucas 9:22 / 18:32,33 / 24:7, 21,46 / Handelingen 10:39, 40 / 1
Korintiërs 15:3,4 / Hosea 6:2.
2. “In 3 dagen” staat bij Johannes 2:19-22. Hier is het Griekse voorzetsel “en” te verstaan in de zin
van “in”of “binnen.” Ook gebruikt in Matthéüs 27:40 / Marcus 15:29. Dit draagt duidelijk dezelfde
betekenis als “op de 3e dag.” In Matthéüs 26:61 en Marcus 14:58, hebben we het voorzetsel “dia”
in de betekenis van “door” of “binnen”, wat ook weer hetzelfde betekent.
3. Dat lijkt in tegenspraak met “na 3 dagen” en de verklaringen van de vorige twee (Marcus 8:31 /
Matthéüs 27:63). Hier is het Grieks voorzetsel “meta” dat als “na” is vertaald. Maar het kan
evengoed vertaald worden als: “met”, ofwel “met 3 dagen.” De vertaling is hier dus soms
misleidend. Marcus 8:31 is het parallelle vers aan Matthéüs 16:21 en Lucas 9:22 waar “op de 3 de
dag” staat in plaats van “meta.” Deze zin is dus gelijk aan “op de 3de dag.” Beide uitdrukkingen
betekenen dus een periode die is uitgebreid tot de derde dag.
Matthéüs 16:21 Marcus 8:31 Lucas 9:22
“en dat Hij gedood zou worden en “en Hij moet gedood en op
“en gedood worden en na drie
op de derde dag zou worden de derde dag opgewekt
dagen opstaan.”
opgewekt.” worden.”
De profetie dat Hij opstaat “meta 3 dagen” is natuurlijk geldig voor de 3 de dag, maar niet daarna.
De opstanding was dus niet nadat er 3 dagen volledig waren voltooid, maar op de 3 de dag. In
Matthéüs 27:63, zeggen zijn vijanden dat Hij deze voorspelling maakte: dat hij zou opstaan “na
(meta) 3 dagen” (een verwijzing naar Matthéüs 8:31), en ze vroegen ook volgens Matthéüs 27:63
om het graf te beveiligen tot de 3de dag. Vriend en vijand zag dit dus als drie dagen en geen vier.
En 1 Cor.15:4 zegt: “en dat Hij begraven is, en dat Hij opgewekt is op de derde dag,
overeenkomstig de Schriften.”
Ook Lucas 24:5-7: “5 En toen zij zeer bevreesd werden en het gezicht naar de grond bogen, zeiden
die tegen hen: Waarom zoekt u de Levende bij de doden? 6 Hij is hier niet, maar Hij is opgewekt.
Herinner u hoe Hij tot u gesproken heeft, toen Hij nog in Galilea was: 7 De Zoon des mensen moet
overgeleverd worden in handen van zondige mensen en gekruisigd worden en op de derde dag
opstaan. 8 En zij herinnerden zich Zijn woorden.”
Hier kunnen we zien dat “na drie dagen” gelijk is aan “op de derde dag. “
^^^^^^^^
De situatie van wanneer begint de dag verandert in het NT wel eens. Waarschijnlijk de invloed
van de zonsondergang traditie aan een kalenderdag tegenover de middernachtdag. Teksten met
de avond eerst zijn: Mat.4:27 / Marcus 5:5 / Lucas 2:37 / Hand.20:31 / Hand.26:7 / 2 Cor.11:25 / 1
Thes.2:9 / 1 Thes.3:10 / 2 Thes.3:8 / 1 Tim.5:5 / 2 Tim.1:3. Enkele teksten, niet zoveel starten met
de dag, middernacht, eerst dat zijn bijvoorbeeld: Lucas 18:7 / 21:37 / Joh.9:4 / Hand.9:24. En
meest veelzeggend, het boek Openbaring altijd vooropstelt de dag: Opb.4:8 / 7:15 / 8:12 / 12:10 /
14:11 / 20:10. Of Het boek Johannes nu voor de bekeerde heidenen speciaal is geschreven en
daarom een middernachtdag als het begin heeft, dat is niet uit te maken.
^^^^^^^^
Citeren we ook nog eens Herbert W. Armstrong schrijver van een artikel met de titel:
DE OPSTANDING was NIET op zondag.

http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html
“De bijbelse definitie
De bijbelse definitie van de duur van dagen en nachten is echter eenvoudig. Zelfs deze zelfde
bijbelcritici erkennen dat in het Hebreeuws, de taal waarin het boek Jona is geschreven, de
uitdrukking “drie dagen en drie nachten” een periode van 72 uur betekent: drie twaalfurige dagen
en drie twaalfurige nachten.
Jona 1:17 En de Here beschikte een grote vis om Jona in te slokken; en Jona was in het ingewand
van de vis drie dagen en drie nachten.
Dit, geven zij toe, was een periode van 72 uur. En Jezus zei ondubbelzinnig dat gelijk Jona drie
dagen en drie nachten in de buik van de grote vis was, zo zou Hij dezelfde tijdsduur in Zijn graf
zijn.” De Engelse tekst heeft hier: “This, they admit, was a period of 72 hours.” Het is
letterlijk vertaald maar geeft niet weer wat de zin ervan is. Armstrong wil zeggen
dat men aanneemt dat de drie dagen en drie nachten van Jona letterlijk gelijk zijn
aan 72 uren. Maar dat doet bijna niemand, dan alleen de woensdag verdedigers
van de kruisiging. Dus ik ben er niet bij.
Hier dan de goede berekening:
De beste manier om het probleem op te lossen bij vragen als deze, is om elk bewijsmateriaal af te
wegen of het al dan niet, ook de onmiddellijke context geen schade aandoet. Matthéüs 12:40 en
28:1-6 geven een getuigenis over een gebeurtenis, maar we zijn het de Bijbel verplicht met
inbegrip van in te zien wat de bedoeling van Matthéüs is. Dat te bekijken vanuit de invalshoek:
wanneer leefde hij. En dat was in een tijd dat er anders gesproken werd over “tijd” dan in onze
dagen. We zullen beginnen te proberen om erachter te komen wat bedoeld wordt een
uitdrukking als “drie dagen en drie nachten” zoals gebruikt in Matthéüs wil zeggen, voor een
Jood. Deze terminologie, zal als het woord gebruikt door een westerse schrijver van vandaag:
gewoon en natuurlijk een correcte en precieze tijd van drie volle dagen of vierentwintig uur = 72
uur weer geven. Echter, als we onze Bijbel in de taal die we van thuis uit mee gekregen hebben
lezen dus die een westerse tong, lezen wij soms rare dingen. Als bijvoorbeeld in een
Bijbelvertaling iets van gewichten is omgezet in ons begrip van gewichten dan is er toch niets op
tegen dat over te zetten in wat voor ons beter te verstaan is. Doch als we het vergeten dat we een
vertaling maken van geschriften die oorspronkelijk geschreven zijn in Griekse, Hebreeuwse en
Aramese taal moet zo goed mogelijk vertaald worden. Dat wat door Hebreeuwse schrijvers is te
boek gesteld, geboren zijn in het Nabije Oosten, is steeds de echte norm. Het moet niet
noodzakelijkerwijs, daarom zo zijn dat iedere uidrukking gevonden in onze Bijbels moet worden
begrepen, ik heb geen probleem met en verklarende voetnoot.
Maar als iemand nu in voetnoten bij Matthéüs 12:40 gaat uitrekenen dat “hier 72 uren bedoeld
zijn” dan zeg ik tegen u: je mag dat totaal niet aanvaarden. Wie het ook zegt: zelfs als hij twee
diploma’s theologie op zak heeft. [Meestal zijn het ongediplomeerde die dat beweren.]. Dat is
een inlegkunde die geen rekening heeft gehouden met de spreekmanier van de dagen waarin
Jezus leefde. Als de aanhangers van de 72 uren dan zeggen “dat het kleinste kind kan berekenen
dat drie dagen de drie nachten = 72 uur, dan heb je de Bijbel niet begrepen. Dat is gebruikt als
argument in vele teksten die we gelezen hebben over deze zaak. Er staat nooit en nergens in de
Bijbel dat drie dagen en drie nachten exact gelijk zijn aan 72 uur. Of Jona nu echt 72 in de vis was
weten we niet, maar dat Jezus geen 72 in het graf lag dat zijn we zeer zeker. Hij is opgestaan op de
derde dag! De denkmethode van een Jood over de “tijd”, bijvoorbeeld het begrip “dag”, in de
dagen van Jezus is niet deze van een westerling. Dus betaamt het de lezer: zorgvuldig en biddend
het woord van God te volgen. Context is uiterst belangrijk. En tussen haakjes er is een groot
verschil tussen de “drie dagen en drie nachten” van Jona en deze van Jezus. Jona was niet dood
maar levend in het binnenste van de vis, Jezus was degelijk dood. Dus zeggen we: “dat het
kleinste Joodse kind een tijdsverloop van vrijdag 15.00 uur tot zondagmorgen om 05.00 ook kan
beschouwen als drie dagen de drie nachten.” Herbert W. Armstrong denkt dat als hij rekent als
een westerling, hij ook de goede uitleg gegeven heeft van een tekst uit het Nieuwe Testament,
maar niet dus!
^^^^^^^^
Op www.studylight.org/commentaries/acc/matthew-12.html. 1832 vonden we: “The Adam

Clarke Commentary”. Clarke, Adam. “Commentary on Matthew 12:4“. Hier staan enkele mooie
gedachten samengebundeld. Adam Clarke Matthew 12:40
“drie dagen en drie nachten - Onze Heer rees uit het graf op de dag, maar na zijn kruisiging:
zodat, in de berekening in dit vers, het deel van de dag waarop hij werd gekruisigd, en het deel
van die waarop Hij herrees, hoofdelijk geraamd zijn als een hele dag. En dit kwam, zonder twijfel,
precies overeen met de tijd waarin Jona in de buik van de vis was. Onze Heer zegt, zoals Jona was,
zo zal de zoon van de mens zijn, enz. Avond en ochtend of nacht en dag, zijn de Hebreeuwse
woorden voor een natuurlijke dag, νυχθημερον, nuchthemeron bij de Grieken genoemd. Dezelfde
hoeveelheid tijd die hier drie dagen en drie nachten heet, en die, in feite, slechts één hele dag, een
deel van twee anderen, en twee hele nachten was, wordt genoemd drie dagen en drie nachten. In
het boek van Esther staat: ga eet, noch drink in drie dagen, nacht of dag, en dan ik zal ingaan tot
de koning: Esther 4:16. Daarna volgt het, Esther 5:1: Op de derde dag stond Esther in de
binnenplaats van het Broodhuis. Vele voorbeelden kunnen worden geproduceerd, uit zowel de
sacrale als profane schrijvers, in de rechtvaardiging van de correctheid van de expressie in de
tekst. Voor de verdere tevredenheid van de lezer, als hij het zo goed vind, die kunnen Whitby en
Wakefield raadplegen, en ik neem de volgende uit Lightfoot.
“I. de Joodse schrijvers geven memorabele uitbreidingen van het stilstaan van de onbewogen zon
bij, Jozua's gebed, tot zes en dertig uur lang. Voor Kimchi (Rabbijn) op die plaats: 'volgens de
interpretatie van het meer precieze, de zon en de maan stonden nog voor zes en dertig uur. Want
indien de strijd aan de vooravond van de Sabbat was, vreesde Jozua dat de Israëli's de Sabbat
konden breken; dus hij spreid zijn handen wijds uiteen, zodat de zon op de zesde dag nog kan
staan, volgens de maat van de dag van de Sabbat, en de maan volgens de maat van de nacht van
de Sabbat, en van het uitgaan van de Sabbat, wat neerkomt op zes en dertig uur.'
“II. Als u het aantal uren van het doorgeven van onze Heiland na de overgave van de geest op het
Kruis tot zijn opstanding gaat nummeren, vindt u bijna evenveel uren; en ook wordt die tijd
genoemd door hem: drie dagen en drie nachten. En overwegende dat twee nachten alleen daar
tussenin kwamen, en een volledige dag. Terwijl hij deze woorden spreekt, is hij echter niet zonder
de toestemming van de joodse scholen en hun berekening. Wegen goed dat die wordt betwist in
het tractaat Scabbath, betreffende de scheiding van een vrouw voor drie dagen; waar veel dingen
worden besproken door de Gemaristen, betreffende de berekening van deze ruimte van drie
dagen. Onder andere komen deze woorden voor: R. Ismael zegt, soms het bevat vier ‫ אונות‬onoth,
soms vijf, soms zes. Maar hoeveel is de ruimte van een ‫ אונה‬onah? R. Jochanan zegt, een dag of
een nacht. En dus ook de Talmoed van Jeruzalem: 'Rabbi Akiva vaste een dag voor een onah, en
een nacht voor een onah.' Maar de traditie is dat R. Eliazar ben Azarja zei dat, een dag en een
nacht “een onah maken”: en een deel van een onah is als het geheel. En een beetje daarna, R.
Ismaël berekend een deel van de “onah” voor het geheel.” Dus, zijn nadien drie dagen en drie
nachten, volgens deze Joodse methode van berekening, onder enig deel van de eerste dag; het
geheel van de volgende nacht; de volgende dag en de nacht; en een deel van de opvolgende of
derde dag.”
^^^^^^^^
En hierbij ook nog een extranota bij die drie dagen en drie nachten! Het teken van Jona in Lucas
11 HSV spreekt niet van die dagen en nachten en is dus anders dan in Mat.12:40. Maar dan ook
weer niet, want alleen de inleiding is wat anders. Het gaat daar in beide gevallen over de
prediking van Jona, dat is inderdaad het teken. Lucas 11 HSV: “29 Toen de menigte te hoop liep,
begon Hij te zeggen: Dit geslacht is een verdorven geslacht; het verlangd een teken, maar het zal
geen teken gegeven worden dan het teken van de profeet Jona. 30 Want zoals Jona voor de
inwoners van Ninevé een teken geweest is, zo zal ook de Zoon des mensen het zijn voor dit
geslacht. 31 De koningin van het Zuiden zal in het oordeel samen met de mannen van dit geslacht
opstaan en hen veroordelen, want zij is gekomen van de einden van de aarde om de wijsheid van
Salomo te horen en zie, meer dan Salomo is hier! 32 De mannen van Ninevé zullen in het oordeel
samen met dit geslacht opstaan en het veroordelen, want zij hebben zich bekeerd op de prediking
van Jona, en zie, meer dan Jona is hier!”
Wat interessant is in dit gedeelte bij Matthéüs: ook dan is de context dezelfde het gaat om de
prediking. De mensen tot wie gepredikt wordt kunnen zich bekeren en opnieuw in Gods paden
wandelen. Dit is ook in dezelfde samenhang geschreven en wij gebruiken hiervoor de

Willibrordvertaling: “[40] Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in de buik van het
zeemonster zat, zo zal de Mensenzoon drie dagen en drie nachten in de schoot van de aarde zijn.
[41] De mensen van Nineve zullen bij het oordeel opstaan met deze generatie en haar
veroordelen. Want zij bekeerden zich tot de verkondiging van Jona; maar hier is meer dan Jona.
[42] De koningin van het zuiden zal bij het oordeel opstaan met deze generatie en haar
veroordelen. Want zij kwam van het uiteinde van de aarde om Salomo’s wijsheid te horen; maar
hier is meer dan Salomo. [43] Wanneer een onreine geest iemand verlaten heeft, doolt hij rond
door dorre streken op zoek naar rust, zonder die te vinden. [44] Dan zegt hij: “Ik zal terugkeren
naar mijn huis, waar ik vandaan kom.” Bij zijn terugkomst vindt hij het leeg, schoon en
opgeruimd. [45] Dan gaat hij zeven andere geesten halen die nog slechter zijn dan hijzelf; ze gaan
naar binnen en blijven daar wonen. Zo iemand is er uiteindelijk erger aan toe dan van tevoren. Zo
zal het ook gaan met deze slechte generatie.’” We krijgen hier dus een zeer zware aanklacht: de
Ninivieten waren op dat gebied oprechter dan de Joden tot wie Jezus preekt. Ze zullen de
prediker en Zijn prediking verwerpen en het zal tot slot veel erger zijn in de toekomst dan het
nu al is. ISRAËL IS GEWAARSCHUWD DOOR DE GROTERE JONA!
We mogen dus niet zomaar beweren dat het teken van Jona = 72 uren.
Het teken van Jona is de prediking. Juist zoals Jona die prediking bracht aan Ninive, dat ze
gespaard zouden worden van vernietiging. En zo ook is de boodschap van Jezus: bekeer u! Zijn
boodschap gebracht aan het Joodse volk geeft aan dat ze zich tot de HEER MOETEN bekeren, of
het zal verkeerd aflopen. Vergeten we toch niet dat het Joodse volk een contract heeft met
YaHWeH! Het teken van Jona door Jezus volbracht ligt in dezelfde lijn als deze van de oude
profeet. Jezus brengt aan Israël de boodschap van: bekeer u tot God om behouden te worden.
Denk eens aan wat de doper al predikte – zo zal het gaan en dezelfde boodschap zal later tot de
heidenen gericht worden: mensen bekeer u tot de enige God. Voordat het te laat is! Daarom staat
er dit na de uitspraak van drie dagen en drie nachten: “De mensen van Nineve zullen bij het
oordeel opstaan met deze generatie en haar veroordelen.” Van een teken gesproken dat is er wel
één! Heidenen zullen het Godsvolk oordelen!
De prediking van Jezus heeft in zich de “vrede” die Hij geeft aan de gelovigen, maar ook de
“onvrede” die het lot zal zijn van de ongelovigen, jood of heiden.
Lucas 2:13,14: “13 En plotseling was er bij de

Mat.10:34: “34 Denk niet dat Ik gekomen ben
engel een menigte van de hemelse
om vrede te brengen op de aarde; Ik ben niet
legermacht, die God loofde en zei:14 Eer zij
gekomen om vrede te brengen, maar het
aan God in de hoogste hemelen, en vrede op
zwaard.”
aarde, in mensen een welbehagen.”
Joh.14:17: “17 namelijk de Geest van de Lucas 12:51: “51 Denkt u dat Ik gekomen ben
waarheid, Die de wereld niet kan ontvangen, om vrede te brengen op de aarde? Nee, zeg Ik
want zij ziet Hem niet en kent Hem niet, u, maar eerder verdeeldheid.”
maar u kent Hem, want Hij blijft bij u en zal
in u zijn.”
Openbaring 19:11: “11 En ik zag de hemel

Hand.10:36: “36 Dit is het woord dat Hij
geopend, en zie, een wit paard, en Hij Die
gezonden heeft tot de Israëlieten, waardoor
daarop zat, werd getrouw en waarachtig
Hij vrede verkondigt door Jezus Christus;
genoemd. En Hij oordeelt en voert oorlog in
Deze is de Heere van allen.”
gerechtigheid.”
De tegenstanders van de “inclusieve regeling” wijzen ons naar een geval waar dat niet van tel zou
zijn. We moeten dat dus uit de doeken doen. Vanuit 1 Koningen 2:11 en 1 Kronieken 29:27 wordt
ons verteld dat David voor een totaal van veertig jaar regeerde. Als we de jaren en maanden in 1
Samuel 5:5, en in 1 Kronieken 3:4, bij elkaar optellen krijgen we dat Davids regering feitelijk 40,5
jaar heeft geduurd. Als men de tijd hier nu inclusief had gerekend zou het totaal tot 41 jaar zijn,
de extra zes maanden zouden tellen als een extra jaar. Als we gaan tellen dat David regeerde in
Hebron volgens 1 Kronieken 3:4 en 2 Samuël 4:5 is dat een totaal van zeven jaar en zes maanden.
Met de inclusieve rekening zou het worden afgerond tot en met acht jaar. Maar in plaats daarvan
zijn ook deze jaartallen opgenomen als zeven jaar in zowel 1 Koningen 2:11 en 1 Kronieken 29:27.
Het lijkt dat de inclusieve verrekening niet altijd werd gebruikt door de Bijbelschrijvers. Tot zover
hun uitleg.
Maar de mogelijke oplossing kan hier liggen: het was soms de gewoonte, de regeringsjaren van
deze koningen te tellen van de maand Niesan tot Niesan. We starten dan met Saul als voorbeeld.
Zo zou de regering van koning Saul slechts 39,5 jaar geduurd hebben, maar dat de maanden die
nog restten tot de volgende Niesan van Sauls regering werden gerekend bij Davids regering. Dus
daarom niet officieel bij de 40 regeringsjaren van David werden geteld, geen 40 en een half jaar
maar veertig! Dit soort berekening was gebruikelijk onder Semitische heersers in Mesopotamië.
In zo een geval werden de maanden tussen de dood van een koning en de volgende koning met
Niesan berekend. Ze werden aangeduid als de “periode troonsbestijging” van de hem opvolgende
koning. De officiële rekening van het 1ste regeringsjaar begon te tellen vanaf de maand Niesan.
In de praktijk gaat het aldus: stel dat een koning gaat regeren in november van jaar 1, dan heel
jaar 2 regeert en in februari van jaar 3 aftreedt/sterft. Dan heeft hij ruim één vol jaar geregeerd,
maar in Israël was het ook mogelijk te zeggen dat hij drie jaren regeerde.
^^^^^^^^
Ik veronderstel dat Joden wel weten hoe men een dag moet rekenen en daarom dit citaat, waarin
vier voorbeelden staan van de dagelijkse gebeurtenissen waar een deel van een dag moet gezien
worden zin als een gehele dag. Dat is belangrijk in de berekening van de dood van Jezus en zijn
opstaan uit de dood.
Vrijdagnamiddag sterft Hij maar dat is = 1 dag

Op sabbat ligt Hij 24 uur in het graf = 1 dag
Op zondagmorgen staat Hij op uit de dood = 1 dag.
Jezus is opgestaan “de derde dag”, dat zullen we nog uitgebreid bekijken.
Dit citaat komt uit The Jewish Encyclopedia vol. IV, blz.475 JewishEncyclopedia.com
Full-text of the 1906 Jewish Encyclopedia
“DAG (Hebreeuws, “Jom”): [geschreven door: Emil G. Hirsch en Michael Friedländer] In de Bijbel,
de periode van licht (Gen. i. 5), duurt “van zonsopgang [letterlijk “het ontstaan van de morgen”]
en het “tevoorschijn komen van de sterren” (Neh. iv. 15, 17). De term “dag” wordt ook gebruikt
ter aanduiding van een periode van vierentwintig uur (Ex. xxi. 21). In de Joodse samenleving is een
deel van een dag soms gerekend als één dag; bijvoorbeeld, de dag van de begrafenis, zelfs
wanneer die laatstgenoemde laat in de middag plaatsvindt, wordt geteld als de eerste van de
zeven dagen van rouw; een korte tijd in de ochtend van de zevende dag wordt geteld als de
zevende dag; besnijdenis vindt plaats op de achtste dag, ook al bleef van de eerste dag slechts
een paar minuten na de geboorte van het kind, dit wordt meegeteld als een dag. Een man die
hoort van een gelofte gemaakt door zijn vrouw of zijn dochter, en de gelofte wenst te annuleren,
moet dit dus op dezelfde dag doen waarop hij er van hoort, anders heeft zijn protest geen effect;
zelfs als de hoorzitting plaats een beetje tijd voor de nacht vindt, moet de nietigverklaring
gebeuren binnen zo kort mogelijke tijd. De dag is gerekend vanaf de avond—i.e., dag en nacht —
behalve met betrekking tot offers, waar overdag en de volgende nacht één dag is (Lev. vii. 15; Zie
kalendervorming). “DE DAG” geeft aan: (a) dag des Heren; (b) de Grote Verzoendag; (c) de
verhandeling van de Misjna waarin de wetgevingen betreffende de Grote Verzoendag (Zie Yoma
en Sabbat).”
Met deze kennis als achtergrond kunnen we duidelijk zien dat “drie dagen en drie nachten” - in
de Joodse terminologie - niet perse een volledige periode van drie werkelijke dagen en drie
werkelijke nachten van 24 uur betekent. Dus de leer van 72 uren hierbij inlassen is de Joodse
manier van rekenen geweld aandoen. Indien nu Jona echt 72 uren in de buik van de vis was,
dan zou die vergelijking opgaan. Maar u moet eens gaan kijken naar Jona hoofdstuk 1. Dat staat
er niet bij. En u hebt toch gemerkt dat we hierboven voorbeelden gegeven hebben dat ook al in
het Oude Testament men rekende zoals het in de JewishEncyclopedia.com staat.
Dus een goede raad: spreek de Bijbel a.u.b. niet tegen!
Dat gevecht zal je verliezen!

In geen geval is het als bij deze illustratie! De Schriften geven ons de weg aan. Het is niet als een
kruispunt bereiken en misleidende borden volgen.
HOOFDSTUK 2
Hoe ZIEN Joden en Romeinen het begrip “de volgende dag.”

We willen aan de hand van 7 passages uit de Bijbel bewijzen dat het gebruik van term “de
volgende dag” de normale manier was voor zowel Joden als Romeinen om de duur te
beschrijven van 9:00 uur voormiddag tot 9:00 namiddag. Bijvoorbeeld, wanneer het op een
zaterdagavond 21:00 uur was, dan verwees “de volgende dag” naar de daglichtperiode die
begon om 6:00 uur bij het aanbreken van de dag - dus zondagmorgen - en dat is 9 uur later.
“De volgende dag” verwijst dus naar het volgende “daglicht.”
De volgende dag wil NIET ZEGGEN 24 UUR LATER.
1. We gaan vooraf naar de Septuaginta = afgekort als LXX in Romeinse cijfers = de Griekse
vertaling die door joden werd gemaakt rond 250 voor Christus. We bekijken het geval van Lot uit
ongeveer 2000 voor Christus in Gen.19:34 van de Septuaginta: “En zij lieten hun vader wijn
drinken die avond. En de eerstgeborene kwam binnen en lag bij haar vader; en hij wist niet
wanneer ze neerlag of wanneer ze opstond. De volgende dag, zei de eerstgeborene tot de jongste:
“Zie, ik heb gisteren nacht bij mijn vader gelegen. Laat ons hem vanavond ook wijn te drinken
geven; dan ga jij naar binnen en bij hem liggen, zodat wij ons gezin kunnen behouden door middel
van onze vader.” In het vers 33 staat nu dat het “s’ nachts” was wanneer ze gingen slapen bij hun
vader. In vers 34 staat exact dezelfde Griekse term daarvoor die wordt gebruikt in Handelingen
20:7. Dus kan Genesis 19:34 volgens de Septuaginta weergegeven worden als “gisterennacht.”
2. Numeri 11:32 is in de Septuaginta vertaald als volgt: “De mensen verzamelden de kwartels de
hele dag en de hele nacht en de ganse volgende dag.” Hier is “de volgende dag” deze die volgt op
de nacht, ook al was het op dezelfde dag van de week. (Het was zeker geen sabbat, want dan
mocht men geen eten verzamelen.)
3. “David slachtte hen van de schemering tot de avond van DE VOLGENDE DAG” (1 Samuël 30:17
Septuagint). 1 Samuël 30:17 HSV: “17 David sloeg op hen in van de schemering tot aan de avond
van de volgende dag; er ontkwam niemand van hen, behalve vierhonderd jongemannen, die op
kamelen reden en ontvluchtten.” [De voetnoot voor 30:17 zegt: “de volgende dag - Letterlijk: van
hun volgende dag.”] De schemering begint nadat de zon is ondergegaan, maar het is toch de
volgende dag vanuit joods standpunt bekeken. Maar was technisch dezelfde dag als de
schemering, 's avonds begint de volgende dag was echt de donkere periode na het daglicht van
enkele uren voordien.
4. Matthéüs 27:57,62 HSV beschrijft dit: “57 Toen het avond geworden was, kwam er een rijke
man van Arimathea, van wie de naam Jozef was en die ook zelf een discipel van Jezus was. (...) 62
De volgende dag, dat is de dag na de voorbereiding, kwamen de overpriesters en de Farizeeën bij
Pilatus bijeen,” Hier heeft “’s avonds” en “de volgende dag” technisch betrekking op dezelfde dag,
maar toch het is de volgende dag!
5. Nog een frappant voorbeeld! “23 En toen hij twee van de hoofdmannen over honderd bij zich
geroepen had, zei hij: Maak tweehonderd soldaten gereed om vanaf het derde uur van de nacht
naar Caesarea te gaan, met zeventig ruiters en tweehonderd boogschutters. (…) 31 Dus namen de
soldaten Paulus mee en brachten hem 's nachts naar Antipatris, zoals hun bevolen was. 32 En de
volgende dag lieten zij de ruiters met hem verdergaan en keerden zelf naar de kazerne terug.”
Handelingen 23: 23,31-32) We hebben hier een interessant dilemma! Gaat het om ofwel # 1:
zowel Romeinen als Joden die hetzelfde qua de uren aan het tellen waren: derde uur van de
nacht werd 9:00 volgens de Joden, maar noemden de volgende ochtend de volgende dag hoe dan
ook. Of # 2 die ze gebruikten Romeinse tijd en dan is het 3 deuur gelijk aan 3:00 uur, maar ze zitten
toch ook in de ochtend van de volgende dag!
6. Marcus 4:35,36 zegt: “35 En op die dag, toen het avond geworden was, zei Hij tegen hen: Laten
wij overvaren naar de overkant. 36 En zij lieten de menigte achter en namen Hem, Die al in het
schip was, mee; en er waren nog andere scheepjes bij Hem.” Hier is “die dag” = de avond na de
lichtperiode van die dag genoemd! Marcus gebruikt nooit Romeinse tijd ergens anders, maar hier
wel! Waarom weten we niet! Het is duidelijk dat dit de natuurlijke manier voor zowel Romeinen
als Joden de avond beschreef.
7. We lezen in Johannes 20:19: “19 Toen het nu avond was op die eerste dag van de week en de
deuren van de plaats waar de discipelen bijeenwaren, uit vrees voor de Joden gesloten waren,
kwam Jezus en Hij stond in hun midden en zei tegen hen: Vrede zij u!” Hier is een sleutelpassage:
de avond van de eerste dag van de week was toen Jezus in het graf was! Toch is de avond (nacht)
na het daglicht van de eerste dag van de week s’ avonds op die dag.
Nog een aparte aanwijzing: Joodse jongens geboren op de sabbat werden besneden de volgende
sabbat: dat is VOLGENS HUN REKENING VAN DE DAGEN op de 8ste dag.
1. Leviticus 12: 2-3 zegt dat de jongens moeten worden besneden op de achtste dag.
2. De joodse praktijk is ook nu nog zo: te besnijden precies een week nadat het kind is
geboren. Als het kind geboren is op sabbat, werd hij besneden op sabbat. Als het kind
geboren is op een dinsdag, werd hij besneden op de volgende dinsdag.
3. Dit bewijst dat het Joodse tijdsysteem geteld iets anders is dan het onze. Wat wij
noemen een week of 7 dagen is bij Joden = 8 dagen.
4. Op die manier is een vrijdag – zondag periode als de duur van drie dagen.
Ik veronderstel dat de joodse autoriteiten in hun verschillende woordenboeken wel weten hoe
een “dag” in hun visie moet bekeken worden:
“In het joodse gemeenschapsleven wordt een deel van een dag soms gerekend als een dag;
bijvoorbeeld, de dag van de begrafenis, zelfs wanneer deze plaatsvindt laat in de na-middag,
wordt geteld als de eerste van de zeven dagen van rouw; een korte tijd in de ochtend van de dag
zevende wordt geteld als de zevende dag; besnijdenis vindt plaats op de achtste dag, ook al was
de eerste dag slechts een paar minuten na de geboorte van het kind, die toch als een dag zal
worden geteld. Ook dit nog, een man, die hoort van een gelofte gemaakt door zijn vrouw of zijn
dochter, en de gelofte wil annuleren, moet dat doen op dezelfde dag waarop hij ervan hoort,
omdat anders dat protest geen effect heeft; zelfs als dat plaatsvindt een kleine tijd voordat de
nacht begint, moet een beroep tot nietigverklaring worden gedaan ook binnen zo weinig tijd.” The
Jewish Encyclopedia, vol. 4, p. 475, col. 1, art. “Day.” (Funk and Wagnalls Co., New York City,
1903.) Wij Westerlingen zouden dat muggenzifterij vinden: maar dat is hoe een jood denkt over
het begrip “dag” en dat moeten we ook in onze uitleg van een tekst in de Bijbel meenemen in het
uiteen zetten en vertalen.
Dit zegt een ander Joods naslagwerk hier over:
“In religieuze praktijken is een deel van een dag soms geteld als een volledige dag. Dus in het
geval van de zeven dagen van rouw, indien de begrafenis plaatsvindt in de namiddag wat een kort
gedeelte van de overblijvende dag is, die wordt beschouwd als een hele dag. Op dezelfde wijze
moet een zeer klein gedeelte van de ochtend van de zevende dag als een hele dag gezien worden.
In berekening van de datum voor een besnijdenis als de achtste dag na de geboorte dient, zelfs als
er maar een paar minuten zijn na de geboorte van die dag wat heeft plaatsgevonden beschouwd
men toch als een volledige dag.” The Universal Jewish Encyclopedia, vol. 3, p. 493, art. “Day.” (The
Universal Jewish Encyclopedia, Inc., New York City, 1941.) Dat wil zondermeer zeggen: het
inclusief tellen van een deel van een dag als een hele kalenderdag in de berekening van de
dagen/tijden is een zeer oud Hebreeuws gebruik. Laat ons als voorbeeld dit nemen: God zei tegen
Noach:
 Genesis 7:4: “Want over nog zeven dagen zal Ik het op de aarde veertig dagen en veertig
nachten laten regenen; en Ik zal al wat bestaat, wat Ik gemaakt heb, van de aardbodem
verdelgen.”
 Genesis 7:10: “En het gebeurde na die zeven dagen dat het water van de vloed over de
aarde kwam.”
In de Hebreeuwse tekst en enkele marginale lezingen leest beter gezegd, dat het “op de zevende
dag” was.
Zie bijvoorbeeld: BibleHub Genesis 7:10
In Pulpitt commentary: “And it came to pass after seven days (literally, at the seventh of the days),
that the waters of the flood were upon the earth. “
In John Gill commentary: “And it came to pass after seven days,.... Were ended, or on the seventh
day, after God had given the orders to Noah, to prepare for his going into the ark, with his family,
and all the creatures.”
We willen dat niet al te moeilijk maken. We geven u een tabel mee van de belangrijkste sekten
van het Jodendom in de dagen van Jezus. Ze hadden in eigen ogen allen de waarheid in pacht. We
geven u dat mee omdat men al te gemakkelijk naar de Talmoed en de geschriften gaat van de
groep die de belangrijkste is geworden na de val van de tempel en de dat zijn de Farizeeën. Over
hen heeft Jezus zware uitspaken gedaan. Uit Matthéüs 23:
“1 Toen sprak Jezus tot de menigte en tot Zijn discipelen: 2 De schriftgeleerden en de Farizeeën
zijn gaan zitten op de stoel van Mozes; 3 daarom, al wat zij u zeggen dat u in acht moet nemen,
neem dat in acht en doe het; maar doe niet naar hun werken, want zij zeggen het, maar doen het
zelf niet.”
“13 Maar wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u sluit het Koninkrijk der
hemelen voor de mensen; u gaat er immers zelf niet binnen, en hen die er binnen willen gaan, laat
u er niet binnengaan.14 Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u eet de huizen
van de weduwen op, en voor de schijn bidt u lang; daarom zult u een des te zwaarder oordeel
ontvangen. 15 Wee u, schriftgeleerden en Farizeeën, huichelaars, want u reist zee en land af om
één proseliet te maken, en als hij het geworden is, maakt u hem een kind van de hel, dubbel zo
erg als u. 16 Wee u, blinde leiders, die zegt: Heeft iemand gezworen bij de tempel, dan betekent
dat niets; maar heeft iemand gezworen bij het goud van de tempel, dan is hij aan die eed
gebonden.”
Wat ik er uit leer als volgeling van Jezus: geen enkel manuscript van die mensen of uitspraak is
voor mij geldend om het geloof in Jezus te bevestigen. Dus ik grijp niet naar hun geschriften voor
uitleg van de Schrift. Hebben ze zich met hun tradities niet voor of in de plaats van de Schrift
gezet. Natuurlijk, en ook de huidige Joden zijn er mee besmet of denk je dat ze voor uitleg naar
de Bijbel grijpen. Neen, de Talmoed, bij voorkeur deze van Jeruzalem, is hun leidraad!
Sadduceeën Farizeeën Essenen

Maatschappelijke Priesters, aristocraten Gewone mensen [Onbekend]

klasse
Autoriteit Priesters “Leerlingen van de Wijze” “Meester der

Gerechtigheid”
Praktijken Nadruk op priester- Toepassing van de pries- “Geïnspireerde Exegese”

lijke verplichtingen erlijke wetten op niet-
priesters
Kalender Maan-zon kalender Maan-zon kalender Zonnekalender
Houding tegenover:
Hellenisme Voor Selectief Tegen

(vergrieksing)
Hasmoneans Tegengestelde Tegengestelde usurpatie Persoonlijk tegenstelling

usurpatie van het van de monarchie tot Jonathan
priesterschap door
niet-zadokieten
Vrije wil Ja Meestal Nee
Het hiernamaals Is er niet Verrijzenis Geestelijke opstanding
Bijbel Letterlijke Geavanceerde “Geïnspireerde Exegese”

wetenschappelijke
interpretaties
Mondelinge Tora Bestaat niet volgens Gelijk aan Geschreven “Geïnspireerde Exegese”
hen, alleen de Schrift is Torah
van belang.
Bovenstaande tabel is bijna integraal vertaald: het oorspronkelijke is van Prof. Eliezer Segal.
^^^^^^^^
We verwijzen nog naar dit: Falsehood Concerning Separate Sadducee & Pharisee Passover
Hier te vinden: http://www.omjra.org/omjra-christian-two-passover-theory.html
De titel zegt genoeg, en het is een intrigerende bespreking!
^^^^^^^^
In dezelfde aard zie: 'Passover'. 1911 Encyclopedia Britanica (gratis Archive)
“Het wordt vermeld in de evangeliën dat het Laatste Avondmaal het paasmaal was, hoewel er
bepaalde verschillen tussen de berekeningen zijn in de synoptische evangeliën en in Johannes die
dit twijfelachtig maakt. Het is in ieder geval zeker dat Jezus naar Jeruzalem ging, om aan te
sluiten bij de viering van het Pascha. Als het Pascha op de sabbat viel, zoals tijdens zijn bezoek, is
er een probleem ontstaan over de paschale offers, dat werken op de sabbat zou kunnen inhouden.
Er blijkt een verschil van praktijken te zijn tussen de Sadduceeën en de Farizeeën bij dergelijke
gelegenheden, de voormalige houden zich aan de strenge regels van de wet en de offers blijken
op de vrijdag geweest te zijn, terwijl de Farizeeën dat deden op de donderdag. Er is gesuggereerd
dat Jezus de farizese praktijk volgde, en at de Paschamaaltijd (het Laatste Avondmaal) op
donderdag avond, die zou goed zijn voor de verschillen in het evangelie verhalen (zie Chwolson,
Das letzte Passahmal Jesu, 2de ed., Sint-Petersburg, 1904). (…) Tot aan het Concilie van Nicea
heeft de kerk zich eraan gehouden dat Pasen samenvalt met het Joodse Pesach, maar na die
periode nam men uitgebreide voorzorgsmaatregelen om de twee te scheiden.”
^^^^^^^^
R. Alan Culpepper, Anatomy of the Fourth Gospel: A Study in Literary Design, Philadelphia:
Fortress Press, 1983 heeft een aantekening die tot nadenken stemt over de berekening van de
uren in het Johannes evangelie. “Verwant aan de talen waarmee de lezer bekend is hebben we
ook de kwestie: welk systeem voor de berekening van de uren van de dag zijn gebruikelijk bij de
verteller en de lezer. Recente commentatoren zeggen dat Johannes het Joodse systeem volgt en
aangehouden heeft. Maar het is moeilijk in te zien hoe de verteller het Joodse systeem, waarbij de
dag begint om zes uur in de avond zou kunnen aanhouden. Zeker wanneer gemeenschappelijke
Hebreeuwse termen moeten worden vertaald en als bijvoorbeeld Tiberias meer vertrouwd is dan
Gennesaret, of misschien zelfs het “Meer van Galilea.” Uren van de dag worden genoemd zonder
uitleg in 1:39 “het tiende uur,” 4:6 “het zesde uur,” 4:52 “het zevende uur,” en 19:14 “het zesde
uur.” Al deze werken zo goed of beter met het moderne of Romeinse systeem, te rekenen vanaf
middernacht en 's middags, en er zijn aanwijzingen dat dit systeem werd gebruikt in Klein-Azië.30
De twee leerlingen bleven bij Jezus “die dag” van tien in 's ochtends in plaats van vier in de
middag (1:39)? De Samaritaanse vrouw kwam naar de bron in de avond, toen Jezus moe van een
dag wandelen was (4:6), in plaats van tijdens de hitte van de dag. De koorts verliet de zoon van de
ambtenaar om zeven uur in de avond en hij ging naar huis de volgende dag (4:52), en de
kruisiging begon om zes uur in de ochtend in plaats van 's middags. Het middaguur valt samen
beter met de tijd van het slachten van het Pascha lammeren, maar onmogelijk als het dicht bij het
begin van het Joodse Pesach die avond zou zijn. Het Romeinse systeem, is dus geschikt voor zowel
de chronologische referenties en de gegevens met betrekking tot locaties en talen beter dan het
Joodse systeem.”
^^^^^^^^
We geven u ook wat mee over hoe het werk gedaan werd op de sabbat en de feestdagen. Dat
komt later van pas als we het over de voorbereidingen hebben van de specerijen die de vrouwen
mengen voor de laatste zalving van Jezus! We hebben dit ergens gevonden in de Engelse taal
maar niet verwerkt uit welk boek, we vertalen het niettemin.
“Rashi, Joods rabbijn, zegt bij Ex.12:15, wie zegt wat “eerste dag” er “eergisteren” betekent?
Naast de wekelijkse Sabbat, waren er zeven dagen van het jaar met een sabbat-karakter: de
eerste en de zevende van het feest van de Ongezuurde Broden; de dag van Pinksteren; de eerste
en de tiende dag van de zevende maand; en de eerste en achtste van het feest van het
Loofhuttenfeest. Hiervan was er een, de tiende van de zevende maand, de dag van verzoening, die
stond op dezelfde voet als de wekelijkse Sabbat in verband met het arbeiden. Geen werk kan bij
die allen gebeuren maar bij de andere zes feest-Sabbatten konden ze geen slaafse werk doen,
(Lev.23:3-39.) zo werden deze door de Talmudisten “goede dagen” genoemd. Het is niet volledig
duidelijk wat voor soort werk dat onderdanige was, maar de bereiding van voedsel was
uitdrukkelijk toegestaan, (Exod.12:16.) Maïmonides (geciteerd door Ainsworth) zegt: “al het
noodzakelijke werk over vlees is wettig en ook het doden van dieren, bakken van brood en kneden
van deeg, en dergelijke. Maar dergelijke arbeid zoals kan worden gedaan in de avond voor een
feestdag mag niet echt op een feestdag, zoals niet oogsten, noch dorsen, malen, noch de maïs, of
iets dergelijks. Baden en zalven staan onder het algemeen hoofd van eten en drinken, en kunnen
worden gedaan op de feestdag.” De straf voor slavenwerk op deze dagen was, volgens
Maïmonides, te worden geslagen; maar de straf voor het werken op de Sabbat was de dood,
(Numeri 15:32-35.).”
^^^^^^^^
Wanneer weten we dat onze uitleg over dit onderwerp in overeenstemming is met het volledige
Bijbelverslag? Bij de teksten over de opstanding van Jezus passen, worden enkel tijdgegevens
genoemd? Moeten we niet vanuit de andere teksten kijken: hoe deze drie dagen en drie nachten
verstaan moeten worden? Wordt er in de Bijbel nog op andere wijze tijdsinformatie gegeven?
Gelukkig voor ons, we moeten niet gissen! We hebben Bijbelse gegevens in overvloed, om deze
vragen te kunnen beantwoorden. Jezus en de schrijvers van het Nieuwe Testament hebben
zeventien keer over het tijdsverloop rond Zijn dood en opstanding gesproken. Tien keer werd
specifiek gezegd, dat de opstanding op “de derde dag” zou plaatsvinden. Vijf keer zeiden ze, dat
Hij “in” of “binnen” drie dagen zou opstaan. Twee keer “na drie dagen.” Slechts één keer sprak
Jezus over Zijn dood met de woorden “drie dagen en drie nachten.” Over 72 uren in het graf is er
nergens sprake! Het is niet te bewijzen, met geen maankalender en geen zonnekalender!
We hebben trouwens geen enkel Bijbelse grondslag dat Jezus geloofde dat Jona echt drie volle
dagen en drie volle nachten in de vis was! Dus Jezus beter niet vergelijken met Jona op dit punt!
Enkele belangrijke studies over maankalenders (volgens jaar verschijning en gratis op het net):
 Marshall Clagett, Ancient Egyptian Science: A Source Book. Volume Two: Calendars,
Clocks, and Astronomy, American Philosophical Society, 1989.
 Wayne Horowitz, Mesopotamian Cosmic Geography, Eisenbrauns, 1998.
 E. G. Richards, Mapping Time: The Calendar, Oxford University Press, 1998.
 John M. Steele, Observations and Predictions of Eclipse Times by Early Astronomers,

Springer Netherlands, 2000.
 Roger T. Beckwith, Calendar and Chronology, Jewish and Christian: Biblical,

Intertestamental and Patristic Studies, Brill, 2001.
 Colin J. Humphreys, The Mystery of the Last Supper: Reconstructing the Final Days of
Jesus, C.U.P., 2001.
 Karen Bellenir, Martin E. Marty, Religious Holidays and Calendars: An Encyclopedic

Handbook (Religious Holidays & Calendars), Omnigraphics Inc; 3 Rev Exp edition , 2004.
 Eliezer Segal, In Those Days, At This Time: Holiness and History in the Jewish Calendar,
University of Calgary Press, 2007.
 Jonathan Ben-Dov, Wayne Horowitz, John M. Steele, Living the Lunar Calendar, Oxbow
Books, 2012. Hier vooral deze twee hoofdstukken:
o From Observation to Calculation: The Development of the Rabbinic Lunar Calendar

(Lawrence H. Schiffman)
o The Rabbinic New Moon Procedure: Context and Significance (Sacha Stern)
 John M. Steele, Ancient Astronomical Observations and the Study of the Moon’s Motion
(1691-1757), Springer-Verlag New York, 2012.
 Seth Sanders, Jonathan Ben-Dov, Ancient Jewish Sciences and the History of Knowledge in
Second Temple Literature, New York University press 2014.
Een inleiding op wat volgt
Voordat we het zware werk aanvangen nog dit, want dat zal het voor velen ook zo lijken!
Richard Bauckham en Carl Mosser zijn de redactie van het boek, The Gospel of John and Christian
Theology, Eerdmans, 2008. We vertalen wat van blz.95 uit een artikel van een andere schrijver, en
geven u dit al mee we zijn het er absoluut niet mee eens. We missen namelijk in zo een verhaal:
waar is de inspiratie van God gebleven voor de evangelisten? Dan zou de Bijbel geen boek meer
zijn waar we iets echt definitief zouden kunnen weten over God en Jezus! De reden waarom we
met zo iets beginnen en het u toch willen laten lezen is dat het leugens kan blootleggen van onze
tegenstanders. Het is zondermeer gemakkelijk vanuit de meningen en de verschillen die er
zouden zijn tussen de drie eerste evangeliën en dat van Johannes een fort op te bouwen. Als dat
gemengd is met enkele onbewezen stellingen van critici die de kruisiging van Jezus op een vrijdag
aanvallen - zaken die veelvuldig rondgestrooid worden op het internet – zit je al op een spoor dat
geen Bijbelse grondslag heeft. Je mag je geestelijk huis niet op een zanderige grond bouwen. En
als we er niet van uitgaan dat de vier evangelisten hetzelfde verhaal verspreiden over Jezus – wat
de moderne theologen kwistig verkondigen en onder elkaar strijd vieren om hun gelijk te halen –
dan hebben we de visie en aanpak over die 4 mannen verloren.
Dit is dat ongeloofwaardig verhaal (toch iets positief, Richard Bauckham is voor ons een zeer
goede theoloog): “Waarom de historische betrouwbaarheid van Johannes belangrijk kan zijn
Als een intelligente leek geen oordeel zou moeten aannemen op basis van een meerderheid
wetenschappelijk advies, hoe moet zo iemand dan op zoek gaan? Dat is de belangrijkste vraag die
ik wil onderzoeken. Echter, alvorens over te gaan om dit te doen, denk ik dat het de moeite waard
om te vragen wat men bedoelt met “historische betrouwbaarheid” in deze context, en daarom
waarom kan het belangrijk zijn. Ik begin met de laatste vraag.
Het wordt vaak gezegd dat in het onderzoek naar de historische betrouwbaarheid van een oude
auteur zoals Johannes: men geen moderne normen van historische-graphische precisie in dienst
moet nemen, maar eerder een beoordeling van de tekst ten opzichte van de literaire normen van
de oude wereld. Eerste-eeuwse opvattingen over wat telt als een waarheidsgetrouw historisch
verslag geeft de toen geldende normen. Dit lijkt verstandig genoeg. Als we tegenstrijdigheden
willen vermijden, vervolgens willen nagaan naar het bepalen of wat Johannes minstens
gedeeltelijk overlapt wat met het schrijven van het genre van de 'geschiedenis', overeenkomt. Of
dat het een genre is van begrepen te worden in zijn eigen tijd die relevant is. Bijvoorbeeld, in een
wereld zonder taperecorders of steno en stenografen, is het begrijpelijk wat historici van die
periode deden. Ze voelden zich vrij te beschrijven wat de sprekers vertelden en het vastleggen van
de essentie van wat was gezegd is in plaats van letterlijke verslagen te geven. Ook was er een
algemene veronderstelling gedurende die periode dat historici een mate van vrijheid hadden om
hun verhalen van de evenementen soms te groeperen voor een bepaald thematische doel in
plaats van in een strikt chronologische volgorde te schrijven. Als dan historici die deze praktijk
volgen worden ze niet misleidend of zelfs onnauwkeurig genoemd ten opzichte van de
hedendaagse normen.”
Het morgenlicht van “de volgende dag” gezien met de camera van Kurt Stocker, een Zwitsers
fotograaf: op https://www.flickr.com/photos/78803220@N05/46914961041
HOOFDSTUK 3
De dag van de “voorbereiding”, het onderzoek
naar de betekenis van een Grieks woord “paraskeue”
De reden waarom we de volgende 60 bladzijden (plus) wat gaan uitweiden over één bepaald
Grieks woord spreekt voor zichzelf. Wie al iets over het onderwerp gelezen heeft weet dat dezen
die een woensdagkruisiging leren aan dat woord een tweevoudige betekenis geven. Terwijl er in
de Bijbel zelf maar één inhoud aan gegeven is. “Paraskeue” spreekt steeds over de
“voorbereiding” van de joden met het oog op de komende wekelijkse sabbat. De woensdag-
kruisigers zeggen dat er in die week twee sabbatten waren en dat klopt. Alleen vielen ze in dat
jaar op dezelfde dag, de dag na de dood en begrafenis van de Heer: op zaterdag. Maar voor hen
dan - en ze leren dat Jezus stierf in het jaar 31, wij zeggen dat het 33 was - waren er twee
sabbatten, de wekelijkse en de eerste dag van de ongedesemde broden op een verschillende dag
in die week. Wij zeggen dat die twee Sabbatten op dezelfde dag samenvielen.
Ze geven dit als volgt aan in deze scan gevonden bij de aangegeven site
http://members.casema.nl/s2g/bon/dagvanGod.html
Samen met de woensdag kruisiging komt hier ook achter de hoek kijken: Jezus is God niet, er is
geen drie-enige God en de Heer is opgestaan op zaterdag. In die kringen van dezen die de
woensdagkruisiging leren zitten veel anti-trinitariërs en zulke gelijkgezinden. De helft wel van
dezen die op die manier denken. Jammer genoeg ook enkele Messias belijdende Joden. Alsof we
uit het Nieuwe Testament probleemloos de drie-enige God niet kunnen ontwarren!
Jazeker, Jezus is God en de Heer stierf op vrijdag en kwam uit het graf op zondagmorgen. Geen 72
uur in het graf maar volgens de manier van dagen tellen bij de joden drie dagen in het graf en
opgestaan op de derde dag. Die enkele uren, 3 in totaal dat Christus overleden was dat telt voor
een Jood als 1 dag. En als Jezus opstaat uit het graf, bijvoorbeeld 5 uur de zondagmorgen ook dat
telt als 1 dag bij de Joden in die tijd.
Dit lang hoofdstuk behandelt een belangrijke term die de evangeliën van het Nieuwe Testament
gebruiken. Hier ligt het begrip en betekenis van “voorbereiding” op tafel.
Laten we er geen gras over laten groeien: als men een feest inricht dan gaat men soms dagen van
tevoren voorbereidingen treffen. In drie teksten van het Nieuwe Testament zien we dat. Dit zijn
die schriftuurplaatsen, die over geen enkele van de feesten van Israël spreken:
 Lukas 9:52 HSV: “En Hij stuurde boden voor Zijn aangezicht uit. Op hun reis kwamen zij in
een dorp van de Samaritanen om voor Hem voorbereidingen te treffen.”
 Lukas 12:47 HSV: “En die slaaf die de wil van zijn heer gekend heeft en geen
voorbereidingen getroffen heeft en ook niet naar zijn wil gehandeld heeft, zal met veel
slagen geslagen worden.”
 Lukas 17:8 HSV: “Zal hij echter niet tegen hem zeggen: tref voorbereidingen, zodat ik
vanavond de maaltijd kan gebruiken, omgord u en bedien mij, totdat ik gegeten en
gedronken heb, en eet en drinkt u daarna?”
Dat soort voorbereidingen zijn normaal, een meisje dat op trouwen staat dat is een enorme klus
en stress tot in de kleinste botten. Daar gaat het verder ook niet over. Waar we wel wat gaan over
zeggen is dit: en dat krijgt u nu al mee hoewel het in werkelijkheid een conclusie is van wat u nog
moet lezen! Er is in de Bijbel - in géén van beide testamenten - een grote aandacht aan het
voorbereiden van de festiviteiten beschreven in Leviticus 23 behalve de wekelijkse sabbat en de
week van de “ongezuurde broden.” Ja, er werden veel voorbereiding getroffen, voor de andere
“heilige dagen” waar vooral de priesters bij betrokken waren. En dat de vrouw des huizes andere
voorbereidingen trof voor Pinksteren vergeleken bij de Verzoendag dat spreekt allemaal voor
zichzelf. Bij die voorbereiding van Pesach behoorde al het uitkiezen van een lam 4 dagen voor het
zou geslacht worden, dus de 10de Niesan.
De uitdrukking “voorbereiding van het Pesach” staat trouwens in deze teksten in het NT.
Matthéüs 26:19: “En de discipelen deden zoals Jezus hun opgedragen had, en maakten het
Pascha gereed [“hetoimazo pascha”].”
Marcus 14:16: “En Zijn discipelen vertrokken en kwamen in de stad en zij vonden het zoals Hij hun
gezegd had, en zij maakten het Pascha gereed [“hetoimazo pascha”].”
Lucas 22:13: “Zij nu gingen weg en vonden het zoals Hij hun gezegd had; en ze maakten het
Pascha gereed [“hetoimazo pascha”].”
In deze drie teksten is niet het begrip “paraskeue” of “voorbereiding” gebruikt maar hier staat het
Grieks “hetoimazo pascha.” Dat blijkt voor het Nieuwe Testament de gebruikte term te zijn om
dat soort voorbereidingen te doen, een ander dus dan dat voor de voorbereidselen van een
wekelijkse sabbat! Volgens Strong’s concordantie in het Engels betekent het woord:
gereedmaken, klaarmaken, voorbereidingen treffen, zaken gereed maken. Het grondwoord is
verwant aan het Oosters gebruik om te zien of de weg vrij van obstakels als koningen uitgenodigd
zijn.
Dus gelieve dat te onthouden: het Pesach prepareren/toebereiden dat is een ander woord. We
gaan nu dieper in op de zes teksten van de lijdensweek van Jezus en het begrip “voorbereiding”
(in het Grieks παρασκευή) in dat verband gebruikt. Dus het soort voorbereidingen die er werden
getroffen door de joden in die tijd, met betrekking tot dat feest, en dat feest dat is de wekelijkse
sabbat. [De liberale joden zien de sabbat als een feestdag maar houden de sabbat niet zo streng
als de orthodoxe Joden. Het Reformatorisch Dagblad heeft een artikel van Alfred Muller op 01-08-
2013 met deze titel “In Israël worden zowel de vrijdag, de zaterdag als de zondag als feestdag
gevierd.” Orthodoxe Joden spreken niet zo vlug over de wekelijkse sabbat als een feestdag, maar
volgens ons ten onrtechte. Omdat Lev.23:1-3 toch van hetzelfde spreekt: “1 De HEERE sprak tot
Mozes: 2 Spreek tot de Israëlieten en zeg tegen hen: De feestdagen van de HEERE, die u moet
uitroepen, zijn heilige samenkomsten. Dit zijn Mijn feestdagen: 3 Zes dagen mag er werk verricht
worden, maar op de zevende dag is het sabbat, een dag van volledige rust, een heilige
samenkomst. Geen enkel werk mag u doen. Het is in al uw woongebieden een sabbat voor de
HEERE.” Dat men onder Joden en messiaanse Joden op dit punt onderscheid maakt tussen die
feesten en de sabbat is dus ter discussie, de Bijbel zegt het anders.]
En ik wil hier vanaf het begin een kritische nota aan toevoegen. David Knapen schreef voor zijn
Masterproef het boek: Volgend jaar in Jeruzalem Een ideeën-geschiedenis van het zionisme. Hier
een citaat uit het Journalistiek artikel dat erbij hoort.
“Beeld je een wetenschapper in. Behalve zijn witte jas en manische blik is er nog iets wat meteen
opvalt aan de stereotiepe onderzoeker: binnen zijn eigen domein is hij doordrongen van kennis en
bezeten door de wens om meer te weten. Maar stel een bioloog een vraag over geschiedenis, of
een geschiedkundige over sport, en ze kijken je aan alsof je van een andere planeet komt. Er zit
een kern van waarheid in dat stereotype, en het lijkt niet er niet op dat daar binnenkort
verandering in zal komen. Er is steeds meer te weten over elk onderwerp in de wetenschappen, en
het is onmogelijk om alles te weten over een breed domein. Daarom moeten wetenschappers zich
wel specialiseren in een nauw gebied dat ze tot het uiterste kennen. Toch is er ook een nadeel
verbonden aan de specialisatie in de wetenschappen. Veel dingen zijn namelijk vanuit
verschillende hoeken te bekijken. Denk maar aan een verschijnsel als bliksem. Een fysicus kan zich
vragen stellen bij de oorsprong van een bliksemschicht, terwijl een geschiedkundige meteen denkt
aan de invloed van het weer op de ontwikkeling van natuurgodsdiensten. Beide oogpunten zijn de
moeite waard en kunnen van elkaar leren. Maar snelle specialisatie van de wetenschappen zorgt
ervoor dat de onderzoekers niet samenwerken en elkaar waarschijnlijk zelfs nooit ontmoeten. In
het ergste geval verandert specialisatie in vakjesdenken.”
En ook deze aantekening van Solomon Zeitlin, The Date of the Crucfixion According to the Fourth
Gospel in JBL Vol 51, No. 3 [1932], 268-69. We hebben toch wat kritiek op Zietlin, namelijk dat hij
naar een apocrief boek Judith moet gaan om wat te bewijzen: “Maar hoe zit het met “paraskeue”
zelf? Moet dat worden opgevat als een technische term door Hellenistische Joden als
gelijkwaardig aan de term “erev Shabbath” = ‘avond van de sabbat”? Velen zullen dat bevestigen,
maar Solomon Zeitlin beweert het tegendeel: “Het woord paraskeue is geen joods technische
term, helemaal niet. Als de hellenistische Joden de woorden “erev sabbat”, “avond van de
sabbat”, vertaalden vonden zij ze niet door het woord als “paraskeue” te vertalen, maar door de
woorden “pro sabbaton” (vóór Sabbat). De auteur van het boek van Judith, stelt dat wanneer
Judith vastte al de dagen van het jaar met uitzondering van de voorsabbat en de sabbat, is ook
het woord gebruik van “pro sabbaton kai sabbaton” en niet “paraskeue” vertaald. Philo gebruikt
vrij vaak het woord “paraskeue”, maar alleen in de zin van voorbereiding. Hieruit blijkt duidelijk
dat het woord “paraskeue” geen joodse technische term gelijk is aan “erev sjabbat = de
voorsabbat.”
Tekst Griekse tekst HSV vertaling

Matthéüs (paraskeuēn | παρασκευήν | acc) “De volgende dag, dat is de dag na de voorbereiding,
27:62 kwamen de overpriesters en de Farizeeën bij Pilatus
bijeen,”
Marcus (paraskeuē | παρασκευή | nom) “En toen het al avond geworden was, en omdat het
15:42 de voorbereiding op het Pascha was, dat is de
voorsabbat,”
Lucas (paraskeuēs | παρασκευῆς | gen) “En het was de dag van de voorbereiding en de
23:54 sabbat brak aan.”
Johannes (paraskeuē | παρασκευή | nom “En het was de voorbereiding van het Pascha,
19:14 ongeveer het zesde uur; en hij zei tegen de Joden: Zie,
uw Koning!”
Johannes (paraskeuē | παρασκευή | nom) “Opdat de lichamen niet aan het kruis zouden blijven
19:31 op de sabbat, omdat het de voorbereiding was (want
de dag van die sabbat was een grote dag), vroegen
de Joden dan aan Pilatus of hun benen gebroken en
zij weggenomen mochten worden.”
Johannes (paraskeuēn | παρασκευήν | acc) “Daar nu legden zij Jezus vanwege de voorbereiding
19:42 van de Joden, omdat het graf dichtbij was.”
Nu naar die teksten met het begrip “paraskeue” die we al opgesomd hebben. De eerste tekst die
we bespreken hoort niet bij die zes maar is toch de inleiding van wat er staat te gebeuren bij en
tijdens de “voorbereiding” van de dood van onze Heer.
Matthéüs 26:12 Voorbereiding van het

sterven van Jezus
Matthéüs 26:12 HSV: “Want toen zij deze zalf op Mijn lichaam goot, deed zij dat als voorbereiding
op Mijn begrafenis.”
^^^^^^^^
Lange commentaar [hier gratis https://archive.org/details/gospelaccordingt00lang]
“Ze heeft een albasten recipiënt. Nauwkeuriger is de omschrijving in Joh.12:3. Zalven met olie was
een primitieve gewoonte van een aanstelling, Gen.28:18. Het werd tevens gebruikt voor de rituele
wijding van: priesters, Lev.8:12 of koningen, 1 Sam.10: 1 / Mat.16:13 en af en toe ook van
profeten, 1 Kon.19:16. Door zalving werd het Oude Testament David gemarkeerd als Mashiach,
zoals ook zijn zonen; en vooral de ideale David, de Zaligmaker, Psa.2:2. Maar de zalving werd
geïnterpreteerd van de volheid van de Geest, Jes.11: 2 / Jesaja 61 / Heb.1: 9, na Psa.45:7-8. De
zalving van het hoofd was ook een onderscheid dat aan de eregast was verleend, Luc.7: 46, niet
alleen onder de Joden, maar over het algemeen in het Oosten en in de oudheid: zie Plato, De
Republ. 3 En Grotius in Matt. blz. 501. In verband met de zalving van het hoofd, was er het
wassen van de voeten met water.
Wanneer zowel het hoofd als de voeten werden gezalfd met olie was het dus een extra van de
gewone manier het gaat nu om het hoogste punt van eer. Zo is de zalving van de voeten in Lucas
7 niet alleen ingegeven door uitputting maar wel nederigheid van de vrouw: Jezus was hier op
reis, en de zalving van de voeten werd dan ook vooral genoemd. En ook in Johannes is rekening
gehouden met het feit dat Jezus als een reiziger kwam naar Bethanië. Het zal daarom goed zijn
bijzondere aandacht te geven aan de zalving van de voeten. Maar Matthéüs laat deze
omstandigheid onopgemerkt. De Wette zegt hier: “Een heel pond zalf (ze had zo veel, aldus
Johannes), in een keer op het hoofd gegoten, zou ongepast zijn geweest. Waarschijnlijk was het
voor Maria gemakkelijker om Zijn voeten te benaderen dan zijn hoofd.” Friedlieb veronderstelt dat
de litra (pond) hier genoemd, was de oude en echte litra van de Siciliaanse-Griekse systeem was,
ongeveer 7/20 van een Keulse pond. We leren van Marcus 14:3, dat zij de kolf van albast brak aan
de top af, om al de zalf uit te storten. “De zalf van Nardus werd zeer gewaardeerd in de oudheid
als een kostbaar aromatische, en een dure luxe, Plinius, 12:26. Het werd vooral meegenomen uit
Klein-Azië in kleine albasten kolven; en het beste waren deze die uit Tarsus moesten worden
ingevoerd. Toch groeide de plant al vanaf het zuiden van India.” Zie Winer, sub Narde. De beste
olie was zeer hoog in prijs.”
^^^^^^^^
Henry Alford commentaar, lijkt het beter te weten en die laat zijn kritiek nog eens horen [Gratis
op https://archive.org/details/GreekTestamentCriticalExegeticalCommentaryByHenry]
“6-13.] De zalving in Bethanië. Mar.14:3-9 / Joh.12:1-8 / Over Luk.7:36-50, zie noot op die plaats.
Deze geschiedenis van de zalving van onze Heer wordt hier uit haar plaats ingevoegd. Het
gebeurde zes dagen voor het Pascha, Joh.12:1. Het kan misschien nauwelijks worden gezegd dat
hier in zijn positie, het goed is in enige mate te wijzen op het verdere verloop van Judas naar het
Sanhedrin (Mat.26:14-16), omdat zijn naam zelfs niet in wordt vermeld. Maar ik kan er nauwelijks
aan twijfelen dat het oorspronkelijk werd geplaatst waar het hier staat door degenen die zich
bewust was van haar verband met die toepassing. (...) Het kan worden opgemerkt dat St. Lucas
niets heeft in betrekking van een bezoek van onze Heer aan Bethanië.” [Alford, zegt dus dat dit
gedeelte chronologische niet juist is, maar dat is de manier van velen die theologie bedrijven: als
hun wat niet zint dan is de Bijbel fout.]
^^^^^^^^
Wanneer we in de studie van de Bijbel alles oprecht houden en vrij een een hoop vooroordelen
dan moeten we goed lezen wat er in de tekst/teksten staat die we aan boord halen. Dat is
voortdurend je af vragen wat een tekst zegt en zegt niet. Dus niet al te gemakkelijk van de ene
tekst naar een andere springen omdat er een bepaald woord, voor jou dan, net in je oog springt.
Een voorbeeld daarvan die te maken hebben met de dood van Jezus zijn de teksten waarin het
stadje Bethanië in voorkomt. Zegt Johannes nu - zoals er zoveel beweren, bijvoorbeeld Henry
Alford hier boven - dat de zalving zes dagen vóór, het feest van het Pascha? Nee, dat is geen
onontkoombare conclusie”, in tegendeel! Wat zeggen die teksten? In Johannes 12:1 zegt de tekst
staat: “Jezus dan kwam zes dagen voor het Pascha in Bethanië, waar Lazarus was, die gestorven
was maar die Hij uit de doden opgewekt had.” Na deze verklaring, is het verhaal van de zalving
geïntroduceerd met een zin die begint met het Griekse woord: “oun.” Volgens het lexicon van
Thayer is de betekenis daarvan: “dus deze dingen zijn zo dan, dus, dienovereenkomstig.” Dat
Griekse “oun” verwijst simpelweg naar het volgende ding dat zal gebeuren die Johannes kiest om
te bespreken. [1] Het hoeft dus zeker niet te betekenen dat de maaltijd plaats vond op dezelfde
dag dat Jezus naar Bethanië ging en er aankwam. Marcus echter beschrijft dezelfde periode op
een andere manier, voor hem als een opeenvolging van gebeurtenissen. Hij zegt: “1 En na twee
dagen was het Pascha en het Feest van de ongezuurde broden” (Marcus 14:1a) EN daarna: “En de
overpriesters en de schriftgeleerden zochten naar een manier om Hem door een list te grijpen en
te doden.” (Marcus 14:1b). Dit vond plaats toen Jezus in dat stadje was: “3 En toen Hij in Bethanië
was, in het huis van Simon de melaatse, kwam er, toen Hij aanlag, een vrouw met een albasten
fles met zuivere, kostbare narduszalf.” (Marcus 14:3). Hier is dus vertelt dat de zalving in Betanië
plaatsvond twee dagen vóór het Pascha, ALHOEWEL Jezus zes dagen vóór Pascha kwam naar
Bethanië. Die zalving is dus op de vierde dag dat Hij al in Bethanië was. Het is gemakkelijk om met
conclusies van hier naar daar te springen maar wanneer die uitleg niet in de tekst zelf aanwezig is
stap dan met er nog wat anders bij te halen. Hierbij hebben we willen aantonen dat we met de
data van de laatste week van Christus goed moeten opletten en geen appels met citroenen gaan
vergelijken.
[1] F. Blass, A. Debrunner and Robert Funk, A Greek Grammar of the New Testament and
Other Early Christian Literature, University of Chicago Press, 1961, 234-5 zeggen wat over
dat woord. OUN: “verwijst niet altijd naar een strikt oorzakelijk verband, maar meer losjes
als in tijdelijke relatie in de voortzetting of hervatting van een verhaal.”
^^^^^^^^
Vertalen van L. Morris, The Gospel according to Matthew, The Pillar Commentary, Apollos 1992.
“ 12. Nu komt er een zeer onverwachte verklaring. Let nog eens op dat Jezus hier “want” gebruikt.
Wat de vrouw deed ontstaan uit een ongewone waarneming van de situatie waarin hij was, en
dat de perceptie moet worden gegeven dat dit tot zijn recht komt. In het uitgieten van dit parfum
op zijn lichaam, zegt hij, “ze deed het om me voor te bereiden op de begrafenis.” Carson vestigt de
aandacht op een punt van Daube dat deze zalving ''hem gereed maakt voor zijn begraven na het
sterven in de dood als een crimineel, want alleen in die omstandigheid zou de gebruikelijke zalving
van het lichaam worden weggelaten.” Jezus is zich bewust van het feit dat in een paar dagen hij
zou opgehangen worden op een kruis, hoewel de discipelen geen idee hadden dat zo'n
schokkende gebeurtenis in de nabije toekomst vast lag. Maria kan een dergelijk inzicht hebben
gehad. Ze kon niet onkundig zijn geweest dat Jezus in groot gevaar was; de hoogsten in het land
hadden zich krachtig verzet tegen hem, en het was verre van onmogelijk dat zij hem zouden
doden. Was dit de laatste keer dat hij met haar zou zijn? Het is niet onmogelijk dat ze een
voorgevoel had dat ze nooit meer de mogelijkheid zou hebben van het uitvoeren van een
dergelijke actie, in welk geval ze het deed als haar rol in het eren van Jezus als hij naar de dood
ging. Het is ook mogelijk, natuurlijk, dat ze geen voorgevoel had en dat Jezus de interpretatie van
haar actie in het licht van zijn eigen kennis beschrijft van wat er zou gebeuren.”
^^^^^^^^
Dr. Jos. Keulers, Het EVANGELIE van Matthéüs, J. J. Romen & zonen, 1935, blz.426,427
“De oosterlingen hadden een grooten eerbied voor de dooden; de lijken werden voor de
begrafenis gewasschen en gezalfd. Daar echter ook de hoofden van voorname gasten gezalfd
werden, zou men den tekst van Mt. aldus kunnen uitleggen: Maria heeft Mij de eer bewezen,
welke men aan een voornamen gast bewijst, maar zonder het te vermoeden heeft zij Mij gezalfd
voor de begrafenis. De tekst van Mc. is beter: „Wat zij kon (doen), heeft zij gedaan. Zij heeft mijn
lichaam reeds vooruit gezalfd voor de begrafenis.” Maria kent dus de beteekenis van haar daad.
Daar zij Jezus' dood niet kan verhinderen en vermoedt, dat zij, wegens de vijandschap der Joden,
niet de gewone eerbewijzen aan den dooden Zaligmaker kan bewijzen, heeft zij alles gedaan, wat
zij kon. Zij heeft althans zijn hoofd en zijn voeten gezalfd, en wel op dit oogenblik, nu zij er nog toe
in staat is. Zoo krijgt ook de lofprijzing der vrouw eene hoogere beteekenis. Jezus' lichaam werd
na den dood inderdaad niet gezalfd. Op Vrijdagavond was daartoe geen tijd wegens het
aanbreken van den Sabbat, en toen de vrouwen op Zondagmorgen bij het graf kwamen, was
Jezus reeds verrezen.”
^^^^^^^^
Nog een opmerking over de festiviteiten die er zijn in Israël in de maand Niesan en een
belangrijke opmerking in dat verband. Want we moeten geen twee feesten plaatsen in de week
van elkaar gescheiden, maar wel een dubbelfeest op dezelfde dag. We hebben in de periode van
de maand Niesan twee grote feesten dicht bij elkaar, Pascha en ongezuurde broden. Pascha
begint op de 14de dag van Niesan en duurt één dag. Het feest van de ongezuurde broden begint
de dag daarop dus de 15de Niesan en duurt zeven dagen. We mogen niet vergeten dat er een
groot verschil is tussen het Paschafeest en de wekelijkse sabbat. Het feest van Pesach is geen
hoogdag-sabbat, soms wordt dit belangrijke feit vaak over het hoofd gezien. Op de dagen van
“een heilige samenroeping” mag er niet gewerkt worden, maar op Pesach wordt er wel gewerkt.
We mogen daarom dit verschil maken: terwijl het Pascha een feestdag is, het is geen sabbat. Het
spreekt ook voor zichzelf het is de dag dat mensen hun dieren naar de tempel brengen om er
door de priesters geslacht te worden: dus men werkt zowel als burger als priester. En het was op
deze dag dat Jezus het werk van de verlossing volbracht heeft: het belangrijkste geestelijke werk
uit die dagen. Werken zou onrechtmatig zijn geweest op een sabbat. Maar op “Pascha” en
trouwens ook op “16 Niesan” mag er gewerkt worden. Want de 16 de kwamen heel vroeg in de
morgen de vrouwen voor de balseming naar het graf. Op “15 Niesan” wordt er niet gewerkt dat is
een wekelijkse sabbat in het Bijbelverhaal van de dood van Jezus. De “14 de Niesan” en “16de
Niesan” blijken dagen van festiviteiten tegenover God te zijn. En op die “16 de Niesan”, is het de
dag van de opstanding van Jezus. Zijn Opstanding is op het moment van de aanbieding van de
eerstelingengarve van het koren in de tempel. Interessant genoeg om dat allemaal te vermelden.
Leviticus 23 legt daar een en ander over uit:
 “5 In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, tegen het vallen van de
avond, is het Pascha voor de HEERE. 6 en op de vijftiende dag van die maand is het Feest
van de ongezuurde broden voor de HEERE. Zeven dagen lang moet u dan ongezuurde
broden eten. 7 Op de eerste dag moet u een heilige samenkomst hebben. Geen enkel
dienstwerk mag u dan doen. 8 Zeven dagen lang moet u de HEERE een vuuroffer
aanbieden. Op de zevende dag is er dan een heilige samenkomst. Geen enkel dienstwerk
mag u dan doen.”
Op 16 Niesan moesten de Israëlieten (priesters) een schoof van de eerstelingen van hun oogst
aanbieden (een beweegoffer) en op de vijftigste dag daarna een tweede graanoffer. Volgens Gods
geboden in Leviticus 23:9-11,15-17.
Matthéüs 26:17:
[“hetoimasomen to Pascha”]
Voorbereiding van het Pascha, niet de sabbat,

aangegeven met een ander woord dan:
“paraskeue”
Matthéüs 26:17 HSV: “Op de eerste dag van de ongezuurde broden kwamen de discipelen naar
Jezus toe en zeiden tegen Hem: Waar wilt U dat wij voorbereidingen voor U treffen om het Pascha
te eten?”
Ook deze tekst hoort niet bij de zes over de “voorbereiding.” Het gaat hier over de voorberei-
dingen voor het festijn van het Pesach dat op dezelfde dag viel = de dag na de dood van Jezus =
dus zaterdag.
^^^^^^^^
Mag ik hier al op een grote, zeg maar enorme, moeilijkheid wijzen. Als we letterlijk de teksten
nemen van Exodus 12 die over de periode van de ongezuurde broden spreken, zitten we in de
problemen. De twee parallelteksten van deze van Matthéüs zijn deze hieronder en beide spreken
ze over het slachten van het lam op de eerste dag van de ongezuurde broden. Marcus spreekt dat
duidelijk uit: de eerste dag van de ongezuurde broden. [Markus 14:12a HSV: “En op de eerste dag
van de ongezuurde broden, wanneer ze het Pascha slachtten.”] In Exodus 12 is er een andere
volgorde. Daar moet het lam geslacht worden dan gebraden (gekookt in een andere tekst) en
dan starten de tijden van ongezuurde broden: een ganse week. Hier zien we dat de dag van het
slachten van de lammeren al de eerste dag is genoemd. Een en ander zal verduidelijkt worden in
wat volgt. Het is in het kort het volgende: de terminologie was in de loop der jaren al veranderd
en aangepast aan de “smaakt” van de clerus. Zelfs zo erg dat men er ook nog wijn bij dronk,
waarschijnlijk iets dat men vanaf de wederkomst uit de ballingschap van Babylon heeft gedaan.
Ook het drinken van wijn is dus niet Bijbels of moet een verplichting zijn. Wie dat leren dat Jezus
een echt Pesachmaaltijd vierde en 4 glazen wijn dronk met zijn discipelen, dat komt allemaal uit
citaten van de Talmoed. Die bewijzen voor mij niets, maar met de Bijbel in de hand ben ik zeker te
overtuigen.
 Marcus 14:12: “12 En op de eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze het Pascha
slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en
voorbereidingen treffen, zodat U het Pascha kunt eten?”
 Lucas 22:7: “De dag van de ongezuurde broden brak aan, waarop men het Pascha moest
slachten.”
^^^^^^^^
Ook deze schrijver kaart dat probleem aan.
Barry D. Smith, The Chronology of the Last Supper, Westminster Theological Journal 53:1 (1991):
29-45. Ik citeer alleen dit gedeelte. Met de rest van zijn uitleg heb ik een paar problemen, waar
we niet verder op ingaan!
“We vinden een soortgelijke dubbelzinnigheid in de gebruikte terminologie in Marcus 14:12 en de

parallellen in Matthéüs en Lucas. (...) Indien de in deze zin bedoelde eerste dag, de eerste dag is
van het Feest van de ongezuurde broden, dan zegt Marcus dat de eerste dag van het festival
Niesan 14 was, omdat Pascha lammeren op de middag van Niesan 14 werden geofferd. In dit
geval, volgens het gebruik van de festivalterminologie in het OT, heeft Marcus een fout
gemaakt.18 (...) De terminologische onnauwkeurigheid van zowel zinnen in Marcus als hun
parallellen in Matthéüs en Lucas gemaakt is dan ook evident. In het bijzonder wordt een duidelijk
onderscheid tussen Pesach en het Feest van de ongezuurde broden niet gehandhaafd. Ook
Niesan 14 wordt aangeduid als de eerste dag van de ongezuurde broden / dagen van de
ongezuurde broden (Marcus, Matthéüs) en eenvoudig als de dag van het Festival van de
ongezuurde broden (Lucas). In Handelingen 12:3 en 20: 6 wordt/is de festivalperiode aangeduid
als “de dagen der ongezuurde broden”, die bevat waarschijnlijk Niesan 14. (...) Verder het bewijs
van Josephus over de opneming van Niesan 14, als onderdeel van het “festival van de ongezuurde
broden” is te vinden in De Joodse Oorlog. In J.W. 5.3.1 §98. Hij noemt Niesan 14 de dag van de
ongezuurde broden, dat suggereert dat de dag van de voorbereiding gelijkgesteld was met het
daaropvolgende zeven dagenfestival (zie Lucas 22: 7). Ook in J.W. 2.12.1 §224; 2.12.7 §244; 2.14.3
§280, verwijst hij naar het festival als de periode van het “festival der ongezuurde broden.” Het is
waarschijnlijk dat hij met deze bedoelde: het hele feest periode van Niesan 14-21, in plaats van de
periode van Niesan 15-21. Elders maakt Josephus gebruik van de termen “het feest der
ongezuurde broden” en “het Pascha” als synoniemen of verwijst naar “festival periode van de
Pascha” (Ant 14.2.1 § 21;. 17.9.3 §213; 18.2.2 § 29; 18.4.3 §90; 20.5.3 §106; JW 2.1.3 §10). Echter
als hij commentaar geeft op de Bijbelse tekst, dan houdt hij het onderscheid tussen Pesach en het
Feest van de ongezuurde broden, zoals in Ant. 3.10.5 §§248-51. In dezelfde passage, noemt hij
Niesan 16 de tweede dag van het feest van de ongezuurde broden. Het is duidelijk dat voor
Josephus: de termen die worden gebruikt voor de twee festivalperiodes wijzen waren
onnauwkeurig op het punt van zijn uitwisselbaarheid. Dus dat Josephus zou kunnen verwijzen
naar deze periode van acht dagen op één plaats maar op andere plaatsen als “het Feest van de
ongezuurde broden.”
^^^^^^^^
Eenzelfde opmerking uit het artikel: “Last Supper” in Dictionary of Jesus and the Gospels,
InterVarsity Press, 1992, blz.445. Wat de schrijver hier zegt is zeer to the point en kan ik zo als
mijn eigen woorden zien. Dat dit woordenboek dan in hun interpretatie met de uitleg komt: het
Laatste Avondmaal van Jezus is een Pesachmaal lijkt op hetzelfde moment warm en koud blazen.
“2.1. het probleem van Marcus 14:12. In dit vers stuiten we op een probleem met betrekking tot
de datering van het avondmaal. (…) Het Pascha, gevierd op de 15 de dag van Niesan, is de eerste
dag van het feest van de Ongezuurde Broden. Het offer van de Pascha lammeren, echter vond
plaats op de 14de Niesan, toen de rituele zoektocht naar zuurdesem plaatsvonden. Marcus heeft
de technische terminologie hoogstwaarschijnlijk hier niet gebruikt. In het meer populaire begrip is
dit technische onderscheid verloren. Want het begin van het feest der ongezuurde broden vond
plaats op de voorgaande dag, toen de voorbereidingen zoals het slachten van het Paaslam en het
zoeken naar zuurdesem plaatsvond. Marcus, heeft bij zijn beschrijving gedaan wat individuen
vandaag doen als ze spreken van het vieren van Kerstmis op kerstavond die in de presentatie
worden omgewisseld. Marcus 14:12 is het best te begrijpen op een vergelijkbare manier: als een
populaire, onjuiste benaming. (Vergelijk Josephus J.W. 5.3.1 voor een soortgelijke verwijzing naar
de 14de Niesan als het begin van het feest der ongezuurde broden).” [Artikel van R H. Stein]
^^^^^^^^
Dr. Jos. Keulers, Het EVANGELIE van Matthéüs, J. J. Romen & zonen, 1935, blz.429,430.
“17. Mt. is in de beschrijving der voorbereiding veel beknopter dan Mc. en Lu. De eerste dag der
ongedeesemde brooden is volgens het gewone spraakgebruik der Joden de 15de Nisan, waarop
het feest der ongedeesemde brooden begon. Daar echter de gedeesemde brooden reeds in den
namiddag van den 14den Nisan moesten verwijderd worden en bij het Paaschmaal enkel
ongedeesemde brooden gebruikt werden, noemen de evangelisten den 14den Nisan den eersten
dag der ongedeesemde brooden. Dit is duidelijk uit de toevoeging van Mc. („waarop men het
Paaschlam offerde”) en van Le. („waarop men het Paaschlam moest offeren”). Het is dus op den
morgen van den dag, waarop in den namiddag de Paaschlammeren in den tempel geofferd en
des avonds in de huizen gegeten werden. Degenen, die den 14den Nisan op Vrijdag laten vallen
en het laatste avondmaal (op den 13den 's avonds) niet als een Paaschmaal beschouwen,
vertalen den Griekschen tekst: „vóór den dag der ongedeesemde brooden, waarop men het
Paaschlam offerde” (Mc.); daarmee zou dan de 13de Nisan bedoeld zijn. [Wij geloven dat het
geen paasmaal is maar dat het wel op de 14 de Niesan was dat het laatste avondmaal werd
genuttigd. gb]
Deze vertaling is in zich mogelijk, maar is niet de meest voor de hand liggende. Wanneer men
leest, dat Jezus zijn leerlingen gebiedt het Paaschmaal te bereiden, en onmiddellijk daarna, dat Hij
's avonds met zijn leerlingen aan tafel aanligt (v. 20), dan wordt met deze laatste woorden toch
zeker het Paaschmaal bedoeld. Welnu, dan viel de 14de Nisan op Donderdag, of men zou moeten
aannemen, dat Jezus het Paaschmaal één dag heeft vervroegd. In de Grieksche Kerk schijnt
niettemin de meening, dat Jezus' laatste avondmaal geen Paaschmaal was, de overhand te
hebben gekregen, want zij gebruikt voor de H. Eucharistie gedeesemd brood, terwijl in de
westersche Kerk ongedeesemd brood verplichtend is. — Jezus schijnt de zorg voor de stoffelijke
zaken aan zijn leerlingen te hebben overgelaten, want volgens Mt. en Mc. zijn zij het, die Jezus op
het Paaschmaal opmerkzaam maken; volgens de voorstelling van Lc. neemt Jezus het initiatief. De
leerlingen veronderstellen, dat de Meester het Paaschmaal in Jerusalem zal vieren, maar omdat
Hij telkens buiten de stad overnachtte, weten zij niet waar. Zij stellen de vraag reeds 's morgens,
want de voorbereidselen voor het Paaschmaal eischten geruimen tijd.”
^^^^^^^^
Citeren L. Morris, The Gospel according to Matthew, The Pillar Commentary, Apollos 1992.
“17. De eerste dag van de ongezuurde broden stelt ons voor een probleem gezien alle drie van de
synoptici deze maaltijd duidelijk beschouwen als het Pascha (vv 2, 18, 19; Marcus 14:1,12,14;
Lucas 22: 1, 7, 8, 11, 13, 15, Marcus en Lucas onderstrepen dit door te zeggen dat het de dag was
waarop men het Pascha offerde), maar in Johannes het Laatste Avondmaal werd gehouden voor
het Pascha (Johannes 13: 1, 29; 18:28). Een aantal posities pleiten om dit probleem op te lossen.
1. De twee verslagen zijn in conflict, en de synoptici zijn te verkiezen (aldus Fenton).
2. De twee verslagen zijn in conflict, en Johannes heeft de voorkeur (aldus McNeile).
3. Het Laatste Avondmaal was een paasmaal zoals in het synoptici en wat Johannes zegt kan
worden samengebracht met deze (zo Carson, Frankrijk).
4. Het Pascha werd gehouden als in Johannes, en de synoptici kunnen worden verzoend met deze
(bijv Carr).
5. Er waren verschillende kalenders in gebruik; Johannes geeft het verhaal in overeenstemming

met de officiële kalender (die ene gebruikt in de tempel) en de synoptici in overeenstemming met
behulp van de kalender van Jezus en de discipelen (Nixon is voorstander van deze positie).”
Leon Morris kiest voor het laatste en dat wil zeggen dat er een tegenstrijdigheid is. Ik ken geen
enkel voorbeeld uit de Bijbel waar er sprake is van twee of meer kalenders. Natuurlijk waren die
er in de tijd van Jezus maar als uitvindingen van mensen. Als Jezus naar de hoofdstad gaat om er
een feest te vieren dan is het de kalender van de gangbare priesterklasse die hij volgt. Kritiek van
hem hierop is er ook niet. De Bijbel moet dus wijken voor een kalender die niet in voege is onder
het gewone volk. Kijk eens hoe nauwkeurig dat is aangegeven in Lukas 2: “41 En Zijn ouders
reisden elk jaar voor het feest van het Pascha naar Jeruzalem. 42 En toen Hij twaalf jaar was en zij
naar de gewoonte van het feest naar Jeruzalem gegaan waren.” Hier is niet dat erop wijst dat er
meerdere kalenders in voege zijn in de hoofdstad en het is daar dat het ware Pesach moet
plaatsvinden. Dat er onder de Essenen een andere kalender gebruikt werd klopt, maar die gaan
ook niet naar Jeruzalem om er te offeren! Onze visie is daarom; ze hebben geen echte
Pesachmaaltijd gehouden als het met een andere kalender is berekend. Er hoeft niets verzoend te
worden: het enige dat telt is aannemen - en dat is niet zo moeilijk – dat het begrip “Pesach”
meerdere betekenissen heeft. We komen daar nog uitvoerig op terug.
Op http://www.truthontheweb.org/admit.htm staat een compilatie van: Admissions on the

Calculated Rabbinical Calendar, verzameld door Brian Hoeck. Goed om lezen zodat men kan
inzien hoe moeilijk de problemen zijn van de joodse kalender in de dagen van Jezus. Blijkbaar
heeft Leon Morris dat probleem onderschat, toch blijft Morris een van mijn schrijvers die ik
regelmatig raadpleeg.
^^^^^^^
Daarom ook nog dit citaat. Stephen Motyer, schrijft in The Gospel of John and Christian Theology,
edit. Richard Bauckhamn Carl Mosser, Eerdmans, 2008, blz.147.
“In ieder geval, het Jodendom op dit moment - zoals in de periode van de tweede tempel - was zo
divers dat, zoals Dunn opmerkt, de ganse idee van “anti-judaïsme” zorgvuldig moet genuanceerd
worden. In deze periode, “moeten we er op zijn minst niet van uitgaan dat het vijandigheid
betekent tegen het Jodendom als geheel of voor alle Joden. Op dit moment moeten we ons
afvragen: “Wiens Jodendom?”en “Welk Jodendom?'' De aanpak zoals in bovenstaande uitgelijnd
stelt het vierde evangelie te lezen tegen de achtergrond van dit ras, en dit, moet ik onderstrepen,
geeft het een krachtige 'eerste stem, van de Joden” aan te pakken in de behoeften van vele
soorten (met inbegrip van de Samaritanen) met hun intense inspanningen om in het reine te
komen na de ramp van de Joodse Oorlog - en Jezus als Gods antwoord presenteren op hun
behoeften.
Paradoxaal genoeg, hoewel het evangelie leest tegen een veel breder achtergrond dan de
“Johanneïsche gemeente” de benadering (en daarmee ook samenhangt met Richard Bauckhams
kritiek op deze aanpak voor alle evangeliën), deze theorie maakt een meer genuanceerder en
bijzondere lezing van “ de joden 'in het boek Johannes.”
^^^^^^^^
Ik denk dat N. T. Wright, deze zaak goed belicht in zijn: Jesus and the Victory of God (Christian
Origins and the Question of God, Volume 2), Fortress Press, 1996. [We hebben later ook kritiek op
hem en zijn visie van een vervroegd Pesach.]
“Ten tweede echter, de maaltijd bracht de eigen koninkrijks-beweging van Jezus tot haar climax.
Het wees erop dat de nieuwe exodus en alles wat het betekende in en door Jezus zelf gebeurde.
Dit is uiterst controversieel en moet worden omschreven in meer detail.
De nieuwe betekenis die Jezus gaf aan de oude maaltijd kan worden gezien vanuit het verband
met Zijn actie in de Tempel. Beide fungeerden als profetische symbolen, wat wijst op een
onverklaarbare vervulling van het lot van Israël, waarin die bestemming opnieuw vreemd genoeg
werd getekend door onze Jezus zelf. Inderdaad vanuit dit oogpunt kunnen we bijna suggereren
dat het noodzakelijk was dat Jezus het Pascha niet op de reguliere nacht zou vieren; hij wou het
juist niet houden als een gewoonte uit een reeks, als onderdeel van de reguliere jaarlijkse Joodse
sekte afhankelijk van de tempel voor het nodige offerlam. Als hij geloofde dat het koninkrijk op
dat punt stond te verschijnen als de dageraad, met andere woorden, dat de HEERE op het punt
stond van het nieuwe verbond: het einde van de ballingschap en van de vergeving van zonden
wordt het zeer waarschijnlijk dat hij deze maaltijd van de gewone Paasmaaltijd zou
onderscheiden. En haar inhuldigen, met behoud van voldoende van de vorm waarin de symboliek
effectief zou zijn. Als hij geloofde dat het koninkrijk niet alleen een toekomst was nog wachtende
achter een hoekje om te worden onderhandeld, maar eigenlijk zou uitbarsten op het huidige
moment, zou het zinvol zijn om te anticiperen op de Paschanacht. En het vieren van een vreemde
nieuwe Pascha als een Koninkrijk-in-de-huidige betekenis. En als hij echt geloofde dat de tempel
klaar was voor vernietiging en door YaHWeH plechtig werd beoordeeld en te licht bevonden, zou
hij zich ook passend gedragen alsof de diaspora er al was, nu zonder de Tempel, en zijn Pascha
maaltijd al vieren en beschouwen zonder beroep te doen op het systeem dat hij aan de kaak had
gesteld, en waarvan de dreigende ondergang hij had voorspeld.”
^^^^^^^^
The New Unger's Bible Dictionary zegt dat de voorbereidingsdag voor het Pascha van de avond
(eind) van 13de Niesan tot 's avonds (eind) van 14de Niesan was (blz.411). Je kunt het zien in deze
vier beschrijvingen:
Matthéüs 26:17 = “voorbereidingen [“hetoimasōmen Pascha”] voor U treffen om het Pascha te

eten”
Marcus 14:12 = “Waar wilt U dat wij heengaan en voorbereidingen [“hetoimasomen to Pascha”]
treffen, zodat U het Pascha kunt eten”
Lucas 22:7-9 = “7 De dag van de ongezuurde broden brak aan, waarop men het Pascha moest
slachten. 8 En Hij stuurde Petrus en Johannes eropuit en zei: Ga heen, maak voor ons het Pascha
gereed [hetoimasate Pascha], zodat wij het kunnen eten. 9 Zij zeiden dan tegen Hem: Waar wilt U
dat wij het gereedmaken?”
Lucas 22:13 = “13 Zij nu gingen weg en vonden het zoals Hij hun gezegd had; en ze maakten het
Pascha gereed [hetoimazo to Pascha].” En hier de Griekse tekst ervan, kijk niet teveel naar de
vertalingen, bedenk wat het Grieks zegt.
Het initiatief gaat dus van Jezus zelf uit, de apostelen vragen alleen nog: waar doen we dat?
Jacob Neusner, meer dan gewoon maar een rabbijn, heeft enkele jaren geleden een nieuwe
vertaling van de joodse Mishnah gemaakt en daar staat iets dat nu beter te begrijpen is dan in de
vroegere versies. Nu kunnen we zien waarom de discipelen bezig zijn met de voorbereiding vóór
het Pascha die avond. En toch zou het niet gegeten worden dan de volgende nacht: “PESAHIM 1:
3 [Neusner vertaling] A. R. Juda zegt: “Ze zoeken naar [zuurdesem] (1) op de avond van de
veertiende, (2) op de veertiende in de ochtend, en (3) op het moment van de verwijdering.” B. En
wijzen zeggen, “[Als] men niet op zoek zou gaan naar [zuurdesem] op de avond van de
veertiende, kan hij er op zoek gaan naar (1) op de veertiende. C.” Als hij niet heeft uitgeprobeerd
op de veertiende, laat hem het uitzoeken (2) op de afgesproken tijd [11 uur tot 12 uur op de
veertiende]. D. “[Als] hij het niet nagezocht heeft op de afgesproken tijd, laat hem zoeken (3) na
de afgesproken tijd [bij het vallen van de avond].” (blz.230, The Mishnah: A New Translation, Yale
University Press, 1988.)
The New Unger's Bible Dictionary bespreekt hoe de Joden hun voorbereidingen troffen voor de
viering van het Pascha: “Op de avond van de 13de Niesan [als die dag eindigde en 14 Niesan
begon], die tot die van de 14 de ging, werd de “voorbereiding op het Pascha” genoemd (Johannes
19:14), elk hoofd van een familie zocht en verzamelde met het licht van een kaars al het zuurdeeg
in huis. Voor het begin van de zoektocht sprak hij de volgende zegen: “Gezegend zijt gij, o Heer,
onze God, Koning van het heelal, die ons hebt geheiligd met uw geboden, en hebt bevolen ons het
zuurdesem te verwijderen” Na het zoeken zei hij: “Wat gist er nog in mijn bezit, die ik niet kan
zien, zie, het is nihil, en gelijk als het stof der aarde'.” (blz.411, “Festivals,”)
De uitdrukking “de VOORBEREIDING van het Pascha” de term in: Matthéüs 26:19 / Marcus 14:16
en Lucas 22:13 komt van het Griekse “hetoimasan te Pascha.” Volgens de Strong “Concordance”,
betekent het Griekse werkwoord dat uit het grondwoord “hetoimazo” komt: “1) om klaar te
maken, voor te bereiden 1a) om de nodige voorbereidingen te treffen, alles klaar te krijgen naar
de oosterse gewoonte van het zenden van berichten voordat koningen op hun reizen te zorgen om
het niveau van de wegen en redelijk te maken.” Het is duidelijk dat de reden dat de leerlingen
Jezus bevragen het paasmaal een reden heeft. Over het waar zullen we het hierbij houden? Maar
om het te eten gaan ze naar Joodse gewoonte vereist de locatie voorbereiden door het
verwijderen van de zuurdesem voor de avond van de 14 de Niesan. Wat in feite al de 13 de Niesan
begint!
Lucas 22:15 is gebruikt om de bewering te ondersteunen dat de Messias en zijn discipelen een
echt Paasmaaltijd gegeten hebben. Deze tekst zegt: “En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig naar
verlangd dit Pascha met u te eten, voordat Ik ga lijden.” De Griekse uitdrukking vertaald als “heb
er vurig naar verlangd” is “epithumia epethumesa.” Het betekent in de meest letterlijk zin: “met
de wens die ik wilde.” Het eerste woord van deze zin, “epithumia”, is een zelfstandig naamwoord.
Volgens het Exegetical Dictionary of the New Testament, van Horst Balz and Gerhard Schneider
betekent het dat in dit woord bijna altijd “een tegenstrijdig gevoel, verlangen, streven, verlangen
hebben of iets doen.” Het kan ook voor een: “(verboden) verlangen” worden gebruikt (blz.27, vol.
2). Jezus gebruikt “epithumia” zeer waarschijnlijk in deze betekenis in Lukas 22:15. [Strong's
Number: 1939]
In de Bijbelvertaling van Ferrar Fenton [op vele plaatsen een parafrase] is de betekenis van de
woorden van Jezus relatief goed weergegeven: Lucas 22:15: “En Hij zeide tot hen: 'Ik heb
verlangend gewenst [epithumia epethumesa] om dit Pascha met u te eten vóór mijn lijden, maar
16, ik zeg u, dat ik er niet zal van eten, totdat het kan worden toegediend in het Koninkrijk van
God.” (The Holy Bible in Modern English)
In het artikel “The Lord's Supper,” zegt de New Bible Dictionary dat “En Hij zei tegen hen: Ik heb er
vurig naar verlangd dit Pascha met u te eten, voordat Ik ga lijden in ... Lucas 22:15 kan worden
gelezen als een onvervulde wens” (blz.707). [New Bible Dictionary, Wood, Millard, Packer,
Wiseman, Howard Marshall edit., InterVarsity, 1996] Dat Christus werkelijk verlangde om het
Pascha met zijn discipelen te eten in zondermeer waar, maar zijn wens kon niet worden
gerealiseerd! Het was verboden omdat Hij het plan van God zou hebben vernietigd. Omdat
Christus was bestemd als echt Paschalam in de middag geofferd te worden. De laatste maaltijd
die Jezus en de apostelen samen aten was dus duidelijk een soort van voorbereidende maaltijd
op Zijn sterven en heengaan, niet het Paschamaal zelf.
Een opmerking tussendoor: “epithumia” en “epithumeo” staan ongeveer 50 maal in de Griekse

LXX en worden als volgt gebruikt in algemene zin voor menselijke streefdoelen:
1) Een moreel onverschillig verlangen (Deut.12:20f).

2) Een prijzenswaardig verlangen (Gen.31:30)
3) Een kwaad verlangen (Numeri 11:4).
De Joodse theoloog David H. Stern, bekeerling tot het christendom en sinds enkele jaren
woonachtig in Israël beschrijft deze maaltijd: “Het Laatste Avondmaal wordt door de meeste
geleerden een paasmaal of Seder zijn geweest. Veel Pesach thema's worden uitgediept, versterkt
en krijgen nieuwe niveaus van betekenis door de gebeurtenissen in het leven van Jezus de Messias
en door zijn woorden op deze avond. Echter, Joseph Shulam heeft gesuggereerd dat het niet de
Seder, maar een se'udat-mitzvah, het feestelijke banket bijbehorende prestaties van een gebod
kan zijn geweest, zoals een bruiloft of B'rit-milah.”
LAAT IK ER OOK NOG EEN ZEER KRITISCHE NOOT ERBIJ ZETTEN.

OVER HET GEBRUIK VAN HET BEGRIP “SEDER.” HET CONCEPT
ONTSTOND IN DE LATE JAREN 80, NA CHRISTUS. En dat was naar
aanleiding van de val van de tempel. Het zou als een elementair substituut voor het vieren van
Pascha zijn, nu de cultus van de tempel niet meer gerund werd. Hedendaagse kerken, zelfs
christelijke vieren “seders” maar dat is flagrant fout. Jezus zou niet eens weten wat er een was. Ik
gebruik het woord als tegemoetkoming voor de lezers, maar vergeet dit toch niet en neem het
mee op de achtergrond.
^^^^^^^^
Op https://nl.wikipedia.org/wiki/Het_Laatste_Avondmaal_(Jezus) staat wat over een feest van

een andere orde: “Een andere theorie over het laatste avondmaal beweert dat dit niet de
sederavond van Pesach kan zijn, maar een sie'oedat siejoem (seudas) of se'oedat mitswa die de
avond van 14 Niesan, vastendag vanwege de eerstgeborenen, vervangt. De sie'oedas siejoem

(valt onder de algemene naam: seudat mitzvah) is een feestmaal dat traditioneel gevierd wordt
na het afsluiten van een traktaat (masechtah) uit de Tenach of de Talmoed en op geoorloofde
wijze vermijdt men zodoende te hoeven vasten, wat nu zelfs traditie is geworden.”
Er is inderdaad een achtergrond voor zijn betoog. Als een rabbijn en zijn studenten klaar zijn met
het bestuderen van een traktaat van de Talmoed, dan vieren zij een “se'udat-mitswa.” Het is ook
wel een se'udat-siyum genoemd = een “banket van voltooiing,” dat wil zeggen, van afstude-
rend(e) leerling(en) of graduatie. De vasten van de eerstgeborene, de uiting van dankbaarheid
voor de redding van de eerstgeboren zonen van Israël uit de tiende plaag, is voorgeschreven voor
de dag vóór Pesach, 14 Niesan. Het is in ieder geval zo sinds de Misjna werd geschreven maar of
dat vroeger al zo was, daar heeft en geen uitsluitsel van. Als het nodig is een ase'udat-mitswa te
eten is, dit heeft dan voorrang op een snelle studie-ijver. Met een minimum aan vooruitziendheid
kan een rabbijn plannen, om een traktaat te voltooien op Niesan 14 en dus hoeft hij niet te snel
gaan. Dat werd niet opgevat als bedrog, het was in feite als de gewoonte geworden.
En ook de traditie van vasten door de eerstgeborene dateert minstens van de dagen van de
Misjna. Maar Joseph Shulam [Joseph Shulam geboren in Sofia, Bulgaria in 1946, studeerde in
Jeruzalem] gaat uit van de redenering dat het gaat om iets dat terug gaat tot enkele eeuwen voor
de tijd van Jezus. Indien de si'udat-siyum regeling al geldig was is in de eerste eeuw bij de
voltooiing van elke studie, dan zou Jezus en zijn leerlingen waar ze klaar waren met het lezen van
een boek van de Tenach op Niesan 14 kunnen samenkomen. Of, omdat Jezus wist dat hij ging
sterven, kan hij dit banket beschouwd hebben als het completeren van zijn aardse “studie” met
hen zijn discipelen. Deze oplossing zou ook dat vermeende conflict tussen Johannes en de
synoptische evangeliën op lossen over de timing van het Laatste Avondmaal. (blz.77, David H.
Stern, Jewish New Testament Commentary, we hebben dit lichtelijk geparafraseerd.)
[hier staat dit boek gratis na te gaan pagina per pagina http://kifa.kz/eng/bible/stern/]
[dit gedeelte hier is http://kifa.kz/eng/bible/stern/stern_matfey_26.php]
^^^^^^^^
Meyer commentary gratis op http://biblehub.com/commentaries/meyer/matthew/26.htm
“Mat.26:17. Τῇ δὲ πρώτῃ τῶν ἀζύμ.] = “Op de eerste dag van de ongezuurde broden”, dat wil
zeggen op de eerste dag van het feest, de dag waarop de ongezuurde broden (‫ )המצות‬worden
gegeten. Bedoelde dag is de 14e Niesan (donderdag, volgens de synoptische evangelisten), die de
losse populaire wijze van berekening volgt, volgens Josephus (Antt. ii. 15. 1). Ook de bevestiging
als hij het feest als de uitbreiding ziet van meer dan acht dagen, geteld als een van de feestdagen.
Hoewel het Pascha niet begon dan op de avond van die dag, Num.28: 16; Exo.12: 18 (Otto, Spicil
blz. 70).”
Laten we dit er ook nog aan toevoegen, want termen beduiden niet meer hetzelfde in de dagen
van Jezus als toen ze ontstonden in Exodus 12.
We citeren https://www.hebcal.com/home/1247/pesach-on-15th-of-nissan-vs-the-14th
“Waarom begint Pesach op de 15de Niesan wanneer Numeri 28:16 zegt: “En in de eerste maand,
op de veertiende dag van de maand, is des HEEREN Pascha”?
Rabbi George Schlesinger schreef deze gastpost.
Allereerst is het handig om het Hebreeuwse te kennen en begrijpen. En om te beseffen dat in oude
dagen er twee offers waren d.w.z.: twee feestdagen die in latere dagen waren samengevoegd. Er
was het Pascha offer en Pascha vakantie dat bekend stond als de “Pesach” of “Pascha.” Dit was
een agrarische vakantie, de viering van de lente en de nieuwe lammeren van schapen alles
voorafgegaan door vele, vele jaren van de Exodus uit Egypte. Die offer/vakantie was op de 14 de
Niesan. En het is de term die in latere dagen ontstond om in het Jodendom te worden gebruikt
voor wat in de oudheid een aparte offer/vakantie een dag later werd gevierd... de 15 de dag van
Niesan en het begin van een 7-daagse festival tijdens welke matza gegeten werd. De vakantie
vieren voor die uittocht (in de Bijbel) is meestal Chag HaMatzot of Festival van Matzah genoemd.”
^^^^^^^^
Alford commentary, deze is een buitenbeentje en heeft het Laatste avondmaal op 13 Niesan.
[Gratis: https://archive.org/details/GreekTestamentCriticalExegeticalCommentaryByHenry]
“De dag waarop gezinspeeld is in alle vier de geschiedenissen van de maaltijd, is ongetwijfeld
identiek aan donderdag, 13 Niesan. Nu is de dag dat het Pascha wordt gedood en opgegeten de
14e van Niesan (Ex.12: 6; Ex.12: 18; Lev.23: 5; Num.9: 3; Num.28: 16; Eze.45: 21), (...) Het feest
van de ongezuurde broden begon op het moment van het eten van het Pascha (Ex.12:18), zodat
de eerste dag van het feest van de ongezuurde broden de 15 de was (Num.28:17). Dit alles komt
overeen met het verhaal van Johannes, waarbij (Joh.13:1) het laatste avondmaal plaatsvindt πρὸ
τῆς ἑορ. τοῦ πάσχα [vóór het feest van Pasen] - waar de discipelen denken (volgens Joh.13:29),
dat Judas opdracht kreeg om de dingen te kopen ὧν χρείαν εἶχον εἰς τὴν ἑορτήν [wat nodig is
voor het feest] -waar de Joden (Joh.18:28) niet in het gerechtshuis willen, opdat zij niet
verontreinigd zouden worden, φάγωσιν τὸ πάσχα [het pascha kunnen eten] (zie toelichting op
Joh.18:28) - waar onze Heer werd tentoongesteld door Pilatus (op de vrijdag middag) (Joh.19:14)
παρασκευὴ τοῦ πάσχα -en waar het kan gezegd worden (Joh.19:31) ἦν γὰρ μεγάλη ἡ ἡμέρα
ἐκείνου τοῦ σαββάτου, -omdat het een dubbele sabbat was, - het samenvallen van de eerste dag
van de ongezuurde broden, die als sabbat geheiligd was (Exo.12:16), met een weeksabbat
effectief samenviel. Maar zo duidelijk komt het niet overeen met de mening van de drie andere
evangelisten, die niet alleen de maaltijd hebben op de avond van de 13 de Niesan die een Pascha
blijkt te zijn geweest, maar kennelijk beschouwen ze het als de gewone wettelijke termijn van het
eten ervan.”
^^^^^^^^
Ook dit geven we nog mee van Henry Alford bij Johannes 18:28
“28. κ. αὐτοὶ οὐκ εἰσῆλθ.] Ik heb al de moeilijkheden die zich bij het onderwerp van het laatste
Pascha van onze Heer besproken in de toelichting van Mat.26:17-19. Ik zal hier enkele
opmerkingen van Friedlieb’s, Arch. der Leid. § 30 aan toe voegen. “De Joden zouden het
gerechtsgebouw niet ingaan, zodat zij niet verontreinigd zouden worden. Dan zouden zij niet
kunnen eten van het Pascha. Het betreden van het huis van een heiden door een Jood maakt hem
onrein tot aan de avond. Het is verrassend, dat op basis van deze verklaring van de Heilige
Evangelist, de Joden het Pascha nog moesten eten, terwijl Jezus en Zijn discipelen het al hadden
gegeten in de vorige nacht. Het is niet minder verrassend, dat de Joden in de vroege ochtend bang
zijn zichzelf onrein te maken voor het Pascha dat nog komen moet. Omdat het Pascha niet tot 's
avonds kon worden gehouden, dat wil zeggen tot op de volgende dag, en de onreinheid die zij
vreesden door het onderzoek door de wet, zou duren tot de volgende dag. Om deze reden gaat de
passage in Johannes gebukt onder grote exegetische problemen, die we niet helemaal kunnen
oplossen, door gebrek aan nauwkeurige kennis van de gewoonten van die tijd. Mogelijks is de wet
in zake Levietische verontreinigingen en zuiveringen die ze hadden in die tijd strenger of aan de
andere kant gewijzigd; misschien, bedoelden ze een andere maaltijd, naast het eigenlijke Pascha,
door zijn naam. Dit laatste, met onze huidige kennis van de Hebreeuwse oudheden, moeten we
aannemen; want de wet met betrekking tot de onreinheid zal ons niet toestaan dat we deze
passage van het Pascha op de juiste tijd interpreteren als op de avond van de 14 de Nisan, evenmin
van elke avond maaltijd dan ook.”
^^^^^^^^
Van verontreiniging gesproken dit is wel het toppunt! In de geschriften van Maïmonides komt het
Torahverbod aan de orde dat: “geen onbesnedene [mens] wordt toegelaten aan de tafel van het
[paschal lam]” (Exod.12:48). In zijn Gids, beschrijft Maïmonides in de naam van de Wijzen dat de
reden voor dit bevel was dat de Israëli's “tijdens hun lange verblijf in Egypte hadden opgehouden
zichzelf te reinigen” met het oog op “de assimilatie aan de Egyptenaren” (Exodus Rabbah, XIX,
aangehaald in I1I:46:585). Daarom, wanneer de wet voorschreef dat zowel het Pascha offer en de
noodzakelijke voorwaarde dat het individu en zijn familie bij het aanbieden van het offer moeten
worden besneden, alle Israëli's zichzelf besneden en het bloed van besnijdenis zich vermengde
met het bloed van het paaslam vanwege het omvangrijk aantal mannen.
Een eerste fout van Maïmonides bij deze is dit. Op http://www.isgeschiedenis.nl/ staat het artikel
Geschiedenis van de mannelijke besnijdenis 28 juni 2012 van Roy Sprangers. Het beschrijft
bijvoorbeeld dat de Egyptenaren waarschijnlijk in hun ganse geschiedenis aan besnijdenis van de
mannen gedaan hebben, voor arm en rijk. Een tweede fout van Maïmonides is dat hij nogal
slordig tewerk gaat. Waarom de indruk wekken dat er onbesneden joden waren, dat zal dus niet
het geval geweest zijn? Als ze zich als de Egyptenaren wilden voordien dan waren ze toch ook
besneden. En dan nog eens het bloed van de besneden mannen en het bloed van het Paaslam
laten samenvloeien! Dat is om een theologische reden, die hij erachter zoekt. Waar zou dat in de
Bijbel ooit gesuggereerd zijn? Ik noem dat bevuilen van het Paaslam, het bloed van het dier is dat
redding bracht niet het bloed van een besnijdenis. Maar ja Rabbijnen denken anders over de
Bijbel dan christenen denken.
^^^^^^^^
Cambridge commentary http://biblehub.com/commentaries/cambridge/matthew/26.htm
“Dit was de 14de van Niesan, die begonnen was na zonsondergang op de 13 de; het werd ook wel
de voorbereiding (Grieks παρασκευή) van het Pascha genoemd. [? Dit geloven we niet want de
voorbereiding van het Paasfeest is weergegeven in het Grieks met hetoimazo pascha. Dus niet
παρασκευή en dat is zeer belangrijk als argument. gb] Het feest van de ongezuurde broden
volgde het Pascha, en duurde zeven dagen, van de 15 de tot de 21ste van Niesan. Vandaar dat de
twee feesten soms worden opgenomen in de term 'Pascha,' soms in die van de 'ongezuurde
broden.' Op de avond van de 13 de Niesan elk hoofd van het gezin zorgvuldig gezocht naar en door
het licht van een kaars al het zuurdesem, die werd gehouden en vernietigd voor de middag op de
14de. Het aanbod van het lam vond plaats op de 14de in de avond offer, dat op deze dag op 1,30
begonnen; of als de voorbereiding viel op een vrijdag, om 12.30 uur. Het Pesachmaaltijd werd
gevierd na zonsondergang op de 14de, dat wil zeggen strikt op de 15de van Niesan.
De gebeurtenissen van het Pascha zitten vol van moeilijkheden voor wie dit wil harmoniseren. Het
is echter vrijwel zeker dat het 'Laatste Avondmaal' niet de paschale maaltijd was, maar werd
genuttigd op de 14de, dat is na zonsondergang op de 13de van Niesan. Het is vrij zeker, vanuit
Joh.18:18, dat Jezus werd gekruisigd op de voorbereiding, en hoewel de synoptische verhalen op
het eerste gezicht lijken niet eens te zijn met deze, is het waarschijnlijk alleen het gebrek aan een
volledige kennis van de feiten dat de schijnbare tegenstrijdigheid creëert.”
^^^^^^^^
Charles Kingsley Barrett, Das Evangelium nach Johannes, Vandenhoeck & Ruprecht, 1990 heeft dit
commentaar op vers 13:1: “vergelijk 12,1. Dat Johannes hier eigenlijk aan de dag voor het Pascha
denkt komt tot uiting in 18.28; 19,14.31.42. Met deze opmerking maakt hij duidelijk onderscheidt
tussen de laatste maaltijd en de Joodse Pascha; door dit te doen, is er tegenspraak met het
synoptische verhaal, volgens welke het Laatste Avondmaal het Pascha was en Jezus stierf een dag
later in de OMSCHRIJVING van Johannes. Voor dit verschil en de datum van de kruisiging zie de
Inleiding, blz 65ff. Deze verandering en het weglaten van een verwijzing naar het brood en de wijn
van de maaltijd benadrukte Joh, dat de eucharistie geen christen of gekerstende Passa was.”
Matthéüs 27:62: eerste tekst over

“paraskeue” = voorbereiding
Matthéüs 27:62 HSV: “De volgende dag, dat is de dag na de voorbereiding, kwamen de
overpriesters en de Farizeeën bij Pilatus bijeen,”
^^^^^^^^
Dr. Jos. Keulers, Het EVANGELIE van Matthéüs, J. J. Romen & zonen, 1935, blz. 496, 497
“Jezus' sterfdag. Het is eigenaardig, dat Mt. den tijd nog nauwkeuriger bepaalt door de
toevoeging: dat is op den dag na den voorbereidingsdag. In plaats van „voorbereidingsdag” heeft
de Grieksche tekst het woord „paraskeuè” of „parasceve”, wat voorbereiding beteekent. Daardoor
werd de Vrijdag aangeduid, omdat men zich op dien dag voor den Sabbat gereed maakte; wij
zouden dus „parasceve” gewoon met „Vrijdag” kunnen vertalen. Waarom heeft Mt. zich echter
niet tevreden gesteld met de aanduiding, dat het de dag na Jezus' dood was? Dit feit wordt
gemakkelijk verklaard. Terwijl Mc. (15, 42) en Lc. (23, 54) reeds vermeld hebben, dat Jezus op een
Vrijdag stierf, heeft Mt. den dag der week nog niet genoemd.
Met de aanduiding „op den dag daarna” waren zijn lezers dus nog niet voldoende ingelicht.
Daarom voegt hij eraan toe, dat het de dag na parasceve was. Waarom zegt hij echter niet zonder
meer „op den Sabbat”? Waarschijnlijk werd de dag van Jezus' dood door de Christenen al als de
parasceve bij uitstek beschouwd (vgl. de liturgische benaming: feria sexta in Parasceve), toen Mt.
zijn evangelie schreef. Hij neemt daarom bij zijn tijdsbepaling den grooten parasceve-dag tot
uitgangspunt. -- Het was hoogstwaarschijnlijk in den morgen van den Sabbat, dat de Joden tot
Pilatus gingen. Ofschoon de Sabbat wettelijk reeds den avond tevoren begon, beteekent de
uitdrukking „den dag daarna” toch steeds den dag, welke met het opgaan der zon begint. Dat de
Joden reeds Vrijdagavond naar Pilatus gingen, is dus onjuist. Sommigen veronderstellen echter,
dat zij hun verzoek uitstelden tot op Sabbat na zonsondergang om de sabbatrust niet te breken.
Het is echter volstrekt niet zeker, dat de Joden hun handelwijze als in strijd met de sabbatrust
beschouwden; zij waren trouwens vindingrijk genoeg om in zulk een dringend geval een
verontschuldiging te vinden. Ook is het niet waarschijnlijk, dat zij zoolang zouden getalmd
hebben. Het verzoek werd gedaan door de opperpriesters en Farizeeën, zonder twijfel afgezanten
van het Sanhedrin.”
^^^^^^^^
Meyer commentary
“Want παρασκεύη [= voorbereiding] wordt gebruikt om de dag aan te geven die onmiddellijk
voorafgaat aan de sabbat (zoals in het onderhavige geval) of een van de feestdagen aan te
wijzen. Zie op Joh.19:14. Volgens de synoptici, is de παρασκεύη [= voorbereiding] van de sabbat
dit jaar samenvallend met de eerste dag van het feest, wat ook behoorlijk genoeg word
aangeduid σάββατον [= sabbat] (Lev.23:11; Lev.23:15). Deze laatste omstandigheid die, volgens
Wieseler (Synops p 417.), de reden is waarom in Matthéüs niet de voorkeur gebruikt voor de
eenvoudiger en duidelijker uitdrukking ἥτις ἐστὶ σάββατον: een uitdrukking die, wanneer gebruikt
in verband met de dagen van de Paasweek, dreigt verkeerd te worden begrepen. Maar Matthéüs
had al zo duidelijk gesproken van de eerste dag van het feest als die waarop Jezus werd
gekruisigd (zie Mat.26:17 tot Mat.27:1), dat hij geen reden om elk misverstand van zijn woorden
te vatten had hij ervoor gekozen om ἥτις ἐστὶ σάββατον [= die de voorbereiding is] te schrijven.
Maar zo weinig kan de precieze verklaring met betrekking tot de dag ons toelaten om te
veronderstellen dat de uitdrukking in kwestie is gedaan om het inschakelen van het uiteenlopende
verhaal van Johannes aan te geven (in tegenstelling tot de Wette). De meest natuurlijke verklaring
van de eigenaardige uitdrukking: ἥτις ἐστὶ μετὰ τ. παρασκ., [= die na de sabbat is] is te vinden in
dat het christelijke gebruik volgens welke de παρασκεύη (dat wil zeggen de προσάββατον [*= dag
voor de sabbat], Mar.15:42) is gekomen om de erkende aanduiding voor de vrijdag van de
kruisiging te verklaren. Michaelis, Paulus en Kuinoel veronderstellen dat het dat deel van de
vrijdag is na zonsondergang, dat bedoeld is, tegen die tijd, dus de sabbat was begonnen. Dit is
echter duidelijk uitgesloten door het τῇ ἐπαύριον. [= de volgende dag].” [*= “dag voor de sabbat”
staat alleen hier en nog 2 maal in de Griekse Septuaginta. Daarom: liefst deze tekst verder niet
misbruiken, daar helpen we de waarheid niet mee!]
^^^^^^^^
Citeren L. Morris, The Gospel according to Matthew, The Pillar Commentary, Apollos 1992.
“62. In een paragraaf die eigen is aan dit evangelie van Matthéüs draait het nu om de oppositie
(Maar de tegenstellende kracht gaat van wat de vrienden van Jezus deden naar de activiteit van
de vijand). Het verhaal van de wacht bij het graf wordt vaak aangevallen als een fictieve
uitvinding van de vroege kerk, maar we moeten in gedachten houden dat vanaf de vroegste
dagen van de kerk de opstanding van Jezus in het midden van de verkondiging stond (zoals
Handelingen duidelijk maakt). Was de overheid in staat geweest om te wijzen naar een lichaam in
het graf, waar Jezus op Goede Vrijdag werd geplaatst, dan zou dat soort prediking hierdoor
aangetoond worden als een belachelijk iets. Hoewel ze niet hadden kunnen weten hoe het
centrum van de prediking van de opstanding zou zijn, is er niets schandalig in de suggestie dat de
Joodse leiders maatregelen zouden hebben genomen om te zien dat het lichaam van Jezus in het
graf bleef waar hij werd begraven. Sommige zien dit verhaal als in Matthéüs dat het betrekking
heeft, op wat moet hebben plaatsgevonden. Hij spreekt over de volgende dag en noemt het “de
dag na de voorbereiding”, maar hij zegt niet dat die dag de sabbat was. Misschien wilde hij niet al
te openlijk van de heilige dag spreken in verband met de aard van de activiteit die hij op het punt
staat te beschrijven. De voorbereiding was de dag wanneer mensen zich voorbereiden op de
sabbat, dat wil zeggen, vrijdag. Op deze sabbat, dan, hebben de hogepriesters en de Farizeeën
een ontmoeting met Pilatus. Er is geen melding gemaakt van de oudsten, zodat Matthéüs niet
spreekt van een officiële delegatie van het Sanhedrin. Maar zowel de hogepriesters en de
Farizeeën waren religieuze personages, en ze kunnen worden verwacht geïnteresseerd te zijn in
wat Jezus leerde en hoe ze kunnen dat het beste bestrijden. Het woord hier gebruikt “werden
verzameld” wordt vaak gebruikt om de samenkomst van vergaderingen te beschrijven, en zijn een
aanwijzing dat er iets formeel en plechtig is in deze ontmoeting met Pilatus.”
^^^^^^^^
https://www.studylight.org/commentaries/ebc/matthew-27.html
Ellicott's Commentary for English Readers, Mat.27:62
(62) De volgende dag, die volgt is de dag van de voorbereiding. — Het verhaal dat volgt is eigen
aan St. Matthéüs, en, net als het verslag van het scheuren van de sluier van de tempel dat volgt,
kan misschien worden herleid tot de bekeerde priesters van Handelingen 6:7. Dit was, zoals we uit
zien: de sabbat volgt. De “voorbereiding” (Paraskeuè) was een technische term, niet, zoals soms
wordt gezegd, als verwijzing naar de voorbereiding van het Pascha. Maar: zoals in Markus 15:42,
tot een voorbereiding op de sabbat (Jos. Ant. Xvi. 6 , § 2, is beslissend op dit punt). En het gebruik
van de term laat hier de vraag of het Laatste Avondmaal en de kruisiging samenvielen met het
Pascha, nog steeds een open vraag.
Mag er worden opgemerkt dat het Joodse gebruik van de term is overgegaan in de christelijke
kerk, en dat op zijn minst zo vroeg als met Clemens van Alexandrië (Strom. Vii. § 76). Toen was de
ontvangen naam voor de Dies Veneris, of vrijdag, de verjaardag van de kruisiging: de “grote” of
“heilige” Paraskeue. Anderzijds is er echter iets vreemds in de manier waarop St. Matthéüs de dag
beschrijft die komt; “na de voorbereiding,” in plaats van gewoon te zeggen, “de sabbat.” Er is een
mogelijke oplossing van het probleem als volgt gepresenteerd. In de veronderstelling dat het
Laatste Avondmaal een echt Pascha was en, dat de dag van de kruisiging op het Pascha was dan
is het zelf, technisch gezien, ook een sabbat (Leviticus 23: 7; Leviticus 23:24).
Twee sabbatdagen kwamen daarom bij elkaar, en dit kan de Evangelist ertoe geleid hebben om
de gewone woordkeuze te vermijden, en de tweede te omschrijven als “de dag die de
voorbereiding opgevolgd heeft” dat wil zeggen, de gewone wekelijkse sabbat. Het precieze tijdstip
waarop de priesters gingen naar Pilatus wordt niet vermeld. Waarschijnlijk was het vroeg op de
ochtend van de sabbat toen ze van de Romeinse soldaten van de begrafenis door Jozef van
Arimathea hadden gehoord. Het feit dat het lichaam onder de hoede was van iemand die in het
geheim een discipel was bij hen vermoedens gewekt, en ze zouden natuurlijk de eerste kans
nemen, zelfs met het risico van inbreuk op de sabbatsrust, het graf bewaken tegen de fraude die
zij vermoedden.”
^^^^^^^^
http://www.elim.nl/en/theology/matthewmatthew-26.html
“17. op de eerste dag van het feest van de Ongezuurde Broden. Dat was de populaire opienie (in
tegenstrijd met Num 28:16ff.) waar geen duidelijk onderscheid is met het Pascha (14e Nisan =
maart/April) en het Massot feest (Nisan 15-21), dat is het feest der ongezuurde broden. Beide
feesten waren collectief betiteld als het Pascha of de Massot, zoals hier is gebeurd. In het eerste
geval kan opgemerkt worden dat het feest acht dagen duurde (vgl. Jos. Ant. II, xv, 1) en in het
laatste geval de dag van het Pascha, dat wil zeggen, 14e Nisan, kan worden betiteld als de eerste
dag van het feest van de Ongezuurde Broden. Voorbereidingen voor het Pascha betroffen het op
zoek gaan naar een geschikte ruimte, het kopen van een lam, het slachten in de tempel en de
maaltijd klaar te maken in de middag.”
^^^^^^^^
Ja, 14 Niesan kan ook volgens Joden wel eens met een weeksabbat samenvallen.
http://www.jewishencyclopedia.com/articles/11933-passover
“Vervolgens werden de karkassen opgeheven op ijzeren haken langs de muren en kolommen, of

zelfs op palen, gesteund tussen twee mannen; de uitwerpselen werden verwijderd en de juiste
onderdelen gezouten en verbrand op het altaar. De deuren werden vervolgens weer geopend, en
de eerste groep kon vertrekken, de tweede werd toegelaten, en vervolgens de derde, waarna de
voorhof werd gereinigd. DEZE ZAKEN WERDEN OOK GEDAAN WANNEER DE 14 DE VIEL OP DE
SABBAT. Maar in dat geval moesten de verschillende groepen wachten op bepaalde stations in de
tempel totdat de Sabbat voorbij was voordat ze verder naar huis konden gaan.”
^^^^^^^^
Ellicott's Commentary for English Readers, Lucas 23: 54
https://www.studylight.org/commentaries/ebc/luke-23.html
“(54) Die dag was de voorbereiding. — Zie de opmerking van Matthéüs 27:52.
De sabbat kwam aan — Letterlijk, de sabbat begon te lichten (is aangebroken). Het is de vraag of
het woord dat hier wordt gebruikt in plaats van het feitelijke begin was van de Sabbat, die het
natuurlijk was, bij zonsondergang na de kruisiging — of, zoals St. Matthéüs het lijkt () te
gebruiken, voor de eigenlijke dageraad. De latere rabbijnen lijken te hebben gesproken over de
dag “dageraad” in de zin van het begin bij zonsondergang, en tot nu toe steunen de voormalige
interpretatie. Het was mogelijk, echter onder dit noodgeval van de zaak, dat de graflegging
begonnen voor de zonsondergang, zou kunnen zijn afgewerkt tijdens de nacht, [voor ons een rare
redenering maar we vertalen gewoon gb] of dat in de omgangstaal en het gebruik, de sabbat,
hoewel in theorie begint op vrijdagavond bij zonsondergang, werd praktisch niet herkend tot
zaterdag bij zonsopgang.”
^^^^^^^^
We citeren uit een thesis van Kankaanniemi, Matti, The guards of the tomb (Matt 27:62–66 and
28:11–15): Matthew’s apologetic legend revisited, Åbo Akademi University Press, 2010.
Blz.9,10 voetnoten weggelaten, de vraag die beantwoord wordt is: of er wel een delegatie naar
Pilatus kan gaan op een sabbat.
“Indien Matthéüs ongemakkelijk is in het gebruik van het juiste woord - de Sabbat - gelijk zo veel
commentatoren hebben opgemerkt, en veronderstellen dat hij het verhaal had verzonnen en zich
dus niet beperkt had gevoeld door een traditie, kon hij de delegatie naar de vrijdag verplaatst
hebben, net voor de sabbat. Het kiezen van de sabbat was, uit een apologetisch oogpunt, een
voor de hand liggende 'flessenhals' in de overtuigingskracht van het verhaal, omdat de discipelen
het lichaam zouden gestolen hebben op de vrijdagavond. Zo zou er geen significante belemmering
voor het instellen van de timing op de vrijdagavond geweest zijn. Bovendien, als ironie en de
implicatie van hypocrisie belangrijk waren in dit deel van het verhaal, en de reden voor de timing
afhankelijk was van dit motief, zouden we verwachten dat Matthéüs het onderstreept door het
benoemen van de sabbat. Hij had de mogelijkheid om de timing van de delegatie op de vrijdag of
op de sabbat te stellen, maar om een bepaalde reden koos hij voor de apologetische zwakkere.
Als een auteur een verontschuldigend verhaal creëert en het een feit bevat dat hij of zij zich
volledig bewust is als contraproductief voor zijn of haar zaak, kan deze “inconsistentie” of
“historische onwaarschijnlijkheid” nauwelijks worden beschouwd als een argument voor de niet-
historiciteit van het verhaal. Zo kunnen we concluderen dat dit specifieke argument voor de niet-
historiciteit van het verhaal van Matthéüs niet overtuigend is.”
^^^^^^^^
We moeten hier nog wat nader op ingaan: de woensdag-kruisigers zeggen dat dit verwijst naar de
15de Niesan en dat ze deze heilige dag schenden met die vraag van hulp aan de Romeinse
overheid. Als ze trouwens enkele van hun tempelsoldaten daar plaatsen, die overtreden dan de
sabbatgrenzen niet want de meesten wonen in de omtrek. Vergeet niet wie Jezus heeft
aangehouden in de hof! Johannes 18:3: “Judas dan, die de afdeling soldaten en enkele dienaars
van de overpriesters en Farizeeën meegenomen had, kwam daar met lantaarns, fakkels en
wapens.”
Dit gaat over de Farizeeën en dat is belangrijk om te onthouden. Ze hadden niet echt deelge-
nomen in het eigenlijke proces van Jezus; zie bijvoorbeeld Matthéüs 26:3 en 26:57. We hebben
hier een raar beeld: de vijanden van Christus zijn druk bezig op deze dag, praten mag altijd en dat
kunnen ze als de beste. Het is een Sabbat, en de discipelen rustten volgens het gebod (Lucas
23:56). Het precieze tijdstip wanneer ze naar Pilatus gaan wordt niet vermeld. Zeer waarschijnlijk
vroeg in de ochtend van de sabbat. Want als zij hoorden van de begrafenis, door Jozef van
Arimathea, denken ze aan bescherming van het graf door Romeinse soldaten. Het feit namelijk
dat DIT lichaam onder de hoede van iemand moet komen zodat een discipel (of meerdere) in het
geheim dat lichaam niet ergens anders kan begraven. Dit weten we zeker over de Farizeeën uit
het Nieuwe Testament: ze geloven in de opstanding. En de leerlingen zouden het op die manier
weleens kunnen overbrengen aan de mensen; als het graf leeg dan leeg zou zijn. Hun leraar zou
dan niet dood zijn! Hun argwaan is dus gewekt, en zij willen natuurlijk de eerste gelegenheid te
baat nemen om zoiets te verhinderen. Met het risico zelfs inbreuk te plegen op de sabbatsrust,
willen ze toch tegen dat soort mogelijke fraude ingaan.
Farizeeën hebben, van alle joden, de meeste achting voor de sabbat. Ze zullen zeker hun stappen
geteld hebben om de regels van zoveel meters op die heilige dag niet te overschrijden. Toch
willen ze vermijden onder een Romeins dak te gaan en zichzelf op die manier onrein maken. Jezus
is door hen gezien als een vijand, een afvallige en politiek gezien blijft hij een risico. Dus moesten
ze alle sporen van perceptie, dat Jezus is opgestaan uit de doden de kop indrukken. Iemand van
hen heeft dus bij Pilatus aangedrongen, rechtstreeks of niet, hun verzoek te behandelen. Wellicht
dat enkelen onder hen vrij dicht aan het paleis van Pilatus wonen. Het is dus perfect mogelijk dat
de onderhandelingen met Pilatus verlopen zijn zonder de wet te overtreden. Of, en dat is ook
mogelijk dat één iemand van de groep tot zijn collega gaat zonder het aantal stappen te
overschrijden die men mag doen op sabbat, deze gaat verder naar een tweede en zo verder tot
iemand het verzoek aan Pilatus kan doen.
Nog wat over de sabbat, een citaat dat goed doordacht is. “De enige van alle joodse vrije dagen
en feesten die in de tien geboden genoemd wordt, is de sabbat. Die wordt als de belangrijkste dag
van alle gewijde dagen gezien. Het is de enige joodse feestdag die wekelijks (van vrijdagavond tot
zaterdagavond) wordt gevierd. Het gebod van de sabbat bracht iets heel nieuws in de wereld, in
het bijzonder een wekelijkse rustdag. Voor die tijd hadden de mensen het hele jaar dag in dag uit
gewerkt. Er was niemand die zelfs maar aan een rustdag dacht. Toen beklom Mozes, die de joden
uit Egypte had geleid, de berg Sinaï en kreeg van God de opdracht om de tien geboden naar
beneden te brengen. Daarbij was het vierde gebod: een rustdag voor de Israëlieten.” Uit
Encyclopedie van de wereldreligies van P. Schadé (ed.)
^^^^^^^^
Lenski de Lutherse theoloog zegt bij Mat.27:62: “Matthéüs voegt deze tweede aanwijzing van de
dag erbij, omdat hij zijn heiligheid wil aantonen in tegenstelling tot de ontheiliging gepleegd door
deze Joden. De PARASKEUE is “de voorbereiding” de dag voorafgaand aan deze hoge Pasen-
Sabbat, namelijk vrijdag, toen alles werd voorbereid op voorhand, zodat deze sabbat zaterdag
zou kunnen worden besteed in perfecte rust en op een meest plechtige mannier. Matthéüs schrijft
niet gewoon “Sabbat” voor de dag na de voorbereiding want het is niet alleen maar een gewone
Sabbat. Hij wil overbrengen, dit is namelijk EEN hoge Pascha Sabbat. Alleen deze sabbat had een
PARASKEUE.”
En ook dit staat erbij: “De wet gebood volledige rust van het werk alleen op de Sabbat (Exodus
16:5). Alle voorbereiding van voedsel moest worden gemaakt op de dag daarvóór. Maar de wet
voorziet niets van dat soort voorbereiding bij de grote festival dagen, op deze dagen (behalve als
er één op de Sabbat viel) kon voedsel worden gekookt als op elke andere dag. De poging om te
laten zien dat er bij de festivaldagen ook een paraskeue is, blijkt volledig mislukt.” (Lenski, R.C.H.
(1998 reprint), The Interpretation of St. John’s Gospel (Peabody, MA: Hendrickson).
Matthéüs 28:1
GEEN TWEE SABBATTEN
ACHTEREEN, WEL TWEE OP ÉÉN
ZELFDE DAG
Matthéüs 28:1 HSV: “Laat na de sabbat, toen het licht begon te worden op de eerste dag van de
week, kwamen Maria Magdalena en de andere Maria om naar het graf te kijken.”
De parallelteksten zijn deze:
Marcus 16:1: “En toen de sabbat voorbijgegaan was, hadden Maria Magdalena, Maria,
de moeder van Jakobus, en Salome specerijen gekocht om Hem te gaan zalven.”
Lucas 24:1: “En op de eerste dag van de week gingen zij, heel vroeg in de morgen, naar
het graf en brachten de specerijen mee die zij gereedgemaakt hadden, en sommigen gingen met
hen mee.”
Johannes 20:1: “En op de eerste dag van de week ging Maria Magdalena vroeg, toen het
nog donker was, naar het graf, en zij zag dat de steen van het graf afgenomen was.”
^^^^^^^^
Lightfoot, John, From the Talmud and Hebraïca, CCEL versie
“1. Op het einde van de sabbat, toen het begon te lichten, tegen de eerste dag van de week,
kwam Maria Magdalena, en de andere Maria, om het graf te bezien.
[Op het einde van de sabbat.] In de Jeruzalemse Talmoed is het in het tevoorschijn komen van de
sabbat; in de gewone taal, “bij het uitgaan van de sabbat.” Op een bepaalde vooravond van de
sabbat, dat wil zeggen, als de sabbat begon, “was er geen wijn te vinden in geheel Samaria: maar
aan het eind van de sabbat werd er gevonden in overvloed, want de Aramites had het gebracht,
en de Cuthites hadden het ontvangen”... [Tegen de eerste dag van de week] De Joden rekenen de
dagen van de week dus; dag één (of de eerste dag) van de sabbat: twee (of de tweede dag) van
de sabbat:”
We vertalen een tabel over de manier van het tellen van de dagen door een
huidige jood uit deze site: http://www.angelfire.com/pa2/passover/jewish-
calendar-hebrew.html
Hebreeuwse
Gregoriaanse
naam voor de Betekenis van de Hebreeuwse
naam voor de
dag van de dag
dag van de week
week
Yom Rishon de eerste weekdag gaande

Zondag
B'Shabbat naar de sabbat
Yom Sheini de tweede weekdag gaande

Maandag
Yom Sh'lishi de derde weekdag gaande naar

Dinsdag
B'Shabbat de sabbat
Yom Revi'i de vierde weekdag gaande

Woensdag
Yom Chamishi de vijfde weekdag gaande naar

Donderdag
B'Shabbat de sabbat
Yom Shishi de zesde weekdag gaande naar

Vrijdag
B'Shabbat de sabbat
Shabbat Zaterdag Sabbat

^^^^^^^^
Karl August Dächsel, MATTHEÜS, STICHTING DE GIHONBRON, 2015.
“De Evangelisten verplaatsen ons allen in de tijd tussen 5 en 6 uur van de Zondagmorgen (Mark.
16: 2. Luk. 24: 1. Joh. 20: 1). De uitdrukkingen die door hen gebruikt zijn, zijn zeer opmerkelijk. De
sabbat, die toen eindigde, moest het einde van de sabbatten zijn; een nieuwe periode zou nu
beginnen; het oude was voorbijgegaan en het zou alles nieuw worden. In de plaats van de Joodse
sabbat zou nu de Zondag van de Christenen komen (Hoofdstuk 12: 8). “De sabbat is de laatste dag
van de week, de Zondag de eerste; alle andere dagen staan nu in het licht van deze Zondag, zij
verkrijgen van deze hun wijding, hun volheid, hun zegen, terwijl daarentegen de dagen van de
Joden naar de sabbat heen gingen en het licht aan het einden zochten, want Israël had de zegen
van het Evangelie nog niet in bezit, maar eerst in belofte en hoop.”
^^^^^^^^
Wellicht heeft al een zucht gelaten, bij wat hierboven staat. De Schrift is niet zomaar een boek dat
men leest en onmiddellijk de zaak begrijpt en aanvaard. U heeft de Heilige Geest nodig! Wie Hem
niet aanroept zal ook de details niet snappen. Gregg Allison schreef een artikel in Credo
Magazine, October 2011 met deze titel: The Clarity and Sufficiency of Scripture. Gregg R. Allison is
prof. aan The Southern Baptist Theological Seminary.
“De Heer heeft niet alleen zijn Woord ontworpen op een zodanige manier die het begrijpelijk
maakt. Maar Hij heeft ook een leerambt voor de kerk ingesteld: de oudsten, of het kantoor van de
voorganger om christenen te helpen beter inzicht te krijgen in de Schrift. (1 Tim 3: 2; 5:17; Efeziërs
4: 11). Als deze menselijke bijstand gekoppeld is aan het werk van de Heilige Geest (1 Kor 2: 10-
16), zal die de geesten van de christenen openen. En ze verlichten: zowel om het Woord van God
te begrijpen als om het goed toe te passen. Dit laatste punt onderstreept het feit dat het
begrijpen van de Schrift niet alleen een kwestie is van intellectueel de betekenis ervan begrijpen,
maar dat het met zich meebrengt de opdrachten te gehoorzamen, acht te slaan op zijn
waarschuwingen, vertrouwen hebben in zijn beloften, haar richtlijnen uitvoeren, enzovoort. Tot
slot, deze eigenschap van de duidelijkheid “omvat de begrijpelijkheid van de weg der zaligheid
voor ongelovigen, die worden geholpen door de Heilige Geest, en het hoeft niet een soort van
algemene kennis van de Schrift uit te sluiten door de ongelovigen.” Als mensen die nog niet verlost
zijn in de richting van Christus gaan door de overheersende invloed van de Heilige Geest en de
evangelieboodschap die eerder volslagen dwaasheid (1 Cor.2:14 1) was geweest en ze begint
zaken zintuiglijke te maken dan wordt het duidelijker, niet omdat het goede nieuws zo duidelijk
was in het begin, maar omdat een interne helderheid wordt bevorderd door de goddelijke
genade, zodat ze het kunnen begrijpen en de duidelijke boodschap omarmen (1 Cor.2:1-5,15-16).”
DE THEORIE VAN DE TWEE SABBATTEN ZOALS

UITGELEGD DOOR WOENSDAGKRUISIGERS
IS EEN VALS BEELD VAN DE WERKELIJKHEID

Professionele astronomen waarschuwen ons dat zij incompetent zijn tot op heden de dag van de
kruisiging te bepalen. Bijvoorbeeld, zegt D. H. Sadler, opzichter van Nautical Almanac office in the
Royal Greenwich Observatory in England zegt, dat: “puur lokale omstandigheden kunnen zelfs het
meest zorgvuldige werk met betrekking tot een bepaalde waarneming van de maan ongeldig
maken.” D. H. Sadler to Francis D. Nichol, January 24, 1956, in Seventh-day Adventist Bible
Commentary, ed. Francis D. Nichol, 7 vols. (Washington, D.C.: Review and Herald Publishing
Association, 1953-1957), 5:263. We geven dit echter mee vanuit de hoek van de Adventisten zelf
die met allerlei moeilijke bewijsvoering tot rare conclusies komen. Maar er zit wellicht toch enige
waarheid in hun citaat: alles is grotendeels afhankelijk van hoeveel sterren er te zien zijn op een
bepaald punt op een bepaalde dag. Maar men was al begonnen in de herfst van het jaar daarvoor
om de kalender samen te stellen en de feestdagen te bepalen. Dan moet men gaan sleutelen als
er geen sterren te zien zijn!
^^^^^^^^
Laten we niet vergeten dat Joden hun jaarindelingen hebben aan de hand van de stand van de
zon en de maan:
Genesis 1:16-18 HSV: “16 En God maakte de twee grote lichten: het grote licht om de dag te
beheersen en het kleine licht om de nacht te beheersen; en ook de sterren. 17 En God plaatste ze
aan het hemelgewelf om licht te geven op de aarde, 18 om de dag en de nacht te beheersen en
om scheiding te maken tussen het licht en de duisternis. En God zag dat het goed was.”
^^^^^^^^
J.K. Fotheringham, The Evidence of Astronomy and Technical Chronology for the Date of the
Crucifixion, Journal of Theological Studies 35 (1934): 146-62. Het bijna-slot van het artikel.
“Uit deze analyse blijkt dat vanaf A.D. 27 tot en met 34 van A.D., het enige jaar dat zal voldoen
aan de implicatie van de synoptische evangeliën 27 A.D. is, die in het jaar van de kruisiging Niesan
14 viel op een donderdag. Tenzij we ervan uitgaan dat de eerste verschijning van de halvemaan
abnormaal vroeg plaats nam of abnormaal laat of dat Niesan zelf een maand na het normale
seizoen viel. Weinig geleerden zullen als een mogelijke datum 27 zien en zelfs 28 of 34
beschouwen. Voor 30 hebben we een zeer vroege zichtbaarheid van de halvemaan te
veronderstellen; voor 31 zowel een late Niesan en een late zichtbaarheid. 29, 32 en 33 vallen
helemaal uit deze hypothese.”
Dit is zijn statistiek op welke dag Pasen/Pesach viel in die periode van Christus. Dus de dag dat
Jezus stierf! Dit schetst een beeld hoe moeilijk, of dan ook niet, die datum te bepalen is.
Op welke dag viel Pasen/Pesach in die tijd van Christus.
.
Hier boven van http://biblicalstudies.org.uk/pdf/jts/astronomy_fotheringham.pdf
^^^^^^^^
In de dagen van Jezus werd er op de ramshoorn geblazen bij festiviteiten! De eerste maal was
toen YaHWeH een verbond sloot met Israël: “Exodus 19:10 En de HEERE zei tegen Mozes: Ga naar
het volk toe, en heilig hen vandaag en morgen, en laten zij hun kleren wassen11. en over drie
dagen gereed zijn. Op de derde dag zal de HEERE namelijk voor de ogen van heel het volk
neerdalen op de berg Sinaï. 12 U moet voor het volk een grens stellen rondom de berg door te
zeggen: Wees op uw hoede dat u de berg niet beklimt of ook maar de voet ervan aanraakt. Ieder
die de berg aanraakt, zal zeker gedood worden. 13 Geen hand mag hem aanraken, want hij zal
zeker gestenigd of met pijlen doorschoten worden. Of het nu een dier of een mens is, hij mag niet
blijven leven. Pas als de ramshoorn een langgerekte toon laat horen, mogen zíj de berg
beklimmen.”
De start van een feest werd door de priesters bepaald aan de hand van de stand van de maan. Zo
ook in de dagen dat Jezus zou sterven. We moeten geen speciale uitzondering gaan zoeken.
Een andere statistiek op welke dag Pasen/Pesach viel in die tijd van Christus over mogelijke jaren.
Deze site http://www.asa3.org/ASA/PSCF/1985/JASA3-85Humphreys.html
^^^^^^^^
We moeten ons zelf ervoor behoeden niet totaal vast te lopen in onze eigen zelf gefabriceerde
verhalen. Gaan geloven in wat we kunnen bedenken met een oppervlakkige lezing van de Bijbel,
of hier en daar op het Internet wat gevonden te hebben: het is met een korreltje zout te nemen.
Citeren dus nog eens voordat we verder gaan van Herbert W. Armstrong, stichter van een
beweging die na zijn dood versplinterde in wel dertig andere.
http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html uit een artikel met

de titel: DE OPSTANDING was NIET op zondag.
“Eerlijke bezwaren onderzocht (…) Er is nog één laatste, doorslaggevend bewijs van deze
waarheid.
Een belangrijke tekst die bewijst dat er in die week twee sabbatten waren, wordt in nagenoeg
iedere vertaling verkeerd weergegeven.
Mattheus 28:1 Laat na de sabbat, tegen het aanbreken van de eerste dag der week, ging Maria
van Magdala en de andere Maria het graf bezien.
In de meeste vertalingen staat: “Na afloop van de sabbat” of “laat na de sabbat”. Deze versies
geven het woord 'sabbat' in enkelvoud weer. In het oorspronkelijke Grieks echter staat het woord
in het meervoud: “Na de sabbatten” is de juiste vertaling.
Volgens Markus 16:1 kochten Maria Magdalena en haar metgezellen hun specerijen voor de
zalving van het lichaam van Jezus pas nadat de sabbat was afgelopen. Pas daarna konden zij die
klaarmaken. Toch rustten zij, na het bereiden van de specerijen, op de sabbatdag naar het
gebod! Lukas 23:56 en toen zij teruggekeerd waren, maakten zij specerijen en mirre gereed. En op
de sabbat rustten zij naar het gebod.
Lees deze teksten heel nauwkeurig.
Er is slechts één mogelijke verklaring: Na de jaarlijkse grote sabbat, de feestdag van de dagen der
Ongezuurde Broden, die op donderdag viel, kochten en bereidden deze vrouwen op vrijdag hun
specerijen en vervolgens rustten zij op de wekelijkse sabbat, zaterdag, naar het gebod (Exodus
20:8-11).
Een vergelijking van deze twee teksten bewijst dat er die week twee sabbatten waren, gescheiden
door een werkdag. Anders spreken deze teksten elkaar tegen.
De opstanding van Christus was laat op de middag van de wekelijkse sabbat en niet op zondag.”
[Dit geloven we absoluut niet en is verder dan ook uitgewerkt waarom.]
^^^^^^^^
De twee sabbatten theorie is volgens ons een verkeerde opvatting. Het is de leer van degenen die
zeggen dat Jezus niet gekruisigd is op vrijdag maar woensdag. Dan was er een feestdag en later in
de week de gewone wekelijkse sabbat: twee feesten in dezelfde week. De voorstanders van de
woensdagkruisiging gebruiken drie ongeldige argumenten in een poging om te bewijzen dat er
een jaarlijkse Sabbat = namelijk de 1 ste dag van de ongezuurde broden viel op donderdag. Daarna
kwam de gewone weekdag met de naam vrijdag en daarna dan de gewone wekelijkse Sabbat op
zaterdag. Zo tracht men aan 72 uren te komen, van dood tot opstanding. De waarheid is dat in de
jaren 30 en 33 na Christus, de “1 ste dag van de ongezuurde broden” viel op de wekelijkse sabbat,
waardoor een theorie van twee sabbatten op verschillende dagen zowel onnodig als onmogelijk is
geworden! We maken die opmerking omdat ze zeggen dat Jezus niet gekruisigd werd in 30 AD of
33 AD. De 4 punten die nu volgen leggen bloot dat de leer van de tweevoudige sabbat die niet op
dezelfde dag plaatsvinden in die week niet kan overleven. Ook niet met allerhande kunstgrepen!
1. De verdedigers van de woensdag kruisiging, vertellen ons dat ”sabbat” (= sabbaton) als
woordbegrip in Mat.28:1 een meervoud is en zodoende verwijst naar:
A. De Jaarlijkse Sabbat van de eerste dag van het feest van de ongezuurde broden en
B. De wekelijkse sabbat. Men vergeet hier echter het voor de hand liggende feit dat Jezus
werd gekruisigd op vrijdag in de namiddag!
2. Natuurlijk geloven we dat het Griekse woord hier een meervoud is, maar de verdedigers van de
woensdag kruisiging hebben een conclusie die zonder twijfel ongeldig is. Het spreekt voor zichzelf
want er zijn in werkelijkheid 5 teksten in de Griekse tekst van het NT waarin het meervoud
“sabbaton” is gebruikt. En ze hebben allemaal betrekking op één enkele dag namelijk: de
wekelijkse sabbat. De omstreden passage van Mat.28:1 kan daar toch geen uitzondering op zijn?
Dat is de waarheid niet onder ogen durven zien!
3. In het licht van deze feiten, moeten we aannemen dat ook Mat.28:1 verwijst naar de wekelijkse
sabbat, en alleen de/die zevende dag beschrijft.
4. Hier in tabel zijn de 6 belangrijkste passages, 5 van het NT en 1 uit de

Septuaginta, die allemaal verwijzen naar de wekelijkse sabbat:
 Is het meervoud van STRONGS NT 4521: σάββατον en τό σάββατον
Hier zes voorbeelden: 1 uit het Griekse OT en 5 uit het NT.
Het meervoud “Sabbaton” spreekt over de Sabbat van de 7de dag
Exodus 20:8
(in de
Griekse En toch gaat het om één sabbatdag, alle wekelijkse sabbatten. Uit de
Septuaginta) 10 geboden. Dus even bij de werkelijkheid blijven.
Lucas 4:16 En toch gaat het om één sabbatdag

Handelingen
= En toch gaat het om één sabbatdag
13:14
Handelingen En toch gaat het om één sabbatdag = “op

16:13 DE = een sabbatdag”
En toch gaat het om één sabbatdag, niet sabbatten

Collosenzen
zoals sommigen vertalen. Speciale feestdagen zitten al in de vorige
2:16
verzen.
Het gaat om één sabbat, geen twee sabbatten die

Matthéüs
op dezelfde dag samenvielen. Het vervolg maakt dat duidelijk “tegen
28:1
de eerste dag van de week”
Zie o.a.: http://biblehub.com/greek/4521.htm THAYER'S GREEK LEXICON,

Electronic Database.
^^^^^^^^
En we geven ook nog deze tabel mee van de leerlingen van de kruisiging op een WOENSDAG EN
WE GAAN ER LATER WAT OVER VERTELLEN.
Laten we dit al opmerken: de vrouwen hadden alle tijd die nodig was om op die vrijdag: de
specerijen klaar te maken en de zalving van Jezus te voleindigen. Als ze nog meer dan een dag
langer wachten zal er al een reukje aan zijn zoals het geval was bij Lazarus. Dus logica zit er niet in
het verhaal van de woensdagkruisigers. LEES DE BIJBEL!
^^^^^^^^
WAT LEREN DEZEN DIE ZEGGEN DAT JEZUS 72 UUR IN HET GRAF WAS OVER DE “HOGE SABBAT”?
“Vraag iedere Jood wat een Grote Sabbat is en hij zal U vertellen dat het één van de jaarlijkse
feestdagen is, waarvan de Joden er jaarlijks zeven vierden, elk genoemd: Sabbat. Jaarlijkse
sabbatten, vallende op bepaalde kalenderdata doch op verschillende dagen van de week in de
verschillende jaren, op gelijke wijze zoals tegenwoordig Kerstmis wordt gevierd: vaste
kalenderdatum 25 en 26 december, doch het ene jaar op dinsdag en woensdag, een aantal jaren
later bijvoorbeeld op vrijdag en zaterdag. Zoals we in Johannes 19:14 gelezen hebben was de dag
van de kruisiging dus de voorbereidingsdag voor de sabbat: Pascha. En wat was Pascha? Het was
de dag waarop Israël hun verlossing uit de macht van Farao herdacht.” einde citaat van een
zekere J.D op http://www.bijbelarchief.nl/default.asp?id=1450 We hebben gaandeweg in het
verhaal een opstapeling van leugens: het zijn bijvoorbeeld de joden sinds Maïmonides - dat is een
rabbijn van de 12de eeuw dat men is gaan spreken dan “grote sabbatten” en de
“voorbe*reidingen” tot die sabbatten. Dat is dus geen Bijbelse manier van spreken over die
dagen, het Oude Testament gebruikt dat soort woorden niet.
We citeren in dit verband iemand met wie we het grondig oneens zijn over “wie is Jezus?” maar
hij maakt hier een echt Bijbels punt in dit verband:
“In de messiasbelijdende wereld is het echter schering en inslag om te spreken of ‘jaarlijkse

Sabbatten’ (‘annual Sabbaths’ in de Angelsaksische literatuur), en in het algemeen om een
feestdag een ‘Sjabbat’ te noemen, wat naar ik zal aantonen in de Heilige Schrift nergens gebeurt.
De Schrift kent in deze zin geen jaarlijkse Sabbatten. De feestdagen die tradioneel in het
Jodendom worden aangeduid als Jamiem Toviem — de eerste en de zevende dag van het
Matsotfeest, de dag van het Wekenfeest, de dag van het feest der Trompetten (Rosj HaSjanah) en
de feestdagen van het Loofhuttenfeest — worden nooit ofte nimmer met de term ‘Sjabbat’
aangeduid. Het spreken over jaarlijkse Sabbatten (of ‘annual Sabbaths’) is dan ook onjuist en
misleidend.” [https://messianic613.wordpress.com/category/halachah/page/3/]
J.D die we hierboven citeerden gaat nog verder en zegt zonder blozen dat wie niet in een 72 uur
in het graf heeft in zijn theologie dat van satan geleerd heeft. Maar stel je eens voor dat als de
Babylonische Talmoed gelijk heeft en Jezus op een Pesach stierf je dan buiten de Bijbel om naar
wat grijpt om je gelijk te halen! Is het niet beter de Bijbel en wat daar staat als grondslag te
nemen. We hebben daar genoeg over gezegd dat is als een ballon, een verzameling van wind
zonder een echte grond om wat op te bouwen. Stel je dit eens voor de ogen: je hebt een vriend
maandagavond gezien. De volgende keer dat je hem ziet is donderdagochtend en je zegt: “Ik heb
je al in drie dagen niet gezien” dat is astronomische niet zo, maar zo praten we toch? Als we het
technisch gezien bekijken dan gaat het om ongeveer 60 uur (2,5 dagen) geweest. Dus kijken naar
de context kan nooit kwaad om ergens een datum op te plakken.
^^^^^^^^^
We zetten er ook al dit bij, later meer hierover, de advocaten van de kruisiging op woensdag zitten
met een grote tegenstrijdigheid in de chronologie van hun tijdsverloop. En die is niet te
harmoniseren met de 2 hele dagen tussen het einde van Lucas 23:54 en het begin van Lucas
23:55. We moeten geen bokkensprongen doen om tot het harmoniseren van het verhaal te
komen met betrekking tot de specerijen voor de zalving van Jezus.
In Lucas 23:54-56 is duidelijk de volgorde aangegeven van wanneer er al specerijen gekocht en

klaar gemaakt worden:
“54 En het was de dag van de voorbereiding en de sabbat brak aan.
55 En ook de vrouwen die met Hem uit Galilea gekomen waren, volgden en zagen het graf
en hoe Zijn lichaam erin gelegd werd.
56a En toen zij teruggekeerd waren, maakten zij specerijen en mirre gereed.
56b En op de sabbat rustten ze overeenkomstig het gebod.”
^^^^^^^^
We gaan in wat later volgt zien hoe belangrijk het is op te letten op data wanneer het gaat om iets
te bepalen. Er zijn niet zoveel Pesachmaaltijden beschreven in het Oude Testament maar dit is er
toch één.
Een voorbeeld uit de geschiedenis van Israël, ze houden met nauwkeurigheid het scenario van de
festiviteiten:
Jozua 5:10-12: “10 Terwijl de Israëlieten in Gilgal hun kamp hadden opgeslagen, hielden zij het
Pascha op de veertiende dag van die maand, in de avond, op de vlakten van Jericho. 11 Zij aten de
dag na het Pascha van de opbrengst van het land, ongezuurde broden en geroosterd graan, op
diezelfde dag. 12 Het manna hield de volgende dag op, nadat zij van de opbrengst van het land
gegeten hadden. En de Israëlieten hadden geen manna meer, maar zij aten in dat jaar van de
opbrengst van het land Kanaän.”
14 Niesan 15 Niesan 16 Niesan
“Zij aten de dag na het “Het manna hield de

“hielden zij het Pascha op de Pascha van de opbrengst volgende dag op, nadat zij
veertiende dag van die maand” van het land, ongezuurde van de opbrengst van het
Jozua 5:10 broden en geroosterd land gegeten hadden.”
graan” Jozua 5:11 Jozua 5:12
^^^^^^^^
Leviticus 23:4-6 is ook duidelijk: “4 Dit zijn de feestdagen van de HEERE, de heilige
samenkomsten, die u op hun vastgestelde tijd moet uitroepen. 5 In de eerste
maand, op de veertiende dag van de maand, tegen het vallen van de avond, is het
Pascha voor de HEERE. 6 En op de vijftiende dag van die maand is het Feest van de
ongezuurde broden voor de HEERE. Zeven dagen lang moet u dan ongezuurde
broden eten.” Maar ook andere Bijbelse verwijzingen zeggen gewoon, “de
veertiende” zonder vermelding te geven van het laatste deel van de dag. Dat is de
reden waarom oppervlakkige lezers, die niet vertrouwd zijn met de Hebreeuwse
praktijk veronderstellen: Pascha is op de gehele veertiende dag. Niet zo! Het begon
in de laatste uren van de veertiende dan overspande het de vijftiende dag,
synoniem (hetzelfde als) de eerste dag van de ongezuurde broden.
^^^^^^^^
We moeten ook nog Marcus 16:1 daarbij betrekken dat in de meeste vertalingen foutief vertaald
zou zijn volgens de woensdag-kruisigers. In onze Bijbels staat dat in het enkelvoud en meestal
vertaald als ”laat na de sabbat” ofwel ”na afloop van de sabbat.” In de oorspronkelijke Griekse
tekst is dit een meervoud: namelijk ”sabbaton sabbaton.” Daarin zien de kruisers op
woensdagnamiddag een sterk argument. Het geeft dus inderdaad (leren ze) om een periode waar
twee opeenvolgende sabbatten benoemd zijn. Omdat, als men het gaat vergelijken met Lucas
23:56 het lijkt alsof er tussen de jaarlijkse Sabbat, van de 15de Niesan, en de gewone
wekelijkse Sabbat op vrijdagavond dus, nog een ander dag = een werkdag moest liggen. Leviticus
23 en de tijd van, de ongezuurde broden geeft aan dat elk jaar de 15 de Niesan een speciale
rustdag is. De redenering van de woensdag kruisigers is nu deze: lezen wij niet in Marcus 16:1 dat
de vrouwen specerijen gingen kopen toen de Sabbat voorbij was? En daaraan gekoppeld uit Lucas
23:54-56 dat de vrouwen die de begrafenis bijwoonden tot de Sabbat specerijen gereed maakten
en dat zij vervolgens rustten op de Sabbat volgens het 4de gebod? Laten we niet te hard van stapel
lopen want we moeten tekst met tekst vergelijken, dat is een oude wet van Bijbelse
uitlegmethode van Augustinus en ik ben er zeker van dat die nu nog van kracht is! Hier zijn beide
teksten in een tabelvorm en lichtjes aangevuld met de parallelteksten.
TEKST WELKE VROUWEN WANNEER
Marcus 16:1: “1 En toen de 1) Maria van Magdala en “toen de sabbat

sabbat voorbijgegaan was, voorbijgegaan was,”
2) Maria, de moeder
Zondag de eerste dag van
hadden Maria Magdalena, van Jakobus, en
de week vanaf de morgen
Maria, de moeder van Jakobus, zijn de winkels open. De
3) Salome
en Salome specerijen gekocht vrouwen kopen specerijen
om Hem te gaan zalven.” en maken die klaar, dat
gaat alleen om het met
elkaar mengen van
bepaalde stoffen. Dat duurt
geen uren!
Lucas 23:54-56: “En het was Johanna en andere vrouwen De vrouwen rusten op de
die uit Galilea met de apostelen sabbat. Ze hebben gezien
de dag van de
en Jezus zijn meegekomen. waar Jezus werd begraven.
voorbereiding en de Alleen voor het feest: dat “Toen zij teruggekeerd
sabbat brak aan. 55 En weten we niet? Wellicht van waren, maakten zij
ook de vrouwen die met Hem uit vroeger al! En zeer specerijen en mirre
Galilea gekomen waren, waarschijnlijk een vrouw met gereed.” Waarschijnlijk
de naam Susanna. hebben deze vrouwen de
volgden en zagen het graf en
specerijen al gekocht in de
hoe Zijn lichaam erin gelegd namiddag, ze wisten met
werd. 56 En toen zij zekerheid dat Jezus na dat
teruggekeerd waren, maakten alles zou sterven.
zij specerijen en mirre gereed.
En op de sabbat rustten ze
overeenkomstig het gebod.”
Lucas 24:1: “En op de eerste dag Lukas 8:3: “en Johanna, de Heel vroeg in de morgen.
van de week gingen zij, heel vrouw van Chusas, de
vroeg in de morgen, naar het rentmeester van Herodes, en

graf en brachten de specerijen Susanna en vele anderen, die
Dat is groep twee met
Hem dienden uit hun eigen
mee die zij gereedgemaakt Johanna en andere
bezittingen.” Zijn Johanna en
hadden, en sommigen gingen Susanna goede vriendinnen
vrouwen die Galilea.
met hen mee.” omdat ze beiden genoemd zijn
met naam!
Matthéüs 28:1: “Laat na de Johannes 20:1: “En op de Laat na de sabbat, toen het
sabbat, toen het licht begon te eerste dag van de week ging licht begon te worden.
Maria Magdalena vroeg, toen
worden op de eerste dag van de Dat is groep 1 met Maria
het nog donker was, naar het
week, kwa-men Maria graf, en zij zag dat de steen van
van Magdala en Maria, de
Magdalena en de andere Maria moeder van Jakobus, en
het graf afgenomen was.”
Salome.
om naar het graf te kijken.”
Lucas 24:10,11: “10 En het Hier een opsomming van de vrouwen, beide groepen als ze
waren Maria Magdalena, aan het graf zijn of als samenvatting. LUCAS GEEFT ONS
OOK DIT MEE: “zie, twee mannen stonden bij hen in
Johanna en Maria, de moeder
blinkende gewaden. 5 En toen zij zeer bevreesd werden en
van Jakobus, en de anderen die het gezicht naar de grond bogen, zeiden die tegen hen:
bij hen waren, die dit tegen de Waarom zoekt u de Levende bij de doden? 6 Hij is hier niet,
apostelen zeiden. 11 En hun maar Hij is opgewekt. Herinner u hoe Hij tot u gesproken
woorden leken hun klets-praat heeft, toen Hij nog in Galilea was. ... 8 En zij herinnerden
en zij geloofden hen niet.” zich Zijn woorden.” De vrouwen gingen dus niet naar het
graf om er een levende Jezus te vinden!
En een beetje duiding hierbij. Als we in gedachten houden dat er in die dagen van de aanhouding
van Jezus meerdere groepen vrouwen waren dan zijn we op het goede spoor. Ze hielpen Jezus en
de apostelen met alles waar vrouwen goed in zijn. We hebben al de twee zusters van de
opgestane Lazarus. Een zalving of zalvingen van hun Rabbi, het onderhoud doen van 13 mannen,
kleren wassen, geestelijk wel eens oppeppen, want er waren ook gerouwde mannen bij. En noem
het maar op. Volgens Marcus 16:1 kochten 1) Maria van Magdala en 2) Maria, de moeder
van Jakobus, en 3) Salome specerijen toen de Sabbat voorbij was. Dat is dus groep één. Deze gaan
zeer vroeg op de eerste dag der week, vlak na zonsopgang, naar het graf.
In de tweede groep is slechts Johanna genoemd (Luc.24:10), maar er zijn vrouwen gemeld in het
meervoud dus ook met nog andere dan zij zelf. Volgens Lucas waren het vrouwen die
met Jezus uit Galilea gekomen waren (Lucas 23:55). Deze Johanna is volgens Lucas 8:3 de vrouw
van Chuza, de rentmeester van Herodes, die gaat dus met haar groep vrouwen langs een andere
richting naar het graf. Heeft groep 1 met 2 voorafgaande afgesproken gemaakt: dat weten we
niet?
De twee groepen kwamen uit verschillende richtingen naar het graf toe. Als we die verslagen dus
niet al te oppervlakkig lezen merk je op dat een groep vrouwen na afloop van
de Sabbat specerijen hadden gekocht en gereedgemaakt. Een andere groep heeft er al klaar
gemaakt op de vrijdag voordat de sabbat begon. Beide groepen vrouwen hebben op
de Sabbat gerust naar het gebod. Niemand heeft iets overtreden dat staat hier nergens! Toch zou
dat niet onmogelijk zijn, naar onze overtuiging, dat de vrouwen naar de traditie niet gekeken
hebben (als die er al was in sterfgevallen als deze) en de specerijen al bij elkaar gegoten hebben.
Want veel meer dan dat is het niet! Laat ons niet al te overijverig zijn en dat als onmogelijk zien,
want Gods wet zegt daar hoegenaamd niets over. Joden hadden respect voor hun doden, of niet
soms? Het gaat niet om een balseming zoals bij de Egyptenaren.
The ESV MacArthur Study Bible commentaar op Marcus 16:1
“16: 1 Sabbath voorbij was. De sabbat eindigde officieel bij zonsondergang op zaterdag, waarna
de vrouwen in staat waren om kruiden te kopen. Maria Magdalena, Maria, de moeder van
Jakobus, en Salome. Zie opmerking over Matt. 27:56. Lucas vermeldt dat Joanna en andere
vrouwen er ook waren (Lucas 24:10; vgl 15:41).
specerijen. De vrouwen kochten meer kruiden naast de eerder bereide (zie Lukas 23:56, Johannes
19:39, 40)
zalven. In tegenstelling tot de Egyptenaren, was het balsemen Joden als volke hun doden niet.
Zalving was een daad van liefde, om de stank van het rottende lichaam te compenseren. Dat de
vrouwen kwamen om lichaam van Jezus te zalven op de derde dag na zijn begrafenis bleek dat zij,
net als de discipelen, niet verwacht hadden dat Hij uit de dood was opgestaan (vgl 8:31/ 9:31/
10:34).”
Dat Jezus wel degelijk “dood” volgt in het nazien van deze tabel.
Vrijdag avond voor

Het nieuwe Matthéüs Marcus Lucas Johannes
zonsondergang
graf van Jozef
van Arimathea 27:57–61 15:42–47 23:50–56 19:31–42
De twee Maria’s,
moeder van Jezus
en de moeder van Vers 59
Jakobus de kleine en Vers 44 Vers 35
Vers 54
van Joses, en Jozef nam
Bevestiging Johannes heeft
Salome en de het lichaam Het was de
van de echte gezien dat een
moeder van de in dag van de
dood van soldaat Jezus in
nu gebruikt zonen van ontvangst, voorbereiding
Jezus voor de de zijde steekt,
voor de Zebedeüs, samen wikkelde het afname van en de sabbat waar water en
begrafenis van met Maria van in zuiver fijn brak aan.
het kruis. bloed uitkomt.
Jezus. Magdala zien waar linnen.
Mat.27:57: Jezus begraven
Jozef, een rijke word.
man, die ook
^^^^^^^^
We moeten dus meer dan gewone aandacht schenken aan de woorden die de Schrift gebruikt.
Bijlsma, Dr. R, Schriftgezag schriftgebruik. Een hermeneutiek van de Bijbel, maakt ons daar attent
op. [Hij was buitengewoon hoogleraar aan de Protestantse Theologische Faculteit te Brussel.
Dit was zijn proefschrift maar wel grondig omgewerkt. Nog steeds een prachtig verhaal: hoe lees
ik de Bijbel?] Herdruk, gratis, STICHTING DE GIHONBRON, MIDDELBURG, 2007.
“De verhouding van het Oude en Nieuwe Testament is die van het ‘vroeger' en ‘later' in de
mededeling der openbaring. Het Oude Testament is de aanvang van het Nieuwe. Beide kunnen
slechts in onderlinge samenhang worden verstaan. Er kan niets wegvallen, of het laat een blinde
vlek achter, die schade doet aan het ganse beeld. Het Oude Testament zegt, waar het in Gods be -
moeienis met de wereld om gaat en hoe het is begonnen, maar ook hoe het van eeuwigheid her
zijn oorsprong heeft in God. Het Nieuwe Testament treedt daarbij met een uitgestoken vinger, die
naar Christus wijst: zie, hier is die God! Daarmee ontvangt heel het Oude Testament een nieuwe
actualiteit als boodschap der presentie Gods onder de mensen. Er hebben verschuivingen plaats,
in de opstelling der componenten van het heilswerk treden veranderingen op. Maar alles blijft
meewerken in de volheid van Jezus Christus. Dit pleróma [de “volheid” gb] der Schriften rondom
Hem wordt verkondigd, opdat de mens zijn God zal kennen en de uiteindelijke volheid Gods zal
binnengaan.
Er is allerlei in het Oude Testament, dat alleen op de achtergrond een rol speelt: de offerwetten,
die sinds de breuk in het tempelgordijn niet meer van kracht zijn; het particularistische en
nationale in het Oude Testament, dat in de wereldomvattende wijdheid van het kruis en de
opstanding van Jezus is achterhaald. Het nauwkeurig onderzoek kan zoveel details vinden, waarin
het Nieuwe Testament allerlei verschillen vertoont met het Oude. Toch behouden die naar de
achtergrond gedrongen elementen in de samenhang der Schriften hun rechtmatige plaats. Zonder
die is de volheid van de heilsboodschap niet volledig.” (blz.126,127, pagina’s verschillend met het
origineel van versie Callenbach uit 1964)
^^^^^^^^
Ook dit geven we u mee: het geeft aan dat de Joden na de echte “uittocht uit Egypte” en het
Pesach dat erbij hoorde hun eigen INVULLING zijn gaan geven aan de manier waarop het moest
onderhouden worden. Dus wat in de derde eeuw in het Tractaat Pesachim staat hoeft niet van
toepassing geweest te zijn in de tijd van Jezus. We weten daar gewoon te WEINIG over uit de
historische bronnen om dat met een gelijkteken te bevestigen. We vertalen wat uit een
studiebijbel van het Oude Testament geschreven door Joden: The Jewish Study Bible, Adele
Berlin en Marc Zvi Brettler, Oxford University Press, 2004. Nota’s bij Exodus 12.
“6: feest, Heb “hag,” = “bedevaart.” In de niet-priesterlijke kalenders zijn er drie jaarlijkse
bedevaarten [“heilige samenkomst” in HSV]: de bedevaart van de Ongezuurde Broden (“hag ha-
matzot”), de bedevaart van de oogst (“katzir”), ook wel genoemd weken (“shavu'ot”) en de
bedevaart van de inzameling (“hag ha'asif”) en cabines met wachtstroken (“Soekot”).
“Hier en in Numeri 28.26-31 zijn er slechts twee, en “shavu'ot” wordt waargenomen als een
heilige aangelegenheid maar niet als een pelgrimstocht. Daarnaast, in de niet-priesterlijke traditie
zijn de drie bedevaarten een absolute onvermijdelijkheid, verplicht voor alle mannen (Exod. 23.14,
17; 34.23-24; Deuteronomium 16.16); in P is er geen dergelijke onvoorwaardelijke verplichting
aanwezig. Wie de bedevaarten niet maken moeten echter de stopzetting van de arbeid
observeren op de dagen die zijn aangegeven als heilige. Gij zult ongezuurde brood eten voor de
behoefte: nergens in P is er een motivering hiervoor; de niet priesterlijke tradities leggen dit uit als
een herdenking van de haast toen de Israëli's Egypte verlieten (Zie Exod. 12.39; Deuteronomium
16,3). De priesterlijke traditie behoudt dus de agrarische oorsprong van het eten van “matzot” in
de vroege lente, om het begin van de gerstoogst te markeren. Voor zeven dagen: het eten van
ongezuurd brood duurt zeven dagen; de bedevaart zelf, zoals met “Soekot” (Zie vv. 34, 39-40) niet.
Volgens Exod. 13,6 werd alleen de zevende dag waargenomen als een bedevaart; in onze tekst
blijkt dat de bedevaart werd waargenomen op de eerste dag, de dag na de aanbieding van het
“pesahoffer”, gevolgd door zes dagen van het eten van Ongezuurde Broden; Dit wordt
uitdrukkelijk vermeld in Deuteronomium 16,7-8. [We geven u die tekst mee als een supplement:
“7 Dan moet u het koken en eten op de plaats die de HEERE, uw God, zal uitkiezen. Daarna, in de
morgen, moet u zich omkeren en teruggaan naar uw tenten. 8 Zes dagen moet u ongezuurde
broden eten. Op de zevende dag is er een bijzondere samenkomst voor de HEERE, uw God; dan
mag u geen werk doen.”]
7: Deze zinsnede keert terug in vv. 8, 21, 25, 35, 36, verbod van arbeid op de volledige Heilige
festival dagen. Het verschilt van de zinsnede “Arbeid zult gij NIET verrichten” gebruikt met
betrekking tot de wekelijkse Sabbat en de Grote Verzoendag in vv. 3, 28, 30. Vertrouwend op
Exod. 12.16, heeft Rambam het verschil en de betekenen uitgelegd dat de arbeid die nodig is voor
de bereiding van voedsel toegestaan zijn op festival dagen maar niet op de Sabbat en de Grote
Verzoendag.”
^^^^^^^^
Laten we elkaar goed begrijpen: er zijn niet alleen bewijzen, maar ook astronomische gegevens
dat er onmiddellijk na elkaar twee sabbatten, mogelijk zijn volgens joodse gebruiken. We citeren
enkele zaken daarover. Maar begrijp dan ook goed, dat indien dat het geval zou geweest zijn in de
dagen dat Christus sterft, aan het kruis, dat zondermeer duidelijk zou aangegeven zijn. Dat soort
vingerwijzing is er niet in de teksten (de 4 evangeliën in het bijzonder) van het Nieuwe Testament
te vinden. Wie wat anders zegt dan dat Christus stierf op vrijdag en het per se met een woensdag
of donderdag wil doen met een EXTRA sabbat daarna is ook extra-Bijbels aan het denken. Dus
geen sprookje aangaan omwille van een verkeerde visie op de uitdrukking “drie dagen en drie
nachten.”
Op http://www.kashrut.com/Passover/ShabbosErevPesach/ staat het volgende:
Sjabbat Erev Pesach, Rabbi Doniel Neustadt
Copyright © 2008 Rabbi Doniel Neustadt. (Een klein gedeelte van de inleiding, vertaald
door ons.)
“Dit jaar, valt erev Pesach op Sjabbat. Terwijl onze onbekendheid met het observeren van
erev Pesach op Sjabbat ons kan overrompelen en leiden tot enige verwarring, met de juiste
planning en know-how hoeft het niet moeilijk te zijn een Sjabbat te houden. Inderdaad,
het geeft ons eigenlijk een kans goed uitgerust voor de Seder te zijn en in staat te zijn om
de mitswot van Pesach op een meer alerte en waardige wijze te vervullen. In de volgende
essay zullen we een aantal van de meest gestelde vragen die te maken hebben met de
speciale halachot van erev Pesach, die op Sjabbat valt bespreken.” (En dan volgt een serie
voorschriften. Eerlijk gezegd ik ben blij geen jood te zijn want het is zeer ingewikkeld en
moeilijk om niet te zondigen tegen de voorschriften van de Rabbijnen in dat verband. Let
op dat zijn GEEN BIJBELSE VOORSCHRIFTEN.)
(Toen we dit al vertaald hadden vonden we ook nog een Nederlandstalige visie op
http://joodsleven.nl/Halacha/Pesach/HP_09.htm)
^^^^^^^^
We vertalen wat uit http://www.jewfaq.org/holidaya.htm
“Wanneer Pesach begint op een Saturday Night
Af en toe, begint Pesach op een motzaei Sjabbat, dat wil zeggen, op zaterdag nacht nadat
de sabbat gedaan is. Dit laatste gebeurde in 5768 (2008), en zal niet meer plaatsvinden
tot 5781 (2021). Dit bemoeilijkt het proces van voorbereiding voor Pesach, omdat veel van
de voorbereidingen die normaliter op de dag voor Pesach niet kan worden uitgevoerd op
Shabbat.”
^^^^^^^^
http://www.zsinagoga.net (onze vertaling van een gedeelte)

Golinkin: Erev Pesach valt dit jaar op Sjabbat.
“Erev Pesach viel op een Shabbat slechts elf keer in de 20e eeuw, evenals in 2005. Na dit
jaar zal het zo weer zijn in alleen 2021 en 2025. (Voetnoot: 1903, 1910, 1923, 1927, 1930,
1950, 1954, 1974, 1977, 1981, 1994 - zie Rabbi Noah Golinkin hieronder in bijlage B. R.
Noah Golinkin, “When the First Seder Occurs on Saturday Night,” Beineinu, Vol. VII, nr 3
(februari 1977), blz. 6-9)”
^^^^^^^^
https://en.wikipedia.org/wiki/Special_Shabbat#Shabbat_HaGadol
“Shabbat HaGadol
Shabbat HaGadol (Grote Shabbat” ‫ )שבת הגדול‬is de Sjabbat onmiddellijk vóórafgaande aan
Pesach.”
De zevende OPMERKING is buitengewoon interessant: “Elke Shabbat voorafgaand aan een

festival of festivalseizoen staat bekend als Shabbat Hagadol. (Shibolei Haleket)”
^^^^^^^^
http://www.jewfaq.org/special.htm
“Shabbat Ha-Gadol is de Shabbat voor Pesach (Pascha). Traditioneel, was dit een van de weinige
momenten van het jaar, dat een rabbi een lange preek gaf (in moderne tijden, krijgen we een per
week). De preek ging gewoonlijk over de voorbereidingen voor Pesach, en deze speciale Shabbat
herdenkt een voorbereiding op de oorspronkelijke Pesach in Egypte. Shabbat Ha-Gadol (de Grote
Sabbat) herdenkt de 10de dag van Nissan, toen de Hebreeuwse slaven de lammeren uitkozen die
ze zouden gaan aanbieden voor Pesach en bonden ze vast buiten hun huizen, dat bleef zo totdat
men ze offerden op de 14 de (Ex.12:3-6). Volgens de overlevering was dit een gevaarlijk ding om te
doen, omdat de Egyptenaren schapen aanbaden. Maar wonderbaarlijk, in plaats van de
Hebreeën van te slachten, vochten de Egyptenaren onder elkaar in plaats van de vraag of de
Hebreeërs weg moesten gezonden worden.”
ALLEEN in de boeken van Moses zijn Feestdagen “sabbatten” genoemd.
IN DE REST VAN HET Oude Testament zijn feestdagen NOOIT beschreven als
“sabbatten.” Deze tabel maakt dat duidelijk!
　 Jaarlijks (bv.Pasen) maandelijks wekelijks
1 Kronieken 23:31 feestdagen nieuwemaansdagen sabbatten
2 Kronieken 31:3 feestdagen nieuwemaansdagen sabbatten

feestdagen, drie keer

per jaar: op het Feest
van de
ongezuurde broden,
2 Kronieken 8:13 nieuwemaansdagen sabbatten
en op het Wekenfeest
en op het
Loofhuttenfeest
de vastgestelde
2 Kronieken 2:4 nieuwemaansdagen sabbatten
tijden van de HEERE
Nehemiah 10:33 feestdagen nieuwe maan sabbatten
Jesaja 1:14 feestdagen nieuwemaansdagen sabbat
de vastgestelde
2 Kron.2:4 nieuwe manen sabbatten
tijden
van nieuwe maan tot

Jesaja 66:23 _ sabbat tot sabbat
nieuwe maan
Klaagliederen 2:6 feestdag _ sabbat
Ezechiël 44:24 feestdagen _ sabbatten
Ezechiël 45:17 feestdagen nieuwe manen sabbatten
dag van de nieuwe sabbat dag

Ezechiël 46:1
_ maan
Ezechiël 46:3 sabbatten
nieuwe manen
Hosea 2:11 feesten nieuwemaansdagen sabbatten
Amos 8:5 _ nieuwe maan sabbat
Galaten 4:10 jaren maanden dagen
Colossenzen 2:16 feestdag nieuwe maan sabbatten
Sabbat was en is in het Nieuwe Testament een

exclusieve term: die slechts verwees/verwijst
naar de weeksabbat!
Colossenzen 2:14-16: “Hij heeft dat uit het midden weggenomen door het aan
het kruis te nagelen.” (vers 15)
^^^^^^^^
Tot slot van dit hoofdstuk citeren we nog eens WOENSDAGKRUISIGER Herbert W. Armstrong van
de titel: DE OPSTANDING was NIET op zondag.
“Eerlijke bezwaren onderzocht (…)
Er is nog één laatste, doorslaggevend bewijs van deze waarheid.
Een belangrijke tekst die bewijst dat er in die week twee sabbatten waren, wordt in nagenoeg
iedere vertaling verkeerd weergegeven.
Mattheus 28:1 Laat na de sabbat, tegen het aanbreken van de eerste dag der week, ging Maria
van Magdala en de andere Maria het graf bezien.
In de meeste vertalingen staat: “Na afloop van de sabbat” of “laat na de sabbat”. Deze versies
geven het woord 'sabbat' in enkelvoud weer. In het oorspronkelijke Grieks echter staat het woord
in het meervoud: “Na de sabbatten” is de juiste vertaling.
Volgens Markus 16:1 kochten Maria Magdalena en haar metgezellen hun specerijen voor de
zalving van het lichaam van Jezus pas nadat de sabbat was afgelopen. Pas daarna konden zij die
klaarmaken. Toch rustten zij, na het bereiden van de specerijen, op de sabbatdag naar het
gebod! Lukas 23:56 en toen zij teruggekeerd waren, maakten zij specerijen en mirre gereed. En op
de sabbat rustten zij naar het gebod.
Lees deze teksten heel nauwkeurig.
Er is slechts één mogelijke verklaring: Na de jaarlijkse grote sabbat, de feestdag van de dagen der
Ongezuurde Broden, die op donderdag viel, kochten en bereidden deze vrouwen op vrijdag hun
specerijen en vervolgens rustten zij op de wekelijkse sabbat, zaterdag, naar het gebod (Exodus
20:8-11).”
Daar is een en ander op aan te merken. Armstrong verzwijgt teveel details die hem tegenspreken.
We trachten wat uit de doeken te doen in verband met de kruiden die een aantal vrouwen kopen
en klaar maken om tegen zondag morgen naar het graf te gaan. Dezen die leren dat Jezus op
woensdag stierf zeggen zelfs dat de vrouwen de specerijen kochten op vrijdag en ze dan die dag
hebben bereid. Maar zoals we zullen zien er zijn geen twee Sabbatten nodig om de aankoop van
de specerijen uit te leggen.
 Marcus 16: “1 En toen de sabbat voorbijgegaan was, hadden Maria Magdalena, Maria, de
moeder van Jakobus, en Salome specerijen gekocht om Hem te gaan zalven.”
 Lucas 23: “54 En het was de dag van de voorbereiding en de sabbat brak aan. 55 En ook
de vrouwen die met Hem uit Galilea gekomen waren, volgden en zagen het graf en hoe
Zijn lichaam erin gelegd werd. 56 En toen zij teruggekeerd waren, maakten zij specerijen
en mirre gereed. En op de sabbat rustten ze overeenkomstig het gebod.”
De vrouwen kwamen op de vroege zondagmorgen, eigenlijk om het lichaam van Jezus te zalven.
Toen wisten ze niet dat Hij al was ontstaan. In dit scenario zien we dat er de kruiden al
beschikbaar zijn op de vrijdagavond. En ook dat er slechts één aankoop was gedaan van kruiden
op die vrijdag. Er staat dat ze rustten op de sabbat maar ik heb toch een gedachte in mijn hoofd
dat ik er niet uitkrijg. Ik kan het niet bewijzen omdat we geen teksten vinden daarover. Want in
het moderne Jodendom - en ik veronderstel ook vroeger - mag er niet begraven worden op
sabbat. Wie laat op vrijdag sterft moet tot zondag wachten om begraven te worden. Normaal is
dat echter op de dag van het overlijden zelf. Toch denk ik dat de vrouwen op de sabbat de kruiden
gemengd hebben en samen geroerd om klaar te zijn op zondagmorgen. Dat is geen werk dat een
scheppende waarde heeft. Als men op het vuur tijdens de sabbat het eten heeft staan en er nog
wat zout moet opdoen en roert zal dat ook geen schepping zijn en dus verboden. Of ze doen die
mendeling net op de uren die er zijn nadat de hele sabbatdag voorbij was en nog wat licht op als
die 16de Niesan aanbreekt.
Johannes 12: “3 Maria dan nam een pond zuivere narduszalf van zeer grote waarde, zalfde de
voeten van Jezus en droogde Zijn voeten met haar haren af; en het huis werd vervuld met de geur
van de zalf. 7 Jezus dan zei: Laat haar begaan; zij heeft dit bewaard met het oog op de dag van
Mijn begrafenis.” Uit Matthéüs 26:6-13 ook een verhaal van zalving geven we vers 7: ““kwam er
een vrouw naar Hem toe die een albasten fles met zeer kostbare zalf had; en zij goot die uit op
Zijn hoofd terwijl Hij aanlag.” En Marcus 14:3: “3 En toen Hij in Bethanië was, in het huis van
Simon de melaatse, kwam er, toen Hij aanlag, een vrouw met een albasten fles met zuivere,
kostbare narduszalf en nadat zij de albasten fles gebroken had, goot zij hem uit op Zijn hoofd.”
Wat leren we daar uit: dat er toch vrouwen waren die al in het bezit waren van zalven en oliën
met het oog op het latere gebruik ervan. Ze hadden dat al in huis om redeneren die we niet
kunnen achterhalen, want normaal werden joden bij hun overlijden niet gebalsemd. Mogelijks
zag men in de bepaalde oliën iets wat een Nederlander in Haarlemmersolie ziet: een product dat
voor velen goed is bij allerhande ziekte!
[We verwijzen u naar https://nl.wikipedia.org/wiki/Haarlemmerolie]
En een beetje logica kan ook geen kwaad zeer waarschijnlijk zijn sommigen zalfjes gekocht in de
loop van dezelfde dag dat Jezus werd gekruisigd. Want in afwachting van zijn dood, die
onomkeerbaar is beraden de vrouwen wat ze later willen doen met Zijn lichaam. En in al die
emoties en verwarring werden de gewenste hoeveelheden – of ook wel iets te weinig - werden
toen gekocht. Eventuele ontbrekende ingrediënten zouden dan na die tussenliggende zaterdag
sabbat, na zonsondergang en voor de mars naar de begraafplaats kunnen aangekocht zijn. We
hebben de leer van Armstrong niet nodig om dit uit te leggen.
Markus 14:12 [“hetoimasomen to Pascha”]

Voorbereiding van het Pascha, niet de sabbat,
aangegeven met een ander woord dan:
“paraskeue”
Marcus 14:12 HSV: “En op de eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze het Pascha
slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en voorbereidingen
treffen, zodat U het Pascha kunt eten?”
^^^^^^^^
Karl August Dächsel, Markus, Lukas, STICHTING DE GIHONBRON, 2015, enkele verzen later.
“In vs. 18-21 en vs. 22-25 vinden wij twee stukken die bij elkaar horen en beide gelijkelijk
beginnen met “toen zij aten” en wel zo, dat bij het eerste een voorafgaand “toen zij aanzaten” de
overgang van Jezus aankomst bij de maaltijd vormt. De eerste uitdrukking veronderstelt dat nog
wordt gegeten, en de tweede dat het eten bijna ten einde is. Het gewichtige van het eerste stuk
bestaat daarin dat Jezus, zoals Hij in vs. 3-9 Zijn eerloze dood heeft voorzegd, terwijl Zijn vijanden
nog naar een plan zochten en omtrent het lukken daarvan onzeker waren (vs. 1 v. ), zo hier aan
Zijn discipelen en de verrader zelf voorzegt, dat een uit hun midden Hem zal verraden en dat het
verraad van deze zal lukken, terwijl de discipelen zo’ n gedachte niet kunnen vatten, de verrader
echter zelf nog onzeker is over het lukken van zijn voornemen (vs. 11) en in plaats van al de hand
uitgestrekt te hebben ter volvoering, nog als een van hen onder de twaalf zit. Het tweede stuk, de
gave van het avondmaal, wordt eveneens aan het eten verbonden. Door het “en Hij dankte” geeft
de verhaler te kennen dat Jezus met de bestanddelen van de vorige maaltijd een nieuwe instelde,
die Hij aanbiedt en aan welke Hij zelf niet deelneemt.”
^^^^^^^^
R. Alan Culpepper, Mark, Smyth & Helwys Bible Commentary, 2007
“Volgend op deze nogal uitgebreide verhalen waar rekening wordt gehouden met de
voorbereidingen voor het Pascha maal, is de maaltijd zelf verrassend kort gerapporteerd, waarbij
alle aandacht dan gericht is op de woorden van Jezus, dus de maaltijd is slechts het decor voor wat
Jezus zei. Het eten van het Paaslam wordt in het geheel niet vermeld, en wat is gemeld heeft alleen
betrekking op delen van de liturgie van de Pascha zoals opgenomen in de Misjna. (Blz.491 ...)
Vanwege het vroege gebruik van deze traditie in de eredienst van de kerk, heeft het dus
verbindingen met de belangrijkste passages in het Oude Testament, parallel teksten elders in het
Nieuwe Testament, maaltijd scènes en uitspraken eerder in Marcus, en praktijken en concepten
weerspiegelt in diverse oude teksten. Heilige maaltijden waren gebruikelijk in het Grieks-Romeinse
heidendom, evenals in het Jodendom, en brood en wijn, samen met vis, waren nietjes van het
Mediterrane dieet. (Blz.492 ...) De primaire achtergrond, echter, is de liturgie van de Pascha
maaltijd als afgeleid van Exodus 12 en ontwikkeld door de eeuwen heen (Jub 49;.. M Pesahim; zie
[Pascha Liturgie]). Opmerkelijk is, dat in Marcus niet wordt verwezen naar het grootste deel van de
liturgie voor de maaltijd en niet het lam of de bittere kruiden, alleen het brood en de wijn te
vermelden. (Blz.493 ...) “
Markus 15:42:
tweede tekst over “paraskeue” =

voorbereiding
Markus 15:42 HSV: “En toen het al avond geworden was, en omdat het de voorbereiding op het
Pascha was, dat is de voorsabbat,”
^^^^^^^^
Lightfoot, John, From the Talmud and Hebraïca, CCEL versie
“[De voorbereiding, dat wil zeggen, de dag van de sabbat.] U vraagt wellicht, of een bepaalde
dag voordat de sabbat begon: de voorbereiding werd genoemd. Onder de Hebreeën, inderdaad,
het wordt vaak gezegd van de vooravond van de sabbat. Maar ligt dat voor de hand; waar is het
de “voorbereiding” genoemd? Wil het zeggen dat ze zich klaar maakten voor de sabbat; of liever
gezegd, dat ze bereidingen troffen om later te worden gegeten op de sabbat volgens de
bepalingen van de wet? “Op de zesde dag zullen zij bereiden, etc.. wat gij zult bakken, bakken
vandaag, en al wat gij zult koken, doe het vandaag,” & c. Exodus 16: 5,23. Vandaar dat de
voorbereiding een zeer gebruikelijk woord is bij hen en gebruikt in deze zin. Zo zegt Maïmonides:
“een gewone dag [gemeenschappelijk dag = “common day” in het Engels] bereidt zich voor op de
sabbat, en een gewone dag [gemeenschappelijk dag = “common day” in het Engels] bereidt zich
voor op een feestdag.” Maar die redenen verbieden niet om goed alle voorbereiding te houden,
terwijl er nog een groot deel van de dag overblijft: het is voorbereiding. Maar u zult zeggen: Zo
een feestdag bereidt zich niet voor de sabbat een dergelijke interpretatie is niet geschikt voor de
woorden die we nu hanteren, dat het voorbereiding moet worden genoemd, in verband met de
bepalingen opgesteld voor de sabbat van die dag.”
Lucas 23:54:
derde tekst over “paraskeue” =
voorbereiding
Lucas 23:54 HSV: “En het was de dag van de voorbereiding en de sabbat brak aan.”
^^^^^^^^
John Lightfoot, From the Talmud and Hebraica, CCEL versie
“Letterlijk de “dageraad van de sabbat.” Maar de Gemaristen [een gekende rabbijnenschool]

bevestigen op een plaats dat de avond niet ten onrechte “licht” wordt genoemd, en bewijzen het
met die uitdrukking van, Psalm 148: 3: “Looft Hem al gij lichtende sterren.” Hoe ongeschikt echter
dit kan klinken in de oren van de Grieken of Latijnen, wanneer ze 's avonds of bij het begin van de
nacht horen, van het licht van de sabbat tot uitdrukking gebracht op zo een wijs. Maar met de
joodse manier van een mening zo te uiten, dat was een zeer gebruikelijk iets: en zijzelf konden
gemakkelijk begrijpen waarvan de evangelist spreekt in hun eigen volkse manier. Toen hij ons zou
vertellen dat de nacht van de sabbat aan kwam; maar dat uitdrukte door te zeggen dat het licht
van de sabbat begon te schijnen.”
^^^^^^^^
http://www.biblehub.com/ Poole commentaar op Luc.23:54. “En het was de voorbereidingsdag

(de dag van de voorbereiding op de Sabbat, πρόσαββατον). Zelfs hier (vergelijk met Mar.15:42) is
geen spoor van een festivaldag te vinden in de dag van de dood van Jezus. Comp. Luk.23:26;
Luk.23:56.”
^^^^^^^^
http://www.biblehub.com/ Meyer commentaar “en de dag was de voorbereiding, en de Sabbat

trok op. Het was de voorbereiding voor de Sabbat, en meer in het bijzonder voor het grote feest
van het Pascha. St. Johannes, spreekt om deze reden de komende Sabbat als “een hoogdag.”
Kwam nabij; letterlijk begon te dagen; Hoewel de Sabbat begon bij zonsondergang, werd de hele
tijd van duisternis beschouwd als anticiperend op de dageraad. De avond van vrijdag werd soms
zelfs genoemd “het aanbreken van de dag.”“
^^^^^^^^
http://www.biblehub.com/ Alford commentaar 54.] “Παρασκευή — 'de dag voor de Sabbat,' —

welke nu ἐπέφωσκεν, naderde; — een natuurlijk woord, dat wordt gebruikt voor het begin van de
conventionele (joodse) dag bij zonsondergang. Er is geen verwijzing naar het aansteken van de
kaarsen in de avond of op de Sabbat. Lightfoot heeft in zijn commentaar aangegeven dat dergelijk
gebruik van het woord gebruikelijk was onder de Joden: die de avond noemden (het begin) van de
‫ אוור‬van een dag, het 'licht.'“
Johannes 18:31
Ook deze tekst hoort niet bij de zes over de “voorbereiding” maar staat centraal voor de manier
waarop met Jezus, die totaal onschuldig is, wordt omgegaan. Iedereen wil bij wijze van spreken
zijn handen onschuld rein wassen, zowel Romeinen als Joden. Een klucht!
Johannes 18:31:
“Pilatus dan zei tegen hen:
Neemt u Hem en oordeel Hem volgens uw wet.
De Joden dan zeiden tegen hem:
Het is ons niet geoorloofd iemand te doden.”
^^^^^^^^
Lightfoot, John, From the Talmud and Hebraica, CCEL versie, blz.826.
“Het is waarschijnlijk dat ze nog niemand ter dood gebracht hadden, sinds de tijd dat ze uit uit
Gazith waren verwijderd; en zo konden ze Pilatus gemakkelijker overtuigen in dat geval. Maar
hun grote concept was het vermoeden over henzelf af te werpen van de dood van Christus, in
ieder geval onder de gewone volksmenigte, dat vreesden ze, indien de Raad zelf zijn executie zou
hebben afgekondigd. Ze zoeken deze oplichting dus, die totaal geen kleur en voorwendsel van de
waarheid had: en het lukte volgens ze het verlangd hadden. De Goddelijke Voorzienigheid
reserveerde het zo, zoals de evangelist weergeeft, vers 32: “Dat het woord van Jezus vervuld
werd, dat Hij gezegd had, betekenende, welke dood Hij sterven zou”: dat wil zeggen, gekruisigd
worden, volgens de gewoonte van de Romeinen.”
^^^^^^^^
Dr. Jos. Keulers, Het EVANGELIE van Johannes, J. J. Romen & zonen, 1936, blz.409.
“Dat dit de zin is van Pilatus' woord, blijkt ook uit de wijze, waarop de Joden reageeren. Zij
moeten met verbeten woede toegeven, dat zij niet het recht hebben om iemand ter dood te
brengen. Alleen Joa. heeft deze uitdrukkelijke bekentenis, maar de synoptici geven hetzelfde
duidelijk te verstaan; zij verhalen immers, dat de Sanhedristen, na Jezus' doodvonnis te hebben
uitgesproken, dit door Pilatus moesten laten bevestigen. Uit den tekst van Joa. volgt echter niet,
dat de Joden geen doodvonnis konden u i t s p r e k e n. De erkentenis der Joden heeft enkel
betrekking op de uit v o e ring van het vonnis, welke zonder de bevestiging van den landvoogd
onmogelijk was. Dat de Joden het recht over leven en dood verloren hadden, wordt door het
verhaal der synoptici volstrekt niet ontkend; het vonnis, dat het Sanhedrin in een officiële zitting
uitsprak, was niet definitief, vóórdat het door den landvoogd geratificeerd was (zie bij Mt., blz.
448 vlg.). Dit laatste was niet een bloote formaliteit, alsof de landvoogd verplicht zou geweest zijn
elk doodvonnis, door het Sanhedrin uitgesproken, te bekrachtigen. Hij had het recht en den plicht
om zich een zelfstandig oordeel te vormen; dit wordt niet alleen door Joa., maar ook door de
synoptici duidelijk te verstaan gegeven. Joa. heeft niet gesproken van het door het Sanhedrin
uitgesproken doodvonnis; maar wanneer de Joden zeggen, dat zij niemand ter dood kunnen
brengen, dan blijkt daaruit, dat hun meening omtrent het over Jezus te vellen oordeel reeds
vaststaat.”
^^^^^^^^
Miroslav Volf schrijft het volgende (blz.32) in The Gospel of John and Christian Theology, edit.
Richard Bauckhamn Carl Mosser, Eerdmans, 2008.
“Waarom was Jezus een object van haat voor de “Joden”, aldus het evangelie? Omdat hij een
man op de sabbat genas, een dag waarop hun religieuze gevoeligheden zei dat er geen werk
gedaan mag worden, en, vooral, omdat hij een buitensporig hoge dunk van zichzelf had, dat hij
zich gelijk maakte aan God, en volgens diezelfde religieuze gevoeligheden heiligschennis vormde
(5:18; 10:33). Het is op deze “leer” dat het proces voor de joodse autoriteiten later zijn arrestatie
zich toespitste, niet op een van zijn slechte daden (18.19), niet op een van zijn 'wandaden'. Wat
was het antwoord van Jezus op de herhaalde pogingen om hem te doden? Niet alleen heeft hij
geen gebruik van geweld gemaakt, hij trok zich bij gelegenheden uit de regio's van de
onmiddellijke bedreiging terug. Het belangrijkste is, het Evangelie interpreteert de uiteindelijke
dood van Jezus in de handen van Joodse autoriteiten - en plaatst deze interpretatie in de mond
van Jezus zelf (8:27) - als het geven van zijn leven in hun naam als degenen die hem onrecht
aangedaan! Want ze werden zeker opgenomen in de wereld die God lief had (3:16), waarvan de
redder Jezus was (4:42), en wiens zonde hij nam weg (1:29) – de enige vorm van oppositie door
Jezus in de confrontatie met de joodse wetgevers was om hen door te lichten, ze te beoordelen als
persoon en hun gedragingen af te keuren. Hij noemde hen de kinderen van de duivel.”
^^^^^^^^
Arrest van Jezus volledig illegaal:
De religieuze leiders waren niet geïnteresseerd om Jezus een eerlijk proces te

geven.
1. Zelfs vóórdat het proces begon, werd al vastgesteld door de clerus dat Jezus
moest sterven (Marcus 14:1 / Johannes 11:50). Een aanpak van “schuld of
onschuld” is voor hen niet belangrijk.
2. Valse getuigen worden opgeroepen en gevraagd om te getuigen tegen Jezus

(Matthéüs 26:59).
3. Normaal gingen religieuze leiders door middel van een uitgebreid systeem de
getuigen screenen om ervoor te zorgen dat de zaak rechtvaardig verliep.
Maar geen enkele verdediging pro-Jezus werd aangevraagd/ gescreend of

toegestaan (Lucas 22:67-71).
4. Het proces werd uitgevoerd bij nacht (Marcus 14:53-65 / 15:1), daarom is de
zaak illegaal en in strijd met de eigen wetten geschreven door de religieuze
leiders.
5. De hogepriester laat Jezus onder ede zweren, maar vervolgens word Hij
aangeklaagd voor wat Hij gezegd heeft, dat had de hogepriester namelijk niet
verwacht als antwoord (Matthéüs 26:63-66).
6. Zaken met betrekking tot om het even welke ernstige beschuldigingen

moesten worden berecht alleen met de hoge raad die haar eigen
gerechtsplaats had, maar die was niet in het huis van de hogepriester
(Marcus 14:53-65).
7. De religieuze leiders waren niet geïnteresseerd Jezus een eerlijk proces het
geven. In hun eigen verhaal moest Jezus sterven. Deze blinde obsessie leidde
hen naar het verdraaien van het recht die ze wettelijk moesten beschermen.
De bovenstaande voorbeelden van de onwettelijke acties door de religieuze
leiders maken het duidelijk: het proces was illegaal.
Het enige wat Jezus zou kunnen aanklagen is overtreding van de sabbat. Daar hebben de
religieuze leiders nader over nagedacht NADAT ZE Jezus daarover hebben aangevallen, en laten
dit als argument weg. Want goed doen op een sabbat wat zou daar kunnen tegen ingebracht
worden? Daarom de lijst van: Zeven wonderen van Jezus verricht op een sabbat.
1. Jezus verdrijft een demon uit een man Marcus 1:21-28
2. Jezus geneest de schoonmoeder van Petrus Marcus 1:29-31
3. Jezus geneest een lamme man bij het zwembad van Bethesda Johannes 5:1-18
4. Jezus geneest een man met een misvormde hand Marcus 3:1-6
5. Jezus herstelt een kreupele vrouw Lucas 13:10-17
6. Jezus geneest een man met gezwollen armen en benen Lucas 14:1-6
7. Jezus geneest een man die blind geboren was Johannes 9:1-16
Profetieën van het OT over het verraad en het proces van Jezus
Onderwerp Oud Testament Nieuw Testament
Jezus zal de verworpen hoeksteen zijn Psalm 118:22 1 Petrus 2:7

Jezus wordt door een vriend verraden Psalm 41:9 Matthéüs 10:4
Jezus wordt verraden voor 30 zilverstukken Zacharia 11:12 Matthéüs 26:15
Het geld wordt in het Huis van God gegooid Zacharia 11:13 Matthéüs 27:5
Jezus zal zwijgen tegenover zijn aanklagers Jesaja 53:7 Matthéüs 27:12
Ben je er al eens bij stilgestaan
hoe onschuldig Jezus was bij die opgezweepte menigte.
Omdat we nu beginnen aan de uitleg van Johannes, over de laatste dagen van Jezus, gaan we u
een kritisch citaat meegeven. Craig S. Keener, The Gospel of John, A Commentary, volume 2, Baker
2012, blz.1.100, 1.101, zonder de voetnoten, een interessante aantekening, maar met een
vraagteken er achteraan! (Met wat geluk gratis van het net te plukken.) We geven u dit mee voor
wie niet zo kritisch is als ikzelf, u mag het ook gewoon overslaan en niet lezen. Want deze
Pinkstertheoloog heeft problemen met de inspiratie van de Heilige Geschriften, dat is al
wonderbaarlijk! Maar ook nog eens de geschriften van de drie eerste evangelisten en Johannes
tegen elkaar uitspelen lijkt me niet oprecht het werk van een ware christen. Dan ook nog komen
aandraven met de stelling dat de drie eersten het bij het rechte eind hebben dat is voor mij
meerdere bruggen te ver. Ik begrijp niet dat hij Johannes 13-18 in een context van symboliek wil
uitleggen en zo ook een echt Pesachmaal wil aanhouden vanuit de drie eerste evangeliën. In
werkelijkheid is het veel eenvoudiger als men maar wil lezen wat er staat: de term “Pesach” heeft
namelijk op zijn minst, betrekking op drie/vier verschillende zaken in de Bijbel. Ik hoef de 4
evangelisten niet tegen elkaar uit te spelen! Sommige rare dingen kleuren we.
Hier het verhaal van Craig S. Keener (geen voetnoten): “1C. De Pascha chronologie van Johannes.
“Sommigen hebben gebruikt gemaakt van de chronologie om het Pascha te reconstrueren en

beweren dat het in strijd is met de synoptische evangeliën, maar het lijkt beter om het Pascha uit
de chronologie van Johannes als symbolisch te lezen. Pascha begon bij zonsondergang met het
Pascha maaltijd. Overwegende dat in het vierde evangelie Jezus wordt geëxecuteerd op de dag
van het Pascha offer, voorafgaand aan het diner (18:28; 19:14). De synoptische evangeliën
presenteren het Laatste Avondmaal als een Pesachmaal, in de voorafgaande onderstelling dat het
lam al is aangeboden in de tempel. Beide tradities - een Pascha Laatste Avondmaal en een Pascha
kruisiging - zijn theologisch bezwangerd, maar we vermoeden dat Jezus, gevolgd door de vroegste
traditie, de symboliek van het Laatste Avondmaal bedoeld kan hebben, terwijl Johannes de
symboliek meer rechtstreeks heeft toegepast op de betrokkene waarop het Laatste Avondmaal
zelf symbolisch wijst.
Veel geleerden hebben betoogd dat Johannes historisch correct is, en merken op dat het Laatste
Avondmaal verhaal niet expliciet een lam vermeldt en dat een terechtstelling op de eerste dag
van het feest ondenkbaar was. Dus suggereren ze dat de discipelen het Pascha te vroeg hebben
gevierd, volgens een sektarische kalender, of dat Marcus het Pascha geplaatst heeft in een kader
voor theologische redenen. Men zou met meer redelijkheid kunnen argumenteren dat Jezus en de
tempelautoriteiten aparte kalenders gevolgd hebben; maar ons bewijs voor deze kalenders is
relatief miniem, en zelfs indien een dergelijke aparte agenda's bestaan, waarom zou Johannes
liever zien dat het overeenkomt met de tempelautoriteiten?
Andere details van het lijdensverhaal achter het evangelie van Marcus, zoals het Sanhedrin dat
oorspronkelijk Jezus wil doden vóór het feest (Marcus 14: 1-2), Simon die van de velden komt
(15:21, waarvan sommige aannemen als afkomstig van zijn werk), of de begrafenis op een
“voorbereidingsdag” (wat in Marcus 15:42 de voorbereiding op de sabbat is, maar die sommige
nemen als voorbereiding voor het Pascha), dat kan de Johannes-chronologie ook ondersteunen.
De rabbijnen spraken ook van de terechtstelling van Jezus op de vooravond van Pesach, maar dit
is waarschijnlijk een late traditie die zijn of haar informatie uit vroegchristelijke bronnen die het
evangelie van Johannes of zijn traditie kunnen weerspiegelen.
De priesterlijke aristocratie kan echter optreden, zelfs op het Pascha om de openbare orde te
handhaven; Pilatus zou weinig voeling hebben voor kalendrische zaken; en een executie op de dag
waarop het lam gegeten werd zou niet minder drukte veroorzaken dan de dag waarop ze werden
afgeslacht. En de site van de uitvoering was niet ver buiten de muren van Jeruzalem om af te
schrikken. De kleine details “achter” het Passie Verhaal Marcus zou ook kunnen worden verklaard
op andere manieren, dat het verhaal net zo goed past. Marcus kon gewoon de juiste opmerking
maken dat het de voorbereiding was voor de sabbat; Simon kon “van het veld” komen omdat hij
de nacht heeft doorgebracht in een buitenwijk zoals Bethphage.
Het belangrijkste argument tegen in de chronologie van Johannes is een conflict tussen Johannes
en de synoptische evangeliën. Bijvoorbeeld, dat op de meeste punten het Marcus verhaal meer
lijkt op betrouwbare historische details, Johannes meer verklarend lijkt (hoewel velen houden
Johannes chronologie een uitzondering te zijn, vooral met betrekking tot de duur van de
bediening van Jezus). Dus vele geleerden suggereren dat de synoptische evangeliën juist zijn; de
synoptici portretteren zeker het Laatste Avondmaal als een paasmaal, zelfs op details die hun
publiek niet meer zou hebben erkend als relevant. Dezen ten gunste van de Johannes-datering
antwoorden dat terwijl de synoptische beschouwen de maaltijd als een paasmaal zien (dit wordt
“door niemand uitgedaagd”), betekent dit niet de beslissing over de historische kwestie. Maar hoe
moeten Marcus en Paulus, het schrijven voor een heidens publiek, conform het verhaal zo nauw
verbonden met tradities van het Pascha? En als het synoptische verslag van de discipelen eigenlijk
het houden is van het Pascha, maar op een “sektarische” datum, zouden sektariërs zoveel andere
Paschale traditie hebben waargenomen als de tekst suggereert? Jeremias [een theoloog] hangt
weliswaar af van latere Pascha tradities voor zijn parallellen met het Laatste Avondmaal. Maar
welk bewijs past bij dat we hebben: evangelieverhalen en joodse tradities kunnen nauwelijks zijn
afgeleid uit de evangeliën. Zoals geleerden vaak zeggen, : Johannes had zeker theologische
redenen om de dood van Gods lam (Johannes 1:29) op Pesach (19:36) te plaatsen.”
Johannes 19:14:
vierde tekst over “paraskeue” =

voorbereiding
Johannes 19:14 HSV: “En het was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur; en hij
zei tegen de Joden: Zie, uw Koning!”
^^^^^^^^
“14. Terwijl hij in het voorafgaande vers de plaats en omstandigheden der veroordeeling aangaf,
bepaalt hij nu even nauwkeurig den tijd: H e t was op den voorbereidingsdag van het Paaschfeest,
ongeveer het zesde uur. Wij zagen reeds bij Mt. 27, 62, dat het woord „paraskeuè” of „parasceve”
eigenlijk „voorbereiding” beteekent. Daardoor werd de Vrijdag aangeduid, omdat dit de
voorbereidingsdag van den Sabbat was. Wij zouden daarom „parasceve” als synoniem met
„Vrijdag” kunnen beschouwen. Daar Joa. echter hier niet spreekt van de „parasceve” zonder meer,
maar er aan toevoegt „van het Paaschfeest”, moeten wij hier aan dezen term de oorspronkelijke
beteekenis geven. Het is de voorbereidingsdag van den grooten Paaschdag, die volgens Joa. in dat
jaar met den Sabbat samenviel, althans door de Joden op den Sabbat gevierd werd (zie bij Mt.,
blz.421 vlg.”
^^^^^^^^
Lightfoot, John, From the Talmud and Hebraïca,
[Gratis http://www.ccel.org/ccel/lightfoot/talmud.html]
Bij vers 19 staat dit: “Laat ze het me nu vertellen, allen die veronderstellen dat Christus een dag
eerder zijn Pascha at dan de joden deden: hoe deze dingen zouden kunnen uitgevoerd worden
door hem of zijn volgelingen in de tempel. Want het werd als een gruwelijk misdrijf gezien onder
de mensen het Pascha te doden of te eten op de niet daarvoor bestemde tijd. Zij die gewoonlijk de
lammeren op hun schouders droegen naar het voorhof zijn genoemd in het boek Pesachin. Daar
staat: “Ze worden gedragen op de schouders van een man, om het in het voorhof te brengen,
bijvoorbeeld gelijk je het op een openbare plaats zou doen.”
^^^^^^^^
Karl August Dächsel, MATTHEÜS, [Gratis site STICHTING DE GIHONBRON, 2015.]
“De eerste dag van de ongezuurde broden was volgens Ex. 12: 16 vv. eigenlijk de 15de nisan, die
begon met het eten van het paasmaal op de avond van de 14de Niesan. Reeds bij Ex. 12: 20
hebben wij meegedeeld, dat in latere tijd nog vóór het feest, in de morgenuren van 14 Niesan alle
zuurdeeg uit de huizen werd weggedaan en reeds van 10 uur vóór de middag at men niets
gezuurds meer. Dan werd ook die dag zelf mee tot het feest gerekend en als de eerste dag
daarvan geteld. Volgens de hele samenhang van de Evangelische berichten viel in het doodsjaar
van Christus de 14 Niesan op een donderdag.”
^^^^^^^^
Lange commentaar [hier gratis https://archive.org/details/gospelaccordingt00lang]
“Ter voorbereiding van het Paasfeest.- Bij dit behoorde het doden van het paaslam, meestal
bijgewoond door het joodse gezinshoofd, en de plaats was in de voorhof van de tempel; de
voorbereiding van de ongezuurde broden; de voorziening van de andere vereisten van het feest;
met de voorbereiding van de kamer waar het zou plaats hebben. Het “ποῦ” [waar] blijkt dat dit
laatste hier de bedoeling is. Waarschijnlijk was alles gedaan op de huidige gelegenheid door de
onbekende vriend van de Heer, naar wie Mat.26:18 verwijst, zonder dat de leerlingen er iets
vooraf over wisten. (...) Een menigte van Israëlieten werd ontvangen in het voorhof, de deuren
werden gesloten, de trompetten klonken. De heren des huizes doodden hun lammeren. De
priesters vormden er een rij die zich uitstrekte tot aan het altaar, het bloed werd ongevangen in
zilveren schalen, die ze doorgaven van de ene naar de andere; en degenen die het dichtst bij het
altaar stond goot het uit aan de voet, vanwaar het ondergronds stroomde tot in de beek Kidron.
De heer des huizes tilde het geslachte Lam aan een haak op een pilaar, trok zijn huid er af, en
verwijder de het vet. Dit werd door de priester op het altaar verbrand. De heer des huizes
sprak een gebed, en bracht het lam naar zijn huis, gebonden in zijn huid. Het hoofd van het huis
waar het feest werd gehouden ontving de huid. Wanneer de eerste massa vertrokken, werden ze
gevolgd door anderen, enz. “
^^^^^^^^
http://www.scriptiebank.be/sites/default/files/6997f9e021337cc99f4651d0fc157d2e.pdf
Citeren van de scriptie van Stijn Demaré, Jezus Christus: Zondebok en/of Lam Gods? Met René
Girard op zoek naar de goddelijkheid van Jezus Christus, blz.29,30 voetnoten weggelaten.
“Het is eigenlijk ontstemmend te zien hoe irrationeel en banaal de veroordeling van Jezus
geschiedt. In plaats van een rechtvaardig en juridisch proces lijkt het vonnis eerder een toevallige
samenloop van omstandigheden te zijn. Van een eerlijk proces lijkt in de verste verten geen
sprake. In feite begon het met de beruchte uitspraak van Kajafas: “Besef toch dat het in jullie
eigen belang is dat één man sterft voor het hele volk, zodat niet het hele volk verloren gaat.”
Hiermee werd helemaal geen uitspraak gedaan over de misdaden van Jezus. Integendeel, om
louter utilitaire redenen wordt het lot van Jezus met de dood bezegeld. Het argument dat het voor
het welzijn van het volk is, is hierbij doorslaggevend. In ieder geval wordt er beslist om Jezus
gevangen te nemen. In die tijd bezaten de religieuze leiders van het Heilig Land echter geen
juridische macht. Jezus moest dus wel voor Pilatus verschijnen. Pilatus ondervraagt Jezus en
twijfelt: hij vindt in Jezus niet bepaald een ernstige reden om hem te veroordelen. Maar om de
hogepriesters niet voor het hoofd te stoten, laat hij het volk over Jezus beslissen. Nadat
hogepriesters het volk wat hebben opgestookt tegen Jezus en Barabbas als zijn idool heeft
uitgekozen, is het niet meer te houden. Het loopt dus bijna uit de hand en Pilatus geeft vlug toe
aan het volk. Hij wast zijn handen in onschuld en merkt laconiek op: “Wat is waarheid?” De
vlugge toegeving van Pilatus aan het volk laat duidelijk zien wie hier het laatste woord heeft. Een
massa op drift getuigt van een schrikbarende en vernietigende kracht. Het zou ons te ver leiden
alle sociale mechanismen te ontleden, maar de sleutel ligt waarschijnlijk in de mimese, die vaak in
de massahysterie welig tiert. We kennen allemaal wel situaties waarin mensen tegen elkaar
worden opgezet. Roddels gaan in een mum van tijd de hele gemeenschap rond. Telkens wordt wat
gezegd wordt, voor waar aangenomen, en vaak wordt daar nog een schepje bovenop gedaan,
alsof men diegene van wie men het gehoord heeft wil overtreffen. Ook tijdens voetbalmatchen
kan razendsnel een slogan over heel het stadium klinken of verspreidt de mexican wave zich als
een lopend vuurtje door de hordes voetbalfans. Alleen nabootsing kan dit fenomeen verklaren.”
^^^^^^^^
We vertalen wat naar het einde toe vanuit een artikel door een verdediger van de 72 uren theorie
http://www.keithhunt.com/3days-b.html Hij heeft verwoede pogingen gedaan om het Griekse
“paraskeue” toch ook te laten slaan op andere sabbatten dan de wekelijkse, maar komt gelukkig
ook nog even terug op zijn stappen. Hij gebruikt daarvoor de vertaling van de Septuaginta en dat
is ook zo, er zijn daar teksten die de feesten van Israël. Dat is nu echt het belangrijkste in gans zijn
verhaal. Maar hij moet iets anders toevoegen want ook voor hem is dat niet gewoon maar
Septuaginta = Johannes. Hij schrijft: “Het kan ook waar zijn dat deze uitdrukking die door
Johannes wordt gebruikt gewoon ontleend was aan Jesaja 1:13 en dat het niet in
gemeenschappelijk gebruik was onder de rabbijnen van zijn tijd. Het kan de eigen visie zijn van
Johannes. Voor Johannes is de Sabbat die komt na de dag van de dood van Jezus een “grote dag.”
Het kan op zichzelf niet bewijzen dat dit slechts of voor een jaarlijkse Sabbat, of voor een dag dat
een jaarlijkse en wekelijkse Sabbat toen samen op dezelfde dag vielen. Het gebruik van Johannes
van de uitdrukking “een hoge - grote dag” bewijst op zichzelf niet, dat een jaarlijkse Sabbat is
bedoeld. Het kan aan de andere kant ook niet blijken dat het een speciale wekelijkse Sabbat was,
als deze zin is niet gevonden in rabbinale literatuur vóór Johannes 19:31.”
^^^^^^^^^
Charles Torrey, die perse het Aramees ziet als de taal waarin het Nieuwe Testament zou
geschreven zijn zegt dit: “Er zijn in ieder geval drie onbetwistbare feiten in aanmerking die
moeten worden genomen:.. (1) Het paraskeue in Johannes 19:14 is geen kleurloos Grieks woord,
‘voorbereiding’, maar een joodse technische term. Dit is overtuigend aangetoond door de verzen
31 en 42 (2) het Grieks kan geen verklaring geven over de exacte betekenis van het Aramees die
ligt achter de naamwoorden ‘Vrijdag’, of ‘Voorbereiding,’ dat zou gewoonlijk in het Grieks
vertaald worden zonder het lidwoord; cf. ook Marcus 15:42, Lucas 23:54. (3) Als Johannes alleen
maar in zijn eigen evangelie had willen overnemen wat zijn voorgangers hadden geschreven om
het vast te stellen, en in één zin de datum van de kruisiging te geven, zou hij van nature juist
gedaan hebben zoals in de uitdrukking toegepast van 19:14.” (Torrey, The Date of Passover
According to the Fourth Gospel in JBL Vol 50, No. 4 [1931], 237)
^^^^^^^^
Köstenberger, Andreas J., John (Baker exegetical commentary on the New Testament), 2004
Johannes 19:14
“19:14 Sommigen beweren dat παρασκευή (paraskeuē, Dag van voorbereiding) verwijst naar de
dag voorafgaande aan het Pascha, dat wil zeggen, de dag waarop de voorbereidingen voor
Pesach zijn gemaakt (in het onderhavige geval, donderdagochtend). Zo ja, dan geeft Johannes
aan dat Jezus is gestuurd om gedood te worden op het tijdstip waarop de Pascha lammeren
worden geslacht in de tempel. De synoptici echter portretteren Jezus en zijn discipelen duidelijk bij
het vieren van het Pascha, dus op de avond voorafgaand aan de kruisiging. Bovendien, Matthéüs,
Marcus, Lucas en Josephus gebruiken allemaal παρασκευή om te verwijzen naar de dag
voorafgaand aan de Sabbath.82 De term moet daarom worden genomen om te verwijzen naar de
dag van de voorbereiding op de sabbat (dat wil zeggen, vrijdag).83
Als dit juist is, dan moet τοῦ πάσχα (tou Pascha) niet betekenen “van het Pascha”, maar “van de
Pesach week.” 84 Inderdaad, 'Pasen' kan verwijzen naar de (dag) van de feitelijke paasmaal of,
zoals in de onderhavige geval de gehele Paasweek p 538, met inbegrip van de Pascha dag,
evenals de bijbehorende feest van de ongezuurde broden.85 “Dag van voorbereiding van Pesach
week” is daarom het best genomen om te verwijzen naar de dag van de voorbereiding op de
sabbat (dat wil zeggen, vrijdag) van de Pesach week (dus terecht, Carson 1991: 603-4; zie ook
commentaar op 19:31). Dus alle vier de evangeliën zijn het erover eens dat het laatste avondmaal
van Jezus was, een paasmaal, gegeten op donderdagavond (door joodse afrekening, het begin
van de vrijdag).”
De voetnoten
82 Matt. 27:62; Mark 15:42; Lukas 23:54; Josephus, Ant. 16.6.2 §§163-64.
83 Cf. Deed. 8: 1; Mart. Pol. 7: 1. Zie Torrey 1931:; (met inbegrip van zijn kritiek op Str-B 2
834-85 op pp 235-36.) Higgins 1954-1955: 206-9; Story 1989: 318; Blomberg 1987: 177-
78; Morris 1995: 708; Ridderbos 1997: 606.
84 Dus, juist als de NIV; zie ook Carson 1991: 604; contra Barrett 1978: 545; R. Brown
1970: 882-83, 895. Ook contra degenen die, zoals Morris (1995: 684-95, vooral 604-95),
beweren dat Jezus en de tempelautoriteiten verschillende kalenders volgden, in de
synoptische evangeliën met behulp van de kalender van Jezus (volgens welke de maaltijd
het Pascha was) en Johannes met behulp van de kalender van de tempelautoriteiten
(volgens wie de offerdieren de volgende dag werden gedood, vandaar dat Jezus werd
geofferd als ons Pascha).
85 Cf. Josephus, Ant. 14.2.1 § 21; 17.9.3 §213; J.W. 2.1.3 §10; Lukas 22: 1; zie toelichting
op 18:28
Johannes 19:31:
vijfde tekst over “paraskeue” =

voorbereiding
Johannes 19:31 HSV: “Opdat de lichamen niet aan het kruis zouden blijven op de sabbat, omdat
het de voorbereiding was (want de dag van die sabbat was een grote dag), vroegen de Joden dan
aan Pilatus of hun benen gebroken en zij weggenomen mochten worden.”
^^^^^^^^
“31. Volgens Deut. 21, 23 moest het lijk van een gehangene denze1fden dag worden begraven.
Flavius Josephus (Bell. jud. IV, 5, 2) bevestigt, dat men in zijn tijd aldus deed met de gekruisigden.
Joa. geeft echter te verstaan, dat de Joden de overtreding dezer wet aan de verantwoordelijkheid
der Romeinen zouden hebben overgelaten, wanneer de volgende dag niet een Sabbat was
geweest. Het was zelfs, zooals hij tusschen haakjes bemerkt, een buitengewone Sabbat. Dit kan
alleen beteekenen, dat de Joden op dien Sabbat den grooten feestdag van Paschen vierden. Joa.
blijft zich dus konsekwent (vgl. 18, 28). De dag, waarop Jezus stierf, was een voorbereidingsdag,
en wel in een dubbel opzicht: als voorbereiding voor den Sabbat en voor den grooten Paaschdag.
De reden, waarom de gehangenen nog op den dag van de terechtstelling moesten afgenomen en
begraven worden, was volgens Deut. 21, 23, dat het heilige land, door God aan Israël als erfdeel
gegeven, niet door hun lijken zou verontreinigd worden. In dit geval vonden de Joodsche
overheden de overtreding van dit voorschrift nog erger, omdat de volgende dag een Sabbat en
tevens de hooge Paaschdag was. Daar op dien dag alle arbeid verboden was, zouden de lijken tot
na zonsondergang van den Sabbat aan het kruis gehangen hebben. Daarbij kwam nog, dat de
Golgotha vlak bij Jeruzalem was en de pelgrims dus ten zeerste zouden ontsticht worden.”
^^^^^^^^
Theologisch sta ik ver van Ger de Koning vandaan, hij van de Vergadering van gelovigen en ikzelf
gereformeerd. Toch citeer ik hem hier van harte uit zijn, Leviticus Toegelicht & toegepast,
Multimedia, 2011. Commentaar bij Leviticus 23:9 en verder, blz.213,214.
“Hier begint een nieuw feest. De eerstelingsgarve (letterlijk: de garf van het begin) moet worden
gebracht “op de dag na de sabbat” dus op zondag. De Heer Jezus vierde het Pascha op vrijdag en
is op vrijdag gestorven. De dag erna, op zaterdag, begon het Feest van de ongezuurde broden en
toen lag Hij in het graf. Op zondag werd de eerstelingsgarve gebracht en toen stond Hij op uit de
dood. De eerstelingsgarve spreekt van de opstanding van de Heer Jezus uit de doden. Hij is de
eersteling uit de doden (1Ko 15:20,23), het begin van een nieuwe oogst voor God. In geestelijk
opzicht is de aansluiting met het vorige feest van belang. In Zijn opstanding heeft de Heer Jezus,
nadat Hij door Zijn dood God volmaakt heeft verheerlijkt op het terrein van de zonde, alles wat
dat terrein beheerst, achter Zich gelaten. De dood, de zonde, de macht van de satan, het oordeel,
heeft met Hem geen enkele verbinding meer. Het besef dat ik met zo Iemand verbonden ben,
Iemand Die opgestaan is uit de dood, geeft mij de kracht om een ‘ongezuurd leven’ te leiden.
 In Johannes 19:31 staat: “De dag van die sabbat was groot”. Dat was hij om drie redenen:
het was altijd al de belangrijkste dag van de week,
 het was de eerste dag van de ongezuurde broden, het feest dat direct op het Pascha
volgde,
 en het was de sabbat die vooraf ging aan het feest van de eerstelingsgarve.
God zorgde ervoor dat de Heer Jezus stierf op de dag dat het Pascha werd gevierd en dat Hij
opstond op de dag dat de eerstelingsgarve werd gebracht. Zo zijn de eerste vier feesten (ook het
Pinksterfeest dat vijftig dagen later volgde) precies vervuld in het jaar dat de Heer Jezus stierf.”
^^^^^^^^
Constable over Johannes 19:31 https://www.studylight.org/commentaries/dcc/john-19.html
“De “dag van de voorbereiding”, was vrijdag, de dag vóór de sabbat (zaterdag, zie Joh.19:14;
Mar.15: 42). De Joden beschouwden zonsondergang als het begin van een nieuwe dag. In dit
geval was de nieuwe dag een sabbat. Deze Sabbat was een extra speciale dag omdat het tijdens
de Pesach week viel. De Joden wilden de lichamen van hun kruis halen, zodat zij het land niet
zouden verontreinigen. De wet van Mozes gaf de Joden om niemand op een galg ‘s nachts te
blijven hangen, omdat dit het land zou verontreinigen. Zo iemand was vervloekt onder Gods wet
(vgl. Deu.21:22-23; Jos.8: 29). Iemand ‘s nachts op een Pascha sabbat, aan een kruis laten hangen
zou bijzonder ongepast zijn, dus moest men ervoor zorgen dat ze toen afgenomen werden.”
^^^^^^^^
Calvijn citeren we niet maar vatten toch samen wat hij zegt. We moeten volgens hem geen drukte
maken over de verschillen in de handschriften: of het nu “ekeinou tou sabbatou” of “hemera
ekeine tou sabbatou” moet zijn in niet zo belangrijk. De betekenis zal toch bijna inhoudelijk
hetzelfde zijn. De enige uitleg moet toch zijn: “Let op, de Evangelist spreekt van de volgende dag.”
Zodat de betekenis is: het Pascha, dat zal plaatsvinden op de volgende dag, maakt dat de
wekelijkse Sabbat nog plechtiger zal zijn dan gewoonlijk. Twee feesten die op dezelfde dag plaats
hebben.
^^^^^^^^
Strack en Billerbeck hebben enkele voorbeelden gegeven, uit latere rabbijnse literatuur dat de
Sabbat van de “zevendedag” als een “hoogdag” werd beschouwd als het viel op de 15de Niesan,
aangezien dan de eerste dag van het feest het Pascha was. Of anderzijds als het viel op 16
Niesan, omdat op die dag “de omer” of de eerste bundel van gerst werd aangeboden in de
tempel. We mogen echter niet vergeten dat dit opgaat voor de Farizese traditie en dat in de
dagen van Jezus de Sadduceeen het voor het zeggen hadden in de tempeldienst. (H. L. Strack and
P. Billerbeck, Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrash (Munich, 1922-1928),
vol. 2, blz. 581f en 847.)
Charles C. Torrey, dat is een van de profs die beweerde dat het NT oorspronkelijk in het Aramees
is geschreven, zegt ook: “er is geen bewijs aan te tonen dat het woord [voorbereiding] in de tijd
van de schrijvers van de evangeliën voor de “avond” van andere feestelijke dagen dan de Sabbat
werd gebruikt.” (Charles C. Torrey, “In the Fourth Gospel the Last Supper was the Paschal Meal,”
The Jewish Quarterly Review, 42 (January 1952): 241.
Daarbij valt niet te betwisten dat “de wekelijkse Sabbat” op zichzelf nooit beschreven is of naar
verwezen is als een “hoge dag.” De Rabbijnse bronnen wijzen er duidelijk op dat de wekelijkse
Sabbat alleen als een “hoogdag” werd benoemd wanneer het met Pascha samen viel. Daarom
heeft ook Charles C. Torrey verklaard: “haar inherente plechtigheid werd aanzienlijk versterkt
door de viering van het belangrijkste feest van het jaar.” (Charles C. Torrey, In the Fourth Gospel
the Last Supper was the Paschal Meal, The Jewish Quarterly Review, 42 (January 1952): 241.)”
“Het is nooit aangetoond dat de

Milligan en Moulton benadrukken hetzelfde, zeggen:
dag vóór het Pascha 'De voorbereiding van het Pascha' heette.” (W. Milligan
and W. F. Moulton, Commentary on the Gospel of St.John (Edinburgh, 1898), voor John 19:14.)
[gratis Archive]
“we worden met dit feit

Leon Morris spreekt de dezelfde mening uit en schrijft:
worden geconfronteerd, dat geen voorbeeld van het gebruik van
“paraskeue” wordt aangehaald voor een ander dag dan vrijdag.” Leon
Morris, The Gospel According to John, The New International Commentary on the New
Testament, (Grand Rapids, 1971), blz.777, voetnoot 97.
J. H. Bernard merkt op: “als “Voorbereiding” “de voorbereidingsdag van het Pascha betekende”
zouden we daarbij in het Grieks een lidwoord verwachten “he paraskeue” Dat is echter afwezig in
deze beschrijving. (blz.623,) (J. H. Bernard, A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel
According to St. John (Edinburgh, 1928), on John 19:14.) [gratis op Archive]
Hij zegt ook nog dit: “Dit kan ofwel betekenen “de voorbereiding voor de Sabbat,” t.t.z. vrijdag, of
“de voorbereiding voor het Pascha.” We hebben gewezen op 19:14 dat op andere plaatsen in het
N.T. “voorbereiding” altijd vrijdag betekent en dit hier ook een goed gevoel geeft. Maar aangezien
in deze passage de woorden volgend daarop “van de Joden” staat, een toevoeging die Johannes
altijd maakt wanneer hij spreekt van de Pascha festivals (zie 2:13; 6:4; 11:55) kan het zijn dat wij
nadruk leggen op “tēn“ [= de] dat voorafgaand staat bij “voorbereiding” (zie op 19:14) en het hier
als de voorbereiding van het Pascha mogen begrijpen.” De betekenis van de passage is niet
veranderd in ieder geval voor zowel vanwege de naderende Sabbat en van het naderende feest
van het Pascha, bleek het noodzakelijk dat de begrafenis verhaast moest worden.” (J. H. Bernard,
A Critical and Exegetical Commentary on the Gospel According to St. John (Edinburgh, 1928), on
John 19:42.) [gratis op Archive]
Dit citaat dus niet misbruiken zoals we gezien hebben: de schrijver geeft niet aan dat Johannes
19:42 als een “voorbereiding” voor Pesasch geld. Het is het alleen als supplement omdat ook op
die dag het ook gewoon de wekelijkse sabbat is. Sabbat en het feest vallen samen op die dag.
Dus de eerste dag van de week van ongezuurde broden kan samenvallen met een wekelijkse
sabbat! Zoals de woensdagkruisiging een “hoogdag” voorstellen gaan ze nogal over de schreef in
het bepalen van wat is. Dat wil in deze betekenis niet meer zeggen dan dat twee sabbatten een
overlapping hebben. Twee antwoorden tot slot:
1°) Voetnoot 11 in een artikel op http://sdanet.org/atissue/books/27/27-19.htm van de Zevende

dag Adventisten: “Interessant is, het was op een “hoogdag” dat Jezus rustte in het graf - en die
sabbat was zowel de zevende dag van de week als de eerste sabbatdag van de “Week van de
ongezuurde broden.” Wat een dag om verlossing te culmineren! De “het is goed” dat de
Schepping die samensmelt met het “Het is volbracht” van de verlossing: de auteur en voleinder
berust weer in de voltooiing.”
2°) Gaan wat citeren uit https://en.wikipedia.org/wiki/Eve_of_Passover_on_Shabbat geschreven

door waarschijnlijk een rabbijn of meerdere.
Wij vertalen uit het Engels: “De vooravond van Pesach die samenvalt met Shabbat is een relatief
zeldzame gebeurtenis, zelfs minder vaak op Shabbat dan een andere dag van de week. Andere
dagen van de week waarop de vooravond van Pesach kan en zich hebben voorgedaan zijn onder
andere maandag, woensdag en vrijdag.
Terwijl de avond van Pascha kan plaatsvinden met Sjabbat wel drie keer in tien jaar is het ook
mogelijk dat er wel 20 jaar zijn tussen deze twee gebeurtenissen. Tijdens de 20 ste eeuw, viel de
vooravond van het Pascha op Shabbat in 1903, 1910, 1923, 1927, 1930, 1950, 1954, 1974, 1977,
1981 en 1994. In de 21e eeuw, is het al drie keer gevallen op Shabbat: in 2001, 2005 en 2008. De
toekomstige gebeurtenissen in de 21e eeuw zullen plaatsvinden in 2021, 2025, 2045, 2048, 2052,
2072, 2075, 2079 en 2099.
Het vasten van de eerstgeborene (dat is een Talmoed traditie)
Wanneer de vooravond van Pesach valt op Shabbat, zal het vasten van de eerstgeborene
gewoonlijk plaats vinden op de donderdag. Dit is omdat het verboden is om te vasten op Shabbat
(behalve wanneer Yom Kippur valt op Shabbat) en het heeft dan de voorkeur geen vasten te
houden op vrijdag.”
^^^^^^^^
We moeten hier ook een kleine nota plaatsen bij een paralleltekst (min of meer) namelijk
Johannes 7:37. Daar is de laatste dag van de week van ongezuurde broden een “een grote dag” is
genoemd:
In Johannes 19:31 hebben we:
Beide Griekse teksten van Stephanus Novum Testamentum Graece 1550.
^^^^^^^^
Barnes' Notes on the Bible bij http://biblehub.com/commentaries/barnes/john/7.htm
“In de laatste dag - De achtste dag van het festival.
Die grote dag - De dag van de heilige samenkomst of plechtige samenkomst, Leviticus 23:36. Dit
lijkt de grote dag genoemd te zijn:
1. vanwege de plechtige samenkomst, en omdat het de slotscène was.
2. omdat volgens hun tradities, op de voorgaande dagen ze offers aanboden aan God voor de
heidense volken en voor zichzelf, maar op deze dag alleen voor de Joden (Lightfoot).
3. omdat op deze dag dat ze zich onthielden van alle slaafse arbeid Leviticus 23:39, en
beschouwde het als een heilige dag.
4. op deze dag dat ze klaar waren met het lezen van de wet, die zij begonnen waren aan het
begin van het feest.
5. omdat op deze dag waarschijnlijk de ceremonie van het ophalen van water uit de pool van
Siloam plaatshad.
Het gaat over de “achtste dag van een week van ongezuurde broden” en naar deze twee teksten
verwijst dat.
Lev.23:36: “Zeven dagen lang moet u de HEERE vuuroffers aanbieden. Op de achtste dag moet u
een heilige samenkomst houden en de HEERE een vuuroffer aanbieden. Het is een bijzondere
samenkomst. U mag geen enkel dienstwerk doen.”
Lev.23:39: “39 Maar vanaf de vijftiende dag van de zevende maand, wanneer u de opbrengst van
het land ingezameld hebt, moet u het feest van de HEERE zeven dagen lang vieren. Op de eerste
dag is het rustdag en op de achtste dag is het rustdag.”
^^^^^^^^
Pulpitt Commentary http://biblehub.com/commentaries/pulpit/john/19.htm

“De Joden dan, want het was de voorbereiding; dat wil zeggen, de dag voor de sabbat.
(Mar.15:42) Deze nota over de tijd mengt zich zeker zowel met de synoptici en Johannes in de
zekerheid dat de kruisiging plaatsvond op een vrijdag. Het was ook op basis van de vorige
verklaring, de voorbereiding van het Pascha, die we hebben gezien, dat beter wordt begrepen wat
die letterlijke zin is van “de vrijdag van Pesach week.” Bijgevolg was er een tweevoudige heiligheid
bij die specifieke sabbat, aangezien de sabbatrust van de dag na de Paasmaaltijd samenviel met
de gewone wekelijkse sabbat; (want groot of hoog, was de dag van die sabbat). (Vgl Exo.12:16
Lev.23:7; en merkt Joh.13:1, Joh.18: 28, Joh.19:14) Het was een “grote” en “hoge” dag in zekere
zin met veel meer diepgang en indrukwekkender dan wat kan worden afgeleid uit de ceremoniële
handelingen van de Hebreeuwse wet. De sabbat van deze rust kwam in zijn grootsheid.”
^^^^^^^^
Bladzijde 123 uit het commentaar van Godet geven we u mee (een klein gedeelte), iets uit de
inleiding https://archive.org/details/commentaryongos01godeuoft
“Volgens het verhaal van Johannes, Jezus stierf op de dag van de 14 de, aan de vooravond en de
voorbereiding van de grote dag van het feest; en de laatste maaltijd die Hij gevierd heeft met Zijn
discipelen vond plaats, niet op de avond wanneer het Pascha-feest werd gehouden, maar
vierentwintig uur eerder, op de avond van de 13 de. Baur en zijn school (Hilgenfeld, Keim, Scholten)
denken dat de auteur van ons evangelie de geschiedenis dus heeft gewijzigd volgens zijn eigen
fantasie. In zijn anti-Joodse ijver, wilde hij uitleggen dat Jezus Zelf het ware lam van Pasen was, en
dat het Pascha geheel wordt afgeschaft. Het is met deze dogmatische bedoeling dat hij, op zijn
eigen verantwoordelijkheid, de chronologie van het verhaal van de Passie omkeerde, deze die we
hebben geleerd van de synoptische evangeliën. Maar laten we eerst toch vaststellen dat we hier
dan te doen hebben met een proces van durf die moeilijk is om aanvaard te worden. Om dat te
veranderen, onder de dwang van een idee, en op een volkomen bewuste manier, de centrale
feitelijkheid van de religie die men belijdt negerend, zou het een daad van historische brutaliteit
zijn die volgens mij om zonder voorgaande is.”
^^^^^^^^
Ilustratief hierbij citeren we wat uit een thesis aan de Andrews University van: Mathilde Frey, The
Sabbath in the Pentateuch: an Exegetical and Theological Study, 2011, blz.249. Deze dame heeft
een Zevende dag Adventist achtergrond en u weet het wellicht hoe ze omgaan met deze feesten.
Alleen bij haar heb ik een duidelijke visie gevonden op de voedselvoorbereidingen van al deze
feesten. Ik citeer dat met veel omslachtigheid omdat haar boek verder van de twee sabbatten
leer uitgaat: deze voor de ganse wereld vanaf de schepping en deze voor de joden, vanaf Sinaï.
“Het volgende hoofdstuk, Leviticus 23, ziet de Israëlieten in het land Kanaän bij het vieren van hun
jaarlijkse festivals. Deze Festival wetten richten zich op de productie van levensmiddelen en
producten van het land is. Bij verschillende gelegenheden, zullen de geoogste gewassen van het
land worden gepresenteerd en opgedragen aan God in het heiligdom. Sommige van de festivals
zijn specifiek geregeld vanuit de basis van het voedsel van het land, de productie en de oogst: het
feest van de schoof van het beweegoffer (23:9-14); het feest van weken (23:15-22) en het
loofhuttenfeest (23: 39-43). Het Pascha, gevolgd door het feest van de ongezuurde broden was
bezig met bepaalde levensmiddelen en rituelen (23:6; vgl. Exodus 12:1-27, 43-49; 13:3-7). Het
laatste festival van de jaarlijkse cyclus, het feest der loofhutten, kan worden beschouwd als het
festival wanneer de mensen eigenlijk de zegeningen van het land gevierd hebben en het genot
van samen eten (Leviticus 23:39-43). Uitzonderingen in het jaarlijkse festival cyclus zijn de dag
van de trompetten, gevolgd door de Grote Verzoendag. TEN AANZIEN VAN DEZE FESTIVALS IS ER
GEEN VERWIJZING NAAR VOEDSELBEREIDING OF DE MENSELIJKE COMSUPTIE; IN FEITE, ALLEEN
DE VERZOENDAG IS EEN VASTENDAG, ZOALS AANGEGEVEN DOOR HET BEVEL TOT
ZELFVERLOOCHENING OEFENEN (LEVITICUS 16:29). Alleen “het voedsel cadeau aan YHWH”
wordt genoemd, dat is een voedseloffer aan God (21: 6).”
^^^^^^^^
Cambridge Greek http://biblehub.com/commentaries/cambridge/john/19.htm
“παρασκευή [voorbereiding] De vooravond van de sabbat; en de sabbat bij deze gelegenheid viel
samen met de 15de Niesan, de eerste dag van het Pascha. Deze eerste dag is gerangschikt als een
sabbat (Ex.12:16; Lev.23:7); zodat die dag nu dubbel heilig was.
dat ... hoge dag] Letterlijk, de dag van die sabbat was geweldig [letterlijk great] (verg. Joh.7:37).”
^^^^^^^^
Godet John 19:31 https://archive.org/details/commentaryongos01godeuoft
“Als met de sabbat in Joh.19:31 de 15de van Niesan was bedoeld, hebben we een zeer eenvoudige
en bevredigende verklaring van de uitdrukking dat het “een grote dag” was. In dat geval was het
een wekelijkse sabbat, de zaterdag, en ook een feestsabbat. Dit vers, wijst daarom in de richting
van de conclusie dat de dag van de dood van Jezus de 14 de was. De veronderstelling dat deze
Sabbat de dag was van het schoofoffer [van de nieuwe gersteoogst] is veel minder waarschijnlijk.
Als de genoemde sabbat de 15de was, kunnen de lezers in Epheze en hun buren, voor wie Johannes
schreef, in staat zijn om te begrijpen vanuit het verhaal zelf en van de aanwijzingen, dat alles
vond plaats in verband met het Pascha. Hoe deze dag een sabbat moet geweest zijn met een
speciaal karakter: een speciale plechtigheid. Want een dergelijke bekendheid met het Joodse
regelingen - om ze het gemakkelijk te laten begrijpen dat naar de dag van het schoofoffer werd
verwezen - kon nauwelijks door hem verondersteld worden, zodat hij zonder meer definitieve
aanwijzingen er naar zou kunnen verwijzen worden.”
^^^^^^^^
The ESV® MacArthur Study Bible John 19:31

“Johanns 19:31 voorbereidingsdag. Dit verwijst naar vrijdag, de dag voor “de voorbereiding” de
dag voor de sabbat. Zie Inleiding: Interpretive Challenges.
mogen niet langer aan het kruis blijven op de sabbat. De normale Romeinse praktijk was om
gekruisigde mannen en vrouwen te laten hangen aan het kruis tot ze stierven (en dit kan dagen
duren) en laten hun rottende lichamen opgeknoopt om te worden verslonden door gieren. De wet
van Mozes drong erop aan, dat iedereen die wordt gespietst (meestal na executie), er de nacht
niet mag aan blijven (Deut.21:22, 23). Zo iemand was onder Gods vloek, en laat hem blootgesteld
zou zijn om het land te ontheilig in hun gedachten.
hun benen zouden gebroken. Om de dood te versnellen voor bepaalde redenen, zouden de
soldaten de benen van het slachtoffer breken met een ijzeren hamer. Niet alleen heeft deze actie
de bedoeling een shock te induceren en extra bloedverlies, maar ook het voorkomen dat het
slachtoffer met zijn benen op te duwen langer blijft ademen (zie toelichting op v. 18), en daarmee
zal het slachtoffer overleden als gevolg van verstikking.”
Adam Clarke zegt http://biblehub.com/commentaries/clarke/john/19.htm
“Want die sabbat was een grote dag -
1. Want het was de sabbat.
2. Omdat het de dag was waarop alle mensen zich in de tempel stelden naar het gebod van
Exodus 23:17.
3. Want dat was de dag waarop de schoof van de eerste vruchten werd aangeboden, volgens het
bevel, Leviticus 23:10 / Leviticus 23:11. Zodat op deze dag is er drie plechtigheden in één
gebeurden. - Lightfoot. Het kan zondermeer een “hoog dag” worden genoemd, omdat het Pascha
viel op dat de sabbat.”
^^^^^^^^
Hier alles wat Alford zegt samengenomen over het begrip “voorbereiding.”
Alford Johannes 19:14
“14. παρασκευὴ τοῦ π.] De betekenis, 'vrijdag in de Paasweek' (met behulp van παρασκευή voor
'dag voor de sabbat,' als reff. Matth., Lucas en τοῦ π. als in σάββατον τοῦ π. Ps.-Ign ..... ad Philip
c 13, p 937, red Migne), heeft vele en enkele recente verdedigers gevonden: zie in het bijzonder
Wieseler, Kron. Synops. ik. 335 ff. Maar dit is niet zijn natuurlijke betekenis, noch zou het ooit
hebben gedacht in deze plaats, maar voor de moeilijkheid die voortvloeien uit het hele
Paschaverhaal, die ik op Mat.26 besproken: 17-19, en op ch. Joh.18: 28.”
31.] Op de Joodse gewoonte, zie noot, Mat.27: 57.

ἦ γὰρ μεγ ..., zoals het was (zie toelichting op ch Joh_18:. 28, en Mat_26: 17) een dubbele sabbat:
het samenvallen van de eerste dag van de ongezuurde broden (Exo_12: 16) met een gewone
sabbat.
42.] τὴν παρασκ. τ. Ἰουδ. lijkt duidelijk de παρασκ. van het Pascha, zoals ik al eerder heb betoogd
dat de woorden betekenen; niet de enkele dag van de week zogenaamd, die, zoals het was door
de christenen ook in de Apostolische tijd genoemd παρασκευή, niet zou worden gekwalificeerd
door τῶν Ἰουδ.
^^^^^^^^
In Robertson's Word Pictures in the New Testament
https://www.studylight.org/commentaries/rwp/john-19.html
“Vers 14 de voorbereiding van het Pascha (παρασκευη του πασχα - paraskeuē tou Pascha). Dat
wil zeggen, vrijdag van de Paasweek, de voorbereidingsdag voor de sabbat van de Pascha week
(of feest). Zie ook Johannes 19:31, Johannes 19:42; Mark 15:42; Matthéüs 27:62; Luke 23:54 voor
die zelfde gebruik van παρασκευη - paraskeuē voor vrijdag. Het is de naam voor vrijdag vandaag
nog in Griekenland.”
“Vers 31 Een hoge dag (μεγαλη - Megale). Een “grote” dag, want “de sabbatdag volgende
gesynchroniseerd met de eerste dag van de ongezuurde broden, die een grote 'dag was”
(Bernard). Een dubbele reden dus om te willen dat de lichamen werden verwijderd voordat de
zonsondergang begon en wanneer de Sabbat begon.”
^^^^^^^^
Keener, Craig S., The Gospel of John: a commentary, Baker Academic, 2003 Johannes 19:31
“Het breken van botten in deze context is afgeleid van de vroomheid van de autoriteiten in Judea,
die over de sabbat nauwgezet waren (zie commentaar op 5:9-12) en Pascha (18:28), maar
waarvan de vroomheid door Johannes negatief beschouwt is.728 Romeinen laten normaal
kadavers op het kruis om ze te laten rotten; Deut 21:23, echter zegt, dat deze praktijk het land
verontreinigd.729 Ongetwijfeld, in de uitvoering, wisten de autoriteiten van Judea en hun
gevoeligheden, enkele concessies van de Romeinen te krijgen, vooral tijdens de lokale
festivaltijden. En de Romeinen gaven die uit bepaalde welwillendheid om de lokale bevolking te
laten zien hoeze waren, ook met betrekking tot executies (Philo Flaccus 83).730 Zelfs tijdens niet-
festivaltijden, lijken Romeinen normaal te zijn gesteld voor de joodse gevoeligheden in deze zaken,
Josephus schrijft bovendien alsof ze normaal gesproken in staat waren om de slachtoffers van een
kruisiging te begraven voor zonsondergang (Josephus Oorlog 4,317).”
De voetnoten
728 hier verwijst: 'Voorbereiding' naar de sabbat, niet het Pascha (Brown, John, 2: 933; vgl
Mark 15:42; Reicke, Era, 178), ondanks de Paschale nadruk van Johannes.
729 bijv Hunter, John, 181; Reicke, Era, 187. Over de nadruk op snelle begrafenis in deze
periode, zie Meyers en Strange, Archeologie, 97.
730 See Michaels, John, 321.
^^^^^^^^
Meyer H. http://biblehub.com/commentaries/meyer/john/19.htm
“Παρασκευή [voorbereiding] Omdat het de dag van voorbereiding was, namelijk τοῦ σαββάτου
[van de sabbat], vóór de sabbat. Deze verwijzing van Παρασκευή noodzakelijkerwijs volgt uit ἐν
τῷ σαββάτῳ. Maar de haakjes ἦν γὰρ μεγάλη, enz. geeft aan waarom ze dat niet wilden op de
sabbat, vooral bij die gelegenheid, ontheiligd door dezen aan het kruis; want groot, dat wil
zeggen “bij uitstek heilige” (verg. Joh.7:37; Jes.1:13). Het was de dag van de sabbat, want dat
was het (niet alleen in het algemeen een sabbat maar tijdens het Pascha feest,) en ook dan
tegelijkertijd de eerste dag van Pesachweek, de 15 de Nisan. Het was dus een sabbat met
tweevoudig gezag, sinds de eerste feestdag had ook het karakter van een sabbat (Lev.23:7-15).
Met een Quartodecimaans [avondmaal vieren op de 14 de Niesan] gebruik van spraakgebruik
(volgens Hilgenfeld) heeft de aanduiding van de sabbat in de huidige passage niets te maken. Zie
Steitz in de Jahrb. f. Deutsche Theol. 1861, blz.113 ff. Als de tweede feestdag, in de resultaten van
de pogingen tot harmonisatie (bekijk op Joh.18:28), het kan alleen worden genoemd μεγάλη [=
groot], om de reden dat op deze dag, dat wil zeggen de 16 de Nisan, het feest van de schoven
plaatsvond Lev.23:10 ff. (Zie in het bijzonder Wieseler, blz.385 ff.,344). Maar hoe kon Johannes
hebben verondersteld, van zijn lezers, zonder enige aanwijzing, iets van deze zaak kunnen
plaatsen? Dit zou kunnen verklaren waarom de μεγαλότης [grote] van die sabbat alleen in
Joh.19:14 staat, uit het feit, namelijk dat de παρασκευὴ τοῦ σαββάτου [“voorbereiding van de
sabbat”] waarvan Johannes spreekt tegelijkertijd volgens Joh.19:14, παρασκευὴ τοῦ πάσχα
[“voorbereiding van het Pascha”] was.”
^^^^^^^^
Johannes 19:31
“De “dag van de voorbereiding van de Pesach week”, was vrijdag, 15 de Niesan (zie toelichting bij
19:14) .61 De sabbat volgende was bijzonder omdat het de sabbat van de Paasweek was. Een
belangrijk beweegoffer werd ook op deze dag gebracht (Leviticus 23:11, zie Str-B 2: 582; Carson
1991: 622; Ridderbos 1997: 618).”
De voetnoten
61 Aldus de meeste commentatoren (bijvoorbeeld Ridderbos 1997: 618; Carson 1991: 622;
Barrett 1978: 555; Morris 1995: 730; Bultmann 1971: 676). Contra Borchert (2002: 273
[zie R. Brown 1970: 933]), die lijkt te suggereren dat Jezus stierf op 14 Nisan en dus werd
afgeschilderd als het Pascha lam.
^^^^^^^^
Expository Greek http://biblehub.com/commentaries/egt/john/19.htm
“Joh.19:31. “De Joden dan, want het was de voorbereiding,” dat wil zeggen, vrijdag, de dag voor
de sabbat, “en de dag van die sabbat was geweldig,” zijn niet alleen een gewone sabbat, maar
het Pascha, “dat de lichamen niet zouden blijven hangen aan het kruis op de sabbat “en zo
ontheiligen,” daarom vroegen ze Pilatus, dat hun benen zouden gebroken worden en dat ze
konden worden verwijderd. “ De wet van Deut.21:23 was dat het lichaam van een crimineel niet
de hele nacht op de boom” mag blijven hangen. Deze wet lijkt echter niet de achtergrond te zijn
geweest; maar de angst van het verontreinigen van hun grote feest. De Romeinse gewoonte was
om het lichaam te laten hangen voor de vogels en roofdieren .
Om een snelle dood te
beveiligen werd soms toevlucht genomen tot het crurifragium, het
breken van de benen met een zware hamer of staaf. Zonder dat dit werd
gedaan bleef de gekruisigde in sommige gevallen voor wel zesendertig
uur hangen. Neander (Life of Christ, p. 473) heeft een interessante opmerking over
crurifragium; en cf. het Evangelie volgens Petrus op σκελοκοπία, met de nota van de auteur van
Supernat. Godsdienst.”
^^^^^^^^
Lange Commentary http://biblehub.com/commentaries/lange/john/19.htm
“Omdat het de voorbereidingsdag was [ἐπεὶ παρασκενὴ ἧν] –namelijk. omdat de voorbereidingen
moeten worden getroffen voor het houden en heiligen van de sabbat, op welke dag geen
lichamen mochten opgeknoopt op het hout blijven hangen –Want groot was de (feest-) dag van
die (Pascha) Sabbat [ἧν γὰρ μεγάλη ἡ ἡμέρα ἐκείνου τοῦ σαββάτου ] - (. Comp Johannes 7:37).
Een opheldering tussen haakjes. I. e. Het was geen eenvoudige sabbat van het lopende jaar, maar
de heiligheid werd verhoogd met haar samenvallen in het seizoen van Pasen. Dit gold voor deze
dag in elk geval, of, volgens de mening van de disharmonisten [die zeggen dat Johannes verschilt
van de drie andere evangelisten gb], dat de eerste Paschadag nog moest komen en samen viel
met de Sabbat (Meyer en anderen). Of volgens de weergave door ons aangenomen, de sabbat in
kwestie viel op de tweede joodse pascha-dag. Meyer denkt dat als de tweede Paschadag had
kunnen samenvallen alleen maar omdat groot μεγάλη, in overeenstemming met Lev.23:10, het
feest van schoven (Wieseler, Synopse, blz. 344, blz. 385) werd gevierd op deze dag (16 Nisan). Een
verwijzing als deze die hij echter beweert, zou Johannes hebben moeten aangeven. Anderzijds, de
eerste feestdag bezat, volgens Lev.23: 7-15, ook het karakter van een sabbat. Maar de zaak is
eenvoudiger in zijn geheel bezien. De sabbat, zijnde de belangrijkste feestdag van de Joden, kreeg
extra belang afkomstig van alle andere festiviteit samenvallend met deze, dus ook van de tweede
plechtige Paschadag. Als, aan de andere kant, de Paschadag het beslissende motief was geweest,
zou Johannes het niet hebben over de sabbat als een motief.”
^^^^^^^^
Matthew Poole http://biblehub.com/commentaries/poole/john/19.htm
“Het was de voorbereiding; niet aan het Pascha, (want die was de avond ervoor gevierd), maar
om de wekelijkse sabbat; en ze oordeelden op basis van de wet, Deu.21:23, dat het land zou
worden verontreinigd als de geëxecuteerde personen niet op die dag werden begraven, maar hun
lichamen de hele nacht aan de boom moeten blijven, vooral op de sabbat, die direct begon na
zonsondergang. En deze sabbat was een meer dan gewone sabbat, want het was niet alleen de
wekelijkse sabbat, maar ook hun tweede dag van de ongezuurde broden; die, en de laatste dag,
waren beide zeer plechtige dagen, zoals te zien is in Lev.23:1-44. Dit laat ze bij Pilatus komen en
baden dat de lichamen naar beneden kunnen worden genomen, …”
^^^^^^^^
Schaff’s Popular Commentary on the New Testament
Gratis https://archive.org/stream/apopularcomment00unkngoog#page/n264/mode/2up
“Joh.19:31. De Joden dan, want het was Voorbereidingsdag. Er is al opgemerkt (bij Joh.19:14) dat
het woord hier gebruikt in zich de dubbele betekenis heeft van ‘voorbereiding’ en ‘vrijdag.’ Het
staat hier, zonder het lidwoord, het kan niet het algemene gevoel hebben van ‘de voorbereiding.’
Elke gedachte van de voorbereiding, moet ook liggen in het woord zelf, zoals
duidelijk blijkt uit de volgende clausule, ze worden verbonden met de sabbat en niet
met het Pascha. Was deze gedacht er geweest, zou het zeker uitdrukkelijk genoemd
zijn, om de fout te voorkomen waarin het gebruik van een goed verstaanbare
vakterm wel zou kunnen leiden. Deze woorden [voor de lezers], staan dus ver van het
ondersteunen van de mening van degenen die denken dat de wettelijke Pascha nog niet was
gevierd, de term geeft eerder de neiging om in de tegenovergestelde richting te denken . Er is
ook geen enkel gewicht in het argument dat, had de term iets willen zeggen als wij
hebben verondersteld, dan zou de evangelist dat hebben uitgelegd in het voordeel
van zijn Griekse lezers. Het was de christelijke naam voor vrijdag, en voor de Griekse
christenen kon het niets anders voorstellen.”
^^^^^^^^
We vertalen u die leugens en zullen ook onmiddellijk aantonen dat men niet oprecht is in deze
zaken. “Rabbi Samuel Lacks verklaart: “De dag van de voorbereiding (Grieks paraskeue) is gelijk
aan vrijdag of de dag voor een feestdag.” 9 Gezien de dag van de “voorbereiding” een dag kan
betekenen voordat een heilige dag begint, kon de voorbereidingsdag toen Christus gekruisigd
werd goed op een woensdag betrekking hebben en de Pascha sabbat op een doordeweekse dag
(bijvoorbeeld, donderdag) geweest. Met dit scenario, zou het Paschamaal op een dinsdag
geweest zijn. Volgens Leviticus 23:5-8 is de dag van het Pascha maaltijd en de veertiende van de
eerste maand en de volgende dag, de vijftiende, is een Paschasabbat. Er staat [HSV], “5 In de
eerste maand, op de veertiende dag van de maand, tegen het vallen van de avond, is het Pascha
voor de HEERE. 6 En op de vijftiende dag van die maand is het Feest van de ongezuurde broden
voor de HEERE. Zeven dagen lang moet u dan ongezuurde broden eten. 7 Op de eerste dag moet u
een heilige samenkomst hebben. Geen enkel dienstwerk mag u dan doen. 8 Zeven dagen lang
moet u de HEERE een vuuroffer aanbieden. Op de zevende dag is er dan een heilige samenkomst.
Geen enkel dienstwerk mag u dan doen.”
^^^^^^^^
Hier de rabbijnse visie uit de Middeleeuwen https://www.templeinstitute.org/passover.htm
“De mogelijkheid om 16 Geboden te vervullen
Maïmonides, somt in zijn inleiding tot de “Wetten van het Pascha offer” niet minder dan zestien
positieve en negatieve geboden op die moeten worden voldaan op het moment dat het Paaslam
wordt aangeboden en opgegeten. Enkele voorbeelden: het moet op tijd worden geslacht, na de
middag op de veertiende dag, het moet worden gegeten in de nacht, samen met matza en
marror, het moet geroosterd worden gegeten en niet gekookt of gekookt. Het moet gebonden
worden gegeten, en kan niet van de band worden verwijderd; de botten mogen niet worden
gebroken, en het is verboden om wat over te houden in de vertrekken van het vlees tot de
morgen.”
^^^^^^^^
Slot voor dit gedeelte! Er is dus een tekst waar er nogal duidelijk twee Sabbatten op dezelfde dag
plaatsvinden, dat is Johannes 19:31. Maar het oorspronkelijke Griekse woord bericht over één
“Sabbat” in het enkelvoud (σαββάτω)! Dit staat daar: “Opdat de lichamen niet aan het kruis
zouden blijven op de sabbat, omdat het de voorbereiding was (want de dag van die sabbat was
een grote dag), vroegen de Joden dan aan Pilatus of hun benen gebroken en zij weggenomen
mochten worden.” Wat is die “grote dag” of “hoge dag” of “hoogdag”, het laatste volgens de King
James vertaling al. En die uitdrukking is door velen overgenomen. Als deze dag een gewone
weekdag [1], was geweest zou Johannes hebben gezegd, “WANT DIE DAG WAS EEN HOGE DAG.”
Maar in plaats daarvan, schrijft hij, “want de dag van die sabbat was een grote dag.” In dit
geval hebben we dus twee Sabbatten die op DEZELFDE dag vallen! [1 bijvoorbeeld een donderdag
zoals de woensdagkruisigers zeggen. gb.]
Johannes 19:42:
zesde tekst over “paraskeue” =

voorbereiding
Johannes 19:42 HSV: “Daar nu legden zij Jezus vanwege de voorbereiding van de Joden, omdat
het graf dichtbij was.”
^^^^^^^^
“41. (Mt.), maar wel dat het nieuw was en dat er nog niemand in was bij gezet (Le.). Omtrent de
ligging van het graf deelt hij ons mede, dat het in de nabijheid van den Golgotha lag en wel in e
en tui n. Wanneer wij dit combineeren met het feit, dat het graf voor Joseph bestemd was, dan
volgt daaruit, dat ook de tuin hem toebehoorde. Het woord „t u i n” moeten wij niet volgens onze
begrippen opvatten; evenals de tuin Gethsemani was die van Joseph waarschijnlijk niet meer dan
een met boomen beplant stuk grond.
42. Daar het de voorbereidingsdag voor den Sabbat en tevens voor den grooten Paaschdag was
(vgl. 19, 4. 31), was de nabijheid van het graf een groot voordeel. Men had immers niet den tijd
om naar een ander graf voor Jezus om te zien of zijn lichaam naar een verder afgelegen plaats te
vervoeren. De beschrijving van Joa. stemt geheel overeen met de ligging van de heilige plaatsen,
welke men tegenwoordig in Jerusalem als het graf en den Golgotha vereert. Beide liggen even
buiten den ouden ringmuur en op korten afstand van elkander, zoodat zij in één gebouw, de H.
Grafkerk, zijn ondergebracht.”
^^^^^^^^
In “Ellicott's Commentary for English Readers on John” staat een appendix over deze zaken
geschreven door Professor Plumtree.
Gratis https://archive.org/stream/newtestamentcomm01elli#page/558/mode/2up
“De verhalen van de eerste drie evangeliën, en die van de vierde zijn het erover eens dat volgens
de verklaringen dat in de nacht die onmiddellijk voorafging aan het verraad en de kruisiging van
onze Heer Hij en Zijn discipelen elkaar ontmoetten op een avondmaal. Met betrekking tot wat dat
avondeten was daarin lijken ze onderling te verschillen. De eerste drie spreken er van als “de
eerste dag” (Matthéüs en Marcus), of “de dag” (Lucas), van het feest gekend als dat van de
ongezuurde broden, de dag dat “het Pascha moet worden gedood” (Marcus, Lucas). De discipelen
vragen waar zij het Pascha moeten voorbereiden. Zij worden gezonden naar de eigenaar van een
bovenzaal, waar ze een ontmoeting mee hebben, met de boodschap dat hun Heer de bedoeling
heeft het Pascha daar te eten. Wanneer ze eraan kwamen hebben ze “het Pascha bereid”
(Mattheüs. Marcus, Lucas). Wanneer ze beginnen vertelt Hij hen dat hij gretig is gewenst dit
Pascha met hen te eten voordat Hij zou lijden (Luk. 15). Op een bepaald stadium tijdens de
maaltijd, wat overeenkwam met het latere ritueel van het Pascha-Avondmaal beveelt Hij dat ze in
het brood en de beker die hij zegende de herdenking zien van de feesten van het Nieuwe Verbond.
De indruk, op het eerste zicht nagelaten door alle drie, is dat onze Heer en zijn leerlingen
deelnamen, op de gebruikelijke tijd, van het Pascha-Avondmaal. In St. Johannes aan de andere
kant, is er geen verslag van de instelling van dit gedenkteken en feest. Het avondmaal is ingesteld
als “voor het feest van het Pascha” Joh.13:1. Wanneer Judas de kamer verlaat denken de andere
discipelen dat hij gestuurd is om dat te gaan kopen wat nodig zal zijn voor het feest (Johannes
13:29). Als de priesters voor Pilatus ineen krimpen bij het naar het Raadhuis gaan, omdat zij niet
verontreinigd zouden worden, en dus niet in staat om het Pascha te eten (Johannes 18: 28). De
indruk, op het eerste zicht, achtergelaten door het evangelie naar Johannes is dat de dood van
onze Heer samen viel met de offers van het Paschale lam, de indruk achtergelaten door de drie is
dat het Paaslam de vorige avond geofferd was.
(2 Het verschil is door vele critici beschouwd als totaal onverzoenlijk, en conclusies zijn gezien als
ongunstig of zonder gezag voor een of beide verslagen. Degenen die op het evangelie van
Johannes kijken als het werk van een schrijver van de tweede eeuw, zien in deze discrepantie een
verlangen om een sanctie te verlenen aan de lokale gebruiken van de kerk van Efeze, of zijn lezers
te dwingen, zijn relatie van te nemen dat “een been van Hem niet zal gebroken worden”
(Johannes 19:36’ en de gelijkenis tussen het Pascha en de dood van Christus. Degenen die het
evangelie aanvaarden als van St. Johannes, geheel of gedeeltelijk, zien in zijn verhaal een
correctie, ontworpen of onopzettelijk, van het verhaal van de drie, en kijk op die verhalen daarvan
als min of meer onbetrouwbaar. Sommigen van hen die terugdeinzen voor deze conclusies zijn
tevreden geweest om te besluiten met de overtuiging dat we geen adequate gegevens voor de
oplossing van het probleem hebben.
Enkele kleine problemen verzamelen zich rond de hoofdvraag. Het was niet waarschijnlijk, maar
ze zijn er gekomen. Dat op de avond van het Pascha de hogepriesters van de raad in actie treden
dat leidde tot de vangst in Gethsemane; noch dat op de dag die volgde, “een dag van heilige
samenkomst” was (Ex.12:16) en ze moeten in de beoordeling van iemand samenzijn, en
verschijnen als aanklagers voor Pilatus en Herodes, noch dat Simon van Cyrene van het land had
kunnen komen (Marcus 15:21), noch dat van Judas moet worden gedacht gezonden te worden,
alsof dat ging om het Pesach Avondmaal, de aankoop van welke zaken dan ook, alsof de winkels
in Jeruzalem op een dergelijke avond geopend zouden zijn (Johannes 13:20).
(...) Er is gespeculeerd dat de Galileeërs een andere berekening

gebruikten met betrekking tot het Pascha die varieerde van deze in
Judea; maar daar is er enkele schaduw van bewijs. Noch is het
waarschijnlijk dat de priesters die moesten deelnemen aan het doden
van de Paschale lammeren dat zouden gedoogd hebben, wat lijkt op een
flagrante schending van hun ritueel.” Einde citaat
We herhalen hieruit wat zeer belangrijk is en een groot gewicht geeft aan de verkondiging van het
evangelie door Johannes. Beweren dat de synoptici gewoon een dagje vroeger een lam op de kop
getikt hebben om een sedermaal te houden is niet te bewijzen.
“Er is gespeculeerd dat de Galileeërs een andere berekening gebruikten

met betrekking tot het Pascha die varieerde van deze in Judea; maar
daar is er enkele schaduw van bewijs.” Uitspraak van Professor
Plumtree, een van die grote theologen uit de 19 de eeuw. Sindsdien heeft
geen andere zo een bewijs gevonden! Maak dus je conclusie over dit
argument!
^^^^^^^^
Dr. Jos. Keulers, Het EVANGELIE van Johannes, J. J. Romen & zonen, 1936, blz.298, [De schrijver
zegt dit bij Johannes 13 maar het lijkt me dit nu beter te geven als samenvatting.]
“De tijdsbepaling „vóór het Paaschfeest” staat in tegenstelling met die van 12, 1 „zes
dagen vóór het Paaschfeest”, zoodat zij den vóóravond van het feest aanduidt. Daar het
Paaschfeest op den 14den Nisan met het eten van het Paaschmaal begon, zou men hieruit
afleiden, dat Joa. het avondmaal van v. 2 laat plaats hebben op den 13den Nisan. Daarmee stemt
dan overeen, dat hij het Paaschmaal der Joden stelt op den avond van Jezus' sterfdag (18, 28) en
den grooten Paaschdag op den dag daarna (19, 31). Velen zien dan ook in dit vers een
tegenspraak met de synoptici, die het laatste avondmaal als een Paaschmaal beschouwen en het
laten plaats hebben „op den eersten dag der ongedeesemde brooden” (Mt. 26, 17; Mc. 14, 12;
Le.22, 7), dus op den 14den Nisan. Deze moeilijkheid hebben wij trachten op te lossen bij Mt., blz.
421 vlg. Waar op heeft de tijdsbepaling eigenlijk betrekking? Volgens den Griekschen tekst kan
men aldus vertalen: „Daar Jezus vóór het Paaschfeest wist, dat zijn uur gekomen was” enz. De zin
is dan, dat de Zaligmaker met zijn nieuwe en laatste blijken van liefde reeds vóór het Paaschfeest
begon, omdat Hij wist, wat er gebeuren zou. Anderen verbinden de tijdsbepaling met „Hij bewees
hun zijn liefde tot het einde toe”, wat echter wegens den verren afstand niet mogelijk is; de
evangelist bedoelt trouwens niet alleen de liefdebewijzen, welke Jezus vóór het Paaschfeest gaf,
maar meer nog zijn lijden en dood. Het waarschijnlijkst lijkt de meening van Lagrange, die slechts
een tamelijk los verband tusschen de tijdsbepaling en de beide werkwoorden veronderstelt; de
evangelist heeft enkel willen zeggen, dat het nu beginnende deel van het evangelie, waarin Jezus
nieuwe en grootere bewijzen van liefde ging geven, op den vóóravond van het Paaschfeest e en
aanvang nam. Men zou er dus een min of meer op-zich-zelf-staanden zin van kunnen maken: Het
was nu daags vóór het Paaschfeest. Ook de hoofdzin wordt niet door allen op dezelfde wijze
opgevat. Wij hebben vertaald: „Hij bewees hun zijn liefde tot het einde toe.” Dit heeft niet alleen
de chronologische beteekenis „tot op het laatste oogenblik”, maar duidt veeleer de daad aan,
waarmede Jezus zijn leven afsloot en zijn tallooze liefdebewijzen bekroonde, namelijk zijn
zoendood. De vertaling „in de hoogste mate” is taalkundig mogelijk en zakelijk zeer juist, maar
stemt waarschijnlijk niet overeen met de bedoeling van den evangelist. Joa. heeft willen
aanduiden, dat Jezus op den vóóravond van Paschen een reeks van liefdebewijzen begon, welke al
de voorafgaande voltooiden en hun hoogtepunt bereikten in zijn dood. Vaak ziet men in „de liefde
tot het einde toe” een aanduiding van de voetwassching en van de H. Eucharistie. Deze laatste
kan echter niet bedoeld zijn, omdat Joa. er niet van spreekt; en de voetwassching, al was zij een
blijk van hooge liefde, was niet het laatste en ook niet het hoogste liefdebewijs. Jezus bewees den
leerlingen zijn liefde tot het einde toe, omdat Hij wist, dat zijn uur gekomen was om uit deze
wereld naar den Vader te gaan. Toen Hij bij het Loofhuttenfeest zeide, dat zijn tijd nog niet
gekomen was, had Hij reeds aangeduid, dat deze tijd met een ander feest zou samenvallen (7, 6--
8). Zes dagen vóór Paschen had Hij te Bethanië zijn aanstaande begrafenis voorspeld (12, 1. 7). In
de laatste rede tot het volk eindelijk had Hij uitdrukkelijk gezegd, dat zijn uur was aangebroken
12, 23). Jezus kende dus de toekomst met absolute zekerheid;”
^^^^^^^^
Keener, Craig S., The Gospel of John: a commentary, Baker Academic, 2003 Johannes 19:42
“Sommige wetenschappers zijn ervan overtuigd dat de verhalen van de vrouwen bij het graf
volledig kunnen geharmoniseerd worden als we toestaan dat de schrijvers van het Evangelie
enige gerapporteerde gegevens van essentieel belang weergeven in hun onderscheidende
verhalen, 9 aan de andere kant van het spectrum, zijn er een aantal, wie erkennen dat de
verhalen van de opstanding hoewel vroeg, toch twijfelen dat onze huidige Paasverhalen behoren
tot de eerste laag van de tradities.10 Hoewel de harmonisatie en hun benaderingen gespannen
raken wanneer ze de vrijheden literaire historici begrijpen soms op details toegepast (zie onze
inleiding, hoofdstuk 1). Ze vertonen de verdienste van harder te werken dan de meer sceptische
benaderingen om de best mogelijke betekenis van de gegevens er uit te halen. Bij een
opsomming, zijn twee zaken duidelijk en een derde waarschijnlijk waaruit volgt: (1) de verschillen
in de verhalen tonen aan dat het Evangelie schrijvers zich bewust zijn van een aantal
onafhankelijke tradities waren. De waarschijnlijke diversiteit en het aantal van dergelijke tradities
juist hier (meer dan op veel andere plaatsen in bestaande evangelische tradities) wijzen op een
groot aantal eerste verslagen, niet slechts latere verschillen in wat van oorsprong een enkele
traditie was. Sandersmay heeft het recht te beweren dat “een berekende misleiding een groter
unanimiteit moet hebben geproduceerd. In plaats daarvan, lijken er concurrenten te zijn: 'Ik zag
hem voor het eerst!' 'Nee! Ik heb gedaan.'' 11 Verslagen van Ooggetuigen variëren vaak in
dergelijke gegevens (bijv., Thucydides 1.22.3). (2) De uiteenlopende gegevens suggereren
onafhankelijke tradities, waardoor de kans op het onderstrepen van gegevens hier rekening moet
mee gehouden worden.12 Toch zijn deze uiteenlopende tradities die aanzienlijk overlappen en dus
onafhankelijk de hoofdlijnen van het verhaal bevestigen. (3) Gezien de te verwachten
verscheidenheid van de eerste verslagen, het uitleggen van de overeenkomsten en verschillen in
termen van meerdere getuigen rond een kernhistorische gebeurtenis lijkt dit aannemelijk en zelfs
waarschijnlijk. (Men zou kunnen vergelijken de 'verschillende verhalen van ooggetuigen bij
Callisthenes's dood, die toch overeen komen: de aanklacht, openlijke minachting, en het sterven.)
13” [In verwonder me erover dat deze man, pinkstertheoloog geen duidelijker standpunt
inneemt!]
De voetnoten
9 E.g., Hodges, “Tomb.”
10 E.g., Dibelius, Jesus, 139.
11 Sanders, Figure, 280.
12 E.g., Boyd, Sage, 277–78.
13 Arrian Alex. 4.14.3.
^^^^^^^^
Johannes 19:42
“Omdat het graf in de buurt was, legden zij Jezus daar. De Sabbath naderde snel, wanneer al het
werk moest ophouden, met inbegrip van die van het dragen van specerijen of vervoeren van een
lijk (hoewel in noodsituaties p 557 het waarschijnlijk wel was toegestaan om een dode persoon te
wassen en het lichaam zalven, zelfs na zonsondergang, zie de zaken aangehaald in m. Sabb. 23,4-
5). (.. M Sanh 6.5) Hoewel het toelaatbaar kan zijn geweest voor een dood lichaam in de nacht
zonder begrafenis te zijn als de tijd ontbrak die nodig was om “een kist en de begrafeniskleren” te
verkrijgen, het nabijgelegen graf was een welgekomen voorbeeld van de goddelijke
voorzienigheid (Calvin 1961: 190). De korte tijd voor Jezus 'begrafenis in 19: 38-42 bereidt zich
voor op de gebeurtenissen van Johannes 20, dat begint met Maria Magdalena, die naar het graf
gaat vroeg op zondagochtend.”
^^^^^^^^^
Ridderbos, Herman N, The gospel of John: a theological commentary, Wm. B. Eerdmans

Publishing Co, 1997. Commentaar bij Johannes 19:42 [We vertalen het uit deze Engelse versie,
gratis op het net, ons eigen exemplaar zit ergens in een van de 25 bananendozen vol theologie
maar bij gebrek aan plaats na de recente verhuis niet meer in een kast gekomen.]
“Maar het verhaal van de aardse Jezus wordt ook bepaald tot het einde door menselijke factoren
en overwegingen. Er was - moet men toegeven - weinig tijd voor een andere keus. Het was al
vrijdag avond. Mensen moesten zich op hun werk haasten om het gedaan te krijgen voor de
sabbat begon. Opnieuw noemt de Evangelist “de Joodse dag van voorbereiding” 205 als de tijd
waarbinnen de actie moest worden voltooid, als er een schending van de Joodse wet moest
vermeden worden, ook om dezelfde reden dat 'de joden' de dood van de gekruisigde wilden
bespoedigen (vs. 31). Jozef en Nicodemus moesten Jezus begraven krijgen in die tijd. Het is
moeilijk te zeggen of de Evangelist, in deze herhaalde verwijzing naar de naderende sabbat, een
goddelijke voorzienigheid in gedachten heeft: het geven van rust aan Jezus, nadat hij zijn taak op
de zesde dag had voltooid. Duidelijk is in ieder geval dat de tijd tussen de dood van Jezus en zijn
opstanding in het vierde evangelie een overgangsperiode is. De afdaling van de Zoon des mensen
bereikt zijn laagste punt, in een mensengraf, maar vindt er ook de passage en de overgang naar
zijn opgang naar de heerlijkheid, hoewel de tekenen die wijzen op deze overgang in Jezus’s
graflegging alleen zichtbaar zijn in het licht, dat komende is op “de eerste dag van de week”, de
eerste woorden van het volgende hoofdstuk.”
205 παρασχευή; zie boven op vs. 14. Er is geen sprake van een Pascha voorbereiding. De
verwijzing heeft slechts betrekking op vrijdag. Johannes is hier volledig in
overeenstemming met de synoptische evangeliën (cf. Mk 15:42;. Lukas 23:54;. Zie ook
Bultmann, Comm, in loc..).
^^^^^^^^^
De exacte tijd van het slachten: http://www.jewishencyclopedia.com/articles/11933-passover
“Paaslam.
Het Pascha lam werd gedood, in de tijd van de Tweede Tempel, in het voorhof waar alle andere
“Kodasjiem” werden afgeslacht, in overeenstemming met de Deuteronomische voorschriften, en
het was de plicht van iedere man en vrouw om aan deze verplichting te voldoen. De tijd “tussen
de twee avonden (' ben ha-'arbayim”) werd opgevat te betekenen “na de middag en tot het
donker werd,” het doden van het lam volgde onmiddellijk na die van de 'Tamid’, “het branden van
de wierook, en de instelling in de volgorde van de lampen, volgens de dagelijkse routine. Het
doden werd gedaan met grote voorzichtigheid, om contact met de Hamez te vermijden. Nadat
het karkas correct was voorbereid, en het bloed op de juiste wijze werd behandeld, werd het thuis
door de eigenaar geroosterd en avonds gegeten. De eigenaren van de lammeren werden verdeeld
in drie rijen (“kittot”) van ten minste dertig per rij, en tijdens het slachten nooit minder dan dertig
konden aanwezig zijn op de binnenplaats. Toen de eerste groep op de binnenplaats was
binnengegaan werden de deuren gesloten, en terwijl de Levieten het “Hallel” zongen werden de
lammeren gedood, de psalmen gezongen, indien nodig, drie keer. (...)”
^^^^^^^^
We hebben nog een lijstje van teksten over de VOORBEREIDINGEN die mensen
treffen bij bepaalde gelegenheden: maar als het om de sabbat gaat staat er een
ander woord “paraskeue.”
Matthéüs 26:12: “Want toen zij deze zalf op Mijn lichaam goot, deed zij dat
als VOORBEREIDING op Mijn begrafenis.”
Matthéüs 26:17: “Op de eerste dag van de ongezuurde broden kwamen de

discipelen naar Jezus toe en zeiden tegen Hem: Waar wilt U dat wij
VOORBEREIDINGEN voor U treffen om het Pascha te eten?”
Marcus 14:12: “En op de eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze

het Pascha slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij
heengaan en VOORBEREIDINGEN treffen, zodat U het Pascha kunt eten?”
Lucas 9:52: “En Hij stuurde boden voor Zijn aangezicht uit. Op hun reis
kwamen zij in een dorp van de Samaritanen om voor Hem
VOORBEREIDINGEN te treffen.”
Lucas 12:47: “En die slaaf die de wil van zijn heer gekend heeft en geen
VOORBEREIDINGEN getroffen heeft en ook niet naar zijn wil gehandeld heeft,
zal met veel slagen geslagen worden.”
Lucas 17:8: “Zal hij echter niet tegen hem zeggen: tref VOORBEREIDINGEN,
zodat ik vanavond de maaltijd kan gebruiken, omgord u en bedien mij, totdat
ik gegeten en gedronken heb, en eet en drinkt u daarna?”
^^^^^^^^
We lopen nu wat vooruit op de dood van Christus en zijn opstanding. We citeren van Harold
Hoehner uit zijn werk, Chronological Aspects of the Life of Christ. “De meest voorkomende
verwijzing naar de opstanding van Jezus is dat het heeft plaatsgevonden op de derde dag (niet de
vierde). (Mat.16:21 / 17:23 / 20:19 / 27:64 / Lucas 9:22 / 18:33 / 24:7, 21, 46 / Handelingen
10:40; 1 Cor.15:4). In Johannes 2:19-22 Jezus sprak Hij van zijn opstanding, en verklaarde dat Hij
zou worden opgewekt in drie dagen, niet op de vierde dag. Er zijn 4 passages die spreken van
Jezus opstanding als waar te nemen “na drie dagen”, (Mat.27:63 / Marcus 8:31 / 9:31 / 10:34)
maar dit is natuurlijk dezelfde periode die is behandeld als “de derde dag.” Hoehner zegt verder
in zijn, Chronological Aspects of the Life of Christ, “wie gekeken heeft naar het bewijs van het
Nieuwe Testament, moet zich afvragen of dit de standaard van het joodse denken was. Er zijn
verschillende passages van het Oude Testament waaruit blijkt dat een deel van een dag gelijk is
aan de hele dag. Gen.42:17 / 1 Koningen 20:29 / 2 Kron.10:5 / Esther 4:16 en vergelijk.5:1.
Rabbijnse literatuur stemt ook in met dit concept, Rabbi Eleazar ben Azarja c. 100 A.D., verklaarde
“een dag en nacht zijn een onah (een gedeelte van de tijd) en het gedeelte van een onah is als het
geheel ervan.” Tot slot wanneer iemand zorgvuldig alle bewijzen onderzoekt, dan lijkt het erop dat
een deel van een dag/nacht wordt geteld als een hele dag/nacht.” In het eerste hoofdstuk is ook
verwezen naar deze denkwijze van de Joden.
^^^^^^^^
Harold W. Hoehner, Chronological Aspects of the Life of Christ Part IV: The Day of Christ’s
Crucifixion, Bibliotheca Sacra, A Theological Quarterly, Volume 131, 1974
“DE VERSCHEIDENHEID VAN DE DATA Er zijn verschillende data voor de dood van Christus
voorgesteld. Ze variëren van A.D. 21 tot A.D. 36. Eisler heeft voorgesteld dat Jezus stierf in A.D. 21
vanwege een gewelddadige Messiaanse doctrine. Hij baseerde zijn theorie op de Apocriefe
werken van de Handelingen van Pilatus. Het andere uiterste voorgesteld door Keim, gevolgd door
Lake en Schonfield, is dat Christus gestorven is in de lente van A.D. 35 of 36. De aanhangers van
deze weergave zijn van mening dat aangezien de Joden geloofden dat Aretas' (de Arabische
koning van Petra) een nederlaag leed van Antipas in A.D. 36 dit een goddelijke wraak voor Antipas
was voor de onthoofding van Johannes de Doper, en de dood van Johannes en Jezus moeten
worden geplaatst zo dicht als mogelijk bij A.D. 36.
Tussen A.D. 21 en 36 zijn er pleitbezorgers voor bijna elk jaar. Alleen de prominentere datums met
een aantal van hun aanhangers staan hier.
Meyer en King pleiten voor A.D. 27;
Winter A.D. 28;
Turner, Loisy, en Hölscher A.D. 29;
Olmstead, Blinzler, Madison, Ruckstuhl, en Jeremias A.D.30;
Anderson, Bammel, en Stauffer A.D. 32;
en Fotheringham, Ogg, Maier, en Reicke A.D. 33.
Men ziet dus er is grote diversiteit. De taak is nu om deze opties beperken en komen tot een
datum die het beste past bij het bewijs.” (De voetnoten, die de verwijzingen zijn naar de
betrokken litteratuur hebben we weggelaten.)
^^^^^^^^
Om af te sluiten! In zijn boek, Radical Restoration, zegt F. LaGard Smith sommige dingen die, voor
hem in conflict lijken met het idee dat Jezus en zijn apostelen het Pascha op de eerste dag van de
Ongezuurde Broden aten. Hij schrijft: “het opkomende beeld neigt ons om te suggereren dat de
woorden waarmee Jezus begon bij het laatste avondmaal verkeerd geïnterpreteerd kunnen
worden. Het kan goed zijn dat Jezus zich niet geuit heeft over zijn gretigheid om van het feitelijke
Pascha te eten, maar zijn verlangen om het enige “Pascha” te eten dat Hij kon delen met zijn
discipels, voordat hij leed. Dat wil zeggen, een tijdje vroeger. De dag ervoor. Op de enige avond
die overbleef voordat het Zijn kruisiging was.” (2001, blz.280). Echter in de Bijbel is daar geen
greintje bewijs voor. Hij is de zoveelste van een groep Restoration Christians [herstel van het
primitieve christendom], waaronder: Adventisten, Mormonen en Jehovah’s Getuigen tientallen
Pinksterkerken om maar de grootste van die groepen te noemen. En ook de woensdagkruisigers
horen daar bij, zondermeer omdat er geen rekening is gehouden met de Bijbel.
HOOFDSTUK 4
De term Pascha heeft op meerdere zaken betrekking,
Om een tekst op de goede manier te interpreteren moet je de context bezien.
Hoe moeten we het begrip Pasen/Pesach interpreteren in de

evangeliën?
Mag ik vooraf wat opmerken: in de uitleg van velen komt u tegen dat er een groot verschil is
tussen de evangelieën van de drie en dat van Johannes. En meestal is het Johannes die men
achteruit plaats in de belangrijkheid van de verhalen. Zelf zijn we ervan overtuigd dat er van geen
verschil kan sprake zijn in de visies van de 4 evangelisten. Ik denk dat velen zich niet de moeite
getroosten om na te gaan wat er echt aan de orde is, en eens uitpluizen of men zijn eigen
vooropgestelde idee niet moet achterlaten. We geven enkele aantekeningen waarom men
Johannes niet zomaar mag afschrijven, hij weet waaarover hij spreekt.
1 Johannes 1:1: “Wat er was vanaf het begin, wat wij gehoord hebben, wat wij
gezien hebben met onze ogen, wat wij aanschouwd hebben en onze handen getast
hebben van het Woord des levens”
 De auteur heeft een persoonlijke kennis van Joodse gebruiken. Sommige van zijn
opmerkingen zijn echt nauwkeurig beschreven en er is blijk van details uit het alledaagse
joodse van de periode voor de val van Jeruzalem.
 Hij kent de grote Joodse feesten: Pascha en het Loofhuttenfeest.
 Hij heeft kennis van enkele Joodse zuiveringsriten Johannes 2:6 / 7:37 / 8:12 / 18:28 / 19:
31-42.
 Hij is bekend met de specifieke joodse leer. A) Alle vrouwen zijn inferieur aan de man
(Joh.4:27). B) Hij kent de gewoonten en de wetten met betrekking tot de sabbat
(Joh.5:10 / 7:21-23 / 9:14). C) De leer en de idee van de erfzonde (Joh.9:2).
 De auteur heeft een gedegen kennis van de Joodse geschiedenis. Hier enekel zaken in de
volgorde waar ze beschreven zijn in dit evangelie. A) De tijd die men bouwde aan de
nieuwe tempel tot aan het tijdstip van de reiniging van Gods huis door Jezus. B) De
politieke opvattingen van het joden tegen de Samaritanen (Joh.4:9). C) De minachting van
de inwoners van Palestina voor de Joden uit de diaspora (Joh.7:35). D) De geschiedenis
van de politieke status van de klerus en van het dubbel hogepriesterschap van Annas en
Kajafas (Joh.11:49 / 18:13).
 De schrijver heeft nauwkeurige kennis van de Palestijnse geografie. A) Hij heeft uit de
eerste hand kennis over Jeruzalem, kent zelfs dat de naam van een zwembad in de buurt
van de Schaapspoort en weet dat het uit vijf zalen bestond. B) Hij kent het Gabbatha, de
Hebreeuwse naam van het verharde rechtsgebied buiten het rechthuis. C) Hij weet ook
alles over de vijver van Siloam (Joh.9:7) en de Kidronbeek (Joh.18: 1).
 De auteur brengt belangrijke zaken aan het licht en aanvullingen vergeleken bij de nog
drie andere evangeliën. Die zijn meestal zeer persoonlijk soms zaken die anderen niet
konden kennen.
Zonder dralen nu: Hoe moeten we het begrip Pasen
in de evangeliën interpreteren?
1°) Mat.26:17-19: “17 Op de eerste dag van de ongezuurde broden [WE WETEN MET ZEKERHEID
DAT DIT OP DE 14DE NIESAN WAS, MAAR HET IS HIER GENOEMD DE EERSTE DAG VAN HET FEEST
VAN DE ONGEZUURDE BRODEN] kwamen de discipelen naar Jezus toe en zeiden tegen Hem:
Waar wilt U dat wij voorbereidingen voor U treffen om het Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE
FEEST] te eten? 18 Hij zei: Ga de stad in naar een zeker persoon en zeg tegen hem: De Meester
zegt: Mijn tijd is nabij; Ik zal bij u het Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] houden met Mijn
discipelen.19 En de discipelen deden zoals Jezus hun opgedragen had, en maakten het Pascha
[HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] gereed.”
2°) Marcus 14:12-16: “12 En op de eerste dag van de ongezuurde broden [WE WETEN MET
ZEKERHEID DAT DIT OP DE 14DE NIESAN WAS, MAAR HET IS HIER GENOEMD DE EERSTE DAG VAN
HET FEEST VAN DE ONGEZUURDE BRODEN], wanneer ze het Pascha [VAST EN ZEKER DE 14DE
NIESAN] slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en
voorbereidingen treffen, zodat U het Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] kunt eten? 13 En
Hij stuurde twee van Zijn discipelen eropuit en zei tegen hen: Ga de stad in en iemand zal u
tegemoetkomen die een kruik water draagt; volg hem, 14 en waar hij ook naar binnen gaat, zeg
daar tegen de heer des huizes: De Meester zegt: Waar is de eetzaal waar Ik het Pascha [HET
VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] met Mijn discipelen eten zal? 15 En hij zal u een grote bovenzaal
wijzen, volledig ingericht en klaar; maak het daar voor ons gereed. 16 En Zijn discipelen
vertrokken en kwamen in de stad en zij vonden het zoals Hij hun gezegd had, en zij maakten het
Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] gereed.”
3°) Lucas 22:7-15: “7 De dag van de ongezuurde broden [WE WETEN MET ZEKERHEID DAT DIT OP
DE 14DE NIESAN WAS, MAAR HET IS HIER GENOEMD DE EERSTE DAG VAN HET FEEST VAN DE
ONGEZUURDE BRODEN] brak aan, waarop men het Pascha [VAST EN ZEKER DE 14DE NIESAN]
moest slachten. 8 En Hij stuurde Petrus en Johannes eropuit en zei: Ga heen, maak voor ons het
Pascha gereed, zodat wij het kunnen eten. 9 Zij zeiden dan tegen Hem: Waar wilt U dat wij het
gereedmaken? 10 En Hij zei tegen hen: Zie, als u de stad binnengaat, zal iemand u
tegemoetkomen die een kruik water draagt. Volg hem naar het huis waar hij binnengaat. 11 En u
zult tegen de heer des huizes zeggen: De Meester zegt u: Waar is de eetzaal waar Ik het Pascha
[HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST] met Mijn discipelen eten zal? 12 En hij zal u een grote
bovenzaal wijzen, die volledig is ingericht. Maak het daar gereed. 13 Zij nu gingen weg en vonden
het zoals Hij hun gezegd had; en ze maakten het Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE FEEST]
gereed. 14 En toen het uur gekomen was, ging Hij aan tafel aanliggen, en de twaalf apostelen met
Hem. 15 En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit Pascha [HET VOLLEDIGE 8-DAAGSE
FEEST, NIET DE SEDER DIE MAAR DE VOLGENDE DAG ZAL PLAAATVINDEN] met u te eten, voordat
Ik ga lijden.”
4°) En nog een reeks uit het Johannes evangelie, met dezelfde manier van gebruik als hierboven.
Ook hier is het duidelijk het Pesachmaal is nog niet begonnen is als Jezus voor zijn rechters staat:
 Johannes 6:4: “En het Pascha, het feest van de Joden, was nabij.”
 Johannes 11:55: “En het Pascha van de Joden was nabij en velen uit dat land gingen naar
Jeruzalem, vóór het Pascha, om zich te reinigen.”
 Johannes 12:1: “Jezus dan kwam zes dagen voor het Pascha in Bethanië, waar Lazarus
was, die gestorven was maar die Hij uit de doden opgewekt had.”
 Johannes 13:1: “En vóór het feest van het Pascha, toen Jezus wist dat Zijn uur gekomen
was dat Hij uit deze wereld zou overgaan naar de Vader, heeft Hij de Zijnen, die in de
wereld waren en die Hij liefgehad had, liefgehad tot het einde.
 Johannes 18:28: “Ze brachten dan Jezus van Kajafas naar het gerechtsgebouw, en het was
's morgens vroeg. En zij gingen het gerechtsgebouw niet in, opdat zij niet bezoedeld
zouden worden, maar het Pascha konden eten.”
 Johannes 18:39: “Maar u hebt de gewoonte dat ik op het Pascha iemand voor u loslaat.
Wilt u dan dat ik de Koning van de Joden voor u loslaat?”
 Johannes 19:14: “En het was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur; en
hij zei tegen de Joden: Zie, uw Koning!”
A°) We doen niet aan inlegkunde! We hebben in de Bijbel HET Absolute Bewijs
dat termen over het Pascha en de viering van het gehele 8 daagse-lentefeest met
inbegrip van het “feest der ongezuurde broden”: door elkaar gebruikt werd.
1. Ezechiël 45:21: “In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, zal voor u het
Pascha zijn, een feest van zeven dagen: men moet dan ongezuurde broden eten.”
2. Mat.26:17: “Op de eerste dag van de ongezuurde broden kwamen de discipelen naar Jezus
toe en zeiden tegen Hem: Waar wilt U dat wij voorbereidingen voor U treffen om het
Pascha te eten?”
3. Lucas 22: 1: “Het Feest nu van de ongezuurde broden, dat Pascha heet, was nabij.”
4. Joh.2:23: “En toen Hij in Jeruzalem was op het Pascha, tijdens het feest, geloofden velen in
Zijn Naam, toen zij Zijn tekenen zagen die Hij deed.”
5. Joh.6: 4: “En het Pascha, het feest van de Joden, was nabij”
B°) Pascha zou kunnen verwijzen naar het doden van het lam op de 14de Niesan:
1. 2 Kron.30:15: “Toen slachtten zij het paaslam op de veertiende dag van de tweede
maand.”
2. 2 Kron.35:1,11: “Daarna hield Josia het Pascha voor de HEERE in Jeruzalem. En zij
slachtten het paaslam op de veertiende van de eerste maand. (…) Daarna slachtte men
het paaslam, en de priesters sprenkelden het bloed met hun handen, en de Levieten
stroopten de huiden af”
3. Ezra 6:20: “en zij slachtten het paaslam voor alle ballingen.”
4. Joh.19:14,31: “En het was de voorbereiding van het Pascha (…) omdat het de voorbe-
reiding was (want de dag van die sabbat was een grote dag).”
5. 1 Cor.5:7: “U bent immers ongezuurd, want ook ons Paaslam is voor ons geslacht:
Christus.”
6. Heb.11:28: “Door het geloof heeft hij het Pascha ingesteld en het besprenkelen met het
bloed, opdat de verderver van de eerstgeborenen hen niet zou treffen.”
C°) Pascha zou kunnen verwijzen naar het eten van het lam na zonsondergang dus
de 15de Niesan:
1. Ex.12: 8-9: “8 Zij moeten het vlees dezelfde nacht nog eten; op vuur gebraden, met
ongezuurde broden, en met bittere kruiden moeten zij het eten. 9 U mag daarvan niets
rauw eten, en zeker niet in water gekookt, maar alleen op vuur gebraden, met zijn kop,
met zijn poten en zijn ingewanden.”
2. 2 Kron.30:18: “Want een groot deel van het volk, velen uit Efraïm, Manasse, Issaschar en
Zebulon, hadden zich niet gereinigd. Toch aten zij het Pascha, maar niet zoals het
voorgeschreven was. Hizkia bad echter voor hen en zei: Laat de HEERE, Die goed is,
verzoening doen voor hem.”
3. Johannes 13:1,2: “En vóór het feest van het Pascha (…) Toen dan de maaltijd plaatsvond
(…).”
4. Joh.18:28: “Ze brachten dan Jezus van Kajafas naar het gerechtsgebouw, en het was 's
morgens vroeg. En zij gingen het gerechtsgebouw niet in, opdat zij niet bezoedeld zouden
worden, maar het Pascha konden eten.” Dat is omdat men zeer streng erop toeziet dat
men zich niet verontreinigd met iets waar dan bijvoorbeeld een week reiniging voor nodig
is volgens de wet.
D°) Pascha met de viering van de hele 8 Daagse lentefeest worden door elkaar
gebruikt, met inbegrip van het feest ongezuurde broden in deze passages, we
kunnen dit soms nader bepalen door het kijken naar de context:
1. Marcus 14:12-16: “12 En op de eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze het
Pascha slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en
voorbereidingen treffen, zodat U het Pascha kunt eten? 13 En Hij stuurde twee van Zijn
discipelen eropuit en zei tegen hen: Ga de stad in en iemand zal u tegemoetkomen die een
kruik water draagt; volg hem, 14 en waar hij ook naar binnen gaat, zeg daar tegen de
heer des huizes: De Meester zegt: Waar is de eetzaal waar Ik het Pascha met Mijn
discipelen eten zal? 15 En hij zal u een grote bovenzaal wijzen, volledig ingericht en klaar;
maak het daar voor ons gereed. 16 En Zijn discipelen vertrokken en kwamen in de stad en
zij vonden het zoals Hij hun gezegd had, en zij maakten het Pascha gereed.”
2. Lucas 22:7-15: “7 De dag van de ongezuurde broden brak aan, waarop men het Pascha
moest slachten. 8 En Hij stuurde Petrus en Johannes eropuit en zei: Ga heen, maak voor
ons het Pascha gereed, zodat wij het kunnen eten. 9 Zij zeiden dan tegen Hem: Waar wilt
U dat wij het gereedmaken? 10 En Hij zei tegen hen: Zie, als u de stad binnengaat, zal
iemand u tegemoetkomen die een kruik water draagt. Volg hem naar het huis waar hij
binnengaat. 11 En u zult tegen de heer des huizes zeggen: De Meester zegt u: Waar is de
eetzaal waar Ik het Pascha met Mijn discipelen eten zal? 12 En hij zal u een grote
bovenzaal wijzen, die volledig is ingericht. Maak het daar gereed. 13 Zij nu gingen weg en
vonden het zoals Hij hun gezegd had; en ze maakten het Pascha gereed. 14 En toen het
uur gekomen was, ging Hij aan tafel aanliggen, en de twaalf apostelen met Hem. 15 En Hij
zei tegen hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit Pascha met u te eten, voordat Ik ga lijden.”
3. Mat.26:18: “Hij zei: Ga de stad in naar een zeker persoon en zeg tegen hem: De Meester
zegt: Mijn tijd is nabij; Ik zal bij u het Pascha houden met Mijn discipelen.”
4. Handelingen 12:4: “en toen hij ook die gegrepen had, zette hij hem in de gevangenis en
gaf hem over aan vier wachten, elk bestaande uit vier soldaten, om hem te bewaken,
omdat hij hem na het Pascha wilde voorleiden aan het volk.”
5. Mat.26:2: “U weet dat over twee dagen het Pascha is, en dan zal de Zoon des mensen
overgeleverd worden om gekruisigd te worden.”
6. Marcus 14:1: “en na twee dagen was het Pascha en het Feest van de ongezuurde broden.
En de overpriesters en de schriftgeleerden zochten naar een manier om Hem door een list
te grijpen en te doden.”
7. Lucas 2:41: “En Zijn ouders reisden elk jaar voor het feest van het Pascha naar Jeruzalem.”
8. Joh.2:13: “En het Pascha van de Joden was nabij en Jezus ging naar Jeruzalem.”
9. Joh.11:55: “En het Pascha van de Joden was nabij en velen uit dat land gingen naar
Jeruzalem, vóór het Pascha, om zich te reinigen.” Let hier aandachtig op: we zijn niet de
dag voordat het Pascha begint en toch staat er nu al dat het NABIJ is. Er is nog een week
tussen het “nabij” en de werkelijkheid van het feest.
10. Joh.18:39: “Maar u hebt de gewoonte dat ik op het Pascha iemand voor u loslaat. Wilt u
dan dat ik de Koning van de Joden voor u loslaat?”
E°) Deze passages kunnen verwijzen naar de Pascha dag Niesan 14 of de Pascha
dag, PLUS HET 8-daagse feest van de ongezuurde broden, het maakt niet uit
welke:
1. Joh.12:1: “Jezus dan kwam zes dagen voor het Pascha in Bethanië, waar Lazarus was, die
gestorven was maar die Hij uit de doden opgewekt had.”
2. Joh.19:14: “En het was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur; en hij zei
tegen de Joden: Zie, uw Koning!”
3. Mat.26:2: “U weet dat over twee dagen het Pascha is, en dan zal de Zoon des mensen
4. Marcus 14:1: “En na twee dagen was het Pascha en het Feest van de ongezuurde broden.
En de overpriesters en de Schriftgeleerden zochten naar een manier om Hem door een list
te grijpen en te doden.”
Jezus, sprak in de tijd van het Pascha woorden en heeft handelingen verricht die op een zeer
speciale wijze naar Hem verwijzen als de vervuller van het ware Pascha. Zijn gebaren en
uitspraken veranderen de betekenis van het originele feest zoals bij de uittocht van Egypte. In
principe zijn er vier gedeelten van Het Nieuwe Testament waar dat plaats heeft en het nieuwe
Pascha, al om de hoek kijkt (1 bij Lucas, 3 in het evangelie van Johannes):
1. De beroemde episode van het kind Jezus in de tempel tijdens het Pascha. De Zoon van
God, de eniggeboren, blijft hangen rond het Heilige der Heiligen en zet de clerus al te kijk
met vraag en antwoord, Hij weet wat Zijn vader voor Hem al heeft weggelegd. Lucas 2:41-
50 (ingekort): Lucas 2:41-50 (ingekort): “41 En Zijn ouders reisden elk jaar voor het feest
van het Pascha naar Jeruzalem. 42 En toen Hij twaalf jaar was en zij naar de gewoonte
van het feest naar Jeruzalem gegaan waren. 46 En het gebeurde dat zij Hem na drie dagen
in de tempel vonden, terwijl Hij te midden van de leraars zat, naar hen luisterde en vragen
aan hen stelde. 47 Allen die Hem hoorden, stonden versteld van Zijn verstand en
antwoorden. 49 En Hij zei tegen hen: Waarom hebt u Mij gezocht? Wist u niet dat Ik moet
zijn in de dingen van Mijn Vader?”
2. het Pascha van de nieuwe Tempel: Jezus reinigt de tempel, Hij zal zelf in de plaats komen
van de tempel. Joh.2:13-17 ingekort: “13 En het Pascha van de Joden was nabij en Jezus
ging naar Jeruzalem. 14 En Hij trof in de tempel mensen … dreef Hij ze allen de tempel uit,
… 18 Toen antwoordden de Joden en zeiden tegen Hem: Welk teken laat U ons zien dat U
het recht hebt deze dingen te doen? 19 Jezus antwoordde en zei tegen hen: Breek deze
tempel af en in drie dagen zal Ik hem laten herrijzen. 20 De Joden zeiden dan: Zesenveertig
jaar is aan deze tempel gebouwd, en Ú zult hem in drie dagen laten herrijzen? 21 Maar Hij
sprak over de tempel van Zijn lichaam.” In de dialoog met de Samaritaanse vrouw, in
Johannes 4:20-24, komt dat ook aan bod.
3. Jezus, geeft de mensen het echte brood, dat is het vlees van Christus dat in de toekomst
geofferd zal worden (Joh.6:48-53). “48 Ik ben het Brood des levens. 49 Uw vaderen
hebben het manna gegeten in de woestijn en zij zijn gestorven. 50 Dit is het brood dat uit
de hemel neerdaalt, opdat de mens daarvan eet en niet sterft. 51 Ik ben het levende
brood, dat uit de hemel neergedaald is; als iemand van dit brood eet, zal hij leven in
eeuwigheid. En het brood dat Ik geven zal, is Mijn vlees, dat Ik geven zal voor het leven
van de wereld. 52 De Joden dan redetwistten met elkaar en zeiden: Hoe kan Hij ons Zijn
vlees te eten geven? 53 Jezus dan zei tegen hen: Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als u het
vlees van de Zoon des mensen niet eet en Zijn bloed niet drinkt, hebt u geen leven in uzelf.”
Johannes 6:4 geeft ons kennis over de periode wanneer Jezus dit uitsprak: “En het Pascha,
het feest van de Joden, was nabij.”
4. Het nieuwe paaslam, waar Jezus neemt de plaats in van het Pascha-slachtoffer, en de
nieuwe Paasmaaltijd gevestigd: Johannes 13.1. “En vóór het feest van het Pascha, toen
Jezus wist dat Zijn uur gekomen was dat Hij uit deze wereld zou overgaan naar de Vader,
heeft Hij de Zijnen, die in de wereld waren en die Hij liefgehad had, liefgehad tot het
einde.” Johannes maakt duidelijk wat de grootste profeet onder de mensen zei (met
uitzondering van Jezus): “En toen hij Jezus zag lopen, zei hij: Zie, het Lam van God!”
Uitspraak van die andere beroemde Johannes, de Doper!
5. Pasen verwijst naar Jezus zowel in het Oude Testament als in het Nieuwe.
Johannes vermeldt tien keer de uitdrukking “Pesach” (pascha) (Johannes 2:13,23 / 6:4 / 11:55
(tweemaal), 12:1 / 13:1 / 18:28, 39 / 19:14) en hij maakt ook gebruik van het begrip “feest”
(eortē) nog negen keer (Johannes 2:23 / 4:45 (tweemaal) 6:4 / 11:46 / 12:12, 20 / 13:1,29).
^^^^^^^^
Vertaald citaat van http://www.bmv.org.il/shiurim/pesachim/pes01.html
Hier staat een commentaar van een rabbijn(en) op Pesachim 1: vers 3
“3: De term Pesah heeft twee betekenissen in rabbijns spraakgebruik: het kan verwijzen naar het
feest van Pascha, maar het kan ook verwijzen naar het paaslam zelf. Het is deze laatste
connotatie dat voor de naam van onze traktaat geldt: Pesaĥim betekent 'paschale lammeren', en
het traktaat zal de hele ceremonie van het slachten en rituele eten van het paaslam op de avond
van 15 Niesan bestrijken ieder jaar terug. Hoewel dit onderdeel van het ritueel ontbreekt sinds
1931 jaar (sinds het jaar 70 CE toen de Bet Mikdash werd vernietigd) zijn alle andere elementen
die ermee verbonden nog steeds relevant vandaag, dus onze studie zal niet alleen zijn van
historisch belang, maar ook - en vooral - van praktisch belang zijn.”
^^^^^^^^^
http://www.chabad.org/holidays/passover/pesach_cdo/aid/2760/jewish/Hillels-Paradox.htm
(Vertaald citaat) “Het Pascha Offer
Hillel's paradox confronteert ons in talloze gedaanten elke dag weer van ons leven. In Hillel's
eigen leven, nam de vorm van een vraag van de Torawet die werkzaam was in zijn hemelvaart (in
het jaar 32 voor Christus) om het leiderschap van zijn volk en dat was: moet het Paschaoffer
worden gebracht wanneer de 14 Niesan valt op Shabbat?
Toen de Heilige Tempel in Jeruzalem stond, het belangrijkste voertuig van de man in de dienst van
zijn Schepper waren de korbanot (dieren- en spijsoffer) aangeboden op het altaar tot G-d. De
korbanot vallen onder twee algemene categorieën:
a) Individuele offers (korbanot yachid) aangeboden door particulieren, zoals het “vrijwillige offer”
gebracht als een donatie, het “dankoffer” gebracht om zijn dankbaarheid aan G-d uit te spreken
voor een persoonlijke verlossing of het “zondoffer” gebracht als boetedoening voor een
overtreding.
b) Gemeenschappelijke offers (korbanot tzibbur), zoals het dagelijkse morgen en middagoffer, het
aanbod door het volk van Israël gebracht in zijn geheel, uit een fonds waaraan iedere Jood
jaarlijks een halve sikkel had bijgedragen.
Terwijl de meeste offers volledig behoren tot een zekere klasse of de andere, de Paschaoffers
staan aan weerskanten van beide categorieën. Aan de ene kant heeft het bepaalde functies (zoals
het feit dat het wordt gekocht met particuliere fondsen en opgegeten door degenen die het
bracht) die zij als een “individueel offer” zou omschrijven; aan de andere kant zijn er dingen bij die
kenmerkend zijn voor de “Gemeenschappelijke offers” (zoals het feit dat het massaal wordt
gebracht door “de hele gemeenschap van de gemeente van Israël” - Exodus 12:6)
Als de 14de Niesan - de dag waarop het Pascha offer wordt gebracht - valt op een Shabbat, is de
kwestie van de categorisering van cruciaal belang geworden. De Torahwet verbiedt de instelling
van een individueel aanbod op Shabbat, maar heeft een toelating en verplichting van de instelling
van “Gemeenschappelijke offers.” Mocht het Paschaoffer worden beschouwd als een individueel
offer dat niet op Shabbat kan worden gebracht? Of is het een gemeenschappelijk aanbod
waarvan de verplichting het verbod vervangt van de werkzaamheden op de rustdag?
De Talmoed vertelt dat een jaar, wanneer Niesan 14 viel op Shabbat, de leiders van het Sanhedrin
(hoogste gerechtshof van de Torahwet) niet in staat waren om de vraag op te lossen of het
Pascha offer gebracht moest worden. Hillel, een geleerde uit Babylonië was pas aangekomen in
het Heilige Land. Hij toonde aan dat het gemeenschappelijke aspect van het Paschaoffer een
groter overheersend element was. Wat betekent dat het ook moet worden gebracht op de
daarvoor bestemde tijd ook bij het samenvallen met Shabbat. Als eerbewijs van zijn superieure
kennis hebben de leiders van het Sanhedrin hem aangesteld als hun hoofd.”
^^^^^^^^
Laten we kort herhalen: rabbijnen zijn geen betrouwbare bronnen als ze wat anders zeggen dan
de Schrift, want dan is het de Schrift die het pleit wint!
^^^^^^^^
Deze commentator die we citeren is een van dezen die vanuit de meerdere begrippen van Pesach
de stelling inneemt dat er geen enkel verschil is qua datum tussen de drie eerste evangeliën en
Johannes. Bij zijn slotopmerking zet ik meerdere vraagtekens. Kostenberger, John, Baker Exege-
tical Commentary on the New Testament), blz.537-538: “Als dit juist is, dan betekent “tou pascha”
niet ‘van het Pascha,’ maar ‘van de Pesach week.’ Inderdaad, kan ‘Pascha’ verwijzen naar de (dag)
de feitelijke paasmaal of, zoals in het onderhavige geval, de gehele Paasweek, met inbegrip van
de Pascha dag, evenals het bijbehorende feest der ongezuurde broden. “Dag van Voorbereiding
van de Paasweek” wordt daarom best gezien en aangenomen om te verwijzen naar de dag van
de voorbereiding op de sabbat (dat wil zeggen, vrijdag) van de “Pesach week” (zo terecht, Carson
1991: 603-4; zie ook commentaar op 19:31). Dus alle vier de evangeliën eens dat laatste
avondmaal van Jezus was een paasmaal gegeten op donderdagavond (door joodse afrekening,
het begin van de vrijdag).”
HOOFDSTUK 5
Over broden met gist, dus gezuurde broden, in de tempel
We moeten dit vooraf onderzoeken! Het helpt ons zondermeer uit te maken:
wat voor soort brood er op het Laatste Avondmaal aanwezig was!
Dit is ook een inleiding op het volgende hoofdstuk.

W. G. Moorehead, prof aan een Presbitarian College, einde 19de eeuw schreef in zijn: Studies in
the Mosaic institutions: the tabernacle, the priesthood, the sacrifices, the feasts of ancient Israel,
W. J. SlIDEY PUBLISHER I896 over het belang van “brood” als volgt.
(f) Zijn gehoorzaamheid heeft Hij voor ons gedaan. Het belangrijkste ingrediënt in de vlees-offers
was meel, brood, het belangrijkste voor het leven. Elke soort heilig brood van de oude economie is
een beeld van Christus als Gods genadige voorziening voor onze behoefte. Het manna, de
toonbroden en het brood van deze “mincha” [geschenk in broodvorm] behoren tot dezelfde
klasse van beeldtypen. Christus is het brood van het leven (Johannes 6). Door God aangenomen
bij middel van het brandoffer, voed het geloof zich als het alles omvattende deel van het
ziellevoedsel, en is bevredigd. Brood is de grote samenhanger. Wij moeten afzien van luxe; brood
is onmisbaar. Christus is even noodzakelijk voor het leven van de ziel: “53 Jezus dan zei tegen hen:
Voorwaar, voorwaar, Ik zeg u: Als u het vlees van de Zoon des mensen niet eet en Zijn bloed niet
drinkt, hebt u geen leven in uzelf.” (Johannes 6:53) De beste kwaliteit werd gebruikt in het
spijsoffer — “fijn meel.” Christus is God's beste geschenk aan de wereld. “58 Dit is het brood dat
uit de hemel neergedaald is; niet zoals uw vaderen het manna gegeten hebben en gestorven zijn.
Wie dit brood eet, zal in eeuwigheid leven.” Christus is gegeven aan elke van ons in het aanbod
van het evangelie.” (blz.156)
Het begrip ongedesemd brood, dus zonder gist = ,=

samengedrukt, want ongedesemd brood is nogal vast van structuur. Het Griekse woord in de
Bijbel [Nieuw Testament] voor “ongezuurde broden” is “azymos.” Dit is het woord in Marcus
14:12 gebruikt als er staat “het Feest van de Ongezuurde Broden.” Het Griekse woord voor het
normale brood met zuurdesem dat de joden normaal eten – meer dan 350 dagen in het jaar - is
“artos.” Alle 4 evangelieschrijvers, gebruiken dat woord “artos” voor het laatste maal dat Jezus
samen met zijn discipelen at. Ze hebben allen datzelfde brood gegeten. Met dat brood is het
Avondmaal ingesteld! Het was met andere woorden brood met gist. Het is daarom
onwaarschijnlijk, wellicht nog scherper gesteld ONMOGELIJK dat het Laatste Avondmaal van Jezus
en zijn discipelen een Paasmaaltijd was.
Gerhard Kittel en Gerhard Friedrich, Theological Dictionary of the New Testament - Abridged in
One Volume, Eerdmans, 1985. Onze vertaling van een gedeelte van blz.73:
“Artos [brood]
1. Dit woord betekent letterlijk brood in passages zoals Luk. 24:30; Handelingen 27:35;
Joh. 6:11 (bij het Laatste Avondmaal, Mk 14:22;. De toonbroden, Mk 2:26.).
2. Het staat dan ook voor voeding in het algemeen (Lukas 7:33; Joh.13:18; 2 Thes.3:12.).
3. Het idee van deelname aan de eeuwige zaligheid heeft Luk.14:15 als grondslag en
Christus als het ware brood of brood van het leven in Joh.6:31e.v. [J. BEHM, I, 477-78]”
DEZE zaak IS van cruciaal belang

In Ex.29:2, leest de Hebreeuwse tekst “lechem matsot” (ongezuurde broden), waardoor het
gebruik van het woord “matsa” aangepast is met “lechem” (brood). Deze passage gaat dus
specifiek over “ongezuurde broden.” Op een andere plaats Lev.7:13 zegt het Hebreeuws,
“lechem chametz” (zuurdesembrood). Dit zijn de enige twee passages van de Schrift, voor
zover we weten, die aantonen dat “lechem” de/het gewone generieke terminologie voor het
dagelijkse “brood” is. Er is niets verkeerd aan gezuurd brood want Joden eten het 365 – 7 of
8 dagen in het jaar.
In alle andere gevallen waar de term “matsa” gebruikt is als zelfstandige naamwoord spreekt het
over “ongezuurde broden” zoals in Ex.12:8-13 / Lev.23:4-8 / Deut. 16:1-8. Maimonides, de grote
Joodse theoloog uit de Middeleeuwen zegt in zijn beroemde werk The Guide to the Perplexed
(3:46) [De Gids der Verdoolden], dat de Thora suggereert dat het aanbieden van “chametz” op
het altaar van de tempel, AFGODERIJ is en dus verboden. Het zou ook vergelijkbaar zijn met de
heidense afgodische praktijken van die tijd, offers werden met honig ingesmeerd om aan de
goden te offeren en ook honing is een product dat verzuring aangaat. Maïmonides geeft echter
een verkeerd beeld. Hij is meerdere malen in strijd met de Bijbel, vergeet niet hij is Rabbijn!
^^^^^^^^
Dat is mijlen verwijderd van de waarheid, en is niet meer dan een dogma van de rabbi's! Dit is
een ander voorbeeld hoe men te werk gaat om iets verkeerd te zeggen over brood dat gerezen is
en het verbod dat het in de tempel/ mocht komen.
Van deze site:
http://www.zoeklicht.nl/artikelen/geheimenissen+van+het+koninkrijk+der+hemelen+5_212
“Zuurdesem, zuurdeeg is bedorven brooddeeg. Feitelijke is dit zuurdeeg een beeld van de oude
mens, de mens is doortrokken van het bederf. Op de feestdagen van Gods volk mocht er geen
zuurdeeg in het huis zijn (Lev. 2:11). Op het altaar mocht nooit iets van zuurdesem komen, met
ernstige represailles wanneer dat wel gebeurde (Ex. 12:15, Deut. 16:4). Paulus leert ons dat een
weinig zuurdeeg, het gehele deeg zuur maakt (1 Kor. 5:6). Het brood, het meel moest steeds
ongezuurd voor het aangezicht van God gebracht worden en wijst op Christus. Hij is gestorven en
uit de aarde verrezen tarwegraan.” Als dit klopt eten de Joden elke dag van elk jaar 365 min 7 of 8
dagen bedorven brooddeeg. En ze worden er niet ziek van.
Het is nu al interessant genoeg om nu al op te merken dat voor een dankoffer en beweegoffer

door God geboden, dat het brood met gist moest gemaakt worden?
Leviticus 7:11-15: “11 Dit nu is de wet voor het dankoffer dat men aan de HEERE moet aanbieden.
12 Als iemand het als lofoffer aanbiedt, dan moet hij naast het lofoffer ongezuurde koeken
aanbieden, met olie gemengd, ongezuurde platte koeken met olie bestreken en koeken van door
elkaar gemengd meelbloem met olie gemengd. 13 Bij de koeken moet hij als zijn offergave
gezuurd brood aanbieden, samen met zijn lof- en dankoffer. 14 En van elke offergave moet hij één
koek als een hefoffer aan de HEERE aanbieden. Het is voor de priester die het bloed van het
dankoffer sprenkelt. 15 En het vlees van het lof- en dankoffer moet gegeten worden op de dag dat
hij het aanbiedt. Men mag niets ervan tot de volgende morgen overlaten.”
Leviticus 23:17 Willibrordvertaling 1975: “17 Van de plaats waar ge woont, moet gij als
bijdrage twee broden meebrengen van twee issaron bloem, met zuurdeeg gebakken, om die als
eerstelingen aan Jahwe aan te bieden.”
Jeremia 33:11 Willibrordvertaling 1975: “hoort men weer de kreten van blijdschap en
vreugde, het zingen voor bruidegom en bruid; weer klinkt het lied: `Loof Jahwe van de
legerscharen, want Jahwe is goed, zijn genade duurt eeuwig.' Weer brengt men dankoffers naar
de tempel van Jahwe. Ik herstel het land in zijn vroegere staat, zegt Jahwe.”
Amos 4:5 Willibrordvertaling 1975: “Breng maar dankoffers van ongezuurd brood en maak
maar ophef van uw vrijwillige gaven. Dat doet gij immers zo graag, gij zonen van Israël: zo luidt
de godsspraak van de Heer, Jahwe.”
^^^^^^^^
Zuurdesem is op zich zelf niet zondig, ook dus niet in het Oude Testament. Het werd gebruikt in
de aanbidding. In Lev.7:13 en Lev.23:16-17 zijn de gelovigen geboden om bepaalde offers met
gezuurd brood naar de tempel te brengen. En in het Nieuwe Testament, werd zuurdesem door
Jezus zelf gebruikt als een parallelverhaal voor de verspreiding van het evangelie en van de groei
van het Koninkrijk (Mat.13:33 / Lucas 13:21). Laten we dus geen vals beeld schetsen als het om
zuurdesem gaat, dat heeft zijn goede en slechte eigenschappen. Slecht is het als die een
verwijzing naar de leer van de Farizeeën, Herodianen, en Sadduceeën die huichelachtig handelen,
het was te mijden als de pest (Matthéüs 16:11-12 / Marcus 8:15 / Lucas 12:1). Een analogie voor
slechte zuurdesem is een gemeente in Azië waar men zich moet reinigen van zonde door die
vorm van desem moet weg te doen. Het gaat er om een serieuze vorm van overspel. Dat moet uit
hun midden weggedaan worden en ze moeten zich heiligen (1 Corinthiërs 5:8). Ze moeten naar
die vorm van goede zuurdesem overstappen, naar deze die is als de prediking van het Godsrijk.
^^^^^^^^
Er is geen grote moeite voor nodig om op het Internet honderden citaten te vinden dat de
toonbroden niet gezuurd waren. En toch geloven we dat niet en zullen ook aantonen dat het niet
zo is.
In het Grieks hebben we voor het begrip “gist” = ”zume” en het werkwoord voor “om te
rijzen” is “zumo” In het geheel 13 maal in het NT en de meeste ervan in de slechte
betekenis verbonden aan gist.
Er is geen grote moeite voor te doen om op het Internet honderden citaten te vinden dat de
broden van het Laatste Avondmaal van Jezus niet gezuurd waren. En dat geloven we niet en
zullen ook aantonen dat het niet zo is. Een citaat en let op de arrogantie van de uitspraak:
Van: http://www.zoeklicht.nl/artikelen/wake+up+6++ongezuurde+broden+en+pesach+_4617
“Avondmaal met Ongezuurde Broden
Toen Jezus de Sedermaaltijd met Zijn discipelen vierde, werd de bevrijding uit Egypte herdacht.
Jezus verbond echter op die avond ook de Sedermaaltijd met het Nieuwe Verbond dat door Zijn
bloed gesloten zou worden. Die Sedermaaltijd vierde zij met ongezuurde broden, daar is geen
twijfel over mogelijk.”
We citeren de Life Application New Testament commentary, Tyndale House, 1996. De Life
Application Study Bible, (de volledige versie dus) is in 2011 verkozen tot “beste studie Bijbel.”
Toch staan in deze uitgave door Evangelikalen geschreven enkele inlegkundige truckjes, die het
verhaal zoals het in de Bijbel staat een VER-andering aan betekenis geeft.
^^^^^^^^
Commentaar bij Matthéüs 26:26: “Als Jezus en de discipelen zaten te eten, nam Jezus het brood
van de Ongezuurde Broden, vroeg Gods zegen erover en brak het in stukken. Jezus nam twee
traditionele delen van de Pascha maaltijd, bij het doorgeven van brood en de beker van wijn, gaf
het een nieuwe betekenis als representaties van zijn lichaam en bloed. Hij gebruikte het brood en
de wijn om de betekenis uit te leggen van wat hij wilde doen aan het Kruis. Jezus vertelde de
discipelen te nemen van het brood eten want het was zijn lichaam. Jezus beeld het offer af dat hij
zou maken en het geestelijke voordeel dat zou worden doorgegeven aan degenen die een
persoonlijke relatie met hem hebben gehad. Dit was de belofte van Jezus over zijn persoonlijke
aanwezigheid met alle zijn discipelen wanneer ze van deze maaltijd zouden nuttigen.”
Neen, er is geen enkele aanwijzing dat het om ongezuurde broden gaat. De Griekse tekst spreekt
over “azymos.” In Marcus 14:12 is het gebruikt voor de periode van “het Feest van de Ongezuurde
Broden.” Het Griekse woord voor het normale brood met zuurdesem is “artos.” En het is dat
woord dat in de Griekse teksten staat van het Laatste Avondmaal.
Neen, er is geen enkele aanwijzing dat het om het vieren van het Pesachmaaltijd gaat: er is geen
lam op de tafel, geen bittere kruiden en geen vleessaus.
Commentaar bij Marcus 14:22 “Jezus en de discipelen waren brood aan het eten, en Jezus nam
het brood van de Ongezuurde Broden, na Gods zegen erover gevraagd te hebben, nam en brak hij
het. Jezus zei tegen de discipelen: “Neem, want dit is mijn lichaam.” Zijn woorden “Dit is mijn
lichaam” symboliseren het geestelijk voedsel dat gelovigen verkrijgen van een persoonlijke relatie
met de Verlosser.”
Commentaar bij Lucas 22:19 “Jezus nam het brood van de Ongezuurde Broden, dankte God, en
brak het. Omdat brood werd beschouwd als een geschenk van God, was het oneerbiedig om
brood te snijden met een mes, dus brood zou worden verscheurd (of gebroken) met de handen.
Jezus gaf het brood aan de discipelen te eten met de saus. Als hij dit deed, gaf hij dit Pascha als
praktijk een geheel nieuwe betekenis. Net zoals het Pascha gevierd bevrijding uit de slavernij in
Egypte, geeft dus het Anondmaal des Heren verlossing van de zonden door de dood van Christus.
Jezus zei tegen de discipelen: “Dit is mijn lichaam, gegeven voor u.” Jezus gebruikte letterlijke
termen om een figuratieve waarheid te beschrijven. Net zoals hij gewoon zei, “Ik ben” de deur, het
brood, het licht, de wijnstok, zo is het brood het symbool van het werk van Jezus voor de zaligheid
namens de mensheid. Dat zijn lichaam “gegeven werd” is beeld van het Kruis waarop Jezus zijn
lichaam gaf in de dood, toestaand om gebroken te worden zodat de gelovigen leven konden
ontvangen.
Jezus vertelde de discipelen te eten van het gebroken brood “in gedachtenis aan mij.” Hij wilde op
die manier zijn offer te gedenken, de basis voor de vergeving van de zonden, en ook zijn
vriendschap die ze kunnen blijven genieten door het werk van de Heilige Geest.”
Uit http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0018_0_18329.html
Deze scan en onze vertaling, we scannen het Hebreews omdat er wellicht wel PC’s zijn die dat niet
printen:
SHEWBREAD or SHOWBREAD (Heb. ֶ‫ ההפפנָּניִם‬/ ֶ‫ ;חֶלחֶחםֶ פפנָּניִם‬JPS, “bread of display”), the bread laid out in
the Temple on the golden table (Ex. 25:30; I Sam. 21:7; I Kings 7:48; II Chron. 4:19) which is called
“the table of Shewbread” in Numbers 4:7. The shewbread is also referred to as ‫“( חֶלחֶחםֶ ההפתנָּמיִד‬the
regular bread”). On the other hand the Hagiographa use the terms ֶ‫( חֶלחֶחםֶ הההמצַּצחֶרחֶכת‬Neh.
10:34; I Chron. 9:32; 23:29), ֶ‫( המצַּצחֶרחֶכתֶ חֶלחֶחם‬II Chron. 13:11), ‫( המצַּצחֶרחֶכתֶ פתנָּמיִד‬II Chron. 2:3), or simply ֶ‫פמצַּצחֶרחֶכת‬
(I Chron. 28:16; II Chron. 29:18, on the basis of Lev. 24:6–7). It is also called ֶ‫“( צצחֶרךֶ חֶלחֶחם‬a row of
bread”: Ex. 40:23; cf. verse 4).
“TOONBROOD OF TOONBRODEN, “brood van de weergave”), deze die

in de tempel gelegd worden op de gouden tafel (Ex.25:30, 1 Sam 21 7; 1 Koningen 7:48; 2
Kronieken 4:19), dat “de toonbroodtafel” genoemd wordt in Numeri 4:7. Het toonbrood wordt
ook wel aangeduid als (“het gewone brood”). Aan de andere kant gebruik maken
van de Hagiographa de voorwaarden (Neh.10:34; 1 Kron 09:32; 23:29..),
(2 Kronieken 13:11.), ‫( ממצַצכרככתֶ תתממיִד‬2 Kronieken 2:3) of gewoon (1
Kron.28:16, 2 Kron.29:18, op basis van Lev.24:6-7). Het wordt ook wel “een rij van
brood” genoemd. Ex.40:23; zie vers 4).”
Neem eens die laatste opmerking er staat niet “een rij van matses” MAAR “een rij van brood=
lechem” het gewone brood dat dagelijks gegeten wordt in Israël met uitzondering van de 7 of 8
dagen van de periode van ongezuurde broden = het “Chag HaMatsot.” Hier daarom enkele
Bijbelteksten:
Herziene Statenvertaling 1 maal enkelvoud rest meervoud
Exodus 25:30: “Dan moet u het toonbrood [enkelvoud] op de tafel leggen; het moet er
voortdurend voor Mijn aangezicht zijn.”
Exodus 25:22: “De tafel voor de toonbroden”
Exodus 35:13: “de tafel met zijn draagbomen, al de bijbehorende voorwerpen en de toonbroden;”
Exodus 37:1: “De ark, de tafel van de toonbroden, de kandelaar en het reukofferaltaar”
Exodus 39:36: “de tafel met alle bijbehorende voorwerpen, de toonbroden,”
Leviticus 24:1: “Wetten voor de lampen en de toonbroden”
1 Samuel 21:6: “Toen gaf de priester hem dat heilige brood, omdat er geen ander brood was dan
de toonbroden, die van voor het aangezicht van de HEERE weggenomen waren, om er vers brood
neer te leggen op de dag dat het oude weggenomen werd.”
1 Koningen 7:48: “Ook maakte Salomo alle voorwerpen die voor het huis van de HEERE bestemd
waren: het gouden altaar, de gouden tafel waarop de toonbroden lagen,”
2 Kronieken 4:19: “Ook maakte Salomo alle voorwerpen die voor het huis van God bestemd
waren: het gouden altaar, de tafels waarop de toonbroden lagen,”
Matthéüs 12:4: “Hoe hij het huis van God binnengegaan is en de toonbroden gegeten heeft, die
hij niet mocht eten, evenmin als zij die bij hem waren, maar alleen de priesters?”
Marcus 2:26: “Hoe hij het huis van God binnengegaan is ten tijde van Abjathar, de hogepriester,
en de toonbroden gegeten heeft, die niemand mag eten behalve de priesters, en ze ook gegeven
heeft aan hen die bij hem waren?”
Lucas 6:4: “Hoe hij het huis van God binnengegaan is en de toonbroden genomen en gegeten
heeft en ook gegeven heeft aan hen die bij hem waren, broden die niemand mag eten dan alleen
de priesters?”
Hebreeën 9:2: “Er was immers een tabernakel ingericht en in het eerste gedeelte daarvan was de
kandelaar en de tafel met de toonbroden. Dat werd het heilige genoemd.”
Herziene Statenvertaling een variante = uitgestalde brood
1 Kronieken 9:32: “Enkelen van de nakomelingen van de Kahathieten, van hun broeders, gingen
over het uitgestalde brood, om dat sabbat na sabbat klaar te maken.”
1 Kronieken 23:29: “en over het uitgestalde brood, de meelbloem voor het graanoffer, over de
ongezuurde platte koeken, over de bakplaat, over het beslag en over iedere inhoudsmaat en
lengtemaat.”
2 Kronieken 13:11: “Zij laten elke morgen en elke avond voor de HEERE brandoffers in rook
opgaan, en reukwerk van geurige specerijen. Zij zorgen voor het uitgestalde brood op de reine
tafel, en voor de gouden kandelaar en zijn lampen, om die elke avond aan te steken. Wij vervullen
immers onze taak ten behoeve van de HEERE, onze God, maar ú hebt Hem verlaten.”
Nehemia 10:33: “voor het uitgestalde brood en het voortdurende graanoffer, voor het
voortdurende brandoffer, de sabbatten, de nieuwe maanden, voor de feestdagen, voor de
geheiligde gaven, voor de zondoffers om verzoening te doen voor Israël, en voor heel de dienst
van het huis van onze God.”
Herziene Statenvertaling een variante = “het voortdurend uitgestalde brood”
2 Kronieken 2:4 “4 Zie, ik ga een huis voor de Naam van de HEERE, mijn God, bouwen, om Hem te
heiligen, om voor Zijn aangezicht geurig reukwerk in rook te laten opgaan, voor het voortdurend
uitgestalde brood, en voor de brandoffers voor de ochtend en voor de avond, op de sabbatten, en
op de nieuwemaansdagen, en op de vastgestelde tijden van de HEERE, onze God. Dit is voor
eeuwig ingesteld in Israël.”
Herziene Statenvertaling een variante = uitgestalde brood
1 Kronieken 9:32: “Enkelen van de nakomelingen van de Kahathieten, van hun broeders, gingen
over het uitgestalde brood, om dat sabbat na sabbat klaar te maken.”
1 Kronieken 23:29: “en over het uitgestalde brood, de meelbloem voor het graanoffer, over de
ongezuurde platte koeken, over de bakplaat, over het beslag en over iedere inhoudsmaat en
lengtemaat.”
1 Kronieken 28:16: “Ook gaf hij het benodigde gewicht aan goud voor de tafels van het
uitgestalde brood, voor elke tafel, en zilver voor de zilveren tafels;”
2 Kronieken 13:11: “Zij laten elke morgen en elke avond voor de HEERE brandoffers in rook
opgaan, en reukwerk van geurige specerijen. Zij zorgen voor het uitgestalde brood op de reine
tafel, en voor de gouden kandelaar en zijn lampen, om die elke avond aan te steken. Wij vervullen
immers onze taak ten behoeve van de HEERE, onze God, maar ú hebt Hem verlaten.”
2 Kronieken 29:18: “Daarna kwamen zij bij koning Hizkia binnen, en zeiden: Wij hebben heel het
huis van de HEERE gereinigd, het brandofferaltaar met al de bijbehorende voorwerpen, en de
tafel van het uitgestalde brood met al de bijbehorende voorwerpen.”
Nehemia 10:33: “voor het uitgestalde brood en het voortdurende graanoffer, voor het
geheiligde gaven, voor de zondoffers om verzoening te doen voor Israël, en voor heel de dienst
van het huis van onze God.”
Toonbroden (meervoud) in de Willibrordvertaling = 13 in totaal / 4 in 1 en 2 Makkabeeën
Numeri 4:7
1 Kronieken 23:29
2 Kronieken 2:3
2 Kronieken 13:11
2 Kronieken 29:18
1 Makkabeeën 4:49,51
2 Makkabeeën 1:8
2 Makkabeeën 10:3
Het evangelie volgens Matteüs 12:4
Het evangelie volgens Marcus 2:26
Het eerste boek van Lucas 6:4
De brief aan de Hebreeën 9:2
Toonbrood (enkelvoud) in de Willibrordvertaling = 9 in totaal / 1 in 1 Makkabeeën
Exodus 25:30
Exodus 35:13
Exodus 39:36
1 Samuël 21:7
1 Koningen 7:48
1 Kronieken 9:32
2 Kronieken 4:19
Nehemia 10:34
1 Makkabeeën 1:22
Naardense Bijbel (iets gecompliceerder vanwege de variatie van het wooordgebruik)
Numeri 4:7 = altijd-aanwezige brood
1 Kronieken 9:32 = brood dat wordt uitgestald
1 Kronieken 23:29 = brood dat wordt uitgestald
2 Kronieken 2:3 = voortdurend een rangschikking
2 Kronieken 13:11 = een rangschikking van brood
2 Kronieken 29:18 = de broodrangschikking
1 Makkabeeën 4:49,51 = niet in deze Bijbel
2 Makkabeeën 1:8 = niet in deze Bijbel
2 Makkabeeën 10:3 = niet in deze Bijbel
Matteüs 12:4 = toonbroden
Marcus 2:26 = ‘de broden van de uitstalling’ (Lev. 24,5-9)
Lucas 6:4 = ‘de broden van de voorlegging’ (Lev. 24,5-9)
Hebreeën 9:2 = de uitstalling van de broden
In Lev.24,5 staat = challes = broodkoeken;
New International Version (NIV)
Leviticus 24:8
This bread is to be set out before the LORD regularly, Sabbath after Sabbath, on behalf
of the Israelites, as a lasting covenant.
2 Chronicles 2:4
Now I am about to build a temple for the Name of theLORD my God and to dedicate it to him for
burning fragrant incense before him, for setting out the consecrated bread regularly, and for
making burnt offerings every morning and evening and on the Sabbaths, at the New Moons and
at the appointed festivals of the LORD our God. This is a lasting ordinance for Israel.
Complete Jewish Bible (CJB) David H. Stern (Messiaanse Jood)
1 Samuel 21:5
The cohen answered David, “I don’t have any regular bread; however, there is
consecrated bread — but only if the guards have abstained from women.
Holman Christian Standard Bible (HCSB)
Numbers 4:7
“They are to spread a blue cloth over the table of the Presence and place the plates and cups on
it, as well as the bowls and pitchers for the drink offering. The regular bread offering is to be on
it.
We komen nog eens terug op 1 Samuël 21: 4. Daar is het duidelijk aangegeven
dat het brood dat de gewone mensen dagelijks eten van dezelfde kwaliteit is als
het brood waar de toonbroden van gemaakt zijn. En dat is gegist brood. Indien
het anders zou geweest zijn dan is de vergelijking van de priester totaal
verkeerd. Hier is zondermeer tweemaal hetzelfde Hebreeuwse woord gebruikt
en er is geen sprake van “matses” = ongedesemd brood voor het toonbrood.
En hier nog enkele vertalingen van dat vers.
Hier op http://biblehub.com/hebrew/3899.htm is de Hebreeuwse tekst te vinden
En het woordgebruik hier http://biblehub.com/lexicon/1_samuel/21-4.htm
Let erop er staat tweemaal “le-chem” in dat vers 1 Samuël 21: 4 dat is gezuurd brood = gegist
brood. Van het stamwoord “lacham” = “eten” of “gebruiken als voedsel.” Het toonbrood is dus
zonder enige twijfel gegist brood.
New Living Translation (NLT)

1 Samuel 21:4
“We don’t have any regular bread,” the priest replied. “But there is the holy bread, which you
can have if your young men have not slept with any women recently.”
Louis Segond (LSG)
1 Samuel 21: 4
4
Le sacrificateur répondit à David: Je n'ai pas de pain ordinaire sous la main, mais
il y a du pain consacré; si du moins tes gens se sont abstenus de femmes!
Nuova Riveduta 2006 (NR2006)
1 Samuele 21:4
4
Il sacerdote rispose a Davide e disse: «Non ho sotto mano del pane comune, ma c’è del pane
consacrato; i giovani si sono almeno astenuti da contatto con donne?»
Almeida Revista e Corrigida 2009 (ARC)
1 Samuel 21:4
4
E, respondendo o sacerdote a Davi, disse: Não tenho pão comum à mão; há, porém, pão
sagrado, se ao menos os jovens se abstiveram das mulheres.
Schlachter 1951 (SCH1951) [in de nieuwe versie van 2000 is dat vers 5 geworden]
1 Samuel 21:4
4 Der Priester antwortete David und sprach: Ich habe kein gewöhnliches Brot zur Verfügung,
sondern nur heiliges Brot; wenn die Leute sich nur der Weiber enthalten haben!
Het woord “toonbrood” is in het Hebreeuws ֶ‫( לחםֶ הפניִם‬lechem haPānīm), letterlijk vertaald is dat
'Brood des Aangezichts' of ‘Brood van Tegenwoordigheid' betekent. Hier in Exodus 35:13 gebruikt,
dit komt van de site BibleHub.
Exodus 25:30 is het eerste vers waar we die uitdrukking tegen komen: “30 Dan moet u het
toonbrood op de tafel leggen; het moet er voortdurend voor Mijn aangezicht zijn.” HSV
Exodus 25: 30 Willibrord: “30 Zet op de tafel het toonbrood zodat Ik het altijd kan zien.”
Exodus 25:30 Naardense Bijbel: “30 en geef op de tafel plaats aan ‘brood van aanschijn’, voor
mijn aanschijn, altijd.”
^^^^^^^^
Deze opmerking uit het artikel: “Last Supper” in Dictionary of Jesus and the Gospels, InterVarsity
Press, 1992, blz.445 geeft oppervlakkige conclusies weer over dit onderwerp. De auteur heeft
vooraf drie zaken beschreven waarom bepaalde theologen niet geloven dat het Laatste
avondmaal werd voorafgegaan door een Pesachmaal. En een ervan is dat bij het avondmaal het
gewoon Griekse woord “artos” is gebruikt, het woord voor het “dagelijks brood.” Wat de schrijver
dan doet is een verkeerde manier van behandelen van het onderwerp. Hij haalt alles uit de kast
dat er te vinden is maar niet de Bijbel zelf.
“Deze bezwaren zijn echter niet ernstig, want de opsomming van het laatste avondmaal zijn korte
samenvattingen van wat er gebeurd is. En men zou verwachten dat de beschrijvingen deze zijn
om zich te concentreren op die dingen die het meest relevant voor de viering waren. Bovendien,
omdat de vroege kerk regelmatig het laatste avondmaal vierde afgezien van het jaarlijkse festival
van de Joodse Pascha, zijn er aspecten van het Pascha die weinig of geen invloed hadden op het
laatste avondmaal en die werden snel verlaten. Zoals voor de verklaring “artos” die kan niet
worden gebruikt ter aanduiding van het ongezuurde brood van het Pascha. Dit is gewoon onjuist
de algemene term voor 'brood', of de Griekse “artos” of Hebreeuwse “lehem”, werden in het Oude
Testament, de Septuagint, de Misjna en de Targums beschreven voor het toonbrood, die bestond
van de Ongezuurde Broden.” Wat is er verkeerd aan deze redeneringen? Eenvoudigweg dat men
niet vanuit de Schrift is gaan zien of de “toonbroden” wel degelijk “ongezuurde broden” zijn. Dat
getuigt van een slordige aanpak die de schrijver hier maakt.
^^^^^^^^
Dit laat niets aan onduidelijk over in deze zaak, toonbroden zijn volgens een Joods woordenboek
wel degelijk gezuurd/gegist. http://www.jewishencyclopedia.com/articles/5325-drink-offering
“De wierook was wit en zuiver. De wijn wordt niet beschreven of gekwalificeerde in de wet.
“Shekar” is een andere genoemd als een plengoffer vloeistof (Num.28:7 e.v.); het moet een
bedwelmende gefermenteerde drank zijn geweest, en werd aan de priesters verboden tijdens
HUN tempeldienst en Nazireeërschap. Zout werd gebruikt bij zowel de bloedige-giften en de
bloedeloze offers (Leviticus 2:13); het gebruik ervan is verder niet beschreven. Zuurdesem en
honing waren over het algemeen uitgesloten. Maar het eerste [zuurdesem] werd toegestaan
voor het eerste nieuwe brood aangeboden op Pinksteren en voor het brood EN gebak bij ieder
lofoffer; de laatste [honing], wanneer deze werden aangeboden als de eerste vruchten van de
oogst. (...)
Echter, een graansoort offer (“minḥah”) kan onder bepaalde omstandigheden afzonderlijk
aangeboden worden, bijvoorbeeld de Toonbroden, de eerste schoof van rijpe gerst op Pesaḥ, DE
EERSTE BRODEN VAN ZUURDESEMBROOD UIT NIEUWE TARWE OP PINKSTEREN (Lev.23:16, 17,
20;.. Num.28: 26), en het zondoffer van de allerarmsten (Lev.5:11-13)...”
^^^^^^^^
En ook dit nog: www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0018_0_18329.html
“De talmudic-halakhah schrijft voor dat deze broden niet gezuurde broden moesten zijn (Men. 5a;
cf. Jos., Ant., 3:255), hoewel dit niet expliciet wordt genoemd in de tekst, die eveneens niet
verwijst naar hun gekruid worden met zout, zoals werd gedaan met andere maaltijd-
aanbiedingen (Leviticus 2:13). Echter, de Septuaginta (in Leviticus 24:7) heeft hier toegevoegd
“Καῖ “αλας” (“en zout”), en volgens de halakhah was de wierook gezouten voordat die verbrand
moest worden op het altaar (Men. 20a). De broden werden elke sabbat veranderd. Op basis van
de relevante passages die er zijn, kan er van worden uitgegaan dat de priester niet speciaal voor
dit doel naar het Heilige der heiligen hoefde te gaan. Maar de broden werden veranderd toen hij
er kwam op de Sabbat voor de aangewezen tijden, dat is, in de ochtend of in de schemering, om
aandacht te schenken aan de lampen of het altaar van de wierook. Net als bij merendeel aan
maaltijd-offers, werd het toonbrood opgegeten onder mannen, de priesters, in een heilige plaats.”
^^^^^^^^
We citeren een lang verhaal uit Gerhard Kittel en Gerhard Friedrich, Theological Dictionary of the
New Testament - Abridged in One Volume, Eerdmans, 1985.
Onze vertaling van het artikel “ongezuurde broden” waar een en ander staat, op blz.266:
“1. Het gebruik in het NT berust op het feest van de ongezuurde broden en haar regelingen in
Ex.12:18 (vgl 13: 6-7; Numeri 28:16-17; Dt.16: 3-4.). De oorsprong en de betekenis van dit feest en
de precieze verhouding tot het eendaagse Pascha zijn moeilijk te bepalen.
2. Het feest zelf is vernoemd in Mk.14:1,12 (cf.Mat.26:17; Lukas 22:1,7.) En tweemaal in

Handelingen (12:3, 20:6). De “ázyma” [Grieks woord voor “ongezuurde broden”] zijn de zeven
dagen volgend op de avond van het Pascha, hoewel het Pascha zelf wordt ook wel de eerste dag
van een acht dagen feest (Mc.14:12). Het is niet duidelijk waarom de verslagen van het laatste
avondmaal niet het eten van ongezuurde broden vernoemen dat deel uitmaakt van het Pascha
ritueel (zie Ex. 12:18). Wordt er “Artos” in plaats daarvan gebruikt?
3. Aan de grondslag van 1 Kor. 5: 6FF ligt het “ázyma” ritueel, waar Paulus (misschien is dit
geschreven rond het Paschaseizoen) geeft de cultische vraag weer naar een morele betekenis.
“Zýmē” duidt op de morele onzuiverheid van het oude leven, “ázyma” bevrijding daarvan en dus
de waarheid en de zuiverheid van het nieuwe leven. De ideeën van het oude en de nieuwheid
worden geïntroduceerd door de gedachte van de bekering (Rom.7:6; Kolossenzen 3:9-10), terwijl
allegoriserend het volgende is gesuggereerd: het idee van zonde als gist in het deeg, en de hele
metafoor opent spannende doorkijkjes, bijvoorbeeld de “ázymoi” als de nieuwe feestelijke
gemeenschap, het nieuwe leven als het feest, en Christus als het paaslam, dat zowel vernieuwing
eist en het ook mogelijk maakt.
We hebben een goed voorbeeld van Paulus en zijn manier van combineren van een aanwijzing en
een bindende zaak in vers 7. Philo heeft een aantal allegorische interpretaties van “ázyma” en
“Zýmē.” Zo symboliseert het eten van “ázyma” ascese, en tá ázyma is een symbool van
nederigheid en “Zýmē” van trots of zondige lust. Maar Philo heeft geen krachtig bevel om zich te
reinigen uit “Zýmē” (die inderdaad soms de rechtmatige verheffing van de ziel kan aanduiden).
Plutarchus, ook vindt in “Zýmē” een symbool van onreinheid en vergelijkt het proces van het rijzen
met verontreiniging, dus dat metafoor van Paulus is begrijpelijk voor heiden-christenen die niet zo
goed thuis in het OT.
4. In de gelijkenis van het zuurdeeg in Mt.13:33 (Lc. 13:21), maakt Jezus het meer algemene punt
dat een beetje oorzaak grote effecten kan hebben (zie Jacobus 3:3 e.v.). Hier is het koninkrijk zelf
in vergelijking met “Zýmē.” Hoewel het kwantitatief klein is, kan het de hele aarde (vergelijk het
zout in Mt. 5:13) doordringen.
5. In tegenstelling is er de figuratieve waarschuwing van Mk.8:15; Mt.16:6; Luk.12:1 tegen de

“Zýmē” van de Farizeeën (en Herodianen en Sadduceeën). De verwijzing is hier natuurlijk om het
corrupte en corrumperende element in het onderwijs van deze tegenstanders van Jezus aan te
geven, hoewel op zich “Zýmē” misschien wel neutraal is, de nadruk op de kwalificatie eigenschap
of kwaliteiten. Er is geen parallel voor dit soort gebruik in de LXX, waarin de groep alleen bij de
regelgeving voor de feesten en de offers telt (Ex.12:15; 23:18; Dt.16: 3-4., enz.).”
^^^^^^^^
Citeren wat uit The new Unger's Bible dictionary, Revision of: Unger's Bible dictionary. 3rd ed.
c1966. (Rev. and updated ed.), Chicago: Moody Press. Nadat men een beschrijving geeft van hoe
het verloopt bij joden vanuit de rabbijnse inzichten lezen we er dit: “Het vergelijken van de aldus
verzamelde zaken van rabbijnse schrijvers met het Nieuwe Testament ritueel, en er van uitgaande
(1), dat het in wezen de gangbare praktijk is van onze tijd Heer; en (2) dat de maaltijd waar hij en
zijn discipelen aan deelnamen ofwel het Pascha zelf was of een anticipatie ervan, uitgevoerd
volgens dezelfde regels, zijn we in staat om te wijzen, maar niet met absolute zekerheid, dat de
uitgangspunten die de oude praktijk presenteerde voor de instelling van de nieuwe van tel is.”
(Bennett, Christian Archeologie, blz. 416).
Het woord “zuurdeeg/ zuurdesem” wordt in de Bijbel meestal in verband met boosheid en
slechtheid: Ex.12:15,18 / 13:7 / Lev.2:11 / 6:17 / 23:17 / Deut. 16:14 / Mat.13:33 / 16:11,12 /
Marc.8:15 / Luc.12:1 / 13:21 / 1 Cor.5:6-8 / Gal.5:9. De figuratieve toepassing van zuurdesem is
dus in het Nieuwe Testament meestal iets dat “corrupt” is. En het spreekwoordelijke is door
Paulus geciteerd: “6 Uw roem is niet goed. Weet u niet dat een klein beetje zuurdeeg het hele
deeg doorzuurt? 7 Verwijder dan het oude zuurdeeg, opdat u een nieuw deeg zult zijn. U bent
immers ongezuurd, want ook ons Paaslam is voor ons geslacht: Christus. 8 Laten wij dus
feestvieren, niet met oud zuurdeeg, ook niet met zuurdeeg van slechtheid en boosaardigheid,
maar met ongezuurde broden van oprechtheid en waarheid. 9 Ik heb u geschreven in de brief dat
u zich niet moet inlaten met ontuchtplegers.” (1 Cor.5:6-9 / vergelijk ook Galaten 5:9). Opletten
dat u niet te ver gaat in wat er staat: zonde en het toelaten van zonde in de gemeente dat is te
vergelijken bij OUDE zuurdesem. Met zo een “oud zuurdeeg” mag de gemeente zich niet inlaten.
Bedenk eens aan de situatie van de gelovigen aan wie hij schreef; mensen uit Corinthe één van de
grote havens in de handelsrouten van die tijd. Seksuele uitspattingen waren daar dagelijkse kost!
Maar als Jezus “zuurdeeg” gebruikt in Mat.13:33 en spreekt van “het Koninkrijk der hemelen is als
tot zuurdesem” dan is dat een goede manier hoe zuurdesem gebruikt is.
Het is duidelijk dat de verborgen, onopgemerkte, mysterieuze aard van zuurdesem zijn werk doet
in de gemeente. Het evangelie is een alles doordringende en transformerende macht die de
gelovigen tot actie zal leiden. Jezus geeft het in de vergelijking over: de actie van de zuurdesem in
het meel, hier de gemeente. De goede zuurdesem werkt rechtstreeks op de groei van de kerk.
We moeten ook wat zeggen over: de gelijkenis van de zuurdesem, waar gist als een zeer
belangrijk element centraal staat. Die “vergelijking” volgt na de parabel van het mosterdzaadje.
Dat gedeelte staat bij de drie synoptische evangeliën als een mooi voorbeeld van de vraag: met
wat is het Koninkrijk van God te vergelijken? Aan de gelijkenissen die Jezus hier spreekt tot het
volk dat rondom Hem staat heeft Hijzelf de vraag gesteld.
Marcus 4:30: “En Hij zei: Waarmee zullen wij het Koninkrijk van God vergelijken, of door
welke gelijkenis zullen wij het voorstellen?”
Mat.13:31: “Een andere gelijkenis hield Hij hun voor. Hij zei: Het Koninkrijk der hemelen is
gelijk aan een mosterdzaad, dat iemand nam en in zijn akker zaaide.”
Lucas 13:18: “ En Hij zei: Waaraan is het Koninkrijk van God gelijk en waarmee zal Ik het
vergelijken?”
Het gaat om “gelijkend op” en “vergelijkend met” zegt Lucas 13:18. Het element van vergelijking
is een aards element, maar het zal een hogere wijsheid uitbeelden.
Mat.13:33: “33 Een andere gelijkenis sprak Hij tot hen: Het Koninkrijk der hemelen is gelijk
aan zuurdeeg, dat een vrouw nam en in drie maten meel deed, totdat het helemaal
doorzuurd was.”
Lucas 13:20: “En Hij zei opnieuw: Waarmee zal Ik het Koninkrijk van God vergelijken?”
Lucas 13:21: “Het is gelijk aan zuurdeeg, dat een vrouw nam en in drie maten meel deed,
totdat het helemaal doorzuurd was.”
Enkele voorbeelden van zin en betekenis in gelijkenissen

Schat in een Er is niets kostbaarder dan Het koninkrijk van God. Matthéüs 13:44
akker
Sleepnet Een slotfase van het koninkrijk, geode en slechte vissen Matthéüs 13:47-48
worden van elkaar gescheiden. Dat is het oordeel waar
alles aan het licht komt.
Twee zonen Jezus vraagt ons duidelijk te onderzoeken of onze Matthéüs 21:28-32
woorden in overeenstemming zijn met onze daden. In
het koninkrijk opgenomen zijn geeft verplichtingen.
Verloren Geen eenvoudig verhaal, ik veronderstel dat de Lucas 15:8-10
penning onverdroten ijver van de zoekende huisvrouw, beeld is
van God die Zijn kinderen zoekt.
Verloren God laat het werk dat Zijn hand begon niet varen, Matthéüs 18:12-14 /
schaap voordat Zijn kind terugkomt. Individueel bekeken. Lucas 15:1-8
Verloren zoon God laat het werk dat Zijn hand begon niet varen, Lucas 15:11-32
voordat Zijn kind terugkomt. Individueel bekeken.
Wijze en Een oordeelsfase. Matthéüs 25:1-13
dwaze
maagden
Zaaier De prediking komt overal terecht maar mist zijn doel niet Matthéüs 13:1-9, 13:18-
op de plaats waar het zaad kan bloeien. 23 / Marcus 4:1-20 /
Lucas 8:4-15
Zelfgroeiend Zaad groeit en we moeten ook niet weten waarom! Het Marcus 4:26-29
zaad komt en hangt af van God. De organische groei is Zijn
geheim. Zo ook is de groei van het koninkrijk, dat doet
God.
Zuurdesem Wanneer Jezus ons waarschuwt voor zuurdesem dan is Matthéüs 13:33 / Lucas
het iets negatiefs. Hier is gist levensbelangrijk. Een klein 13:20-21
beetje is nodig om de wereld te veranderen, in de goede
zin van het woord, je bent zo aan God gebonden.
^^^^^^^^
We vertalen wat van McClintock and Strong Biblical Cyclopedia het artikel “Showbread”
The Bread and its Significance. — Whether the bread was to be leavened or unleavened is not
said. The Jewish tradition holds it to have been unleavened (Josephus, Ant. 3, 6, 6; 10, 7; Philo, De
Congr. 5, 1); and as Josephus and Philo could scarcely be ignorant of what on such a matter was
customary in their time, it is not to be doubted that, according to the later practice at least, the
bread was unleavened, affording ground for the inference that the same was the case also in
earlier times. (scan van het origineel)
“Het Brood en de betekenis ervan. - Of het brood moest worden gezuurd, of ongedesemd was
wordt niet gezegd. De Joodse traditie houdt het bij ongedesemd te zijn (Josephus, Ant 3, 6, 6;. 10,
7;. Philo, De Congr 5, 1); en zoals Josephus en Philo nauwelijks onwetend waren van een dergelijk
onderwerp zoals gebruikelijk was in die tijd, is het niet te betwijfelen dat volgens de latere
praktijk van het ongezuurde brood, dit grond kan bieden voor de gevolgtrekking dat hetzelfde ook
vroeger het geval was.”
Dit is een simpele redenering die ook niet opgaat als men verder gaat kijken. Er zijn in die aard
nog wel honderd citaten te geven, maar als men gewoon gaat afschrijven wat een ander zegt
zonder echt op onderzoek te gaan dan kunnen die 101 fout zijn! En dit is waarom ze dat allen zijn!
 1 Kronieken 9:32 Naardense Bijbel: “en uit de zonen van de Kehatiet, enkelen uit hun
broeders over het brood dat wordt uitgestald,- om dat sabbat na sabbat gereed te
maken.”
 1 Kronieken 23:29,30 Naardense Bijbel: “29 over het brood dat wordt uitgestald, de
meelbloem voor een broodgift, en de ongegiste wafels, over de bakplaat en het
aanmengen,- over elke inhouds- en lengtemaat; 30 en om ochtend na ochtend klaar te
staan om dank en lof te brengen aan de Ene,- en evenzo tegen de avond;”
 1 Kronieken 9:3:23: “Enkelen van de nakomelingen van de Khathieten, van hun broeders,
gingen over het uitgestalde brood, om dat sabbat na sabbat klaar te maken.”
 1 Kronieken 23:29: “en over het uitgestalde brood, de meelbloem voor het graanoffer, over
de ongezuurde platte koeken, over de bakplaat, over het beslag en over iedere
inhoudsmaat en lengtemaat.”
 2 Kronieken 13:11: “Zij laten elke morgen en elke avond voor de HEERE brandoffers in rook
opgaan, en reukwerk van geurige specerijen. Zij zorgen voor het uitgestalde brood op de
reine tafel, en voor de gouden kandelaar en zijn lampen, om die elke avond aan te steken.
Wij vervullen immers onze taak ten behoeve van de HEERE, onze God, maar ú hebt Hem
verlaten.”
 Nehemia 10:33: “voor het uitgestalde brood en het voortdurende graanoffer, voor het
geheiligde gaven, voor de zondoffers om verzoening te doen voor Israël, en voor heel de
dienst van het huis van onze God.”
^^^^^^^^
En dus ook een belangrijke opmerking van Jacob Neusner, Is Scripture the Origin of the
Halakhah?, University Press of America, 2005, blz.171: het origineel gescand en onze vertaling:
“Deze overweging wint aan gewicht als we rekening houden met het ongezuurde karakter van het
brood waarmee het vlees wordt gegeten, in het voorbeeld van bijna alle meeloffers: “alle
meeloffers worden ongezuurd gebracht (Leviticus 2:2-5 / 6:7-9, uitgezonderd voor de
zuurdegedesemde [broden] in de dankoffers [M.Menahot 7: 1] en de twee schoven van brood
[van Shabuot], die gezuurd worden aangebracht [Leviticus 7:13 / 23:17” (Misjna-traktaat
Menahot 5: 1).”
 Dus verkoop a.u.b. geen onzin in de bewering dat er nooit ofte nimmer brood met gist in
de tempel zou komen. Stop met dit argument en koppel het zeker niet aan andere zaken
die er niets mee te maken hebben. Vergeet niet dat de toonbroden NOOIT geofferd
worden aan YaHWeH en dus is Leviticus 2:2-5 niet van toepassing op deze zaak.
 Leviticus 7:11,13: “11 Dit nu is de wet voor het dankoffer dat men aan de HEERE moet
aanbieden. …13 Bij de koeken moet hij als zijn offergave gezuurd brood aanbieden, samen
met zijn lof- en dankoffer.”
 Leviticus23:17: “Uit uw woongebieden moet u twee broden meebrengen, bestemd

voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn, met zuurdeeg
gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEERE.”
Men zou kunnen zeggen er is een kleine tegenstrijdigheid van de ene reeks teksten met de
andere. Maar waar zullen we ons geloof op bouwen? Als YaHWeH in de ene openbaring iets zegt
en er ook nog uitzonderingen op toelaat dan is dat Zijn zaak toch!. Hij bepaald wat er in de
tempel mag! Wij niet! Dat ongezuurd brood, dat brood zonder gist dat staat: in die ene week dat
ze het toepassen en dagelijks eten voor de zuiverheid, maar alleen in die bepaalde week. En ook
de meeste meeloffers die je in de tempel mocht brengen waren ongezuurde broden. De offers
met Pinksteren vormen daarop een grote uitzondering. Op de Pinksteren worden gezuurde
broden tot bij de Heer gebracht. Leg je daar bij neer, dat is ZIJN GEBOD.
Hier is de betekenis goed weergegeven wat de toonbroden moeten verbeelden. Citeren:

Moorehead, William Gallogly, D.D, prof in een Presbitarian College, einde 19de eeuw schreef
enkele mooie gedachten bij elkaar in zijn: Studies in the Mosaic institutions: the tabernacle, the
priesthood, the sacrifices, the feasts of ancient Israel, W. J. SlIDEY PUBLISHER I896. Enkele zaken:
“De naam,”tafel der toonbroden” is niet zozeer ontleend uit de tafel zelf maar van het brood dat
er op geplaatst is. Het was het brood van aanwezigheid of presentatie (letterlijk, “brood van het
gezicht”) die bedoeld is (Mat.12:4). Het ontwerp was niet een bevestiging aan de mensen van hun
afhankelijkheid van God voor hun voedsel, noch van hun dankbaarheid voor hun temporele
voedsel, hoewel deze ideeën vanop een afstand kunnen worden voorgesteld maar het was een
voortdurend gedenkteken voor God zelf (Lev.24:7). In dit vers wordt er uitdrukkelijk gezegd dat de
wierook die werd verspreid over het brood “voor een teken” was. Bij de verwijdering van de
uitgestalde broden en de levering van de verse (die heeft elke sabbat plaatsgevonden), was de
wierook gebrand op het gouden altaar (dit is afgeleid uit Lev.24:7,8). De schaaltjes [met olie] van
de tabel moeten zijn gebruikt voor dit doel, want er worden hier geen genoemd als behorend tot
het altaar.” (blz.63)
^^^^^^^^
Wij vertalen enkele zaken uit de belangrijkste Bijbelse encyclopedieën en commentaren.
In de encyclopedie http://www.jewishencyclopedia.com/articles/13611-showbread
Het artikel vertaald en gedeeltelijk weergegeven: “Toonbrood
Door: Joseph Jacobs, Emil G. Hirsch
“Volgens I Kron.9:32, werden de kinderen der Kohathieten belast met het bakken en en verzorgen
van de “toonbroden”, zoals de Hebreeuwse tekst beschrijft. Het lijkt er dus op dat bij de
voorbereiding van deze koeken bepaalde gegevens bekend waren [bij die familie] die geheim
werden gehouden voor de priesterlijke clerus. Melding wordt gemaakt van de toonbroden in het
verhaal en avontuur van David in Nob. Ahimelek, de priester, gaf hem de 'heilige' broden, dat wil
zeggen op verzoek van David, de muffe broden die men had weggenomen en vervangen door
“nieuwe” (1 Sam.21.4-6; vergelijk Mat.12:4; Lucas 6:4). In de Tempel van Salomon werden
voorziening getroffen voor de goede tentoonstelling van de broden (1 Koningen 7:48; vergelijk 2
Kronieken 4:19, 13:11). Hoewel niet expliciet gezegd te zijn, waren deze broden/koeken
waarschijnlijk ongezuurd. Het is waar dat ze niet aangeboden werden op het altaar, waar
zuurdesem nauwgezet werd uitgesloten (Lev.2:11); maar werden blootgesteld in het heiligste, en
werden vervoerd naar het heilige der heiligen, en derhalve DE VERONDERSTELLING dat het
gebruik van zuurdesem daarin verboden was draagt EEN GROTE WAARSCHIJNLIJKHEID.
In Josephus.
De voorgaande nogal schaarse gegevens uit de Bijbelse bronnen worden bevestigd en aangevuld
met informatie geschonken door Josephus. De broden waren voorzien vanuit de
gemeenschappelijke kosten; ze waren zonder zuurdesem, en bevatte 24/10den van een
“gedeelte” meel. Twee hopen werden de dag voor de sabbat gebakken, en op de ochtend van de
sabbat werden in de heilige plaats gebracht, waar ze werden opgesteld op de heilige tafel, zes op
een hoop, aangebracht zodat een brood tegen een ander leunde. Op de top van elke hoop werden
twee gouden kopjes wierook geplaatst; zij bleven daar tot de volgende sabbat, toen de verse
broden werden gebracht en de oude broden werden gegeven aan de priesters voor hun eigen
consumptie. De wierook werd gebrand in het heilige vuur, en een nieuwe voorraad werd op de
verse broden gelegd (“Ant.” Iii. 10, § 7).
In Rabbijnse literatuur:
Rabbijnse traditie heeft specifieke details met betrekking tot de voorbereiding van de toonbroden
behouden. De broden werden afzonderlijk gekneed (Men. Xi. 1), maar ze werden gebakken twee
tegelijk. Om ze de gewenste vorm te geven zijn verschillende vormen gebruikt volgens
Maïmonides waren ze in goud (…) Volgens sommige autoriteiten, werd het kneden en
voorbereiden buiten gedaan, het bakken binnen (…) zoals Josephus rapporteert, op vrijdag (zie
“Yad,” lcv 10), maar volgens anderen, werden alle voorbereidingen in de tempelhof uitgevoerd;
volgens anderen, in het huis van Pagi, een buitenwijk waar de priesters die het geheim van de
voorbereiding kenden geleefd zouden hebben. De verklaring van Maïmonides is dat deze wijk,
terwijl het niet in de tempel op de binnenplaats was maar nabij in de buurt. (…)”
^^^^^^^^^
Citeren uit Leviticus van Mark F. Rooker in THE NEW AMERICAN COMMENTARY, Broadman &
Holman Publishers, 2000 gedeelte van het commentaar op Lev.2:11,12.
“De graanoffers moesten worden gemaakt zonder zuurdesem (2: 1 1, NIV “gist”) en
honing, waarschijnlijk omdat deze ingrediënten fermentatie of bederf veroorzaken. Bovendien,
zoals hierboven, honing (Debas) opgemerkt, gelijk ook zuurdesem, werd op grote schaal gebruikt
in heidense sekten en is dus ook verboden. Dit feit kan een onderliggende reden voor het verbod
zijn geweest. Zuurdesem was beperkt tot graan als voedingsmiddelen zoals tarwe, gerst en spelt.
Het was niet toegestaan in het huis of op de tafel tijdens Pesach (Ex 13: 3, 7). Het was ook
verboden met andere offers (Exodus 23: 1 8; 3 4: 25), maar kan worden gegeten met een
dankoffer (Leviticus 7: 1,3; Amos 4: 5) en met het fruit offers (Lev 23:1 7). Offers die bevatten
zuurdesem en honing zou in feite b e bood een s “eerstelingen” (2:1,2). De eerstelingen
offer werd samengesteld uit de eerste verwerkte granen van de dorsvloer. Het Nieuwe Testament
verwijst naar de opstanding van Christus als de eersteling, want zijn opstanding is het signaal: de
eerste van miljoenen mensen die in hem zou geloven (1 Kor.15:20).”
^^^^^^^^
De Griekse Septuaginta vertalers van het Oude Testament hebben SOMS het Griekse woord
“Artos” gebruikt als verwijzing naar “ongezuurde broden” zegt men. Dat valt niet te betwisten: zie
Ex.29:2 / Lev.8:26 / Deut.16:3 / Richt.6:20, en nog enkele malen. Maar men misbruikt dat wel
eens. Daar kun je namelijk ook weinig mee aanvangen in een bepaalde uitleg. Want in die teksten
is het ook duidelijk dat de Septuaginta spreekt van “ongezuurd brood” dus niet gewoon “artos” is
gebruikt, maar dan expliciet is er ongezuurd aan toegevoegd. Wie in deze uitleg “ongezuurd”
weglaat kleurt buiten de lijntjes.
We illustreren dat met: bijvoorbeeld Exodus 29:2
“ongezuurd brood, ongezuurde koeken” en “ongezuurde platte koeken” in HSV

In de Septuaginta staat dit:
en
In de Hebreeuws Bijbel staat dit:
en
Dus is er steeds exact gespecifieerd waar het

om gaat.
Vertel dus geen halve waarheden!
Ook de Septuaginta mag je niet misbruiken!
^^^^^^^^
Nog een andere aanpak:
Exodus 29:2 in context van de aanstelling van de hogepriester.

En u moet daar dan ook de aanvang bij lezen, het begin van dit hoofdstuk! Exodus 29: “1 Dit nu is
wat u met hen moet doen om hen te heiligen, om Mij als priester te dienen: Neem één jonge stier
– het jong van een rund – en twee rammen zonder enig gebrek, 2 ongezuurd brood, ongezuurde
koeken gemengd met olie, en ongezuurde platte koeken met olie bestreken. U moet ze maken van
meelbloem. 3 U moet ze dan in één mand leggen en ze in de mand naar het heiligdom brengen,
evenals de jonge stier en de twee rammen.” (zie ook Lev.8:2 / Lev.9:2)
We gaan naar de tekst die men later samen citeert bij deze om te zeggen ook de toonbroden
ONGEZUURD MOETEN ZIJN. Exodus 29:23-25: “23 Neem dan één rond brood, één met olie
aangemaakte broodkoek en één platte koek uit de mand met de ongezuurde broden die voor het
aangezicht van de HEERE is. 24 Dan moet u ze alle in de handen van Aäron en in de handen van
zijn zonen leggen, en ze bewegen als beweegoffer voor het aangezicht van de HEERE. 25
Vervolgens moet u ze uit hun hand nemen en ze op het altaar in rook laten opgaan, boven op het
brandoffer, als een aangename geur voor het aangezicht van de HEERE. Het is een vuuroffer voor
de HEERE.”
Kijken we eens attentvol naar waar het om gaat in dit gedeelte. Wel, eenvoudigweg de aanstelling
van de Aäronische priesters. De ceremonie van de installatie van Aäron en zijn vier zonen door
Mozes werd afgerond in een periode van zeven dagen. Aäron werd door de hoogste menselijke
autoriteit die er dan was, Mozes, geïnstalleerd. Ze werden met de heilige taken belast die vooral
in en rond het tabernakel werden uitgevoerd. Mozes, de Middelaar van het Wetsverbond, die
YaHWeH WAS voordien al uitverkoren onder de levieten, installeerde zeven dagen lang, van 1–7
Niesan, zijn broer en diens zonen tijdens die plechtigheid. De volgende dag, 8 Niesan (in den
beginne slechts offers), begon dat zopas geïnstalleerde priesterschap aan zijn dienst voor God en
Israël. De broden daar zijn 3 soorten van en ze zijn “voor het aangezicht van de HEERE.” Dat zijn
de woorden om te formuleren dat ze voor God bestemd zijn. Ze liggen hier nog niet op een
toonbroodtafel. Wel gewoon in manden en nog niet in het tabernakel. Hoe zit het met die
broden? Ja, we hebben hier één van die teksten die verwarring kunnen brengen, maar dan alleen
bij dezen die beweren dat de toonbroden niet gerezen broden zijn! Je krijgt er een benaming als
“niet gerezen brood = lechem” en niet “matse.” Wie goed naar de Hebreeuwse tekst kijkt kan het
niet verkeerd verstaan. Eerst vers Exodus 29:2 dan vers 23:
In Exodus 29:2 gaat het om, om drie soorten MATSES (niet ongezuurde koeken, ongezuurde
wafels en ongezuurd brood = matses lehem, dat een groot brood is). Maar a.u.b. dit niet gewoon
vastklitten aan wat er later komt de toonbroden uitgestald op een tafel.
Hier staan de instructies voor de bouw van het tabernakel. In Exodus is die er nog niet, men is nog
maar gewoon de ingrediënten aan het verzamelen. Mozes zoekt naar goud en andere edele
metalen, het mooiste van het mooiste: want het gaat om het huis van God! En de tafel der
toonbroden is maar maanden later klaar. Dat is verhaald in Exodus 35 en 39. Voordein is alleen
het centrum waar de volkeren = 12 stammen van Israël rondom heen staan de Heilige plaats.
Exodus 25 1-9: “1 Toen sprak de HEERE tot Mozes: 2 Spreek tot de Israëlieten en zeg dat zij voor
Mij een hefoffer nemen. U moet van iedereen wiens hart hem gewillig maakt, een hefoffer voor
Mij nemen. 3 Dit is het hefoffer dat u van hen moet nemen: goud, zilver en koper, 4
blauwpurperen, roodpurperen en scharlakenrode wol, fijn linnen en geitenhaar, 5 roodgeverfde
ramshuiden, zeekoeienhuiden en acaciahout, 6 olie voor de lamp, specerijen voor de zalfolie en
specerijen voor het geurige reukwerk, 7 onyxstenen en andere edelstenen als opvulling voor de
efod en de borsttas. 8 En zij moeten voor Mij een heiligdom maken, zodat Ik in hun midden kan
wonen. 9 Volgens alles wat Ik u zal tonen, een ontwerp van de tabernakel en een ontwerp van al
zijn voorwerpen, zó moet u het maken.”
Daar zal ook een tafel staan voor de toonbroden zegt Exodus 25:29,30: “29 Vervolgens moet u de
bijbehorende schotels, schalen, kannen en kommen maken, waarmee plengoffers gebracht
worden; van zuiver goud moet u ze maken. 30 Dan moet u het toonbrood op de tafel leggen; het
moet er voortdurend voor Mijn aangezicht zijn.”
In het Heilige werden elke week twaalf broden (koeken) gelegd en elke sabbat door verse
vervangen (Ex.35:13 / 39:36). En deze twee teksten geven ook aan dat er nog geen toonbroden
gemaakt werden voordien. In Exodus 35 is de tafel voor de broden nog maar net gemaakt en
volgens Exodus 38 controleert Mozes of alles wel is ontworpen volgens zijn instructies. Slechts als
het tabernakel klaar is start ook de echte dienst van het tabernakel. Als er dan bij de instelling van
de hogepriester een mand is waarin tegelijkertijd gewoon ongegist brood = het woord voor het
dagelijks brood maar niet gegist ligt en ongegiste “MATSES” (gelijkend op Zweeds knackebrood)
moet men geen indruk wekken dat er geen verschil is in de terminologie. Dat is er wel zeker, en
let ook op: alles van die broden worden niet gegeten maar verbrand als een gave voor YaHWeH.
Exodus 29:26b: “Het is een vuuroffer voor de HEERE.”
^^^^^^^^
Samenvatting:
1°) Sommigen gaan ervan uit dat in de toonbroden geen gist verwerkt was, want die werden in
het Heilige gelegd. Volgens de Jewish encyclopedia (eerste versie begin 20 ste eeuw) moeten we
echter zeggen: het is EEN VERONDERSTELLING met EEN GROTE WAARSCHIJNLIJKHEID. Hier valt
te onthouden dat de Bijbel dat niet zegt. De aanwijzing die we hierna gaan bekijken zegt dat het
wel degelijk om gegiste broden/koeken gaat!
2°) De Kohathieten was de groep van Levieten die wekelijks de toonbroden moesten
be/verwerken en bakken. De manier van het bakken is door de Rabbijnen tot in de puntjes
uitgelegd maar er staat niet bij, nergens, dat het broden zijn zonder gist.
3°) Als Flavius Josephus wel priester maar geen Kohathiet zegt dat de broden zonder gist gemaakt
zijn kunnen we alleen maar zeggen dat dit geen uitsluitsel geeft. Er zijn meerdere zaken die
Josephus noemt die niet volgens de Bijbelse teksten zijn, maar een eigen interpretatie geven van
de zaak. Het beeld van Josephus over Johannes de doper is bijvoorbeeld niet het beeld van het
NT. Op andere plaatsen is Josephus zeer correct bijvoorbeeld:
http://www.centuryone.com/josephus.html
https://sites.google.com/site/themetalibrary/library-genesis
Shaye J. D. Cohen, Josephus in Galilee and Rome: His Vita and Development As a Historian,
Brill Academic Publishers, 2002 beschrijft enkele slordige notities van de man en dit boek
kan u gratis van deze site plukken.
http://www.jewishencyclopedia.com/articles/8905-josephus-flavius zegt dat we hem niet

moeten veroordelen voor die kleine foutjes.
4°) Jaren later, wel ongeveer 900 jaren, dan Josephus en de Rabbijnen komt Maïmonides zeggen
dat de toonbroden niet gegist zijn. De bron die hij ervoor geeft is de Rabbijnen maar die bron is
opgedroogd en niet te vinden. Het gaat om “horen zeggen.” Dus blijf als enige bron dat er geen
zuurdeeg aan de toonbroden toegevoegd werd, deze man Josephus is.
^^^^^^^^
We geloven niet dat de toonbroden ongegist waren, integendeel voor ons gaat het om boden met
gist, dus gezuurd. Een samenvatting.
Deze twaalf broden werden in het begin, toen men in de

woestijn was, gemaakt van het manna. Het manna, leek op
korianderzaad, en het viel gewoon uit de hemel zes dagen in de week: hemels-brood. In
Leviticus 24=5,6 staat hoe ze moeten gebakken worden: “Verder moet u meelbloem nemen en er
twaalf koeken van bakken. Eén koek moet twee tiende efa zijn. U moet ze dan in twee rijen
leggen, zes per rij, op de tafel die met zuiver goud overtrokken is voor het aangezicht van de
HEERE.” Twee tiende efa is waarschijnlijk gelijk aan 4,4 liter. Dus even onthouden ze hadden geen
bloem van om het even welke graansoort het werd dus met “manna” gemaakt dat evengoed zal
gegaan zijn als met graan. Wonder van God is hier dat “manna” na een dag niet meer eetbaar was
behalve het manna dat op vrijdag viel dat was twee dagen goed. En dit van de toonbroden de
ganse week. Nog een groter wonder het “manna” dat men bewaarde, als een teken in de ark: dat
bleef permanent goed. Exodus 16:19,20 geeft ons een pittig detail: “19 En Mozes zei tegen hen:
Niemand mag ervan overlaten tot de volgende morgen. 20 Maar zij luisterden niet naar Mozes en
sommige mannen lieten ervan over tot de volgende morgen. Toen zat het vol wormen en stonk
het. Daarom was Mozes erg kwaad op hen.” Het manna kreeg in de Schrift de volgende
beschrijvingen, het was “hemels koren” (Ps.78:24), “hemels brood” (Ps.105:40), “brood van de
machtigen” (Ps.78:25).
De Kehathieten moesten het bakken “sabbat na sabbat” en ze waren ook belast met het vervoer
en wegnemen van de oude broden in het Heilige. Deze zorgden in feite voor alles wat zich
afspeelde in het Heilige volgens Numeri 4:2,3: “2 Neem het aantal op van de nakomelingen van
Kahath, uit het midden van de nakomelingen van Levi, ingedeeld naar hun geslachten en naar hun
families, 3 van dertig jaar oud en daarboven, tot vijftig jaar oud, ieder die tot de dienst verplicht
is, om het werk in de tent van ontmoeting te verrichten.”
Mogen we u wijzen op een van de belangrijkste zaken op het Internet waar is aangetoond dat de
toonbroden wel degelijk broden zijn die gerezen zijn, dus met gist. De reden daarvoor is de
symboliek die er achter schuil gaat en uiteindelijk een verwijzing is naar Gods volk in zijn volheid.
http://themessianicfeast.com/wp-content/uploads/2015/01/TMF_Course_7.pdf
^^^^^^^^
We vatten dat alles nog eens samen op een andere manier. Wellicht denkt u, dat is overbodig.
Wel zonder veel teksten en Hebreeuwse/Griekse woorden kan het voor u duidelijker zijn, en
daarom toch ook dit nog.
Het verhaal over de toonbroden en hoe ze moeten gemaakt worden staat uitgebreid beschreven
in Leviticus 24:5-9: “5 Verder moet u meelbloem nemen en er twaalf koeken van bakken. Eén koek
moet twee tiende efa zijn. 6 U moet ze dan in twee rijen leggen, zes per rij, op de tafel die met
zuiver goud overtrokken is voor het aangezicht van de HEERE. 7 U moet ook op elke rij zuivere
wierook leggen, en die zal dienen als gedenkoffer voor het brood. Het is een vuuroffer voor de
HEERE. 8 Elke sabbatdag moet hij dat voor het aangezicht van de HEERE verzorgen, voortdurend;
omwille van de Israëlieten is het een eeuwig verbond. 9 Het brood is voor Aäron en zijn zonen. Zij
moeten dat op de heilige plaats eten, want het is voor hem allerheiligst, afkomstig uit de
vuuroffers van de HEERE. Het is een eeuwige verordening.”
Laten we toch even goed opletten wat er staat! En BIJ DIE GELEGENHEID wat er niet staat! Dit is
de definitieve passage over “toonbroden” we moeten niet verder gaan zoeken. Als u denkt dat te
moeten doen, begin er maar aan! Er is in de Bijbel – zowel het Oude Testament als het Nieuwe
Testament - enige melding gemaakt dat het over “ongezuurde” toonbroden gaat. De Schrift
spreekt hier alleen over “lechem” = “BROOD.” Dat is in de Hebreeuwse taal het gewone
zuurdesembrood! Aangezien het woord voor “ongezuurd” paasbrood bestaat in het Oude
Testament: waarom is het dan niet in verband met deze broden gebruikt? In het geval van twijfel
is het meest waarschijnlijke: je moet hier vragen stellen! Waarom dan niet geloven wat er staat en
toch er wat anders in lezen? Is er ergens in verband met een toonbrood sprake van ongezuurd
brood? Zeker is dan me dunkt, zou dat dan niet duidelijk aangegeven zijn? Als YaHWeH had
bevolen dat de toonbroden werden gemaakt van ongezuurde broden, zou dat niet bij die lange
tekst daarover uitdrukkelijk GESTAAN HEBBEN? Ik herhaal: is er een dergelijk gebod in de beide
Schriften met betrekking tot de “toonbroden” dat het ongezuurd brood moet zijn?
Dan hoor je sommigen bijna hardop roepen: in de tempel mag toch geen gisting komen, dat is
onrein! Waarom zou iets dat gewoon door de Joden dagelijks elk jaar door, min 8 dagen, onrein
zijn, Als Joden dat gezuurd brood eten zij ze dan onrein? Dus het ganse jaar onrein min enkele
dagen? Maar, er is nog een andere plaats in de Bijbel waar sprake is van gezuurde broden die in
de tempel gebracht worden. Want over de “Dag van Pinksteren”, staat dit gebod: “17 Uit uw
woongebieden moet u twee broden meebrengen, bestemd voor een beweegoffer. Ze moeten van
twee tiende efa meelbloem zijn, met zuurdeeg gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEERE.
18 U moet dan samen met het brood zeven lammeren zonder enig gebrek van een jaar oud, en
één jonge stier – het jong van een rund – en twee rammen aanbieden. Ze zijn een brandoffer voor
de HEERE, met het bijbehorende graanoffer en de bijbehorende plengoffers, een vuuroffer, een
aangename geur voor de HEERE. 19 Verder moet u één geitenbok als zondoffer en twee
lammeren van een jaar oud als dankoffer bereiden. 20 De priester moet ze met het brood van de
eerstelingen als beweegoffer voor het aangezicht van de HEERE bewegen, met de twee
lammeren. Ze zijn een heilige gave voor de HEERE, bestemd voor de priester.” (Leviticus 23)
In dit geval, van de Pinksterbroden, heeft “zuurdeeg” toch geen betrekking op “de zondigheid”
van een mens? Om welke reden zou God dan iets dat met 'zonde' te maken heeft ooit accepteren
of dat het als een offer aan Hem zou gegeven worden? Integendeel, de zuurdesem is een beeld
van de Heilige Geest. Net als in de gelijkenis van de vrouw die twee delen van zuurdesem in haar
maaltijd verborg, totdat het geheel werd “gerezen” - een type van de actie en het werk van de
Heilige Geest, God zelf, die ons heilig maakt. De Geest die onze menselijke natuur in de goddelijke
natuur omzet (zie Mat.13:33). Omdat er geen Bijbelse opdracht is die zegt dat deze toonbroden
ongezuurde broden moest zijn mogen we zeggen, het was oorspronkelijk met een grootste
waarschijnlijk van bijna 100% brood met zuurdesem. Het gewone “lechem”: het woord dat
doorheen het Oude Testament gebruikt wordt voor het regelmatige, gerezen brood! Wanneer het
Oude Testament verwijst naar “ongezuurde” brood, gebruikt een schrijver van het Woord:
“ongezuurde” of “matzah.” De 'traditie' zegt dat de toonbroden “ongezuurde” boden waren. Maar
wat is men met traditie als de Bijbel er geen enkele uitleg over geeft! Zouden we niet beter
stoppen met inlegkundige zaken bij die problematiek in te voegen. Weten we het beter dan de
Bijbel?
We vatten het samen! De Schrift heeft in GEEN ENKELE TEKST aangegeven dat de “toonbroden”
van “ongezuurde” aard moeten zijn. Het feit dat twee broden van gezuurde aard met Pinksteren
voor God “bewogen werden” in de tempel geven voor mij persoonlijk aan wat er in het
tegenbeeld gebeurde. Als deze twaalf broden - die de twaalf stammen van Israël voorstellen,
maar ook de “eerstelingen” van het Nieuwe Verbond, hebben we toch een indicatie dat het om
het fijnste zuurdesembrood gaat, maar meer ook niet. Gist is geen verontreiniging dat hoort bij
het proces van het dagelijkse brood dat we eten.
Hoe groot zijn die toonbroden?
Het gewicht was 1 “homer” (of “gomer”) welke een tiende van een efa is (Ex.16:36). Een “efa” is
20 a 45 liter, voor droge stoffen als graan of meel of bloem. Dat brengt het gewicht bij ongeveer 3
kilogram per stuk. Dat geeft een totaal gewicht van ongeveer 40 kg op de toonbroodtafel.
Opnieuw vinden wij hier een tegenbeeld van onze Heer. Hij is wel degelijk het brood des levens.
Deze twaalf broden (soms koeken genoemd) werden oorspronkelijk gemaakt van het manna. Het
manna, is het hemelse brood, en het volgens sommigen gelijkend op korianderzaad. (Ex.35:13 /
Ex.39:36 / 1Kon.7:48 / Neh.10:32, 33). De Kehathieten hadden van Aaron de opdracht het
toonbrood elke week te bakken tegen de sabbat. Op de rustdag moesten ze dan de nieuwe
broden naar de tempel brengen en de oude verwijderen. Bovendien om ze te dragen wanneer
het tabernakel verplaatst werd (Nu.4:7). Elk van de twaalf broden werd uit twee gomer (0,2 efa;
gelijk aan 4,4 l) meelbloem bereid, en volgens Josephus werd er geen zuurdeeg aan toegevoegd
(De joodse oudheden, III, vi, 6). Dat men steeds naar Josephus gaat om te zeggen dat men de
broden niet gefermenteerd had is een al te gemakkelijke uitleg. Als dat later in de Talmoed
beschreven is dan staat er nergens dat het om broden gaat zonder gist. Als hier of daar een
rabbijn dat zegt, later dan de Talmoed periode, ook dan is het nog geen wettekst uit het Oude
Testament.
De Twaalf Broden staan symbool voor de twaalf stammen zeggen zowel Josephus de
geschiedschrijver als de joodse filosoof Philo van Alexandrië uit de eerste eeuw. Maar
beiden geloofden ook dat de twaalf broden de twaalf maanden van het jaar
symboliseerden. Er zijn toch geen Schriftuurlijke aanwijzingen voor deze overtuiging.
Waarom zou ik dan ook MOETEN aanvaarden dat Josephus gelijk heeft met de toonbroden
als ongegist te verklaren. Ook daar heeft hij geen Bijbels bewijs voor gevonden, dat doet
hij trouwens niet. Het is gewoon maar een vermelding tussendoor.
Hoe groot zijn de broden van het beweegoffer op Pinksterdag.
Wanneer iemand een gewoon beweegoffer bracht naar de tempel legde de priester waarschijnlijk
zijn handen onder de gevulde handen van de gelovige waarop het offer lag en bewoog zijn
handen van links naar rechts. Ofwel bewoog hij het offer zelf heen en weer naar het offeraltaar
gericht (Lev.23:11a: “Hij moet de schoof voor het aangezicht van de HEERE bewegen.”). Mozes
heeft dit voorzeker gedaan bij de aanstelling van Aäron en zijn zonen gedaan te hebben toen hij
hen in het priesterschap installeerde (Lev.8:28,29). Bij sommige beweegoffers gingen gedeelten
van het offer naar de priesters als hun deel. (Ex.9:27)
Het belangrijkste beweegoffer van het jaar is dat van de eerstelingen van de gerstoogst op
16 Niesan. Het was de hogepriester die dat beweegoffer bracht. De aanbieding van deze schoof is
een afbeelding van God die als schepper de oogst laat groeien, en als dankbaarheid gaat men dat
tonen met een offer in de tempel. De vervulling van dit “offer” verwijst naar de dag, in het jaar
33, wanneer Jezus Christus, uit de dood opgewekt is als “eersteling van hen die ontslapen zijn”
(Lev.23:11 / Joh.20:11 / Cor.15:20). Vijftig dagen later op de Pinksterdag werden er twee gegiste
broden van de eerstelingen van de tarwe als beweegoffer gebracht (Lev.23:15-17).
 Lev.23:17: “Uit uw woongebieden moet u twee broden meebrengen, bestemd voor een
beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn, met zuurdeeg gebakken; het
zijn de eerstelingen voor de HEERE.”
 Lev.23:20: “20 De priester moet ze met het brood van de eerstelingen als beweegoffer
voor het aangezicht van de HEERE bewegen, met de twee lammeren. Ze zijn een heilige
gave voor de HEERE, bestemd voor de priester.”
In deze vervulling is het Jezus, de hemelse Hogepriester die de eersten van zijn gemeente aan Zijn
Vader, YaHWeH, aanbied. (Hand.2:1-4,32,33.)
Terwijl het Joodse volk in de tempel te Jeruzalem dit Pinksteren vierden, kregen zijn 12 apostelen
de Heilige Geest toegediend als teken dat het offer van Jezus in de hemel aanvaard was! Later op
die dag zullen nog 3.000 gelovigen door hen gedoopt worden en ontvangen deze ook de Heilige
Geest. De gemeente van Jezus heeft op deze dag zijn geboortefeest. Bij dit typologische
Wekenfeest, stellen de twee broden, gemaakt van het graan van de pasgerijpte tarwe, nu wat
anders voor dan wat het voordien was. Deze twee tarwebroden zijn met zuurdeeg gebakken. Dit
wijst, voor ons, nu zeer waarschijnlijk naar de natuurlijke mens (Jood of Heiden, dus twee) met
zonde beladen en dus gedesemd. Of als het zo niet moet worden opgevat: gewoon, mensen uit
het dagelijks leven die aan God worden opgedragen. Daarom moest eerst de Heilige Geest
uitgegoten worden over de gemeente van Christus zodat ze gereinigd werd en de zondigheid
gedelgd door het bloed van de Verlosser.
Het Joodse volk dat zijn profetisch verleden kent zag uit naar deze dag. Ze hadden
zo graag gewild dat Joël 2:28,29 aan hen als volk in vervulling ging. Maar God gaat
verder met zijn VER-nieuwde geschiedenis: de wereld van gelovigen zijn niet meer
alleen van Joodse afkomst maar ook heidenen die geen binding hebben met de
beloften aan Abraham die worden toch gezegend. Ten aanzien van hen gaat in
vervulling dat allen door Abraham gezegend worden. In de typologische tempel is
er plaats voor gelovigen van alle rassen en afkomst. Op die manier zijn de tegen-
beeldige beweegbroden de voorstelling van de wereld van de gelovige in Christus.
Het bewijs van de Vergelijking
De “toonbroden” en de twee broden aangeboden aan God op Pinksteren zijn vergelijkbaar in

beide gevallen wat betreft hun grootte. Het gewone brood en dat van de normale spijsoffers
waren maar half zo groot (Numeri 15:4 / Leviticus 24:5). De twee broden op Pinksteren
gepresenteerd waren zuurdesembrood van hetzelfde gewicht (voorzeker ook de grootte) als de
toonbroden. In Leviticus 23:17 is dat beschreven: “Uit uw woongebieden moet u twee broden
meebrengen, bestemd voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn, met
zuurdeeg gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEER.” Dus 1 toonbrood = 1 “efa.” De twee
broden van Pinksteren = 2 “efa.” Per stuk dus hetzelfde gewicht. De toonbroden worden ook wel
“gebak” of “broden” = het Hebreeuwse woord wordt “challah” of “challot.” Dat zelfde woord
wordt gebruikt voor de twee broden = “challah.” Tot op heden gebruiken de Joden iedere sabbat
nog dat zuurdesembrood.
The Jewish Book geeft hierover deze uitleg: “Het Hebreeuwse woord challa, meestal vertaald als
'een taart' of 'een brood,' wordt in de Bijbel genoemd in het boek Numeri (15:20) [“hefoffer” in de
HSV]. De kinderen van Israël werden bevolen om opzij te zetten, van het brood ze bakken (…), een
klein deel van het deeg voor het onderhoud van de priesters (…), HET WOORD CHALLA WERD
VOOR HET EERST GEBRUIKT IN DE BIJBEL (LEVITICUS 24: 5) OM DE TWAALF TOONBRODEN TE
BESCHRIJVEN (“LECHEM HAPANIM”). Ze werden in het tabernakel aangebracht op een altaar. De
twaalf broden of koeken (challot) werden vertoond in twee rijen van elk zes op elkaar gelegd.
Volgens de meeste autoriteiten, dit is de oorsprong van het gebruik van Challa op de sabbat en de
heilige dagen. (...) de twee challot dienen als een herinnering van de broden (lechem hapanim)
die permanent in het eerste Tabernakel op een tafel liggen (Exodus 25:30) en later in de tempel in
Jeruzalem getoond. In elk geval, de twaalf broden werden aangelegd in twee rijen, ze werden de
hele week lang uitgestald. Deze toonbroden moesten voortdurend worden getoond in de
aanwezigheid van God. Elke sabbat werden de verse broden bereid om de oude te vervangen,
deze zijn nu eigendom van de priesters. De priesters waren verplicht ze te eten in een heilige
plaats, want het brood was heilig. De twee challot die vandaag nog gebruikt worden
vertegenwoordigen de twee rijen toonbroden weergegeven in het tabernakel en de
tempel.”(blz.172-173).
Hier een recept om challot te maken met de zaken die je nodig

hebt. Klaar in: 2uur 50min
http://allrecipes.nl/recept/4903/gevlochten-challah-brood.aspx
Ingrediënten
Opbrengst: 2 broden
4 eetlepels suiker
1 eetlepel zout
4 eetlepels plantaardige olie
300 ml warm water
1 eetlepel gedroogde gist
3 eieren, enigszins losgeklopt
750 gr bloem
1 ei, losgeklopt (om te bestrijken)
1 eetlepel sesamzaadjes
Dus niet vergeten: Joden eten bewust op elke weeksabbat en

feestdagen gegiste broden, buitenkant versierd met
sesamzaadjes. (En acht 8 dagen in het jaar ongezuurde broden.)
Dat The Jewish Book ingekort: de “challah” gegeten op de sabbat en de heilige feestdagen, zijn tot
op vandaag, een herinnering aan de “toonbroden.” Interessant is dat de “challah” vandaag nog
gegeten worden = zuurdesembrood! Zou dit nu geen indicatie zijn dat oorspronkelijk de
toonbroden zelf ook ongedesemd waren? Ook om deze reden: omdat de broden der toonbroden
identiek in grootte waren aan de twee gezuurde broden gepresenteerd voor God op de
Pinksterdag, zoals het woord lechem zelf impliceert? Vergeten we niet, nergens in de Schrift is van
de toonbroden ooit geboden ze “ongezuurd” te maken of te worden gemaakt, als of van matzot!
Hoewel van de reguliere offers van “brood” zeker bevolen werd ze te maken als ongezuurde
broden (Lev.2:4). Van de 12 broden die in het Heilige der Heilige liggen is dat niet het geval! Die
worden NIET geofferd maar gegeten door de priesters! Wat moet ons dit vertellen? Wat doet
“toonbrood” als een echt beeld?
De toonbroden zijn de vertegenwoordiging van het Israël van God, de 12 stammen. Omdat de
toonbroden het Israël van God vertegenwoordigen in de dagen voor Christus, moeten we een
kijkje gaan nemen om het te vergelijken met ons eigen geestelijk leven vandaag. De toonbroden
waren samengesteld uit de mooiste en beste tarwe. Het toonbrood is gemaakt en verfijnd nadat
het elf keer door de zeef is gegaan, een enorm werk totdat er een superkwaliteit is. Tarwebloem
van uitstekende fijnheid en zuiverheid. Hoe zit het met ons geestelijk leven? Want dat zal het wel
moeten voorstellen. Hoe “verfijnd” zijn we geestelijk? Hoe “puur” of zijn we gewoon “onkruid”,
vermomd als “tarwe” (Mat.13: 24-30)?
Het is 1 Cor.3:11-13 dat ons de aanwijzing geeft waarom we uiteindelijk door God aangenomen
zijn als Zijn kinderen. “11 Want niemand kan een ander fundament leggen dan wat gelegd is, dat
is Jezus C
Christus. 12 Of nu iemand op dit fundament bouwt met goud, zilver, edelstenen, hout, hooi of
stro, 13 ieders werk zal openbaar worden. De dag zal het namelijk duidelijk maken, omdat die in
vuur verschijnt. En hoe ieders werk is, zal het vuur beproeven.” Elke gelovige uit de Joden of de
heiden heeft voor waar en waarachtig aanvaard dat niet meer de tempel in Jeruzalem centraal
staat maar Jezus de Christus. Zo zal dat verkondigd blijven tot de heerlijke Wederkomst van de
verlosser als rechter van iedereen, de levenden en de doden. We mogen ons niet anders laten
wijsmaken dan wat Petrus enkele dagen na Pinksteren verkondigde aan de clerus van het Joodse
volk: “11 Deze Jezus is de steen die door u, de bouwers, veracht werd, maar Die de hoeksteen
geworden is. 12 EN DE ZALIGHEID IS IN GEEN ANDER, want er is onder de hemel geen andere
Naam onder de mensen gegeven waardoor wij zalig moeten worden.”
^^^^^^^^
Wellicht ben je in je zoektocht op dit punt al gevonden dat men de formule om toonbroden te
maken heeft uitgedokterd. Hier: https://www.templeinstitute.org/baking-the-showbread.htm
“Omdat de Tora het gebruik van gist verbiedt in de Heilige Tempel, [wat niet waar is, opmerking
gb] waren andere rijsmiddelen noodzakelijk. Voor het kneden is veertig minuten vereist. Het brood
wordt gebakken in grote ovens, veertig centimeter op tachtig centimeter, met acht centimeter
dikke zijkanten. De Gemara vertelt ons over een gegarandeerd terugkerend wonder dat de
toonbroden vers bleven voor een week vanaf de dag dat het werd gebakken, zonder de noodzaak
voor een gesloten opslag of afkoeling overbodig was.”
“Nu is het zo dat voorbereiding van de toonbroden is opgehouden met de vernietiging van de
Heilige Tempel, niemand van ons team had een eerdere ervaring in de bakkerij of de bereiding
van het deeg, het kneden, het mengen, de hoeveelheid water die nodig is of de duur van het
bakken zelf. Een wetenschappelijk artikel, detaillering van het proces en de achtergrond van het
onderzoek worden binnenkort openbaar gemaakt.” Wat moet ik hier over denken, Wel ben
onmiddellijk na dit vertaald te hebben gaan zoen op het net. Hier een reeks gerechten van brood
zonder dat er gist aan te pas komt. Oorspronkelijk uit de streken, Griekenland en Turkije en denk
er maar eens over na: dat is geen duizenden kilometers van Israël vandaan. Het is niet omdat een
prof geen brood kan bakken zonder gist, dat vrouwen dat niet konden en nu nog kunnen. Hier de
site: http://www.smulweb.nl/recepten/brood+bakken+zonder+gist en ook nog dit

https://geldloos.nl/zelf-brood-bakken Wat ik ook gelezen heb is: dat wanneer men brood te lang
kneed er automatisch gistcellen vanuit de lucht in komen of andere bacteriën die het brood doen
rijzen. En de prof heeft zijn deeg drie/vierden van een uur gekneed! Dat is veel, denk ik toch!
^^^^^^^^
Ingekort welk brood dient als beweegoffer op Pinksteren: een Joodse uitleg. We vertalen
parafraserend deze keer
Uit: http://www.inplainsite.org/html/seven_feasts_of_israel.html
“Sjavoeot het Wekenfeest of Pinksteren:
Het is beschreven in Leviticus 23:15-20: “15 U moet dan vanaf de dag na de sabbat gaan tellen,
vanaf de dag dat u de schoof van het beweegoffer gebracht hebt. Zeven volle weken zullen het
zijn. 16 tot de dag na de zevende sabbat moet u vijftig dagen tellen. Dan moet u de HEERE een
nieuw graanoffer aanbieden. 17 Uit uw woongebieden moet u twee broden meebrengen,
bestemd voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn,
MET zuurdeeg gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEERE. 18 U moet dan samen met het
brood zeven lammeren zonder enig gebrek van een jaar oud, en één jonge stier – het jong van een
rund – en twee rammen aanbieden. Ze zijn een brandoffer voor de HEERE, met het bijbehorende
graanoffer en de bijbehorende plengoffers, een vuuroffer, een aangename geur voor de HEERE. 19
Verder moet u één geitenbok als zondoffer en twee lammeren van een jaar oud als dankoffer
bereiden. 20 De priester moet ze met het brood van de eerstelingen als beweegoffer voor het
aangezicht van de HEERE bewegen, met de twee lammeren. Ze zijn een heilige gave voor de
HEERE, bestemd voor de priester.”
De sleuteltekst is dus Leviticus 23:17: “17 Uit uw woongebieden moet u twee broden
meebrengen, bestemd voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn,
MET zuurdeeg gebakken; het zijn de eerstelingen voor de HEERE.” Deze twee broden waren als
een “beweegoffer” door de priesters gebruikt voor de gemeente. Over Sjavoeot werd geloofd
door de rabbijnse geleerden dat het de dag was dat God aan Mozes, de Torah (of de wet) op de
berg Sinaï gaf na hun uittocht uit Egypte. Op die dag kwam God naar beneden uit de hemel. Zich
in een wolk vullend op de berg Sinai in vuur, en rook, en een uitbarsting van Gods trompet, voor
Zijn verbond met Zijn volk. Sjawoe'ot is daarom herdacht als de geboortedatum van het volk
Israël.
^^^^^^^^
EEN TOEVOEGING MET EEN BELANGRIJKE INHOUD:

DE VERVULLING VAN IETS OP HET VASTGESTELDE TIJDSTIP
Beeld en tegenbeeld van de kruisiging:
worden slechts vervuld met een zondagse opstanding!

A°) De dag van de eerste vruchten en Pinksteren vielen steeds op een zondag:
1. De New Bible dictionary geeft ons aan hoe we het Pascha kunnen berekenen, namelijk aan
de hand van de dag van Pinksteren. We lezen er dit, en dat helpt ons in deze bespreking:
“De Sadduceeën vierden (Pinksteren) op de 50ste dag [inclusieve berekening] vanaf de
eerste zondag na Pesach (het onderhouden van de 'sabbat' van Leviticus 23:15 dan als de
wekelijkse sabbat); hun berekening regelde de publieke zaken die men in acht moet
nemen, zolang de tempel er stond. En de kerk is daarom gerechtigd de eerste christelijke
Pinksteren op een zondag in haar herdenking te houden (Eerste Pinksterdag). De Farizeeën
echter interpreteerde de 'sabbat' van Leviticus 23:15 als het Feest van de ongezuurde
broden (vergelijk Leviticus 23:7), en hun berekening werd normatief in het Jodendom na
70 A.D., zodat in de Joodse kalender Pinksteren thans valt op verschillende dagen van de
week.” (New Bible dictionary, 1996 artikel Pentecost, InterVarsity, blz.909)
2. En het viel op zondag in 33 na Christus! Zelfs als de sabbat van Leviticus 23: 11 en 15 nu
niet de wekelijkse sabbat is, maar een verwijzing naar de eerste dag van de ongezuurde
broden, die OOK een feestsabbat is, zijn de offers op Pinksteren, ook op een zondag,
aangeboden in de tempel geofferd. Want vergeet niet we zijn nog steeds in 33 na Christus.
Voor ons is dat hetzelfde jaar dat Jezus werd gekruisigd en opstond op een
zondagmorgen! Zodat vijftig dagen na de opstanding (volgens de joods inclusieve telling)
Pinksteren ook een zondag is!
3. Degenen die zeggen dat Jezus werd gekruisigd op een woensdag of een donderdag
kunnen absoluut niet garanderen dat het offeren van de eerste vruchten op Pinksteren
altijd op een zondag vielen, omdat ze een ander jaar (dan 33 A.D.), hebben waarin de 14 de
Niesan niet op een vrijdag zou vallen. En dan klopt alles niet meer. Dan hebben ze de
oplossing van de “Farizeeën” uitverkoren hoewel dat slechts werd toegepast NA de
vernietiging van de tempel: een historische fout.
4. Don Fleming schreef zijn in zijn Bridgeway Bible Dictionary, 2004, in dat verband: “Het lijkt
erop dat ter gelegenheid van het laatste Pascha van Jezus, Hij en zijn discipelen de
maaltijd een dag eerder dan de officiële tijd aten, en waarschijnlijk zonder een
lam (Lucas 22:15 / Johannes 13:1). Als dat zo is, was de reden waarschijnlijk dat Jezus wist
dat Hij nu het paaslam was. Op de volgende dag zou Hij zijn leven op hetzelfde mo-
ment geven als de dieren werden gedood in de voorbereiding van de maaltijd, dat was op
die volgende avond (Johannes 18:28 / 19:14,31,42). De dood van Jezus aan het
kruis was de grote daad van de verlossing, waarvan het Israëlitische Pascha, maar een
beeld was. Zie Exodus 12:5 met 1 Peter 1:18-19; vergelijk Exodus 12:46 Johannes 19:36;
vgl. Exodus 12: 21,27 met 1 Cor 5: 7). Nadat Jezus stierf was, het Pascha niet meer van
tel. Het werd vervangen door het Heilig Avondmaal een nieuwe plechtigheid voor
herdenking (Matthéüs 26: 17-30; 1Kor10:16; 11: 23-26; zie AVONDMAAL).” [Wat we in-
kleurden lijkt ons terzerfertijd warm en koud blazen! En onwettelijk gezien Exodus 12!]
B°) Het beweegoffer is het teken en vervulling van de opstanding van Christus
1. 1 Corinthiërs 15:20 is duidelijk: Christus is opgewekt uit de doden, als eersteling van hen,
die ontslapen zijn. [1]
2. Wanneer we daar verder over nadenken is zondag de periode van de Eerste vruchten =
Christus opgewekt. Dan is de Omer (een gewichtsnorm voor de broden), of de dag van de
eerste vruchten van het land, de gerst, een duidelijk beeld van de “Dag van de
Opstanding”, maar niet een sabbat! De sabbatopstanding zou geen beeld van Leviticus 23:
10-12 zijn waar dit staat: “10 Spreek tot de Israëlieten, en zeg tegen hen: Wanneer u in het
land komt dat Ik u geven zal, en u de oogst ervan binnenhaalt, dan moet u de eerste
schoof van uw oogst naar de priester brengen. 11 Hij moet de schoof voor het aangezicht
van de HEERE bewegen, opdat Hij een welgevallen in u vindt. Op de dag na de sabbat
moet de priester de schoof bewegen. 12 U moet op de dag dat u de schoof beweegt, een
lam zonder enig gebrek van een jaar oud als brandoffer voor de HEERE bereiden.”
3. Pinksteren: is het type van het geven van de wet: eerst aan de Joden daarna aan de
christengemeente
A°) Vergelijk Pinksteren ht geven van de wet op de Sinaï
= Christus stuurt Heilige Geest volgens Leviticus 23:15-21
B°) Vergelijk Pinksteren wat er met de Israëlieten 50 dagen nadat ze werden 'gered' van de
Egyptenaren in Exodus 19:16-19,
= met Handelingen 2:1-8 50 dagen nadat Christus was opgestaan de gelovigen ‘gered.’
[1] In 1 Cor.15:4 staat dus: “en dat Hij begraven is, en dat Hij opgewekt is op de derde dag,
overeenkomstig de Schriften.”
Bovendien, Marcus 8:31 zegt: “En Hij begon hun te onderwijzen dat de Zoon des mensen
veel moest lijden en verworpen worden door de oudsten en overpriesters en
schriftgeleerden en gedood worden en na drie dagen opstaan.”
En Lucas 24:5-7: “5 En toen zij zeer bevreesd werden en het gezicht naar de grond bogen,
zeiden die tegen hen: Waarom zoekt u de Levende bij de doden? 6 Hij is hier niet, maar Hij
is opgewekt. Herinner u hoe Hij tot u gesproken heeft, toen Hij nog in Galilea was: 7 De
Zoon des mensen moet overgeleverd worden in handen van zondige mensen en gekruisigd
worden en op de derde dag opstaan. 8 En zij herinnerden zich Zijn woorden.”
Hier kunnen we zien dat “na drie dagen” hetzelfde wil zeggen als “op de derde dag.”
De schoof van de vruchten die in de tempel aan God werden aangeboden vertegenwoordigen de
eerste vruchten van de opstanding. De Messias is de eerste ervan (1 Cor.15:20), en de dag dat het
werd gepresenteerd in de tempel/tent der samenkomst was de dag na de sabbat zoals met
Leviticus 23:11 gewoon te bewijzen is. De sabbat hier bedoeld is de 15de Niesan, de eerste dag van
de ongezuurde broden volgens Leviticus 23:6-7. Het is duidelijk dat toen, sinds de eerste dag van
de ongezuurde broden samenviel met de zevende dag sabbat: dat jaar, de opstanding van Jezus
(de eerste vruchten), gebeurde op 16 Niesan de dag na de dubbele of hoge sabbat, op de eerste
dag van de week, zondag. Omdat we dan het tegenbeeld hebben - dat de opstanding
vertegenwoordigt van Jezus - moet de dag der Eerstelingen dan duidelijk gebeuren op de derde
dag na de kruisiging [dat was 14 Niesan] om de Schrift te vervullen. Jezus, zal dus opstaan op de
16de Niesan, beeld en tegenbeeld komen perfect met elkaar overeen.
HOOFDSTUK 6
Het Laatste Avondmaal is géén Pesachmaal
We starten dit hoofdstuk met een zeer lang vertaald citaat en dat heeft zijn reden. Elk mogelijke
reden is er weergegeven dat het Laatste Avondmaal een Pesachmaal was. Maar het blinkt uit van
oppervlakkigheden bij nader inzicht. Wat we ook gaan doen is dat aantonen: hoe zwak zijn de
argumenten zijn van de schrijver.
Uit: Leon Morris, The Gospel According to John, The New International Commentary on the New
Testament, Eerdmans Publishing, 1973. We hebben de tweede versie niet van dit boek. Maar dat
doet er niet toe, of ze hier verschillend zijn weten we dus niet. Je kunt géén boeken blijven kopen,
mijn grens is al een tijdje bereikt. [Wie ze al gezien heeft mag gerust “wauw” zeggen!]
Bladzijde 774
EXTRA OPMERKING H: het laatste avondmaal en het Pascha
Een probleem wordt veroorzaakt door het feit dat de synoptische evangeliën het Laatste
Avondmaal lijken te nemen als een paasmaal (bijvoorbeeld Marcus 14:12ff), terwijl het vierde
evangelie lijkt aan te geven dat Jezus werkelijk gekruisigd werd toen Pascha slachtoffers werden
gedood, 93, zodat dit Laatste Avondmaal voorafgegaan is aan het Paschamaal (Johannes 13:1,29;
18: 28; 19:36).
De belangrijkste punten waarop word aangedrongen in het voordeel van het idee dat het Laatste
Avondmaal een paasmaal is, zijn als volgt:
1. Er zijn expliciete uitspraken in Matt. 26:2,17,18,19; Mark 14:1,12,14,16; Lukas 22: 1,7,8,11,13,
15. Deze lijken het duidelijk te maken dat de maaltijd gehouden door Jezus en Zijn discipelen in
feite een Pesachmaal was.
2. De maaltijd vond plaats in de nacht als die welke geboden was voor het Pascha, terwijl andere
maaltijden gewoonlijk eerder op de dag werden gehouden.
3. De deelnemers leunen in plaats van normaal aan een tafel te zitten (dat was de gebruikelijke
houding in gewone maaltijden). Dit punt is niet doorslaggevend, maar zo ver als het reikt het
geeft een aanwijzing van het Pascha.
4. Een schotel is voorafgegaan aan het breken van het brood, terwijl bij andere maaltijden dan het
Pascha het breken van het brood meestal het eerste deel van de maaltijd lijkt te zijn geweest.
5. Rode wijn werd gedronken, zoals is voorgeschreven voor het Pascha.
6. De maaltijd werd afgesloten met het zingen van een hymne, dit wijst naar de Hallel aan het
einde van het Pascha maaltijd.
Voetnoot 92 Plummer citeert Ecce Homo: “Pilatus veroordeelde Hem om de reden dat Zijn
koninkrijk van deze wereld was; de joden verkregen Zijn executie juist omdat het dat niet was.”
Voetnoot 93 Dit is slechts een benadering. De enige keer dat er een tijdsnota in Johannes staat is
dat het “ongeveer het zesde uur” was kort voordat Pilatus Hem overleverd voor de kruisiging
(19:14). Het avondbrandoffer werd aangeboden op de helft na het achtste uur, tenzij de
vooravond van het Pascha samenviel met de vooravond van de sabbat dan was het de helft na het
zevende uur. Het Pascha werd nadien geslacht (Misjna Pesachim 5: 1)
Bladzijde 775
7. Na de maaltijd ging Jezus naar Gethsemane, niet naar Bethanië. Bethanië was buiten het
gebied dat men mag stappen op de Pesachnacht. 94
8. De woorden van de instelling herinneren ons aan de gewoonte van de voorganger die bij het
Paasfeest de betekenis ervan uitlegde.
9. Johannes 13:29, “dat hij iets aan de armen moeten geven”, kan wijzen op een geven van
aalmoezen in verband met het feest.
10. De argumenten hier tegen kunnen allemaal redelijk worden betwist.
Maar veel wetenschappers zijn helemaal niet overtuigd en de volgende redenen worden tegen de
identificatie gemaakt:
1. Over het brood wordt gesproken als “ἄρτος”= Arthos, niet als “ἄζυμος.” Bij het Pascha moesten
ongezuurde broden worden gebruikt. (De oosterse kerk gebruikt gezuurd brood bij de Heilige
Communie, en blijkbaar deed de westerse kerk dat tot ongeveer de elfde eeuw. 95
2. Er is geen melding gemaakt van de karakteristieke artikelen gegeten in het Pascha feest,
namelijk het paschale lamslachtoffer en de bittere kruiden.
3. Een gemeenschappelijk beker werd gebruikt terwijl voor het Pascha voorgeschreven was dat
men individuele bekers moest gebruiken.
4. De synoptici vertellen ons dat Jezus niet zal worden gearresteerd tijdens het feest (Matthéüs
26: 5; Marcus 14:2). Als het Laatste Avondmaal het Paschammal was, werd hij toch gearresteerd
tijdens het feest.
5. Een aantal zaken die plaats vinden, terwijl iedereen werd aangespoord om de verboden zaken
op het feest niet te doen:
(A) van Jezus die naar Gethsemane gaat (dat was buiten de grenzen van Jeruzalem) 96
(B) het dragen van wapens.
(C) De zitting van het Sanhedrin en de veroordeling van onze Heer op de avond van het
Pascha.
(D) De komst van Simon van de velden (Marcus 15: 21), dit lijkt aan te geven dat hij daar
had gewerkt.
(E) De aankoop door Jozef van Arimathea van linnen op de vooravond van het feest.
(Ƒ) De begrafenis van het lichaam op de feestdag.
94 Het lijkt erop dat de buitengrens van Jeruzalem werd beschouwd als tot het bereiken van
Betfage {Men. 11: 2 en een aantal passages in de Talmoed, als Pes. 63b, 91a; Mannen. 78b etc).
95 A. J. B. Higgins in New Testament Studies, I (1954-1955), p. 202 en n. 3.
96 Dit punt staat niet vast, omdat Jeruzalem werd beschouwd als met Betfage als buitengrens (zie
nr. 94). Ik noem het omdat het wordt aangevoerd door sommigen. Maar hun punt lijkt dus
ongeldig.
Bladzijde 776
6. Het Pascha was in wezen een familie maaltijd, maar dit blijkt niet overeen te komen met het Laatste
Avondmaal. Er zijn geen vrouwen aanwezig, er zou toch een familie moeten bij zijn. En het is Jezus, niet de
pater familias, die voorzitter is.
7. Er is een joodse traditie die zegt dat Jezus “aan de vooravond van het Pascha” (Sanh. 43a) is
geëxecuteerd. (Sanh. 43a).
Het belangrijkste gewicht van de zaak berust op de Johannes-chronologie. Aan het begin van de
afscheidspreek zegt Jezus volgens Johannes: “En vóór het feest van het Pascha, toen Jezus wist
dat Zijn uur gekomen was” (Joh.13:1). Het is niet onmogelijk om dit te begrijpen en uit te leggen
dat Jezus van bepaalde dingen af wist lang voordat het feest begon. Maar het kan ook worden
begrepen alsof de gebeurtenissen die nu worden beschreven plaatsvonden vóórdat het feest
begon. Even later zegt Johannes, met betrekking tot een opmerking van Jezus tot Judas: “Want
sommigen dachten, omdat Judas de beurs beheerde, dat Jezus tegen hem zei: Koop wat wij nodig
hebben voor het feest, of dat hij iets aan de armen moest geven” (Johannes 13:29). De volgende
verwijzing wordt meestal gehouden als de belangrijkste. Het vertelt ons dat “Ze brachten dan
Jezus van Kajafas naar het gerechtsgebouw, en het was 's morgens vroeg. En zij gingen het
gerechtsgebouw niet in, opdat zij niet bezoedeld zouden worden, maar het Pascha konden eten”
(Johannes 18:28). Dit lijkt echt kracht te geven aan de betekenis dat het Pascha op dit moment
nog niet was begonnen. Dit is misschien zo en het is door een latere verklaring versterkt: “En het
was de voorbereiding van het Pascha, ongeveer het zesde uur” (Johannes 19:14). De twijfel
ontstaat doordat “de Voorbereiding” bijna gelijk aan “vrijdag.” (het gebruik ervan voor “de
voorbereiding van de komende “Sabbat”.) Dus de term betekent waarschijnlijk niet meer dan
“Vrijdag in de Pesach week” = “Paasvrijdag”,97 Tot slot vertelt Johannes ons dat een soldaat een
speer stortte in de zijde van Jezus in plaats van zijn benen te breken, “Want deze dingen zijn
geschied, opdat het Schriftwoord vervuld wordt: Geen been van Hem zal gebroken worden”
(Johannes 19:36). Dit blijkt een verwijzing te zijn naar de eis van de wet, dat de botten van het
Paschalam niet gebroken mogen worden (Ex.12:46; Num.9:12). Het lijkt erop dat Johannes de
betekenis aangeeft dat wij moeten denken dat de dood van Jezus het echte Pascha-offer was (cf.
een gelijkaardig inzicht bij Paulus, 1 Cor.5: 7). 98
97 Er is een discussie over de term “paraskeue” door A. J. B. Higgins, op. cit pp. 206ff. Hij laat zien dat de term
“vijdag” was gaan betekenen, zodat het in Johannes 19 ook zal verwijzen naar de dag van de week in plaats
van de “Pascha-avond”. Het kritisch punt lijkt de afwezigheid aan bewijs te zijn dat de term werd gebruikt
voor de “vooravond” van elke feestelijke dag andere dan de sabbat. Barrett zegt categorisch dat de term niet
betekent “vrijdag” in de Pesachweek (op 19:14), maar hij noemt geen voorbeeld van het gebruik ervan voor
de vooravond van een ander feest dan de sabbat. C. D. Buck zegt even categorisch: “De dag voor de sabbat
werd “paraskeue” genoemd: mf ( A Dictionary of Selected Synonyms in the Principal Indo-European
Languages, Chicago 1949, blz.1008). Bernard wijst erop dat als dat de betekenis geweest was als “de
Voorbereidingsdag van het Pascha” dat we dan het lidwoord zouden verwachten (op 19:14). Marcus geeft
ons bijna een definitie wanneer hij spreekt van Παρασκευή ὅ ἐστιν προσάββατον (Marcus 15: 42= “de
voorbereiding op het Pascha was, dat is de voorsabbat”). Dit betekent dat Marcus zoals Johannes denkt.
MiM vestigt de aandacht op een zwakke plek in de “dag voor het Pascha” idee: “Het is nog nooit
aangetoond dat de dag voor het Pascha “De voorbereiding van het Pascha” heette. Er werd
vermoed dat het zo was, omdat men geloofde dat de dag voor de sabbat “De voorbereiding van
de sabbat” werd genoemd. Een dergelijke naam als deze laatste is nog niet zo aangewezen”
(19:14). Het feit moet voor ogen gehouden worden dat geen voorbeeld van het gebruik van
“paraskeue” aangehaald kan worden voor een andere dag dan vrijdag. Het gebruik voor vrijdag
wordt aangehaald, zowel door het koppelen van de looptijd van de sabbat (in Josephus, Ant. Xvi,
163), en, uit de tweede eeuw, absoluut (Didachè, viii. 1; Het martelaarschap van Polycarpus, vii.
1). Het bewijs dat de term werd gebruikt voor vrijdag moet worden aanvaard.
Bladzijde 777
een soldaat stortte een speer in de zijkant van Jezus in plaats van zijn benen te breken, “Want
deze dingen zijn geschied, opdat het Schriftwoord vervuld wordt: Geen been van Hem zal
gebroken worden” (Johannes 19:36). Dit lijkt een verwijzing te zijn naar de eis IN VERBAND MET
het Paschaslachtoffer. Daarvan mogen de botten niet gebroken worden (Ex.12:46 / Num.9:12).
Het lijkt erop dat Johannes hiermee wil aangeven dat wij moeten aannemen dat het echte offer
van Pascha heeft plaatsgevonden met het de dood van Jezus. (Vergelijk deze gelijkaardige
weergave van Paulus in 1 Cor.5:7).98
Hier zijn dan de bewijzen. Het is mogelijk om eventueel een van of een aantal posities ten
opzichte van dit of dat in te nemen. Beide verslagen kunnen als onbetrouwbaar worden
beschouwd en verworpen, dit laat ons dan met zeer weinig kennis van wat er gebeurde. Beperken
we ons tot opvattingen die leiden tot aanzienlijke historiciteit in één of meerdere verslagen die de
volgende inzichten mogelijk maken:
1. De twee verslagen kunnen niet worden geharmoniseerd en Johannes krijgt de voorkeur.
2. De twee verslagen kunnen niet worden geharmoniseerd en de synoptici zijn te verkiezen.
3. Het Pascha vond plaats in de synoptici (dat wil zeggen het Laatste Avondmaal was een
Pascha maaltijd) en Johannes is niet echt in tegenspraak.
4. Het Pascha vond plaats volgens Johannes en de synoptici zijn niet echt in tegenspraak.
5. Er zijn kalendrische verschillen, omdat de synoptici één telling hebben en Johannes een
andere.
98 De datum van Johannes wordt ondersteund door een argument uit de sterrenkunde. De
synoptische datum vereist dat de 14 de Nisan in het jaar van de kruisiging valt op een donderdag.
George Ogg citeert bewijsmateriaal, voornamelijk uit K. Schoch en J. K. Fotheringham, om te laten
zien dat het enige jaar van A. D. 26-36 toen dit gebeurde (tenzij we aannemen dat er abnormale
omstandigheden waren) was A. D. 27, een jaar de meeste geleerden beschouwen als onmogelijk.
Maar de 14de Niesan was op een vrijdag, zoals vereist door John, die beide werkelijke mogelijk zijn
in A. D. 30 en 33 (Historicity and Chronology in the New Testament, S. P. C. K. Theological
Collections no. 6, London, 1965, pp. 92-96).
Deze teksten zijn in het breed door ons in het boek hier en daar uitgewerkt. We gaan nu slechts
naar de 10 punten die volgens Leon Morris, het bewijs leren dat Jezus een Seder maaltijd hield.
1. Er zijn expliciete uitspraken in Matt. 26:2,17,18,19; Mark 14:1,12,14,16; Lukas 22:

1,7,8,11,13, 15. Deze lijken het duidelijk te maken dat de maaltijd gehouden door Jezus en
1 Zijn discipelen in feite een Pesachmaal was. (Volgens Leon Morris)
J. Jeremias, The Eucharistie Words of Jesus, SCM Press, 1966, blz.30 zegt: “elke maaltijd had
religieuze plechtigheid vanwege de genade, die er altijd werd bij uitgesproken, ongeacht of het
alleen werd genomen of in gezelschap, of het een eenvoudige snack was of een formele maaltijd
waarbij wijn werd genomen.” Als Jezus hier een afscheid heeft van zijn 12 apostelen – en dat zit in
deze woorden ingebakken - in de vorm van een avondmaal, dan is dit vanwege het danken,
breken van het brood en het eten een plechtige maaltijd.
^^^^^^^^
Op deze site http://www.jewishencyclopedia.com/articles/11933-passover staat verklaard dat er

met de verwijdering van de gezuurde broden moet begonnen worden op de 13de van Niesan.
“Verwijdering van zuurdesem.
De juiste verwijdering van Hamez (“bi'ur Hamez”) vormt een van de voornaamste zorgen van de
rabbijnse wetgeving en praktijk. Grote zorg wordt geboden in de inspectie en reiniging van alle
mogelijke hoeken en gaten, opdat geen Hamez over het hoofd wordt gezien. De avond
voorafgaand aan de 14de Niesan is speciaal apart gezet voor deze inspectie bij kaarslicht of
lamplicht, niet door maanlicht, (…). Studie [van de Tora] werd in het voordeel van deze plicht van
de inspectie van gaten en hoeken. (…). Bepaalde plaatsen, waar de kans op het vinden van Hamez
oneindig klein was, waren vrijgesteld (zie “Yad,” L. C. ii.). (...)”
^^^^^^^^
Laten we naar iets anders kijken in dat verhaal. Wat moeten we verstaan bij dat “sop” in de
teksten, waarin Jezus brood dopt? Strong's interpreteert, het als “een mondvol.” Het betekent
een stukje voedsel, en in het laatste avondmaal, iets dat ingedompeld is. Daarom wil het woord
niet noodzakelijkerwijs zeggen dat het sop werd gebruikt voor het inweken van vloeistof. Het kan
ook worden gebruikt voor een aardappel of chip om te dompelen in een saus. Johannes 13:26-27
vertelt ons niet waarin Jezus het stuk brood doopte. Het kan zijn: yoghurt, jus, olie, of een saus
bestaande uit een aantal andere dingen. Deze die zeggen dat het echt om de jus van het lam gaat
zijn dan natuurlijk al beïnvloed door hun visie: maar waar is dan het lam? Waarom niet genoemd
in geen enkel van de 4 evangeliën?
Waarover gaat het: eerst de tekst van het Oude Testament dat hiernaar verwijst.
Psalm 41:10: “Zelfs de man met wie ik in vrede leefde, op wie ik vertrouwde, die mijn brood at,
heeft mij hard nagetrapt.”
Matthéüs 26:23: “Hij antwoordde en zei: Wie de hand met Mij in de schotel indoopt, die zal Mij
verraden.”
Lucas 2:21: “Maar zie, de hand van wie Mij verraadt, is met Mij aan de tafel.”
Johannes13:18: “Ik zeg dit niet van u allen; Ik weet wie Ik uitverkoren heb. Maar de Schrift moet
vervuld worden: Wie Mijn brood eet, heeft zijn hiel tegen Mij opgeheven.”
Nog een kleine opmerking over het stukje brood dat Jezus in de kom doet en later aan Judas
geeft. Twee citaten uit de 50 die T. A. Tennent, in The Messianic Feast, aangeeft om te bewijzen
dat het Laatste Avondmaal geen sedermaal was. (Een buitengewone aanpak van deze zaak.)
Van: http://themessianicfeast.com/wp-content/uploads/2015/01/TMF_50-Reasons.pdf
“4. Ook Johannes zegt dat de discipelen brood eten bij het laatste avondmaal (Johannes 13:18,
19) en gebruikt het citaat van Jezus, die Psalm 41:9 over zichzelf citeerde, zeggende dat “diegene
die mijn brood eet” hem zou verraden. In deze Psalm, heeft God David gezalfd voor het gebruik
van het Hebreeuwse woord voor brood (lechem), niet het woord voor Ongezuurde (matzah). Als
God had geweten dat Christus zou worden verraden bij het Pascha, zou in deze profetie hebben
gestaan “deze die mijn matzah eet.”
5. de meeste Griekse woordenboeken (inclusief BDAG, UBS en Louw-Nida) definiëren het Griekse
woord (psomion) meestal vertaald als “sop” of “hap” (in Johannes 13:26, 27, 30) als een hap “van
brood.” De joodse geleerden die het Oude Testament vertaalden in de Griekse Septuaginta
gebruiken hetzelfde Griekse woord voor “hap brood” meerdere malen; maar het was nooit eens
gebruikt voor een “hap van matzah” (Ruth 2:14 / 1 Sam.28:22 / 1 Kon.17:11 / Spreuken 28:21).”
In Kittle’s Theological Dictionary of the New Testament, zegt P. Fiebig dat “azumos” als term gelijk
moet zijn aan “artos” want dat is ook gebruikt bij het Laatste Paasmaal van Jezus. Daar is wat op
aan te merken. We citeren en ontzenuwen uitspraken in de aard van: alles wat aan God geofferd
word is van ongezuurde aard. Natuurlijk moeten we deze ballon doorprikken en het is ook zeer
eenvoudig. Het gaat op het eerste zicht om een inlegkunde! Die zaak staat niet in de tekst: op de
dag van het slachten van het offerlam is men in Exodus 12 nog niet verplicht om ongezuurde
broden te eten. DAT start maar met de viering van het feest, dat is de volgende dag. Klein detail
maar het moet gezegd worden. Het is toch niet zo moeilijk om de 14 de Niesan en de 15de Niesan
uit elkaar te houden. Wanneer men zoals Fiebig er vast van overtuigd is dat het laatste maal van
Jezus een sedermaal is kan men niet zeggen dat de twee soorten broden en uitdrukkingen gelijk
zouden zijn in betekenis. Want starten met een vooroordeel is gespeend zijn van oprechtheid.
Sorry, dat we een prof daarop moeten wijzen. En aangezien er dan, op de Seder, alleen sprake kan
zijn van “ongezuurd brood” is de gelijkenis en definitie vlug gemaakt. Dus dat beide termen
omwisselbaar zijn voor gezuurd of ongezuurd brood is flauwe kul. Dat is een vooroordeel, want
men moet juist bewijzen dat het ging om een echt Paasmaal en juist dat kan niet. Dus naar deze
prof en zijn uitleg verwijzen, zoals enkelen doen, is een verkeerde verbinding leggen in deze zaak.
Hij draait in een rondje met zijn eigen niet bewezen argumenten.
Dit is het goede commentaar van John Gill: http://biblehub.com/commentaries/gill/john/13.htm
“Ik zal een bete geven, als ik het heb gedompeld. Dit was niet het Pascha sop, dat werd
ondergedompeld in een saus gemaakt van verschillende dingen, opgeroepen door de Joden was
dit niet het “pascha” avondmaal, maar een gemeenschappelijk avondmaal bij een woonhuis,
twee dagen voor het feest van het Pascha; maar dit sop, of liever korst van brood, die al
ondergedompeld in een vloeistof, of slechts een stuk droog brood, waarin Christus doopte zijn
hand in de schotel voor, en namen, zoals sommigen denken, is niet erg materiaal, was een stuk
gemeenschappelijke brood, die Christus nam, zonder rekening te houden op maat, of ceremonie
gebruikt worden op elk feesten, en gaf het aan de verrader, als een teken waarmee Johannes hem
zou kunnen kennen:”
^^^^^^^^
Ik denk niet dat Leon Morris de goede visie verdedigd omdat er in zijn uitleg geen echt beeld van
de voorspelling en de vervulling is. In onze uitleg wel en dat is deze.
Matthéüs 26:2: “2 U weet dat over twee dagen het Pascha is, en dan zal de Zoon des mensen
Matthéüs 26:18: “18 Hij zei: Ga de stad in naar een zeker persoon en zeg tegen hem: De Meester
zegt: Mijn tijd is nabij; Ik zal bij u het Pascha houden met Mijn discipelen.”
Handelingen 2:23: “23 deze Jezus, Die overeenkomstig het vastgestelde raadsbesluit en de
voorkennis van God overgegeven is, hebt u gevangengenomen en door de handen van
onrechtvaardigen aan het kruis gespijkerd en gedood.”
De arrestatie en kruisiging van Jezus vond plaats op de door God vastgestelde/afgesproken tijdstip
en dag. Volgens de wet van Mozes, zou een garve van de eerstelingen aan God aangeboden
worden na het volgen van het Pascha offer: op de “morgen van de Sabbat”, dat wil zeggen, de
zondag na Pesach, volgens Leviticus 23:10,11. Paulus heeft Jezus het Pascha genoemd (1
Corinthërs 5:7) en ook later in dat epistel de “eersteling” (1 Corinthiërs 15:20,23). Jezus wist op
welk tijdstip Hij zou worden gekruisigd. En na dit Pascha als het ware Lam van God geslacht was
dan zou drie dagen later, dat is op zondag, “de eerstelingen” aan God aangeboden worden. We
hebben hier een totale vervulling van deze typologie. God, wist door zijn voorkennis, de tijd en de
dag dat zijn zoon zou worden aangeboden om als het ware Pascha de prijs voor onze zonden te
betalen. En God wist bovendien de dag dat Hij hem zou doen herleven. Wat God gebood aan
Mozes over deze offers en offergaven zou zonder enige twijfel dienovereenkomstig vervuld
worden in de Grotere Mozes, Jezus de Christus.
^^^^^^^
The ESV MacArthur Study Bible Introduction: Interpretive Challenges.

“De chronologische berekeningen tussen het evangelie van Johannes en de synoptische
evangeliën is een uitdaging, vooral met betrekking tot de tijd van het Laatste Avondmaal (13:2).
Terwijl de Synoptici het beeld geven van de leerlingen en de Heer die het Laatste Avondmaal en
het eten van het Pascha maaltijd op donderdagavond plaats heeft (Niesan 14) en Jezus gekruisigd
op vrijdag, stelt het evangelie van Johannes dat de joden niet in het gerechthuis gingen “zodat ze
niet zou verontreinigd worden, maar het Pascha” (18:28) konden eten. Dus hadden de discipelen
het Pascha op donderdagavond gegeten, maar hadden de Joden het nog niet gedaan. In feite,
stelt Johannes (19:14) dat het proces en de kruisiging van Jezus op de dag van voorbereiding vóór
het Pascha waren en niet na het eten van het Pascha, zodat bij het proces en de kruisiging op
vrijdag was, en Christus eigenlijk op hetzelfde moment was geofferd als de tijd Paschalammeren
werden gedood (19:14). De vraag is: “Waarom hebben de discipelen het Pascha maaltijd gegeten
op donderdag?”
Het antwoord ligt in een verschil tussen de joden in de manier waarop ze het begin en het einde
van de dag rekenden. Van Josephus, de Misjna, en andere oude Joodse bronnen leren we dat de
Joden in het noorden van Palestina dagen berekenden van zonsopgang tot zonsopgang. Dat
gebied omvatte de regio Galilea, waar Jezus en alle leerlingen, met uitzondering van Judas, waren
opgegroeid. Blijkbaar de meeste, zo niet alle, onder de Farizeeën gebruikten dit systeem van
berekening. [1] Maar Joden in het zuidelijke deel, die in het midden van Jeruzalem, berekenden
dagen van zonsondergang tot zonsondergang. Omdat alle priesters noodzakelijkerwijs woonden
in of in de buurt van Jeruzalem, net als de meeste van de Sadduceeën, die groepen volgden de
zuidelijke regeling.
Die variatie veroorzaakt ongetwijfeld verwarring bij momenten, maar het had ook een aantal
praktische voordelen. Tijdens de Pesach tijd, bijvoorbeeld, was het toegestaan dat het feest
rechtmatig werd gevierd op twee aangrenzende dagen [2], waardoor de tempel offers worden
gemaakt over een periode van in totaal vier uur in plaats van twee toelaat. [3] Die scheiding van
dagen kan ook het effect van het verminderen van zowel de regionale en religieuze conflicten
tussen de twee groepen hebben gehad.”
We hebben hier drie opmerkingen bij:
[1] Er is al zoveel geschreven over die zaken, sommigen volgen ook deze visie. Maar daar
hebben we het volgende bezwaar voor: de Farizeeën zijn de samenstellers van de
Talmoed. Men kan van daaruit niet bewijzen dat ze dit systeem hebben aangehouden.
Daarom moeten we daar grote vraagtekens bij zetten.
[2] Dat is een losse bewering van honderden jaren oud maar er is geen enkel bewijs
daarvoor te vinden: het blijft bij giswerk en een veronderstelling om enkel zaken
gemakshalve op te lossen.
[3] Ook dit is een oplossing die op losse schroeven staat: zelfs als dat uitgesmeerd is over
twee dagen kan men de aantallen dieren die moeten geslacht worden op geen vier uur
klaren. De oplossing van Philo Alexandrinus lijkt ons hier zeker beter dan dit. Vertel me
niet dat de Essenen een dag vroeger hun Pesach hielden. Waarom? Omdat wat er in
Jeruzalem aan gang was voor de Essenen: dat was alles afgoderij, dus hen aanhalen als
oplossing voor het probleem is maar een ballonnetje oplaten. Het stelt niet substantieel
voor.
^^^^^^^^
Daar willen we nog wat aan toevoegen: ik begrijp niet waarom men de indruk wekt dat Johannes
fout zou zijn in zijn visie op Jezus ten koste van de drie anderen. Wie was hij? Voor mezelf een van
de 12 apostelen en dan zijn enkele zaken duidelijker dan indien we een ander iemand als schrijver
gaan verkiezen. Hier een lijst van acht argumenten van het waarom van onze keuze!
1. Joh.1:14: “en wij hebben Zijn heerlijkheid gezien, een heerlijkheid als van de Eniggeborene
van de Vader.”
2. De auteur had een nauwe persoonlijke relatie met Petrus en was met Petrus op het laatste
avondmaal, Joh.13:23-24: “23 En een van Zijn discipelen, die Jezus liefhad, lag aan in de
schoot van Jezus. 24 Simon Petrus dan wenkte deze, dat hij vragen zou wie het toch zou
kunnen zijn, over wie Hij sprak.”
3. In Joh.19:26 lezen we: “Toen nu Jezus Zijn moeder zag en de discipel die Hij liefhad, bij
haar zag staan, zei Hij tegen Zijn moeder: Vrouw, zie, uw zoon.” Jezus zou dit niet hebben
gedaan, indien deze discipel geen nauwe persoonlijke vriend was, iemand die Hij kan
vertrouwen. Dit bewijst uitgebreider dat de discipel die Jezus liefhad een persoonlijke
ooggetuige was van de gebeurtenissen van het leven van Jezus en Zijn openbare
bediening.
4. Johannes 19:35: “En die het gezien heeft, die getuigt ervan, en zijn getuigenis is waar, en
hij weet dat hij de waarheid spreekt, opdat ook u geloofd. “
5. De auteur vermeld: “Toen ging ook de andere discipel, die het eerst bij het graf gekomen
was, naar binnen, en hij zag het en geloofde.” (Joh.20: 8) Dat is allemaal zeer begrijpelijk,
als de auteur die discipel was.
6. De schrijver maakte deel uit van de in Joh.21:2 genoemde groep: “Er waren bijeen Simon
Petrus en Thomas, ook Didymus genoemd, en Nathanaël, die uit Kana in Galilea afkomstig
was, en de zonen van Zebedeüs, en twee anderen van Zijn discipelen.”
7. Joh.21:20 heeft een zeer persoonlijk detail: “En Petrus zag, toen hij zich omkeerde, de
discipel volgen die Jezus liefhad, die ook tijdens het avondmaal tegen Zijn borst was gaan
liggen en gezegd had: Heere, wie is het die U verraden zal?”
8. Johannes 21:24 nog zo een zeer persoonlijk detail: “Dit is de discipel die van deze dingen
getuigt en deze dingen beschreven heeft; en wij weten dat zijn getuigenis waar is.”
^^^^^^^
We gaan nog een andere mening onderzoeken, deze van N.T. Wright, Jesus and the Victory of
God, Fortress Press, 1996, blz.556
“Bijbelse voorschriften laten toe, in geval van noodzaak, dat het Pascha mag gehouden worden
op een ander tijdstip dan dat vastgelegd. En als Jezus nu zo gretig was (zoals Lucas Jezus heeft
weergegeven) gezien het dwingende van de kwestie die lag voor hem, Hij zou overwogen hebben
dat er voldoende reden was. [...] Er is geen reden te veronderstellen dat Jezus niet zou gevierd
hebben wat we zouden kunnen bestempelen als een quasi-Pascha maaltijd, een dag vooraf aan
het echte ding. Dit, natuurlijk, zou betekend hebben dat het zonder een lam was (aangezien de
priesters door hen niet gedood zouden worden dan de volgende dag voor het Pascha). Geen enkel
kerkelijk gerechtshof zou de maaltijd als een goede Pesach gezien hebben. Want het zo
afhandelen zou immers niet kunnen gebeuren dan in de Diaspora (en, natuurlijk, wat moest
gebeuren in de Joodse wereld na AD 70). Dit mogen we aannemen dat wat Jezus doet, in zijn
werk, de symbolische wereld van zijn tijdgenoten reorganiserende rond zijn eigen leven en
zending […], het is zeker geen vorm van lichtgelovigheid om te denken dat hij mogelijk een
speciale quasi-Pascha maaltijd een dag te vroeg organiserende.” En dit geeft hij in een voetnota
en dat belangrijk is.
Prof. Wright husselt naar ons inzicht alles door elkaar. Er is van alles en nog wat geprobeerd om
zijn gelijk te halen en dit is zo een ballonnetje. De voetnoot die er bij staat spreekt over een
tweede Pascha MET DE Bijbelteksten erbij, omdat men het eerste om zeer belangrijke redenen
niet kon, bijwonen. Wat Wright ervan maakt is gewoon achteruit gaan. Dat is NIET de bedoeling
van een tweede Pascha-regeling. Deze theoloog misbruikt Bijbelteksten om zijn gelijk te halen! En
ik ga nog een stap verder: als Jezus dat bewust gedaan heeft dan is Hij toch de Messias niet meer!
Dan is Hij maar een wetsovertreder! Een Verlosser die zich niet naar de wet schikt!
2. De maaltijd vond plaats in de nacht als die welke geboden was voor het Pascha, terwijl
2 andere maaltijden gewoonlijk eerder op de dag werden gehouden. (Volgens Leon Morris)
In tabelvorm wanneer begint het verloop van het Laatste Avondmaal? Het is duidelijk dat het
NIET overeenkomt met wat de schrijver hier zegt. Ze waren samengekomen, Jezus en de
apostelen: “toen het avond geworden was” dat moet dus na zes uur zijn, maar NIET vanaf 12 uur
of middernacht.
Enkele Rabbijnse teksten zeggen dat het kan beginnen na zonsondergang, meestal zegt men
tegen 9 uur s’ avonds.
Is dat belangrijk, absoluut niet: wat de Schrift zegt dat is belangrijk.
Als iemand mij verwijst naar Exodus 12:8 waar staat “in dezelfde nacht” geef ik jullie deze mee
Numeri 9:11. “In de tweede maand, op de veertiende dag, tegen het vallen van de avond, moeten
zij het houden; met ongezuurde broden, en met bittere kruiden moeten zij het eten.”
Als Paulus het over de instelling van het Avondmaal heeft dan later wellicht het tegen 11/12 uur.
Het eten zelf was geruime tijd daarvoor. Johannes geeft ook nog de gesprekken weer van Jezus en
Zijn laatste preek voor zijn apostelen. Later zijn ze nog meer dan een uur in de hof van Olijven.
Johannes 18:1: “Nadat Hij dit gezegd had, vertrok Jezus met Zijn discipelen naar de overkant van
de beek Kedron, waar een hof was, die Hij met Zijn discipelen inging.”
Matthéüs 26:20-21 Marcus 14:17-18 Lucas 22:14 Johannes 13:1,2

1 En vóór het feest

van het Pascha,
toen Jezus wist dat
Zijn uur gekomen
was dat Hij uit deze
wereld zou
overgaan naar de
Vader, heeft Hij de
Zijnen, die in de
wereld waren en
die Hij liefgehad
had, liefgehad tot
17 En toen het avond 14 En toen het uur het einde. 2 Toen
20 Toen het avond
geworden was, kwam gekomen was, ging Hij dan de maaltijd
geworden was, lag Hij
Hij met de twaalf. aan tafel aanliggen, en plaatsvond en de
aan met de twaalf.
de twaalf apostelen duivel Judas
18 En toen zij aanlagen Iskariot, de zoon
21 En toen zij aten, zei met Hem.
en aten, zei Jezus: van Simon, al in het
Hij: Voorwaar, Ik zeg u
Voorwaar, Ik zeg u dat hart gegeven had
dat een van u Mij zal
een van u, die met Mij Hem te verraden,
verraden.
eet, Mij verraden zal.
Johannes13:2 van de HSV zegt: “Toen dan de maaltijd plaatsvond” maar het kan ook vertaald
worden “toen de maaltijd beëindigd was” of ook “gedurende de maaltijd.” [Grieks G1096
ginomai.] Dit maakt voor wat men kiest als vertaling niet veel uit in de exegese.
1 Corinthe 11: “23 Want ik heb van de Heere ontvangen, wat ik u ook heb overgeleverd, dat de
Heere Jezus IN DE NACHT WAARIN HIJ WERD VERRADEN, brood nam, 24 en nadat Hij gedankt
had, brak Hij het en zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam, dat voor u gebroken wordt. Doe dat tot
Mijn gedachtenis.”
WE moeten wat zeggen over die maaltijd DES HEREN in dit verband (Grieks “kyriakon deĩpnon”).
Deze uitdrukking komt maar eenmaal voor in het NT (1 Cor.11:20), maar er is een verwante term,
“tafel van de Heere” (1 Cor.10:21). Nochtans, de instelling door die Paulus genaamd als
“Avondmaal van de Heere” wordt beschreven in vier passages (Mat.26.26-29 / Mark.14.22-25 /
Luke.22.15-20 / 1Cor.11.23-25). NU mag u blijven zoeken in de boeken van Paulus of de anderen
dan de evangelisten, daar is geen enkele aanwijzing te vinden dat het samenviel met een
Pesachmaal. Niet vergeten dus: dat wat Jezus doet wat anders is dan een opvolging te zijn van
een Pesachmaal.
We weten dat Paulus, niet aanwezig was op het laatste avondmaal, toch zegt hij daar rake dingen
over. Dat weet hij uit de bijzondere openbaring van de Heer aangaande het laatste avondmaal. Bij
hem zien we duidelijk dat hij begreep wat Jezus bedoelde met het éne brood (1 Corinthiërs
11:23 / 10:17). Paulus gebruikt het woord “brood” zeven keer in zes verschillende teksten als hij
verwijst naar wat Jezus gedeeld heeft met zijn apostelen en wat ze aten bij het laatste avondmaal.
Geen enkele keer zegt hij dat het “Ongezuurde broden” waren die men gebruikte bij de viering (1
Corinthiërs 11:23,26,27,28 en niet indirect in 1 Corinthiërs 10:16,17). Dit is die laatste tekst:
“Omdat het brood één is, zijn wij, die velen zijn, één lichaam, want wij allen hebben deel aan het
ene brood.”
3. De deelnemers leunen in plaats van normaal aan een tafel te zitten (dat was de
gebruikelijke houding in gewone maaltijden). Dit punt is niet doorslaggevend, maar zo ver
3 als het reikt het geeft een aanwijzing van het Pascha. (Volgens Leon Morris)
Hier is geen wetenschappelijke grond voor te vinden en dit zijn de echte werkelijke feiten.
http://www.baptistbiblebelievers.com/LinkClick.aspx?fileticket=NMUXqVyfq70=
“Tegen de tijd van Jezus, is de Romeinse gewoonte van achterover leunen op banken bij een
avondmaal goedgekeurd in sommige Joodse kringen. De Romeinse tafel en banken zo
gecombineerd werd een tricilinium genoemd. Er waren drie banken die werden gevestigd op drie
zijden van een vierkant, de vierde zijde werd opengelaten, zodat een dienaar aan de binnenkant
kon assisteren in het bedienen van de maaltijd. Van het standpunt van de gast verliep het zo: hij
moest aanliggen met het bovenste gedeelte van het lichaam rustend op de linkerarm, en het
hoofd opgeheven. Verder een kussen aan de achterkant, en het onderste deel van het lichaam
uitgestrekt. Het hoofd van de tweede gast was tegenover de borst van de eerste gast, zodat als hij
hem wilde spreken in het geheim hij over zijn borst neigde. 5
Deze gewoonte van tafelen in een feestzaal werpt licht op verschillende passages uit de vier
evangeliën. De apostel Johannes vroeg Jezus iets in deze positie op het avondmaal (John 13:23-
25). In het verhaal van de Rijke man en Lazarus, zei Jezus dat “de bedelaar stierf, en werd
opgenomen door de engelen in Abraham's schoot” (Lucas 16:22), ongetwijfeld bedoeld hij om zo
te impliceren dat hij liggend was aan een hemelse tafel naast Abraham waar hij op zijn borst kon
leunen. In het licht gezien is er ook duidelijkheid in de beschrijving door Christus van dat hemelse
feest. “Maar Ik zeg u dat er velen zullen komen van oost en west en zij zullen aan tafel gaan met
Abraham, Izak en Jakob in het Koninkrijk der hemelen” (Matthéüs 8:11). Ook deze positie van
achterover leunen op tafel legt uit hoe de vrouw, achter aan de voeten van Jezus kon komen
tijdens een diner.”
5. E. P. Barrows, Sacred Geography and Antiquities, blz.413,414.
Hier enkele boeken die spreken over: “eten en drinken van de Joden in de dagen van Jezus.”
Gratis PDF van: E. P. Barrows, Sacred Geography and Antiquities, op “Archive” site
Gratis PDF van: James M. Freeman, Handbook of Bible Manners and Customs, op “Archive”
Gratis PDF van: Abraham Rihbany, The Syrian CHRIST, op “Archive”

^^^^^^^^
ENCYCLOPAEDIA JUDAÏCA, Second Edition, Volume 15: “Tijdens de Middeleeuwen werd een
speciale orde van de dienst voor de seder aangepast met een formeel antwoord op de vragen
(genomen uit verschillende rabbijnse bronnen) en aanvullend materiaal zoals tafelhymnen en
jingles aangepast voor de kinderen. Deze zijn opgenomen in het Pascha * Haggada. De regels van
de Misjna (Pes. 10:1) dat zelfs de armste mannen in Israël niet moeten eten op de eerste avond
van Pesach, tenzij zij/hij aanligt. De vrije mannen zouden normaal rusten tijdens de maaltijden in
mishnatijden, en op deze avond moeten allen aantonen dat zij vrij zijn. In de Middeleeuwen, was
het in vele gemeenschappen niet de gewoonte meer van achterover te leunen bij de maaltijden
tijdens het jaar dat werd verlaten. Maar het werd een plicht om aan te liggen op de seder.” [Dat is
nu niet meer het geval ook nu ZIT men aan tafel, ook in orthodoxe kringen.]
Er zijn regelmatig wijzigingen in de manier waarop Joodse feesten gevierd moeten worden. Hier
een recente op deze site http://patch.com/new-jersey/hoboken/passover-2016-more-foods-
declared-kosher-conservative-jews-0 en daar is er zelfs gedacht aan gluten-free and vegan diets.
^^^^^^^^
Alfred J. Kolatch, in “The Jewish Book of Why” stelt: “de gewoonte van het eten van de Seder
[Pascha] maaltijd in een liggende positie is van Perzische afkomst en symboliseert de vrijheid en
onafhankelijkheid. Griekse en Romeinse patriciërs volgden ook deze praktijk en Joden die in hun
midden leefden hebben het aangenomen als een betekenisvolle uitdrukking van hun wens om van
een vrij, niet gehaast bestaan weer te geven. De Mishna (Pesachim 10:1) vereist dat zelfs de
armste persoon in Israël niet op de eerste avond van Pesach kan eten tenzij hij mag aanliggen.”
(pp. 196-197).
^^^^^^^^
New Berkeley version (NBV)..., “hij zat aan de tabel met de twaalf discipelen en, terwijl ze zaten te
eten,”.... De voetnoot is belangrijk: Zie opmerking bij hoofdstuk 2:15. ..., Hij en zijn discipelen zaten
samen aan de tafel,.... Voetnoot: Zie opmerking bij Marcus 2:15: In N. T. tijden was aangepast
dineren afwijkend van wat het nu is. Men bleef niet zitten aan een tafel om te eten, maar zat op
een bankstel naast een tafel. Terwijl men leunde op een elleboog gebruikte men de de andere
hand om te eten. Om in overeenstemming met het huidige gebruik van het Griekse woord te zijn
voor “rusten”, worden deze dingen als volgt vertaald: “liggend”, en “geleund”, “zitten,” “zitten,”
“zat”, en “zittende”.” [Deze nota gevonden op
http://innvista.com/culture/religion/bible/compare/did-he-recline-or-sit-at-the-passover-meal/]
^^^^^^^^
Benson Commentary over Johannes 13:23-26. “En was leunend aan de boezem van Jezus — dat
is, zat naast hem aan tafel. Deze zin spreekt over de toen gebruikelijke houding tijdens de
maaltijden, waar de gasten allen zijwaarts leunden op banken, en van elk werd gezegd te liggen
in de boezem van dengene neven hem of boven hem geplaatst.”
^^^^^^^^
Cambridge Bible for Schools and Colleges Mattheüs 23:6 “6. de bovenste kamers] d. w. z. “de
meest geachte stoelen.” De Joden, net als de Romeinen, zaten bij de maaltijden op banken,
genaamd triclinia — elk met drie zetels — en elke zitplaats met haar speciale waardigheid. De
zetels in de triclinia heten hier “kamers.”
^^^^^^^^
Lange Commentary on the Holy over Matthéüs 23:6. “De voornaamste zetel, τὴν ππωτοκλισίαν.
— “de eerste plaats aan tafel; dat wil zeggen volgens Lucas 14:8 (vergelijk ook Joseph. Antiq. xv.
2, 4), de hoogste plaats op de rustbank, zoals bij de Grieken. De Perzen en de Romeinen houden
de middelste plaats als de zetel van eer. Het woord is niet bewaard gebleven, behalve onder de
Synoptici en de kerkvaders. Suid.: πρωτοκλισία een πρώτη καθεδρα. “
^^^^^^^^
Pulpit Commentary Mattheüs 23:6.- “De bovenste kamers; Τὴν πρωτοκλισίαν: primos recubitus;
belangrijkste plaats (Lucas 14:7). De gewoonte van liggend op kussens te eten aan drie zijden van
de tafels (in de vorm van een hoefijzer) is nu overwegend mode, de oude gewoonte zittend rond
een lage tafel, zoals momenteel beoefend in het Oosten, hebben ze al lang verlaten. Over de
plaats van eer is gezegd, dat is diegene aan de rechterkant van de voorzitter, daarom is gedacht,
niet in het centrum van de tafel te gaan zitten maar aan het einde dat is confronterend, maar aan
de zijkant. De meest vereerde gast zal aan zijn rechterhand worden gezet (maar zie op Matthéüs
26:23).”
^^^^^^^^
En wat hierboven stond nog in een andere tabelvorm
Matthew 26:20-21: Jezus en de twaalf liggen aan een tafel om te eten, die avond.
Marcus 14:17-18: Jezus en de twaalf liggen aan een tafel om te eten, die avond.
Lukas 22:14: Jezus en de twaalf liggen aan een tafel om te eten, toen het uur kwam.
Matthéüs 26: 20-21 Marcus 14:17-18 Lucas 22:14
20 Toen het avond geworden 17 En toen het avond 14 En toen het uur gekomen was,
was, lag Hij aan met de twaalf. geworden was, kwam Hij ging Hij aan tafel aanliggen, en de
21 En toen zij aten, met de twaalf. 18 En toen twaalf apostelen met Hem.
zij aanlagen en aten
Uitspraak Leon Morris (letterlijk citaat zie hier boven): “Dit punt is niet doorslaggevend,
maar zo ver als het reikt het geeft een aanwijzing van het Pascha.”
ONS COMMENTAAR, BEWIJS, BEWIJS, BEWIJS enz. ??????

4. Een schotel is voorafgegaan aan het breken van het brood, terwijl bij andere maaltijden
dan het Pascha het breken van het brood meestal het eerste deel van de maaltijd lijkt te
4 zijn geweest. (Volgens Leon Morris)
Op deze site http://www.verhoevenmarc.be/PDF/7Feesten.pdf staat het artikel van Prof. Johan

Malan: De Letterlijke Vervulling van Israëls Zeven Feesten
“Vandaar dat ik het ook ERG ongepast vind Avondmaal te vieren met gegist of gezuurd brood,
zoals de meeste kerken doen! Het Avondmaal werd ingesteld met het ONGEZUURDE BROOD en de
RODE WIJN van het Paschamaal. De symboliek moet behouden blijven!”
Jammer genoeg ook deze prof moeten we tegenspreken: er staat in de evangeliebeschrijving van
het Avondmaal nooit dat er ongezuurd brood op tafel lag. Geen maar wel degelijk
= Strong's Greek 740
Matthéüs 26:26: “En terwijl zij aten, nam Jezus het brood en toen Hij het gezegend had, brak Hij
het en gaf het aan de discipelen en Hij zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam.” Hier is geen enkele
kwalificatie van het matzah. Indien dit brood van “ongezuurde” kwaliteit was dan zou hij toch het
Griekse woord “azumos” hebben gebruikt! Als de Joodse lezers hadden geloofd dat het laatste
avondmaal het LAATSTE Pascha was, dat Jezus en zijn discipelen hielden, dan zou het schokkend
zijn om te denken dat men gewoon het dagelijkse brood at!
Marcus 14:22: “En terwijl zij aten, nam Jezus brood en toen Hij het gezegend had, brak Hij het en
gaf het hun en zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam.” Ook hier geen kwalificatie van “ongezuurde”
dus niet-gegiste broden die op tafel liggen. Dat was toch wat nodig zou geweest zijn als het laatste
avondmaal het Pascha was geweest!
Lucas 22:17: “En Hij nam brood en nadat Hij gedankt had, brak Hij het en gaf het aan hen met de
woorden: Dit is Mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt. Doe dat tot Mijn gedachtenis.” De
discipelen weten dat hun Messias de wet niet zou overtreden en een grote zonde voor God
verrichten door het eten van gegist brood, als dit maal een Pascha was!
1 Corinthe 11:23: “Want ik heb van de Heere ontvangen, wat ik u ook heb overgeleverd, dat de
Heere Jezus in de nacht waarin Hij werd verraden, brood nam”
In deze Psalm, die in vervulling gaat op het Laatste

Avondmaal, is het woord “lechem” gebruikt en niet het woord “matzah.”
De Bijbeltekst uit de Heilige Schriften WELK SOORT BROOD WERD GEBRUIKT VOOR DE
ingegeven door God aan de personen INSTELLING VAN HET HEILIG AVONDMAAL?
die dit neerschreven. Een goddelijk

Azumos = gezuurd brood = Matzah = ongezuurd brood =
Woord en zeker geen verhaal dat de
gegist niet gegist
schrijver ooit heeft horen vertellen!
Matthéüs 26:26 JA NEEN
Marcus 14:22 JA NEEN
Lucas 22:17 JA NEEN
Johannes 13:18,19 JA NEEN
Psalm 41:9 samen met Johannes 13:18,19 mag men niet vergeten als link, welk brood er op tafel
lag. In deze Psalm is het word “lechem” gebruikt en niet het woord “matzah” het begrip voor het
dagelijkse brood dus, niet dat van de Paasfeestweek. Jezus, zelf maakt die link: “Zelfs de man met
wie ik in vrede leefde, op wie ik vertrouwde, die mijn brood at, heeft mij hard nagetrapt.” En
Matthéüs 26:23 wijst erop dat de maaltijd toen al verlopen was en dat nu het Avondmaal voor de
gelovigen zal ingesteld worden: “Hij antwoordde en zei: Wie de hand met Mij in de schotel
indoopt, die zal Mij verraden.” Dat was enkele minuten voordien. De instelling die verwijst naar
het offer dat Hij zal brengen, in de late namiddag, en daarom ligt er nu ook geen lamsvlees op
tafel!
We willen er nog wat aan toevoegen dat enige duiding geeft over gegist of ongegist brood. We
zijn er echt van overtuigd dat de “toonbroden” die wekelijks ververst werden in het tabernakel EN
later de tempel: opgestald in het “Heilige der Heiligen” gegiste broden waren. 1 Kronieken 23:29
heeft er duidelijk een aanwijzing voor: “en over het uitgestalde brood, de meelbloem voor het
graanoffer, over de ongezuurde platte koeken.” Van het uitgestalde brood is niet gezegd dat het
gegist is in een context van gezuurde broden. Dit is een duidelijke aanwijzing. Dat moeten we ook
aanhouden als het om het Laatste Avondmaal gaat. Er staat hier een Grieks woord voor “gegist
brood” en er is geen sprake van “ongegiste” matses. Dat wil zeggen dat de periode van de
ongezuurde broden nog NIET BEGONNEN WAS.
 1 Kronieken 9:32: “Enkelen van de nakomelingen van de Kahathieten, van hun broeders,
gingen over het uitgestalde brood, om dat sabbat na sabbat klaar te maken.”
 1 Kronieken 23:29: “en over het uitgestalde brood, de meelbloem voor het graanoffer, over
de ongezuurde platte koeken, over de bakplaat, over het beslag en over iedere
inhoudsmaat en lengtemaat.”
 2 Kronieken 13:11: “Zij laten elke morgen en elke avond voor de HEERE brandoffers in rook
opgaan, en reukwerk van geurige specerijen. Zij zorgen voor het uitgestalde brood op de
reine tafel, en voor de gouden kandelaar en zijn lampen, om die elke avond aan te steken.
Wij vervullen immers onze taak ten behoeve van de HEERE, onze God, maar ú hebt Hem
verlaten.”
 Nehemia 10:33: “voor het uitgestalde brood en het voortdurende graanoffer, voor het
geheiligde gaven, voor de zondoffers om verzoening te doen voor Israël, en voor heel de
dienst van het huis van onze God.”
Op deze site http://www.infoplease.com/spot/kosher1.html is aangegeven wat ook bakkers

weten: ongezuurd brood maken is een zaak van snel werken. Er hangt namelijk steeds gist in de
lucht die het brood kan doen rijzen, zonder dat men er erg in heeft. “Tijdens Pesach, moeten
Joden zich onthouden van het eten van chometz: alles dat gerst, tarwe, rogge, haver en spelt
bevat, en niet binnen 18 minuten daarna in contact met water is gekookt. Toevoegen van
gisten/zuren is niet toegestaan. Dit wil het feit onderstrepen dat de Hebreeën geen tijd hadden
om hun brood te laten opkomen gezien ze een overhaaste ontsnapping uit Egypte maakten.” En
op deze site idem argument http://torah.org/torah-portion/outsidethebox-5764-bo/?print=print
5. Rode wijn werd gedronken, zoals is voorgeschreven voor het Pascha. (Volgens Leon
5 Morris)
Unger, M. F., Harrison, R. K., Vos, H. F., Barber, C. J., & Unger, M. F. (1988). The new Unger's Bible
dictionary. Revision of: Unger's Bible dictionary, 1966. (Rev. and updated ed.). Chicago: Moody
Press., Artikel Feasts ondertitel Feast of Unleavened Bread.
“Deze voorbereidingen beëindigd, werd een tafel gebracht, waarop Pesachmaaltijd. De voorzitter
van het feest nam als de een deel van de kruiden, doopte ze in de saus (Hebr charoseth.), at er
wat van, en gaf het aan de anderen (Matthéüs 26:23;. Johannes 13:26). Onmiddellijk na dit alles
werden de gerechten van de tafel verwijderd (om de nieuwsgierigheid te prikkelen), en de tweede
beker wijn was gevuld. (...) De tweede beker wijn werd toen gedronken, en handen werden
gewassen een tweede keer, met hetzelfde gebed als voorheen, en één van de twee ongezuurde
broden werden gebroken en de “dank erover gegeven.” Stukken van de gebroken cake, met
“bittere kruiden” tussenin en “ondergedompeld” in het charoseth, werden vervolgens
overhandigd aan elk van de deelnemers. Dit was, zeer waarschijnlijkheid, de “gedoopte hap”, die,
in antwoord op het onderzoek door Johannes over de verrader, de Heer Judas aan “gaf”
(Johannes 13:25-30; vgl. Markus 14:22; Lukas 22:21).”
Het is me om het even wie dat verhaal bij elkaar schreef de oude schrijver of de redacteurs van
de nieuwe er staat weer een tegenstrijdigheid in als u goed oplet en er de Bijbel wil bij nemen!
Dat is toch waar we het moeten vandaan halen wat Jezus gedaan heeft. De ingeslopen fout is
gewoon deze: hier in Matthéüs 26:23 en Johannes 13:26 is er niets gekoppeld aan het drinken
van de zoveelste beker wijn, dat denkt men daar bij omdat men zich laat leiden door wat later
door Rabbijnen in een boek is geschreven.
Waarom na het vullen van een tweede beker wijn? Als de Bijbel dat zou zeggen is er geen enkel
moeilijkheid voor mij, maar het staat er niet. Ooit gekeken in de Schrift zelf, hoeveel bekers er
werkelijk genoemd zijn? In twee evangeliën is er sprake van 1 (één) beker en dat is deze die Jezus
geeft aan zijn apostelen om er allen uit te drinken. Dat is nadat Hij erover gezegd heeft dat het
Zijn offer wil voorstellen: zonder bloedvergieten is er geen offer geweest dat God zou aanvaarden.
In Johannes is er geen sprake over de instelling van het Avondmaal maar we vinden in Lucas dat
er tweemaal sprake is van een beker, geen drie of vier. Zeer waarschijnlijk gaat het ook om
DEZELFDE beker en is eer in werkelijkheid misschien maar 1 beker. Stop met er wat in te leggen
dat er niet staat! Dit zijn die twee teksten:
Lukas 22:17: “En nadat Hij een drinkbeker genomen had en gedankt had, zei Hij: Neem deze en
deel hem onder elkaar.”
Lukas 22:20: “Evenzo nam Hij ook de drinkbeker na het gebruiken van de maaltijd en zei: Deze
drinkbeker is het nieuwe verbond in Mijn bloed, dat voor u vergoten wordt.”
En we moeten nog wat meer daarover vertellen.
In Lucas 22:17 staat het werkwoord beter vertaald als “ontvangen” zie deze site
http://biblehub.com/luke/22-17.htm en http://biblehub.com/interlinear/luke/22-17.htm
In Lucas 22:19 staat het werkwoord beter vertaald als “genomen” zie bijvoorbeeld deze
site http://biblehub.com/luke/22-19.htm en http://biblehub.com/interlinear/luke/22-19.htm
De eerste beker heeft Jezus van “iemand ontvangen” (mogelijks één van de twee discipelen die
dit feest hebben voorbereid) en na gedankt te hebben doorgegeven aan de anderen. Joden
bidden voor elke maaltijd, elke dag dus. Dit bidden heeft niets te maken met een feestdag op
zichzelf. Dit is niet de beker van het Avondmaal van de Heer maar een andere voordat ze gaan
eten. Als Jezus dit ontvangt zou dat ook betekenen dat Hij niet de voorganger is van de/een
sedermaaltijd. Want volgens de Pesahim (uit de Joodse Talmoed) doet de man des huizes dat. En
na de maaltijd komt de tweede beker aan de orde, dat zijn de enige twee in het ganse gebeuren.
Mogelijks dezelfde beker als in vers 17 want er staat hier: “DE” beker. Deze beker krijgt een
speciaal dankgebed. Dit is eigenlijk alles waar het om draait deze avond: Jezus heeft al meerdere
malen profetisch uitgelegd aan zijn discipelen: er komt een moment van Mijn heengaan, in
werkelijkheid een moord die op Hem zal plaatsvinden.
Op https://en.wikipedia.org/wiki/Birkat_Hamazon staat wat over het bidden van de Joden. En dit

zijn nog de andere teksten die er nog mee te maken hebben.
 Ps.41:10: “Zelfs de man met wie ik in vrede leefde, op wie ik vertrouwde, die mijn brood
at, heeft mij hard nagetrapt.”
 Mat.26:23: “Hij antwoordde en zei: Wie de hand met Mij in de schotel indoopt, die zal Mij
verraden.”
 Luc.22:21: “Maar zie, de hand van wie Mij verraadt, is met Mij aan de tafel.”
 Joh.13:18: “Ik zeg dit niet van u allen; Ik weet wie Ik uitverkoren heb. Maar de Schrift moet
vervuld worden: Wie Mijn brood eet, heeft zijn hiel tegen Mij opgeheven.”
 Joh.13:26: “Jezus antwoordde: Die is het aan wie Ik het stuk brood zal geven, nadat Ik het
ingedoopt heb. En toen Hij het stuk brood ingedoopt had, gaf Hij het aan Judas Iskariot, de
zoon van Simon.”
Dus dit weten we zeker dat er twee bekers die avond gedronken zijn. Alles wat we er nog extra bij
denken of zouden willen bij invullen staat niet in de Schrift.
^^^^^^^^
Vanuit de Griekse tekst ook dit. Jezus ontvangt de beker wijn uit een van de apostelen (Lucas
22:17). Het Griekse woord vertaald “nam” is “dechomai” het betekend actief “ontvangen” of
“aannemen.” Dus iemand heeft wat in zijn hand en steekt die naar je toe en je kunt dan
aannemen wat erin ligt of geeft.
Het is te vergelijken bij deze teksten:
Matthéüs 10:40: “Wie u ontvangt [Δεχόμενος], ontvangt [δέχεται] Mij; en wie Mij
ontvangt [Δεχόμενος], ontvangt [δέχεται] Hem Die Mij gezonden heeft.” Dat wil zeggen wie de
Zoon aanneemt neemt ook de Vader aan.
1 Corinthiërs 2:14a: “Maar de natuurlijke mens neemt [δέχεται] de dingen van de Geest van God
niet aan.” Iemand zonder de Geest accepteert niets van God.
Er is een opmerkelijk verschil tussen Lucas 22:17 en Lucas 22:20: “Evenzo nam Hij ook de
drinkbeker na het gebruiken van de maaltijd en zei: Deze drinkbeker is het nieuwe verbond in Mijn
bloed, dat voor u vergoten wordt.”
enz.
Er staat tweemaal het bepalend lidwoord bij: dat zegt mij dat Jezus Zijn beker die voor hem staat
neemt, waaruit Hij zeer waarschijnlijk voordien gedronken heeft en vult deze opnieuw met wijn.
Zijn beker gaat rond en allen drinken uit Zijn beker, de een na de ander; een beeld van het één-
zijn met de Heer. Dus zou het ook zo kunnen zijn: dat ze allen één individuele beker wijn dronken
en dan samen uit de ENE BEKER VAN JEZUS. Dat lijkt mij stukken meer in overeenstemming met
de Bijbel dan alles wat met de Pesachim van de Talmoed te maken heeft.
^^^^^^^
Arndt, William and F.W. Gingrich (1967), A Greek-English Lexicon of the New Testament and Other
Early Christian Literature (University of Chicago Press). “De vader van het huishouden opende een
maaltijd (s. Billerb. IV 620ff) door middel van een brood te nemen, dankte, brak het, en verspreide
het: λαμβάνειν τὸν ἄ., (κατα) κλάσαι τὸν ἄ. (Jer 16:7) Mat.14:19 / 15:36 / Marcus 6:41 / 8:19 /
Lucas 9:16 / 24:30 / J 6:11 / 21:13 / Handelingen 20:11 / 27:35. Cf. Lucas 24:35.” Dit is de
beschrijving van een normaal eten van de familie. Is Jezus de “vader” of “leidinggevende” of
“rabbi” van zijn discipelen? Dus zal Hij wel de leiding gehad hebben van dat avondmaal.
^^^^^^^
Gerhard Kittel en Gerhard Friedrich, Theological Dictionary of the New Testament - Abridged in
One Volume, Eerdmans, 1985. Onze vertaling van een gedeelte van blz.1189:
“c. Joodse praktijk wordt het gebruik bij het Laatste Avondmaal. Beide termen komen voor in
Mk.14:22-23 en Mt.26:26-27. Paulus heeft “eucharistéō” bij de zegening van het brood in 1
Kor.11:24, en Lukas heeft het in 22:17,19. “Eulogeo” is misschien dichter bij de joodse zegen, maar
het gebruik in de vertaling van het Hebreeuws of Aramees zijn als termen wel eens willekeurig.”
^^^^^^^^
Nog een andere kritische nota over de Talmoed. Deze gedachten uit het boek Pesachim dat over
de peaschperiode spreekt worden door velen summier of met louter veronderstellingen
verkondigd in deze materie. Het is zonder Bijbelse gronden aan de man gebracht. Hebben we
enige reden om aan te nemen dat Jezus de Talmoedische wetten volgde tijdens zijn leven? Ik kan
er geen aanwijzen. Als dit een verkeerde praktijk is, volgens Jezus, of niet echt noodzakelijk
waarom dat dan aanbevelen? Gezien Jezus verwijst naar de praktijk dat de Schriftgeleerden die in
Zijn tijd, zichzelf meer promootten dan de wet van Mozes, waarom zou het boek Pesachim als
voorbeeld dienen voor het Laatste Avondmaal? Waarom zou vanuit het standpunt van Jezus over
die Schriftgeleerden, hun leer die ze verkondigen centraal zetten? Dat lijkt mij persoonlijk “de
leugens” dan centraal stellen. Wat baat ons dat, in de betrachting de waarheid uit te diepen!
^^^^^^^^
We vertalen Raphael Pataï edit, Encyclopedia of Jewish folklore and traditions, Sharpe, Inc, 2013.
UIt het artikel Passover: “De zegen over de wijn en genadeverkondiging na de maaltijd gingen
gepaard met het drinken van wijn, maar de Talmoed en andere bronnen maken geen melding van
het drinken van vier bekers wijn, zoals later standaard was geworden bij een Seder (zie hieronder,
volgende bladzijde 404). Men leest de Hallel en niets wijst op het vertellen van het verhaal van de
Exodus. Hoewel duizenden Joden nog steeds de pelgrimstocht naar Jeruzalem maakten, de
meeste Joden vierden de vooravond van Pesach, net als elke andere feest-maaltijd, een zegening
over de wijn, en genade verkondiging na de maaltijd - thuis.”
Is zo een uitspraak géén duidelijke aanwijzing dat Jezus géén 4 glazen wijn dronk met zijn
apostelen? En let erop bij elke feestmaaltijd dronk men een glas wijn!
^^^^^^^^
De drank die men gebruikte bij het avondmaal in Corinthe was gefermenteerde wijn, dus
alcoholische wijn, omdat degenen die er te veel van dronken beschonken werden (1 Cor.11:21).
Dus bij het avondmaal hoort dat soort wijn. En ja, dat is geen slechte wijn, zoals men ook wel
eens zegt dat gezuurd brood slecht zou zijn. Integendeel, in het dagelijkse leven is het verzuren
van eten niets abnormaal en het gaat gewoon vanzelf gebeuren omdat die bacteriën in de lucht
hangen. Alleen om het proces te versnellen, want “time is money” doet men er extra gisten in. En
gezien Jezus hier duidelijk over de vrucht van de wijnstok spreekt moeten we dat ook niet met
een ander drankje vervangen als we het Heilig Avondmaal vieren!
Het moet wijn zijn van een rode kleur, dus geen witte, want dat is geen beeld van
bloed en geen andere rode vruchtensapjes zoals: zwarte bessen of framboos. Het
gaat hier duidelijk om de vrucht van de wijnstok!
^^^^^^^^
Routledge, Robin, Passover and Last Supper - TynBul 53.2 (2002) 203-221 schrijft wat over de
bekers bij het Laatste Avondmaal. “Luke mentions two cups at the Last Supper (22:17, 20), though
that does not mean there were no others.” = “Lucas vermeldt twee kopjes bij het laatste
avondmaal (22:17, 20), maar dat betekent niet dat er geen andere waren.” Wat doet die man:
gewoon maar rederenen over wat er niet staat en met een linkse streek er wat aan toevoegen dat
dan klopt met zijn visie dat het een Pesachmaal was. Niet oprecht voor mij!
^^^^^^^^
De werkelijkheid van de viering is echter lichtjes anders geformuleerd. Wanneer we naar de

termen gaan zien die Paulus gebruikt dan is het duidelijk dat hij daar geen Pesach viering in ziet.
Alles wat de “Beker” aangaat is het bloed van Christus en wij die ervan drinken tonen dat we in
Zijn heilig bloed geloven als reddingsmiddel van de gelovigen.
1 Cor.10:16: “16 De drinkbeker der dankzegging, die wij met dankzegging zegenen, is die niet de
gemeenschap met het bloed van Christus? Het brood dat wij breken, is dat niet de gemeenschap
met het lichaam van Christus?” 1 Cor.11:26: “Want zo dikwijls als u dit brood eet en deze
drinkbeker drinkt, verkondig de dood van de Heere, totdat Hij komt.”
^^^^^^^^
De eerste vermelding van drinken van wijn in het kader van een Pascha maaltijd is in het boek van
de “Jubileeën”, dat uit de tweede eeuw v. Chr. dateert. Het drinken van wijn zou eventueel
vroeger kunnen zijn opgenomen in de viering van het Pascha vóór die tijd, maar tot daar toe!
Sommigen zeggen dat het vanuit de Babylonische gevangenschap zou mee gekomen zijn.
Jubilees Chapter 49:6: “And all Israel was eating the flesh of the paschal lamb, and drinking the
wine, and was lauding, and blessing, and giving thanks to the Lord God of their fathers, and was
ready to go forth from under the yoke of Egypt, and from the evil bondage.” Jubileeën hoofdstuk
49:6: “En geheel Israël at het vlees van het Paschalam en dronk van de wijn, en was lovende,
zegenend en eer gevende aan de Here God van hun vaderen, en was klaar om te vertrekken uit
het juk van Egypte, en van de boosaardige slavernij.” Toch een opmerking: dat boek verwijst naar
de oorspronkelijke uittocht uit Egypte en Exodus 12. Daar is geen melding van enige wijn die werd
gedronken. Als slaven zullen ze dat ook niet in bezit hebben gehad.
^^^^^^^^
Maar de zwaarste aanklacht tegen de regelingen van Talmoed, Midrash en andere geschriften
over de manier van het vieren van de sederfeesten komt toch van de site hieronder. En dat
vertalen we niet maar a.u.b. tracht dit toch na te lezen: dat is dynamiet onder dat ganse systeem
en leert dat Jezus en de anderen in die tijd nog geen zware regels hadden bij die viering:
http://www.schechter.edu/insightIsrael.aspx?ID=29
Maar we gaan toch nog eens na wat de Talmoed zet in bijvoorbeeld het traktaat Pesachim
^^^^^^^^
TOSEFTA PESACHIM ZEGT DIT IN 10: VERS 1
“In the evening of Pesach, around Mincha, a man should not eat until dark; even the poorest
in Israel should not eat until he reclines. They (the community) should give him no fewer than
4 cups of wine [that has in it at least 1/4 (?)... whether it is old or new. R' Yehuda says, it
should at least have the smell and taste of wine.” Dus de “reuk van wijn is al genoeg” en
waarschijnlijk gaat het om 1 beker wijn gedronken in 4 maal of in 4 maal uitgegoten dat het totaal
maar 1 beker wijn is.
En ga hier ook eens kijken – bij het verhelderen van je inzichten – en zet er daarna de zoekfunctie
bij “one cup of wine”: http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Talmud/pesachim10.html
Dit hierboven speelt zich slechts 150 jaren af nadat de tempel in Jeruzalem is vernietigd. Wat
leert ons dat: wel de rabbijnen houden zich niet aan de regels die later te boek zullen gesteld
worden: ze houden een Pesachmaal met hun studenten zonder de kinderen en de vrouw. [Ook
voor de studenten die al gehuwd zijn en kinderen hebben. Slecht voorbeeld dus voor hun
gelovigen.] Komt van: Dining with Rabban Gamliel and Rabbi Yehoshua - YUTorah.org
Maar de zwaarste aanklacht tegen de regelingen van Talmoed, Midrash en andere geschriften
over de manier van het vieren van de sederfeesten komt toch van de site hier onder. En dat
vertalen we niet maar a.u.b. tracht dit toch na te lezen: dat is dynamiet onder dat ganse systeem
en leert dat Jezus en de anderen in die tijd nog geen zware regels hadden bij die viering:
http://www.schechter.edu/insightIsrael.aspx?ID=29
^^^^^^^^
De verdedigers van het laatste avondmaal als een Pesachmaal laten niets aan het lot over en ook
de fantasie. En wat er niet in de Bijbel staat is voor hen geen hindernis om de twee toch nog aan
elkaar te koppelen. We citeren wat uit: PASEN - FEEST VAN BEVRIJDING, opgehaald van deze site
www.holyhome.nl/
“Inderdaad is het opvallend, dat in geen enkel Evangelie bij de vermelding van de gebeurtenissen
tijdens de viering van de Sedermaaltijd van Jezus met Zijn jongeren een verwijzing is te vinden
naar het paaslam. Toch zal het vlees van een paaslam – zo mogen wij aannemen – bij deze
paasmaaltijd niet ontbroken hebben. Jezus had immers Zijn discipelen de opdracht geeft om de
paasmaaltijd te gaan klaarmaken en daar hoorde zeker ook het eten van het vlees van een in de
tempel geslacht paaslam bij (zie Matth.26 : 17vv; Mark. 14 : 12vv; Luk. 22 : 7vv.). We zouden
derhalve verwacht hebben – zeker in het Evangelie naar Johannes -, dat Jezus Zijn jongeren erop
zou hebben gewezen, dat Hij het ware Paaslam was, dat over enkele uren Zijn leven zou gaan
geven tot verzoening van hun zonden. Toch wordt wel de lijn van het gebroken brood naar het
gebroken lichaam van Christus getrokken, maar niet de lijn van het bloed van het paaslam naar
Jezus’ bloed van het nieuwe verbond.” (blz.8) Met een dergelijke aanpak zijn we niet gelukkig, als
we dit toepassen op andere zaken dan is er geen breuk meer tussen het Oude en het Nieuwe. En
alles wat daar zou op kunnen wijzen moet vermeden worden. Jezus is niet zomaar een profeet
van het Oude Testament die het Nieuwe heeft ingesteld. Wat Jezus gedaan heeft is in de eerste
plaats vervuld wat het Oude Testament predikte en in de tweede plaats een totaal-concept
ingesteld dat wel voor de eeuwigheid zal blijven. Het werd van het systeem van het oude verbond
ook gezegd maar na de vervulling ervan ook vervallen en afgedaan. Een tabel waarom dat zo is!
DIT ZIJN enkele Bijbelse aanwijzingen dat “voor eeuwig” niet wil betekenen
dat iets niet kan ophouden te bestaan! Wat God doet dat is welgedaan!
En wat vervuld is heeft zijn eeuwigheid vanaf dan verloren
God gaf aan Israël dingen die

Hoe is het Hebreeuws
“eeuwig” zouden bestaan! DAT “VOOR
“olam”= “eeuwig” vertaald in
EEUWIG” IS REEDS
die teksten?
Zal één van deze eeuwige OPGEHOUDEN?
dingen ooit ophouden te
bestaan? WANNEER = ZIE DE
Als: eeuwig, eeuwigdurend, BIJBELTEKSTEN!
voor altijd eeuwig.
Besnijdenis
Gen.17:10-14 Gal.5:1-4 / Rom.2:28,29
Oude Verbond
Jer.31:31-34 = Heb.8:7-12 /
Richteren 2:1 / Jesaja 24:5
Heb 8:13
JOODSE PESACH
GROTE VERZOENDAG Ex.12:14,24 / Lev.16:30-31 /

Gal.4:9,10 (Col.2:16)
Lev.23:41-42
LOOFHUTTENFEEST
Tabernakelkaarsen Lev.24:2-4
Tabernakel toonbrood Heb.8:13-9:4
Lev.24:5-9
10 geboden?
Deut.5:1-29 vooral vers 29 Rom.7:1-7
Wekelijkse sabbatdag?
Ex.31:13-17 Col.2:16
Het enige van belang in de brochure hier boven geciteerd is een groot deel aan vertaling van H.L.
Strack - P. Billerbeck, in Kommentar zum Neuen Testament aus Talmud und Midrasch; Bnd. 2;
Exkurs: Die Angaben der vier Evangelien über den Todestag Jesu unter Berücksichtigung ihres
Verhältnisses zur Halakah, S. 812ff. Het is niet meer dan grotendeels zand in de ogen strooien wan
wie een echte oplossing zoekt vanuit de Bijbel en de Rabbijnen even links laat liggen. Wat dacht je
van iets als dit uit dat gedeelte: “4. De maaltijd. Joh. 13 : 1vv.. Deze maaltijd is die van het laatste
Avondmaal van Jezus met Zijn jongeren geweest. Ze vond plaats in de avonduren van de
donderdag vóór de vrijdag van de kruisiging. In deze zin wordt er ook over gesproken bij de
synoptici. Toch is voor Johannes de vrijdag de 14 e en voor de synoptici de 15de Niesan geweest.”
Als u goed heeft opgelet dat is hun visie: de Bijbel zit val tegenstrijdigheden en de Talmoed komt
ons ter hulp om dat allemaal uit te klaren. Neen, niet mijn gading! Zie onze Appendix 2.
^^^^^^^^
Het eerste Pascha kan men niet naar zijn totaliteit herhalen, maar wel als een viering, als een
herdenkingsfeest. Origineel werd geen wijn gedronken. God had dienaangaande ook geen enkel
gebod gegeven. Stel je voor: als Jezus en zijn discipelen nu eens geen wijn hadden gedronken
waren ze dan fout bezig? Waarom met aandrang naar het Pesachim-verhaal kijken uit de
Talmoed!
Het kan nog erger en daarom vertalen we enkele zinnen uit Robin Routledge, Passover and Last
supper, Tyndale Bulletin 53.2 (2002) 203-221.
“De schrijvers van de synoptische evangeliën presenteren het laatste avondmaal als een Pascha
maaltijd; maar ze verwijzen alleen naar het brood en de wijn, maar verwijzen niet naar andere
traditionele elementen zoals het lam en bittere kruiden. Paulus benadrukt de theologische
betekenis van Christus als het Paschalam, maar hij laat dit niet koppelen met zijn instructies over
het avondmaal. Dit suggereert dat de instelling van het Pascha belangrijk theologisch, historisch
is, maar niet liturgisch.” (blz.204 voetnoten weggelaten) <Daar zet ik meerdere vraagtekens bij.
De orthodoxe Kerk heeft een totaal andere versie. Ze leert dat ongezuurde broden DODE BRODEN
zijn! We citeren: “Want het lichaam zonder adem is dood. En Matse alleen — die geen zuurdesem
heeft — is dood, en niet een levend brood. Want de zuurdesem geeft leven en eenheid aan het
deeg, net zoals de geest dat aan het lichaam doet en zout aan de geest. En vanwege dit vieren wij
het sacrament met het perfecte brood. In overeenstemming met deze, zeggen de vier
evangelisten dat in de heilige mysteries de Heer een perfect brood overhandigde — en niet Matse
— zodat zij in een perfect lichaam van de Heilige Maagd mochten geloven. Nu met perfect bedoel
ik een met ziel en geest, en niet — zoals de ketter Apollinaris gezegd — dat hij n alleen maar een
lichaam aannam.” (Mahlon, And Taking Bread: Cerularius and the Azyme Controversy of 1054,
blz.137).
6. De maaltijd werd afgesloten met het zingen van een hymne, dit wijst naar de Hallel aan
6 het einde van het Pascha maaltijd. (Volgens Leon Morris)
Twee citaten uit verschillende hoeken: een pinkstergelovige en een gereformeerde die geloven
dat Jezus een Pesahmaal at en dus ook daarom de “Halleel-psalmen” heeft gezongen op die dag.
Gijs van den Brink, Hoe Jezus de psalmen las, gepubliceerd in Studiebijbel Magazine 4.2, 2010
Jezus heeft psalmen gezongen en gebeden

“Wanneer Jezus met zijn discipelen het Laatste Avondmaal gebruikt, lezen we: ‘Nadat ze de
lofzang hadden gezongen, vertrokken ze naar de Olijfberg' (Mat.26:30). Dit Avondmaal was een
Pesachmaaltijd en de lofzang was het zgn. kleine Hallel (Ps.113-118). Bij de tweede beker werd
het eerste deel gezongen (Ps.113-114), aan het einde van de Pesachmaaltijd het tweede deel
(Ps.115-118).
Jezus heeft als gelovige Jood de psalmen niet alleen gezongen, maar ook gebeden. De joden in de
eerste eeuw kenden drie vaste gebedstijden, in de morgen, in de middag en de avond. In de eerste
plaats reciteerden ze de psalmen wanneer ze baden. Dit gebeurde zowel in de tempel als in de
synagoge. En zowel gezamenlijk als individueel.”
^^^^^^^^^
Klaas Schilder, Christus in zijn lijden. Deel 1. Christus aan den ingang van zijn lijden (1930)
Gratis op deze site: http://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=schi008
“Nu worde voorop gesteld, dat het zingen van den lofzang oogenschijnlijk niets bizonders is.
Op het joodsche Paaschfeest hebben duizenden denzelfden lofzang aangeheven, als hier Christus.
Immers, het zingen van een lofzang, en ook van dien bepaalden, behoorde tot de officieele
voorschriften van het Paaschfeest [1]. Met andere woorden: de zang was heel gewoon, en het
zingen, zoo men wil, doodgewoon. Het lied was bekend, - want het waren de psalmen 113 tot
118. Die psalmen werden samen genoemd: het Hallel. En het voorschrift luidde, dat men op het
Paaschfeest, in twee tempo's, deze liederen zingen moest. Het was om zoo te zeggen een ‘kósjer’
gezang. Alle Joden volgden het gebruik.” [p.270, 271]
[1]. Met deze opvatting, gelijk ook met den gedachtengang van hoofdstuk X, hangt samen
onze meening, dat de maaltijd, die door het Hallel besloten werd in der daad de
Paaschmaaltijd is geweest. Er is een opvatting, die meent, dat het een andere maaltijd
was. De aard van dit boek laat niet toe, dat wij de gronden uiteen zetten, waarom wij voor
onszelf de opvatting blijven vasthouden, dat Jezus den Paaschmaaltijd werkelijk heeft
genuttigd. Wij volstaan slechts met de opmerking, dat zij deels samen hangt met
argumenten, die ik zou willen ontleenen aan de openbaringshistorie, en haar constructie,
maar vooral - en in de eerste plaats - met exegetische gronden. In het algemeen kan
gezegd worden, dat de heel enge verbintenis tusschen Jezus' opdracht om een zaal te
zoeken, waar men het Pascha eten zou, èn de onmiddellijk daarop volgende beschrijving
van het samen aanzitten in (deze) zaal, (die gevraagd was), aan deze opvatting meer dan
waarschijnlijkheid geeft.
Dit zou dan de enige aanwijzing zijn van de 10 die Prof Morris geeft en een echt bewijs zijn voor
de zaak dat het Laatste Avandmaal een Pesachmaal was!
Of HOEGENAAMD NIET, want men zong deze Psalmen 113-118 niet alleen op die dag. Voorbeeld
zijn deze citaten!
We vertalen wat uit The Life and Times of Jesus the Messiah — Alfred Edersheim en daar gaat de
samenhang over Judas Maccabaeus die in 164 v. C. de Tempel weer klaar maakt voor de dienst
aan God, na de periode van Antiochus Epiphanes die hem had verontreinigd met valse goden.
“De Joden noemden het Chanukkah, toewijding 'of consecratie,' en, in ongeveer dezelfde
betekenis, Enkainia in het Grieks van de Septuagint, en in het nieuwe Testament. Gedurende de
acht dagen van het feest werd het aantal Psalmen bekend als het Halleel gezongen in de tempel,
en de mensen reageerden zoals op het Loofhuttenfeest.” En tussen haakjes men doet dan nu
vandaag nog met het Feest van het licht.
The New Testament Commentary Vol. III: John — B.W. Johnson (commentaar bij Joh 7:38)
“Op de laatste dag, die grote dag van het feest. (...) Als enig mens dorst heeft, laat hij tot Mij
komen en drinken. Elke ochtend terwijl de Israëli's werden verzameld in de hoven van de tempel,
goot een van de priesters water uit, gebracht in een Gouden urn ontleend aan het zwembad van
Siloam, en te midden van de klank van trompetten en andere demonstraties van vreugde, goot hij
het water op het altaar. Deze ritus wordt niet vermeld in het Oude Testament; maar, als een
herdenking van de wonderbare voorziening van water uit de rots van Horeb in de wildernis, het
was in harmonie met de geest van het festival. Daarbij het zingen van de grote Halleel (Ps.113-
118) gevierd als in het verleden, maar de Talmoed verklaart dat de Joden met deze ceremonie
verbonden met de woorden van Jesaja 12:3.” [Bij een Loofhuttenfeest.]
Artikel “HALLEL” in de International Standard Bible Encyclopedia
“ha-lal', hal'-el: In het vijfde boek van de Psalmen (107-50) zijn er verschillende groepen van
Hallelujah Psalmen: 104-106; 111-113; 115-117; 135; 146-150. Tijdens de aanbidding in de
synagoge werden Psalmen 135-136 en 146-150 's morgens dagelijks gebruikt in de dienst.
Psalmen 113-118 heetten het “Egyp Halleel”, en werden gezongen bij de feesten van het Pascha,
Pinksteren, Loofhuttenfeest en inwijding. Bij het Pascha, werden Psalmen 113 en 114 (volgens de
school van Shammai enkel Psalm 113) gezongen voordat het feest begint en psalmen 115-118 na
het drinken van de laatste beker. Het lied gebruikt door onze heer en de discipelen in de nacht van
het verraad (Matthéüs 26:30), vlak voor het vertrek voor de Olijfberg, omvatte waarschijnlijk
Psalmen 115-118.”
We vertalen een gedeelte uit F. C. Burkitt, The Last Supper and the Paschal Meal, The Journal of
Theological Studies, Vol. 17, No. 67 (APRIL, 1916), pp. 291-297, citeren blz.293,294.
“De Evangelist is van plan om het Avondmaal voor te stellen als het Joodse Pesach. Laten we even
nagaan op welke wijze hij het doet. Een formele datum is aangegeven in v. 12: 'op de eerste dag
van de ongezuurde broden, wanneer zij het Pascha doodden'. Dit klinkt als een contradictio in
terminis, want de lammeren werden gedood in de namiddag van 14 Niesan (volgens Joodse
dagrekening) en het feest van de ongezuurde broden (ta azuma) begon niet dan maar na
zonsondergang, dus de 15de Niesan. Maar het is denkbaar dat 14 Niesan zou kunnen worden
gerekend als de eerste dag van de ongezuurde broden, want geen zuurdesem werd gegeten die
dag na de eerste maaltijd. Daarom heeft de datum in Marcus 14:12 de betekenis van 14 de Niesan.
De avondmaaltijd van v.17, is dus op de 15 de Niesan, anders gezegd het is de Pesachmaaltijd, die
is 'voorbereid' door de twee discipelen (v. 16). Wellhausen verwijst verder naar dat 'dompelen' in
de 'schotel' (uit v. 20). Dit suggereert dat iets gekookt is met saus of jus (charoseth) [zoete/bittere
spijs voor het sederfeest mengsel van appel, noten, rozijnen en wijn]; en, als het niet wordt
verondersteld dat Jezus en de discipelen elke dag vlees aten, wijst dit ook naar het paaslam. Naar
de stad komen vanuit Bethanië geeft aan dat het avondmaal een Pascha was, die alleen kan
worden gegeten in een bepaalde omgeving. Ten slotte suggereert het “ὑμνήσαντες”
[hymnezingen] van v.26 het zingen van de Hallel: dit is misschien wel het meest sprekende
argument voor een moderne onderzoeker, want het woord wordt [door Marcus] gedropt om een
hint daarop aan te geven.
Er wordt nadruk gelegd op het zingen door de Evangelist, maar onze kennis van de Joodse
gewoonte vertelt ons: dat was een stukje van het Seder ritueel. Ongetwijfeld is er hier een groot
deel van het bewijs, maar niet alles is het van hetzelfde gewicht. 'Hij die indoopt met Mij in de
schotel' betekent zeer waarschijnlijk, wat Wellhausen zelf opmerkt, niet meer dan 'Mijn
tafelgenoot'. Het is slechts in Joh.13:26 dat de zinsnede wordt is gematerialiseerd in een
werkelijke individueel soppen en dan aan Judas geven, maar de andere gegevens moeten worden
gesteld om aan te tonen dat Marcus dacht dat het Avondmaal het Pascha was, en ik moet
bekennen dat ik vind het moeilijk om te weigeren “ὑμνήσαντες” [hymnezingen]. Ik ben niet zeker
dat er daar een Lam op de tafel was, maar ik moet geloven dat de discipelen zongen.”
En als Jezus en zijn apostelen nu eens niet een Pesachmaal vierden. Maar dat het ging om het
afscheid van Jezus: wat zou hen tegenhouden die Psalmen te zingen of althans EEN ervan, want
meer dan die ene is er niet genoemd! Geeft de Bijbel een uitsluitsel dat de ganse reeks van die
Psalmen werd gezongen? Denk eens na of dat nu ongelegen is of niet, na een indrukwekkende
preek die avond zoals we die vinden in Johannes 13-17!
7. Na de maaltijd ging Jezus naar Gethsemane, niet naar Bethanië. Bethanië was buiten het
7 gebied dat men mag stappen op de Pesachnacht. (Volgens Leon Morris)
Hier een klein citaat uit Jacob Neusner, Alan J. Avery-Peck, and William Scott Green, The
Encyclopaedia of Judaism Second Edition, Volume III L–Ra, Brill, 2005, artikel “Passover.”
De uitleg hierboven gaat om de periode van de Tannaïten, dus de periode van het laatste deel van
de 2de eeuw na Christus. Toen stonden enkele regels te boek wanneer de Hallel gezongen werden
en dat was meer dan met Pesach, bij alle grote feesten van Leviticus 23. Wat weten we over de
periode voordien over dat onderwerp: bijna niets! En we mogen niet vergeten dat na de val van
Jeruzalem er een ijver ontstond om alles, of zoveel mogelijk, van die mondelinge tradities te boek
te stellen: maar welke regels zijn ervan voor de val van Jeruzalem en welke erna. Een geheim,
meer is er niet over te zeggen. En als we teruggaan tot de twee grote schrijvers van die dagen
voor de val van de stad en de tempel, Josephus en Philo die zijn het niet altijd eens over een
bepaalde zaak. Waarom dan zonder verpinken iets van die tijd achterwaarts projecteren en als
een verplichting te gaan zien voor wat Jezus en zijn apostelen zouden moeten gedaan hebben.
Daar kan ik niet zoveel van geloven, echt niet. Ik ben ten slotte een christen en die moet vooraf
naar de oplossing van een probleem ergens anders kijken: wat zegt de Bijbel in dat verband. Is de
zaak niet duidelijk genoeg, alleen met wat er in de 4 evangelisten staat?
Het gezegde 'een sabbatsreis' waar Leon Morris naar verwijst komt uit de Talmoed, de
mondelinge leer van de Farizeeën. Wie op reis gaat mag dat niet vermoeiend doen. Er is echter
niets op tegen ergens naar toe te gaan. De precieze afstand van een sabbatsreis is 2000 el,
ongeveer 1200 meter. Of het dus al bestond, als regel, in de tijd van Jezus weten we niet zo goed.
Dat kan natuurlijk wel zo zijn, maar daarom is er nog geen reden om dit als een Pesachmaal te
zien. Waar wel nadruk op ligt en dat geld voor de 4 evangelisten: dood en begraven, ja. Maar
volgens de Schriften en de nadrukkelijke woorden van Christus aan Zijn discipelen: dat is niet het
einde want er komt nog een opstanding uit de doden. En pas dan zal er van Christus gepredikt
worden als vervuller, als de Nieuwe Mozes en allen die in Hem gered zullen worden. De grens die
er is geeft alleen maar aan dat Jezus geen wetsovertreder is in dit geval. Hij vervulde zaken en
schafte ze daardoor ook af voor de toekomst.
Wm. Randolph Bynum, maakt deze opmerking over het nieuwe van de sabbat in zijn, The Fourth
Gospel and the Scriptures, Brill, 2012, blz.81. “Deze discussie over de sabbat als een belangrijk
element met betrekking tot de Wet op de FG blijft evident om in 19:31 en 42, waarin bezorgdheid
wordt geuit voor de voorbereiding Sabbath door het gebruik van het woord παρασκευή. Naar
aanleiding van de kruisiging-episode, presenteert Johannes een onmiddellijke literaire overgang
naar opstanding-verschijningen zonder enige vermelding van de activiteit op de sabbat, of zelfs
dat het louter voorbij ging, maar alleen van de komst van de voorbereiding. Deze twee verzen
hebben een doelgerichte verbinding in het binden van de betekenis van de kruisiging rechtstreeks
aan het nieuwe sabbat-tijdperk van de opstanding. De vermelding door Johannes van de
opstanding van Jezus die plaatsvindt τῇ μιᾷ τῶν σαββάτων “, op de eerste van de sabbatten” (20:
1), kunnen meer zijn dan het eenvoudige gebruik van een gemeenschappelijke idiomatische
uitdrukking voor de eerste dag van de week. Het verwijst naar een nieuwe dimensie van Sabbat
als betekenis en de sabbat als beleving. In de plotselinge overgang van Johannes van 19:42 tot 20:
1, is er meteen doorgegeven dat de dag van de kruisiging en begrafenis als voorbereiding op de
sabbat is weergegeven als de instelling van de nieuwe sabbat zelf door de opstanding van Jezus.”
WE moeten ook nog een contrast meegeven van de GROTERE MOZES. Hij verwerpt niet gewoon
de wet maar laat de wet bovenaan staan en niet de tradities van Rabbijnen daar rond gebouwd.
^^^^^^^^
Dit is hoe het er nu uitziet! Johannes 14:15: “Als u Mij liefhebt, neem dan Mijn geboden in
acht.” Er is door Jezus geen enkele instructie gegeven hoe het Pesach zou moeten gevierd
worden. Dus moet Hij ook niet vervullen wat de Talmoed daar over zegt. Jezus laat het laatste
woord aan Zijn Vader, aan wat God zegt en openbaarde aan de schrijvers van het Nieuwe
Testament.
De tien geboden Bevel O.T. Voorbeeld O.T. Herhaald in het N.T.
en dood voor
overtreder
1ste veelheid van goden Ex.20:3 Ex. 22:20 / Deut. Hand.14:15

kan niet, polytheïsme 6:13–15
2de idolen Ex.20:4 Deut.27:15 1 Joh.5:21
3de vloeken Ex.20:7 Lev.24:15–16 Jacobus 5:12
4de Sabbat Ex.20:8 Num.15:32–36 Col.2:16 afgeschaft
5de gehoorzaamheid aan Ex.20:12 Ex.21:15–17 Eph.6:1

ouders
6de moord Ex.20: 13 Ex.21:12 1 Joh.3:15
7de overspel Ex.20:14 Lev.20:10 1 Cor.6:9–10
8ste diefstal Ex.20:15 Ex.21:16 Eph.4:28
9de vals getuigenis Ex.20:16 Deut.18:16–21 Col.3:9–10
10de verkeerd begeren Ex.20:17 ——— Eph.5:3
DE echte “oorzaak” van de Joden om Jezus te doden ontsnapt ons een beetje. (Marcus 14:1 /
Johannes 15:16, 18 / 10:33). Die echte reden is wellicht in de combinatie van een reeks teksten te
vinden. De samengestelde oorzaak van Mat.21:38 / 27:18 / Marcus 12:7 / Lucas 20:14 / Johannes
8:37, 40, 42 / 10:25, 32.
8. De woorden van de instelling herinneren ons aan de gewoonte van de voorganger die bij
8 het Paasfeest de betekenis ervan uitlegde. (Volgens Leon Morris)
Mag ik jullie vragen dit niet al te serieus te nemen. Waar staat er in de 4 evangelisten dat Jezus op
dat avondmaal enige uitleg gegeven heeft van het Pesach van Exodus 12? Ik heb niets gevonden
en dat zullen jullie ook niet kunnen! Wat zou moeten gebeurd zijn is ook niet waar gemaakt in de
letterlijke zin. Een man, de man van het huis, en dat moet hier Jezus zijn, moet op de 10 de Niesan
een schaap uitkiezen en later op de 14de Niesan aanbieden in de tempel. Eerst voor een
onderzoek, of het lam een gaaf lam is. En later het te laten slachten in de tempel. Dat heeft Jezus
niet gedaan. Dus de Nazarener heeft ook niet datgene vervuld wat men zo graag wil zeggen: Hij
zoude Pesach-instructies van het traktaat van de Talmoed, “Pesachim” gevolgd zijn. MAAR OOK
DAT HEEFT HIJ NIET GEDAAN. Laat ons oprecht naar de zaken kijken zonder een achterliggend
vooroordeel.
Theological Dictionary of the New Testament, one volume edition, Eerdmans, 1985 blz.716 artikel
“pasha” “Deuteronomium 17:13 toont aan dat er is geen bezwaar is tegen als het proces wordt
gehouden op de feestdag, en vele functies van het avondmaal zijn in tekens van het Pascha
weergeven.” Dat is niet zomaar te bewijzen, integendeel: geen lam op tafel, geen bittere kruiden
en geen ongegist brood. Met veel inbeelding is dat er allemaal, maar niet in de Bijbelteksten!
^^^^^^^^
We vertalen een gedeelte uit F. C. Burkitt, The Last Supper and the Paschal Meal, The Journal of
Theological Studies, Vol. 17, No. 67 (APRIL, 1916), pp. 291-297, citeren blz.294,295.
“Ten eerste is er de theorie van de heer Box, dat het eucharistische handelen niet overeenkwam
met de Pesachmaaltijd zelf, maar om de “Kiddush” vóór Pesach, een joodse rite van heiliging of
voorbereiding. Mr Box dringt, en met reden op aan, dat er een opvallende gelijkenis is tussen de
werkelijk beoefende “Kiddush” en beschreven acties van onze Heer met het Brood en Wijn.[1]
Maar zelfs als we dit accepteren is ons probleem niet opgelost, want als Kiddush onmiddellijk
voorafgaat aan de eigenlijke viering van de dag, e. g. “Kiddush” voor Sabbat wordt dat gedaan op
wat we vrijdagavond noemen, niet vierentwintig uur eerder. Bovendien moeten we rekening
houden met de definitieve formulering van Marcus. We lezen [we geven hier een langer citaat dan
de schrijver doet gb]: “15 En hij zal u een grote bovenzaal wijzen, volledig ingericht en klaar;
maak het daar voor ons gereed. 16 En Zijn discipelen vertrokken en kwamen in de stad en zij
vonden het zoals Hij hun gezegd had, en zij maakten het Pascha gereed. 17 En toen het avond
geworden was, kwam Hij met de twaalf. () 26 En toen zij de lofzang gezongen hadden, vertrokken
zij naar de Olijfberg.” Wat ook de historische feiten waren, de verteller waant zich blijkbaar het
“ta Pascha” te beschrijven. Een andere theorie is dat het een anticiperend Pascha is. Maar het kan
niet worden aangetoond dat er anticiperende Pascha's werden gehouden ondanks de
verscheidenheid van het Joodse volk.
Toch durf ik te denken dat beide theorieën een bepaalde dosis waarheid bevatten. Alleen moeten
ze zo worden vermeld dat het niet te impliceren valt of te verklaren is - op geen enkele manier –
als het 'houden van dit Pascha door zowel Jezus als de discipelen, of iets legaal of geldig gedaan
was vanuit een joods oogpunt. Observata lege plene Cibis in legalibus, [= Observeerde de voedsel
wetten] dat is de theorie die moet, denk ik, worden afgewezen. Ik denk niet dat er sprake is van
een joodse ceremonie, een vaste of optionele, waarmee het Laatste Avondmaal overeenkomt,
niets verder dan de voor de hand liggende bindingsplicht van genade voor het eten en drinken.” [1
G. H. Box The Jewish Antecedents lo the Eucharist in J. T. S. iii 357-369.]
Waarom we dit citaat geven zal u wellicht niet zo duidelijk zijn maar bedenk eens wat Jezus in
werkelijkheid heeft uitgelegd aan Zijn discipelen. Was het de zin en betekenis van het
Pesachmaal? Of wat het niet eerder: de uitleg waarom Hij zou sterven en wat dat zou teweeg
brengen als Hij er niet meer was. Bekijk eens wat een uitleg Jezus niet geeft over de Heilige Geest
in Johannes! Daar hadden Zijn leerlingen geen weet van en dat zou voor hen later de betekenis
aangeven waarom Pesach vervuld werd in Jezus. De Heer verklaarde alles wat nog zou komen en
heeft daarom geen uitleg gegeven wat ze aan het eten waren. Als dat een echt Pesachmaal
geweest was zou Jezus het verklaard hebben maar dat doet hij niet. Niet in de 4 evangeliën en
ook niet als Paulus daarnaar verwijst.
En een tabel die aangeeft wat aan de orde was.
Matthéüs 26 Marcus 14 Lucas 22 Johannes 13
14 En toen
het uur
gekomen was,
22 En terwijl zij ging Hij aan 1 En vóór het feest van
26 En terwijl zij aten, aten, nam Jezus tafel het Pascha, toen Jezus
Maaltijd brood aanliggen, en
nam Jezus het brood wist dat Zijn uur
de twaalf
gekomen was
apostelen met
Hem.
Voorspelling Matt. 26:2 U weet 15 En Hij zei

van het lijden dat over twee dagen tegen hen: Ik
het Pascha is, en dan heb er vurig
zal de Zoon des naar verlangd
mensen overgeleverd dit Pascha
worden om met u te eten,
gekruisigd te worden. voordat Ik ga
lijden.
16 Want Ik
zeg u dat Ik
daar zeker
niet meer van
zal eten,
totdat het
vervuld is in
het Koninkrijk
van God.
19 En Hij nam
brood en
nadat Hij
gedankt had,
brak Hij het
en gaf het aan
hen met de
woorden: Dit
is Mijn
22 En terwijl zij
26 En terwijl zij aten, lichaam, dat
aten, nam Jezus
nam Jezus het brood voor u
brood en toen Hij
en toen Hij het gegeven
het gezegend wordt. Doe
gezegend had, brak
had, brak Hij het dat tot Mijn
Brood Hij het en gaf het aan
en gaf het hun en gedachtenis.
de discipelen en Hij
zei: Neem, eet,
zei: Neem, eet, dit is 20 Evenzo
dit is Mijn
Mijn lichaam. nam Hij ook
lichaam.
de drinkbeker
na het
gebruiken van
de maaltijd en
zei: Deze
drinkbeker is
het nieuwe
verbond in
Mijn bloed,
dat voor u
vergoten
wordt.
17 En nadat
23 En Hij nam de
27 Hij nam ook de Hij een
drinkbeker en
drinkbeker en nadat drinkbeker
nadat Hij gedankt genomen had
Hij gedankt had, gaf
Beker had, gaf Hij hun en gedankt
Hij hun die, en zei:
die en zij dronken had, zei Hij:
Drink allen daaruit,
er allen uit. Neem deze en
deel hem
onder elkaar.
[Jezus werd door

Johannes de
Doper
rechtstreeks
gekwalificeerd als
het waardige en
geschikte offer om
24 En Hij zei Israël en de
28 want dit is Mijn
tegen hen: Dit is heidenen te
bloed, het bloed van
Mijn bloed, het verlossen.
het nieuwe verbond,
bloed van het Joh.1:29,35,36
dat voor velen
nieuwe verbond, 18 Want Ik Will:
vergoten wordt tot
dat voor velen zeg u dat Ik “De volgende dag
vergeving van
Nieuw vergoten wordt. niet drinken zag hij Jezus,
zonden. zal van de
verbond in terwijl die naar
25 Voorwaar, Ik vrucht van de
het het bloed 29 Ik zeg u dat Ik van zeg u dat Ik niet hem toe kwam.
wijnstok, ‘Daar is het
van het Lam nu aan van de vrucht meer zal drinken
totdat het lam van God,’ zei
Gods van de wijnstok niet
van de vrucht van Koninkrijk van
zal drinken tot op de hij, ‘degene die
de wijnstok tot op God gekomen
dag wanneer Ik die de zonde van de
de dag wanneer is.
met u nieuw zal wereld
Ik die nieuw zal
drinken in het wegneemt.” “De
drinken in het
Koninkrijk van Mijn volgende dag was
Koninkrijk van
Vader. Johannes daar
God.
weer; twee van
zijn leerlingen
waren bij
hem. [36] Hij
richtte zijn blik op
Jezus, die daar
langskwam, en
zei: ‘Daar is het
lam van God.”]
26 En toen zij de
30 En toen zij de
Tot slot van lofzang gezongen
lofzang gezongen
het maal een hadden,
hadden, vertrokken
Loflied vertrokken zij
zij naar de Olijfberg.
naar de Olijfberg.
Verraad van Markus 14:10: Lucas 22: 3Toen Joh.13:27 En met het
Judas “En Judas Iskariot,voer de satan in nemen van het stuk
Mattheüs 26:14:
een van de Judas, die de brood voer de satan in
bijnaam Iskariot hem. Jezus dan zei

had, die bij het tegen hem: Wat u wilt
getal van de doen, doe het snel.
“Toen ging een van twaalf, ging weg
twaalf behoorde. Johannes 18:2: En
de twaalf, die Judas naar de
4 En hij ging weg Judas, die Hem
Iskariot heette, naar overpriesters om
en sprak met de verraadde, kende die
de overpriesters.” Hem aan hen overpriesters en plaats ook, omdat Jezus
over te leveren.” bevelhebbers van
daar vaak met Zijn
de tempelwacht discipelen
hoe hij Hem aan samengekomen was.
hen zou
overleveren.
Wie toch bezwaren zou maken die moet eens met de volle aandacht 1 Corinthe
11:23-26 lezen. Paulus zegt dat de instelling van het avondmaal op de dag is dat
Jezus de Christus in is hechtenis genomen. Dus kan nog geen sprake zijn dat de
uren voordien al een Paasmaal genuttigd zou worden. Dat moet Jezus vervullen
door zijn sterven en bloedvergieten.
9. Johannes 13:29, “dat hij iets aan de armen moeten geven”, kan wijzen op een geven van
9 aalmoezen in verband met het feest. (Volgens Leon Morris)
Citeren een kort stukje uit The life of Our Lord upon the earth, van S. J. Andrews, Scribner and
Sons, 1870, blz.456
“Maar in feite, blijkt niet uit de rabbi's zelf, dat Jezus niet kon worden gekruisigd op die dag. Bleek
(140) geeft toe dat criminelen vaak werden gearresteerd op de sabbat, en natuurlijk, indien
nodig, door mannen die wapens dragen. Dat het Sanhedrin soms zijn zittingen hield op sabbat, en
feestdagen wordt bewezen door de Gamara; en ook, dat op die dagen doodvonnis kon
uitgesproken worden.3 Ook zo dat de executie van misdadigers met opzet was gereserveerd tot
de feesten, met het oog een betere indruk te maken op de mensen, dat blijkt uit Maïmonides,
geciteerd door Ainsworth, op Deut. XVII. 13: “Ze doden hem niet na het oordeel in de rechtszaal,
dat wil zeggen in zijn stad, maar dragen hem over aan de hoge Synedrion in Jeruzalem, en houden
hem vast tot gedurende het feest, en wurgen hem op het feest, want het is gezegd, en al dat volk
zal het horen en angst krijgen.” 3 J. Ebrard, Bleek.”
Wat we u nu mee geven is zeer belangrijk. Alex Tennent, Messiasbelijdende Jood OF NIET ()
schreef het boek The Messianic Feast, en we willen u verwijzen naar dit gedeelte dat gratis op het
net staat: Proofs the Last Supper Was Not the Passover. We hadden graag deze 30 bladzijden voor
u vertaald maar we moeten toch ergens een grens trekken.
http://themessianicfeast.com/wp-content/uploads/2015/01/TMF_Template-Challenge.pdf
Behalve dit gedeelte zie ook http://themessianicfeast.com/sample-chapters/ daar is 3/4den van

zijn boek gratis te vinden.
De Judaskus, gravure van Gustave Doré
The Holy Bible: Containing the Old and New Testaments, According to the Authorised Version.
With Illusrations by Gustave Doré. (Cassell / Company, Limited: London, Paris & Melbourne)
10. De argumenten hier tegen kunnen allemaal redelijk worden betwist. (Volgens Leon
10 Morris)
We gaan naar Godet, Frédéric Louis, A commentary on the gospel of St. Luke, vierde uitgave, T. &
T. Clark, Edinburgh, 1881.
“Het eerste gezegde van Jezus, welke alleen Lucas bewaard heeft (Luc.22:15), is een mengsel van
diepe vreugde en verdriet. Jezus is blij dat Hij dit heilige feest nogmaals kan vieren. Dat Hij heeft
ook door zijn eigen toedoen bepaald heeft om te zetten in een permanent gedenkteken van zijn
persoon en werk. Maar aan de andere kant, het is Zijn laatste Pesach hier beneden. ᾿Επιθυμίᾳ
ἐπεθύμησα, is een frequente vorm uit de Septuagint vertaling, die overeenkomt met de
Hebreeuwse bouw van het absolute met het eindige werkwoord. Het is een soort van reduplicatie
(herhaling) van een verbaal idee. Jezus zinspeelt, zonder enige twijfel, op alle maatregelen die Hij
heeft moeten nemen. Voor de vreugde in deze rustige uren veilig te stellen, ondanks het verraad
van zijn leerling.
Kan de uitdrukking “dit Pascha” mogelijk een feest aanduiden waar het Paaslam ontbrak, en dat
zich alleen van gewone avondmalen onderscheid door ongezuurde broden? Dit is de weergave
van Caspari en Andreae, en de weergave die ik mezelf heb aangehouden (commentaar. sur Jean,
t. ii. p. 634= dat is een vroeger commentaar van de schrijver in het Frans). Inderdaad, het aantal
lammeren of kleintjes zou kunnen blijken ontoereikend te zijn en als vreemden zich bevinden in
het dilemma: van het vieren van het feest zonder een lam, of het Pascha helemaal niet vieren. Er
is in Mischnah Pesachim 10 dus ook uitdrukkelijke vermelding van een Pascha-avondmaal zonder
een lam, en waarbij het ongezuurde brood alleen onmisbaar is. Er is echter niets om te
voorkomen dat aan te houden, zoals wij hebben gezegd, de twee discipelen hebben het lam
voorbereid op een strikt persoonlijke wijze. Het zou moeilijk uit te leggen vanuit de expressie van
Lucas, om “dit Pascha” te eten, zonder de kleinste verwijzing naar het lam op dit feest.
Over het toekomstige Pascha in het Koninkrijk van God (Luc.22:16). Dat kan worden begrepen als
het heilig Avondmaal als het in de kerk gevierd wordt. Maar de uitdrukking, “Ik zal daarvan niet
meer eten tot …” en de parall. Luc.22:18, geven aan deze spiritualistische interpretatie geen
oplossing. Daarmee wil Jezus uitspreken: er is een nieuwe feestzaal die na de voleinding van alle
dingen zullen plaatsvinden. Het Heilig avondmaal is de binding tussen de Israëlitische en typische
Pascha, die haar doel bereikt had, en het hemelse en goddelijke feest, dat nog in de verre
toekomst ligt. Niet de geestelijke zaligheid, waarvan het avondmaal het memoriaal is, als een
formulier van de werkelijkheid. Een overgang van de externe verlossing van Israël naar die
zaligheid in de Kerk die tegelijk geestelijke en externe verheerlijking wacht.”
Deze commentator zit in de lijst van dezen die ik regelmatig na ga. En toch moet ik zeggen:
hij gaat wat vertellen dat ik niet heb kunnen achterhalen. Namelijk dat het o.k. zou zijn als
men Pesach viert zonder een lam op tafel. Ja, dat is ondertussen wel zo in de Joodse
traditie na de val van de tempel. (Wellicht is dat slachten enige tijd daarna nog
onderhouden! Samaritanen zijn er nooit mee gestopt!) We zijn gaan zoeken naar wat
Godet zegt: in het boek Pesachim zou staan dat het lam niet zondermeer noodzakelijk is
bij de viering. Maar Pesachim 10:5 leert me toch iets anders: “Rabban Gamliel placht te
zeggen: wie deze vermelde drie dingen niet doet op Pascha het ontslaat hem niet zijn
plicht, en dit zijn ze: het Pascha-offer, ongezuurde brood en bittere kruiden.” Ik
veronderstel dat Godet iets gezien heeft van een commentator bij een of andere schrijver
van later, na de periode van de Mishnah. Dat zou dan toch niet geldig zijn voor de tijd
van Jezus. Dus geen vreemde zaken eraan toevoegen om zijn gelijk te halen!
Deze site is zeer uitgebreid bij deze: http://www.bmv.org.il/shiurim/pesachim/pes10.html
^^^^^^^^
Vertalen enkele zinnen uit Robin Routledge, Passover and Last supper, Tyndale Bulletin 53.2
(2002) 203-221. Wat voor soort theologie is dit? Als het gebouwd is op: Waarschijnlijker en
veronderstelling kunnen we daar ons geloof op construeren?
“Het ontbreken van duidelijke aanwijzingen betekent niet dat we zeker kunnen zijn over de
chronologie. Volgens mij is het waarschijnlijker dat het laatste avondmaal een echt Pascha
maaltijd was en het volgende overzicht zal worden gebaseerd op die veronderstelling. Zelfs als
het laatste avondmaal werd gegeten de dag vóór het Pascha, blijkt de taal van de synoptische
evangeliën echter dat Jezus en zijn discipelen het gevierd hebben als een Pascha maaltijd. Het
enige verschil zou dan geweest zijn, de afwezigheid van het lam, en omdat dit in de symboliek van
de maaltijd niet inhoudelijk te vinden is doet, van wat volgt nog steeds staat.” (blz.206 voetnoten
weggelaten)
^^^^^^^^
Matthew Poole’s Commentary Mat.26:25
“Matthew Poole's Commentary Mat.26: 25
“En toen zij aten, dat wil zeggen, het Pascha-avondmaal, dat (volgens de wet in Exodus 12:8) was
de lam of geitje geroosterd, dat zij aten met ongezuurde broden en bittere kruiden. De Joden
hadden honderd traditionele riten, die werden waargenomen over het Pascha-avondmaal; maar
er lijkt geen van hen geweest van elke goddelijke instelling hebben. De wet vereist niets meer dan
het eten van het lam of geitje gebraden, met ongezuurde broden en bittere kruiden. Met
betrekking tot hun drankje, is niets voorgeschreven, ze werden overgelaten aan de eigen vrijheid.
Voor hun traditie van vier bekers wijn die moeten worden gedronken, enz., ik kan daar geen de
vermelding van vinden bij de evangelisten of het gebruik van zoiets door de Heer, maar zeer
waarschijnlijk dat Hij wijn dronk naar zijn zin, zoals bij andere maaltijden, en zich hield aan de
regel van de wet. [Na enkele lange citaten komt de schrijver met deze conclusies] (...)
Tot nu toe wat deze geleerde mens [Matthéüs] zegt, in zijn uitleg van de tempeldienst, in de tijd
van onze Heiland, uit Johannes 13: 1-38. Door die verklaringen kunnen we leren;
1. Dat de Joden in het eten van het Pascha precies dezelfde houding gebruikten als in andere
tijden als zij hun vlees aten.
2. Dat dit niet languit liggen was, maar zitten op hun benen, en soms hun hoofd op hun linker
elleboog leunden, maar op een zodanige afstand de één van elkaar, als iedereen die zat misschien
ongedwongen gebruik kon maken om hun vlees met de rechterhand te nemen, en in hun mond
steken. Ze zitten niet altijd liggende of leunende bij het vlees eten, maar naar het eigen
welgevallen leunen ze of leunen niet; alleen op het Pascha avondeten leunen ze altijd, als een
symbool van hun meer volkomen vrijheid. Hierdoor kunnen we gemakkelijk begrijpen wat er
bedoeld wordt met Christus zittende met de twaalf, naar de wijze van dat land bij het eten van
vlees.”
^^^^^^^^
Hier een citaat van Gerald Wheaton, The Role of Jewish Feasts in John's Gospel, University of St.
Andrews, 2009. Dit staat gratis op het internet. In zijn doctoraatsthesis zegt hij bijvoorbeeld dit:
“De verbinding met de Paschaoffers is gemaakt door middel van een aantal literaire kenmerken in
de tekst zelf. Bijvoorbeeld, de drie expliciete verwijzingen naar het Pascha in Johannes 18-19 het
raamwerk van de centrale scène voor Pilatus, ruwweg optredende aan het begin (18:28), midden
(18:39) en tot slot (19:14) van de rekening van zijn het proces de veroordeling tot de dood. Er is
ook een gedachte aan de Pascha slachtoffers in de zorgvuldige afstemming bij de executie van
Jezus met het slachten van de lammeren in de Tempel.216 Op het hoogtepunt van de voorscene,
voordat Pilatus zijn oordeel spreekt, pauzeert de auteur om aan te geven, “En het was de
voorbereiding van het Pascha (paraskeuh. tou/pa,sca), ongeveer het zesde uur”(19:14).
Geleerden zien ook vaak onderscheiden toespelingen op de pascha slachtoffers in de vermelding,
op unieke wijze in de evangeliën, van de hysop tak (19:29) 217, evenals de uitspraak dat zijn
beenderen ongebroken bleven in een uitdrukkelijke vervulling van de Pascha-eis van Ex.12:46 (19:
33,36). 218 Men zou ook kunnen wijzen op de verwijdering van het lichaam van het kruis voordat
de nieuwe dag aanbreekt (19:31,38; zie Exodus 12:10) 219 en de driemaal herhaalde verklaring
van zijn onschuld door Pilatus (18:38; 19: 4,6).
Terwijl het laatste het meeste direct overeen zou kunnen komen met de onschuld van de lijdende
dienaar (Jesaja 53:9), kan het ook figuurlijk overeen komen met de eis dat het paaslam zonder
vlek moet zijn (Exodus 12:5), maar dit is onzeker. Jezus, de auteur geeft de hint, een lam “zonder
smet of gebrek.”220
Zonder twijfel verweeft Johannes de kruisiging van Jezus in termen van zowel de lijdende dienaar
als het offer van de paschalam.221 Wat, echter, is de symbolische waarde van de laatstgenoemde
samensmelting? Veel discussie heeft zich gericht op het al dan niet offerkarakter van de Pascha-
lammeren in de tempel: zijn ze van dien aard dat ze echt konden worden opgevat als het
uitvoeren van plaatsvervangende verzoening voor zonde.”222
Het overgrote deel van de voetnoten geven we niet weer maar deze wel: wie gaat zoeken
naar de verbanden van Jezus die op het juiste moment moet sterven en aldus de
vervulling is van het Ware Lam van God kan hier terecht bij deze zaken in de voetnota 216.
Het grootste deel ervan staat gratis op het internet, dus happy hunting zou ik maar
zeggen!
“216 Westcott, John, 2.305; Hoskyns, John, 525; Barrett, John, 545; Lindars, John, 571;
Grigsby, “Cross”, 54-55; Yee, Feasts, 68; Porter, “Passover”, 418-419; Coloe, Dwells, 192;
Keener, John, 690; Kerr, Temple, 208; Donald Senior, The Passion of Jesus in the Gospel of
John, (Collegeville, Minn: Liturgical Press, 1991), 96. Harmoniserende lezingen, zijn te
vinden bij, o.a., Carson, 589-590, and B.D. Smith, “The Chronology of the Last Supper,”
WTJ 53 (1991) 29-45, weerlegd door R.T. France, “Chronological Aspects of ‘Gospel
Harmony’,” Vox Evangelica 16 (1986): 33-59, die wijst op de onnatuurlijke interpretaties als
resultaat van zulke harmonisaties. Gelijkaardig is ook, in zijn literair-kritishe studie van
Johannes 18-19 commentarieert Mark W.G. Stibbe, over de timing van de dood van in
19:14 in connectie met het gebruik van Pasen in de loop van het evangelie: “Ik
veronderstel dat de beschrijvende chronologie onlosmakelijk is verbonden aan de
beschrijvende Christologie, en dat het belangrijkste van het verhaal van Johannes als feit
en tijd voortkomt uit het feit dat Jezus impliciet gezien is als het echte paschalam.” (John
as Storyteller: Narrative Criticism and the Fourth Gospel (Cambridge: Cambridge
University Press, 1992), 115). Op een andere plaats argumenteert hij dat het vormen van
de Johannes passie rekening houd men het komende slachten van de paaslammeren (“wat
ik zijn Pasen plot noem”) de voorstelling van een onderscheiden contributie aan de passie
traditie (Storyteller, 191). Voor meer gedetailleerde onderdelen van de chronologie in dit
passie-evangelie van Johannes en de synoptici, zie Barrett, John, 48-51, en Raymond E.
Brown, The Death of the Messiah: From Gethsemane to the Gravea Commentary on the
Passion Narratives in the Four Gospels (London: Geoffrey Chapman, 1994), 1350-1376.”
[De thesis van Mark W.G. Stibbe hier gratis, en waard om met veel plezier te lezen
http://eprints.nottingham.ac.uk/12328/1/235251.pdf]
^^^^^^^^
We moeten dezelfde evenwichtige kijk blijven behouden als wat deze schrijver zegt. Charles
Kingsley Barrett, Das Evangelium nach Johannes, Vandenhoeck & Ruprecht, 1990. Hij heeft het in
dit commentaar op de verhouding van de Synoptici en Johannes over de aanhouding van Jezus en
het Laatste avondmaal: “Er is vaak beweerd, dat in feite het synoptische verhaal zichzelf
tegenspreekt, en daarom kreeg de datering van Johannes de voorkeur. Het verklaart de fout van
de Synoptici met de veronderstelling dat het laatste maaltijd een paasmaal moet zijn geweest,
omdat de eucharistie werd geïnterpreteerd als christelijke Pascha. DE ARGUMENTEN VOOR DEZE
AANNAME ZIJN ZEKER NIET GEWICHTIG GENOEG. De moeilijkheden die we vinden in het
synoptische verhaal, zijn voor Bernard (S. CVII) [in zijn commentaar] kunnen als volgt worden
beschreven: Volgens Marcus 14,2, had het Sanhedrin besloten Jezus niet te arresteren tijdens
Pesach, en precies toch deed men dat (Mc 14,43). Het dragen van wapens tijdens het feest was in
ieder geval tegen de wet. Het houden van een formele procedure voor de hogepriester op de
feestdag zou blijken tegen de wet te zijn (Marcus 14,53). En de aankoop van een linnen doek
(Marcus 15,46) en de voorbereiding van specerijen om te zalven zou (Luc.23,56) tijdens zo 'n
festival zou ongebruikelijk zijn, zo niet verboden. Ten slotte is er de tekst van Lucas 22:15 die zegt
(hoewel Lucas inderdaad de maaltijd als het Pascha beschouwd) suggereert dat Jezus, hoewel hij
een groot verlangen had om nog een laatste Pascha te vieren met zijn discipelen, dit in feite niet
deed.” Deze argumenten zijn deels gebaseerd op de vastgestelde interne tegenstellingen
ingebakken in de synoptische evangeliën, voor een deel, het blijven schendingen van de joodse
wet, die in de synoptische verhalen geïmpliceerd zijn.”
^^^^^^^^
http://www.chabad.org/holidays/passover/pesach_cdo/aid/2760/jewish/Hillels-Paradox.htm
(Vertaald citaat) “Het Pascha Offer
Hillel's paradox confronteert ons in talloze gedaanten elke dag weer van ons leven. In Hillel's
eigen leven, nam de vorm van een vraag van de Torawet die werkzaam was in zijn hemelvaart (in
het jaar 32 voor Christus) om het leiderschap van zijn volk en dat was: moet het Paschaoffer
worden gebracht wanneer de 14 Niesan valt op Shabbat?
Toen de Heilige Tempel in Jeruzalem stond, het belangrijkste voertuig van de man in de dienst van
zijn Schepper waren de korbanot (dieren- en spijsoffer) aangeboden op het altaar tot G-d. De
korbanot vallen onder twee algemene categorieën:
a) Individuele offers (korbanot yachid) aangeboden door particulieren, zoals het “vrijwillige offer”
gebracht als een donatie, het “dankoffer” gebracht om zijn dankbaarheid aan G-d uit te spreken
voor een persoonlijke verlossing of het “zondoffer” gebracht als boetedoening voor een
overtreding.
b) Gemeenschappelijke offers (korbanot tzibbur), zoals het dagelijkse morgen en middagoffer, het
aanbod door het volk van Israël gebracht in zijn geheel, uit een fonds waaraan iedere Jood
jaarlijks een halve sikkel had bijgedragen.
Terwijl de meeste offers volledig behoren tot een zekere klasse of de andere, de Paschaoffers
staan aan weerskanten van beide categorieën. Aan de ene kant heeft het bepaalde functies (zoals
het feit dat het wordt gekocht met particuliere fondsen en opgegeten door degenen die het
bracht) die zij als een “individueel offer” zou omschrijven; aan de andere kant zijn er dingen bij die
kenmerkend zijn voor de “Gemeenschappelijke offers” (zoals het feit dat het massaal wordt
gebracht door “de hele gemeenschap van de gemeente van Israël” - Exodus 12:6)
Als de 14de Niesan - de dag waarop het Pascha offer wordt gebracht - valt op een Shabbat, is de
kwestie van de categorisering van cruciaal belang geworden. De Torahwet verbiedt de instelling
van een individueel aanbod op Sjabbat, maar heeft een toelating en verplichting van de instelling
van “Gemeenschappelijke offers.” Mocht het Paschaoffer worden beschouwd als een individueel
offer dat niet op Shabbat kan worden gebracht? Of is het een gemeenschappelijk aanbod
waarvan de verplichting het verbod vervangt van de werkzaamheden op de rustdag?
De Talmoed vertelt dat een jaar, wanneer Niesan 14 viel op Shabbat, de leiders van het Sanhedrin
(hoogste gerechtshof van de Torawet) niet in staat waren om de vraag op te lossen of het Pascha
offer gebracht moest worden. Hillel, een geleerde uit Babylonië was pas aangekomen in het
Heilige Land. Hij toonde aan dat het gemeenschappelijke aspect van het Paschaoffer een groter
overheersend element was. Wat betekent dat het ook moet worden gebracht op de daarvoor
bestemde tijd ook bij het samenvallen met Shabbat. Als eerbewijs van zijn superieure kennis
hebben de leiders van het Sanhedrin hem aangesteld als hun hoofd.”
^^^^^^^^
Ik moet ook nog deze opmerking maken: allen die zoveel nadruk leggen op wat er zou beleefd zijn
bij een Pesachmaal in de tijd van Jezus, vergeten iets zeer belangrijk. Dat er thans niet zo nauw
gekeken word naar wat er staat in het traktaatgedeelte Pesachim. Deze illustraties en uitleg van
hedendaagse Joodse sites geeft duidelijk aan wat we willen zeggen.
Pesachmaaltijd van http://www.samsam.net/godsdiensten/jodendom/feesten/#!slider[image]/6/
Een modern Joods gezin: zittende aan tafel en niet liggende in strijd met het Tractaat Pesachim.
Waarom zou Jezus niet gewoon aan tafel hebben kunnen zitten, soms rechtop soms liggend op op
de andere elleboog, de hand die geen voedsel moet opnemen?
^^^^^^^^
Hieronder van: http://www.vosizneias.com/126445/2013/03/17/new-york-sober-seders-seen-as-

the-solution-for-recovering-addicts/
Een Joods gezin, ultra orthodox staat op de foto: zittende aan tafel en niet liggende dus in strijd
met het Traktaat Pesachim. Waarom zou Jezus niet gewoon aan tafel hebben kunnen zitten, soms
rechtop soms liggend op de andere elleboog, de hand die geen voedsel moet opnemen? Ja, we
zijn kritisch maar het geeft duidelijk aan dat we ons niet zoveel moeten laten leiden door joodse
traktaten om het evangelie uit te leggen! Als deze ultra orthodoxen het niet moeten, waarom dat
van Jezus vragen? Laat ons liever lezen wat er in de 4 evangeliën staat en inlegkundige zaken uit
de 3de eeuw na Christus, niet in het verhaal tussenwringen!
FILE - Photo illustration
Citeren Raphael Patai edit, Encyclopedia of Jewish folklore and traditions, uitg. Sharpe, Inc, 2013
Uit het artikel Passover: “De zegen over de wijn en genadeverkondiging na de maaltijd gingen
gepaard met het drinken van wijn, maar de Talmoed en andere bronnen maken geen melding van
het drinken van vier bekers wijn, zoals later standaard was geworden bij een Seder (zie hieronder,
volgende bladzijde 404). Men leest de Hallel en niets wijst op het vertellen van het verhaal van de
Exodus. Hoewel duizenden Joden nog steeds de pelgrimstocht naar Jeruzalem maakten, de
meeste Joden vierden de vooravond van Pesach, net als elke andere feest-maaltijd, een zegening
over de wijn, en genade verkondiging na de maaltijd - thuis.”
Is zo een uitspraak géén duidelijke aanwijzing dat Jezus géén 4 glazen wijn dronk met zijn
apostelen? En let erop: bij elke feestmaaltijd dronk men een glas wijn! Meestal water met wat
wijn erin!
^^^^^^^^
Denk nu niet dat we kritisch te werk zijn gegaan in de behandeling van deze zaak. Dit hier is
uiterst kritisch en toch een gedachte bij veel moderne theologen en specialisten van de tijd van
voor en na de val Jeruzalem in het jaar 70. Dit laat wel een schok na, of lees het niet!
http://thegemara.com/the-pesach-seder-of-the-first-mishna/
“Vraag van de historiciteit
Terwijl Hoffman de ontleding maakt van m. Pesaḥim 10:3 in de “eerste Misjna” en daarbij latere
toevoegingen is het aannemelijk, dat een bredere, meer fundamentele vraag moet worden
gesteld: is m. Pesaḥim 10:3 een echte beschrijving van een tweede tempel naleving en daarmee
een bijdrage aan een reconstructie van de geschiedenis van de vernietiging van het-tijdperk; of
zijn de verwijzingen in de Misjna naar de Pascha maaltijd uit de tijden van de Tempel, een latere
rabbijnse uitvinding dat zonder gezag spreekt over hun Pascha praktijken, dus geen historische
informatie aantonend over de werkelijke momenten van die tijd van de tweede tempel.
Momenteel zeggen de meeste geleerden de Seder van na de vernietiging een rabbijnse
herwerking is van het Grieks-Romeins symposium in plaats van een tweede tempel gebruik.8
“8 Zie Siegfried Stein, “The Influence of Symposia Literature on the Literary Form of the
Pesah Haggadah,” Journal of Jewish Studies Studies, volume 4 (1957) en Baruch
Bokser, The Origins of the Seder (Berkely: University of California, 1984), hoofdstuk 2, 3, 5,
en 6. Bokser merkt op dat de Seder een zuivere creatie van na tempel is en dat de
beschrijving van de Misjna over “Tempel praktijken” niet overeen komt met de beschrijving
van dergelijke praktijken door schrijvers die in het late tweede tempel tijdperk leven.
Bijvoorbeeld, Josephus in de Joodse oorlogen, 6:423 en Philo van Alexander in zijn De
Specialibus Legibus, hoofdstuk 2 spreken alleen van de offerende aspecten van Pascha
zonder een verwijzing naar de herlezing van het verhaal van Pesach.”
Dat Grieks-Romeins symposium is waar via een maaltijd filosofische discussies

plaatsvonden. Tijdens deze evenementen was het gebruikelijk om op banken te rusten,
appetijtelijke voorgerechten te eten zoals groenten ondergedompeld in een pikante saus of
een pittig mengsel gemaakt van lokale vruchten, noten, wijn of azijn. Het symposium
begon met vragen, meestal beginnend met vaak de voor de hand liggende, met betrekking
op het eten zaken of voedingsmiddelen ter bevordering van alle gasten om deel te nemen
(overkomst met = vragen vóór Maggid). Ook de namen van de deelnemers waren
aangekondigd (gelijkenis met de Seder op Bene Berak) zodat de deelnemers gelegenheid
hadden elkaar te leren kennen. De discussie ging dan op in een meer ingewikkelde
bespreking van filosofische of politieke kwesties (= Maggid). Tijdens de discussie of na een

grote maaltijd werd er geserveerd voor de gasten (= de Pascha maaltijd). Na de conclusies
zongen de deelnemers liederen van lof aan de goden of de koning (= Halleel). Na het
symposium gingen de deelnemers brassen. Dit kan hebben geleid tot de regel van de
tannaïten dat: “na het Pascha feest wij niet van huis tot huis gaan zoeken naar desserten
en wild zingen.” Zie y. Pesahim 1:8 (37d) voor de twee definities van Afikomen, een ervan
“liederen” en anderzijds “desserten.” Zie ook Ch. Albeck de Misjna commentaar, m.
Pesahim 1:8, waarbij hij verwijst naar het Griekse na-feest zaken van de kwestie waarop
de tannaïm reageerden. Stein, die voor het eerst de verbinding zag tussen de Grieks-
Romeins symposium en de Seder, baseert zijn beschrijving van het symposium op klassieke
Grieks en Romeinse historische data.”
^^^^^^^^
Een kleine scan hierboven uit: Eliyahu Kitov, The Heritage Haggadah: With Laws Customs,
Traditions, and Commentary for the Seder Night, blz.35.
Wat moet er op zijn minst gebeuren bij een Sedermaal, er is ongezuurd brood op tafel (matzos),
men heeft de bittere kruiden (maror) en het geslachte lam om te eten. De persoon die de
uitnodiging gedaan heeft moet uitleggen aan de genodigden wat er door deze zaken is afgebeeld.
MAAR de drie elementen waren er niet op het Laatste Avondmaal en Jezus heeft geen uitleg
gegeven over de zin en betekenis van dat feest bij dat avondmaal.
WAAROM ZOU DAT DAN EEN SEDERMAAL ZIJN?

HOOFDSTUK 7
Instelling van “het avondmaal” door Jezus

Hans Holbein de Jongere, Het Laatste Avondmaal – 1497/8 – 1543,
olieverf op paneel, 1524-25 Kunstmuseum Basel.
Margaret Odell schreef een zeer degelijk commentaar op het boek Ezechiël, (The Smyth & Helwys
Bible commentary, 2005). We citeren het commentaar bij Ezech.4, blz.62 (onze hoofdletters).
“Recente trends in de interpretatie van symbolische handelingen als communicatieve en

retorische gebeurtenissen hebben de neiging om het kenniselement van de tekenen te
benadrukken: ze zijn bedoeld als aanzet tot een nieuw begrip van een bepaalde gebeurtenis.
Hoewel dergelijke interpretaties impliceren dat de tekenen transparant en begrijpelijk zijn, is dat
helemaal niet het geval in de literatuur van het Oude Testament. IN DE MEESTE GEVALLEN,
VERKRIJGT EEN TEKEN ZIJN BETEKENIS DOOR MIDDEL VAN EEN WILLEKEURIGE AANWIJZING VAN
HET TEKEN, MEESTAL DOOR YAHWEH. De lichten in het hemel dienen als tekenen (Gen.1:14), de
regenboog is een teken (Gen.9:12,13); besnijdenis is een teken (Gen.17:11); sabbatten zijn
tekenen (Ex.31:13 / Ezech.20:12). Evenzo, als profeten tekenen geven, kunnen ze natuurlijke of
historische gebeurtenissen aangeven en die tekenen zullen dienen als een profetisch bevestigen (2
Kon.19:21 (Jes.37:30) / 2 Kon 20:8,9 (Jes.38:7) / Jes.7:11,14 / 38:22 / 44:25 / 66:19). Dergelijke
tekenen kunnen ook bovennatuurlijke of wonderbaarlijke gebeurtenissen zijn, zoals de tekenen
door Yahweh aan Mozes gegeven om te bevestigen dat hij is gestuurd door Yahweh (Ex 3:12 /
4:1-9,17,28,30). IN VEEL GEVALLEN IS HET TEKEN ALLEEN IN DE TOEKOMST BEVESTIGD.”
Dit is een inleiding op wat volgt: ook de feesten van Israël zijn tekenen. Van wat nog komt en gaat
gebeuren in de Joodse geschiedenis en wat daarvan later, meestal in vervulling gaat in Christus.
Jezus herschreef het Oude Testament niet. Er is geen enkele reden om er aan te twijfelen, maar
het werd in Hem vervuld. Het is hier, in Mat.5:17, duidelijk geformuleerd: “Denk niet dat Ik
gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen; Ik ben niet gekomen om die af te schaffen,
maar te vervullen.”
Deze opmerking van een waardige opvolger van Alfred Edersheim, de bekeerde jood: Michael
L. Brown, Answering Jewish Objections to Jesus, volume 2 Theological Objections, Baker Books.
“De offers, vaker dan iets anders in de Thora, zijn beschreven zo tot stand wordt gebracht als
“eeuwige verordeningen” of “voor de komende generaties.” (Een soortgelijke taal wordt gebruikt
om andere priesterlijke rituelen te beschrijven, samen met de besnijdenis en de inachtneming van
de Sabbat en de heilige dagen.) Als er iets is wat niet te vervangen is, dat was het
offeringssysteem. Overwegen we het gewicht verzen zoals deze: “10 Aäron moet dan eenmaal per
jaar aan de horens van het altaar verzoening doen met een deel van het bloed van het zondoffer
ter verzoening. Eenmaal per jaar moet hij aan de horens verzoening doen, al uw generaties door;
het is allerheiligst voor de HEERE.” (Ex.30:10; Zie soortgelijke taal met betrekking tot de
besnijdenis [Gen.17:7–14] en Pascha verordening [Ex.12:14 – 17:42]). Dat is waarom Messiaanse
Joden zo sterk het feit benadrukken dat Jezus de Messias voldaan heeft aan de vereisten van het
offersysteem: door de vervulling in zijn leven van die zaken, namens ons (…). Het is voor ons
ondenkbaar — op basis van de Thora — dat het offersysteem gewoon verwijderd zou worden en
vervangen door gebed. [1] Als een punt van vergelijking, let op: er zijn in totaal 47 verwijzingen
naar de Sabbat in de gehele Thora, overwegende dat er tweeëndertig verwijzingen naar offers
zijn alleen als “een aangename geur”, en het totale aantal verwijzingen naar offers in de eerste
vijf boeken overstuigd het totale aantal verwijzingen naar de Sabbat. Jesjoea deed dit ook in zijn
rol als onze grote Hogepriester; opnieuw zie hieronder, 3.15, en verdere vol. 3, 4.1 opmerking.”
[1] Een opmerking van ons: dat is de manier waarop de rabbijnen nu de nadruk leggen, want
er is geen tempel meer en geen bevoegd priesterschap. Ze zetten gewoon wat anders in de
plaats, dat is nu juist wetsovertreding. Wie daar zou aan twijfelen: lees toch het boek aan de
Hebreeën! (Met wat zoekwerk zijn die 4 boeken van Brown gratis te vinden op het Internet:
dat is als honing in een verdord land, van onmogelijke theologische verklaringen.)
^^^^^^^^
Er is één tekst waarvan dezen die zeggen dat Jezus een echt Pesachmaal hield met zijn apostelen
die dat zondermeer allemaal bewijst. Het zou om deze tekst gaan: Lucas 22:15 en die is nu
voorafgaande aan de orde. Vanaf het begin van dit hoofdstuk moeten we er naar kijken. Omdat
van zodra dat besproken is al enkele andere problemen kunnen aangekaart worden. Dit is de
tekst:
Lucas 22:15 HSV: “En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig* naar verlangd dit Pascha met u te
eten, voordat Ik ga lijden.” *Voetnoot: 22:15 vurig - Letterlijk: met begeerte.
En hier de Griekse tekst:
Merk op dat hier iets zeer eigenaardig staat in de scan hieronder: “touto” is op zichzelf een
herhaling van het “demonstratief voornaamwoord” = “to” zeg maar, het lidwoord. In
werkelijkheid staat er dus tweemaal de nadruk op “pascha.” In de Nederlandse taal zou dat niet
normaal klinken zie bijvoorbeeld http://www.jufmelis.nl/woordsoorten/Aanwijzend-
Voornaamwoord/uitleg In het Grieks komt het wel eens meer voor maar blijft uitzonderlijk. Dus
de nadruk van Jezus ligt op DIT pascha dat nu zal plaats vinden.
SV En Hij zeide tot hen: Ik heb grotelijks begeerd, dit pascha met u te eten, eer dat Ik
lijde;
Steph και ειπεν προς αυτους επιθυμια επεθυμησα τουτο το πασχα φαγειν μεθ υμων προ
tekst του με παθειν
Vert. kai eipen pros autous epithymia epethymēsa touto to pascha phagein meth ymōn pro
tou me pathein
Voorafgaande ook enkele vertalingen en let eens op het gekleurde.
Let vooral op dit: is “pascha” = het “Pascha”, of “paasmaal”, of “paaslam” of “Passover meal.” Dat
zijn al vier termen in de vertalingen, voor hetzelfde Grieks, die regelmatig terugkomen. (Zie de lijst
volgende bladzijde.) We zullen later zien dat “pascha” niet minder dan vijf betekenissen heeft en
er ook de desbetreffende teksten bij doorgeven. Voor mij is het zeer duidelijk! Dit is de betekenis
die men moet aanhouden: het gaat om dat feest van ongezuurde broden, zeven dagen lang met
de extra dag eraan voorafgaande. Die betekenis had “Pascha” al een tijdje voorafgaande aan de
dagen van Jezus. En dat is ook waar het evangelie van Marcus op wijst! Marcus 14:12: “En op de
eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze het Pascha slachtten, zeiden Zijn discipelen
tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en voorbereidingen treffen, zodat U het Pascha kunt
eten?”
Ja, dat is een variante op wat er eigenlijk in Exodus 12 staat: “14 Deze dag moet voor u een
gedenkdag worden. U moet hem vieren als een feest voor de HEERE. U moet hem vieren als een
eeuwige verordening, al uw generaties door. 15 Zeven dagen moet u ongezuurde broden eten.
Meteen op de eerste dag moet u het zuurdeeg uit uw huizen wegdoen, want ieder die iets
gezuurds eet, van de eerste tot de zevende dag, die persoon moet uit Israël worden uitgeroeid.”
Daar is het duidelijk: de dag van het slachten van het lam is het nog geen dag van ongezuurd
brood. Die periode van zeven dagen gaat maar starten vanaf de volgende dag, na het slachten van
het lam. Maar de Rabbijnen hadden zoveel problemen gemaakt over dat ongezuurde brood dat
men er al een dag vroeger mee begon. Een klein restje van gezuurd brood werd achter gehouden
en voor het begin van de 15 de Niesan plechtig verbrand. En dat is wat Marcus zegt. Is daar de wet
van Mozes overtreden als Jezus deze traditie opvolgt: neen. Het is wel een strengere toepassing
van Exodus 12, meer niet.
Nu dan de tekst Lucas 22:15 in meerdere vertalingen:
 NBG51: “En Hij zeide tot hen: Ik heb vurig begeerd dit Pascha met u te eten, eer Ik lijd.”
 Willibrord 95: “Hij zei tegen hen: ‘Vurig heb Ik ernaar verlangd om dit paasmaal met jullie
te eten vóór mijn lijden.”
 Naardense Bijbel: “Hij zegt tot hen: vol verlangen heb ik ernaar verlangd vóór mijn
paaslijden dit pesach [voetnoot Of: paaslam.] met u te eten.”
 King James Bible: “And he said unto them, With desire I have desired to eat this passover
with you before I suffer.”
 Holman Christian Standard Bible: “Then He said to them, “I have fervently desired to eat
this Passover with you before I suffer.”
 New American Standard 1977: “And He said to them, “I have earnestly desired to eat this
Passover with you before I suffer.”
 Jubilee Bible 2000: “And he said unto them, With desire I have greatly desired to eat this
passover lamb with you before I suffer.”King James 2000 Bible: “And he said unto them,
With desire I have desired to eat this passover with you before I suffer.”
 American Standard Version: “And he said unto them, With desire I have desired to eat this
passover with you before I suffer.”
 New International Version: “And he said to them, “I have eagerly desired to eat this
 New Living Translation: “Jesus said, “I have been very eager to eat this Passover meal with
you before my suffering begins.”
 English Standard Version: “And he said to them, “I have earnestly desired to eat this
 Louis Segond 1910: “15 Il leur dit: J'ai désiré vivement manger cette Pâque avec vous,
avant de souffrir.”
 Traduction Œcuménique de la Bible (2010) “15 Et il leur dit: «J’ai tellement désiré manger
cette Pâque avec vous avant de souffrir.”
We gaan aan de hand van citaten van enkele commentatoren gevolgd door ons commentaar tot
slot enkele conclusie neerleggen over deze tekst.
http://biblehub.com/commentaries/lange/luke/22.htm
“Lucas 22:15. Met wens ik heb gewenst. — is een hebraïsme: ἐπιθυμίᾳ ἐπεθὐμησα te vergelijken
in de Septuaginta van Num.11:4; Psa.6:14. In dit eerste woord geeft ons onze Heren de
gemoedstoestand, die deze hele avond is aangehouden als de overheersende rode draad. Zijn
lijden staat zo duidelijk vóór Hem, dat hij het niet langer zelfs uitdrukkelijk aankondigt, maar de
nabijheid veronderstelt als iets wat voldoende bekend is. Hij heeft al geruime tijd, van dit Pascha
willen eten, en denkt daardoor niet van de maaltijd van het nieuwe Testament (Tertullianus en
andere vaders), maar van het Israëlitisch feest. Hij had voor een en twintig jaar voortdurend
diepere betekenis en hogere waarde in zijn hart had opgedaan. Hij heeft het zeer typisch willen
eten het met zijn eigen, μεθθ̓ ὑμῶν [de Zijnen]; Hij voelt dat hij niet alleen een Verlosser, maar ook
een vriend van zijn discipelen is, en hij heeft vooral verlangd naar een dergelijke reünie, vanwege
de instelling van het avondmaal, die nu zal worden ingevoerd. Het is alsof hij de aanwezigheid van
Judas vergat, alsof hij zich in een cirkel van alleen maar oprechte, trouwe vrienden, uit wie hij
echter al snel wist wie zou afwijken. In het begin geeft hij dus aan de feestelijke viering het
karakter van een feest van afscheid en daarmee bereidt Hij zijn discipelen voor de instelling van
het avondmaal dat zijn dood herdenkt.
Lucas 22:16. (…) Om nu hieruit te willen concluderen dat onze Heer een letterlijk Pascha verwacht
bij de openbaring van zijn goddelijke Koninkrijk in glorie, is puur arbitrair, omdat het duidelijk
genoeg is dat hij hier zo vaak, de vreugde van de geperfectioneerde Messiaanse rijk beschrijft
onder de afbeelding van een feest. Het Pascha is slechts vervuld wanneer de uiterlijke vorm, de
viering van het Pascha, volledig afgebroken is, en het eeuwige idee, een perfect feest van
bevrijding, volledig gerealiseerd is. De Heer verwijst naar “het eeuwige kroningfeest van zijn
verheerlijkte Kerk, het lichtend beeld van het eeuwige avondmaal, de anticiperende viering van
wie in het nieuwe Testament verbond maaltijd, dat Hij nu zal instellen.”
J. J. van Oosterzee, Gereformeerde Nederlandse prof. die dit commentaar schreef, legt de
nadruk op de instelling van het Avondmaal door de Heer als het belangrijkste wat Hij
wenste en waarnaar Hij verlangde.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/cambridge/luke/22.htm
“15. τοῦτο τὸ πάσχα φαγεῖν. De expressie kan misschien wijzen naar het feit dat dit niet het
feitelijke Joodse Paasmaal was, maar een maal dat moest vervangen worden door een Pascha
van meer dan goddelijke betekenis.”
F. W. Farrar, schrijver van dit deel, geeft aan dat het Pesach er was zodat het kon
vervangen worden door Het Avondmaal des Heeren.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/clarke/luke/22.htm
“En Hij zeide tot hen: met een wens heb ik gewild dit Pascha met u eten voordat ik lijd: met wens
heb ik hiernaar verlangd - Een hebraïsme = want ik heb dit dringend gewenst. De betekenis van
onze Heer lijkt te zijn, gezien Hij vast besloten heeft een verloren wereld te verlossen door Zijn
bloed, Hij verlangde dat vurig voor de tijd waarin Hij zichzelf moest offeren. Dergelijke liefde heeft
de Heilige Jezus gedragen voor de mensheid. Dit eucharistische Pascha was eens gevierd bij wijze
van anticipatie, vóór het bloedige offer van het slachtoffer dat zaligheid brengt, zoals ook vóór de
bevrijding werd het aangesteld om later te herdenken. Zoals het figuratieve Pascha ook een keer
gevierd werd voordat ze uit Egypte vertrokken, zo ook de verlossing van God het uitverkoren volk.”
Adam Clarke was een Methodist en zegt hier dat Jezus vurig verlangd Zijn offer te geven
voor de mensheid.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/ellicott/luke/22.htm
“En Hij zeide tot hen: met een wens heb ik gewild dit Pascha met u te eten voordat ik lijd: (15) met
een wens heb ik hiernaar verlangd. — een eigenaardige wijze van de uiting van intensiteit van het
gebruik van een verzameld zelfstandig naamwoord met het werkwoord van actie, hoewel soms
gevonden in andere talen, is het een typisch Hebreeuws idioom (vergelijk. “zult gij zeker sterven”
voor “sterven zult gij sterven “in Genesis 2:17), en het gebruik ervan hier, geeft de gedachte weer
dat St. Lucas heeft gehoord wat hij in zijn verslag brengt woorden van iemand die onze Heer had
uitgesproken en dan in het Aramees herhaald. De hele passage is alleen bij hem te vinden en
impliceert dat hij de lacunes in het huidige mondeling onderwijs dat is opgenomen in St.
Matthéüs en St. Marcus heeft willen opvullen. Het was natuurlijk dat er daarbij enige onzekerheid
bestaat over de precieze waarde van deze aanvullende incidenten, misschien gevoelens en
vandaar de moeilijkheden, van geen groot belang, die zich in een vergelijking van de drie andere
verhaallijnen presenteren. De woorden die nu voor ons liggen dragen natuurlijk de indruk
uitgesproken te zijn aan het begin van het feest. De Heer verlangde, als we zo kunnen spreken,
naar een laatste Pascha met zijn “vrienden”, zoals we verlangen naar een laatste gemeenschap
met onze vrienden; temeer, we mogen het geloven, want het lag in zijn bedoeling van het
voormalige [het pesachmaal gb] te perfectioneren door het zo te transfigureren. Uit de woorden
heeft men gedacht te mogen veronderstellen dat onze Heer vierentwintig uur vooruitloopt op het
moment van het Pascha strikt juridisch gezien. Het enige wat we er kunnen over zeggen is het kan
worden toegelaten, echter allen als het vanuit een ander hoek te bewijzen zou zijn.”
Edward Hayes Plumptre, eerst prof. pastorale theologie, later prof. exegese schreef in dit
commentaar over dat grote verlangen van de Heere om het Pesach: “te perfectioneren
door het zo te transfigureren.”
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/benson/luke/22.htm
“En Hij zei, met wens ik hebt verlangd — dat wil zeggen, dit heb ik serieus verlangd. Hij verlangde
het, zowel omwille van zijn discipelen, aan wie Hij zich verder wilde manifesteren op dit plechtige
afscheid; als omwille van zijn gehele kerk, dat hij het grote gedenkteken van zijn dood zou kunnen
instellen.”
Joseph Benson was een bekend Methodist uit de 19 de eeuw en zegt, niet het Pesach vieren
is voor Jezus het belangrijkste maar de instelling van het Avondmaal.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/guzik/luke/22.htm
“d. het Pascha eten met mijn discipelen: de vermelding van de Pascha brengt gecom-pliceerde
kwesties van de chronologie aan de dag en van de precieze kalender van deze gebeurtenissen. De
belangrijkste complicerende kwestie is dat Matthéüs, Marcus en Lucas deze maaltijd die Jezus met
zijn discipelen als het Paschamaal heeft – wordt normaal gegeten met een lam die na een grote
ceremonie in de tempel geofferd werd op de dag van Pesach. Maar Johannes lijkt erop te wijzen
dat de maaltijd plaatsgevonden heeft vóór het Pascha (Johannes 13:1), en dat Jezus eigenlijk
werd gekruisigd op het Pascha (Johannes 18:28).
i. “mogelijk de beste verklaring is dat er verschillende kalenders in gebruik waren. Jezus stierf als
de Pascha slachtoffers werden gedood volgens de officiële kalender; maar dat Hij met zijn
volgelingen het Pascha hield de vorige avond, volgens een onofficiële kalender.” (Morris)
II. een soortgelijke oplossing wordt voorgesteld door Adam Clarke: “het is een gemeenschappelijk
standpunt dat onze Heer het Pascha enkele uren at voordat de Joden het aten. Voor de Joden die
aten het, volgens gewoonte, aan het einde van de veertiende dag, maar Christus at het de
voorgaande avond, dat was het begin van hetzelfde zesde dag of vrijdag; de Joden beginnen hun
dag bij zonsondergang, wij om middernacht. Dus aten Christus en de Joden het Pascha op
dezelfde dag, maar niet op hetzelfde uur.”
III. geen van de synoptische evangeliën vermeldt een lam bij het Pesachmaal. Dit kan zijn omdat
ze een vóór de officiële dag van Pesach het niet verkregen. Bovendien kan Jezus het gewild
hebben op deze manier, om het idee te benadrukken van dat Hij het Pascha offer was.”
David Guzik is evangeliekaal met veel interesse, de laatste twee jaar, voor de Anglicaanse
kerk. Hij somt hier enkel de geopperde mogelijkheden op maar geen enkele is echt
overtuigend voor mij. Als er geen lam is kan men toch NOOIT van een Pesash spreken.
“Niet te verkrijgen” zegt hij: wat normaal is want priesters zullen dat niet doen een dag
vroeger. Dus was het: kon het geen echte Pesach-viering zijn.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/pulpit/luke/22.htm
Vers 15. - En hij zeide tot hen: met een wens heb ik gewild dit Pascha met u te eten voordat ik lijd.
Deze eigenaardige uitdrukking, “met verlangen,” enz., is blijkbaar een reproductie door St. Lucas
van Gods woorden door hem oorspronkelijk in het Aramees (Hebreeuws) herhaalt. Ze lijken een
ontroerende verontschuldiging of verklaring van hem te zijn, om aldus het reguliere Pascha
avondmaal te anticiperen voor vierentwintig uur. Hij had zijn begeerte met een intens verlangen
dit laatste Pascha met hen te vieren: vooreerst als de menselijke vriend die dit zou doen met een
plechtig laatste afscheid. (Doen we het ook niet, als we voelen dat het einde komt, lang voordien
een laatste gemeenschap te hebben met onze geliefden?) En, ten tweede, als de goddelijke
Meester die in een definitief discours zijn belangrijkste, diepste onderwijs zou samenvatten. Wij
vinden dit onderricht vooral gemeld door St. John in zijn evangelie (13-17.). En ten derde, als de
grondlegger van een grote godsdienst want Hij beoogde doeleinden, op deze gedenkwaardige
gelegenheid. De meest plechtige feestelijke bijeenkomst van het oude Joodse volk, die hun
grootste bevrijding herdacht, transformeren tot een feest die moet - als de eeuwen verdere
doorgaan – een gedenkenis geven van een veel grotere bevrijding, niet van dit oude uitverkoren
ras alleen, maar voor elk ras onder de hemel. Dit waren drie van de redenen waarom Hij zo vurig
had verlangd om dit Pascha met te eten hen. “Morgen, op het gebruikelijke uur, wanneer de
mensen hun Pascha voorbereiden, dan zal het te laat voor ons zijn.” Dit spreekt Hij uit in Zijn eigen
trieste woorden, “Voordat ik zal lijden.”
Joseph S. Exell, Anglicaan, prof. en leraar aan meerdere scholen later rector, schreef de
twee delen van het Lucas evangelie voor deze serie. Hij stelt dat: “het reguliere Pascha
avondmaal te anticiperen voor vierentwintig uur” de oplossing was voor Jezus. Dat is
echter naar alle gegevens die we hebben een ongeldig Pesach.
^^^^^^^^
http://biblehub.com/commentaries/gill/luke/22.htm
Luke 22:15 [we hebben omwille van de leesbaarheid de lange zinnen, zo schreef men toen, van
de schrijver in meerdere delen weergegeven gb]
“met verlangen heb ik dit Pascha gewenst met u te eten voordat ik lijd; niet omwille van het eten.
Hoewel hij was beschuldigd een gulzigaard te zijn, en vaak gratis eten en drinken had op een
vertrouwde manier, zowel aan de tafels van de Farizeeën als van tollenaars en zondaars. Hij was
toch geen mens met grote eetlust; getuige zijn vasten van veertig dagen en veertig nachten, en
zijn zekere nalatigheid voor zichzelf, die zijn discipelen soms verplichten op tijd te eten. Zie
bijvoorbeeld Johannes 4:31. Inderdaad, volgens de Joodse gebruiken, werd het onjuist beoordeeld
dat een man op de dag vóór het Pascha, veel zou eten dat hij misschien zonder honger, van het
Pascha moest eten, “met verlangen” of “met een eetlust.” Onze Heer kon hierop zinspelen, maar
dit was niet het ding dat Hij bedoelde; noch alleen maar dat Hij het zegt vanwege het Pascha,
alsof het Gods verordening was. Hoewel Hij onder de wet was, en dat was in Zijn hartstoestand,
Hij had er een groot respect voor al vanaf zijn jeugd: maar hoewel hij veel Pascha's had
gehouden, maar van geen enkele heeft hij gezegd wat Hij nu zegt, van deze zijn vierde Pascha van
zijn entree op zijn openbare bediening en zijn laatste zal zijn. Twee redenen worden voorgesteld in
de tekst waarom Hij zo zeer gewenst heeft om dit Pascha te eten; de ene is, omdat Hij “met” zijn
discipelen het moet eten; de nadruk ligt op de zin, “met u”, en niet zozeer op het Pascha en het
eten van ervan dat was Zijn wens; gezien er al zijn volk zijn. Het was zo al van eeuwigheid, toen
Hij hen als Zijn echtgenoot en bruid wilde; en in de tijd, toen Hij Mens werd, leed, stierf, en Zichzelf
gaf voor hen.
Zijn verlangen gaat naar hen uit terwijl ze nog niet wedergeboren zijn, maar ze kunnen worden
bekeerd en als dat zo is omgedraaid: ondanks al hun afvalligheid en opstandigheid. Zijn wens is
zeer persoonlijk, hun luister en schoonheid, die Hij zelf over hen heeft gebracht; en hun genaden,
en de uitoefening daarvan, daar is Hij verrukt over; en voor hun ijver en gemeenschap met hen,
Hij kiest ze en verheugt zich over hen. En zijn wens is dat ze op weg zijn met Hem naar de
eeuwigheid, en de vreugde die aan die eeuwigheid verbonden is, en het behagen dat op de
voorgrond ligt met die standpunten van eeuwigheid. De vreugde ligt vóór hem, en Hij droeg het
doorheen Zijn lijden en dood; en is de kracht en de vervulling van al Zijn gebeden en voorbede. En
de andere reden van Zijn sterke verlangen in de tekst is, dat dit Zijn laatste Pesach was, en dat Zijn
lijden en dood net achter de hoek lagen, en Hij verlangde ernaar; niet dat Hij dit lijden wenste,
maar ter wille van hen, maar niet welgevallig, en wenselijk door zijn menselijke natuur. Maar
vanwege de gevolgen daarvan; omdat aan de rechtvaardigheid hierbij voldaan zou worden, de
wet zou worden vervuld, zonden verzoend en de zaligheid van zijn uitverkorenen verkregen; voor
wie Hij de sterkste genegenheid droeg, wie Hij met een liefde samenhield voor
zelfgenoegzaamheid en hun verlossing die Hij dringend gewenst, achtte en zelfs het lijden ervoor.”
Wat John Gill onderstreept is vooral dat Jezus DE WENS heeft, de redding van Zijn volk te
volbrengen door het lijden heen dat Hem te wachten staat. Dit is voor deze theoloog wel
het belangrijkste van het “wensen” in het gaval van Jezus. Niet alleen een uiterlijk Pesach
vieren maar wat er achter ligt aan zijn discipelen kenbaar maken; en waar moet je dan
heen om dit te weten? Wel zonder dralen in Johannes de hoofdstukken 13-17 lezen.
^^^^^^^^
Citeren uit de The ESV MacArthur Study Bible uit de inleiding van het Johannes evangelie.
“Inleiding: Interpretative uitdagingen.
(…) De chronologische berekening tussen het evangelie van Johannes en de synoptische

evangeliën zijn een uitdaging, vooral met betrekking tot de tijd van het Laatste Avondmaal (13:2).
Terwijl de Synoptici het beeld schetsen van de leerlingen en de Heer bij het Laatste Avondmaal als
het eten van het Pascha maal op donderdagavond (Niesan 14) en Jezus gekruisigd op vrijdag, stelt
het evangelie van Johannes dat de joden niet in het rechthuis wilden gaan “zodat ze niet zou
verontreinigd worden, maar het Pascha” konden eten (18:28). Dus hadden de discipelen het
Pascha op donderdagavond gegeten, maar hadden de Joden dat nog niet gedaan. In feite,
Johannes (19:14) stelt dat het proces en de kruisiging van Jezus op de dag van voorbereiding voor
het Pascha was en niet na het eten van het Pascha, zodat bij het proces en de kruisiging op
vrijdag Christus eigenlijk op dezelfde tijd werd opgeofferd als de Pascha lammeren werden
gedood (19:14). De vraag is: “Waarom hebben de discipelen het Paschamaal gegeten op
donderdag?”
Het antwoord ligt in een verschil tussen de joden in de manier waarop ze het begin en het einde
van de dag gerekend hebben. Van Josephus, de Misjna, en andere oude Joodse bronnen leren we
dat de Joden in het noorden van Palestina dagen rekenden van zonsopgang tot zonsopgang. Dat
gebied omvatte de regio Galilea, waar Jezus en alle leerlingen, met uitzondering van Judas, waren
opgegroeid. Blijkbaar de meeste, zo niet alle, van de Farizeeën gebruikt dit systeem van
afrekening. Maar Joden in het zuidelijke deel, die in het midden van Jeruzalem, berekenden dagen
van zonsondergang tot zonsondergang. Omdat alle priesters noodzakelijkerwijs woonde in of in
de buurt van Jeruzalem, net als de meeste van de Sadduceeën, volgden die groepen de zuidelijke
regeling.
Die variatie veroorzaakt ongetwijfeld verwarring bij momenten, maar het had ook een aantal
praktische voordelen. Tijdens Pesach tijd, bijvoorbeeld, het toegestaan voor het feest rechtmatig
worden gevierd op twee aangrenzende dagen, waardoor de tempel offers worden gemaakt over
een periode van in totaal vier uur in plaats van de toegelaten twee. Die scheiding van dagen kan
ook het effect van het verminderen van zowel de regionale en religieuze conflicten tussen de twee
groepen hebben gehad.
Op basis daarvan de schijnbare tegenstrijdigheden in het evangelie rekeningen zijn gemakkelijk te

verklaren(…)
Eens te meer is te zien hoe God soeverein en wonderlijk voorziet in de nauwkeurige vervulling van
zijn verlossende plan.”
Wat MacArthur doet is de gemakkelijkste oplossing zoeken die er is: er zijn twee kalenders
en ze zijn beide gebuikt in de evangeliën. Simpel maar ook zo misleidend want het bewijs
dat er in de dagen van Jezus zoiets kon, dat ontbreekt bij hem en al dezen die het op
papier zetten. Ja, er waren andere kalenders maar die hadden niets in de pap te brokken
met de festiviteiten in Jeruzalem. Dus vergeet dit zondermeer.
^^^^^^^^
U merkt het wel, we hebben de citaten lukraak uitgekozen van de voor en tegenstanders van het
probleem: is het een echt of geen echt Pesachmaal van Jezus en zijn apostelen. Daar wil ik graag
drie conclusie bij neerschrijven:
1°) Waarom zou het een echt Pesachmaal zijn? Er is geen enkele aanwijzing dat er iemand een
lam kan slachten één dag vroeger dan wat de wet van Mozes en de wetten van de priesters in de
tempel toestaat? Deze tijd van het jaar zijn er meerdere dierenoffers, maar het slachten van een
Pesachmaal kan slechts in de namiddag van 14de Niesan.
2°) Geen enkel van de 4 evangelisten geeft in zijn verhaal van die bewuste avond een melding van
een lam op tafel, van bittere kruiden of wat dan ook tijdens zo een feest op tafel moet liggen!
3°) Waarom als er zo een lam op tafel ligt, zegt Jezus niet voorafgaande aan de instelling van het
Heilig Avondmaal: lieve vrienden het lam dat we gegeten hebben heeft geen echte verlossing aan
Israël gebracht. Ik breng dat jullie deze avond wel en ook eeuwig leven daaraan verbonden. Het
beeld van mijn bloed dat zal vergoten worden zien jullie in deze waarin wijnbeker vol gegoten
met rode wijn. Dat en nog om het even welke andere verwijzing van de twee feesten, die elkaar
opvolgen, roept bij mij op: waar is het ene van de profetische beelden dat overgaat in het
andere? Dat mis ik hier en ook u de lezer kan dat niet vinden! Zoiets zou toch voor de hand
gelegen hebben. Als Paulus nu in de Hebreeënbrief zo nadrukkelijk komt te vertellen wat dat
bloed van Jezus te bekekenen heeft in vergelijking bij het oude bestel dan is dat toch niet teveel
gevraagd aan van 4 evangelisten, waar blijft jullie nadruk op het NIEUWE. Tijdens die avond zegt
Jezus volgens Johannes 15:13: “Niemand heeft een grotere liefde dan deze, namelijk dat iemand
zijn leven geeft voor zijn vrienden.” Al het bloed dat gevloeid heeft van miljoenen dieren in en
buiten de tempel en aan God geofferd werd, heeft vergeleken bij wat Hij doet niets uitgehaald.
Het was maar de afbeelding van wat nog moest komen en Hij vervult dat door Zijn dood, Zijn
bloed. Natuurlijk kan Hij er moeilijk op zinspelen want er ligt op die avond geen lam op tafel dat
geslacht werd en bloedde.
We zouden dat zelfs eerder verwachten bij Lucas dan de twee andere synoptische evangelisten en
Johannes. De reden is dat Lucas grootte nadruk legt op “leren” in zijn evangelie. Hij gebruikt
zowel het zelfstandig naamwoord διδαχή, als het werkwoord “leren” (διδάσκω, didaskō). Hij doet
dat in de samenvattingen van Jezus als onderwijs voor de apostelen. Jezus onderwees:
 in de synagogen
 op een boot voor de kust
 in steden en dorpen
 op de Sabbat
 in openbare instellingen
 en in de tempel (Lucas 4:15,30 / 5:3,17 / 6:6 / 13:10,22,26, 19:47 / 20:1 / 21:37). Luke is
vooral dol op Jezus onderwijs tijdens de maaltijden (5:29 / 7:36 / 9:16 / 11:37 / 12:37 /
13:29 / 14:1, 8, 9 / 22:14 / 24:30).
Jezus, blijft ze maar leren, mensen en discipelen en slechts één maal is het eigenlijk op verzoek
van zijn discipelen dat Hij spreekt als ze vragen: leer ons bidden (Lucas 11:1).
We hebben al wat achtergrond om nu naar de instelling van het Avondmaal te gaan. Een tabel:
Matthéüs 26 Marcus 14 Lucas 22 1 Corinthe 11
“15 En Hij zei tegen “23 Want ik heb van

hen: Ik heb er vurig de Heere ontvangen,
naar verlangd dit wat ik u ook heb
Pascha met u te eten, overgeleverd, dat de
voordat Ik ga lijden. 16 Heere Jezus in de
Want Ik zeg u dat Ik nacht waarin Hij werd
daar zeker niet meer verraden, brood nam,
van zal eten, totdat 24 en nadat Hij
het vervuld is in het gedankt had, brak Hij
Koninkrijk van God. 17 het en zei: Neem, eet,
En nadat Hij een dit is Mijn lichaam, dat
drinkbeker genomen voor u gebroken
had en gedankt had, wordt. Doe dat tot
zei Hij: Neem deze en Mijn gedachtenis.
deel hem onder
25 Evenzo nam Hij ook
elkaar. 18 Want Ik zeg
de drinkbeker, na het
u dat Ik niet drinken
gebruiken van de
zal van de vrucht van
“26 En terwijl zij “22 En terwijl zij aten, maaltijd, en zei: Deze
de wijnstok, totdat het
aten, nam Jezus het nam Jezus brood en drinkbeker is het
Koninkrijk van God
brood en toen Hij het toen Hij het gezegend nieuwe verbond in
gekomen is. 19 En Hij
gezegend had, brak had, brak Hij het en Mijn bloed. Doe dat,
nam brood en nadat
Hij het en gaf het aan gaf het hun en zei: Hij gedankt had, brak zo dikwijls als u die
de discipelen en Hij Neem, eet, dit is Mijn Hij het en gaf het aan drinkt, tot Mijn
zei: Neem, eet, dit is lichaam. 23 En Hij nam hen met de woorden: gedachtenis.
Mijn lichaam. 27 Hij de drinkbeker en Dit is Mijn lichaam,
26 Want zo dikwijls als
nam ook de nadat Hij gedankt had, dat voor u gegeven
u dit brood eet en
drinkbeker en nadat gaf Hij hun die en zij wordt. Doe dat tot
deze drinkbeker
Hij gedankt had, gaf dronken er allen uit. Mijn gedachtenis. 20
drinkt, verkondig de
Hij hun die, en zei: 24 En Hij zei tegen Evenzo nam Hij ook de
dood van de Heere,
Drink allen daaruit, hen: Dit is Mijn bloed, drinkbeker na het
totdat Hij komt.”
28 want dit is Mijn het bloed van het gebruiken van de
bloed, het bloed van nieuwe verbond, dat maaltijd en zei: Deze
het nieuwe verbond, voor velen vergoten drinkbeker is het
dat voor velen wordt. nieuwe verbond in
vergoten wordt tot Mijn bloed, dat voor u
vergeving van vergoten wordt. “
zonden.
29 Ik zeg u dat Ik van

nu aan van de vrucht
van de wijnstok niet 25 Voorwaar, Ik zeg u
zal drinken tot op de dat Ik niet meer zal
dag wanneer Ik die drinken van de vrucht
met u nieuw zal van de wijnstok tot op
drinken in het de dag wanneer Ik die
Koninkrijk van Mijn nieuw zal drinken in
Vader.” het Koninkrijk van
God.”
We nemen een citaat als aanloop voor een lange uitweiding over het Avondmaal des Heren. We
gaan naar: Maurive Casey, The Solution to the 'Son of Man Problem, T&T, Clark, 2009. Dit is een
katholiek schrijver die de link legt van Johannes 6 en de eucharistie = avondmaal des Heren. En
Jezus zou het Sedermaal gegeten hebben met zijn discipelen en daarna met dezelfde zaken die op
tafel lagen, het avondmaal hebben ingesteld. We gaan eens naar die uitleg kijken en doen het
vooral omdat ook de evangelische kerken dezelfde link leggen. Dat hebben we tot driemaal
toegehoord in hun diensten. Ik veronderstel dat men hierbij de aanwijzing wil leggen tussen het
Sedermaal dat Jezus zou gehouden hebben en de instelling van het Avondmaal. We gaan ook wat
kritiek leveren na het citaat.
“Het discours bereikt zijn climax met de interpretatie en betekenis van de eucharistie van
Johannes. Helaas zelfs een verwijzing naar de Eucharistie is geweigerd in de protestantse traditie
het is doordrongen van de protestantse afwijzing van de katholieke eucharistie. Het is daarom
noodzakelijk de redenen te overwegen. Waarom moet een eucharistische interpretatie van dit
hoofdstuk worden opgevolgd? Bij het Laatste Avondmaal, zijn brood en wijn geïnterpreteerd door
Jezus van Nazareth als zijn lichaam en brood, het kijkt uit naar zijn verzoenende dood. Zijn
discipelen hebben deel aan deze etensmaaltijd van het brood en het drinken van de wijn die Jezus
heeft geïnterpreteerd. Een verslag van dit maal is bewaard gebleven door een ooggetuigenverslag
in het Evangelie van Marcus. Het is onvolledig, maar perfect nauwkeurig zo ver als het gaat. Het
omvat Jezus gebruik van de term “de zoon van de mens” in Marcus 14:21. Dit wordt twee keer
gebruikt met betrekking tot het aanstaande verraad van Jezus, dat ook bij Joh.6 wordt voorspeld:
“overleveren” in 6:4,71 met hetzelfde werkwoord.
De echte voorspelling van zijn verraad in Marcus 14.21 verwijst ook naar de Schrift. De eveneens
echte voorspelling van Marcus 14:18 maakt ook gebruik van “overleveren” en laat zien dat
Ps.41.10 een van de Schriften was, die Jezus in gedachten had. Dit Jezus citeert vers, en voorspelt
haar komende vervulling in Joh.13:18, met toevoeging van een voorspelling met het werkwoord
“overleveren” in Joh.13:21. Dat verhaal van Marcus werd door Matthéüs enigszins herschreven.
Hij behield de interpretatie van het brood en de wijn als het lichaam en bloed van Jezus. Het eten
en drinken van het brood en de wijn, de voorspellingen van het “overleveren” en het gebruiken
(het dubbel gebruik) van de uitdrukking “de zoon der mensen.” Noch Marcus noch Matthéüs
tekenen op dat Jezus de Eucharistie heeft ingesteld. Dit is ook niet gedaan in Johannes.”
^^^^^^^^
De schrijver heeft wat te zeggen bij wat protestanten leren, daarom twee citaten van Calvijn, om
dat onmiddellijk te weerleggen. Ik heb de indruk dat hij niet goed weet wat we leren. Uit
Institutie of onderwijzing in de christelijke religie, vertaald Dr. A. Sizoo.
Calvijn zegt hier het volgende over in het deel 4:
“De aard van het sacrament wordt dus te niet gedaan, indien in de manier van betekening het
aardse teken niet beantwoordt aan de hemelse zaak. En daarom gaat voor ons de waarheid van
dit sacrament verloren, indien niet het ware brood het ware lichaam van Christus voor ogen stelt.
Ik herhaal nog eens: daar het Avondmaal niets anders is dan de zichtbare getuigenis van de
belofte, die in Johannes 6 staat, namelijk dat Christus is het brood des levens, dat van de hemel is
nedergedaald, moet er zichtbaar brood zijn, opdat daardoor dat geestelijk brood wordt
afgebeeld; tenzij wij willen, dat voor ons verloren gaat alle vrucht, die God in dit stuk ons
goedertieren schenkt tot ondersteuning van onze zwakheid. Verder, hoe zou Paulus kunnen
besluiten (1 Kor. 10:17), dat wij allen één brood en één lichaam zijn, daar wij tezamen ééns broods
deelachtig zijn, indien slechts een schijn van brood en niet veeleer de natuurlijke waarheid bleef?”
(blz.302)
“Boek IV hoofdstuk 17
Over het Heilig Avondmaal van Christus en wat het ons aanbrengt. 20.
Verder moeten we, voor we verder gaan, de instelling zelve van Christus behandelen: vooral
omdat dit de meest geliefde tegenwerping van onze tegenstanders is, dat wij afwijken van de
woorden van Christus. Om ons dus te bevrijden van de valse haat, waarmede zij ons bezwaren, zal
het het beste zijn om te beginnen met de uitlegging der woorden. De drie evangelisten en Paulus
verhalen (Matth. 26:26) (Marc. 14:22) (1 Kor. 11:24) (Luc. 22:17,19), dat Christus het brood
genomen, na de dankzegging gebroken, en het aan zijn discipelen gegeven heeft en gezegd heeft:
“Neemt, eet, dit is mijn lichaam, hetwelk voor ulieden gegeven, of gebroken wordt.” Over de
drinkbeker melden Mattheus en Marcus dat Christus aldus sprak: “Deze drinkbeker is het bloed
des Nieuwen Testaments, hetwelk voor velen vergoten wordt tot vergeving der zonden.” Maar
Paulus en Lucas hebben: “Deze drinkbeker is het Nieuwe Testament in mijn bloed.” De verdedigers
der transsubstantiatie beweren, dat door het voornaamwoord “dit” de gedaante van het brood
aangeduid wordt, omdat de consecratie door de ganse omvang der woorden volbracht wordt, en
er geen substantie is, die getoond kan worden. Maar indien ze zo nauwkeurig op de woorden
letten, 307 omdat Christus betuigde, dat hetgeen Hij zijn discipelen in handen gaf, zijn lichaam
was, zo is voorwaar hun verzinsel, dat hetgeen brood was, nu zijn lichaam is, volkomen vreemd
aan de eigenlijke zin van Christus' woorden.” (blz.306,307)
Zie ook van Johannes Calvijn, TRAKTAAT van het HEILIG AVONDMAAL gratis op deze site
http://www.hetgekrookteriet.com/Preken/Calvijn/Traktaat_HA_Calvijn.pdf
^^^^^^^^
Wanneer we naar de betekenis van het avondmaal kijken is er iets dat we in het achterhoofd
moeten houden:
Jezus beschrijft zichzelf in dit evangelie regelmatig op een symbolische wijze:
1. Ik ben het Brood des levens, Joh.6:35

2. Ik ben het Licht der wereld, Joh.8:12-9:5
3. Ik ben de Deur, Joh.10:7-9
4. Ik ben de Goede Herder, Joh.10:11
5. Ik ben de Opstanding en het Leven, Joh.11:25
6. Ik ben de Weg en de Waarheid en het Leven, Joh.14:6
7. Ik ben de Ware Wijnstok, Joh.15:1
Is het bij u duidelijk dat hier geen letterlijke zaken aan de orde zijn. Het gaat om stijlfiguren of
gelijkenissen: die we zondermeer ook “overeenstemming van zaken” kunnen noemen. Jezus, is te
vergelijken bij iets: maar Hij is steeds veel meer dan dat beeld. Hij is bijvoorbeeld geen echte
herder en wij zijn ook geen echte schapen. Sommige voorstellingen zijn de weergave die Hem als
persoon beschrijven: Licht der wereld, Weg en de Waarheid en het Leven.
In dit gedeelte van Johannes 6 maakt Jezus gebruik van drie gelijkenissen of illustraties om Zijn
verhaal toe te lichten:
1. Manna, “brood uit de hemel” (6:1-34, 38, 41-42, 49-50, 58)

2. Brood des Levens, nl. brood = dat leidt tot het eeuwige leven (6:35-42, 51, 58)
3. Vlees en bloed als “voedsel” (6:51b-56).
^^^^^^^^
In plaats van wat de Roomse kerk leert moeten we als gelovigen aanhouden dat er niet zoiets is
als een speciaal ambt waardoor “brood en wijn” veranderen in iets anders. Een macht aan
speciale priesters gegeven. Hierin is het Nieuwe Testament duidelijk: we hebben 1 hogepriester
en alle gelovigen zijn priesters die onder Hem dienst doen: dat gaat om Jezus en allen die tot Zijn
gemeente behoren. Dat is het enige priesterschap dat iets van tel heeft in het NT. De kerk van alle
gelovigen is een priestergeslacht en zie maar eens naar deze teksten: 1 Pet.2:5,9 / Opb.1:6 /
Opb.5:10 / Opb.20: 6. Alle gelovigen zijn geroepen om te offeren (Rom.12:1 / Rom.15:16 /
Phil.2:17 / Phil.4:18 / Hebreeën 13:15,16 / vgl. Hebreeën 9: 9) Over die priesters is in het NT nooit
getoond of beschreven dat ze de elementen van het Avondmaal als een offer voor de zonde
aanbieden aan God of aan hun medegelovigen. Dat is nu juist wat de Roomse kerk leert.
Natuurlijk zijn de gebeden die we offeren een deel van ons dagelijks leven als gelovigen.
 1 Timothéüs 2:1: “Ik roep er dan vóór alles toe op dat smekingen, gebeden, voorbeden en
dankzeggingen gedaan worden voor alle mensen,”
Wij brengen ook de goede leer bij de mensen:
 1 Timothéüs 4:6: “Als u de broeders deze dingen voorhoudt, zult u een goed dienaar van
Jezus Christus zijn, gevoed door de woorden van het geloof en door de goede leer, die u
nagevolgd hebt.”
Wij zijn allemaal predikers van het Woord van de Heer:
 2 Timothéüs 4:2: “predik het Woord. Volhard daarin, gelegen of ongelegen. Weerleg,
bestraf, vermaan, en dat met alle geduld en onderricht”
En ook dit is goed om aandachtig te lezen: Handelingen 15:7-9 / Handelingen 20:32. We staan
mijlenver van de leer over het priesterschap zoals de Roomse kerk het hun leden voorhoud.
^^^^^^^^
We gaan wat de katholieke schrijver hierboven zegt over die link van Johannes 6 en de eucharistie
nader bekijken. Op de blz.276-280, 294-299 van D. A. Carson, The Gospel According to John,
Eerdmans/IVP, (= The Pillar New Testament Commentary), 1991 staat een geschikte kritiek op de
Avondmaalsuitleg van Johannes 6. Een kort citaat uit de inleiding tot 5. The ‘Bread of Life’
discourse (6:22–58). Het komt nadat de schrijver opmerkt dat al zeer vroeg in de kerkgeschiedenis
er kerkvaders waren die dit gedeelte al een eucharistische (laatste avondmaal) kleurtje geven.
“Overigens, als de Evangelist de bedoeling heeft om een sacramentarische theologie te bieden,

mist de taal van Johannes 6 een aantal goede mogelijkheden om de instelling van het avondmaal
als echo te nemen. In de ondubbelzinnige getuigen van de instelling van het avondmaal, lezen we
‘dit is mijn lichaam’, niet ‘dit is mijn vlees’; Johannes, echter, spreekt alleen van vlees, niet van het
lichaam (v. 51 ev.). Verder, als Johannes zo toegewijd zou zijn aan sacramentarische theologie als
sommigen veronderstellen, is het uiterst vreemd dat hij de instelling van de eucharistie op de
juiste plaats in Johannes 13 en verder, niet heeft opgenomen. En dat hij specifiek de aandacht
vestigt op het feit dat Jezus niet persoonlijk mensen heeft gedoopt (4:2). Wat er is beloofd aan
degene die Jezus’ s vlees eet en zijn bloed drinkt’ is het eeuwige leven en de opstanding op de
laatste dag (6:54). Zulke dingen zijn op andere plaatsen in het vierde evangelie beloofd aan wie in
de Zoon gelooft, of hem ontvangen heeft. Het begint te klinken alsof de taal figuurlijk moet
worden genomen, niet sacramenteel (in de meest theologisch ‘beladen’ betekenis of ‘sacrament’).
De meeste hedendaagse schrijvers die het sacrament in Johannes 6 terugvinden hebben geen
zorgen met de ingebouwde tegenstrijdigheden die vooronderstelt zijn in een dergelijke
interpretatie. Dat is omdat zij zelf geen zeer hoge cijfers voor authenticiteit bij het hoofdstuk
geven. Het chapiter, veronderstellen ze, vertegenwoordigt theologie van Johannes, niet die van
Jezus. Maar hoezeer de Evangelist zijn discours gegoten heeft in zijn eigen voorwaarden, en te
betogen dat hij zo veel uit zo weinig creëerde is de invoering van flagrante anachronismen. Want
zo’ n sufferd zou dan niet uit zijn eigen uitleg geraakt zijn, of zou uitgemaakt hebben wat hij niet
belangrijk vindt of wel, terwijl er in feite voortdurend aandacht op gevestigd is op: wat werd
begrepen in de tijd van Jezus. Anderzijds, wat Johannes pas later zou hebben geleerd over deze
zaak, ligt niet aan de grondslag van zijn evangelie (bv 2: 19-22; 20: 9). [*] Ook dit helpt niet: te
suggereren dat het materiaal is in principe authentiek, maar dat Jezus bedoelt om te verwijzen
naar iets dat pas later, namelijk de eucharistie zou kunnen worden begrepen. In andere passages
waar Jezus pas later wordt verstaan (bijv. 2: 19-22), zijn uitspraak is duidelijk genoeg in zijn
ogenschijnlijke historische context eens wat hij is een verwijzing naar duidelijk wordt gemaakt na
de opstanding. Hetzelfde kan niet gezegd worden voor een eucharistische interpretatie van deze
passage.
Het vers 6:63 blijft toch volhouden dat ‘het vlees voor niets telt’?
Deze overwegingen hebben sommigen geleid naar een tweede interpretatie. De taal van
Johannes 6, zeggen ze, is metaforisch, en de theologie is antisacramenteel. In veel opzichten is dit
argument terecht. Het eten van het vlees van de Zoon des mensen is een opvallende, metaforische
manier om te zeggen dat de gave van God nu echt het ‘brood des levens’ (v. 35) is en wordt
toegeëigend door geloof (v. 47).”
[* Een moeilijke zin hier maar dezen die Johannes niet als geïnspireerd zien gebruiken alle
argumentatie gewoon door elkaar.]
^^^^^^^^
J.N. Darby schreef ooit een Brief over het avondmaal Brood blijft brood, wijn blijft wijn [aan wie
de brief gericht was weet ik niet maar is ook onbelangrijk]:
“Het Avondmaal viert de heilsfeiten waarvan Johannes 6 spreekt. Johannes 6 spreekt niet over het
Avondmaal, over het symbool, maar over de gesymboliseerde feiten zelf. Dat is duidelijk, lees het
hoofdstuk maar. Als de toepassing die men ervan maakt op het Avondmaal zelf waar was, zou
niemand die ooit eraan deelgenomen had verloren kunnen gaan, en degene die het nooit
genomen had zou daarentegen wel verloren zijn. Niet alleen zouden zij die eraan hadden
deelgenomen gezegend, maar noodzakelijk en eeuwig gered zijn (zie vs. 53 en 54). Dat is
ritualisme. Maar wat nog meer is, de Heer verklaart Zelf dat Hij niet over het Avondmaal spreekt,
maar over Zijn eigen Persoon als uit de hemel neergedaald, over dezelfde Persoon die naar de
hemel zou teruggaan (zie vs. 35, 41, 48, 51, 58 en 62).”
^^^^^^^^
In de serie “Oude Sporen” verscheen: Studies in het evangelie naar Johannes Bijbelstudie
Lausanne, 2009. Ook van evangelische signatuur maar ze verwerpen toch de link met Johannes 6
en het Avondmaal. (blz.103,104)
“Vers 50-71. Belangrijk om op te merken is in dit gedeelte het Griekse woord eten in de verzen 50,
51, 53 en 58; de 104 Studies in het evangelie naar Johannes eenvoudige handeling van eten. Deze
handeling heeft maar één keer plaats. Het woord gebruikt in de verzen 54, 56, 57 en 58 duidt
echter een handeling aan die voortgezet wordt. De daad waardoor men eeuwig zal leven (vs. 51)
kan niet herhaald worden. Men voedt zich eenmaal met een gestorven Christus en het genot van
de gelovige staat voor altijd vast. Maar men moet ook geregeld zijn vlees eten en zijn bloed
drinken, hoewel men al door de eerste handeling het eeuwige leven heeft, (let op het woord
“heeft” in vers 54) en de zekerheid van een toekomstige opstanding. Zonder dit tegenwoordige en
dagelijkse voedsel zullen wij niet in Hem kunnen blijven en Hij in ons (vs. 56). Dit woord “blijven”
duidt aan de gemeenschap met Hem. Men kan het eeuwige leven bezitten en de zekerheid hebben
van de opstanding, zonder de gemeenschap met de Heer te genieten! Slechts als we ons geregeld
met zijn dood voeden en met al de gevolgen van dit hoger getuigenis van zijn liefde, dan kunnen
wij een gemeenschappelijk genot met Hem hebben; een volmaakte vreugde in de kennis van zijn
persoon, van zijn werk en van zijn eigen hart. Het is goed op te merken dat deze tekst niet spreekt
van het avondmaal zoals vele christenen denken. Er is geen kwestie van dat men het avondmaal
gebruikt om het eeuwige leven te hebben. En het avondmaal is evenmin de uitdrukking van de
persoonlijke gemeenschap met de Heer, maar is de uitdrukking van de gemeenschap van de
Gemeente met Hem.”
^^^^^^^^
D. A. Carson, The Gospel according to John, (The Pillar New Testament Commentary), Eerdmans,
1991. Commenraar bij de verzen 53,54
“Als er een deel van dit discours over “het brood des levens” in sacramentele zin begrepen is, zijn
het zeker deze twee verzen. Voordat we te snel op deze conclusie springen, moeten bepaalde
punten onder aandacht gebracht worden (naast de besproken vss. 22ff. En v. 51).
(1) De verzen 54 en 40 zijn nauw parallel: “Wie Mijn vlees eet en Mijn bloed drinkt, heeft eeuwig
leven, en Ik zal hem doen opstaan op de laatste dag” (vers 54); En dit is de wil van Hem Die Mij
gezonden heeft, dat ieder die de Zoon ziet en in Hem gelooft, eeuwig leven heeft, en Ik zal hem
doen opstaan op de laatste dag” (vers 40). Het enige wezenlijke verschil is dat men spreekt van
het eten van Jezus ‘vlees en het drinken van het bloed van Jezus, terwijl de andere, in precies
dezelfde locatie van context spreekt, over het op zoek gaan naar de Zoon en in Hem te geloven.
De conclusie ligt daarom voor de hand: de eerste is de metaforische manier om te verwijzen naar
de laatste. Inderdaad kan geconstateerd worden dat deze koppeling ondersteund wordt door de
structuur van de hele discussie. Geen wonder dat Augustinus van Hippo schreef: Crede, et
manducasti ( ‘Geloof, en je hebt gegeten’). 257
(2) Bovendien is de taal van de verzen 53-54 zo een volledig onaanneembare verklaring dat als
verwijzing naar de eucharistie dat we bij elke kijk ernaar moeten concluderen dat het enige wat
nodig zou zijn om deelname te hebben van het eeuwige leven aan de tafel van de Heer zou liggen.
Deze interpretatie is van nature eigenlijk in tegenspraak met de eerdere gedeelten van het
discours, niet in het minst de laatste v. 40. Het enige redelijke alternatief is om deze verzen als een
herhaling van de eerdere waarheid te begrijpen, maar nu in metaforische vorm.
(3) Deze passage gaat verder met te benadrukken dat ‘het vlees voor niets telt’ (vers 63). Het vers
is geen vanzelfsprekendheid, maar de betekenis ervan wordt duidelijk wanneer het zorgvuldig
wordt gelezen in zijn context (zie toelichting op verzen 61-63, hieronder). Wat dan eigenlijk
schandalig is, dat is niet een zogenaamd ‘kannibalistische’ metafoor, maar het kruis waaraan het
verwijst.
(4) Dat Johannes er nog moet aan toevoegen: “ik zal hem opwekken op de laatste dag” (v. 54),
dat bewijst dat hij niet denkt dat het eten van het vlees en het drinken van het bloed dit zelf
onmiddellijk verrijzenis / onsterfelijkheid verlenen. Diegene die eet moet nog worden opgewekt
op de laatste dag. De Eucharistie is ook, inderdaad de geestelijke gemeenschap waaraan het
wijst, echter het is geen recept voor onsterfelijkheid ‘(Barrett, Essays, blz. 43). Hierin is de mening
bepaald van Ignatius, dat de eucharistie de medicijn is van de onsterfelijkheid (als zijn taal vanuit
de herkomst van het woord genomen is. Vergelijk de toelichting op vv 22ff), dan is dat uitgesloten
in de rechtbank. Niets van dit alles betekent dat er geen verwijzing in deze verzen is naar de tafel
van de Heer. Maar zulke toespelingen moeten de bedachtzame lezer niet prompt naar de
eucharistie wijzen maar wat er achter ligt, naar dat waar de eucharistie zelf op verwijst. Met
andere woorden, zijn eucharistische toespelingen staan in het bredere kader van het werk van
Jezus, in het bijzonder zijn werk aan het kruis. Bovendien, door de herhaalde spanning in deze
verhandeling, op initiatief van Jezus zelf, geeft dat er geen ruimte overblijft voor een magisch
begrip van de tafel van de Heer. Dat God ons onder dwang zou plaatsen met het onderhouden
van de rite, en het eeuwige leven winnen!”
^^^^^^^
De “Stichting In de Rechte Straat”, heeft nog steeds gratis in druk de richtinggevende brochure
hierover van Ds. (Gereformeerd) H.J. Hegger, De R.-K. sacramenten in Bijbels licht
We citeren: “Wij moeten de richtlijnen voor de verklaring van afzonderlijke teksten allereerst uit
de Bijbel zelf zien te halen. Anders doe je de Auteur van de Bijbel, de Heilige Geest, onrecht aan.
Zo moeten we dus ook de woorden van Jezus verklaren in de zin zoals Hij Zelf ze verstaan wil
hebben. We lezen: Äl deze dingen heeft Jezus tot de scharen gesproken door gelijkenissen en
zonder gelijkenissen sprak Hij tot hen niet, opdat vervuld zou worden wat gesproken is door de
profeet zeggende: Ik zal Mijn mond openen in gelijkenissen” (Mat. 13:34-35). Wél gebeurde het
vaak dat Jezus daarna de betekenis van de gelijkenis uiteenzet bijv.: “Gij dan, luistert naar de
gelijkenis van de zaaier...” (Mat 13:18-23). Dat heeft Jezus ook gedaan na Zijn rede over het brood
des levens: “De woorden die Ik tot u gesproken heb zijn geest en leven' (Joh. 6:63). Dus doen wij
Hem onrecht aan, wanneer wij die woorden over het eten van Zijn vlees en het drinken van Zijn
bloed letterlijk opvatten: a. omdat Hij steeds in gelijkenissen sprak; b. omdat Hij hier Zelf de
verklaring van die gelijkenis geeft en uitdrukkelijk zegt dat we ze geestelijk moeten opvatten. Hij
wijst zelfs de letterlijke opvatting af, als Hij zegt: “Het is de geest die levend maakt, het vlees is
van geen nut' (Joh. 6:63a). Bovendien geeft Jezus ook tijdens het uitspreken van die gelijkenis eer
verklaring van wat Hij bedoelde. In v. 47 zegt Jezus: “Die in Mij gelooft heeft het eeuwige leven”
-en in v. 54: “Die Mijn vlees eet en Mijn bloed drinkt, heeft het eeuwige leven”. Geloven in Hem en
het eten van Zijn vlees en het drinken van Zijn bloed schenken beiden het eeuwige leven. Dan ligt
het toch immers voor de hand dat Jezus v. 47 bedoelde als eer verklaring van de gelijkenis in v. 54,
vooral ook als we daarbij Zijn verklaring van v. 63 nemen. (blz.10,11) De Joden wilden zich niet in
algeheel geloofsvertrouwen overgeven aan Christus. Ze wilden zich niet als zondige mensen
geheel afhankelijk weten van Zijn verzoenend lijden en sterven. Dát was de eigenlijke reden,
waarom ze zich van Hem afkeerden. Jezus heeft hen toen erop gewezen dat ze uit eigen kracht
ook nooit tot die geloofsovergave zouden kunnen komen. “Niemand kan tot Mij komen, als de
Vader die Mij zond, hem niet trekt” (v. 44). “Niemand kan tot Mij komen, als het hem niet door de
Vader gegeven is” (v. 65). Het was Zijn bedoeling dat zij, als ze dat zouden inzien, zouden
overgaan tot het gebed om het geloof. Maar de meesten zullen daardoor nog meer geprikkeld zijn
geworden. Dat zelfs het geloof in Hem hen nog gegeven zou moeten worden, was voor hen wel
een zeer grote vernedering. Slechts de weinige ootmoedigen onder hen hebben dat dankbaar
aanvaard. En is dát misschien ook de diepste reden van het verzet van de R.-K. Kerk tegen deze
interpretatie van Joh. 6? Immers, de r.-k. leer is één grote verheerlijking van de vrome en kerkelijke
mens. Moet het niet het zelfbesef van een priester uitermate strelen, wanneer Christus, de Zoon
van God, iedere keer een wonder verricht, wanneer de priester dat wil en brood en wijn verandert
in Zijn lichaam en bloed? Hij hoeft, bij wijze van spreken, maar een kik te geven en de Zoon van
God daalt met godheid en mensheid neer op het altaar. Christus gehoorzaamt onmiddellijk op de
woorden van de priester: “Dit is Mijn lichaam; dit is Mijn bloed”. En als je dan te horen krijgt: “Het
is precies andersom; jij kunt niets, je kunt zelfs niet op eigen kracht naar Jezus komen; dat kan
alleen als de Vader je naar Hem trekt en je het geloof geeft”, -dan is het te begrijpen dat een
priester die in de mis ook letterlijk zich laat bewieroken, zich daar hevig tegen verzet.” (blz.12)
Bij dezelfde uitgeverij en eveneens gratis citeren we, Ds. T. Vanhuysse, Uit genade alleen
“God vraagt van ons alleen maar geloof; geloof in Zijn liefde, geloof in Jezus Christus, in Zijn
volkomen verlossingswerk. 'De belofte van het evangelie is nu, dat ieder die in de gekruisigde
Christus gelooft, niet verloren gaat, maar het eeuwig leven heeft.' Wie gelooft, heeft eeuwig
leven, heeft Jezus Christus gezegd. (Joh. 6: 47) Zij die waarachtig geloven, ontvangen deze
weldaad alleen uit Gods genade! Dat is de heerlijke belofte van het Evangelie van vrije genade. Ik
wens en bid dat ook u deze heerlijkheid uit genade deelachtig mag zijn. Petrus schrijft daarover:
“Verheugt u daarin… opdat de echtheid van uw geloof, kostbaarder dan vergankelijk goed, dat
door vuur beproefd wordt, tot lof en heerlijkheid en eer blijke te zijn bij de openbaring van Jezus
Christus. Hem hebt gij lief, zonder Hem gezien te hebben; in Hem gelooft gij, zonder Hem thans te
zien, en gij verheugt u met een onuitsprekelijke en verheerlijkte vreugde, daar gij het einddoel des
geloofs bereikt, dat is de zaligheid der zielen.” (1 Petr. 1: 7-9).” (blz.75) [Ook Toon Vanhuysse is
gereformeerd predikant, nu op rust.]
Als we de gedachte van Calvijn toch willen samenvatten in het kort is het dit: het Heilige
Avondmaal is het teken van de beloften gegeven onder andere in Johannes 6.
^^^^^^^^
Ja en er zijn voorbeelden hoe men het niet moet of mag verstaan. Lees eens het artikel op de
door ons gegeven site hier onder.
Dit is die site: http://www.jesusplusnothing.com/studies/online/FeastOfUnleavenedBread.htm

dus de zoekfunctie zegt al genoeg. Het staat er bol van de Bijbelteksten en jammer genoeg is het
een reeks zaken bij elkaar gesmeten, meestal zonder een echt verband. Want dit bijvoorbeeld als
hun eigen conclusie van henzelf dit is niet waar.
“Het feest van de ongezuurde broden verwijst naar Jezus als het brood uit de hemel dat zonder
zonde was. [vergeet niet dat Jezus alle dagen van het jaar min acht dagen gezuurd brood heeft
gegeten, opmerking gb] Hij is de tweede of middelste paasbrood [matzah] dat uit de drie werd
verwijderd en werd gebroken voor ons. Dit is voor mij heel leerzaam. En het is interessant dat
Jezus zo wil handelen dit op het laatste avondmaal met Zijn discipelen. Kunt u zich herinneren wat
hij zei toen hij het brood bij het laatste avondmaal nam? Lukas 22:19 En Hij nam brood, gaf dank
en brak het, en gaf het aan hen, zeggende: “Dit is mijn lichaam voor u gegeven;. Doe dit tot mijn
gedachtenis.” Waarom zeggen we dat dit fout is: omdat als Jezus wanneer Hij zich met brood
vergelijkt in dat lange hoofdstuk zes van het evangelie van Johannes Hij daar niet spreekt over
een ongezuurd brood. Maar gewoon het woord “brood” in de mond neemt dat in het Grieks – en
dat zal wel goed vertaald zijn uit het Aramees dat Jezus sprak - naar gezuurd/gerezen brood
verwijst. Dit is een bewuste leugen of gewoon totale onwetendheid over deze verschillen.
^^^^^^^^
http://www.bijbelsefeesten.tovtraining.nl/category/pesach/
“In de dagen van Jezus was zuurdeeg het symbool geworden van iets goeds dat fout wordt. Jezus
waarschuwt bijvoorbeeld voor het zuurdeeg van de farizeeën. Hun toewijding aan de wet liep
helemaal uit de hand toen ze “hekken om de Thora gingen maken”. Zij bedachten geboden die
moesten voorkomen dat je geboden van de Thora zelf zou schenden.”
Citeren nog wat en ook dat is een leugen. Komt van http://ichk.50webs.com/exodusn6.htm
Het brood: het brood zonder gist gemaakt, is een aanwijzing naar het Lichaam van Christus.
Als in: Johannes (6 – 48):
Ik ben het brood des levens.

49 Uw vaders hebben het Manna gegeten in de woestijn, en zij zijn gestorven.

50 Dit is het brood, dat uit de hemel neerdaalt, opdat de mens daarvan eet en niet sterft.
51 Ik ben dat levende Brood, dat uit de hemel neergedaald is;
[Onze opmerking: het woord dat in Johannes 6 staat is een woord dat gegiste broden weergeeft.
Natuurlijk is Christus zonder zonde. Ooit bedacht waarom men in Israël alle dagen dat brood met
gist gerezen eet behalve zeven/acht dagen niet! Gist kan toch niet zo slecht zijn dat God dat zoveel
dagen in het jaar toelaat als voedsel?]
^^^^^^^^
Laat ons dat gedeelte van Johannes eens weergeven in een tabel, wellicht helpt het om de
verschillen te zien.
Johannes HSV tekst Gelijkaardige uitspraken ergens anders maar kijk naar dit
hoofdstuk ook, dat de achtergrond aangeeft! Joh.6:52: “52 De Joden
6 dan redetwistten met elkaar en zeiden: Hoe kan Hij ons Zijn
vlees te eten geven? (...) 59 Deze dingen zei Hij, terwijl Hij
onderwijs gaf in de synagoge in Kapernaüm.”
6:53 Jezus dan zei tegen Joh.20:31: “maar deze zijn beschreven, opdat u gelooft dat
hen: Voorwaar, voor- Jezus de Christus is, de Zoon van God, en opdat u, door te
waar, Ik zeg u: Als u geloven, het leven zult hebben in Zijn Naam.”
het vlees van de Zoon
des mensen niet eet en 1 Joh.5:10-12: “10 Wie gelooft in de Zoon van God, heeft
Zijn bloed niet drinkt, het getuigenis in zichzelf; wie God niet gelooft, heeft Hem
hebt u geen leven in tot leugenaar gemaakt, omdat hij niet geloofd heeft het
uzelf. getuigenis dat God van Zijn Zoon getuigd heeft. 11 En dit is
het getuigenis, namelijk dat God ons het eeuwige leven
gegeven heeft; en dit leven is in Zijn Zoon. 12 Wie de Zoon
heeft, heeft het leven; wie de Zoon van God niet heeft,
heeft het leven niet.”
6:54 Wie Mijn vlees eet en Joh.6:40a: “En dit is de wil van Hem Die Mij gezonden
Mijn bloed drinkt, heeft, dat ieder die de Zoon ziet en in Hem gelooft, eeuwig
heeft eeuwig leven, en leven heeft.” (Ook nog Joh.3:15-16,36 / 5:24)
Ik zal hem doen
opstaan op de laatste
dag 1 Joh.5:13: “13 Deze dingen heb ik geschreven aan u die

gelooft in de Naam van de Zoon van God, opdat u weet dat
u het eeuwige leven hebt en opdat u gelooft in de Naam
van de Zoon van God.” (En ook 1 Timothéüs 1:16)
6:55 55 Want Mijn vlees is Joh.6:40b: “dat ieder die de Zoon ziet en in Hem gelooft,
het ware voedsel en eeuwig leven heeft, en Ik zal hem doen opstaan op de
Mijn bloed is de ware laatste dag.”
drank.
Joh.14:6: “Jezus zei tegen hem: Ik ben de Weg, de
Waarheid en het Leven. Niemand komt tot de Vader dan
door Mij.”
6:56 Wie Mijn vlees eet en Joh.15:7: “Als u in Mij blijft en Mijn woorden in u blijven,
Mijn bloed drinkt, blijft vraag wat u maar wilt en het zal u ten deel vallen.”
in Mij en Ik in hem.
1 Joh.2:23-24: “23 Ieder die de Zoon loochent, heeft ook de
Vader niet. 24 Laat wat u vanaf het begin gehoord hebt, in
u blijven. Als in u blijft wat u vanaf het begin gehoord hebt,
dan zult ook u in de Zoon en in de Vader blijven.”
Joh.15:5: “Als u in Mij blijft en Mijn woorden in u blijven,

vraag wat u maar wilt en het zal u ten deel vallen.”
6:57 Zoals de levende Vader 1 Joh.5:9: “9 Als wij het getuigenis van de mensen
Mij gezonden heeft, en aannemen, het getuigenis van God is groter; want dit is
Ik leef door de Vader, het getuigenis van God dat Hij van Zijn Zoon getuigd
zo zal ook wie Mij eet, heeft.”
leven door Mij.
Joh.11:25: “Jezus zei tegen haar: Ik ben de Opstanding en
het Leven; wie in Mij gelooft, zal leven, ook al was hij
gestorven.”
6:58 Dit is het brood dat uit Joh.6:51b: “Ik ben het levende brood, dat uit de hemel
de hemel neergedaald neergedaald is; als iemand van dit brood eet, zal hij leven
is; niet zoals uw in eeuwigheid.”
vaderen het manna
gegeten hebben en Joh.11:26: “en ieder die leeft en in Mij gelooft, zal niet
gestorven zijn. Wie dit sterven in eeuwigheid. Gelooft u dat?”
brood eet, zal in
1 Joh.2:25: “25 En dit is de belofte die Hij ons heeft
eeuwigheid leven.
beloofd: het eeuwige leven.”
^^^^^^^^
We gaan nu naar het eigenlijke gedeelte: hoe beschrijft de Schrift dat Avondmaal? En gezien al
zoveel andere zaken aan de orde geweest zijn en weerlegd zal dit niet zoveel uitleg vragen.
En in tabelvorm hoe het verloop is van het Laatste Avondmaal.
Matthéüs 26 Marcus 14 Lucas 22 1 Corinthe 11
“26 En terwijl zij “22 En terwijl zij aten, “19 En Hij nam brood “23 Want ik heb van
aten, nam Jezus het nam Jezus brood en en nadat Hij gedankt de Heere ontvangen,
brood en toen Hij het toen Hij het gezegend had, brak Hij het en wat ik u ook heb
gezegend had, brak had, brak Hij het en gaf het aan hen met overgeleverd, dat de
Hij het en gaf het gaf het hun en zei: de woorden: Dit is Heere Jezus IN DE
aan de discipelen en Neem, eet, dit is Mijn Mijn lichaam, dat voor NACHT WAARIN HIJ
Hij zei: Neem, eet, dit lichaam.” u gegeven wordt. Doe WERD VERRADEN,
is Mijn lichaam.” dat tot Mijn brood nam, 24 en
gedachtenis.” nadat Hij gedankt
had, brak Hij het en
zei: Neem, eet, dit is
Mijn lichaam, dat voor
u gebroken wordt.
Doe dat tot Mijn
gedachtenis.”
“27 Hij nam ook de “23 En Hij nam de 20 Evenzo nam Hij ook “25 Evenzo nam Hij
drinkbeker en nadat drinkbeker en nadat de drinkbeker na het ook de drinkbeker, na
Hij gedankt had, gaf Hij gedankt had, gaf gebruiken van de het gebruiken van de
Hij hun die, en zei: Hij hun die en zij maaltijd en zei: Deze maaltijd, en zei: Deze
Drink allen daaruit, dronken er allen uit. drinkbeker is het drinkbeker is het
28 want dit is Mijn 24 En Hij zei tegen nieuwe verbond in nieuwe verbond in
bloed, het bloed van hen: Dit is Mijn bloed, Mijn bloed, dat voor u Mijn bloed. Doe dat,
het nieuwe verbond, het bloed van het vergoten wordt. zo dikwijls als u die
dat voor velen nieuwe verbond, dat drinkt, tot Mijn
vergoten wordt tot voor velen vergoten gedachtenis.”
vergeving van wordt.”
zonden.”
1 Corinthe 10:16: “De drinkbeker der dankzegging, die wij met dankzegging zegenen, is die niet
de gemeenschap met het bloed van Christus? Het brood (hier staat in het Grieks het woord voor
het gewone brood) dat wij breken, is dat niet de gemeenschap met het lichaam van Christus?”
En we moeten nog maar eens herhalen dat het drinken van wijn met de instelling van het Pesach
in het Oude Testament, in Exodus 12, niets te maken heeft. Als men daar de lering gaat aan
toevoegen van de Rabbijnen die eigenlijk maar op papier gezet zijn in de tweede/derde eeuw na
Christus komen enkele exegeten, ook velen van christelijke signatuur, tot rare conclusies. Men
heeft betekenissen gegeven aan deze vier bekers wijn, die Jezus met zijn apostelen gedronken zou
hebben. Dat ontlenen ze aan de beloften die God geeft aan Israël in Exodus 6:5-7 wat in het
Talmoed traktaat Pesachim staat:
1) de beker van de heiliging (Kos Kadesh): “Ik zal u uitleiden van onder de dwangarbeid van
de Egyptenaren.”
2) de beker van de plagen, de onderwijzing (Kos Hamakot): “Ik zal u redden uit hun
slavernij… door zware strafgerichten.”
3) de beker van de verlossing, redding (Kos Hage’oelah): “Ik zal u redden … door een
uitgestrekte arm.”
4) de beker van de lofprijzing, dankzegging (Kos Hallel): “Ik zal u tot Mijn volk aannemen en
Ik zal u tot een God zijn.”
Men is dan vergeten dat de HEERE nog een andere “IK” belofte heeft: “7 Ik zal u brengen in het
land waarvoor Ik Mijn hand opgeheven heb, dat Ik het aan Abraham, Izak en Jakob geven zou. Ik
zal het u in erfelijk bezit geven, Ik, de HEERE.” Ik dan, veronderstel dat deze vier zaken dus na de
val van Jeruzalem in het jaar 70 na C. zijn geformuleerd. Sindsdien heeft het vijfde punt geen
invulling meer en is God moeilijk te prijzen voor het verlies van de tempel en de stad. Daar zie ik
een punt dat dit nog niet van tel was in de liturgie van de seder in de tijd van Jezus. Dus dit
aanhalen bij het laatste maal van Jezus is uiterst ongewoon en onlogisch! Is zie daar niets Bijbels
aan, slechts traditie van Joden die Jezus en het christendom niet lustten!
De 4 vragen die Joodse kinderen stellen bij de HUIDIGE viering van de Seder zijn aan de 4
gekoppeld:
1) Waarom eten wij op deze avond anders dan op alle andere avonden matzes?
2) Waarom zitten wij anders dan alle andere avonden niet rechtop maar leunen wij op de
tafel?
3) Waarom is deze avond zo anders dan alle andere avonden?
4) Waarom eten we vanavond, anders dan op alle andere avonden bittere kruiden?
We gaan dus eens kijken naar die uitdrukking van Paulus in zijn brief aan de gemeente in
Corinthe: “drinkbeker der dankzegging” en wat het wil zeggen? Heeft dat te maken met 4 bekers
wijn die Jezus en Zijn discipelen dronken?
 Matthéüs 26:27: “Hij nam ook de drinkbeker en nadat Hij gedankt had, gaf Hij hun die, en
zei: Drink allen daaruit.”
 Markus 14:23: “En Hij nam de drinkbeker en nadat Hij gedankt had, gaf Hij hun die en zij
dronken er allen uit.”
 Lukas 22:19: “En Hij nam brood en nadat Hij gedankt had, brak Hij het en gaf het aan hen
met de woorden: Dit is Mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt. Doe dat tot Mijn
gedachtenis.”
Me dunkt dat het dus goed is na te gaan wat “danken” wil zeggen in deze brief van Paulus!
 1 Corinthe 1:4: “Ik dank mijn God altijd voor u, vanwege de genade van God die u gegeven
is in Christus Jezus.”
 1 Corinthe 10:16: “De drinkbeker der dankzegging, die wij met dankzegging zegenen, is
die niet de gemeenschap met het bloed van Christus? Het brood dat wij breken, is dat niet
de gemeenschap met het lichaam van Christus?”
 1 Corinthe 14:17: “Immers, u dankt wel op een mooie manier, maar de ander wordt niet
opgebouwd.”
 1 Corinthe 14:18: “Ik dank mijn God dat ik in meer andere talen spreek dan u allen.”
 1 Corinthe 15:57: “Maar God zij dank, Die ons de overwinning geeft door onze Heere Jezus
Christus.”
 1 Corinthe 14:16: “Want anders, als u dankzegt met uw geest, hoe zal hij die de plaats
inneemt van de niet-ingewijde, amen zeggen op uw dankzegging, wanneer hij niet weet
wat u zegt?”
En in de tweede brief aan deze gemeente:
 2 Corinthe 1:2: “Dankzegging voor troost en verlossing”

 2 Corinthe 1:11: “terwijl u ons ook mede te hulp komt door het gebed, opdat door velen
dankzegging voor ons gedaan wordt voor de genadegave die door velen tot ons is
gekomen.”
 2 Corinthe 2:14: “En God zij dank, Die ons in Christus altijd doet triomferen en door ons de
geur van Zijn kennis op iedere plaats openbaar maakt.”
 2 Corinthe 4:15: “Want dit alles gebeurt ter wille van u, opdat de genade, die meer en
meer is toegenomen, door de dankzegging van velen overvloedig wordt tot verheerlijking
van God.”
 2 Corinthe 9:11: “Zo zult u in alles rijk worden, tot alle vrijgevigheid in staat, een
vrijgevigheid die door middel van ons dankzegging aan God teweegbrengt.”
 2 Corinthe 9:12: “Want het betonen van deze dienst vult niet alleen de tekorten van de
heiligen aan, maar is ook een overvloedige bron van vele dankzeggingen aan God,
Paulus “dankt” zijn God dus voor mensen de op zijn pad kopen, voor gelegenheden die hij heeft
voor de prediking en voor de dagelijkse zaken. En ook voor wat dat offer van Jezus betekend voor
de gemeente: dat is iets om God dagelijks voor te danken. “De drinkbeker der dankzegging, die
wij met dankzegging zegenen, is die niet de gemeenschap met het bloed van Christus?” Als ik er
dan nog aan toevoeg dat Joden in die dagen elke dag God dankten voordat ze aan het eten gingen
zoek hier dus geen gelijkenis aan iets dat maar veel later te boek is gesteld door de rabbijnen: een
beker van het Sederfeest. Dat alles houdt ook verband met ons geestelijk eten en drinken als
gelovigen: wij laven ons dagelijks aan Gods woord.
Dit zijn nog enkele teksten die erover spreken dat Jezus bij meerdere gelegenheden “dankte”
voor eten en drinken.
 Matthéüs 15:36: “En Hij nam de zeven broden en de vissen, en nadat Hij gedankt had,
brak Hij ze en gaf ze aan Zijn discipelen; en de discipelen gaven ze aan de menigte.”
 Marcus 8:6: “En Hij gebood de menigte op de grond te gaan zitten. En Hij nam de zeven
broden en nadat Hij gedankt had, brak Hij ze en gaf ze aan Zijn discipelen om ze hun voor
te zetten; en zij zetten ze de menigte voor.”
 Lucas 22:17: “En nadat Hij een drinkbeker genomen had en gedankt had, zei Hij: Neem
deze en deel hem onder elkaar.”
 Johannes 6:11: “En Jezus nam de broden, en nadat Hij gedankt had, deelde Hij ze uit aan
de discipelen, en de discipelen aan hen die daar zaten; op dezelfde manier werden ook de
visjes uit gedeeld, zoveel zij wilden.”
 Johannes 6:23: “Maar er kwamen andere scheepjes van Tiberias, dicht bij de plaats waar
zij het brood gegeten hadden nadat de Heere gedankt had.”
GEESTELIJK ETEN VOOR DE GEESTESGESTELDHEID VAN DE GELOVIGE MENS.

Lucas 4:3,4: “En de duivel zei tegen Hem: Als U Gods Zoon bent, zeg dan tegen deze steen dat hij
brood wordt. 4 Maar Jezus antwoordde hem: Er staat geschreven dat de mens van brood alleen
niet zal leven, maar van elk woord van God.”
Mat.4:4: “Maar Hij antwoordde en zei: Er staat geschreven: De mens zal niet van brood alleen
leven, maar van elk woord dat uit de mond van God komt.”
Johannes 4:34: “Jezus zei tegen hen: Mijn voedsel is dat Ik de wil doe van Hem Die Mij gezonden
heeft en Zijn werk volbreng.”
1 Corinthiërs 10:3: ”en allen hetzelfde geestelijke voedsel gegeten hebben, en allen dezelfde
geestelijke drank gedronken hebben. Zij dronken namelijk uit een geestelijke rots, die hen volgde;
en die rots was Christus.”
Hoe de praktijk ook precies is geweest, belangrijk is om de betekenis van de gebeden voor ogen
te houden. Er zijn twee punten daarbij op te merken.
1. In de Joodse traditie wordt niet het brood gezegend; God wordt gezegend, want Hij heeft
het brood gegeven. Het voedsel dat we eten is en deel van Gods schepping. En door Hem
voor ons bestemd met uitspraak voor Zijn goedheid. Wij blijven Gods zegen vragen en het
geeft aan dat we Hem belijden als diegene van wie we afhankelijk zijn.
2. Dus daarom blijven wij God danken, de aarde is nog steeds door Hem onderhouden, alles
in de schepping wordt door Hem nog vastgehouden tot de dag van De Wederkomst van
de Heer en nieuwe schepping van de wereld zijn intrede zal doen.
^^^^^^^^
Er is geen andere mogelijkheid om Johannes 6 uit te leggen dan in protestantse theologie:
1. Vele woorden van Jezus in Zijn prediking moeten worden gezien in het kader van vele
gelijkenissen en figuratieve aspecten. Bijvoorbeeld, zegt Jezus, “Ik ben de wijnstok” (Johannes
15:1), “de deur” (Johannes 10:9), “het brood” (Johannes 6:41) dan is dat niet letterlijk te
interpreteren. De belangrijkste methode uit het onderwijs van Jezus was door gelijkenissen. Voor
Jezus zijn parabels niet de uitzondering, maar eigenlijk de regel, en indien nodig legde hij de
gelijkenissen uit aan zijn apostelen/discipelen (Marcus 4:34).
2. Als Jezus het brood in zijn hand hield en Hij zei “Dit is mijn lichaam,” zien de discipelen op
hetzelfde moment dat zijn fysieke lichaam daar nog is. Er moet hier een duidelijk onderscheid
tussen twee zaken gemaakt worden: dat wat letterlijk is en het symbolische. De context vereist
daarom een figuratieve interpretatie.
3. “Deze beker is een nieuw verbond” als uitdrukking in Lucas 22:20 is zeker niet dat dit de fysieke
beker het nieuwe verbond is. Die uitdrukking is duidelijk symbolisch en figuratief. Zo mag men de
woorden van Jezus over het brood van Jezus lichaam niet letterlijk interpreteren. Het verwijst
naar dood en verlossing. Het Oude Testament zal gedaan hebben na de dood van Jezus, er moet
en mag niet meer letterlijk geofferd worden in de tempel. Dat heeft vanaf dan een waarde die
God niet aanneemt.
4. Johannes 6:27-59 bevat moeilijke termen als ze gebruikt zijn het letterlijke te verklaren alleen
een spirituele voeding door Christus is logisch. Deze passage is duidelijk genoeg! Johannes 6:63:
“De Geest is het Die levend maakt, het vlees heeft geen enkel nut. De woorden die Ik tot u spreek,
zijn geest en zijn leven.” Paulus heeft daar een parafrase op in 2 Cor.3:6: “Hij heeft ons namelijk
bekwaam gemaakt om dienaars van het nieuwe verbond te zijn, niet van de letter, maar van de
Geest; want de letter doodt, maar de Geest maakt levend.” Wat suggereert dat: in elk geval dit dat
een figuratief voeden hier aan de orde is. In plaats van een letterlijk vlees te eten en lichamelijk te
voeden is Jezus voor ons als geestelijk voedsel, dat onontbeerlijk is voor ons verdere leven. Alle
andere aanwijzingen in deze passage bewijzen ook die figuratieve interpretatie.
5. De verwijzing van Paulus naar deze uitleg in 1 Corinthiërs 11:27 is duidelijk “27 Daarom, wie op
onwaardige wijze dit brood eet of de drinkbeker van de Heere drinkt, is schuldig aan het lichaam
en bloed van de Heere.” Wat de echte aanwezigheid van de Heer in de gelovigen niet teniet doet:
ze mag beleden en verkondigd worden. Hier past wat Luther zei: “Wat een ongelijke ruil! Hij zo
rein en ik zo vuil.”
^^^^^^^^
De “Provinciale Werkgroep Kerk en Israël voor Noord-Brabant en Limburg”, hield een Conferentie
te Westmalle op 15 en16 februari 2012, Thema: Het offer: noodzaak of struikelblok? [Een Prof van
de Protestantse Theologische faculteit in Brussel schreef er een artikel van. Gratis van het net te
plukken.]
Prof. dr. Peter J. Tomson, Bedenkingen over de offerdienst in de rabbijnse literatuur en in de

Hebreeënbrief
“In Hebreeën komt er een dubbel element bij. De kruisdood van Jezus is voor de auteur het ‘ware
offer’ dat welaangenaam is voor Gods aangezicht in de hemelse tempel en Jezus is zelf de ware
hogepriester en leidsman des geloofs.
Merk op dat hierin een grote tegenstrijdigheid steekt: hoe kan Jezus nu tegelijkertijd het offer zijn
en de priester? Dit is voor de auteur echter geen belemmering. Intussen maakt dit duidelijk dat hij
niet historisch-realistisch denkt, maar symboliserend en metaforisch. Elders in het Nieuwe
Testament is dat niet anders. Jezus’ kruisdood als offer kan alleen maar een metaforisch bedoelde
beeldspraak zijn, want mensenoffers zijn sinds Abraham en Izaäk onmogelijk.
Belangrijk is ook het feit dat de auteur zijn argument bouwt op de aanname dat het bloed van
bokken en stieren inderdaad verzoent (zie Hebreeën 9: 13-14), met andere woorden: hij billijkt op
zich de praktijk van de Joodse offerdienst. Hoewel hij kritiek heeft op de feitelijke offerdienst,
betekent het niet dat voor hem heel de wet heeft afgedaan.”
^^^^^^^^
Ger de Koning, schrijft hierover in zijn boek Het Evangelie naar MATTHEÜS Zie, uw Koning.
“Hij stelt het avondmaal in door “brood” te nemen – dus niet een stuk van het paaslam. Dat
brood spreekt van Zijn leven als Mens op aarde. Het stelt Zijn lichaam voor dat God Hem heeft
bereid (Hb 10:5-7; Ps 40:7-9). (…) Ook de drinkbeker is een symbool van wat Hij gaat doen. Hij
weet dat die drinkbeker voor Hem inhoudt dat Hij Zijn bloed zal vergieten. Toch dankt Hij ervoor,
want Hij ziet op het resultaat. Hij zal het “voor velen” Mattheüs 26 306 vergieten “tot vergeving
van zonden”. Dat het bloed vergoten wordt ‘voor velen’, wijst erop dat het verder gaat dan alleen
voor Israël. Het nieuwe verbond wordt alleen met Israël gesloten, zoals ook het oude verbond
alleen met Israël was gesloten (Hb 8:8). De grondslag van dat nieuwe verbond is het bloed van
Christus.”
^^^^^^^^
Ger de Koning Het Evangelie naar MARKUS Zie, Mijn Knecht:
“De Heer neemt niet een stuk van het paaslam, maar van het brood. Hij neemt iets nieuws en stelt
iets nieuws in. In het brood stelt Hij Zichzelf voor. Het gebroken brood ziet op Hem in Zijn overgave
op het kruis. Paulus voegt later door de leiding van de Heilige Geest aan het brood nog een
nieuwe gedachte toe. Het ene brood stelt de hele gemeente voor (1Ko 10:17). Ook de gemeente
wordt het lichaam van Christus genoemd (Ko 1:18). (…) Bij het avondmaal hoort ook de
drinkbeker. De Heer neemt die, dankt ook daarvoor en geeft die aan Zijn discipelen. Zij drinken er
allen uit. De beker gaat rond. Het symboliseert de gemeenschap die zij met elkaar hebben. De
drinkbeker hoorde ook niet tot het Pascha. Daarover wordt niet in Exodus gesproken. De Heer
zegt wat de beker voorstelt. De wijn die daarin is, stelt Zijn bloed voor. Hij zegt van het bloed: “
van het verbond.” Daarmee wijst Hij op het resultaat van Zijn werk.”
^^^^^^^^
Een opmerking over brood-breken. Samen brood breken was een dagelijkse gewoonte. Dezelfde
formulering “zegenen-breken-geven” komt vaak terug in de Bijbel. Ook bij het Laatste Avondmaal
en de instelling. Bij de broodvermenigvuldiging voor de 5.000 met slechts vijf broden en twee
vissen, lezen we dat Jezus “zegende, brak en gaf” aan zijn discipelen (Matthéüs 14:19). (En zie ook
Matthéüs 15:34-36). Het detail dat er “brokstukken” overblijven bij deze maaltijden in
gemeenschap – twaalf en zeven manden – geeft aan dat het merendeel van de mensen ook hun
ontvangen brood gebroken hebben. Het Griekse woord, “klao”, vertaald “breken” wordt ook
gebruikt in Johannes 19:32,33 bij de verwijzing naar de soldaten die de breken benen van de
twee anderen met Jezus gekruisigd.
^^^^^^^^
Brenda Deen Schildgen, Crisis and Continuity, Sheffield Academic Press, 1998
“Het Laatste Avondmaal vertegenwoordigt ook Jezus als het vervangen van een bloedoffer met
een herdenkingsmoment: de viering die herinnerd aan het bloed van het verbond. De verwijstekst
van Marcus 14:24 is Ex.24:8, “Toen nam Mozes het bloed, sprenkelde het op het volk en zei: Zie,
dit is het bloed van het verbond dat de HEERE met u gesloten heeft op grond van al die woorden.”
Jezus zegt: “En Hij zei tegen hen: Dit is Mijn bloed, het bloed van het nieuwe verbond, dat voor
velen vergoten wordt.” De verwijstekst, die teruggaat naar een oude overeenkomst tussen
Jahweh en Mozes, en een aloud verbond en de rituele praktijk bereikt, maakt het mogelijk om de
vervanging van Jezus's bloed voor bloed volgers oude gewoonte. Het vertegenwoordigt ook een
onomkeerbare breuk met cultische praktijk, zodat Jezus' s dood alle aanstaande bloedoffer ritueel
vervangt.
De tekstuele verwijzing dient dus twee doelen: om de samenhang te leggen van het Hebreeuwse
verbond, die de Jezus van Marcus specifiek op zijn eigen offer heeft verbonden, en de traditionele
bloedoffers te weigeren, en permanent vervangen worden laten door de herdenking van het
Laatste Avondmaal, een praktijk die al bestond toen Marcus zijn evangelie schreef. Aloude
cultische praktijken worden niet vernietigd, maar worden herzien om hedendaagse praktijken uit
de periode van Marcus te weerspiegelen. Een oud ritueel wordt niet afgewezen, maar het doel
van het offer wordt vervangen door een beschrijvende herinnering aan dat unieke eenmalige offer
van het lichaam en bloed van Jezus. Het geheugen staat in het midden van het hele ritueel, of het
nu dat geheugen van de uittocht uit Egypte is, van de veranderde status van slavernij naar
vrijheid, dat teruggaan uit de ballingschap naar zijn huis, of van de herhaling van deze
herinneringen in het laatste avondmaal. Dit doorgaande levende ritueel herdenkt de
beschrijvende herinneringen, waardoor het gerespecteerde verleden nog in leven is in het heden.
(Blz.80)
^^^^^^^^
Brenda Deen Schildgen, Crisis and Continuity, Sheffield Academic Press, 1998
“Net als de wonderverhalen van het eten, is ook het laatste avondmaal een eucharistisch ritueel,
in dit geval, ook in nagedachtenis aan het Joodse Pascha uit Egypte naar het beloofde land, een
andere rituele gebeurtenis die de ontsnapping uit het Egyptische geweld onthoudt in de
goddelijke utopische belofte. In de rite van het laatste avondmaal, heeft de gemeenschap het
eerder meegemaakt op de weiden en is verstoord. [context van de broodvermenigvuldiging van
Marcus 6 gb] Deze verandering wordt ruimtelijk weergegeven door het feit dat dit ritueel plaats
vindt binnen in de stad Jeruzalem, in een bovenkamer en volgens Marcus, zijn alleen de twaalf
met Jezus. (Blz.154)
^^^^^^^^
Citeren nog eens Robin Routledge, Passover and Last supper, Tyndale Bulletin 53.2 (2002) 203-
221. En dat is voor ons het meest oprechte wat hij zegt, jammer dat hij niet verder ingaat op zijn
eigen confessie, want uiteindelijk heeft hij toch een Pesach maal aangehouden voor Jezus en zijn
apostelen.
“Het merendeel van de informatie over de manier waarop Pascha werd gevierd in de
Tempelperiode komt van de Misjna. Dit dateert uit het tijdperk na de val van de tempel en omvat
tradities geïntroduceerd in die periode; het weerspiegelt ook veel oudere tradities, maar het is
niet altijd gemakkelijk om te vertellen wat is wat. Het belangrijkste doel van de Misjna lijkt te zijn
van continuïteit tonen tussen de viering van het festival voor en na de verwoesting van de tempel,
en bevat een herbeoordeling van het relatieve belang van de elementen — met name de
centraliteit van het paschal lam, die niet beschikbaar na de offers van de tempel was kwam tot
een einde. Daardoor is het soms onduidelijk die eerder praktijken nauwkeurig worden vastgelegd,
en die zijn gekoppeld aan een tijd wanneer de tempel stond nog steeds ter rechtvaardiging van de
latere praktijken. Dit heeft geleid tot onenigheid over precies wat er plaats greep in de periode
van de tempel tijden.” (blz.208 voetnoten weggelaten)
^^^^^^^^
Citaat Suzanne Watts Henderson, Christology and Discipleship in the Gospel of Mark, C U P, 2006.
“De schijnbare combinatie van de traditionele verhalen van Marcus blijkt uit het feit dat, als het
volk, in “veter sandalen” gaat (…) een belangrijke rol in het Exodus verhaal, waarbij ze in de
Pascha liturgie van Ex.12 de voorbereidingen symboliseren voor de deelname aan Gods weg door
de woestijn. Bovendien heeft Mauser opgemerkt dat Ex.12:11 zowel noemt sandalen als
wandelstaf voor het volk, terwijl Deut.29: 5-6 nadruk legt op brood en sandalen, en kleding (dat
Marcus 6:9 ook noemt). Een woordkundige samengaan van dien aard bevestigt de onderliggende
Exodusmotieven hierboven besproken en verder toont deze reeks instructies aldus de organisatie
van de Twaalf voor hun eigen deelname aan Gods wonderbaarlijke bevrijding.” (blz.156 in de
context van de broodvermenigvuldiging van Marcus 6)”
^^^^^^^^
We hebben uit deze Bijbel The Orthodox Study Bible, by St. Athanasius Academy of Orthodox
Theology, Thomas Nelson, 2008, New King James Version, enkele zaken samengevat en aangepast
in wat nu volgt.
“CHRISTUS IS ONS PASCHA
Het Pascha is het symbool van het Jodendom. Het is de centrale plechtigheid gebaseerd op de
gebeurtenis van de bevrijding van het Hebreeuwse volk, weg van de slavernij in Egypte (Ex.12:1-
15:21). Het is genaamd Pascha, in de eerste plaats omdat YaHWeH gepasseerd is aan de huizen
van de Hebreeën en hen spaarde van de dood die kwam over de eerstgeborenen zonen in Egypte.
En ook bevrijding van de achtervolging wanneer de Hebreeën over de Rode Zee doorgaan, alsof
het maar droog land was. In het tegenbeeld is DAT Pascha de liefde van God aan zijn HUIDIG volk,
bestaande uit Joden en heidenen en hun bevrijding uit de dood. God blijft hen standvastig
toegewijd en zegent hen dag na dag. In de rest van het Oude Testament zal Pascha bij uitstek
Gods reddingsplan betekenen van zijn uitverkoren volk. Herhaaldelijk heeft YaHWeH deze
gebeurtenis bij hen opgeroepen door zijn profeten: als de Heer ze aamoedigt of aanspoort hun
verantwoordelijkheden als ZIJN VOLK te blijven navolgen (Richteren 6:7-10 / 1 Kon.10:17-19 /
Ps.80:10,11 / Jer.11:1-8). (…)
Door zijn reddingswerk is Christus ons Pesach geworden (pascha in het Grieks). We ervaren het in
en door: bevrijding van zonde, de dood en de duivel. Sint Paulus roept het uit: “ “7 Verwijder dan
het oude zuurdeeg, opdat u een nieuw deeg zult zijn. U bent immers ongezuurd, want ook ons
Paaslam is voor ons geslacht: Christus. 8 Laten wij dus feestvieren, niet met oud zuurdeeg, ook
niet met zuurdeeg van slechtheid en boosaardigheid, maar met ongezuurde broden van
oprechtheid en waarheid.” (1 Cor.5:7, 8). Hij is het lam van het Pascha (Jes.53:7 / Joh.1:29 /
Opb.5:6-14) en gaf zichzelf in een eenmalig offer “voorgoed” (Heb.10:10-14) zodat we onze
verzoening met God kunnen ontvangen. Bij elke Pascha zingt de kerk dat: “Heden is een Heilige
Pascha aan ons geopenbaard, een nieuw en Heilig Pascha, een mystiek Pascha, een Pascha
waardig van verering, een Pascha die Christus onze Verlosser is.” In vele typologische details wijst
het Pascha van de Joden duidelijk naar Christus.”
^^^^^^^^
We citeren wat uit de thesis van Henk Ten Voorde, Eucharistie en laatste avondmaal, Heverlee,
2008. (blz.82,83)
“De offerterminologie die Jezus gebruikte in de instellingswoorden is gebaseerd op het Oude
Testament en niet op de Grieks Romeinse offercultuur. Bij de viering van Pesach werd, in de joodse
traditie, gesproken over het lam dat werd geslacht, als “het lichaam van het Pesach”.56 Jezus gaf
daarvoor in de plaats zijn eigen lichaam, “…dit is mijn lichaam” (Mat. 26:26). De uitdrukking “het
bloed van mijn verbond” (Mat. 26:28) verwijst naar Exodus 24:8: “…Zie, het bloed van het
verbond dat de HERE met u sluit…”. Jezus was het nieuwe Paaslam, wiens dood het nieuwe
verbond in werking stelde. Het bloed van Jezus dat “…voor velen vergoten wordt tot vergeving
van zonden” (Mat. 26:28) wijst naar de offers in het Oude Testament die werden gebracht tot
vergeving van zonden.
Voor Paulus was Jezus het Paaslam (1 Kor. 5:7) wiens bloed verzoening met God bewerkt (Rom.
3:25; Eph. 1:7 ), zoals dat ook het geval was bij de offers in het Oude Testament. Paulus dacht als
jood over Jezus, in termen van vervulling van de offers in het Oude Testament. Het is daarom
logisch het spraakgebruik van Paulus over de eucharistie in 1 Korintiërs 10 en 11 in verband te
brengen met diezelfde oudtestamentische achtergrond en niet met de Grieks Romeinse
offercultuur. De terminologie van Paulus in 1 Korintiërs, “…gemeenschap met het bloed van
Christus…” (1 Kor. 10:16), “…Deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed…” (1 Kor. 11:25) en
“het lichaam en bloed des Heren” (1 Kor. 11:27), past in de lijn van de instellingswoorden en de
andere uitspraken van Paulus over Jezus als Paaslam en het bloed van Jezus.” VOETNOOT 56
Misjna-tractaat Pesachim 10:3, geciteerd in J.C. Bette en G. van den Brink en H. Courtz, eds., Het
evangelie naar Matthéüs, Deel 2 van Studiebijbel (Soest: In de Ruimte, 1986), 649.
Neen, we zijn niet gelukkig met de aanpak van deze schrijver, duidelijk uit het
evangelische kamp. Op blz.88 zegt hij: “Mijn uitgangspunten zijn, dat het Laatste
Avondmaal een historische Pesachmaaltijd was in het leven van Jezus en dat de evangeliën
daarvan op een betrouwbare wijze verslag doen.” En verder ook nog: “Om de verhouding
te onderzoeken tussen de eucharistie in de vroege kerk en het Laatste Avondmaal van
Jezus, ga ik uit van de volgende uitgangspunten: • Het Laatste Avondmaal was een
historische Pesach-maaltijd en de evangeliën doen daar op betrouwbare wijze verslag
van.” (blz.96). We zijn zo streng omdat zijn argumenten nogal oppervlakkig lijken. Zijn
argumenten tegen, Messe und Herrenmahl: eine Studie zur Geschichte der Liturgie, van
Hans Lietzmann (gratis op Archive) zijn terecht maar ook niet zo moeilijk te weerleggen.
Als iemand zoals Lietzmann zomaar heidendom en het leven van Christus goed door
elkaar husselt komt er zo-wie-zo een gedrocht uit de pen.
Henk Ten Voorde gaat gewoon van de stelling uit dat, enkele teksten zeggen dat de
apostelen het sedermaal voorbereiden en dus is die laatste maaltijd ook een sedermaal.
Maar er is geen sprake in zijn argumenten wat er echt volgt: en wat er op tafel zou moeten
liggen. In zijn lang citaat geeft hij de indruk dat wat in het Oude Testament plaats heeft
gevonden nu vervuld is en er een link is tussen de sedermaal en het instellen van het
Avondmaal. Hij zegt: “…dit is mijn lichaam” (Mat. 26:26). De uitdrukking “het bloed van
mijn verbond” (Mat. 26:28) verwijst naar Exodus 24:8.” Dat is echter niet zo: het originele
Pesach was maanden voordien (Ex.12). En Ex.24:8 is een bekrachtiging MET BLOED van
wat er voordien al besloten was in Exodus 19. Het etentje dat de 74 later met de HEERE
hebben komt na de bekrachtiging met bloed. IN dit geval van het Laatste Avondmaal is
dat voordien. Dit staat er in Ex.24: “9 Vervolgens klommen Mozes en Aäron naar boven, en
ook Nadab en Abihu met zeventig van de oudsten van Israël. 10 En zij zagen de God van
Israël. Onder Zijn voeten was er iets als plaveisel van saffier, zo helder als de hemel zelf. 11
Hij strekte Zijn hand niet uit naar de aanzienlijken van de Israëlieten. Nadat zij God gezien
hadden, aten en dronken zij.” Deze 74 mannen zouden een betere gelijkenis vertonen van
wat er met een Avondmaal gebeurde nadat Jezus sterft. Als u denkt dat ik hem verkeerd
citeer bedenk: zijn thesis is gemakkelijk van het net te halen! Lees het wel met de Bijbel in
je hand.
^^^^^^^^
Dit zijn nog voorbeelden van inlegkunde in verband met het Laatste avondmaal. Citeren van
blz.102 Rudi Hakvoort, De Man van Nazareth Hoogtepunten uit het leven van Jezus Christus, privé
uitgave, 2012.
http://www.rudihakvoort.nl/downloads/Rudi_Hakvoort-De_Man_van_Nazareth.pdf
“Het is opmerkelijk dat de evangeliën geen melding maken van een paaslam bij de viering van het
feest. Hooguit bevat Lukas’ verslag hiernaar een indirecte verwijzing (Lk22:8,15). Toch is het
vrijwel zeker dat de maaltijd voorafgaand aan de instelling van het Avondmaal een paaslam heeft
gehad. Het niet vermelden van het geroosterde lam richt de aandacht des te sterker op Degene
van wie het paaslam een beeld is (1Ko5:7). Bij dit paasfeest wordt het ‘Lam van God, dat de zonde
van de wereld wegneemt’ (Jh1:29), geslacht: de Man van Nazareth. Op grond van dat ‘ene
slachtoffer voor de zonden’ (Hb10:11v,14) kan straks ieder mens met God verzoend worden
(1Jh2:2; 4:10). Niet op grond van het bloed van een lam, maar op grond van het bloed van Jezus
Christus kan God mensen in het oordeel voorbijgegaan (1Pt1:19).”
Onze kritiek: Het in niet waar wat deze man zegt: “Hooguit bevat Lukas’ verslag hiernaar
een indirecte verwijzing (Lk22:8,15).” Dit is wat daar staat: “En Hij stuurde Petrus en
Johannes eropuit en zei: Ga heen, maak voor ons het Pascha gereed, zodat wij het kunnen
eten. (...) En Hij zei tegen hen: Ik heb er vurig naar verlangd dit Pascha met u te eten,
voordat Ik ga lijden.” Als ik, Guido Biebaut, wat vraag aan anderen om een zaal te huren
voor een feest met de familie dan wil dat toch niet zeggen: dat moet morgen al. Zou
overmorgen niet kunnen? Er is geen enkel aanwijzing dat er vlees op tafel is van een lam
op het moment van het Laatste Avondmaal: “not at all”, “nada”, “niente” en zoveel meer
negatiefs!
Op blz.127 nog zo een inlegkunde: “De evangeliën laten er nauwelijks twijfel over bestaan dat het
Avondmaal tijdens een Joodse paasviering wordt ingesteld (Mt26:2,17-19; Mk14:1,12, 14,16;
Lk22:1,7v,13,15). Veel details wijzen hierop. Zo vindt de maaltijd volgens de voorschriften binnen
de muren van Jeruzalem plaats (Dt16:7), ondanks de drukte in Jeruzalem tijdens de paasdagen.”
Onze kritiek: Wil dit zeggen dat men buiten Jeruzalem geen Pesach mag vieren dat ook
nog wettelijk zou zijn. Hoe was dat dan in de dagen voordat de eerste tempel er stond
werd er dan geen Pesach gevierd door iemand in het hoge noorden van Israël?
Op dezelfde blz.127 nog een inlegkunde: “In tegenstelling tot andere maaltijden – indertijd was
het gebruikelijk om twee maaltijden per dag te nuttigen, waarbij de hoofdmaaltijd in de late
middag werd gehouden – wordt het Avondmaal ’s nachts ingesteld (Mt26:20; Mk14:17; Jh13:30;
1Ko11:23), wat tevens wijst op een bijzondere maaltijd.”
Onze kritiek: Waarom over een laat in de nacht verhaal spreken. Dat staat zo niet in de
Bijbel. Wat er wel staat is dit. Matthéüs 26:20: “Toen het avond geworden was, lag Hij aan
met de twaalf.” Marcus 14:17: “En toen het avond geworden was, kwam Hij met de
twaalf.” Johannes 21:20: “En Petrus zag, toen hij zich omkeerde, de discipel volgen die
Jezus liefhad, die ook tijdens het avondmaal tegen Zijn borst was gaan liggen.” De avond
begint na 18.00 uur. Marcus 14:30 geeft ons te kennen dat de nacht na dat avondmaal nog
tot dezelfde dag hoort als van het Avondmaal: “En Jezus zei tegen hem: Voorwaar, Ik zeg u
dat u vandaag, in deze nacht, voordat de haan twee keer gekraaid zal hebben, Mij
driemaal zult verloochenen.”
^^^^^^^^
Nog een slotopmerking dan van Henry Alford bij Matthéüs 26:16 en verder. De gecompliceerde
tekst die boven het citaat staat dat we vertalen gebruiken we niet en dat heeft een reden. De
schrijver zegt duidelijk dat hij niet alles begrijpt hoe moeten wij het dan? Hij zegt in die inleiding:
“Ik zal in het kort een samenvatting geven van de verschillende oplossingen die zijn geprobeerd,
en de bezwaren daar tegen. Daarover wil ik zondermeer belijden dat geen van hen mij voldoet, en
dat op dit moment ik er geen heb van mijn eigen hand.” Deze samenvatting hebben we vertaald.
“Ik zal deze nota afsluiten met het aanbieden van een paar tips. Hoewel ze niet wijzen op een
bepaalde oplossing, denk ik dat ze behoren in overweging te worden genomen bij de vraag die we
aangaan.
(Α) dat, op de avond van de 13de (d.w.z. het begin van de 14) van Niesan, de Heer met zijn
leerlingen een maaltijd aten, waarbij de aankondiging werd gemaakt dat een van hen Hem zou
verraden: waarna Hij in de hof van Gethsemane ging, en werd verraden (Mat., Marcus, Lucas,
Johannes):
(B) Dat in een zekere zin of andere, deze maaltijd werd beschouwd als het eten van het Pascha
(Matth., Marcus, Lucas). (Hetzelfde kan worden afgeleid, zelfs van Johannes, want een deel van
de leerlingen moet in het gerechtshuis zijn gegaan, en het gesprek hebben gehoord tussen onze
Heer en Pilatus (Joh.18:33-38). Als ze even afhankelijk waren met de andere Joden het Pascha nog
te eten, zouden ze eveneens met hen ongeschikt zijn het te doen en geestelijke besmetting hebben
opgelopen, hadden ze dat niet eerder gegeten. Het zou eveneens voor Jozef van Arimathea
opgaan was hij naar Pilatus geweest tijdens de παρασκευή (Mar.15:42-43), als hij ook zijn Pascha
had gegeten)
(C) dat was daarom niet het gewone Pesach van de Joden: want (Ex.12:22) toen het werd
gegeten, kon niemand van het huis weggaan tot de morgen, terwijl Judas hier weg is gegaan
tijdens de maaltijd (Joh.13:29). Maar onze Heer en Zijn discipelen gingen ook uit het huis wanneer
de maaltijd klaar was. Bovendien toen Judas uitging, was het duidelijk dat hij weg ging om wat te
kopen, wat niet het geval zou zijn geweest, had men al in die nacht van het Pascha gegeten, die
van jaar op jaar als sabbat werd geheiligd.
(D) Johannes, die geen enkele melding gemaakt heeft van een Pascha van deze maaltijd, verzuimt
ook elke melding van de verdeling van het symbolische brood en wijn. De laatste daad was, strikt
genomen, anticiperend [*]: het lichaam was nog niet gebroken, noch de bloed al vergoten (maar
zie toelichting op Mat.26:. Ad 26 fin). Is het mogelijk dat de woorden in Luc.22:15-16 door onze
Heer bedoeld kunnen zijn als een uitdrukkelijke verklaring van de anticiperende aard van die
Paschamaaltijd? Kunnen ze betekenen, 'ik stond echt te popelen om deze Pascha-maaltijd te eten
met jullie deze avond (voordat ik zou lijden), want ik zal het morgen niet eten, - ik zal het met jullie
niet meer eten?' Moge een aanwijzing van hetzelfde effect bedoeld worden in ὁ καιρός μου ἐγγύς
ἐστιν [Mijn tijd is nabij, Mat.26:18], als met betrekking tot de tijd van het alles klaarmaken. En
kan de tegenwoordige tijd ποιῶ [“zal ik houden” of mogelijks zoals in enkele vertalingen “zal ik
eten”] ook dezelfde referentie hebben? Ik kan opmerken dat het geheel van het verhaal van
Johannes, in vergelijking met de anderen, me voldoet als hij nooit hun verslagen heeft kunnen
inzien. Het is denkbaar, dat hij een schriftelijke behoefte opbiechtte in Joh.20:31. Zijn de drie
verslagen die we hebben, niet meer dan de zwakke toespeling die is gemaakt, op de discrepantie
(schijnbaar onopzettelijk) uit deze voorbeelden: Joh.2:1; Joh.13:1; Joh.13: 29; Joh.18: 28.” [* =
anticiperen = nog te vervullen in de toekomst]
Typology
STIJLFIGUUR Betekenis Voorbeeld
TYPE Een geplande gelijkenis tussen twee 1 Corinthiërs 10: 6, 11

Bijbelse zaken ontworpen door God
Israel (het volk) is een type
als een vorm van onderwijzen en
illustreren waarheid.
GRIEKS TUPOS de individuele christen
TEGENBEELD Een ding dat lijkt op een ander, maar Hebreeën 9:24 in de tent is de
zijn tegenhanger is. Hogepriester een figuur voor
Christus verschijnend voor God
GRIEKS ANTITUPON namens ons, nu is de werkelijkheid
verschenen.
PATROON Een patroon geplaatst voor iets 1 Timothéüs 1:16 Paulus, is een
anders om gekopieerd te worden. patroon, als dienaar van Gods
GRIEKS HYPOTYPOSIS
barmhartigheid en genade.
Een vertegenwoordiging of kopie. Johannes 13:15
VOORBEELD Werkwoord: Aantonen van iets dat Christus is het voorbeeld van de
echte “dienaar” van het hart
geplaatst is, als een matrijs om
GRIEKS UPODEIGMA te volgen en gekopieerd.
SCHADUW Een beeld dat voor ons is gehouden Hebreeën 8:5 Het tabernakel was
door een voorwerp en/of die de maar een aardse schaduw van de
vorm van dat object, maar dat niet hemelse werkelijkheden.
GRIEKS SKIA zijn
materie of werkelijkheid is.
TEKEN Een onderscheidend merk of 2 Corinthe 12:12

kenmerk dat wordt gebruikt voor het
GRIEKS SEMEION Datgene dat een ware apostel
identificeren en / of onthullen van de
merkt.
aard van een persoon of ding.
^^^^^^^^
We moeten ook even aandacht schenken aan iets van het Oude Testament en de vervulling ervan.
In deze lijst van teksten over de Messiaanse zegeningen lezen we nergens wat over een beperkte
vorm van eten en drinken. Alles is er beschreven in overvloed en je mag dat van mij alles ook met
symboliek uitleggen. Maar over spijzen die met Pesach genuttigd worden die niet gegist zijn daar
is hier geen sprake van. Als men zegt dat deze zaken exclusief voor Israël zijn dan is dan fout.
Want daar achteraan schuilt onder andere zegeningen voor alle volken (Jesaja 2:1-4 / 9:1 / 11:10-
12 / 18:7 / 19:18-25 / 25:6-8 / 42:6, 7 / 49:6,7 / 49:22, 23 / 56:3 / 61:7 / 66:21). De landen
participeren in de zegeningen van Israël (Jesaja 2:1-4 / 49:22-23 / 56: 3-8 / 60:10,11 / 66:21).
Bibliografie
We verwijzen naar enkele belangrijke artikelen in dit verband, hoort tot de verplichtte zaken die
men moet lezen in dit verband.
http://www.biblicalarchaeology.org/daily/people-cultures-in-the-bible/jesus-historical-jesus/was-
jesus-last-supper-a-seder/
Was Jesus’ Last Supper a Seder? Jonathan Klawans • 07/01/2014

^^^^^^^^
HOOFDSTUK 8
Het laatste avondmaal kan géén Pesachmaal zijn:
om deze redenen en nog andere.

Wie de titels van de twee vorige hoofdstukken nog eens naziet zal wel zien dat er een gelijkenis is.
Toch is dit anders: dit is een combinatie van de twee vorige met andere aspecten daar tussenin.
We starten met een serieuze opmerking: men zegt wel eens dat Jezus ZICH stil hield die dagen
voor zijn dood. Maar daar is geen goede basis voor omdat Jezus zelf dat weerlegt. Hij is al
minimaal zes dagen voor Zijn kruisiging in de buurt van Jeruzalem. Lucas 22:53 geeft het volgende
aan: “Toen Ik dagelijks bij u was in de tempel, hebt u de handen niet naar Mij uitgestoken. Maar
dit is uw uur en de macht van de duisternis.” (Zie ook Mat.26:55 / Marcus 14:49) Dus over lacunes
redeneren in die laatste week klopt niet. Dat soort hiaten aankaarten zijn argumenten van stilte
en betekenen niets. Jezus zou dat niet hebben gezegd als Hij niet elke dag voordat hij stierf
aanwezig was in de tempel. Het lijkt zelfs de vervulling van wat zal gevraagd worden aan de
eigenaars van de lammeren. Feit is, als een Paaslam type, moest Jezus elke dag van Niesan 10 tot
en met Niesan 14 in de tempel worden geïnspecteerd.
We zijn het totaal oneens met dit wat op https://nl.wikipedia.org/wiki/Bijbelse_chronologie

staat. De schrijver/schrijvers van het artikel in WIKI, suggereren een onenigheid van de
synoptische evangeliën en dat van Johannes als het om de dag van het overlijden gaat van Jezus.
Daar staat: “Volgens alle evangeliën werd Jezus op een vrijdag gekruisigd. Volgens Johannes
werden op deze vrijdag de paaslammen geslacht en moet het vrijdag 14 niesan zijn geweest
volgens de Joodse kalender. De synoptische evangelies plaatsen de kruisiging echter op vrijdag 15
niesan, de volgende dag van de maand, maar dezelfde dag van de week. Dit is niet alleen in
onderlinge tegenspraak, het is moeilijk een jaar te vinden in de periode waarin Pilatus prefect was
waarbij 15 niesan op een vrijdag viel. De synoptische evangelies zijn daarmee in tegenspraak met
de astronomie.[16][17] (voetnoten weggelaten).” Neen, we geloven niet dat er enige onenigheid
is tussen de 4 evangeliën, waarom zou dat moeten? Wie er natuurlijk van uitgaat dat het laatste
avondmaal een echte pesachmaatltijd is die komt zo-wie-zo in de problemen.
Het specifieke gebruik van zuurdesembrood (Grieks “arton”) in Marcus 14:22 moet sluitend zijn
voor onze visie dat het “Laatste Avondmaal” geen Seder-maaltijd kan zijn. Omdat zonder dat
specifieke onderdeel = “ongedesemd brood” zo een feest als dit ondenkbaar is. Een van de meest
symbolische zaken die er niet is dat kan niet in deze aangelegenheid. Dat speciale brood is
onvoorwaardelijk een must aan de festiviteit van die avond.
Hier de definitie van “artos” = “gedesemd brood” in THAYER'S GREEK LEXICON, Electronic
Database. Het verhaal van de vijf vissen en twee broden dat zijn “artos-broden”= dus gedesemd
wat men dagelijks at behalve op sommige dagen niet.
STRONGS NT 740: ἄρτος (ingekort om slechts alle betekenissen te laten zien)
JEZUS NOEMT ZICH GEDESEMD “BROOD” en dat was ook hetzelfde woord voor het brood dat op
het Laatste avondmaal werd gegeten. (Zie slot van zowel paragraaf 1 als paragraaf 2 van Strong)
Letterlijk citaat uit de Engelse tekst en daarop onze vertaling:
“1. food composed of flour mixed with water and baked; the Israelites made it in the form of an
oblong or round cake, as thick as one's thumb, and as large as a plate or platter (...) hence, it was
not cut, but broken (...) Matthew 14:17, 19; Mark 6:36 (...) loaves consecrated to Jehovah,
see πρόθεσις; on the bread used at the love-feasts and the sacred supper (Winer's Grammar, 35),
cf. Matthew 26:26; Mark 14:22; Luke 22:19; Acts 2:42, 46; Acts 20:7; 1 Corinthians 10:16; 1
Corinthians 11:26-28.
1. voedsel bestaade uit meel gemengd met water en daarna gebakken; de Israëli’s
maakten ze in de vorm van een langwerpige of ronde taart, zo dik als iemands duim, en zo
groot als een bord of plaat (...) Dus, het werd niet gesneden, maar werd gebroken (...)
Matteüs 14:17, 19; Mark 6:36 (...) broden gewijd aan Jehovah, zie πρόθεσις; van het
brood gebruikt op de liefde-feesten en het Heilig Avondmaal (Winer van grammatica,
35), Matthew 26:26; Mark 14:22; Lucas 22:19; Handelingen 2:42, 46; Handelingen 20:7; 1
Korintiërs 10:16; 1 Korintiërs 11:26-28.
2. As in Greek writings, and like the Hebrew ‫חם‬ ‫ל ח ח‬, food of any kind: (...) the food served to the
children, Mark 7:27; (...) to eat the food which one has procured for himself by his own labor, 2
Thessalonians 3:12; (...) abstaining from the usual sustenance, or using it sparingly, Luke
7:33; (...) In John 6:32-35 Jesus calls himself, as the Divine λόγος, come from heaven, who
containing in himself the source of heavenly life supplies celestial nutriment to souls that they
may attain to life eternal.
2. Als in Griekse geschriften en gelijk het Hebreeuwse ‫חם‬‫ל ח ח‬, voedsel van welke aard ook:
(...) het eten geserveerd voor de kinderen, Mark 7:27; (...) het eten dat men heeft
aangeschaft voor zichzelf, door zijn eigen arbeid, 2 Tessalonicenzen 3:12; (...) zich ervan
onthouden of het het spaarzaam gebruik, Luke 7:33; (...) In Johannes 6:32-35 noemt Jezus
zichzelf, als de Goddelijke λόγος, gekomen uit de hemel, die hemelse voeding geeft aan
zielen die er het eeuwige leven mee kunnen bereiken, dat bevat in zich de bron die het
hemelse leven oplevert.”
We gaan naar enkele van die teksten kijken: Johannes 6 Willibrordevertaling: “[32] Jezus hernam:
‘Waarachtig, Ik verzeker u: niet Mozes heeft u het BROOD uit de hemel gegeven; mijn Vader is het
die u het BROOD uit de hemel geeft, het echte. [33] Want het BROOD dat God geeft, is Hij die uit
de hemel neerdaalt en aan de wereld leven geeft.’ [34] ‘Heer,’ zeiden ze, ‘geef ons dat BROOD
dan, voor altijd.’ [35] Jezus antwoordde: ‘Ik ben het BROOD om van te leven. Wie naar Mij toe
komt krijgt geen honger meer, en wie in Mij gelooft krijgt nooit meer dorst. [36] Maar zoals Ik u
gezegd heb: u hebt Mij gezien en toch gelooft u niet. [37] Allen die de Vader Mij toevertrouwt,
komen naar Mij toe, en wie naar Mij toe komen, zal Ik nooit buitensluiten. [38] Want niet om mijn
eigen wil te doen ben Ik uit de hemel neergedaald, maar om de wil te doen van Hem die Mij
gezonden heeft. [39] Dit is de wil van Hem die Mij gezonden heeft: dat Ik van allen die Hij Mij
heeft toevertrouwd, niemand verloren laat gaan, maar hen allemaal op de laatste dag laat
opstaan. [40] Want dit is de wil van mijn Vader: dat wie de Zoon ziet en in Hem gelooft, eeuwig
leven bezit en dat Ik hem op de laatste dag laat opstaan.’ [41] Intussen waren de Joden gaan
morren omdat Hij gezegd had: ‘Ik ben het BROOD dat uit de hemel is neergedaald.’ (…) [48] Ik ben
het BROOD om van te leven. [49] Uw voorouders hebben in de woestijn het manna gegeten, en
toch zijn ze gestorven. [50] Zo is het niet met het BROOD dat uit de hemel neerdaalt: wie daarvan
eet zal niet sterven. [51] Ik ben het levende BROOD, dat uit de hemel is neergedaald. Als men van
dát BROOD eet, zal men leven in eeuwigheid. En het BROOD dat Ik zal geven, is mijn vlees, voor
het leven van de wereld.’ [52] Toen ontstond er onder de Joden een discussie: ‘Hoe kan Hij ons zijn
vlees te eten geven?’ [53] Daarop hernam Jezus: ‘Waarachtig, Ik verzeker u: als u het vlees van de
Mensenzoon niet eet, als u zijn bloed niet drinkt, is er geen leven in u. [54] Maar wie mijn vlees en
bloed eet en drinkt, die bezit eeuwig leven: op de laatste dag laat Ik hem opstaan, [55] want mijn
vlees is echt voedsel, mijn bloed is echte drank. [56] Wie mijn vlees eet en mijn bloed drinkt, blijft
met Mij verbonden en Ik met hem. [57] Zoals Ik leef uit de Vader, de Levende, die Mij gezonden
heeft, zo zal ook hij die zich met Mij voedt, leven uit Mij. [58] Dit is het BROOD dat uit de hemel is
neergedaald, niet dat wat uw voorouders hebben gegeten, die niettemin gestorven zijn. Wie zich
met dit BROOD voedt, zal leven in eeuwigheid.’” Het is interessant dat Jezus ook het “mannah”
dat uit de hemel viel hier “artos” is genoemd en dat is de tweede betekenis van Strong hierboven
namelijk = voedsel van elke soort.
ALS DIT U NIET KAN OVERTUIGEN DAT HET LAATSTE AVONDMAAL GEEN SEDERMAAL WAS,
AANGEZIEN ER GEZUURDE BRODEN WERDEN GEGETEN, DAN IS U NOOIT TE OVERTUIGEN DAT
WE DE WAARHEID ZEGGEN. God zal u wel oordelen naar uw inzicht! We doen toch nog enkele
pogingen u te overtuigen, want ons arsenaal aan kritiek is bij deze nog niet verschoten!
Nog enkele aantekeningen over brood in de Bijbel
Hier de definitie van “azumos” = “ongedesemd brood” in THAYER'S GREEK LEXICON, Electronic
Database.
STRONGS NT 106: ἄζυμος ἄζυμος, (ingekort om slechts alle betekenissen te laten zien)
(ζύμη), Hebrew ‫צה‬
ַ‫ממ צ‬, unfermented, free from leaven; properly: (...) unleavened
loaves; ἡ ἑορτή τῶν ἀζύμων, ַ‫מהממצות מחג‬, the (paschal) festival at which for seven days the
Israelites were accustomed to eat unleavened bread in commemoration of their exit from Egypt
(...) Luke 22:1; ἡ πρώτη(namely, ἡμέρα) τῶν ἀζύμων. Matthew 26:17; Mark 14:12;Luke
22:7; αἱ ἡμέραι τῶν ἀζύμων. Acts 12:3; Acts 20:6; the paschal festival itself is
called τά ἄζυμα, Mark 14:1
Teksten die we moeten in het achterhoofd houden waar het Griekse “azumos”
staat: niet gegist brood. Dit woord is gebruikt voor het vieren van de Joden van
hun feest van Pesach. Het is NIET het woord voor het brood dat op tafel ligt als
Jezus en zijn 12 het Laatse avondmaal vieren.
Matthéüs 26:17: “Op de eerste dag van de ongezuurde broden (ἀζύμων) kwamen de discipelen
naar Jezus toe en zeiden tegen Hem: Waar wilt U dat wij voorbereidingen voor U treffen om het
Pascha te eten?”
Marcus 14:1: “En na twee dagen was het Pascha en het Feest van de ongezuurde broden (ἄζυμα).
En de overpriesters en de schriftgeleerden zochten naar een manier om Hem door een list te
grijpen en te doden.”
Marcus 14:12: “En op de eerste dag van de ongezuurde broden (ἀζύμων), wanneer ze het Pascha
slachtten, zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en voorbereidingen
treffen, zodat U het Pascha kunt eten?”
Lucas 22:1: “Het Feest nu van de ongezuurde broden (ἀζύμων), dat Pascha heet, was nabij.”
Lucas 22:7: “De dag van de ongezuurde broden (ἀζύμων) brak aan, waarop men het Pascha
moest slachten.”
Handelingen 12:3: “En toen hij zag dat het de Joden welgevallig was, ging hij verder door ook
Petrus te grijpen (het waren de dagen van de ongezuurde broden (ἀζύμων))”
Handelingen 20:6: “Wij echter vertrokken na de dagen van de ongezuurde broden (ἀζύμων) per
schip van Filippi en kwamen binnen vijf dagen bij hen in Troas aan, waar wij zeven dagen
verbleven.”
1 Corinthe 5:8: “Laten wij dus feestvieren, niet met oud zuurdeeg, ook niet met zuurdeeg van
slechtheid en boosaardigheid, maar met ongezuurde broden (ἀζύμοις) van oprechtheid en
waarheid.” Hier niet wat verkeerds gaan lezen en het toepassen op het Avondmaal dat de
gemeente moet vieren. In vers 6 heeft Paulus al iets belangrijks gezegd en de mensen in de
gemeente duidelijk gemaakt dat ze de zondigheid niet moeten goedkeuren. Hij vergelijkt het
kwaad die letterlijk zonde is, met zuurdeeg. Als iets van zonde in het leven van een gelovige
binnenkomt of de gemeente, moet men daar onmiddellijk mee in actie komen en het uitzuiveren,
of wegdoen. Het gaat hier om zonde in de gemeente niet wat er op tafel komt met het
Avondmaal. Paulus heeft het over het dagelijks feestvieren, want we zijn verlost en daarvoor
eeuwig dankbaar.
^^^^^^^^
Joden bakten bood met gist voor het dagelijks gebruik en dat heet in het Grieks
“artos” en het is dat brood dat op tafel lag bij de viering van het Laatste
avondmaal. Rond brood of een soort stokbrood waar stukken werden afgetrokken
met de handen. Nog een aanwijzing hier: want het is dat wat Jezus doet, Hij breekt
het brood.
Matthéüs 26:26: “En terwijl zij aten, nam Jezus het brood (ἄρτον) en toen Hij het gezegend had,
brak Hij het en gaf het aan de discipelen en Hij zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam.”
Marcus 14:22: “En terwijl zij aten, nam Jezus brood (ἄρτον) en toen Hij het gezegend had, brak Hij
het en gaf het hun en zei: Neem, eet, dit is Mijn lichaam.”
Lucas 22:19: “En Hij nam brood (ἄρτον) en nadat Hij gedankt had, brak Hij het en gaf het aan hen
met de woorden: Dit is Mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt. Doe dat tot Mijn gedachtenis.”
Johannes 13:26: “Jezus antwoordde: Die is het aan wie Ik het stuk brood (ἄρτον) zal geven, nadat
Ik het ingedoopt heb. En toen Hij het stuk brood (ἄρτον) ingedoopt had, gaf Hij het aan Judas
Iskariot, de zoon van Simon.”
Dit zijn drie aparte teksten en men zou kunnen aanhalen dat “ἄρτον” zowel gegist als ongegist
brood kan betekenen. Maar dat is niet zo! Waarom eet Jezus gegist brood in de periode dat een
Jood dat niet mag doen: we zitten nameilijk in de periode van de acht dagen ongegist brood?
Neen, er is geen tegenstrijdigheid! Twee opmerkingen zullen dat duidelijk maken. We kijken eens
naar Johannes. Dit is de enige tekst waar echt staat dat Jezus vlees eet, vis in dit geval. Maar sat
wil niet zeggen dat Jezus geen vlees en vis at. Alleen nu staat het er, maar met elk Pesachfeest zal
Jezus vlees van het lam gegeten hebben. Het is een Bijbelse verplichting voor een Jood. Als Jezus
dat niet zou gedaan hebben was hij wetsovertreder. Dus zoek niet teveel in de Bijbel als het er
nergens staat. Geen inlegkunde! Maaar nu heeft JEZUS AAN HET KRUIS DE WET AFGESCHAFT, laat
dat duidelijk zijn zonbdre er wat anders trachten van te maken. Voor zijn discipelen zal ongegeist
brood niet meer van tel zijn om te eten op een bepaals feest. Ze zijn geen Joden meer ze zijn in
het lichaam van Jezus opgenopmen, het zijn de geestelijke kinderen van God geworden waar
andere regels gelden dan deze dfie God aan de Joden gaf toen ze uit Egypte kwamen.
Lucas 24:30: “En het gebeurde, toen Hij met hen aan tafel aanlag, dat Hij het brood (ἄρτον) nam
en het zegende. En toen Hij het gebroken had, gaf Hij het aan hen.”
 Luke 24:30: Diegenen die zich afvragen of onze Heiland zelf gegeten heeft bij deze
maaaltijd moeten alles toch een beter lezen. Hij eet en drinkt met hen, nadat hij uit de
dood opstond. Om te tonen dat hij echt was opgestaan uit de dood. Tonen, dat hij geen
schijnbare lichaamsgedaante had of ook geen hersenschim was. Nu in een lichaam, maar
nu heerlijker, niet dat het een eten is om zijn honger te stillen, maar alleen om de
waarheid van Zijn opstanding te bevestigen. Hier gaat het om een avondmaal in Johannes
21 hieronder een morgenmaal. Wat ook in werkelijkheid gebeurde in een famile. Men had
twee maaltijden daags; en dat is wat Jezus ook doet met zijn kerk. Elke dag hen de ware
drank en brood geven. Gratis aangeboden voor wie wil luisteren en aannemen waarom hij
is gestorven.
Johannes 21:9: “Toen zij nu aan land gegaan waren, zagen zij een kolenvuur met vis daarop
liggen, en brood (ἄρτον).”
Johannes 21:13:”Jezus dan kwam en nam het brood (ἄρτον) en gaf het hun, en de vis eveneens.”
 Hij verdeelde zowel brood en vis aan zijn discipelen. Natuurlijk is dit niet de vis die zojuist
was gevangen, en niets is ons verteld hoe zij werden verstrekt. Maar staat de schepper
niet voor hen? Het eten is een gift voor hen, heeft hij niet duizenden magen gevuld met
twee broden en vijf vissen! Hier letterlijk voedsel en dus ook in geestelijke zin, Hij geeft
rijkelijk voor zijn volk. Hij is de boom van het leven, de fontein van levend water; moedigt
hen aan om te eten en vrij drinken gratis zonder kosten voor hen. Dat veronderstelt geen
hemelse beloning voor al hun zwoegen en angsten van de laatste dagen. De Duitse
theoloog Luthardt zegt: “want dat is de tafelgemeenschap met Jezus in Zijn eigen nu
huidige tijdperk”, ja er is wat veranderd in de wereld. Op het eerste zicht lijkt alles
hetzelfde maar de verlossing is gebracht en de zonden zijn verzoend. Er is geen enkel dier
meer dat sterft op de altaren in de tempel dat enige waarde heeft: Het lam Gods staat
voor hen in levend en wel. Totale verlossing en vernieuwing van de schepping. Een
gezuurd brood eten op dit moment in de dagen dat joden hun ongezuurd brood eten dat
is een teken dat Pesach vervuld is.
Daar wil ik nog iets praktisch aan toevoegen: in de meeste evangelische kerken heeft men als
brood voor het avondmaal de ongefermenteerde versie. Dat ligt in de lijn van hun denken dat het
Laatste Avondmaal een Seder-maaltijd was, maar zoals hier al bewezen, dat is niet zo. Dus de
overdreven nadruk op ongefermenteerde broden en ook sap van druiven zijn niet te bewijzen
vanuit de Schrift. Trouwens in de seder instructies van de Pesachiem-leer (uit de Talmoed) gaat
het om echte wijn en geen druivensap. Dus ook hier gaat men niet consequent doen. Dat men
omwille van personen die een drankprobleem hebben, druivensap aanbied daar heb ik geen
gezeur mee. Maar dat is een totaal ander onderwerp.
Dit willen we u zondermeer warm aanbevelen. T. Alex Tennent, schreef een buitengewoon artikel:
50 Reasons the Last Supper Was Not the Passover, Copyright © 2014, hier te downloaden
http://themessianicfeast.com/wp-content/uploads/2015/01/TMF_50-Reasons.pdf
^^^^^^^^
Slotopmerkingen: men wil persé met allerhande oneerlijke argumenten,
toch nog zijn gelijk halen en van “artos” een term maken:
die naar zowel gegist als ongegist brood verwijst.
We citeren zo een verkeerde analyse uit https://www.biblicaltraining.org/library/passover
Daar lezen we: “Paul plainly associates the Messiah with the Passover and equates the Christian
life with the symbol of unleavened bread (ἄζυμα) that stands for sincerity and truth (1 Cor 5:7f.).”
Dus: “Paulus heeft duidelijk de Messias gekoppeld aan het Pascha en vergelijkt het christelijke
leven met het symbool van de ongezuurde Broden (ἄζυμα), die staat voor de oprechtheid en
waarheid (1 Cor.5:7f.).” Ja, dat klopt, er zijn enkele teksten die over gegiste zaken, speken in
termen die te maken hebben met bedrog, leugen en zonde. Maar is dat nu steeds het geval?
Absoluut niet en ik vraag me af waarom men in zo een verhaal als hierboven, niet verder gaat
nadenken. Als Paulus het heeft over het Avondmaal en hij beschrijft wat Jezus doet met het
brood dan schrijft Paulus niet “azuma” maar het woord voor het gewone dagelijkse brood dat
gegist is! Dit staat er in 1 Corinthe 11:23: “Want ik heb van de Heere ontvangen, wat ik u ook heb
overgeleverd, dat de Heere Jezus in de nacht waarin Hij werd verraden, brood (= Grieks woord
ἄρτος = brood met gist) nam.”
 Dit is een tekst van de instelling van het Avondmaal en dat was met gegist brood! Marcus
14:22: “En terwijl zij aten, nam Jezus brood (= Grieks woord ἄρτος = brood met gist) en
toen Hij het gezegend had, brak Hij het en gaf het hun en zei: Neem, eet, dit is Mijn
lichaam.” Is het lichaam van Jezus zondig?
 Dit is een tekst van de instelling van het Avondmaal en dat was met gegist brood! Lucas
22:19: “En Hij nam brood(= Grieks woord ἄρτος = brood met gist) en nadat Hij gedankt
had, brak Hij het en gaf het aan hen met de woorden: Dit is Mijn lichaam, dat voor u
gegeven wordt. Doe dat tot Mijn gedachtenis.” Is het lichaam van Jezus zondig?
 Dit is een tekst waar Jezus zichzelf vergelijk met gegist brood! Johannes 6:48: “Ik ben het
Brood (= Grieks woord ἄρτος = brood met gist) des levens.” Is Jezus op enige wijze te
koppelen aan zondigheid omdat Hij zich vergelijkt bij gegist brood?
 Dit is een tekst waar Jezus met zijn discipêlen brood eet Johannes 21:13: “Jezus dan kwam
en nam het brood (= Grieks woord ἄρτος = brood met gist) en gaf het hun, en de vis
eveneens.”
 Dit is een tekst over de gemeente van Jezus en dat was met gegist brood vergeleken!
Corinthe 10:17: “Omdat het brood (= Grieks woord ἄρτος = brood met gist) één is, zijn
wij, die velen zijn, één lichaam, want wij allen hebben deel aan het ene brood.” Is de
gemeentee van Christus zondig omdat ze met gegist brood is vergeleken?
^^^^^^^^
GRAANOFFERS EN WAT HET WIL ZEGGEN IN DIT VERHAAL
Leviticus 2:5: “5 Als uw offergave echter een graanoffer is dat op de bakplaat is bereid, moet het
van meelbloem zijn, met olie gemengd en ongezuurd.”
Leviticus 2:11: “11 Geen enkel graanoffer DAT U DE HEERE AANBIEDT, mag met zuurdeeg bereid
worden. Want u mag niets van wat met welk zuurdeeg of welke honing dan ook bereid is, als een
vuuroffer voor de HEERE in rook laten opgaan.”
Leviticus 21:6: “6 Zij [de priesters] moeten heilig zijn voor hun God en de Naam van hun God
mogen zij niet ontheiligen, want zij bieden de vuuroffers van de HEERE aan, het voedsel van hun
God. Daarom moeten zij heilig zijn.”
Leviticus 24:7,9a: “U moet ook op elke rij zuivere wierook leggen, en die zal dienen als
gedenkoffer voor het brood. Het is een vuuroffer voor de HEERE. 9 Het brood is voor Aäron en zijn
zonen. Zij moeten dat op de heilige plaats eten.” Deze teksten gaan over de zuivere wierook en de
toonbroden.
Heb je die verschillen gemerkt?
Een graanoffer dat zal verbrand worden in de tempel als offer aan God mag NOOIT met gist
gemaakt worden.
De lampen en de toonbroden die in het heilige liggen zijn op twee totaal andere manieren
behandeld. De zuivere wierook zal elke week opgebrand worden en nieuwe in de plaats gesteld.
DAT zal een vuuroffer voor de HEERE zijn. De toonbroden zijn geen offer aan God, het is de
symbolische voorstelling van Gods volk. En als ze een week later zullen vervangen zijn, zullen deze
12 broden die weggenomen werden als voedsel voor de priesters dienen.
^^^^^^^^
We citeren enkele zaken over “gist” uit Jacob Neusner, Alan J. Avery-Peck, and William Scott
Green, The Encyclopaedia of Judaism, Brill, 2005. (4 delen)
“Zuurdesem moet uit het huis gebannen worden, zodat het huis dat deelneemt aan de Exodus en
de symbolische reiniging van slaaf-achtige tendensen, de “zuurdesem” in het hart (als midrash
commentaren over stress) weg doet. (deel 1 blz.367). Jezus bestraft na de tweede
broodvermenigvuldiging, zijn discipelen voor de mislukking dat ze het niet begrijpen, wanneer hij
waarschuwt voor het zuurdesem van de Farizeeën en Sadduceeën en vraagt of ze echt de relatie
tussen het getal twaalf en de vijfduizend en de nummer zeven en de vier duizend begrepen
hebben (Matteüs 16:5-12 / Marcus 8:14-21). (deel 1-blz.419)
Het huishouden wordt klaar gemaakt om als onderdeel te serveren van de cultus die is gemaakt
voor het wegnemen van zuurdesem en alle soorten van gisting; nu eten mensen alleen van
datzelfde ongezuurde broden dat, in de tempel naast de offers, Gods deel is het hele jaar door.
(deel 2-blz.957).
Wat betreft het Pascha, het is niet gegeten in de tempel maar thuis of in een feestzaal, die per
definitie in Jeruzalem moet zijn. Die overweging bereikt gewicht wanneer we rekening houden
met het ongezuurde karakter van het brood waarmee het vlees wordt gegeten, in het model van
bijna alle maaltijd-offers: “4 En wanneer u als offergave een graanoffer aanbiedt dat in de oven
gebakken is, moeten het ongezuurde koeken van meelbloem zijn, met olie gemengd, en
ongezuurde platte koeken, met olie bestreken.” (Leviticus 2:4-5, 6:7-9 [we geven hier een langer
citaat dan in de tekst]), met uitzondering van de zuurdesem [in de koeken] in de offers van dank
en de twee broden [van Pinksteren], dan zijn die gezuurde [Lev.7:13 / 23:17] “( M. Men. 5:1). (deel
2-blz.958)
De datum van het Pascha werd bepaald door de conditie van de gerst oogst, en ongezuurde
broden kunnen alleen uit gerst worden gemaakt. (deel 2-blz.1500) D. zei R. Hiyya bar Ba, “' als ze
mij moesten verlaten, ik moet hen vergeven, want zij kunnen mijn Torah nog houden. Want als zij
mij verlaten, maar mijn Torah houden, moet
het zuurdesem dat er in is [in de
Thora] ze dichter tot mij brengen. ' “(deel 4 blz.2405) [dit komt uit Y. Hag. 1:7 /
ik: 3):]”
^^^^^^^^
Ik geef de teksten nog eens mee over gegist brood naar welke Jacob Neusner verwijst en die toch
in de tempel terechtkomen. Sommigen geofferd en adere als SYMBOOL VAN GODS VOLK. En ik
denk persoonlijk om aan te duiden dat hoewel het volk zondig is God hen nog steeds als zijn
kindren ziet. En de toonbroden zijn er het beeld van! Met Pinksteren na de hemelvaart van Jezus
gaat dat definitief in vervulling, ook in de gemeente zal er wel eens wat verkeerd achter de hoek
komen kijken.
Leviticus 7:13 (HSV): “Bij de koeken moet hij als zijn offergave gezuurd brood aanbieden, samen
met zijn lof- en dankoffer”
Leviticus 7:13 (SV) : “Benevens de koeken zal hij tot zijn offerande gedesemd brood offeren, met
het lofoffer zijns dankoffers.”
Leviticus 23:17,18 (HSV): “17 Uit uw woongebieden moet u twee broden meebrengen, bestemd
voor een beweegoffer. Ze moeten van twee tiende efa meelbloem zijn, met zuurdeeg gebakken;
het zijn de eerstelingen voor de HEERE. 18 U moet dan samen met het brood zeven lammeren
zonder enig gebrek van een jaar oud, en één jonge stier – het jong van een rund – en twee
rammen aanbieden. Ze zijn een brandoffer voor de HEERE, met het bijbehorende graanoffer en de
bijbehorende plengoffers, een vuuroffer, een aangename geur voor de HEERE.”
“moet het zuurdesem dat er in is

Vanuit de opmerking hierboven van Neusner
[in de Thora] ze dichter tot mij brengen” is zijn we nog wat gaan zoeken. We
citeren opmerkingen in dezelfde zin van: Brad H. Young, Jesus the Jewish Theologian, Baker Books,
1993, de voetnoten zijn niet vertaald.
“DE RABBIJNEN zien ZUURDESEM ALS een kracht”

Het beeld gemaakt in de gelijkenis van de zuurdesem in de evangeliën, is echter volledig positief.
Het proces van gisting en groei van de zuurdesem is als de groei van het Koninkrijk der hemelen.
Rabbijnse literatuur laat zien dat een woord-beeld, zoals zuurdesem, het deeg doordringt en kon
worden ingezet, niet alleen voor een negatief beeld, maar ook een positief aspect. In feite, in twee
verschillende illustraties, hebben de rabbijnen ten opzichte van zowel de sterke positieve
kwaliteiten van vrede (in Hebreeuws shalom) en bezetting met de Thora-lering het doordringd
optreden van zuurdesem weergeeft. In het eerste geval vertelt Jozua de zoon van Levi de gelijkenis
van vrede en zuurdesem, die aan de kracht van zuurdesem en de gewaardeerde kwaliteiten van
shalom herinnert.
Groot is de vrede- want de vrede is voor de aarde dus als zuurdesem in het deeg. Had de
Een-Heilige, gezegend is Hij, geen vrede gegeven aan de aarde, het zwaard en het beest
zou de wereld hebben verwoest. [10]
Vrede is ook bij vergelijking een zuurdesem! Rabbi Joshua ben Levi maakte een vergelijking tussen
het grote Hebreeuwse begrip shalom, wat betekent: vrede, harmonie en heelheid in elk aspect
van de menselijke ervaring, en het aandeel van zuurdesem. Hij is gefascineerd van het levendige
mentale beeld van zuurdesem dat het deeg doordringt. In Joodse gedachten bezit zuurdesem
sterke positieve kenmerken. De doordringende kracht van vrede in de wereld is geopenbaard door
de gist in het deeg. In nog een ander voorbeeld uit de joodse literatuur, wordt de innerlijke kracht
van de Thora vergeleken met het optreden van zuurdesem. David Flusser vraagt ook aandacht
voor deze belangrijke parallel van rabbijnse leer over de studie van de Thora. De oudste Chaya bar
Abba [11] heeft geleerd dat zelfs als het volk van Israël God zou verzaken, niet alles verloren is,
zolang zij zivh houden aan het bestuderen van de Thora. Ze kunnen zelfs Torah bestuderen om de
verkeerde redenen en het naleven van Gods geboden in de steek laten. Maar als zij zichzelf
betrokken houden bij het bestuderen van de Bijbel, de zuurdesem van de Thora, namelijk haar
innerlijke kracht en macht, de mensen terug naar God brengt. [12]
Rabbi Chaya bar Abba onderwees, “het is geschreven, ‘omdat uw vaderen... mij verlaten
hebben en mijn Torah niet hebben onderhouden' (Jer.16:11). Hadden ze slechts mijn Torah
onderhouden! Inderdaad, zelfs als zij me verlaten, alles zal goed blijken mits ze zich
houden mijn Torah te bestuderen. Want zelfs als ze me verzaken, maar zich innemen met
de studie van mijn Thora, zijn zuurdesem [innerlijke kracht], zal met hun betrokkenheid
daarbij, zo krachtig zijn dat zij naar mij zullen terugkeren.”
Anders verwoord: de Torah tot zich nemen produceert een onweerstaanbare energie. Zelfs als de
mensen God verlaten, wanneer zij de Thora bestuderen, de innerlijke sterkte en invloed zal hen
terug naar God keren. Zij kunnen de wet zonder de juiste motivatie bestuderen. Bovendien,
hoewel ze hem hebben bestudeerd, zij kunnen in fout falen in haar praktijk. Ondanks deze
scenario's, zolang de mensen de wet van God bestuderen, brengt de innerlijke kracht van het
zuurdesem-achtige ze terug naar de HEER. Leren van de Torah biedt een grote kracht. De Thora is
een innerlijke kracht waar naar verwezen wordt als zuurdesem. De zuurdesem van de Thora zal de
mensen naar de HEER brengen. Dus, de zelfde beelden die rabbijn Chaya bar Abba gebruikt ter
illustratie van een bepaald wonderbaarlijk proces dat optreedt bij een individu die de Torah
bestudeert, gebruikt Jezus om een andere bovennatuurlijke zaak te illustreren. Wat berwerkt is
wanneer zijn volgelingen hun wil aan God opdragen ze Hem dienen en de verspreiding van de
verlossing door hen in staat is gesteld.
Moderne tolken hebben soms de boodschap van het Koninkrijk der hemelen gemist. Het gaat niet
om de toekomstige eeuw. Het Koninkrijk is niet de hemel in de zin dat als iemand sterft erin gaat.
Het is niet de kerk noch een denominatie. Het is niet overgegeven aan menselijke leiders die hun
vrijheidsmissie onderhouden. Jezus deed het Koninkrijk niet voor als een politieke ideologie of
programma. Het Koninkrijk is een proces dat niet kan worden opgelegd aan anderen door middel
van politiek activisme. Het Koninkrijk komt door God alleen. Het is een goddelijke kracht in de
wereld die genezing brengt voor het lijden van de mensheid. Vandaar, Jezus deed geen definitie
van het Koninkrijk in die termen…”
Op https://jewsforjesus.org/publications/newsletter/march-2007/02 staat een pracht van een

artikel: Lessons from Leaven van Rich Robinson, over drie aspecten van gist in het OT, NT en
Rabbinica. Doet mening vooringenomenheid smelten als boter. Ik zeg wel eens meer dan men dit
of dat moet gelezen hebben om met een eervol geweten over iets te kunnen meepraten. Wel dit
hoort daarbij!
ALS DIT U NIET KAN OVERTUIGEN DAT HET LAATSTE AVONDMAAL GEEN SEDERMAAL WAS,
AANGEZIEN ER GEZUURDE BRODEN WERDEN GEGETEN, DAN IS U NOOIT TE OVERTUIGEN DAT
WE DE WAARHEID ZEGGEN. God zal u wel oordelen naar uw inzicht! We doen toch nog enkele
pogingen u te overtuigen, want ons arsenaal aan kritiek is nog niet verschoten bij deze!
^^^^^^^^
We gaan naar http://apologeticspress.org/apcontent.aspx?category=11&article=1196 en het

artikel “What Kind of Bread did Jesus Use to Institute the Last Supper?” om er wat van te citeren.
“De oorspronkelijke taal biedt geen hulp hier omn na te gaan of het brood gezuurd was of niet.
Het Griekse woord gebruikt ter identificatie van het brood gedistribueerd door Christus aan het
laatste avondmaal is “artos” (Matthéüs 26:26; Marcus 14:22; Lucas 22:19; 1 Corinthiërs 11:24).
Dit is het algemene woord voor alle soorten brood (Arndt en Gingrich, 1967, p. 110). Het gebruik
van dit woord sluit niet uit dat het ongezuurde broden waren, gezien de vertalers van de
Septuagint het woord artos hebben om te verwijzen naar de Ongezuurde Broden (Leviticus
8:2,26).”
Deze man heeft echter dat lexicon niet goed gelezen want er staat daar duidelijk toch wat anders.
(We zijn datzelfde foutje, OF ZEGGEN WE BETER GROTE FLATER, ook bij anderen tegen gekomen!)
We geven u hier dan mee: twee versies van het boek: Arndt, William and F.W. Gingrich (1967), A
Greek-English Lexicon of the New Testament and Other Early Christian Literature (University of
Chicago Press). Er is weinig variatie tussen beide maar wel als het gaat om: [U HOEFT DIT NIET TE
LEZEN WAT ER BELANGRIJK IS EN WAAR DE SCHRIJVER VERKEERDE CONCLUSIES ERUIT HAALT, DAT
IS AANGEGEVEN IN GELE KLEUR. ]
c. of the bread of the Lord’s Supper in de tweede versie
ⓒ of the bread of the eucharist in de derde versie.
Wat heeft de schrijver van het artikel gedaan: wel hij zegt, “algemene woord voor alle soorten
brood” wat niet zo is in zijn lijst. Het algemene brood is 1ste betekenis punt a
Maar over wat men eet bij het avondmaal gaat het om 1ste betekenis punt c
Tweede uitgave
ἄρτος, ου, ὁ (Hom.+; inscr., pap., LXX, Philo, Joseph., Test. 12 Patr.) bread.
1. lit. and specif., of bread as a food—
a. gener. bread, also loaf (of bread) Mt 4:4 (Dt 8:3); 14:17, 19; 15:26, 33f; 16:8ff; Mk 6:38,
44, 52 (QQuesnell, The Mind of Mark, ’69); 7:27; 8:4ff, 14 (JManek, Novum Testamentum 7, ’64,
10-14), 16f; Lk 4:4 (Dt 8:3); 9:13; 11:5; J 6:5, 23, 26; 21:9; 2 Cor 9:10 (Is 55:10). Opp. λίθος Mt 4:3
and Lk 4:3 (Ps.-Clem., Hom. 2, 32 Simon Mag. ἐκ λίθων ἄρτους ποιεῖ); Mt 7:9; Lk 11:11 v.l. W.
water (Dt 9:9, 18; Sir 29:21; Hos 2:7) Hs 5, 3, 7. The father of the household opened a meal (s.
Billerb. IV 620ff) by taking a loaf of bread, giving thanks, breaking it, and distributing it: λαμβάνειν
τὸν ἄ., (κατα)κλάσαι τὸν ἄ. (Jer 16:7) Mt 14:19; 15:36; Mk 6:41; 8:19; Lk 9:16; 24:30; J 6:11;
21:13; Ac 20:11; 27:35. Cf. Lk 24:35. Usu. taken along on journeys Mk 6:8; Lk 9:3; cf. Mt 16:5, 7;
Mk 8:14. W. gen. of price διακοσίων δηναρίων ἄρτοι J 6:7; Mk 6:37. ἄρτοι κρίθινοι (Judg 7:13; 4
Km 4:42) loaves of barley bread J 6:9, 13. The martyr’s body in the fire is compared to baking
bread MPol 15:2.—Dalman, Arbeit IV: Brot, Öl u. Wein ’35.
b. of a bread-offering ἄρτοι τῆς προθέσεως (Ex 40:23; 1 Km 21:7; 1 Ch 9:32; 23:29; 2 Ch

4:19; cf. 2 Ch 13:11; 2 Macc 10:3; Dssm. B 155f. Cf. Dit., Or. 56, 73; UPZ 149, 21 [III BC] πρόθεσις
τ. ἄρτων in a temple l. 31; Wilcken p.640) consecrated bread (Billerb. III 719-33) Mt 12:4; Mk
2:26; Lk 6:4; Hb 9:2.—S. πρόθεσις.
c. of the bread of the Lord’s Supper, which likew. was broken after giving thanks, and then
eaten Mt 26:26; Mk 14:22; Lk 22:19; Ac 2:42, 46; 20:7; 1 Cor 10:16f (the acc. τὸν ἄρτον vs. 16 is
by attraction to the rel. ὅν; cf. Gen 31:16); 11:23, 26ff; D 14:1; IEph 20:2 (s. κλάω, κατακλάω,
εὐχαριστέω 2, εὐχαριστία 3 and Aberciusinschr. 16.—Diog. L. 8, 35: acc. to Pythagoras the εἷς
ἄρτος [1 Cor 10:17] has served as a symbol of the union of the φίλοι from time immemorial to
the present. Partaking of the same bread and wine [τ. αὐτὸν ἄρτον, οἶνον] as proof of the most
intimate communion: Theodor. Prodr. 8, 400ff H.; Herodas 4, 93f: in the temple of Asclepius those
who offer a sacrifice—in this case women—receive consecrated bread called ὑγιίη [ὑγίεια] to
eat; Athen. 3 p. 155A ὑγίεια καλεῖται ἡ διδομένη ἐν ταῖς θυσίαις μᾶζα ἵνα ἀπογεύσωνται; Anecd.
Gr. p. 313, 13).—PdeBoer, Divine Bread, Studies in the Rel. of Anc. Israel, ’72, 27-36.
2. food gener. (since bread is the most important food; cf. ‫םחלח‬ ‫ ח‬e.g. Is 65:25) περισσεύεσθαι
ἄρτων have more than enough bread, i.e., plenty to eat Lk 15:17 (cf. Pr 20:13). διαθρύπτειν
πεινῶσι τὸν ἄ. break bread for the hungry, i.e., give them someth. to eat B 3:3, cf. 5 (Is 58:7, 10).
Hence ἄ. ἐσθίειν eat, dine, eat a meal (Gen 37:25; 2 Km 12:20; Eccl 9:7) Mt 15:2; Mk 3:20; 7:2, 5;
Lk 14:1. δωρεὰν ἄ. φαγεῖν παρά τινος eat someone’s bread without paying 2 Th 3:8. Opp. τὸν
ἑαυτοῦ ἄρτον ἐσθίειν vs. 12. Of an ascetic way of life μὴ ἐσθίων ἄρτον μήτε πίνων οἶνον neither
eating bread nor drinking wine, i.e., fasting Lk 7:33 (cf. 1 Esdr. 9:2). On ἄ. ἐπιούσιος Mt 6:11; Lk
11:3; D 8:2 s. ἐπιούσιος.—τρώγειν τινὸς τὸν ἄ. be the guest of someone J 13:18 (cf. Ps 40:10).
Since according to a concept widespread among Jews and pagans, eternal bliss was to be enjoyed
in the form of a banquet, φαγεῖν ἄ. ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ θεοῦ=share eternal bliss, or salvation Lk
14:15.—In J ἄ. ἐκ τ. οὐρανοῦ (after Ps 77:24; cf. Ex 16:4; 2 Esdr 19 [Neh 9]: 15; Ps 104:40; Wsd
16:20; Sib. Or. fgm. 3, 49) is Christ and his body in the eucharist J 6:31ff, 41, 50, 58 or simply
Christ himself. For this ἄ. τῆς ζωῆς vs. 35, 48; ὁ ἄ. ὁ ζῶν vs. 51. Sim. ἄ. τ. θεοῦ IEph 5:2; IRo 7:3; ἄ.
τ. Χριστοῦ 4:1.—BGärtner, J 6 and the Jewish Passover, Con. Neot. 17, ’59; GVermes, MBlack-
Festschr., ’69, 256-63.
3. support, livelihood τὸν ἄ. λαμβάνειν take his bread (i.e., support) D 11:6.
4. reward, proceeds λαμβάνειν τὸν ἄ. τοῦ ἔργου receive the reward of (one’s) labor 1 Cl 34:1. M-
M. B. 357.*
^^^^^^^^
Derde uitgave (uit het jaar 2000)

ἄρτος, ου, ὁ (Hom.+)
① a baked product produced fr. a cereal grain, bread also loaf of bread
ⓐ gener. (Did., Gen. 190, 25) Mt 4:4 (Dt 8:3); 14:17, 19; 15:26, 33f; 16:8ff; Mk 6:38, 44, 52 (Q
Quesnell, The Mind of Mark, ’69); 7:27; 8:4ff, 14 (JManek, NovT 7, ’64, 10–14), 16f; Lk 4:4 (Dt
8:3); 9:13; 11:5; J 6:5, 23, 26; 21:9; 2 Cor 9:10 (Is 55:10). Opp. λίθος Mt 4:3 and Lk 4:3 (Ps.-
Clem., Hom. 2, 32 Simon Mag. ἐκ λίθων ἄρτους ποιεῖ); Mt 7:9;Lk 11:11 v.l. W. water (Dt
9:9, 18; Sir 29:21; Hos 2:7) Hs 5, 3, 7. The father of the household opened a meal (s. Billerb. IV
620ff) by taking a loaf of bread, giving thanks, breaking it, and distributing it: λαμβάνειν τὸν ἄ.,
(κατα)κλάσαι τὸν ἄ. (Jer 16:7) Mt 14:19; 15:36; Mk 6:41; 8:19; Lk 9:16; 24:30; J 6:11; 21:13; Ac
20:11; 27:35. Cp. Lk 24:35; Ac 2:42, 46; 20:7. Usu. taken along on journeys Mk 6:8; Lk 9:3; cp. Mt
16:5, 7; Mk 8:14. W. gen. of price διακοσίων δηναρίων ἄρτοι J 6:7; Mk 6:37. ἄρτοι κρίθινοι (Judg
7:13; 4 Km 4:42) loaves of barley bread J 6:9, 13. The martyr’s body in the fire is compared to
baking bread MPol 15:2.—Dalman, Arbeit IV: Brot, Öl u. Wein ’35.
ⓑ of a bread-offering ἄρτοι τῆς προθέσεως (Ex 40:23; 1 Km 21:7; 1 Ch 9:32; 23:29; 2 Ch

4:19; cp. 2 Ch 13:11; 2 Macc 10:3; Dssm. B 155f [BS 157]. Cp. OGI 56, 73; UPZ149, 21
[III B.C.] πρόθεσις τ. ἄρτων in a temple ln. 31) consecrated bread (Billerb. III 719–33) Mt 12:4; Mk
2:26; Lk 6:4; Hb 9:2.—S. πρόθεσις.
ⓒ of the bread of the eucharist, which likew. was broken after giving thanks, and then eaten
(Orig., C. Cels. 8, 33, 25) Mt 26:26; Mk 14:22; Lk 22:19; perh. Ac 2:42, 46;20:7; 1 Cor
10:16f (the acc. τὸν ἄρτον vs. 16 is by attraction to the rel. ὅν; cp. Gen31:16);11:23, 26ff;
D 14:1; IEph 20:2; AcPl Ha 4,4 (s. κλάω, κατακλάω, εὐχαριστέω 2, εὐχαριστία 3 and Aberciu
sins. 16.—Diog. L. 8, 35: acc. to Pythagoras the εἷς ἄρτος [1 Cor 10:17] has served as a symbol of
the union of the φίλοι from time immemorial to the present. Partaking of the same bread and
wine [τ. αὐτὸν ἄρτον, οἶνον] as proof of the most intimate communion: Theodor. Prodr. 8,
400ff H.; Herodas 4, 93f: in the temple of Asclepius those who offer a sacrifice—in this case
women—receive consecrated bread called ὑγιίη [ὑγίεια] to eat; Athen. 3, 115a ὑγίεια καλεῖται ἡ
διδομένη ἐν ταῖς θυσίαις μᾶζα ἵνα ἀπογεύσωνται=the barley-cake that is given everyone to taste
at the sacrifices is called Health; Anecd. Gr. 313, 13).—PdeBoer, Divine Bread, Studies in the Rel.
of Anc. Israel, ’72, 27–36. S. καλάσις 2.
② any kind of food or nourishment, food gener. (since bread is the most important
food; cp. ‫חם‬‫ ל ח ח‬e.g. Is 65:25; Am 8:11; 4 [6] Esdr [POxy 1010]) περισσεύεσθαι ἄρτωνhave more
than enough bread, i.e. plenty to eat Lk 15:17 (cp. Pr 20:13). διαθρύπτειν πεινῶσι τὸν ἄ. break
bread for the hungry, i.e. give them someth. to eat B 3:3, cp. 5 (Is 58:7,10). Hence ἄ. ἐσθίειν eat,
dine, eat a meal (Gen 37:25; 2 Km 12:20; Eccl 9:7; Orig., C. Cels 7, 28, 43; cp. Did., Gen. 190,
12) Mt 15:2; Mk 3:20; 7:2, 5; Lk 14:1. δωρεὰν ἄ. φαγεῖν παρά τινος eat someone’s bread without
paying 2 Th 3:8. Opp. τὸν ἑαυτοῦ ἄρτον ἐσθίειν vs. 12. Of an ascetic way of life μὴ ἐσθίων ἄρτον
μήτε πίνων οἶνον neither eating bread nor drinking wine, i.e. fasting Lk 7:33 (cp. 1 Esdr 9:2). On ἄ.
ἐπιούσιος Mt 6:11; Lk 11:3; D 8:2 s. ἐπιούσιος.—τρώγειν τινὸς τὸν ἄ. be the guest of someone J
13:18 (cp. Ps 40:10). Since according to a concept widespread among Israelites and gentiles,
eternal bliss was to be enjoyed in the form of a banquet, φαγεῖν ἄ. ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ
θεοῦ=share eternal bliss, or salvation Lk 14:15.—In J ἄ. ἐκ τ. οὐρανοῦ (after Ps 77:24; cp. Ex
16:4; 2 Esdr 19:15; Ps 104:40; Wsd 16:20; SibOr Fgm. 3, 49) is Christ and his body in the
Eucharist J 6:31ff, 41, 50, 58 or simply Christ himself. For this ἄ. τῆς ζωῆς (JosAs 8:5; 15:4)
vs. 35, 48; ὁ ἄ. ὁ ζῶν vs. 51. Sim. ἄ. τ. θεοῦ IEph 5:2; IRo 7:3; ἄ. τ. Χριστοῦ 4:1.—BGärtner, J 6and
the Jewish Passover: ConNeot 17, ’59; GVermes, MBlack Festschr., ’69, 256–63.
③ means of support, support, livelihood τὸν ἄ. λαμβάνειν take his

bread (i.e. support) D 11:6 (difft. Orig., C. Cels. 2, 68, 20: ‘take bread [from someone’s hand]’).
④ reward for labor, reward, proceeds λαμβάνειν τὸν ἄ. τοῦ ἔργου receive the reward of
(one’s) labor 1 Cl 34:1.—EBattaglia, ‘Artos’, il lessico della panificazione nei paperi greci ’89.—
B. 357. DELG. EDNT. M-M. TW.
Arndt-Gingrich vertellen ons in hun woordenboek (blz.110) dat het brood (artos) in Handelingen
20:7 brood van “the Lord's Supper” (of in derde versie “the bread of the eucharist”) was, dus
brood van een Avondmaalsviering. Dat is niet onmogelijk maar het kan ook een gewoon maal
geweest zijn, omdat Paulus de volgende dag vertrekt. De commentatoren zijn verdeeld, maar om
het even. Wellicht, en velen nemen deze positie in, beide malen bijeen en na elkaar. Dus daar kun
je niets mee aanvangen als bewijs in de een of andere richting.
^^^^^^^
In dat verband toch ook dan deze kanttekening. In Handelingen 2:42 is er een verwijzing naar de
discipelen en “het breken van het brood.” Hier staat het lidwoord voorafgaand aan “brood”
(meestal niet vertaald in onze vertalingen). Het lidwoord geeft aan dat een special “brood” is
waarover gesproken wordt, dat wil zeggen, de maaltijd des Heren.
Handelingen 2:42
1 Cor.10:16
Handelingen 2:46 is een andere plaats waar sprake is van “brood.” Daar is er echter geen
lidwoord in het Grieks, daarom is er een onderscheid tussen “het brood” van 2:42 en 46. Vele
commentaren leren dat er niet van het avondmaal sprake is in Handelingen 2:46, maar maaltijden
voor de minder bedeelden. (Bijvoorbeeld: W. E. Vine, A.T. Robertson, R.C.H. Lenski, J.W.
McGarvey, enz.) En gezien in Handelingen 20:7 NIET staat “het breken van het brood” denken we
dat het niet naar een Avondmaal verwijst maar een afscheid etentje voor Paulus. Dat er ook een
Maaltijd des HEEREN plaats had is goed mogelijk, maar de nadruk ligt toch op dat samenzijn en
Paulus die hen al zal verlaten. Paulus heeft een lange preek gehouden en een jonge man,
oververmoeid, valt uit een van de nissen en is dood. Paulus wekt hem terug tot leven en dan staat
er in Handelingen 20:11: “11 En nadat hij weer naar boven gegaan was, brood gebroken en iets
genuttigd had, en hij lang, tot het aanbreken van de dag toe, met hen gesproken had, vertrok hij
zo.”
^^^^^^^
En nog een opmerking over een bedrieglijke manier van argumenteren. De Griekse Septuaginta
vertalers van het Oude Testament hebben SOMS het Griekse woord “Artos” gebruikt als
verwijzing naar “ongezuurde broden” zegt men. Dat valt niet te betwisten: zie Ex.29:2 / Lev.8:26 /
Deut.16:3 / Richt.6:20, en nog enkele malen. Maar men misbruikt dat wel eens. Daar kun je ook
weinig mee aanvangen in een bepaalde uitleg. Want in die teksten is het ook duidelijk dat de
Septuaginta spreekt van “ongezuurd brood” dus niet gewoon “artos” is gebruikt, maar dan
expliciet is er ongeuurd aan toegevoegd. Wie in deze uitleg “ongezuurd” weglaat kleurt buiten de
lijntjes.
We illustreren dat met: bijvoorbeeld Exodus 29:2
“ongezuurd brood, ongezuurde koeken” en “ongezuurde platte koeken” in HSV
In de Septuaginta staat dit:
en
In de Hebreeuws Bijbel staat dit:
en
Dus is er steeds exact gespecifieerd waar het om gaat. Vertel dus geen halve waarheden!
^^^^^^^^
Laat ons verdergaan met een spectrum van gedachten over het laatste avondmaal:
De vier evangeliën geven aan dat Jezus werd gekruisigd rond het jaarlijkse feest van Pesach/Pasen
(Matthéüs 26:2 / Marcus 14:1 / Lucas 22:1 / Johannes 18:39).
Hier stuiten we al op een tijdelijke moeilijkheid die we eerst moeten oplossen. Want Mattéüs,
Marcus en Lucas lijken erop het Laatste Avondmaal te beschrijven als een paasmaal (Matthéüs
26:19 / Marcus 14:14 / Lucas 22:15). Dat zou dan suggereren dat Johannes een verkeerd beeld
geeft. Daar lijkt erop dat de joodse autoriteiten nog niet gegeten hadden van een Pascha maaltijd.
Voor Johannes is het nog geen 15de niesan!
Dan kunnen we afleidden van het verhaal van Jezus aan het huis van Kajafas. Het was nog vroeg
in de morgen. Johannes 18:28-29 zegt: “28 Ze brachten dan Jezus van Kajafas naar het
gerechtsgebouw, en het was 's morgens vroeg. En zij gingen het gerechtsgebouw niet in, opdat zij
niet bezoedeld zouden worden, maar het Pascha konden eten. 29 Pilatus dan ging naar buiten,
naar hen toe en zei: Welke aanklacht brengt u tegen deze Mens in?”
Dat suggereert dat het Pascha nog niet begonnen zou zijn, maar later na zonsondergang.
Men zegt: er zijn een aantal mogelijkheden om dit oplossen. Bijvoorbeeld, hebben sommige
gesuggereerd dat Jezus en Zijn discipelen een andere kalender gebruikten dan deze van de joodse
autoriteiten. Ja, er waren enkele verschillende kalenders in gebruik in de eerste eeuw van het
Jodendom. Dat is echter geen enorm probleem want Jezus moet sterven op de juiste tijd om de
te zijn van, het vroegere paaslam beschreven in Exodus. Als Matthéüs, Marcus en Lucas niet het
Laatste Avondmaal beschrijven, maar een gewone maaltijd dan is alles op opgelost. Is dat zo? Dat
zien we verder!
Dat Jezus een andere kalender zou gebruikt hebben voor de peasachviering is TOTAAL
uitgesloten. Er is dan namelijk nog een enorm ander probleem daar bovenop ontstaan: want als
Jezus moet sterven moet dat toch zijn volgens de instructies van de wet van Mozes! Matthéüs 5
zegt: “7 Denk niet dat Ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen; Ik ben niet
gekomen om die af te schaffen, maar te vervullen. 18 Want, voorwaar, Ik zeg u: Totdat de hemel
en de aarde voorbijgaan, zal er niet één jota of één tittel van de Wet voorbijgaan, totdat het alles
geschied is. 19 Wie dan een van deze geringste geboden afschaft en de mensen zo onderwijst, zal
de geringste genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen; maar wie ze doet en onderwijst, die
zal groot genoemd worden in het Koninkrijk der hemelen.” DUS IS JEZUS GESTORVEN OP HET
JUISTE MOMENT. Hij zou toch de wet niet overtreden hebben en een dag te vroeg het Pesach
vieren. Zonder een lam op tafel! Blijven we toch eens oprecht!
1. Wij zijn de mening toegedaan dat het laatste avondmaal geen paasmaal (seder) kon met
het een lam op tafel. Het Pascha lam werd niet opgediend, omdat het normaal pas later
diezelfde dag zou worden geslacht rond het uur dat Jezus werd gekruisigd (vrijdag om
15:00). Dit is de eenvoudigste weergave en één die perfect harmonieert met alle Bijbelse
gegevens en Jezus past dan precies als het anti-type van het Paschalam dat in de tempel
zal sterven. Als het laatste avondmaal de eigenlijke lam-maaltijd was, dan is Jezus niet als
het anti-type van het Paaslam gestorven, omdat hij toen (15 de Niesan) precies al 24 uur
overleden was, nadat alle andere Pascha lammeren werden gedood op 14 de Niesan. Maar
Jezus is in de Schriften sterk getypeerd als het Paschalam en de eerste vruchten! Het zou
een zeer zwakke anti-type theologie zijn, als hij stierf 24 uur voordat de feitelijke Pascha-
lammeren werden gedood!
2. De traditionele opvatting om dat te omzeilen is regelmatig deze: dat de normale tijd voor
de slachting van de Paschalammeren enkele uren vroeger was, voordat Jezus en dfe
discipelen het laatste avondmaal hielden. Dus een dag te vroeg en in strijd met de teksten
uit Exodus! De dieren voor de maaltijd werden afgeslacht voor die tijd. Het probleem met
deze opvatting en uitleg is dat de dood van Jezus niet precies samenvalt met het slachten
van de Paschalammeren. Jezus, zou dan precies 24 uur te laat sterven. Dus Jezus zou niet
precies passen bij het anti-type van het Paschalam. En toch zegt Paulus dat ergens: Jezus is
de vervulling, dat moet dan ook op het juiste moment zijn! Twee aantekeningen daar
bovenop: A°) Zij realiseren zich niet dat de term “de voorbereiding van het Pascha”
specifiek verwijst naar “de voorbereiding voor het gehele 8 dagen feest.” Twee
fundamentele fouten die worden gemaakt door degenen die het laatste avondmaal als de
werkelijke seder of Pesachmaaltijd ongezuurde broden a°) “de aankoop van een geslacht
lam” voordat ze geslacht zijn (want dat is de volgende dag) en b°) zo een sederviering zou
slechts een deel van de noodzakelijke preparaten op tafel hebben. B°) Dat de bovenkamer
was “gehuurd of gebruikt” geweest voor het gehele 8 daagse festival (Pascha + de verdere
7 dagen van de ongezuurde broden). Dat zijn twee misverstanden en het zijn de
belangrijkste belemmeringen om de waarheid aan te nemen dat het laatste avondmaal

geen paasmaal was.
3. Sommigen geloven dat Christus Zijn persoonlijke Pascha gehouden heeft: een nacht te
vroeg, wetend dat hij zou worden gekruisigd vóór de avond van de veertiende Het ging
dus niet om het werkelijke lam van de sedermaaltijd, maar een replica: één dag te vroeg.
Zoals ook een lam al vroeger geserveerd werd, maar nog niet geslacht. Dus niet op het
moment van de 14de Niesan het moment dat door Mozes werd vastgelegd. Zou Jezus aan
wetsovertreding gedaan hebben met een goede bedoeling? Of wat anders? Neen toch!
4. Sommigen geloven dat Christus en Zijn volgelingen zich aan een andere agenda gehouden
hebben, waarbij de veertiende Niesan gerekend is met een dag eerder dan de kalender
van het officiële priesterschap in Jeruzalem. Dit kan zo al met de herziene kalender
geobserveerd door de Essenen in Qumran. Deze visie is moeilijk te accepteren, want er is
geen echte definitieve indicatie van een dergelijke kalender verschillend met de
evangeliën. Op zijn minst één van de evangelisten zou dan toch een dergelijk voor de hand
liggend probleem van tijdsindeling van de Paschamaaltijd - die 24 uur te vroeg van start
gaat - toch uitgelegd hebben. Als er verwarring mogelijk zou zijn, wanneer men de 4
evangeliën neven elkaar legt, waarom zou een schrijver van een evangelie dat niet hebben
uitgeklaard? Met deze visie, moeten we accepteren dat God DAAROVER niets zei en we
moeten niet denken dat dit het geval zou zijn, want het is belangrijk te weten wanneer
Jezus sterft. We moeten veeleer de Schrift laten spreken en niet van vooronderstellingen
uitgaan. De hypothese zou betekenen dat de hele joodse gemeenschap voor duizenden
jaren bij het doden van het Paaslam en het eten van de maaltijd 24 uur te laat was. Dit is
hoogst onwaarschijnlijk, omdat Ezra en Nehemia die de wet herstelden rond ongeveer 450
voor Christus, dat geval niet kennen. Daarover staat niets in hun boeken.
We moeten ook deze twee citaten meegeven om wat uit de wereld te helpen. Men komt nogal
vlug met het antwoord dat de apostelen en Jezus aan tafel liggen bij het laatste avondmaal en
zegt men dan het wijst naar wat men met de sedermalen doet. Verloren moeite is het om daar
ook nog de Talmoed bij te gebruiken: men lag gewoon in die dagen aan tafel bij vele
gelegenheden, niet alleen voor de seder. Het argument van de aanhangers van de seder= laatste
avondmaal bewijst dus niets, gewoon een poging die men doet om de waarheid te verdoezelen.
Citaat1°) Vertalen wat van een wereldbekende Engelse Bijbelwoordenboek: International

Standard Bible Encyclopedia artikel Meals
“In de vroegste tijden namen de Hebreeën hun maaltijden zittend, of meer waarschijnlijk hurkend,
op de grond waar, zoals de bedoeïenen en fellahin van vandaag (zie Genesis 37:25, enz.), of met
de benen in kleermakerzithouding(Palestine Exploration Fund Statement, 1905, 124). Het gebruik
van de zetels volgde natuurlijk bij de overgang van het nomadische bestaan in de landbouwsfeer,
na de verovering van Kanaän. Saul en zijn genodigden zaten op “zetels” (1 Samuël 20:25), net als
Salomo en zijn hofhouding (1 Koningen 10: 5; vergelijk 1 Koningen 13:20, etc.). Met de groei van
rijkdom en luxe onder de monarchie, ontstond de gewoonte van het aanleunen bij de maaltijden
en het werd geleidelijk aan de mode. In de dagen van Amos werd dat beschouwd als een
aristocratische innovatie (Amos 3:12; 6: 4), maar twee eeuwen later spreekt Ezechiël van “een
heerlijk bed” of “bank” (vergelijk Esther 1: 6 van de herziene versie (Britse en American Revised
Version) met “een tafel die daarvoor toegericht was” (Ezechiël 23:41), alsof het geen nieuwigheid
meer was.
Tegen het einde van de 3e eeuw voor Christus was het blijkbaar universeel, behalve onder de
armen (Judith 12:15; Tobit 2:1). Dienovereenkomstig, “zitten aan een vleesmaaltijd” in het Nieuwe
Testament (Engels Versiese American Standard Version en English Revised Version van de Bijbel)
wordt overal vervangen door “liggende” (herziene versie marge), hoewel vrouwen en kinderen
nog zaten. Ze leunden op de linker elleboog (Sirach 41:19), en aten met de rechterhand (zie
AVONDMAAL). De verschillende woorden die in de Evangeliën de lichaamshouding bij de
maaltijden duiden, als mede de omstandigheden beschreven, impliceren dat de Syrische
gewoonte liggend op een bank, gevolgd door Grieken en Romeinen de mode was (Edersheim, II,
207). Lucas maakt gebruik van een woord hiervoor dat nergens te vinden dan in het Nieuwe
Testament (kataklithenai, 7:36; 14: 8; 24:30 en kataklinein, 9: 14,15). Hobart zegt dat is de
medische term voor het leggen van patiënten of verplichten in bed te liggen (Medical Language of
Luke, 69).”
Citaat 2°) http://www.dabhand.org/MannersAndCustoms/meal_customs.htm
“Het is waarschijnlijk dat het serveren en de consumeren van het voedsel ook redelijk consistent
bleef in de tijd. Zoals eerder besproken is brood het belangrijkste voedingsmiddel van Bijbelse
tijden en een maaltijd bestond hoofdzakelijk uit dat; iets extra zit over het algemeen in een
gedeelde pot in het midden van de tafel [4]. Als er vlees voorzien wat met saus, (of vet) dan is de
saus in een pot gescheiden van het vlees [5]. Het brood werd ondergedompeld in deze saus om
het te verzachten; dit is waar we de uitdrukking van het “soppen” kennen, van de Schrift [6].
Inderdaad het brood was het enige gebruiksvoorwerp voorzien op tafel, een andere zaak was dan
de menselijke hand. Wight vertelt een Arabisch spreekwoord: 'waarom moet de mens een lepel
willen als God hem zoveel vingers heeft gegeven'.
• [4] Hoewel Smith merkt op drie momenten waarop individuele porties, waar geserveerd: Gen
43:34, Ruth 2:14, 1Sa 1: 4
• [5] Smith & Wight
• [6] Fausset & Smith”
Redenen waarom dat géén seder maaaltijd kan geweest zijn:
1. Christus vervulde letterlijk de symboliek van het paaslam op de exacte tijd van de dag!
Hij werd gedood toen de Paschalammeren werden gedood! Veronderstel dat de lammeren
werden gedood de avond ervoor om te worden gegeten, en dat het Laaatste avondmaal een
pesachmaal was? Dan heeft Jezus niet voldaan hebbben aan het perfecte anti-type en zou Hij ons
ware Paschalam niet zijn! Dit ene feit alleen is al genoeg om te bewijzen dat het “laatste
avondmaal” niet het eten van het paaslam (seder) maaltijd was.
Johannes 1:29: “De volgende dag zag Johannes Jezus naar zich toe komen en hij zei: Zie het Lam
van God, Dat de zonde van de wereld wegneemt! ”
Johannes 1:36: “En toen hij Jezus zag lopen, zei hij: Zie, het Lam van God!”
1 Johannes 1:7: “Maar als wij in het licht wandelen, zoals Hij in het licht is, hebben wij
gemeenschap met elkaar, en het bloed van Jezus Christus, Zijn Zoon, reinigt ons van alle zonde.”
1 Johannes 2:2: “En Hij is een verzoening voor onze zonden; en niet alleen voor de onze, maar ook
voor de zonden van de hele wereld.”
Joh.19:33,36: “33 maar toen zij bij Jezus kwamen en zagen dat Hij al gestorven was, braken zij
Zijn benen niet. 36 Want deze dingen zijn geschied, opdat het Schriftwoord vervuld wordt: Geen
been van Hem zal gebroken worden.” Leggen we daar een tekst van het OT tegen, Ex.12:46: “In
één huis moet het gegeten worden. U mag van het vlees niets uit het huis naar buiten brengen”
Anti-typisch voor het avondmaal van de Heer volgens 1 Cor.11:23-26: “23 Want ik heb van de
Heere ontvangen, wat ik u ook heb overgeleverd, dat de Heere Jezus in de nacht waarin Hij werd
verraden, brood nam, 24 en nadat Hij gedankt had, brak Hij het en zei: Neem, eet, dit is Mijn
lichaam, dat voor u gebroken wordt. Doe dat tot Mijn gedachtenis. 25 Evenzo nam Hij ook de
drinkbeker, na het gebruiken van de maaltijd, en zei: Deze drinkbeker is het nieuwe verbond in
Mijn bloed. Doe dat, zo dikwijls als u die drinkt, tot Mijn gedachtenis. 26 Want zo dikwijls als u dit
brood eet en deze drinkbeker drinkt, verkondig de dood van de Heere, totdat Hij komt.”
1 Pet.1:19: “maar met het kostbaar bloed van Christus, als van een smetteloos en onbevlekt
Lam.”
Opb.5:6,12,13: “6 En ik zag, en zie: te midden van de troon en van de vier dieren en te midden van
de ouderlingen stond een Lam als geslacht, met zeven horens en zeven ogen. 12 En zij zeiden met
luide stem: Het Lam Dat geslacht is, is het waard om de kracht te ontvangen, en rijkdom, wijsheid,
sterkte, eer, heerlijkheid en dankzegging. 13 En elk schepsel dat in de hemel, op de aarde, onder
de aarde en op de zee is, en alles wat daarin is, hoorde ik zeggen: Aan Hem Die op de troon zit, en
aan het Lam zij de dankzegging, de eer, de heerlijkheid en de kracht in alle eeuwigheid.”
1 Cor.5:7-8: “en dat Hij begraven is, en dat Hij opgewekt is op de derde dag, overeenkomstig de
Schriften.”
1 Cor.15:20: “Maar nu, Christus ís opgewekt uit de doden en is de Eersteling geworden van hen
die ontslapen zijn.”
Nu al een eerste samenvatting:
1. Het laatste avondmaal maaltijd is geen werkelijke Pascha maaltijd zoals in Ex.12.
2. Er is geen specifieke vermelding van een lam op het “laatste avondmaal”.
3. Judas zou Jezus binnen enkele uren verraden. Als het avondmaal, bezig is beschrijft
Johannes 13:26-29 wat er gaat gebeuren: “26 Jezus antwoordde: Die is het aan wie Ik het
stuk brood zal geven, nadat Ik het ingedoopt heb. En toen Hij het stuk brood ingedoopt
had, gaf Hij het aan Judas Iskariot, de zoon van Simon. 27 En met het nemen van het stuk
brood voer de satan in hem. Jezus dan zei tegen hem: Wat u wilt doen, doe het snel. 28 En
niemand van hen die aanlagen, begreep met welke bedoeling Hij dat tegen hem zei. 29
Want sommigen dachten, omdat Judas de beurs beheerde, dat Jezus tegen hem zei: Koop
wat wij nodig hebben voor het feest, of dat hij iets aan de armen moest geven.” Als nu het
avondmaal dat de apostelen en Jezus nu aan het eten zijn een Pesachmaal zou zijn dan is
die opmerking totaal buiten het verband. Ik herhaal dus dat gedeelte: “Want sommigen
dachten, omdat Judas de beurs beheerde, dat Jezus tegen hem zei: Koop wat wij nodig
hebben voor het feest.”
4. De apostelen geven aldus in Johannes 13:26-29 aan dat ze op dat moment GEEN
SEDERMAALTIJD NUTTIGEN. Dan zou er van hen zo een opmerking als deze NIET gekomen
zijn. Dan zou Johannes daar ook niets hebben over opgemerkt want dat maakt het toch
duidelijk, Pesach moet nog komen.
5. De instructies van Paulus die hij geeft aan de Corinthiërs (1 Cor.11:23vv) hebben geen
enkele melding van de (seder) of lam maaltijd. Hij maakt een verwijzing naar “de nacht
waarin de Heer werd verraden.” Dit bewijst met de grootste mogelijke duidelijkheid dat
die avond niet “het feest” van Pesach was! Waarom zou Paulus dat niet gezegd hebben,
en onmiddellijk eraan toegevoegd: Jezus Christus heeft dat vervuld? Dat was daarom een
gewoon avondmaal zoals ze er al zo veel gehad hadden. Maar tegen dat het zal gegeten
zijn er zal afgesloten worden gaat de Heer een nieuwe maaltijd instellen.
6. Het ns duidelijk dat dat de term Pascha kan verwijzen naar het volledige 8 daagse festival
(Pascha + 7 dagen feest van de ongezuurde broden).
7. De Paaslammeren voor het Exodus 12 paasmaal worden gekozen op de 10de Niesan en

gedood op 14de Niesan tussen ongeveer 1-5 uur en het zou worden gekookt en gegeten
na zonsondergang op de 15de Niesan, die begint om 18:00 volgens onze tijd. Als 'laatste
avondmaal' was dit paaslam toen was het precies 24 uur te vroeg volgens zowel de Bijbel
en universele opgenomen Joodse gewoonte.
2.De lammeren werden geslacht in de namiddag van de 14de Niesan.
 Exodus 12:6 geeft deze instructies: “U moet het in bewaring houden tot de veertiende dag
van deze maand, en heel de verzamelde gemeenschap van Israël zal het slachten tegen
het vallen van de avond.”
 Een herhaling zien we in Deuteronomium 16:6: “Maar op de plaats die de HEERE, uw God,
zal uitkiezen om Zijn Naam daar te laten wonen, daar moet u het paaslam slachten, in de
avond, als de zon ondergaat, op het tijdstip dat u uit Egypte trok.”
Over het aantal lammeren dat werd geslacht hebben we enkele tegenstrijdige aantekeningen:
1°) Josephus, de joodse geschiedschrijver zei hier over: “Zo bevonden de priesters dat de
offeranden - na afloop van het feest dat Pesach wordt genoemd, wanneer zij van het negende tot
het elfde uur [1] hun offerdieren slachten, zodanig dat bij elk offer een groep van niet minder dan
tien personen hoort - het aantal van tweehonderd en zesenvijftigduizend vijfhonderd beliep [2],
wat neerkwam op tweemiljoen zevenhonderdduizend en tweehonderd personen, die heilig en rein
waren” (Wars of the Jews, bk. 6, chap. 9, sec. 3). [1 = van 3-5 uur 's middags] [2 = gezien de
toelating van niet meer dan tien personen per offerande voor dat feest. Als Jezus een sedermaal
heeft met zijn 12 dan is dat getal overschreden.]
Josephus noemt het getal van 256.500, dus meer dan een kwart miljoen! Zo een gigantisch aantal
offerdieren dat zou meer dan 400 uren uur vergen om ze te offeren. Dat komt overeen met meer
dan 17 dagen van non-stop slachten. Enkele deskundigen veronderstellen dat Josephus of een
overschrijver zich vergist heeft en een nul te veel heeft bij de aantallen. Ook dan zou het slachten
van 25.000 schapen nog rijkelijk 40 uur duren. Ook dit telt dus niet mee. Die cijfers zijn een groot
probleem.
Het lijkt erop alsof Josephus ons aangeeft en ervan uitgaat dat alle offerdieren van het hele volk in
de tempel geslacht moe(s)ten worden. Maar wie zou dat ooit als wet bepaald hebben? Deze
praktijken van de tempel werden in de tijd van Jezus vooral door de Sadduceeën geregeld. De
Joodse geschiedschrijver Philo Judaeus (± 30 v.C.-45 n.C.), die in Egypte woonde waar veel joden
leefden, heeft wat anders te zeggen. In een van zijn werken zegt hij hierover: “de dag die de
Hebreeën in hun eigen taal Pesach noemen, de dag waarop het gehele volk, niemand
uitgezonderd, offert zonder op de priesters te wachten, omdat de Tora de hele natie voor één
speciale dag in het jaar het recht van priesterschap heeft toegekend om zelf offers te brengen” (De
Decalogue, blz.159). Philo zegt ook ergens anders: “Na nieuwe maan komt het vierde feest, ter
herinnering van de uittocht, door de Hebreeën Pesach genoemd. Bij dit feest worden ontelbare
slachtdieren geofferd door het gehele volk, door jong en oud, dat voor die bijzondere dag tot de
waardigheid van het priesterschap wordt verheven. Volgens de verordening van de wet verrichten
de priesters bij andere gelegenheden zowel de openbare als de particuliere offeranden. Maar bij
deze gelegenheid verricht het hele volk de priesterlijke plechtigheden en handelingen” (De Spec.,
leg. 2, blz.45). Dat wil zeggen dat velen in eigen huis hun afgezonderd lam van 10 Niesan zelf
slachten. Dat is dan een ander paar mouwen.
Dus mogen we zeer geloofwaardig veronderstellen dat er velen naar Jeruzalem kwamen maar dat
ze buiten de poorten van de stad hun dieren slachtten en daar de andere voorschriften opvolgden
van het eten met kruiden en dergelijke meer. Zo zou ook dan het gebod van Deut. 16:5-6 vervuld
zijn - in een mindere mate - maar in hun ogen waarschijnlijk als een o.k.
2°) Joachim Jeremias, de Duitse theoloog, verminderde dat enorme aantal van Josephus tot
180.000 personen die deelmenen aan het feest, want hij denkt aan een onrealistisch aantal
(Jerusalem in the Time of Jesus, Fortress Press, 1969, blz.83,84).
3°) We hebben een Bijbels voorbeeld van zo een groot offer. Er waren al overuren nodig om de
offers te brengen. En dat was in een periode dat er nog niet de helft aan inwoners waren in Israël.
Het voorbeeld hiervan is te vinden in de beroemde Pascha koning Josia, die beschrijft in detail de
offers die doorgaan tot laat in de avond. Er staat in 2 Kron.35:1-14, gedeeltelijk weggelaten: “1
Daarna hield Josia het Pascha voor de HEERE in Jeruzalem. En zij slachtten het paaslam op de
veertiende van de eerste maand. 2 Hij stelde de priesters aan in hun taken, en spoorde hen aan
voor de dienst van het huis van de HEERE. (...) De priesters gingen op hun plaats staan, evenals de
Levieten, volgens hun afdelingen, overeenkomstig het gebod van de koning. 11 Daarna slachtte
men het paaslam, en de priesters sprenkelden het bloed met hun handen, en de Levieten
stroopten de huiden af. 12 Zij legden de delen bestemd voor het brandoffer apart om dat
overeenkomstig de indelingen van de families aan het gewone volk te geven, zodat men ze aan de
HEERE als offergave aan kon bieden, zoals beschreven staat in het boek van Mozes. Zo deden zij
ook met de runderen. 13 Zij braadden het paaslam volgens de bepaling op het vuur, en de andere
geheiligde delen kookten zij in potten, in ketels en in pannen, en deelden het snel uit aan heel het
gewone volk. 14 Daarna bereidden zij het paaslam voor zichzelf en voor de priesters, omdat de
priesters, de nakomelingen van Aäron, tot in de nacht bezig waren met het offeren van de
brandoffers en het vet. Daarom bereidden de Levieten het paaslam voor zichzelf en voor de
priesters, de nakomelingen van Aäron.”
Het “laatste avondmaal” was geen Pascha

maaltijd
en in het evangelie van Johannes staat

waarom!
Johannes 13:1: “1 En vóór het feest van het

Pascha, toen Jezus wist dat Zijn uur
gekomen was dat Hij uit deze wereld zou Johannes stelt duidelijk dat het “laatste avond-
overgaan naar de Vader, heeft Hij de Zijnen, maal” de dag was vóór de feitelijke seder =
die in de wereld waren en die Hij liefgehad Pascha lam maaltijd was volgens Exodus 12.
had, liefgehad tot het einde. “2 Toen dan de
maaltijd plaats-vond en de duivel Judas
Iskariot, de zoon van Simon, al in het hart
gegeven had Hem te verraden.”
Johannes 18:28: “Ze brachten dan Jezus van Zoals u hier duidelijk ziet, de Joden hadden
Kajafas naar het gerechtsgebouw, en het nog niet gegeten van het Paaslam maaltijd
was 's morgens vroeg. En zij gingen het (seder) uit Ex 12 toen Jezus werd gearresteerd.
gerechts-gebouw niet in, opdat zij niet Jezus had Zijn “laatste avondmaal” al een paar
bezoedeld zouden worden, maar het uur voordat dit gegeten zou worden door de
Pascha konden eten” anderen Pesach vierden.
Johannes 19:14,31: “14 En het was de

voorbereiding van het Pascha, ongeveer het “voorbereiding voor het Pascha” dit is een
zesde uur [zes uur Romeinse tijd]; en hij zei verwijzing naar de voorbereiding die het
tegen de Joden: Zie, uw Koning!” “31 Opdat Paschalam seder van Ex12. De lammeren
de lichamen niet aan het kruis zouden zouden worden gedood ongeveer 9 uur later.
blijven op de sabbat, omdat het de Dus had Jezus of zijn apostelen niet gegeten
voorbereiding was (want de dag van die van het “laatste avondmaal” 9 uur (ongeveer)
sabbat was een grote dag), vroegen de voor deze tijd.
Joden dan aan Pilatus of hun benen
gebroken en zij weggenomen mochten
worden.”
Typologie: Jezus heeft zich nauwgezet aan de voorschriften gehouden uit Exodus 12.
Een pesachmaal een dag te vroeg houden zou Hem een wetsverbreker maken.
Willen jullie dat?
Nu al een tweede samenvatting:
1) Niemand heeft ooit enig sluitend bewijs kunnen geven dat de Joden de lammeren voor
het Pascha in de namiddag van 13 Niesan offerden; dat zou trouwens een wetsovertreding
zijn. Er is geen rechtvaardiging voor een dergelijke daad, en ook de Misjna (uit de
Talmoedische tijd) zwijgt daar over.
2) Het vlees van de geslachtte lammeren kon niet na die avond nog gebruikt worden. Dat
ging dus niet in de koelkast bij wijze van spreken. Alles moest worden geconsumeerd
(Exodus 12:10 / Deuteronomium 16:4). Als het laatste avondmaal een werkelijk Pascha
(seder) lammaaltijd was hoe moeten we dat interpreteren in de type-antitype theologie?
Dan zou Jezus die is gedood als het “Lam van God” daarna zoals alle andere Pascha
lammeren die niet genuttigd werden met vuur verbrand worden in de ochtend.
3) Het Pascha (seder) maaltijd was om een gezinsmaaltijd met ALLE naaste familieleden
ERBIJ. Als het zo is zou Jezus de bedoeling van de maaltijd alleen voor deze 12 mannen
geschonden hebben! Waar zijn de kinderen van al die getrouwde apostelen en hun
vrouw? Exodus 12:3 is duidelijk: “Spreek tot heel de gemeenschap van Israël: Op de
tiende dag van deze maand moet ieder voor zich een lam per familie nemen, een
lam per gezin.”
4) De avond dat men de seder / lam maaltijd eet, moeten ze in hun huizen blijven tot het
daglicht (Exodus 12:22). Maar Jezus gaat naar de tuin van Gethsemane na de maaltijd.
5) Het “laatste avondmaal” op de vooravond van de 14 de Niesan (ongeveer 18 uur voordat Hij
stierf) zou vanuit het standpunt van sommige joden kunnen beschouwd worden als de
eerste maaltijd voor het gehele 8 dagen Pesachfestival. Het was nog als een zeer speciale
maaltijd door de Joden, het was de eerste van vele.
6) Jezus, heeft met Zijn discipelen dus het begin gehouden van het Feest van het Pascha,
maar wist dat hij het Pascha zelf (sedermaal) zou missen. Hij zou vrijdagavond in het graf
gelegd worden. Hij wist dat Hij zou sterven en zo ZELF het WARE PASCHA zijn (1 Cor.5:7-8).
Jezus, was de wet van Mozes niet aan het veranderen: het Pascha (seder) was de 15 de en
niet de 14de! De Heer gebruikte de term “Pascha” om te verwijzen naar het hele
Paschaseizoen. (We hebben uitgebreid naar deze termen gekeken.)
7) Jezus zond Petrus en Johannes naar de bovenkamer om het Pascha voor te bereiden. Het
Pascha festival in de ruimte zin van het woord voor HET VOLLEDIGE 8 DAGENFEEST. De
discipelen wisten met zekerheid dat ze de kamer voor 8 dagen zouden “huren” niet alleen
voor het eten van het sederlam. Het is zelfs waarschijnlijk, dat de bovenzaal van
Handelingen 1:13 dezelfde bovenzaal was van het laatste avondmaal (Marcus 14:15 /
Lucas 22:12).
8) Het Paaslam (of seder) maaltijd, is in zekere mate anti-typisch met het avondmaal
aangezien dat GEMEENSCHAP MET JEZUS EN ELKAAR afbeeld. Het avondmaal werd niet
ingesteld door Jezus BIJ EEN PAASLAMVIERING die kwam slechts vele uren later. Zie tabel
hier onder.
^^^^^^^^
Deze opmerking verduidelijkt wat: uit het artikel “Last Supper” in Dictionary of Jesus and the
Gospels, InterVarsity Press, 1992, blz.445,446.
“De vraag of het laatste avondmaal een Pascha maaltijd was moet worden verduidelijkt. Het
laatste avondmaal was niet een Pascha maaltijd. Het was niet jaarlijks gevierd, en het gaat om
slechts twee elementen — brood en wijn. Een letterlijke Paschalam is er niet bij betrokken en geen
andere elementen van de Pascha maaltijd. Overwegende dat Matthéüs 26:26 / Marcus 14:22 en
Lucas 22:15-17 voor het tijdsgebeuren van het laatste avondmaal plaatsvindt binnen het
tijdsbestek van een Pascha maaltijd, toch is voor hen niet een Pascha maaltijd. Dit is vooral
duidelijk in Lucas want geen van zijn verwijzingen naar het breken van brood is tijdens de
handelingen geassocieerd met het Joodse Pascha. Bovendien lijkt Paulus een scheiding aan te
geven van de “beker” tijdens het avondmaal zelf (1 Cor.11:25). Dus, overwegende dat het laatste
avondmaal werd geassocieerd met een Pascha maaltijd en de maaltijd des Heren waarschijnlijk in
de vroege kerk gekoppeld was aan een maaltijd (een “liefde-feest”), werd het nooit begrepen als
identiek met deze maaltijden.”
^^^^^^^^
Jezus, ons paaslam VOLGENS 1 Cor.5:7

　 Joodse Pascha (type) Avondmaal (anti-type)
Betekenis Gedenk Egypte Ex.12: 26-27 Gedenk de Heer 1 Cor.11:25

Zondeloze Jezus Joh.1:29 / 1

Lam 1 jaar ongeschonden Ex.12: 5
Pet.1:19
Vlees Eten tijdens een maal, Ex.12: 8 Eten geestelijk maal 1 Cor. 11:27
Geen gebroken
Ex.12:46 / Num.9:12 Joh.19:33,36 (Ps.34:20)
beenderen
Op genadetroon voor de zonden Voor vergeving Mat.26: 27-28
Bloed
Ex.12: 7
Deelnemers Besneden of familie van Ex 12:43 Gedoopt 1 Cor.10: 16-17 / 11:29
Wanneer Elke 15de Niesan: Ex.12: 6 Elke zondag: Handelingen 20:7
De uitdrukking, “Het Avondmaal des Heeren” [Grieks = kyriakon deĩpnon] vinden we alleen maar
in 1 Cor.11:20. Het is natuurlijk verwant aan de frase “de tafel van de Heeren” [Grieks = trapeza
kyriou] (1 Cor.10:21). In deze beide passages blijkt dat de term + Heer (Grieks = kyrios) is
verankerd in de traditie en het woordgebruik in die dagen voor het avondmaal (1 Cor.10:22 / 11:
27,31). Hier staat het duidelijk wij feesten met de Heer erbij “1 Cor.11:26: “Want zo dikwijls als u
dit brood eet en deze drinkbeker drinkt, verkondig de dood van de Heere, totdat Hij komt.”
We vertalen van N.T. Wright, Jesus and the Victory of God, Fortress press, 1996,
hoofdstuk 9. Over de zin van het laatste avondmaal als een nieuwigheid in
Gods bestel.
“De nieuwe betekenis die Jezus gaf aan de oude maaltijd kan worden gezien wanneer we dat
vergelijken met zijn tempel-actie. Beide fungeerden als profetische symbolen, wat wijst op een
onverwachte vervulling van het lot van Israël, waarin die bestemming nu een herbronning werd
rond Jezus zelf. Sterker nog, vanuit dit oogpunt zouden we bijna suggereren dat het noodzakelijk
was dat Jezus niet het Pascha vierde op de reguliere nacht; Hij hield zich juist nu niet gewoon aan
de reeks feesten, als onderdeel van de reguliere jaarlijkse joodse cultus. Men is afhankelijk van de
Tempel voor het nodige offerlam. Als Hij geloofde dat het koninkrijk op het punt stond om zich te
ontplooien, met andere woorden dat JHWH op het punt stond om het nieuwe verbond in te
wijden, het einde van de ballingschap, de vergeving der zonden, wordt het zeer waarschijnlijk dat
Hij deze maaltijd zou onderscheiden van het gewone paasmaal. Maar met behoud genoeg van
zijn vorm voor de symboliek om effectief te zijn als Hij geloofde dat het koninkrijk niet alleen een
toekomstige gebeurtenis was, wachtend achter een hoekje als nog moet worden onderhandeld,
maar eigenlijk aan het uitbarsten was op dit huidige moment. Dan zou het zinvol zijn om die
Pascha nacht te anticiperen, het vieren van een vreemde nieuwe Pascha dat een koninkrijk-in-de-
huidige-betekenis zou betekenen. En als Hij werkelijk geloofde dat de tempel in laatste instantie
voor de vernietiging stond, dat zij plechtig werd beoordeeld door YHWH en te licht bevonden dan
zou het ook passend zijn dat Hij zich moet gedragen alsof die al in de diaspora zit en al zonder de
tempel te kunnen aanschouwen, en zijn Pascha maaltijd vieren zonder beroep te doen op het
systeem dat Hij aan de kaak had gesteld, en waarvan Hij de griezelige ondergang had
voorspeld.”(…)
“De handelingen van Jezus met het brood en de beker - waarvan men kan spreken als een echt
historisch verhaal - moeten worden gezien als dezelfde manier van de symbolische acties van
bepaalde profeten in de Hebreeuwse geschriften. Jeremiah breekt een pot; Ezechiël maakt een
model van het belegerde Jeruzalem. De acties dragen profetische kracht, het uitvoeren van
gebeurtenissen (meestal handelingen van een oordeel), die vervolgens zijn waar gemaakt. Ze zijn
enerzijds uitgelegd in termen van die gebeurtenissen, of beter nog van JHWH die via hen werkt.
Op dezelfde manier, vertonen de centrale handelingen van Jezus tijdens de maaltijd gelijkenis met
de punten van de hele maaltijd en die te versterken: de koninkrijk-agenda, waaraan Hij
gehoorzaam was gedurende zijn bediening gaat nu eindelijk de ultieme bestemming bereiken.
Pascha keek terug naar de Exodus, en verder naar de komst van het koninkrijk. De bedoeling van
Jezus bij deze maaltijd is deze van een nieuwe Exodus, de komst van het koninkrijk door middel
van het eigen lot te symboliseren. De maaltijd, gericht op de handelingen van Jezus met het brood
en de beker, vertellen de Paschaverhaal en ook het eigen verhaal van Jezus en Hij weefde deze
twee in één.”
Een extra nota die we aanhalen om er op te wijzen dat wat

Armstrong en zijn vrienden zeggen niet erg overtuigend is.
Ze leren dat de vrouwen die Jezus willen gaan zalven met oliën dat ze deze niet konden kopen
bijtijds en ze niet mochten voorbereiden op een sabbat. We geven enkele voorbeelden uit de
Bijbel dat Jezus en zijn leerlingen bij bepaalde gelegenheden zich niet strict hielden aan de
sabbatvoorschriften. Trouwens veel joden deden dat in de minste mate die ze konden vinden
volgens hun eigen geweten. Laten we geen vertekend beeld ophangen van de joden in de tijd van
Jezus: men was NIET zo godsdienstig als men soms hoort vertellen. Dat argument is niet
steekhoudend: de preken van Jezus zouden veel milder geweest zijn als dat waar was. Vergeten
we bovendien niet dat veel van de argumentatie die men geeft in de kring van Armstrong
gebaseerd is op de WETTEN van de Rabbijnen die slechts tegen 250 de eerste maal te boek zijn
gesteld. Wie leren dat Jezus een sedermaal gehouden heeft en stierf op een woensdag geven
meer aandacht aan die zaken dan wat er in de Bijbel zelf staat. Dus men gaat op grote schaal aan
inlegkunde doen. Hier wat Armstrong zegt en onze Bijbelse kritiek daarbij.
Dus nog eens van http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html uit

een brochure: DE OPSTANDING was NIET op zondag. [Autheur Herbert W. Armstrong]
“Welke sabbat volgde op de kruisiging?

Het Paschalam, dat ieder jaar op de 14e van de eerste maand, 'Abib', werd gedood, was een
voorafschaduwing van Christus, het Lam Gods dat de zonde der wereld wegneemt. Christus is ons
Paschalam, geslacht voor ons (1 Corinthe 5:7).
Jezus werd geslacht op precies dezelfde dag dat ieder jaar het Paschalam werd geslacht. Op de
14e Abib, de eerste maand van het Hebreeuwse jaar, werd Hij gekruisigd. En deze dag, het
Pascha, was de dag vóór – en de voorbereiding op – de feestdag, of jaarlijkse grote sabbatdag,
die op de 15e Abib viel.
Deze sabbat kan op iedere dag van de week vallen. Het komt vaak voor dat hij op donderdag valt
en wordt dan, ook tegenwoordig, op die dag gevierd. En de Hebreeuwse kalender toont aan, dat
in het jaar dat Jezus werd gekruisigd, de 14e Abib, de Paschadag, de dag waarop Jezus werd
gekruisigd, een woensdag was. En de jaarlijkse sabbat viel op donderdag. Dit was de sabbat die
naderbij kwam toen Jozef van Arimathea zich haastte om het lichaam van Jezus laat op die
woensdagmiddag te begraven. Er waren in die week twee afzonderlijke sabbatten!”
Jezus zegt: ‘Zo is het dan op de sabbatdagen geoorloofd wel te doen.’
1°) We gaan eens kijken naar de context van Matthëüs 12:1-14 Statenvertaling. De discipelen
schenden de wetten die de clerus gemaakt heeft over de sabbat maar Jezus wijst hen terecht. Hij
is toch HEER (KURIOS) van de sabbat! “In dien tijd ging Jezus, op een sabbatdag, door het
gezaaide, en Zijn discipelen hadden honger, en begonnen aren te plukken, en te eten. En de
Farizeeën, [dat] ziende, zeiden tot Hem: Zie, Uw discipelen doen, wat niet geoorloofd is te doen op
den sabbat. Maar Hij zeide tot hen: Hebt gij niet gelezen, wat David gedaan heeft, toen hem
hongerde, en hun, die met hem [waren]? Hoe hij gegaan is in het huis Gods, en de toonbroden
gegeten heeft, die hem niet geoorloofd waren te eten, noch ook hun, die met hem [waren], maar
den priesteren alleen. Of hebt gij niet gelezen in de wet, dat de priesters den sabbat ontheiligen in
den tempel, op de sabbatdagen, en [nochtans] onschuldig zijn? En Ik zeg u, dat Een, meerder dan
de tempel, hier is. Doch zo gij geweten hadt, wat het zij: Ik wil barmhartigheid en niet offerande,
gij zoudt de onschuldigen niet veroordeeld hebben. Want de Zoon des mensen is een Heere ook
van den sabbat. En van daar voortgaande, kwam Hij in hun synagoge. En ziet, er was een mens,
die een dorre hand had, en zij vraagden Hem, zeggende: Is het ook geoorloofd op de sabbatdagen
te genezen? (opdat zij Hem mochten beschuldigen). En Hij zeide tot hen: Wat mens zal er zijn
onder u, die een schaap heeft, en zo datzelve op een sabbatdag in een gracht valt, [die] hetzelve
niet zal aangrijpen en uitheffen? Hoe veel gaat nu een mens een schaap te boven? Zo is het dan
op de sabbatdagen geoorloofd wel te doen. Toen zeide Hij tot dien mens: Strek uw hand uit; en hij
strekte ze uit, en zij werd hersteld, gezond gelijk de andere. En de Farizeen, uitgegaan zijnde,
hielden te zamen raad tegen Hem, hoe zij Hem doden mochten.”
2°) Nog een ander voorbeeld waar de wet van de sabbat moet wijken voor het belang van de
mens(heid) volgens de Willibrordvertaling Johannes 7:
“[14] Toen het feest al op de helft was, ging Jezus naar de tempel en gaf er onderricht. [15]De
Joden stonden verbaasd en zeiden: ‘Hoe komt Hij aan die kennis van de Schriften? Hij heeft toch
geen onderwijs genoten!’ [16] Jezus ging hierop in: ‘Mijn leer komt niet van Mijzelf, maar van
Hem die Mij gezonden heeft. [17] Wie bereid is zijn wil te doen, zal weten of deze leer van God
komt, of dat Ik spreek op eigen gezag. [18] Iemand die op eigen gezag spreekt, zoekt zijn eigen
glorie, maar Hij die de eer zoekt van degene die Hem gezonden heeft, is betrouwbaar en vrij van
alle bedrog.
[19] Heeft Mozes u de wet niet gegeven? En toch onderhoudt niemand van u die wet. Waarom
bent u er anders op uit om Mij te doden?’ [20] ‘U bent bezeten’ zei het volk. ‘Wie is eropuit om U
te doden?’ [21] Jezus hernam: ‘Eén* daad heb Ik verricht en u staat er allen versteld van. [22] En
toch: Mozes heeft u de besnijdenis gegeven – al gaat ze eigenlijk terug op de aartsvaders en niet
op Mozes zelf – en u besnijdt iemand zelfs op sabbat. [23] Als iemand dus op sabbat besneden
mag worden omdat anders de wet van Mozes wordt geschonden, moet u dan op Mij kwaad
worden als Ik op sabbat iemand helemaal gezond maak? [24] U moet niet oppervlakkig oordelen,
maar een rechtvaardig oordeel vellen.’”
3°) U moet eens nagaan met een concordantie of zoekfunctie in een Bijbel hoeveel malen Jezus
niet geneest op een Sabbatdag, letterlijk en geestelijk. Johannes 5 is een mooi voorbeeld. Hij
vraagt zelfs mensen de sabbat te overtreden zodat de klerus zich gaat bezinnen hoe ze Jezus te
pakken kunnen krijgen. Al van in het begin is dat zo.
Marcus 2 HSV: “5 En toen Jezus hun geloof zag, zei Hij tegen de verlamde: Zoon, uw zonden zijn u
vergeven. 6 En er zaten daar enigen van de schriftgeleerden, en die overlegden in hun hart: 7
Waarom spreekt Deze op die manier godslasteringen? Wie kan zonden vergeven dan God alleen?
8 En Jezus, Die meteen in Zijn geest onderkende dat zij zo bij zichzelf overlegden, zei tegen hen:
Waarom overlegt u deze dingen in uw hart? 9 Wat is gemakkelijker, tegen de verlamde te zeggen:
De zonden zijn u vergeven, of te zeggen: Sta op, neem uw ligmat op en ga lopen? 10 Maar opdat
u zult weten dat de Zoon des mensen macht heeft op de aarde zonden te vergeven (zei Hij tegen
de verlamde): 11 Ik zeg u: Sta op, neem uw ligmat op en ga naar uw huis. 12 En hij stond meteen
op, en nadat hij de ligmat opgenomen had, ging hij voor het oog van allen naar buiten, zodat zij
allen buiten zichzelf waren en God verheerlijkten en zeiden: Wij hebben nog nooit zoiets gezien!”
Matthéüs 15:30,31 / Lucas 13:10-17 / Matthéüs 20:29-34 / Lucas 6:6-11
Matthéüs 16:21 Marcus 8:31 Lucas 9:22
“21 Van toen aan begon Jezus

Zijn discipelen te laten zien dat “ 31En Hij begon hun te “22 Hij zei: De Zoon des
Hij naar Jeruzalem moest gaan onderwijzen dat de Zoon des mensen moet veel lijden
en veel zou moeten lijden van mensen veel moest lijden en en verworpen worden door
de kant van de oudsten en de verworpen worden door de de oudsten, overpriesters
overpriesters en de oudsten en overpriesters en en schriftgeleerden, en Hij
schriftgeleerden, en dat Hij schriftgeleerden en gedood moet gedood en op de
gedood zou worden en OP de worden en NA drie dagen derde dag opgewekt
derde dag zou worden opstaan.” worden.”
opgewekt.”
Matthéüs 17:22-23 Marcus 9:31 Lucas 9:44
“22Toen zij in Galilea

“31 Want Hij gaf onderwijs aan
verbleven, zei Jezus tegen hen:
Zijn discipelen en zei tegen hen:
De Zoon des mensen zal “ 44Laat deze woorden tot
De Zoon des mensen zal
overgeleverd worden in de uw oren doordringen,
overgeleverd worden in de
handen van mensen. 23 En zij want de Zoon des mensen
handen van mensen en zij zullen
zullen Hem doden, maar op de zal overgeleverd worden in
Hem doden, en nadat Hij gedood
derde dag zal Hij opgewekt de handen van mensen.”
is, zal Hij op de derde dag
worden. En zij werden erg
opstaan.”
bedroefd.”
Matthéüs 20:18-19 Marcus 10:33-34 Lucas 18:31-33
“31 En Hij nam de twaalf

bij Zich en zei tegen hen:
Zie, wij gaan naar
“18 Zie, wij gaan naar “33 Zie, wij gaan op naar
Jeruzalem en alles wat
Jeruzalem en de Zoon des Jeruzalem en de Zoon des
geschreven is door de
mensen zal aan de mensen zal aan de overpriesters
profeten zal aan de Zoon
overpriesters en en de schriftgeleerden
des mensen volbracht
schriftgeleerden overgeleverd overgeleverd worden, en zij
worden.32 Want Hij zal aan
worden, en zij zullen Hem ter zullen Hem ter dood veroordelen
de heidenen worden
dood veroordelen; 19 en zij en Hem aan de heidenen
overgeleverd en bespot
zullen Hem aan de heidenen overleveren. 34 En zij zullen Hem
worden en smadelijk
overleveren om Hem te bespotten en Hem geselen en
behandeld en bespuwd
bespotten en te geselen en te Hem bespuwen en Hem doden;
worden. 33 En zij zullen
kruisigen; maar op de derde en op de derde dag zal Hij weer
Hem doden, nadat zij Hem
dag zal Hij opgewekt worden.” opstaan.”
gegeseld hebben en op de
derde dag zal Hij weer
opstaan.”
De voorspellingen van het lijden zijn uitgekomen en zo ook de vervulling van die opstanding
“op de derde dag.”
R.T. France, Chronological Aspects of ‘Gospel Harmony’, Vox Evangelica 16 (1986): 33-60 is een
pracht van een artikel, nog steeds. Een relatief lang citaat omdat er zoveel in verwerkt is.
“Er is zeker enig bewijs voor geschillen over de berekening van de festivals, maar niet voor een
dergelijk geschil in het betrokken jaar. En de veronderstelling dat Jezus de tijdsrekening zou
hebben genomen van de Farizeeën is ook twijfelachtig. Bovendien, er is geen bewijs, noch is het
waarschijnlijk dat een aparte viering van het Pascha ooit was toegestaan door de autoriteiten van
de Sadduceen die de tempel controleerden en de plaats van waar de lammeren moeten worden
gedood. Als indicatie van het ongefundeerd karakter van dergelijke theorieën, het is leuk om op te
merken dat, volgens G. Ogg, 'sommige' (onbepaald) zaken hebben betoogd in precies de
tegenovergestelde richting. Het waren de Sadduceeën die vanuit de maanstand dat bepaalden,
dus dat er soms een verschil van één dag tussen hun kalenders was. Zoals nog steeds gebeurt
vandaag in sommige islamitische landen met de bepaling van de exacte dagen van festivals.
In het geval van Marcus, die in Rome schreef, zag hij de kerk vanuit zijn eigen traditie. “Dat Jezus
stierf op een vrijdag in een jaar wanneer die vrijdag werd waargenomen in de verstrooiing voor
het Pascha vieren” [M. H. Shepherd, Jr., Are Both the Synoptics and John Correct about the Date
of Jesus' Death? JBL 80 (1961):123-32 (hier blz.130)] We moeten toch iets overwegen. Dat
Johannes zich bewust is van de werkelijke stand van zaken in Palestina. Daar waar het Pascha wel
eens een dag later was. Galilea versus Juda het is bekend dat er verschillen tussen Galilea en Juda
in juridische, religieuze en sociale vraagstukken waren.
Hierbij dus een verschil van agenda. Kan die gevolgen hebben voor de incidentie van Pascha?
Minstens drie van dergelijke voorstellen zijn gedaan, hoewel het effect daarvan is verzwakt door
het feit dat ze allemaal verschillend zijn, en elkaar uitsluiten! De eenvoudigste is de suggestie van
J. Pickl [J. Pickl, The Messias (ET, St. Louis, 1946) 120-122. ] dat, omdat het aantal lammeren dat
gedood moest worden te groot was voor één dag, de gewoonte ontwikkeld werd dat de Galileers
ze op Niesan 13 en de Judeers van 14 Niesan slachtten. Een leuk idee, maar geheel speculatief. S.
Docks suggereert [Chronologies néotestamentaires et vie de 1’église primitive (Gembloux, 1976)
21-29] dat de vaststelling van het begin van de maand - op basis van de waarneming van de
maanstand - de verantwoordelijkheid was van de regionale commissies, die onafhankelijk van
elkaar rekenden.
Een klein verschil in de tijd van waarneming tussen Juda en Galilea kan vervolgens leiden tot een
dagje verschil in de regionale agenda, zodat Jezus als Galileeër het Pascha een dag eerder dan de
officiële Judeers zou navolgen. H. W. Hoehner, gelooft wat J. Finegan zegt, dat het regionale
verschil ontstond op de manier van de verrekening van een dag. Daarbij overwegende dat de
meeste Joden de dag rekenden bij het begin van zonsondergang, en hij suggereert daarboven dat
de Galileans, een oudere traditie volgen, waarbij de dag bij zonsopgang als begin zou aanvangen.
In dat geval zou in hun Niesan 14 (donderdag) zowel het doden omvatten als het eten van de
lammeren. Overwegende dat de Judaeans, voor wie Niesan 14 niet begon dan met
zonsondergang op de donderdag hun lammeren niet zouden kunnen doden dan op de vrijdag
middag (nog steeds Nisan 14), en vervolgens zou gegeten worden nadat Niesan 15 was
begonnen, één dag na de Galileïsche maaltijd.
Er zijn inderdaad een aantal aanwijzingen dat beide systemen van dag-afrekening nog bekend
waren onder de Joden eventueel zelfs zo laat als de tijd van Jezus, [J. Morgenstern, Some
Significant Antecedents of Christianity (Leiden, 1966) 8-15]. Maar men is het erover eens dat het
systeem van zonsondergang tot zonsondergang, de goede norm was geworden vóór de eerste
eeuw. En R. T. Beckwith, die een lans breekt voor de co-existentie van de twee systemen samen, is
niet bereid om te beweren dat meer dan een 'impliciet' bewijs voor de system van de zonsopgang-
naar-zonsopgang bestond.” [Beckwith, R. T., “The Day, Its Divisions, and Its Limits, in Biblical
Thought,” Evangelical Quarterly 43 (1971), 218-227.]
Een betrekkelijk lang citaat denkt u, maar het geeft weer wat er allemaal de ronde heeft gedaan
aan technische oplossingen van het probleem wanneer was het Laatste Avondmaal. WE blijven
herhalen: er is geen enkel bewijs dat de clerus die de tempel bestuurde - de Sadduceeën - ooit
lammeren geslacht hebben op de 13 de Niesan. Dus blijf niet geloven dat zoiets als mogelijkheid
dient aanvaard te worden. We zullen ons geloof toch niet op een zanderige grond beginnen!
Hier hoe Harold Hoehner dit tracht te rechtvaardigen:
“De Galileers en de Farizeeën gebruikten de zonsopgang-naar-zonsopgang berekening

terwijl dat de Judeers en de Sadduceeën de zonsondergang-naar-zonsondergang
berekening hanteerden (...). Dat inzicht voldoet niet alleen de gegevens van de Synoptici
en het evangelie volgens Johannes, het is ook bevestigd door de Misjna. Was het de
gewoonte van de Galileers om geen werk te doen op de dag van het Pascha, terwijl de
Judeers werkten tot 's middags [de verwijzing naar voetnoot wil Misjna: Pesahim iv.5].
Gezien de Galileers de dag bij zonsopgang begonnen zouden ze geen werk doen op de
gehele dag van het Pascha. Aan de andere kant, de Judeers bij wie de dag begon bij
zonsondergang zouden ze de ochtend werken maar niet de middag.” (Chronological
Aspects of the Life of Christ, blz.87,88).
DE vraag die bij mij blijft hangen is zeker dit: waarom zo een groot vertrouwen hebben in de
Talmoed. Mogen we gewoon op het getuigenis van de rabbijnse traditie afgaan in deze zaak? En
deze tweede vraag: welke rabbijnse traditie moet worden gevolgd? Wat hebben die Sadduceeën
gedaan in de vorming van de Talmoed? Waarschijnlijk niets, en dat de Misjna er in theorie al was
in de dagen van Jezus is zeer onwaarschijnlijk: het is voorzeker een zaak van de tijden na de
vernietiging van de tempel in 70 AD. En de éne Talmud is ook de andere niet: Christine Elizabeth
Hayes, Between the Babylonian and Palestinian Talmuds: Accounting for Halakhic Difference in
Selected Sugyot from Tractate Avodah Zarah, Oxford University Press, 1998.
Om u een idee te geven hoe de toestand is van de zon als de vrouwen naar het graf gaan:
in Jeruzalem was 1 april 2016 de zonsopgang om 06:27 / zonsondergang 18:59.
We citeren Joseph Ratzinger/Benedictus XVI, JEZUS VAN NAZARETH DEEL II, Van de intocht in
Jeruzalem tot de opstanding, Lannoo, Tielt, 2011, blz.104. We citeren hem niet als herder van
Rome, maar als een zeer degelijke theoloog en dat was hij voor zijn pausdom en ook later.
“Maar wat was het Laatste Avondmaal van Jezus dan wel? En waardoor ontstond de toch al zo
vroege paschale duiding ervan? Het antwoord van Meier is verbluffend eenvoudig en in veel
opzichten overtuigend: Jezus wist dat zijn dood aanstaande was. Hij wist dat Hij het paaslam niet
meer zou kunnen eten. In die wetenschap nodigde Hij de zijnen uit voor een heel bijzondere
Laatste Avondmaal, dat geen enkele joodse ritus volgde, maar dat zijn afscheid was en waarbij Hij
iets nieuws schonk, zichzelf als het ware lam, en daarmee zijn Pascha instelde.
Alle synoptische evangelies vermelden dat Jezus bij dit Avondmaal zijn dood en opstanding
profetisch aankondigt. Bij Lucas heeft dat een bijzonder plechtige en mysterievolle vorm: 'Vurig
heb Ik ernaar verlangd om dit paasmaal met jullie te eten vóór mijn lijden. Want Ik zeg jullie dat Ik
het niet meer zal eten tot de vervulling ervan in het koninkrijk van God' (Lc 22,15v). Die woorden
blijven dubbelzinnig. Het zou kunnen betekenen dat Jezus voor de laatste keer het bekende
Paschamaal met de zijnen eet. Maar het kan ook betekenen dat Hij het niet meer eet, maar dat
het nieuwe Pascha nadert.
Eén ding is duidelijk in alle overleveringen: de kern van dit afscheidsmaal was niet het oude
Pascha, maar het nieuwe, dat Jezus in deze samenhang voltrok. Ook al was de bijeenkomst van
Jezus met zijn leerlingen geen Paschamaaltijd volgens de rituele voorschriften van het jodendom,
terugblikkend was er een innerlijke samenhang van het Pascha met dood en opstanding van
Jezus: het was Jezus' eigen Pascha. In die zin heeft Hij het Pascha gevierd én niet gevierd: de oude
riten konden niet voltrokken worden, toen hun uur gekomen was, was Jezus al gestorven. Maar
Hij had zichzelf gegeven en op die manier werkelijk Pascha met hen gevierd. Het oude had niet
afgedaan, maar had zijn volle betekenis gekregen.”
Profetieën van het OT over de kruisiging en begrafenis van Jezus

Jezus zal verbrijzeld worden om onze Jesaja 53:5 Matthéüs 27:26
ongerechtigheden
Zijn handen en voeten worden doorstoken Psalm 22:16 Matthéüs 27:35
Jezus zal tezamen met de overtreders gedood Jesaja 53:12 Matthéüs 27:38
worden
Jezus zal voor de overtreders bidden Jesaja 53:12 Lucas 23:34
Jezus zal door zijn eigen volk verworpen worden Jesaja 53:3 Matthéüs 21:42-43
Jezus zal zonder reden worden gehaat Psalm 69:4 Johannes 15:25
Zijn vrienden zullen van veraf toekijken Psalm 38:11 Matthéüs 27:55
Zijn kleding word verdeeld, zijn gewaad vergokt Psalm 22:18 Matthéüs 27:35
Jezus zal dorst lijden Psalm 69:22 Johannes 19:28
Jezus zal gal en azijn aangeboden worden Psalm 69:22 Matthéüs 27:34,48
Jezus zal Zijn geest aan God aanbevelen Psalm 31:5 Lucas 23:46
Zijn beenderen zullen niet gebroken worden, Hij is Psalm 34:20 Johannes 19:33
het Lam Gods
Zijn zijde zal doorstoken worden, om te weten of Zacharia 12:10 Johannes 19:34
Hij werkelijk dood is
Duisternis zal over het land komen Amos 8:9 Matthéüs 27:45
Jezus zal in het graf van een rijke man begraven Jesaja 53:9 Matthéüs 27:57-60
worden, in de nabijheid van de kruisging
OOK DIT IS VERVULLING, ALLES OP DE DOOR GOD BESTEMDE TIJD(EN)!
Wanneer we de Kruisiging op vrijdag hebben dan zijn

TYPE en ANTITYPE exact met elkaar in overeenstemming
14de Niesan 15de Niesan 16de Niesan = Zondag

Vrijdag = dag van Voorbereiding Zaterdag = de sabbatdag Eerste dag van de week
Jezus viert ZIJN LAATSTE st

1 dag van het feest van Het Omerfeest – Dag van de
avondmaal, het begint na de
ongezuurde broden eerste oogst
zonsondergang van 13 Niesan.
NACHT DAG NACHT DAG NACHT DAG
De ongezuurde
Paaslam
broden worden DE DERDE DAG!
geslacht in de Een dubbele Sabbatdag
gebakken in de (Lucas 24:21)
late namiddag
morgen.
Kruisiging en Opstanding Geen

Jezus viert het voor sabbatdag
begrafenis voor Jezus ligt in
avondmaal. zonsopgang. maar wel
de Jezus ligt in het gaf
Christus onder drukte in de
zonsondergang het gaf
arrest geplaatst In de vroege tempel. Het
Vrouwen maken Wachters
in Gethsemane ochtend is het gewone volk
spijzen aan het graf?
en begin van graf leeg werkt.
klaarvoor de
proces. gevonden.
zalving.
^^^^^^^^
Bij wijze van collectieve samenvatting: Er bestaat geen twijfel over dat de uitdrukking “drie
dagen en drie nachten” regelmatig van idiomatische aard is. De vraag is, zoals we zelf geloven en
schrijven, het kan een periode van nauwelijks meer dan achtendertig uur beschrijven. [3+24+11]
Vanuit de Talmoed Yerushalmi, Shabbat 9.3 is dat aantoonbaar. We lezen er bijvoorbeeld dit: “Er
wordt gezegd: R. Eleazar b. Azarja zegt, 'een dag en een nacht vormen een span en onderdeel van
een reeks dat gelijk is aan het geheel.” Hieruit mag worden afgeleid dat het gebruikelijk was
onder de Joden om te spreken van een gedeelte van een dag als een hele dag en nacht. Dus dat
deel van vrijdag, de ganse zaterdag, en onderdeel van zondag zou door een jood in die dagen
kunnen worden genoemd als “drie dagen en drie nachten.” Voor alle oprechtheid: wat Rabbi
Eleazar heeft geleerd dat werd weerlegd door andere rabbijnen. Niet slechts voor dit: de
hoeveelheid aan standpunten, over één zaak in de Talmoed, lopen soms de spuigaten uit. Zie ter
illustratie: bekijk eens de context van 1 Samuel 30:12 / Esther 4:16.
Domenico Ghirlandaio, Laatste Avondmaal, detail,1480
HOOFDSTUK 9
De weg naar Emmaüs: Onweerlegbaar bewijs dat Jezus opstond op zondag
We citeren nog eens van auteur Herbert W. Armstrong DE OPSTANDING was NIET op zondag.
de titel (Ondertitel): “Eerlijke bezwaren onderzocht
(…) Een andere passage die verwarring kan wekken is Lukas 24:21:
Lukas 24:21 … Maar met dit al is het thans reeds de derde dag, sinds dit geschied is.
“Dit” (of “deze dingen”; Statenvertaling) omvat alle gebeurtenissen met betrekking tot de
opstanding: de gevangenneming van Jezus, het proces tegen Hem, de kruisiging en
tenslotte, het verzegelen en bewaken van het graf op de volgende dag, donderdag.
“Deze dingen” betreffen het volgende: vers 18 Een dan van hen, genaamd Kleopas,
antwoordde en zeide tot Hem: Zijt Gij de enige vreemdeling in Jeruzalem, dat Gij niet weet
wat daar dezer dagen geschied is? 19 En Hij zeide tot hen: Wat dan? Zij zeiden tot Hem:
Hetgeen geschied is met Jezus de Nazarener, een man, die een profeet was, machtig in
werk en woord voor God en het ganse volk, 20 en hoe Hem onze overpriesters en oversten
overgegeven hebben om Hem ter dood te veroordelen en Hem gekruisigd hebben.
Mattheus 27:62 De volgende dag, dat is na de Voorbereiding, kwamen de overpriesters en

de Farizeeën gezamenlijk tot Pilatus, 63 en zij zeiden: Heer, wij hebben ons herinnerd, dat
die verleider bij zijn leven gezegd heeft: Na drie dagen word Ik opgewekt. 64 Geef daarom
bevel het graf te verzekeren tot de derde dag; anders konden zijn discipelen Hem komen
stelen, en tot het volk zeggen: Hij is opgewekt uit de doden, en de laatste dwaling zou
erger zijn dan de eerste. 65 Pilatus zeide tot hen: Hier hebt gij een wacht, gaat heen en
verzekert het naar uw beste weten. 66 Zij gingen heen en verzekerden het graf met de
wacht, na de steen verzegeld te hebben.
“Deze dingen” waren pas volledig toen de wacht was geplaatst, op donderdag. En de tekst
zegt dat die zondag de derde dag was sinds deze dingen hadden plaatsgevonden. Zondag
is inderdaad de derde dag sinds donderdag. Het was echter niet de derde dag sinds
vrijdag, zodat met deze tekst een vrijdagse kruisiging niet kan worden bewezen.”
Wel wat heeft Armstrong uit zijn mouw geschud, twee opmerkingen die zijn gebouw laten
instorten. Wat doet Armstrong anders dan w eglopen van de waarheid in deze passage van de
twee die naar Emmaüs gaan.
De weg naar Emmaüs: Lucas 24: 1,13,21,46

Onweerlegbaar bewijs dat Jezus opstond op zondag
Vers Tekst Commentaar
“En op de eerste dag van de week gingen

zij, heel vroeg in de morgen, naar het graf De gehele gebeurtenissen van Lucas 24
Lucas 24:1 en brachten de specerijen mee die zij vond plaats op zondag, “de eerste dag
gereedgemaakt hadden, en sommigen van de week”.
gingen met hen mee.”
“En zie, twee van hen gingen op diezelfde

dag naar een dorp dat zestig stadiën van “Diezelfde dag” = zondag en verwijst
Lucas 24:13
Jeruzalem verwijderd was en waarvan de naar Lucas 24: 1
naam Emmaüs was.”
“Het is de derde dag”, nadat Jezus

“En wij hoopten dat Hij het was Die Israël werd gekruisigd en in het graf gelegd.
zou verlossen. Maar al met al is het Dit was de dag dat de twee mannen
Lucas 24:21
vandaag de derde dag sinds deze dingen verwacht hadden dat Jezus uit de dood
gebeurd zijn.” zou postaan. Dit was de dag van de
verwachting.
Dit is niet direct verbonden met de

mannen op de weg naar Emmaüs,
“En Hij zei tegen hen: Zo staat er
maar Lucas, door de inspiratie van de
Lucas 24:46 geschreven en zo moest de Christus lijden
Heilige Geest heeft nu in zijn evangelie
en uit de doden opstaan op de derde dag.”
VIER MAAL naar de derde dag
verwezen!
 Het lege graf is door vriend en vijand ontdekt de zondagmorgen, niet op zaterdag!
 Als Jezus stierf ROND 15:00 woensdag en letterlijk 72 uur in het graf was, zou Hij dan niet
rond 15:00 zaterdag zijn opgestaan. Maar er werd toen niet ontdekt dat het graf leeg was,
zelfs de bewakers hebben het niet gezien! Die zouden dat onmiddellijk gemeld hebben
aan de hogere officieren. Dit betekent volgens de uitleg van Armstrong dat de grafsteen
op klaarlichte dag werd weggerold maar niemand ontdekte dat toen. Het was dan de
vroege zondagochtend dat het lege graf ontdekt werd. Dronken zoals de clerus later zal
zeggen! Dat is volkomen ongelooflijk!
 Matthéüs 28 beschrijft dat verhaal hoe de hogere priesterklasse tegen dat lege graf
aanklijkt. En let er ook op dat het zondagmorgen is dat de soldaten dat verhaal komen
vertellen, niet op zaterdag. We lezen in de HSV: “11 Terwijl zij onderweg waren, zie, enigen
van de wacht kwamen in de stad en berichtten de overpriesters alles wat er gebeurd was.
12 En zij kwamen bijeen met de oudsten, en zij kwamen gezamenlijk tot het besluit om de
soldaten veel geld te geven, 13 en zij zeiden: Zeg: Zijn discipelen zijn 's nachts gekomen en
hebben Hem gestolen, terwijl wij sliepen. 14 En als de stadhouder hiervan hoort, zullen wij
hem overtuigen en maken dat u zonder zorgen bent. 15 Toen zij het geld in ontvangst
genomen hadden, deden zij zoals hun was voorgehouden. En dit woord is verbreid onder
de Joden tot op de huidige dag.”
WANNEER WERD JEZUS GEKRUISIGD 293
Mat.28:1: “Laat na de sabbat, toen het licht begon te w orden op de eerste dag van de week,
kwamen Maria Magdalena en de andere Maria om naar het graf te kijken.”
Mar.16:1,2:
“En toen de
sabbat
voorbijgegaan
was, hadden
Maria
Magdalena, Luc:24:1,2: “En op deJoh.20:1: “En op de
Maria, de eerste dag van de weekeerste dag van de week
moeder van gingen zij, heel vroeg inging Maria Magdalena
Jakobus, en de morgen, naar hetvroeg, toen het nog
Salome graf en brachten dedonker was, naar het
specerijen specerijen mee die zijgraf, en zij zag dat de
gekocht om Hem gereedgemaakt steen van het graf
te gaan zalven. hadden, en sommigenafgenomen was.”
En heel vroeg op gingen met hen mee.
de eerste dag
van de week
kwamen zij bij
het graf, toen de
zon opging”
Luther vert: “en

Luther vert: “En op
de eerste dag
den eersten dag
der week Luther vert: “op den eersten
der week, zeer
aanbrak” dag der week, zeer vroeg,
vroeg” Luther vert: “toen het nog
toen de zon opging.”
KJV “as it began duister was”
Leidse vert “des
to dawn” NIV “just after sunrise”
Zondags in denKJV “when it was yet dark”
Segond: “à Segond: “Le premier jour devroegen morgen”
Segond: “Le premier jour
l`aube du la semaine”
Segond: “Lede la semaine”
premier jour de
premier jour de la
la semaine,” “toen de zon opging”
semaine” “toen het nog donker was”
“toen het licht

“vroeg in de
begon te
morgen”
worden”
Was het na zonsopgang volgens Matthéüs, Marcus en Lucas

OF vóór zonsopgang volgens Johannes ???
Alle 4 zijn correct! Johannes neemt gewoon aan dat Maria het huis verliet, terwijl het nog donker
was. Ze ging daarna naar de andere dames en tegen de tijd dat ze (dat groepje vrouwen) bij het
graf waren kwam de zon op, en dat noteren Matthéüs, Marcus en Lucas.
Citeren nog eens http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html

uit een artikel met de titel: DE OPSTANDING was NIET op zondag. [Autheur Herbert W.
Armstrong]
“Op welke dag was de opstanding?
Welke dag van de week was nu de opstandingsdag?
De eersten die bij het graf kwamen om het te onderzoeken waren Maria Magdalena en haar
metgezellen; dat was op de eerste dag van de week (zondag), 's morgens heel vroeg, toen het
nog donker was en de zon begon op te komen, in de schemering.
Markus 16:2 En zeer vroeg op de eerste dag der week gingen zij naar het graf, toen de zon
opging. Zo staat het ook in Lukas 24:1 en Johannes 20:1.
Dit zijn de teksten waarvan de meeste mensen veronderstellen dat ze zeggen dat de
opstanding op zondagmorgen bij zonsopgang plaatsvond. Maar dat zeggen ze niet!
Toen de vrouwen arriveerden, was het graf al open! Op dat tijdstip op zondagmorgen, toen
het nog donker was, was Jezus daar niet! Een engel zei dat Hij opgewekt was: Markus 16:6 Hij
zeide tot haar: Weest niet ontsteld. Jezus zoekt gij, de Nazarener, de gekruisigde. Hij is
opgewekt, Hij is hier niet; zie de plaats, waar zij Hem gelegd hadden (Lukas 24:6; Mattheus
28:5-6).
Bij zonsopgang die zondagmorgen was Jezus reeds opgestaan! Natuurlijk. Hij was immers in
de late namiddag, tegen zonsondergang, uit het graf opgestaan!
En daar wij weten dat Christus op woensdagmiddag laat werd begraven en dat de opstanding
drie dagen later op precies dezelfde tijd van de dag plaatsvond, weten wij dat de opstanding
van Christus laat op zaterdagmiddag geschiedde.
De sabbatdag eindigde bij zonsondergang. Het was laat op die dag, vóór het begin van de
eerste dag van de week. Het was dus helemaal geen opstanding op zondag. Het was een
opstanding op sabbat!”
o De enige manier waarop voorstanders van de zaterdag-opstanding kunnen

ontsnappen aan dit vers is om een van de meest ongelooflijk wilde en fantasierijke
verklaringen van te maken, die we ooit hebben gezien: dat is om het voor de hand
liggende en onweerlegbare weg te verklaren. Die moet dan in de zin van
“wentelen en rondom het woord van God draaien als in een circus.” Dit argument
werd gemaakt door Herbert W. Armstrong van de Wereldwijde Kerk van God, die
zowel de Sabbatsviering als de zaterdag-opstanding heeft afgewezen. (Een recente
breuk met WWCG heeft Armstrong in twijfel getrokken en diens visie op zowel
zondag-opstanding en houden van de sabbat). Het is nogal ingewikkeld, dus volg
ons op dit punt.
o Armstrong zei dat de uitdrukking “het is de derde dag” geen speciale theologische
betekenis heeft en niet terug verwijst naar de profetie van Jezus dat Hij de derde
dag zou opstaan. Hij stelt dat Jezus werd gekruisigd op een woensdag om 03:00, in
het graf gelegd vóór 06:00, dan ongeveer tegen 19:00 het graf werd afgesloten en
bewakers werden opgesteld. Matthéüs 27:65 HSV: “Pilatus zei tegen hen: Hier hebt
u een wacht; ga heen, beveilig het naar uw beste weten.” En Vers 66: “Zij gingen
erheen en beveiligden het graf met de wacht, nadat zij de steen verzegeld
hadden.” Het is zo dat de verzegeling van het graf volgens Matthéüs 27:65 plaats
vond op “donderdag” omdat de nieuwe Joodse dag begint bij zonsondergang,
terwijl in de 20e eeuw cultuur onze dagen beginnen om middernacht. Nu is dit hun
argument: Wanneer de twee mannen op de weg naar Emmaus zeggen: “Het is de
derde dag sinds deze dingen gebeurd” zijn: de “dingen die gebeurden” omvat dat
de graflegging en afdichting van die dag nadat Jezus werd gekruisigd: dus =
donderdag. En aangezien Armstrong gelooft dat Jezus werd gekruisigd op
woensdag en opgestaan is op zaterdag is dat drie dagen, dus ook inclusief
donderdag, wanneer het zegel werd aangebracht tot en met zondag, wanneer de
mannen van Emmaüs zeiden: dit is drie dagen! Eureka! Alle WWCG volgelingen
riepen dat (tot na dat Armstrong overleed)! Dit lost het ganse probleem op! De
mannen op de weg naar Emmaüs verwezen naar alle gebeurtenissen van de
kruisiging met inbegrip van de verzegeling van het graf volgens Matthéüs 27:65 tot
zondag, dat was drie dagen, “het is de derde dag sinds deze dingen gebeurden.”
2. Er zijn vier problemen met deze uitleg:
 Er is geen bewijs dat een van de discipelen iets wisten over de afdichting van het graf en
de bewakers die daar staan. We zeggen niet dat het een compleet geheim was, alleen dat
op een zondag, toen, die informatie NIET BEKEND ZOU WORDEN alom zoals het nu is,
communicatie was in de eerste eeuw niet zo weidverbreid.
 Het maakt de uitdrukking “het is de derde dag sinds deze dingen gebeurden” volledig los
van wat Jezus zei over Hem en zijn opstanding de derde dag. In feite, is er absoluut geen
twijfel over het feit dat ze specifiek Jezus profetie over Hem zelf hadden gehoord het
opstaan van de derde dag zat in hun gedachten toen ze zeiden: “Het is de derde dag sinds
deze dingen gebeurden.” Waarom zou Lucas ons in verwarring brengen met ons deze
sleutel-uitdrukking van de profetie (de derde dag) ontnemen op een dag NA de echte
derde dag. (In de veronderstelling van een zaterdag-opstanding)
 Geen enkele andere passage van de Schrift noemt zelfs de verzegeling of de bewakers in
verband met de kruisiging van Christus.
 Vergeet niet, dit argument is eigenlijk gewoon een “wentelen en rondom het woord van
God draaien als in een circus”. We vertelden het al dat het een wilde interpretatie was!
Maar het is hun beste argument!
3. Er zijn vier BIJBELTEKSTEN die problematisch zijn voor de uitleg van Armstrong:
Jezus is volgens die teksten zondermeer opgestaan op zondag
Commentaar Bijbelse passage
Deze passages  Mat.28:1: “Laat na de sabbat, toen het licht begon te worden op
leren niet expliciet de eerste dag van de week, kwamen Maria Magdalena en de
dat Jezus werkelijk andere Maria om naar het graf te kijken.”
op zondag
 Marcus 16:1,2: “En toen de sabbat voorbijgegaan was,
opgestaan is, ze
hadden Maria Magdalena, Maria, de moeder van Jakobus,
vertellen ons
en Salome specerijen gekocht om Hem te gaan zalven. En
specifiek in plaats
heel vroeg op de eerste dag van de week kwamen zij bij
daarvan wanneer het graf, toen de zon opging.”
het lege graf werd
ontdekt. Echter, in  Luc:24:1,2: “1 En op de eerste dag van de week gingen zij, heel
de afwezigheid vroeg in de morgen, naar het graf en brachten de specerijen mee
van een bijbelvers die zij gereedgemaakt hadden, en sommigen gingen met hen
dat ons vertelt mee. 2 Zij nu vonden de steen afgewenteld van het graf.”
dat Hij opstond op
 Joh.20:1: “En op de eerste dag van de week ging Maria
zaterdag, is het
Magdalena vroeg, toen het nog donker was, naar het graf, en zij
vrij duidelijk dat
zag dat de steen van het graf afgenomen was.”
deze verzen ons in
feite vertellen dat
Jezus slechts een
korte tijd eerder
was opge-staan.
We gaan in het kort ook de visie bekijken dat Jezus op een donderdag stierf. Er zijn wel niet zoveel
commentatoren die dat aanhouden.
1. Deze denkwijze weergave is grotendeels gebaseerd op Mat.12:40 het verhaal van de 3

dagen en 3 nachten.
2. Het is ook gegrond op typologie, zeggen ze, de triomfantelijke intocht op de 10 de Niesan.

Dat is de zondag en de voorstelling van het Paschalam. En het moest worden geofferd op
de 14de Niesan. Ex.12:3, 6.
3. Enkelen van hen suggereren dat dit gesteund wordt vanuit Mat.28:1, waaruit blijkt dat
er twee Sabbatten op eenzelfde dag samenvielen, de regelmatige wekelijkse Sabbat en het
Pascha Sabbat.
4. De voorstanders van deze visie geven Johannes 19:31 aan want dat lijkt te suggereren
dat de volgende dag het Pascha Sabbat was.
Dat zijn vier punten: maar er zijn ook vier problemen voor de kruisiging op donderdag:
1. Ook hier vergeet men de manier van tellen van een jood: een deel van een dag = 1 volle
dag.
2. De typologie wordt natuurlijk niet geschonden als Christus Jeruzalem binnen gaat op
maandag, en op vrijdag gekruisigd.
3. De term Sabbaton van Mat.28:1 is in het meervoud en wordt vaak slechts gebruikt om
maar één dag weer te geven. (Ongeveer een derde van alle teksten uit het Nieuwe
Testament.)
4. Het argument van Johannes 19:31 is dat de wekelijkse Sabbat in die week geen normale
Sabbat was. Het is een hoge Sabbat, waaruit blijkt dat het Pascha en de wekelijkse Sabbat
samen vielen.
^^^^^^^^
De goede visie op het vergelijk van Jezus en Jona moet niet buiten de lijnen ingekleurd worden.
De aanwijzing dat Jezus drie dagen en drie nachten “in het graf” zou vertoeven, komen we tegen
in Mat.12:40 en de aanleiding ernaar staat in Jona 1:17. Vergelijk we deze tijdsaanduidingen met
twee teksten uit het Oude Testament.
Eerste voorbeeld
1 Sam.30:12: “12 zij gaven hem ook een stuk van een klomp vijgen en twee rozijnenkoeken. Hij at
en zijn geest kwam in hem terug; want hij had drie dagen en nachten geen voedsel tot zich
genomen of water gedronken.” (HET HEBREEUWS HEEFT HIER LETTERLIJK STAAN: “DRIE DAGEN
EN DRIE NACHTEN.”) “13 Daarna zei David tegen hem: Van wie bent u? En waar komt u vandaan?
Toen zei de Egyptische jongen: Ik ben de slaaf van een Amalekitische man, maar mijn heer heeft
mij achtergelaten, omdat ik drie dagen geleden ziek geworden ben.” Dus geen verhaal van 72
uren.
Tweede voorbeeld
Esther 4:16: “Ga, verzamel alle Joden die zich in Susan bevinden, en vast voor mij: eet niet en
drink niet, drie dagen lang, nacht en dag. Ook ikzelf zal zo vasten, samen met mijn dienaressen,
en dan zal ik naar de koning gaan, wat niet overeenkomstig de wet is. Als ik dan omkom, dan kom
ik om.” Maar wat gebeurde er volgens 5:1 “Het gebeurde op de derde dag dat Esther een
koninklijk gewaad aantrok en ging staan in de binnenste voorhof van het huis van de koning,
tegenover het huis van de koning.” Dus geen verhaal van 72 uren.
Het gaat niet in de eerste plaats om hoe lang zijn ze in het graf geweest: trouwens Jona was niet
dood in de vis. Beide zijn profeet en Jona heeft ook resultaat als hij dan toch na die
omzwervingen naar Niniveh gaat: ze bekeren zich en hun straf zullen ze maar 150 jaar nadien
ontvangen. Jezus heeft als profeet de meeste moeilijkheden. Het kost hem zijn leven. En bij de
aanvang weinig leerlingen. Na tweeduizend jaar later is dat totaal anders gelopen.
Lucas 11 Willibrordvertaling: “[29] Terwijl de mensenmassa almaar aangroeide, zei Hij: ‘Deze
generatie is een generatie die niet deugt. Ze verlangt een teken, maar geen teken zal haar
gegeven worden dan het teken van Jona. [30] Zoals Jona voor de inwoners van Nineve een teken
is geweest, zo zal de Mensenzoon dat zijn voor deze generatie. [31] De koningin van het zuiden zal
bij het oordeel opstaan met de mensen van deze generatie en hen veroordelen. Want zij kwam
van het uiteinde van de aarde om Salomo’s wijsheid te horen; maar hier is meer dan
Salomo. [32] De mensen van Nineve zullen bij het oordeel opstaan met deze generatie en haar
veroordelen. Want zij bekeerden zich tot de verkondiging van Jona; maar hier is meer dan Jona.”
Bij vers 29 nog deze aantekening: “29 een teken: Vgl. v. 16 en ook 23,8. Bedoeld is een
wonder dat het gezag van Jezus moet bewijzen (zo ook: Joh 2,18; 6,30). In Hnd treffen we
vaak het idee aan dat God het optreden van Jezus (2,22; 10,38) en ook dat van de
apostelen (2,43; 4,30; 5,12) door tekenen en wonderen bekrachtigt.”
^^^^^^^^
Bij wijze van samenvatting: twee tabellen
De opstanding heeft deze teksten als achtergrond Gods mécht over de dood:
Romeinen 4:17: “zoals geschreven staat: Ik heb u tot een vader van vele volken gemaakt. Dit
was hij tegenover Hem in Wie hij geloofd heeft, namelijk God, Die de doden levend maakt, en de
dingen die niet zijn, roept alsof zij zijn.”
1 Timothéüs 6:13: “Ik beveel u voor God, Die alle dingen levend maakt, en voor Christus Jezus,
Die onder Pontius Pilatus de goede belijdenis afgelegd heeft”
Johannes 5:21: “Want zoals de Vader de doden opwekt en levend maakt, zo maakt ook de Zoon
levend wie Hij wil.”
Mogen we er op wijzen dat de uitdrukking “op de derde dag” vaker in het Oude Testament
voorkomt in een verband waar er gewezen wordt op de dag die volgt op twee voorafgaande
dagen. Die derde dag zal het totaal anders zijn dan de twee vorige, dan is er verandering of
verlossing. Zie hiervoor Lev.7:16,17 / 19:7 / Num.7:10,18,24.
Lucas 9:22: “Hij zei: De Zoon des mensen moet veel lijden en verworpen worden door de
oudsten, overpriesters en schriftgeleerden, en Hij moet gedood en op de derde dag
opgewekt worden.”
Lucas 18:33: “En zij zullen Hem doden, nadat zij Hem gegeseld hebben en op de derde
dag zal Hij weer opstaan.”
Lucas 24:7: “De Zoon des mensen moet overgeleverd worden in handen van zondige
mensen en gekruisigd worden en op de derde dag opstaan.”
Lucas 24:21: “En wij hoopten dat Hij het was Die Israël zou verlossen. Maar al met al is
het vandaag de derde dag sinds deze dingen gebeurd zijn.”
Lucas 24:46: “En Hij zei tegen hen: Zo staat er geschreven en zo moest de Christus lijden
en uit de doden opstaan op de derde dag.”
^^^^^^^^
APPENDIX 1
MIJN EERSTE BRIEF
[Enkele persoonlijke zaken die niets met het onderwerp te maken hebben, zijn weggelaten.]
Sent: Friday, April 15, 2016 7:59 PM
Subject: zondag
XXX
Twee zaken van zondag die ik je wou vertellen maar je was druk bezig.
Eerste punt! Als je na de gebeden zelf afsluit dan moet je harder praten, en je kunt dat. Je
hebt een stem als een klok.
Ik heb van je vijftig woorden er maar tien verstaan. Hoe wil je dat men er amen op zegt!
Mijn tweede klacht is wat zwaarder.
Het laaste avondmaal is GEEN SEDERVIERING!
ABSOLUUT NIET!
HIER WAAROM!
Marcus 14: De paastijd
12 En op de eerste dag van de ongezuurde broden, wanneer ze het Pascha slachtten,

zeiden Zijn discipelen tegen Hem: Waar wilt U dat wij heengaan en voorbereidingen treffen,
zodat U het Pascha kunt eten?
13 En Hij stuurde twee van Zijn discipelen eropuit en zei tegen hen: Ga de stad in en
iemand zal u tegemoetkomen die een kruik water draagt; volg hem,
14 en waar hij ook naar binnen gaat, zeg daar tegen de heer des huizes: De Meester
zegt: Waar is de eetzaal waar Ik het Pascha met Mijn discipelen eten zal?
15 En hij zal u een grote bovenzaal wijzen, volledig ingericht en klaar; maak het daar
voor ons gereed.
16 En Zijn discipelen vertrokken en kwamen in de stad en zij vonden het zoals Hij hun
gezegd had, en zij maakten het Pascha gereed.
^^^^^^
Luca 22: Het laatste paasfeest
7 De dag van de ongezuurde broden brak aan, waarop men het Pascha moest slachten.
8 En Hij stuurde Petrus en Johannes eropuit en zei: Ga heen, maak voor ons het Pascha
gereed, zodat wij het kunnen eten.
9 Zij zeiden dan tegen Hem: Waar wilt U dat wij het gereedmaken?
10 En Hij zei tegen hen: Zie, als u de stad binnengaat, zal iemand u tegemoetkomen die
een kruik water draagt. Volg hem naar het huis waar hij binnengaat.
11 En u zult tegen de heer des huizes zeggen: De Meester zegt u: Waar is de eetzaal
waar Ik het Pascha met Mijn discipelen eten zal?
12 En hij zal u een grote bovenzaal wijzen, die volledig is ingericht. Maak het daar
gereed.
13 Zij nu gingen weg en vonden het zoals Hij hun gezegd had; en ze maakten het Pascha
gereed.
Wat er niet staat en dat moet je in gedachten houden: het zijn de vrouwen die optrekken met
Jezus die dat klaarmaken.
^^^^^^
1°) Kijk je moet hier kiezen tussen twee zaken: ofwel Christus laten sterven op het goede
moment dat is de 14de Nisan (Lev.23:5), en Paulus zegt toch in 1Corinthe 5:7 dat ons Pascha
is geslacht. Het is de dag (= die nacht) daarna dat het feest van de ongezuurde broden
begon, zeven dagen lang (Lev.23:6).
2°) Ofwel een Seder maaltijd verschuiven naar de dag ervoor. Ook met het laatste heb je een
probleem want op het Laatste avondmaal is er geen sprake van een geslacht lam of dat er
zelfs vlees werd gegeten. Twee zaken lagen op tafel brood en wijn. Hoeveel keer er wijn is
gedronken op het Laatste avondmaal weten we niet: het kan zowel 1 maal zijn als viermaal.
Maar dat je zo categorisch komt vertellen dat de voetwassing na de tweede beker is dat
fantasie. In het algemeen werden de voeten gewassen bij het begin van het maal. Lees er
maar de Talmud op na. Daar zijn voorbeelden van in het NT. Twee vrouwen doen dat voordat
er te eten is!
Er was haast geboden op de dag van de kruisiging om dat op die dag te laten verlopen. De
15de Nisan zou aanbreken en dan begonnen er feestactiviteiten. De Joodse clerus wou Jezus
gedood hebben voordat het feest begon (Mac.14:2). De daarop volgende Joodse dag = die
avond zou het pascha gegeten worden (Joh.18:28).
Zelfs als Jezus zei: “Ik heb vurig begeerd dit pascha met u te eten” (Luc.22:15) wil dat niet
zeggen dat wat ze de donderdag vieren een echt Pesach maal is. Want waar is het vlees!
Hooguit kan men zeggen: dat is niet de traditionele seder-viering, maar een pascha-maaltijd
die moet afbeelden wat het werkelijk betekende in de vervulling. Jezus sterft en Hij alleen
vervangt alle andere offers.
^^^^
Uit Cambridge Bible for Schools and Colleges
15. With desire I have desired] i.e. I earnestly desired. A Hebraism. Matthew 13:14, &c.
to eat this passover] The expression may perhaps point to the fact that thiswas not the actual
Jewish Paschal meal, but one which was intended to supersede it by a Passover of far more
divine significance.
^^^^^^^
Uit Clarke's Commentary
Luke 22:15
And he said unto them, With desire I have desired to eat this passover with you before I
suffer:
With desire I have desired - A Hebraism for, I have desired most earnestly. Our Lord's
meaning seems to be, that, having purposed to redeem a lost world by his blood, he ardently
longed for the time in which he was to offer himself up. Such love did the holy Jesus bear to
the human race. This eucharistic passover was celebrated once, by way of anticipation, before
the bloody sacrifice of the victim of salvation, and before the deliverance it was appointed to
commemorate; as the figurative passover had been likewise once celebrated before the going
out of Egypt, and the deliverance of God's chosen people
^^^^^^
Waar heb je je mosterd hier gehaald?
Als je denkt dat ik verkeerd ben: zeg dan duidelijk waarom??
^^^^^^
HET ANTWOORD
Verzonden: Maandag 18 april 2016 01:43:27

Onderwerp: Re: zondag
Guido,
toch even een reactie, voor zover dat nodig zou zijn.
1. Tijdstip:
Uit Cambridge Bible for Schools and Colleges (de website die je zelf aanhaalt):
Luke 22:11
And ye shall say unto the goodman of the house, The Master saith unto thee, Where is the
guestchamber, where I shall eat the passover with my disciples?
11. goodman] See on Luke 12:39.
guestchamber] Kataluma, rendered ”inn” in Luke 2:7.
the passover] Although reasons will be given in Excursus V. for the view that this was not
the actual Passover, it is clear that our Lord designedly spoke of it as His Passover, and gave it a
paschal character. It is possible that Jewish customs unknown to us made it allowable for
individuals on special occasions to anticipate the regular passover.
Inderdaad lees je in de Talmoed over een tweede Pesach. (Tractaat Pesachim).
Nu is de Talmoed niet mijn favoriete lectuur. Maar voor uw informatie: ik lees die als een
commentaar ernaar verwijst. Ik stuur u alvast de vertaling van hoofdstuk 1 van de Mishna
Pesahim. Veel plezier ermee!
De Talmoed draait de volgorde van Exodus om en begint met het ongezuurde brood, terwijl het
eigenlijke “voorbijgaan”, Pesach eerst komt.
De visie die u me toestuurde is een van de vele. Ik stuur er u in bijlage nog een paar.
Welke de juiste visie is? Wie zal het zeggen, ik was er niet bij.
Joh.13:1 zegt En vóór het Paasfeest, toen Jezus wist, dat zijn ure gekomen was om uit deze
wereld over te gaan tot de Vader, heeft Hij de zijnen, die Hij in de wereld liefhad, liefgehad tot het
einde...
Dat kan erop wijzen dat ze inderdaad voor het eigenlijke paasfeest een Pesach vierden...
Zoals je misschien weet worden er buiten Israël 2 seideravonden voorzien en in Israël 1. (Maar
dat is volgens mij zeker van na de NT periode). Het is dus niet zo ongewoon als we op het eerste
gezicht zouden denken.
2. Inhoud van de viering
Interessant is dat de vertaler van de Talmoed in de inleiding zelf zegt : “als we Pesach zouden
vieren vanuit de wet, zouden we heel wat missen van het feest volgens onze huidige haggada”
Mijn verwijzing naar de Sedermaaltijd was illustratief. Ik ben de mening toegedaan dat noch de
Babylonische noch de Jeruzalemse Talmoed echt beschrijven wat er in de tijd van het Nieuwe
testament gebeurde. Of anders gezegd dat de Talmud canoniek was voor de tijd van Jezus. Die is
pas veel later op schrift gezet toen er al lang geen tempel meer was.
Desalniettemin vond ik het een waardevolle insteek op het avondmaal.

Zeggen dat er niet vermeld wordt dat er vlees op tafel staat, vind ik een zeer zwak argument om
te stellen dat dit geen sedermaal was. Je haalt zelf 2 teksten aan die duidelijk zeggen dat Jezus
Pascha (Aramees voor Pesach) wilt vieren.
Bovendien:
Marcus 14:20 net zoals Matt 26:23 zegt dat men eten indoopte in een schotel. Dat lijkt me toch
wel heel duidelijk te zijn!
En ik heb ook nog wel een uitleg waarom Jezus niet verwijst naar het vlees maar wel naar brood
en wijn, maar dat is niet het punt van deze mail.
3. Tijdstip voetwassing
Wat betreft de voetwassing waar u van spreekt. In de Talmoed komt heel vaak wassing van
handen én voeten samen voor. Maar de Talmoed heeft geen enkele canonieke waarde voor ons
christenen. Ik baseer me op Johannes 13:2-3 waar duidelijk staat dat dit gebeurt tijdens de
maaltijd.
vers 2: onder de maaltijd
vers 3: stond op van de maaltijd
Het is dus heel duidelijk dat dit tijdens de maaltijd gebeurde. Tijdens de thans gangbare haggada
is er een moment van handen wassen en dan is het niet abnormaal dat ik zeg dat Jezus dan de
voeten gaat wassen. Dat lijkt mij pure logica. Maar inderdaad is dat letterlijk gezien speculatie.
Maar hier heb je veel minder fantasie voor nodig dan om te stellen dat Jezus een Pesachmaal
hield zonder het eigenlijke Pesachlam ...
In theologie wordt vaak gecontroleerd gefantaseerd. Dat noemt dan een these...
4. Mosterd
Waar ik mijn mosterd vandaan haal? Uit een rijk gevulde boekenkast, fantastische Bijbel software
met honderden commentaren en uit een rijk gevuld leven: gevuld met broers en zussen die me
dingen leren.
Maar vooral ga ik te rade bij mijn Hemelse Vader die mij leidt door zijn Heilige Geest en me de
vrijheid geeft om te combineren, af te wegen, af te leiden en fouten te maken.
Gods zegen toegewenst.
XXX
In bijlage is een verwijzing naar deze sites die hem in die richting zijn leer bevestigen (?)
http://www.apologeet.nl/faq/002_drie_dagen_drie_nachten
Wie zijn ze: geloven in de drie-eenheid. Ondanks dit artikel Trinity (Critical essay)
We geloven niet wat ze zeggen over de “drie dagen en drie nachten, te weinig aan
Apologie (verdediging van de stelling) en teveel INLEGKUNDE. Er staan op de site enkele
degelijke zaken tegen de evolitieleer, met meestal verwijzing naar Engelse teksten.
http://www.apologeet.nl/multimedia/diversen#moral_monster
http://www.bijbelengeloof.com
Wie zijn ze: geloven niet in de drie-eenheid en niet in de Godheid van de Heilige Geest.
Jezus is voor hen: “Alhoewel Maria de bouwstenen leverde voor het vleselijk lichaam van de
Heere Jezus, had de Heere Jezus Goddelijk bloed, Goddelijk leven! ” Flarden aan gelijkenissen
met ultra dispensationlisme (wat ze bestrijden maar de gelijkenis is te groot) en zelfs met
Jehovah Getuigen en Adventisten over de ziel = ze KAN vernietigd worden. In hun artkel
Het teken van Jona, de profeet staat de uitleg van de drie dagen en drie
nachten.
http://www.immanuel-gemeente.nl/index.htm
Wie zijn ze: geloven niet in de drie-eenheid en niet in de Godheid van de Heilige Geest.
Naar hun uitleg geeft God nog voortdurend deze gaven aan de gemeente: “genezingen,
krachten, onderscheiding van geesten, allerlei talen, vertolking van talen.” We
moeten nog steeds naar hun mening de feestdagen van Leviticus 23 en de wekelijkse
zaterdagse sabbat houden. En vieren het avondmaal eenmaal per jaar. Dus
joodsmessiaanse kerk met enkele onbijbelse trekjes.
En bovendien en verwijzing naar de tekst van het Tractaat “Pesahim” van de Joodse Talmud. Ik
heb geen enkel voeling met de Rabbijnen. En Jezus heeft deze groep serieus op de korrel
genomen en veroordeeld. Zie hier onder APPENDIX 2 dat hier op ingaat.
^^^^^^^^
MIJN TWEEDE BRIEF
Antwoord aan xxx
Vraag en antwoord waren voor jou eenvoudiger geweest, want alles wat je zegt weet ik en nog
veel meer. Je moet maar eens komen kijken naar mijn bibliotheek.
Mijn vraag(en) waren simpel:
Bij wat je zegt in je uitleg is dit
1°) Stierf Jezus tussen de twee avonden (dat is een formule van de joden) op 14 nisan of niet, dus
tussen 12 en zonsondergang (ongeveer 18.00).
2°) Als dat zo is dan kan het laatste avondmaal geen seder maaltijd zijn.
Je hoeft daar geen Tractaat van de Talmud bij te halen je zegt zelf dat het niet belangrijk is:
Ik herhaal je woorden: “Mijn verwijzing naar de Sedermaaltijd was illustratief. Ik ben de mening
toegedaan dat noch de Babylonische noch de Jeruzalemse Talmoed echt beschrijven wat er in de
tijd van het Nieuwe testament gebeurde. Of anders gezegd dat de Talmud canoniek was voor de
tijd van Jezus.”
Je zegt verder over de voetwassing: Maar inderdaad is dat letterlijk gezien speculatie.
Dat zal dan een groot verschil zijn tussen jou en mij ik fantaseer niet met de Bijbel in de hand. Er
staan honderden zaken van mij gratis op de site ISSUU je gaat er naar toe en typt er Guido
Biebaut achter. Dat zijn zaken van 5 bladzijden tot 580 bladzijden.
Je hebt trouwens met een grote stelligheid iets gezegd dat inlegkunde is: over de voetwassing. Ik
heb je bewust niet aangegeven, dat Jezus dat doet nadat de maaltijd al bezig is, ik ken die tekst
wel. Maar na de tweede drank staat er niet. Zoals je wellicht weet is Jezus geen rijke man. Er was
waarschijnlijk geen wijn op tafel hebben, maar druivensap. Ze hadden in die dagen truckjes om
druivensap tot 7/8 maand te bewaren. De joden zeggen zelf dat het gefermenteerde wijn drinken
bij het pesachmaal door hen er is aan toegevoegd en niet origineel is. (In de tijd toen ze uit
Babylon kwamen.)
Nu de logica waarover je het hebt: als Jezus zegt dat hij dat PESACHMAAL WIL VIEREN MET ZIJN
DISCIPELEN wat leert ons dat. Dat de maaltijd die hij die avond heeft een pesach-maaltijd is?
Neen, absoluut niet, want dat kan wettelijk maar gevierd worden met een geslacht lam dat tussen
de avonden geslacht is. Dus uren voordat er geslacht wordt in de tempel. Je weet het of ook weer
niet dat er aan de voorafgaande dagen van de Pesachviering weinig dieren geslacht werden door
de gewone mens. Dat zou te duur uitvallen, Joden waren toen niet rijk en aten trouwens weinig
vlees. Kijk eens naar de boeken van Alfred Edersheim hierover, bekeerde jood en als je ze niet
kan vinden probeer dan de oudere originele versies: Op de site ARCHIVE, een verzameling van
miljoenen boeken van de grote universiteiten in de USA en UK.
Dit één van de mooiste artikelen die er zijn over dit onderwerp:
Wat was er in de pot waar men van at op die avond? Zeer waarschijnlijk wat men normaal at:
linzen en bonen (4 of 5 soorten volgens archeologen). Van de bittere kruiden op een
Sedermaaltijd is er geen sprake, dat suggereer je zonder enig bewijs. Kijk niet naar wat in de
Talmud staat maar wat de Bijbel werkelijk zegt. Ga daar niet buiten de lijntjes kleuren. En dat was
in één pot en ieder nam er wat van met een stuk brood. Wat er ook mogelijks op tafel was in vis
dat werd regelmatig gegeten. MAAR GEEN VLEES OP DIE DAG.
Wat werd gegeten in de dagen van Jezus:

http://www.womeninthebible.net/food.htm
https://bible.org/question/was-last-supper-passover-seder
http://www.bible-history.com/links.php?cat=39&sub=477&cat_name=Manners+
%26+Customs&subcat_name=Eating+Customs
En deze jood heeft kritiek op andere rabbijnen die zeggen dat het een seder maal was:
http://www.interfaithfamily.com/holidays/passover_and_easter/Was_the_Last_Supper_a_Passov
er_Seder.shtml
En deze twee laatste zijn bijna verplichte lectuur om er te kunnen over meeparten.
^^^^^
Nu wat over je bijlagen!
Neen, de Talmud waar ik drie verschillende versies van heb, alleen om te kunnen nagaan wat
anderen er over beweren: dat is niet meer lievelingslectuur. Als ik het mag typeren: het is een
citatenreeks van vechten met Bijbeltektsen alleen om maar aan te geven dat God niet goed
genoeg was in zijn taalgebruik. Rabbijnen zoeken er meestal wat achter dat er niet staat. En wat
me het meeste stoort is de manier van omgaan met christenen, goy en ga maar verder met
iedereen die geen Joods is.
Het is een boek van absoluut racisme. Hier een site met kritiek op deze geschriften.
https://archive.org/details/TheTalmudUnmasked
Hier nog wel 10 andere critics https://radioislam.org/talmud/index.htm
En dit: http://www.iahushua.com/JQ/talmud.html
^^^^
Over: Drie dagen en drie nachten? Kan ik dit zeggen. Wat wil je me zeggen dat Jezus de avond
voor zijn dood en het hebben van een maattijd met zijn discipelen op 14 Nisan valt. Ik hen niet
anders beweerd anders lees nog eens opnieuw wat ik zeg. Her belangrijkste is te weten dat
er geen lam was op de tafel van dezen die het laatste avondmeel vierden.
^^^^
Over: Bijbel en Geloof (2).docx Vraagje hierover: ben je een volgeling van de afgescheiden
Zevende dag adventisten uit 1918. Van Andrew Dugger, de profeet van Jeruzalem en zijn volgeling
Armstrong? Geloof je echt dat Jezus echt 72 uur in het graf lag? Als dat zo is wil ik je nog wat
meer vertellen daarover dat ik nu al als een grote leugen bestempel!
^^^^
Over: PASCHA_Tekening_Dood_Opstanding_Uittocht_A4 (1)
Zelfde opmerking als hierboven. Vergeet niet dat er geen enkele rabbijn is die kritiek heeft op
christenen daar wat zou over beamen. Ze weten goed genoeg dat DELEN van een Dag ook als een
volledige dag gerekend kunnen worden.
^^^^
Mijn vragen heb je dus niet beantwoord.
Ik stuur geen kopie van dit aan anderen: maar je mag dat natuurlijk doen. Hoe meer zielen dat
zien hoe beter men weet wat in denk. En wie denk me te moeten wijzen op verkeerde zaken laat
het maar komen Ik heb geen geheim adres!
Met groeten,
Guido.
^^^^^^^^
MIJN DERDE BRIEF
XXX,
Enkele aantekeningen bij zondagmorgen. Zoals vorige maal zal dat weer voor jou niet zo
belangrijk zijn. Maar waarom ga je zaken vertellen die niet waar zijn en die ook in het beeld van
type en anti-type (voorspelling en vervulling in werkelijkheid/beeldtaal). Herhaal nog eens als
Jezus niet sterft op 14 niesan en je persé van tevoren een Sedermaal voor hem en zijn apostelen
ziet in de Bijbel dan is Hij niet de ware Messias. Dat je op het internet en in de boeken iemand
kan vinden die klakkeloos zegt wat jij zegt dat is zo. Maar er zijn vele dwaalleraars in de wereld.
Zelfs al in de tijd van Paulus die tegen het eind van zijn leven toegeeft dat men hem in Klein-Azië
al verlaten heeft.
Uit: http://www.angelfire.com/pa2/passover/thefourcupsofwineforpassover.html
The Four Cups also tells us that we can actively pursue these goals ourselves, meaning that we
can actively free ourselves from whatever enslaves us. These are positive goals to salute by having
a drink! There is a fifth cup of wine called “The Cup of Elijah” and it is reserved for Elijah the
Prophet, who is believed to visit each Passover Seder that takes place around the world. In
Shemot or Exodus 6:6-8, following the aforementioned Four Expressions of Redemption, there is
a Fifth Expression of Redemption. A Fifth Cup of Wine symbolizes this expression of redemption
for all humanity upon the arrival of Messianic Times and because this has not occurred yet, the
Fifth Cup of Wine is not drunk.
The origin of The Four Cups of Wine dates from rabbinical opinions contained in the Jerusalem
Talmud (Pesachim 10:1). The Pesachim tractate of the Talmud comprises rabbinical opinions
concerning performing various Passover rituals. Pesachim 10:1 states the following: “And they
should not give him less than 4 cups of wine, even from the charity bin.” This means that every
person - whether rich or poor - should be given four cups of wine to celebrate redemption and
freedom. Whereas matzah's bland taste symbolized the hardships of slavery in Egypt, the rich and
strong taste of wine corresponds to the richness and strength that the Hebrews felt once they
stopped believing the idea of worshipping Egyptian idols and instead chose to worship G-d during
their wanderings in the Sinai Desert after they left Egypt. And just where did the rabbis
themselves determine the idea of instituting four cups of wine? The rabbis wrote these
instructions in the Pesachim tractate of the Talmud during the time of Roman rule in Israel, and
during that time it was customary at Roman feasts or banquets to begin the festivities by drinking
wine. This was followed by going into the dining hall and eating the main meal which was
accompanied by more wine. At the end of the main meal, more wine would be served to the
guests. The rabbis of Roman times in Israel added a fourth cup of wine - the kiddush cup - to
sanctify G-d and His merciful deeds, which established the four cups of wine as mandatory for the
Passover Seder: (1) the first cup of wine drunk for kiddush; (2) the second cup of wine drunk just
before the main meal; (3) the third cup of wine drunk after the “Grace After Meals” ritual; and (4)
the fourth cup of wine drunk after the conclusion of “Hallel” which is near the end of the
Passover Seder. The addition of a 5th cup was disputed by many rabbis at that time, and so a 5th
cup, called the “Cup of Elijah”, was filled but not drunk. Over time, all the symbolic foods of
Passover and even the wine used for the four cups developed various symbolic meanings
attached to them. To read about the type of wine used for the Four Cups of Wine, which is Kosher
For Passover wine or Kosher For Pesach wine, visit our Passover Wine - Kosher For Passover
Wine web page. To read about Kosher wine in general, and how it is related to Kosher For
Passover wine or Kosher For Pesach wine, visit our Kosher Wine web page.
Conclusies: Als het tractaat Pesachim iets zegt waarom zou dat al kenmerkend zijn voor de tijd
van Jezus. Daar is geen bewijs voor. Zijn het drie of vier of vijf glazen wijn wie zal het zeggen. In
diezelfde teksten staat ook de wijn wordt aangelengd met water. Ooit gelezen? Heb je niet eens
nagegaan wat ik je de laatste maal meegaf als site over de Talmud: dat is een schandelijk boek en
die mensen die het volgen gewoon aanzien als de echte joden dat is niet zo en onwaar. Ze zijn
volgelingen van rabbijnen en niet van het Oude Testament. Of zie je zo een verschil niet? En
bovendien waarom zou Jezus nu een traditie volgen die Joden hebben overgenomen van de
Romeinen namelijk veel wijn drinken bij een grote maaltijd?
^^^^^^
http://www.hebrew4christians.com/Holidays/Spring_Holidays/Pesach/Seder/Kadesh/kadesh.htm
l
En ook deze man leert zoiets: David Daube, The New Testament and Rabbinic Judaism (Reprint;
Peabody: Hendrickson, 1995 [original 1956]), 330-31.
Conclusies: Had je niet al eens gezegd tot tweemaal toe gezegd dat Jezus die 4 glazen dronk met
zijn volgelingen. Dit hier boven zou logischer zijn en zelfs dat geloven we niet. Zeer waarschijnlijk
was het maar 1 beker wijn!
^^^^^^
Dit heb ik je al eens aangeraden om te lezen:

Furthermore, several Judaic studies scholars—Jacob Neusner is a leading example—very

much doubt that rabbinic texts can be used in historical reconstructions of the time of Jesus. But
rabbinic literature is our main source of information about what Jews might have done during
their Seder meal in ancient times. For reasons that are not entirely clear, other ancient Jewish
sources, such as Josephus and Philo, focus on what Jews did in the Temple when the Passover
sacrifice was offered, rather than on what they did afterward, when they actually ate the
sacrifice.Again, if we cannot know how Jews celebrated Passover at the time of Jesus, then we
have to plead ignorance, and we would therefore be unable to answer our question.
(...) There are, of course, some reasons to doubt John’s account too. He may well have had
theological motivations for claiming that Jesus was executed on the day of preparation when the
Passover sacrifice was being offered but before Passover began at sundown. John’s timing of
events supports the Christian claim that Jesus himself was a sacrifice and that his death heralds a
new redemption, just as the Passover offering recalls an old one. Even so, John’s claim that Jesus
was killed just before Passover began is more plausible than the synoptics’ claim that Jesus was
killed on Passover. And if Jesus wasn’t killed on Passover, but before it (as John claims), then the
Last Supper could not in fact have been a Passover Seder.
Conclusies: Dat zijn niet de enigen die zeggen dat Jezus niet de tradities volgde van de joden uit
die dagen. Ik heb er zo nog wel tien, even grote theologen als de anderen die het omgekeerde
zeggen. Maar gebruik eens je logica, het laatste is doorslaggevend: “And if Jesus wasn’t killed on
Passover, but before it (as John claims), then the Last Supper could not in fact have been a
Passover Seder.” Doe eens een test en kijk wat Jacob Neusner niet allemaal geschreven heeft.
Geen dommerik! Heb waarschijnlijk 20 ebooks van de man en nog enkele op papier.
^^^^
De tegenstrijdigheden van de rabbijnen over de Seder, de ene zegt zus en de andere zo, staan hier
beschreven http://www.halachipedia.com/index.php?title=The_four_cups_of_wine
Of hier: http://www.angelfire.com/pa2/passover/faq/four-cups-of-wine.html
Of hier: http://ohr.edu/explore_judaism/ask_the_rabbi/ask_the_rabbi/4236
Drie of vier uitleggingen bij de vier glazen wijn, en de goede/gelovige jood zal ze allemaal geloven
en mogelijks toepassen. En hier een recente kabbalistische uitleg over de 4 glazen
wijn:http://www.chabad.org/holidays/passover/pesach_cdo/aid/976846/jewish/Why-four-cups-
of-wine-at-the-Passover-Seder.htm
Hier niet minder dan 12

uitleggingen: http://www.jewishmag.com/164mag/passover_four_cups/passover_four_cups.htm
Geven nog twee voetnoten mee van een artikel over de waarde van dat alles en of dat wel al
bestond in de dagen van Jezus?
Zie: http://www.torahresource.com/EnglishArticles/Four%20Cups.pdf
En hier zien we dat er oorspronkelijk waarschijnlijk maar drie glazen waren en veel later dan
vijf: http://www.jewishmag.com/164mag/passover_four_cups/passover_four_cups.htm
Conclusies: Verwarring troef, maar zo werkt nu eenmaal het rabbijns Jodendom, je mag bijna alles
zeggen en als je die ander aanvalt opgepast dat mag niet. Zo zit ondertussen ook ons christendom
in elkaar: pluralisme van alle kanten. En zo weinig mogelijk Bijbelse argumenten gebruiken tegen
de ander, want God is liefde en je mag gewoon aan selectief Bijbels denken doen. Voor elk wat
wils zoals in een groot warenhuis de koffie halen uit 30 andere merken, deze die je graag lust.
Neen, zo zit ik niet in elkaar: voor een Bijbelgelovige is het alles of niets!
ZIJN WIJ CHRISTENEN OF JODEN? Volgen we Jezus na of rabbijnen. Je weet wel dat men nu overal
met joden het Pesach wil vieren, maar in datzelfde traktaat staat dat je het niet mag doen, zoiets
eten met een niet jood. En dat zou consequent zijn in Exodus staat er ook dat men geen
vreemden aan tafel mag halen met het Pesach-feest. Dus de film van de 10 geboden waar Mozes
zijn Egyptische mama erbij haalt is flauwe kul. Je krijgt van mij nog een zeer lang verhaal over
deze zaken, teller staat nu op bladzijde 22 maar het zullen er wel 50 worden. Heb ondertussen
waarschijnlijk al 200 bladzijden gelezen van de 72 uurtheorie. Heb nog altijd geen tekst gevonden
die zegt dat Jezus en Jonah nu echt 72 volle uren in het dodenrijk waren.
Heb ook wel 600/700 bladzijgen gelezen en geannoteerd, want ik ben een van die mensen die
veel papier verslinden. Ik moet er wat kunnen op schrijven en dus print ik maar. Dat zal nog een
week in beslag nemen. Ik studeer maar een zestal uren per dag de Bijbel, meer kan niet vanwege
andere verplichtingen.
Nog iets totaal anders
Deze nacht slecht geslapen vanwege de warmte en dan kwam ik ineens op een mooie illustratie
van de manier waarop je de Bijbel gaat invullen en interpreteren. Van mijn 12 tot aan mijn trouw
22 en een half, (de trouw) zaten we in een straat van veel boeren. Rechts van ons drie huizen
verder iemand die paarden had en eentje met de naam “Bles.” Aan de overkant driehonderd
meter verder links, waar we soms melk haalden zat een varkens en melkboer. En een van zijn
koeien had de naam “Bles.” Maar opgelet dat heeft met stamboon en afstamming niets te maken.
Iets dat gelijkt op elkaar is daarom niet echt gelijk aan met = een teken. En dat zie ik bij jou iets
dat mogelijks in voege was bij joden (want dat is al een niet echt te bewijzen punt) zal dat ook bij
christenen geweest zijn. Dat is al serieus fout geredeneerd, er waren wel vijf groepen in Israël met
verschillende ideeën over alles en nog wat en nog twee andere in Egypte want ook daar zaten
nogal wat Joden. In de streek van Alexandrië waar Philo woonde. Dus vergelijk niet zomaar appels
met peren, of koeien met paarden.
Terwijl ik dit schrijf denk ik ook nog aan dit. Als een inwoner van de USA spreekt over de zevende
verdieping dan is dat in bijna gans Europa de zesde verdieping. Om aan te tonen dat taalgebruik
verschilt. En het taalgebruik van de joden in de dagen van Jezus met dat van ons maar gelijk
stellen daar komen grote problemen van.
Met groeten,
Guido
Ik geef je reeds een aantekening van wat komt:
Judas zou binnen enkele uren Jezus verraden. Als het avondmaal, bezig is beschrijft
Johannes 13:26-29 wat er gaat gebeuren: “26 Jezus antwoordde: Die is het aan wie
Ik het stuk brood zal geven, nadat Ik het ingedoopt heb. En toen Hij het stuk brood
ingedoopt had, gaf Hij het aan Judas Iskariot, de zoon van Simon. 27 En met het
nemen van het stuk brood voer de satan in hem. Jezus, dan zei tegen hem: Wat u
wilt doen, doe het snel. 28 En niemand van hen die aanlagen, begreep met welke
bedoeling Hij dat tegen hem zei. 29 Want sommigen dachten, omdat Judas de
beurs beheerde, dat Jezus tegen hem zei: Koop wat wij nodig hebben voor het
feest, of dat hij iets aan de armen moest geven.” Als nu het avondmaal dat de
apostelen en Jezus nu aan het eten zijn een Pesachmaal zou zijn dan is die
opmerking totaal buiten het verband. Ik herhaal dus dat gedeelte: ”Want sommigen
dachten, omdat Judas de beurs beheerde, dat Jezus tegen hem zei: Koop wat wij
nodig hebben voor het feest.”
De apostelen geven aldus in Johannes 13:26-29 aan dat ze op dat moment

GEEN SEDERMAALTIJD NUTTIGEN. Dan zou er van hen zo een opmerking als
deze NIET gekomen zijn. Dan zou Johannes daar ook niets hebben over
opgemerkt want dat maakt het toch duidelijk, Pesach moet nog komen.
^^^^^^^^
APPENDIX 2
WIJ MOETEN KIEZEN: JEZUS ALS ONZE MAATSTAF NEMEN OF DE LEER VAN DE RABBIJNEN.
We spelen hier zeer kort op de bal. Naar aanleiding van een reactie aan ons van een
Messiasbelijdende jood, voorzeker 12/13 jaar terug, “of de Joden soms niet beter hun Bijbel
kennen dan de Christenen”, willen we nagaan wat Jezus over die zaak heeft gezegd. De man die
het zei was geen echte Jood maar noemde zich toch zo, omdat hij hun vergaderingen bezocht in
Brussel. Bij die Messiaaanse vergadering lagen alle Joodse symbolen uitgestald: menorah, harp
van David en vlag van Israël, het kruis ontbrak er echter. De man zou de voorganger ooit gevraagd
hebben waarom maar heeft geen enkel serieus antwoord gehad. Het was/is de traditie van de
Messiasbelijdenden. Voor mij een christen is Hij, Jezus van Nazareth, zo der enige twijfel de
maatstaf van mijn denken. Ook ZIJN visie op het oude Testament is voor mij, zeg maar ons
christenen, geldig en niet wat Rabbijnen er over zeggen.
De Joodse Bijbel
Dat hoort men dikwijls de laatste tijd; we moeten de Schrift lezen met de ogen van een Jood.
Want, zegt men dan, is het niet geschreven door Joden en in de eerste plaats bedoeld voor
Joden? Was Christus soms geen Jood? Dat klinkt zo waar dat je er bijna automatisch bevestigend
op antwoordt. We kunnen er toch zelf niet mee instemmen. We mogen er ook niet mee
instemmen, zonder onrecht te doen aan de visie van de Heer! De reden is dat men aan die
uitspraak onmiddellijk iets koppelt dat niet te verantwoorden is. Joden in de dagen van Jezus
hadden bij het lezen van de Bijbel uiteenlopende manieren om een Bijbeltekst uit te leggen. Er
was een diversiteit aan interpretaties. Maar zo een visie past niet voor een christen. Geloof het
maar gerust; ze waren het permanent oneens met elkaar. Op de grote punten van het geloof
hadden ze slechts het geloof in de éne God gemeenschappelijk.
Niets nieuws onder de zon
Zo ook vandaag hebben zowel orthodoxe als liberale Joden nog die opvatting: een tekst uit de
Thora heeft meer dan één uitleg in zijn mouw. Een Sadduceeër, een Farizeeër, een Chassied (een
streng orthodoxe gelovige) of een Essener hadden, in de tijd van Jezus, uitgaande van één
Bijbeltekst, elk een andere visie en soms had één sekte meerdere interpretaties. Al die
uitleggingen zouden dan evenwaardig moeten zijn en die diversiteit zou een rijkdom zijn.
Natuurlijk moeten ook wij aanvaarden wat normaal is, een tekst kan/moet letterlijk opgevat
worden met figuurlijke en andere trekjes en heeft morele implicaties. Er komt bij de Joodse uitleg
echter meestal wat kijken van religieuze partijpolitiek met een onaangename smaak. We pluizen
dit even uit. De Sadduceeërs waren vrienden van de Romeinse bezetter, de Farizeeërs hielden zich
diplomatisch afzijdig van politiek en de Essenen waren de overtuiging toegedaan dat zowel
Sadduceeërs als Farizeeërs huichelaars waren.
^^^^^^^^
De rabbijn die we nu citeren is een van de groten in het Jodendom: Maïmonides, en hij weet niets
goed te vertellen over Jezus. Voor hem niets meer dan een “vulgaire dwaalleraar.”
http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/1188356/jewish/Melachim-uMilchamot-
Chapter-11.htm = Halacha 4
“Jezus van Nazareth die streefde de Mashiach te zijn werd geëxecuteerd door het Hof, op hem
was ook gezinspeeld in Daniël' s profetieën, zo ibid. 11:14 bepaalt: “de vulgaire onder uw volk zal
zich verheffen in een poging om te voldoen aan de visie, maar zij zullen struikelen.” [1] Kan er een
groter struikelblok zijn dan het Christendom? De profeten spraken van Mashiach als de Verlosser
van Israël en hun Verlosser die hen zou verzamelen uit de verstrooiing en hen versterken bij de
naleving van de mitzvot. In tegenstelling, veroorzaakt het christendom dat de Joden worden
gedood door het zwaard, hun resten worden verspreid en vernederd, de Thora moet worden
gewijzigd, en de meerderheid van de wereld om te dwalen en een andere god dan de Heer te
dienen.
De bedoeling van de maker van de wereld is echter niet binnen de bevoegdheid van de mens te
begrijpen, want Zijn wegen zijn onze wegen niet, noch Zijn gedachten, onze gedachten zijn.
Uiteindelijk, alle van de daden van Jezus van Nazareth en die Ishmaelite die opgestaan is na hem;
zal alleen maar leiden tot de weg bereidt is voor Mashiach, de komst en de verbetering van de
hele wereld, het motiveren van de Naties om God samen te dienen zoals in Tzephaniah 3:9 staat: '
Ik zal transformeren de volkeren een zuiverder taal die ze allemaal beroep op de naam van God
doen zal en hem met een doel dienen.'“ [2] De teksten hebben we gehouden zoals Maïmonides ze
geeft maar hier de HSV.
[1] HSV: “14 Ook zullen in die tijden velen opstaan tegen de koning van het zuiden. En de
gewelddadigen uit uw volk zullen verheven worden om het visioen te bevestigen, maar zij
zullen struikelen.”
[2] Zefanja 3:9: “Voorzeker, dan zal Ik bij de volken de lippen veranderen in reine lippen,
zodat zij allen de Naam van de HEERE zullen aanroepen, om Hem schouder aan schouder
te dienen.”
^^^^^^^^
Hier is wat Maïmonides (Rambam) eigenlijk heeft geleerd over het beschermen van het leven van
mensen, vooral over het leven van de heidenen en de christenen, of zelfs Joden die het
aandurfden om de goddelijke inspiratie te weigeren van de Talmoed. We citeren Maïmonides,
Misjna Tora, Moznaim Publishing Corporation, Brooklyn, New York, 1990, hoofdstuk 10, Engelse
vertaling, blz.184:
“dienovereenkomstig, als we een afgodendienaar zien bij het wegdrijven of verdrinking in

de rivier, we moeten hem niet helpen.” [Als we zien dat zijn leven in gevaar is, moeten we
hem niet redden.]
“Het is een mitswa [religieuze plicht], echter voor de uitroeiing van de Joodse verraders,
minnim en apikorsim [afvalligen en ketters], ze te verplichten af te dalen naar de put van
de vernietiging, omdat zij de Joden problemen veroorzaken en de mensen uit de buurt van
God houden, als Jezus van Nazareth en zijn studenten, Tzadok, Baithos en hun studenten.
Moge de naam van de boze wegrotten.” (p. 184),
Het commentaar bij deze instructies van Maïmonides staat Jezus als een voorbeeld van een min.
Maar het commentaar slaat ook op de volgelingen van Tzadok. Dat zijn dezen die werden
gedefinieerd als de Joden die de waarheid van de Talmoed ontkennen. Zoals de Sadduceeën in de
dagen van Jezus. Die handhaven alleen de geschreven wet als een verplichting der wet = het
Oude Testament. Voor het laatste zie aar deze site:
http://www.chabad.org/library/article_cdo/aid/912369/jewish/Avodat-Kochavim-Chapter-
Ten.htm
^^^^^^^^
In de Talmud staat de genocide van
alle niet Joden in promotie.

Uit http://www.christusrex.org/www3/talmud-exposed/talmud.htm
Minor Tractates. Soferim 15, Rule 10. This is
the saying of Rabbi Simon ben Yohai: Tob Kleine tractaten. Soferim 15, artikel 10. Dit is de
shebe goyyim harog (“Even the best of the uitspraak van Rabbi Simon ben Yohai: Tob shebe
gentiles should all be killed”). goyyim harog (“zelfs de beste van de heidenen
moeten allemaal worden gedood”).
This passage is from the original Hebrew of

the Babylonian Talmud as quoted by the Deze passage komt uit het oorspronkelijke
1907 Jewish Encyclopedia, published by Funk Hebreeuws van de Babylonische Talmoed
and Wagnalls and compiled by Isidore Singer, geciteerd door de Joodse encyclopedie van 1907,
under the entry, “Gentile,” (p. 617). gepubliceerd door Funk en Wagnalls en
samengesteld door Isidore Singer, onder de
vermelding “Gentile,” (p. 617).
This original Talmud passage has been
concealed in translation. The Jewish Deze oorspronkelijke passage van dit gedeelte van
Encyclopedia states that, “...in the various de Talmud is verborgen in de vertaling. De Joodse
versions the reading has been altered, 'The encyclopedie stelt dat er: “.. .in de verschillende
best among the Egyptians' being generally versies van de lezing is veranderd, 'De beste onder
substituted.” In the Soncino version: “the best de Egyptenaren' wordt over het algemeen
of the heathens” (Minor Tractates, Soferim vervangen.” In de Soncino versie: “the best of the
41a-b]. heathens” = “de beste van de heidenen”(Kleine
tractaten, Soferim 41a-b].
MAG IK U OOK NOG EEN RAAD GEVEN. Er is op vele plaatsen tegen de tijd dat het Pesach word
overal wel een uitnodiging te vinden om naar zo een Joods feest te gaan. Veel Joden zijn er echter
niet mee gediend en zien het als een valse uitnodiging dat hun feest naar beneden haalt.
Citaat van www.mesora.org/JewishTimes.pdf
^^^^^^^^
Laat ons niet denken dat alles koek en ei is tussen Joden en niet-Joden! Of dat er zo vele lieve
woordjes aan elkaar toegesmeten worden. Ik wil ook als tegengewicht er tegen leggen. Want
men is er dit jaar aan begonnen, Luther te verketteren omdat hij niet “nice” genoeg was tegen de
Joden uit zijn tijd. Dit zijn recente uitspraken van Joden aan ons adres.
Israëliërs nemen jaarlijks deel aan een

Israelis annually take part in a national
nationale pelgrimstocht naar het graf van
pilgrimage to the grave of Simon ben Yohai, to
Simon ben Yohai, om deze rabbijn te eren
honor this rabbi who advocated the
die gepleit heeft voor de uitroeiing van
extermination of non-Jews. (Jewish Press,
niet-Joden. (Joodse Pers,9 juni 1989, pag.
June 9, 1989, p. 56B).
56B).
Op Poerim, 25 febr. 1954, heeft de

On Purim, Feb. 25, 1994, Israeli army officer
Israëlische legerofficier Baruch Goldstein
Baruch Goldstein, an orthodox Jew from
40 Palestijnse burgers afgeslacht, inclusief
Brooklyn, massacred 40 Palestinian civilians,
kinderen, terwijl ze in gebed neergeknield
including children, while they knelt in prayer
zaten in een moskee. Goldstein was een
in a mosque. Goldstein was a disciple of the
discipel van wijlen Rabbi Meir Kahane uit
late Brooklyn Rabbi Meir Kahane, who told
Brooklyn, die CBS-News vertelde dat zijn
CBS News that his teaching that Arabs are
leerstelling dat Arabieren “honden zijn” en
“dogs” is derived “from the Talmud.” (CBS 60
is afgeleid “van de Talmoed” (CBS 60
Minutes, “Kahane”).
Minutes, “Kahane”).
University of Jerusalem Prof. Ehud Sprinzak

described Kahane and Goldstein's philosophy: Prof. Ehud Sprinzak van de Universiteit van
“They believe it's God's will that they commit Jeruzalem beschreef Kahane en Goldstein's
violence against goyim, a Hebrew term for filosofie: “Ze geloven dan het Gods wil is
non-Jews.” (NY Daily News, Feb. 26, 1994, p. dat ze geweld plegen tegen goyim, een
5). Hebreeuwse term voor niet-Joden.” (NY
Daily News, Feb. 26, 1994, p. 5).
Rabbi Yitzhak Ginsburg declared, “We have to Rabbi Yitzhak Ginsburg verklaarde: “Wij
recognize that Jewish blood and the blood of moeten erkennen dat Joods bloed en het
a goy are not the same thing.” (NY bloed van een goy niet hetzelfde zijn.”
Times, June 6, 1989, p.5). (New York Times,6 juni 1989, pag.5).
Rabbi Yaacov Perrin zei: “Een miljoen

Rabbi Yaacov Perrin said, “One million Arabs
Arabieren zijn minder waard dan een
are not worth a Jewish fingernail.” (NY Daily
vingernagel van een Jood.” (New York Daily
News, Feb. 28, 1994, p.6).
News, 28 februari 1994, pag.6).
Rabbi Laura Geller, Senior Rabbi, Temple Rabbi Laura Geller, Hoofdrabbijn, tempel
Emanuel of Beverly Hills, California: “Jews Emanuel van Beverly Hills, Californië:
don't read the Bible literally. We read it “Joden lezen de Bijbel niet letterlijk. We
through the lens of generations of lezen het door de lens van de generaties
van interpretaties en de evolutie van

interpretations and acknowledge the
menselijk verstaan van het begrip van God.
evolution of human understanding of God.
Het talmoedische beeld van God verschilt
The Talmudic image of God is vastly different
enorm van het beeld van God dat in de
from the image of God presented in the
Bijbel gepresenteerd is.” Huffington Post |
Bible.” Huffington Post | April 2, 2011
2 april 2011
Terug naar de Tamoedische uitleg: Deze methode van aanpak en denken: overnemen of niet?
We citeren het volgende ter illustratie uit het ondertussen als standaardwerk gekende boek, ‘Uit
de sjoel geklapt, Christelijke belangstelling voor de Joodse traditie’, redactie M. van den Berg, B.
Cozijnsen e.a., Gooi en Sticht, 1986. We lezen er op blz.104 (wij onderstrepen):
“Wij mensen kunnen ‘de werkelijkheid’, ‘de menselijkheid’, ‘de waarheid’ niet bevatten. We zien
stukjes aspecten. Waar wordt dit overtuigender uitgedragen dan in de Midrasj, waar iedere
nieuwe visie op een Bijbelwoord, hoe strijdig ook met de bestaande, als een verrijking wordt
ervaren. ‘Is mijn woord niet... als een hamer die een rots aan splinters slaat’ (Jer.23,29)’. ‘‘Zoals de
hamer de rots in tal van splinters slaat, zo zal een schriftvers tal van bekentenissen prijsgeven’
(Sanhedrin 34a).”
Op basis van deze Joodse uitleg in de Midrasj (een onderdeel uit de Talmoed) van Jer.23:29 zegt
de huidige moderne christelijke (of bijna christen) Bijbelinterpreet dat men gewoonweg alle
verklaringen op een zelfde lijn mag plaatsen. Dan is de Bijbel ook geen twistappel meer. Waar het
de uitleg van de Schrift betreft is een diversiteit aan verklaringen dus winstpunt zegt men dan.
Een bewering van Paulus aangaande één of ander onderwerp, heeft aldus een zelfde waarde als
deze van een feministische theoloog die Paulus interpreteert. Of wat een bevrijdingstheoloog zegt
is evenwaardig. Zo ook heeft in dat verband een homotheoloog, waar bevrijding uit het sociale
burgerlijke leventje centraal staat evenveel recht als geldige uitleg. Men moet zich bevrijden van
wat Paulus heeft gezegd in dat verband, want hij was antivrouw, antihomo en antiseks. Dat lijkt
mij enkele straten te ver. Wat niet wil zeggen dat we niet pastoraal dienstbaar moeten zijn aan
alle lagen van de bevolking.
God verbrijzelt rotsen
J.J.S. Horovitz, een rabbijn begin van de 20st eeuw, geeft volgens de Jewish Encyclo-pedia.com - in
het artikel “Midrash” - te kennen dat de hamer: “de sluimerende glinsteringen in de rots doen
ontwaken.” Op die wijze ontstaan er interpretaties die bij een letterlijke Bijbeluitleg niet aan het
licht komen. Die interpretatie is juist het zwakke punt in het verhaal, toen en thans. In de Joodse
interpretatie over Jer.23:29, van God die rotsen verbrijzeld staat er een torenhoge verkeerde
uitleg. En die toren is ook nog eens op zand gebouwd. Jodenexegeten en christenexegeten die dat
niet inzien hebben een paard van Troje losgelaten in de Synagoge/Kerk. Uit de samenhang van
het verhaal in Jeremia is het duidelijk dat God het daar heeft over stukslaan of kapot slaan. Zodat
de steen vernietigd wordt en voor niets waardevols meer bruikbaar is. Gods “woord” zal optreden
als een “hamer”, en het gaat hier om het veroordelen door God van; in de eerste plaats de valse
profeten die leugenachtige dromen uitleggen in hun “woordkramerij” (verzen 30-32). “Wat heeft
stro met het koren gemeen luidt het woord des HEREN” zegt het voorgaande vers 28.
Dit is die tekste en de contekst, het gaat hier over profeten en valse profeten: “26 Hoelang nog?
Is er dan een droom in het hart van de profeten die leugen profeteren? Ja, profeten zijn ze van het
bedrog uit hun eigen hart. 27 Zij denken Mijn volk Mijn Naam te doen vergeten door hun dromen,
die zij elkaar vertellen, zoals hun vaderen Mijn Naam vergeten hebben door de Baäl. 28 Laat de
profeet bij wie een droom is, een droom vertellen. Laat ieder bij wie Mijn woord is, Mijn woord
naar waarheid spreken. Wat heeft het stro gemeenschappelijk met het koren? spreekt de HEERE.
29 Is niet Mijn woord zó, als het vuur, spreekt de HEERE, of als een hamer die een rots verplettert?
30 Daarom zie, Ik zál die profeten! spreekt de HEERE, die Mijn woorden van elkaar stelen. 31 Zie,
Ik zál die profeten! spreekt de HEERE, die hun tong gebruiken en spreken: Hij spreekt. 32 Zie, Ik zál
die profeten van bedrieglijke dromen! spreekt de HEERE. Zij vertellen die, zij misleiden Mijn volk
met hun leugens en met hun gezwets. Ík heb hen niet gezonden. Ik heb hun geen opdracht
gegeven. Zij zijn voor dit volk van geen enkel nut, spreekt de HEERE.”
De Rabbijnen en de moderne christentheologen die zich in hun zog HEBBEN begeven leren dat
wanneer God de steen verbrijzelt dat er tientellen stukjes overblijven. Die moeten dan de
voorstelling zijn dat God meerdere uitleggingen heeft voor wat Hij liet optekenen in Zijn woord.
Een bepaalde tekst van de Schrift heeft meerdere uitellingen in zich. Maar men gaat aan het
begrip “verpletteren” dan een betekenis geven die het Oude Testamenet zelf niet kent.
Job 34:24: “Hij verplettert de machtigen, zonder dat men het doorgronden kan,”
Psalmen 110:5: “Hij verplettert koningen op de dag van Zijn toorn.”
Psalmen 110:6: “en verplettert hem die het hoofd is over een groot land.”
Jeremia 23:29: “of als een hamer die een rots verplettert?”
Daniël 2:40: “En het vierde koninkrijk zal sterk zijn als ijzer, want het ijzer verbrijzelt en
vergruist alles. Juist zoals het ijzer alles verplettert, zo verbrijzelt en verplettert dit
koninkrijk alles.”
Foto http://indianrockpiles.weetu.com
Jeremia 23:29 Willibrordvertaling: “Mijn woord is als een vuur – godsspraak van de HE E R – als
een hamer die een rots in tweeën splijt.”
Afgoden worden “verpletterd”, overtreders worden “verpletttert” en zo ook goddelozen.
Job 40:7: “en verpletter de goddelozen op hun plaats.”
Psalmen 2:9: “U zult hen verpletteren met een ijzeren scepter,”
Psalmen 18:39: “Ik verpletterde hen, zodat zij niet meer konden opstaan”;
Jesaja 28:13: “verpletterd worden, verstrikt raken en gevangen worden.”
Jesaja 30:31: “Want door de stem van de HEERE zal Assyrië verpletterd worden,”
Jeremia 23:29: “of als een hamer die een rots verplettert?”
Jeremia 50:2: “Zijn afgoden staan beschaamd, zijn stinkgoden zijn verpletterd.”
Met ander woorden, sommige dingen in een mensenleven hebben een waarde maar andere niet.
Als dat een foutief iets is, dan zal God dat verplterren!
Jeremia 23:29 spreekt bovendien van: “Wat heeft het stro gemeenschappelijk met het koren.”
Want het stro zal verbrand worden of gebruikt worden voor wat later op de mesthoop zal
terechtkomen. Vergelijk dit bijvoorbeeld met Paulus die iets in dien aard zegt in 1 Cor.3:11-13:
“11 Want niemand kan een ander fundament leggen dan wat gelegd is, dat is Jezus Christus. 12
Of nu iemand op dit fundament bouwt met goud, zilver, edelstenen, hout, hooi of stro, 13 ieders
werk zal openbaar worden. De dag zal het namelijk duidelijk maken, omdat die in vuur verschijnt.
En hoe ieders werk is, zal het vuur beproeven.”
De argumentatie van Jezus
Als hamer kan God zelfs Babylon gebruiken om een werk van verbrijzeling te verrichten
(Jer.50:20). Nebukadnesar wordt de hamer van God genoemd. De Joden gebruiken in hun Midrasj
het vers Jer.23:29, om er op te wijzen dat een Bijbeltekst méér dan één interpretatie heeft. De
schrijvers van de Midrasj hebben, ondanks dat ze Joden waren, zelf iets niet begrepen. Namelijk,
dat traditie door de profeet Jesaja totaal uitgesloten wordt als mogelijke vorm van de goddelijke
openbaring. Een zelfde visie als Jesaja heeft Jezus later ook. Volgens beiden is wat men in de
Joodse theologie de mondelinge traditie genoemd heeft totaal waardeloos. Wat is die
mondelinge traditie? Ze zou ontstaan zijn sinds Mozes, wanneer hij met de 70 ouderlingen op de
berg was. God zou hun mondelinge instructies gegeven hebben die toen niet te boek werden
gesteld. Lees daarover met aandacht Jesaja 29:13 en Mat.15:1-9. “Want de HEERE heeft gezegd:
Omdat dit volk tot mij nadert met zijn mond, en zij Mij met hun lippen eren, doch hun hart ver van
mij doen; en hun vreze waarmee zij Mij vrezen, mensengeboden zijn, die hun geleerd zijn. Daarom
ziet…” Jesaja 29:13 (Statenvertaling, versie Dr. Tukker 1977). Wie traditie of uitleg van mensen op
dezelfde hoogte en waarde zet als Gods woord is volgens Jezus een “huichelaar.” Zie ook nog naar
Deut.12:32 / Spr.19:5,9 / 30:6 / Gal.1:8,9. U mag dus niet flirten met de gangbare theologische
modeverschijnselen. Stel je voor dat men in de tijd van het OT, waar de bevrijding uit slavernij van
Egypte (of later Babylon), centraal staat een bevrijdingstheologie zou uitwerken voor homo’s,
transseksuelen, ongehuwde moeders die kinderen willlen zonder een man en vul maar in. Denkt
u dat er één profeet uit die tijd niet moord en brand zou geschreeuwd hebben bij dergelijke
interpretaties? Waarom zijn dan die twee bevrijdingsacties van God misbruikt in de moderne
theologie om zaken te leren gebaseerd op menselijke uitleggingen?
Opgepast voor mensengeboden
Een opmerkenswaardig citaat van de theologe E. Linnemann uit, ‘Wetenschap of vooroordeel?’,

Kok, 1987, blz.134. Ze schrijft: “Max Planck, beslist onverdachte getuige als Nobelprijswinnaar
voor natuurkunde schrijft: “Een nieuwe wetenschappelijke waarheid handhaaft zich gewoonlijk
niet doordat haar tegenstanders ervan overtuigd worden en verklaren, de juistheid ervan in te
zien. Eerder gebeurt dat, doordat de tegenstanders langzamerhand uitsterven en de opgroeiende
generatie van meet af aan met die waarheid vertrouwd wordt gemaakt.” Zo is het ook met de
Bijbel. Velen in de kerk zijn er niet mee vertrouwd en kunnen in regel weinig argumenten
aanvoeren waarom ze dit of dat geloven. Het is hun traditie. Dat moeten we trachten te
doorbreken. We geloven dat wie iets wil meedragen van de rijkdom van Gods Woord in dit
verband de lasten van traditie achter zich moet laten. Gods Woord is groter en bevat meer
rijkdom dan onze traditie. Hoewel, om eigentijds en relevant te theologiseren, zullen we soms
moeten uitgaan vanuit die rede waar we zo moeten voor oppassen. (De “niet bekeerde rede”
[mogen we zeggen, het gewone menselijke verstand] is volgens Luther de hoer van de duivel.)
Het énige werkelijke vruchtbare uitgangspunt voor het fundamenteel onderbouwen van de
prediking is niet het Jodendom, niet de moderne theologie maar Jezus van Nazareth. Hij,
gestorven voor zondaars, staat centraal! En die zegt zondermeer, opgepast voor mensengeboden.
Waarom? Omdat Hij zelf; én de weg, én de waarheid én het leven is (Joh.11:25). Dat is wat Jezus
tot een vrouw zegt wiens broer is overleden: “Jezus zei tegen haar: Ik ben de Opstanding en het
Leven; wie in Mij gelooft, zal leven, ook al was hij gestorven.”
Zou dit ook nog iets kunnen te maken hebben met de Heer die het volgende zegt in een
dankgebed Lucas 10:21 Willibrordvertaling: “Toen jubelde Hij het uit, gedreven door de heilige
Geest, en zei: ‘Ik dank U, Vader, Heer van hemel en aarde, omdat U dit verborgen hebt gehouden
voor wijzen en verstandigen en het onthuld hebt aan eenvoudigen. Ja, Vader, zo hebt U het
goedgevonden.”
^^^^^^^^
Het is zondermeer duidelijk dat wie gewoon naar de Talmud kijkt enkele rare dingen er in
ontdekt.
The Jewish World in the Time of Jesus, Charles Guignebert, reprint Routledge 1996, blz.28.
“De inhoud van de Talmoed is buitengewoon gevarieerd en van ongelijke waarde. Ze bevat
geschiedenis, legenden, theologische, morele en zelfs astrologische speculaties, in feite alles;
maar het is het halachische bouwstof, dat wil zeggen het complete lichaam van leer met
betrekking tot religieuze rechtspraak, die de belangrijkste inhoud van het werk vormt. En dit moet
de gids zijn van om het even wie die wenst te bestuderen voor de religieuze ideeën en
overtuigingen van het late Jodendom. Het historische gebruik van om het even wat uit de
Talmoed afgeleid is blijft delicaat; een zaak die grote voorzichtigheid vereist. De samenstellers
hadden nog de middelen noch de wil bij een last van kritische scrupules, en waren soms zelfs
ontdaan van overwegingen met een ontwikkelingsdoel en ook van gezond verstand. De
Midrashim, noch de Michnah, noch de Talmoed zelf, zijn zeer betrouwbaar vanuit dit oogpunt, en
hun chronologie, daar heerst vaagheid en verwarring; de toekenning van leer met aan een
particuliere leraar lijkt vaak en twijfelachtig; en er zijn hinderlijke tegenstrijdigheden waar
enkelen worden ingevoerd in scènes die ver uit elkaar lopen in de tijd van de periode waarin zij
leefden. Een Joodse geleerde, Kas, zei zelfs dat anachronisme het levensprincipe was van de
Haggada. 2
2 Citaat uit Kalthoff, Was wissen wir van Jezus?, Berlijn, 1904, BLZ.39. Bijvoorbeeld, geven
deze geschriften vaak de dag aan waarop een gebeurtenis zich heeft voorgedaan, maar
niet het jaar! Vergelijk, Megülat Taanit as a source for Jewish chronology and history in
the hellenistic and Roman period, in Jewish Quart. Review, New Series, vol. ix, 1918, and
vol. x. 1919,” (Gemakkelijk op te zoeken EN GEVONDEN in de Archive site.)
^^^^
In de volgende lijst enkele boeken/artikelen over de waarde van de Talmud.
Voor de datering van de Talmud, zie Richard Kalmin, “The Formation and Character of the
Babylonian Talmud,” in The Cambridge History of Judaism IV: The Late RomanRabbinic Period (ed.
S. T. Katz; Cambridge: Cambridge University Press, 2006), 840–76
^^^^
David A. Frank, heeft de techniek van het argumenteren in de Talmud samengevat in zijn Arguing
with God, Talmudic Discourse, and the Jewish Countermodel: Implications for the Study of
Argumentation.
Het staat hier op het net:

https://scholarsbank.uoregon.edu/xmlui/bitstream/handle/1794/5298/Arguing-with-God.pdf?
sequence=1
^^^^
Robert Chazan, The Trial and Condemnation of the Talmud, (Roomse kritiek uit 1240 in Paris)
Het staat hier op het net:
http://www.law.nyu.edu/sites/default/files/TikvahWorkingPapersArchive/WP1Chazan.pdf
Hoe kijk ik naar Jezus?

Als 1°) De nieuwe Mozes: Johannes 1:17: “Want de wet is door Mozes gegeven, de genade en de
waarheid zijn er door Jezus Christus gekomen.”
Johannes 1:46: “Filippus vond Nathanaël en zei tegen hem: Wij hebben Hem gevonden over Wie
Mozes in de wet geschreven heeft, en ook de profeten, namelijk Jezus, de zoon van Jozef, uit
Nazareth.”
Lukas 24:27: “En Hij begon bij Mozes en al de profeten en legde hun uit wat in al de Schriften over
Hem geschreven was.”
Als 2°) Meer dan de tempel: Mattheüs 12:6: “Ik zeg u echter dat hier Iemand is Die meer is dan de
tempel.”
Markus 15:38: “En het voorhangsel van de tempel scheurde in tweeën, van boven tot beneden.”
Als 3°) Onze nieuwe wetgever: Johannes 14:15: “Als u Mij liefhebt, neem dan Mijn geboden in
acht.”
Johannes 14:21: “Wie Mijn geboden heeft en die in acht neemt, die is het die Mij liefheeft, en wie
Mij liefheeft, hem zal Mijn Vader liefhebben; en Ik zal hem liefhebben en Mijzelf aan hem
openbaren.”
Johannes 15:10: “Als u Mijn geboden in acht neemt, zult u in Mijn liefde blijven, zoals Ik de
geboden van Mijn Vader in acht genomen heb en in Zijn liefde blijf.”
Ik tel dat eens op: we zijn opgenomen in een totaal nieuwe stuctuur die volkomen anders is dan
in het Oude Testament. Wij moeten indien we Hem en Zijn Vader liefhebben die geboden
onderhouden die er gegeven zijn. Geen aan toevoegen en er ook geen nalaten: beide
handelingen zijn af te keuren.
Jezus zei ons wie Hij was:
1. Heer - Matthéüs 7: 21-24
2. Toekomstige rechter van de wereld - Mattéüs 25: 31-32
3. Heer van de sabbat - Marcus 02:27
4. Het brood des levens - Johannes 6: 47-51
5. Het licht van de wereld - Johannes 8:12
6. De poort voor Gods schapen - Johannes 10: 7-10
7. De goede herder - Johannes 10: 11-16
8. De enige weg naar God - Johannes 14: 6
9. De wijnstok en die Hem volgen zijn de takken - Johannes 15: 5-7
Jezus sprak enkele malen in die Bergrede met een uitdrukkelijk: “Ik zeg u”
In het Bijbelgedeelte van Matthéüs gekend als de Bergrede staat een belangrijke formule. -
Mat.5:17-48 Tot negen maal toe gebruikt de Heer er de uitdrukking: “Ik zeg u.” Na een studie van
die teksten kan je slechts besluiten dat Christus evenals YaHWeH wetgever moet zijn. In de
tegenstellingen van dit Bijbelgedeelte staat de Thora of de tradities van de rabbijnen
ondergeschikt aan de nieuwe wetformulering van Christus. Jezus, is hier duidelijk wetgever en
gezag boven de wet van God aan Mozes gegeven. Het klopt dat rabbijnen soms eens die zelfde
uitdrukking gebruiken, maar wel met een onderscheid. De vorming van de Talmoed beliep
honderden jaren. Tijdens die periode van die honderden jaren twistten rabbijnen over de ware
betekenis in de wet van Mozes. Je kunt echter slechts een tiental uitdrukkingen vinden waar die
uitspraak van Jezus in de Bergrede gebruikt wordt. Rabbijnen geven daarmee hun opinie aan over
een onderwerp. Wanneer Jezus echter die formule gebruikt, weerlegt Hij de Taludinterpretatie,
van zijn tijd al, (meerdere volgden daarna) en zet wat anders in de plaats: een totaal nieuwe wet.
Indien men over Christus redeneert als de moderne theologen, de kenners van de Talmoed en
sekten als de Wachttoren, Mormonen, feministentheologen, bevrijdingstheologen en noem
verder op, dan hebben we hier te maken met een persoon die voor zichzelf datgene toe-eigende
wat aan God toekwam. Volgens hun leer is Jezus namelijk schepsel en slechts een mens tijdens
zijn aardse leven. In dit geval zou de Christus een wetsovertreder zijn. Zijn dood zou voor ons
waardeloos zijn. We zouden nog niet gered zijn en onze verlosser zou nog moeten komen in een
nabije of verre toekomst. Dat is merkwaardig.
Maar ook het volgende is merkwaardig.
Want Jezus heeft het voor het zeggen, als het om de uitleg van het Oude Testament gaat
Dat Christus gezaghebbend persoon is op gebied van religie zien we o.a. hierin dat Hij zichzelf de
enige ware leraar noemt. In Mat.23:7-10 staat: “7 zij zijn ook belust op de begroetingen op de
markten, en om door de mensen ‘rabbi, rabbi’ genoemd te worden. 8 Maar u mag zich geen rabbi
laten noemen, want Eén is uw Meester, namelijk Christus; en u bent allen broeders. 9 En u mag
niemand op de aarde uw vader noemen, want Eén is uw Vader, namelijk Hij Die in de hemelen is.
10 En u mag niet meesters genoemd worden, want Eén is uw Meester, namelijk Christus.” En
verder zegt Joh.13:13,14: “13 U noemt Mij Meester en Heere, en u zegt het terecht, want Ik ben
het. 14 Als Ik dan, de Heere en de Meester, uw voeten gewassen heb, moet ook u elkaars voeten
wassen.”
De bevelende aard in zijn spreken geeft aan dat Jezus iemand is die in godsdienstig opzicht macht
heeft, wat Hij zegt gebeurd:
Mat.10:5: “Deze twaalf zond Jezus uit en Hij gebood hun: U zult u niet op weg begeven naar de
heidenen en u zult geen enkele stad van de Samaritanen binnengaan.”
En Luc.8:55: “En haar geest keerde terug en zij stond onmiddellijk op; en Hij gaf opdracht dat men
haar te eten zou geven.”
En Mat.28:19: “Ga dan heen, onderwijs al de volken, hen dopend in de Naam van de Vader en van
de Zoon en van de Heilige Geest, hun lerend alles wat Ik u geboden heb, in acht te nemen.”
Wanneer we Jezus vanuit die uitspraken bekijken is het duidelijk; Hij is méér dan de rabbijnen.
Méér dan een mens
Ook de vijanden van Jezus waren onder de indruk van Zijn spreken en handelen. Zoals Hij sprak,
sprak nog niemand. We moeten Joh.7:44-46 centraal zetten in deze discussie vertaling Willibrord:
“[44] Er waren er die Hem wilden grijpen, maar niemand sloeg werkelijk toe. [45] Toen de
gerechtsdienaren bij de hogepriesters en farizeeën terugkwamen, vroegen dezen: ‘Waarom
hebben jullie Hem niet meegebracht?’ [46] De dienaars zeiden: ‘Nog nooit heeft een mens zo
gesproken!’” De leer van Jezus was niet zoals deze van de Schriftgeleerden (Mat.7:29) of andere
profeten Gods (Mat.11:9). Het woord van Christus is meer dan dat van engelen hoewel Gods wet
door bemiddeling van engelen gegeven is (Heb.2:1-4 / Gal.3:19 / Hand.7:53). De Here Jezus: “is,
was en zal zijn” de Wetgever van Zijn volk.
Het is dan ook best begrijpelijk waarom veel theologen weinig commentaar hebben wat betreft
de woorden van Jezus: “Ik zeg u”. Het is duidelijk dat slechts God wetgever is volgens o.a.
Jes.33:22 / Jac.4:12. En Jezus doet wat Zijn Vader doet omdat ook Hij God is.
Jezus, heeft de wet van Mozes vervuld. Die is niet meer geldig!
Dan mag Hij voor Zijn volgelingen ook een nieuwe wet uitschrijven.
APPENDIX 3 OVER HET BROOD OP DE AVONDMAALSTAFEL

We hebben een prachtige verzameling citaten gevonden over het brood dat op tafel ligt bij het
Laatste Avondmaal. Niet vertaald maar een lezing waard ala u enige kennis van de Engelse taal
zou hebben. Wil je wat vertalen dit is de beste site ervoor: http://www.vertalen.nu/zinnen/ per
keer echter slechts 1.500 karakters. En in relatief goed verstaanbaar Nederlands weergegeven.
https://biblebased.wordpress.com/2008/03/05/must-we-use-unleavened-bread-in-the-lords-
supper/
While there are several uses of the word Azumos (unleavened Bread) in the NT none of them
refer to the bread used in the Lord’s Supper, but rather they are either references to the feast of
unleavened bread (Matthew 26:17, Mark 14:1, Mark 14:12, Luke 22:1, Luke 22:7, Acts 12:3, Acts
20:6) or an analogy for a congregation purging out sin from their midst and walking in holiness (1
Corinthians 5:8).
In all other places that the word “bread” occurs in the NT, it is the Greek word Artosmeaning a
loaf of common leavened bread. While this doesn’t necessarily mean that Jesus was using
leavened bread after the Last Supper (this is highly unlikely) it means that allthe gospel writers
didn’t regard the use of unleavened bread to be important enough to record, something that
they surely would have had it been an essential component like the prayer before the distribution
of the elements, especially considering their letters and gospel accounts were being read
primarily by Gentiles who normally used leavened bread for all their meals.
Quotes from Reformed Commentators:
Charles Hodge: ”Took bread. Matthew 26:26 , it is said, “ as they were eating, “ i.e. during the
repast, “ Jesus took bread, “ that is, he took of the bread lying on the table; and as it was at the
time of the Passover, there is no doubt that the bread used was unleavened. It was the thin
Passover bread of the Jews. But as no part of the significancy of the rite depends on the kind of
bread used, as there is no precept on the subject, and as the apostles subsequently in the
celebration of the ordinance used ordinary bread, it is evidently a matter of indifference what
kind of bread is used. It was however for a long time a subject of bitter controversy. At first the
Latins and Greeks used leavened bread; when the Latins introduced the unleavened wafer from
superstitious fear of any of the fragments being dropped, the Greeks retained the use of
fermented bread, and accused the Latins of Judaizing. Romanists and Lutherans use unleavened
wafers; Protestants generally ordinary bread.”
Wilhelmus A’Brakel: ”The second matter to be considered in reference to this sacrament is the
external signs. We must here take note of the signs and the ceremonies associated with them. The
signs are identical to those used in meals in order to nourish and refresh the body: bread and
wine. One is to be neither superstitious nor concerned regarding the kind of bread and wine.
The bread and wine which Christ used were such as were available and in common use. It is
credible that in light of the Passover Christ used unleavened bread; but that was incidental, for
leavened bread was neither permitted to be used nor was it available in Jerusalem at that time.
It is therefore not necessary to follow suit in this respect. It must be bread which one commonly
uses for nourishment, thus to typify the spiritual nourishment of the soul. The wafers of the
Papists and the Lutherans consist more of foam than of bread, and are not suitable for
nourishment and strengthening. This is contrary to the institution of the Lord’s Supper; Christ had
no wafers, but took bread, broke off fragments, and gave them to the disciples. He did not give a
wafer to anyone. … Common substances must be used without superstition.”
A.A. Hodge: “2nd, from the significancy of the symbol; since bread, as the principal natural
nourishment of our bodies, represents his flesh, which, as living bread, he gave for the life of the
world.–– John 6:51 . But the kind of bread, whether leavened or unleavened, is not specified in
the command, nor is it rendered essential by the nature of the service.
Christ used unleavened bread because it was present at the Passover. The early Christians
celebrated the Communion at a common meal, with the bread of common life, which was
leavened. The Romish Church has used unleavened bread ever since the eighth century, and
commands the use of the same as the only proper kind, but does not make it essential (“ Cat.
Conc. Trident., “ Pt. 2, ch. 4:, && 13 and 14). The Greek Church insists upon the use of leavened
bread. The Lutherans Church uses unleavened bread. The Reformed Church, including the Church
of England, regards the use of leavened bread, as the food of common life, to be most proper,
since bread in the Supper is the symbol of spiritual nourishment. The use of sweet cake, practiced
in some of our churches is provincial and arbitrary, and is without any support in Scripture,
tradition, or good taste.”
Morton Smith: ”1. The first element that Jesus took from the table was the bread. This being the
Jewish Passover, this bread had to be unleavened bread, since that was the only bread allowed at
this feast. (See Exodus 12:15 ). It may be questioned whether there was any requirement that the
bread be unleavened in the New Testament practice. This question is legitimate, if we understand
that the Lord’s Supper was observed in connection with regular meals. Hodge says:
“ It is evident, however, from the apostolic history, that the Apostles used whatever kind of bread
was at hand. There is no significance either in the kind of bread or in the form of the loaf. It is
enough that it is bread. This makes it the proper emblem of him who declared himself to be the
true bread which came down from heaven. “
There have been controversies over this matter. The Greek Church uses only leavened bread, as
the common bread of the table. The Roman Church, on the other hand, insists on unleavened
bread. The Lutheran Church earlier used only unleavened bread, but in their more recent writers,
it is considered a matter of indifference. Reformed Churches, together with the Church of
England and the Baptist Churches, also consider the type of bread a matter of indifference.”
R.L. Dabney: ”The elements of the sacrament are bread and wine. There is controversy between
east and west on this point. The Greek Church says the bread must be leavened, the Latin
unleavened, making this a point of serious importance. We believe that the bread used was
paschal. But it was not Christ’s intention to give ritually a paschal character to the new
sacrament; and bread is employed as the material element of nutrition, the one most familiar
and universal. Hence, we regard all the disputes as to leaven, and the other minutiae made
essential by the Romanist rubric (wheaten, mingled with proper water, not worm–eaten, etc.,)
as non–essential. Probably the wine was also mingled with water on the first occasion; but, on
the same grounds, we regard it as selected simply as the most common and familiar refreshment
of the human race; and the presence of water is therefore non–essential. Indeed, modern
chemistry has shown that, in all wine, water is the solvent, and the largest constituent.”
C.H. Spurgeon: ”After the thanksgiving, it is very clear that our Divine Lord broke the bread. We
scarcely know what kind of bread was used on that occasion; it was probably the thin passover
cake of the Jews; but there is nothing said in Scripture about the use of leavened or unleavened
bread, and therefore it matters not which we use.Where there is no ordinance, there is no
obligation; and we are, therefore, left free to use the bread. which it is our custom to eat.”
Calvin, Institutes: ”But as for the outward ceremony of the action whether or not the believers
take it in their hands, or divide it among themselves, or severally eat what has been given to each;
whether they hand the cup back to the deacon or give it to the next person; whether the bread is
leavened or unleavened; the wine red or white it makes no difference. These things are
indifferent, and left at the church’s discretion.
However, it is certain that the practice of the ancient church was for all to take it in their hands.
And Christ said, “Divide it among yourselves” The histories narrate that common leavened bread
was used before the time of the Roman Bishop Alexander, who was the first who delighted in
unleavened bread. But I see no reason for this, unless to draw the eyes of the common people to
wonderment by a new spectacle, rather than to instruct their minds in sound religion. I ask all
who are in the least affected by a zeal for piety whether they do not clearly see both how much
more brightly God’s glory shines here, and how much richer: sweetness of spiritual consolation
comes to believers, than in these lifeless and theatrical trifles, which serve no other purpose than
to deceive the sense of a people stupefied. They call this the holding of the people by religion
when they lead them at will dulled and befooled with superstition.”
Theodore Beza: ”In the mean while Satan, using every exertion to subvert entirely the church
erected at Geneva, which had been shaken to its very foundation, found in a short time some idle
characters, who, for the purpose of concealing the great iniquity of the decree under the pretext
of religion, determined that unleavened bread should be substituted for common, formerly used
at the Lord’s table, with a view to afford an opportunity for fomenting new dissensions. And the
great enemy of the Church would have succeeded in this plan, had not Calvin seriously
admonished some good men, so displeased with the change as to consider it their duty to refrain
from taking the Lord’s Supper, not to contend about a subject in itself indifferent. The use of
unleavened bread commenced in the manner now stated, nor did Calvin on his future restoration
think it worth while to make any opposition to the practice, though he did not attempt to conceal
his approval of the use of common bread.”
Robert Reyburn: ”First, a rationale is provided for the use of unleavened bread in the Passover
Feast. That is, we know why it was used. The reason is given in Exodus 12:34, 39.
“With the dough they had brought from Egypt, they baked cakes of unleavened bread. The dough
was without yeast because they had been driven out of Egypt and did not have time to prepare
food for themselves.” And, in Deut. 16:3 we are explicitly reminded that the significance of bread
without yeast in the Passover Feast was to remind God’s people that they “left Egypt in haste” so
“that all the days of your life you may remember the time of your departure from Egypt.”
Passover was a remembrance of Israel’s deliverance from Egypt and the unleavened bread used in
the feast and the requirement to remove yeast from Israelite homes during the feast of
unleavened bread are recollections of Israel’s hurried departure on the night of the 10th plague.
The other features of the feast that served to recall that great night and God’s redemption of his
people – the bitter herbs, the lamb – all fall away from the Lord’s Supper because the Supper is
not a recollection of Israel’s deliverance from Egypt but of the greater deliverance of which that
Passover was an anticipation.
There is no teaching in the Bible to suggest that the remembrance of the flight from Egypt is
brought into the Lord’s Supper. Bread and Wine in the Supper serve what seem to be very
different purposes. Another redemption is being remembered in the Lord’s Supper, that of
ourselves from sin and death through the body and blood of the Lord Jesus. Unleavened bread
does not in any obvious way contribute to that symbolism. It is not anywhere in the NT said to be
the kind of bread used in the Lord’s Supper – while the text of the institution of the Lord’s Supper
makes a point of mentioning wine (“the fruit of the vine”), bread is referred to simply as “bread”
not as “unleavened bread.” The lack of yeast was a detail belonging to the old ceremony, not the
new, it seems. Remember, it is bread in each case. The Lord took bread, we are told. That it
happened to be unleavened is neither mentioned nor hinted at. What is significant is that it is
bread, not unleavened bread. What is more, when the church moved into the Gentile world, a
world that had no recollection of the Passover, “bread” would mean for them the ordinary
bread that was the staple of life. So, in other words, as the scholastic theologians put it, that
the bread was unleavened in the first Lord’s Supper belonged to the “accidental circumstances”
of that first feast, not to the necessity of it. [Turretin, 430]
…
So, in conclusion, the fact of the matter is that the Bible never teaches us or even implies that the
Lord’s Supper was to be taken with unleavened bread. If it were to be, it never tells us what the
lack of leaven would stand for, as the only explanation ever given for its place in the Passover
ritual was as an historical recollection of Israel’s hasty departure from Egypt. The Lord’s Supper
was instituted on the occasion of a Passover meal. But it is not itself a Passover meal. Nor is the
Lord’s Supper the Last Supper. There are many features of that particular meal that do not
carry over into the Lord’s Supper of the Christian church. It was twelve men and men only.
Nowhere are we told in the NT that women should participate. It was taken with the
participants reclining about a central table. There were the remnants of a large meal on that
table. The Lord’s Supper is not defined by any of this. The Lord’s Supper arose out of a Passover
meal, but it is itself only what the Lord made it to be. The Lord, we are told, “took bread” and told
us to take it as well: “bread” not “unleavened bread.” And he took the fruit of the vine. We are to
do the same. Bread and Wine are the elements of the Lord’s Supper as the Lord himself defined
that Supper.”
Rev. Robert Grossman: ”1. In all three Gospels what Jesus gave the disciples is “artos,” meaning
simply “bread.” It is striking that He is not said to have given them “azumos” or “azuma” which
are the proper words for unleavened bread,” AND which are clearly available since they are used
in each of the Gospels in the context to refer to the Passover. In other words, the use of “artos” by
Matthew, Mark and Luke to tell us what Jesus gave the disciples makes the fact that this may
have been unleavened bread of NO importance. At the same time we also must recognize that
because the Scripture NOWHERE calls it “unleavened bread,” we cannot at all be sure that it was
(throughout the NT “artos” is used for common or leavened bread). We simply may not base our
teaching on the silence of Scripture because then we are really basing our teaching on a human
conjecture. So, the fundamental argument, “Jesus used unleavened bread, therefore we should
too,” is in fundamental error. This should close the case, but there is more.
2. To use unleavened bread in the Lord’s Supper is to commemorate the wrong thing. The purpose
of unleavened bread in the Passover is to commemorate the haste with which Israel left Egypt;
there was not even enough time to put yeast into the bread dough. In the Lord’s Supper we are
NOT commemorating the Exodus from Egypt where unleavened bread makes sense. In the Lord’s
Supper we are commemorating the sacrifice of Christ for our sins. In the Supper the bread is
broken to recall Christ’s suffering and death, the breaking of His body.
Other things could be said, but there is nothing in unleavening the bread of the Supper that would
commemorate anything in the death of Christ that is taught in Scripture (unless we really let our
imaginations run loose here – and then we are back to conjecture).
3. Thus using unleavened bread in the Supper is an unwarranted return to Old Testament shadows
(commemorating the Passover instead of Christ’s death) and therefore ought to be resisted. The
historic Reformed characterization of the Mass as a return to OT shadows of pictorial
ceremonialism is common and fits here.
4. “The kingdom of heaven is not food and drink, but righteousness and joy and peace in the Holy
Spirit” (Romans 10). This teaches us that an emphasis on a detail of food is not characteristic of
the New Testament, quite in contrast with the Old. Thus the insistence on unleavened bread in the
Supper is more typical of an OT ceremony than an NT one. Ah, you say, this also applies to the
wine. Indeed it does. None, I hope, would claim that those who use grape juice are celebrating
something else than the Lord’s Supper.
Nevertheless there is a positive argument to use wine in Christ’s words found in all three Gospels,
“I will not eat of this fruit of the vine from now on, until I eat it new with you in the Kingdom of
God.” The proper understanding of this “fruit of the vine” is wine. So we drink wine, looking
forward to the heavenly supper in Christ’s presence where He will drink it with us.
5. Another old Reformed argument is that if Christ used unleavened bread, he was using the
bread at hand in the Passover not out of symbolism but out of convenience. He did not go out of
the way to obtain leavened bread. In the same way, runs the argument, we too should use our
common bread (which IS leavened) and not go out of our way to obtain something special. This
argument stands alongside one that says that in order to preserve the meaning of the Supper that
we are nourished spiritually by Christ’s body, we should use the bread that we ordinarily use to
nourish our bodies, and that would, of course, be leavened bread. These are theological
arguments, not directly biblical, but I do think that they do carry the analogy of Scripture,
especially in light of the very biblical fact that the kingdom of God is NOT details of food, as we
noted above.
6. 1 Cor. 5:8 is not talking about WHAT we eat, but HOW we eat the Lord’s supper. It speaks of
unleavened people, not about going back to replaying the Passover with its use of unleavened
bread. The unleavened bread in the Passover reflects the haste with which Israel left Egypt,
without time to even put yeast into their bread. The Lord’s supper reflects not on a hasty exit from
Egypt, but on the death of Christ for our sins, which makes HIM “our passover.” The bread
represents the body of Christ in the Lord’s Supper, unleavening the bread in the Supper has no
significance with respect to Christ’s sacrifice. Thus using unleavened bread would, as mentioned
above, be going back to the OT Passover as though we were still celebrating the Exodus from
Egypt in the Supper, rather than Christ’s sacrifice for our sins.
7. In the rest of the New Testament the Lord’s Supper is often called “breaking bread,” the same
language that is used for ordinary meals (Acts 2:42 for example is most likely speaking of
fellowship in a meal rather than the Lord’s Supper because in the immediate context they “ate
their bread from house to house.”) In any case, the word “artos” is used for what is broken. There
is never a description of the Supper in the NT in which that which is broken or eaten is called
anything but “artos.” This argues quite strongly against requiring unleavened bread in the Supper
because “artos” in a general use would simply mean ordinary bread.”
APPENDIX 4 - OVER DE WIJN OP DE AVONDMAALSTAFEL

We hebben een verzameling citaten gevonden over DE WIJN die op tafel ligt bij het Laatste
Avondmaal. Bijeengebracht door een Messiasbelijdende jood, de naam is ons ontsnapt. Niet
vertaald maar een lezing waard al u enige kennis van de Engelse taal zou hebben. Wil je wat
vertalen die is de beste site ervoor: http://www.vertalen.nu/zinnen/ per keer echter slechts 1.500
karakters. En in relatief goed verstaanbaar Nederlands weergegeven.
Philip Schaff, ed. A Religious Encyclopedia of Biblical, Historical, Doctrinal and Practical Theology,
1887. “The expression the “fruit of the vine” is employed by our Savior in the synoptical Gospels
to denote the element contained in the cup of the Holy Supper. The fruit of the vine is literally the
grape. But the Jews from time immemorial have used this phrase to designate the wine partaken
of on sacred occasions, as at the Passover and on the evening of the Sabbath. The Mishna (De.
Bened, cap. 6, pars I) expressly states, that, in pronouncing blessings, “the fruit of the vine” is the
consecrated expression for yayin... The Christian Fathers, as well as the Jewish rabbis, have
understood “the fruit of the vine” to mean wine in the proper sense. Our Lord, in instituting the
Supper after the Passover, availed himself of the expression invariably employed by his
countrymen in speaking of the wine of the Passover. On other occasions, when employing the
language of common life, he calls wine by its ordinary name (p. 2537-2538).
John D. Davis. Illustrated Davis Dictionary of the Bible, 1973. “Fruit of the vine, the designation
used by Jesus at the institution of the Lord’s Supper ... is the expression employed by the Jews
from time immemorial for the wine partaken of on sacred occasions, as at the passover and on
the evening of the Sabbath (Mishna, Berakoth, vi. 1). The Greeks also used the term as a synonym
of wine which was capable of producing intoxication (Herod i. 211,212)” (p. 868).
Gerhard Kittel, ed. Theological Dictionary of the New Testament, 1967: “It is obvious ... that
according to custom Jesus was proffering wine in the cup over which He pronounced the blessing;
this may be seen especially from the solemn genema tes ampelou [fruit of the vine] ... which was
borrowed from Judaism” (Vol. V, p. 164). As quoted in Gentry, Ibid., p. 55.
T.K. Cheyne and J. Sutherland Black. Encyclopaedia Biblica, 1903. “In the Gospels we find wine
designated ‘the fruit of the vine a periphrasis doubtless already current in Jewish speech, since it
is found in the time-honoured benediction over the wine-cup in Berakh 6.1…(p. 5309).
Joachim Jeremias. The Eucharistic Words of Jesus, 1966. “Jesus and his disciples drink wine at the
Last Supper the annual festivals provided an occasion for the drinking of wine, especially the
three pilgrimage festivals (Passover, Pentecost, Tabernacles); the drinking of wine was prescribed
as part of the ritual of Passover” (pp. 50-51).
“to genema tes ampelou (the fruit of the vine) for ‘wine’ is in the Judaism of the time of Jesus a
set liturgical formula at the blessing of the cup, both before and after the meal” (p. 183).
Leon Morris. The Gospel According to Matthew, 1992. “Jesus took a cup, and though Matthew
does not mention the contents specifically … the meaning is a cup containing wine” (p. 660).
“Jesus speaks of ‘this fruit of the vine,’ which clearly means ‘wine’” (p.661- 662).
William Hendriksen. The Gospel of Matthew, 1973. “By speaking of ‘the fruit of the vine’ Jesus
undoubtedly refers to wine. Note close relation between ‘vine’ and ‘wine’ in Isa. 24:7. See also
Num. 6:4; Hab. 3:17. At this time of the year (April), and under conditions then prevailing in
Judea, it is hard to think of anything but fermented grape juice, that is, wine, the kind of wine
used at Passover; hence, diluted or paschal wine” (p. 911).
D.A. Carson. Matthew, (The Expositor’s Bible Commentary), 1984. “The wine was not grape juice,
though it was customary to cut the wine with a double or triple quantity of water” (Vol. 8, p.
536).
“The ‘fruit of the vine’ is a common Jewish way of referring in prayers to wine (cf. M Berakoth
6:1)” (Vol. 8, p. 539).
Craig L. Blomberg. Matthew, (The New American Commentary), 1992. “In vv. 27-28 Jesus turns
from the bread to the cup. This is the third of four cups of wine drunk at various stages
throughout the evening festivities. It was probably a common cup passed around for all to drink.
‘Offered’ is the same verb as ‘gave’ in v. 27 and does not imply that drinking was optional. Each of
the four cups was linked to one line of Exod 6:6-7a. This one tied in with God’s promise, ‘I will
redeem you,’ in v. 6c and hence specifically to his original liberation of the Israelites from Egypt
(m. Pesah. 10:6-7). But again Jesus adds new meaning. As they all drink (the ‘all’ refers to all the
disciples, not to all of the wine!), he proclaims that the cup stands for his blood about to be shed
in his death on the cross. The ‘blood of the covenant’ harks back to Exod 24:8. The use of ‘cup’
rather than ‘wine’ links this passage with 20:22-23 and 26:39. ‘Fruit of the vine’ (v. 29) was a stock
phrase used in thanksgiving prayers for the wine (m. Ber. 6:1) and therefore does not refer to
unfermented beverage, though it was customary to cut the wine with a double or triple quantity
of water” (pp. 390-391).
William Lane. The Gospel According to Mark, (New International Commentary on the New
Testament), 1974. “By his prophetic action in interpreting these familiar parts of the ancient
paschal liturgy Jesus instituted something new in which the bread and wine of table-fellowship
become the pledge of his saving presence throughout the period of time prior to the parousia
and the establishment of the Kingdom of God in its fulness” (pp. 507-508).
“The cup from which Jesus abstained was the fourth, which ordinarily concluded the Passover
fellowship. The significance of this can be appreciated from the fact that the four cups of wine
were interpreted in terms of the four-fol romise of redemption set forth in Exod. 6:6-7: ‘I will
bring you out … I will rid you of their bondage … I will redeem you … I will take you for my people
and I will be your God’ (TJ Pesachim X. 37b). Jesus had used the third cup, associated with the
promise of redemption, to refer to his atoning death on behalf of the elect community. The cup
which he refused was the cup of consummation, associated with the promise that God will take
his people to be with him. This is the cup which Jesus will drink with his own in the messianic
banquet which inaugurates the saving age to come. The cup of redemption (verse 24),
strengthened by the vow of abstinence (verse 25), constitutes the solemn pledge that the fourth
cup will be extended and the unfinished meal completed in the consummation, when Messiah
eats with redeemed sinners in the Kingdom of God (cf. Lk. 14:15; Rev. 3:20f.; 19:6-9)” (pp508-
509).
Norval Geldenhuys. Commentary on the Gospel of Luke, (New International commentary on the
New Testament), 1951. “All that is taught in Matthew, Mark, and I Corinthians xi in the original
Greek is that on the occasion of the Passover the Saviour instituted the Holy Communion by
giving bread and also by giving wine” (p. 554).
R. C. H. Lenski. The Interpretation of St. Luke’s Gospel, 1946. “The efforts that are put forth to
read wine out of this account are unavailing. Because oinos, the word for ‘wine,’ does not occur,
the presence of wine is at least gravely questioned, which means practically denied. Luke’s
‘thefruit of the vine’ … the lovely liturgical term for the wine that was used in the Passover ritual,
which Matthew makes even more specific by writing ‘this fruit of the vine,’ the one that was
regularly used in the Passover and was used at this Passover by Jesus, is misunderstood by these
commentators, for they assert that grape juice fits this phrase better than does wine – although
such a thing as grape juice was an impossibility in April in the Holy Land of Christ’s time. It could
be had only when grapes were freshly pressed out, before the juice started to ferment in an hour
or two” (pp. 1043-1044).
Hfdst. 1 Drie dagen en drie nachten zijn niet zo maar = 72 uren
1°) Er zijn veel problemen met de gedachte van de kruisiging van Jezus op een woensdag: het is
grotendeels gebaseerd op één Bijbeltekst = Mat.12:40.
2°) Er wordt geen aandacht geschonken aan een joodse manier van denken. Aan het bekende
feit dat Joden een klein deel van een dag rekenen als een dag. Als Jezus sterft om 15.00 uur in de
namiddag telt men dat als dag 1. Vergeet niet een dag volgens joodse telling start om 18.00 uur
na de ondergang van de zon.
3°) Matthéüs 12:40 is een tekst die niet strikt letterlijk MAG genomen worden: het grootste deel
van de teksten over de opstanding van Jezus spreken erover als dat het de derde dag heeft
plaatsgevonden. (Matthéüs 16:21 / 17:23 / 20:19 / 27:64 / Lucas 9:22 / 18:33 / 24:7,21,46 /
Handelingen 10:40 / 1 Cor.15:4). Volgens de joodse telling en aanhouden dat Jezus drie volle
dagen en nachten in het graf was, dan is dat voor hen al gelijk aan de vierde dag.
Hfdst. 2 Hoe ZIEN Joden en Romeinen het begrip “de volgende dag.”
1°) De Joodse Encyclopedia onderstreept het feit dat de praktijk van inclusieve dag berekening
nog steeds in zwang is onder Joodse mensen vandaag: “In het joodse gemeenschapsleven is een
deel van een dag gerekend als een dag, bijvoorbeeld, de dag van de begrafenis, zelfs wanneer de
laatste plaats vindt laat in de middag, wordt geteld als de eerste van de zeven dagen van rouw,
een korte tijd in de ochtend van de zevende dag wordt geteld als de zevende dag; de besnijdenis
vindt plaats op de achtste dag, ook als slechts een paar minuten over bleef na de geboorte van
het kind, het was de eerste dag die word geteld als een volle dag.” (vol. IV, blz.475).
2°) Hoe ziet een jood uit de dagen van Jezus het begrip “de volgende dag.” Wanneer het op een
zaterdagavond 9:00 uur was, dan verwees “de volgende dag” naar de daglichtperiode die begon
om 6:00 uur bij het aanbreken van de dag - dus zondagmorgen - en dat is pas 9 uur later.
Hfdst. 3 De dag van de “voorbereiding”, het onderzoek
1°) Voorbereiding van het Pascha, heeft in in Grieks altijd deze term “hetoimasomen to Pascha”
en het is NOOIT gebruikt voor de sabbat. Dat voorbereiden van de sabbat is steeds aangegeven
met een ander woord: “paraskeue” Zie bijvoorbeeld Markus 14:12.
2°) Het woord “paraskeuè” betekent zondermeer “voorbereiding.” Zo werd de vrijdag

beschreven, omdat dit de voorbereidingsdag van den Sabbat was.
Wij zouden daarom “paraskeuè” als synoniem met vrijdag” kunnen beschouwen. Daar Johannes
echter hier niet spreekt van de “paraskeuè” zonder meer, maar er aan toevoegt “van het
Paaschfeest”, moeten wij aan dezen term hier een extra oorspronkelijke betekenis geven. Het is
de voorbereidingsdag van den groten Paaschdag, die volgens Johannes in dat jaar met den
wekenlijkse Sabbat samenviel.
3°) Als Jezus naar de hoofdstad gaat om er een feest te vieren dan is het de kalender van de
gangbare priesterklasse die hij volgt: de Sadduceeën. Kritiek van Hem hierop is er nooitgekomen.
Zoek dus geen oplosssing in een ander kalendersyssteem uit die dagen!
Hfdst. 4 De term Pascha heeft op meerdere zaken betrekking
1°) Pascha zou kunnen verwijzen naar het doden van het lam op de 14de Niesan. 2 Kron.35:1,11:
“Daarna hield Josia het Pascha voor de HEERE in Jeruzalem. En zij slachtten het paaslam op de
veertiende van de eerste maand.
2°) Pascha zou kunnen verwijzen naar het zevendaagse feest van de ongezuurde broden. Ezechiël
45:21: “In de eerste maand, op de veertiende dag van de maand, zal voor u het Pascha zijn, een
feest van zeven dagen: men moet dan ongezuurde broden eten.”
3°) Pascha zou kunnen verwijzen naar het zevendaagse feest, voorafgegaan door het offeren van
de dieren op de 14de Niesan. Lucas 22:7-15: “7 De dag van de ongezuurde broden brak aan,
waarop men het Pascha moest slachten.” Dit is een NIEUWE TRADITIE in de termen. En ook niet
echt Bijbels en in strijd met Exodus 12.
Hfdst. 5 Over broden met gist, dus gezuurde broden, in de tempel
1°) Sommigen gaan ervan uit dat in de toonbroden geen gist verwerkt was, want die werden in
het Heilige gelegd. Volgens de Jewish encyclopedia (eerste versie) moeten we echter zeggen: het
is EEN VERONDERSTELLING met EEN GROTE WAARSCHIJNLIJKHEID. Hier valt te onthouden dat
de Bijbel dat niet zegt.
2°) Het heeft geen zin hier een citaat te gebruiken van Josephus die zegt dat ze ongegist zijn. Dat
is een verkeerde visie, want slechts de stam van de Kohathieten zijn belast met het maken en
vervangen van de toonbroden week na week. En Josephus kwam niet uit de stam van de
Kohathieten en wist zeker niet hoe de broden gemaakt werden. Latere rabbijnen hebben het die
stamleden ooit gevraagd maar ze hebben het geheim niet prijsgegeven!
3°) Zelfs de Tamoed wist niet hoe ze moesten gemaakt worden, dus Josephus bij deze zaak als
belangrijk zien is een foute inschatting.
Hfdst. 6 Het laatste Avondmaal is geen Pesachmaal
1°) Citaat van een Joods woordenboek: Raphael Patai edit, Encyclopedia of Jewish folklore and
traditions, uitg. Sharpe, Inc, 2013. Uit het artikel Passover: “De zegen over de wijn en
genadeverkondiging na de maaltijd gingen gepaard met het drinken van wijn, maar de Talmoed
en andere bronnen maken geen melding van het drinken van vier bekers wijn, zoals later
standaard was geworden bij een Seder. Men leest de Hallel en niets wijst op het vertellen van het
verhaal van de Exodus. Hoewel duizenden Joden nog steeds de pelgrimstocht naar Jeruzalem
maakten, de meeste Joden vierden de vooravond van Pesach, net als elke andere feest-maaltijd,
een zegening over de wijn, en genade verkondiging na de maaltijd - thuis.”
2°) Als dit correct is, en waarom zou men eraan twijfelen: dan moeten we toch niet die 4 bekers
wijn uit de Sedermaal-praktijk die zo laat ontstaan is, samenplakken aan het laatse Avondmaal
van Jezus? Waarom tradities van vierhonderd jaar later beter vinden dan wat er in de geschriften
van het Nieuwe Testament staat? Het begrip Seder is zelfs maar tegen het jaar 80 na Christus is
voege gekomen bij de joden.
3°) Dat Christus werkelijk verlangde om het Pascha met zijn discipelen te eten in zondermeer
waar, maar zijn wens kon niet worden gerealiseerd! Het was verboden de lammeren van het
maal te slachten voor de tijd daartoe aanbrak, de namidddag van de 14de Niesan.
Het was geen Paschamaal omdat Hij het plan van God zou hebben vernietigd. Omdat Christus
was bestemd als echt Paschalam in de middag geofferd te worden. De laatste maaltijd die Jezus
en de apostelen samen aten was dus duidelijk een soort van voorbereidende maaltijd op Zijn
sterven en heengaan, niet het Paschamaal zelf.
Hfdst. 7 Instelling van “het avondmaal” door Jezus
1°) Het Oude Testament zal afgedaan hebben na de dood van Jezus, er moet of mag daar niet
meer letterlijk geofferd worden in de tempel. Dat heeft vanaf dan geen waarde meer die God zou
aannemen.
2°) Als Jezus het brood in zijn hand hield en Hij zegt: “Dit is mijn lichaam,” zien de discipelen op
hetzelfde moment dat zijn fysieke lichaam daar nog is. Er moet hier een duidelijk onderscheid
tussen twee zaken gemaakt worden: dat wat letterlijk is en het symbolische. De context vereist
daarom een figuratieve interpretatie. Zijn lichaam zal te vergelijken zijn bij het slachten van een
lam op de 14de Niesan. Hij is het enige “ware lam Gods.”
3°) “Deze beker is een nieuw verbond” als uitdrukking in Lucas 22:20 is zeker geen verwijzing naar
deze fysieke beker als het nieuwe verbond is. Die uitdrukking is duidelijk symbolisch en figuratief.
Zo mag men de woorden van Jezus over het brood van Jezus lichaam niet letterlijk interpreteren.
Het verwijst naar dood en verlossing en sterven in onze plaats om vergeving te ontvangen. De
wijn in de beker gelijkt op bloed en dat is wat Jezus doet: hij geeft Zichzelf.
Hfdst. 8 Het laatste avondmaal kan géén Pesachmaal zijn
1°) Niemand heeft ooit enig sluitend bewijs kunnen geven dat de Joden de lammeren voor het
Pascha in de namiddag van 13de Niesan offerden; dat zou trouwens een wetsovertreding zijn. Er
is geen rechtvaardiging voor een dergelijke daad, en ook de Misjna (uit de Talmoedische tijd)
zwijgt daar over.
2°) Eén ding is duidelijk bij alle evangelisten: de kern van dit maal was niet het oude Pascha,
maar het nieuwe verbond, dat Jezus in dit afscheid aankondigde en voleindigde in de namiddag.
3°) Het avondmaal werd niet ingesteld door Jezus BIJ EEN PAASLAMVIERING. Die viering kwam
slechts vele uren later. Wanneer Jezus sterft worden in de tempel lammeren geslacht. Als de
lammeren klaar zijn voor gebruik volgens strenge voorschriften dan is de 15 de Niesan begonnen.
Hfdst. 9 De weg naar Emmaüs: Onweerlegbaar bewijs dat Jezus opstond op zondag
1°) Een gehele reeks gebeurtenissen van Lucas 24 vonden plaats op zondag, “de eerste dag van
de week”.
2°) “Diezelfde dag” = zondag en verwijst naar Lucas 24: 1
3°) Het is de derde dag”, nadat Jezus werd gekruisigd en in het graf gelegd. Dit was de dag dat de
twee mannen verwacht hadden dat Jezus uit de dood zou opstaan. Dit was de dag van de
verwachting.
4°) Lucas, door de inspiratie van de Heilige Geest heeft nu in zijn evangelie VIER MAAL naar de
derde dag verwezen!
APPENDIXI
APPENDIX 1 DE BRIEFWISSELING
APPENDIX 2 WIJ MOETEN KIEZEN: JEZUS OF DE LEER VAN DE RABBIJNEN.
APPENDIX 3 OVER HET BROOD OP DE AVONDMAALSTAFEL
APPENDIX 4 OVER DE WIJN OP DE AVONDMAALSTAFEL
We geven u nog Exodus 12 in de Willibrordvertaling en let er eens op hoe verschillend dat

is met de tradities die de Rabbijnen eraan toegevoegd hebben. Of die tradities in de tijd
van Jezus al geldigheid hadden, daar mag men nog steeds aan vraagteken zetten. De ene
prof zegt ja en de andere neen: dus moet men dat uit de boeken van het Nieuwe
Testament kunnen bewijzen en de niet buiten-Bijbelse nooit de voorrang geven.
“[5] Het lam moet gaaf zijn, van het mannelijk geslacht en eenjarig. U kunt er een schaap
of een geit voor nemen. [6] U moet de dieren vasthouden tot aan de veertiende van de
maand. Dan moet heel de verzamelde gemeenschap van Israël ze slachten in de
avondschemering. [7] Vervolgens moet u wat bloed nemen en dat uitstrijken over de beide
deurposten en over de bovenbalk van de deur van alle huizen waar het lam gegeten
wordt. [8] In dezelfde nacht moet het vlees gegeten worden, op het vuur gebraden. Het
moet gegeten worden met ongezuurd brood en bittere kruiden. [9] U mag het niet rauw
eten of gekookt in water, maar alleen gebraden op het vuur, met kop, poten en
ingewanden. [10] Zorg dat er niets van over is als de zon opgaat. Wat bij zonsopgang nog
over zou zijn moet u verbranden. [11] En dit is de wijze waarop u het lam moet eten: uw
lendenen omgord, sandalen aan uw voeten, en uw staf in de hand. Haastig moet u het
eten, want het is Pasen voor de HEER. [12] Deze nacht zal Ik door Egypte gaan en alle
eerstgeborenen van Egypte, zowel mensen als dieren, slaan. Aan alle goden van Egypte
zal ik het vonnis voltrekken. Ik ben de HEER. [13] Maar het bloed aan de huizen zal een
teken zijn dat u daar woont. Als Ik het bloed aan uw huizen zie, zal Ik aan u voorbijgaan.
De vernietigende plaag zal u niet treffen als Ik Egypte sla.”
Kunnen we aannemen dat Jezus vroeger sterft dan de 14de Niesan?
Kunnen we aannemen dat Jezus vroeger een sedermaal viert dan de vooropgestelde dag?
Marcus 14:1: “En na twee
Matthéüs 26:2: “2 U weet dat dagen was het Pascha en het
over twee dagen het Pascha Feest van de ongezuurde
is, en dan zal de Zoon des broden. En de overpriesters Lucas 22:1: “Het Feest nu van
mensen overgeleverd worden en de schriftgeleerden zoch- de ongezuurde broden, dat
om gekruisigd te worden.” ten naar een manier om Hem Pascha heet, was nabij.”
door een list te grijpen en te
doden.”
Matthéüs 26:17: “Op de Marcus 14:12: “En op de

eerste dag van de ongezuurde eerste dag van de ongezuurde
broden kwamen de discipelen broden, wanneer ze het Lucas 22:7: “De dag van de
naar Jezus toe en zeiden Pascha slachtten, zeiden Zijn ongezuurde broden brak aan,
tegen Hem: Waar wilt U dat discipelen tegen Hem: Waar waarop men het Pascha
wij voorbereidingen voor U wilt U dat wij heengaan en moest slachten.”
treffen om het Pascha te voorbereidingen treffen, zo-
eten?” dat U het Pascha kunt eten?”
Johannes 13:1: “En vóór het feest van het Pascha, toen Jezus wist dat Zijn uur gekomen was
dat Hij uit deze wereld zou overgaan naar de Vader, heeft Hij de Zijnen, die in de wereld
waren en die Hij liefgehad had, liefgehad tot het einde.”
In Matthéüs en Marcus is sprake van “hetoimasomen to Pascha” voorbereidingen treffen

voor het Pesachmaal. Wat er op elke tafel van een viering dan moet liggen is een
geroosterd lam, bittere kruiden en een saus gemaakt van de jus van het lam. DAT IS ER NIET
AANWEZIG bij het Laatste Avondmaal!
ZIJN WE VERGETEN DAT DE BIJBEL DE NORM IS VAN ONZE LEER EN LEVEN?
Paolo Veronese, De doodsangst van Jezus in de Hof van Olijven, uit 1583.
Olie op canvas. 108 x 180 cm. Pinacoteca di Brera, Milano, Italië

Jezus Werd Gekruisigd Op Een Vrijdag - 2019

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Jezus Werd Gekruisigd Op Een Vrijdag - 2019

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Jezus werd gekruisigd op een vrijdag – 2019 1

Guido Biebaut, 25 juli 2019, 2de versie Alle rechten voorbehouden

http://book4you.org/ = moet je 1 x maal inloggen en je mag dagelijks 20 boeken binnen halen.

Veel gewone zaken en commentaren zijn te vinden op de sites http://www.biblestudytools.com/

Staat in de vier evangeliën het waarachtige onweerlegbare bewijs dat Jezus

Matthéüs 26:20 Marcus 14:17-18 L ucas 22:14,15 Joh.13:2

LUCAS 22:14,19-22 JOHANNES 13:2-3,21-22,26-27

A. dat werkelijke slachten van het dier,

B. de maaltijd die wordt gegeten bij zonsondergang op de 14e / 15e van

C. of om de hele feestdag van de 14de Niesan zelf.

De Amerikaanse theoloog Guzik http://biblehub.com/commentaries/guzik/john/18.htm zegt in

Twee korte citaten uit http://www.reformedliterature.com/vantil-why-i-believe-in-god.pdf en

Over de aarde en haar bewoners en het heelal!

Daar is geen ontsnappen aan!

Een noodzakelijke opmerking over het vertalen en interpreteren

Op deze site https://nl.glosbe.com/fr/nl/quinzaine staan enkele voorbeelden (nog tientallen

Avant le début de chaque campagne de

Communications par quinzaine Mededelingen voor elke halve maand

La Commission va faire ses recommandations

We vonden op http://www.home.zonnet.nl/gemeente.van.god/opstandingnietzondag.html een

A. Verwisselbare termen: (Hier staan alle Bijbelse data uit de evangeliën)

Bijbelse Term Hoe lang in het graf?

Matthéüs 26:61: “Ik kan de tempel van God afbreken en hem in

Mattheus 27:40: “U Die de tempel afbreekt en in drie dagen

Marcus 15:29: “U die de tempel afbreekt en in drie dagen

Johannes 2:19-20: “Breek deze tempel af en in drie dagen zal Ik

Matthéüs 16:21: “dat Hij gedood zou worden en op de derde

Matthéüs 17:23: “maar op de derde dag zal Hij opgewekt

Lucas 9:22: “Hij moet gedood en op de derde dag opgewekt

Lucas 24:46: “en uit de doden opstaan op de derde dag.”

Handelingen 10:40: “opgewekt op de derde dag.”

1 Corinthe 15:4: “opgewekt is op de derde dag, overeenkomstig

Matthéüs 27:63: “na drie dagen zal Ik opgewekt worden.”

Matthéüs 12:40: “Want zoals Jona drie dagen en drie nachten in

Op http://www.wereldgeschiedenis.com/de-opstanding-was-niet-op-zondag Daar gaat men

We gaan voor het tweede voorbeeld naar http://www.gotquestions.org/Nederlands/Jezus-

Nog een derde poging hier op http://www.amen.nl/artikel/815/drie-dagen-en-drie-nachten

We gaan dus enkele parallelle Bijbelgedeelten bekijken die gelijkwaardigheid

Woorden van Jezus in: Lucas 13:32

De derde dag (zondag).

Textus Receptus van Lucas 13:32

VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG

En om daarna dan TOT

Jezus voorzegt volgens

De man Cleopas zegt

derde dag sinds deze

We gaan nog een stap verder over de weg naar Emmaüs:

we bekijken de context ervan en dat is Lucas 24: 1,13,21,46.

stadiën van Jeruzalem verwijderd was

is opgestaan uit de doden op zondag.

Dat is een belangrijke tekst en Bacchiocchi vervolgt daarom:

The ESV MacArthur Study Bible commentaar bij Mat.12:40

God's Woord: Ex.19: 10-11

Dus is de uitdrukking: vandaag en morgen = over drie dagen = op de derde dag.

Het verhaal van Cornelius in Handelingen 10:3,9,23,24,30:

hoe bereken ik 72 uren, en hoe ook niet!

23 Toen riep hij hen 24 En de volgende

Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag

Negende uur = 15.00 Negende uur = 15.00

Een deel van 1 dag Een deel van 1 dag

Wat het geval van Cornelius bewijst en niet bewijst:

Het gaat dan om 4 dagen en drie nachten